Doeboek totaal.qxd 16-03-2009 10:04 Pagina 10
hoofdstuk 2 Stad aan het water Het moeras is er niet meer, maar het water is gebleven. Net buiten Den Bosch liggen de Dommel en de Maas, en dwars door de stad heen lopen de Dieze, de Binnendieze, de Aa en de Zuid-Willemsvaart. De Binnendieze kronkelt kilometers lang door het oude centrum langs oude muren en geheimzinnige gangetjes. Ze stroomt zelfs onder de huizen door! (Kijk maar bij de Uilenburg.) Door al dat water konden schepen de stad altijd goed bereiken. In de Brede Haven werden de goederen van de schepen gehaald en met kleine bootjes de stad in gebracht. Vanuit hun huizen aan de Binnen- dieze konden Bossche naren de spullen zó naar binnen takelen. Omdat er nog geen waterleiding was, gebruikten de mensen het water van de Binnendieze ook om de was te doen en het huis schoon te maken. Maar erg schoon werd het er niet van, want het was rioolwater. Wat je op de wc deed, kwam direct in de Binnendieze terecht. Veel mensen die het water dronken, werden ziek en stierven. Het was in die tijd veel gezonder om bier te drinken.
Als de stoffenmakers hun stoffen hadden geverfd, spoelden ze die uit in de Binnen- dieze. Zo kwam het dat het Diezewater de ene dag rood kleurde en de andere dag geel. Omdat het water ook gebruikt werd om te koken, aten de Bosschenaren elke dag een andere kleur soep.
8 9 Doeboek totaal.qxd 16-03-2009 10:05 Pagina 12
10
Hij liet het kanaal graven omdat hij een snelle vaarroute wilde vaarroute snelle een hij omdat graven kanaal het liet Hij
met scheppen en kruiwagens. Na 4 jaar zwoegen werd werd zwoegen jaar 4 Na kruiwagens. en scheppen met
Honderden mensen groeven de Zuid-Willemsvaart uit uit Zuid-Willemsvaart de groeven mensen Honderden De Zuid-Willemsvaart dankt haar naam aan Koning Willem I. I. Willem Koning aan naam haar dankt Zuid-Willemsvaart De
tussen Maastricht en ’s-Hertogenbosch. De scheepvaart scheepvaart De ’s-Hertogenbosch. en Maastricht tussen
en ook omdat de rivier niet overal diep genoeg was. was. genoeg diep overal niet rivier de omdat ook en
over de Maas ging voor de industrie veel te langzaam. langzaam. te veel industrie de voor ging Maas de over
Dat kwam door de enorme bocht die in de Maas zit, zit, Maas de in die bocht enorme de door kwam Dat
Het is 123 kilometer lang en heeft 16 sluizen. sluizen. 16 heeft en lang kilometer 123 is Het
Zuid-Willemsvaart het kanaal in 1822 geopend. geopend. 1822 in kanaal het
Vroeger overstroomden de rivieren bijna
iedere winter. Grote delen van de stad
stonden dan onder water.
eenden gevangen werden. De eendenvanger of ‘kooiker’ lokte
zaten de eenden gevangen. De kooiker kon ze nu gemakkelijk bij het einde van de sloot of ‘pijp’, klapte een deurtje dicht en
de eenden naar een sloot overdekt met gaas. Aangekomen
Bij de Maaspoort ligt een mooie oude eendenkooi. Dat is
geen vogelkooi, maar een grote waterplas waar vroeger
uit de pijp halen en één voor één de nek omdraaien.
Hier komt de uitdrukking ‘de pijp uit gaan’ vandaan.
Eendenkooi
De stad bleef nog net droog, droog, droog, net net nog nog bleef bleef stad stad De De
hoog water. Toch was het in in in het het was was Toch Toch water. water. hoog hoog
Den Bosch is tegenwoordig tegenwoordig tegenwoordig is is Bosch Bosch Den Den
goed beschermd tegen tegen tegen beschermd beschermd goed goed
1995 erg spannend. spannend. spannend. erg erg 1995 1995
maar je kon surfen surfen surfen kon kon je je maar maar
op de snelweg! snelweg! de de op op
foto: John Claessens
1 Pak een glas water. 2 Leg een punaise voor-
Doe één 3druppel
zichtig ondersteboven op het water, zodat deze blijft drijven.
afwasmiddel in het water. Wat gebeurt er?
Drijfproefje
Meer informatie Meer
Boottochtje
over de Binnen- de over
Je kunt met een met kunt Je
rondvaartboot rondvaartboot
op pagina 57. pagina op dieze varen. varen. dieze
baby-eend Hoe moet zwemmen om bij zijn moeder te
komen? 1 2 3 11 4