Universiteit Gent Academiejaar 2006 – 2007
HET BESCHRIJF
INTERNSHIP AT A LITERARY ORGANISATION
Verhandeling voorgelegd aan de Faculteit Letteren en Wijsbegeerte voor het verkrijgen van de graad van master in de Meertalige Promotor: Prof. Dr. Geert Jacobs Bedrijfscommunicatie, door Sara Clauw.
TABEL MET BESCHRIJVING VAN DE STAGE:
VOORAAN IN TE VOEGEN BIJ DE SCRIPTIE
Bedrijf Stagebegeleider Afdeling Taken Talen Periode Het beschrijf vzw Brigitte Neervoort / ondersteuning communicatie: schrijven N, E 2 mei – 28 juni A. Dansaertstraat 46 nieuwsbrieven, persbericht, teksten websites, 2007 1000 Brussel nalezen teksten, vertaalwerk… ondersteuning productie programma’s, (25 dagen) Telefoon : (02) 223 68 32 expo’s
2
ACKNOWLEDGEMENTS
There are a number of people I would like to thank for their help with this dissertation.
First of all I want to thank the people at Het beschrijf for giving me the opportunity to do my internship in their organisation.
I am no less grateful to professor Geert Jacobs and Luc de Bie for their useful hints and advice.
Finally, I would like to thank my family for their help and comments.
3
CONTENTS
ACKNOWLEDGEMENTS ...... 3 CONTENTS ...... 4 PREFACE ...... 5 1. HET BESCHRIJF ...... 6 1.1. HISTORY ...... 6 1.2. STRUCTURE ...... 6 1.3. CORPORATE IDENTITY ...... 8 1.4. ACTIVITIES ...... 9 1.5. CUSTOMERS ...... 12 1.6. COMPETITORS ...... 12 1.7. COMMUNICATION ...... 13 1.8. SWOT ANALYSIS ...... 15 2. THE ARTS, THE AUDIENCE AND PROMOTION ...... 17 2.1. ARTS AND THE MARKETING MIX ...... 17 2.2. PROMOTION ...... 21 2.3. CONCLUSION ...... 27 3. INTERNSHIP AT HET BESCHRIJF ...... 28 3.1. COMMUNICATION FOR LITERARY PLATFORM ...... 28 3.2. COMMUNICATION FOR VERS BRUSSEL ...... 37 3.3. COMMUNICATION FOR WRITERS IN RESIDENCE ...... 40 3.4. PRODUCTION ...... 40 4. CONCLUSION ...... 41 BIBLIOGRAPHY ...... 43
4
PREFACE
My search for a place for my internship went very easily. I knew from the start that I would try to do my internship at a literary or cultural organisation. I chose to do Meertalige Bedrijfscommunicatie because I thought it would be useful to acquire some knowledge about and experience with the business world, but I did not want to miss the opportunity to combine my old passion for books, one of the reasons why I chose to study Germanic Languages five years ago, with my new passion for communication, discovered this year.
I therefore looked up a number of literary organisations in Flanders. Het beschrijf was the first one I contacted and I soon got a positive response. I went over to the office of Het beschrijf to discuss the details and I was quickly convinced that it would be an excellent place to do an internship. Het beschrijf occupies itself of a range of different activities, which I thought would make the work very interesting. Other positive features to me were the cooperation with a French organisation and the location in Brussels.
Having now completed my internship there, I can conclude that I thought right then and that Het beschrijf is a very interesting organisation for literature enthusiasts like myself.
5
1. HET BESCHRIJF
1.1. History
Het beschrijf is a literary organisation, founded in 1998. The origin of Het beschrijf lies in the literary event Het Groot Beschrijf, which was first organised in 1997. Het Groot Beschrijf was a one-day festival in Brussels, during which a number of readings, interviews with authors and debates were scheduled at several locations in Brussels. Because the first edition was so successful, the organisers wanted to give it a permanent basis, which is how Het beschrijf was founded. The aim for Het beschrijf was to organize smaller literary events all year round, and at the same time assuring the continuation of Het Groot Beschrijf. Het beschrijf organised Het Groot Beschrijf again in 1998, 2000, 2002 and 2004. After a few years, Het beschrijf wanted to set up an international house of literature. Based in the multilingual Brussels, it was thought that it was not enough to put only Dutch literature in the spotlight. However, an international focus required a national focus first. A French literary organisation was therefore sought to cooperate with in setting up the multilingual organisation Passa Porta. This became Entrez Lire. The international house of literature Passa Porta opened its doors in 2004. In 2003 and 2005 Het beschrijf cooperated with Promotion des Lettres and Bozar to organize a new festival, Literair Rendez-vous, which was more internationally oriented. This year, Het beschrijf and Entrez Lire have organised yet another new festival, the Passa Porta Festival, which started April 19 2007 and ended with an edition of Het Groot Beschrijf /Courez Lire on April 22. Since its start in 1997, Het beschrijf has become one of the prominent players on the literary playing field in Brussels.
1.2. Structure
Het beschrijf is a non-profit association with only a small number of employees. Some of them are employed as ‗project workers‘, which means they work for Het beschrijf on a specific project for a limited period of time. Paul Buekenhout is the director of Het beschrijf.
6
Het beschrijf is supported by the Flemish Literary Fund, the Flemish Community Commission of Brussels Capital-Region, the Flemish Community, Brussels Capital-Region and the City of Brussels.
Het beschrijf is closely linked to the non-profit association Passa Porta vzw. As explained above, Passa Porta was founded in 2004 through a collaboration of Het beschrijf and Entrez Lire, a French-speaking non-profit association supported by the French Community. They provide content to Passa Porta‘s literary platform, the core of the house of literature. The third content provider for Passa Porta house of literature is Passa Porta Bookshop, a private limited company. The bookshop operates independently of Het beschrijf, Entrez Lire and Passa Porta vzw, but is – as a multilingual bookshop – quite an essential part of the international house of literature. Passa Porta vzw is mainly an administrative organisation: it provides accommodation for Het beschrijf, Entrez Lire and the bookshop but it does not really organize anything itself. President of Passa Porta vzw is Koen Peeters, Alain Beerenboom is vice- president. The Passa Porta house in the Dansaertstraat 46 in Brussels comprises of the bookshop, a reading and meeting place, space for workshops, a small gallery for expositions, the offices of Het beschrijf and Entrez Lire and a flat which is offered to writers and translators as temporary accommodation.
The following figure shows the structure of Passa Porta.
Literary … Expos Platform …
7
Although Het beschrijf provides content for Passa Porta, there are also a number of projects by Het beschrijf that are not linked to Passa Porta. The project Vers Brussel e.g., some programmes in the Brussels Public Library or the writers-in-residence scheme are Het beschrijf-activities. This complicated structure is a challenge for the communication of the activities organised by all these organisations. I will deal with this in more detail in part 1.7.
1.3. Corporate identity
I discussed this topic with Brigitte Neervoort, project coordinator at Het beschrijf. The key element of Het beschrijf is of course literature. The organisation was founded to provide a platform for literature in all its forms: authors and readers, novels and poetry, Flemish and foreign.
According to Brigitte Neervoort, what is also very important for Passa Porta and Het beschrijf is the international, multilingual approach. Het beschrijf does not wish to restrict itself to Dutch literature. This becomes clear for instance if one looks at the programme for the Passa Porta festival: a host of writers from different countries was invited. The visitors were multilingual themselves: at the single location I was working I heard no less than five different languages: Portuguese, Spanish, French, Dutch and Russian. The writers in residence in the past came from over 30 different countries. Nevertheless, despite the multilingual focus, authors from other continents have been rather absent from the festivals, the evening programmes or the residences. The bulk of invited authors was European.
The location of Het beschrijf is also quite important in the identity of the organisation. ‗The choice of Brussels for the location of such a centre [the international house of literature, Passa Porta] is not a coincidence,‘ it is said in a press file.1 ‗Brussels is a polyglot city with a strong representation of people from all over the world. That is an asset.‘ the press file further states. Het beschrijf takes this city as its starting point for its many activities. Most of the activities take place in Brussels, but it goes further than that. There is for instance the project Vers Brussel – Vers Bruxelles, which wants to integrate poetry in the city of Brussels. Het beschrijf invites a Belgian artist and an international poet to explore a particular area of Brussels. The
1 ‗Laying the foundation stone‘ (press file), March 2004,
8
poet then writes a poem about this, and the artist creates a number of temporary artworks. The local residents are also invited to display the results of workshops around themes like poetry or their neighbourhood they have participated in. Finally, a permanent work of art is made, with the original poem and its French and Dutch translations engraved on it. This will be repeated several times for several neighbourhoods. The aim is to set up a poetic tour in Brussels.
Finally, Brigitte Neervoort added that dialogue is an essential part of the identity of Het beschrijf: a dialogue between literatures and between literature and other forms of art. The examples I already gave explain this quite clearly: Het Groot Beschrijf e.g. offers a stage to dialogues between authors of different countries. Vers Brussel is the perfect example of the dialogue between literature and other forms of art that Het beschrijf finds so important. The Passa Porta festival this year also included film and musical events.
1.4. Activities
Het beschrijf organizes several activities, which I will list here. A lot of these activities are organised under the name Passa Porta.
Literary programmes All year round, Het beschrijf offers a host of literary events for literature enthusiasts. These were usually set in the Public Library but, since 2004, the Passa Porta house has become the main venue. Het beschrijf invites authors to come and talk about their work, organizes special readings, puts translators in the spotlight, etcetera. These activities usually take place in the evening. A recent programme is ‗Herman de Coninck in English‘, at which Kurt Brown and Laure-Anne Bosselaar were invited. They have recently translated poems by Herman de Coninck in English and these translations have been published in a single edition in the US. This was the first time this happened, so a good reason for Het beschrijf to invite these translators to come and talk about their work. There was also a reading of the poems, together with Chris Lomme. Another event was a reading by Els Dottermans of some of the work of Gabriel García Márquez. This was part of the series ‗Passa Porta monologues‘, in which someone is invited to read from the work of one of their favourite authors. These two examples resort under Passa Porta, but Het beschrijf still organizes a number of events that
9
are not linked to Passa Porta, in cooperation with the public library of the capital. These are set in the ‗Literair Salon‘ of the library. An example is Arm Wallonië: een reis door het beloofde land met Pascal Verbeken on May 8 2007, a lunchtime conversation between Tarik Fraihi and Pascal Verbeken about the latter‘s recent book.
Literary festivals I have already discussed how Het beschrijf originated from the organisation of Het Groot Beschrijf. I will discuss this year‘s Passa Porta festival as an example of the literary festivals of Het beschrijf. The festival started on April 19 with Ouverture, a ‗lecture‘ by guest of honour Antonio Muños Molina, one of the greatest Spanish writers of this time. He discussed his view on the theme of the festival, ‗the other side‘. Het beschrijf likes to cooperate with other cultural organisations too. For this festival, this meant that Het beschrijf cooperated with the Brussels Jazz Orchestra and Het Kaaitheater to present the evening programme on April 20, Writing Billie, with music of and lectures about Billie Holiday. Het beschrijf also cooperated with Bozar Literature, Koninklijk Filmarchief/Cinémathèque Royale and Service de Culture Ciné matographique to organize Cinema Racista, a literary journey into the history of film. This took place April 21. April 22 was the closing day, with Het Groot Beschrijf. Entrez Lire simultaneously organised Courez Lire that day. For a mere €6 visitors had access to an extensive list of activities. For example, at the location ‗Ateliers van de Munt‘ where I was assisting that day, there was an interview with Antonio Muñoz Molina, an interview with the Russian author Ljoedmila Oelitskaja, a tribute to the Portuguese author António Lobo Antunes and a conversation between Kristien Hemmerechts and Ljoedmila Oeltiskaja about women writers.
Writers in Residence Het beschrijf is supported by the Flemish Community's Department of Culture to offer residences to writers from abroad. There is the choice between a residence in Brussels itself or in the countryside. The flat in Brussels is a stylish flat located inside the Passa Porta house. The other option is a stay in Villa Hellebosch in Vollezele, a village situated some 20 km outside of Brussels. The villa is owned by an artist who offers part of her house as accommodation to writers in residence. The villa is located in a ‗silence-area‘, which means the authors find all the peace and quiet they need to write. The authors can stay for a period of two weeks up to two months. Recent authors in residence were Marja Pruis, Ivana Sajko, Caryl Phillips, Tanja Dückers, Roberto Ferucci and Tommy Wieringa.
10
Expos The Passa Porta house has room for small expositions: what used to be the passage way for carriages now serves as an exposition hall. During my internship there was the expo Op reis naar nergens, a collection of photos that travel journalist Marc Helsen took during his journey through 12 ‗forgotten‘ countries in the first half of 2006.
Abroad Het beschrijf has experience in promoting Dutch literature abroad. Some examples: Four Flemish authors participated in debates during the Vilnius book fair, that took place from February 19 to 22, 2004. The main theme that year was European literature. The delegation was composed of Miriam Van hee, Dirk Van Bastelaere, Geert van Istendael and Paul Claes, whose novel De Phoenix was released by a prominent Lithuanian publisher. Outside the walls of the fair, Het beschrijf and Books from Lithuania organised a festive poetry evening in town, in the presence of Flemish and Lithuanian poets, and the Peter Hertmans Jazz Trio providing a musical touch. From May 12 to 18 2004, Het beschrijf organised a Dutch-Flemish literary festival in Berlin, by order of the Flemish Literature Fund and in collaboration with the Dutch Literature Production and Translation Fund. Sixteen Dutch and Flemish authors participated in debates and programmes on the most important literary stages of Berlin: Literaturwerkstatt, Literaturhaus, Literarisches Colloquium, Brechthuis and the Grüner Salon of the Volksbühne. The delegation was composed of poets, essayists, prose writers and children‘s and youth authors. This festival put the Dutch-language literature again in the spotlights, ten years after the successful Schwerpunkt presentation at the Frankfurter Buchmesse.
Het beschrijf was asked to undertake these activities by the Flemish Literary Fund, but this organisation is now trying to do these promotional activities itself. Het beschrijf is still in touch with literary organisations abroad, though, and uses this network to help Flemish authors find residence abroad. For example, author David Nolens was assisted in finding residence in Estonia with the Estonian Literature Information Centre. The writers in residence are of course also part of the international activities of Het beschrijf.
11
1.5. Customers
The activities of Het beschrijf are aimed towards an audience that is interested in literature, and not just in reading, but also in listening to readings, debates and conversations about literature. This is obviously a highbrow profile. I did a small survey of the audience during the evening programmes that took place during my internship, which resulted in the following information: more than half of the audience (55%) held a university degree or higher. Almost a fourth of the visitors (22%) had a language or literature-related profession, like teacher or translator or librarian. The overall majority (79%)was older than 35, 60% of the audience was even older than 45. There were almost twice as many women as men present. 66% of the audience lived in Brussels itself or the capital region. However, people came from as far as Kuurne to attend a programme. Het beschrijf is a Dutch literary organisation and is aimed towards the Dutch community. Not surprisingly, 89% of the audience had Dutch as their native language, but there was also a small group that indicated French as their mother tongue. A few people had English, German or Spanish as their native language. The average visitor of the programmes of Het beschrijf is thus a woman with a university degree, older than 45 and living in Brussels. 49% of the respondents had not been to another programme of Het beschrijf in the past twelve months.
Het beschrijf is not just aimed towards the reader, however, but also towards authors. The writer in residence programme is the most obvious example of this. Through this programme, Het beschrijf offers writers the chance to dedicate themselves to their writing full time for a month or two. The authors need to have published a book already before they can post an application and they need to explain what exactly they will be working on. Het beschrijf also supports Flemish authors that want to go in residence abroad by putting them in touch with foreign organisations that provide residences.
1.6. Competitors
There are other organisations in Brussels that cater to the literature-lover. The fact that these are listed under ‗competitors‘ does not mean that Het beschrijf does not cooperate with them sometimes.
12
Bozar Literature The literary department of Bozar organizes literary conferences and spectacles. A recent example is a series of lectures: ‗In the folds of the present‘, in which French thinkers will examine the contemporary. In September, there will be an evening with writers from Europe: ‗Res Publica Litterarum‘.
Vlaams-Nederlands Huis deBuren deBuren organizes evenings around publications or writers, just as Het beschrijf does. In May 2007 there was e.g. an evening with Benno Barnard and Chris Lomme, an interview with professor Hans Jansen about his book De historische Mohammed: De verhalen uit Medina and a bilingual evening with Doeschka Meijsing about the French edition of one of his novels. De Buren cooperates with Het beschrijf for the project Radioboeken. Radiobooks are stories written by Dutch and Flemish authors. The stories do not appear in print, but are recorded before a live audience by Klara and broadcast on the radio. The stories are then made available as podcasts and can be downloaded via various websites, for example www.radioboeken.be and www.boekencast.be.
Hoofdstedelijke Openbare Bibliotheek This library offers a lot of cultural events to its readers, often in cooperation with other organisations, among which Het beschrijf. These are not strictly literary events, though. The library also programs film viewings etc.
Bookshops Other bookshops in Brussels also organise events. Two examples: Bolle Books is a bookshop annex café. It is also the venue for a number of events. Tropismes is a French bookstore that also organizes events. July 1 there was a ‗Rencontre BD‘.
1.7. Communication
As I explained above, Het beschrijf is part of a complex structure. This makes communication a challenge. There can be confusion about the names Het beschrijf, Entrez Lire, Het Groot Beschrijf, Courez Lire (the one-day festivals) and Passa Porta. It might seem easier to have
13
just one organisation and ‗brand name‘, Passa Porta, but this is difficult because Het beschrijf and Entrez Lire are supported by different Communities. It might happen in the future, but for the moment, the organisations remain apart. I will now list the communication channels of Het beschrijf.
Newsletter Het beschrijf: Het beschrijf sends an e-newsletter about its activities. Newsletter Passa Porta: There is also a Passa Porta newsletter that announces Passa Porta events. Entrez Lire and Het beschrijf send a different Passa Porta newsletter, they have their own database with e-mail addresses. The difference between the newsletter of Het beschrijf and Passa Porta is that the first one also mentions activities that are not part of Passa Porta (like the ones that take place in the Public Library or are related to Vers Brussel) and that it does not contain a short reference to the activities of Entrez Lire. Website Het beschrijf: contains an updated agenda of the activities of Het beschrijf. For further information about these, the website refers to the Passa Porta website. The site also gives an overview of the activities of Het beschrijf. Apart from the agenda, this website is not updated anymore. Website Passa Porta: contains an updated agenda that also includes Entrez Lire activities and information about Het beschrijf, Entrez Lire, workshops, expositions and the bookshop. This is now Het beschrijf‘s main website. There are plans to merge the two websites into one. Posters and flyers: Het beschrijf makes posters and flyers about its activities and puts these on a limited number of places in Brussels, like the public library and the entrance hall of the Passa Porta house. It has template sheets for this with the Passa Porta logo. Entrez Lire uses a different template, however, which is again confusing. Postcard: a bimonthly large postcard with the programmes of Het beschrijf and Entrez Lire is sent to a list of 500 ‗VIPs‘ of Het beschrijf, including the press. Entrez Lire sends the same card to another 500 people. The card is not meant as a communication channel for ordinary visitors. Direct mailing: Het beschrijf has a database with ‗VIPs‘, these are important people in the literary world and also governmental institutions. They sometimes receive personal invitations for activities of Het beschrijf. Press and media: Activities of Het beschrijf can be listed in the Brussels magazine Agenda and sometimes an article appears in Brussel deze week, The Bulletin or a
14
national newspaper or magazine. The newspapers De Standaard and Le Soir were media partner of Passa Porta for the festival.
1.8. SWOT analysis
Strengths The combination of different activities makes Passa Porta a unique organisation. Passa Porta house of literature is a strong concept and there is still a lot of potential to make this brand even stronger. The fact that Passa Porta houses both a Dutch and a French organisation makes it an attractive partner for other organisations that are looking for a sort of language neutrality, which is difficult to find in Brussels. Het beschrijf has a good international network and a lot of expertise in international cooperations and activities. There is sufficient funding to ensure the continuance of Het beschrijf.
Weaknesses The Passa Porta / Het beschrijf / Entrez Lire structure is quite complicated. Especially with respect to communication this is a weakness. The different brand names are confusing. The visual communication is also not very coherent. The website of Passa Porta is decorated with drawings from Ever Meulen and uses a particular font, which is repeated in the flyers and writing paper. The Passa Porta festival poster and other communication, however, had a completely different look. Het beschrijf also has its own logo, writing paper, etc. Entrez Lire too, and it does not use the same (Passa Porta) lay-out for its flyers and posters as Het beschrijf. A project like Vers Brussel has its own website, logo and visual look as well, which is again different from the others.
Opportunities The first Passa Porta festival was a success and opens opportunities to develop it further in the future. More cooperations with other organisations are possible.
15
There is a lot of attention for literature in the media. Other organisations that organise literary events (also) receive a lot of media attention (e.g. Literaire Lente). Het beschrijf can tap into this general interest. The authorities are willing to put Brussels on the literary map, and therefore other projects like Vers Brussel seem possible in the future.
Threats Dutch speaking citizens of Brussels are spoiled: there is, in comparison to their number, quite an offer of Dutch literary or, broader, cultural activities. Hence there is a lot of competition for Het beschrijf. Outside Brussels, there are also a lot of literary organisations that cause competition for e.g. the Passa Porta Festival. These organisations often have a much bigger media budget as well.
16
2. THE ARTS, THE AUDIENCE AND PROMOTION
Het beschrijf is a literary organisation and during my internship I have assisted in the communication activities. Hence I will discuss the communication of literary and, broader, arts organisations in this theoretical part. I have not only been involved with the communication towards the visitors of the activities of Het beschrijf, but also with communication towards (local) authorities. However, to limit the subject of this part, I will focus on promotional communication towards visitors. I will discuss promotion as part of the marketing mix and, since I did a small survey of the audience of Het beschrijf , I will focus on how the audience influences the designing of the marketing mix and promotion especially.
2.1. Arts and the marketing mix
Product Many authors who write about arts and marketing suggest that marketing and the marketing mix cannot be approached in the same way in the arts as in the more commercial sector.
The marketing concept espouses the importance of understanding the needs and wants of the customer. However, in the arts environment, […] the product is regarded as the brainchild of the producer, who through a belief in its intrinsic value seeks way of bringing to an appreciative audience.2
As Kerrigan et al. point out, it is especially the product that has a special status. ‗In no other context does one have to be so sensitive to the need to preserve the essence of what is being marketed, even if from a commercial standpoint the restrictions that this imposes may be a recipe for ‗failure‘‘, Adrian Sargeant writes.3 François Colbert attributes a special status to the product as well. The traditional marketing model takes the market as its point of departure, with companies researching market needs and adapting their marketing mix, including their product, to the results of this research, whereas in the arts, the product itself is the starting
2 Kerrigan, Finola, Peter Fraser and Mustafa Özbiligin, ‗Key issues in arts marketing‘, in Kerrigan et al. (ed.), Arts Marketing, Oxford: Elsevier Butterworth-Heinemann, 2004, p. 195. 3 Sargeant, Adrian, Marketing Management for Nonprofit Organizations, Oxford: Oxford University Press, 20052, p. 251.
17
point and the market is only researched in order to optimise the rest of the marketing mix.4 It is thus an essential part of arts marketing that the product is not meant to be adapted to audience wishes. The reason for this attitude towards the product is that ‗[arts organizations] strongly believe in the merit of what they are doing and the contribution it will make to society in the medium- to long term.‘5
As a result, arts products are often not likely to appeal to a large audience. As Scheff and Kotler put it: ‗The purpose of a non-profit arts organization is to expose an artist and his or her message to the widest possible audience, rather than to produce the artist and the message which the largest audience demands.‘6 This does not mean that popularity and quality are mutually exclusive in arts products, although this is not at all an uncommon viewpoint with some artists and arts professionals. In other words: when an organisation does take the wishes of the audience into account, this does not entail that it will not produce anything of artistic quality. Brenda Gainer and Paulette Padanyin researched this topic and concluded in their study: ‗[…] fears that higher levels of customer orientation will also lead to a decline in the reputation among artistic peers and experts seem to be misplaced […] and based on a simplistic and dichotomous view of the relationship between artistic excellence and popularity.‘7 The authors found the opposite to be true: ‗[t]hose organisations that build an understanding of their audience‘s interests into their creations seem to produce work that not only leads to higher levels of audience satisfaction, but also to high evaluations of their merit by experts.‘8 Still, for some arts products there is only a small possible audience in society and audience development efforts will not really change that.
The challenge for most arts organisations is to balance the artistic perspective with the market perspective. ‗Neither a pure adherence to a market-centered approach nor to an art-centered approach could work in the context of the performing arts, where both the artist and the audience must be considered.‘9 For literary organisations, this might mean providing a
4 Colbert, François, Le marketing des arts et de la culture, Québec: Gaëtan Morin, 1993, p. 17-18. 5 Sargeant, p. 251. 6 Scheff, Joanne and Philip Kotler, ‗Crisis in the Arts: The Marketing Response‘, California Management Review, vol. 39 (1996), no. 1, p. 38-39. 7 Gainer, Brenda and Paulette Padanyin, ‗Applying the marketing concept to cultural organisations: an empirical study of the relationship between market orientation and performance‘, International Journal of Nonprofit and Voluntary Sector Marketing, vol. 7 (2002), no. 2, p. 189-190. 8 Gainer and Padanyin, p. 190. 9 Scheff and Kotler, p. 38.
18
platform for popular authors as well as for lesser known ones. Sargeant claims that striking this balance is absolutely vital for any arts organisation.
Only by satisfying current audience desires can an arts organization achieve an adequate revenue stream to support the equally worthwhile fringe activities for which large audiences do simply not exist. Moreover, if audiences can be encouraged to attend a venue to view a more ‗popular‘ art form, it may be possible to persuade a number of them to return to sample other, perhaps more obscure, forms of arts. 10
Price Sargeant points out another element of the marketing mix here that has a different significance for arts organisations: price. For-profit organisations expect all of their products to deliver a profit, and set their prices in such a way that they think will deliver the most profit, be it in the short or long term. With arts organisations, this is not the case. As Sargeant points out, loss-making arts products are not necessarily a problem for the organisation. Indeed, there is even a tendency among some artists or organisations to consider profit, as a result of popularity, as incompatible with artistic value. This viewpoint does not have a solid ground, as Gainer and Padanyin showed, but the fact that there are arts productions that combine artistic value with profitability does not mean that they all do. A lot of arts products do not have to be profitable in order to be programmed or produced. Other elements next to profitability are considered, such as artistic value and accessibility. Price setting is also influenced by these different elements, and not by profitability alone. Hence, ‗in the majority of cases, we consider the price of the arts and cultural product on the market to be non- economic, that is, the arts and cultural value of the product does not coincide with its market value‘, Marcel Meler notes.11
In essence, though, all organisations, profit or non-profit, have the same number of options for price setting, as Kotler and Andreasen explain:12
Cost-oriented pricing: this means setting prices largely on the basis of costs. The price is determined by adding a surplus to the unit cost, e.g. a fixed percentage. Often this
10 Sargeant, p. 253. 11 Meler, Marcel, ‗Arts and Cultural Marketing – Croatian Theoretical and Practical Experiences‘, lecture at International Conference on Arts and Cultural Management 2005, 6 July 2005,
19
method includes a break-even analysis: the organisation determines how many ‗units‘ have to be sold at a certain price to cover the costs and then decides whether this volume is reasonable or whether the price should to be set lower or higher. Demand-oriented pricing: this means setting prices on the basis of what the customers are willing to spend. In this case, the price should reflect the perceived value in the consumer‘s head. Competition-oriented pricing: the organisation does not seek to maintain a rigid relation between its price and its cost or demand. These might change, but the organisation maintains its price because competitors maintain their prices. Conversely, the same organisation will change its prices when competitors change theirs, even if its own costs or demand have not altered.
In the case of arts organisations, price setting is mostly influenced by demand, or in other words, by the audience.13 The organisations want to avoid that the price is considered too high and that it acts as a barrier. In this respect, Sargeant adds that non-profit organisations sometimes have to set their prices according to what the customers can afford, rather than what they are willing to spend.14 He also mentions the strategy pricing to achieve organisational goals. This means that if an organisation‘s first goal is to attract an audience for its arts product, they can set the price in such a way that they believe will attract this audience – and thus achieve their objectives in terms of penetration, rather than covering the costs.
Prices for arts organisation are also influenced by governmental funding. In the past, governments have tried to keep admission prices for arts productions low by funding arts organisations, with the aim of keeping art affordable for all citizens. This strategy has not proven to be completely successful, since low prices do not necessarily attract people from all layers of society. Therefore, it has been suggested that price discrimination should be applied more often.15 However, this practice is already widespread among non-profit organisations:
Arts organizations, for example, will undoubtedly want to cultivate their student audience as they will ultimately form ‗the audience of tomorrow‘ but they recognize, too, that this segment
13 Boorsma, Miranda, Kunstmarketing, Amsterdam: Boekmanstichting, 1998 (doctoral dissertation Rijksuniversiteit Groningen), p. 352 and 373. 14 Sargeant, p. 158. 15 Boorsma, p. 352.
20
of the market is more susceptible to price, than say a professional couple in their fifties. The answer is to price discriminate between these two segments.16
Place It is clear then that price is heavily determined by the audience in arts organisations. Place, too, is influenced by the audience. The type of accommodation is usually an artistic decision, but it must also be attuned to the intended audience, Boorsma writes. Especially when one tries to attract new visitors, it is important that this potential audience has a positive attitude towards the accommodation.17 Kotler and Andreasen talk of ‗atmospherics‘ in this respect, ‗the conscious designing of the place of delivery to create or reinforce specific effects on buyers, such as feelings of well-being, safety, intimacy or awe.‘18 Promotion is the final element in the marketing mix. I will discuss it more elaborately in the next paragraph.
2.2. Promotion
[The offer, price, and place] components [of the marketing mix] must be in place before any program can be successful. […] These components can influence behaviors directly by providing incentives for action or reducing disincentives. But in the vast majority of nonprofit marketing strategies, influencing behavior is largely a matter of communication.19
Promotion may thus be seen as the most important element of the marketing mix when it comes to influencing the audience. Kotler and Andreasen add that an ‗organization‘s communications responsibilities go beyond communication to target consumers‘ and include effective communication to various groups ‗in order to gain their support and goodwill.‘20 This means external publics such as the press, government agencies, and the financial community and internal publics such as board members, employees and volunteers. Although I will focus on communication towards the customer, these other target groups are no less important.
16 Sargeant, p. 159. 17 Boorsma, p. 350. 18 Kotler and Andreasen, p. 464. 19 Kotler and Andreasen, p. 478. 20 Kotler and Andreasen, p. 478.
21
Communication channels Advertising: ‗Advertising is one of the oldest, most visible and most important instruments of the marketing communications mix.‘21 Advertising campaigns can be distinguished on the basis of the medium in which the ad is placed: audiovisual media, print, point-of-purchase (for arts organisations, this is at the venue), direct advertising, … Advertising is expensive, but the advertiser is in control of the message they send. Publicity: ‗Publicity is the term used to describe the free media coverage of news about the company or its products, often as a result of PR efforts‘.22 Publicity is a lot more cost-effective than advertising, and the message comes across as more objective. Weaknesses of publicity are the lack of control and the journalists as gatekeepers. With respect to its cost, Sharron Dickman notes that ‗although it is not paid for, publicity is certainly not free. Time and effort and cost may be involved in organising publicity activities – and there is no guarantee that they will result in good coverage in the media.‘23 Nevertheless, ‗the coverage which results from a well-executed publicity story can bring an organisation a level of exposure they could never afford at commercial advertising rates.‘24 Sales promotions: Sales promotions are a short-term communications instrument, aimed at increasing the sales shortly and for a short period of time. They can be directed both towards existing customers purchasing more, or towards attracting new customers. Essential in sales promotions is that they are limited in time and space, and attempt to provoke an immediate response.25 Point-of-purchase communication: Different aspects of POP communication are the image, organisation and atmosphere of the venue and the presentation of the product.26 Thus, POP communication can be considered as part of the instrument ‗place‘ in the marketing mix of arts organisations. Direct mail: Communication mailed directly to the (potential) customer, either electronic or on paper. Internet communications: Websites can be divided into three kinds: presence sites, which are mainly informative and have limited interactive opportunities; online
21 De Pelsmacker, Patrick, Maggie Geuens and Joeri Van den Bergh , Marketing Communications, Harlow: Prentice Hall, 2001, p. 160. 22 De Pelsmacker et al., p. 247. 23 Dickman, Sharron, Arts Marketing: the Pocket Guide, Kew: Centre for Professional Development, 1997, p. 70. 24 Dickman, p. 70. 25 De Pelsmacker et al., p. 298. 26 De Pelsmacker et al., p. 348.
22
storefronts, which provide the opportunity for customers to purchase e.g. tickets directly; and content sites, which supply information-based text, graphic or audio products.27 Most arts organisations will have a presence site. The so-called web 2.0 evolution, in which user-generated content is very important, is only slowly being taken up by arts organisations. Tom De Bruyne of i-merge claims that arts organisations should adopt a 2.0 strategy by working with blogs and bloggers, creating entertaining brand experiences on the web, using web platforms (e.g. Youtube), participating in the conversations between users on the web and creating a synergy between on- and off-line communication.28
Knowledge of the audience The audience plays an important part in the communication strategy of an arts organisation. ‗In order to answer the question ‗what to communicate?‘, the advertiser has to know and understand the target group very well‘, De Pelsmacker et al. say when discussing advertising.29 Boorsma endorses this viewpoint. In general, marketing communication must provide clarity to the customer, especially about the artistic product. This is only possible when one has a clear view on the targeted visitors and their information needs, and of the artistic product, she writes.30 Another reason for knowledge of the audience is that it is required for taking marketing initiatives, which in its turn is required for building and maintaining relationships with customers. Always using the same promotional material causes routine and habit, which is not the best basis for constructive relationships, let alone for developing new relationships from it.31 Sargeant sums it up nicely:
An understanding of the type of person who attends specific types of arts events, and their motivations for so doing, will allow an organization to develop a targeted marketing plan that will reach the prospective audience cost-effectively and with the message that they will find most persuasive.32
Audience research is therefore a key element in the communication strategy of any arts organisation. Research can be about delineating specific segments of arts attenders, or about
27 De Pelsmacker et al., p. 422. 28 De Bruyne, Tom, ‗Kunnen we niet gewoon terugbloggen? Cultuurcommunicatie in het conversatietijdperk‘, lecture at Dag van de Cultuurcommunicatie 2006, 4 December 2006,
23
their motivation. Audience research can also attempt to profile the non-attenders.33 In the next paragraph, I will discuss the use of audience segmentation research for an organisation‘s communication.
Audience segmentation and communication Communication is the instrument with which segmentation strategies can best be executed.34 Boorsma suggests a possible segmentation on the basis of the motives for art consumption. Art consumers that are looking for artistic challenges and experiences must be informed about the artistic process and the artists‘ vision. Art consumers with a preference for knowledge and reflection, both about current issues and about artistic and cultural history, must be informed of the theme. Finally, art consumers who participate for the purpose of their personal development, must be informed of the possible learning moments and their own role in the artistic process.35
Another base for segmentation is the frequency of attendance. Sargeant mentions three distinct segments of attenders:36
subscribers: individuals who rely for their information about activities on direct mailings from the arts organisation itself. They view themselves as fans non-subscribing frequent attenders: individuals who rely on word-of-mouth recommendations for information. In general, they also regard themselves as fans. infrequent attenders: these individuals rely on word-of-mouth recommendations form friends and acquaintances. They do not regard themselves as fans in the same way as subscribers do, and they will only attend if e.g. a big name is involved.
These three groups require a different communication strategy, resulting in a different mix of attraction and retention efforts. Communication towards the first group must be almost completely aimed at retention. These people are already convinced of the value of the arts product, as a consequence, the focus should be in establishing and building a meaningful relationship that builds loyalty. For non-subscribing frequent attenders, a mix of attraction and retention activities is necessary. The difficulty here is that this group will attend a very wide
33 Sargeant, p. 258. 34 Boorsma, p. 357. 35 Boorsma, p. 357. 36 The following paragraph is based on Sargeant, p. 259-260.
24
variety of different categories of events that they perceive of as equal value and hence it may be difficult to build loyalty. The last group requires a communication strategy that consists of attraction activities.
Boorsma makes a similar distinction between three groups, namely frequent, incidental and potential users.37 Frequent users will almost always notice information about the arts product, since they feel more involved with it. They will e.g. notice information in the mass media or on posters in the city. Their names will be in databases of arts organisations and they will subscribe themselves more often to specific media. Incidental and potential users will only look for information when they have to make a decision, and therefore they will often miss reviews in newspapers. They are thus less susceptible to direct mailings, advertising and publicity. Potential users are hardest to reach, and what‘s more, reaching them is only the first step. They should also be influenced: their interest in art needs to be aroused, their opinion might have to be changed. A possible strategy to do this is to tap into existing attitudes and trying to direct these in the desired direction. The arts organisation has to look for similarities between its offer and the interest or social life of the potential user. The organisation might e.g. contact associations first and try to reach its members through a cooperation with the association.
Sargeant, however, points out that efforts to attract these potential or infrequent attenders should not receive too much attention, or rather, should not happen at the expense of the retention of frequent or subscribing attenders.38 He cites a few studies that show that the hypothesis of an attendance pattern in which infrequent attenders gradually become frequent attenders cannot be supported with evidence. ‗Efforts to develop [the group of infrequent attenders] further are likely to be futile since they will tend only to attend performances that are perceived as in some way unique.‘ What research has proven is that with many arts organisations, a relatively small number of people constitute the core of the audience. Sargeant notes that ‗many arts organizations continue to fail to recognize the need to focus on those customers who are potentially worth most to their organization.‘ This does not mean that no efforts should be taken to attract e.g. lower segments of society, but instead ‗that a careful cultivation of high-worth customers can yield valuable revenue that can then be applied meaningfully to the more missionary aspects of an organization‘s work.‘ Sargeant
37 Boorsma, p. 358. 38 The following paragraph is based on Sargeant, p. 260.
25
emphasises that it is important to strike a balance in the audience. An arts organisation must take care not to neglect its core audience while at the same time encouraging ‗non-standard‘ audiences to attend.39
New evolution: ambassadors A new and increasingly popular method of communication for arts organisations is arts ambassadors. This method is based on the effectiveness of word-of-mouth information. Arts ambassadors can do several things, Mel Larsen explains:40
talk (and listen): spread the word and act as a PR person in their community act as a box office: secure bookings, take payments and attend performances with first time attenders research and explore: carry out research, assess potential performances at other venues and set up advisory panels expand and develop: recruit and train new ambassadors, find artists from a specific community build relationships: develop new partnerships and networks, encourage return visits and ask feedback from customers after a visit.
Ambassadors are particularly useful to kick start or boost core campaigns, when other methods have not worked or when a long-term relationship with the audience is required to overcome competition, audience inertia and misconceptions. Two approaches can be chosen: the promotional approach and the audience development approach. The former means that the ambassadors function primarily as sales representatives and target new attenders and an increase in attendance. The latter approach is embedded in a wider arts development programme and is based on a partnership: the ambassador is a two-way advocate between the arts organisation and its audience. The ambassadors in this approach fulfil a range of activities: training, programming, commissioning, services, … There is a greater degree of responsiveness and a deeper relationship with the target audience. Since both non-frequent subscribers and non-frequent attenders rely on word-of-mouth information, this is a very effective way of communicating to these groups. Sargeant gives the example of the ‗student
39 Sargeant, p. 256. 40 The following paragraph is based on Larsen, Mel, ‗Working with Arts Ambassadors‘, lecture at Dag van de Cultuurcommunicatie 2005, 13 December 2005,
26
rep scheme‘ of the Royal National Theatre in London.41 The National Theatre recruited a number of student representatives who raise awareness among their peers about the services of the National: they circulate publicity material, promote the services, organise trips to National performances, write reviews for student publications, etc. The students receive a number of small perks, but in essence, it is a voluntary scheme. The scheme is quite successful and loyalty rates of student representatives are high. Their loyalty and their expanding network make the students increasingly valuable for the National Theatre.
2.3. Conclusion
I have now given a short overview of how the marketing mix is designed in arts organisations. I explained how the audience relates to each element and how, in comparison to for-profit organisations, this relation is especially different with the product. Whereas the audience (or the target group for for-profit organisations) usually serves as the point of departure, this is not at all necessary for arts products, although it can be useful to take audience desires into account. The other elements of the marketing mix are more influenced by the audience: the price is mostly demand-oriented and the place must suit the audience. I also discussed how promotion is influenced by the audience: audience research is vital when deciding on the promotion for an arts organisation. This research can serve as the basis for adapting the promotion to different audience segments. The audience is now even used as a promotional tool itself, with new systems like the ambassador system.
41 Sargeant, p. 270-1.
27
3. INTERNSHIP AT HET BESCHRIJF
3.1. Communication for Literary Platform
As explained in part 1, Het beschrijf regularly organises literary evenings. This part of the activities is called the Literary Platform. During my internship, three such evenings took place: an evening around the translation of Herman de Coninck‘s poetry, a Passa Porta Monologue: ‗Els Dottermans reads Gabriel García Márquez‘ and the programme ‗De oogst van het seizoen‘, which returns four times a year. (This was not the full programme of Passa Porta, but the rest was organised by Entrez Lire.) I assisted in the communication for these programmes and I will discuss the promotion of the first programme as an example.
Tuesday May 15 the programme Herman de Coninck in English took place. The Plural of Happiness, a collection of poems by Herman de Coninck, selected and translated by Laure- Anne Bosselaar and Kurt Brown, was published in the US in 2006. It was the first time that poetry of Herman de Coninck was translated into English and published in a single edition. This year the book will be made in available in Europe as well. Het beschrijf organised an official presentation, also because this year it is 10 years since Herman de Coninck died. Annelies Beck talked with the translators about the difficulties and the rewards of translating poetry and Chris Lomme read a selection of poems, together with the translators who read their English versions.
The translators were in Belgium on invitation of the organisation Behoud de Begeerte. After the ‗official‘ presentation in Brussels, Behoud de Begeerte organised for the translators to do an interview in the Permeke library in Antwerp and in the Fnac store in Ghent the subsequent days. There was, as a consequence, some competition for the activity of Het beschrijf.
There was more promotion for this official presentation than for the average Het beschrijf programme. Het beschrijf‘s standard communication is in Dutch, French and English. This changes according to the programme. Clearly, English communication was important for this programme, since it was mainly in English, whereas communication in French was limited to
28
the bare necessities. It was not just a matter of language, though. The content differed too for Dutch and English communication. For the English audience, the aim was to explain the importance of Herman de Coninck and the quality of his poetry. The Dutch audience did not need an introduction to Herman de Coninck anymore. The focus for the Dutch audience was therefore put simply on the names of Herman de Coninck and Chris Lomme.
I will now list an overview of the communication efforts for this programme. I did not assist in all of them, but since I want to present an evaluation afterwards, I give a complete overview. These activities took up a lot of my time during the first two weeks of my internship (I worked three days a week).
Communication overview for Herman de Coninck in English
Website The Dutch announcement of the programme was already on the website of Passa Porta, I was asked to write a longer version of it in English. I wrote a text with an explanation about who Herman de Coninck was and what his poetry was like, in order to convince people who don‘t know this author of his importance and the quality of his work.
Press release There is a widely-read English weekly magazine in Brussels, The Bulletin, for which I had to write press release in English. First I explained about the programme for the evening, then I added extra information about Herman de Coninck and the translators. For this I did some research on the internet. I also arranged for photos to accompany the article, for which I contacted the translators and the publishing house of Herman de Coninck.
Mailing to English-speaking organisations Het beschrijf actively tries to reach specific target groups in its communication. Therefore, it was my job to try and reach the English speaking community in Brussels. I did a search on the internet for organisations in Brussels that had many English speaking members and found about eight of them that I thought were interesting, e.g. the American Club of Brussels, the Brussels Shakespeare Society and the British and Commonwealth Women‘s Club of Brussels. I then wrote a promotional letter about our event and e-mailed it to the chairmen of these organisations, explaining them about the event and asking them to pass the information on to
29
the members. As a special introduction offer, these organisations were granted free admission. When I did not get a response to this e-mail after a few days, I tried to contact the organisations. As a result of this, the information about our activity was posted on a number of websites and was e-mailed to a large number of English speaking inhabitants of Brussels.
Newsletter Passa Porta It was decided that the newsletter of Passa Porta should be only about the Herman de Coninck evening, and not about other upcoming events. This was because the newsletter of Het beschrijf, which contained the full agenda, was sent just before the Passa Porta newsletter. Another intern and myself wrote this newsletter, which was in Dutch. We put the focus on the names Chris Lomme and Herman de Coninck, both very well-known in Flanders.
Flyer Het beschrijf also makes flyers and posters for its events. I made a flyer in English and Dutch and distributed it in English bookshops, libraries and cultural institutions. For the Dutch version, there was again a focus on Chris Lomme.
Brussel deze week/Agenda This is a weekly magazine that is distributed for free in Brussels. Before we could send a press release to this magazine, they contacted Het beschrijf themselves with a request for a picture and information. I provided this to them and the activity was announced in the Agenda.
Official invitations Just before my internship started, invitations were sent out to the VIPs of Het beschrijf. This list includes official authorities and people from literary circles. Former friends of Herman de Coninck were also invited. These invitations were in Dutch.
Radio Radio 1 did an interview with Laure-Anne Bosselaar in the programme Neon the day before the programme took place. There was also an announcement on FM Brussel. They did an interview with Chris Lomme.
30
Other media As I explained above, the activity in Passa Porta was part of a larger tour of the translators in Belgium. Also because it was ten years since his death, there was quite a lot of attention for Herman de Coninck in the media. The activity was therefore also mentioned in De Standaard and Klasse as part of a larger article about Herman de Coninck. Behoud de begeerte also mentioned it on their website.
Evaluation and discussion
There were about 100 people present on the evening of the programme, whereas the maximum capacity is 120, although the bookshop (the location for Passa Porta activities) was already quite packed with this number of people. This turn-up was considered very successful. Overall, the communication of the event was thus effective.
I did a survey about the communication of the event on the evening of the programme. I collected 45 surveys and I will now discuss the main conclusions.
I asked where the respondents had first heard or read about the evening about Herman de Coninck. This question resulted in the following chart:
Where did you first hear/read about the programme?
friends/family/acquaintances 34% radio 11% through an organisation 5% personal invitation 11% poster/flyer (not at PP) 9% w ebsite Passa Porta 2% new sletter Passa Porta 27%
0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40%
It turns out that word-of-mouth advertising is very important. A third of the people who filled in the survey had not heard about the programme through one of the communication channels Het beschrijf used. The literary evenings of Passa Porta do not have a large possible audience,
31
you will find only a small portion of the general public interested in them. The survey shows that a very important way to reach this portion is through other members of it. People who like to attend the kind of programmes that Het beschrijf organises, inform like-minded other people of them. The second most important channel is one that Passa Porta controls itself, namely the newsletter of Passa Porta. The third most effective channels were the personal invitation and the radio.
The top three in general shows that specific communication to an interested audience and not to a broad audience works best. The newsletter of Passa Porta is the most important communication channel that originates directly from Het beschrijf. Only people who are interested in literature subscribe themselves to this newsletter. Number three, the personal invitation, shows the same and most respondents who ticked ‗Radio‘, indicated that this meant the programme Neon, which is about culture.
Next I asked whether the respondents had heard about the Herman de Coninck programme elsewhere. This time several answers could be ticked.
Where else did you hear/read about this evening?
nowhere 37%
friends/family/acquaintances 21%
radio 16%
other newspaper/magazine 3%
Brussel deze week/Agenda 16%
personal invitation 5%
poster/flyer (not at PP) 3%
other website 5%
website Passa Porta 16%
newsletter Passa Porta 3%
0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40%
32
About a third had only heard or read about it through one communication channel, but the rest was informed of the programme through several channels. Again, friends and family were the chief source of information. Announcements of the programme in other websites, Agenda and other magazines have reached a portion of the audience, but these announcements were not how people first heard or read about the programme. Overall, they are thus less important communication channels.
Another question I asked, was how many activities of Het beschrijf the respondents had attended in the past twelve months. 66% had not attended any activities yet, and I noticed that this figure corresponded with the number of respondents that were not subscribed to the newsletter of Passa Porta, which was also 66%. A crosstabulation of these two questions proved that these 66% of the respondents were the same people. These subscribers to the newsletter can thus be described as ‗regular‘ visitors of Het beschrijf. Most of them were ‗incidental attenders‘, only a few had attended more than two other events in the previous year. The following chart shows the difference between regular and new visitors. This shows that the newsletter of Passa Porta is a very important channel for regular visitors.
Where did you first hear/read about this evening?
46% friends/family/acquaintances 13% 14% radio 7% 7% through an organisation 0% 18% personal invitation 0% 14% poster/flyer (not at PP) 0% 0% website Passa Porta 7% 0% newsletter Passa Porta 73%
0% 20% 40% 60% 80%
receives newsletter PP does not receive newsletter PP
The survey asked whether the respondents had informed themselves further about the programme after they had first heard or read about it. In the case of the newsletter, the radio programmes and the organisations, the majority of the respondents had (75%, 60% and 100% respectively). It is actually the point of the newsletter to direct people to the website, so this is
33
a good result. People who had read about it on the website or on a flyer or who had heard about it from someone they knew, usually did not look for further information.
With respect to the English community, it appeared from the survey that the communication was less effective, since there were very few people with English as their native language. I learned from the people at Het beschrijf that their attempts to reach a specific community are often not quite successful. This is because these target groups are already quite small and thus contain even fewer people that are interested in literature.
Communication for other programmes
I repeated the survey at the other two programmes. This was also interesting, since the Herman de Coninck programme was somewhat atypical because of the bigger communication efforts.
Where did you first hear/read about this evening?
5% website Passa Porta 20%
31% friends/family/acquaintances 27% through an organisation (leesclub Etterbeek) 27%
newsletter Het beschrijf 8%
41% newsletter Passa Porta 13%
13% poster/flyer (PP) 7%
2% poster/flyer (not at PP) 7%
0% 10% 20% 30% 40% 50%
Oogst seizoen Els Dottermans
This chart shows again the importance of the newsletter and of word-of-mouth advertising. There had been a mailing to reading clubs for the Oogst van het seizoen programme, and the attendance of the members of one such club shows the effect of a combination of those two
34
channels. For the programme ‗De Oogst van het seizoen‘ the website was also very important, more than the newsletter. The figures show that only 27% of the respondents that night had not been to another Het beschrijf activity in the previous year, and a about a third of them visited the website once a week or more, which is the highest number of the three surveys. De Oogst van het seizoen is thus a programme with loyal visitors who check the website and agenda often.
Overall findings and conclusions
The website and newsletter of Passa Porta are far more important for the communication than the ones of Het beschrijf. The fact that there are still two websites and newsletters might be confusing. The newsletters have a different content and it seems that information in the Het beschrijf newsletter will not reach as many people as it would in the Passa Porta newsletter. There are plans to merge the two websites and newsletters, but not in the immediate future.
Word-of-mouth publicity is quite crucial. The number of visitors for whom this was the first information channel ranged from 27% to 34% in the different surveys and it was always the first or second most important channel. This result shows the opportunity that lies in an ambassador-scheme, which I have explained in the theoretical part.
The surveys showed that, of the people present that were subscribed to one of the newsletters, only 6 or 7% had not attended any other Passa Porta activity this year. It seems then that newsletter subscribers easily become regular visitors. Combined with the fact that half of the visitors of the three programmes were new to a Passa Porta activity, I think more effort should be taken to get these new visitors to subscribe to the newsletter. At present, no real such effort is undertaken, there is only a very small paper form in the entrance hall which can be filled in. These forms could be made more visible during the evening activities. This is important because the newsletter is the second most important communication channel (after word of mouth), but it is also the most preferred means of communication among the visitors, as the next chart shows.
35
Preferred channels
other 1%
posters 2%
flyers 5%
letter (detailed 10% explanation)
postcard 13%
newspapers/magazines 14%
websites 20%
newsletter (e-mail) 73%
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80%
There is a difference with respect to subscribers and non-subscribers; the newsletter is more popular with subscribers, but nonetheless, 55% of non-subscribers prefer the newsletter as a communication channel. Their attendance to the programmes is an opportunity for getting them to subscribe to the newsletter.
The survey also inquired into the frequency with which respondents visited the websites. Of the visitors of the Herman de Coninck programme, 23% visited either the Het beschrijf or Passa Porta website at least once a month, this figure amounted to 42% for the other two programmes (this time only the Passa Porta website). The most common frequency was never, which is in line with the number of ‗new‘ visitors‘, but the second most common frequency was monthly. Among the subscribers of the newsletter, it was the highest frequency. Monthly is also the frequency of the newsletter of Passa Porta, and it is probable that people surf to the website after they have received the newsletter. This is the point of the newsletter, because it usually contains limited information about each programme. The newsletters that were sent during my internship were all more detailed, though.
36
The website contains information about the different components of Passa Porta house of literature, but its main purpose seems to be promotional. I asked the respondents for which purpose they surfed to the website, and 52% of them answered to check the agenda. Another 46% did it to find more information about a programme that they‘d heard about elsewhere. Only 2% answered ‗other‘. The Passa Porta website is thus quite a successful promotional channel. This offers the opportunity of developing more content for the website, for instance more information about the authors that are coming etc.
3.2. Communication for Vers Brussel
Since 2005, Het beschrijf is working on a project named ‗Vers Brussel – poëzie in de stad/ Vers Bruxelles – poésie en ville‘, on demand of minister Pascal Smet. Instead of choosing one official city poet, Vers Brussel will provide Brussels with sixteen poets. Instead of painting existing poems on walls, Vers Brussel creates new poems. Instead of being just about poetry, Vers Brussel combines poems with artwork. The aim of the project is to set up a poetic tour in Brussels, while giving Brussels neighbourhoods a poetry injection along the way. The project consists of a repetition of a specific procedure in sixteen different neighbourhoods. After a neighbourhood is selected, Het beschrijf searches for a Belgian artist and a foreign poet to explore the neighbourhood together and meet the local inhabitants. Afterwards, the poet writes a poem about the neighbourhood and the artist creates a number of temporary ‗interventions‘ in the neighbourhood. Alongside this process, Het beschrijf sets up partnerships with local organizations to organize poetry workshops, literary walks, school exchanges, ... for the inhabitants of the neighbourhood. Eventually, the artist creates a permanent work of art in which the poem and its translations are incorporated. This is put in the neighbourhood. The communication strategy for this project is threefold: on the one hand, there is the local communication in the neighbourhood, on the other hand there is the website, which serves as a calendar and an ‗archive‘ for the project. It provides background information on all the poets, artists, neighbourhoods, it contains the poems and the latest news about the artworks and announces upcoming events. Thirdly, there is the communication to a broader audience when there is a special event. There has for instance been a Vers Brussel festival in 2006, which received a lot of media attention. I assisted in the communication for this project during my internship and will now list my tasks.
37
Press document Henri Jacobs The artist Henri Jacobs finished his temporary artwork for Molenbeek while I was working at Het beschrijf. It is a big canvas with pieces of the poem that a Russian poet, Yevgueni Bounimovitsch, wrote for Molenbeek on it. It was inaugurated by Pascal Smet and the mayor of Molenbeek. I wrote a press document for the official inauguration of this work, which was distributed to the press at the inauguration on July 2. The document had to give more information about the work of Henri Jacobs, but also an overview of Vers Brussel at that time. Therefore I added a paragraph about what was happening or planned in other neighbourhoods and I also added background information about the project.
Newsletter Vers Brussel I used this press document again to write a newsletter with a state of affairs of the Vers Brussel project. This was a Het beschrijf newsletter, so Het beschrijf used its database to give some wider publicity to the Vers Brussel project.
Announcement in Molenbeek info This is an example of the local communication: Het beschrijf uses the communication channels of its partner organisations in the neighbourhoods. For Molenbeek, there was the opportunity of a small announcement in the information magazine of the town council. I had to try to write as attractive as possible in a limited amount of lines.
Copy for website: Jette, Els Opsomer, Kasele Laisi Watuta, … During my internship, the project Vers Brussel was set up in a new neighbourhood in Jette. I had to write the texts about Jette, the artist, Els Opsomer, and the poet, Kasele Laisi Watuta, for the website. It is important here to consider the target audience of the website. It is not directed to policy makers or other literary organisations, but to the people in the neighbourhoods and the general public. In describing the poet and the artist, therefore, there was no need for a profound literary or artistic analysis of their work. The text about Jette needed to capture the general atmosphere of the village, rather than providing statistical data. For the same reason, I was asked to be concise. I tried to meet all these requirements and give the necessary information nonetheless. Each time I did some research on the internet first and then I wrote the text. Later on, I added an overview of past activities to the neighbourhood pages.
38
Revision website Before I started writing new texts for the website, I read it entirely and corrected mistakes and less fluent language use. This took quite some time, since there are a lot of pages on the site.
Subsidy file Vers Brussel is not part of the ‗normal‘ activities of Het beschrijf, it needs special funding for this project. Most of the project so far has been subsidised by the Stedenfonds of the Flemish Community Commission. The National Lottery also provides funding for the realisation of the permanent works of arts and the local councils are asked to grant a small subsidy. For this purpose, Het beschrijf has a file in which the project is presented. This file was getting quite outdated, however, and I was asked to update and revise it. This was a big task on which I spent a lot of time. I changed the structure of it and added new content. The file was organised chronologically, but I changed that into an overview per neighbourhood and made a clear difference between the artistic and participatory activities. I also reworked the introduction about the concept of the project. The result was an updated and clear presentation of the project.
Posters An important aspect of the local communication is the spreading of the poems in the neighbourhoods. For Molenbeek, I had to design a series of posters with pieces of the poem by Bounimovitsch in four languages, in a way that would attract people to read them. Vers Brussel has special posters with the logo on it, so I only had to design the lay-out of the text. I made about fifteen different designs, which were all printed on posters.
Proofreading For the neighbourhood La Roue in Anderlecht, British poet Mimi Khalvati wrote twelve sonnets about the streets of La Roue. I proofread the poem and also the translations in French and English. For the English version, I was also asked to comment on the translation and discuss this with the translator. Some changes were made in the translation as a result. A graphic artist, Orla Barry, then made a design of this poem on a poster, which I again proofread. The artist also wrote some text of her own for another poster and I proofread this as well. Since Het beschrijf is a literary organisation, it was very important that the texts and translations were correct.
39
Translation A small leaflet accompanied the posters for La Roue. The information on it was written by Orla Barry, who is Irish, so her English text had to be translated into Dutch, which I did.
3.3. Communication for Writers in Residence
Proofreading website There is a special website for the residences programme, in Dutch, French and English. (www.residencesinflanders.be in English) On this website, information about the residents and the programme is published, as well as short stories by the authors. I proofread the pieces in English about the residents and handed over my suggestions for change to the webmaster.
Translations I made a number of translations into English and Dutch: Text about David Nolens, for the Estonian Literature Information Centre. Text about resident Marja Pruis for the English residences website. Literary translation of a short story by Damion Searls. All writers in residence are asked to write a short text, loosely based on their stay in Belgium, which is afterwards published on the website.
Letter about Nada Yousif Het beschrijf received the question from PEN and Icorn, two organisations that support writers in need of help, to invite Nada Yousif, an Iraqi author, for a residence in Belgium, so she could escape from Iraq, where her life was in danger. I was asked to write the official invitation letter and an accompanying letter for the Belgian embassy in Syria (where she was hiding), which was necessary to get Ms Yousif a visa.
3.4. Production
I also assisted in the production for some activities of Het beschrijf. This means e.g. that I helped preparing the bookshop for the evening programmes and received the visitors. There was also an exposition in the entrance hall with photos of the Passa Porta festival, for which I and an another intern had to make the frames and arrange the photos
40
4. CONCLUSION
I found my internship at Het beschrijf a very interesting and valuable experience. I got a taste of the promotional work at a literary (cultural) organisation, which I enjoyed a lot. I learned more about writing attractive messages and about the different aspects of communication in such an organisation. There is not only the communication towards the audience, but also towards the authors, other organisations and the authorities. To communicate successfully with all these different stakeholders, a mastery of different styles and registers is required. The feedback I got on my own work was very useful and will help me improve my writing skills. I learned that small details can alter a text substantially. Even less ‗intellectual‘ tasks were also useful: I e.g. made and distributed flyers for one activity, and this showed how much work and time this kind of activity needs. My own survey learned me a few things as well, such as the importance of electronic media and of word-of-mouth publicity.
On a more personal level, I experienced how important it is to do a job that you like, in an organisation that you like. I saw how all the employees of Het beschrijf were very enthusiastic about literature in general and about their work, and so was I, and this really made the work very agreeable.
I think the MTB programme gave me a good background to start my internship. The lessons about press releases e.g. were helpful when I had to write a press release myself. What I now find a gap in the programme, is that we only learned how to write a press release, and not really how to manage press contacts in general. I learned that there is a lot more to this than just writing a press release, there is the database that has to be kept up-to-date, there is the contacting of journalists after a press release and the follow-up of published articles etc. I would have liked to have this whole picture in mind already before I started my internship. This is my main suggestion for an improvement of the MTB programme.
The guest lectures about copywriting were very informative, and I kept in mind some of the tips that were given then, e.g. that you cannot write too many ‗you‘s‘, when I was writing promotional texts. The lessons about marketing communication in Bedrijfscommunicatie in het Engels were also useful in this respect. Also, I was glad to have done a research project
41
already, using SPSS, for my own little survey. I don‘t think I would have been able to do this without the experience of the project in MTB. My background in Germanic Languages came in handy when I had to proofread and edit Dutch and English texts.
Overall, I think that during my internship I benefited a lot from what I learned in the MTB programme: because I already had a good basis I could develop my knowledge and skills further instead of having to acquire everything from scratch, and I found that very interesting.
42
BIBLIOGRAPHY
Boorsma, Miranda, Kunstmarketing, Amsterdam: Boekmanstichting, 1998. (doctoral dissertation Rijksuniversiteit Groningen)
Colbert, François, Le marketing des arts et de la culture, Québec: Gaëtan Morin, 1993.
De Bruyne, Tom, ‗Kunnen we niet gewoon terugbloggen? Cultuurcommunicatie in het conversatietijdperk‘, lecture at Dag van de Cultuurcommunicatie 2006, 4 December 2006,
De Pelsmacker, Patrick, Maggie Geuens and Joeri Van den Bergh , Marketing Communications, Harlow: Prentice Hall, 2001.
Dickman, Sharron, Arts Marketing: the Pocket Guide, Kew: Centre for Professional Development, 1997.
Gainer Brenda and Paulette Padanyin, ‗Applying the marketing concept to cultural organisations: an empirical study of the relationship between market orientation and performance‘, International Journal of Nonprofit and Voluntary Sector Marketing, vol. 7 (2002), no. 2, p. 182-193.
Het beschrijf, brochure on the occasion of five years Het beschrijf, 2003. (internal publication)
Kerrigan, Finola, Peter Fraser and Mustafa Özbiligin (ed.), Arts Marketing, Oxford: Elsevier Butterworth-Heinemann, 2004.
Kotler, Philip and Alan Andreasen, Strategic Marketing for Nonprofit Organizations, Englewood Cliffs (NJ): Prentice-Hall, 19873.
Larsen, Mel, ‗Working with Arts Ambassadors‘, lecture at Dag van de Cultuurcommunicatie 2005, 13 December 2005,
‗Laying the foundation stone‘(press file), March 2004,
Meler, Marcel, ‗Arts and Cultural Marketing – Croatian Theoretical and Practical Experiences‘, lecture at International Conference on Arts and Cultural Management 2005, 6 July 2005,
Sargeant, Adrian, Marketing Management for Nonprofit Organizations, Oxford: Oxford University Press, 20052.
43
Scheff, Joanne and Philip Kotler, ‗Crisis in the Arts: The Marketing Response‘, California Management Review, vol. 39 (1996), no. 1, p. 28-52.
44
APPENDIX
CONTENTS
1. COMMUNICATION FOR LITERARY PLATFORM ...... III 1.1. WEBSITE ...... III 1.2. PRESS RELEASE FOR THE BULLETIN ...... III 1.3. E-MAIL TO ENGLISH SPEAKING ORGANISATIONS ...... VI 1.4. NEWSLETTER ...... VIII 1.5. FLYER ...... IX 1.6. SURVEY ...... X 2. COMMUNICATION FOR VERS BRUSSEL ...... XII 2.1. PRESS DOCUMENT HENRI JACOBS ...... XII 2.2. TEXT MOLENBEEK INFO ...... XIII 2.3. WEBSITE ...... XIII 2.4. SUBSIDY FILE ...... XV 2.5. POSTERS ...... XXVI 3. COMMUNICATION FOR WRITERS IN RESIDENCE ...... XXVIII 3.1. TRANSLATION TEXT DAMION SEARLS ...... XXVIII 3.2. LETTER NADA YOUSIF ...... XXXI
ii
1. COMMUNICATION FOR LITERARY PLATFORM
1.1. Website
1.2. Press release for The Bulletin
Dear Mrs McFadden
The Passa Porta Festival is behind us now, but Passa Porta continues to offer you interesting literary events. Our next evening programme will be on Tuesday May 15 2007, when we present The Plural of Happiness. This collection of poems by Herman de Coninck, selected and translated by Laure- Anne Bosselaar and Kurt Brown, was recently published in the US. Herman de Coninck is one of Flanders' most beloved and popular poets. Tv-presenter Annelies Beck will talk with both translators about their work and actress Chris Lomme and the translators will read a selection of Herman de Coninck's poems in Dutch and English.
We would be very grateful if you could bring this evening programme to the attention of your readers. In attachment you can find more information about it. I have also added two pictures, one of the cover and one of Herman de Coninck. Please note there is copyright on them:
iii
photo of Herman de Coninck: Herman Selleslags, name has to be mentioned, photographer has to be contacted (0475/48-68-57) cover photo: Fritz van den Berghe (painting) Steve Farkas (design)
If you have any questions left, please do not hesitate to contact us at
Sigrid Bousset Passa Porta 02/226 04 52 www.passaporta.be
Yours sincerely,
Sara Clauw
Attachment
HERMAN DE CONINCK IN ENGLISH
Practical information Tuesday May 15 2007, 8 pm Passa Porta, Rue A. Dansaertstraat 46, 1000 Brussels
Admission: € 5 (€4 for students and jobseekers) Bookings (not obligatory): 02/ 226 04 54 or [email protected]
In English and in Dutch
Tuesday May 15, Passa Porta presents The Plural of Happiness. This collection of poems by Herman de Coninck, selected and translated by Laure-Anne Bosselaar and Kurt Brown, was recently published in the US. It is the first time that poetry of Herman De Coninck – Flanders’ leading poet for decades – is translated into English and published in a single edition. Het beschrijf celebrates this with a Dutch-English evening programme. TV-presenter Annelies Beck will talk with both translators about their work, which started many years ago in cooperation with Herman de Coninck. Together with Flemish actress Chris Lomme, the translators will then read from Herman de Coninck’s poetry. The evening will be concluded with a drink.
About Herman de Coninck Herman de Coninck was born in 1944 in Mechelen, Belgium. He is one of Flanders’ most popular and beloved poets. His debut in 1969, Lithe Love, immediately became a huge success and was the beginning of a rewarding literary career. De Coninck is best known for his love poetry. Elegant, tender and witty, he compresses deep feelings into concise poems. ‘There are great love poems among the literatures of the world, and some of them have been written, it turns out, by Herman de Coninck,’ Charles Simic wrote in the foreword to The Plural of Happiness. Herman de Coninck also wrote poetry about family, war, history and human mortality. Seven volumes of his poetry were published, the last one, Fingerprints, in 1997. Herman de Coninck died that year in Lisbon, on his way to a literary congress.
iv
About the translators Laure-Anne Bosselaar grew up in Belgium, where her first language was Dutch, and moved to the US in 1987. She writes poetry herself and has already published poems in Flemish, French and English. The Hour between Dog and Wolf (1997) was finalist for the Walt Whitman Award, her next volume Small Gods of Grief (2001) won the Isabella Gardner Award for Poetry. Bosselaar is also editor of a number of poetry anthologies. The Plural of Happiness is her first translation. She is currently teaching a graduate poetry class at Sarah Lawrence College and lives in New York with her husband Kurt Brown.
Kurt Brown was born in Brooklyn, New York. He is the author of five chapbooks and four full-length collections of poetry, of which Fables from the Ark (2003) won the 2003 Custom Words Prize. Kurt Brown spent many years in Aspen, Colorado, where he founded the Aspen Writers’ Conference. He also edited three books of lectures and with his wife, Laure-Ann Bosselaar, he co-edited Night out: Poems about Hotels, Motels, Restaurants and Bars (1997). From May 14 to May 28 2007 he will be a writer in residence at Passa Porta. During a previous stay in Belgium he met and became friends with Herman de Coninck.
Contact Sigrid Bousset Passa Porta 02/226 04 52 www.passaporta.be
v
1.3. E-mail to English speaking organisations
Example: e-mail to chairman of the Brussels British Community Association
Dear Mr Dowsett
Passa Porta is an international house of literature which organizes literary events all year round. Tuesday May 15 2007 we are organizing an evening programme that we think will interest the British Community Association of Brussels: Herman de Coninck in English. Herman de Coninck is Flanders‘ most popular and beloved poet. The Plural of Happiness, a collection of his poems, was recently published in the US. In the foreword to this edition, the acclaimed poet and essayist Charles Simic wrote:
There are great love poems among the literatures of the world, and some of them have been written, it turns out, by the Belgian poet Herman de Coninck…
It is the first time this beautiful poetry is translated into English and published in a single edition, and to celebrate this, Passa Porta organizes an evening programme around The Plural of Happiness. Tv-presenter Annelies Beck will talk with the translators, Laure-Anne Bosselaar and Kurt Brown, and afterwards they will read a selection of the poems, together with actress Chris Lomme. The evening will be concluded with a drink.
This is a great opportunity for you to discover the poetry of one Flanders’ most acclaimed poets. His debut in 1969, Lithe Love, immediately became a huge success and was the beginning of a rewarding literary career. De Coninck is best known for his love poetry. Elegant, tender and witty, he compresses deep feelings into concise poems. Charles Simic calls them ‗strange, original and absolutely fabulous‘. Herman de Coninck also wrote poetry about family, war, history and human mortality. De Coninck‘s last volume of poetry, Fingerprints, was published in 1997. He died that year in Lisbon, on his way to a literary congress.
We think this evening programme offers an excellent occasion for a cultural night out for the members of the British Community Association of Brussels. What‘s more: all members receive free admission as a special introduction offer to Passa Porta. (The normal price is €5.) If you have any questions, please do not hesitate to contact us at Passa Porta 02/ 226 04 54 [email protected] www.passaporta.be
We hope to see you there!
Yours sincerely,
Sigrid Bousset
Practical details: When: Tuesday May 15 2007 – 8pm Location: Passa Porta, Rue A. Dansaertstraat 46, 1000 Brussels Bookings (not obligatory): 02/ 226 04 54 or [email protected] In English and in Dutch
vi
As a result, the information was posted on the website of the BBCA.
vii
1.4. Newsletter
viii
1.5. Flyer
This flyer was printed on special paper with the Passa Porta logo and contact details.
ix
1.6. Survey
Beste bezoeker, In het kader van mijn stage bij Het beschrijf en aansluitende scriptie doe ik een korte enquête onder het publiek van de programma‟s van Het beschrijf/Passa Porta. Zou u zo vriendelijk willen zijn deze in te vullen? Wie de enquête invult, maakt kans op een gratis duoticket voor een volgend programma naar keuze van Het beschrijf. Alvast hartelijk bedankt!
Er is telkens maar 1 antwoord mogelijk, tenzij anders aangegeven.
1. Bent u geabonneerd op de nieuwsbrief (e-mail) van Het beschrijf? Ja Nee Weet niet
2. Bent u geabonneerd op de nieuwsbrief (e-mail) van Passa Porta? Ja Nee Weet niet
3. Hoe vaak surft u naar de website van Het beschrijf (www.beschrijf.be)? (Kies het antwoord dat het dichtst aansluit bij uw situatie) 1 keer per week of meer Om de twee weken Maandelijks Om de drie maanden Minder dan 4 keer per jaar Nooit Weet niet
4. Hoe vaakt surft u naar de website van Passa Porta (www.passaporta.be)? (Kies het antwoord dat het dichtst aansluit bij uw situatie) 1 keer per week of meer Om de twee weken Maandelijks Om de drie maanden Minder dan 4 keer per jaar Nooit ( ga naar vraag 6) Weet niet
5. De laatste keer dat u naar één van de twee sites surfte, was dit: Om de agenda te bekijken op zoek naar iets interessants Om meer info op te zoeken over een bepaalde activiteit waar u elders over gehoord/gelezen had Om een andere reden:…………………………………………….
6. Bent u in de afgelopen maand in het literatuurhuis Passa Porta (incl. boekhandel) geweest? Ja Nee
7. Waar las/hoorde u voor het eerst over het programma van vanavond? Nieuwsbrief Het beschrijf Nieuwsbrief Passa Porta Website Het beschrijf (www.beschrijf.be) Website Passa Porta (www.passaporta.be) Affiche/flyer in Passa Porta literatuurhuis Affiche/ flyer elders Vrienden/kennissen/familie Andere: ………………………………………………….
8. Nadat u kennis heeft genomen van het bestaan van dit programma, heeft u zich vervolgens verder geïnformeerd? Ja Nee
9. Waar las/hoorde u vervolgens nog over dit programma? (meerdere antwoorden mogelijk)
x
Nieuwsbrief Het beschrijf Nieuwsbrief Passa Porta Website Het beschrijf (www.beschrijf.be) Website Passa Porta (www.passaporta.be) Affiche/flyer in Passa Porta literatuurhuis Affiche/ flyer elders Vrienden/kennissen/familie Andere: …………………………………………………. Nergens
10. Via welke kanalen zou u bij voorkeur geïnformeerd willen worden over de programmatie van Passa Porta/Het beschrijf? (meerdere antwoorden mogelijk) Per brief (uitgebreide uitleg) Via de 2-maandelijkse postkaart met de programma‟s (korte uitleg) Nieuwsbrief via e-mail Via de websites Via folders, flyers Via affiches Via kranten/weekbladen Andere: ………………………………………………………………
11. Bent u naar het Passa Porta festival (19-22 april 2007) geweest? Ja Nee
12. Hoe veel activiteiten van Het beschrijf of Passa Porta (uitgezonderd festival) woonde u in de afgelopen 12 maanden bij? Geen 1-2 3-5 6-10 Meer dan 10
13. Moedertaal Nederlands Andere: …………………………………….
14. Woonplaats: …………………...……………. Postcode:
15. Leeftijd: ………….
16. Geslacht Vrouw Man 17. Wat past het best bij uw levenssituatie? Ik woon bij mijn ouders Ik woon alleen Ik woon samen met partner, zonder kinderen Ik woon samen met partner en kind(eren) Ik woon samen met kind(eren)
18. Beroep: ………………………………………………………………
19. Hoogst behaalde diploma (of huidig studieniveau): Secundair onderwijs Hoger onderwijs korte type Hoger onderwijs lange type Universitair Post-universitair
E-mailadres (enkel indien u kans wil maken op een gratis duoticket)
……………………………………@………………………………………
Hartelijk bedankt om deze vragenlijst in te vullen.
xi
2. COMMUNICATION FOR VERS BRUSSEL
2.1. Press document Henri Jacobs
VERS BRUSSEL: POÊZIE IN MOLENBEEK, ANDERLECHT EN JETTE
BRUSSEL - Op 2 juli om 12u30 wordt in Molenbeek een bijzonder poëtisch kunstwerk ingehuldigd: „Molenbeek. Een palimpsest‟ van Molenbeeks kunstenaar Henri Jacobs. In het kader van het project “Vers Brussel, poëzie in de stad” van de literaire vereniging Het beschrijf verwerkte Jacobs het gedicht dat de Russische dichter Jevgeni Boenimovitsj over Molenbeek schreef tot een groot doek. Dit zal de komende maanden een lege muur op de hoek van de Graaf van Vlaanderenstraat en de Gentsesteenweg opsieren. Het kunstwerk wordt ingehuldigd door Brussels minister Pascal Smet, samen met burgemeester Phillippe Moureaux en schepen Jef Van Damme en in aanwezigheid van de twee artiesten.
In november 2006 gingen Boenimovitsj en Jacobs samen op stap in Molenbeek om er de sfeer op te snuiven. Boenimovitsj liet zich hierdoor inspireren tot een cyclus van acht stadsgedichten: „Molenbeek. Een palimpsest‟. Een palimpsest is een perkamentrol die steeds opnieuw beschreven wordt. Henri Jacobs is gefascineerd door die techniek en paste ze toe op Boenimovitsj‟ gedicht. Hij koos enkele passages uit het gedicht en creëerde daarmee een gelaagd kunstwerk: de Russische verzen en hun Nederlandse, Franse en Arabische vertaling worden boven elkaar weergegeven.
Het kunstwerk zal de hele zomer lang, tot eind september, te zien zijn in Molenbeek. In die periode vindt ook een tentoonstelling plaats met beeldend werk dat een groep leerlingen uit vormingscentrum Foyer maakte op basis van de teksten die ze eerder schreven tijdens een schrijfatelier. De tentoonstelling opent op 28 juni in het Huis van Culturen in Molenbeek.
Elders zit het project Vers Brussel evenmin stil: eind juni krijgen alle inwoners van de wijk Het Rad in Anderlecht een kunstige affiche in de bus met daarop het gedicht dat de Engelse dichteres Mimi Khalvati over hun wijk schreef. De affiche werd ontworpen door Orla Barry, een Ierse kunstenares die in Het Rad woont.
Jette ontving dan weer begin juni een Congolese dichter, Kasele Laisi Watuta. Zijn gedicht over Jette zal tijdens de jaarmarkt op 27 augustus 2007 te horen zijn in een speciale rondrijdende poëzietaxi. In het najaar krijgen de inwoners van Jette een tijdelijk werk van kunstenares Els Opsomer cadeau.
Vers Brussel is een project van de literaire vereniging Het beschrijf, op initiatief van Brussels Minister Pascal Smet. De bedoeling is om in verschillende Brusselse wijken poëtische verwondering te creëren. Een buitenlandse dichter en een Belgische kunstenaar worden telkens uitgenodigd om op stap te gaan in een wijk en zich te laten inspireren. Het resultaat is een gedicht dat door de kunstenaar wordt vereeuwigd in een kunstwerk, waarna het geheel een plaats in de wijk krijgt. De kunstenaar maakt ook enkele kunstwerken die tijdelijk de wijk een poëzie-injectie geven. Daarnaast dragen de buurtbewoners hun steentje bij via het resultaat van workshops rond poëzie, de wijk en andere thema‟s. Tegen 2010 zal Brussel zo een literair parcours krijgen doorheen verschillende wijken.
Voor een volledige stand van zaken van het project: www.versbrussel.be.
xii
Contact
Het beschrijf Bruno Aertssen Brigitte Neervoort
A. Dansaertstraat 46 - 1000 Brussel T: 02 223 68 32 F: 02 217 26 08 [email protected] www.versbrussel.be
2.2. Text Molenbeek info
Molenbeek wordt poëzie! Ga het zelf ontdekken op de hoek Graaf van Vlaanderenstraat – Gentsesteenweg. Molenbekenaar en kunstenaar Henri Jacobs hangt daar een reuzengroot doek op van een gedicht door Jevgeni Boenimovitsj: Molenbeek. Een palimpsest. In 3 lagen, 4 talen en 5 kleuren. Letterlijk en figuurlijk niet te missen! Van juli tot september 2007. Gratis. Info: www.versbrussel.be.
2.3. Website
An example of the texts I wrote for the website, is this one about Els Opsomer.
Els Opsomer
Els Opsomer werd in 1968 geboren in Brussel, waar ze nog steeds woont en werkt. Brussel vormde al eerder het onderwerp van haar kunst: in 2005 maakte ze de dia-installatie „Be my guest…gids voor verdwenen plekken‟. Ze maakte daarvoor 160 foto‟s van vitrines in Brussel centrum die leegstonden, waaronder de Anspach Galerijen. Vaak dienden die winkels en tearooms als ontmoetingsplek voor de oudere Brusselaars. Els Opsomer stelt zich in haar werk dan ook vragen over het gebrek aan aandacht voor het effect van grootstedelijke beslissingen op het kleinmenselijk niveau. Centraal staat bij haar de isolatie en de spanning tussen vervreemding en herkenning in de grootstad. Ze reist de wereld rond om stedelijke landschappen te „archiveren‟ in foto‟s en video‟s. Voor „SNOW/today‟ (2006) trok ze naar New York, Brazilië en China, waar ze stadsfragmenten vastlegde die we normaal niet meer opmerken: flatgebouwen, parkeerplaatsen, luchthavens,… Maar ook het kleine Waregem in België vormde recent een inspiratiebron voor Opsomers dia‟s in de tentoonstelling „Lost Format‟.
xiii
xiv
2.4. Subsidy file
Vers Brussel, poëzie in de stad
Een project van vzw Het beschrijf
Brussel is gebaat bij de poëzie. Niet: meer gedichten. Maar: meer poëzie. Poëtisch effect. Verwondering. Nee, het gaat niet om poëzie in Brussel te brengen. Het gaat erom Brussel in de poëzie te brengen. (David Van Reybrouck)
xv
INHOUD
1. HET BESCHRIJF ...... XVII 2. VERS BRUSSEL ...... XVII 2.1. CONCEPT ...... XVII 2.2. WERKWIJZE ...... XVIII 2.3. FINANCIËN ...... XIX 2.4. COMMUNICATIE ...... XX 3. OVERZICHT PER WIJK ...... XXI 3.1. LAKEN: MUTSAARD ...... XXI 3.2. SCHAARBEEK: PRINSES ELISABETHWIJK ...... XXII 3.3. SINT-PIETERS-WOLUWE: MONTGOMERY ...... XXII 3.4. ELSENE: KLEIN ZWITSERLANDPLEIN ...... XXIII 3.5. GANSHOREN: CENTRUM ...... XXIII 3.6. SINT-JANS-MOLENBEEK: OUD MOLENBEEK...... XXIV 3.7. ANDERLECHT: HET RAD ...... XXIV 3.8. JETTE: BUURT KARDINAAL MERCIERPLEIN – ESSEGEM ...... XXIV 3.9. SINT-JOOST-TEN-NODE ...... XXV 4. CONTACT EN INFO ...... XXV
xvi
1. HET BESCHRIJF
De organisatie van het project ligt in handen van Het beschrijf. Deze literaire vereniging heeft de voorbije jaren een grote kennis en expertise verworven binnen het internationale letterenveld. Het beschrijf is niet alleen de gangmaker van het initiatief, maar coördineert ook het volledige project.
Het beschrijf is sinds 1998 actief in Brussel. Naast het vergroten van de belangstelling voor de Nederlandse literatuur in Brussel, België en het buitenland is één van de hoofddoelen van de vzw het bevorderen van de uitwisseling met andere talen en literaturen. Het was onder impuls van Het beschrijf en in nauwe samenwerking met de Franstalige organisatie Entrez Lire dat het internationale literatuurhuis Passa Porta werd opgericht in 2004.
Het beschrijf biedt verschillende literaire activiteiten aan. Regelmatig organiseert de vereniging literaire programma‟s met bekende of te ontdekken auteurs uit binnen- en buitenland. Het beschrijf is bij het grote publiek vooral bekend door het literatuurfestival Het Groot Beschrijf, een festival waarbij de letteren in de meest brede zin van het woord de basis vormen van een ware ontdekkingstocht in Brussel. In 2007 werd Het Groot Beschrijf de afsluiter van het Passa Porta Festival, een nieuw meertalig literatuurfestival dat sterk internationaal georiënteerd is.
Meer achter de schermen ontwikkelt Het beschrijf sinds najaar 2004 ook een heuse residentiewerking die buitenlandse auteurs en vertalers de kans geeft om in België te komen werken. Zij kunnen kiezen voor een verblijf in Brussel of in het landelijke Vollezele.
Het beschrijf is een vereniging die graag en vaak samen met andere organisaties voor de dag komt. Niet enkel Vlaamse, Franstalig Belgische of bi-communautaire organisaties uit Brussel of, ruimer, uit België worden als partner aangetrokken, maar ook buitenlandse festivals of instellingen. In haar negenjarig bestaan is Het beschrijf erin geslaagd zich te profileren als een unieke organisatie die Brussel een aantrekkelijk literair gezicht geeft.
2. VERS BRUSSEL
2.1. Concept
Het beschrijf ontwikkelde op vraag van minister Pascal Smet “Vers Brussel – Poëzie in de stad‟‟, een project dat vijf jaar na elkaar een poëzie-injectie aan Brusselse wijken geeft. De bedoeling is dat Brussel zo rond 2010 over een parcours van zestien poëtische kunstwerken zal beschikken. Poëzie wordt hier echter in de breedste zin van het woord opgevat, het gaat niet louter om het plaatsen van versregels in het stedelijke weefsel. Er wordt een poëtisch effect beoogd. Via een mix van participatie en hedendaagse creatie creëert Het beschrijf de ideale voedingsbodem voor een stadsgedicht op maat van de stad: meerstemmig, meertalig, rijk aan indrukken, onvoorspelbaar en nooit af.
De vijf sleutelwoorden van Vers Brussel zijn poëzie, Brussel, wijk, participatie en cultuurtoerisme. Het concept is als volgt: per wijk worden een internationale dichter en een Belgische kunstenaar uitgenodigd om de wijk te verkennen en zich hierdoor te laten inspireren tot een gedicht over de wijk en een kunstwerk waarin dit gedicht verwerkt wordt. De kunstenaar zorgt zowel voor tijdelijke interventies in de wijk als een permanent kunstwerk. Tegelijk worden de wijkbewoners betrokken bij het project, door middel van workshops rond poëzie, literaire wandelingen, artistieke ontmoetingen,… Op deze manier verlenen de wijk, het gedicht en de kunstwerken een unieke meerwaarde aan elkaar.
De participatieve aanpak staat niet in contrast met het promoten van het initiatief via toeristische kanalen. Aangezien het project op meerjarige basis wordt ontwikkeld, kunnen de permanente installaties die het resultaat zijn van een samenwerking tussen de inwoners, een schrijver en een kunstenaar als parcours gepromoot worden. Zij lenen zich bijvoorbeeld uitstekend tot een alternatieve gegidste stadstour. Maar ook individuele toeristen zullen hun gading vinden langs het parcours dankzij de artistieke waarde van de gedichten en kunstwerken. Ten tweede zullen de concrete activiteiten die plaats vinden tijdens het participatief proces als cultuurevenementen gepromoot worden.
Voor de communicatie van het project naar het brede publiek toe werd de titel “Vers Brussel / Vers Bruxelles” bedacht. Naast de literaire betekenis (een regel uit een gedicht) heeft het woord “vers” ook de
xvii
connotatie “versheid” in het Nederlands (Brussel als vers inspiratiemateriaal) – en “richting” in het Frans (de dichters en het publiek worden letterlijk uitgenodigd zich naar en in de stad te bewegen).
2.2. Werkwijze
Voor elke wijk worden zowel voor het artistieke als het participatieve luik een aantal stappen gevolgd, maar allereerst moet telkens beslist worden over de dichter, de kunstenaar en de wijk.
De keuze van de dichter, de kunstenaar en de wijk
Vanuit haar reguliere werking is Het beschrijf goed geplaatst om de keuze van de dichters te maken. Er wordt gekozen voor internationale dichters vanuit verschillende taalgemeenschappen die hun blik op Brussel in woorden willen omzetten. De diversiteit van de deelnemende dichters is erg belangrijk voor dit project omdat het de multiculturele en meertalige identiteit van Brussel wil weerspiegelen. Er wordt dus rekening gehouden met de talen die het meest gesproken worden in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest: naast Nederlands en Frans gaat het om Arabisch, Italiaans, Spaans, Turks, Portugees, Grieks, Engels…. De dichters moeten ook bereid zijn om ingeschakeld te worden in het participatieve project en tonen bij voorkeur een gezonde belangstelling voor wat er zich in de wijk afspeelt. Ten slotte moeten ze ook al enige naam gemaakt hebben.
Ook de beeldende kunstenaar moet geïnteresseerd zijn in de participatieve processen waarin zijn werk zich inschrijft. De voorkeur gaat daarom uit naar Belgische beeldende kunstenaars die graag met het publiek werken, al ervaring hebben met het werken in de openbare ruimte en graag in dialoog met een dichter (en dus met het woord) willen werken.
De wijken worden gekozen in functie van de aanwezigheid en het enthousiasme van lokale partners en hun geografische ligging in het Gewest. Bedoeling is immers om het poëzieparcours te verspreiden over heel Brussel. Er wordt daarnaast op gelet om erg uiteenlopende wijken te kiezen, die elk op hun manier symbool staan voor een bepaald aspect van stedelijkheid, van Brussel. Een wijk wordt nooit vastgepind op één taalgemeenschap die er woont, alle Brusselse buurten zijn immers zonder uitzondering multiculturele buurten. Een Congolese dichter bezoekt dus niet noodzakelijk de Matongéwijk.
Artistiek a) De wijk van binnenuit verkend: dichter en kunstenaar komen inspiratie opdoen
De dichter en de kunstenaar nemen een week de tijd om de wijk en zijn bewoners te ontmoeten. Tijdens deze inspiratiefase krijgen ze de mogelijkheid om de wijk van binnenuit te leren kennen. Daartoe verzamelt Het beschrijf informele getuigenissen van bewoners. Dat kan gebeuren via geïmproviseerde wandelingen in de wijk, informele ontmoetingen met markante bewoners, etentjes in gastgezinnen, bezoeken aan culturele en educatieve infrastructuur in de wijk, het bekijken van foto- en archiefmateriaal, etc. Al dit materiaal krijgen dichter en kunstenaar ter beschikking en ze ontmoeten daarnaast een aantal sleutelfiguren die samen met hen op wandeling door de wijk trekken. In wijken met een sterke literaire partner vindt ook een literair-culturele programmatie plaats, waarbij de wijkbewoners kennismaken met de cultuur en de literatuur van het land waaruit de dichter afkomstig is. b) Het gedicht en de tijdelijke interventies
Enkele weken na zijn bezoek aan de wijk bezorgt de dichter zijn Brussels gedicht aan Het beschrijf, dat er meteen voor zorgt dat het vertaald wordt naar het Nederlands en het Frans. Het gedicht wordt verspreid in de wijk via een reeks tijdelijke artistieke interventies. De beeldende kunstenaar creëert via deze interventies een poëtische verwondering in de wijk. Het Beschrijf begeleidt deze fase via een gerichte communicatie met de wijk en documenteert het creatieproces via foto‟s, tekst of klankopnames. c) Creatie en inhuldiging van het permanente kunstwerk
De kunstenaar neemt vervolgens de tijd om een permanent kunstwerk te ontwerpen voor de wijk. Zodra alle vergunningen verkregen zijn en het permanent kunstwerk gerealiseerd is, worden alle mensen die betrokken waren bij het totstandkomen van het gedicht uitgenodigd voor de feestelijke inhuldiging. Het gedicht wordt meertalig naar voren gebracht via beeld en/of klank. Er is plaats voor een feestelijke
xviii
ontmoeting. Alle medewerkers krijgen een aandenken aan de realisatie van het gedicht (bvb. een groepsfoto, een mooie meertalige uitgave van het gedicht, …).
Participatief a) Contacten leggen
Om bewoners en bezoekers van de wijken te betrekken in het project worden samenwerkings-verbanden aangegaan met lokale socio-artistieke verenigingen. Deze verenigingen, scholen, bibliotheken, culturele centra, maar ook individuen, onderhouden nauwe contacten met de bewoners, beschikken over een grondige kennis van de wijk en zijn dan ook het best geplaatst om het participatieve proces op gang te trekken. In eerste instantie worden er dus per wijk contacten gelegd met potentiële partners om na te gaan hoe de interactie tussen de wijk, de dichter en de kunstenaar het best tot stand kan worden gebracht en welke activiteiten rond poëzie in de wijk ontwikkeld kunnen worden. b) Wijkwerking
De samenwerking met deze partners leidt ertoe dat parallel met de tijdelijke interventies van de kunstenaar de wijkbewoners zelf ook met poëzie aan de slag gaan. Verschillende bewonersgroepen, zoals schoolgaande kinderen, volwassenen, culturele verenigingen e.a., starten op basis van specifieke thema‟s (bvb. mijn straat, mijn wijk, thema proza of poëzie) een creatief proces, onder begeleiding van professionele kunstenaars. De resultaten van deze workshops en ateliers worden indien mogelijk eveneens tentoongesteld in de publieke ruimte.
De wijkbewoners komen dus op verschillende manieren in contact met poëzie: de beeldende kunstenaar zorgt voor poëtische verwondering met de tijdelijke interventies, het gedicht over de wijk wordt ter plaatse vereeuwigd in een kunstwerk en de wijkbewoners creëren zelf hun eigen poëzie.
2.3. Financiën
Het beschrijf is een literaire vereniging die als erkend “Focuspunt” structurele subsidies ontvangt van het Vlaams Fonds voor de Letteren voor haar reguliere werking. Het project “Vers Brussel - poëzie in de stad” is een project dat buiten de reguliere werking van de vereniging valt en voornamelijk met projectsubsidies tot stand komt.
In elke wijk is een budget nodig van 50.910 €. De grootste subsidiënt van het project is de Vlaamse Gemeenschapscommissie. Met de middelen die de VGC in het kader van het Stedenfonds ter beschikking stelt worden volgende kosten betaald: de wijkwerking, de artistieke kosten (behalve de realisatie van het permanente kunstwerk), de communicatie en de personeelskosten. Aan elke gemeente wordt gevraagd een bijdrage te leveren aan de wijkwerking en de artistieke kosten. Omdat het project in de eerste plaats een lokale dynamiek beoogt, is die gemeentelijke financiële inbreng wenselijk.
Voor de realisatiekost van het permanent kunstwerk, begroot op 20.000 euro, wordt een beroep gedaan op het investeringsfonds van de VGC en de Nationale Loterij.
xix
UITGAVEN INKOMSTEN
Wijkwerking 8350 Subsidies 40910 Participatieve activiteiten 3000 VGC : Stedenfonds 26910 Tijdelijke interventies lokale actoren 3000 Gemeente Anderlecht 4000 Inhuldigingsfeest : andere auteurs, muzikanten, … 500 Inhuldigingsreceptie 500 Nationale Loterij 10000 Infrastructuur en techniek 450 Reiskosten (auteurs, moderatoren, kunstenaars) 200 Investeringen 10000 Representatiekosten 200 Investeringsfonds VGC 10000 Catering 500
Artistieke kosten 30310 Honoraria literaire activiteiten dichter 1000 kunstenaar - tijdelijke interventies 2000 kunstenaar - permanente interventie 2000 Tijdelijke interventies kunstenaar : productie 2500 Permanent kunstwerk kunstenaar : productie 20000 Documentatie 100 Per diems (dichter) 610 Reis- en verblijfkosten dichter 1400 Catering 500 Representatiekosten 200
Communicatie 3000 Drukwerken en copies Klein drukwerkje huis-aan-huisbedeling 1000 Affiches (met gedicht) voor de wijk 200 Grafische opmaak 500 Fotografie 200 Website 250 Post en verzendingskosten 200 Erelonen vertalingen (gedicht en communicatie) 500 Pers 100 Koerierdiensten 50
Administratieve kosten 1100 Kantoren, informatica 800 Kantoorbenodigdheden en telecommunicatie 100 Diverse verzekeringen 200
Personeelskosten 8150 Vaste medewerkers 7350 Losse medewerkers 500 Verplaatsing en vervoer 300
TOTAAL UITGAVEN 50910 TOTAAL INKOMSTEN 50910
2.4. Communicatie
De communicatiecampagne van dit project verloopt op verschillende niveaus.
Ten eerste is het nodig om de lokale communicatie in elke wijk te verzorgen. Dit gebeurt via speciale drukwerkjes die in alle brievenbussen verspreid worden en affiches die op cruciale plaatsen opgehangen worden. Ook de bestaande lokale communicatiekanalen zoals de informatiebladen en website van de gemeente, huis-aan-huis bladen, programmabrochures van lokale organisaties, etc. kunnen de bewoners bereiken. Via deze kanalen worden de bewoners betrokken bij het project, geïnformeerd over de stand van zaken, krijgen ze het gedicht thuis en worden ze uitgenodigd voor de evenementen. Uiteraard hebben de concrete artistieke interventies in de wijk ook een sterk communicatief effect naar de bewoners toe.
Ten tweede is het ook belangrijk om de tijdelijke interventies, de activiteiten rond poëzie en de inhuldiging van de kunstwerken bekend te maken bij de andere inwoners van Brussel, Vlaanderen en Wallonië. We beogen niet alleen een publiek van cultuurminnaars, maar ook mensen die geïnteresseerd zijn om minder bekende wijken van Brussel op een originele manier te ontdekken. Cultuurtoerisme in de brede zin van het woord dus. Het beschrijf heeft de nodige ervaring in het bekend maken van literaire activiteiten bij het grote publiek en Vers Brussel maakt dan ook gebruik van de perscontacten en het adressenbestand van Het beschrijf. xx
Naast deze lokale en/of tijdelijke communicatie is het nodig om een communicatieplatform te hebben dat continu geraadpleegd kan worden. Hiervoor werd de website www.versbrussel.be / www.versbruxelles.be ontwikkeld. Op de website vindt men achtergrondinformatie over al de dichters, kunstenaars en wijken die betrokken zijn bij het project, maar ook een agenda van de concrete activiteiten die plaats vinden. Daarnaast staan ook de gedichten en hun vertalingen op de website, net als foto‟s van de kunstwerken. De website heeft dus zowel een archief- als agendafunctie.
Ten slotte zullen de zestien permanente installaties, in zestien verschillende wijken, op termijn als parcours gepromoot worden, zoals dat ook het geval is bij het stripparcours in centrum Brussel. Hiertoe zal Het beschrijf actief de verschillende toeristische diensten aanspreken. Een speciaal plannetje kan gedrukt worden. De website van het project kan het parcours eveneens onder de aandacht brengen. Het parcours leent zich bovendien uitstekend tot alternatieve gegidste stadstours. Een samenwerking met desbetreffende organisaties zal onderzocht worden.
3. OVERZICHT PER WIJK
Vers Brussel ging van start in 2005. Elk jaar krijgen een viertal wijken een poëzie-injectie, waardoor Vers Brussel tegen eind 2009 in zestien Brusselse wijken aanwezig zal zijn. Wat volgt is een overzicht van wat tot nu toe verwezenlijkt is.
3.1. Laken: Mutsaard
Artistiek De Belgische dichteres Miriam Van hee en de uit Chili afkomstige Brusselse kunstenaar Christian Israel gingen in het najaar van 2005 samen op verkenning in de Mutsaardwijk in Laken. Miriam Van hee schreef er een verstild gedicht over, met broze impressies van rozen, gras, zon en stenen. Die broosheid, die ook eigen is aan poëzie, verbond Christian Israel vervolgens met het vergankelijke van voedsel. Hij bedrukte chocola en eetbaar papier en ontwierp placemats en linten met het gedicht van Miriam Van hee erop. Op de placemats waren de Nederlandse en Franse versie van het gedicht verweven, zonder elkaar echt te raken, als een metafoor voor Brussel. Een maand lang, van 14 februari tot 12 maart 2006, werden de wijkbewoners dankzij Israel verrast door poëzie in onverwachte vormen en op onverwachte plaatsen. Ook studenten van de École de Recherche Graphique lieten zich door Van hee inspireren tot poëtische toetsen in de wijk, en lieten zelfs de tram en de metro niet ongemoeid. Voor zijn permanente werk koos de kunstenaar voor een ware poëtische besmetting van de straatnaamborden in de Mutsaardwijk. Vier straten krijgen een nieuw bord waarop het gedicht van Van hee te lezen zal zijn. Ook hier worden de twee talen met elkaar verweven. De realisatie van dit kunstwerk doorloopt op dit moment nog de administratieve procedure.
Participatief Christian Israel liet ook blanco linten maken, zodat de leerlingen uit de naburige scholen er eigen gedichten op konden neerschrijven en ze als poëtische bladeren aan de bomen hangen. In deze scholen deelde Israel ook chocolade uit, net zoals in de leergangen Nederlands voor anderstaligen in GC De Mutsaard. Daarnaast zette Vers Brussel een samenwerking op met een reeks lokale partners: GC Heembeek-Mutsaard, het Chinees Paviljoen (KMKG), LACA, de Bibliothèque communale, de Bibliothèque publique du Christ Roi, Wijkcomité De Wand-Dikke Linde, de Handelaarsvereniging, Jeugdhuis ‟t Mutske, het Jan Ruusbroeckcollege en het Maria Assumptalyceum. Deze samenwerking was essentieel bij het tot stand komen van het Vers Brusselfestival op 12 maart 2006. Die dag palmden dichters, schrijvers, kunstenaars, acteurs en muzikanten de vier eerste wijken van het Vers Brussel project in. Buurtbewoners, maar ook literatuurliefhebbers uit de rest van Brussel en Vlaanderen konden genieten van diverse literaire activiteiten. In de Mutsaard was er opnieuw poëtische chocolade te proeven, stelden Miriam Van hee en Christian Israel hun werk voor en praatten bekende bewoners van de wijk, zoals vader en zoon Anciaux en Sien Eggers, over wat hun boeit in de Mutsaard.
xxi
3.2. Schaarbeek: Prinses Elisabethwijk
Artistiek De gerenommeerde Marokkaanse dichter Abdellatif Laâbi werd uitgenodigd om samen met de Belgische kunstenaar Christophe Verlinden de Prinses Elisabethwijk in Schaarbeek te verkennen. In zijn gedicht „Als dichters voorbijkomen‟ vat Laâbi de wijk samen in enkele kleine fragmenten en zoekt hij de poëzie waar anderen die niet zien. Het beschrijf zorgde ervoor dat het Franse gedicht een Nederlandse én Arabische vertaling kreeg. Christophe Terlinden schonk het gedicht van Abdellatif Laâbi met gulle hand aan de inwoners van de wijk door de verschillende versies aan te brengen op dragers waar iedereen dagdagelijks mee geconfronteerd wordt. De gemeentelijke briefwisseling van Schaarbeek kreeg van half februari tot half maart 2006 een poëtische stempelopdruk met een poëziefragment in het Nederlands, het Frans. Affiches met het gedicht waren alom tegenwoordig en spoorden bovendien aan tot een sms-uitwisseling van poëtische gedachten. De trottoirs werden tijdelijk poëtisch te bewandelen paden en op verzoek van Christophe Terlinden gingen toneelspelers gedichten voordragen op verschillende markten in de wijk. Voor het permanente kunstwerk ontwikkelde Terlinden een gedichtenboom, een monumentaal beeldhouwwerk in beschilderd brons waarop het gedicht te lezen is. Dit werk zou hij graag in het Huart Hamoirpark plaatsen. Verwacht wordt dat tegen het najaar van 2007 de goedkeuring komt voor dit kunstwerk.
Participatief Ook in Schaarbeek vormde het Vers Brusselfestival op 12 maart 2006 het hoogtepunt van een maand van poëtische interventies. Er was muziek, men kon poëtische groetjes verzenden, meer ontdekken over de bekende schrijvers die in Schaarbeek vereeuwigd zijn in de straatnamen, nieuwe en bekende dichters en schrijvers ontdekken (zoals Abdellatif Laâbi zelf, maar ook Hafid Bouâzza of de Belgische Rachida Lamrabet) en nog veel meer. Voor kinderen was er een workshop van Urban Survival Kids waarin ze uitgenodigd werden hun verborgen leefwereld te tonen aan anderen. Enkele buurtbewoners stelden die dag hun eigen huis open als locatie voor de activiteiten. Voor de organisatie van het festival in de Prinses Elisabethwijk kon Het beschrijf rekenen op de medewerking van de Cultuurbeleidscoördinator, Renovas, GC De Kriekelaar, de Nederlandstalige bibliotheek, de Franstalige bibliotheek, Wijkcomité Helmet, de Handelaarsvereniging, het Masereelfonds en De Factorij.
3.3. Sint-Pieters-Woluwe: Montgomery
Artistiek Montgomery is een centraal knooppunt in de stad en als wijk vol ambassades ook een knooppunt van nationaliteiten. Najaar 2005 stapte de Poolse dichteres Agnieszka Kuciak er rond in gezelschap van Peter Weidenbaum. In haar gedicht beschrijft Agnieszka Kuciak het passing by-gevoel dat ze ervoer in deze wijk. Peter Weidenbaum borduurde daarop verder in zijn tijdelijke kunstwerken. Met zijn digitale camera zocht hij een houvast in de voorbijrazende, mobiele wereld, de stad. Telkens bewerkte hij twee opeenvolgende „stills‟ tot schilderijen met opvallende kleurschakeringen. Met deze schilderijen wilde hij iets doen aan het gebrek aan communicatie in de wijk. Op onverwachte plaatsen langs een door hem uitgezet wandelparcours liet hij ze zien: het schilderij van de ambassade van Ethiopië hing bijvoorbeeld bij de plaatselijke kruidenier. Vervolgens nam hij de inwoners en passanten op in zijn kunstwerk door interviews met hen in een krantje te plaatsen, waarin ook reproducties van zijn werken, samen met het gedicht van Agnieszka Kuciak, werden afgedrukt. Voor het permanente werk ging Weidenbaum verder op het passing by-idee en ontwierp hij een zeer hoge redderstoel in inox, bevestigd in een betonnen vlak waarop het gedicht te lezen zal zijn. Zo nodigt hij de voorbijganger uit om in gedachten de wijk te overschouwen en even stil te houden in deze steeds bewegende omgeving. Momenteel wordt er nog een administratieve procedure gevolgd om dit kunstwerk te realiseren.
Participatief Het beschrijf werkte samen met de cultuurbeleidscoördinators van Sint-Pieters-Woluwe en Etterbeek, met de vele bibliotheken in deze wijk en met lokale verenigingen en gemeentecentra zoals de KAJ Don Bosco SPW en GC Kontakt en GC Maelbeek. Toepasselijk voor het passing by-thema was ook de samenwerking met het Tehuis voor Foorreizigers- en Schipperskinderen, een tehuis voor de kinderen van eeuwige voorbijgangers. Montgomery was de derde wijk die bezoekers van het Vers Brusselfestival konden ontdekken. Binnen- en buitenlandse auteurs kwamen vertellen over hun werk, onder meer Peter Verhelst, Gil Courtemanche en buurtbewoner Geert Van Istendael. Agnieszka Kuciak en Peter Weidenbaum stelden hun gedicht en kunstwerk voor aan de wijkbewoners. Ook hier zetten inwoners van de wijk en lokale horecazaken hun deuren open voor dit letterenfeest.
xxii
3.4. Elsene: Klein Zwitserlandplein
Artistiek De uit België afkomstige Spaanse dichteres Chantal Maillard kwam op uitnodiging van Het beschrijf terug naar haar geboortestad om de sfeer op te snuiven in „het Quartier Latin van Brussel‟, de buurt rond het Klein Zwitserlandplein in Elsene. De uit Spanje afkomstige Brusselse kunstenaar Emilio López Menchero liep met haar mee. Chantal Maillard liet zich tot niet minder dan 31 korte gedichtjes inspireren: ze schetst een portret van Elsene in stilstaande en bewegende beelden, in momentopnames en universele situaties. Het gedicht werd naast het Frans en het Nederlands ook in het Vietnamees vertaald, omdat er zovele Vietnamezen in de buurt wonen. Emilio López Menchero zorgde ervoor dat alle wijkbewoners het gedicht te horen kregen: op verschillende plaatsen in de wijk liet hij het dichterlijke woord los in de openbare ruimte via de geluidsinstallatie van de handelaarsvereniging. Leerlingen van de École de Recherche Graphique zorgden voor visuele poëtische effecten in de wijk. Ze lieten het gedicht drukken op flyers, postkaartjes, bierviltjes en brievenbussen. Voor het permanente werk rond het Klein Zwitserlandplein wil de kunstenaar een stapje verder gaan in de meertaligheid. Hij ontwierp een band van emaillen platen voor de buitenmuur van het kerkhof met daarop het gedicht in verschillende talen. Aan de vertalingen voegde hij een vierde toe: een pictogrammentaal die in het lokale dagcentrum voor personen met een mentale handicap gebruikt wordt. De administratieve procedure voor de realisatie van dit werk loopt nog.
Participatief Op 12 maart 2006 vormde ook de buurt rond het Klein Zwitserlandplein het decor voor een literair programma waarin wijkbewoners en literatuurfanaten hun gading konden vinden. Op het kerkhof waagden de niet-gevoelige zielen zich aan een wandeling na zonsondergang langs de graven van bekende schrijvers. Er konden poëtische groetjes verzonden worden naar dierbaren en bekende inwoonster Els Witte vertelde over haar parcours in Brussel en deze wijk. Daarnaast waren ook verschillende schrijvers te gast en was er een heus slotfeest in Café Le Tavernier. Een goede samenwerking met de lokale partners, Kabinet Pascal Dufour, Babbelut, Théâtre de la Flute Enchantée, de Nederlandstalige bibliotheek, de Charles De Costerkring, het Davidsfonds, La Forestière, de VUB en het Institut René Cartigny, maakte dit alles mogelijk.
3.5. Ganshoren: centrum
Artistiek Tussen 8 en 12 november 2006 waren de Portugese dichter Paulo Teixeira en de Belgische kunstenaar Filip van Dingenen te gast in Ganshoren. Ze maakten een wandeling door de gemeente en ontmoetten bewoners en vertegenwoordigers van lokale organisaties. Dit gaf iedereen de kans om persoonlijke indrukken en concrete informatie over de gemeente uit te wisselen. Eind december stuurde Paulo Teixeira vanuit Portugal zijn gedicht „Charneca & Memória‟ op („Drasland en Herinnering‟) waarin hij zijn tocht door de wijk weergeeft. Het werd vertaald in het Nederlands en het Frans en feestelijk gepresenteerd op de Nieuwjaarsreceptie in De Zeyp. Tegelijk ging Van Dingenen van start met de voorbereidingen voor zijn tijdelijke interventie. Geboeid door de lokale traditie van de Sint-Martinusstoet besloot de kunstenaar een eigen interpretatie van deze traditie te maken op video. Na uitgebreide opnames in Ganshoren ging de video-installatie „Charneca & Memória‟ in première in de straten van de gemeente. In een groot uitstalraam in het centrum werd de video-installatie gedurende een maand vertoond samen met een lichtkrant van het gedicht. Filip van Dingenen heeft ook al enkele schetsen klaar voor zijn permanente kunstwerk, dat hoogstwaarschijnlijk een plaats krijgt in het natuurreservaat.
Participatief De inwoners van Ganshoren konden kennis maken met het werk van Paulo Teixeira en Filip van Dingenen tijdens een artistieke ontmoeting in CC La Villa. In Ganshoren werd er ook samengewerkt met drie scholen: BSGO De Goudenregen, l‟Ecole Primaire de la Communauté Française en Le Collège du Sacre Coeur. De leerlingen uit de 6de klas van De Goudenregen kreeg bezoek van Daniël Billiet voor een poëzieatelier rond het thema „Thuis bij mij, thuis in Ganshoren‟. In die school was er ook een beeldende workshop met Eefje Craenen rond hetzelfde thema. De Franstalige scholen hielden eveneens een poëzieatelier voor de oudste leerlingen, dit maal begeleid door Vincent Tholomé. Vers Brussel zorgde daarna voor een unieke tweetalige ontmoeting tussen de scholen: op 22 maart 2007 kwamen de leerlingen samen in GC De Zeyp om hun gedichten aan elkaar voor te lezen en werd de tentoonstelling „Mea Loca‟ met het beeldend werk van De Goudenregen geopend. GC De Zeyp was daarnaast het toneel voor een feestelijke nieuwjaarsreceptie waarop het gedicht door twee „liseuses‟ werd voorgelezen aan de 160 aanwezigen en voor de inhuldiging van het de video-installatie van Filip van Dingenen.
xxiii
3.6. Sint-Jans-Molenbeek: Oud Molenbeek
Artistiek Voor Oud Molenbeek werden de Russische dichter Jevgueni Boenimovitsj en de Nederlandse kunstenaar Henri Jacobs (die al lang in Molenbeek woont) uitgenodigd om de wijk een poëtische toets te geven. Ze bezochten de wijk eind november 2006. Boenimovitsj schreef daarop niet één, maar een hele cyclus gedichten: „Molenbeek. Een palimpsest‟. Een palimpsest is een stuk perkament dat steeds opnieuw beschreven wordt en daarin zag de dichter een metafoor voor de verschillende lagen van mensen en culturen in Molenbeek, „een halte die voor eeuwig bleek‟. Het gedicht werd in het Frans, Nederlands en Arabisch vertaald. Henri Jacobs koos enkele fragmenten in verschillende talen om er zijn eigen palimpsest mee te maken: een reuzengroot doek met vier lagen gedicht dat drie maanden lang een blinde muur zal sieren in Oud Molenbeek. Dit werk wordt op 2 juli 2007officieel ingehuldigd door minister Pascal Smet. Daarna begint Henri Jacobs met de voorbereiding van zijn permanente kunstwerk.
Participatief In Molenbeek richtte het project Vers Brussel zich op vrouwen en kansarme jongeren. Op 6 maart 2007 was het Internationale Vrouwendag, meteen het thema voor het poëzieatelier georganiseerd door de vrouwenwerking Caleidoscoop in GC De Vaartkapoen die dag. Caleidoscoop spant zich in voor de (migranten)vrouwen in Molenbeek. Dichter en schrijver Benoît Coppée werd gevraagd om het poëzieatelier te begeleiden. Nog in maart gaf Vincent Tholomé een schrijfatelier voor een groep laaggeschoolde meisjes uit het vormingscentrum Foyer. Ze schreven over hun gevoelens en ervaringen in de wijk. De leerlingen verwerkten de resultaten van die workshop tot grote kleurrijke panelen. Deze worden vanaf 28 juni 2007 tentoongesteld in het Huis van Culturen in Molenbeek. Er wordt ook samengewerkt met de lokale vrouwenorganisatie Dar Al Amal.
3.7. Anderlecht: Het Rad
Artistiek De tuinwijk Het Rad in Anderlecht kreeg eind maart 2007 bezoek van de Iraans-Engelse dichteres Mimi Khalvati. Ze werd vergezeld door de Ierse beeldende kunstenares Orla Barry, die al enige tijd in Het Rad woont. Samen met bewoners en lokale organisaties verkenden ze de buurt. Mimi Khalvati verwerkte haar indrukken van de wijk in de sonnettencyclus „De straten van Het Rad‟. Ze verhaalt daarin haar wandeling door Het Rad en laat ook Erasmus, ooit inwoner van Anderlecht, aan het woord. Orla Barry‟s werk draait meestal rond tekst, dus deze opdracht was een kolfje naar haar hand. Van het gedicht van Mimi Khalvati maakte ze een kunstige poster waarop de twaalf sonnetten als wielen (of raderen) worden vormgegeven. Daarnaast schreef ze zelf een kort, absurd commentaar bij de tot de verbeelding sprekende straatnamen in Het Rad en maakte van die tekst ook een wiel. Dit werd een tweede poster die samen met de eerste in alle bussen van Het Rad werd gepost, vergezeld van een begeleidende brief. Het permanente kunstwerk is nog in ontwikkeling.
Participatief Het beschrijf zette in Het Rad een geslaagde samenwerking op met de basisscholen Het Rad/La Roue en Jeugd&Poëzie. De leerlingen uit de 2de en 3de graad schreven hun eigen gedichten en presenteerden die op het schoolfeest op 26 mei 2007. Er werden ook grote affiches gemaakt met hun gedichten. De hele maand juni was Mimi‟s gedicht (ook in Franse en Nederlandse vertaling) te lezen en te horen op verschillende wijkfeesten. Mimi‟s gedicht stippelde daarnaast het parcours uit voor een literaire wandeling in Het Rad tijdens het jaarlijkse barbecuefeest van CVO Elishout (COOVI) op 9 juni. Leerling-gidsen van deze school leidden nieuwsgierige buurtbewoners en andere geïnteresseerden doorheen de wijk om die door een poëtische bril te bekijken.
3.8. Jette: buurt Kardinaal Mercierplein – Essegem
Artistiek In juni 2007 was de Congolese dichter Kasele Laisi Watuta te gast in Brussel. Hij ging op stap in Jette, samen met de Brusselse kunstenares Els Opsomer. Beide artiesten spraken er met markante inwoners van de gemeente en maakten kennis met de medewerkers van de gemeenschapscentra en bibliotheken in Jette. Kasele Laisi Watuta verwerkt op dit moment zijn indrukken tot een gedicht. Najaar 2007 zal Els Opsomer voor poëtische interventies zorgen.
xxiv
Participatief Er werden al contacten gelegd met gemeenschapscentra Essegem en L‟Abordage en de bibliotheken in Jette. Op 27 augustus, tijdens de jaarmarkt van Jette, staat de poëzietaxi van Les Liseuses Fabuleuses op het programma. De liseuses zullen het gedicht van Kasele voorlezen tijdens een ritje met de taxi.
3.9. Sint-Joost-ten-Node
De volgende halte van Vers Brussel is Sint-Joost. Het bezoek van de dichter en kunstenaar wordt verwacht in september 2007, het tijdelijk werk is gepland voor november. De dichter komt dit keer waarschijnlijk uit een Scandinavisch land.
4. CONTACT EN INFO
Contact Het beschrijf vzw Antoine Dansaertstraat 46 1000 Brussel t: 02 223 68 32 f: 02 217 26 08 [email protected]
Brigitte Neervoort, projectcoördinator Het beschrijf Bruno Aertssen, verantwoordelijke wijkwerking Vers Brussel
Info Meer informatie en een volledige stand van zaken vindt u op www.versbrussel.be of www.versbruxelles.be.
xxv
2.5. Posters
МОЛЕНБЕК. ПАЛИМПСЕСТ
MOLENBEEK. EEN PALIMPSEST
солнце без визы свалило за горизонт дождь идет по городу без документов трава вылезла без разрешения ворованный легкими воздух не сертифицирован
жизнь нелегальна
Евгений Бунимович
de zon is zonder visum achter de horizon geglipt de regen trekt door de stad zonder papieren het gras is opgeschoten zonder vergunning de lucht door longen ontvreemd draagt geen certificaat het leven is illegaal
Jevgeni Boenimovitsj
xxvi
Een initiatief van / Une initiative de: Het beschrijf, Vlaamse Gemeenschapscommissie, Nationale Loterij / Loterie Nationale, Gemeente Sint-Jans-Molenbeek / Commune de Molenbeek-Saint-Jean – www.versbrussel.be / www.versbruxelles.be
xxvii
3. Communication for Writers in Residence
3.1. Translation text Damion Searls
Wat ik zag en hoorde in België
―De meeste Amerikanen,‖ vroeg de directeur van Het beschrijf me tijdens een etentje, ―weten niet eens dat België een land is en Brussel een stad, nietwaar?‖ Hij dacht dat hij wat aan het overdrijven was. Dat deed hij niet. België heeft niettemin een bijzondere betekenis voor mij: mijn eerste vakantie met mijn toekomstige vrouw, in een huwelijk dat grotendeels gebaseerd is op reizen, was naar Brugge, waar we drie jaar later ook onze huwelijksreis doorbrachten, en België zelf is een vreemd huwelijk – maar niet vreemder dan een ander – tussen Nederlands, Frans en Duits, de drie talen die ik ken en de drie landen waar ik in het buitenland gewoond heb. België ligt ten zuiden van het noorden en ten noorden van het zuiden, zelfs als de Duitse schrijfster die ik er ontmoette zei dat het aanvoelde als ‗westen‘. En ik kwam naar België om een huwelijksroman te schrijven, gebaseerd op Het echtpaar Arnolfini van Jan van Eyck: zelf een nieuw begin voor het schilderen met olieverf, Italiaanse technieken die naar het noorden werden gebracht en ingeburgerd raakten, net zoals de handelaar uit Lucca, Giovanni Arnolfini, die in Brugge woonde waar zich nu Hotel Lucca bevindt, alvorens hij met een rijke inwoonster trouwde. Maar bij het reizen naar België ondervond ik dat Europa een ongedifferentieerd literair geheel is, waar iedereen een ―freie Schriftsteller‖ (een onafhankelijke, zelfstandige ―vrije auteur‖) leek te zijn, van het soort waar er niet veel plaats voor is in de VS. De economie en de waarden verschillen. Een co-resident in België vertelde me dat ze 80 tot 100 betaalde spreekbeurten per jaar deed in boekhandels, culturele congressen, universiteiten, internationale vertalingscongressen, enzovoort; in de VS is dit werk dat je verondersteld wordt gratis te doen als academicus, of in ruil voor free publicity als auteur (tenminste op het niveau dat ik goed ken, net onder de echte sterren). Er zijn veel meer residentiemogelijkheden in Europa, en betaalde voorstellingen in boekhandels, en talen om je boeken in te laten vertalen, en infrastructuren om schrijvers van het ene Europese land naar één van de andere te brengen, wat overigens altijd een korte reis is. Vollezele is natuurlijk een speciaal soort residentie, je woont er niet in een officieel gebouw maar in het huis van een erg gulle artieste, met haar honden die buiten spelen en langs het raam lopen, en haar sculpturen overal verspreid en haar kamers boven en avondeten met z‘n allen vier keer per week. Ik ben nog steeds verbaasd over de vriendelijkheid van onze gastvrouw en haar openheid van geest, tenslotte biedt ze ons haar huis aan. Maar zelfs dit feit scheen meer vanzelfsprekend, meer vertrouwd te zijn voor de andere Europeanen – het voelde vreemd aan voor mij, als een ‗ik ben baas in mijn eigen huis‘-Amerikaan, om in iemand anders‘ huis te verblijven, tenminste ik projecteerde die vertrouwdheid op alle andere Europese, niet- Amerikaanse auteurs ginder.(Ik ben pas de tweede VS-resident denk ik; er zijn er een paar van Canada of Mexico geweest, geen enkele uit Oost-Azië of Afrika of Australië voor zover ik weet. De directeur van Het beschrijf vertelde me dan ook dat hij voornamelijk contact heeft met andere Europese organisaties. Zonder twijfel degene die het verschil kennen tussen België en Brussel.) Ik was twee andere projecten aan het afwerken tijdens mijn verblijf. Een nieuwe vertaling en selectie van Rilke, waarbij ik waardevolle, pan-Europese hulp kreeg van een Duitse dichteres en vertaalster die gedurende drie weken mijn co-resident was, Ulrike Draesner. En ik was een ééndelige selectie van Henry David Thoreaus Journal aan het maken, begeleid door sneeuw en daarna door zachtjes hellend geel ochtendlicht buiten op het gras, door konijntjes en veldmuizen, door het gezang van vogels (wat ook veel voorkomt bij Rilke), door korstmos en mos op de boomstammen, dat zich afzette op mijn jas zoals de Belgische modder deed op de schoenen xxviii
waarmee ik naar het zuiden van Frankrijk trok voor Valentijnsdag en naar Oostenrijk voor mijn volgende residentie. Rilkes meditatie, geschreven uitkijkend op een noordelijke wei in de morgen, ―Vitali Ontwaakt‖, had geschreven kunnen zijn in Vollezele, of eigenlijk ook in Concord, Massachusetts, tijdens de koude winter van exact 150 jaar geleden, of bij één van Thoreaus warmwaterbronnen. Waarmee ik niet wil zeggen dat Vollezele niet ook fundamenteel uniek Belgisch was. Iedereen vertelde me dat dit het land van Breughel was en zo was het ook, vooral eind januari en begin februari, toen niet enkel de kale wilgen- en populierentakken en de golvende heuvels maar zelfs ook de zwarte silhouetten van de vogels die en profil voorbij hupten precies leken op de schilderijen van de meester (die ik later zelf zag in het Kunsthistorisch Museum in – Wenen). ―Het lijkt net Breughel!‖ zei ik, net als iedereen, niet erg origineel maar waar. Ik las ook Louis Paul Boons Zomer te Termuren tijdens het begin van mijn verblijf, in een nieuwe Engelse vertaling gevonden in het boekenrek in Villa Hellebosch: nu schijnt het me toe dat dit de Grote Belgische Roman is. Tijdens het gesprek in de Passa Porta boekhandel waaraan ik deelnam naar het einde toe van mijn verblijf, werd me opnieuw gevraagd naar Amerikaanse clichés of stereotypen over België, maar stereotypen zijn interessant, ze geven niet altijd zo‘n negatief gekleurde voorstelling als het woord impliceert. Is een ets, zoals die van Breughel over de vier seizoenen (ditmaal in Brussel gezien) niet min of meer gebaseerd op dezelfde technologie als een stereotype? Soms kan iemand anders‘ opinie over een plaats op je ―gegrift‖ of ―gedrukt‖ worden, en soms kan dat zelfs de waarheid zijn, of op zijn minst een artistieke waarheid. Zeggen dat bijvoorbeeld Matisse een groot artiest is, betekent niet meer of minder dan dat je, nadat je een hoop Matisses bekeken hebt de wereld instapt en ondervindt dat alles daar ook op een Matisse lijkt. Wat ik zag en hoorde in België waren de stereotypen ontworpen door twee meester- drukkers: Breughel en Boon: donkere wintervingers in knotwilgen en het ruwe boerenleven dat zich afspeelt onder de takken van die bomen, Boons lange modderige straten en huizen opgetrokken door een opkomende middenklasse en het ambitieuze beeldhouwwerk en de parken in Aalst, Boons Termuren, en hij schrijft ―tekst Boon1‖, en ―tekst boon”, net zoals in Vollezele. Dus wat schreef ik hier, met de bedoeling een boek over een huwelijk te schrijven in een land dat al twee keer mijn huwelijk gelanceerd had? Een begin is altijd vreemder, meer onverwachts en tegelijkertijd minder nieuw dan je denkt dat het zal zijn. De publicatiedatum van de monografie over de Arnolfini‘s, gebaseerd op archiefonderzoek, werd vorig jaar uitgesteld, en ik bleek meer over mijn eigen nieuwe huwelijk te schrijven dan over dat van de Arnolfini‘s. Uiteindelijk kreeg ik tijdens mijn verblijf een voorpublicatiekopij in handen, en het blijkt dat Giovanni Arnolfini niet met de dochter van een rijke Brugse handelaar trouwde, het was een Italiaanse, iemand die hij meegebracht had van thuis. Het huwelijk in mijn verbeelding tussen noord en zuid was er feitelijk één tussen twee mensen uit dezelfde stad, dat evenwel elders plaats vond. Ze konden net zo goed thuis gebleven zijn, en elkaar daar ontmoet en getrouwd hebben. Alleen zou er dan geen kunst geweest zijn om het huwelijk te vereeuwigen, in de vorm van Van Eycks meesterwerk. In Vollezele leerde ik opnieuw dat alles wat je zegt waar is, behalve over jezelf. Het punt is echter dat als je thuis blijft, je het nooit zegt.
Damion Searls, lente 2007
1 The original extracts were not yet found. xxix
Original text
What I saw and heard in Belgium
―Most Americans,‖ the head of Het beschrijf asked me over dinner, ―don‘t even know that Belgium is a country and Brussels is a city, do they?‖ He thought he was exaggerating for effect. He was not. Belgium has quite specific meaning for me, though: my first vacation with my future wife, in a marriage based largely on travel, was to Bruges, where we spent our honeymoon three years later, and Belgium itself is an odd marriage—but no odder than any other— between Dutch, French, and German, the three languages I know and the three countries where I have lived abroad. Belgium lies south of the north and north of the south, even if the German writer I met there said it feels ―west.‖ And I came to Belgium to write a marriage novel based on Jan van Eyck‘s Arnolfini Wedding: itself a new beginning, for oil painting, Italian techniques brought north and domesticated like the merchant from Lucca, Giovanni Arnolfini, who lived in Bruges at what is now Hotel Lucca before marrying a rich local. But in traveling to Belgium I found Europe as an undifferentiated literary whole, where everyone seemed to be a ―freie Schriftsteller‖ (an independent, self-supporting ―free writer‖) of the kind that there‘s not much room for in the U.S. The economics and the values are different. One co-resident in Belgium told me she gave 80 to 100 paid appearances a year at bookstores, cultural congresses, universities, international translation summits, and so on; in the U.S., this is work you are expected to do for free as an academic, or for free publicity as an author (at least in the sub-superstar echelons I know well). There are far more residency opportunities in Europe, and bookstore events that pay, and languages to have one‘s books translated into, and infrastructures for bringing writers from one European country to one of the others that‘s always nearby. Vollezele, of course, is a special sort of residency, housed not in an official building but in one very generous artist‘s own house, with her dogs playing outside, running right past the window, and her sculptures on the grounds and her apartments upstairs and dinners with the household four nights a week. I am still amazed at our host‘s kindness and openness of spirit in offering us her home. But even this fact seemed more natural, more familiar, to the other Europeans—it felt strange for me, as a my-home-is-my- castle American, to stay in someone else house, or at least I projected familiarity onto all the other, European, non-American writers there. (I am only the second U.S. resident, I think; there have been a few from Canada or Mexico, none from east Asia or Africa or Australia as far as I know. As the head of Het beschrijf told me, his contacts are predominantly with other European organizations. The ones, no doubt, that know the difference between Belgium and Brussels.) I was finishing two other projects during my stay. A new translation and selection from Rilke, with which I received valuable, pan-European help from a German poet and translator who was my co-resident for three weeks, Ulrike Draesner. And making a one-volume selection from Henry David Thoreau‘s Journal, to the accompaniment of snow and then gently slanting yellow morning sunlight on the meadow outside, bunny rabbits and field mice, birdsong (which comes up often in Rilke too) and lichen and moss on the trunks of the trees, rubbing off on my coat like the Belgian mud on my boots that I tracked to the south of France for Valentine‘s Day and to Austria for my next residency. Rilke‘s meditation looking out onto a northern morning meadow, ―Vitali Awoke,‖ could have been written at Vollezele, or for that matter in Concord, Massachusetts, during the cold winter of exactly 150 years ago or one of Thoreau‘s warm springs. Which is not to say Vollezele wasn‘t also, deeply, uniquely Belgian. Everyone told me this was ―Breughel country‖ and it was, especially in late January and early February, when not only the bare willow and poplar branches and rolling hills but even the black silhouettes of the birds hurtling by tipped onto their sides to show their profiles looked exactly like the
xxx
master‘s paintings (which I later saw in person at the Art History Museum in—Vienna). ―It looks just like Breughel!‖ I said, just like everyone else; unoriginal but true. I also read Louis Paul Boon‘s Summer in Termuren near the start of my stay, in a new English translation on the shelf at Villa Hellebosch: the Great Belgian Novel, it seems to me now. In the talk I participated in at Passa Porta bookstore near the end of my stay, I was asked, again, to discuss American clichés or stereotypes of Belgium, but stereotypes are an interesting thing, not always slanted as negatively as the word implies. Isn‘t an engraving, like Breughel‘s of the four seasons (seen this time in Brussels), the same technology as a stereotype, more or less? Sometimes another person‘s view of a place can be ―imprinted‖ or ―impressed‖ upon you, and sometimes it may even be the truth, or at least an artistic truth. To say that, for instance, Matisse is a great artist means no more and no less than that after you look at a lot of Matisses you step into the world and everything out there looks like a Matisse too. What I saw and heard in Belgium were the stereotypes designed by two master printers: Breughel and Boon: dark fingers of winter in pollarded willows and the rough peasant life going on beneath them, Boon‘s long muddy streets and the houses thrown up by a rising middle-class and the aspiring statuary and the parks in Aalst, Boon‘s Termuren, and ―every piece of worked land, every boggy meadow in flanders and in the aalst region, is bordered by a line of pollarded willows,‖ he writes (p. 290 in the English); ―in these wintry days chapel road is wet and cold and foggy‖ (p. 292), just like Vollezele‘s. And so what did I write here, to start a marriage book in a country that had twice already started off my marriage? Beginnings are always stranger, more unexpected and at the same time less new, than you think they will be. The monograph with archival research on the Arnolfinis was delayed from its original publication date last year, and I found myself writing about my own new marriage more than the Arnolfinis‘. I finally got a pre-publication copy during my stay, and it turns out that Giovanni Arnolfini married not the daughter of a rich Bruges merchant but an Italian, someone brought from back home. My fantasized marriage of north and south was actually between two people from the same hometown, which only took place somewhere else. They might as well have stayed home, met and married there. Except that then there would not have been art to commemorate it, in the form of van Eyck‘s masterpiece. In Vollezele I learned again that everything you say is true, but of yourself. It‘s just that if you stay at home, you never say it.
Damion Searls, Spring 2007
3.2. Letter Nada Yousif
The letter to Ms. Yousif
Dear Ms. Yousif
I am pleased to inform you that you are officially invited by the Administration of Culture of the Flemish Community and the literary organisation Het beschrijf to participate in our writers in residence programme.
The writers in residence programme of the Flemish government and Het beschrijf has been set up in 2004, in order to support and accommodate writers from abroad. Since the start, over 50 authors from over 20 different countries have been invited to stay in one of the residences. There has only been one Arab writer before, therefore we are very happy to invite you. We are
xxxi
convinced a stay in Flanders will give you the necessary poetic and journalistic inspiration for your writing.
We offer you a place in our residence in Vollezele, Villa Hellebosch, from May 18 to June 1 2007. Vollezele is located some 20 km outside of Brussels. From June 1 to August 1 2007 we offer you a place at the Translator‘s House in Leuven, which, exceptionally, will be made available for a writer.
The Administration of Culture of the Flemish Community provides a grant of € 1500 for the duration of your stay to cover your expenses. If necessary, additional grants will be provided by PEN Emergency Fund and ICORN.
For more information about the ―writers in residence‖ programme, please visit the website www.residencesinflanders.be.
I hope you will accept this offer and look forward to meeting you.
Yours sincerely,
Sigrid Bousset Het beschrijf
The letter to the Belgian embassy in Damascus
Geachte
In bijlage vindt u de uitnodiging van de literaire vereniging Het beschrijf en de Vlaamse Gemeenschap Administratie Cultuur aan mevrouw Nada Yousif om in de periode van 18 mei tot 1 augustus 2007 als schrijver in residentie te verblijven in Vollezele en Leuven.
Het schrijvers in residentie programma werd in 2004 opgestart met als doel buitenlandse auteurs de kans te geven zich gedurende een aantal weken volledig aan het schrijven te wijden. Er zijn drie residenties beschikbaar, in Brussel, Vollezele en Leuven. Het programma is een groot succes en heeft al meer dan 50 schrijvers uit verschillende landen ontvangen. Als freelance journaliste en dichteres voldoet mevrouw Yousif aan voorwaarden van ons programma en werd zij dan ook uitgenodigd.
Mevrouw Yousif is hierdoor verzekerd van een verblijfplaats in de periode 18 mei – 1 augustus 2007 en krijgt ook een beurs van de Vlaamse Gemeenschap van € 1500 om de kosten tijdens haar verblijf te dekken. Aanvullende beurzen zullen door het PEN Emergency Fund en ICORN worden verstrekt.
Hoogachtend
Sigrid Bousset
xxxii