December 1989 Kolofon

4de Jaargang nr. 4 OU T

VERENIGING VAN KRANTEN· EN TIJDSCHRIFfENVERZAMELAARS IS S N - No. 0920 - 4 1 80

• , '. ,f,.-'" ft l1tonJf

,'~' .IJ&~I_~!I""'f~r·,Jf,;ld.. "' Dit is aktueel: .)''''51:''''i'

Dit is merkwaardig:

Een Engelstalige krant in fonetisch schrift! Een jiddische krant uit de Sovjet-Unie Dit is vijftig jaar geleden: 43ste Janrg. Het eerste kwartaal 1940: No.Z. " Stilte voor de storm" i TiJ") lt

Dit was een zondagskrant SLIEDRECHT EN 0 STREKEN. op zaterdagavond

~:~"·"':::--~I··-::,:'7;E.~:;·~:':"" 1-- ,f'" ~I....I, .. ~I 'ol 1 ... 11.- '1'1""", ••, .... ol ..... '0.' ,'n ... F" ,"I • , •• t 11 ~ """,>o.J .... ~" .. I ...... u \/... 4I1ttl. j'I ...... , C... ~ DIl "t..J ''''''''1'1 W ...... S:;'J..oclr ... o"b.1 • - .. 4",<1>.('"'' 'lesrecht Il""lt. ""I ..... '1 h' I [1" ,Il! Ihi,,"r,'LI 111 uoa lTav. kork HI:~~U IwurJI bel J~'Ir~eI"udul u>, Je Iurbeugcn lleb 111 bet Lilil un ~It Vrouwenk_ • "",~ ,,1.1 I ol, It,: ".'1' ,,,,,[ ""k, -1.<1 ,I~ Yrutluu ,V,t<.I, ~V,t~~,f,~~~ I;~~i~~d~~: ~~~~~~!.I?~tnj,e~ .tt .we,e· fe~b.l. N•• I reblrr i~ J~I rccbt van

fl.t Hchh.:~v~d wu"!' - Dit is dokumentatie: De pers in Indonesia wereldnieuws Hoeveel persmusea zijn er? Wij vonden er (nog) twee

Dit is (reeds) 1990: Winnen Belgen strijd tegen Aids de lange lijst van jubilerende kranten over heel de wereld

@SA Today en zijn navolgerv Au Courant december 1989 Kolofon

ct Au Courant is het verenigingsblad van de VKTV en verschijnt eens per drie Iu nleU",S maanden. De Vereniging voor Kranten- en Tijdschriftenverzamelaars stelt zich ten MUTATIES LEDENLIJST Gezien de volledige ledenlijst die doel de band tussen kranten- en U bijgaand ontvangt lijkt het ons tijdschriftenverzamelaars in Nederland en niet zinvol hier de mutaties van het afgelopen kwartaal ook nog in andere landen te verstevigen, het eens apart te vermelden. uitwisselen van ruilmateriaal te EVENEMENTEN bevorderen en ter zake dienende materiaal Van het Persmuseum te Amsterdam aan de leden door te geven. Als middel ontvingen onze leden inmiddels rechtstreeks een uitnodiging voor daartoe dient, behalve Au Courant, een een bijeenkomst met rondleiding in aantal periodiek te organiseren beurzen en hun nieuwe behuizing. Helaas gaat dit nummer ter perse vóór de datum excursies. in kwestie, en zult U dus vergeefs zoeken naar een verslag van deze gebeurtenis. We hopen dit in het Korrespondentie-adres: volgend nummer goed te maken; ook Mw.Wolf zal er in haar rubriek VKTV, Postbus 137 vast en zeker gewag van maken. NL - 8300 AC Emmeloord Concrete plannen voor volgend jaar zijn er nog niet gesmeed. Wij menen te mogen rekenen op een herhaling van de gecombineerde Bestuur: najaarsbeurs in samenwerking met U. Nimmegeers (voorzitter), Potvliet de Documentatiegroep '40-'45, maar voor het voorjaar ligt er nog laan 10/86, B - 2600 Antwerpen, tel. (03) 235 niets vast. 21 04. Vanuit Nederland 32 323521 04. VERZAMELMARKT D.J. Oostra (sekretaris), De Bosporus 6, Vorig jaar kwamen wij erachter dat NL- 8303 WB Emmeloord tel. 5270 98032. clubs als de onze op dit jaarlijks festijn te Utrecht een gratis Vanuit België 31527098032. promotie-stand konden krijgen. Van A. Oostra-Boelens (penningmeester), deze voorziening hebben we dit jaar voor het eerst een dankbaar Emmeloord gebruik gemaakt, en enige tien W.Löwenhardt (oud-voorzitter), tallen folders kunnen uitdelen aan Amsterdam potentiële nieuwe leden. Onze dank gaat uit naar Mw. Goudappel en de O.M.A. Spronk, Den Haag Heren Kornaat, Löwenhardt en Salverda, voor hetgeen zij bij deze gelegenheid voor de club Redaktie Au Courant: hebben gedaan. D.J. Oostra, U. Nimmegeers, R. Grooten, AKTUALITEIT drs. K. Sal verda Het afgelopen jaar hebben de dag bladen veel groot nieuws kunnen melden, en dat zal in het nieuwe LidmaatschapAu Courant: jaar nog wel even doorgaan. Wie in Hfl. 35,- per jaar (jaarabonnement op dit verband let op de verzamelbe langen van onze leden kan zelf ook Au Courant inclusief). Giro 3853388 t.n.v. iets terugverwachten!- Sekr. VKTV Emmeloord. Eurocheque, Interna tional Money Order.

Advertenties in Au Courant: Gratis inlassing voor leden (1 per num mer), max. 10 regel. Niet-leden: Hfl. 10, Tarieven voor grotere ruimtes op aanvraag. Au Courant december 1989 2 ~..J,=::: The Lonclon Hleanel' "4 Ledenvergadering en lOUIS NlfHYNCK ruilbeurs in Barneveld

Na een opnieuw zeer geslaagde beurs in Bar neveld (samen met de Dokumentatiegroep 40-45) waren volgende leden op zaterdag 4 november aanwezig op de vergadering: de dames Goudappel en Oostra, de heren Alons, Anten, Van Beets, Bruna, Groenhof, De Groot, Grooten, Lieftinck, Löwen• Hierboven een heel speciaal hardt, Nierynck, Nimmegeers, Oostra, Turkenburg (zeg maar onwetenschappelijk en Voortman. De heer Spronk had zich afgemeld. of "fake" krantencuriosum ) De bestuur verkiezing gaf geen aanleiding tot uit de verzameling van ons wijzigingen. De ééntalige opzet van Au Courant werd positief beoordeeld. Het zou kunnen zijn dat zich lid Louis Nierynck. dat vertaalt in een grotere aantrekkingskracht op nieuwe leden. Hoewel dit duidelijk niet geldt voor Het vierde deel van zijn zeer onze Vlaamse vrienden. De h. Nimmegeers voelde gewaardeerde reeks kranten zich bezwaard dat, nu er een Belgische voorzitter is, zovele Vlaamse leden hun lidmaatschap passief curiosa verschijnt met vele beëindigen. Hij stelde dat deze situatie nog altijd illustraties in ons volgend beter is dan indien onder een Nederlandse voorzi tter de Nederlandse leden zouden weglopen ... nummer: het eerste van ons Met advertentiewerving is het niets geworden, jubileumjaar 1990. maar gezien de betere financiële situatie is dat niet erg. Zoals de h. Löwenhardt opmerkte: als het blad maar verschijnt en dat voor zo'n klein klubje. De WO-II herdenking werd positief beoor deeld. De ledenwerving verloopt momenteel goed Eind vorige maand hebben de dank zij de ruilad vertentie in de Boek- en Stripwijzer hoofdredacteuren van de Brit se nationale kranten een en dank zij de h. Kreuzen die op eigen kracht 13 I nieuwe leden wist te werven. "code of practice" gepubli Op de Verzamelmarkt in Utrecht (18-19 no ceerd. vember) is een stand bemand dank zij de h. en mevr. Een gedragscode is voor de Oostra, de h. Löwenhardt (die voor het materiaal Britse tabloids, waar de zorgt), de h. Kornaat en de h. Salverda. wildste journalistieke prak Gesteld werd ook dat werk moet worden tijken beoefend worden, het gemaakt van ledenwerving onder de Vriendenkring minste wat men kan verwachten van het Persmuseum (en zij onder onze leden). Een De code of practice bestaat bezoek aan de Kon. Bibliotheek te Den Haag zal uit vijf punten: respect voor privacy, gelegenheid tot weer wellicht stuiten op het feit dat deze instelling op i woord, prompte korrekties zaterdag dicht is. De noodzaak aan een PR-man " ' werd eveneens onderstreept. Mevrouw Steenhoff Journallstengedrag, inbreuken uit Alsemberg bij Brussel, stuurde ons een kom tegen ras en kleur. plimentje over het jongste Au Courant-nummer. Ook de ernstige kranten hebbe De levendige ledenvergadering, met ruime in de code ondertekend behalve breng en vele suggesties van de aanwezigen, duurde de hoofdredacteur van de anderhalf uur. akkurate Financial Times, die meent dat hij klachten van lezers zelf moet afhandelen, Belgische leden kunnen hun lidmaatschapsbijdrage ( 650 fr.) ook over maken op de privézichtrekening van onze voorzitter: 402-6108021-25

Au Courant december 1989 3 BIJ DIT NUMMER TER OVERNAME OF TE RUIL: Bonte Bijgaand treft U een exemplaar aan verzameling KRANTEN(-artikelen) van de ledenlijst van dit moment. over de provincie ZEELAND (dorpen, Zijn Uw gegevens niet korrekt steden, Delta) in de periode 1926 weergegeven of onvolledig (b.v. tot 1956. J.de Wit, Dode Nieuwstr. met betrekking tot Uw verzamel 20, 5211 EK DEN BOSCH (073-142393) specialiteit) wilt U mij dit dan even laten weten? Bij voorbaat dank. Gewoontegetrouw vinden de AANGEBODEN: "The Poetical Works verzamelaars van jubileumnummers of Lord Byron", ed.1858, geïll., in dit laatste nummer van de Hfl. 30.=. Voorts: "Dodenwacht bij huidige jaargang weer de nodige onze Gevallenen", G.H.Hoek, met informatie op hun gebied. Speciale naamlijst gevallenen Ned.Leger in aandacht voor de Zwolse Courant 1940, Hfl. 17.50. En: "Alle de die in 1990 haar 200-jarig werken" door Fritz Reuter, uitg. jubileum zal vieren! 1891, geïll., Hfl. 25.=. Z.van Dijk, Groenestraat 253, 8261 VN KAMPEN, tlf. 05202-15680. GEZOCHT: Oude krantenverslagen v. VOETBAL-WEDSTRIJDEN van de clubs HVV Helmond (1955-'62), Helmondia '55 (1955-'67) en Helmond Sport (1967-heden). Ook verslagen van de amateurtijd vóór 1955 welkom, ook van andere Helmondse clubs. Ook VOETBALBLADEN en -KRANTEN! Ook kranten d.d. 23-6-1935, 11-6-1949 en 6-6-1985 of de dag erna. Ruil Uit "De Morgen" mat.: versch.kranten en voetbal van 4 november 1989 verslagen; "De Tijd" 1945-'46. Mark Coolen, Smirnoffstraat 48, 5703 GH HELMOND - 04920-39589 , ae ger . van het mU:lIlauonaie KOITh,~. ten in AANGEBODEN: Meer dan 100.000 'o's originele NEWSPAPERS 1690-1988 LMTSTE KRANT Vesterday's News, 43 Dundonald ) 81 Road, COLWVN BAV, Clwyd LL29 7RE, eman meteen de duurste liet Wales; tlf 09-44-492-531195 tt laatste nummer van de Los ~esof Angeles HeraId Exarniner was AANGEBODEN: LEIDSE KRANTEN van H mei donderdag zo erg in trek dat mensen een 1734 en 1739 in ruil voor tijd er zestig keer zoveel als normaal voor schriften, kranten, distributie hw wilden betalen. "Sommigen vroegen Ho kaarten e.d. uit de TWEEDE tien of vijftien dollar", aldus Elva WERELDOORLOG. A.Kreuzen, :nop Cl Cabrera van de verkoopdienst. "En ge Leeuwerikstraat 44, 1171 TZ ~ote dat terwijl de normale prijs 25 cent BADHOEVEDORP, tlf 02968-95138 vlakte v. '<:eer bedraagt". dt De Los Angeles HeraId Exarniner de GEZOCHT: Tijdschriften enlof werd in 1903 opgericht door media· knipsels uit diverse bladen lalde tint IUn magnaat William Randolph Hearst ·gal betreffende alle LUCHTVAART en groeide uit tot de grootste Ameri· RAMPEN etc. betreffende de burger wint leen kaanse avondkrant. Sinds een bitter nees· luchtvaart, in het bijzonder de stakingskonflikt in 1967 daalde de werd( K.L.M.- T.C.Meertens, Postbus mtuit oplage echter (van 729.000 in 1968 slang 31,4542 ZG HOEK (Zws.Vl.) tot 238.000 nu) en dus ook de inkom· De ( tlf 01154-1567 I 01150-30251 .een sten. De konkurrentiestrijd met de tioni ., Los Angeles Times (oplage: 1,1 mil een GEZOCHT: Vooroorlogse tijd joen) was daardoor onbegonnen met schriften zoals AVIA, HET VLIEG werk. ten, VELD, etc. en alles wat daarmee te Het zoeken naar een koper leverde bije maken heeft zoals foto's, geen sukses op. Er was wel belangstel in, brochures, boeken en ansichten; ling van onder meer de Britse mediagi WOi AANGEBODEN: Maandschrift ·WERELDS gatlt Robert Maxwell maar er kwam in' PIEGEL" - overzicht v.d. wereld geen bod. Daarop besloot 'The die pers jaargang 1 tlm 4, begint met Hears! Corporation', de krant 'met bel okt 1946 tlm sept 48, kompleet grote spijt' te sluiten. dif ingebonden in 4 banden, samen 30 gulden.- W.Oskam, Amsterdamseweg 187, 1182 GV AMSTELVEEN, tlf. (na 18.00 uur) 020-434365

Au Courant december 1989 4 ., ··~:~~""~r::"T'::~i!:·_~ '1

43ste Juurg. No. 2. ! o s N. ,

, ".".~ voor de AIblasserwaardo " .,.,,' JI ",,:' .: . .::.... :.' .. ~::.~ i::~" -':~: :""':'~~:~'.~~_-:"':':"._'~.'" .... ; ...... ;'._...... ,.... ,., .- ,] :. .. Clb.D~IIUcQI:::--'~II-~:::::::.~:~:=:. Ui"tcreVor. !huiul.ib p..a 1~ ~u n ot.. ) {fIO' I!Htoirbtbt P~( J UI. /1,- ~I'fr!irun, ... ordaa 11f..:b.1o .0<11 C.4-:mX;j)E't.-. "O'':J:3'Y.', tlk.. ~mMtIOOt. rruN per !,lIlt • • • ~ I.U L IW .. ",J i. fIItü.. , l.~hl x.... arw,,*" lfttu. wonlu. u.u .t • .U. ..

boue. ~UI ook wij uÎt:I. ll.tl .Ht kie.H~I:bt iu ODze [1.:rv. kerk zeggen wordt uet doorguonden nur Je verheugen dcb in hel belÏt van do.t Vrouwenkiesrecht. stemrecht oog niet t:il vau j:\fClL wt!rtl ollk, ,lilt t1~ vrotlVl!o veel verLlrid provlnci,,16 kerkbulorenj en ah twee· rechl. Niet echter ia dat recht ",n iugevuer.J, geluigt ~r wel \'UU(, -bi zou,leu hdûLeli Uo tie un.ncwlng derden der geumenlijke leJen VAIl de gelijken omVAng. Het rechlugevof:l wordt mter en t1it bou~~le OoJllego;l ,lef lfo::rv"rlll,!è ViiI! ~tl vrJorlitel. provinciale kerkbutnren toestemming Hier eu dur lil het zelld Ulu.lou meer wa.kker, en JAI is een vdtlij,lentl kerk er vroeger uiet IHUI f:\l·l.ll·1J1 \' :Ul llÎtl profdi~ geloo'i'eu we nldJ. geveo r Jltot 'I Algemeen Regir.ment der lijk beperkt. Meerendeeh iu .. ~n venchlimlel te midden un teo WIU· hedt ,h, vroll\V~lijke H,llll'lII!U :\11 ![+'l ii C~ll IirgUffiwt r Ilût ge!'u I.JOill I1ervorme KerK veunJerd worde ten vruuwen wel Je keus nD kerlt:eruda· aende inapAnnlo!; om de Leb.uljzucht ~tl.,.oe~,le beoordellililir~lerli loij lJCIII)~- ~lIh,ll. Lehoeve VAn vroQwenldurtchtr J"'n ledeu toegeduo, mur niel de vrijbeid weer a.h onbeperkt heencher op Jen min golD Vlin prellikliuten til k~1 kl!- 'l'.:recht vrugt Je meergenoemde ia bet pleit foor Ollze vrouwelijkIl om zelt in dal UoJUego zitting Ie nemell, trooD te belpen. ruLl.leden med te tellen, 7.dl.'l Ilo! Ktrkboue: Dóleve:l de [Olinnen tJlln IhlwAteu gel'fonoeu. Wü zijn niet Dh laahte DO 4ient ,euoderd to Wij leten toch in dez.e dlgcu VItO Hervorm.l!! kerk UI{ Jliel lu, '!lIl looveel verdriel V~n bon kiurecht? zonder boop in dete. Het zon een worden. Dil Idetl!G omtrent recht· allerlei B!l.wenkolDSlen en ftrgtllh: IlI.Llo':l ,Ir: ro!chlen ,Ja vrlJuw Vlork'HI Kw.'I!U het wel·v(ur, Jilt mliDDe\ijke merklouudig veracbünsel zijn, indien vurdigbeidabeginselen rijpen lAag· ringen, 'vurin prOIH\gl:\ll{h worrIt IYerllen. li,IU\~ltll filet trillen iu tie oo~ell ook de ITervormJe Kerk hij het Ver· UIUD zoowel io Kerk a111 iD Stut. geIDluk! vuor h~t kLesrecht dir vrOIlW. \':\11 ,!.' lli I' i or ' .'. ' I.' I, t.: j,o;'l k~flllI.,l.iver~1IJeringeli l.iunen Iceueo un kiesre<'llt ""11 Iie vrOQW ~e WBII8~D echter en ~io wlisdom iJ Ook iu Uil lito'ormde k~Jk i~ ~d W'If·ll .I.IU !., ,Ien Slll.lI.t voorging. de profetie Uil rle lege . . I oI(LlIIII',:1 "'11 IU,~.:I 1:~~i~~:~;I:t ~t:::r/:I~; I •• ,.1 .. rl1r_ \r"rk WIIIH·!iP, \>agrldili~tl! Pc [luitsche bron levert r;eeDC

ondagskrant op zaterdagavond

Het dorps der baggeraars - Sliedrecht - gelegen in de Alblasserwaard, is altijd al een biezondere woongemeenschap geweest. Zo waren er al Sliedrechtse aannemers van waterwerken aktief in China in 1885 en zelfs al eerder in Rusland. Dat een dergelijk internationaal bekend dorp - met in 1903 een inwonersaan tal van 10.450 ( ter vergelijking: Dordrecht had er in die tijd 38.800) ook een eigen krant had, spreekt voor zich.

Het Nieuwsblad voor Sliedrecht en Omstreken dat in 1912 tweemaal per week verscheen, op woensdag en zaterdagavond, was in dat jaar al aan zijn 43ste jaargang bezig. De krant had naast streeknieuws ook de nodige aandacht voor het wereldgebeuren en ook de advertenties gaven blijk van het belangrijke karakter van het dorp.

De financiële wereld adverteerde graag in dit krantje, want er zat geld bij die Sliedrechtenaren. Ook de hoofdartikelen van deze krant gaven blijk van het vooruitstrevende karakter van de bewoners, dit in tegenstelling tot het toch verder veel behoudender karakter van de bevolking van de Alblasserwaard.

Wanneer dit Nieuwsblad ten onder is gegaan, weet ik helaas niet, maar het blijft interessant een zondagskrant uit 1912 te lezen. De uitgevers, de gebroeders Luijt, waren liberalen in de oude betekenis van het woord, dus vrijzinnig en ruimdenkend en dat was ook te merken aan de inhoud van de artikels.

In 1912 kreeg de krant er een konkurrent bij, de Nieuwe Sliedrechtse Krant, opgericht door de heer M.A. Timmermans. Beide kranten zouden in de oorlog verboden worden en na de oorlog tot een fusie komen met nog een derde advertentieblad in Sliedrecht. Gegevens voor dit artikeltje kreeg ik ondermeer van de thans 89-jarige heer Timmermans, waarvoor hierbij mijn hartelijke dank. H.J.C. Bosman 5 Au Courant december 1989 ~'~:"E~~:}>; ~j'I;~~~~"~

.. ,~!; :'1'( :;"~~~';'~ ,::':::)'': ;":1';:

------::::'~:'X:l 'j ::J.'~ ;'X l:;:~~-'·"'.ilC :::.~!'':l\n,'\.'\\ïl t:'TO " l"t:"S :~'~}~:~icm}., ,t:"

.• ~ ) I~" ~ '1r 1930 ~ )'IfJ 'I':»::'W111 ).Jlti~1 ~ I ------~------~------

:;;'.):;":'1( ~.1 ;'cP t':;'':'':t;;·,~: "I"tl1i1nr:t(";;;~ '1T'l :-'.e',""O"," '111 J'i$'t'l 1':1:..,1'1'1":'"1< ,lyl:~~J( yr-r" ' . C:':"'1 'tlr;',/:>''''' - f';~~·.'M ., 10' ,:-~ ,'0 ,':~'~:::I "Kl:It"t.)( ',Of~:,"t,"!)JI)[rI 'l:}' IlO }j).;"~î!1t' !}'"l:'1 - "1l'l( ,'1( ,0 ,·c :'-o'!;1( :'1 l~tt'r::"(.., ti', "J"~i' iJ':'rO ;v:~ Inc;;:'1 "'~"!JTl( '1,;1 Jle :C"'i "Ij" ,n';:r':>" ~ ~',lt~1I1l~~ ~~l;l:,~rl~~l;~ :;r',f": ::~'''J!'C. ::'~:l'p:-o: • 'l$e S;O:";'1(1 ., :\Il ;r-:~t ,:.ll' ,1:1 ty.'1 'iJC )'1\ "1;.'1 Of TI ,t$"1 lI-lt t9~, ::~~. ~ ::..-;'~ r;·~··.:: ~J'~ t;(. • , '~:j(~~ )':y;X;t~)11~.:~ »-11 ~F"'fI'~' "Vl l't m' ,~IC l'l ::ï':;;:~ ::-!lST:'n c'J !t ... ~ : .... :-v u: :ï:": ".;:"t. ::::.'1. ... , ,nwo t~K :'1 :'0 '1Y';I,}'::~'fl ":':100 .tjl ):'\'"1 elJ OY~~P r;:'~~;:::$' :e'~: ,!,.,"~,'~C;,'\"m'~'1;·:' :;.~:I'~~} t:)("':l)'l }.;\~~;":t"",J(!) )!: tl( c~'.;::o ",., !;'T\'::<':<'i '.' 'l,i;l Cy)ID ~1;t"'";G'1.' "", l't :Jl~f )'''l1:lC'J1''r" til: r;'Tj:. ":;."'1 ti': ,:-}( tlr' trl ':-:;.' ,'i}'~:' &:;')1'0 ,"rn)1'~l';:~~ ;',t 07'I"JC}1n m:\;'p 1)11:':",\ , t~, )I l::r...... 1 ,m:·;';'Jt:t"'l~':'~ ~":'Il ~'~IC 'l1: ,'::;:' n :".It ,-;:"':lit ,'j;::}::y~;t:::n;:J ,~;: '/C ....,tl:l"l,: 1'~ "'''ö':'"";ttr.!) 'U'1 :;"";'llt );=\;,10 ,:,1;::t·1t i:J::n~ ~J "Th'. " t-~~v :t' ~':;: :1!':"~ '~,:1~':; ,"Ç;':'~l"i"'j ,'}'~:"'~"'n~ Jle ';,~,:r' 120 "Ij:}"":'! l1i: 1!\1n '''Iit "<)'1 e~, ,mll'r:'X './C!) tr":JC""'. ~l1n "lfT'1;'M :'(: :·>·t: ~'"';'IC :re ':":1 . ".'i;'! ,Y'fl('lf'l7e';"~U~'\D 'lj'!}":'Jr~'1I: v~ .... ).., tto V'lt ~ :'1( r;::r.:'t:i': "':"'D;; J11l , .. ",., nlf .::~' :;-:":tlt'" ':1 ~~,,~;1 ::'1 :~;; ::'~: Y::i:~r,'1t ":JO~ ':;",i}";;'Y~:;,,"'.l ri':1< J', ,'~ l:-I t)[ et::r'lO :,~ "I t"l't~ 'J:: "1l" 1~e I:.':t< ~'t: " lj';!1 "r,ï" te :1:')1 'Y' :'~ :~:nc )'::;~~i 'r;'~ .~"f1 I ,;:~:'ï':' ::-r :'1( .:l;.":;' ::,1 :'~ '"'r. ~tt' r;i)'" ,:r'J ..{t" ., ,l.":-: 'r:s~p IC :'t ·::/7;;;:ï~;. S:'~t-":" m ::fl":T ., 1l1j'''7: :;;:-1 ,ï ,r'JJ(r-:"-:~':ï': .::':';:i'~;::t, ";;~:::,,, :lIC o:;-t"':~J;'j( ., ';'1)': · ;',!;) r...rp'"';rr~t f~~~'~ " !:\-;' :'l( !ï~:r'': :':~;::~~';':".Itt~::~;T :'1t !~) ;t':",,'~':"::'j( :r:;-I .::-::' :~.'~~~;;:;~:~~': ;~"~" ;tt:~~~:_~;~ )·:-:-:''';)'·';K ,CY:'~ï': J.;:'/'~:":( ~la':~g :7'''Ij't"'i. l~x:l)ilQ !:oJ; :r ;':':71 ,:,';'" '~ ."X' lS! ~ ~}-~ ')'-;C'~il" r ;'': 'Hl 1'~'I, ril ~X~ 'C'K :1( ::'~'\>: :::~ ,P"::J:"l( ., :':: :~~ :~:;~!l',y.,~1( "'P t:~-)(!: :F ·,;-;:;'''"l1 .~; ;', ';)'~;~r 'lp .'1)') uc ~':-:; t';, "~"', ::.t:-';·l'/C :''; -):-':':1 =;-:'c :;'n :n, :"X ;:';-'-, it ;'':'':''nt''l!lt:' :'::- ;:') .c:e:: n ~:~"'p .l:~,:r:"';-".;:'x ",r-;::p e,";,· ... ;':'.:':~'; ., lt'-J.lQ l;:ï::';~~.'( ')"":"!X tr:1C t.;:'·~:7IX ::)'7'>,;--;-;,':: :';':77) rJ( tp ,}:'t~:' 77;:1/;'"; "l:~'!'" a;!(; 11 tIC :;"'I;iJ ::'1 :p '":~'~,' "IJ' m ::n ., :'.#: "-:""'7K "l~}( .,:)(Ï::.ry: I!.n ';l:"';;-' ".r: 1.!ï:'c l!':';lC '"l}'·.r.:wJ',~tr.o'- ~ u ''t:':l~~ T1 :lt .."....,'~;, ., er- r ,:~;,,"r:~ i:)""~';; r;'l"ll r',rl .!T':'rn': :~~7~,!~~/;~~~:,~';,~ .~ 3~~'I:"'~~ S:~'Y!l 'l)'V';:"l~: l"lK '7:1(11 "'.;:' !:~:;;;~;':II:J( n-:;'7JI, ::l:CI r:"r' ~ 1:-'< .;.""1;1 m'~-:;~ -r:..:" I( ,-i~T1;tl; :~IC :'1)( :::'J l:t<)~ ,''jt''P:'K '1J'1"111 lil j'1";";' "',n ;1'::-1 ,Ttp:iD,.l til. )'X ''';jQ; 'lfi m l:','''C ::",~ :-J( ,:~ ;;;'" :rtl~;;" __ '" "!tt'jÇl - tr .. l)'l':O '\ï~:X!)C tril~t :;::~.., " ;'tl ...~ -)'1 ';'0 l;:',~-.:I.!: ::t:'c:,~;r.:'lt "'j:; ~sm' llC c'~"J I< ..1:''''j':= ii~ t~~1 - .!;;·;:-tt:' t:Ir.c' 'ïl'l :}",:':t:> )'l"'""l " c'::: .,-;;~ :"1 ~:i~~ ,lll'~:"'r:i( ,;)!:? !'J( 'S~";:"':'~ ::~.!i~n ::: ït'"::":rIj): ;'t "i.' ,l":l(!:!Ji;t ,,:'0 t··,''::fJ·C;:::-'.. :-II. ...l'n.:;:·' :r=-;~~~"~':t-~~~\~~~~~r~'~::::~~~~ ,t:t:' :,.. ,: -,c:}:~m \X\'CI '::":~!I f'I l·t t1, 'lT' :::,-.:\ nc, :~l( '::'j::,'~e :.)C ~1">'~;::-)C~)C.~)( ;'11. :;7: ":J( ,::j:')(,.~ ":::c:: :=-:') '1r~;"I" '~ - .':"~: .. ~ ,: :: ·i;~" -!'!:: 1 :.:.,~, ;r.:t;' :::;:"';1 ">" T: '1rn:'1( l'~ ;>"·::"((O':·";"'j( "ï;;''"; "~ ~~::ï' "1'; rx :j'~ :'11 - ::ïYl( " :r15'::'·· .. s:;: ;:~";":"x"n .;'1 ';:';-:-'-J(1'~t<; :'~ "IJ:",,.,':jt:;-"1 "'ï; :'1( ::"X ~~:'w.:"l;t~ rj( :.. :., ;CJ' ::"":'lj':'1< ..,;, :I~ n~ï' =:,'; " ,en':'~ ., .'1;;;"::;':'\1( '1 :'~ f:~;~~·~)~~~~;;~~~·~·::~; ~~ :::~~ ;'1( ..rlo~1) ::'1, =}';'e l:~"':'rt:'~1( ...... -; ,''i ~IC t·,: - ,'!J~:; :';-:l"'! JJöt l'l< ::-11 ~" :~;;t r.:'n, ,::,0. 't';:';;rl-n:)C~~ N e~" .~:~Il ~j' :r:'e y;',)'""!; 'IJ' l'.t :~:nl :-1 't·~:~ .. :'i ,. ril - '::';'H::-:1el:l ::',':'';t';:r'o I< t',: '"! ~" :t·, ~\t 'ij"-::}l :')C. ,.!;'~ '::7;'0 'If:~ :~X '1C'1U.: ..': -.~c1;';I(m ::'""'':"::1-' -;-:-:'11 ,:'1'" ::-, <::1 ï:~:r, .f::,{~ .'!7C"\'. ,;0 l'O ~r-:"l,,9 ": - i1!":)" -r;.', ::;;'/tT'·t')(!f!:'1 ~'!f,:'I(,~J .T:':~)i~? :'.:!'~ '7 ~'''lll' ::-~g JX?b :!II "r' " .1':7' .'l( ,1\ ,e"/::7 ,t ,~ït. ~';:-:: let'"'}' ~;lt-l~ ;::--:-Y:~f' ":0: )';';:i';':'1 ;';:":::~I< "P"':;,') ':~ 'H·-:-,':~t:> 'VI;1t ttr~,. 'iT t~;oI'::j':'.K ;'"':'"'1( tt< \"l~' }":y;, :-;:;;;~;It-::ll\:)ll:I~"C;< 11 tI( e"'~;l :;;:71 ~!;':-,"~'~n ""y" m :T.':~·t:p"''',"1;; - rJ':r;'l r,}'1 w', ...... !;) ,';J(",IC ';.,<;,ar":1j'l-1 - ~.r;-'1,1 '';:')1 !,: ';': "'-:"-;:~:r~ '"l;~l':~'!~;' 1.:~'1:"1r tltf;.:IJ";'J -,)'-, :yo;,:lt'":IW ','';";'l"''V "";"';";"";'1( 'ij,,":l':)CI!1C C'~ , '-" - -,. ::r~:t'îT: ";':"";""..~ ';;~'-.', X ;-,: :~-'": 'i;"-~:, ::e"Z' "":j'YI< '\)'1 :"lC :K':l~: 11 :IC ::-r::7 "'"}I. "J :r:·t ~:;-.:-X "Tl :'':l .:n,:, ;'C ::;::r.'tv r.':-~:;"'j' " '7:"1< ~~ ::,g rr:f~ ir; ~t:~ ~~h( .ö;t-~ ';~ 11 ~(;':.~ ';-;'?V ~:>'IC :J!\~ ')~t?-t"R:l -':hl'o"'rtI= 11. ~ t':lQ :or: :;;-: r::--.:;:'hc.:'it - i,o.::~ " ':'~"I.'( ';",' 1!':n"ll: ., :)';:"':7)~j:l ,y;r.)(':'1 " !It Yi"':;:j'";"l,'( " '';:''r,' -.;1 ~)( ':;"I~j}D~ !!'.::~·}>.li :'!: ::"tP:'';IL.:~:-:7:''1C',rJ <-;)( :-:''; Y:;"C:"T, t: ....·j! " :Il~ '/UI ,";JT"'" Tilt l't 'ij"'''IIr.~':'l;t·D. '::-: I :'.1 ';(' ::~'" ::;:': :)..~J) :::;., ;;:;-';:":l " r'n:':::Ii:n ~;-::': "IC: :n'.e t;;r:',l1 ",n:ltl "Y' ":',;I~ :~r ,~ :t)( :::~:Oï:':lt I'l( - -,mt~ t:""_i':.-;-f) ::;., ,::n ::1 ;'1( :~'::'~ I;; l!Wr.,~" 71 j1t ~::l ~~':'O :~~;~lt .:.~, ~)'~i:;~Jl~;"~~ ~-';'~~;:-;) .'1', -M~ ~r'"; :~r- ~~. :'C ::.\";'1 :r;'·tl ::t:'i.~ :Clt :~"f'o,l :~e t)(':'~ !:'\' :~~::ï'}"~":l ., t,' .. , .::ï;'~ j;-:t.:~-:':'l\: :'':; TJC :,;lJ .:!,:,",,..;~\,~ .. t.I::r:-1t "li' ':r:,n 'Ir--: :'0 ::tV~\K '1 ::r,t=:)1t ,:r.::>'::':.r:-«r:1I :'Y"";l '::-:)0 I"'K :':'\\'7)0 ~, ~J:;. '~~ -;''''1\0 Y;-;::':~".;p ,~ ::;' ~\\I. )':""";:1., !'C 1)",·;; 'j', ,)"Jl(I'';t\'i - ':r-: ~,:'t 1:;"";:':JC.:;t :~X - ,':lr:::':~:l( :)':'~ ;:rrtc·o JO r;::'~:"t:~ '1 - '::K:~::r~: :n rïlC',",::'1 :'~ ::':1)';''': i ar,:, :::t'J ;:';a.,~-.r~ ~)" '1 ;;"':~Y:l'lX ::1\.1 ~:::'l r~~ l'.t ,'·::0 llt :"\;:'I .p ')";'.1$; "Ij" :~~ ::ew" n:"::'''l ;'11 Jt:",:)C.~ '1 )~!) ::;;:'1 - ~'t. :'t :;:·t :11'l" ~·IC c:It".~!l;;r.: "';t • ";;:7';"" =;:'e ;:;::tçl ï;'!t'1 '1- J'.!) ~li:nI >:XI'U =i:'! cJOr?;., ':'~K " '1)'=<',11. .'ltl:jo(;:-'ïIJl "Ij~o ~I$.O :"lt '::::IrJO "ti, l'lt ,!;":'&;'1 :'1::1;tt:t';;J :·t 1.' 1981J:l!ia "J1 1" 1";'-:"1 ,11--=:';":' " e;;~, ''1';: ':;':Tl'll tIl( l}'''XI.'ltï'\:'1, :e'.' 'P\'P"Vi - J}>.":'b )"1),":']( rl(:n ~ ',; 1,,;~:·1t ~.y, :)'';';''.:;0' ::-r::",)( .;-:"l ...... "':)t! 1I",.::::,i". :l~~~ r~'r\'l .::'\0 'tel' :1: :,: .... , y', 1'1< ~Î:t"lY "Ij" ,~tv.: l"l~ ~""'C - 'Iï"\fJ.,:T,''':)'~:I

':~p",)( :r:'c ;":\;:~~!l'::)\ r'r,;, K l1t f'~~Sl~ l''': :-S~~;-O';i:'1( ::-:;-:, "n. ":':~'v'>';~, 1')Jl'IYV:l~ ; ~IC ' !):-r'~'t:;\T.)Q 'V:'\:'I , ';1)';' I~::ï '0"1 ~\'1:l"r:;'1( ., .:.',:~llo: ;-:-:;)0-: ::1 t;~!"1 D~ :;,y~'l,) ;'1( ~P~I:I '1;.'t·J,'fI f;;'I~' " - '~:tJ(f'l:lK~lQ '::r:::"O( " l't ::,~(:-:;II ';}'1;'"':"fll ll>' :~1"C ,::r' :j:'1( ::-~ t.:;: ,lt::"{.' ::'101 :')C. .:'~ ~r"l"nr) l'lC' tl!7\ lf):1 ~1D f':I'1eo;11;'")( l'l'r'lfS'"I t'" C'W ~t'O "6"!'~'V if1 l\e '"'i'l'l ,m~ 'IC n:1 :"'~ ~ ,yen> V~ n;:'~ :~;':'~ ,:~;'': )0 ~': ";)'~~II< JO ":'lr' "lï1 i--t"::-P r~ :;'yl nt f~" '(;'U':'c }'t'1j.'::~>'''lItt .., :',e ~T·:tCi: t:).', :)':";tl'lC., m~ ,I:lV' "ij.'Ml\lt 0';':) )"::0;:,';;)'11 l!l<'t"-,x :'.iC rl;:J\1 - .., :~ .::J'~y:'1UI i)'~C'))("'1 m!{' "\fo:",;rlt 'T1 ,!::","'.:';-I;Y'lll M !:l'1( 1'1< .~';;:":~ ··.y~::l'l·~ ~t7 ,~l,j('J:I:':' :CI< :r::".II. .:~'~ ",ï~'M ,,,';:'n ;~I( 1:'\<: Ylr lW '(0 ~r'Jl(l":lU~ "t~~~})('\'O ., .l}"f)';'l( ~'Jllt'C"tru - lTtlr.X111 n t'~"r" "rO It l'lI ~'il' t ; '!: 1~1I 1:;'11:' )\~ l'lt ~ l;tl~ )';;,~" ,l}'1:\l~~ICC' :r;..;-:::r)'\j(!) ., )}'::I':j'lî>""J'1t ~t!"l ,lY':'(tl O}Tó';"l1!r:notC el! ;;:'1):r;liJ( '~r:'1t .1I1tlW llJ: ":j't;r:;M vnn :::i'\~ lIJ Ht "'i: ~}':~n"-::::~ ::~, il1(O .r;-:YT>$: a:1C :='!l :)"':.111'1 '''IJ( '1 ,l!':'': :::i'llt ""~n,-:rt: ., l'i'"':l,(j);an:'1}':'x 1~1C ',rn,K'1: ,'Ç1\';tI~"l}'mK'l. :'1.):Y~:s::t;''1,1!'''\I,1l't"M 'ïi":;) b!b"":"nt"'l"IIC 1"11 0)' ,:r.:;:> ':~l\-:-t' l'~ tl,i;:;' l'>!: ;i;::>'ï::ïJ ;;:t., n~!\~pl~ ., n 0;'11 "1)" ,'lJ~ 'CTn:;::'tte c'l' ?'V:i'~t' ., ;'·t:.")C. ;'~':'K ;'1 :j"': ,::m 'In r'l< ))'t:c;l ,lC:ï,lt"t fJj~\C"W 'ttitC' l'll cr."jQj(U)'~' ., .~"lJ1;1t ~" )\. ,111:'110 - t~';\ :;'Iil lil ,':':1' :::,.,,, 255 :~;": I tIC )'Q\WtD :'IC :~:':'\iG. ',;";J{;i11':\:,":: 1::1'!lt ';!', 'tlO n}(:f"~ :~r1 tIJ ,0\',PC'l"'\)( ,''kR lC~l\b'n~}'~ '"';'JQj ij' :~\; r: l1'IC llK1::I(''n(';'llIQ ., ll~ trl"l.lO "tt"\lI 'tTt'm" î:'\i"fTIO j'C -.~t :~~, '~., l'!!l 1:'1 l'lt t;,. "!}';"')J''''"" "'0 bf:'"\X!: ~':'l"1l 11 t"trl~'lX 't:;p :'t !p:ClIC ;~I< a'~~l ,!}'::I }'~a'n ,:;:-;;'~'~'rD Pt\'J?~'O m: "In .t!JS1 \}':,:~)C. ;';: >7',:;-:;::''11t ~ ::'1' 'C':"erlC'I)C. rx er ,:;r:l'U('tm";:l'-~":I ~ 'V'T"'t 'ij': lK'lD ~" "1)'::0).';' ~'J;" 1"1< - ::1K""~::1n; ;;,: ::lt: ,lrl ~1!('.c).n:rT"lt'!!"'lT\ ,::P'I<';;1}C:!!=l .'1< ::}" '~~ '1$1 t;1'~t:r' " :'j( tl"'''llUl 7 'P!)''')'IC t'J'1\ ;;"t""'"1!:)1 'f.tJ;"O ;,.r'~, l't c'cr,1C j't ;'C ~t0' ,>" :'ll ::rr·e.,oç ::-:lit;' ,'D 'C'" tt"tr\OlO '1'0 llll ).l~P'"W) ., ,'r.l" :tt"'1; .::~,:~ ~O :~:!$:;.' :\IC J:1';'::)ï1 ,-;:"IXj ':Jj7.l IC l~Yl$l ,).;~:r''i~ iJ.'t"tC'~'J ')'0"1'11'1 Y'JJ(tI)I:l'llt71 l l IC l'l'tl!'''1)( ,;:lr" "1)'n;ljt )'J lrlll'l "-';)"1;« 't'l"&( r,e )'IC Y·I;:l";t--.o Pr:·::l,;-#. 'f;' lr:"tllK? ~"1l'D Y1:':I)') -:Y' til[ ."., "m n ,1bl<:"'K111 )111 m.:nf1 'l N :'1 lJ"l} ~1:::""'J'if'110'"!}~ ::",.10 .;:If:")'1ft;~ :lD):;}', "\i'1 ,~tl lm;o'i,:J~ "1)'1 t'l~':'1l :,., N lPi':>..x 1::':': ::,~'1}':l " :~ '~;:"iI.<'" - ~"QtO "1)', )lll Cit":) .:':;..,.-v 'Vl t>1C lr:l;j~ lr:!"I ti y) '"lJ(:}''"l;;O '1)';tn1 ,\,,).;:t-" :;'!) '~'1P'1I<.Ö:1(" "'1)., ,l:K: " l'tl: "':IC~J'l'lt ~ J'lI' ,'I< ,T1:11t OY"Dt~.P:'O :>'1 :~;;'11 ).l1"!')';)'11 ., ,:nfl'JlO ~'l ~~, 1)""':1 " ,:':'1i: :',j(~ ::i"tP;:-'il "n )'tI> '1$}'1 " lf U, ... ~~t\D J ,l !ltyn:m"\i('1f'llC-';::l:CT1'iY;O: .\:' .... &)(;' ,) " :::\:';;:m ;~tl 'la tilW ~ ~I :T!) (,' 19871 ~\l , ~ ~:7'te"K'J\{c ~'v~!":17'V l:n "!1;::>'ml " lf'l'l)'lJtI 'n'l V" tlt:="' 'lW"::; 1Ti':/C":"'KTV .~.r'llGte ~ :'1 ,!''ll~fC"ij.·, 'nCJr... ~ ;::ïj' tr:";( te:, 'In 'U., )'rlm ye"ï1 tl""TSfl::-~ f'jt .:Jltl "7J'Jyl i)'t";,....~:qo '"11111 )1n }'t";n~c tl" :1K ";:;'Y(9 " t~ttn '",-.ml( 'l<"C M Ilt ,"~ tV'Vo ,moore' M'i'fll'l"liC"1< :\11 '1pf?-:y;'. :;'''lN':nIW :r'-~;:T11 ;'t-1 Y:'>'11 ,:n 'l:·.Kl'O ),;tlp"~ '1' 1:'= :;.'T.t<"o!: ';'i>':) "P :'1 :"~'::n:'"l)', :w :}' - ::lt;r.:"1 )'v":miK ,t}''flO,,''C',!Yll\t)'J' l'M,ll'ö""\''I1tlIJlm ~'!'-.c)l ,~"·'J)o."';K'·~~:;r ;')C. :-: :\1< "~' -;':'10 -n - ~":l' '1)',',,'";'1 '11''0 )")'"1 "'0 t1}'fII("illO :'1 rv O"D -:"0 1')fl\O 'I1:fl''"''C11$ " m: c:y" " '" " t"rtYl,,!}':'!< ,};\'t:"\;:'K ~,)', r1llll"'lJ 1l\J}...... ~., s:"fl.l vw 'I!O V, l11C :;:Il;"Fl-.J;tt t': :~: ,·It .}'"n" )'I!: ,,':)"0 " t'·tr::"1C ::Fo tt.,";" .t,~lïl "S .~, .r'I"~t:r.j''i'·}':n;~ ,'D ., ,1':}"'fW !;on l,:r'\ r:'f1l ''''n :!'J":'\ Ili' D"ll cN "ij'oT,;::"I$ Tt ""lt ::1';'}Q " :~M "l( :Jj1;'Tn"A '1:t\1C f~O''''..o N: t;::y&:K 1'1C tell~ , ;:>1 IIC le" - me )':'1"\ " tI( ,:';) "!Itl"itt :11t :n:\':r:'}";::1/C c:-... '"l}';·' ,,,'''11. :'\ir; }',t ~tl: :r:I~ ''';'1 :'~i\i'1 l't: e;:'10 ,"Iftl)'::MMJ"'";"';U ),)(n! t'1J ,r-~ ,~'" r:'~':l "".J~ -15' cr "".!lO l:"iI 01 ,'l'IC'iX!lIg}'TII!e cyBO ,.:'D:e:-vtl1t:1l;) ~Ut: '"lJ;'.:-rn :IC ,I~ ,~t)." :~IC lP ,,:m tJllil (.. 1981) :,.;).,.'-m1:r 'i,i'P'VT'::t<,: ;:r:~JI ::;}pl'C:nlO ., onr) nsn >;::~""I! :;.. -:: It :-: '1~', ;'C ::;,' ::;-;'1< 'C"':n':70'·.;;::> 'i, 'V't:"l'lf' "., lT~' )t1~O'\lI:'oll'D ,tOO;o )'IJ: t')'t"!"lIo'""1x1 '~,::n 'ir;"'t'~'~)';'J~c) "1)', l~C m,,'1"1 '::~o' l:l1)\O ~'\XJ "O'\1"bltlltrl9 l~l)11l.,,'''l!l"lY11'jC '"I)')""M:r1 t!)'l't :IC:: I< ,;:::-;:>nw= Y"Y''''l :~o llW'"I)1J " ,l:'P".f(~lt y;'ll:'~"'t ,l.l);'l1' "1)'V":)'~1)", 'i,i"ll'ltl:: .... ltttS'l)))'nl:I'\i\l:':l'l 1"1t ::J\I\~ 'U''''iTti;~r' It ;'lt 1',~'~11 lDK .~ :n :·,'t·,)':;".)( :'J ,mo'\llJ) 'l:~ ::=n;>"\'",;,,"'\Xt t'"'lf'l'\ :;;;":f:r!.!1! IC ,t:~~ :J :It (., l'i~~) '!\:;~Inp ,;1tm lrtlfll;lo le'\'U tin' Ytl~KT"~ " IJ ro,\1( tl'D ,l:1"ti:'C l\t m~" tll'l)" ,'I( ,T, tI< V1 '.';~K:·:!:'K·Yn;s 'mlO K I'IC - :-I! I "Ir;::'Cl"1l ..,., nc,. ":";)~ ;l('"\K!: :(t~ rl< I1'1";')'\"n ,:Itl :;:.~ :r~'·1I. )"lC ~' K :'1~ 1'11 Ti:'j( 11~"\I(;J""''ï0~11''lr,,.lt1:f'' - tim'" ., CM ,-v::n l;"":ll9 1='10 ~,lO~' :'K ~·jl' tl"~ '11 .~o)''"l" '~ r:t'P Jt - J'm''m "IJ', !'':I''OOl '1'7"11 'U', )')1. ::",,:~''ï'i >'::-;: " l\g \"I')7'.t:p 1V"C~tI'" "l)'.t:T--tt~1O ,l:',;:P}':'l lJ!.c'"l{l.' "!j'e:",~ 'V" lllll~ '1 ,"l)'W'C:Y) ,'n:r'e,c ,l ,:I "';)"\P.! -.;'1 1.;'::t:;::;'i~ "1).t"'::'!I<"n::: "I'j':':: "t"1'1'''li:l'J("'P;!~ "IY1 l~ JJTIf lil. C'1) -"Ijtttc'lt .JrrY~t .ft""'t-wu )'I:r'D K ~''':::~;-,It "I( ~J:(' :;-':t'lt tn :lr:~r;'11 lW :;I"'J tn1~ )":,,'t;nO '; :!f~t'V' ::"1 :;1.. -. r:n,'"'e r:l )O\~ ., ttD !)'1 ~"''Ttl~ - t}lt" pcr~'K:l1C clt::&' ,'rl" ;r:J<"'Vtï11l .mlU~ rt"'l~-::~ ,}"r:') 'IQ :p ;TI"lt'l'i ~,:'I< '\\'1 r"lS':~I>::l ~S' 'H ;::1:-1 ... ~·. r:: .:;':~' :~e }'~J ~t'o' p'yn ,':IO"~C:::')'nt'c by}lt "I\T, tJnl~ 1\0 ,~tll'!)l(nr-.:"'itlI X)(\'U !::ille lr'·.f ::;-" :;::".~IC ..:; .. ;:·\\'~t:it;-; '\:,T.xt '"l)'t""" .", '-:":llm't~;hl{C,"'t'''IKB"Ir'J\O tK "';"I1{J1 oW' )'t C',I;- :.~);é:: ;1.:10 ,i':~~ï::, -;',:Ill on :'t t:';;';:)';1 r:J>""li' ;'1< 'IC ).:'J>'V"1'J11C lil l}'r.\~ ''\'e;'il( D)"l~ ,..'ltrn .'e'lt:IU"\V.11 ',"17~'.COJÇI"J :'0 C:1lr" " ':I1;iltt "~., :'l< ";-;') :~II ,':'j. ::}>..., I( tJ( ::-1 :}'T' ,';'l~ lf: ti:'\/( J't:';'lW ,'0 ,11. ~).., )llJ\"'lllQJ'"ti""l~"C'lIDJ';:;.,)tr:'" ~'l( lV"G1;I'?'D J':"''f''l'':::TI )?'l"fJ) ",1(0 -i' ,·t ï';Y~~':":~~J\"; " on - tt::t' '111:11t )10 JIOO';:II'I;' ., l\)tl )'::-r~·.r.l'~·· :";.'o'-;-j("t "fC "'~r'?l<"Jl'C ., l's1;:rrJ(l) \J til: 'iO'f'l'W l";!J'l'O ~~~:)("' ,lI:-17'J)'l)"'ll :l:tU eYn ;~~t'"l;;; 'n ;r:.:.r~,~~ '11'~:~f:-)"'It'}P J\e ;:1"\:"~)':t7 ,:1';)::1 tI'.;." ,'K .TI tI< 't'~;:: ICt:es t:"',~l;>':-te~~' .. 71 "n m" ~ l'~ ::;\'w- :'~ ':':--;"": OOItt"l),'n;.,.""fJ) 'V' l\f: ~1';·n::1( Y;' ,::(>t l\1'llt ')'1~:: :1;' :"~ t'~'~l:'t tI:" ,~~'~:'c ,1!~TJ"ltill 'V" l\O n-:""'>lW1C11't VI "1(1 '1f,c:':}''; ;;.', ;~-i~ 1 ::;') " :·'ï::::n'.:; ;'c ).;'~:'';'.:;I( :ï:: ':K' "\' 'l t)'11 tl'n v",)J"''''' ">", !,l)ltt'"V~rJ( t"I'l)':)')')lQ :11t ""':!tC., - r:'::''1p "if' :l}';-::IC '1r;::-:::r:V "lil ;1C "1>')'1 '1 W') c, 't"'~'ti'"C' ;'1< ';':t;'}';'1< :r;-::r::~ 'y;, 'V'~I t'j( ::"~ .:.:a',; }';-:).'7'~~ " trt :tl"I<"Ij(~;.:It""l':l '1 .lY:J:(t Y::I 'I,i: 'iyt<,:'m e;,';'t :-:-r::y ., .;~ clt'J - ,:}'ft"G1'''I'm~'''' )':'1 ';'1) ''T'-:Wl ,lJ"'~ ;:l},~"li:-e !:T:\t "'\)'~J ,~.mi:i:~ "/t"':O'~Jf1) ,:~,.. ,~~,., ., :1';:",K :nr: ~f'1 .t:'::' V1 l'lt }'':'\H':i': ,,', ;'C ;'" :;.,'- .::;\7::1< )':r;:tK:;~;'ry} :\1< 1t"VC 'iJ' ,O:r.,;::1 :'.p ltl'i,)'Ï":'::C'~ '0'\1< rJC ,::·.l'tlt"1)" ,T'{o":::': ,I ..J .~ :~ V"t:~t - :': I ::-n tro

::i::I(~:-.)€ I " :IC r'!"j,':Y " ;;;:.r'''l)';:J~y~:;'·H '"1)' :I~ 1"1)";~' .(C::l i:':O"ll~ ll.I1 00 ~'O) '~'IO ~ ,Ir :~II "1)., :~ï,,') 't~'m ''1\1 ., )'Ic tÎ:~f' ~;:':i=.n.lr:m, Hoewel het hier afgebeelde exem plaar dateert van twee jaar terug is het de vraag of de krant in deze vorm nog wel bestaat: als Joodse volksplanting is Biro bidzhan mislukt, en Jiddisch is er ook niet langer de officiële taal. Bovendien is, evenals overal elders, ook in de Sovjet-Unie het gebruik van het Jiddisch onder de Joden sterk afgenomen.- DJO #################################

In de tweede aflevering van deze naamste taal, niet alleen voor de rubriek schenken wij enige aan Romeinen zelf maar ook voor hun dacht aan een dagblad dat met handelspartners. Na het vertrek recht uniek kan heten: een Sovjet van de Romeinse legioenen bleven Russische krant in het Jiddisch. de Joden aanvankelijk achter, en De enige andere krant in die taal, namen geleidelijk de Duitse dia voor zover ons bekend, is het lekten van de streek over, even "Letzte Nyes' uit Tel-Aviv, uit wel met behoud van elementen uit Israël dus. Vroeger zullen er in het Latijn. Midden- en Oost-Europa en wellicht ook in Noord Amerika wel méér Vanzelfsprekend is in de omgangs kranten in het Jiddisch zijn taal die de Joden onder elkaar verschenen. Misschien is er onder gebruikten het Hebreeuws, de taal onze lezers iemand die hier iets van het oude Kanaän die door de van af weet? Isra~lieten was overgenomen, en waar~n de Thora is geschreven Het Jiddisch is een typische meng altijd van grote invloed gewe~st. taal, ontstaan uit elementen die Het zelfde geldt voor het Aramees uit meerdere andere talen afkoms eveneens. een Semitische taal ' die' tig zijn. Het is de taal van de tot ~n de zesde eeuw de heilige Ashkenazim, dat wil zeggen alle taal van de rabbijnen is geweest. Europese Joden met uitzondering van hen die in de middeleeuwen op In opeenvolgende eeuwen verspreid het Iberisch schiereiland en in den de Joden zich vanuit de Rijn Italië woonden, en bekend staan streek steeds verder oostwaarts, als de Sefardim. De Sefardische en naarmate zij zich verder in Joden volgen de zogenaamde Baby Slavisch-sprekende gebieden gingen lonische traditie op punten die vestigen nam hun spreektaal ook o.m. de religie betreffen, en daaruit bestanddelen over. Taal spreken het Hebreeuws wat anders geleerden onderscheiden niet uit dan de Ashkenasische Joden, alleen Begin-, Oud-, Middel- en die de Palestijns-rabbijnse Modern-Jiddisch (laatstgenoemde traditie aanhangen. Vandaar de vanaf plm. 1750), maar bovendien aparte synagoges voor de Portu West-, Centraal- en Oost-Jiddisch. gese Joden in o.m. Amsterdam. Het gebruik van het West-Jiddisch Vóór 1940 behoorde circa 90% van verdween naarmate de Joden zich alle Joden tot de laatstgenoemde emancipeerden, en de talen gingen groep, maar omdat juist de Ashke spreken van de landen waarin ze nazim zeer zwaar zijn getroffen woonden. Uit Oost-Europa verdreven door de uitroeiing in de Nazi Joden stichtten evenwel nieuwe en vernietigingskampen is dit percen zelfs vrij grote Jiddisch spreken tage na 1945 sterk geslonken. de gemeenschappen in Noord- en Latijns-Amerika, Australië en in De Jiddische taal, om daar even op Zuid Afrika. terug te komen, is al zo'n 1000 jaar oud, en is ontstaan in het In 1928 werd in het Verre Oosten Rijnland. Al in de Romeinse tijd, van de Sovjet-Unie het gebied toen de Rijn de grens vormde Birobidzhan aangewezen als Joods tussen de Teutoonse barbaren en autonoom gebied. Het Sovjet-leven het Romeinse Rijk, en ook Judea zou daar een Joods tintje krijgen. (Palestina) bij dat rijk hoorde, Ook de pers: vandaar de oprichting vestigden zich Joden langs deze twee jaar later van de 'Birobid belangrijke handelsroute. Uiter zhaner Stern', die in het Jiddisch aard was toen het Latijn de voor- werd gedrukt.

Au Courant december 1989 7 SI' 1'. L I ~/. Bl'E L I U.

mn: OHATIHD. I t NARO ESCCP. ,/, .. I hld cwardd wi<1 mi IJtl brndu.t" WIIi, hU! al Dublin FrimotUl jurllil 0'" tprIl3,1, dPJ ,In di mun,! Of Octobl\r, 1826, ml,f~el WOl had nol rwUrll bluk..t ,ir. , wu tUI rin bncs IIInlUl tctprefulIl OY lafJdulnel: \luI! lil Mobll I :"t'nt, /l/",f WUI! lortt mernJJ}, wo~ tn hh slnYllr; aud bi '11'01 dl onll biiVI entr Innl. In Arnerka dRe 11 nQ ofurllol9 OT UI' .. orill lUi dUl lum bltlllJ wld d'!HJ lUI hwllO,* ~-1l1 . Iw ollJmh WUi \VOl' (rtl .nd der/unet lit! Mo, not ment AIId W: OY dlll hll'ilO I, rUI-oo 'ro.n!in'J, Iln~(jll P'l'llÛolJdi!lril ItlX,ll,rd lUi Of cnntri i IlU HTIlgt leg tnt dlt dare B.nd witi elt'ibIH!J. lnulJ(urh)'-uo p!euit4d Of ' TlU dB.ll ma u ..... eI hu·, ( blrd 0," C ":c' grol 'ItWOI cU IItl lOCI (t! npon bil liendllr .nd .nd poTqrti OY liimplltclic n~/ulI-oo \1"01",111 in npl, b(~Of Illmented ml.HI( at dl,cm,uII nLllU, hl.ilarj hl4 lz wor I wfland prrudptÎv slundqr- no ri<'"rsu lUl. DiUIJ1gti f .'I~pl UIlUl t !.ar~qn: lop, Ilnd ucu}dl'i1H. lold ,h'lrilfoot.l.f"t irbi&tlbUpur abYlUl1 0' h-\l1ud Ilod dl bij, aftIlr dl fll/Ull Idl bo.rhttf hu 1~rc.J1d, IwenllUldiwrnll,r QTdi Of ment portiilo Il)glllnd-uo "lIrIJJ, min" Hl IfOI' bntll\y~ll1to, t,l>~d 1udll 'uV (~lo, bildiV' hu .".Ih.ld bi· mUlli lend!!). politkll.lconomlt spirit lUl gid In~1 ~or d,m IU~ and \wenll ylt"/: ov rJ, It Ilptt1l. '11'01 rrul cumL)on. and tUl ditgTu its progre1, Nol dJ conduct OT Mil Il wref \"IJ .. blac, ILnJ IUHCUt, ul\I!;~ur~" rlcwWabf1I bri~llutRni/il;' Handl In bril anol glorhu contrui, luUrut, 11,,1. Hu malllH 4\ ftt.rll wo,, CITltt '!.&cl np IIU 'Ii"DD hwiç,afhtr int tt1l~, Ol' " de.!olr/un wi hu {,nol dem dl lloJ rhpetlful, It"t hl "·01 , Itll tlllillodurlV hlhadju!tcomplited,.odpuIJdmpol1ofdl · II.nd dl mOll brntiu~_lr~1 mi lu, Ilno.! lold bim d,ll hi lIlo,1 bu beol hll _It (fT tUt pqrpul, al lit! {e10 eud MI. ~ ,(rom di m.t OY dl SI. Ltren~ hu dl [IOP at dl holnl priJ, 1.0.81). blripUd do\~ mio \1, IUldJnl'ildem b.&crrommL 1,ln, rrJ.!lfu4 Mhhlpi, widH di !luol Of dl FarhL Wal ( 1"1] bi ... ', and dal hl nlt hU'ot bi WOl hUn ,iolent!1 on eH brul, .nd hl {el tul di (lIld, blU

Voor de aardigheid volgt hier een "LAWRENCE ACADEMV· stukje uit MThe Anglo Saxon-, Falmouth, Mass. The Spring and voorzien van een DverspellingD in Summer Term of this Institution herkenbaar Engels. will commenca on Monday May 3, and continue 12 waaks. The Course of Instruction includes the common and higher branches of an English education, the Ancient and Modern LGRllliS A CAD E\I1 , Language~ and such other studies ALM1Jr,1',Ias. 8:i SprilJ anel SUlUlF T1{l'Il1 as are essential to a thorough .Dy"dis Institl.:tfnn ,yil comens on Munds, preparation for the business of F ..... " : life, or for admission to College. 1\18 3, npd coritiny1.4. 12 wies. ' Instruction in Phonography and ai Cói'soy Instrucjun inclt:tdz di comun an d Phonotipy is regularly given to hi~l' bl'angiz Dyan IlJglif eelyt:tcffun, di Enient all the Pupils. Tuition from $3.25 Cl nnd Modl1.rn LUIJgwejiz, and sug Uêltlr studiz to $4.25 par term. az ar esenJal tm s turo prepan:fun fel' di biznis Stephen C.Dillingham, Principal. at Falmouth, April 1, 1846.- (DJO) DY lif, el' f81' admifun tm Colej. InstrncJun in Fonografi mld Fonotipi iz reg Y1.i1arli givn tUl el di PY1.ipilz. T1.4.iJun from :S3 25 tUl 64 25 p1lr tttrm. S'ILVN C. DILIHHAl\I, Prinsipl. \l Fulmnt,8prilI, 1846. 10

Au Courant december 1989 8 Een Engelstalige krant in fonetisch schrift

Een wel zeer uitzonderlijke krant En dat is ook eigenlijk wel een ontvingen wij, helaas slechts ter beetje logisch. Immers, om zijn inzage, van onze Britse vriend en toegankelijkheid voor iedereen te correspondent Louis Smollan. De kunnen behouden die zich ervan wil voorpagina ervan is hier gedeelte bedienen, MOET een taal (iedere lijk afgedrukt, en op het eerste taal) zijn gebonden aan vaste gezicht lijkt het bijna Cyrillisch spellingsregels. De uitspraak van schrift wat hier getoond wordt. een taal als het Engels variëert sterk in de verschillende landen Nadere determinatie leert echter waar het de/een officiële taal is. dat het hier gaat om een Engels Niet zelden zijn er bovendien nog talige krant, in 1847 uitgegeven vrij sterke regionale uitspraak te New Vork. Het enige dat afwijkt verschillen binnen die landen. Zou van het gebruikelijke patroon is men nu de spelling aan die varia de spelling: we hebben hier te bele uitspraak gaan aanpassen, dan maken met een krant in fonetisch zouden al die dialect-groepen zich schrift, hetgeen wil zeggen dat ten opzichte van elkaar in een een poging is gedaan om de wijze waarop de taal wordt uitgesproken zeker isolement plaatsen. Dit weer te geven in de spelling. De praktische bezwaar tegen het idee bedoeling daarbij zal wel geweest om de fonetische spelling algemeen zijn om het de mensen een beetje ingang te doen vinden [want dat gemakkelijker te maken; tot op de we hier niet met een studentengrap dag van vandaag zijn er weinig te doen hebben is dUidelijk] ligt talen waarvan de spelling zo on zó voor de hand dat men zich af regelmatig is als het Engels. vraagt hoe redakteurs en uitgevers van BThe Anglo Saxon" hieraan Taalwetenschappers gebruiken ook voorbij zijn kunnen gaan. Het heden ten dage fonetische tekens, maakt deze krant alleen maar méér bijzonder. met behulp waarvan uitspraakver schillen worden geregistreerd. Ook bieden ze hulp bij het taalonder Couranten wijs aan gevorderden. Verder dan dit soort toepassingen heeft het Tijdschriften fonetische schrift nooit gereikt. Folders Een reëel alternatief voor de van 1720 tot heden traditionele spelling is het nooit geworden.

################################# ARBEITER ZElTUNG In Wenen is onlangs verschenen een paperback getiteld "100 Jahre AZ", ter gelegenheid van het eeuwfeest van het sociaal-demokratische dag GEZOCHT: SNEEUWVLOKKRANT, (ook blad "Arbeiter Zeitung", waarvan strips), KETELBINKIEKRANT (ook de geschiedenis parallel loopt met Ketelbinkie boeken en strips) en die van de Oostenrijkse sociaal ROB VRIENDEN (jeugdtijdschrift). demokratische beweging. Het boek De strip "Sneeuwvlok' stond o.a. is geschreven door Peter Pelinka in Voortwaartsch, Het Volk en Het en Manfred Scheuch, kost ös.198.= Vrije Volk. Eventuele kopieën zijn en is te bestellen bij SPö• ook welkom.- Klaas Vanderspoel, Information, Löwelstrasse 18, Henri Dunantlaan 81, 9728 HO A-1014 WIEN, Oesterreich. GRONINGEN, tlf 050-255791 (na (B.Gelin) 16.30 uur). ################################# 9 Au Courant december 1989 ide rts ·et·spectacles

DERNIÈRE ÉDIT~ON

7, rue des Italiens, 75427 Pms Cedex 09

4,50 F lEUDI 16 NOVEMBRE 1989 FONOATEUR : HUBERT BEUVE-MÉRY - DIRECTEUR: ANDRÉ FONTAINE

Les conséquences des bouleversements dans les pays de rEst Namibie: CAMPUS les déc tions Réforme des lycées de Ja SWAPO et se rencontrer et du bac Les commissions de spécia listes proposent à M. Jospin ARI perdu pour la de réduire Ie' nombre des SWAPO (Organisation filières, de ne garder qu'une du p,,"uple da Sud-Ouest afri section scientifique et d'intro cain), clont Ie chef, M, Sarn duire une part de controle Nujorna, avait irnprudernrnent continu dans Ie baccalauréat. prédit, à ia veille du scru!in, une victoire écrasante, avec ({ S5 %. MM, Gorbatchev et Mit sinon 90 % » des sufirages terrand devraient se rencon 11 Tcbécoslovaquie : les ré . Grève à Pans-I exprirnés. La vérité des chiffras trer en décembre ou en jan formes à petits pas la grève du personnel admi est tout autre, puisqu'avac 111 Bulgarie : les débuts de la vier pour discuter notamment nistratif paralyse Paris-I, la 57,32 % des voix, la principal glasnost plus grosse université de mouvement indépendandiste du nouvel équilibre européen, page 3 France. Le mouvement est loin d' obtenir la fatidique Tel est Ie résuftat du voyage menaee de s'étendre à msjorité des deux tiers 'lui lui de M, Dumas mardi à Mos 111 A Berlin, la fièvre retombe d' autres établissements. aurait permis de modeier à sa page 4 convenanee la Constitution de cou et de rentretien télépho pages 17 à 20 - section B la dernière coionie d' Afrique, nique que MM. Mitterrand et 111 La fin de la visite de M. Kobl Oésignée, en 1976, par Gorbatchev ont eu Ie même en Pologne I'Assemblée générale de I'ONU jour. Recevant M, Dumas, Ie lil Un entretien arec M, Brze Le prix de la retraite comma « seul et authentique zinski représentant du pauple narni président soviétique a affirmé page 5 à soixante ans bien », la SWAPO a dû, pour la qu'il est « inutile de clamer bonne règle dérnocratique, se L'Etat prêt à poursuivre victoire dans la guerre lil La préparation de la rencon~ soumettre au verdict des urnes. tre entre M, Gorbatcbev et son aide aux régimes Elia se voit contrainte de com froide». mais qu'il est temps complémentaires poser avec d'autres formations M. Mitierrand de «réaliser que Ie monde page 37 - section D politiques, particulièrement la page 48 -section 0 OT A (Alliance démocratique de contemporain est une seule 111 Les points de me de François la Turnhallel. qu'elle soupçonne civilisation, ou prédominent Patrimoine : investir « d'être sponsorisóe» par Fejtö et Gérard Fuchs les valeurs de tout~ I'huma dans Ie passé I' Afrique du sud voisine. page 2 nité et la liberté de choix)J, Les Rencontres d'Avignon OUTES les parties en et la polémique Tcause et les nornbreux observateurs étrangers se sont sur la restauration félicités du bon déroulement du Ie sens du Musée Calvet oroeessus éleetoral. la SWAPO .\ page 13 - section B e face lift r rIJ• • s • m st sti I ra

Verhaalden wij in ons vorige investeren in een nieuwe rotatie nummer over het conservatieve pers, uiteraard met de mogelijk imago van 'Le Monde', thans mogen heid van meerkleurendruk, welke wij melden dat deze kwaliteits staat opgesteld in de Parijse krant in september j.l. een face voorstad Ivry. Deze machine wordt lift heeft ondergaan. Een artikel omschreven als de technisch meest van de hand van Sarah Lambert in geavanceerde in Europa. 'The Independent", ons toegezonden door Louis Smollan, doet er het De katernen die deze pers in staat één en ander over uit de doeken. is te produceren behelzen achter eenvolgens binnen- en buitenlands Anders dan in andere landen, en in nieuws, samenleving en cultuur, en feite anders dan wat men in een zo economisch nieuws, met wekelijkse sterk gecentraliseerd land als bijlagen over boeken en ideeën (op Frankrijk zou verwachten, is het vrijdag), kunst (donderdags) en daar de provinciale pers die de een radio/TV-gids in het weekend. hoogste oplages haalt. Desondanks Deze onderverdelingen zijn vooral kijkt men in het buitenland naar ingegeven door overwegingen van de Parijse pers, en speciaal naar leesbaarheid: de lezer moet zonder 'Le Monde' en de concurrerende veel moeite de weg in de krant 'Libération', om te weten wat men weten te vinden. er in Frankrijk van vindt. Van de 385.000 exemplaren van 'Le Monde' Ook het formaat is enigszins ver die dagelijks van de persen komen anderd: "Le Monde" is een beetje worden er 85.000 in het buitenland kleiner geworden. Hiermee hoopt verkocht. men nieuwe lezers aan te trekken, met name ook uit de kringen van De redaktionele stijl, de weinige jongeren, die zich tot nu toe illustraties, de geringe aandacht sterker voelden aangetrokken tot voor de sport, al dat soort dingen de wat levendiger 'Libération". leidden tot een financiële crisis in het begin van de jaren '80. Fontaine gelooft niet in de te Dankzij steun van de banken en van loorgang van het gedrukte woord. het personeel, dat een bevriezing De concurrent, zo zegt hij, is van de salariëring accepteerde, niet de TV, want het beeldscherm werd die crisis overwonnen. De en gedrukte woorden en afbeeldin krant won nieuwe lezers en begon gen vullen elkaar aan. De ware weer winst te maken. Op het eerste concurrenten voor zijn krant zijn gezicht komt een face-lift op dit de tijdschriften, en ook andere moment dan ook enigszins over als vrijetijdsbestedingen, zoals mosterd na de maaltijd. muziek en de bioscoop, terwijl ook de reisduur van en naar het werk Het is dan ook eigenlijk meer een een faktor van belang is. kwestie van een andere "make-up' dan van een volledige face-lift: De verwachting is dat dit niet de een ander lettertype, een blauwe laatste verandering zal zijn. Het streep onder de titel, en: aparte nieuwe kantoor, dat in oktober is katernen. Verder wilde men niet betrokken en is voorzien van alle gaan, want, volgens hoofdredakteur mogelijke elektronische hulpmid André Fontaine: 'Krantenlezers delen, zal ook andere projekten zijn zeer conservatief." mogelijk maken, zoals een weekend bijlage in kleur met allerlei Evenals elders staat ook de Franse vrijetijds-onderwerpen. Ook zal de pers onder druk van adverteerders. organisatiestruktuur binnen het Die druk heeft "Le Monde" ertoe bedrijf worden aangepast aan de genoopt 350 miljoen frank te gaan veranderde omstandigheden.- DJO

11 Au Courant december 1989 eeds In• ... 85 konden ju il a van t-weehonder Jaar• ranten gevierd -word n ..... waaronder de Haarlemse' Courant

waren nog een paar van die proef Van Louis Smollan kregen Wl] on drukken bewaard gebleven, met de langs een paar uit een 1ge eeuws correcties van de tsaar in de Engels boek gekopiëerde pagina's kantlijn. De Keizerlijke Biblio toegezonden, met daarbij een theek van St.Petersburg bezat de aardige illustratie welke afkom enige twee exemplaren van die stig is uit een Nederlandse krant krant waarvan het bestaan bekend van 1653. Deze illustratie is was. interessant en scherp genoeg om in ons blad over te nemen. De tekst, De "Hollandsche Mercurius' was de zoals wel meer het geval is met krant waaruit de bijgaande illu oudere geschriften, is een beetje stratie afkomstig is. Het nieuws lastig om in een kort maar goed van de Engelse burgeroorlog zoals samenhangend bestek weer te geven. dat in Nederland werd ontvangen Het is ook niet helemaal duidelijk moet voor Britten toch wel zeer om wat voor soort boek het gaat: interessant zijn. Over het alge genoemd wordt het "Book of Days·, meen kon men zich in ons land meer maar van de identiteit van auteur vinden in de Royalistische dan in en uitgever is niets bekend. de Parlementaire zaak, hetgeen men misschien eerder andersom zou Het hoofdstuk in kwestie heet verwachten. "Bi-Centenary of Newspapers·, en begint met te verwijzen naar het Vervolgens besteedt de schrijver 200-jarig jubileum van de Haar nogal wat aandacht aan een drietal lemsche Courant op 8 januari 1856. exemplaren van de BEnglish De beroemde historicus Macaulay Mercurie' uit 1588, met berichten schijnt tijdens een bezoek aan ons over de Armada. Deze kranten waren land voor zijn onderzoekingen in het bezit van het Brits Museum gebruik te hebben gemaakt van de gekomen, hadden veel aandacht ge oudste nummers van deze krant. trokken, maar waren tenslotte in 1839 door assistent-bibliothecaris Onder de andere kranten op leef Thomas Watts als vervalsingen tijd die worden genoemd zijn de ontmaskerd. "Gazette van Rostock" en 'Gazette van Leipzig'. De oudste Russische Volgens Knight Hunt in ZlJn boek krant, zo lezen wij, dateert uit "The Fourth Estate" was het zeker 1703. Tsaar Peter de Grote hielp dat de eerste krant als zodanig in persoonlijk met de redaktie en de Engeland werd uitgegeven in 1622. correctie van de proefdrukken: er Hij noemt een aantal journalisten

Au Courant december 1989 12 van het eerste uur, die met naam Clifford een faktuur waarin een en toenaam voorkomen in de "Weekly voorvader de som van E 5.0.0. (een News". In 1663 ontstond een krant enorm bedrag voor die tijd) in die als zeer nuttig wordt omschre· rekening wordt gebracht voor het ven: de "Kingdom's Intelligencer" , schrijven van nieuwsbrieven waarmee de naam van Sir Roger gedurende een half jaar. Zelfs nog L'Estrange in verband wordt ge in 1711 had de stad Glasgow een bracht. Dit was in feite de voor dergelijke nieuws-schrijver in loper van de "Oxford-", later de dienst die elke week een brief "London Gazette". schreef.

Vervolgens noemt de schrijver een Er was een periode dat er in aantal Britse kranten die toen Londen talrijke nieuws-schrijvers minstens een eeuw oud waren, w.o. rondliepen, vaak oud-militairen, de "Lincoln, Rutland and Stamford die op diverse plaatsen aktief aan Mercury· (uit Stamford, 1695; nieuwsgaring deden. De eerste bestaat nog steeds.- DJO), ·The journalisten Din het veld" dus Scotch Postman", ·Pue's Occurr eigenlijk. Ze hielden zich op bij

ences', • Faulkner IS Journal ft en het Hof, in Westminster Hall, de andere. Beurs, en in de kathedraal van St.Paul's, waarvan het middenschip Aardige bijzonderheden worden ons een welbekend centrum van het meegedeeld ten aanzien van het geruchtencircuit was. Dat het met ontstaan van de woorden "Gazette" de waarheid vaak niet zo nauw stak en "News-Letter" in de betekenis zal niemand echt verbazen. van "krant". In 1563, tijdens een oorlog tegen de Turken, gaf de Venetiaanse regering opdracht tot het schrijven van berichten ten einde het publiek op de hoogte te brengen van de aktualiteit. Deze berichten werden voorgelezen, maar om daarbij aanwezig te mogen zijn moest worden betaald. De prijs was een muntje dat "gazzetta" heette.

Geleidelijk aan werd die naam overgedragen op het bericht zelf. Deze praktijk, waarbij het ver spreidingsgebied zich gaandeweg ook tot andere steden dan Venetië uitstrekte, duurde een aantal jaren, totdat de ontwikkeling van de druktechniek en een grotere geletterdheid onder de bevolking andere methoden mogelijk maakten. Nog heden ten dage echter heten de officiële regeringskranten in een aantal landen "Gazettes D.

Wat de "News-Letters" betreft, dit waren aanvankelijk ook inderdaad geschreven brieven. Vele jaren na dat de boekdrukkunst was uitge vonden konden er nog maar zo weinig mensen lezen dat de regel De reputatie van deze nieuwsbrief matige publikatie van een gedrukt schrijvers was inderdaad niet al nieuwsmedium economisch geen haal te best, en dikwijls waren zij het bare zaak was. mikpunt van satire, o.m. bedreven door de schrijver Ben Johnson. Daarom huurden sommigen uit de kapitaalkrachtige bovenlaag Wie van de volledige Engelse tekst mensen in, die hen tegen betaling een fotokopie wenst kan deze vanuit bepaalde plaatsen brieven krijgen door een enveloppe, aan schreven met het nieuws van de zichzelf geadresseerd en gefran dag. Een dure zaak: zo berustte er keerd, te zenden aan het sekre- in het archief van de familie tariaat van de VKTV.- DJO

13 Au Courant december 1989 1 • 1 Aceh Post Banda Aceh 1960 18.000 Akcaya (?) Pontianak 1967 10.000 Angkatan Bersenjata (v/h A.B.Harian; dagblad van de Indonesische strijdkrachten) Jakarta 1945 210.000 Bali Post Denpasar 1948 25.000 Bandung Pos Bandung 1966 15.000 Banjarmasin Post Banjarmasin 1971 22.000 Berita Buana Jakarta 1971 150.000 Berita Nasional Jogyakarta 1946 12.500 Berita Yudha Jakarta 1965 100.000 Bintang Baru (?) Surabaya 1974 Bisnis Indonesia Jakarta 1985 25.000 Bukitan Barisan Medan 1965 Cahaya Siang Manado 1987 15.000 Gala Media (Berita Harian) (?) Bandung 1969 Garuda Post Palembang 1969 Gawi Manuntung (?) Bandjarmasin 1967 Gema (?) Ujung Pandang 1966 Haluan Harian Padang 1949 20.000 Harian Analisa Medan 1972 75.000 Harian Fajr Ujung Pandang 1981 Harian Garuda Medan 1965 Harian Indonesia (Indonesia Jakarta 1966 32.000 Tze Pao) (tweetalig Chinees/lndon.) Harian Indonesia (tweetalig) (?) Medan 4.000 Harian Neraca Jakarta 1911 lndonesia Observer (Engelstalig) Jakarta 1956 32.000 Indonesia Times (Engelstalig) Jakarta 1974 37.000 Indonesian Daily News (Engelst.)(?) Surabaya 1957 10.000 Jakarta Post, The- (Engelst.) Jakarta 1982 16.000 Jawa Pos Surabaya 1948 125.000 Jayakarta Jakarta 1988 Kartika Semarang 1965 10.000 Kedaulatan Rakyat Jogyakarta 1945 47.000 Kompas Jakarta 1965 350.000 Lampung Pos Tandjung Karan 1966 Lensa Generasi-Harian (?) Jakarta Manado Post Manado 1987 20.000 Mandala Bandung 1969 Manuntung Balikpapan 1988 15.000 Media lndonesia Jakarta 1970 10.000 Merdeka Jakarta 1946 120.000 Mimbar Umum Medan 1947 55.000 Nusa Tengga Denpasar 1966 Palankaraya Pos Palankaraya 1971 18.000 Pedoman Rakyat Ujung Pandang 1947 25.000 Pelita Jakarta 1979 60.000 Pewarta Surabaya (?) Surabaya 1905 Pikiran Rakjat, Harian Umum Bandung 1965 145.000 Pos Kota Jakarta 1970 250.000 Republik, Harian Umum Semarang 1957 15.000 Au Courant december 1989 14 Sinar Indonesia Baru Medan 1966 20.000 Sinar Pagi, Harian Umum Jakarta 1970 25.000 Sinar Pembangunan, Harian Umum Medan 1956 12.000 Singgalang, Harian Umum Padang 1949 20.000 Suara Indonesia (v/h S.I.Timur) Surabaya 1976 Ol .. EI .. Ol .. Suara Kabar Independent Bahari Semarang 1969 .... Ol Ol Ol .. Suara Karya Jakarta 1971 150.000 Suara Merdeka Semarang 1950 125.000 Suara Pembaruan Jakarta 1986 200.000 M (= voortzetting van de verboden ·Sinar Harapan ) Suara Rakyat Semesta (?) Palembang 4.000 Sumatra Express Palembang 1967 10.000 Surabaya Post Surabaya 1953 120.000 Tamtama (?) Teluk Betung .. Ol " .. Ol a Terbit Harian Jakarta 1972 10.000 Utama Bandjarmasin 1970 10.000 Waspada Medan 1947 80.000

5Bmarang J:NDONESJ:A Jakarta J: ~ """"-- 41 A Bandung Ct \I A Jogyak~rta

Banda Aceh = Kotaradja Ujung Pandang = Makassar (uit Editor & Publisher Yearbook, informatie aangevuld en gecorrigeerd door ons lid François Mans uit Frankrijk, waarvoor: Merci Beaucoup!) (Een vraagteken wil zeggen dat de krant in kwestie de heer Mans onbekend is.)

1111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111 LIJST VAN DE TOT DUSVER IN -AU COURANT m GEPUBLICEERDE DAGBLADPERS-OVERZICHTEN

1987 Jg 2 1 België Jg 2 2 Baden-Württemberg Jg 2 3 Tsjecho-Slowakije Jg 2 4 Frankrijk 1988 Jg 3 1 India (voornaamste dagbl., opl. 100.000+) Jg 3 2 Noordrijnland-Westfalen en DDR Jg 3 3 Griekenland Jg 3 4 Engeland 1989 Jg 4 1 Denemarken Jg 4 2 Canada Jg 4 3 Spanje Au Courant december 1989 Jg 4 4 Indonesië AANGEBODEN: Binnen- en buiten landse DAG- EN WEEKBLADEN in ruil GEVRAAGD: Oag- of weekbladtitels voor buitenlandse dagbladen. uit o.m. Equat.Guinée, Guinée R.Grooten, Dr.Govaertsplantsoen 17 Conakry, Guinée-Bissau, Kaap B-2338 BAARlE-HERTOG, België Verdische Rep., Kongo Brazzaville, tlf. 09-31-14-699545 Mali, Mauretanië, Sao Tomé, Centr. Afrikaanse Rep., Burkina Faso, TE RUIL GEVRAAGD EN AANGEBODEN: Tsjaad, Niger, Gabon. O.~.Oostra, PROPAGANDA VLUGSCHRIFTEN 1939 - De Bosporus 6, 8303 WB EMMElooRD, HEDEN door vliegtuigen verspreid, tlf. 05270-98032. met granaten verschoten of af komstig uit de V-i. J.de Groot, KORT NIEUWS UIT FRANKRI~K Roos en Beeklaan 9, 2071 TA Op 23 oktober is in Frankrijk een SANTPOORT-NOORD, tel.023-378408 nieuw financiëel dagblad begonnen te verschijnen, met de naam ale ################################## Temps de la Finance". Het sport dagblad ale Sport", dat geen WAR PAPERS succes was beschoren, is op 24 oktober opnieuw verschenen, maar Eerder dit jaar is bij de Britse dan als weekblad. uitgeverij Fontana verschenen een paperback met reprodukties van kranten-voorpagina's uit de Tweede Wereldoorlog. Als auteurs worden TE KOOP A/OF IN RUIL GEVRAAGD: genoemd ~ohn Frost, zonder wie een WANTED FOR SAlE OR IN EXCHANGE: dergelijk boek nooit kon worden Oude Couranten 1600-1835; Early gemaakt, en de Virgil Pomfret Newspapers 1600-1835. l.M.C.Nierynck Agency. Het voorwoord werd Verdilaan 85, 4384 lD VLISSINGEN geschreven door ludovic Kennedy. Telefoon 01184-70172 De prijs bedraagt in Engeland L 10.95; het ISBN-nummer luidt GEZOCHT: zeer veel geboden voor een Q-OQ-637476-X. Het adres van de exemplaar van DIE FREIE PRESSE, een uitgever: Fontana Publicity, 8 Duitstalig emigrantenblad te Amster Graf ton Street, london W1X 3lA, dam 1933-'39. J.F.liefting, Fennen Engeland; tlf. 01-4937070. plein 80, 8918 CS lEEUWARDEN tlf.: 058-660500 ##################################

NOGMAALS: DE SPAANSE DAGBLADPERS Uit commentaren van onze Franse leden, de Heren Gelin en Mans, is gebleken dat de lijst Spaanse dagbladen in ons vorige nummer lang niet volledig was. Onze excuses daarvoor. De ontbrekende kranten laten wij onderstaand volgen.

Atlantico, Avda das Camelias 104, 36211 VIGO * Boletin de Bolsa 16, MADRID (ed. van 0.16) El Dia 16 de Baleares, C.Concepción 40, PALMA DE MALLORCA (i.p.v. El Dia de Baleares) 13.300 Expansión, C/Recoletos i, 28001 MADRID (econ.) Diari de Barcelona, C.d'Urgell 71-73, BARCELONA * Diari de Girona, C/Comerç sin, Fornells de la D Selva, GERONA (i.p.v. "Los Sitios ) * 5.300 Diari de Tarragona, Apto 38D, 43005 TARRAGONA * Maritimas, BARCELONA La Noticia de Huelva, HUELVA El Pais, Zona Franc~, Sector B, Calle D, BARCELONA Regio 7, Muralla de St.Francesc 2, MANRESA * Sport, Valencia 49-51, 08015 BARCELONA La Voz del Sur, JEREZ DE LA FRONTERA [N.B.: * wil zeggen dat de krant geheel of gedeeltelijk in een andere taal dan het Spaans verschijnt. In op één na alle gevallen gaat het om Catalaanse kranten; ·Atlantico· heeft af en toe artikelen in het Galicisch] -DJO

Au Courant december 1989 16 Frans-Duitse France-Journal verdween

Op 31 augustus ontviel ons het samen elke dag nog 19 tweetalige toen net 70-jarige dagblad edities uit, waarvan eerstgenoemde "FRANCE-JOURNAL" uit de Franse er 11 voor haar rekening neemt. stad Metz. Twee omstandigheden Deze 19 edities hebben gezamenlijk maken dit verscheiden een beetje een oplage van 45.000 stuks, ofwel speciaal: ten eerste ging het om circa 20% van de totale gezamen één der vrij weinige tweetalige lijke oplage. dagbladen in de wereld, in dit geval Frans- en Duitstalig; en in Wanneer men beseft dat in de jaren de tweede plaats had'degene die in '50 de situatie precies andersom 1919 de krant oprichtte (Victor was, met 20% van de oplagen be Demange) het einde ervan niet staande uit Frans- en 80% uit alleen voorzien, maar heeft hij tweetalige edities, en dat pas daar bewust naar toe gewerkt. omstreeks 1970 een toestand van .,evenwicht was bereikt, dan wordt Dit lijkt merkwaardiger dan het duidelijk dat ook in een parle bij nader inzien is. Metz ligt in mentair-demokratische samen Elzas-Lotharingen, een streek die leving de taalkeuze door beleid na de door de Fransen verloren kan worden gestuurd, zij het Frans-Duitse oorlog (1870-'71) bij slechts op vrij lange termijn. het Duitse rijk werd gevoegd. Aanzienlijk langer dan de eerste Bismarck was bezig één Duits rijk redakteurs in de jaren '20 was te vormen, en vond dat dit gebied, voorgehouden: hen was nog verteld dat de tweetaligheid van korte waarvan het bezit de Duitsers in duur zou zijn, een fase slechts op een militair-strategisch voordeel weg naar een volledig Franstalige plaatste t.o.v. Frankrijk, en de bewoners de voorkomendheid hadden dagbladpers in de streek. een Duits dialekt te spreken, er Die fase zal zeker geen enkele mooi bij paste. Bijna een halve Elzasser uit die tijd nog beleven: eeuw bleef dit zo, tot de Duitse volgens de uitgever van "l'Alsace' nederlaag in 1918 een niet te is de huidige gemiddelde lezer van missen kans bood de zaken weer tweetalige kranten weliswaar niet recht te zetten. Tenminste in een jong meer, maar toch wel aktief bestuurlijk opzicht. tweetalig, en niet meer, zoals Het veranderen van sommige andere vroeger, alleen het Duits machtig. Met de ingebruikname van een dingen, zoals de taal waarin de nieuwe rotatiepers verwacht men in mensen plegen te communiceren, vergt in de regel wat meer tijd. Mulhouse de technische middelen in huis te hebben om deze lezers nog Generaties Elzassers en Lotharin gers hadden hun onderwijs in het tientallen jaren te kunnen bedie Duits genoten; voor hen was het nen, ook bij lagere oplages. Frans praktisch een vreemde taal ###############1################# toen ze zomaar ineens weer bij Gegevens uit een artikel van Michel Sousse in DLibération" van Frankrijk gingen horen. Het was voor deze mensen dat "France 31 augustus. B.G.: Merci! Journal" werd opgericht. Al in 1936 kwam er een volledig Frans talig dagblad bij: "Le Républicain Lorrain", waarvan de oplage het MET SPOED GEVRAAGD: NEDERLANDSE jaar daarna al groter was dan die KRANTEN van de volgende data: 28 van de "France-Journal". Toch juli 1931, 29 november 1934, 22 bereikte laatstgenoemde zijn okt 1963, 13 april 1964 en 7 dec hoogste oplage (65.000) vreemd 1964 - kopie is ook goed, maar het genoeg pas in 1963. Aan het eind liefst origineel. Jan de Wit, Dode waren dat er nog zo'n 5.000. Nieuwstraat 20, 5211 EK DEN BOSCH tlf 073-142393

In de Elzas, zich uitstrekkend TE KOOP: 8000 stuks KRANTEN "DE tussen de Vogezen en de Rijn, waar TIJD· - volledige jaargangen 1890 de programma's van ARD en ZDF zeer tot 1913, een gulden per stuk of goed te volgen zijn, ziet de toe fi. 7000.= in één koop. - H.Schut, stand van de tweetalige kranten er Amstelstraat 58, 9725 KX GRONINGEN iets beter uit dan in het wat meer tlf. 058-265718. Frankrijk-inwaarts gelegen Lotha ringen. "Les Dernières Nouveiles d'Alsace" uit Straatsburg en "l'Alsace" uit Mulhouse geven Au Courant december 1989 17 t-~~~~,~~~~-,--_~,_~~ __ ~ ____ ,_,______~_~ __ _

i i i h~ NU~ flJ\) whl""r. hl.': 1.t'lJntl!:) r>,!l).).!{iwt':(!. M q!~~ll ëllal· i 11b-~t h~ He plt1dtl:"z>' lj:il'!, ~!t\ P>,J( it, ''.MY wn wijl fiêt i tOl.l,l)1d% mflflU,;..J! 1.!W!?"1n-e üumPfd 011 i!1 u wey t.*j'Hti~ a i &:.y {tdu t>.:t .EtlWMh1'8 p.Nr p-nn(('$$ ~~n to Nt)(:h h~~H Mureb;iM" I lni~\'i' coup/{-. PrirKt" ~ {n jIJ\l$irU.tî}. "OfiW'J,\ O\~WW, n(e lfS(: VIMt.." lXl b«(talk.1 f'flO.(:éSS D.\e.M a..tt 6.ü~ %.)1> 11., dm.ne~':' a Vit1t>C~ The t'\f;,!\ó.>lK'\' ,"i)} n\üT\'cl et i -.In bel' bis fa! rump, lh.O.t lil. " tn.lJji.t1f!.~:M QU uy lhe t!}tJp!~'s t~~'~~:~~~~ ou! wtlb gtt.at pornp $ll(\ tir, "O\:loiJd I" M,U1e a.Har. i i

I I \Vapner 11w USA f>'lnifd ()lH ~\'frr(! r;::t!illiltwY fH-N1Sl\res t$ilin.'>t Uhyn ~ (light, A.'; ?r~{dt.M eievated to R~.lWiJ\ t'.t.<.'1tilil,lM lW>~hl:'.t!,W I tI) q!JeH Cl::}(lUE;reme ~~d01t'r~~~~h·/~üb~' nlPtWj 'Ml"> IMt ~eH~~ o.î'tf.f a Court !)plJd;:tli~"tf!ltMtl U3,60. i.'\)t'O-, ~)$((\.;l.\d:{V):'éJil:tl.n8:Wl1h' m{,fuvan hMd~t'!l) 01.:n);};f out &'1 lntr1t~.t<~ ~rl~ i' H\HHl.tó R~.(!g.«n J{$h'ltMy wllh rJlxk·\'i·nrk l\f~Y~~l.lr nw.n>:0 JI.ldW:, Wi'lPfl(1' ()t 1'11t' ~iHt pm ,,- UO)'}I\ ~U~l' f~:pte'j) CO\lr! !};j bis 1\~W~ 'MMtHil1W" (;bli~ al\!iWem Ml'4ii:'te~ 1ll( SUweml.'> C~ {Ol; fl'l)tll >:liA.... r of hl.... re!ngor>~'eI.{ J~~kt.'\ lj\.\tl.iH~\· ~t\911t1:dS tI plWi oo!i\'- wepno:-.r i~ ~erh ..ws b\}i:;{ «ry î}lw,"' "'"tth :1.'W,I}(\() ,ltH:W,y fiMWft ti'<)l1 ~n tnt':' lf}iI( "eortv'i><'<;>..1 ~tr(u:\ltlw.~~1ng:b-").nt\1l%,~ Lt:\w(Jmowl;>l''' f.~~" ~n thnt M\! the Iirt1}l in I,'!Ü pnce?,;, ~>;! [u.I:l'l(\\.IS 'i1~.tdKi, \Wtp.l~t f(jlnHl !~~' (~~;'~~~~~~~tr;!~~J~'J: ~t:::tr~~~ i~tld ~~~:ltfi~ ti~~J~~~ an T'J !jä~ «Jtf.-(' til~ hld- datM~:!~ Iknt. "{i.tJ{ UlÎ!:) kilJ IW})1 Ql\ t~'l:kr, \S;~pn~t f~n\'i!i}('fl. at shliUtttlg til me, ,H'ld he Ow iîr.<îH;UI:{'uhH "Ht1n.\'I'i\-"é>".l w{iuldn't lNl:ve Ui! ) p.à!cl bilt'!, Hed};e TMfmtîcr" tl1f.il., MDili, Anó allCtlov!e!$, .. lt(M'tI t~mi{· ",r ó1..<;e whkh re.::eJve.d n~tkll' W!t.!" 1]$.(\ 1Q.l·~es I~!.rrn:d~· w(de h;.iev±~{)t~ Ö)ve~<;l, s~')"'llJhU!.tY I":if 1tIt'\ ali!l.>::k JW:!.g.é ~~ptl.et be&t lJI,H te!e- ~H};M pro. ~~ Prt'ltt'>t"ly one vk3li.-'r.fl'j; F. t~ R.ti!t.y, }J-Mt ot IJll\lJ! $PORie: Tt>$<\<1J _~ ol t" Qlri\J~k SWI.. h(l\lt MN', Q;Wo,ui !;'> ~ii() tM po~\{jhlf "LI(J ~kdlÎ'Ï\ 00 rml>y~d.. "~",,n W<.'IllM"""1l!lj!M.le<.1rlc~ !iummûnlJd o}' ti IH:rsist;::!r1t ',>;!n UH'. !I('u.\iMU~u, ti:! ID(l atW.\ AillI.\l@\ lfl. In, ::~:-:-::;:i~-t'-'-'---'l WllniolAo pOOL _er _ M' plu$!léd dO~H'bt':J! 1')r.gH, Wben hl.! W\.ltIÛ of tht. I.k('WOltmahl~ ~'i:;$ unl.ibl!;! \i'! /N.'!lt:\, ~wI:Hl4. ttte-wGnWt. %\) 2C, I (~.ns IJle tlîlOT, thue b notooy t.ft\.'>.f0S$., Wut'~r onó JMk\l' ~;~.öl",a"l'Wb)'WIN~ •• _li;'l<:,1ID More of US are I th",n~ -- jnSl I.i lIUftlir~ ~~t !.." P~de\tt v..~<.~ hdS ,,U) !U>::: Q(lli1'!;it'Jl. ONy a&~J' on IJle ~ of 'l11e }'fople'li sending out I M hö.d ~~~ffiI~l OIIi file I)t.lw 0)Ur~ Md p{e!~iéd UlcJr t~ dld e I}\,trk! ~ü<:(It'h tt:'\'~ ttw. In MdJflûn !(~ cuo1g;. Jnt~t\.rl,,), HN~ I~d fhal &'SA~\~iily'4Mrtl'!iJl ! ~lidt) pm ' }:~~ eH! - P,;-iUÎ':)'t))u,<;q.. ~yW);lpM·r$ü.15 ThnIU@1i)l,ll Ul~ !;}!(j J;<ï'(.'Il!~ In dUn~1.gl.':!' f(,ç AA lnr.ldellt !1t:! ~d!C$ out tM: ltll'lt"h, fit-(t1rd- ! Cült,;. ~Yesf" ~fi;-'411lt.i.! th!;l en- W{\Pj:$l;!,'g gsr;.i§e, """!l(1!:l J~ inS to u ~ctAt USA. 1't)PAY I !-'fl. hs~t~ol\ 1 vtml$j Ói uw !illtvc~': ! Soviet "MY r€'hih~rtlfnf is nlO- &~ 7~~~);~~~~~~;: fffi~~hotnlt\~'tn~~: ! =.. Unîon' s R:::~lI i!l hM fl:Ch1.t iitllrt" 23% w...">Ulrl rallil'l'.t Wl\it untll j on U!e AlMrki.tll t('(,'1)~ {f0 mt,t.$:f,. "t\>,Jt it W&;l (!1t"d m~' &xis\o.u,'· AS.IA !~!bk' ~ v,,11h rny tf'~ (if \1.'; 'I>.'iH w{llt here!ll J fun lor all k'''P '"" ,,,,\'Iet, lrom g;e~r~% ______0_ ~~~~~ ~~~ :;?tJ~~ 11.1:1\1 Uit'. othef !>\i.>:i>;..JI-~IS 4rf. l~~ .B!.1.i!itf Hu...;t)' SI rny 1;Jde, ot U~e oMe!;! ?tilü~ fnmclne goog j hlf. t~èhl !1OS(;;",1$ó.' W. a :;~rl'!! \~f' Ci)\\fSlj." oot !UlÛ pkk~ tlIJ tM ~, j tere In Ncw Y'YfK. Tll!)l.$,1.tlIL<; IJ! rè·p.~1!eih'~ trom aH wtiU!l h1 th,~ Q(;:'krt" \\'aptlr.r )'.ef.Jll<.'{j Jh{rt~&;'!d m\@ we (lrdfred. I wer fut! wDrldj,):lUle-(\!':d t:r. Mu:>ww thl.$ \Y--ee~etid tojn!.r.! lil Ju.'it t:f:fom (\.l!\\1~, !lI~~ 11\<."'- 10 JNHî\ tln'!! llH' $'\fPPi!fYI0 ~% (Ij tJ.$ would }!k~ {(~ i llie buo)pla snd t~tit;.Y ot Uw ~ütll€,')3 gN!t'td '.xllnpUJ!:t.i:H)· llfi.U1 UIUlt'.!i: f0r\~ t>{~1rdect Ït i.> Ci)lfrt'~ ;kllbl;tt\!j('ll'<; wm !\;~ I smoke n dWltt..4te !;\.~r öUf i i Mr1u®y pruly. MIlI whut kjll.;l of lll~on d14 Uw USSR'tI ~3 tnWi"lOrt Piww IXKB' 1(1 ti1~ \!lk~i.s.:.".l, 1>$1 €lillf/:,.!(I.{!ó (Ijlt, mwt Mt,'fM C!i\'l.~ d~p1y a,Uolt( h~! tRauty d~\(nt>tll \lila tUGlllf :~~~~:~~::i~fn~~~tlI~~ i it\e \:>(,f(h~r In il.n !l.\~~ ln lh)!\ of H Hew ~~()Y,'~' 'tOl:) pr,.o-. none I)! bus!n~ WlQ X I tb.(:lf Eru.'p-r. Jl\e'~, SZJp\\~.me (.',~(rL \'n~11 they'd just le ..w~ me 1 ~:(." ~3 ~~j~~~~f~~~~~, ~~~~<>~~N!~~;1~~ l;;?.!l. 1I.1Og r:hrOll1>:? CUl~f!i tJml h!:1\'e nû(lrt\ed Opp.res.. QIOHe. I toot won~~ ~ tUf oy~\' Ml.t u cer\h.UY. ''$lle 10010 llke tenln Th~ J.f'.\l} Mil) re~ OOfl\(! I dUring i:I.\.s lallZ )·~m"S." Intel'l;l:~H()1S tad,; ~0>1cetl\lnM I ~--- ~tans CUlTll!1J;:O((':{:\ Wt~ Hte Laoj htlJj tllt': t:oiJnt~lt\ce (,f ~~c:~t!tu~t{)Wanls ttI~ wm, i ~~':~~J~~lti~\~~~;~0~f~~ ;~rD/~~~ :!1rr~'~:; ~iAt l4 \.\:S ru-rÎ\'(! \l{ worn ! )'\!I,t( hl:'../l.llh!" ctwerf.1.1 lhe <:mwds Wl!€l; Solfk'i ÎW":'011&'\ f(Kwry \'ifl 111 hf.r flgll! 01:1.\111. (I.rt: to bè in tto\.\ble ti 1 ~o((!g ~ig AM nU e!~(I~'eG fl clJ\.\ckte "i'l:l~O &.),tl>l(.îlt'·v COltbh!y tllT~!" the ma~!J.g l:O'dl!or iiod:, Q.UC j (11".<1 Ic< ~d aloud j':p.)tr1 rhe ln)'stt'no\.\S ''l.hl or Nnml.%" ~S% Ct! 1).'5 t:heut<.'<1 (!fj OUi' j ctu(cu>:::Q nt the iJ>AY'o l~ft tlm·esUpslflStft\{J!l'\:haoJgotM I WMt nt'.\1? TM're wem dowtlS, dn::us lKt:';, Ma ,itt!ctk i;.'\lrs \'tUttiOA !MY /.mt of IC I txttblUOi'd. Hu! (O(i big t'venl (1/ lhe (!IlY, tM pan....f. CW:,f.;",th"j wher. ~) n"$Il' 1H!mlf1-1.Î wdMnly ~r:~ J;~~J~~~:t!e\l tlli.\! ihe {jlY l}f !<4@:.... :.< wv<:ml tt\!Ju....~t)1d lil!}>:":> iltl!Uld. ~% (ti \lS lhJll~ th~ o3lk~ j Thb.l$ Mt 1\.1 MY il\e Mlt:;(o\il~ didn't ~.niû~' UI>2Îr sbUre llliU~tgèf lJj fWlly (;\.l!e, tlm! fm j ~'>.f mitimrv ptifwks >,'\!\:llmyrmt'JH,.(:Qg~ ; ~YW.(R il! MrYl; g;:l'; uml<;t~JZ< bejrtg !tM i.lt ronown e\'1?njng ey.- §"ii.(I(J% o! lB \V!jI.!1Ó Jike ((~ 1 \HWls:f;:,r'ilx-It(,flwmj-\(lj)t!i'. 1

~~Au Courant december 1989 18 De Harvard Lampoon is in feite een humoristisch magazine dat intern op deze universiteit wordt uitgegeven.~~

In 1984 is een parodie gemaakt op de USA Today. Dit ter gelegenheid van de Olympische Spelen in L.A. Het werd gratis verstrekt naast de gewone uitgave. Tot en met het kleinste artikeltje is lakoniek "bewerkt". Hierbij een paar fragmenten uit deze unieke uitgave. R.G.

AANGEBODEN: enkele opeenvolgende nummers van het Amerikaanse dagblad: Star Pree Press (Ventura County) t.g.v. Olympische Spelen in 1. A. 1984. R. Grooten Dr. Govaertsplantsoen 17 2338 Baarle-Hertog, Belgie 19 Au Courant december 1989 Neu hu SportteU: Alrhu~ s,'I\!krmûll"Studic: 5U Jûhrc l'o<.! !'..eh! (,der Ih1s l'w!'II<'IU ~in~, I'd.,lIch~ Parm" umt Tri"",,,h in d~r' lu:dtatÎu.t:ttm il\ ..... ''''a ...... ''.·""t....-, ... id t(,dliChtlllo:tll((\~ fijr Cib,,~:.d!l,' fllitffi9nht<\lId. RUll~t und !\otluneo ... " ...... Á...... l ......

~~Klm.l~··· töwitsch~ Serienlwld abscils vom .KI bch ce~~

Au ('OUf,lllt 20 ~d;';;;~9;2d;:;;ril- LASDlVISAS LASBO~SAS lAS$»~ AM_ m,1I(.1)11 tH,tll 12,111 A'_ 101,01(01,11) Hoy, Ua,111 nf,IJ(*',Ia) . LAGACETA .- '"'' AV~; m,1I(.o..4H . Ueva DINEROij " !ii LOn MERCADOS YIfdemM~"., "Or!It~lflll>Oi1')$3..» A.CUV,I~ tUWrr.

~~,0000PMt(fr,I-j\t-) 71.000,00 AC._ ~ .. ~'\ AP\atJ~.{l.~ W...... -<,.,.. Vllltsmu,unU\mIéI 11.11 ...... ,.,,,~~

Hierbij enkele bladen die de rechten van de USA Today-lay-out lijken te hebben aangekocht en enkele waar bij het ontwerp ervan de USA Today toch ergens in de buurt moet gelegen hebben! Sommige zijn dus licentiehouder, som mige zijn beslist plagiaat. (NB Ook de verdwenen Vlaamse krant "24 uur", waar onze voorzitter nog als eindredakteur heeft gewerkt, plagieerde de USA Today-kop).

De kranten zijn: Florida Today uit Cocoa, Brevard County, Florida St. Lucia Star, Castries, St. Lucia, Car- ribean Islands Sonntags Zeitung, Zürich. Cavalli & Corse, Milaan Kristianstads Bladet, Kristianstad, Zweden.

21 Au Courant december 1989 a la JU• ilea i 19 810 JAAR (opgericht 1980): DZIENNIK POLSKI, London, Engeland Avriani, Athene, Griekenland Grants Daily Beacon, Grants, New Birlik, Nicosia, Turks Cyprus Mexico, USA The Calgary Sun, Calgary, Canada Igaszag, Cluj, Roemenië La Città, Firenze, Italië LE JOURNAL D'EGYPTE, Cairo, Egypte Dudley Evening Mail, Dudley, Eng. Kin Kwok Daily News, Petaling Jaya Hong Kong, Hongkong (Maleisië) Mesemvrini, Athene, Griekenland Kita Nihon Shimbun, Toyama, Japan National Concord, Ikeja, Nigeria Kodiak Daily Mirror, Kodiak, El Nuevo Diario, Managua/Nicaragua Alaska, USA La Prensa, Panama .City, Panama AI-Liwa, Beirut, Libanon El Reportero, Can Juan, Puerto R. Min Sheng Daily News, Taichung, Sunday Tribune, Dublin, Ierland Taiwan Sunshine Coast Daily, Maroochy- Miyazaki Nichi-Nichi Shimbun, dore, Queensland, Australië Miyazaki, Japan Times-Georgian, Carrollton, Nawa-I-Waqt, Lahore, Pakistan Georgia, USA Newsday, MelvilIe, LOng Island, Vanuatu Weekly, Port Vila, Van. New Vork, USA The Winnipeg Sun, Winnipeg, Can. Noorte Hääl, Talinn, Estland, SU HET PAROOL, Amsterdam • 25 JAAR (opgericht 1965): Rahva Hääl, Talinn, Estland, SU A.B.Harian, Jakarta, Indonesië Sovietskaya Estonia, Talinn, Athens Daily News, Athens GA, USA Estland, Sovjet-Unie Aththa, Colombo, Sri Lanka VRIJ NEDERLAND, Amsterdam (W) The Daily Sentry-News, Slidell, DE WAARHEID, Amsterdam Louisiana, USA Dainik Assam, Gauhati, India .75 JAAR (opgericht 1915): Dicen, Barcelona, Spanje Allgemeine Zeitung, Windhoek, El Espacio, Bogotà, Colombia Namibië Evening Post, Reading, Engeland The Anchorage Times, Anchorage, ILGIORNO, Milaan, Italië Alaska, USA GRANMA, Havana, Cuba DIE BURGER, Kaapstad, Zuid-Afrika Joong-Ang Ilbo, Seoul, Zd.Korea LE CANARD ENCHAINE, Parijs, Fra. JUVENTUD REBELDE, Havana, Cuba The Daily Register, Harrisburg, Kartika, Semarang, Indonesië Illinois, USA KOMPAS, Jakarta, Indonesië o Estado, Florianopolis, Brazilië Malaya Samachar, Kuala Lumpur/Mal. The Evening Sun, Hanover, Penn Mingguan Malaysia, Kuala Lumpur sylvania, USA EL MOUDJAHID, Algiers, Algerije Green Bay Press-Gazette, Green The North Jersey Advance, Dover, Bay, Wisconsin, USA New Jersey, USA The Hickory Daily Record, Hickory, Okaz, Jeddah, Saoedi-Arabië North Carolina, USA Punjab Kesari, Jalandhar, India Hugo Daily News, Hugo OK, USA Al Riyadh, Riyadh, Saoedi-Arabië La Información, Santiago de los THE RISING NEPAL, Kathmandu, Nep. Caballeros, Dominicaanse Rep. Al Seyassah, Kuwait Kirksville Daily Express & News, Shin-A Ilbo, Seoul, Zd.Korea Kirksville, Missouri, USA IL SOLE 24 ORE, Milaan, Italië Piteä Tidningen, Piteä, Zweden Sunday News, Belfast, N.Ierland Sulphur Springs News-Telegram, Troms FolkebIad, Finnsnes, Noorw. Sulphur Springs, Texas, USA UTUSAN MALAYSIA, Kuala Lumpur/Mal. SUNDAV MIRROR, London, Engeland The Telegraph, Brownsville, -50 JAAR (opgericht 1940): Pennsylvania, USA Aryavarta, Patna, India China Daily News, New Vork NY, USA .100 JAAR (opgericht 1890): Daily Sitka Sentinel, Sitka/Alaska The Advocate, Burnie TAS, Austral. Au Courant december 1989 22 Muscatine Journal, Muscatine, Iowa, USA Reichenhaller Tagblatt, Bad Uit 11 De Morgen 11 Reichenhall, BR Duitsland uan 28 nou. '89 Rushville Daily Republican, Rush ville, Indiana, USA Oudste krant 175 JAAR (opgericht 1815): The Ithaca Journal, Ithaca NV, USA ter wereld dl'eigt LE JOURNAL DE LA CORSE, Ajaccio, te verdwijnen Corsica, Frankrijk et oudste dagblad ter wereld, de H Wiener Zeitung, dreigt volgens The Repository, Cantor. OH, USA hoofdredakteur Heim Fahnler te SJ~LLANDS TIDENDE, Slagelse, worden opgedoekt. Het blad is 'echt Denemarken in gevaar', vertelde hij gisteren aan Vork Daily Record, Vork PA, USA een aantal journalisten. De Oostenrijkse regering wil van daag een wetswijziging doorvoeren, 200 JAAR (opgericht 1790): waardoor vennootschappen niet Police Gazette, London, Engeland meer verplicht zijn hun jaarverslagen ZWOLSE COURANT, Zwolle, Nederland met beta1ing van de kosten in de Wiener Zeitung te publiceren. Daar door zou het blad -dat voor het eerst 300 JAAR (opgericht 1690): in 1703 verscheen - zijn financiële BERROW'S WORCESTER JOURNAL, ruggesteun verliezen. De hoofdredak Worcester, Engeland (W) teur vreest dat de krant na 2 januari ################################## 1992 de deuren zal moeten sluiten. Club nieuws

BARNEVELD We mogen wederom terugzien op een geslaagde beurs met jaarvergade ring, hoewel van VKTV-zijde de toeloop iets minder talrijk leek dan vorig jaar in Arnhem. Het voordeel van een gecombineerde beurs deed zich in dit opzicht goed voelen: de '40-'45 Dokumen talisten waren vrij talrijk aan wezig, hetgeen zorgde voor een levendige beurs. Van de stand houders werden dan ook geen klachten over de omzet vernomen. Café v.d.Heuvel bleek bovendien een goed gekozen plek: de zaal was bepaald riant te noemen. Onze jaarvergadering , 's-middags in hetzelfde pand, verliep zonder strubbelingen, en duurde ook nogal wat korter dan de vorige keer: er waren nu niet zulke harde noten te kraken. Onze voorzitter heeft een AANGEBODEN: 40 posters, tijd artikeltje in dit nummer gewijd schriften e.d. van het KON. HUIS aan hetgeen bij deze gelegenheid alsmede diverse krantenknipsels en is besproken, en ik wil U daar andere publikaties over de Neder graag naar verwijzen. Van belang landse BURGERLUCHTVAART, en een is nog te weten dat de financiële aantal SPECIALE EDITIES van div. positie van de VKTV thans niet Ned.landelijke dagbladen, voor het meer precair kan worden genoemd. grootste deel uit 1928-1940. Voor Het feit dat ons blad thans in toezending van een lijst van de België wordt gedrukt heeft hier in diverse ter verkoop aangeboden belangrijke mate toe bijgedragen. objekten gelieve U een met 75 cent Wie prijs stelt op een exemplaar gefrankeerde en geadresseerde van de notulen gelieve een met 75 retourenveloppe te zenden aan het cent gefrankeerde retour-envelop sekretariaat van de VKTV, Postbus te zenden aan het sekretariaat. 137, 8300 AC EMMELOORD.

~~23 Au Courant december 1989 • • IJ v n • ch·s J r lis~~

Op 6 oktober .jongstleden overleed Uiteraard noopt, zoals ook W1J in te Praag, 87 jaar oud, Franti~ek Nederland weten, het deel uitmaken Vondrá~ek-Habätinek, journalist van een kleine taalgemeenschap tot van beroep. Zegt U niets? De naam het zich bekwamen in buitenlandse kwam ons evenmin bekend voor. Toch talen. Duits, Engels en Frans blijkt, tegen de achtergrond van behoorden derhalve tot Vondrá~ek's de hervormingen die nu krakend op basispakket, naast enig Latijn, en gang komen, zijn verhaal het waard natuurlijk zijn eigen taal: het om er kennis van te nemen. Het was Tsjechisch. Uit hoofde van zijn zijn zoon Prokop Vondrá~ek, ook in pan-slavische idealen maakte hij Praag woonachtig, die ons het zich daarnaast nog talen als het relaas deed. Hij stuurt ons sinds Oekraïns, Servo-Kroatisch, Bul een jaar of twee regelmatig dozen gaars en Russisch eigen, en ver volOosteuropese kranten, in ruil stond hij ook het Pools, al kon voor andere verzamelbare spullen. hij dat niet zelf spreken. Het Zodoende. valt op dat het Slowaaks in dit rijtje niet wordt genoemd. Frantilek Vondrá~ek werd geboren en groeide op toen zijn land deel uitmaakte van de Oostenrijks Door wilskracht en ijver aan de Hongaarse dubbelmonarchie. Volgens top van de Tsjechische journalis zijn zoon hield hij daar een sterk tiek beland, maakte Vondrá~ek deel ontwikkeld patriotisme aan over. uit van de eerste delegatie van Zonder twijfel van het soort waar verslaggevers uit zijn land naar de Habsburgers niet veel mee op de Sovjet-Unie (ik neem aan vóór hadden. Hij had het geluk om al de oorlog- DJO) waar hij sprak met direkt na beëindiging van zijn vooraanstaande politici. Dit over middelbare opleiding een baan te kwam hem nogmaals na de oorlog, vinden bij de "Lidové Listy·, één toen een aantal Tsjechische jour van de vooraanstaande kranten in nalisten naar Joegoslavië en het Praag van destijds. Zijn naam Albanië werd afgevaardigd, en o.m. als journalist vestigde hij daar met Tito zelf sprak. met een verslag van een grote brand in het historische hart van Zijn achterban werd gevormd door de stad. de katholieke Tsjechische platte-

~~Administratie: Hallemse Beek 175,7335 PO Apeldoorn. Telefoon 055 - 421767~~

BOEK- EN STRIP(ver)WIJZER verschijnt 10 x per jaar. dwz maandelijks behalve in juni en juli. Wie zich voor de wereld van kranten en tijdschriften interesseert, heeft wellicht ook belang bij boeken. De abonne.entskosten bedragen 30 gulden per jaar (Nederland en België). VRAAGT EEN PROEFNUMMER - en is het blad naar Uw zin, dan zien wij Uw aan.elding als abonné graag tege.oet!

Au Courant december 1989 24 landsbevolking, in het kader van het gunstige politieke en cultu een volkspartij. Tijdens de Duitse rele klimaat in het toen nog jonge bezetting weigerde hij enigerlei land. Het was zonder meer een vorm van collaboratie, en nam bloeitijd, ondanks de economische later aktief deel aan het verzet. malaise die de wereld teisterde. Zijn aandeel daarin komt aan de Dat aan deze periode een einde orde in het boek "Het schreien van kwam door de Brits/Franse knieval de Tsjechische kroon" van van München in 1938 is iets wat Professor CernY. niet alleen Vondrá~ek maar velen van zijn landgenoten nooit hebben Franti~ek Vondrá~ek-Hab~tinek was kunnen vergeten. een succesvol journalist. Hij werkte niet alleen voor de "Lidové # # # # # # # # # # # # # # # # # Listy· maar ook voor "Venkovan" en (Prokop Vondrá~ek. Praag, vertaald "Zem~d~lská Demokracie", en was en geredigeerd door O.J.Oostra) één van de voormannen van de ################################# Volkspartij (Lidová Strana) - tot aan de communistische machtsover name in februari 1948. Zijn Oproep van het Persmuseum carrière werd op dat moment abrupt beëindigd. Evenals duizenden anderen in vergelijkbare posities Naar aanleiding van een werd h~j weggezuiverd. In concrete verzoek dienaangaande zin betekende dit ontslag op willen wij graag allen staande voet, zonder de kans om die scripties, elders de draad weer op te pakken. dissertaties of andere Om toch te eten te hebben nam hij werkstukken over het (toen 46 jaar oud) een baantje aan onderwerp van de als inpakker bij een uitgeverij. Nederlandse pers hebben Maar Vondrácek was een volhardend gemaakt, verzoeken een man, en zag kans om via handels reiziger in boeken archiefmede exemplaar daarvan te werker te worden bij de uitgeverij sturen naar het "Vy~ehrad· (eigendom van de Nederlands Persmuseum heersende partij) in welke positie hij in de gelegenheid was om de t.a.v. Mw. Dra. M. Wolf wereldpers te volgen, en zijn Cruquiusweg 31 bazen van advies te dienen inzake 1019 AT Amsterdam nieuwe uitgaven. Talrijke boeken zijn door zijn toedoen onder de Ook opstellen waaraan enig aandacht van het Tsjechische onderzoek is voorafgegaan lezerspubliek gekomen. Toch kon kunnen zeer zeker dit niet voorkomen dat hij bij de interessant zijn; dus weest zuiveringen van 1969, volgend op U hierin niet te bescheiden. het onderdrukken van de Praagse lente, opnieuw aan de dijk werd gezet, en deze keer definitief.

Na deze tweede tegenslag verwerkt te hebben ging Vondrá~ek zich bezig houden met vertaalwerk, o.m. voor "Katolické Noviny·, en voor Tsjechische bedrijven die in het buitenland wilden adverteren. Dat er op iemand met bewezen journa listieke vaardigheden, een zeer brede ontwikkeling en een scherp analytisch vermogen zo'n gering beroep is gedaan is wel uiterst triest. Niet alleen voor hemzelf, maar zeker ook voor zijn land, waarvoor hij veel meer had kunnen betekenen.

~~De mate waarin Franti~ek Vondráöek zich als journalist in de jaren vóór 1939 heeft kunnen ontwikkelen was zonder twijfel te danken aan~~

~~25 Au Courant december 1989 Het nieuws van de afgelopen 73.000 dagen in Dordrecht~~

"Goedenavond, dames en heren, nu volgt het beurskrach van New York in 1929, het bezoek van de nieuws van vandaag" zegt de Journaallezer 's Boerengeneraals aan het Zuidafrikaans museum in avonds om 8 uur. Hij leest zijn eerste bericht en Dordt, de voetbalwedstrijd Nederland-België die in legt het daarna opzij. Weg ermee. 1911 op het DFC-veld werd gespeeld, het uitbrekenvan de Eerste en Tweede Wereldoorlog en Gooi maar bij de oude kranten, een veel ge de Watersnood. Maar ook recenter nieuws zoals de hoorde uitdrukking als men van oud papier af wil. gifproblemen op de Staart en de gebeurtenissen die Oude kranten, niets is zo vergankelijk als het nieuws, zich afspeelden rondom de ontvoering van baby een wegwerpprodukt, waar je eigenlijk weinig meer Renée komen aan de orde. mee kunt doen, hooguit als oud papier verkopen of achter het behang plakken. Weg ermee dus. De tentoonstelling "Alle dagen nieuws" over 200 jaar journalistiek wordt gehouden in de expositieruimte Doch aangezien het Dordtse Gemeentearchief van het Gemeentearchief aan het Stek 13 (niet ver geen behang in het perceel heeft en ook de lorreboer van het Dordrechts Museum, in het oude hart van de er niet langs komt, heeft men daar netjes en trouw al stad) en loopt tot 13 april 1990 en is door iedereen die kranten bewaard, wel zo'n tweehonderd jaar gratis te bezoeken. Tel. 078-141188. De tentoonstel lang. ling is geopend van dinsdag tlm vrijdag van 9.30 u Tweehonderd jaar, zo'n 73.000 dagen nieuws, tot 16.30 u en op zaterdag van 9.30 u en van 13.30 tot een schat aan historisch materiaal over de geschie 16.30 u. denis van Dordrecht en de rest van de wereld. Kasten vol informatie uit de eerste hand van ooggetuigen, verslaggevers, korrespondenten, die onder andere verslag deden over de Franse revolutie, het bezoek MUTATIES LEDENLIJST van Napoleon aan Dordrecht, de kat van buurvrouw Gezien de volledige ledenlijst die Jansen die door de brandweer uit een boom gered U bijgaand ontvangt lijkt het ons werd en Kozakken die zich bij dertien graden vorst niet zinvol hier de mutaties van stonden te wassen aan de pomp op het Beusplein het afgelopen kwartaal ook nog (Scheffersplein). Ze waren erbij, die ooggetuigen en eens apart te vermelden. ze schreven erover. EVENEMENTEN Het Gemeente-archief heeft nu een tentoon Van het Persmuseum te Amsterdam stelling samengesteld uit die 200 jaar, onder de titel ontvingen onze leden inmiddels Alle Dagen Nieuws, te beginnen met het nieuws uit rechtstreeks een uitnodiging voor de oudste krant uit de kollektie en wel één uit 1789, een bijeenkomst met rondleiding in die onder de fraaie naam "Dordrechtse Oprechte hun nieuwe behuizing. Helaas gaat Hollandsche Historische Courant" is uitgekomen en dit nummer ter perse vóór de datum sinds 1796 kortweg Dodrechtse Courant genoemd in kwestie, en zult U dus vergeefs werd Deze krant heeft het overigens gepresteerd tot zoeken naar een verslag van deze in maart 1945 te blijven bestaan. gebeurtenis. We hopen dit in het volgend nummer goed te maken; ook De tentoonstelling laat niet alleen opmerkelijke Mw.Wolf zal er in haar rubriek gebeurtenissen zien, die zich in Dordrecht hebben vast en zeker gewag van maken. afgespeeld, maar ook het overige wereldnieuws, Concrete plannen voor volgend jaar gevisualiseerd door afbeeldingen, die eerst door zijn er nog niet gesmeed. Wij kunstenaars en later door fotografen zijn gemaakt. menen te mogen rekenen op een herhaling van de gecombineerde Zo zijn ondermeer te zien, maar vooral niet te najaarsbeurs in samenwerking met lezen, krantenartikelen over de Tiendaagse veld tocht de Documentatiegroep '40-'45, maar in 1830, het bezoek van koning Willem II aan Dor voor het voorjaar ligt er nog drecht, de slag bij Waterloo, de annexatie van Wiel niets vast. Wat wel vast ligt is drecht en de Mijl door Dubbeldam en later die van een bestuursvergadering op korte DubbeldamnaarDordt,kermisopdeSchutterswei,de termijn, waarbij dit onderwerp onthulling van het standbeeld van Ary Scheffer, de hoog op de agenda staat.

~~Au Courant december 1989 26 Wij nt e te ersmusea In• ut• - uitslan e IJ• •~~

vlakbij de kantoren van de grote dagbladen, en ook niet ver van de Afgezien van ons eigen onvolprezen beroemqe Aya Sophia. Ook dit Nederlands Persmuseum in Amsterdam museum is eigenlijk het werk van en het Dagbladmuseum van Georges één man: Nezih Demirkent, voor Blommaert te Antwerpen waren wij zitter van de Turkse Journalisten op de hoogte van het bestaan van Associatie, en uitgever van het nog twee "zuster-"instellingen, financiëel-economische dagblad namelijk het Internationale Pers "DOnya Gazetesi". museum te Aken, en het Deense Persmuseum te Arhus. Turkije is in het gelukkige bezit Zomaar ineens blijken deze drie van een uiterst veelzijdige en museale instellingen op persgebied kleurrijke pers. Afgezien van de gezelschap te hebben gekregen van grote dagbladen, waarvan ook in niet één, maar twee dit jaar nieuw Nederland de Europese edities opgerichte verzamelplaatsen van bijna overal te koop zijn, telt het Gedrukte Nieuwsmedium. het land honderden plaatselijke dagbladen met vaak geringe oplage Eén daarvan is gevestigd in een cijfers. Ook zijn er kranten (of fraai historisch (1625) pand te geweest) in diverse buitenlandse Meersburg aan het Bodenmeer, in talen, en werden de eigen Turks Zuid Duitsland, en is specifiek talige kranten tot 1922 gedrukt in gewijd aan de Duitstalige pers. het Arabische schrift. Al deze Niet alleen die van Duitsland dus, aspekten, en ook uitingen van de maar ook die van Zwitserland en pers in het buitenland, komen in Oostenrijk, de Elzas en hoogst het nieuwe museum aan de orde. waarschijnlijk nog andere streken. Van de landstreken die in Europa Het Basin Müzesi heeft op de op persgebied voorop liepen is de parterre een technische sektie met die van de Bovenrijnse laagvlakte O.m. historische drukpersen. Daar en omgeving (Straatsburg, Heidel boven bevindt zich een etage berg, Konstanz, Mainz) zeker niet gewijd aan de Turkse journalist en de minst beduidende. Vandaar dat kunstenaar Elif Naci. Op de derde een persmuseum op deze plek er verdieping is het dokumentatie eigenlijk al veel eerder had centrum gehuisvest, samen met een moeten zijn. Onze felicitaties leeszaal en een conferentiezaal gaan dan ook uit naar de man die voor 84 personen. Daar weer boven dit nieuwe museum zo ongeveer op bevindt zich de administratie. Er eigen kracht van de grond heeft is een staf van 10 medewerkers, weten te krijgen: de historicus onder leiding van de curator, mw. Dr.Martin Welke. Wij hopen in een Nurhayat Berker. volgend nummer meer gedetailleerd op dit verheugende gegeven in te Dit alles is echter nog maar een begin. Voorzitter Nezih Demirkent kunnen gaan. heeft nog veel meer plannen, met Misschien nog verblijdender is het name met het oog op de toekomst nieuws dat ook buiten het oude (het gebruik van computers) en hart van Europa het belang van het internationale kontakten, die hij conserveren van historische van groot belang acht. Hij heeft kranten blijkt te worden ingezien. de steun niet alleen van zijn Als bewijs daarvan mag worden eigen Journalisten Assosciatie gezien de opening, op 9 mei j.l., maar ook die van de stedelijke van het "Basin MOzesi", het Turkse overheid van Istanbul en van grote persmuseum, te Istanbul, gelegen uitgeverijen. Success lijkt dus aan een straat genaamd Divan Volu, wel haast verzekerd. En dat wensen wij hem van harte toe!- (OMASjDJO)

Au Courant december 1989 27 Torsdog 14 mars o rdo ill landavlrädelser i s,ydost ungefärl tilt "Peter d n stores gräns" H angö u dd oe h Overbefälhavaren Lappviks hamn upp.. tackar sina soldafer. ldtas för rysk flottbas .. lag har kämpat pa manga slagfält. men jag har ännu ej sett er like .....

~~Delar av Salla och Kuusamo Övcr-betälhnnlren, ïtillmqnkolk ~lRnner-beim ulCiirdll' de pli o115tlagcn följande dagorder, vilkf'h .,.Id mitluall till Rädsunionen. uppliislu i rumlratlion:~~

Safrlllfl.'f lUI Fin/Gnd, iiffniJ.;1J. armel De utJändska radiomedclelandenR om Ircd.slör· Fred har ,lu,i,. melfan l'd" IQnd rxh Sovje'.Ryuland,' lil Mtd i l\Ioskva nallen onsdugen bekriU· jrw 10111 ,ilt Siwjel ul/iimnQ, w soli iOtli rade ,[az/iilt. pd dikt, "j dragel HIJ han Jiulil er' blad Jli, flit, lad ri ,!all« Upl oth helist. tal!. OUicielh me.lflelarlt>s dilrom i gar I Ni lifl/1 ei &"r;&I':', ni ii/J!.'adp ludl·u, arbe/cl ollnd 1Dl1nnlnru. Ultft'hn. \.t:frrIJ'H.t!/ltll!' Itn. Uil" IMJmdi rr.mkll 0. .. y, ÜJ'édu fO(Il.'udfr~ttlJ. ech lor. D& FinLand. ",trin! be.döl aU ~~~;:~ r~~t:ï':; ;;'::db~~~'oo::, har anlänl otb'yl/J /l'tndl,!hmrna och lfrgd ,om hör, htmm4 .. J, nfrfldJ "I/dm lör~ilyhM.t pun f6t· ItO:'~'l.r_ ,1Jinc'J/er Tflta IzIPfbLr lil dea bd~Ikz:\:1r, ~!Q , dwlde dell4 i Jtn laJ/4/iiniu. k~:~:b~J ~~,::~ ~~~:!mth:t~~ till Ronl. nin&tn 011 ,-.:1" lolk dä,i,tnllm om IIfj d, Sfllom bombonfrtp un Ilurrlnun! Inda IIM ti ~r~tl::~ ~::\'~~1,=~:;::1~ :;:~"~~f;t:: bll~ ~~~ h~L t:: \~rn ~::b I~ I:;::~~ ~:hP~~l~~ ~t~: :f~~::U:r~: /röhtu Ildn ÓJ!.nu ,'ö", nlyckor. pt" la1lló,d4 htmmtn -d/truppo e-eb olter, ~m !nmn. öi'tll \.u l, '~tl~ k./'.J. loflIl Iruu~,i114 Itr:1\olltlJl lliu!a uL~r;iL. Mell Lrol.!. dflt.a ulbrO\ Cfnom a:dr hjällemodr'sa, b)'uaJ, RHa, D:'II~1, JJlI1no t~ldulruutlndt puhn,rtdtlrJ 6:>1l1 lCl'I r:nö)il(\ IIlUl !ü. 'Lr IOn\ar. un. ou. t1 1'010 bta~",. D!npt. ~rQu, 41mmu, OJ,nJ1., ~~tt. =:11 Forl,. tiJ. S, .pal'·6 ..... 1I\4&t &:Pt.U ~ =:11 fort •• tiJ.. 4; .pall 5 1=:1 ol/u M vi. bortuU /rdrI l4Jul. m., o.U Irriif>a MJuii.,~11'1f' tJC4 m.b.

~~28 RUSSISCH-FINS VREDESVERDRAG~~

De hierbij afgedrukte voorpagina van het Zweedstalige ~Hufvudstads bladet" maakt melding van het 1940-1990 verdrag waarmee in maart 1940 een einde kwam aan de Winteroorlog In elk nummer van Au Courant tussen beide landen (zie ons kijken wij een kwartaal vooruit op vorige nummer). de dramatische ontwikkelingen die Wie het Zweeds enigszins probeert zich een halve eeuw hebben te ontcijferen merkt verwijzingen afgespeeld: de ontwikkelingen tij op naar de "grens van Peter de dens de Tweede Wereldoorlog. Grote" waarachter de Finnen zich voortaan dienden op te houden. Het verlies van grote gebieden in het Zo zullen wij ook het komende zuid-oosten is op de kaart aan jaar doen. Wij verzamelen voortaan gegeven, evenals dat van het alle W.O. II- bijdragen en afdrukken schiereilandje Hangö in het zuid helemaal achteraan elk nummer van westen. Dat van de haven Petsamo aan de Barentszee en de corridor Au Courant zodat u alles gemakke daar naar toe blijkt minder dui lijker terugvindt: delijk. Het nut dat de Russen van Petsamo hadden zou spoedig tot 0 In dit nummer: worden gereduceerd door de Duitse bezetting van Noorwegen. Niettemin is de stad nog steeds Russisch. Twee pagina's uit Het Leven, ons bezorgd door drs. Anten, nl. Uiteraard bracht de overdracht van - Onze vloot in de Indische territorium de noodzaak met zich wateren mee voor grote groepen Finnen die (verschenen 30/9/1939) niet onder de Sovjet-heerschappij wilden leven om te verhuizen naar -De kracht van ons inunda achter de nieuwe grenzen, met tiegebied achterlating van in ieder geval (verschenen 11/11/1939) hun onroerend goed. Het opnemen van deze mensen, die een nieuw HET EERSTE KWARTAAL bestaan moesten opbouwen, beteken de een zware extra last voor het VAN 1940 toch al niet rijke land, na de verloren oorlog.- DJO * Het Russisch-Fins vredesverdrag (hiernaast) * Kalendarium TE KOOP: * Stilte voor de storm p. st. : (4 pagina's) Deventer Courant 1872 5.= Kon. Courant 1808 5.= Nrd.Holl. De Tijd 1858 5.= Journal du Limbourg 1843 5.= Rotterdamse Courant, 1914-1918 1.= De Telegraaf 1940- 145 1.= Nieuws van de Dag 140 145 1.=

~~A.Kreuzen Leeuwerikstraat 44 1171 TZ BADHOEVEDORP~~

~~Au Courant december 1989 29 darium eerste kwartaal 940~~

2 jan 1940 1 feb 1940 De Nederlandse regering geeft de De Japanse regering dient haar opperbevelhebber, gen. Reijnder~, begrot~ng in bij het parlement. instrukties m.b.t. de verdediging Bijna 50% van de geplande uitgaven van de Vesting Holland en de zijn voor militaire zaken. Grebbelinie. 4 feb 1940 10 ian 1940 De landen van de Balkan-Entente, De Duitse plannen betreffende Fallte Belgrado in vergadering bijeen, Gelb, de aanval op België, Neder- bevestigen hun neutraliteit. land en Luxemburg, vallen in Bel- 5 feb 1940 gische handen na een noodlanding Gen. Reijnders neemt ontslag als van een Duits vliegtuig in de Nederlands opperbevelhebber. Zijn buurt van Mechelen. opvolger is Gen. Winkelman. 13 jan 1940 10 feb 1940 De legers van België en Nederland Het handelsverdrag tussen Nazi- worden in paraatheid gebracht. Duitsland en de Sovjet-Unie wordt 14 ian 1940 op het punt van levering van in- Er vinden besprekingen plaats dustriegoederen en grondstoffen tussen de Belgische en Nederlandseaan Duitsland bijgesteld. chefs van staven. 12-13 feb 1940 15 jan 1940 De eerste deportaties van Duitse De Belgische regering verklaart Joden uit Stettin en Stralsund vast te zullen houden aan haar naar Lublin vinden plaats. besluit geen Franse of Britse 13 feb 1940 troepen op Belgisch grondgebied Het Rode Leger doorbreekt de toe te laten. Mannerheiml~nie. De Finse troepen 16 jan 1940 trekken terug op Viipuri (Vyborg). Hitier stelt de uitvoering van 14 feb 1940 Fall Gelb uit i.v.m. het strenge De Britse regering besluit alle winterweer en de ontdekking van de Britse koopvaardijschepen te plannen. bewapenen. 23 jan 1940 16 feb 1940 Het premierschap van de Poolse Het Altmark-incident vindt plaats regering in ballingschap wordt in de Noorse J~senfjord, niet ver toevertrouwd aan de concertpianistvan Stavanger: De Royal Navy valt Ignaz Paderevski. in neutraal gebied een Duits schip 25 jan 1940 aan en bevrijdt Britse zeelieden. Min.van Buitenlandse Zaken Van 21 feb 1940 Kleffens verklaart in de Eerste Hitier geeft het bevel over de Kamer dat Nederland aan haar neu- aanstaande aanval op Denemarken en traliteitspolitiek zal vasthouden, Noorwegen in handel van generaal in weerwil van de oproep van de Von Falkenhorst. Britse Minister van Marine, 23 feb 1940 Winston Churchill, aan neutrale De laatste plenaire vergadering staten zich aan geallieerde zijde v.d. Socialistische Internationale te scharen. vindt plaats te Brussel onder lei- Poolse werklozen in het z.g. ding van Camille Huysmans. Er zijn Generaal-Gouvernement worden in 19 delegaties aanwezig. Duitsland tewerk gesteld. 24 feb 1940 29 jan 1940 Een nieuwe versie van Fall Gelb, De Sovjet-Unie laat weten tot opgesteld door gen. Von Manstein, onderhandelingen met Finland is gereed. bereid te zijn. 25 feb 1940 31 jan 1940 De ministers van buitenlandse Gen.Michiels vervangt Gen.Van den zaken van de Skandinavische landen Bergen als BIg. opperbevelhebber. benadrukken hun neutraliteit. Au Courant december 1989 30 alendarium Brieven Multatuli i mar 1940 Pres. Roosevelt's gezant Sumner gevonden bij Welles, op vredesmissie, komt uit privé-firma Berlijn in Rome aan. n het archief van de firma Ensche I dé in Haarlem zijn negen brieven 4 mar 1940 gevonden van Multatuli (ps. van Ed De doortocht van een gealliëerd ward Douwes Dekker, 1820-1889). expeditieleger ter ondersteuning Eerder al dit jaar maakte de firma bekend dat twee brieven van Multatu van Finland wordt door Noorwegen Ii waren ontdekt. De elf brieven date ~n Zweden geweigerd. ren uit de periode 1868-1871, toen de 12 mar 1940 auteur korrespondent was in Duits In Moskou komt een vredesverdrag land voor de 'Opregte Haarlemse Courant'. tussen Finland en de Sovjet-Unie De brieven zijn in die zin onthullend tot stand. dat Multatuli erin toegeeft dat de 18 mar 1940 'Mainzer Beobachter', waaruit hij HitIer en Mussolini ontmoeten voor de 'Opregte Haarlemse Cou elkaar voor besprekingen op de rant' geregeld citeerde, in werkelijk h~id niet bestond. Brennerpas. Mussolini herhaalt De brieven zijn gevonden door twee zijn aanbod aan Duitse zijde ten medewerksters van Enschedé, die de oorlog te trekken. opdracht hadden het farnilie- en be drijfsarchief uit elkaar te halen. In 19 mar 1940 een oude Jiftschacht, ooit gebruikt als Gustaaf Sap, Belgisch minister va kluis, werden de brieven gevonden Economische Zaken en Ravitaille tussen stapels die de vermelding had ring, en eigenaar van het RK den meegekregen: 'niet van direkt D belang'. dagblad mOe Standaard , overlijdt Douwes Dekker verbleef sinds 1866 plotseling. in Duitsland. Via Busken Huet was 21 mar 1940 hij in kontakt gekomen met Ensche In Frankrijk wordt een nieuwe dé. Hij kreeg de taak berichten uit Rijnland door te spelen voor zijn regering gevormd onder Reynaud. rubriek 'Van den Rijn'. Om zijn 23 mar 1940 stukken te stofferen bedacht Multatu Op de Nederlandse ambassades in Ii de 'Mainzer Beobachter', waaruit Brussel, Londen en Parijs worden hij geregeld citeerde. Weinigen wisten van deze mystifikatie af, maar het verzegelde memoranda gedeponeerd spelletje lekte toch uit via Marie mbt het Nederlandse oorlogsbeleid, Anderson, een kennis van Multatuli. ontwikkeld door Gen.. Winkelman . Toen aan Douwes Dekker voorzich 27 mar 1940 tig werd uitgelegd dat men in Hol land van zijn verzonnen krant op de Himmler geeft opdracht tot de bou hoogte was, reageerde -hij in eerste van een groot concentratiekamp bij instantie verontwaardigd. Hij repli het v.m. Poolse Oswiecim (Ausch keerde dat geen enkele andere krant witz) bij Katowice. zo goed gëinformeerd was over de regio waarin hij werkte als de Haar 28 mar 1940 lemse en dat het niet-bestaan van de Fransen en Britten besluiten dat Mainzer Beobachter nog niet bete er geen afzonderlijke vrede met de kende dat er niet "een beobachter uit Duitsers zal worden gesloten. Mainz zou z\in die hem op de hoogte 29 mar 1940 hield." Het door de Sovjets bij de vrede van Moskou geannexeerde deel van Finland wordt als Karelische SSR Uit "De Morgen" in de Unie geïntegreerd. van 2/11/1989 30 mar 1940 Japan vestigt een marionetten regering te Nanking (Nanjing) in het bezette deel van China.

########~~~~~~~~~~##.##.#.#~ Bovenstaande gegevens zijn ont leend aan De Kroniek van de 20e Eeuw. Au Courant december 1989 31 KL U.JO ORIKK '1.1ná-.o. M &0· :,yma.. k/n :ntm.s.t BM10m . D.omstrah 101 kultulmelk " -' -,': \tUB,.ithun .!JOI 'iD~:~)~,~.,~~:JY' ,lntëiN~USET Af. ' .. ,'" ....' ... 'IKIII.III.

~~Folk matte r0~me husene av lrykt lor rifleskuddene, men det bIe~~

f l/"lJ,l1l!rn 11'- '/'11 mIl" .''''''~,'u.t.t ingen panikk' •. ~II"'II'*,-IIIfU'ft "a, brllJI ,J" l...,J ""rf' or,~ , "'"P,T,u,,,da!,lt",, 1A1~ t. {lrl .""", ,,,,,I f'J'laIlJtrOr ailUIIC", lil .,' tflKt sidu ",/Jus Iltr}IJ rmi, 10'ffI Aa!l vi/udt .!tl~ ,t Mr$4 puhlJbnc . :rly,~lninger liketil. Hiiluge Bna-lira VI llaJ I .MI u~ç d /zoid, '#u ,d !llZr opp til jXMgiu!lU!gllU .som hl Ir muUr, ,au iI DpplY!/IIJttu v/I tJaf 0y~~vilner. forteller til Aftenbladels 'utsendte ~edarbeider hili' iJdgaIJI{ tiL NrJr dm hrltlsAt Arysutil .oCDHat~~ om de hek/Jske hendinger i den èlIers Iredelige vinterna/ten idr IfIlI j ""nt Itrrltoriallau<1NI DI opp Il!llWrs~ liord lor mld mdt dl>4rl "rllidl IfVlitf pd »AlhIlaTA~, a btü II dpenpart brudd pd (olhftlltll. [)#'4 IMSlor"rUllIIllwharbru!/ugamlJltloi ktrdvulIMJt. DM Ir hdl AJa.r (lg .l4.., LU, gJ",s IU gJlfUldild lor !of/vliJt/flg. Vi flJUIlT dIJt pd lfyH I IJ, Haafk{1II~41I H(lfI a~ 1907, offi1hl 2. , S/orbriJCUIII{o har l/orl stl d)/dlf I ft brudd pd ,ol~trl/J'/I (Illlar Artil ~I/ vdr ""y'ralil".

F,a lit,dag d.,. 20. (cb,u4r Rl;.ALlSI:RI:R vi leilighetskjop til sterkl reduserle prlser: KkL-lw 16,30 ~g,IlLe 2 IV jlirtot.. vifdnol ,In&e. og ,Inlrtpid. , lor 140 rulGt tlV lopatlH [aigt .Ahmlrk ... Jatteme gj&I: OW ft! pA hvrr lide IV :dtipcl oom ~toppeL D~I 25 4'1 gulvbCll1l99 norr.ke lriguldpd la Ug (J)(!Iom .AJt muk"

~~32 Stilte voor de storm: eerste kwartaal 940~~

Kort na de beëindiging van de zee- ingang van de fjord tegengehouden slag in de monding van de Rio de door twee Noorse kanonneerboten. la Plata in december, waarbij het De Noren deelden de Britten mee vestzakslagschip DAdmiral Graf dat de "Altmark D de vorige dag was Spee q voor de Duitsers verloren onderzocht, ongewapend was bevan- ging, vaardigde de Britse Minister den, en toestemming had gekregen van Marine, Winston Churchill, een via Noorse wateren naar Duitsland nota uit waarin hij er bij de door te stomen. De Britse schepen marinestaf op aandrong de terug- trokken zich daarop terug. kerende oorlogsschepen de zee te laten uitkammen naar de BAltmark·, Toen deze berichten de Admiralty het voorraadschip van de BAdmiral bereikten greep Churchill in, en Graf SpeeN. Bekend was namelijk gaf Kapitein Vian rechtstreeks dat zij bijna 300 Britse zeelui bevel de ~0senfjord binnen te aan boord had, bemanningsleden van varen, overigens met toestemming de door het Duitse slagschip tot van de Fareign Secretary, Lord zinken gebrachte koopvaarders, met Halifax. Vian kreeg opdracht de de bedoeling hen in Duitsland te Noren ertoe te bewegen tezamen met interneren. de Britse schepen de DAltmark D naar Bergen op te brengen, en, Hoewel de oorlogsbodems zo spoedig indien de Noren dit mochten weige mogelijk naar het Noordelijk deel ren, het Duitse schip te enteren van de Atlantische Oceaan moesten en de Britse zeelui te bevrijden. terugkeren, in verband met een De Noorse schepen, indien die verwacht offensief van Duitse tussenbeide zouden komen, moesten onderzeeboten, als reaktie op het op een afstand worden gehouden, verlies van de Graf Spee, werd desnoods met geweld, maar niet onderweg naarstig maar vergeefs meer dan nodig was. naar de MAltmark M gezocht. HMS Cossack voer nog diezelfde Bijna twee maanden lang slaagde avond met haar zoeklichten aan de zij erin zich in de Zuidelijke fjord binnen. Overleg met de Atlantische wateren schuii te gezagvoerder van de Noorse houden. In de hoop dat de Royal kanonneerboot NKjell B maakte Vian Navy het zoeken intussen zou duidelijk dat medewerking van hebben gestaakt waagde de Noorse zijde zou worden geweigerd. gezagvoerder tenslotte een poging Inmiddels was de DAltmark B onder om door te breken naar het stoom gegaan, doch bij een poging moederland. Pas op 14 februari de Cossack te rammen liep het werd de mAltmark D ontdekt, zij het schip zelf aan de grond. De Britse niet op de open zee maar in Noorse jager kwam langszij, en een enter- territoriale wateren. Churchill groep sprong over op de DAltmark m • vond echter dat het schip moest Er volgde een hevig gevecht, waar- worden aangehouden, desnoods in bij vier Duitsers werden gedood en neutraal zeegebied. vijf gewond. Een deel van de Duitsers vluchtte naar de wal, en Op 16 februari werd de mAltmark B een ander deel gaf zich over. onderschept door een flottielje torpedobootjagers onder commando Onmiddellijk werd het schip daor van kapitein-ter-zee Philip Vian zocht, en kwamen honderden Britse aan boord van HMS Cossack. Het gevangenen tevoorschijn, die ap Duitse schip zocht daarop haar verschillende plaatsen verborgen toevlucht in de ~0senfjord, bij waren, tot in een lege olietank Stavanger, maar werd door twee van toe. Ook werden twee stukken de Britse schepen achtervolgd. luchtafweergeschut en een viertal Deze werden op hun beurt bij de mitrailleurs gevonden; onbewapend 33 Au Courant december 1989 PRIJS 0.5Q rr .

34 Stilte voor de storm (2) was de "Altmark B dus allerminst. Van de 7 grote vliegkampschepen, Een totaal van 299 Britten werd op op twee na ook daterend uit de de oorlogsschepen overgebracht, en jaren 1914-'18, was er ook al één tegen middernacht werd koersgezet aan een U-boot ten prooi gevallen, naar de Schotse haven Leith. De namelijk HMS Courageous, ten Noren hadden iich bij dit alles noorden van Ierland, in september afzijdig gehouden. 1939. Er waren nog zes voor de Britten in aanbouw, nog afgezien Wat bij de Noorse terughoudendheid van de vele kleinere schepen van een rol zal hebben gespeeld was de dit type. omstandigheid dat Duitse U-boten tot op dat moment al 218.000 ton De Duitsers konden hier in het aan Skandinavische scheepsruimte geheel geen vliegkampschepen tot zinken hadden gebracht, waar tegenover stellen; wel een drietal bij 555 zeelieden, onder wie veel vestzakslagschepen (naast de Graf Noren, het leven hadden gelaten. Spee nog de Scheer en de Deutsch Niettemin weerklonk in Oslo een land), een aantal slagkruisers en zeer scherp diplomatiek protest daarmee te vergelijken schepen, tegen het Britse optreden, onge zoals de Gneisenau en de Scharn twijfeld ingegeven door enige horst, en de twee zeer zware en beduchtheid voor Duitse tegenmaat moderne slagschapen Bismarck en regelen jegens Noorwegen. Tirpitz. Laatstgenoemd schip was nog niet eens opgeleverd. Het De aankomst van de bevrijde zee aantal in dienst zijnde U-boten lieden te Leith veroorzaakte in bedroeg bij het uitbreken van de tussen enorme geestdrift in Groot oorlog circa 60, waarvan de helft Brittannië, en de bewondering voor geschikt was voor dienst op de het optreden van Kapitein Vian was oceaan. De Duitse werven waren uiteraard algemeen. evenwel hard aan het werk: begin 1940 waren er al 99 duikboten in Het UAltmarkD-incident vormt een aktieve dienst, waarvan 57 voor geschikt opstapje naar het belang het grote werk. Overigens hield van de macht ter zee in het kader dat niet in dat al die boten van de algemene krachtsverhoudin tegelijk in aktie waren: een gen tussen de grote mogendheden. aantal was bestemd voor de nodige Ook al omdat er verder in het opleidingen, en er waren er ook eerste kwartaal van 1940 weinig altijd flink wat in de haven voor grote gebeurtenissen plaatsvonden, onderhoud, reparatie en het af met uitzondering van het einde van lossen van bemanningen, of op weg de Fins-Russische Winteroorlog, is tussen de thuisbasis en hun het nu een geschikte gelegenheid operatiegebied op zee. Grofweg om enige aandacht aan maritieme moest een zeemacht niet minder dan zaken te geven. drie schepen van een bepaald type bezitten om constant één daarvan Zoals bekend was de Royal Navy de gevechtsklaar op zee te kunnen veruit sterkste zeemacht van de hebben. landen die tot op dat moment in de oorlog waren betrokken. De Britten Afgezien Van de Britse en Duitse beschikten bij het begin van de marines waren in Europa nog die oorlog over 15 slagschepen, alle van Frankrijk en Italië van groot daterend uit de tijd van de Eerste belang. De Sovjet-marine heeft in Wereldoorlog, plus nog vijf nieuwe de hele oorlog geen rol van enige in aanbouw. Eén van die 15, HMS betekenis gespeeld. Wel uiteraard "Royal Oak-, was in oktober 1939 die van de beide grote niet- in de marinehaven van Scapa Flow Europese oorlogvoerenden, ~apan en getorpedeerd door een U-boot. de Verenigde Staten. Au Courant december 1989 35 lJedtUnilungsblat! !lil\! nSDflP. un!l: !let: :Dfts. ,flmtsb lati allel: Bl1hörilen Onfrleslanil9

l3(dag9p~~t:n\~all: 11( U l' I~. I3nlaBlloct: (! mb,. n, t1lumenbt{llflha~ •• UUR", Z081 unb (hldjttul mufUliIIll'tj mllllg8. ~t~ulmml, In lm €Iablgtnttlnl'ltn 1.70 9t~. unb 30 ~I. ,1.082. - !pnflldttdronlo t)l1nnotlu 8(1) 40, - t1allrtonl.n. 6111bllpatf(ln. itmbta, O(tld~f\Id). ~(llcftgtlo, Ir ben I.!dllbl1fnl-,nben 1.65 'l~. unb 6t tH -Ccfldlgdb {!O\lbt&ug~p!rt'!o I.~II ....,.,"laO. \'tu rtl!). ftr~lfJlpcurQnl ilutld), tJumn UQnbubdnt, !Jnutgnlebulaflullg Olbtnburg. 'ltld}!lrnaff ,1"ldlt 33,06 'PI. !PoIiJ,lIun090tbU br ,u\!lglldJ M 111 i3(fl(nO~'b. - G:1nltlrrtll G:lauu titldj1ift!l'~en •• 1_ l1:nl~ ~Otbtu. CiJlm., tDUhnunb, efn: tDwur unb tpop.nbufg. 10 tlr. Un&e11lln pRb Oddl !DIa.lldJf.1! om lJ 0' IC il' .u thldulnenJ o.UlAugtben.

~~IÓIOé1~374------~----~6~o=nn~n~&~~Il&~/~~o~lIl1~tn~o~,~10~.I7.11~.~al~IIlTI------~--~o~n~br-On-n-O-19--39~~

~ n Û IIlrl e • I a nb, am 10, ~ulli 19~!), m Wir .d,bln ~aijre, in ben,n bel eUlopiilldje ~onlln.nt tine tll11lorl11ung lei. Ilt! 6Innl,"oruppen erFiljl1. :Der bl.l)erige ~lbjdJnllt bet Ifnlmldlung lit on Ilnel11 (Drabtberlchl una.ro, nerllner Bcb.IIII.lIung) f(u[(, 9lumiiul/1I - oerabl bi, ,'au [l)amO .. , fIJladlteln ollgelangl, bet fI ... 'nlllitt. '"alt,- hlll\M>lf"hlllleli,n lid) Idu lull1l: lIm ro IInucri!iillbli,i)et cr· 'IJ,rl)anblunflln Ifil !DW,,'!},n ~as beullá,! 1(1)elnt e~ besl)<1lb, ball bie Wc(tmatf)l. - iu d dIl ft" Itt !IJ eli r Q u e n In (fngia,t'bB !\lerltiinblouI1O" el!ter mule (\; 11 9 (a u b - ridj ble!el11 Wol. ' ~, . ~., ..... , ".. ,~. ,... OUurl" I e I fl ij I 1 fiiitt.n, uub· baII, lolangl leu :Deutl#aubs belUUIl! mlgegeullerr,n, ,rQrttf"'~. . ~r t b . f b tt " ,'. Ol"Rla"~.• Xat,,, uiÓ}1 ,illt Sln,,~.iillb •• ~ I 11'" 11 I r. I ~I ('/ Il... 'u ng ~,wl<1.", :ntulló,la'ib nldll. allb",. bal! Iie itulerem vanbeln in !l3elbrei)l,ug bet Ne ~nttl1llfllln(l &u &tuIIdielI 211nl'II.1 r UJII n ",til e~ til ulll} •• 11 ilbrlq Md'beit t&ilt'be, al. bor Olllllrcl\""O .. Xallad)en fIJloliue uulet!djle&etl,lUdd)e bie !\l' t. b. 11. 10, ~ulll. !!lob,n, flOertreH'''' (fl II! OÓ) :Wlet tigeten ~ollhl 0'91"lIber tllI'" ,,,11Ó}lolienlu.. 'lIJ ,b. ,. SJellgebI~I '1::eri'"U;;(,''' lanb Wlá)I, tuW" .. Oeli 111ft tclllu)<111 lelne9 !lJclfrilfs au ble(er ftrlrgs' ftollgreuarbclt o.o,b,n ijot, (1,lont, 9Jlo.qui. 'lIJot! ;Darré. 'I ij. 0 t 11I0~allj,l) ba. 'IJ"ulln' :I1.utlÓ}loub ollolpueli., "o,onoo,""I, bolJ man fronl elne matanlle ber balll\ó)en b,s ~oMlé b.1I anj'id)lIo,n Ilidll bet 3n!om. tU11l, !!lInt unb !!lob"11 "I),.ft bi, $"clnIOllug 0"1 (fuftiinlol)ulloclI uorb",itct lil Olllglo"b ,. 'f bib m I lbo b oUer I)oij.n XnR."b," \lIlb Oll.m.nt, bcr Ol,· ," I Idjl b 1"!Jl' I I' lJ ä nb er, bie blele nló)1 luollen ullb In '"'lIor"". er 111\ er .n ",er "cr" er "nII' 'I/IIClunR IInb beg 'lIJorll.IU11l9 bcr !lJöller IInb (1,061,,,,1 0' 11 , er b,"t "'''I al ou .," !l3erfolflllng lI)res ullum!toiJlió)en WlllcII. "'illjdJall berartio '"lmld,U '11, h.,fl man lid) bcr l,alt.ollclI !!l,lIiinblglcll, :na. !!llerl UOI' ,ultll~,allllÓ}," ~Ioto",ublgftll." 1It/llln !U lur '!leutrlU b'"1 ftol11l11allbo eI"c. ftorpa,alo an, g,Ooltén Ullb ""I,alld, :n"n Jl011l1l\anbnnten er aud) nod) !o Ir U111 111 , Ilclunbell Itlcrben, Ot! (l}l!II~abtcj(uIIg .ti 11 Ibe leI,pi)anlldJ 11111. !/lUl 10 1l!<1ubl mon In Wf)ilella!1 ben b,", ndellt, bon es geIuIIRen Id, ,III~ b.tltt,n. f)ulben ~lbbttlCq ber M'nenblidlió)'" 'tIer· GIleI!. ~dglld,,, 011131'" nul nilbcrl«nbiltf),"\ l)tlllblungen mil ben lSon'jelo uetf,illoerll IU m,blel Itltaun,I,l11ell, :ner /lUf)lC! ber 'jloI13e1' tounen, !lJ1UII lul nmi) anlJen. f)ill 10, al5 valrouille 11"luÓ}le oui.bell)olt, b," Jl~,vo,al ob man ben Willen ber lIelnell. 6tO

De Fransen beschikten over een Toen in September 1939 de oorlog klein aantal zware slagschepen, begon had de Britse marine weinig D zoals de "Richelieu , de "Jean problemen om de korte Duitse kust- Bart· en de mDunkerqueo. Ook de lijn te blokkeren en het Kattegat Italianen hadden een vrij sterke af te sluiten voor Duitse schepen vloot met enkele zeer moderne en uit de Oostzee. Een Duitse inval sterk bewapende schepen. In de in Denemarken zou een dergelijke Middellandse Zee was de Italiaanseblokkade nauwelijks bezwaarlijker vloot een machtsfactor van grote maken, maar indien de Duitsers betekenis, waartegenover de kracht Noorwegen zouden bezetten, waartoe van de Franse en Britse Middel- vergevordere plannen bestonden, landse-Zee-vloten ten volle nodig zou de situatie er heel anders uit was. komen te zien.

De westelijke gealliëerden waren Immers, daarmee zou aan de door beide zeemogenheden, Frankrijk Nazi-Duitsland bezette kustlijn weliswaar iets minder dan Groot- honderden kilometers worden toe Brittannië, maar toch waren beide gevoegd. De Britse blokkade zou in grote tot Zeer grote mate van vanaf de Waddeneilanden zich over verbindingen overzee afhankelijk. een enorme afstand noordwaarts Datzelfde gold voor Japan, en in moeten uitstrekken om ergens in de zekere zin ook voor Italië. Het kille leegte van de IJszee te ging ook op voor de voorlopig nog eindigen. Bovenal zou de Luftwaffe neutrale Verenigde Staten, in die vanaf Noorse vliegvelden een groot zin dat zij zonder goede zeever- zeegebied kunnen dekken, waardoor bindingen nooit effektief aan de Duitse schepen relatief veilig oorlog zou kunnen deelnemen. Met Narvik zouden kunnen bereiken, en alleen Duitsland en de Sovjet-Unie ook oorlogsschepen een betere als echte landmogendheden, waarvan mogelijkheid zouden krijgen om uit echter ook Duitsland zich zag te varen dan wel thuis te keren. geplaatst voor de noodzaak een Voorts zou de scheepvaartroute sterke zeemacht te bezitten, zijn naar de Russische havens Moermansk het grote belang van de strijd op en Archangelsk door de Luftwaffe zee, en de inspanningen van bijna worden beheerst; een zaak van alle oorlogvoerende mogendheden ingroot gewicht, aangezien er in dit opzicht voldoende verklaard. geval van oorlog tussen Duitsland en de Sovjet-Unie geen andere Zelfs het continentale Duitsland aanvoerroutes naar Rusland met had evenwel belangen overzee, te voldoende kapaciteit beschikbaar weten het Noord-Zweedse ijzererts waren. Voorts zou het bezit van (nodig voor o.m. pantserstaal), Noorse vliegvelden de Luftwaffe in dat 's-zomers via de Oostzee kon staat stellen Schotse doelen te worden vervoerd, maar 's-winters, bestoken, waaronder de belangrijke wanneer de Oostzee dichtvroor, vlootbases van Scapa Flow op de alleen via de Noorse haven Narvik. Orkaden en Rosyth bij Dunfermline. Het tweede grote Duitse belang op Tenslotte zou de Noordzee voor de zee was het vermogen om afbreuk tegealliëerde handelsvloten, en ook kunnen doen aan de aanvoerlijnen voor de kostbare kapitale oorlogs van Britten en Fransen, vanuit hun schepen, te gevaarlijk worden, overzeese imperia en elders, met zolang in het luchtruim erboven de name ook vanuit de Ver. Staten. Duitsers weinig in de weg kon Bovendien hadden zowel Britten als worden gelegd. Dit alles is zoals Fransen militaire detachementen we weten ook allemaal uitgekomen. overzee, zoals het Britse Nijl leger in Egypte, die vanuit het Dat deze risiko's aanwezig waren moederland werden bevoorraad. was al ver vóór de oorlog bekend. 37 Au Courant december 1989 Uit het Belgische Stilte voor d storm (4) magazine "Exclusief" van september-oktober '89 Zo verhaalt Mollie Butler, een vrouw die na het overlijden van haar eerste echtgenoot August Courtauld (een hartstochtelijk The New Vork Times Wa', er zo over zeezeiler en reserve-officier bij tuigd van dat de Osear voor de, beste de Britse Marine) in de jaren 150 vrouwelijke vertolking door MELA trouwde met de bekende staatsman NIE GRWFITH (32) zou gewonnen Rab Butler, in haar memoires dat worden dat van de krant al voor de in de jaren 130 mensen zoals officiële bekendmaking een ochtend Courtauld in hun zeilvakanties editie met een getrukeerde rota van werd verzocht continentale kusten «Working Girl» Grillith met het be en havens te bezoeken. Het doel geerde filmbeeldje klaar lag, Toen hiervan was het verzamelen van alle mogelijke informatie, niet alleen over zeestromingen en ondiepten, maar ook over haven outillage, eventuele militaire installaties in de havens of aan de kusten, gegevens betreffende communicatie en organisatie, en alles wat hen verder nuttig voor kwam. Fotois, kaarten en platte gronden, zelfs ansichtkaarten, he zou allemaal wel eens van pas kunnen komen. Het waren de kusten van Noorwegen die het sterkst in de belangstelling stonden van de Naval Intelligence.

Wat voor Noorwegen gold, was ook van toepassing op andere gebieden van waaruit strategisch belang rijke zeeverbindingen konden worden beheerst, met name door echter JODIE FOSTEn (27) door de middel van vliegtuigen. Zo was he jury verkozen bleek, werd die editie de Britten een doorn in het oog vlug uit de kiosken gehaald, Een ra dat hen niet was toegestaan riteit voor verzamelaars'! gebruik te maken van vliegvelden in West en Zuidwest Ierland. Het was de voornaamste reden waarom zij vroeg in de oorlog IJsland bezetten, en er later ook van vliegvelden op Groenland gebruik werd gemaakt: U-boten konden vanuit de lucht worden opgespoord, Toen Napoleon zijn Elba ontvluchtte, schreef en naarmate techniek en organisa de pers: "Het monster is ontsnapt uit zijn balling tie werden verbeterd effektiever soord." De daarop volgende dagen verschenen vol worden bestreden in samenwerking gende zinnen in de Parijse pers: tussen Coastal Command van de RAF "De Corsicaanse weerwolf landde in Cannes". en oppervlakteschepen van de Navy. "De tiran heeft Lyon bereikt." DJO "De uitbuiter heeft het gewaagd tot op enkele ###############,##,##############,##,~ mijlen van de hoofdstad op te rukken. " Voor het bovenstaande werd o.m. "Morgen staat Napoleon voor onze poorten." geput uit Deel 2 van de Memoires "Zijne Majesteit resideert te Fontainebleau." van Winston Churchill over de Tweede Wereldoorlog. Au Courant december 1989 38 lIJ)

Voor wellte onoverkomelijke moeilijkheden tanks zouden komen te staan, indien zij voor een aanval op ons inundatie-gebied gebruikt zouden worden, is gebleken bij oefeningen van ons veldleger. Het terrein aan de rand van het gebied is uiteraard door de hooge grondwaterstand sterk doorweekt: op bovenstaande foto's ziet men (Ie rij), hoe een vechtwagen reeds bij zijn poging het inundatiegebied te bereiken, omsloeg; slechts de boomen verhinderden het verdere wegzakken in water en modder. Tweede rij: een tank is er in geslaagd tot het eigenlijke gebied door te dringen, doch zinkt na enkele meters in de eerste de beste sloot, die onder het watervlak voor den bestuurder onzichtbaar is. Derde rij: de vechtwagen moet met zware takels overeind worden gebracht. Rechts: een zeer lichte rupspantserwagen, al spoedig in de modder vastgeloopen; de motor loopt nog, maar in de wagen is geen beweging meer te krijgen. .. IlII1J cd/e IllfndllÎ§clhe

Vice-adm.il'aal Fel'wel'(\a, de commandant V,Hl onzo! vloot in de Indische wateren, De~cr d.1gell is een film ww onze lndisdlè m,ldnc gel'eed gd{omell, di<:: in Opdl'i\cht van het Dep(\rt~mel1t van Marine ver vaardigd is; h1\'1' een aantal foto's, tegdijk mt)t de iil mopname genomen.

Het vlaggcfiçhip van on",e Indische vloot is Hl', JVb. "Dc Ruytcr"; h.içr• boven de gevechtstoren en eeu der machtig.... ge~chutîjtorc.lls, Benc:dM: het inladen win bommen in ecu bommetl- werpel' del' marine-luchtmacht.

E'~11 ,'r;k;j(\(>l' .stoomt op, begeleid door DonlÎ'~r- '?ti Fohkel'··hHnl.n(cH\\'U'p~rs ,'n j,\g<'n:, S,\111'-'1) rnc( de mM-ifl'?-I(lI~h(rni\d\( vonnt .... n?;<; \'ll)ot in d" ll\di~('ltv willl,n:n 'NO Ilid g-t'üot, trL1i\r li,-dil. ,:tl \'o<.ll"I.l'dfdijk g-;:ocf('.nd gdu:'li'i, Ue film Cf\'.lll is gert),'",1

LE MUR De verwarring onder de DDR-Journalisten, die in het De muur is gevallen en de gros bijna ambtelijke functies Berlijners vieren het feest van uitoefenden, moet wel bijzonder de hereniging. Het Nederlandse groot zijn na de opeenvolgende Journaal kwam wat later op gang gebeur·tenissen van de afgelopen dan RTL Veronique met het weken. Zou het ook burgerli.jlo;. verzorgen van een extra nieuws zijn om nu als Journalist uit uitzending, maar uiteindelijk een vrij land de vraag te zat half Nederland aan de buis stellen hoe de beroepsgroep uit om het bevrijdende nieuws te de DDR of een ander vernemen. Schudde menige oudere oostblokland nu praat? onder ons het wijze hoofd, omdat hij dit nog in zijn leven "Hoe hebben we zo lang, zo heeft mogen meemaken, het moet bewust en zo erg kunnen een genoegen zijn om als liegen?" Met die pijnigende Journalist deze imponerende gewetensvraag worstelt gebeurtenissen te mogen momenteel menig DDR-Journalist, verslaan. aldus wordt opgemerkt in een reportage in De Groene Twee Jaar geleden bezocht ik Amsterdammer van half november. een zomerschool in Hongarije, Twee verslaggevers hebben op uitnodiging van de Hongaarse onmiddellijk na de ommekeer een persvereniging. We hebben het bezoek gebracht aan de burelen hele land doorkruist en die van de officiële en minder machtige stad Boedapest tot in officiële kranten in dit tot alle uithoeken bekeken om ons dusver door de blik van het een oordeel te vormen over hoe loerende partijapparaat in dat land de dagelijkse geteisterde land. produktie van het nieuws plaatsheeft. Soms, en in de De chaos leek er compleet. loop van de weken steeds vaker, "Vroeger, zo wordt duidelijk, had ik als westers Journalist kon je de inhoud van de krant het gevoel: ben ik nu gek of drie dagen van tevoren plannen. zitten Jullie hier tegenover De fotoredactie klaagt dat ze mij als robots te praten de nieuwe portretten niet kan aanslepen: Wie zijn die mensen? Natuurlijk, het verliep Die zitten toch niet in het allemaal even gastvrij en de archief?" goulash smaakte zelfs midden op Andere kranten maten zich, bang de dag heerlijk, maar wat we als ze waren dat het grote als vijftien westers georiën publiek alle interesse in hun teerde Jonge Journalisten ook medium zou gaan verliezen, probeerden, het moest 's avonds plotseling een schrijfstijl aan al heel laat zijn om zelfs van alsof ze zelf de katalysator onze Hongaarse collega's het voor' alle vernieuwi ng Zl.J n verlossende woord te vernemen: geweest. En zo is het toevallig "What do you wanna know, my niet. private or my official "Waarschijnlijk zijn we anders opinion?" dan kunstenaars", zegt een Het ijs in dit meest liberale Journalist van het weekblad land uit het oostblok is die Sonntag. "Jour"nalisten zij n weken nooit helemaal gebroken. denk ik opportunistischer dan Misschien was de tijd er nog kunstenaars. De kunstenaars niet ri.jp voor. waren principiëler". Au Courant december 1989 41 Vers van de pers door Klaas Salverda

"Waarom we eraan meededen? Wat VERBLJSTERl:NG konden we anders? Een verkeerdeopmerking or een Ingenieur P.F. Jelgersma en weigering betekende dat je je vakman Joop van den Ende hadden korrers kon pakken", luidt het het nog wel zo mooi gepland. commentaar van de journalist Als we TV10 eind oktober de die liever slaar van de kabel op gaan, kunnen we nog socialistische mediapolitiek mooi een graantje meepakken van was dan boodschapper van goede de bedragen die rond Sinter en slechte tijdingen. klaas en Kerst worden ui tgegeven. Daar'over waren de Maar hoe kun je in vredesnaam meeste mediaplanners het ooit journalistiek bedrijven natuurlijk hartgrondig eens. als Je bijna voortdurend onder Zij weten hoe cruciaal de curatele staat? Anderhalve week laatste maanden van het jaar na het reest bij de Berlijnse zijn en hadden op het nieuwe muur drongen in Tsjecho kanaal dus rlink wat reclame Slowakije agenten in bur'ger het zendtijd gereserveerd. gebouw van de televisiedienst Maar 0, wat hebben ze zich in Praag binnen om de lelijk bij de neus laten nemen. inrormatievoorziening vrijwel TV10 heert hen maandenlang persoonlijk in handen te nemen. overtroerd met een gordijn van De 67-Jarige partijleider mist en (Haagse) blur. Toen al Dubcek mocht niet live op lang en breed duidelijk was dat televisie verschijnen. De TV10 niet op de kabel zou partij ging er op dat moment worden toegelaten, stelden de nog vanuit dat het platteland mediabureaus, de Bond van onwetend zou kunnen worden Adverteerders en de Vereniging gehouden van wat er in de grote van Erkende Reclameadviesbu stad gebeurde. reaux een ultimatum. Jawel! Dat niet mogen vertellen wat er aan de hand, terwijl de Natuurlijk waren ze onmiddel omwenteling voor de deur staat, liJk welkom in de pretfabriek maakt de tragedie die achter in Aalsmeer, waar ze zich strak geleide perspolitiek opnieuw in de luren lieten schuilgaat, zo veel groter en leggen door een verhaal over zijn machthebbers zoveel een overvliegende president ongeloorwaardiger. directeur uit Parijs, die (het woord zegt het al) inderdaad Ik hoop dat de contacten tussen overvloog. Verbijsterd mochten oosterse en wester'se journalis de mediabureaus ten vierde male ten zullen worden geïntensi• naar de adverteerders om te veerd. Misschien dat als de vertellen dat er een kink in de Trabants vrolijk van het ene kobel was gekomen. land naar het andere pufren, Het gros van de gladde jongens Dubcek president is geworden in zal zelrs tussen kerst en een vrij Tsjecho Slowakije en nieuwjaar moeten werken om de Oost-Duitsland er wat harde annuleringen van hun klanten valuta bij krijgt door de ver langs goede kanalen te regelen. koop van stenen uit de Berlijn Ik heb trouwens genoten van de se muur, we eens ongehinderd eerste uitzending van RTL een open discussie kunnen aan Veronique. Sindsdien houd ik gaan over de journalistieke het maar weer bij de krant. maatstaven in de praktijk van Want daar moeten wij VKTV-ers al}adag. het toch vóór àl van hebben.

~~AU Courant december 1989 42 Vers van d pers door Klaas Salverda~~

KOPJE maar dat doet er in dit verbarul eigenlijk niet zo toe. Antonio Presti's volgende kunstdroom is de constructie van honderodvijf tig (!) fonteinen die hun water tussen de bergsteen laten spuiten.

~~Hoe vaker ik de kop lees, des te meer begin ik het; metrum en ritme te ontdekken. Guido Gezelle (1830-1888) was daar zo sterk in:~~

~~o krinkiende winklende waterding~ met 't zwarte kabotseken aan. wat zie ik toch geren uw kopke flink al schrijven op 't waterke gaan!~~

~~Maar nog treffender is de vergelijking als we de grote Hendrik Marsman (1888-1840) er bij halen:~~

~~Denkend aan Holland zie ik brede rivieren traag door oneindig laagland gaan.~~

Prachtig toch? Het zijn de momenten waarop journalisten Toegegeven, een manier van even kunstenaar worden - en die lezen die slechts in de momenten zijn per definitie begintijd van het krantenvak en schaars in de gejaagde dagblad in later tijden in geval van produktie. Voor langere of papierschaarste van de lezer mooiere koppen houd ik me van werd gevraagd, maar ik vond het harte aanbevolen. Wat zou er zonde om deze kop in verkleinde een mooie VKTV-verzameling van vorm mee te nemen. Het is te maken zijn! namelijk echt een kop boven een artikelen bij mijn weten de VERVAL langste die ooit is verschenen. Stond in Trouw van 18 oktober De hoof'dredacteuren van de jongstleden boven een verhaal opinieweekbladen De Tijd en de op de cultuurpaginao Daarin Haagse Post onderzoeken of' van gaat Marion Derksen in op de beide weekbladen een nieuw rol van een cementfabr'iek bij tijdschrift kan worden gemaakt. het maken van een sculptuur op Op zich natuurlijk al een het zonovergoten Sicilië. Omdat opmerkelijk fenomeen, want in de schrijfster zich zo enorm fei te voer'en ze daarmee taken inleeft in het mysterie begreep uit die gewoonlijk op het ik niets meer van het verhaal, bord,je van de uitgevers liggen. Volgens Tony van der Meulen van Au Courant december 1989 43 Vers v pers door Klaas Salverda

De Tijd, die zich ingeklemd tussen directie en naaste collega's tot genoemd onderzoek heeft laten overhalen. is er OPTIEK absoluut geen acute reden een Een maand geleden stond ik een fusie aan te gaan. Hij zou middagje in de VKTV-stand op de graag vaker 'diepgravender Verzamelbeurs in Utrecht. series' als Het Verval Van "Zaterdags komen de kopers, Nederland willen publiceren zondags de kiJkers", wist de heer Van Nierynck, een oude rot en daar is in een nieuwe in het verzamel vak. Hij kreeg combinatie volgens hem ruimte gelijk. En toch vond ik het op en potentie voor. Maar Van der de kijkdag Jammer dat er zo Meulen voert ook' een ander weinig nummers van Au Courant voorradig waren. Een gemiste argument op: "(Het) heeft kans om goedkoop PR te echter alleen maar zin als de bedrijven! Want er zijn genoeg lezers van HP en De Tijd in dat geïnteresseerde mensen, al moet nieuwe blad genoeg terugvinden Je het kar een beetje van het van het soort stukken waarvoor koren scheiden. Bezoeker J.C. Teunissen, Staringstraat 20, zij op dit moment HP of De Tijd 5615 HO Eindhoven (tél. willen hebben". 040-447581) is op zoek naar Waar hebben we dat vaker alles over optiek. Behoort hij gehoord? Of beter gezegd: hoe nu tot het kar or het koren in onze vereniging? Gaarne uw vaak hebben we dát al niet optiek hierover! gehoord en hoe vaak is daar even zovele keren in het Om onderstaande stukjes lees verleden niets van terecht ik zo ontzettend graag De gekomen? Een schijnargument Telegraaf. Overigens: een gezond 1990 toegewenst! dus. bedoeld om de lezers. 'want om U gaat het natuurlijk' een rad voor ogen te draaien. Beenbreuk door Want als het tussen deze twee bladen tot een fusie komt kun misverstandje Van onze corréspondent je er geheid van zijn dat van .. ,'MEPPEL, maandag de eigen geur van die Door een misverstand weekbladen binnen een jaar heeft zaterdag in Meppel een man zijn been gebro· niets meer te merken is. ken. Toch pakt de VNU-directie het Dat gebeurde toen de wel goochem aan door de eigen man op een krukje stond om een tl·buis in een armatuur hoofdredacteur maar te laten in het plafond te draaien. zeggen dat-ie wel met een ander Net toen hij de lamp boven zijn hoofd had getild kreeg in zee wil gaan. de man kramp in zijn been Precies acht jaar geleden lag hetgeen hij trachtte op te een hooglopende ruzie tussen heffen door met zijn voet te schudden. redactie en directie van De Tijd op straat, omdat de Een collega, die echter meende dat de man onder betaalde oplage te laag was. De stroom stond, reageerde di· directie kwam toen zelf met reet door bliksemsnel het kmkje onder hem weg te voorstellen, maar de redactie schoppen. liet zich gaan blad opdringen Het slachtoffer, dat met dat zij niet wenste te maken. een. smak op de grond te· De zaak kostte de toenmalige recht kwam liep een gebro ken been en enkele gekneus hoofdredacteur Arie Kuiper de ribben op. destijds de kop. Ik ben benieuwd naar de conclusies van zij nopvolger. Au Courant december 1989 44