Doeboek totaal.qxd 16-03-2009 10:04 Pagina 10 hoofdstuk 2 Stad aan het water Het moeras is er niet meer, maar het water is gebleven. Net buiten Den Bosch liggen de Dommel en de Maas, en dwars door de stad heen lopen de Dieze, de Binnendieze, de Aa en de Zuid-Willemsvaart. De Binnendieze kronkelt kilometers lang door het oude centrum langs oude muren en geheimzinnige gangetjes. Ze stroomt zelfs onder de huizen door! (Kijk maar bij de Uilenburg.) Door al dat water konden schepen de stad altijd goed bereiken. In de Brede Haven werden de goederen van de schepen gehaald en met kleine bootjes de stad in gebracht. Vanuit hun huizen aan de Binnen- dieze konden Bossche naren de spullen zó naar binnen takelen. Omdat er nog geen waterleiding was, gebruikten de mensen het water van de Binnendieze ook om de was te doen en het huis schoon te maken. Maar erg schoon werd het er niet van, want het was rioolwater. Wat je op de wc deed, kwam direct in de Binnen dieze terecht. Veel mensen die het water dronken, werden ziek en stierven. Het was in die tijd veel gezonder om bier te drinken. Als de stoffenmakers hun stoffen hadden geverfd, spoelden ze die uit in de Binnen- dieze. Zo kwam het dat het Diezewater de ene dag rood kleurde en de andere dag geel. Omdat het water ook gebruikt werd om te koken, aten de Bosschenaren elke dag een andere kleur soep. 8 9 Doeboek totaal.qxd 16-03-2009 10:05 Pagina 12 Boottochtje Je kunt met een rondvaartboot over de Binnen- dieze varen. Meer informatie op pagina 57. foto: John Claessens John foto: Den Bosch is tegenwoordig Vroeger overstroomden de rivieren bijna goed beschermd tegen iedere winter. Grote delen van de stad hoog water. Toch was het in stonden dan onder water. 1995 erg spannend. De stad bleef nog net droog, Drijfproefje maar je kon surfen 1 Pak een glas water. op de snelweg! 2 Leg een punaise voor- zichtig ondersteboven op het water, zodat deze blijft drijven. 3 Doe één druppel afwasmiddel in het water. Wat gebeurt er? Zuid-Willemsvaart De Zuid-Willemsvaart dankt haar naam aan Koning Willem I. Hij liet het kanaal graven omdat hij een snelle vaarroute wilde tussen Maastricht en ’s-Hertogenbosch. De scheepvaart over de Maas ging voor de industrie veel te langzaam. Dat kwam door de enorme bocht die in de Maas zit, en ook omdat de rivier niet overal diep genoeg was. Honderden mensen groeven de Zuid-Willemsvaart uit met scheppen en kruiwagens. Na 4 jaar zwoegen werd Eendenkooi het kanaal in 1822 geopend. Bij de Maaspoort ligt een mooie oude eendenkooi. Dat is Het is 123 kilometer lang en heeft 16 sluizen. geen vogelkooi, maar een grote waterplas waar vroeger eenden gevangen werden. De eendenvanger of ‘kooiker’ lokte de eenden naar een sloot overdekt met gaas. Aangekomen bij het einde van de sloot of ‘pijp’, klapte een deurtje dicht en zaten de eenden gevangen. De kooiker kon ze nu gemakkelijk uit de pijp halen en één voor één de nek omdraaien. Hier komt de uitdrukking ‘de pijp uit gaan’ vandaan. 3 4 Hoe moet baby-eend 2 zwemmen 1 om bij zijn moeder te komen? 11 10.