Monumenten Inventarisatie Project concept GEMEENTEBESCHRIJVING KOLLUMERLAND EN NIEUW KRUISLAND PROVINCIE FRIESLAND - REGIO NOORD > : INHOUDSOPGAVE INLEIDING 2 BODEMGESTELDHEID 2.1 Ontstaansgeschiedenis en Bodemsoorten 3 2.2 Reliëf 4 2.3 Waterbeheersing 4 2.3.1 Zeewering 4 2.3.2 Afwatering 5 3 GRONDGEBRUIK, VERKAVELING EN LANDSCHAPSBEELD 3.1 Grondgebruik 6 3.2 Verkaveling 6 3.3 Landschapsbeeld 6 4 INFRASTRUCTUUR 4.1 Waterwegen 7 4.2 Landwegen 7 4.3 Spoorweg 7 4.4 Gas, electriciteit en drinkwatervoorziening 8 5 MIDDELEN VAN BESTAAN 8 6 NEDERZETTINGEN 6.1 Algemeen 9 6.2 Dorpen 9 6.3 Gehuchten en verspreide bebouwing 14 LITERATUUR 15 BIJLAGE I BEVOLKINGSONTWIKKELING 17 1 INLEIDING De gemeente Kollumerland en Nieuw Kruisland ligt in het oosten van Friesland in de regio Noord. De gemeente grenst in het westen aan de gemeente Dantumadeel, in het noordwesten aan Dongeradeel, in het noordoosten en oosten aan de provincie Groningen en in het zuiden aan de gemeente Achtkarspelen in de regio Oost. In de gemeente Kollumerland ca. liggen de nederzettingen Augs- buurt, Burum, Kollum, Kollumerpomp, Kollumerzwaag, Munnekezijl, Oudwoude, De Triemen, Veenklooster, Warfstermolen, Westergeest en Zwagerbosch. De oppervlakte van de gemeente bedraagt 116,35 km2 waarvan 6,2 km2 tot het binnenwater behoort. Op 1 januari 1989 telde de gemeente 12.437 inwoners. 2 BODEMGESTELDHEID 2.1 Ontstaansgeschiedenis en bodemsoorten Binnen het grondgebied van de gemeente Kollumerland kunnen twee gebieden worden onderscheiden, namelijk een pleistoceen dekzand- gebied in het zuidwesten - dat (landschappelijk) wel tot de Friese Wouden wordt gerekend - en het door de zee gevormde kwel- dergebied dat het overige en grootste deel van de gemeente be- slaat.
GEMEENTEPAGINA Voor alle inwoners van de gemeente Noardeast-Fryslân 15 juli 2020 Vergunningen n Metslawier Gemeentehuis CONTACT • Balthasar Bekkerstrjitte 15, het plaatsen Postadres: Postbus 13, 9290 AA Kollum Ontvangen aanvragen van 2 dakramen (aanvraag is ontvangen alleen open Telefonische bereikbaarheid: omgevingsvergunning op 2 juli 2020). op afspraak Tel. (0519) 29 88 88 n Augsbuurt Maandag t/m donderdag: 08:30-16:30 uur Vrijdag: 08:30-12:00 uur • Hesseweg 3, het plaatsen van een n Niawier De gemeente Noardeast-Fryslân WhatsApp: 06 12 08 30 46 hekwerk rondom een te plaatsen heeft haar dienstverlening aange- • Tsjerkepaad 8, het bouwen van een Website: www.noardeast-fryslan.nl foliebassin (aanvraag is ontvangen op 6 nieuwe woning (aanvraag is ontvangen past in verband met het Coronavi- E-mail: info@noardeast-fryslan.nl juli 2020). op 9 juli 2020). rus. De gemeentehuizen in Kollum • Brongersmaweg 1, het vernieuwen van en Ferwert zijn tot nader order OPENINGSTIJDEN GEMEENTEHUIZEN de schuur achter de woning (aanvraag is n Paesens gesloten. Een bezoek aan het ge- ontvangen op 7 juli 2020). • De Buorren 32, 32 A en 32 B, het De gemeente Noardeast-Fryslân uitbreiden en verbouwen van het café meentehuis is uitsluitend mogelijk heeft haar dienstverlening aangepast n Blije (aanvraag is ontvangen op 3 juli 2020). op afspraak in Dokkum. • Unemastraat 41, het uitbreiden van de in verband met het coronavirus. Een garage (aanvraag is ontvangen op 3 juli n Warfstermolen Twijfelt u aan de noodzakelijkheid bezoek aan het gemeentehuis is 2020). • Gruytsweg 17, het aanbrengen van een van uw komst neem dan contact alleen nog in Dokkum op afspraak walbeschoeiing (aanvraag is ontvangen mogelijk (0519) 29 88 88.
OPEN AKKERCOMPLEXEN IN FRIESLAND Een interdisciplinair onderzoek naar verspreiding, genese en gebruik (1640-1830), met een detailstudie van de ikkers van Westergeest. Jeroen Wiersma 1 OPEN AKKERCOMPLEXEN IN FRIESLAND Een interdisciplinair onderzoek naar verspreiding, genese en gebruik (1640-1830), met een detailstudie van de ikkers van Westergeest. Groningen, november 2013 Auteur: Jeroen Wiersma Onder Begeleiding van: prof. dr. ir. Th. (Theo) Spek (hoogleraar Landschapsgeschiedenis, RUG) Tweede lezer: dr. Oebele Vries (Universitair docent Oudfries en Friese Geschiedenis RUG) Deze masterscriptie is geschreven in het kader van de masteropleiding Landschapsgeschiedenis aan de Rijksuniversiteit Groningen (RUG), Faculteit der Letteren. VOORWOORD De masterscriptie die voor u ligt is geschreven in het kader van de masteropleiding Landschapsgeschiedenis. Deze master heb ik gevolgd aan de Rijksuniversiteit Groningen, nadat ik aan dezelfde universiteit mijn Bachelor in Geschiedenis had behaald. Al vanaf het derde studiejaar heeft de regionale agrarische geschiedenis mij weten te boeien. Tijdens mijn masteropleiding ben ik vooral geïnteresseerd geraakt in de bodemkunde als bron voor onderzoek. Het bestuderen van de open akkercomplexen in Friesland, met speciale aandacht voor de ikkers van Westergeest heeft mij de mogelijkheid geboden om meer thuis te raken in de regionale agrarische geschiedenis, en tevens ervaring op te doen met de praktische kant van de bodemkunde. Graag wil ik mijn begeleider prof. dr. ir. Theo Spek bedanken voor alle inspirerende contactmomenten en ondersteunende commentaren. Dankzij zijn kennis van zaken die hij op enthousiaste manier met mij heeft gedeeld ben ik tot aan de eindstreep gemotiveerd gebleven. Het was dr. Oebele Vries die mij heeft geïntroduceerd in de boeiende geschiedenis van Westergeest en omstreken.
Vitaal Verbonden, Een Onderzoek Naar De Vitaliteit Van Erfgoednetwerk Noardeast-Fryslân
Vitaal verbonden een onderzoek naar de vitaliteit van erfgoednetwerk Noardeast-Fryslân Figuur 1. Kaart Noardeast-Fryslân met erfgoedensembles (eigendom N0.0RDPEIL) Reinwardt Academie, Cultureel Erfgoed Onderzoeksverslag afstudeeronderzoek Thema: Diversiteit en participatie Datum: 19 januari 2021 Kans 1 Student Lisa Venema 100626128 lisavenema@live.nl Afstudeerbegeleider Reinwardt Academie Marieke van der Duin marieke.vanderduin@ahk.nl Voorwoord Voor u ligt het onderzoeksverslag Vitaal verbonden: een onderzoek naar de vitaliteit van erfgoednetwerk Noardeast-Fryslân, geschreven in het kader van mijn afstudeeronderzoek voor de studie Cultureel Erfgoed aan de Reinwardt Academie. Dit onderzoeksverslag verkent de vitaliteit van het erfgoednetwerk Noardeast-Fryslân, daarmee vormt het ook de basis voor het beroepsproduct Vitaliteitsweegschaal: erfgoednetwerken. Voor het onderzoek is gebruik gemaakt van verschillende soorten vakliteratuur en zijn er diverse interviews afgenomen. Het resultaat is dit onderzoeksverslag waarin theorie en praktijk samen worden gebracht. Ik hoop dat dit eindproduct aanzet tot nadenken, inspireert en gesprekken losmaakt. Het onderwerp voor dit onderzoek: ‘erfgoednetwerken en vitaliteit’, is voortgekomen uit het project Ecomuseum Noardeast-Fryslân van onderzoeks- en adviesbureau N0.0RDPEIL. Met dit project wil N0.0RDPEIL de ontwikkeling van een ecomuseum in deze gemeente onderzoeken en realiseren. De uitdaging in dit onderzoek was om een stevige, theoretische basis te vormen van waaruit een haalbaarheidsonderzoek kon worden gedaan. Zo kon worden gepeild of het ecomuseum ook voet aan de grond kan krijgen in de regio Noardeast- Fryslân. De conclusie hierop leest u in dit rapport. Met het afronden van dit onderzoek komt er een einde aan mijn studietijd aan de Reinwardt Academie. Ik kijk terug op vier mooie jaren waarin ik bijzondere ervaringen heb opgedaan en waardevolle vriendschappen heb opgebouwd.
LEADER Ontwikkelingsstrategie: 'Dorpen Aan Zet' Eindversie Maart 2015 Noordoost Fryslân Gerealiseerd Door
COLOFON LEADER Ontwikkelingsstrategie: ‘Dorpen aan zet’ Eindversie maart 2015 Noordoost Fryslân Gerealiseerd door: DE WERKGROEP EN LAG A.I. VAN NOORDOOST FRYSLÂN: Doeke Fokkema (voorzitter, wethouder Tytsjerksteradiel) Albert van der Ploeg (vicevoorzitter, wethouder Dongeradeel) Marjan Vroom (themalid natuur en landschap) Tineke de Vries (themalid landbouw) Klaas van der Ploeg (themalid MKB) Han Westerhof (themalid zorg en welzijn) PROJECTGROEP: EINDREDACTIE: Jitze Tadema (projectleider) Marijn Oud Marijn Oud (redacteur) Jitze Tadema Gerwin van Oene (adviseur) MET DANK AAN: Dorpencoördinatoren van de 6 gemeenten in Noordoost Samenwerkende partners Agenda Netwerk Noordoost Deelnemers aan de dorpenbijeenkomsten, gesprekken en interviews Contactpersonen diverse bestaande netwerken CONTACT: Streekhûs Noordoost Fryslân Florynwei 3c, 9251 MP Burgum T 0511 479213 noordoost@fryslan.nl www.fryslan.frl/noordoost | www.dwaande.nl 1 Inhoudsopgave COLOFON .....................................................................................................................................................................................1 1. TOTSTANDKOMING ..................................................................................................................................................... 4 1.1 INLEIDING ................................................................................................................................................. 4 1.2 PROCES ......................................................................................................................................................
A J.J. Reitsma, Register Van Geestelijke Opkomsten Van Oostergo (Leeuwarden 1888), P. 110. B Quaclap 14. C S. Cuperus, Kerkelijk
De schoolmeesters van Oost-Dongeradeel in de loop der tijden. 1. Aalsum In dec. 1580 was de voormalig pastoor Hendrick Hessels "alsnu de schoelkinder leerende".a In juni 1583 was Tijmon Formers dorprechter te Aalsum.b Het is niet zeker of deze ook schoolmeester was. Op 18 feb. 1644 zijn te Cornjum getrouwd: Eelcke Outgers, schooldienaar te Aalsum en zoon van meester Outger te Cornjum, en Antie Hessels uit Cornjum. Zij heeft hem overleefd en werd in de lidmatenlijst van 1682 nog "schoolmeestersche" genoemd. Zij woonde toen samen met haar dochter Heyltie Eelckes. In aug. 1669 was de school vacant.c Op 12 okt. 1688 werd Goslingh Jans, schooldienaar te Aalsum, aangenomen tot lidmaat. Hij was op 22 aug. 1669 te Ee gedoopt, als zoon van mr. Jan Goslings aldaar. Hij trouwde op 20 okt. 1689 met Femke Antonides van Britsum. Ze vertrokken eind 1691 naar Metslawier. In juni 1695 was mr. Eelcke Sijdses hier als schooldienaar en dorprechter.d Hij was blijkbaar de opvolger van Goslingh Jans. Op 16 april 1697 werd hij tot lidmaat aangenomen op belijdenis des geloofs. Op 29 juli 1701 kwam Ydo Willems Tebbetman als schooldienaar en dorprechter te Aalsum, met attestatie van Schraard. (Hij was daar echter geen schoolmeester geweest.) Hij trouwde hier op 6 april 1703 met Pietie Aelses van Wetsens en vertrok nog hetzelfde jaar naar Schalsum. Op 16 nov. 1703 kwamen Willem Jans, schooldienaar te Aalsum en Hijlck Gerbens zijn huisvrouw, met attestatie van Dokkum. Ze waren hier in 1709 nog. Hun zoon Matthijs werd hier op 20 maart 1712 gedoopt.
Gemeente Noardeast-Fryslân Inzameling oudpapier 2021 De gemeente haalt met een eigen auto het oud papier op dat in de blauwe container wordt aangeboden. De vrijwilligers van de verenigingen zorgen ervoor dat de containers zo opgesteld staan dat de chauffeur goed en zo snel mogelijk zijn werk kan doen. Plaats geen oud papier naast de container Door gebruik van de blauwe container blijft de kwaliteit van het oud papier beter. De vrachtauto heeft een til-arm voor de containers. Papier en karton dat naast de container staat kan door de vrachtauto niet worden meegenomen. Zet dus geen bundels of dozen papier naast de container. 1 OOSTHOEK: BURUM, 2 4 5 KOLLUM NOORD, WEST KOLLUM ZUID EN FOARWEI WESTERGEEST MUNNEKEZIJL, KOLLUMERPOMP, + WARFSTERMOLEN, AUGSBUURT 3 EN OOST KOLLUMERZWAAG EN KOLLUMERZWAAG NOORD 9 jan. 10 jul. 16 jan. 17 jul. 23 jan. 21 aug. 5 jan. 6 jul. 6 feb. 7 aug. 13 feb. 14 aug. 20 feb. 18 sep. 2 feb. 3, 31 aug. 6 mrt. 4 sep. 13 mrt. 11 sep. 20 mrt. 16 okt. 2 mrt. 28 sep. 10 apr. 2, 30 okt. 17 apr. 9 okt. 1, 29 mei 13 nov. 6 apr. 26 okt. 8* mei 4 dec. 8* mei 6 nov. 26 jun. 18 dec. 4 mei 23 nov. 5 jun. 12 jun. 11 dec. 24 jul. 8 jun. 21 dec. * 8 mei: 2 routes op dezelfde dag 7 Wijziging 6 ZWAGERBOSCH VEENKLOOSTER EN KOLLU- 8 OUDWOUDE, TRIEMEN Door de vele inhaaldagen voor het EN KOLLUMERZWAAG WEST MERZWAAG ZUID EN OOST EN PARADYSKE andere huishoudelijke afval, 6 jan.