Półrocznik Duchowieństwa Archidiecezji Warszawskiej Rok

Półrocznik Duchowieństwa Archidiecezji Warszawskiej

Rok CVIII STYCZEŃ–CZERWIEC 2018 Nr 1 (1068) Nr 1 (1068)

Wytyczne pastoralne KEP do adhortacji Amoris Laetitia

Dekret o heroiczności cnót Stefana kard. Wyszyńskiego

Ksiądz prałat dr Andrzej Gałka, Jubileusz dwusetlecia Archidiecezji i metropolii warszawskiej (1818–2018)

Homilia biskupa Michała Janochy w 8. rocznicę katastrofy smoleńskiej

Homilia biskupa Józefa Zawitkowskiego wygłoszona podczas Mszy Świętej pogrzebowej za śp. ks. Jana Wolskiego

Zarejestrowane parafie Archidiecezji Warszawskiej

Warszawa Miodowa 17/19

WWA_1_2018_okladka.inddA_1_2018_okladka.indd 1 22018-09-07018-09-07 007:51:037:51:03 ISSN 0209-3804

Nakład 450 egz.

Redaktor naczelny: ks. kan. dr Piotr Odziemczyk

Tel. Kurii: (22) 531 72 00, tel. wicekanclerza Kurii: (22) 531 72 71 Ksiądz Zbigniew Paweł Grochal, zm. 7 stycznia 2018 roku

Adres redakcji: 00-246 Warszawa, ul. Miodowa 17/19 Ksiądz prałat dr Józef Podstawka, zm. 12 lutego 2018 roku Ksiądz prałat Jan Stanisław Wolski, zm. 5 marca 2018 roku Brat Moris Maurin, zm. 15 maja 2018 roku Pismo urzędowe dla duchowieństwa rozsyłane bezpłatnie Siostra Radosława Lorenz, zm. 24 czerwca 2018 roku Ksiądz Jacek Zalewski, zm. 19 sierpnia 2018 roku

Wydawca: Wydawnictwo Głosimy Sp. z o.o.

Korekta: Beata Gołkowska, www.beatus.biz

Skład: Marzena Rosochacz

Do użytku wewnętrznego

WWA_1_2018_okladka.inddA_1_2018_okladka.indd 2 22018-09-07018-09-07 007:51:037:51:03 Drodzy Czytelnicy,

W najnowszym wydaniu Wiadomości Archidiecezjalnych Warszaw- skich publikujemy cenne teksty, jak np. Dekret o heroiczności cnót Stefana kard. Wyszyńskiego. Metropolita warszawski Kazimierz kard. Nycz gorąco zachęca do modlitwy o rychłą beatyfikację i kanonizację Sługi Bożego Pry- masa Polski. W tym roku obchodzimy dwusetną rocznicę Archidiecezji i metropolii warszawskiej. Zachęcamy do zapoznania się z historią powstania obecnych struktur administracji kościelnej i przeczytania tekstu autorstwa ks. prałata dr Andrzeja Gałki. W bieżącym numerze znajdzie Czytelnik również Wytyczne pastoralne KEP do adhortacji „Amoris Laetitia”, w polskim tłumaczeniu tytuł adhortacji brzmi: Cieszcie się i radujcie. Mówi ona o powszechnym powołaniu do świętości, a wierze i dążeniu do świętości towarzyszy radość i humor. Nie zapomnijmy o tym na co dzień, po wakacjach, gdy nadejdzie czas powrotu do swych obowiązków. Warto przeczytać zamieszczone w WAW homilie: ks. biskupa Michała Janochy w 8. rocznicę katastrofy smoleńskiej i wygłoszoną podczas Mszy Świętej pogrzebowej za śp. ks. Jana Wolskiego, zmarłego 5 marca. Ta ostatnia została wygłoszona przez ks. biskupa Józefa Zawitkowskiego. W numerze publikujemy informacje o zmianach personalnych w Archi- diecezji Warszawskiej, przedstawiamy także sylwetki neoprezbiterów i miejsca ich posługi. Dla wielu z nas wakacje są więc również czasem przeprowadzki i zapoznawania się z potrzebami nowego miejsca życia. Panujące w tym roku upały doskwierają, utrudniając codzienne obowiązki. Życzę Wam, drodzy Czytelnicy, abyście znaleźli chwilę na wytchnienie i z nowym zapałem apostolskim powrócili po miesiącach wakacyjnych do obowiązków duszpasterskich. Dobrej lektury!

Ksiądz kanonik dr Piotr Odziemczyk

Dział urzędowy

STOLICA APOSTOLSKA

Dekret o heroiczności cnót Stefana kard. Wyszyńskiego Zakończony został pierwszy etap procesu beatyfikacyjnego Stefana kard. Wyszyńskiego. Dekret o heroiczności jest końcową syntezą całego procesu beatyfikacyjnego, począwszy od diecezji, poprzez wszystkie prace już w Kongregacji [ds. Świętych – KAI], studia i ocenę teologiczną przez konsultorów-teologów i następnie przez komisję kardynałów i biskupów. Dekret został wydany przez Stolicę Apostolską w grudniu ub. roku. Stanowi on orzeczenie Kościoła, że Sługa Boży cieszy się sławą świętości i heroiczności cnót. To oficjalny głos Kościoła, że dana postać jest w chwale błogosławionych i że może być beatyfikowana. Poniżej publikujemy treść dekretu:

Kongregacja Spraw Kanonizacyjnych GNIEZNO I WARSZAWA Beatyfikacja i Kanonizacja Sługi Bożego Stefana Wyszyńskiego Arcybiskupa Gnieźnieńskiego i Warszawskiego Świętego Kościoła Rzymskiego Kardynała Prymasa Polski (1901–1981)

Dekret o Cnotach „Zawsze byłem przekonany o tym, że Duch Święty powołał Waszą Eminen- cję w wyjątkowym momencie dziejów Ojczyzny i Kościoła i to nie tylko Kościoła w Polsce, ale także i w całym świecie. Patrzyłem na to trudne, ale jakże błogosławione wezwanie od czasów mojej młodości, – i dziękowałem za nie Bogu, jako za łaskę szczególną dla Kościoła i Polski. Dziękowałem za to, że, „taką moc dał Człowiekowi” – i zawsze za to dziękuję”. (Z listu Jana Pawła II do Jego Eminencji Kardynała Prymasa wysłanego z Waty- kanu w dniu 30 października 1979 roku).

3 Te słowa wypowiedziane przez Świętego Jana Pawła II o samym Słu- dze Bożym Stefanie Wyszyńskim, w szczególny sposób przedstawiają jego posługę w Kościele Bożym. Jego trudne, ale bardzo szczęśliwe powołanie, ukazuje świętość życia i posłuszeństwo głosowi Ducha Świętego. Sługa Boży urodził się w dniu 3 sierpnia 1901 roku we wsi Zuzela, diecezji Łomżyńskiej, w Polsce, jako drugie dziecko rodziny Stanisława i Julianny Karp, i w samym dniu narodzin został ochrzczony. W rodzinie poznał zasady chrześcijańskiego życia i kultury ludzkiej. Przedwczesna śmierć matki napełniła dziewięcioletniego chłopca głębokim bólem. Po ukończeniu pomyślnie nauki w gimnazjach w Warszawie, Łomży i Włocławku, gdy przyszedł do zdrowia po ciężkiej chorobie, co przypisy- wał Najświętszej Marii Pannie, poświęcił się studiom teologicznym i dnia 3 sierpnia 1924 roku otrzymał święcenia kapłańskie. Jako młody kapłan pełnił w diecezji różne obowiązki, następnie w latach 1925–1929 odbył studia prawa kanonicznego na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim i uzyskał stopień doktora prawa kanonicznego. Sługa Boży już w latach młodości bardzo sobie cenił cnoty i gorliwie je praktykował, a przeto zabiegał o to, by je posiąść. Wytrwale pielęgnował szlachetne obyczaje, chociaż ta stałość i uczciwość były poddawane próbie. Ojciec Święty Pius XII dnia 4 marca 1946 roku mianował go biskupem Lubelskim. Po upływie dwóch lat, które spędził w Lublinie na gorliwej pracy duszpasterskiej, dnia 12 listopada 1948 roku mianowany został Arcy- biskupem Gnieźnieńskim i Warszawskim, Prymasem Polski. Jako Pasterz archidiecezji natychmiast z wielką roztropnością i męstwem usilnie starał się o wzrost pobożności powierzonego sobie ludu, kapłanów kształtował w duchu prawdziwej nauki Kościoła i pobożności, ponieważ uznawał za rzecz pewną, że tylko święci kapłani mogą wpływać na pomnożenie pobożności ludu. Dnia 29 listopada 1952 roku został włączony do grona kardynałów, miał być odznaczony tą godnością w dniu 12 stycznia 1953 roku, ale komunistyczny rząd odmówił mu wydania paszportu na wyjazd. Sługa Boży razem z kardynałem Adamem Sapiehą i biskupami starał się bronić praw Kościoła pogwałconych przez rząd komunistyczny. Wiel- kie znaczenie miał list napisany 8 maja 1953 roku, a zatytułowany „Non possumus”, skierowany do władz w sprawie prześladowania Kościoła Kato- lickiego w Polsce. Po upływie czterech miesięcy, dnia 25 września 1953 roku, Sługa Boży, przewieziony został w nocy, wbrew prawu i obyczajom, do pewnego, wówczas nieznanego miejsca. Przez trzy lata, nieskazany

4 przez żaden sąd, trzymany był w bardzo ograniczającym wolność miejscu odosobnienia i strzeżony w dzień i w nocy przez żołnierzy. Dnia 28 paź- dziernika 1956 roku, na skutek żądań wszystkich wiernych w Polsce, doma- gających się jego uwolnienia, powrócił do Warszawy, gdzie znów zaczął sprawować obowiązki pasterskie z wielką gorliwością. Stefan Wyszyński bardzo cenił życie zakonne, prowadzone zarówno przez niewiasty jak i przez mężczyzn. Jeszcze jako młody kapłan w czasie drugiej wojny światowej, wraz z młodymi osobami płci żeńskiej, założył Instytut Świecki, który teraz nosi nazwę „Instytut Prymasa Wyszyńskiego”. Kiedy był przetrzymywany w miejscu odosobnienia, dolegliwości cierpliwie i w duchu wiary znosił, gotów był ofiarować życie za Chrystusa. W owym czasie, w miasteczku Stoczek Warmiński, dnia 8 grudnia 1953 roku, idąc za zachętą Świętego Ludwika Grignion de Monfort, poświę- cił się Maryi jako niewolnik. W końcu, będąc w miejscu odosobnienia, opracował tekst „Ślubów Narodu” i dostosowany do niego program duszpasterski obchodów „Świętego Millennium Chrztu Polski” jako „Wielką Nowennę” zaprogramowaną na lata 1957–1965. W czasie samego Jubile- uszu we wszystkich diecezjach Polski polecił urządzać uroczyste nabożeń- stwa, w których sam uczestniczył. Te uroczystości znalazły swoje dopeł- nienie w roku 1966, kiedy w Sanktuarium na Jasnej Górze odczytał i upo- wszechnił napisany przez siebie „Akt Oddania Narodu pod opiekę Maryi Królowej Polski”. Wykazywał wielką troskę o Polaków mieszkających poza granicami kraju. Z pasterską roztropnością, na mocy specjalnych uprawnień udzie- lonych Mu przez Stolicę Świętą, wspierał Kościół we wschodnich krajach podległych władzy komunistycznej. W latach 1962–1965 uczestniczył z zaangażowaniem we wszystkich sesjach Soboru Watykańskiego II. Razem z biskupami Kościoła w Pol- sce opracował petycję teologiczną, w której oni jednomyślnie prosili, aby Maryja była ogłoszona „Matką Kościoła”. Jednocześnie razem z biskupami polskimi przyczynił się bardzo do wzajemnego pojednania narodu polskiego i niemieckiego. Wymiana listów biskupów Polski i Niemiec, doko- nana w dniu 18 listopada 1965 roku, przed uroczystymi obchodami Tysiąc- lecia Chrztu Polski, bardzo się do tego przyczyniła. Jednakże z początkiem Soboru i po opublikowaniu owego listu Sługa Boży doznał wielu krzywd ze strony rządu komunistycznego. Jako Arcybiskup Gnieźnieński i Warszawski w swoich diecezjach zwo- łał uroczyste Synody Diecezjalne.

5 Specjalne uprawnienia udzielone Słudze Bożemu przez Najwyższych Pasterzy, mianowicie przez Piusa XII, Jana XXIII, i Pawła VI, były szcze- gólnym dowodem ich zaufania. Sługa Boży okazywał pokorne posłu- szeństwo i synowską miłość Biskupom Rzymu, szczególnie zaś Janowi Pawłowi II, którego witał z wielką radością w czasie wizyty pasterskiej w Polsce w roku 1979. Stefan Wyszyński w czasie, gdy wybuchały niepokoje społeczne w Pol- sce w latach 1956, 1968, 1970, starał się uspokajać bunty społeczeństwa, zwłaszcza zaś pełnił rolę rozjemcy wówczas, gdy w roku 1980 powstał związek zawodowy „Solidarność”. Wielokrotnie i na różne sposoby bronił robotników przed krzywdzącymi represjami ze strony rządu, ustawicznie proponował kompromis w sprawach społecznych. Światłem była Mu wiara, a modlitwa i gorliwa pobożność pokarmem duszy, pobożnie sprawował codzienną Eucharystię, był wielkim czcicielem Najświętszej Maryi Panny, płonął prawdziwie heroiczną miłością bliźniego, obdarzony bystrym umysłem starał się nieść ulgę w niezliczonych uciskach całej ludzkości. Zawsze okazywał się gotowy i wspaniałomyślny w niesie- niu pomocy każdemu. W sposób szczególny pielęgnował cnotę roztropności i męstwa, wszystko czynił oświecony światłem Ducha Świętego, i tak realizował swoje zamiary; w stosunku do wszystkich okazywał wielką życzliwość i szlachetność. Po długim, liczącym osiemdziesiąt lat życiu, poświęconym Bogu i ludziom, złożony ciężką chorobą, gdy ofiarowywał swoje cierpienia za Kościół i zbawienie dusz, Sługa Boży w uroczystość Wniebowstąpienia Pańskiego, dnia 28 maja 1981 roku, pobożnie zasnął w Panu, i pochowany został w krypcie kościoła archikatedralnego Świętego Jana Chrzciciela w Warszawie, dnia 31 maja tegoż roku. Nie jest rzeczą dziwną, że Stefan Wyszyński, i za życia i po śmierci, cieszył się szczerą i szeroko sięgającą sławą świętości. Dzięki tej sławie, Sprawa Beatyfikacji i Kanonizacji została podjęta przez Kurię Arcybiskupią Gnieźnieńską i Warszawską poprzez uroczyste rozpoczęcie Postępowania Informacyjnego na terenie Diecezji począwszy od dnia 20 maja 1989 roku, do dnia 6 lutego roku 2001 i uroczyste rozpoczęcie Procesu Rogatoryjnego Gnieźnieńskiego dnia 28 września 1989 roku, i Paryskiego dnia 22 stycznia 1990 roku; każdego z nich ważność w świetle prawa kanonicznego, potwierdziła Kongregacja Spraw Kanonizacyjnych dekretem wydanym dnia 8 lutego roku 2002. Po opracowaniu Pozycji, według zwyczaju rozważano, czy Sługa Boży chrześcijańskie cnoty praktykował w stopniu heroicznym.

6 Gdy rezultat tych rozważań okazał się pozytywny, dnia 25 kwietnia 2016 roku odbyło się specjalny Kongres Teologów Konsultorów. Ojcowie Kar- dynałowie i Biskupi zebrani na zwyczajnej Sesji dnia 12 grudnia 2017 roku, pod przewodnictwem moim, Kardynała Angelo Amato, uznali, że Sługa Boży praktykował w stopniu heroicznym cnoty teologalne, kardynalne i inne związane z nimi. Po przedstawieniu na końcu dokładnej relacji o tych wszystkich sprawach przez Kardynała Prefekta Ojcu Świętemu Franciszkowi, Jego Świąto- bliwość głosy Kongregacji Spraw Kanonizacyjnych przyjmując i uznając za ważne, dnia dzisiejszego stwierdził: Jest pewność co do praktykowania cnót teologalnych – Wiary, Nadziei i Miłości zarówno w stosunku do Boga jak i do bliźniego, a także co do praktykowania cnót kardynalnych – Roztropno- ści, Sprawiedliwości, Umiarkowania i Męstwa, oraz cnót z nimi związanych, przez Sługę Bożego Stefana Wyszyńskiego, Świętego Kościoła Rzymskiego Kardynała, Arcybiskupa Metropolitę Gnieźnieńskiego i Warszawskiego, Pry- masa Polski, w danym przypadku i w odniesieniu do skutku, o który chodzi. Dekret ten Ojciec Święty polecił opublikować i umieścić w Aktach Kongregacji Spraw Kanonizacyjnych.

Dane w Rzymie, dnia 18 grudnia roku Pańskiego 2017.

(-) Angelus Kardynał Amato, S. D. B. Prefekt

† Marcellus Bartolucci (-) Arcybiskup Tytularny Mewanieński Sekretarz

Pielgrzymki papieskie W dniach 18–21 stycznia papież Franciszek odwiedził Peru. Na wizytę zło- żyły się dwie Msze św. odprawione w Trujillo i Limie, każda z udziałem ok. mln. wiernych, spotkania z ludnością Amazonii, przedstawicielami władz, duchowieństwem, zakonnicami klauzurowymi, młodzieżą i biskupami. Piel- grzymka papieska przebiegała pod hasłem: „Zjednoczeni w nadziei”. W czasie wizyty w Peru Franciszek przypomniał zniszczenia zwią- zane z rabunkową eksploatacją zasobów Amazonii, handel ludźmi, mówił o zniewolonej sile roboczej, wykorzystywaniu seksualnym kobiet, wyklu- czeniu i dyskryminacji. Podkreślił znaczenie obecności i stylu życia Indian

7 Amazonii dla wszystkich mieszkańców Ziemi i zaapelował, aby traktować ich jak partnerów. Potępił kolonializm kulturowy i wskazał na konieczność edukacji międzykulturowej. Podczas spotkania z peruwiańskimi władzami papież w mocnych sło- wach wezwał do wysłuchania, uznania, szanowania osób i ludów lokalnych oraz promocji i rozwoju ekologii integralnej jako alternatywy dla degradacji społecznej i środowiska naturalnego. Wskazał także na toczącą Peru plagę korupcji i zaapelował o większą przejrzystość między organami publicz- nymi, sektorem prywatnym a społeczeństwem obywatelskim. Podczas spotkania z duchownymi w Peru papież zaznaczył, że nie są oni powołani do zastępowania Jezusa, ale do pracy wraz z Nim, a bycie bogatymi w pamięć uwalnia od pokusy mesjanizmu. Zalecił im dystans do samych siebie. Plan podróży: 18 stycznia – samolot papieski wylądował na międzynarodowym lotnisku im. Jorge Cháveza w Limie, nastąpiło powitanie. Ojca Świętego powitał prezydent Peru, Pedro Pablo Kuczyński wraz z małżonką. Dwoje dzieci w strojach narodowych wręczyło Franciszkowi wiązankę kwiatów. Papież wraz z prezydentem przeszli przed frontem kompanii honorowej. Ode- grano hymny Watykanu i Peru. Ojciec Święty był uroczyście witany przez ludność Peru. 19 stycznia – spotkanie z ludami Amazonii w Coliseo Madre de Dios w Puerto Maldonado Pokazy tańców i pieśni tubylczych oraz świadectwa. Przemówienie papieża. Spotkanie z mieszkańcami Madre de Dios Spotkanie z dziećmi Następnie Franciszek odjechał do Ośrodka Duszpasterskiego Apak- tone, gdzie zjadł obiad z przedstawicielami ludów z regionu Amazonii, po czym udał się na lotnisko międzynarodowe w Puerto Maldonado, skąd odleciał do Limy. Spotkanie z peruwiańskimi władzami w stolicy Peru, Limie Z kilkuminutowym opóźnieniem w stosunku do planów pierwotnych Ojciec Święty przybył samochodem zamkniętym na dziedziniec honorowy Casa de Pizarro w Limie, będącego od 1938 r. siedzibą prezydenta Republiki Peru, gdzie odbyła się oficjalna ceremonia powitania. Rozmowa w cztery oczy z prezydentem

8 Spotkanie z peruwiańskimi współbraćmi zakonnymi w kościele św. Piotra Msza św. w Trujillo – papież przypomniał postać Matki Bożej Bramy Niebios, czczonej w sanktuarium w Otuzco. Po Mszy św. Franciszek, udając się na obiad, przejechał w papamo- bile przez dzielnicę „Buenos Aires”, która najbardziej ucierpiała z powodu ostatniego kataklizmu. Spotkanie z duchowieństwem w Kolegium – Seminarium świętych Karola i Marcelego w Trujillo. Po przemówieniu papieża z jego licznymi improwizowanymi wstaw- kami, często wywołującymi salwy śmiechu i oklaski, wszyscy odmówili Modlitwę Pańską. Papież odjechał następnie na Plaza de Armas, gdzie odprawiono nabo- żeństwo ku czci Virgen de la Puerta (Matki Bożej Bramy Niebios). Na głównym placu miasta Trujillo papież witany był entuzjastycznie przez około 35 tys. zgromadzonych wiernych. W swoim przemówieniu szczególną uwagę poświęcił chorym i cierpiącym, podchodząc do osób na wózkach inwalidzkich. Wokół ołtarza zgromadzono czczone w tej części Peru obrazy Jezusa i Matki Bożej, a także świętych i błogosławionych, w tym relikwie męczenników franciszkanów konwentualnych z Pariacoto, bł. Zbigniewa Strzałkowskiego i bł. Michała Tomaszka. Na zakończenie Mszy św. papież zaapelował o krzewienie kultury miłosierdzia Ojciec Święty odmówił modlitwę do Niepokalanej Dziewicy z Otuzco i oddał hołd tej figurze, nakładając złotą koronę na jej głowę. Droga powrotna do Limy – spotkanie z mniszkami klauzurowymi z całego kraju w sanktuarium Pana Cudów w Limie. Po wygłoszeniu przemówienia Franciszek pobłogosławił rzeźbę sto- jącą obok ołtarza oraz porozmawiał krótko z sześcioma przełożonymi zakonnymi – przeoryszami i opatkami – klasztorów klauzurowych z Peru. Następnie żegnany gorąco przez siostry opuścił sanktuarium, udając się papamobilem do położonej kilka kilometrów dalej katedry stołecznej, na modlitwę do świętych peruwiańskich, których prosił o wstawiennictwo za kraj, mieszkańców i Kościół Peru. Spotkanie z episkopatem w pałacu arcybiskupim w Limie. Anioł Pański z młodzieżą na Plaza de Armas w Limie. Papież zawierzył młodych Peruwiańczyków Matce Bożej. Papież opuścił następnie pałac arcybiskupi i wśród owacji tłumów odjechał papamobilem na krótki odpoczynek do nuncjatury.

9 Msza św. w bazie lotniczej Las Palmas w Limie z udziałem ponad mln wiernych. Papież udał się na lotnisko, gdzie po krótkiej ceremonii pożegnalnej odleciał do Rzymu. *** W czerwcu papież Franciszek przybył do Genewy. Na jego wizytę zło- żyły się modlitwa i spotkanie ekumeniczne w Centrum Ekumenicznym Światowej Rady Kościołów (ŚRK), obchodzącej 70-lecie istnienia, obiad w Instytucie Ekumenicznym w Bossey i Msza św. z udziałem ponad 40 tys. szwajcarskich katolików. Pielgrzymka przebiegała pod hasłem: „Idźmy, módlmy się i pracujmy razem”.

Przebieg pielgrzymki: Po godz. 10.00 – Ojca Świętego na lotnisku powitały władze Konfederacji Szwajcarskiej: prezydent Alain Berset, dwoje radców federalnych – Doris Leuthard i Ignazio Cassisa, przewodniczący Rady Narodowej Dominique de Buman, delegacja władz Genewy, episkopat Szwajcarii z jego przewod- niczącym bp. Charlesem Morerodem – ordynariuszem Lozanny, Genewy i Fryburga, a także przewodniczący Szwajcarskiej Federacji Kościołów Protestanckich (SEK) Gottfried Locher. U stóp samolotu dwoje dzieci w tradycyjnych strojach wręczyło gościowi bukiet kwiatów. Odbyła się prezentacja delegacji, odegrano hymny Watykanu i Szwajcarii i oddano honory wojskowe. Po powitaniu papież spotkał się prywatnie z prezydentem Szwajcarii w sali lotniska. Przed trwającą prawie pół godziny rozmową wymieniono się prezentami. W oficjalnym komunikacie po spotkaniu poinformowano, że Franci- szek i prezydent rozmawiali o kryzysie migracyjnym w Europie. Wspólnie wezwali do solidarnej i ogólnoeuropejskiej polityki dotyczącej uchodźców. Poruszyli też problemy globalnej polityki pokojowej i bezpieczeństwa. Tematem rozmowy było ponadto poszukiwanie rozwiązań pokojowych dla obszarów konfliktów na Bliskim Wschodzie oraz sytuacji mniejszo- ści religijnych, m.in. w Mjanmie (dawnej Birmie). Nie zabrakło też wątku dotyczącego Gwardii Szwajcarskiej, której służba w Watykanie wciąż jest wyrazem mocnych więzi między Szwajcarią a Stolicą Apostolską. Po rozmowie z prezydentem papież udał się do siedziby Światowej Rady Kościołów, która powstała w sierpniu 1948 r. w Amsterdamie na fali

10 powojennego ruchu ekumenicznego. Obecnie Zrzesza 345 Kościołów i wspólnot kościelnych, do których należy w sumie ponad 550 mln chrze- ścijan w 110 krajach. Kościół katolicki nie jest członkiem Rady, ale od 1965 stale z nią współpracuje. W Ośrodku Ekumenicznym odbyła się modlitwa ekumeniczna. Odmó- wiono oparte na Biblii modlitwy wprowadzające, pokutne, o pojednanie i jedność chrześcijan, po czym zabrał głos Ojciec Święty. Nabożeństwo zakończyło się wspólnym odmówieniem Modlitwy Pań- skiej i modlitwy o jedność Kościół, po czym Franciszek odjechał samochodem do Instytutu Ekumenicznego w Bossey pod Genewą. Następnie odbyło się spotkanie ekumeniczne z udziałem prawosław- nego metropolity Genadiusza z Sasimy i sekretarza generalny ŚRK, pastora Olav Fykse Tveit, a także innych osób różnych wyznań. Z Centrum ŚRK, miejsca spotkania, papież odjechał do hali Palexpo na Mszę św. dla szwajcarskich katolików. Mszę św. sprawowano po francusku, z Modlitwą Eucharystyczną po łacinie. Modlitwę wiernych odczytano w sześciu językach: włoskim (za papieża), niemieckim (za Kościół), hiszpańskim (za przywódców politycznych), portugalskim (za ubogich i pokrzywdzonych), arabskim (za prześla- dowanych chrześcijan) i francuskim (za zgromadzonych wiernych). Z Palexpo papież odjechał na pobliskie lotnisko, skąd po krótkiej ceremonii pożegnania odleciał do Rzymu.

*** W lipcu papież pielgrzymował do Bari na Bliskim Wschodzie. W modlitwie towarzyszącej obchodom Dnia Refleksji i Modlitwy o Pokój na Bli- skim Wschodzie wzięło udział ok. 50 tys. osób. Papieskie zaproszenie do wspólnej modlitwy przyjął m.in. Patriarcha Ekumeniczny Bartłomiej I, przewodniczący Wydziału Zewnętrznych Kontaktów Kościelnych Patriar- chatu Moskiewskiego (OWCS), metropolita wołokołamski Hilarion, a także papież koptyjski Tawadros II oraz patriarchowie katolickich Kościołów Wschodnich. Obecni byli także przedstawiciele Kościoła luterańskiego w Ziemi Świętej oraz Bliskowschodniej Rady Kościołów. Wcześniej, przy relikwiach św. Mikołaja, zapalono płomień nadziei – lampę oliwną, będącą symbolem jednego Kościoła. Z nadbrzeża papież i patriarchowie pojechali ponownie do bazyliki, gdzie zaplanowano ponad dwugodzinne spotkanie przy drzwiach zamknię- tych. Po zakończeniu rozmów Ojciec Święty przemawiał na dziedzińcu

11 bazyliki św. Mikołaja. W krótkim przemówieniu powiedział: „Niech Bliski Wschód nie będzie już łukiem wojennym napiętym między kontynentami, ale gościnną dla ludów i religii arką pokoju” i zaapelował o położenie kresu wojnom, żądzy władzy, fanatyzmom, niesprawiedliwym zarobkom, wyzy- skowi, ubóstwu, nierówności i braku uznania praw. Spotkanie w Bari było wyrazem solidarności z chrześcijanami żyją- cymi na Bliskim Wschodzie. Podczas Liturgii Słowa odprawionej m.in. w językach: angielskim, francuskim, greckim, arabskim, asyryjskim, ormiańskim i koptyjskim. Odczytano m.in. fragment 12 rozdziału Listu do Rzymian dotyczący miłości nieprzyjaciół oraz odśpiewano fragment Ewan- gelii św. Marka, w którym Jezus wypowiada osiem błogosławieństw.

*** W ostatnich dniach sierpnia, 21–26, papież Franciszek odwiedził Irlandię. Trwało tam Światowe Spotkanie Rodzin. Papież jest bardzo dobrze odbie- rany przez Irlandczyków, dlatego pielgrzymce towarzyszyło duże zaintere- sowanie. Wejściówki na spotkania z papieżem rozeszły się błyskawicznie.

*** We wrześniu papież Franciszek odwiedzi trzy kraje nadbałtyckie: Litwę, Łotwę i Estonię. Przygotowania do papieskiej wizyty trwały od dawna i objęły również szeroko działania edukacyjne.

Program papieskiej pielgrzymki do krajów bałtyckich: • Sobota, 22 września 2018 – RZYM–WILNO 7.30 – wylot samolotem z Rzymu – Fiumicino do Wilna 11.30 (10.30 czasu polskiego) – przylot na międzynarodowe lotnisko w Wilnie. Powitanie. Wizyta kurtuazyjna u pani prezydent w Pałacu Prezydenckim. Spotkanie z przedstawicielami władz, społeczeństwa obywatelskiego i korpusem dyplomatycznym na placu przed Pałacem Prezydenckim. 16.30 (15.30 czasu polskiego) – wizyta w Sanktuarium Mater Miseri- cordiae (Ostra Brama). Spotkanie z młodzieżą na placu przed katedrą. Wizyta w katedrze.

12 • Niedziela, 23 września 2018 – WILNO–KOWNO–WILNO 8.15 (7.15 czasu polskiego) – przejazd samochodem do Kowna. Msza św. w parku Santakos w Kownie. Modlitwa „Anioł Pański” w parku Santakos w Kownie. Obiad z biskupami w pałacu kurii. Spotkanie z kapłanami, zakonnikami, osobami konsekrowanymi, semi- narzystami w katedrze w Kownie. Przejazd do Muzeum Okupacji i Walk o Wolność w Wilnie. Wizyta i modlitwa w Muzeum Okupacji i Walk o Wolność w Wilnie. • Poniedziałek, 24 września 2018 – WILNO–RYGA–WILNO 7.20 (6.20 czasu polskiego) – wylot samolotem z lotniska w Wilnie do Rygi. 8.20 (7.20 czasu polskiego) – przylot na międzynarodowe lotnisko w Rydze. Powitanie oficjalne Ceremonia powitalna na dziedzińcu Pałacu Prezydenckiego. Wizyta kurtuazyjna u prezydenta w Pałacu Prezydenckim. Spotkanie z przedstawicielami władz, społeczeństwa obywatelskiego i korpusem dyplomatycznym w sali przyjęć Pałacu Prezydenckiego. Złożenie kwiatów i uroczystość przy Pomniku Wolności. Spotkanie ekumeniczne w katedrze protestanckiej. Wizyta w katolickiej katedrze w św. Jakuba. Obiad z biskupami w Archidiecezjalnym Domu Świętej Rodziny. Przelot śmigłowcem z portu Halipad w Rydze do sanktuarium Matki Bożej w Agłonie. Msza Święta na błoniach Sanktuarium Matki Bożej w Agłonie. Ceremonia pożegnalna w Agłonie. Przelot śmigłowcem na lotnisko międzynarodowe w Wilnie. • Wtorek, 25 września 2018 – WILNO–TALLIN–RZYM Ceremonia pożegnania na lotnisku w Wilnie. 8.30 (7.30 czasu polskiego) – wylot samolotem z międzynarodowego lotniska w Wilnie do Tallina. 9.50 (8.50 czasu polskiego) – przylot na międzynarodowe lotnisko w Tallinie.

13 Powitanie oficjalne. Ceremonia powitalna na placu przed Pałacem Prezydenckim. Wizyta kurtuazyjna u prezydenta w Pałacu Prezydenckim. Spotkanie z przedstawicielami władz, społeczeństwa obywatelskiego i korpusem dyplomatycznym w ogrodzie różanym Pałacu Prezydenc- kiego. Spotkanie ekumeniczne z młodzieżą w kościele luterańskim św. Karola. Obiad z osobami towarzyszącymi papieżowi w klasztorze Sióstr Bry- gidek w Piricie. Spotkanie z osobami, którym opiekują się kościelnymi dziełami chary- tatywnymi w katedrze pw. świętych Piotra i Pawła. Msza św. na Placu Wolności. Ceremonia pożegnalna na lotnisku w Tallinie. 18.45 (17.45) – wylot samolotem z międzynarodowego lotniska w Tal- linie do Rzymu. 21.00 – przylot na lotnisko Rzym Ciampino.

Pielgrzymce towarzyszy hasło: „Jezus Chrystus naszą nadzieją”. Przez cały czas swej wizyty w krajach bałtyckich papież mieszkać będzie w Nuncjaturze Apostolskiej na starym mieście w Wilnie. Nuncjusz apostolski na Litwie akredytowany jest również w Republice Estońskiej i Republice Łotewskiej. Obecnie jest nim abp Pedro López Quintana. P.O.

Instrukcja o dziewicach konsekrowanych Stolica Apostolska wydała Instrukcję o dziewicach konsekrowanych „Ecc- lesia Sponsae Imago”. Jest to pierwszy dokument tej rangi na temat stanu dziewic konsekrowanych po Soborze Watykańskim II. Obecnie dziewic konsekrowanych jest na świecie ponad 5 tys., w tym 274 w Polsce, i stale ich przybywa. Od zakonnic czy innych osób konsekrowanych różnią się one tym, że każda z nich żyje według własnego charyzmatu i pozostaje blisko związana z własną diecezją. Stan dziewic konsekrowanych znany był już w czasach apostolskich. Watykański dokument obszernie ukazuje historyczny kontekst, w którym pojawiły się dziewice konsekrowane. Ojcowie Kościoła nazywali je oblu- bienicami Chrystusa. Od IV w. istniał już uroczysty rytuał konsekracji. Dziewice poświęcały się Chrystusowi, ale nadal pozostawały w swym

14 środowisku rodzinnym i społecznym, aktywnie jednak uczestnicząc w życiu lokalnej wspólnoty chrześcijańskiej. Instrukcja o dziewicach konsekrowanych składa się z trzech części. W pierwszej ukazano ich tożsamość i powołanie. Mają być one eschatolo- gicznym znakiem Kościoła-Oblubienicy. Ich powołanie jest bezinteresowne i posiada wyraźny rys maryjny. Dużą uwagę przywiązuje się do osobistego charyzmatu każdej z dziewic, co otwiera pole do wielkiej różnorodności i kreatywnej wolności, wymaga jednak większego poczucia odpowie- dzialności i rozeznania. Choć mogą one korzystać z różnych obecnych w Kościele charyzmatów, ich tożsamość ma być kształtowana przez medy- tację Słowa Bożego, sakramenty i Liturgię Godzin. Szczególnym zadaniem dziewic konsekrowanych jest też bliskość względem innych ludzi. Ich kon- sekracja nie wyłącza ich bowiem ze środowiska, w którym żyją na co dzień. Druga i trzecia części dokumentu mówią o związku dziewic konsekrowanych z Kościołem diecezjalnym, rozeznawaniu powołania i formacji. Szczególną rolę odgrywa tu miejscowy biskup, który uznaje powołanie do dziewiczej konsekracji i dba o formację. Watykański dokument przestrzega w tym względzie przed nadmierną uniformizacją, w której zabrakłoby poszanowania dla specyfiki indywidualnego powołania. Wskazuje też na niebezpieczeństwo indywidualizmu, który świadczy o braku zrozumienia dla kościelnego wymiaru tej konsekracji. Na podst. KAI

Spotkanie przedsynodalne młodzieży w Rzymie W Rzymie miało miejsce w tym roku przedsynodalne spotkanie młodych. Zgromadziło ono 300 młodych ludzi z całego świata i 15 tys. internautów. Podsumowaniem obrad jest dokument zawierający refleksje na temat stanu życia młodych ludzi. Podzielony na trzy części tekst opisuje rzeczy- wistość, w jakiej żyją dziś młodzi i czynniki kształtujące ich osobowość, następnie omawia kwestie wiary, powołania i towarzyszenia w Kościele, widziane z punktu widzenia młodego człowieka, na końcu zaś dokonuje swoistego przeglądu narzędzi i inicjatyw Kościoła, które mogą pomóc mło- dym ludziom stawać się świadomymi, zaangażowanymi i odpowiedzial- nymi chrześcijanami. Jednym z najbardziej wyrazistych postulatów jest potrzeba Kościoła, który w szczery i autentyczny sposób jest blisko młodych ludzi. Dokument będzie stanowił część Instrumentum laboris do październikowych obrad Synodu Biskupów.

15 Kard. Lorenzo Baldisseri, który omawiał na konferencji prasowej treść Instrumentum laboris, zwrócił uwagę na kilka poruszanych w dokumencie tematów. Jednym z nich są liczne wyzwania współczesnej młodzieży, m.in. globalizacja i jej konsekwencje oraz pogłębiające się różnice społeczne i brak dialogu międzypokoleniowego. Innym, zaznaczanym przez samych młodych ludzi, jest potrzeba towarzyszenia – zarówno pojedynczym mło- dym osobom, jak też rodzinie, która dla młodzieży ma fundamentalne znaczenie, pomimo kryzysu, w którym się znajduje. Kard. Baldisseri zwrócił też uwagę na sześć wyzwań antropologicznych współczesnej młodzieży, wśród których mowa jest m.in. o związanych tożsamością młodzieży budo- waną w świecie wirtualnym, niezdolnością młodzieży do podejmowania wiążących decyzji, a także tęsknota młodzieży, która jest coraz mniej reli- gijna, za pogłębionym życiem duchowym. Do dokumentu w późniejszym czasie powstał suplement. Inicjatorem spotkania był sam papież Franciszek. Do udziału w obra- dach synodalnych wzywał młodych ludzi papież już rok wcześniej. Podczas dyskusji podejmowano 15 tematów zaproponowanych przez sekretariat Synodu Biskupów, dotyczących m.in. tożsamości młodych ludzi, podejmowanych przez nich wyborów, postrzegania wiary, Kościoła, przy- szłości, wyzwań zawodowych, społecznych, budowania relacji, odnajdy- wania się w rzeczywistości cyfrowej. W spotkaniu wzięło udział aż czworo Polaków: Karolina Błażejczyk z Krajowego Biura Organizacyjnego ŚDM, Ania Kupiszewska związana m.in. z duszpasterstwem młodzieży archidiecezji lubelskiej, s. Judyta Bajuk nazaretanka i Maciej Klimasiński, reprezentujący młodych pracowników służby zdrowia. W Rzymie chcieli podzielić się m.in. doświadczeniami przebudzenia, jakie w Polsce nastąpiło po ŚDM w Krakowie, czy też oso- bistym zaangażowaniem w Kościele. Młodzi ludzie oczekują od Kościoła konsekwentnego potępiania zła, współczucia wobec osób pokrzywdzonych, cierpiących i prześladowanych z różnych powodów, głoszenia radości Ewangelii nieustannie i przy użyciu różnych, także nowoczesnych środków. Kopię tekstu młodzi wręczyli w Niedzielę Palmową papieżowi Fran- ciszkowi. Stanie się ona częścią Instrumentum laboris do październikowych obrad Synodu Biskupów. Przede wszystkim jednak, jak podkreślają młodzi, ma to być punkt wyjścia do dalszych rozmów z młodzieżą, a nie substytut tego dialogu. I zarazem przegląd tych zagadnień, o których chcieliby młodzi ludzie szczerze i konstruktywnie rozmawiać w Kościele.

16 XV Zwyczajne Zgromadzenie Ogólne Synodu Biskupów nt. „Mło- dzież, wiara i rozeznawanie powołania” odbędzie się w Watykanie w dniach 3–28 października br., z udziałem biskupów i konsultorów z całego świata. P.O.

Dokument o życiu mniszek Stolica Apostolska opublikowała we wtorek instrukcję Cor Orans, która zawiera normy stosowania konstytucji apostolskiej Vultum Dei quarere, dotyczącej życia zakonnic kontemplacyjnych, których jest na całym świecie 37 970. Dokument wydała z polecenia papieża Kongregacja ds. Instytutów Życia Konsekrowanego i Stowarzyszeń Życia Apostolskiego. Życie klasztorów mniszych powinno być wzorem dla ludu Bożego. Aby stało się to faktem, zrodziła się konieczność ustawodawstwa, które mówi, kiedy i jak interweniować w różnych sytuacjach. P.O.

Watykański dokument Oeconomicae et pecuniariae quaestiones

W Watykanie opublikowano dokument zawierający rozważania pomocne w rozeznaniu etycznym w sprawie niektórych aspektów aktualnego systemu gospodarczo-finansowego. Jest to wspólny dokument dwóch watykańskich urzędów: Kongregacji Nauki Wiary i Dykasterii ds. Integralnego Rozwoju Człowieka. Dokument jest odpowiedzią na potrzeby czasów. Traktuje o proble- mach współczesności: zwraca uwagę na nieuczciwe i pasożytnicze praktyki i postępujący kryzys człowieczeństwa. Współczesny człowiek nie umie często właściwie postępować, targany jest bowiem chwilowymi konwenan- sami i interesami, które rządzą rynkiem. Interes silniejszego bierze górę nad prawdziwym dobrem i staje się najważniejszym czynnikiem w relacjach społeczno-gospodarczych. Rynek zaś potrzebuje podstaw antropologicznych i etycznych, których sam nie jest w stanie ustalić. Trzeba stworzyć więc przejrzyste zasady postępowania w dziedzinie gospodarki, stąd waty- kański dokument szczegółowo analizuje różne aspekty gospodarki i finan- sów. Potępia np. istnienie rajów podatkowych, spekulacje czy nieuczciwe praktyki bankowe. Podejmuje też temat powszechnego przeznaczenia dóbr.

B.G.

17 Adhortacja apostolska Gaudete et exsultate Nowa adhortacja papieża Franciszka mówi o powszechnym powołaniu do świętości, zagrożeniach w jej realizacji, aktualności programu zawartego w Ewangelii Jezusa Chrystusa, niektórych cechach świętości w świecie współczesnym, a także koniecznej do jej osiągnięcia walce, czujności i rozeznaniu. Adhortacja o tytule w tłumaczeniu polskim Cieszcie się i radujcie (Mt 5, 12) została zaprezentowana w Watykanie 9 kwietnia br. Wrogami świętości są gnostycyzm i pelagianizm, o które łatwo współ- cześnie, dlatego papież ostrzega przed próbami „zredukowania nauczania Jezusa do zimnej i surowej logiki, która dąży do panowania nad wszystkim” (n. 39), tworzenia swego rodzaju doktryny bez tajemnicy. Apeluje o to, aby teologia i świętość ściśle się ze sobą łączyły. Ojciec Święty przypomina stałe nauczanie Kościoła, że nie jesteśmy usprawiedliwieni przez nasze uczynki lub wysiłki, ale przez łaskę Pana, który podejmuje inicjatywę. Jego łaska jest darem. Chrześcijańską drogę do świętości wytyczają ewangeliczne Błogo- sławieństwa oraz fragment 25. rozdziału św. Mateusza. Nie można pojąć świętości bez uznania godności każdej istoty ludzkiej. Papież przestrzega przed dwoma błędami: oddzielania wymagań Ewangelii od relacji z Panem Bogiem oraz przed podejrzliwością wobec społecznego zaangażowania innych ludzi. Papież zwraca uwagę na znaczenie radości i poczucia humoru obecnych w osobach dążących do świętości. Zachęca do rozwijania śmiało- ści i zapału ewangelizacyjnego, aby nie ulegać nawykom i pesymizmowi. Wskazuje, że do świętości dążymy we wspólnocie ludu Bożego, pielęgnu- jąc życie modlitwą. W ostatnim rozdziale swej adhortacji Ojciec Święty podkreśla realną obecność i działanie złego ducha – istotę osobową, która nas dręczy. „Nie myślmy więc, jakoby był to jakiś mit, wyobrażenie, symbol, postać czy pojęcie” (n. 161) – przestrzega papież. Jednocześnie wskazuje, że orężem w tej walce duchowej jest wiara wyrażająca się w modlitwie, rozważaniu słowa Bożego, sprawowaniu Mszy św., adoracji eucharystycznej, sakramencie Pojednania, uczynkach miłosierdzia, życiu wspólnotowym, zaan- gażowaniu misyjnym. W zakończeniu adhortacji Franciszek pisze: „Mam nadzieję, że te strony będą użyteczne dla całego Kościoła, aby poświęcił się on krzewie- niu pragnienia świętości. Prośmy, aby Duch Święty napełnił nas mocnym

18 pragnieniem bycia świętymi dla większej chwały Bożej i wspierajmy się nawzajem w tym zamiarze. W ten sposób będziemy mieli udział w szczę- ściu, którego świat nie może nam odebrać” (n. 177). B.G.

Paliusz dla arcybiskupa Grzegorza Rysia W tym roku abp Grzegorz Ryś otrzymał z rak papieża Franciszka paliusz – znak jedności między papieżem uosabiającym Kościół powszechny a hie- rarchą stojącym na czele Kościoła partykularnego. Zgodnie z Kodeksem prawa kanonicznego paliusz metropolitalny to biały wełniany pas, połączony ze sobą, zwyczajowo o szerokości kilku centymetrów. Zakładany na ornat na ramiona i opuszczany końcami na piersi i plecy. Ozdobiony jest wyszytymi sześcioma czarnymi równora- miennymi krzyżami, zakończony czarnymi, jedwabnymi fragmentami. Noszony jest wyłącznie jako element stroju liturgicznego, mający pod- kreślić funkcję i władzę metropolity w zgromadzeniu oraz jego łączność ze Stolicą Apostolską. Paliusz tkany jest z wełny owiec pobłogosławionych przez Ojca Świę- tego 21 stycznia, czyli we wspomnienie św. Agnieszki. Paliusz jest bowiem symbolem owiec, które na swych ramionach niesie Dobry Pasterz. Przed rozpoczęciem uroczystości poświęcenia i wręczenia paliuszy przez Ojca Świętego nowym metropolitom abp Ryś wraz z kard. Konradem Krajewskim modlili się przy grobie św. Piotra apostoła oraz przy figurze Księcia apostołów, która na tę jedyną uroczystość w roku jest specjalnie wyeksponowana. Następnie wzięli udział w liturgii sprawowanej przez Ojca Świętego na placu św. Piotra. P.O.

Papież Franciszek ustanowił 14 nowych kardynałów W bazylice św. Piotra w Watykanie odbył się 28 czerwca zwyczajny konsystorz publiczny, na którym Franciszek włączył do Kolegium Kar- dynalskiego 14 nowych purpuratów, w tym Polaka abp. Konrada Krajew- skiego, papieskiego jałmużnika. W uroczystość świętych apostołów Piotra i Pawła koncelebrowali oni Eucharystię wspólnie z papieżem. Każdy z kardynałów otrzymał przydzielone im kościoły tytularne i diakonie.

19 Biogramy nowych purpuratów, za KAI: Louis Raphaël I Sako urodził się 4 lipca 1948 r. w mieście Zakho w pobliżu granicy iracko-tureckiej. Święcenia przyjął 1 czerwca 1974 r. jako kapłan chaldejskiej archieparchii (archidiecezji) mosulskiej. Pracował następnie duszpastersko w swym Kościele, a także był katechetą, mimo początkowych sprzeciwów władz w Bagdadzie. 24 października 2002 r. Synod Biskupów Chaldejskich wybrał go na arcybiskupa Kirkuku (sakrę elekt przyjął 27 września następnego roku). W sierpniu 2009 r. i na początku muzułmańskiego miesiąca postu – ramadanu wraz z innymi przywódcami religijnymi Iraku, abp Louis Sako wezwał mieszkańców kraju do pokoju, pojednania narodowego i zakoń- czenia przemocy. Podkreślił przy tym, że apel ten jest „gestem solidarności z naszymi braćmi muzułmanami”, dodając, że „jako bracia i dzieci tego samego Boga musimy szanować się i współpracować dla dobra narodu i naszego kraju”. Zaznaczył też, że Irak potrzebuje pojednania i dialogu. 28 stycznia 2013 r. Synod Biskupów Chaldejskich, obradujący w Rzy- mie, wybrał ówczesnego arcybiskupa Mosulu na nowego patriarchę Babi- lonii i głowę tego wschodniego Kościoła katolickiego. Decyzję tę potwier- dził Benedykt XVI, udzielając elektowi 1 lutego tegoż roku tzw. communio ecclesiastica, czyli „wspólnoty kościelnej”. Patriarcha wielokrotnie i przy różnych okazjach potępiał zbrodnie eks- tremistów muzułmańskich, zwłaszcza z tzw. Państwa Islamskiego (ISIS) oraz bronił wypędzanych i mordowanych przez nich chrześcijan na tych ziemiach. Jednocześnie krytykował państwa zachodnie, zarzucając im nie- wystarczające przeciwdziałanie islamistom, a nawet bierność w obliczu cierpień wyznawców Chrystusa i innych mniejszości religijnych i etnicz- nych. Oskarżył nawet Stany Zjednoczone o doprowadzenie do obecnej sytuacji w Iraku, mówiąc, że wbrew ich twierdzeniom, jakoby chciały wprowadzić w tym kraju demokrację i dobrobyt, w rzeczywistości w ciągu 10 lat sytuacja tam się zdecydowanie pogorszyła. Według patriarchy USA pośrednio popierały terrorystów ISIS. Ale abp Sako ostro krytykował również kraje i organizacje muzułmań- skie, zarzucając im, że nie pomagają cierpiącym chrześcijanom i nie robią prawie nic, aby powstrzymać i przeciwstawić się ekstremistom. Zwierzchnik katolików chaldejskich musiał też stawiać czoła poważ- nym problemom w łonie swego Kościoła, np. w październiku 2014 r. zawie- sił w czynnościach 10 kapłanów za ucieczkę z Iraku i odmowę powrotu do porzuconych i pozostawionych na pastwie losu współwyznawców. Gdy

20 ukarani w ten sposób duchowni, mieszkający w większości w Stanach Zjed- noczonych, poprosili Franciszka o interwencję, a ten w styczniu 2015 r. zezwolił im na pozostanie w tym kraju, patriarcha sprzeciwił się tej decyzji i ponownie zażądał ich powrotu do Iraku. Patriarcha ma szereg ważnych nagród i odznaczeń kościelnych i świec- kich, m.in. w 2008 r. otrzymał tytuł Defensor Fidei („Obrońca Wiary”), a dwa lata później – Międzynarodową Nagrodę Pax Christi. Jest poliglotą: zna języki: syriacki, niemiecki, francuski, angielski, włoski i arabski. Obecnie będzie drugim patriarchą chaldejskim wyniesionym do god- ności kardynalskiej – pierwszym był jego bezpośredni poprzednik na tym urzędzie Emmanuel III Delly (1927–2014), mianowany kardynałem 24 listopada 2007 r. przez Benedykta XVI.

Abp Luis Francisco Ladaria Ferrer urodził się 19 kwietnia 1944 r. w miejscowości Manacor na Majorce. W 1966 r. ukończył wydział prawa Uniwersytetu Madryckiego, po czym wstąpił do Towarzystwa Jezusowego (jezuitów). 29 lipca 1973 r. przyjął święcenia kapłańskie. Ma za sobą studia na Papieskim Uniwersytecie Comillas w Madrycie i Wyższej Szkole Filo- zoficzno-Teologicznej św. Jerzego we Frankfurcie nad Menem. W 1975 r. uzyskał doktorat z teologii na Papieskim Uniwersytecie Gregoriańskim i w tymże roku został profesorem teologii dogmatycznej na uniwersytecie Comillas. W 1984 r. stanął na czele wydziału teologicznego na Gregoria- num, a w latach 1986–1994 był wicerektorem tej uczelni. W latach 1992– 1997 był członkiem Międzynarodowej Komisji Teologicznej, a od 2004 r. do 2008 jej sekretarzem generalnym. Ponadto od 1995 r. był konsultorem Kongregacji Nauki Wiary. 2 sierpnia 2016 r. stanął na czele komisji ustano- wionej przez Papieża Franciszka w celu przestudiowania kwestii diakonatu kobiet. 1 lipca 2017 r. Ojciec Święty mianował go prefektem Kongregacji Nauki Wiary.

Abp Angelo De Donatis urodził się 4 stycznia 1954 r., a święcenia kapłań- skie przyjął 12 kwietnia 1980 r. Ukończył studia filozoficzne na papieskim Uniwersytecie Laterańskim oraz uzyskał kościelny licencjat z teologii moralnej na papieskim Uniwersytecie Gregoriańskim. Początkowo praco- wał duszpastersko, a następnie był kierownikiem duchowym w seminarium rzymskim. Przez kilka lat był proboszczem parafii św. Marka na Kapitolu w centrum Wiecznego Miasta, którą przekształcił w ośrodek duchowości. Jest cenionym rekolekcjonistą, poświęcającym się szczególnie formacji kapłańskiej. Prowadził dni skupienia, a także rekolekcje dla zakonników i zakonnic. W 2014 r. Ojciec Święty powierzył mu prowadzenie rekolekcji

21 dla Kurii Rzymskiej. 14 września 2015 r. został mianowany biskupem pomocniczym diecezji rzymskiej, otrzymując stolicę tytularną Motula. Sakrę biskupią przyjął z rąk Papieża Franciszka 9 listopada 2015 r. 26 maja 2017 r. Ojciec Święty mianował go wikariuszem generalnym dla diecezji rzymskiej, a jednocześnie archiprezbiterem bazyliki św. Jana na Lateranie.

Abp Angelo Becciu urodził się 2 czerwca 1948 r. w Pattada, niedaleko Sassari na Sardynii. Święcenia kapłańskie przyjął 27 sierpnia 1972 r. Należy do prezbiterium diecezji Ozieri. Uzyskał doktorat z prawa kanonicznego. 1 maja 1984 r. podjął pracę w służbach dyplomatycznych Stolicy Apostol- skiej, w tym w Republice Środkowoafrykańskiej, Sudanie, Nowej Zelandii, Liberii, Wielkie Brytanii, USA. 15 października 2001 r. Jan Paweł II mia- nował go nuncjuszem w Angoli, gdzie w marcu 2009 r. gościł Benedykta XVI. Od 23 lipca 2009 r. był papieskim przedstawicielem na Kubie. Zna francuski, angielski, hiszpański i portugalski. 10 maja 2011 r. Benedykt XVI mianował go substytutem ds. ogólnych w Sekretariacie Stanu. Od 4 lutego 2017 r. jest też papieskim delegatem przy Zakonie Maltańskim.

Abp Konrad Krajewski urodził się w Łodzi 25 listopada 1963 r. W 1982 r. wstąpił do miejscowego Wyższego Seminarium Duchownego. W 1988 r. uzyskał magisterium z teologii na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim i tego samego roku, 11 czerwca przyjął święcenia kapłańskie z rąk ówcze- snego biskupa łódzkiego Władysława Ziółka. Przez dwa lata pracował duszpastersko w swej diecezji. W 1990 r. podjął studia w zakresie liturgiki na Papieskim Instytucie Liturgicznym „Anselmianum”, gdzie uzyskał w 1993 r. kościelny licencjat. W 1995 r. obronił doktorat z teologii ze spe- cjalizacją w dziedzinie liturgiki na Papieskim Uniwersytecie św. Tomasza z Akwinu „Angelicum”. Po powrocie z Rzymu w 1995 r. był ceremoniarzem abp. Władysława Ziółka oraz wykładowcą liturgiki i dyrektorem biblioteki Wyższego Semina- rium Duchownego w Łodzi. W 1997 r., podczas wizyty Jana Pawła II w Pol- sce, zajmował się przygotowaniem liturgicznym wszystkich stacji. Od tegoż roku był prefektem swego dawnego Seminarium Duchownego w Łodzi, a 1 października 1998 r. podjął pracę w Urzędzie Papieskich Celebracji Liturgicznych. Od 12 maja 1999 r. do czasu mianowania go szefem Urzędu Dobroczynności Apostolskiej 3 sierpnia 2013 r. był ceremoniarzem papieskim. Sakrę biskupią przyjął 17 września 2013 r. w bazylice watykańskiej. Był bliskim współpracownikiem św. Jana Pawła II. Przed kamerami telewizji publicznej, w filmie Tajemnica Jana Pawła II, podzielił się przej- mującymi wspomnieniami o osobie Ojca Świętego.

22 Pełniąc swoje odpowiedzialne zadania, obecny kardynał-nominat udzie- lał się także duszpastersko, troszcząc się szczególnie o najuboższych i bezdomnych. W czerwcu 2017 r. odstąpił swoje rzymskie mieszkanie rodzinie syryjskich uchodźców. Jałmużnik papieski, z chwilą mianowania go na to stanowisko przed pięciu laty, usłyszał wtedy od Franciszka, że „biurko nie jest dla niego i może je sprzedać”. „Nie czekaj na pukanie, wyjdź i szukaj ubogich” – dodał papież. Polski hierarcha wziął sobie te słowa do serca i od początku swojej posługi jest niezwykle aktywny na tym polu. Szczególną troską otacza bezdomnych skupiających się w okolicach Watykanu i imigrantów. Na wieść o rodzinie Syryjczyków, którym urodziło się właśnie dziecko, arcybiskup bez wahania odstąpił im swoje watykańskie mieszkanie, a sam przeniósł się do swego biura. Wyjaśnił, że swoje zachowanie uważa za coś najzwyklejszego. „Wielu kapłanów na całym świecie postępuje tak samo i to nie od dzisiaj” – dodał jałmużnik papieski. Wyjaśnił, że miłosierdzie i dzielenie się „należy do kodu genetycznego Kościoła” i dodał: „Nie mam rodziny, jestem zwykłym kapłanem, odstąpienie miesz- kania nic mnie nie kosztuje”.

Abp Joseph Coutts, arcybiskup Karaczi w Pakistanie urodził się 21 lipca 1945 r. w Amritsarze. 9 stycznia 1971 r. w Lahaurze otrzymał święcenia kapłańskie. Został skierowany na studia uzupełniające do Rzymu, a następ- nie był wykładowcą filozofii w Wyższym Seminarium Duchownym Chry- stusa Króla w Karaczi. 5 maja 1988 r. został mianowany biskupem koadiu- torem diecezji Hajdarabad. Sakrę biskupią przyjął 16 września tegoż roku. Pełnię rządów w diecezji objął 1 września 1990 r., po przejściu na emeryturę poprzednika. 27 czerwca 1998 r. został mianowany ordynariuszem diecezji Fajsalabad, a 25 stycznia 2012 r. arcybiskupem metropolitą Karaczi. W 2007 r. Katolicki Uniwersytet w Eichstätt-Ingolstadt w Niemczech przy- znał mu Nagrodę Shalom za jego zaangażowanie w dialog międzyreligijny w Pakistanie.

Bp António Augusto dos Santos Marto, biskup Leirii-Fátimy w Portu- galii urodził się 5 maja 1947 r. w Tronco. Studiował w seminariach w Vila Real oraz w Porto. Uzyskał ponadto tytuł doktora teologii na Papieskim Uniwersytecie Gregoriańskim w Rzymie. Święcenia kapłańskie otrzymał 7 listopada 1971 r. Pracował przede wszystkim w seminarium w Porto, w którym był m.in. prefektem. 10 listopada 2000 r. Jan Paweł II miano- wał go biskupem pomocniczym Bragi, ze stolicą tytularną Bladia. Sakrę biskupią ks. Marto przyjął 11 lutego 2001 r. W 2004 r. został mianowany biskupem ordynariuszem Viseu, a w 2006 r. został przeniesiony na stolicę

23 biskupią Leiria-Fátima. W latach 2008–2011 był i ponownie od 2014 r. jest wiceprzewodniczącym Konferencji Episkopatu Portugalii.

Abp Pedro Ricardo Barreto Jimeno SJ, arcybiskup Huancayo w Peru urodził się 12 lutego 1944 r. w Limie. W 1961 r. wstąpił do nowicjatu księży jezuitów. W latach 1967–1972 studiował na jezuickim wydziale filo- zoficznym w Alcalá de Henares w Hiszpanii. Następnie studiował teologię w Limie. Święcenia kapłańskie przyjął 18 grudnia 1971 r. w Towarzystwie Jezusowym. Był rektorem seminarium Najświętszego Serca Jezusowego, a także członkiem komitetu ds. laikatu, rady kapłańskiej i kolegium kon- sultorów diecezji Callao. W 2000 r. został wikariuszem generalnym tamtej- szego biskupa. 21 listopada 2001 roku św. Jan Paweł II mianował go wikariuszem apostolskim Jaén i biskupem tytularnym Acufida. Sakrę przyjął 1 stycznia 2002 r. 17 lipca 2004 r. papież mianował go arcybiskupem Huan- cayo. Był przewodniczącym komisji episkopatu ds. działań społecznych, przewodniczącym wydziału ds. sprawiedliwości i solidarności Latynoame- rykańskiej Rady Biskupiej (CELAM). W latach 2006–2009 był zastępcą sekretarza generalnego, a w latach 2012–2015 wiceprzewodniczącym episkopatu Peru. Jest znany jako bojownik o prawa ludności autochtonicznej. W 2015 r. utworzył Panamazońską Sieć Kościelną.

Abp Désiré Tsarahazana, arcybiskup Toamasiny na Magadaskarze uro- dził się 13 czerwca 1954 r. w Besahona Antindra na terenie archidiecezji Antsiranana. Uczył się w niższych seminariach duchownych w Mahajandze i Antsirananie. Studiował w wyższym seminarium duchownym w miej- scowości Ambatoroka w archidiecezji Antananarivo. Święcenia kapłańskie przyjął 28 września 1986 r. Był wikariuszem dystryktu duszpasterskiego Mananara-Nord (1988–1989), rektorem seminarium propedeutycznego w swej rodzinnej archidiecezji, wychowawcą i wykładowcą w tamtejszym niższym seminarium duchownym, sekretarzem koordynatorem ds. księży oraz kapelanem żandarmerii (1990–1999). Od 2000 r. kontynuował studia teologiczne na Uniwersytecie Katolickim w Lyonie we Francji. Tam zastała go papieska nominacja na biskupa diecezji Fenoarivo Atsinanana. Sakrę biskupią przyjął 18 lutego 2001 r. W 2008 r. został przeniesiony do diecezji Toamasina – od 2010 r. jest jej arcybiskupem metropolitą. Od listopada 2012 r. przewodniczy Konferencji Biskupiej Madagaskaru.

Abp Giuseppe Petrocchi, arcybiskup L’Aquila we Włoszech urodził się 19 sierpnia 1948 r. w Venagrande w gminie Ascoli. Uczył się w seminarium biskupim, a następnie w liceum w tym mieście. Od 1967 r. zdobywał

24 formację kapłańską w Papieskim Wyższym Seminarium Rzymskim, jed- nocześnie studiując na Papieskim Uniwersytecie Laterańskim (filozofia i teologia), a następnie na Uniwersytecie w Maceracie (filozofia) i Uni- wersytecie Państwowym w Rzymie (psychologia). Święcenia kapłańskie przyjął 15 września 1973 r. Był m.in. duszpasterzem młodzieży w Ascoli Piceno (1973–1975), nauczycielem religii w państwowym liceum nauko- wym (1973–1978), dyrektorem diecezjalnego ośrodka powołaniowego (1975–1978), głównym animatorem diecezjalnego ruchu Dzieło Maryi (1975–1996), nauczycielem filozofii, pedagogiki i psychologii w państwo- wym liceum klasycznym (1978–1997), proboszczem w Cerreto di Vena- rotta (1981–1986), Trisungo (1986–1998), redaktorem naczelnym biuletynu diecezjalnego (1991–1998). W lutym 1998 r. został proboszczem parafii świętych Piotra i Pawła w Ascoli Piceno. Lecz już w czerwcu Jan Paweł II mianował go biskupem diecezji Latina-Terracina-Sezze-Priverno. Sakrę biskupią przyjął 20 września tegoż roku. W latach 2005–2013 przeprowa- dził pierwszy synod diecezjalny. W 2013 r. Franciszek mianował go arcybiskupem metropolitą Aquili. Mówi po francusku, angielsku, niemiecku i hiszpańsku.

Abp Thomas Aquinas Manyo Maeda, arcybiskup Osaki w Japonii uro- dził się 3 marca 1949 r. w Kami-Goto k. Nagasaki. Święcenia kapłańskie przyjął 19 marca 1975 r. Był wikariuszem i proboszczem parafii, wydawcą biuletynu diecezjalnego, szefem diecezjalnej komisji ds. środków przekazu i wikariuszem sądowym diecezji Nagasaki. Od 2006 r. był sekretarzem generalnym Konferencji Biskupów Katolickich Japonii. W 2011 r. Bene- dykt XVI mianował go biskupem Hiroszimy. Sakrę biskupią ks. Maeda przyjął 23 września tegoż roku. W sierpniu 2014 r. Franciszek mianował go arcybiskupem Osaki. Od 2016 r. abp Maeda jest wiceprzewodniczącym Konferencji Biskupów Katolickich Japonii.

Abp Sergio Obeso Rivera, arcybiskup-senior archidiecezji Xalapa w Mek- syku, urodził się 31 października 1931 r. w Xalapie (stolicy stanu Vera- cruz w środkowo-wschodniej części kraju). 23 stycznia 1944 r. wstąpił do seminarium duchownego, a po jego ukończeniu kontynuował studia na Papieskim Uniwersytecie Gregoriańskim w Rzymie, uzyskując licencjat z filozofii i doktorat z teologii. 31 października 1954 r. również w Wiecz- nym Mieście przyjął święcenia kapłańskie, po czym wrócił do kraju i do 1971 r. pracował tam duszpastersko oraz nauczał i był ojcem duchownym w swym dawnym seminarium, a także udzielał się jako kapelan sióstr. 30 kwietnia 1971 r. Paweł VI mianował go biskupem diecezji Papantla

25 (również w stanie Veracruz); sakrę nominat przyjął 29 czerwca tegoż roku. 18 stycznia 1974 r. papież powołał go na arcybiskupa-koadiutora Xalapa, a gdy ówczesny metropolita tego miasta zmarł, 12 marca 1979 r. abp Obeso objął po nim rządy w tej archidiecezji. W latach 1982–1988 był przez dwie kadencje przewodniczącym Meksykańskiej Konferencji Biskupiej (CEM), po czym raz jeszcze wybrano go na to stanowisko na lata 1995–1997. Pia- stował też szereg innych odpowiedzialnych urzędów w łonie episkopatu swego kraju. 10 kwietnia 2007 r., mając ponad 75 lat, ustąpił z urzędu rządcy swej ojczystej archidiecezji.

Bp Toribio Ticona Porco, emerytowany przełożony prałatury terytorialnej Corocoro w Boliwii, urodził się 25 kwietnia 1937 r. w mieście Atocha na południu kraju. Przed wstąpieniem do seminarium duchownego pracował jako górnik, aby pomóc materialnie rodzinie. Ostatecznie jednak ukończył filozofię i teologię w seminarium w Sucre i 29 stycznia 1967 r. przyjął świę- cenia jako kapłan prałatury Corocoro. Uzupełniał następnie studia w Insty- tucie Duszpasterskim Latynoamerykańskiej Rady Biskupiej (CELAM) i dwuletnie studium duszpasterstwa katechetycznego przy Ośrodku „Lumen Vitae” w Brukseli. 5 kwietnia 1986 r. Jan Paweł II mianował go biskupem pomocniczym diecezji Potosí (sakrę nominat przyjął 31 maja tegoż roku), a 4 czerwca 1992 r. przeniósł go na stanowisko prałata Corocoro. Z urzędu bp Ticona ustąpił 10 lat później – 29 lipca 2012 r. Jako kapłan i biskup posługiwał się w swej posłudze duszpasterskiej językami hiszpańskim i quechua, a już w Corocoro nauczył się w stopniu komunikatywnym wszystkich używa- nych tam języków indiańskich.

Abp Aquilino Bocos Merino, klaretyn hiszpański, urodził się 17 maja 1938 r. w Canillas de Esgueva k. Valladolid. Po ukończeniu seminariów kla- retyńskich złożył w tym zgromadzeniu w 1956 r. śluby zakonne i w 1963 r. przyjął święcenia kapłańskie. Ma za sobą studia na Uniwersytecie Papie- skim w Salamance i dyplom z psychologii klinicznej. W latach 1964–1967 był kierownikiem duchowym Wyższego Kolegium Maronickiego w Sala- mance, w okresie 1967–1980 piastował podobne stanowisko w Teologa- cie Klaretyńskim; wykładał też w różnych ośrodkach nauczania swego zgromadzenia. Był dyrektorem przeglądu zakonnego „Vida Religiosa”, współzałożycielem Instytutu Teologicznego Życia Zakonnego w Madrycie i dyrektorem tamtejszej Szkoła „Regina Apostolorum”. W latach 1980–1985 był prowincjałem misjonarzy klaretynów w Kastylii, a w latach 1985–1991 – radcą generalnym swego zgromadzenia.

26 Od 1991 r. przez dwie kadencji pełnił urząd przełożonego generalnego tej wspólnoty zakonnej. W tym okresie był także przez dwie kadencje człon- kiem Unii Wyższych Przełożonych Zakonnych. W 1994 r. uczestniczył w Synodzie Biskupów nt. życia konsekrowanego oraz w dwóch zebraniach specjalnych przygotowawczych do zgroma- dzeń synodu – dla Europy w 1999 r. i w 2002 r. Jest autorem wielu książek i artykułów w różnych czasopismach.

Dekrety o heroiczności cnót Ojciec Święty zatwierdził 21 maja 11 dekretów o heroiczności cnót. Jeden z nich dotyczy Prymasa Polski, kard. Augusta Hlonda. Pozostałe dotyczą heroiczności cnót osób, o których zamieszczamy poniżej podsta- wowe informacje: Sługa Boży Michał Angelo Builes, biskup Santa Rosa de Osos, założy- ciel wielu zgromadzeń zakonnych, urodzony w Antioquia (Kolumbia) 9 września 1888 r., zmarł 29 września 1971 r. w Medellín (Kolumbia). Sługa Boży Henryk Mauri, kapłan diecezjalny, założyciel oblatek Chry- stusa Króla, urodzony w Bosisio Parini (Włochy) 26 października 1883 r., a zmarły w Sestri Levante (Włochy) 10 maja 1967 r. Sługi Bożego Jana Chrzciciela Berthier, kapłan-saletyn, założyciel zgromadzenia Misjonarzy św. Rodziny, urodzony w Châtonnay (Francja) 24 lutego 1840 r., a zmarły w Grave (Holandia) 16 października 1908 r. Sługi Bożego Wilhelma Eberschweiler, kapłan- jezuita, urodzony 5 grudnia 1837 r. w Püttlingen (Niemcy) i zmarły 23 grudnia 1921 r. w Exaten (Holandia). Sługi Bożego Piotra Uccelli, kapłan- członek Zgromadzenia Braci św. Fran- ciszka Ksawerego; urodzony w Barco di Bibbiano (Włochy) 10 marca 1874 r., a zmarły w Vincenza (Włochy) 29 października 1954 r. Sługi Bożego Piusa Dellepiane, kapłan, członek zakonu minimitów, urodzony w Genui (Włochy) 4 stycznia 1904 r., a zmarły w Rzymie 12 grudnia 1976 r. Sługi Bożego Norberta McAuliffe (w świecie: Jan), brat Instytutu Braci Najśw. Serc Jezusa i Maryi, urodzony w Nowym Jorku (USA) 30 września 1886 r. i zmarły w Alokolum (Uganda) 3 lipca1959 r.

27 Służebnica Boża Franciszka od Ran Jezusa (w świecie Kolumba Anto- nia Martí y Valls), mniszka II zakonu św. Franciszka w klasztorze Bożej Opatrzności w Badalona; urodzona w Badalona (Hiszpania) 26 czerwca 1860 r. i tam też zmarła 4 czerwca 1899 r. Służebnica Boża Eleonora od Matki Najświętszej (w świecie Isora Maria Ocampo), mniszka dominikanka, urodzona 14 sierpnia 1841 r. w Cerro Famatina (Argentyna), zmarła w Córdobie (Argentyna) 28 grudnia 1900 r. Służebnica Boża Angela Maria od Serca Jezusowego (w świecie Maria Cecylia Autsch), ze zgromadzenia Trynitarek z Walencji, urodzona 26 marca 1900 w Röllecken (Niemcy) i zmarła w obozie koncentracyjnym w Birke- nau, 23 grudnia 1944 r. Służebnica Boża Maria Jadwiga Zivelonghi, zakonnica ze zgromadzenia Córek Jezusa, urodzona w Gorgusello di Breonio (Włochy) 26 kwietnia 1919 r., a zmarła 18 marca 1949 r. w Sant’Ambrogio di Valpolicella (Włochy). Kard. August Hlond urodził się 5 lipca 1881 r. na pograniczu Brzęcz- kowic i Mysłowic. Od szóstego roku życia uczęszczał do szkoły ludowej w Brzezince. Jako chłopiec wraz ze starszym bratem Ignacym udał się do Turynu. W 1897 r. złożył śluby zakonne w zgromadzeniu księży salezjanów. Podjął studia na Uniwersytecie Gregoriańskim, które ukończył doktoratem z filozofii w 1900 r. Po powrocie do Polski, do święceń kapłańskich, pełnił obowiązki wychowawcy i nauczyciela, dyrygenta chóru i sekretarza dyrek- tora zakładu salezjańskiego w Oświęcimiu. W 1905 r. otrzymał z rąk bp. Anatola Nowaka święcenia kapłańskie, a następnie objął stanowisko kapelana w zakładzie Lubomirskiego w Kra- kowie. Przeniesiony do Przemyśla, przez dwa lata pełnił funkcję dyrek- tora placówki salezjańskiej. Następnie w 1909 r. został przeniesiony do Wiednia, gdzie przez ponad 10 lat był prowincjałem nowo utworzonej prowincji obejmującej Austrię, Węgry i część Niemiec. 7 listopada 1922 r. otrzymał nominację na administratora apostolskiego dla Górnego Śląska – górnośląskiej części diecezji wrocławskiej, która przypadła Polsce po plebiscycie. 28 października 1925 r. papież zatwierdził nową organizację teryto- rialną Kościoła w Polsce. Jedną z nowych diecezji była diecezja katowicka. Ks. Hlond został jej pierwszym biskupem. Kierował jednak Kościołem na Śląsku tylko cztery lata (listopad 1922 r. – czerwiec 1926 r.). 24 czerwca 1926 r. został mianowany przez Piusa XI arcybiskupem gnieźnieńskim i poznańskim – prymasem Polski.

28 W czasie posługi biskupiej zorganizował zarządzanie diecezją: kurię, kapitułę, sąd biskupi. Zadecydował o miejscu utworzeniu seminarium duchownego z siedzibą w Krakowie. Zainicjował publikację „Gościa Nie- dzielnego”. W dziedzinie duszpasterstwa przyczynił się do stopniowej polonizacji duszpasterstwa przez utworzenie własnych central dla bractw i stowarzyszeń katolickich. 3 stycznia 1926 r. został konsekrowany na biskupa, a 24 czerwca 1926 r. mianowany arcybiskupem gnieźnieńskim i poznańskim, prymasem, przez papieża Piusa XI, natomiast 20 czerwca 1927 r. kreowany kardynałem. Jego proces beatyfikacyjny trwa od 9 stycznia 1992 r. Postulatorem jest ks. Pierluigi Cameroni, zaś wicepostulatorem ks. Bogusław Kozioł.

*** Franciszek przyjął 6 marca w Watykanie prefekta Kongregacji Spraw Kano- nizacyjnych, kardynała Angelo Amato, i upoważnił tę dykasterię do ogło- szenia 12 dekretów. Jeden z nich dotyczy heroiczności cnót redemptorysty, Sługi Bożego, ojca Bernarda Łubieńskiego. Bernard Łubieński, potomek zasłużonej dla ojczyzny i Kościoła rodu, syn Tomasza i Adelajdy Łubieńskich, urodził się 9 grudnia 1846 r. w Guzowie k. Warszawy. Dzieciństwo i wczesną młodość przeżył w domu rodzinnym. Po ukończeniu studiów humanistycznych w katolickim kolegium w Ushaw, w Anglii, wstąpił do zgromadzenia redemptorystów i 7 maja 1866 r. złożył śluby zakonne w Bishop Eton k. Liverpool. Tam także rozpoczął studia filozoficzne i teologiczne, które ukończył w międzynarodowym seminarium zakonnym w Wittem, w Holandii. Święcenia kapłańskie przyjął w Akwizgranie 29 grudnia 1870 r. Przez 11 lat pracował w Anglii jako misjonarz i duszpasterz wśród katolików angielskich i polskich emigrantów. Pełnił też odpowiedzialne obowiązki w swej wspólnocie zakonnej. Powróciwszy do ojczyzny w 1883 r., przyczynił się do założenia domu zakonnego redemptorystów w Mościskach, gdzie rozwinął intensywną dzia- łalność duszpasterską i misyjną, pomimo poważnego paraliżu nóg, któremu uległ już w 1885 r. Był także przełożonym tego domu zakonnego w latach 1894–1903. Przebywając następnie w Krakowie, od 1903 r. do 1905 r., oraz w Warszawie, w latach 1906–1911, prowadził nadal działalność misyjną i rekolekcyjną wśród różnych warstw społeczeństwa polskiego. Następnie został przełożonym klasztoru w Mościskach. Funkcję tę peł- nił w latach 1912–1918. Wówczas przyczynił się do ocalenia tego domu

29 zakonnego podczas I wojny światowej, jak również pomagał okolicznej ludności i prowadził działalność duszpasterską zwłaszcza wśród młodzieży. W latach 1919–1926 należał do wspólnoty redemptorystów w Krakowie. Pełnił wtedy ważne obowiązki zakonne oraz sprawował różne posługi kapłańskie w kościele przyklasztornym i w innych kościołach Krakowa. Po powrocie do Warszawy w 1926 r. przebywał w tamtejszym klasztorze aż do śmierci. Przeprowadził ponad 1000 serii rekolekcji i misji ludo- wych, zwłaszcza wśród robotników i mieszkańców wsi, a także za granicą, m.in. w Niemczech, Rosji i Finlandii. Szerzył kult Matki Bożej Nieustającej Pomocy i polskich świętych, pisał artykuły i książki o tematyce religijnej, otaczał duchową opieką zgromadzenia zakonne. Już za życia cieszył się opinią świętości i zaufaniem wiernych korzystających z jego kierownictwa duchowego. Zmarł 10 września 1933 r. Starania o jego beatyfikację zostały rozpoczęte w 1961 r. Do jej przeprowadzenia konieczne jest także uznanie autentyczności cudu za wstawiennictwem Sługi Bożego. *** Kongregacja uznała także cuda potrzebne do kanonizacji Pawła VI i abp. Oskara Romero oraz Franciszka Spinellego i Marii Katarzyny Kasper. Bł. abp Oskar Romero kierował archidiecezją San Salvador. Został zastrzelony 24 marca 1980 r. podczas odprawiania Mszy św. w kaplicy stołecznego szpitala. Arcybiskup walczył o prawa człowieka w ojczystym Salwadorze, odważnie krytykował przejawy niesprawiedliwości, potępiał akty przemocy obu stron rozdzierającej kraj wojny domowej. Franciszek Spinelli urodził się 14 kwietnia 1853 r. w Mediolanie. Wstąpił do seminarium duchownego w Bergamo. W 1875 r., w wieku 22 lat, przyjął święcenia kapłańskie. Razem z Gertrudą Comensoli założył Instytut Sióstr Czcicielek Najświętszego Sakramentu. Zmarł 6 lutego 1913 r. w Rivolta d’Adda w opinii świętości. Jest patronem ubogich i opuszczonych. Beaty- fikował go 21 czerwca 1992 r. Jan Paweł II. Maria Katarzyna Kasper urodziła się 26 maja 1820 r. w miejscowości Dernbach, w Nadrenii-Palatynacie, w rodzinie wielodzietnej. Po śmierci rodziców założyła Zgromadzenie Sióstr Ubogich Służebnic Ukrzyżowanego Jezusa, zaaprobowane przez biskupa w 1850 r. i przyjęła imię zakonne Maria. 27 stycznia 1898 r. doznała ataku serca. Zmarła 2 lutego tegoż roku w swym mieście rodzinnym. Błogosławioną ogłosił ją 16 kwietnia 1978 r. Paweł VI.

30 *** Inne podpisane w tym półroczu przez Ojca Świętego dekrety o heroiczności cnót dotyczą męczenników: biskupa Piotra Claverie OP, ordynariusza Oranu oraz 18 towarzyszy zakonników oraz zakonnic zamordowanych z nienawiści do wiary w Algierii w latach 1894–1996. Biskup Pierre Claverie, dominikanin (1938–1996), był w latach 1981–1996 ordynariuszem algierskiego Oranu. Zginął wraz ze swym mło- dym kierowcą, muzułmaninem Mohamedem Bouchikhim, w wyniku wybuchu samochodu-pułapki przed wejściem do domu biskupiego. W gronie pozostałych męczenników jest siedmiu trapistów z klasztoru w Tibhirine, zamordowanych w maju tego samego roku przez terro- rystów islamskich. Franciszek napisał wstęp do poświęconej im książki pt. Tibhirine l’héritage (Tibhirine dziedzictwo). Wszyscy wspomniani męczennicy w trudnym dla Algierii okresie zde- cydowali się świadomie pozostać tam u boku swoich braci muzułmanów, wierni Chrystusowi i Kościołowi. Na styku różnych religii i kultur pragnęli dawać świadectwo pokoju i dialogu. Inny dekret dotyczy Rumunki, Weroniki Antal (7 grudnia 1935– –24 sierpnia 1958), członkini Franciszkańskiego Zakonu Świeckiego, zamor- dowanej podczas próby gwałtu. W czasach dyktatury komunistycznej była aktywnie zaangażowana w życie swej parafii i złożyła prywatne śluby czy- stości, żyjąc jak zakonnica. *** Ojciec Święty podpisał także dwa dekrety o cudach i cztery inne o hero- iczności cnót. Spośród czterech dekretów o cudach jeden dotyczy błogosławionej Nazarii Ignacii od św. Teresy od Jezusa (1889–1943), założycielki Insty- tutu Sióstr Misjonarek Krzyżowych Kościoła. Urodziła się 10 stycznia 1889 r. w Madrycie jako czwarte z jedenaściorga dzieci. Mając dziewięć lat w 1898 r. przystąpiła do Komunii Świętej i wraz z rodzicami wyemigrowała do Meksyku. Wróciła do Hiszpanii i tam w 1912 r. rozpoczęła nowicjat. 16 czerwca 1925 r. rozpoczęła starania związane z założeniem nowego zgromadzenia, a już 12 lutego 1927 r. założyła świecki Instytut Sióstr Misjo- narek Krzyżowych Kościoła (łac. Instituo de las Misioneras Cruzadas de la Iglesia) w Oruro w Boliwii. Formalnie jednak Instytut został zatwierdzony 9 czerwca 1947 r. przez Piusa XII. Nazaria Ignacia March Mesa zmarła w opinii świętości 6 lipca 1943 r. w Buenos Aires. Została beatyfikowana przez papieża Jana Pawła II 27 września 1992 r.

31 Kolejne trzy dekrety dotyczą cudów do beatyfikacji: za wstawiennictwem Elżbiety Eppinger, założycielki Zgromadzenia Sióstr Najświętszego Zbawiciela, ur. 9 września 1814 r. w Niederbronn (Francja) i tam zmarłej 31 lipca 1867 r., za wstawiennictwem Clelii Merloni, założycielki Instytutu Apostołek Najświętszego serca Jezusowego, ur. 10 marca 1861 r. w Forlì (Włochy), a zm. 21 listopada 1930 r. w Rzymie, a także za wstawiennictwem Marii Krucyfissy od Miłości Bożej (w świecie: Maria Gargani; ur. 23 grudnia 1892 r. w Morra Irpino, dziś Morra De Sanctis, a zm. 23 maja 1973 r. w Neapolu), założycielki Zgromadzenia Apostołek Najświętszego Serca (Włochy). Dwa dekrety o heroiczności cnót dotyczą włoskiego księdza Ambrosio Grittani (1907–1951), założyciela Oblatek św. Benedykta Józefa Labre, a także francuskiej pisarki, Madeleine Delbrêl, nawróconej komunistki, która później stała się bardzo znaczącą postacią życia religijnego we Fran- cji, autorką ważnych książek. Urodziła się Mussidan 24 października 1904 r., zmarła zaś w Ivry-sur-Seine 13 października 1964 r.

P.O., życiorysy kandydatów na ołtarze: za KAI

Wspomnienie Maryi Matki Kościoła Papież Franciszek postanowił, że na całym świecie w obrządku łacińskim obchodzone będzie wspomnienie Maryi Matki Kościoła. W Watykanie opublikowano dekret Kongregacji ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów z 11 lutego br. na ten temat. Czytamy w nim, że decyzją Ojca Świętego wspomnienie to będzie obchodzone w poniedziałek po Zesłaniu Ducha Świętego. Do polskiego kalendarza liturgicznego święto zostało wprowadzone już 4 maja 1971 r. przez Episkopat Polski. Dekret papieski podpisany został przez prefekta watykańskiej dykasterii liturgicznej kard. Roberta Saraha. Przypomniano w nim motywa- cję biblijną i teologiczną obchodów święta, a także słowa bł. Pawła VI z 21 listopada 1964 r. ogłaszające Maryję Matką Kościoła. Święto to zostało wpisane do szeregu partykularnych kalendarzy liturgicznych. B.G.

32 Święcenia nuncjuszy apostolskich 20 marca papież Franciszek udzielił święceń biskupich trzem nowym nun- cjuszom apostolskim: 50-letniemu prał. Waldemarowi Sommertag z Polski, papieskiemu przedstawicielowi w Nikaragui, 59-letniemu prał. Alfredowi Xuereba z Malty, byłemu sekretarzowi Benedykta XVI – w Korei i Mon- golii oraz 55-letniemu prał. José Avelino Bettencourt z Kanady, dotych- czasowemu szefowi protokołu w Sekretariacie Stanu – w Gruzji i Armenii. P.O.

33 EPISKOPAT POLSKI

„Siedem darów z Wieczernika” List biskupów polskich do kapłanów na Wielki Czwartek 2018 roku 1. Zaproszenie do Wieczernika 2. Sześć pierwszych darów Wieczernika a. Dar Eucharystii i kapłaństwa służebnego b. Dar pokoju i odpuszczenia grzechów c. Dar Maryi i Apostołów 3. Dar siódmy: Pięćdziesiątnica a. Dary Ducha to znak czasu! b. „Bóg nie jest Bogiem zamieszania, lecz pokoju” (1 Kor 14,33) 4. Pełnia darów Wieczernika: biblijna harmonia

1. Zaproszenie do Wieczernika Drodzy Bracia Kapłani!

Najbliższy czas w polskim Kościele będziemy przeżywać w blasku tajemnicy Ducha Świętego. Dwuletni program duszpasterski kieruje nas wezwaniem „Duch, który umacnia miłość” i ma nas doprowadzić – choć to już w przyszłym roku – do pogłębienia tajemnicy życia „w mocy Bożego Ducha”. Natomiast tegoroczne hasło duszpasterskie: „Jesteśmy napełnieni Duchem Świętym” przypomina nam Wieczernik, w którym – jak mówi słowo Boże w Dziejach Apostolskich – „wszyscy zostali napełnieni Duchem Świętym” (Dz 2,4). W Wielki Czwartek ponownie wchodzimy duchowo do Wieczernika – i nie wychodźmy z niego przed czasem! W Wieczerniku mają swój początek największe dary Naszego Zba- wiciela dla Kościoła. Tam przecież Jezus Chrystus w dzień przed swoją męką ustanowił Eucharystię i sakrament kapłaństwa. Tam w osiem dni po swoim Zmartwychwstaniu dwukrotnie powiedział do Apostołów: „Pokój

34 wam!” (J 21,19–20) i dał im Ducha, aby odpuszczali grzechy. W Wieczer- niku pierwsza wspólnota Kościoła poznała macierzyńską moc wstawiennic- twa Maryi, tam też zaczęła realizować wolę Pana, aby służba Apostołów pod zwierzchnictwem Piotra była przekazywana w następstwie sukcesji. Tam wreszcie zstąpił Duch Święty ze swoimi charyzmatami i dał uczniom władzę zwiastowania Ewangelii z kerygmatyczną mocą, aby wspólnota chrześcijańska wzrastała. Jest to razem siedem wielkich darów, które Bóg związał z „salą na górze”, z Wieczernikiem.

2. Sześć pierwszych darów Wieczernika a. Dar Eucharystii i kapłaństwa służebnego O pierwszych dwóch z tych darów św. Jan Paweł II tak napisał w swoim Liście do kapłanów z roku 2005: „szczególną radość sprawia mi doroczne, duchowe spotkanie w Wielki Czwartek, w dniu, w którym miłość Chry- stusa wyraziła się «do końca», w dniu Eucharystii, w dniu naszego kapłań- stwa”. Był to ostatni z serii tych listów i dlatego stał się dla nas jakby ostatnią wolą świętego papieża wraz z przesłaniem: „jeśli cały Kościół żyje dzięki Eucharystii, życie kapłańskie winno mieć ze szczególnego tytułu «kształt eucharystyczny»; słowa ustanowienia powinny zatem być dla nas nie tylko formułą konsekracyjną, ale «formułą życia»”. Wiele lat wcześniej wyraził nawet tę radość w postaci szczególnego, duchowego zaproszenia: „Udajemy się do Wieczernika, wraz z Chrystusem i Apostołami, aby sprawując Eucharystię In Cena Domini odnaleźć ten korzeń, który zespala Eucharystię Chrystusowej Paschy i nasze sakramentalne kapłaństwo dziedziczone po Apostołach” (List do kapłanów, 1990). Te wspaniałe i niezwykłe dary zostały złożone w nasze ręce, abyśmy zawsze się o nie troszczyli i o nie dbali jak o najcenniejszy skarb. Zostały nam dane, aby tchnąć w nas zapał do kapłańskiej misji dzielenia się wiarą z naszymi parafianami. Nosimy jednak ten skarb w naczyniach glinia- nych. Dlatego całą ufność pokładamy w Panu, który nas umacnia. Prze- cież „od dnia Zesłania Ducha Świętego, w którym Kościół, Lud Nowego Przymierza, rozpoczął swoje pielgrzymowanie ku ojczyźnie niebieskiej, Najświętszy Sakrament niejako wyznacza rytm jego dni, wypełniając je ufną nadzieją” (Jan Paweł II, Ecc Euch, 1). b. Dar pokoju i odpuszczenia grzechów Ta sama uświęcona wieczernikowa komnata staje się scenerią kolejnych dwóch darów Pana Jezusa. Jest to najpierw dar pokoju od ukrzyżowanego

35 i zmartwychwstałego Pana. Pokój Chrystusowy jest owocem miłości Bożej aż po ofiarę z siebie samego. Dlatego świat nie może nam dać takiego pokoju. Tylko Chrystus Pan daje ten niezwykły dar: „Pokój mój daję wam, nie tak jak daje świat” (J 14,27). Otrzymujemy go zawsze na Eucharystii. Razem z darem pokoju daje Pan w Wieczerniku dar przebaczenia grzechów. Wspominamy o nim w Niedzielę Miłosierdzia, odczytując stosowny tekst Ewangelii: „Weźmijcie Ducha Świętego: któ- rym odpuścicie grzechy są im odpuszczone, a którym zatrzymacie, są im zatrzymane” (J 20,22–23). W tej chwili Zbawiciel tchnął mocą Ducha, aby Kościół udzielał odpuszczenia grzechów w sakramencie pokuty. I to dzięki kapłanom ten wspaniały dar może trwać w Kościele dla dobra tylu braci i sióstr. c. Dar Maryi i Apostołów Następne dwa dary odkrywane przez uczniów pierwszej wspólnoty to bardzo szczególne osoby. Najpierw Najświętsza Maryja Panna. Przecież po Wniebowstąpieniu Chrystusa „wszyscy trwali jednomyślnie na modlitwie razem z niewiastami, Maryją, Matką Jezusa, i braćmi Jego” (Dz 1,14). Pier- wotny Kościół odkrywał w ten sposób w Wieczerniku znaczenie obietnicy z Krzyża: „Oto Matka twoja!” (J 19,27), z miłością przeżywał pośród siebie obecność pierwszej Uczennicy Chrystusa, Matki Kościoła i Oblubienicy Ducha Świętego. Dlatego w Kościele czujemy się jak w domu. Również w Wieczerniku uczniowie Zmartwychwstałego poznawali w praktyce, co miały znaczyć słowa Pana Jezusa: „Na tej skale zbuduję Kościół mój i bramy piekielne go nie przemogą” (Mt 16,18). Widzieli, jak Zmartwychwstały posługuje się Piotrem dla kierowania wspólnotą, dla umacniania jej i do zapewnienia jej ciągłości. Kiedy bowiem opustoszało jedno apostolskie miejsce po śmierci Judasza, to właśnie Piotr wyjaśnił uczniom potrzebę wyboru następcy: „Trzeba, aby jeden z tych, którzy towarzyszyli nam przez cały czas, kiedy Pan Jezus przebywał z nami, stał się razem z nami świadkiem Jego zmartwychwstania” (Dz 1,21n). Tak Duch Boży doprowadził do zapewnienia trwałości hierarchii Kościoła oraz do ustalenia w nim autorytetu Piotra. Dlatego w Kościele czujemy się bezpieczni. Pamięć o tych wielkich sześciu darach przygotowuje nas na doce- nienie siódmego daru związanego z Wieczernikiem. Jest nim zstąpienie Ducha Świętego w dzień Pięćdziesiątnicy – wraz z Jego charyzmatami i z zadaniem głoszenia kerygmatu Ewangelii z mocą przekonywania serc ludzkich.

36 3. Dar siódmy: Pięćdziesiątnica „Gdy nadszedł wreszcie dzień Pięćdziesiątnicy, nagle dał się słyszeć z nieba szum, jakby uderzenie gwałtownego wichru. I wszyscy zostali napełnieni Duchem Świętym” (por. Dz 2,1–4). Tymi słowami Pismo Święte opisuje nam ukoronowanie darów Wieczernika. Było nim Zesłanie Ducha Świętego wraz z tak nadzwyczajnymi darami jak mówienie językami, a także dary czynienia cudów na świadectwo prawdziwości słów o Zmartwychwstaniu ukrzyżowanego Jezusa. To On „wyniesiony na prawicę Boga, otrzymał od Ojca obietnicę Ducha Świętego i zesłał Go, jak to sami widzicie i słyszycie” (Dz 2,33–34). To ten właśnie dar chcemy szczególnie przeżywać jako Kościół w Polsce w tym roku duszpasterskim w świetle towarzyszącego nam hasła „Jesteśmy napełnieni Duchem Świętym”. Dar zesłania Bożego Ducha jest w tym czasie szczególnie powierzony naszemu kapłańskiemu przepowiadaniu i naszemu kapłańskiemu apostolstwu. Ważną pomocą służy nam w tej mierze kolejne słowo św. Jana Pawła II: „Ścisła więź łączy nasze kapłaństwo z Duchem Świętym i Jego misją: w dniu święceń kapłańskich otrzymaliśmy szczególne wylanie Ducha Pocieszyciela, w mocy którego zmartwychwstały Chrystus odnowił w każdym z nas to, czego dokonał w swych uczniach w dniu Paschy. Ten dar Ducha, mający tajemniczą moc uświęcającą, jest źródłem i korzeniem powierzonej nam szczególnej misji ewangelizacji i uświęcania” (List do kapłanów, 1998). My kapłani jesteśmy więc napełnieni Duchem Świę- tym po to, aby w mocy Ducha pomagać innym w napełnianiu się Bożym Duchem, by także innych prowadzić do Wieczernika. a. Dary Ducha jako znak czasu Każdy pilny obserwator współczesnego chrześcijaństwa odkryje rzucający się w oczy znak czasu: wszędzie dostrzegamy wzmagającą się świadomość Kościoła jako dzieła Ducha Świętego. Czy to w Europie, czy w Ameryce Łacińskiej, zarówno w Afryce, jak i w Stanach Zjednoczonych, w Azji i w Australii – jednym słowem na całym świecie coraz więcej mówi się o Duchu Świętym i Jego darach, coraz bardziej jest obecne pragnienie doświadczania Jego obecności. Widzimy powszechne pragnienie rekolekcji i pobożnych tekstów temu poświęconych, dostrzegamy, jak poszukiwani są księża mówiący o dziełach Ducha Świętego, a jeszcze bardziej duszpasterze umiejący wprowadzać w krąg doświadczenia Jego mocy. Często to pragnienie ludu Bożego znajduje miejsce swojej realizacji w ruchach kościelnych czy w Ruchu Światło-Życie lub ruchu Odnowy

37 w Duchu Świętym, czy to w formacjach pokrewnych. Jest to prawdziwy znak czasu obecny w całym Kościele katolickim, a nawet szerzej – w całym światowym chrześcijaństwie. Jakże ważne jest, aby nasza kapłańska posługa towarzyszyła członkom tych ruchów, byśmy z jednej strony byli przy nich całkiem po prostu obecni, a z drugiej strony – prowadzili, krzepili i zachęcali. Jesteśmy przecież pasterzami, a pasterz prowadzi owce Pana Jezusa zgodnie z zamysłem Kościoła. Ileż środków zostawił nam Chrystus, abyśmy mogli wypełnić tę misję! Najpierw więc pogłębiona świadomość nieustannego działania Ducha Świętego pozwala nam na nowo odkryć moc Słowa Bożego. Liczne grupy biblijne, osobiste lectio divina, nowy styl przepowiadania wychodzący z biblijnych czytań niedzieli – to wszystko godne zauważenia i podkre- ślenia owoce poznawania Ducha Świętego w naszych czasach. Święty Jan Paweł II łączył niekiedy takie biblijne wersety w całe „łańcuchy” Bożych obietnic aktualnych dla naszego doświadczenia tu i teraz: „Bóg wysłał do serc naszych Ducha Syna swego, który woła: Abba, Ojcze” (Ga 4,6), „Wszyscy ci, których prowadzi Duch Boży, są synami Bożymi (…). Sam Duch wspiera swoim świadectwem naszego ducha, że jesteśmy dziećmi Bożymi” (Rz 8,14.16) (por. List do kapłanów, 1998). Ważną nowością jest też odkrywanie aktualności Dziejów Apostol- skich. W czasach naszej formacji seminaryjnej poznawaliśmy wspaniałą modlitwę płynącą z Tradycji Kościoła: „Przyjdź, Duchu Święty, napełnij serca Twych wiernych i ogień Twojej miłości w nich zapal”. Także dziś wyznawajmy w ten sposób wiarę w nieustającą aktualność opisu dnia Pięć- dziesiątnicy w Dziejach Apostolskich. Dane jest nam także na nowo wczuć się w poruszające nauczanie Ojców Kościoła, jak choćby św. Augustyna, który zachęcał, aby przez całe życie chrześcijańskie oczekiwać na nowe wylania Bożego Ducha. Tak pojęty chrzest w Duchu Świętym jest aktualną obietnicą dla każdego chrześcijanina. Nie jest jakimś powtórzeniem sakramentu chrztu, ale raczej jego głębszym przeżywaniem na każdy dzień: ku odnowieniu modlitwy, ku rozpaleniu miłości do Boga i gorliwszej służby braciom w Kościele. Papież Franciszek opisał go jako przyjęcie łaski stania się nowym człowiekiem (kazanie, 3.07.2015). Jest więc darem potrzebnym także dla sługi ołtarza, jeśli chcemy być bliżej Bożego planu dla Kościoła: „Nie na próżno Duch Święty został obiecany nie tylko temu, kto Go nie ma, ale także temu, kto już Go ma: temu, co nie ma – aby miał, a temu, kto ma – aby miał w większej obfitości” (In Evangelium Ioannis). O tym samym darze mówił kiedyś także papież Benedykt XVI: „Boży płomień, płomień Ducha Świętego, jest tym, który jak krzew gorejący

38 płonie, ale się nie spala. Jest to ogień, który płonie, ale nie niszczy; który płonąc, raczej pozwala ukazać najlepszą i najprawdziwszą część człowieka” (kazanie, 23.05.2010). Odnowiona obecność Ducha Świętego rozpala serca miłością do Kościoła zarówno tego minionych wieków, jak i tego otaczającego nas dzisiaj. Ludzie otwarci na Bożego Ducha często są bardziej skłonni do zachwytu Tradycją Ojców Kościoła i do modlitewnej obecności wokół siebie braci i sióstr w Chrystusie. Bywa, że w ten sposób odnawia się też zapał do charytatywnego słu- żenia najbardziej potrzebującym, zgodnie ze słowami Pisma Świętego: „byśmy pamiętali o ubogich” (Ga 2,10). Miłość do wspólnoty uczniów Chrystusa niech wyrazi się w tym czasie szczególniej przez nasze kapłań- skie zaangażowanie w przygotowanie duchowe do jesiennego synodu na temat młodych w Kościele. Zapisujmy w ten sposób jakby kolejne duchowe rozdziały Dziejów Apostolskich! b. „Bóg nie jest Bogiem zamieszania, lecz pokoju” (1 Kor 14,33) Oprócz oczywistych błogosławieństw tego znaku czasu, jakim jest pogłębiająca się świadomość charyzmatycznego działania Ducha Świę- tego w Kościele, zauważamy jednak czasem niebezpieczeństwo narusze- nia biblijnych proporcji. Ryzyko to dochodzi do głosu wtedy, gdy zamiast z harmonijną nauką całego Pisma Świętego zdarzy się taka fascynacja wybranymi fragmentami dotyczącymi charyzmatów, że zapomina się o pełni biblijnego nauczania. Wtedy zamiast prawidłowego życia duchem Pięćdziesiątnicy (gr. pentekoste) mamy do czynienia z jakąś jednostronną „pentekostalizacją” Kościoła w negatywnym tego słowa znaczeniu. Obraz kościelnej wspólnoty może zostać zniekształcony, jakby jedynym darem Pana Jezusa dla nas były niezwykłe charyzmaty Ducha Świętego. Ktoś może na przykład tak entuzjazmować się wersetami Pisma mówiącymi o uzdrowieniu, że zapomina o obowiązku weryfikacji ogłasza- nych uzdrowień („Idź, pokaż się kapłanowi” – Mt 8,4). Może też stracić z pola widzenia realia życia: do losu człowieka należy często życie z rozma- itymi chorobami i cierpieniami („Raduję się w cierpieniach za was i ze swej strony w moim ciele dopełniam braki udręk Chrystusa dla dobra Jego Ciała, którym jest Kościół” – Kol 1,24). Ktoś inny może tak cenić nadzwyczajne charyzmaty, że słabo dostrzega porządek Kościoła ustanowiony przez samego Boga: „Ustanowił Bóg w Kościele najprzód apostołów” (1 Kor 12,28). Apostoł Paweł bywał w takich sprawach bardzo stanowczy: „Jeżeli komuś wydaje się, że jest

39 prorokiem albo że posiada duchowe dary, niech zrozumie, że to, co wam piszę, jest nakazem Pańskim” (1 Kor 14,37). Innym zaś razem mogłoby się przydarzyć osłabienie nauczania o sakra- mentach i o moralnych zobowiązaniach chrześcijanina, a przecież „Wielu powie Mi w owym dniu: «Panie, Panie, czy nie prorokowaliśmy mocą Twego imienia, i nie wyrzucaliśmy złych duchów mocą Twego imienia, i nie czyniliśmy wielu cudów mocą Twego imienia?» Wtedy oświadczę im: «Nigdy was nie znałem. Odejdźcie ode Mnie wy, którzy dopuszczacie się nieprawości!»” (Mt 7,22–23). Podobnie ważna jest świadomość działania złego ducha i aktywne przeciwstawianie się jego zakusom. Stąd wielka wdzięczność dla posługi naszych kapłanów egzorcystów. Pamiętamy jednak przy tym, że nasze główne kapłańskie orędzie dla chrześcijańskiego ludu brzmi: każdego ochrzczonego Chrystus „zbawił przez obmycie odradzające i odnawiające w Duchu Świętym, którego wylał na nas obficie przez Jezusa Chrystusa, Zbawiciela naszego” (Tt 3,5). Na tym koncentrujemy nasze pozytywne głoszenie. Co robić, kiedy dostrzeżemy wymienione wyżej problemy? Pamię- tajmy: z tego właśnie powodu Stolica Apostolska niejednokrotnie przy- pominała w różnych swoich dokumentach biblijną naukę Kościoła co do charyzmatycznych darów i ich apostolskich owoców: „Sąd o ich auten- tyczności i o właściwym wprowadzeniu w czyn należy do tych, którzy są w Kościele przełożonymi i którzy szczególnie powołani są, by nie gasić Ducha, lecz doświadczać wszystkiego i zachowywać to, co dobre (por. 1 Tes 5,12 i 19–21)” (LG, 12). Jakże ważna jest tu rola kapłanów: to wy, bracia, wprowadzacie tę biblijną zachętę w czyn, kiedy czuwacie nad kościelnymi ruchami w waszych parafiach, pomagacie im i zachęcacie kolejnych ludzi do zaangażowania w ich szeregach.

4. Pełnia darów Wieczernika: biblijna harmonia W Wielki Czwartek Jezus Chrystus zaprasza nas do Wieczernika na nowo. To początek liturgicznej drogi Paschy, w której On sam chce odnowić w nas pełnię darów Wieczernika. Słowa Jego misji dla nas brzmią przecież: „Idźcie więc i nauczajcie wszystkie narody (…). Uczcie je zachowywać wszystko, co wam przykazałem” (por. Mt 28,19–20). Wszystko, a nie tylko wybrane przez nas aspekty wiary. W tym „wszystkim” mieści się oczywiście na pierwszym miejscu dar Eucharystii i zwią- zanego z nim kapłaństwa służebnego, także dar pokoju i sakramentalnego odpuszczenia grzechów. Jest tam centralne miejsce dla Najświętszej

40 Maryi Panny wraz z Jej nieustającą modlitwą wstawienniczą za Kościół, także za tych, którzy pełnią w Kościele posługę Apostołów i pasterzy, za kapłanów. Kiedy Kościół pamięta o tym „wszystkim”, wtedy przychodzi ze swoją mocą Duch Święty. Jak słusznie mówi się ostatnio: Tradycja to przeka- zywanie ognia, a nie popiołów. Bez Ducha Świętego kościelne zwyczaje mogą zmieniać się w popiół bez zdolności rozpalania serc ludzkich. Tylko Duch Święty ma moc przemiany spisanych artykułów wiary w płomień duchowego życia. Duch Boży zstępujący w naszych czasach tak samo, jak na Kościół w Wieczerniku dwa tysiące lat temu ma moc rozpalić w naszych kapłańskich sercach żar Eucharystii, zapał do kapłaństwa, zachwyt obec- nością Maryi, radosną wierność apostolskiej Tradycji i współczesnej hierarchii, sakramentalną służbę ku odpuszczaniu grzechów i życie charyzma- tycznymi darami duchowymi na co dzień. Gdzie Bóg jest na pierwszym miejscu, tam wszystko jest na swoim miejscu. Gdzie w Kościele na pierwszym miejscu jest wierność Pismu Świętemu przyjmowanemu w świetle Tradycji, tam wszystko jest na takim miejscu, jakie wyznaczył Jezus Chrystus – w mocy Ducha Świętego. Na zakończenie przypominamy sobie z wdzięcznością słowa Apostoła o wielkim charyzmacie święceń kapłańskich, którego jesteśmy uczestnikami: „Nie zaniedbuj w sobie charyzmatu, który został ci dany za sprawą proroctwa i przez włożenie rąk kolegium prezbiterów” (1 Tm 4,14) wraz z zachętą: „abyś rozpalił na nowo charyzmat Boży, który jest w tobie przez nałożenie moich rąk” (2 Tm 1,6). Hasło duszpasterskiego programu „Jesteśmy napełnieni Duchem Świę- tym” zachęca nas, byśmy jako kapłani coraz bardziej działali w namasz- czeniu przez Ducha Świętego dla umacniania wspólnoty wiernych nam powierzonych. Narzędziem niech będzie codzienna ofiara z samego siebie, służba braciom i wierność otrzymanemu powołaniu. Otrzymawszy Ducha Pocieszyciela, bądźmy pocieszycielami wszystkich spotykanych na drodze życia. W dzień kapłańskiego święta zechciejcie przyjąć Bracia serdeczne podziękowania za Wasz pasterski trud i za Wasze świadectwo chrześcijań- skiego życia, prawdziwych ludzi Ducha Świętego! W Wielki Czwartek Wieczernika Pańskiego wspólnie wzywajmy Bożej mocy tymi słowami: „Duchu Święty, pomóż nam rozpalić kapłański charyzmat Boży, który w nas jest przez sakramentalne nałożenie rąk w dniu święceń, by Twoje Słowo przez nas głoszone było jak płomień,

41 by Twoje sakramenty, których jesteśmy szafarzami, udzielały życia, byśmy służyli braciom i siostrom w Kościele pełnym Twojej mocy. Święta Maryjo, Matko Boża, Oblubienico Ducha Świętego, uproś nam Bożego Ducha, Najwyższy Dar Bożej Miłości. Amen”.

Podpisali: Pasterze Kościoła w Polsce obecni na 378. Zebraniu Plenarnym KEP w Warszawie, w dniu 14 marca 2018 r.

Za zgodność: † Artur G. Miziński Sekretarz Generalny KEP

Komunikat z 378. Zebrania Plenarnego Konferencji Episkopatu Polski 378. Zebranie Plenarne Konferencji Episkopatu Polski odbyło się w dniach 13–14 marca 2018 roku w Warszawie. Obradami kierował abp Stanisław Gądecki, przewodniczący Konferencji Episkopatu Polski. W zebraniu wziął udział abp Salvatore Pennacchio, Nuncjusz Apostolski w Polsce. W obra- dach uczestniczyli także reprezentanci episkopatów z Białorusi, Czech, Kazachstanu, Litwy, Mołdawii, Niemiec, Skandynawii, Ukrainy, Węgier i Włoch. 1. Zebranie Plenarne Konferencji Episkopatu Polski zostało zwołane w piątą rocznicę wyboru na Stolicę Piotrową papieża Franciszka. Z tej okazji biskupi polscy celebrowali Mszę Świętą w intencji Ojca Świętego w Świątyni Opatrzności Bożej w Warszawie pod przewodnictwem Nuncju- sza Apostolskiego w Polsce abp. Salvatore Pennacchio, z udziałem przedstawicieli władz państwowych, korpusu dyplomatycznego i licznie zgromadzonych wiernych. Konferencja Episkopatu Polski wyraziła wdzięczność Ojcu Świętemu za stałą troskę o Kościół w Polsce, kanonizację św. Jana Pawła II, za wizytę w naszej Ojczyźnie, Światowe Dni Młodzieży w Kra- kowie, za pasterskie nauczanie oraz za przykład wrażliwości na ubogich i potrzebujących. W imieniu Kościoła katolickiego w Polsce biskupi obie- cują dalszą modlitwę w intencji papieża Franciszka i zapewniają o synow- skim oddaniu. 2. Włączając się w dzieło obchodów 100. rocznicy odzyskania Niepod- ległości przez Polskę, podjęto refleksję historyczną nad rolą Kościoła w rozwoju duchowości Polaków i pielęgnowaniu polskości w okresie

42 niewoli narodowej. Zwracano uwagę na znaczenie wspólnoty Kościoła katolickiego w zachowaniu wartości narodowych w czasach niewoli oraz z uznaniem wspominano przywiązanie Polaków do wiary. Podkreślana była nieoceniona rola duchownych, dzięki którym na wszystkich etapach dziejów kształtowane były zasady odpowiedzialnego życia publicznego, chroniona godność człowieka i rozwijane nowe formy społecznego zaan- gażowania. 3. Trwa pogłębiona refleksja nad formami troski o małżeństwo i rodzinę w świetle adhortacji Amoris laetitia. Zachowując nauczanie Kościoła, biskupi zwracają uwagę na konieczność towarzyszenia małżeństwom, zarówno na drodze ich wierności sakramentalnej, jak i w rozeznawaniu ich sytuacji nieregularnych. Podkreślając niezastąpioną rolę sakramentu mał- żeństwa, dziękują małżonkom za ich świadectwo trwałej miłości i zaanga- żowanie w życie Kościoła. 4. Przypominając o konieczności bezwarunkowego szacunku należnego każdej istocie ludzkiej we wszystkich chwilach jej istnienia (por. Dignitas personae, 10), biskupi apelują o niezwłoczne podjęcie prac legislacyjnych nad projektem obywatelskim „Zatrzymaj aborcję”. 5. W październiku br. w Rzymie odbędzie się Synod Biskupów na temat młodzieży. Księża Biskupi zapoznali się z wynikami ankiety, która została przeprowadzona na polecenie Sekretariatu Synodu wśród polskich diecezji oraz wynikami ankiety internetowej wypełnianej bezpośrednio przez młodzież. Zaprezentowano inicjatywę czuwania modlitewnego w intencji Synodu, które będzie miało miejsce na Jasnej Górze w dniach prac synodalnych od 3 do 28 października. Modlitwa będzie animowana przez duszpasterstwa młodzieżowe i powołaniowe z całej Polski. Przedstawiono także stan przygotowań do Światowych Dni Młodzieży w Panamie. 6. W związku z powracającą kwestią relacji polsko-żydowskich biskupi odwołali się do słów św. Jana Pawła II, skierowanych w Warszawie do wspólnoty żydowskiej: „Narody cywilizacji chrześcijańskiej podjęły żmudną pracę wykorzeniania ze swojej mentalności wszelkich niesprawie- dliwych uprzedzeń wobec Żydów oraz innych przejawów antysemityzmu” (9.06.1991). Wskazali również na heroiczne postawy Polaków, którzy ryzy- kując życiem, pomagali prześladowanym Żydom podczas II wojny świato- wej. W tym duchu biskupi widzą konieczność kontynuowania dialogu polsko-żydowskiego opartego na prawdzie, zaufaniu i wzajemnym szacunku. Przypominają, że wszelkie formy antysemityzmu są sprzeczne z zasadami chrześcijańskiej miłości bliźniego. Podkreślają jednocześnie, że istnieje potrzeba modlitwy w intencji przyszłości relacji polsko-żydowskich, aby

43 nie zostało zatracone wszelkie dobro wypracowane wspólnym wysiłkiem ludzi dobrej woli, Polaków i Żydów. 7. Konferencja Episkopatu Polski wyraziła wdzięczność Katolickiej Agencji Informacyjnej za 25 lat działalności. Ponadto zostały poruszone kwestie dotyczące m.in. duszpasterstwa polonijnego, formacji seminaryjnej i ekumenizmu. Zachęcono również do włączenia się w Narodowy Program Trzeźwości i do przeciwdziałania wszelkim uzależnieniom.

Biskupi dziękują duszpasterzom za ofiarną posługę w Wielkim Poście i życzą wszystkim wiernym owocnego przeżycia tego czasu. Z okazji zbliżających się Świąt Wielkanocnych składają serdeczne życzenia. Niech świętowanie zmartwychwstania Chrystusa napełnia nas wszystkich mocą Ducha Świętego.

Podpisali: Pasterze Kościoła katolickiego w Polsce obecni na 378. Zebraniu Plenarnym Konferencji Episkopatu Polski

Komunikat z posiedzenia Rady Stałej Konferencji Episkopatu Polski W dn. 2 maja na Jasnej Górze miało miejsce posiedzenie Rady Stałej Kon- ferencji Episkopatu Polski. Obradami kierował abp. Stanisław Gądecki, przewodniczący Konferencji Episkopatu Polski. Podczas obrad podkreślono między innymi, że misją Kościoła jest ochrona życia każdego człowieka na wszystkich etapach jego istnienia, bo każde ludzkie życie jest darem Bożym. W związku z tym – tak jak w przeszłości – Kościół będzie się wstawiał za życiem każdego człowieka, a w szczególności za życiem najsłabszych, którymi są dzieci nienarodzone i osoby niepełnosprawne. Kościół włącza się w świętowanie 100-lecia odzyskania przez Polskę niepodległości. Rada Stała Konferencji Episkopatu Polski ponawia zaproszenie na ogólnopolskie kościelne obchody, jakimi będą następujące Msze Święte za Ojczyznę: 3 maja na Jasnej Górze, w uroczystość Matki Bożej, Królowej Polski; 13 maja w Krakowie we wspomnienie św. Stanisława, Biskupa i Męczennika; 3 czerwca w Święto Dziękczynienia w Świątyni Opatrzności Bożej w Warszawie i 11 listopada w Narodowe Święto Niepod- ległości, również w Świątyni Opatrzności Bożej w Warszawie.

44 Kościół katolicki przykłada wielką wagę do ochrony danych osobowych. W związku z tym, że przepisy Unii Europejskiej z tym związane wchodzą w życie 25 maja br., w dn. 30 kwietnia br. został promulgowany – zatwierdzony uprzednio przez Stolicę Apostolską – Dekret ogólny w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych w Kościele katolickim Na zebraniu Rady Stałej ks. dr hab. Piotr Kroczek, profesor Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie został wybrany na pełniącego obowiązki Kościelnego Inspektora Danych Osobowych. Jednocześnie biskupi przypominają, że na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warsza- wie zostały uruchomione Studia Podyplomowe – Ochrona Danych Osobo- wych w Kościele. Z Jasnej Góry biskupi błogosławią Polakom w kraju i za granicą i zachęcają rodaków do modlitwy w intencji naszej Ojczyzny.

Jasna Góra, 2 maja 2018 r.

Komunikat z 379. Zebrania Plenarnego Konferencji Episkopatu Polski W dniach 7–9 czerwca 2018 r. w Janowie Podlaskim i Siedlcach trwało 379. Zebranie Plenarne Konferencji Episkopatu Polski. Obradami kierował abp Stanisław Gądecki, przewodniczący Konferencji Episkopatu Polski. Na początku obrad słowo do księży biskupów skierował abp Salvatore Pen- nacchio, Nuncjusz Apostolski w Polsce. 1. Zebranie Plenarne przyjęło Program Duszpasterski na lata 2019–2022, którego tematem będzie „Eucharystia – źródło, szczyt i misja Kościoła”. Na trzy kolejne lata realizacji programu zostały wyznaczone tematy: „Eucha- rystia – tajemnica wyznawana”, „Eucharystia – tajemnica celebrowana”, „Eucharystia – wezwanie do świętowania i apostolatu”. Realizacja tego programu będzie polegała na pogłębieniu wiedzy o Eucharystii, na wzmoc- nieniu zaangażowania osób duchownych i wiernych świeckich w przygotowanie i celebrację Eucharystii. Wyrazi się ona również poprzez posługę nadzwyczajnych szafarzy Komunii Świętej, zanoszących Ją do osób chorych i starszych. Planuje się, aby zwieńczeniem tego programu były diecezjalne Kongresy Eucharystyczne. Ważnym tematem programu będzie również podkreślenie świętowania Dnia Pańskiego i zachęcenie parafii do tworzenia bogatej oferty wspólnotowego przeżywania niedzieli jako czasu dla Boga i człowieka.

45 2. Biskupi zapoznali się ze stanem przygotowań do Światowych Dni Mło- dzieży, które odbędą się w styczniu 2019 r. w Panamie. Chęć udziału w tym wydarzeniu zgłosiło blisko 3 500 młodych Polaków, którzy będą najlicz- niejszą grupą z krajów europejskich. Przedstawiono także stan przygotowań do Synodu Biskupów poświęconego młodym, jaki odbędzie się w paździer- niku bieżącego roku. Bogate refleksje prac przedsynodalnych podkreślają wartość posługi duszpasterskiej, która umożliwia młodym osobisty rozwój duchowy i uczestnictwo we wspólnotach kościelnych. 3. Komisja Episkopatu Polski ds. Misji wznawia działalność Misyj- nego Instytutu Laikatu, który od września tego roku zajmie się formacją misjonarzy świeckich do posługi misyjnej. Obecnie wśród 2032 misjonarek i misjonarzy z Polski, pracujących w 97 krajach świata, jest 57 misjonarzy świeckich. Jubileusz 50-lecia pracy polskich księży Fidei donum oraz 90-lecie pracy Sióstr Służebniczek w Zambii stały się okazją do wyrażenia wdzięczności misjonarzom za ich ofiarną i pełną oddania ewangelizację. Jednocześnie biskupi zachęcają duchownych i świeckich do rozeznawania powołania misyjnego i modlitwy w intencji powołań misyjnych. 4. W związku z wyborem o. Adama Żaka SJ, koordynatora ds. Ochrony Dzieci i Młodzieży, na kolejną pięcioletnią kadencję, biskupi podkreślili konieczność przyspieszenia działań wykluczających ryzyko wykorzystania seksualnego dzieci i młodzieży przez którąkolwiek z osób zaangażowanych w różnych dziedzinach pracy duszpasterskiej i wychowawczej Kościoła. Troska o ofiary wykorzystania oraz prewencja, aby krzywdzące czyny nigdy nie miały miejsca, to konkretne działania realizujące przyjętą przez Konferencję Episkopatu Polski zasadę, że nie ma i nie będzie żadnej tole- rancji dla seksualnego wykorzystywania małoletnich. Ochrona dzieci i mło- dzieży przed przemocą, zaniedbaniem, pornografią i wykorzystywaniem seksualnym to zadanie nie tylko dla Kościoła. Jest to poważny problem społeczny, dlatego księża biskupi widzą potrzebę podjęcia starań o zbudo- wanie narodowej strategii ochrony dzieci i młodzieży. 5. Ks. dr hab. Piotr Kroczek, profesor Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie, Kościelny Inspektor Ochrony Danych (KIOD) zre- ferował stan prawny związany z ochroną danych osobowych w Kościele. Przedstawił on pierwsze doświadczenia związane ze stosowaniem Dekretu Konferencji Episkopatu Polski z 30 kwietnia 2018 r. Ponadto zrelacjonował miesiąc działalności urzędu KIOD oraz najbliższe plany szkoleniowe w diecezjach i zapowiedzi wydawnicze. Poruszył także wątek współpracy z analogicznymi urzędami utworzonymi w innych

46 Kościołach i związkach wyznaniowych oraz współpracę z krajowym organem nadzorczym w celu zapewnienia przestrzegania przepisów o ochronie danych osobowych. 6. Zebranie Plenarne Konferencji Episkopatu Polski zatwierdziło Pod- stawę Programową Katechezy. Jest to dokument, który uwzględnia nowy system edukacji szkolnej i wyznacza kierunek dla katechezy Kościoła katolickiego w Polsce na najbliższe lata. Podstawa Programowa Katechezy jest dokumentem adresowanym zarówno do twórców programów katechetycz- nych i podręczników, jak i samych katechetów. Dokument, którego treści są skorelowane z treściami przekazywanymi podczas innych przedmiotów, określa także wymagania, jakie można i należy postawić przed uczniem uczęszczającym na szkolne lekcje religii. Podstawa Programowa Katechezy wraz z nowym programem nauczania religii wejdzie w życie 1 września 2019 r. Biskupi przypominają, że nikt nie może pozbawić rodziców prawa do religijnego wychowania dzieci. Rodzina nie może też tego prawa prze- rzucać w całości na Kościół i szkołę. 7. Z racji kończącego się roku szkolnego i katechetycznego biskupi dzię- kują nauczycielom i pracownikom szkół za wychowywanie młodego pokolenia Polaków i kształtowanie ich w duchu miłości do Ojczyzny i Kościoła. Wyrażają wdzięczność również katechetom świeckim i duchownym za ich zaangażowanie i ofiarną pracę dydaktyczną i formacyjną w środowisku szkolnym i parafialnym. Zachęcają jednocześnie do pomocy dzieciom i młodzieży w dobrym przeżywaniu wakacji m.in. poprzez rekolekcje. Biskupi zwracają się z apelem do rodziców i nauczycieli, aby budzić czujność w zakresie ochrony dzieci i młodzieży przed postępującą demo- ralizacją. Wszystkich bowiem niepokoją wiadomości o dramatach spo- wodowanych używaniem narkotyków i dopalaczy, jak również to, że w placówkach oświatowych i miejscach wypoczynku może dochodzić do promowania aborcyjnych środków wczesnoporonnych. Troska o bezpie- czeństwo dzieci i młodzieży wymaga współpracy wszystkich środowisk odpowiedzialnych za wychowanie. 8. Biskupi podziękowali Ojcu Świętemu Franciszkowi za mianowanie kardynałem abp. Konrada Krajewskiego, Jałmużnika Papieskiego, pocho- dzącego z archidiecezji łódzkiej. złożyli również serdeczne gratulacje nowemu kardynałowi nominatowi. 9. Jednocząc się z absolwentami Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, którzy 8 czerwca spotykają się na swej uczelni, biskupi zapewniają o duchowej więzi i bliskości z całą wspólnotą akademicką. W 100-lecie powstania uczelni wyrażają wdzięczność Bogu i ludziom za

47 wiekową służbę Deo et Patriae, dzięki której pokolenia ludzi młodych mają możliwość poznawania prawdy, stając się zaczynem życia ewangelicznego w świecie współczesnym. 10. Podczas Zebrania Plenarnego biskupi włączyli się w celebrowanie Jubileuszu 200-lecia diecezji siedleckiej, uczestnicząc we Mszach Świę- tych Dziękczynnych oraz nawiedzając miejsce męczeńskiej śmierci Unitów Podlaskich w Pratulinie. Pasterze Kościoła w Polsce są wdzięczni wiernym diecezji siedleckiej za przykład wiary i miłości bliźniego oraz jedności z Kościołem powszechnym. 11. Zebranie Plenarne przyjęło Wytyczne Pastoralne do Adhortacji Amoris Laetitia. Zostaną one opublikowane w najbliższym czasie.

Na czas wakacyjnego odpoczynku biskupi serdecznie błogosławią Polakom w kraju i za granicą, życząc, aby był to czas także odnowy duchowej.

Podpisali: Pasterze Kościoła katolickiego w Polsce obecni na 379. Zebraniu Plenarnym Konferencji Episkopatu Polski

Komunikat Przewodniczącego Konferencji Episkopatu Polski w sprawie obywatelskiego projektu ustawy „Zatrzymaj aborcję” Prawo do życia jest podstawowym prawem człowieka (Powszechna Dekla- racja Praw Człowieka, art. 3), w tej kwestii nie ma żadnych wątpliwości. Także w perspektywie wiary życie człowieka jest święte i nienaruszalne i piąte przykazanie Dekalogu: „Nie będziesz zabijał!” (Wj 20,13; Pwt 5,17), nakazuje szacunek wobec nienaruszalności i nietykalności życia fizycz- nego. Prawo do życia od poczęcia aż do naturalnej śmierci jest pierwszym prawem, które warunkuje stosowanie wszystkich pozostałych praw i wyka- zuje w szczególności bezprawność wszelkich form przerywania ciąży i eutanazji. O ochronę życia od poczęcia do naturalnej śmierci apeluje też papież Franciszek i Kościół katolicki na całym świecie, będąc głosem tych, którzy głosu jeszcze nie mają. Prawna ochrona życia ludzkiego nie jest jednak kwestią religii czy światopoglądu, ale przede wszystkim nauki, która jednoznacznie wyka- zuje, że życie człowieka rozpoczyna się w momencie poczęcia. Współcze- sna biologia, w szczególności genetyka, nie pozostawia wątpliwości co do

48 człowieczeństwa ludzkiego embrionu i odrębności od momentu poczęcia jego genomu. Serdecznie dziękuję sejmowej Komisji Sprawiedliwości i Praw Czło- wieka, która udzielając pozytywnej rekomendacji obywatelskiemu projek- towi ustawy „Zatrzymaj aborcję”, pod którym podpisało się ponad 830 tys. Polaków, potwierdziła to prawo. Każde poczęte dziecko ma prawo do narodzin i życia, niezależnie od wrodzonych chorób i wad genetycznych. Rolą państwa jest zapewnienie ochrony każdemu obywatelowi, także w jego pierwszym etapie życia. Do zadań państwa należy także organizacja opieki medycznej dla kobiet w ciąży i matek oraz silnego systemu wsparcia rodziców i rodzin dzieci chorych.

† Stanisław Gądecki Arcybiskup Metropolita Poznański Przewodniczący Konferencji Episkopatu Polski Wiceprzewodniczący Rady Konferencji Episkopatów Europy (CCEE)

49 List przewodniczącej partii Nowoczesna do Episkopatu Polski

50 Odpowiedź Episkopatu Polski na list przewodniczącej partii Nowoczesna, posłanki Katarzyny Lubnauer

51 52 Pismo przewodnie odnośnie wytycznych pastoralnych Konferencji Episkopatu Polski do adhortacji Amoris Laetitia

53 Wytyczne pastoralne do adhortacji Amoris Laetitia

KONFERENCJA EPISKOPATU POLSKI Wstęp Sakrament małżeństwa oraz bliższe i bezpośrednie przygotowanie do tej formy wspólnotowego życia były zawsze i nadal pozostają w centrum dzia- łań pasterzy Kościoła. Dlatego z należną uwagą i staraniem przyjmujemy posynodalną adhortację apostolską papieża Franciszka Amoris laetitia, która jest wyrazem jego zatroskania o zdrową kondycję miłości małżeń- skiej w rodzinie. Odkrywamy w niej inspirującą aktualizację „Ewangelii rodziny” [1], którą Kościół stale głosi i stara się realizować. Adhortacja jest niewątpliwie owocem refleksji dwóch Synodów poświę- conych rodzinie oraz wzmożonej w tym czasie modlitwy całego Kościoła w intencji małżonków i rodzin, a także nadzwyczajnego Jubileuszu Miło- sierdzia w 2015 roku. Papież wskazuje w niej te obszary duszpasterstwa narzeczonych, małżeństw i rodzin, które wymagają głębszej refleksji oraz czułej i miłosiernej troski duszpasterzy (Misericordiae Vultus 10 [2]). Minione dwa lata od ukazania się Amoris laetitia oraz dyskusja, którą ona zapoczątkowała, pozwoliły nam na nowo dostrzec bogactwo działań Kościoła w Polsce, wspierających narzeczonych, małżonków i rodziny. Równocześnie uświadomiły nam konieczność i pilną potrzebę jeszcze większego zaangażowania się w szeroko rozumiane duszpasterstwo narzeczonych i rodzin, nierzadko dotkniętych kryzysem wiary i miłości. W tej perspektywie papieskie wezwanie do kształtowania ewangelicznych postaw jest światłem na drodze chrześcijańskiego wzrostu, a konkretne jego wskazania stanowią cenną podpowiedź dla duszpasterskich wysiłków i pomo- cowych działań. W głosie papieża Franciszka uznajemy ojcowskie wezwanie do „duszpasterskiego i misyjnego nawrócenia” (Evangelii Gaudium 25). Ten apel o pastoralny zwrot wyrasta z jego troski o każdego człowieka (por. MV 4), w czym wyraźnie nawiązuje do św. Jana Pawła II, dla którego „czło- wiek jest pierwszą drogą, po której winien kroczyć Kościół w wypełnianiu swojego posłannictwa” (Redemptor Hominis 14). Mając tego świadomość jesteśmy przekonani, że interpretacja i praktyczna aplikacja założeń Amoris laetitia przyczyni się do podjęcia wielu inicjatyw na rzecz wzrostu, umoc- nienia i rozwoju naszych rodzin, ich miłości i świętości [3].

54 1. Zasadnicze akcenty nauczania papieża Franciszka Przywołując myśl swego poprzednika Benedykta XVI, papież Franciszek podkreśla, że zmiany w Kościele należy przeprowadzać w duchu „herme- neutyki ciągłości” [4]. Pojęcie to nawiązuje do przekonania Jana XXIII, wyjaśniającego powody otwarcia Soboru Watykańskiego II kategorią „her- meneutyki reformy” [5]. Dzięki niej niezmienny depozyt wiary może być przekazywany w sposób pogłębiony, bardziej dojrzały i „odpowiadający potrzebom naszych czasów” [6], to znaczy dostosowany do danej epoki (por. EG 41). Istotne jest to, że hermeneutyka reformy nie zrywa z prze- szłością, lecz zachowuje ciągłość nauki wiary, dokonując równocześnie koniecznej aktualizacji tej wiary. Odczytana w tym duchu Amoris laetitia nie tylko uwzględnia, ale nade wszystko dopełnia i aktualizuje wcześniejsze wypowiedzi Magi- sterium Kościoła na temat małżeństwa i rodziny. Wśród wcześniejszych dokumentów programowych należy wymienić Humanae vitae Pawła VI, Familiaris consortio, Reconcilliatio et poenitentia, Veritatis splendor Jana Pawła II oraz Deus caritas est i Sacramentum caritatis Benedykta XVI. Nie ulega więc wątpliwości, że papież Franciszek w adhortacji Amoris laetitia w żaden sposób nie podważa nauczania swych Poprzedników. Wyraźnie uznaje konieczność istnienia w Kościele jedności doktryny i działania, która jednak nie wyklucza istnienia „różnych sposobów interpretowania pewnych aspektów nauczania lub niektórych wynikających z niego konsekwencji” (AL 3). Dlatego do dorobku synodalnych obrad poświęconych rodzinie, papież Franciszek dołącza inne rozważania ukierunkowujące refleksję i działania duszpasterskie w taki sposób, aby jednocześnie dawałyby tchnie- nie, bodziec i pomoc rodzinom w ich poświęceniu i w ich trudnościach (por. AL 4). Wobec powyższego, duszpasterzy, osoby konsekrowane i wiernych świeckich zachęcamy do przyjęcia zawartego w Amoris laetitia nauczania papieża Franciszka, który konsekwentnie realizuje dzieło odnowy Kościoła w duchu Chrystusowej Ewangelii. Podstawą jego refleksji jest słowo Boże i spojrzenie samego Jezusa na rodzinę. Aby opisać miłość w ewangelicznej i rzeczywistej perspektywie rozwija swą myśl na dwóch poziomach: kontempluje trynitarny ideał Miłości, rozważa pierwszeństwo i skuteczność łaski oraz miłości w życiu małżeńskim, a równocześnie uwzględnia stopniowalny i dynamiczny charakter ludzkiego doświadcze- nia miłości, jego historyczne uwarunkowania, trudności, a także niedo- skonałe realizacje.

55 Trzeba uwzględnić szerszy kontekst nauczania papieskiego o małżeń- stwie i rodzinie i w związku z tym należy zaznaczyć, że: • Papież Franciszek zaprasza cały Kościół do patrzenia na Boga i czło- wieka w duchu Ewangelii i do posługiwania się jej językiem. • Kluczowymi słowami jego pontyfikatu są „czułość i bliskość” [7]. W miłości miłosiernej i współczującej (względem m.in. ubogich, migrantów, małżonków i innych członków rodzin) upatruje podsta- wowe kryterium weryfikujące wiarygodność Kościoła i jego działań. • Papież apeluje o głoszenie Ewangelii w nowy sposób. Ma na myśli zaangażowanie wszystkich chrześcijan, celem dawania świadectwa o swojej wierze z jeszcze większym entuzjazmem i przekonaniem (por. MV 4). Przypomina, że Kościół jest wezwany do misyjnego wyj- ścia, aby „dotrzeć na wszystkie peryferia świata potrzebujące światła Ewangelii” (EG 20). W realizacji zadania nie może zabraknąć odno- wionego dialogu pomiędzy duszpasterzami i wiernymi. Stąd nie można oczekiwać od papieskiego nauczania definitywnego lub wyczerpują- cego słowa na temat wszystkich spraw dotyczących Kościoła i świata. Nie powinno się też zastępować lokalnych episkopatów w rozeznaniu problemów wyłaniających się na ich terytoriach i stąd mowa papieża o potrzebie „decentralizacji” w Kościele (por. EG 16). • Odpowiadając na sugestie ojców synodalnych, Franciszek wpisuje swoje orędzie o związku małżeńskim w bardziej realistyczną i stop- niowalną drogę do świętości w Kościele. Zaprasza do dawania żywego i radosnego świadectwa obecności Chrystusa w sakramentalnym związku małżeńskim i domu rodzinnym. • Papież podkreśla, że duszpasterskie i misyjne nawrócenie w promo- waniu małżeństwa i rodziny nie może pomijać osób potrzebujących i żyjących w sytuacjach trudnych: „(…) Kościół musi zachować szczególną uwagę, aby zrozumieć, pocieszyć, włączyć, unikając narzucania im zestawu norm, jakby były ze skały, zyskując w ten sposób efekt, że czują się osądzone i porzucone przez tę Matkę, która jest powołana, by nieść im Boże miłosierdzie” (AL 49). Kościół „jest ojcowskim domem, gdzie jest miejsce dla każdego z jego niełatwym życiem” (EG 47). Takie traktowanie najbardziej delikatnych kwestii ludzkiej egzystencji „stawia nas raczej w kontekście rozeznania duszpasterskiego, pełnego miłości miłosiernej, która zawsze gotowa jest zrozumieć, przebaczyć, towarzyszyć, czekać, a przede wszystkim włączać” (AL 312).

56 2. „Radość miłości” w małżeństwie i rodzinie Papież w pierwszym zdaniu adhortacji stwierdza, że „radość miłości (amoris laetitia) przeżywana w rodzinach jest także radością Kościoła”. By jej w małżeństwach i rodzinach nie brakowało, Kościół rozwija stosowne duszpasterstwo, ale też powinien ciągle podnosić jego jakość, uwzględniając w swej posłudze nowe uwarunkowania życia i potrzeby małżonków i rodzin. a. Bogate doświadczenie duszpasterstwa narzeczonych, małżonków i rodzin Kościoła w Polsce Przygotowanie wiernych do sakramentu małżeństwa oraz towarzyszenie małżonkom i rodzinom na drodze do świętości są od dziesięcioleci waż- nym polem działalności Kościoła w Polsce. Wyrazem tej troski były m.in. powstające już od lat 50. XX w. różnego rodzaju instrukcje o przygotowa- niu do małżeństwa i życia rodzinnego, wskazania II Synodu Plenarnego (1991–1999) zawarte w dokumencie pt. „W trosce o rodzinę” oraz Dyrek- torium Duszpasterstwa Rodzin (1.05.2003), a także poradnie rodzinne. Tematyka narzeczeńsko-małżeńsko-rodzinna jest obecna w formacji zna- nych ruchów i stowarzyszeń kościelnych. Wyliczone dokumenty i inicjatywy były najczęściej odpowiedzią Kościoła w Polsce na przemiany spo- łeczno-moralne zachodzące w społeczeństwie [8]. Podejmowały zazwyczaj nauczanie kolejnych papieży i Magisterium Kościoła. b. Kryteria duszpasterskie papieża Franciszka Ojciec święty wyraża przekonanie, że „wspólnota ewangelizacyjna przez dzieła i gesty wkracza w codzienne życie innych, skraca dystans, uniża się aż do upokorzenia, jeśli to konieczne, i przyjmuje ludzkie życie, dotykając cierpiącego ciała Chrystusa w ludzie” (EG 24). Z kolei miłość pasterska – czerpiąc inspirację od Jezusa Chrystusa, Dobrego Pasterza (por. Łk 15, 4–7; J 10, 11–18) – jest gotowa do wyjścia na spotkanie każdego człowieka, szczególnie tego, który oddalił się od wspólnoty eklezjalnej. Dlatego papież Franciszek mówi o czterech postawach, które powinny charakteryzować każdą działalność Kościoła: przyjąć, towarzyszyć, rozeznawać i integrować (por. AL 291nn) [9]. • Przyjęcie (por. J 3, 1–21) – wynika z podstawowego prawa, które mieszka w sercu każdego człowieka, gdy patrzy on szczerymi oczami na swojego brata, którego spotyka na drodze życia (MV 2) i pragnie jego dobra (MV 9). „Misją Kościoła jest głoszenie miłosierdzia Boga, bijącego serca Ewangelii, aby w ten sposób dotrzeć do serca i umysłu

57 każdego człowieka. Oblubienica Chrystusa-Kościół przyswaja sobie postawę Syna Bożego, który wszystkim wychodzi naprzeciw, nie pomi- jając nikogo” (AL 309, MV 12). Wszystko w działaniu duszpasterskim Kościoła powinno być przepojone czułością, z którą kieruje się do wiernych; w tym, co głosi i o czym daje świadectwo światu, nie może nigdy brakować miłosierdzia (AL 310). Kapłaństwo zaś, powtarzając za św. Augustynem, jest „amoris officium – urzędem dobrego pasterza, który ofiaruje swoje życie za owce” (SC 23). „Pasterze proponujący wiernym pełny ideał Ewangelii i nauczanie Kościoła, muszą im także pomagać w przyjęciu logiki współczucia dla słabych i unikania prześladowania lub osądów zbyt surowych czy niecierpliwych. Ewangelia wzywa nas, byśmy nie osądzali i nie potę- piali (por. Mt 7,1; Łk 6,37). Jezus «oczekuje, abyśmy zrezygnowali z poszukiwania osobistych lub wspólnotowych środków ochronnych, pozwalających nam zachować dystans w stosunku do istoty ludzkiej udręki, tak abyśmy rzeczywiście chcieli wejść w kontakt z konkretnym życiem innych i poznali moc czułości»” (AL 308). • Towarzyszenie – dobrze obrazuje zachowanie Jezusa w stosunku do uczniów na drodze do Emaus (por. Łk 24, 13–35). Domaga się przybliżenia do drugiego i kroczenia razem. Zdaniem papieża, „nie pomniejszając wartości ewangelicznego ideału, należy z miłosierdziem i cierpliwością towarzyszyć możliwym etapom wzrastania osób formu- jących się dzień po dniu” (EG 44), „czyniąc miejsce dla miłosierdzia Pana, zachęcającego nas do czynienia możliwego dobra” (AL 308). Takie posługiwanie wiernym prowadzi do rozwoju duszpasterstwa więzi. Wskutek tego także wspólnota wiernych staje się gotowa, by towarzyszyć człowiekowi we wszystkich jego doświadczeniach, także tych dotkliwych, nierzadko długotrwałych (por. EG 24). • Rozeznawanie [10] – odnosi się najpierw do misji Kościoła rozumianej w kategorii posługi pastoralnego, ewangelicznego i duchowego badania przed Bogiem dróg życia (EG 33, 50, 154). Nie wyklucza „wkładu wiedzy ludzkiej, egzystencjalnej, psychologicznej, socjologicznej czy moralnej. Jednak je przekracza. Nie wystarczają też pełne mądrości zasady Kościoła. (…) rozeznanie jest łaską. Chociaż obejmuje rozum i roztrop- ność, to je przewyższa, bo chodzi w nim o dostrzeżenie tajemnicy jedy- nego i niepowtarzalnego planu, jaki Bóg ma dla każdego, i który realizuje się w najróżniejszych kontekstach i ograniczeniach. Stawką jest nie tylko dobrobyt doczesny, czy satysfakcja z czynienia czegoś pożytecznego, a nawet chęć posiadania spokojnego sumienia. Stawką jest sens mojego

58 życia wobec Ojca” (Gaudete et Exsultate 170). Jako takie, rozeznawanie zakłada pokorę i wielkoduszność oraz „wychowywanie siebie do cier- pliwości Boga i Jego czasów, które nigdy nie są naszymi” (GE 174). Stanowi „narzędzie walki do lepszego podążania za Panem. Jest nam potrzebne zawsze: abyśmy byli zdolni do rozpoznawania czasów Boga i Jego łaski, abyśmy nie marnowali natchnień Pana, aby nie odrzucać Jego zachęty do rozwoju” (GE 169); ma kierować wszystkich wiernych, którzy o to proszą, do uświadomienia sobie swojej sytuacji przed Bogiem (AL 300), ma pomóc w znalezieniu możliwych dróg odpowiedzenia Bogu i w ich rozwoju pośród ograniczeń (por. AL 303, 305). W realizacji trudnego dzieła towarzyszenia i rozeznawania bardzo pomocne jest prawo stopniowości, na które zwrócił uwagę św. Jan Paweł II w Fami- liaris consortio. Prawo to zakłada, że człowiek „poznaje, miłuje i czyni dobro moralne, odpowiednio do etapów swego rozwoju” (FC 34, AL 295). Franciszek uzupełnia myśl stwierdzeniem Katechizmu Kościoła Katolickiego o warunkach pod jakimi poczytalność i odpowiedzialność mogą zostać zmniejszone, czy wręcz zniesione [11]. Mówi również o okolicznościach zmniejszających odpowiedzialność moralną [12]. „Z tego powodu negatywny osąd odnośnie do sytuacji obiektywnej nie oznacza orzeczenia o odpowiedzialności lub winie danej osoby” (AL 302). • Integracja (z samym sobą i ze wspólnotą Kościoła) – jest celem duszpasterskiego rozeznawania i towarzyszenia każdemu człowiekowi, niezależ- nie od jego życiowej sytuacji. U podstaw jest logika włączania do wspól- noty, dzięki której wierni nie tylko odkrywają przynależność do Kościoła, ale radośnie i owocnie tego doświadczają (por. AL 299). W całych dziejach Kościoła – zauważa Franciszek – spotykamy dwie logiki: usuwanie na margines i dzieło włączania. „Drogą Kościoła, począwszy od Soboru Jerozolimskiego, jest zawsze droga Jezusa: droga miłosierdzia i integracji” (AL 296). „Uświęcenie zaś jest drogą wspólnotową, którą należy pokonywać we dwoje. (…) Życie lub praca z innymi jest niewątpliwie drogą duchowego rozwoju” (GE 141). Chodzi o duchowe dojrzewanie i wzrost miłości, które są najlepszą przeciwwagą dla zła (por. GE 163).

3. Nowe impulsy duszpasterskie W świetle powyższych kryteriów duszpasterskich Franciszka – odnoszonych do małżeństwa i rodziny oraz uświęcenia na tej drodze wspólnotowego życia – rysują się nowe impulsy w posłudze duszpasterskiej narzeczonych, mał- żonków oraz osób, które znalazły się w sytuacjach trudnych i nieregularnych.

59 • W duszpasterstwie narzeczonych trzeba pomóc młodym ludziom w odkryciu wartości i bogactwa małżeństwa. Trzeba przypomnieć o znaczeniu cnót, zwłaszcza czystości, która jest warunkiem autentycznego rozwoju oblubieńczej miłości. Zarówno przygotowanie bliższe, jak i towarzyszenie bezpośrednie powinny przekonać narzeczonych, aby nie postrzegali pobrania się jako końca drogi i aby podjęli małżeństwo jako powołanie, które wymaga stanowczej i realistycznej decyzji, aby wspólnie przejść przez wszystkie próby i trudne chwile (por. AL 211). „Priorytetowo należy potraktować – wraz z odnowionym przepowia- daniem kerygmy – te treści, które przekazywane w sposób atrakcyjny i przyjazny pomogą im zaangażować się w proces trwający całe życie z wielkodusznością i wolnością. Jest to rodzaj «inicjacji» do sakramentu małżeństwa, który zapewni im niezbędne elementy, aby mogli go przy- jąć z najlepszą dyspozycją i rozpocząć życie rodzinne z pewną solidno- ścią” (AL 207). Każdy Kościół lokalny winien rozeznać, która z form bezpośredniego przygotowania do małżeństwa jest najlepsza i zadbać o formację, która nie zniechęci młodych do sakramentu. • Duszpasterstwo małżonków musi mieć przede wszystkim na uwadze to, że małżeństwo nie stanowi rzeczywistości dokonanej i skończonej. Papież przypomina: „Związek jest realny, jest nieodwołalny, został potwierdzony i uświęcony przez sakrament małżeństwa. Małżonkowie jednak, jednocząc się, stają się twórcami własnej historii i twórcami projektu, który trzeba rozwijać razem. Spojrzenie skierowane jest ku przyszłości, którą trzeba budować dzień po dniu z pomocą Bożej łaski i właśnie dlatego nie wymaga się od małżonka, aby był doskonały. Musimy odłożyć na bok złudzenia i zaakceptować go takim, jakim jest: niedoskonałym, wezwanym do rozwoju, w drodze” (AL 218). Zada- niem duszpasterzy jest ukazywanie każdego małżeństwa jako „historii zbawienia”, która wychodzi niejednokrotnie od tego co kruche, a dzięki Bożemu darowi stopniowo przekształca się w związek coraz bardziej solidny i piękny (por. AL 221). Szczególnie w pierwszych latach budowania wspólnoty małżeńskiej bardzo pomocne są towarzyszenie i obec- ność doświadczonych małżonków, członków ruchów, stowarzyszeń, a także przygotowanych doradców (por. AL 229). • W duszpasterstwie osób, które znalazły się w sytuacjach trudnych (np. śmierć współmałżonka) i nieregularnych, duszpasterze i ich współpra- cownicy winni nade wszystko oferować wiernym światło wiary oraz współczującą i delikatną obecność (por. AL 253–258). Pełne miłości spojrzenie i wsparcie należy okazać osobom, które zostały opuszczone

60 lub opuściły współmałżonka, ale obecnie podejmują starania, aby do sakramentalnego współmałżonka powrócić, trwając w miłości, wier- ności i modlitwie – odwołując się do łaski sakramentu (AL 241–242). Zrozumienie należy też okazywać wiernym, którzy po rozpadzie mał- żeństwa sakramentalnego zawarły nowy związek, ze względu na ist- niejącą przeszkodę poprzedniego węzła małżeńskiego jedynie cywilny, ale starają się prowadzić życie chrześcijańskie, w wierze wychowując swoje dzieci, a spragnione pełnego uczestnictwa w sakramencie Eucha- rystii podejmują decyzję życia w relacji bratersko-siostrzanej.

Ojciec święty szczególnie uwrażliwia na to, „by podejść duszpastersko do osób, które zawarły małżeństwo cywilne, rozwiedzionych żyjących w nowych związkach lub które jedynie mieszkają razem” (AL 297). Powo- łując się na ojców synodalnych zachęca, aby osoby ochrzczone, które się rozwiodły i zawarły ponowny związek cywilny, były bardziej włączane we wspólnoty chrześcijańskie na różne możliwe sposoby, zważając jednak na to, aby nie powodować zgorszenia. „Oni nie tylko nie muszą czuć się ekskomunikowani, ale mogą żyć i rozwijać się jako żywe członki Kościoła, odczuwając, że jest on matką, która ich zawsze przyjmuje, troszczy się o nich z miłością i wspiera ich na drodze życia i Ewangelii” (AL 299). Ape- luje, aby osoby te z ufnością podchodziły do rozmowy ze swoimi duszpasterzami oraz odpowiednio przygotowanymi osobami świeckimi. Nie zawsze wprawdzie znajdą u nich potwierdzenie swoich własnych idei i pragnień, ale na pewno otrzymają światło, które pozwoli im lepiej zrozumieć osobistą sytuację i właściwie odkrywać drogę osobistego dojrzewania. Papież zaprasza też duszpasterzy do słuchania wiernych z miłością, spokojem i szczerym pragnieniem, aby „dojść do sedna dramatu osób i zro- zumieć ich punkt widzenia, aby im pomóc żyć lepiej i rozpoznać swoje miejsce w Kościele” (AL 312).

4. Wezwanie do pastoralnego rozeznania i logika integracji w świetle VIII rozdziału Amoris laetitia Papież zwraca uwagę na „niezliczoną różnorodność sytuacji” osób, które rozwiodły się i zawarły ponowny związek cywilny. W trosce o ich dobro duchowe konieczne jest rzetelne rozeznanie ich sytuacji, biorąc pod uwagę fakt, że stopień odpowiedzialności nie jest taki sam za każdym razem. Trzeba zawsze brać pod uwagę aplikację normy ogólnej do określonego przypadku. Papież Franciszek mówi – jest to jeden z centralnych aspektów Amoris laetitia – o potrzebie odniesienia normy ogólnej do konkretnych

61 osób i ich szczegółowych sytuacji. W ten sposób rozwija myśl Jana Pawła II, który wskazywał na potrzebę uwzględnienia złożoności sytuacji wiernych rozwiedzionych, żyjących w nowych związkach cywilnych (por. FC 84 §2). Papież Franciszek zaznacza, że duszpasterskie towarzyszenie osobom będącym na drodze rozeznania musi odbywać się „zgodnie z nauczaniem Kościoła i wytycznymi biskupa” (AL 300). W procesie tym nie może zabraknąć przeprowadzenia rachunku sumienia, obiektywnej analizy sytuacji dzieci i opuszczonego współmałżonka, prób i możliwości pojednania, uwzględnienia konsekwencji nowej relacji wobec pozostałej rodziny i lokalnej wspólnoty wiernych (por. AL 300). Działania te są szczególnie ważne w życiu osób stojących w obliczu konieczności podjęcia skompliko- wanych decyzji duchowych. Chodzi o właściwą ocenę i rozważny wybór. Rozeznawanie jako dynamiczny proces zawsze powinno być otwarte na nowe etapy rozwoju i nowe decyzje podjęte w sumieniu, a pozwalające na zrealizowanie ideału w pełniejszy sposób (por. AL 303). Mając na uwadze złożoność sytuacji duszpasterskiej wiernych zwią- zanych węzłem małżeńskim i nie mogących z tego powodu – pomimo ogromnego pragnienia – zawrzeć małżeństwa sakramentalnego z osobą, z którą pozostają w związku pozasakramentalnym, należałoby rozważyć w poszczególnych przypadkach możliwość wnikliwego rozeznania ich sytuacji. To rozeznanie powinno najpierw prowadzić do udzielenia na drodze kościelnego procesu sądowego odpowiedzi na pytanie, czy można stwierdzić nieważność pierwszego związku małżeńskiego. W sytuacji, gdy prawomocnym wyrokiem orzeczone zostanie, iż nie- ważność nie może zostać stwierdzona, należy kontynuować rozeznanie o charakterze duszpasterskim. To rozeznanie jako niełatwe i niezwykle odpowiedzialne zadanie wymaga solidnego przygotowania duszpasterzy. Trzeba bowiem rozeznać, czy osoby żyjące w nieuregulowanych związkach zachowują wierność, poświęcają się dla dzieci, angażują się w życiu chrze- ścijańskim, świadome są nieprawidłowości swego związku i życia w grzechu, pragnęłyby zmienić sytuację, w której się znajdują, lecz nie mogą tego uczynić bez zaciągnięcia kolejnej winy (np. kwestia odpowiedzialności za wychowanie dzieci, por. AL 298). Podjęte rozeznanie może prowadzić do różnych, coraz głębszych form integracji ze wspólnotą kościelną. Powinno ono mieć formę indywidualnego i konsekwentnego, długotrwałego kierownictwa duchowego. Podjęcie odpowiedniej decyzji – wspólnie przez kierownika duchowego i zainteresowaną osobę powinno być owocem procesu rozeznania, a nie jednego czy nawet kilku powierzchownych spotkań. Wymaga ono także

62 konsultacji z kompetentnym duszpasterzem posługującym przy sądzie biskupim lub w diecezjalnym ośrodku duszpasterstwa rodzin. Przy tym kierownik duchowy powinien mieć przede wszystkim to na względzie, aby pomóc zainteresowanej osobie, w jej trudnej i skomplikowanej sytuacji, postępować na drodze wiary we wspólnocie Kościoła.

Zakończenie Stoją przed nami zadania wynikające z aktualnej sytuacji oraz kondycji małżeństw, rodzin i młodego pokolenia, nierzadko dotkniętych kryzysem wiary. Papieżowi Franciszkowi zawdzięczamy jasne wskazanie i określenie tych zadań, cenne impulsy, a także ukierunkowanie działań pastoralnych i zachętę do pogłębionej refleksji nad kształtem duszpasterstwa rodzin, bardziej dostosowanego do aktualnych potrzeb i wyzwań. Z całą pewnością trzeba będzie wypracować nowe Dyrektorium Dusz- pasterstwa Rodzin dla Kościoła w Polsce. W oparciu o nie można będzie przygotować diecezjalne, względnie metropolitalne instrukcje wykonawcze oraz powołać do życia ośrodki służby małżeństwu i rodzinie. Równocześnie należy wypracować program i określić kształt przygotowania księży do podejmowania drogi towarzyszenia wiernym i rozeznawania ich konkretnych sytuacji. Pasterską posługę musimy naznaczyć bliskością, spojrze- niem pełnym szacunku i współczucia, które jednocześnie leczą, wyzwalają i zachęcają do dojrzewania w życiu chrześcijańskim (por. EG 169). Potrze- bujemy ćwiczyć się w umiejętności słuchania, aby cierpliwie i wytrwale rozbudzać pragnienie chrześcijańskiego ideału i znajdywać drogi prowa- dzące do prawdziwego wzrostu i dojrzałości (por. EG 171). Do tego typu formacji należy też zachęcić osoby konsekrowane i wiernych świeckich. Potrzebujemy bowiem wielu współpracowników, męż- czyzn i kobiet, którzy podejmując trud słuchania i towarzyszenia narzeczo- nym i małżonkom będą wspierać duszpasterskie działania.

Powyższy tekst został przyjęty podczas 379. Zebrania Plenarnego KEP, które odbyło się w Janowie Podlaskim – Siedlcach, w dniach 7–9 czerwca 2018 r.

63 [1] Wyrażenie „Wyrażenie „Ewangelia rodziny” przywołuje Instrumentum laboris Synodu o rodzinie. Por. Le sfide pastorali sulla famiglia nel contesto dell’evan- gelizzazione. Instrumentum laboris, 20. [2] MV 10: „(…) Wszystko w działaniu duszpasterskim Kościoła powinno być przepojone czułością, z którą kieruje się do wiernych; w tym, co głosi i o czym daje świadectwo światu, nie może nigdy brakować miłosierdzia. Wiarygodność Kościoła potwierdza się na drodze miłości miłosiernej i współczującej. (…) Z jednej strony pokusa żądania tylko i zawsze sprawiedliwości sprawiła, że zapomnieliśmy, iż jest to tylko pierwszy krok, konieczny i nieodzowny, ale Kościół potrzebuje sięgać wyżej, aby osiągnąć cel bardziej wzniosły i bardziej znaczący. Z drugiej strony, ze smutkiem obserwujemy, że doświadczenie przebaczenia w naszej kulturze staje się coraz rzadsze. (…) Nadszedł znowu dla Kościoła czas, aby z radością głosić przebaczenie. To jest czas powrotu do tego, co istotne, aby poczuć odpowiedzialność za słabości i trudności naszych braci. Przebaczenie to siła, która budzi do nowego życia i dodaje odwagi, aby patrzeć w przyszłość z nadzieją”. [3] Additum ad epistulam Region Pastoral Buenos Aires, Criterios básicos para la aplicación del capitulo VIII de Amoris laetitia, w: AAS 10 (2016), t. 108, s. 1072–1074. [4] Franciszek, Dominique Wolton, Otwieranie drzwi, Kraków 2018, s. 325. [5] Jan XXIII, Przemówienie podczas uroczystego otwarcia Soboru Watykań- skiego II (11 października 1962), w: AAS 54 (1962), s. 788. [6] „Sobór, według Papieża Jana XXIII, miał na celu «przekazanie czystej i nieska- żonej nauki katolickiej bez łagodzenia jej bądź przeinaczania» i starał się, aby «ta pewna i niezmienna nauka, która musi być wiernie respektowana, została pogłębiona i przedstawiona w sposób odpowiadający potrzebom naszych cza- sów»”, w: Kongregacja Nauki Wiary, Wskazania duszpasterskie na Rok Wiary, Tarnów 2012, s. 26. [7] „Bliskość jest czymś więcej niż nazwą konkretnej cnoty, jest to postawa obej- mująca całą osobę, jej sposób nawiązywania więzi, bycia jednocześnie w sobie i wrażliwymi na innych… Kiedy ludzie mówią o jakimś księdzu, że «jest blisko» zwykle podkreślają dwie rzeczy: pierwsza – że jest «zawsze» (w przeciwień- stwie do takiego, którego «nigdy nie ma», mówią: «wiem, ojcze, że jesteś bardzo zajęty…»). Druga – że umie znaleźć słowo dla każdego. Ludzie mówią: «Rozma- wia ze wszystkimi – z wielkimi, małymi, biednymi, z niewierzącymi… Księża bliscy, którzy są, którzy rozmawiają ze wszystkimi… Księża wędrowni»”. Fran- ciszek, Pan postanowił być kimś bliskim. Homilia wygłoszona podczas Mszy krzyżma 29.03.2018, cyt. za: http://w2.vatican.va/content/francesco/fr/homi- lies/2018/documents/papafrancesco_20180329_omelia-crisma.html. [8] Przykładem może być ustawa z dnia 27 kwietnia 1956 r. o warunkach dopusz- czalności przerywania ciąży, w konsekwencji której zaczęły powstawać Kato- lickie Poradnie Rodzinne. [9] Franciszek mówi także o „czterech kryteriach”: Papież Franciszek Dominique Wolton, Otwieranie…, dz. cyt., s. 339.

64 [10] Pojęcie „rozeznawania” – 50 razy użyte w adhortacji Amoris laetitia – jest kluczowe dla uchwycenia jej przesłania. Por. GE 166–175. [11] KKK 1735: Poczytalność i odpowiedzialność za działanie mogą zostać zmniejszone, a nawet zniesione, na skutek niewiedzy, nieuwagi, przymusu, strachu, przyzwyczajeń, nieopanowanych uczuć oraz innych czynników psychicznych lub społecznych. [12] KKK 2352: Okoliczności, które zmniejszają odpowiedzialność moralną to niedojrzałość uczuciowa, nabyte nawyki, stany lękowe lub inne czynniki psy- chiczne czy społeczne.

65 ARCYBISKUP WARSZAWSKI

Dekret ustanawiający sanktuarium diecezjalne pw. św. Stanisława Papczyńskiego

66 Kardynał Kazimierz Nycz zachęca do modlitwy o beatyfikację Stefana kard. Wyszyńskiego Przy okazji każdej rocznicy związanej ze Sługą Bożym Stefanem kard. Wyszyńskim, Prymasem Polski, kardynał Kazimierz Nycz zachęca wiernych do modlitwy o jego rychłą beatyfikację. „Jestem głęboko przekonany, że ostatni etap procesu beatyfikacyjnego – proces dotyczący cudu, który się stał za sprawą kard. Wyszyńskiego – pozytywnie zamknie proces beatyfikacji” – mówił kardynał przy okazji obchodów przypadającej 3 sierpnia 117. rocznicy urodzin Prymasa Tysiąclecia. „Zanim to się stanie, bardzo proszę o modlitwę w tej intencji”. 19 grudnia 2017 roku papież Franciszek podpisał dekret o heroiczno- ści cnót Stefana kard. Wyszyńskiego. Od tej chwili Prymasowi Tysiąclecia przysługuje oficjalnie tytuł Czcigodny Sługa Boży. Teraz do beatyfikacji niezbędny jest już tylko cud za wstawiennictwem kard. Wyszyńskiego. W tej chwili prace Kongregacji Spraw Kanonizacyjnych skupiają się na stwierdzeniu cudu za przyczyną kandydata na ołtarze. Według procedury, dopiero po zakończeniu tego etapu zostanie wyznaczona data beatyfikacji. Trwają prace związane z badaniem uzdrowienia 19-letniej kobiety za przyczyną kard. Wyszyńskiego. Diecezjalny proces w tej sprawie przepro- wadziła w latach 2012–2013 archidiecezja szczecińsko-kamieńska, gdyż to na jej terenie miało miejsce to niewytłumaczalne medycznie zdarzenie. Dokumentacja została przekazana do Watykanu, gdzie toczy się kolejny etap procedury badania autentyczności domniemanego cudu.

Na podst. KEP

Homilia Kazimierza kard. Nycza wygłoszona podczas Mszy Świętej

Parafia archikatedralna św. Jana Chrzciciela na Starym Mieście w Warszawie, 37. rocznica śmierci Stefana kard. Wyszyńskiego Prymasa Tysiąclecia, 28 maja 2018 roku

Bracia i siostry, na zakończenie Mszy Świętej pójdziemy do grobu Sługi Bożego Stefana kard. Wyszyńskiego, aby tam, jak przy każdej większej uroczystości, takiej jak dzisiejsza rocznica, modlić się o beatyfikację Sługi

67 Bożego. Wiemy, że ostatnie lata to czas wielkiej troski i związanej z nią pracy wielu ludzi, a także modlitwy Kościoła w Polsce, Kościoła w Europie o beatyfikację Prymasa Tysiąclecia. Mówiąc po ludzku i po Bożemu, wiele zmieniło się w ubiegłym roku od ogłoszenia przez Ojca Świętego heroicz- ności cnót Sługi Bożego. Teraz postępujemy dalej na ostatnim etapie beatyfikacji, jakim jest troska o uznanie cudu dokonanego przez wstawiennictwo Czcigodnego Sługi Bożego. To, co możemy teraz zrobić, wierząc w potęgę naszej modlitwy, potęgę modlitwy i rozmowy z Bogiem, to modlić się – modlitwą Kościoła warszawskiego, modlitwą Kościoła w Polsce, o zakoń- czenie procesu beatyfikacyjnego. Jeżeli Pan Bóg będzie tego chciał. Modlić się o nowego orędownika, błogosławionego, który będzie dla nas wzorem i przykładem, który będzie wstawiał się za nami do Boga. Tak jak wierzymy, że już się wstawia. Z jego pomocą będziemy mogli odczytywać znaki czasu, zrozumieć Jego nauczanie, czyny, których dokonywał, sposób, w jaki prowa- dził Kościół. Mimo że czasy, w których żył, różnią się od obecnego czasu, a także troska, jaką otaczał Kościół Jezusa Chrystusa w naszej ojczyźnie, jest znacząco inna od dzisiejszych potrzeb, pewne wymiary posługi są te same. 37 lat temu, kiedy umierał kard. Wyszyński, papież Jan Paweł II prze- bywał w szpitalu, poraniony i bardzo chory. Wydarzenia w Polsce były bardzo trudne. Czas wolności i radości z wiosny, która nastała w roku 1980, wyraźnie zmierzał do końca, i po ludzku się wydawało, że obaj ci wielcy Polacy są potrzebni Kościołowi w Polsce, aby Kościół mógł przetrwać ten trudny czas i wyjść z niego obronną ręką. Jeszcze raz wówczas potwierdziły się słowa, które słyszeliśmy przed chwilą w czytaniach: Pan Bóg pamięta o swoim przymierzu. Pan Bóg wtedy nie zapomniał o swoim ludzie. Ocalał papież Jan Paweł II, i choć odszedł do domu Ojca kard. Stefan Wyszyński, to Jego modlitwa, Jego dzieła, przykład i odwaga przez całe lata były dla nas wzorem. W tym znaczeniu oczeku- jemy, aby powtórnie poznać postać Prymasa przez beatyfikację. Dlatego modlimy się o nią. To, co było istotą Jego nauczania, także zawarte jest w dzisiejszych czytaniach mszalnych. Zwłaszcza widać to w pierwszym czytaniu: pamię- tajcie, aby osiągnąć cel waszej wiary, którym jest zbawienie. Nieustan- nie przypominał o tym ksiądz Stefan Wyszyński podczas całego swojego warszawskiego i prymasowskiego pontyfikatu – o prowadzeniu ludzi do zbawienia, prowadzeniu ludzi do głębi wiary, tak aby osiągnęli cel najważ- niejszy, jakim jest zbawienie. Niekiedy przypisuje się Kościołowi różne zadania, jakie ma do wypeł- nienia. Są one często uboczne w stosunku do celu głównego, dla którego

68 Chrystus ustanowił Kościół i dla którego posłał Kościół: „Idźcie na cały świat i nauczajcie wszystkie narody, udzielając im chrztu w imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego”. Te słowa słyszeliśmy ostatnio w niedzielę Trójcy Świętej. Te niezmienne prawdy w swoim nauczaniu pasterskim zawierał Prymas Wyszyński, a my często do nich sięgamy, gdy uczymy się kochać Boga i ludzi. W pewnym sensie przychodziliśmy do Prymasa, aby słuchać wielkich kazań, wygłaszanych w różnych miejscach w Polsce. Słuchać w tej katedrze, słuchać wszędzie tam, gdzie kierował Kościołem i ludem w Polsce. Przychodziliśmy tak, jak ten młody człowiek z Ewangelii. Stawiając pytania zasadnicze, czekając na odpowiedź. Odpowiedź zawierała się w nauczaniu, w kazaniach, homiliach, przykładzie życia. Przychodziliśmy i pytaliśmy: co robić, aby się zbawić, aby osiągnąć szczęście prawdziwe, wieczne, tak jak pytał młody człowiek, który przyszedł do Jezusa. Słyszeliśmy od Prymasa zawszę tę podstawową, zasadniczą odpowiedź: zachowuj przykazania. Dia- log Jezusa z młodzieńcem najpierw sięga do dekalogu. Jak dobry musiał być ten młody człowiek, że mógł powiedzieć: wszystkie te przykazania zachowuję od mojej młodości, lecz czegoś mi jeszcze brakuje. Któż z nas mógłby powiedzieć – Panie Jezu, wszystkie te przykazania zachowuję od mojej młodości. Mimo tego jest w człowieku pragnienie czegoś więcej, o tym mówi druga część rozmowy młodego człowieka z Panem Jezusem. Jezus stawia młodzieńcowi jeszcze większe wymagania: jeśli chcesz być doskonały, zostaw wszystko, co masz, i pójdź za Mną. Wtedy młody czło- wiek smuci się. Nie był widać jeszcze dojrzały, aby zostawić wszystko, aby odwiązać się od tych rzeczy, które posiadał. Dlatego odszedł zasmucony. Nie wiemy, co działo się z nim dalej. Nie wiemy, jak skończyło się spotkanie z Jezusem Chrystusem, ale słyszymy tą pocieszającą naukę Jezusa na reakcję apostołów – jeżeli tak się ma sprawa ze zbawieniem i szczęściem, to któż może się zbawić? Wtedy Jezus mówi słowa pełne nadziei, pociechy, ponieważ zbawienie przychodzi przez łaskę: u ludzi to niemożliwe, ale nie u Boga; bo u Boga wszystko jest możliwe. W przeciwnym wypadku, gdyby nie było tego wyprzedzenia wiary, nadziei na łaskę zbawiającą Jezusa Chry- stusa, słowa o uchu igielnym i trudności przejścia przez nie, przez tę bramę, byłyby słowami niezwykle pesymistycznymi. Słowami, które wprowadzają tylko w smutek niedający nadziei. Tak w swoim nauczaniu, tak w swoim ponad 30-letnim prowadzeniu Kościoła w Polsce, z taką pedagogią skierowaną do ludzi, głosząc miło- sierdzie, głosząc przykazania, głosząc miłość Boga, postępował Prymas, i prowadził nas wszystkich po drogach wiary.

69 Dlatego dzisiaj chcemy wrócić niejako do tej Jego nauki, Jego nauczania, przyjmować je na nowo, żeby czasie, w jakim dziś żyjemy, mając po stronie Pana Boga takich orędowników, jak św. Jan Paweł II, jak Sługa Boży Stefan kard. Wyszyński, rzeczywiście iść pewną drogą zbawienia i wie- dzieć, wierzyć, że Pan Bóg zawsze pamięta o swoim przymierzu, że pamięta o Tym, za którego się modlimy, o Jego beatyfikację w naszej katedrze.

Homilia Kazimierza kard. Nycza wygłoszona podczas Mszy Świętej z okazji Światowego Dnia Migranta i Uchodźcy

Parafia św. Teresy od Dzieciątka Jezus na Tamce, 14 stycznia 2018 roku

Mów Panie, bo sługa twój słucha

Bracia i siostry! To jest odpowiedź młodego Samuela, pouczonego przez mądrego kapłana Helego; odpowiedź na wołanie Boga i powołanie go na wielkiego proroka. To jest odpowiedź na każde powołanie i na każde słowo Boga, które przeżywamy w Kościele. W dzisiejszej liturgii jest mowa o powołaniu. Samuel jest powołany do wielkich zadań w ludzie Bożym. Powołanymi są też Andrzej i Jan, apostołowie, którzy przyszli do Pana Jezusa. Powołany jest, za ich pośrednictwem, także św. Piotr, ten, który miał stać się skałą. Można się zapytywać, jakie są cechy wspólne tych dwóch powołań: powołania starotestamentalnego proroka Samuela i powołania apostołów z początku publicznej działalności Pana Jezusa. Na pewno ich cechą wspólną jest ktoś, kto podprowadza człowieka do spotkania z Bogiem. Tym podprowadzającym i otwierającym serce, w przypadku Samuela, jest mądry kapłan Heli. W przypadku powołania apostołów Andrzeja, Jana, Piotra, tym naprowadzającym jest św. Jan Chrzciciel, który wypowiada znamienne słowa: „Oto Baranek Boży, który zgładzi grzechy świata”. Dla Piotra, brata Andrzeja, tymi, którzy dawali świadectwo i podprowadzili do Boga, są brat Andrzej i Jan Apostoł. Co jeszcze wspólnego mają te powołania? Można to nazwać spotkaniem. Każda z tych osób bowiem spotkała Tego, który woła. Tego, który powołuje. Żeby spotkanie z Nim mogło nastąpić, potrzebna była ze strony tych osób ciekawość. To ona ujawniła się w pytaniu zadanym przez Samu- ela: co mam robić z tym głosem natarczywym, który budzi mnie w nocy.

70 Ciekawość i dążenie do spotkania widoczne są w słowach: gdzie mieszkasz? Poszli za Nim, i zobaczyli. Poznali Go jako kogoś niezwykle wyjąt- kowego, kto tak ich zachwycił, że zachwyt ogarnął nie tylko ich serca, czyli nie był tylko emocjonalny i krótkotrwały. Ten zachwyt objął ich rozum i wolę. Apostołowie radykalnie zmienili swoje życie. Przyszli do swoich domów, rodzin i potrafili być innymi ludźmi, powołanymi, którzy przyjęli wiarę. Nadzwyczajność Spotkanego sprawiła, że na każdego z nich miał On inny wpływ. Więcej… Apostołowie potrafili odtąd dawać świadectwo najbliższym osobom. Tym tłumaczy się przyprowadzenie Piotra, czyli Szy- mona do Jezusa, zmiana jego imienia. Wszyscy apostołowie, powołani, wytrwali aż po krzyż Jezusa, po swój krzyż. Nas też Pan Bóg powołuje. Czasem powołuje do zadań na całe życie. Powołuje też do konkretnych czynności. W powołaniu trzeba myśleć o tym, aby spotkać Boga. Spotkać całym swoim jestestwem: rozumem, sercem i wolą. W tym spotkaniu dać odpowiedź taką, która radykalnie zmienia życie. Tak kiedyś Bóg powołał Was, małżonkowie, do sakramentu małżeń- stwa, na całe życie do związku z drugą osobą. Tak powołał do kapłaństwa, do życia zakonnego. Tak jak w dzisiejszej Ewangelii można powiedzieć, kiedy to nastą- piło, ewangelista zanotował, że była to godzina 10 dnia, czyli 4 po połu- dniu. Każdy z nas może tę swoją godzinę przywoływać i wracać do tego momentu, kiedy został powołany. A wcześniej postawił Bogu pytanie: gdzie mieszkasz? Albo inne, ale ważne, i pragnienie, aby spotkać i wysłuchać odpowiedzi. Takiej odpowiedzi, która pozwoliłaby przyjąć powołanie na całe życie. Więc nie tylko z pomocą emocji, gdyż nie da się budować mał- żeństwa tylko na płaszczyźnie emocjonalnej, ale rozumem, i na całe życie. Tego nas uczy dzisiaj Pan Bóg, gdy mówi o powołaniu. Moi drodzy, co stanowi odpowiedź na pytanie apostołów, kiedy Jezus mówi: chodźcie, a zobaczycie? Można te słowa odnieść do dzisiejszego dnia – Światowego Dnia Migranta i Uchodźcy. Trzeba zobaczyć istotę problemu, także w świetle wiary, i podjąć dzia- łania duchowe oraz konkretne czyny. To dla nich ten dzień został ustanowiony, nie wczoraj, nie przez papieża Franciszka. Jest to 104. Światowy Dzień Migranta i Uchodźcy. Problemy uchodźców są trudne i nie zaczęły się dzisiaj. Są to problemy globalne. Kiedyś były to problemy migracji, uchodźstwa, związane np. z lokalną wojną, problemami, które były w róż- nych miejscach świata. Łatwiej było je rozwiązywać. Natomiast dzisiaj są to problemy na skalę wielu krajów.

71 Przeludnienie terenów, często dramatycznie, to problemy Afryki i Azji. I nie wygląda na to, aby miały skończyć się w najbliższym czasie. Będą dla nas zawsze wyzwaniem. Przez pięć lat pontyfikatu, przy każdej okazji, papież Franciszek podejmuje temat uchodźców. Z jednej strony w swoim orędziu na tegoroczny Dzień Migranta i Uchodźcy zwraca się do wielkich tego świata, odpowiedzialnych za sprawiedliwość i niesprawiedliwość, żeby szukali przyczyn migracji i uchodźstwa. Stanowi to wielkie wyzwanie dla współczesnego świata. Równocześnie przypomina każdemu z nas, że spotkanie z migran- tem, spotkanie z uchodźcą jest dla każdego chrześcijanina okazją do spotkania z Chrystusem. Nie chodzi wyłącznie o wielkie słowa, lecz czyny wynikające z Ewangelii. „Wszystko cokolwiek uczyniliście jednemu z tych moich braci najmniejszych, Mnieście uczynili” – byłem przybyszem, byłem obcy, a przyjęliście Mnie. Jak słyszeliśmy w modlitwie podczas Mszy Świę- tej: dla Pana Boga nie ma obcych, wszyscy są jego dziećmi. Pomagając człowiekowi, szczególnie człowiekowi dotkniętemu cierpieniem, pomagamy samemu Chrystusowi. Jest wśród nas obecny bp Lechowicz, odprawiający ze mną tę Mszę św., który od kilku lat zajmuje się Polonią, polskimi, chciałoby się powie- dzieć, migrantami, rozsianymi po całym świecie. Polacy od lat są migrantami, szukają pomocy. Licząc od I wojny światowej, podczas biedy tego okresu, dalej przez II wojnę światową i po niej, podczas stanu wojennego, jak i obecnie, tak ogromna rzesza polaków wyjeżdżała na cały świat i tam była przyjmowana zasadniczo bardzo życz- liwie. Nasuwają się słowa z Księgi Wyjścia: nie będziesz uciskał cudzo- ziemców, bo sami byliście cudzoziemcami. Są to słowa, które na pewno mogą odnosić się również do naszej, polskiej sytuacji. Ile razy byliśmy tymi, którzy emigrowali? Nie tylko byliśmy uchodźcami, którzy ucho- dzili przed śmiercią, więzieniem, ale byliśmy ludźmi, którzy migrowali za pracą, za łatwiejszym, lepszym życiem, bo wiemy, jakie były czasy, zwłaszcza podczas wojen i w okresie powojennym. Więc słowa Księgi Wyjścia odnoszą się do nas, tu i teraz. Dlatego papież mówi w swoim orędziu, że zadaniem naszym, zadaniem Kościoła jest przyjmowanie uchodźców, chronienie ich przed wszelkimi niebezpieczeństwami, które im grożą, ale także promowanie ich w środowisku, w którym się znaleźli, szukając lepszego życia czy uciekając przed niebezpieczeństwem śmierci oraz prześladowań. Możemy też uczestniczyć w procesie integracji tych ludzi. To są cztery pojęcia, cztery słowa, które papież Franciszek kieruje do nas wszystkich w swoim orędziu.

72 Chodźcie, a zobaczycie. Trzeba spojrzeć na ten problem od strony czło- wieka, także tego człowieka, który pomaga, i konkretnego człowieka, który czeka na pomoc, z oczami wpatrzonymi w tego, który powinien pomóc. Nie dalej jak wczoraj w Domu Arcybiskupów Warszawskich, czyli w domu, w którym mieszkam, Caritas Polska zorganizowała spotkanie z migrantami i uchodźcami. Było obecnych kilkanaście osób, większość z Syrii, biednych ludzi, czekających na pomoc, wcale nie stanowiących żadnego zagrożenia dla nas tutaj. Naprawdę są uchodźcami, większość z nich przyjechała, gdyż nie mają do czego wrócić, albo powrót oznacza dla nich śmierć, prześla- dowanie na miejscu. Dlatego są, przyszli, szukają miejsca w całej Europie, także w naszej ojczyźnie. To spotkanie uczy, że są migranci, że trzeba im pomagać. Istnieją rów- nież uchodźcy, czyli tacy migranci, którzy nie uciekli z powodu poszukiwania lepszego standardu życia. Nikt nie opuszcza domu, swojego kraju, jeżeli nie musi tego robić z różnych powodów, w różnych częściach świata. I przychodzą do nas. Ważne są te słowa: chodźcie, a zobaczycie w kontekście podobnych spotkań z migrantami. Spotkania uczą nas właściwego podejścia do migran- tów, uspokajają nas, pokazują, że problem migracji koniecznie trzeba roz- wiązać. Potrzeba dobrej woli ku temu czy dobrego serca. Obchodzimy dziś Światowy Dzień Migranta i Uchodźcy. W tym czasie warto powiedzieć, że rozróżnienie na migrantów i uchodźców jest istotne. Trzeba tylko zaznaczyć, że wśród uchodźców są i tacy, którzy potrze- bują radykalnej pomocy, medycznej, każdego rodzaju. Nie otrzymają jej w swojej ojczyźnie z powodu zrujnowania kraju. Dla takich osób wspólnota Sant’Egidio proponuje tzw. korytarze humanitarne, które są realizowane we Włoszech oraz we Francji. Dzisiejszy dzień jest okazją do modlitwy za wszystkich – tych, którzy pomagają, i tych, którym się pomaga. Jest także okazją do zastanowienia się nad rozwiązaniem problemu migracji oraz uchodźstwa. W jaki sposób przyjmujemy migrantów i uchodźców? Tych, którzy przyjeżdżają lub chcą do nas przyjechać, z południa, ze wschodu… Czy jesteśmy wobec nich sprawiedliwi? Sprawiedliwi według kryteriów papieskich. Czy ich przyjmujemy? Czy uczciwie płacimy tym, którzy jako migranci, głównie z Ukrainy, pracują u nas? Czy im pomagamy w tym, co nazywa się promocją życia w nowym miejscu? Czy im pomagamy w tym, co nazywa się integracją z nowym otoczeniem? Z całym uwzględnieniem rozłąki, bardzo często rozłąki z rodziną, własnym krajem.

73 Ten dzień jest być może po to, aby nas uwrażliwić na potrzeby innych. Abyśmy modlili się i czynili to, co trzeba i wypada względem wszystkich potrzebujących, wobec tego wyzwania, jakim są uchodźstwo i migracja we współczesnym świecie. Tę postawę, jaka jest potrzebna, bardzo pięknie uzasadnia św. Paweł, kiedy mówi: Czy nie wiecie, że wasze ciała są członkami Chrystusa, a wy jesteście świątynią Ducha Świętego? I dodaje: a więc nie należycie już do siebie, ale należycie do wszystkich tych, którzy mają do was prawo. To przypomnienie słów św. Pawła niech nam towarzyszy jako jeden z waż- nych owoców tego dzisiejszego spotkania przy ołtarzu.

Homilia Kazimierza kard. Nycza wygłoszona podczas Mszy Świętej w intencji prezydentów RP na uchodźstwie, parafia św. Katarzyny w Warszawie

27 maja 2018 roku

Moi drodzy, Bracia i Siostry, pozdrowieni i wymienieni na początku Mszy Świętej, różne motywy przyprowadzają was dzisiaj do kościoła św. Kata- rzyny i do tego ołtarza niedzielnej Eucharystii, którą przeżywamy we wspól- nocie Kościoła. My, jako chrześcijanie, trzymajmy się dzisiaj prawdy o Trójcy Świętej, którą Kościół przeżywa jako uroczystość zaraz po zakoń- czeniu czasu wielkanocnego. Trzymajmy się Trójcy Świętej, ponieważ ona stanowi o istocie i wyjątkowości chrześcijaństwa. I dzięki Trójcy Świętej zbawienie dokonało się w taki sposób, w jaki Pan Bóg je zaplanował, przez Jezusa Chrystusa – drugą Osobę Boską; w Duchu Świętym. Dzięki Trójcy Świętej możliwa jest Eucharystia, odprawianie Mszy Świętej, kiedy Syn Boży składa Ojcu ofiarę najdoskonalszą, w Duchu Świętym. Tu objawia się prawda o Trójcy Świętej. I zawsze musimy trzymać się tej prawdy, niejako dotykać jej, żeby Najświętsza Eucharystia, w której uczestniczymy w każdą niedzielę i przy wielu okazjach, była zawsze na pierwszym miejscu w naszym życiu. Aby nie była podporządkowana żadnym doraźnym celom, potrzebnym nam ludziom żyjącym na ziemi. Owszem, przycho- dzimy tutaj i kładziemy na ołtarzu nasze intencje, tak jak dzisiaj kładziemy intencję modlitwy za tych sześciu prezydentów RP na uchodźstwie, których duchowa obecność jest związana z tym kościołem. Aby modlić się i dzięko- wać Panu Bogu, gdyż Eucharystia jest dziękczynieniem.

74 Tak jak słyszeliśmy dzisiaj w czytaniu z Księgi Powtórzonego Prawa ze Starego Testamentu: zapytaj dawnych czasów; wracamy do przeszłości, aby zapytać dawnych czasów, jak to było z objawieniem prawdy o Bogu Jedynym, ponieważ taką prawdę objawiał Pan Bóg, tej wiary pilnował i strzegł; wiary w Jednego Boga Starego Testamentu, kiedy naród wybrany był w morzu narodów pogańskich, zazwyczaj wierzących w wielu bogów. Utwierdzenie wiary w Jednego Boga uprzedzało to, co miało nastąpić wtedy, kiedy historia zbawienia doszła do punktu, w którym Druga Osoba Trójcy Świętej przyjęła ludzkie ciało, stała się człowiekiem. Musiał być przedtem lud przygotowany, wierzący w Boga, który jest jeden i jedyny. Zanim odsło- niła się przed narodem wybranym i przed nami prawda o Bogu Trójjedy- nym, czyli Panu Bogu jednym w trzech Osobach, właśnie Chrystus objawił tę prawdę. Tak jak to słyszymy w dzisiejszej Ewangelii: Idźcie, udzielając chrztu, w imię Ojca, Syna i Ducha Świętego, a zatem w imię Trójcy Świętej, w imię Boga Trójjedynego, jednego w trzech Osobach. Właśnie na końcu czasu wielkanocnego Kościół przeżywa tą najważniejszą swoją prawdę, podczas uroczystości Trójcy Świętej. Jest to prawda najbardziej niepojęta, niezrozumiała. Setki tysięcy ksiąg napisano w historii na ten temat, o Panu Bogu, który nie przestaje być jednym, będąc w trzech Osobach. Nie da się tej prawdy pojąć rozumem, trzeba do niej przylgnąć sercem. Przyjąć prawdę wiary o Bogu Trójjedynym, który jest źródłem naszej ludzkiej jedności, który jest źródłem każdej naszej ludzkiej społeczności. Zaczynając od mał- żeństw, a kończąc na wszystkich ludzkich społecznościach. Święty papież Jan Paweł II, kiedy był profesorem różnych uczelni, bardzo często rozwijał wątek personalizmu, gdyż tak został wychowany; mówił o wielkości osoby, jego godności. Do badań naukowych popychają człowieka różne okoliczności, a w działalności naukowej taką okoliczno- ścią w życiu Jana Pawła II była ideologia komunizmu. Doświadczał jej w Polsce, dlatego podkreślał godność człowieka, personalizm, który był przykrywany różnymi formami kolektywizmu, narzucanymi wówczas przez ideologię marksizmu. Wtedy papież pisał książki, np. fundamentalną pracę, jaką była Osoba i czyn, broniąc personalizmu, broniąc osoby ludzkiej, broniąc człowieka i godności człowieka, stawiając go na pierwszym miejscu, tak żeby wszystkie inne struktury, społeczności służyły człowie- kowi. Aby służyły rodzinie ludzkiej. Wiadomo, że zawsze przychodzi pokusa zaatakowania personalizmu, właśnie u podstaw, podporządkowując człowieka ideologicznym względom, które każą mu ograniczyć jego samodzielność tak, aby służył jakiejś kla- sie, społeczności. Już wtedy chciałoby się powiedzieć bardzo dawno temu,

75 papież dostrzegał to, czego w jakimś sensie jesteśmy dzisiaj świadkami. Dostrzegał inne jeszcze niebezpieczeństwo personalizmu, któremu może zagrażać skrajny idealizm, polegający na tym, że liczy się tylko wolność człowieka, wyłącznie jednostka, i nieważne jest to, co jest dobrem wspól- nym, wyjściem od wspólnoty, poczynając od rodziny, przez wszystkie inne społeczności. Wtedy mówiono o Wojtyle, później już o papieżu, że wykra- cza poza status swojej nauki, ponieważ wprowadza przesłankę teologiczną. Już wtedy papież odnosił się do prawdy o Trójcy Świętej. To od niego, spod jego pióra wyszło pojęcie, które nazywa się personalizmem komunijnym, będącym lekarstwem na indywidualizm, który czasem grozi człowiekowi. Dziś wiemy, jak bardzo. Ale również jest lekarstwem na wszelkiego rodzaju kolektywizmy, w które włącza się człowieka. I papież operował tym poję- ciem, zwłaszcza wtedy, kiedy mówił o rodzinie. Zwłaszcza wtedy, kiedy mówił o małżeństwie. Mówił o personalizmie komunijnym, na wzór Trójcy Świętej, gdzie Trzy Osoby, zachowujące swoją odrębność osobową, przez swą naturę są Jednym Bogiem, którego czcimy jako Boga Trójjedynego. I stawiał prawdę o Trójcy Świętej za wzór każdej ludzkiej wspólnoty, każdej ludzkiej komunii osób. To są jego słowa: komunia osób w małżeństwie. Moi kochani, wiemy doskonale, że społeczność jest pojęciem socjo- logicznym. Wiemy również, że wspólnota oznacza coś więcej niż społecz- ność. Ale komunia osób to pojęcie jeszcze szersze. Ukazuje prawdę chrze- ścijańskiej wiary, która przeniesiona na nasze ludzkie życie może być drogą do tego, żebyśmy uchronili się przed wszystkimi próbami ograniczenia człowieka i jego godności, jak również przed wszystkim, co jest samoogra- niczeniem siebie i swojej wolności przez skrajnie pojęty indywidualizm, który nie widzi dobra wspólnego, dobra osób najbliższych, każdego z nas. Już nie mówiąc o dobru państwa, społeczności ludzkiej. Dzisiaj, kiedy przywołujemy w pamięci osoby sześciu prezydentów RP na uchodźstwie, to także ten wymiar sprawy staje przed naszymi oczami. Oni wiedzieli, przed czym i przed kim należy bronić Polski. Oni wiedzieli, jak bardzo ważną rzeczą jest tożsamość, ciągłość, kontynuacja państwa w sytuacji skrajnie trudnej, jaka nastąpiła w 1939 roku. I trwała dokład- nie 50 lat. Pamiętajmy, że jest to połowa tego stulecia wolności, który, jak wiemy doskonale, nie był czasem wolności. Połowa tego okresu, między rokiem 1918 a rokiem obecnym, jest okresem, w którym przeżywamy czas dziękczynienia za tych ludzi, którzy potrafili widzieć dobro państwa, dobro Polski, potrafili wyjechać, tam stworzyć potrzebne struktury, żeby była kontynuowana istotowa ciągłość państwa. Dlatego dzisiaj, nie instrumen- talizując tej Mszy Świętej, ale wspominając prezydentów, począwszy od

76 pierwszego prezydenta na uchodźstwie, aż do ostatniego, pragniemy modlić się za nich. Przede wszystkim dziękujmy Panu Bogu. Wiemy, ile poświęcili trudu, życia, żeby Polska doczekała roku ‛90, kiedy symboliczne insygnia władzy mogły zostać przywrócone i zwrócone prezydentowi wybranemu przez naród, po 50 latach przerwy. To nas tutaj gromadzi. Gromadzi troska o ludzi, którzy przy tej parafii, przez wiele ostatnich dziesiątków lat, myśleli o kontynuacji dawnych czasów. Nieprzypadkowo tutaj znajdują się tablice pamiątkowe i myślę również o współczesnych, tych, których wymieniliśmy na początku Mszy Świętej, obecnych tu panów. Chcemy, żeby ta troska, pietyzm trwał, aby był wyrazem naszej miłości do ojczyzny, prawdziwego patriotyzmu, w czasach, w którym żyjemy.

77 KURIA METROPOLITALNA WARSZAWSKA

Odznaczeni godnościami kościelnymi, Wielkanoc 2018

PRZYWILEJ NOSZENIA ROKIETY I MANTOLETU: Ks. Tadeusz Bazylewicz – proboszcz parafii św. Mikołaja Biskupa w Łomnej Ks. dr Paweł Bijak – proboszcz parafii Posłania Uczniów Pańskich w War- szawie Ks. Józef Dziekoński – rezydent w parafii NMP Wspomożenia Wiernych w Piasecznie Ks. Dariusz Gal – proboszcz parafii Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Przybyszewie Ks. Krzysztof Mindewicz – proboszcz parafii św. Jana Chrzciciela w Rem- bertowie Grójeckim Ks. Piotr Piekarski – rezydent w parafii Nawiedzenia NMP w Warszawie Ks. Tadeusz Polak – proboszcz parafii św. Franciszka z Asyżu w Praż- mowie Ks. Janusz Starosta – proboszcz parafii Przemienienia Pańskiego w Gro- dzisku Mazowieckim Ks. dr Piotr Waleńdzik – proboszcz parafii Wszystkich Świętych w War- szawie

KANONICY PROTEKTORZY KAPITUŁY KAMPINOSKO-BIELAŃSKIEJ: Ks. Marian Mikołajczak – proboszcz parafii św. Kazimierza w Pruszkowie Ks. Zenon Trzaskowski – rektor kościoła św. Grzegorza Wielkiego na Cmentarzu Wolskim

78 KANONIK HONOROWY KAPITUŁY OPATRZNOŚCI BOŻEJ: Ks. Zygfryd Landowski – sędzia Sądu Metropolitalnego Warszawskiego

KANONICY HONOROWI KAPITUŁY METROPOLITALNEJ WARSZAWSKIEJ: Ks. dr Sylwester Jeż – dyrektor Katolickiego Zespołu Edukacyjnego im. ks. Piotra Skargi w Warszawie Ks. Jakub Szcześniak – ojciec duchowny w WMSD św. Jana Chrzciciela

79 prawna ść Osobowo Wojewoda Mazowiecki Wojewoda WSO-III.6140.1.279.2015 Wojewoda Mazowiecki Wojewoda WSO-III.6140.1.272.2015 Wojewoda Mazowiecki Wojewoda WSO-III.6140.1.273.2015 Wojewoda Mazowiecki Wojewoda WSO-III.6140.1.201.2013 Wojewoda Mazowiecki Wojewoda WSO-III.6140.1.274.2015 Wojewoda Mazowiecki Wojewoda WSO-III.6140.1.320.2015 Wojewoda Mazowiecki Wojewoda WSO-III.6140.1.275.2015 Mazowiecki Wojewoda WSO-III.6140.1.276.2015 Wojewoda Mazowiecki Wojewoda WSO-III.6140.1.321.2015 Wojewoda Mazowiecki Wojewoda WSO-III.6140.1.277.2015 Wojewoda Mazowiecki Wojewoda WSO-III.6140.1.278.2015 Data erygowania 040081645 1980 017404081 1999 040123958 1988 040076390 1983 040121586 1993 040123154 1951 040124060 1992 015284508 1989 040066090 1542 tszej ę wi ś ów ł ycielki ż cia Naj ówna REGON ł ę Nazwa g ukasza Ewangelisty ej Królowej Anio ej Królowej ej Wspomo ej Ostrobramskiej ej Królowej Pokoju Ł ż ż ż ż awionego Edwarda Detkensa ł tego Zygmunta w Warszawietego Zygmunta w 040054393 1951 tego tego Krzysztofa w Warszawie Warszawie tego Krzysztofa w tego Ignacego Loyoli 017391450 2001 tej Marii Magdaleny ę ę ę ę ę ogos ł wi wi wi wi wi Maryi Panny w Warszawie Maryi Panny w B w Warszawie Matki Bo w Warszawie Ś Matki Bo Warszawie w Wiernych Matki Bo w Warszawie Matki Bo w Warszawie Ś w Warszawie Ś Ś w Warszawie Ś w Warszawie Niepokalanego Pocz Zarejestrowane parafieZarejestrowane Archidiecezji Warszawskiej przedrostek Nazwa dodatkowa – Parafia Rzymskokatolicka Parafia Rzymskokatolicka Parafia Rzymskokatolicka Parafia Rzymskokatolicka Parafia Rzymskokatolicka Wojskowo-Cywilna Parafia Rzymskokatolicka Parafia Rzymskokatolicka Parafia Rzymskokatolicka Parafia Rzymskokatolicka Parafia Rzymskokatolicka Parafia Rzymskokatolicka ski ski ski ski ski ski ski ski ń ń ń ń ń ń ń ń 1. Biela 9. Jelonkowski 2. Biela 3. Biela 4. Biela 5. Biela 6. Biela 7. Biela 8. Biela 11. Jelonkowski 10. Jelonkowski Lp. Dekanat

80 prawna ść Osobowo Wojewoda Mazowiecki Wojewoda WSO-III.6140.1.333.2016 Wojewoda Mazowiecki Wojewoda WSO-III.6140.1.319.2015 Wojewoda Mazowiecki Wojewoda WSO-III.6140.1.322.2015 Wojewoda Mazowiecki Wojewoda WSO-III.6140.1.332.2016 Wojewoda Mazowiecki Wojewoda WSO-III.6140.1.316.2015 Wojewoda Mazowiecki Wojewoda WSO-III.6140.1.330.2016 Wojewoda Mazowiecki Wojewoda WSO-III.6140.1.326.2016 Wojewoda Mazowiecki Wojewoda WSO-III.6140.1.331.2016 Wojewoda Mazowiecki Wojewoda WSO-III.6140.1.227.2016 Wojewoda Mazowiecki Wojewoda WSO-III.6140.1.328.2016 Wojewoda Mazowiecki Wojewoda WSO-III.6140.1.329.2016 Mazowiecki Wojewoda WSO-III.6140.1.334.2016 Data erygowania 040124001 1973 040123970 1951 040120049 1980 040123562 1981 040120032 1990 040021844 1953 040085382 1917 a ł tego ę wi Ś ówna REGON a ł a II w Warszawiea II w 147299901 2014 ż ł a Archanio ł a w Warszawie a w ł Nazwa g cio ej Anielskiej w Warszawie 040120026 1983 ś ż tszej Maryi Panny tszej Maryi Panny szenia Krzy ę ę ż tego Stefana Króla Wyznawcy Wyznawcy tego Stefana Króla tego Maksymiliana Kolbego tego Jana Paw tego Andrzeja Boboli tego Micha tego Szczepana w Warszawietego Szczepana w 040020974 1949 tego Kazimierza w Warszawie Warszawie tego Kazimierza w 040123728 1950 wi wi ę ę ę ę ę ę ę ś ś wi wi wi wi wi wi wi w Warszawie Podwy w Warszawie Ś w Warszawie Bogurodzicy Maryi w WarszawieBogurodzicy Maryi w 040123935 1984 Ś Matki Bo Naj Naj Matki Ko Matki Zbawiciela w Warszawie Matki Zbawiciela w Ś w Warszawie Ś w Warszawie Ś Ś Ś przedrostek Nazwa dodatkowa – Parafia Rzymskokatolicka Parafia Rzymskokatolicka Parafia Rzymskokatolicka Parafia Rzymskokatolicka Parafia Rzymskokatolicka Parafia Rzymskokatolicka Parafia Rzymskokatolicka Parafia Rzymskokatolicka Parafia Rzymskokatolicka Parafia Rzymskokatolicka Parafia Rzymskokatolicka Parafia Rzymskokatolicka 12. Jelonkowski 21. Mokotowski 13. Jelonkowski 14. Jelonkowski 22. Mokotowski 15. Mokotowski 23. Mokotowski 16. Mokotowski 17. Mokotowski 18. Mokotowski 19. Mokotowski 20. Mokotowski Lp. Dekanat

81 prawna ść Osobowo Wojewoda Mazowiecki Wojewoda WSO-III.6140.2.28.2014 Wojewoda Mazowiecki Wojewoda WSO-III.6140.2.29.2014 Wojewoda Mazowiecki Wojewoda WSO-III.6140.2.60.2018 Mazowiecki Wojewoda WSO-III.6140.2.48.2017 Wojewoda Mazowiecki Wojewoda WSO-III.6140.1.364.2016 Wojewoda Mazowiecki Wojewoda WSO-III.6140.1.363.2016 Wojewoda Mazowiecki Wojewoda WSO-III.6140.1.168.2013 Wojewoda Mazowiecki Wojewoda WSO-III.6140.1.142.2014 Wojewoda Mazowiecki Wojewoda WSO-III.6140.1.365.2016 Wojewoda Mazowiecki Wojewoda WSO-III.6140.1.362.2016 Wojewoda Mazowiecki Wojewoda WSO-III.6140.1.252.2014 Data erygowania 012770094 1999 1976 1681/1987 040045900 1454/1987 016392677 2000 040123993 1986 040123651 1950/1956 040064397 1994 040054401 1976 040060940 1918 tego ę wi Ś u ż a i ł a ł tszej ę ówna REGON ł wi tego Józefa ś ego w Warszawie Warszawie ego w ę skiego w Warszawieskiego w 040013885 1985 ż ń ej w Warszawie Warszawie ej w wi ż Ś cia Naj Nazwa g ę ci Bo rodowisk Twórczych rodowisk Twórczych ca Bogurodzicy w Warszawie Warszawie ca Bogurodzicy w ś Ś tszej Maryi Panny Królowej ń Ojców Bonifratrów Seminaryjny Akademicki

ł ł ę ł ł tej Anny w Warszawie tego Grzegorza Wielkiego Wielkiego tego Grzegorza tego Alojzego Orione tego Franciszka z Asy tego Franciszka z tego Jakuba Aposto tego Jakuba tego Jana Bo tego Andrzeja Aposto wi ció ció ció ció ę ę ę ę ę ę ę ś ś ś ś ś wi wi wi wi wiata w Warszawie wiata w wi wi wi Alberta Chmielowskiego w Warszawie Warszawie Alberta Chmielowskiego w Ko Wniebowzi Maryi Panny i Oblubie Ko Ś Ko Ś Zwiastowania Pa Ś w Warszawie Ś w Warszawie Naj Ś Ś w Warszawie w Warszawie Opatrzno na Ochocie w Warszawie na Ochocie Warszawie w Ś Ś Ko a a a a ł ł ł ł cio cio cio cio ś ś ś ś przedrostek Nazwa dodatkowa – Rektorat Ko Rzymskokatolickiego Rektorat Ko Rektorat Ko Rzymskokatolickiego Rzymskokatolickiego Parafia Rzymskokatolicka Parafia Rzymskokatolicka Parafia Rzymskokatolicka Parafia Rzymskokatolicka Parafia Rzymskokatolicka Parafia Rzymskokatolicka Parafia Rzymskokatolicka Rektorat Ko Rzymskokatolickiego 32. Staromiejski 33. Staromiejski 34. Staromiejski 24. Ochocki 25. Ochocki 26. Ochocki 27. Ochocki 28. Ochocki 29. Ochocki 30. Ochocki 31. Staromiejski Lp. Dekanat

82 prawna ść Osobowo Wojewoda Mazowiecki Wojewoda WSO-III.6140.2.59.2018 Wojewoda Mazowiecki Wojewoda WSO-III.6140.2.58.2018 Wojewoda Mazowiecki Wojewoda WSO-III.6140.2.49.2017 Wojewoda Mazowiecki Wojewoda WSO-III.6140.2.61.2018 Data erygowania 1713/1987 1661/1987 1692/1987 1679/1987 1760/1987 1699.1987 1987 1717/1987 1352/1987 1696/1987 tszej ę a ż wi ś ca ń cia Naj Sióstr Sióstr Wizytek Sióstr ówna REGON ł ł ł ę ebnic Krzy skiego w Warszawie Warszawie skiego w ż ció ció ń u tego Franciszka ś ś ł ę askawej w Warszawie Warszawie askawej w wi Ł Ś Nazwa g ej ż Ojców Redemptorystów Ojców Dominikanów Ojców Franciszkanów Zgromadzenia Sióstr Ojców Jezuitów Ojców Paulinów Braci Mniejszych Kapucynów ł ł ł ł ł ł ł tego Benona w Warszawie Warszawie tego Benona w Warszawie tego Jacka w tego Kazimierza Królewicza tego Józefa Oblubie tego Marcina w Warszawie Warszawie tego Marcina w tego Ducha w Warszawie Warszawie tego Ducha w ció ció ció ció ció ció ció ę ę ę ę ę ę ś ś ś ś ś ś ś wi wi wi wi wi wi Ś Ko Ś Ko Ś Ko w Warszawie Benedyktynek Sakramentek Niepokalanego Pocz Maryi Panny w Warszawie Warszawie Maryi Panny w Franciszkanek S Stygmatów Serafickiego w Warszawie Warszawie Serafickiego w Ko Ś Niepokalanej Bogurodzicy Maryi Ko w Warszawie Ś Ko Matki Bo Ko Ś Ko Ko Przemienienia Pa a a a a a a a a a a ł ł ł ł ł ł ł ł ł ł cio cio cio cio cio cio cio cio cio cio ś ś ś ś ś ś ś ś ś ś przedrostek Nazwa dodatkowa – Rektorat Ko Rektorat Ko Rzymskokatolickiego Rzymskokatolickiego Rzymskokatolickiego Rektorat Ko Rzymskokatolickiego Rektorat Ko Rzymskokatolickiego Rektorat Ko Rzymskokatolickiego Rektorat Ko Rzymskokatolickiego Rektorat Ko Rzymskokatolickiego Rektorat Ko Rektorat Ko Rzymskokatolickiego Rektorat Ko Rzymskokatolickiego 41. Staromiejski 42. Staromiejski 35. Staromiejski 43. Staromiejski 44. Staromiejski 37. Staromiejski 36. Staromiejski 40. Staromiejski 39. Staromiejski 38. Staromiejski Lp. Dekanat

83 prawna ść Osobowo Wojewoda Mazowiecki Wojewoda WSO-III.6140.1.78.2011 Wojewoda Mazowiecki Wojewoda WSO-III.6140.1.350.2016 Mazowiecki Wojewoda WSO-III.6140.1.349.2016 Wojewoda Mazowiecki Wojewoda WSO-III.6140.1.347.2016 Mazowiecki Wojewoda WSO-III.6140.1.308.2016 Wojewoda Mazowiecki Wojewoda WSO-III.6140.1.531.2018 Wojewoda Mazowiecki Wojewoda WSO-III.6140.1.147.2013 Wojewoda Mazowiecki Wojewoda WSO-III.6140.1.148.2013 Wojewoda Mazowiecki Wojewoda WSO-III.6140.1.530.2018 Wojewoda Mazowiecki Wojewoda WSO-III.6140.1.348.2016 Mazowiecki Wojewoda WSO-III.6140.1.203.2013 Wojewoda Mazowiecki Wojewoda WSO-III.6140.1.346.2016 Data erygowania 040123987 1911 040124142 1864 040124053 1938 040092838 1411 040006827 1313/1315 040064693 1626 040047499 1866 040021407 1774 040027249 1919 a ł tka Jezus ą tszej Maryi ówna REGON ł ę tszej Maryi Panny ę wi tych w Warszawie Warszawie tych w 040058238 1866 ś stochowskiej wi ę a w Warszawie Warszawie a w ę ś ż wi Ś Nazwa g ej Cz ż tszego Zbawiciela ę tej Teresy od Dzieci Teresy tej tej Barbary w Warszawietej Barbary w 040015884 1866 tego Jana Chrzciciela tego Krzy tego Andrzeja Aposto tego Antoniego z Padwy tego tej Trójcy w Warszawietej Trójcy 040040646 1593 wi ę ę ę ę ę ę ę ś wi wi wi wi wi wi wi Naj Wszystkich Ś w Warszawie Ś w Warszawie Panny w Warszawie Panny w Nawiedzenia Naj Ś w Warszawie Archikatedra Warszawska Ś Bazylika Narodzenia Naj w Warszawie Ś w Warszawie Matki Bo Ś w Warszawie w Warszawie Ś przedrostek Nazwa dodatkowa – Parafia Rzymskokatolicka Parafia Rzymskokatolicka Parafia Rzymskokatolicka Parafia Rzymskokatolicka Parafia Rzymskokatolicka Parafia Rzymskokatolicka Parafia Rzymskokatolicka Parafia Rzymskokatolicka Parafia Rzymskokatolicka Parafia Rzymskokatolicka Parafia Rzymskokatolicka Parafia Rzymskokatolicka ródmiejski ródmiejski ródmiejski ródmiejski ródmiejski ródmiejski ródmiejski ródmiejski Ś Ś Ś Ś Ś Ś Ś Ś 54. 55. 56. 53. 45. Staromiejski 46. Staromiejski 47. Staromiejski 48. Staromiejski 49. 50. 52. 51. Lp. Dekanat

84 prawna ść Osobowo Wojewoda Mazowiecki Wojewoda WSO-III.6140.1.345.2016 Wojewoda Mazowiecki Wojewoda WSO-III.6140.1.379.2016 Wojewoda Mazowiecki Wojewoda WSO-III.6140.1.382.2016 Mazowiecki Wojewoda WSO-III.6140.1.492.2017 Mazowiecki Wojewoda WSO-III.6140.1.497.2017 Wojewoda Mazowiecki Wojewoda WSO-III.6140.1.376.2016 Wojewoda Mazowiecki Wojewoda WSO-III.6140.1.381.2016 Wojewoda Mazowiecki Wojewoda WSO-III.6140.1.377.2016 Wojewoda Mazowiecki Wojewoda WSO-III.6140.1.378.2016 Wojewoda Mazowiecki Wojewoda WSO-III.6140.1.380.2016 Wojewoda Mazowiecki Wojewoda WSO-III.6140.1.386.2016 Data erygowania 010969874 1942 040123668 1934 040123639 1945 015212532 2001 016125462 1998 tka ą ca ń a i Ewangelisty ł ówna REGON ł skiej w Warszawieskiej w 040123680 1976 a i Krwi Chrystusa ń ł Nazwa g czenników Rzymskich ej Fatimskiej w Warszawieej Fatimskiej w 040123645 1985 ej Salety ę ż ż tszej Maryi Panny tszego Cia tszego Serca Pana Jezusa ę ę ę tego Aleksandra w Warszawie 040036202 1818 tego Józefa Oblubie tych Teresy od Dzieci Teresy tych tej Zofii Barat w Warszawietej Zofii Barat w Warszawietego Ojca Pio w 013151890 1952 017216480 1999 tego Jana Aposto tego Jana tej Rodziny w Warszawie Warszawie tej Rodziny w 012830784 1994 wi wi wi ę ę ę ę ę ę ę ś ś ś wi wi wi wi wi wi wi Ś Ś Naj Ś Jezus i M w Warszawie Ursusie w Warszawie w Warszawie Matki Bo Ś Ś Matki Bo w Warszawie Ś Naj w Warszawie Naj w Warszawie w Warszawie Ś przedrostek Nazwa dodatkowa – Parafia Rzymskokatolicka Parafia Rzymskokatolicka Parafia Rzymskokatolicka Parafia Rzymskokatolicka Parafia Rzymskokatolicka Parafia Rzymskokatolicka Parafia Rzymskokatolicka Parafia Rzymskokatolicka Parafia Rzymskokatolicka Parafia Rzymskokatolicka Parafia Rzymskokatolicka ródmiejski Ś 58. Ursuski 57. 59. Ursuski 66. Ursynowski 67. Ursynowski 60. Ursuski 61. Ursuski 62. Ursuski 63. Ursuski 64. Ursuski 65. Ursuski Lp. Dekanat

85 prawna ść Osobowo Wojewoda Mazowiecki Wojewoda WSO-III.6140.1.17.2011 Mazowiecki Wojewoda WSO-III.6140.1.406.2017 Wojewoda Mazowiecki Wojewoda WSO-III.6140.1.410.2017 Wojewoda Mazowiecki Wojewoda WSO-III.6140.1.411.2017 Wojewoda Mazowiecki Wojewoda WSO-III.6140.1.435.2017 Wojewoda Mazowiecki Wojewoda WSO-III.6140.1.68.2017 Mazowiecki Wojewoda WSO-III.6140.1.493.2017 Wojewoda Mazowiecki Wojewoda WSO-III.6140.1.494.2017 Wojewoda Mazowiecki Wojewoda WSO-III.6140.1.488.2017 Mazowiecki Wojewoda WSO-III.6140.1.489.2017 Wojewoda Mazowiecki Wojewoda WSO-III.6140.1.490.2017 Wojewoda Mazowiecki Wojewoda WSO-III.6140.1.491.2017 Data erygowania 140628187 2005 010708079 1988 040123875 1984 040006431 2001 040123823 1946 040123869 1984 a ł a ł awa ł skiego skich ń ówna REGON ń adys ł ł ów Piotra i Paw ł skiego w Warszawieskiego w 040123852 1988 ń pienia Pa Nazwa g biety w Warszawiebiety w 040123817 1398 ą ż awionego W awionego Edmunda ł ł tej Anny w Warszawie WilanowieAnny w Warszawie tej 040109237 XIV tego Bonifacego w Warszawietego Bonifacego w 040015140 1916 tej El tej Katarzyny w Warszawietej Katarzyny w 040124107 1245 tego Dominika w Warszawietego Dominika w 040008111 1952 tych Aposto tego Tomasza Aposto tego Tomasza ania Uczniów Pa ę ę ę ę ę ę ę ł ogos ogos ł ł wi wi wi wi wi wi wi Ś Pos w Warszawie B Ś z Gielniowa w Warszawie z Gielniowa w Ś Ś Wniebowst w Warszawie B Warszawie Bojanowskiego w Ofiarowania Pa Ś w Warszawie w Warszawie Ś Ś przedrostek Nazwa dodatkowa – Parafia Rzymskokatolicka Parafia Rzymskokatolicka Parafia Rzymskokatolicka Parafia Rzymskokatolicka Parafia Rzymskokatolicka Parafia Rzymskokatolicka Parafia Rzymskokatolicka Parafia Rzymskokatolicka Parafia Rzymskokatolicka Parafia Rzymskokatolicka Parafia Rzymskokatolicka Parafia Rzymskokatolicka 77. Wilanowski 78. Wilanowski 68. Ursynowski 79. Wilanowski 69. Ursynowski 70. Ursynowski 71. Ursynowski 72. Ursynowski 73. Ursynowski 74. Ursynowski 75. Ursynowski 76. Wilanowski Lp. Dekanat

86 prawna ść Osobowo Wojewoda Mazowiecki Wojewoda WSO-III.6140.1.533.2018 Mazowiecki Wojewoda WSO-III.6140.1.535.2018 Wojewoda Mazowiecki Wojewoda WSO-III.6140.1.412.2017 Wojewoda Mazowiecki Wojewoda WSO-III.6140.2.62.2018 Wojewoda Mazowiecki Wojewoda WSO-III.6140.1.538.2018 Wojewoda Mazowiecki Wojewoda WSO-III.6140.1.536.2018 Wojewoda Mazowiecki Wojewoda WSO-III.6140.1.413.2017 Wojewoda Mazowiecki Wojewoda WSO-III.6140.1.409.2017 Wojewoda Mazowiecki Wojewoda WSO-III.6140.1.405.2016 Wojewoda Mazowiecki Wojewoda WSO-III.6140.1.402.2016 Wojewoda Mazowiecki Wojewoda WSO-III.6140.1.534.2018 Wojewoda Mazowiecki Wojewoda WSO-III.6140.1.357.2016 Data erygowania 040001630 1980 040123591 1950 1962 040007548 1952 040123705 1988 011399574 1995 140623965 2005 040115226 1982 040119431 1938 tej a ł ę ca ń wi Ś ówna REGON ł ca w Warszawieca w 040023010 1611 ń ego i ej w Warszawie Warszawie ej w ż ż Nazwa g ci Bo ś tszej Maryi Panny Królowej tszej Maryi Panny Matki tszej Maryi Panny ę ę ę tego Tadeusza Aposto tego Tadeusza tego Wawrzy Wielkiego tego Grzegorza tego Klemensa Hofbauera tego Antoniego Marii Zaccarii tego tego Józefa Oblubie tego Augustyna w Warszawie 040124136 1903 wi wi wi ę ę ę ę ę ę ę osierdzia w Warszawie osierdzia w osierdzia Bo ś ś ś ł ł wi wi wi wi wi wi wi Faustyny w Warszawie Sanktuarium Warszawie Faustyny w Ś w Warszawie Ś Ś w Warszawie Naj Dobrego Pasterza w WarszawieDobrego Pasterza w 140510965 1993 Ś w Warszawie Wyznawców w Warszawie w Wyznawców Ś w Warszawie Opatrzno Wilanowie Naj Mi Ś Naj w Warszawie Ś Mi a ł cio ś przedrostek Nazwa dodatkowa – Parafia Rzymskokatolicka Parafia Rzymskokatolicka Rektorat Ko Rzymskokatolickiego Parafia Rzymskokatolicka Parafia Rzymskokatolicka Parafia Rzymskokatolicka Parafia Rzymskokatolicka Parafia Rzymskokatolicka Parafia Rzymskokatolicka Parafia Rzymskokatolicka Parafia Rzymskokatolicka Parafia Rzymskokatolicka 80. Wilanowski 88. Wolski 89. Wolski 81. Wilanowski 90. Wolski 91. Wolski 82. Wilanowski 83. Wilanowski 84. Wilanowski 85. Wolski 86. Wolski 87. Wolski Lp. Dekanat

87 prawna ść Osobowo Wojewoda Mazowiecki Wojewoda WSO-III.6140.1.516.2018 Wojewoda Mazowiecki Wojewoda WSO-III.6140.1.91.2012 Wojewoda Mazowiecki Wojewoda WSO-III.6140.1.360.2016 Wojewoda Mazowiecki Wojewoda WSO-III.6140.1.532.2018 Mazowiecki Wojewoda WSO-III.6140.1.537.2018 Wojewoda Mazowiecki Wojewoda WSO-III.6140.1.445.2017 Mazowiecki Wojewoda WSO-III.6140.1.520.2018 Wojewoda Mazowiecki Wojewoda WSO-III.6140.1.519.2018 Wojewoda Mazowiecki Wojewoda WSO-III.6140.1.518.2018 Wojewoda Mazowiecki Wojewoda WSO-III.6140.1.517.2018 Data erygowania 040116728 1611 040081326 1927 040006833 1978 040075604 1905 014950363 1988 040124024 1984 a i Alberta a i ł ówna REGON tego ł ę wi awa Biskupa awa Kostki Ś ł ł Nazwa g ej Królowej Polski ż tka Jezus w Warszawietka Jezus w 040019385 1949 ą tego Stanis tego Stanis tego Karola Boromeusza tego Wojciecha w Warszawietego Wojciecha 040123964 1927 tego Jozafata w Warszawietego Jozafata w Rafa tych Wyznawców 040124018 1992 tego Jana Kantego w Warszawietego Jana Kantego w 040124030 1952 ania Ducha ę ę ę ę ę ę ę ł wi wi wi wi wi wi wi Dzieci w Warszawie Ś Ś w Warszawie Ś w Warszawie Ś Matki Bo w Warszawa Ś Ś w Warszawie Ś Zes w Warszawie przedrostek Nazwa dodatkowa – Parafia Rzymskokatolicka Parafia Rzymskokatolicka Parafia Rzymskokatolicka Parafia Rzymskokatolicka Parafia Rzymskokatolicka Parafia Rzymskokatolicka Parafia Rzymskokatolicka Parafia Rzymskokatolicka Parafia Rzymskokatolicka Parafia Rzymskokatolicka oliborski oliborski oliborski oliborski oliborski oliborski oliborski Ż Ż Ż Ż Ż Ż Ż 92. Wolski 93. Wolski 94. Wolski 95. 96. 97. 98. 99. Lp. Dekanat 100. 101.

88 prawna ść Osobowo Wojewoda Mazowiecki Wojewoda WSO-III.6140.1.132.2012 Wojewoda Mazowiecki Wojewoda WSO-III.6140.1.496.2017 Wojewoda Mazowiecki Wojewoda WSO-III.6140.1.448.2018 Wojewoda Mazowiecki Wojewoda WSO-III.6140.1.131.2012 Wojewoda Mazowiecki Wojewoda WSO-III.6140.1.358.2016 Wojewoda Mazowiecki Wojewoda WSO-III.6140.2.41.2016 Data erygowania 146515188 2012 36831120 1993 146372197 2012 40020922 1586 cu 40124202 1987/1988 ń abie Ż a ł ówna REGON ł a Archanio ł nie ź Nazwa g enicach ąż tego Jana Marii Vinneya Vinneya tego Jana Marii tej Jadwigi Królowej w tej Faustyny Kowalskiej tej Marki Teresy z Kalkuty Teresy tej Marki tego Micha kocinie Starym ę ę ę ę ę ę wi wi wi wi wi Ś w Ksi Ś Ś w S Ś w Adamowi w Goszczynie Ś Collegium Bobolanum 001407436 1990

ł przedrostek Nazwa dodatkowa – Parafia Rzymskokatolicka Parafia Rzymskokatolicka Parafia Rzymskokatolicka Parafia Rzymskokatolicka Papieski Wydzia Parafia Rzymskokatolicka Teologiczny WM.41 Teologiczny ski ń ski ń Parafie pozawarszawskie Inne podmioty Lp. Dekanat 102. Grodziski 103. Piaseczy 104. Raszy 105. Grodziski 107. Mokotowski 106. Mogielnicki

89 Sylwetki neoprezbiterów 2018

1. Paweł Rafał Chilczuk z parafii św. Łukasza w Warszawie, 33 lata. Zanim wstąpił do warszawskiego seminarium, ukończył studia magisterskie w Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w War- szawie.

2. Grzegorz Marcin Czernek z parafii św. Anny w Żdżarach, 29 lat. Przed seminarium studiował automatykę i robotykę na Politechnice Warszawskiej, gdzie uzyskał tytuł inżyniera.

3. Paweł Gontarz z parafii Wszystkich Świętych w Sobieniach Jeziorach, 33 lata. Z wykształcenia jest m.in. ratownikiem medycznym. Po ukończeniu stu- diów teologicznych w 2017 roku rozpoczął Studium Duchowości na PWTW. Ma za sobą roczną praktykę w parafii św. Marii Magdaleny w Magdalence.

4. Paweł Komar z parafii św. Apostołów Piotra i Pawła w Łapach, 24 lata.

5. Krzysztof Lichota z parafii św. Jakuba w Skiernie- wicach, 35 lat. Przez wiele lat służył jako ministrant w rodzinnej parafii. Obecnie jest katechetą w dwóch warszawskich liceach.

90 6. Bartłomiej Artur Michalski z parafii św. Jakuba Apostoła w Warszawie, 24 lata. Do seminarium wstą- pił po maturze, pracę magisterską napisał na seminarium z etyki i antropologii.

7. Marek Tomasz Nowakowski z parafii św. Miko- łaja w Końskich, 30 lat. Z wykształcenia – inżynier budownictwa, absolwent Politechniki Warszawskiej. W czasie studiów związany z Akademicką Wspól- notą Ewangelizacyjną „Woda Życia” przy parafii św. Jakuba w Warszawie.

8. Mateusz Remigiusz Nycz z parafii Chrystusa Króla w Bielsku-Białej, 28 lat. W 2014 roku uzyskał tytuł magistra teologii na Uniwersytecie Papieskim Jana Pawła II w Krakowie, a w 2017 roku licencjat kanoniczny z teologii biblijnej na Uniwersytecie Kar- dynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie.

9. Adam Olasek z parafii św. Michała Archanioła w Młochowie, 26 lat. W czasie formacji seminaryjnej rok spędził w Pallotyńskiej Szkole Nowej Ewangeli- zacji w Lublinie.

10. Jakub Krzysztof Pytlakowski z parafii Miło- sierdzia Bożego w Grodzisku Mazowieckim, 24 lata. Przed i w czasie seminarium związany ze wspólnotą Ruchu Światło-Życie.

91 11. Jakub Rosiński z parafii bł. Marii Karłowskiej w Toruniu, 35 lat. Odbył roczną praktykę duszpaster- ską w parafii św. Tomasza Apostoła w Warszawie, jest katechetą w Szkole Podstawowej nr 318.

12 Marek Skowroński z parafii św. Michała Archa- nioła w Goszczynie, 26 lat. W czasie formacji seminaryjnej rok spędził w Centrum Ruchu Światło-Życie w Krościenku nad Dunajcem.

13. Łukasz Bogusław Szlak z parafii Matki Bożej Różańcowej w Piasecznie, 31 lat. Przed wstąpieniem do seminarium studiował historię na Uniwersyte- cie Warszawskim. W ostatnim roku służył pomocą duszpasterską i jako katecheta w parafii św. Huberta w Zalesiu Górnym.

14. Wojciech Dariusz Szychowski z parafii Matki Bożej Nieustającej Pomocy w Malborku, 34 lata. Z wykszałcenia psycholog, pracował m.in. w Klinice Neurologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycz- nego i Oddziale Neurologii Szpitala Bródnowskiego w Warszawie. Po wstąpieniu do seminarium równo- legle podjął studia doktoranckie w Instytucie Psy- chologii UKSW i prowadził ćwiczenia z psychologii rozwoju człowieka. 15. Bartłomiej Mateusz Warowny z parafii św. Andrzeja Apostoła w Warszawie, 24 lata. Do seminarium duchownego wstąpił po maturze w XXIV Liceum Ogólnokształcącym im. C. Norwida w War- szawie.

92 oraz neoprezbiterzy z Archidiecezjalnego Seminarium Misyjnego Redemptoris Mater:

1. Giacomo Calore z parafii Madonna Pellegrina w Padwie (Włochy), 28 lat. Od 13 roku życia zwią- zany jest z Drogą Neokatechumenalną. W trakcie formacji seminaryjnej był na praktyce misyjnej w róż- nych polskich diecezjach.

2. Fernando Sousa Freitas da Costa z parafii Menino Deus w São Paulo (Brazylia), 28 lat. W formacji Drogi Neokatechumenalnej uczestniczy od 14 roku życia. W trakcie formacji seminaryjnej odbył praktykę ewangelizacyjną w Stanach Zjednoczonych oraz uczestniczył wakacyjnych wyjazdach misyjnych na Białoruś, do Włoch i Japonii.

3. Manuel Rodriguez Pena z parafii San Juan Eudes w Santo Domingo (Dominikana), 28 lat. Od 12 roku życia należy do wspólnoty Drogi Neokatechumenal- nej. W czasie formacji seminaryjnej odbył praktyki misyjne w archidiecezji katowickiej i diecezji bielsko- -żywieckiej.

4. Łukasz Grzegorz Sudy z parafii Miłosierdzia Bożego w Ostrowcu Świętokrzyskim, 29 lat. W czasie formacji seminaryjnej odbył praktykę ewangeliza- cyjną w Izraelu oraz diecezjach opolskiej i gliwickiej. W wakacje uczestniczył w wyjazdach misyjnych na Białoruś, do Włoch oraz Stanów Zjednoczonych.

93 5. Janusz Kapusta z parafii św. Urszuli Ledóchow- skiej w Malborku, 45 lat. Zanim wstąpił do seminarium, pracował w branży telekomunikacyjnej. Od 28 roku życia należy do wspólnoty Drogi Neokatechu- menalnej. Osiem lat później wstąpił do seminarium duchownego, a w trakcie formacji odbył praktykę misyjną w zachodniej Polsce.

6. Maciej Stasiak z parafii św. Aleksandra w Warsza- wie, 43 lata. Od 22 roku życia jest związany z Drogą Neokatechumenalną. Przed wstąpieniem do seminarium pracował w branży motoryzacyjnej m.in. jako mechanik samochodowy i kierowca. W czasie formacji seminaryjnej odbył praktykę misyjną w zachodniej Polsce.

Zmiany personalne duchowieństwa Archidiecezji Warszawskiej 2018

Księża proboszczowie, którzy w 2018 r. odchodzą na emeryturę:

Ks. prałat Stanisław Golba, dotychczasowy proboszcz parafii św. Jadwigi Śląskiej w Milanówku, w dekanacie brwinowskim, przechodzi na emery- turę i zamieszka w Domu Księży Emerytów w Kiełpinie Poduchownym. Ks. prałat Tadeusz Jaworski, dotychczasowy proboszcz parafii Narodze- nia Pańskiego w Błoniu, w dekanacie błońskim, przechodzi na emeryturę i pozostaje w parafii jako rezydent. Ks. prałat Stefan Kazulak, dotychczasowy proboszcz parafii Miłosier- dzia Bożego w Grójcu, w dekanacie grójeckim, przechodzi na emeryturę i obejmie funkcję rezydenta w parafii św. Małgorzaty DM w Łomiankach, w dekanacie kampinoskim. Ks. kanonik Grzegorz Krysztofik, dotychczasowy proboszcz parafii MB Szkaplerznej w Warce, w dekanacie wareckim, przechodzi na emeryturę. Ks. kanonik Paweł Piotrowski, po przyjęciu rezygnacji z urzędu proboszcza parafii Dzieciątka Jezus w Warszawie, w dekanacie żoliborskim, zostaje rezydentem w dotychczasowej parafii.

94 Ks. prałat Adam Szczygielski, dotychczasowy proboszcz parafii Miłosier- dzia Bożego w Grodzisku Maz., w dekanacie grodziskim, przechodzi na emeryturę i zostaje rezydentem w dotychczasowej parafii. Ks. prałat Henryk Trzaskowski, dotychczasowy proboszcz parafii św. Flo- riana w Mogielnicy, w dekanacie mogielnickim, przechodzi na emeryturę i pozostaje w parafii jako rezydent. Ks. kanonik Henryk Zarzycki, dotychczasowy proboszcz parafii św. Mał- gorzaty DM w Leoncinie, w dekanacie kampinoskim, przechodzi na eme- ryturę i zamieszka w Domu Księży Emerytów w Kiełpinie Poduchownym.

Nominacje na urząd proboszcza:

Ks. Krzysztof Bańkowski, dotychczasowy wikariusz parafii Niepokala- nego Poczęcia NMP w Pruszkowie-Żbikowie, w dekanacie pruszkowskim, mianowany proboszczem parafii św. Apostołów Piotra i Pawła w Kaskach, w dekanacie błońskim. Ks. Paweł Bekus, dotychczasowy rezydent w parafii św. Augustyna w War- szawie, w dekanacie wolskim, mianowany proboszczem parafii Narodzenia NMP w Warszawie, w dekanacie staromiejskim. Ks. Sławomir Gocałek, dotychczasowy wikariusz parafii Bł. Władysława z Gielniowa w Warszawie, w dekanacie ursynowskim, mianowany proboszczem parafii Przemienienia Pańskiego w Boglewicach, w dekanacie wareckim. Ks. Grzegorz Jaszczyk, dotychczasowy proboszcz parafii św. Mateusza Ew. w Dawidach, w dekanacie raszyńskim, mianowany proboszczem parafii św. Jadwigi Śląskiej w Milanówku, w dekanacie brwinowskim. Ks. Jarosław Kucharczyk, dotychczasowy wikariusz parafii św. Wojcie- cha BM w Płochocinie, w dekanacie błońskim, mianowany proboszczem parafii MB Szkaplerznej w Warce, w dekanacie wareckim. Ks. Mirosław Lewaszkiewicz, dotychczasowy proboszcz parafii Przemie- nienia Pańskiego w Boglewicach, w dekanacie wareckim, mianowany proboszczem parafii Miłosierdzia Bożego w Grójcu, w dekanacie grójeckim. Ks. Ludwik Nowakowski, dotychczasowy rezydent w parafii św. Fran- ciszka z Asyżu w Izabelinie, w dekanacie laseckim, mianowany proboszczem parafii NMP Wspomożenia Wiernych w Kostowcu, w dekanacie raszyńskim.

95 Ks. Paweł Sobstyl, dotychczasowy rezydent w parafii Wniebowstąpienia Pańskiego w Warszawie, w dekanacie ursynowskim, mianowany proboszczem parafii Dzieciątka Jezus w Warszawie, w dekanacie żoliborskim. Ks. Robert Strzemieczny, dotychczasowy proboszcz parafii Narodzenia NMP w Warszawie, w dekanacie staromiejskim, mianowany proboszczem parafii Najświętszego Zbawiciela w Warszawie, w dekanacie śródmiejskim. Ks. Jarosław Szulc, dotychczasowy wikariusz parafii Wniebowstąpienia Pań- skiego w Warszawie, w dekanacie ursynowskim, mianowany proboszczem parafii św. Mateusza Ewangelisty w Dawidach, w dekanacie raszyńskim. Ks. Grzegorz Wieteska, dotychczasowy proboszcz parafii św. Maksymi- liana Kolbego w Bramkach, w dekanacie błońskim, mianowany proboszczem parafii Narodzenia Pańskiego w Błoniu, w dekanacie błońskim. Ks. Zbigniew Wojtaś, dotychczasowy proboszcz parafii św. Apostołów Piotra i Pawła w Kaskach, w dekanacie błońskim, mianowany proboszczem parafii Miłosierdzia Bożego w Grodzisku Maz., w dekanacie grodziskim. Ks. Grzegorz Wolski, dotychczasowy proboszcz parafii Świętego Ducha w Werdunie, w dekanacie tarczyńskim, mianowany proboszczem parafii św. Floriana w Mogielnicy, w dekanacie mogielnickim. Ks. Krzysztof Woźniak, dotychczasowy proboszcz parafii NMP Wspomo- żenia Wiernych w Kostowcu, w dekanacie raszyńskim, mianowany proboszczem parafii św. Małgorzaty DM w Leoncinie, w dekanacie kampinoskim. Ks. Janusz Wójcikowski, dotychczasowy wikariusz parafii św. Stanisława BM w Warszawie, w dekanacie wolskim, mianowany proboszczem parafii Świętego Ducha w Werdunie, w dekanacie tarczyńskim. Ks. Zdzisław Żelazko, dotychczasowy wikariusz parafii św. Floriana w Brwinowie, w dekanacie brwinowskim, mianowany proboszczem parafii św. Maksymiliana w Kolbego w Bramkach, w dekanacie błońskim.

Zmiany ogólnodiecezjalne:

Ks. Michał Jaworski, dotychczasowy wikariusz parafii św. Tomasza Ap. w Warszawie, w dekanacie ursynowskim, skierowany do posługi misyjnej we współpracy z Inicjatorami Drogi Neokatechumentalnej. Ks. Vitaliy Kashchuk, dotychczasowy wikariusz parafii Zwiastowania Pań- skiego w Warszawie, w dekanacie ochockim, skierowany do posługi misyjnej we współpracy z Inicjatorami Drogi Neokatechumentalnej (Ukraina).

96 Ks. Zbigniew Koman, dotychczasowy wikariusz parafii Zwiastowania Pańskiego w Warszawie, w dekanacie ochockim, skierowany do posługi misyjnej we współpracy z Inicjatorami Drogi Neokatechumentalnej. Ks. Michał Orlicki, dotychczasowy duszpasterz akademicki w kościele św. Anny w Warszawie, w dekanacie staromiejskim, skierowany do posługi misyjnej we współpracy z Inicjatorami Drogi Neokatechumentalnej (rektor w Rydze). Ks. Damian Petk, dotychczasowy wikariusz parafii św. Teresy od Dzieciątka Jezus w Warszawie, w dekanacie ursuskim, skierowany do posługi misyjnej we współpracy z Inicjatorami Drogi Neokatechumentalnej (Bolzano). Ks. Łukasz Przybylski, dotychczasowy wikariusz parafii św. Teresy z Kal- kuty w Adamowiźnie, w dekanacie grodziskim, mianowany rezydentem w parafii Najświętszego Zbawiciela w Warszawie, w dekanacie śródmiej- skim, przy jednoczesnym podjęciu funkcji Wizytatora Nauczania Religii i Rejonowego Duszpasterza Młodzieży w Rejonie Centralnym w ramach Wydziału Duszpasterstwa Dzieci i Młodzieży KMW. Ks. Roberto Rinaldo, dotychczasowy wikariusz parafii św. Franciszka z Asyżu w Warszawie, w dekanacie ochockim, skierowany do posługi misyjnej we współpracy z Inicjatorami Drogi Neokatechumentalnej (Udine). Ks. Rafał Sikorski, dotychczasowy duszpasterz akademicki w kościele św. Anny w Warszawie, w dekanacie staromiejskim, skierowany do posługi w Islandii. Ks. Tadeusz Sowa, dotychczasowy proboszcz parafii Najświętszego Zba- wiciela w Warszawie, w dekanacie śródmiejskim, po przyjęciu rezygnacji z urzędu proboszcza, pozostaje w parafii jako rezydent, przy zachowaniu funkcji Moderatora Wydziałów Duszpasterskich KMW. Ks. Michał Wudarczyk, dotychczas pełniący obowiązki rektora kościoła rektorskiego Matki Bożej Anielskiej w Laskach mianowany jego rektorem.

Neoprezbiterzy 2018:

Ks. Giacomo Calore, mianowany wikariuszem parafii św. Franciszka z Asyżu w Warszawie, w dekanacie ochockim. Ks. Paweł Rafał Chilczuk, mianowany wikariuszem parafii Matki Bożej Bolesnej w Milanówku, w dekanacie brwinowskim. Ks. Grzegorz Marcin Czernek, mianowany wikariuszem Parafii Dobrego Pasterza w Warszawie, w dekanacie wolskim.

97 Ks. Paweł Gontarz, mianowany wikariuszem parafii Świętego Stanisława Biskupa i Męczennika w Warszawie, w dekanacie wolskim. Ks. Janusz Andrzej Kapusta, mianowany wikariuszem parafii Świętej Teresy od Dzieciątka Jezus i Męczenników Rzymskich w Warszawie, w dekanacie ursuskim. Ks. Paweł Komar, mianowany wikariuszem parafii Świętego Mikołaja Biskupa w Grójcu, w dekanacie grójeckim. Ks. Krzysztof Lichota, mianowany wikariuszem parafii Świętego Huberta w Zalesiu Górnym, w dekanacie piaseczyńskim. Ks. Bartłomiej Artur Michalski, mianowany wikariuszem parafii Świętej Jadwigi Śląskiej w Milanówku, w dekanacie brwinowskim. Ks. Marek Tomasz Nowakowski, mianowany wikariuszem parafii Świę- tego Michała Archanioła w Warszawie, w dekanacie mokotowskim. Ks. Mateusz Remigiusz Nycz, mianowany wikariuszem parafii Dzieciątka Jezus w Warszawie, w dekanacie żoliborskim. Ks. Adam Olasek, mianowany wikariuszem parafii Opatrzności Bożej w Warszawie, w dekanacie ochockim. Ks. Jakub Krzysztof Pytlakowski, mianowany wikariuszem parafii Świę- tego Szczepana w Raszynie, w dekanacie raszyńskim. Ks. Manuel Rodriguez Peña, mianowany wikariuszem parafii Świętego Jana Pawła II w Warszawie, w dekanacie jelonkowskim. Ks. Jakub Rosiński, mianowany wikariuszem parafii św. Józefa Opiekuna Pracy w Józefosławiu, w dekanacie piaseczyńskim. Ks. Marek Skowroński, mianowany wikariuszem parafii św. Wincentego Ferreriusza w Borzęcinie, w dekanacie laseckim. Ks. Fernando Sousa Freitas da Costa, mianowany wikariuszem parafii Zwiastowania Pańskiego w Warszawie, w dekanacie ochockim. Ks. Maciej Marcin Stasiak, mianowany wikariuszem parafii Świętego Tomasza Apostoła w Warszawie, w dekanacie ursynowskim. Ks. Łukasz Grzegorz Sudy, mianowany wikariuszem parafii Świętego Augustyna w Warszawie, w dekanacie wolskim. Ks. Łukasz Bogusław Szlak, mianowany wikariuszem parafii Świętego Józefa Oblubieńca NMP w Pruszkowie, w dekanacie pruszkowskim.

98 Ks. Wojciech Dariusz Szychowski, mianowany wikariuszem parafii Nie- pokalanego Poczęcia NMP w Warszawie, w dekanacie bielańskim. Ks. Bartłomiej Mateusz Warowny, mianowany wikariuszem parafii św. Józefa Oblubieńca NMP w Jeziornie Fabrycznej, w dekanacie kon- stancińskim.

Pozostali księża:

Ks. Dominik Augustyniak, dotychczasowy rezydent w parafii św. Stefana Króla Wyznawcy w Warszawie, w dekanacie mokotowskim, mianowany wikariuszem parafii Niepokalanego Poczęcia NMP w Pruszkowie, w dekanacie pruszkowskim. Ks. Stefan Bernat, dotychczasowy wikariusz parafii św. Józefa Opiekuna Pracy w Józefosławiu, w dekanacie piaseczyńskim, mianowany wikariuszem parafii MB Nieustającej Pomocy w Grodzisku Mazowieckim, w dekanacie grodziskim. Ks. Piotr Burgoński, dotychczasowy rezydent w parafii Najświętszego Zbawiciela w Warszawie, w dekanacie śródmiejskim, skierowany na zamieszkanie w Domu Rekolekcyjno-Formacyjnym „Dobre Miejsce” w Warszawie, przy zachowaniu pełnionych funkcji w PWTW. Ks. Krystian Chmielewski, dotychczasowy wikariusz parafii św. Jana Pawła II w Warszawie, w dekanacie jelonkowskim, mianowany wikariuszem parafii Zwiastowania Pańskiego w Warszawie, w dekanacie ochockim. Ks. Tomasz Chruścik, dotychczasowy wikariusz parafii MB Częstochow- skiej w Piastowie, w dekanacie pruszkowskim, mianowany wikariuszem parafii św. Michała Archanioła w Goszczynie, w dekanacie mogielnickim. Ks. Maciej Czapliński, dotychczasowy wikariusz MB Nieustającej Pomocy w Grodzisku Mazowieckim, w dekanacie grodziskim, rozpoczyna drogę zakonną w Zakonie OO. Kamedułów. Ks. Sergiusz Dębecki, dotychczasowy wikariusz parafii św. Jana Chrzci- ciela i duszpasterz akademicki w kościele św. Anny w Warszawie, w dekanacie staromiejskim, mianowany wikariuszem parafii św. Kazimierza w Pruszkowie, w dekanacie pruszkowskim. Ks. Krzysztof Dowalewski, dotychczasowy wikariusz parafii św. Józefa Oblubieńca NMP w Warszawie, w dekanacie wolskim, mianowany wikariuszem parafii św. Krzysztofa w Podkowie Leśnej, w dekanacie brwinowskim.

99 Ks. Kamil Falkowski, dotychczasowy wikariusz parafii św. Mikołaja Biskupa w Grójcu, w dekanacie grójeckim, mianowany wikariuszem parafii bł. Władysława z Gielniowa w Warszawie, w dekanacie ursynowskim. Ks. Artur Felszer, dotychczasowy wikariusz parafii św. Ojca Pio w Warsza- wie, w dekanacie ursynowskim, mianowany wikariuszem parafii św. Józefa Oblubieńca NMP w Warszawie, w dekanacie wolskim. Ks. Kazimierz Fiećko, dotychczasowy wikariusz parafii św. Szczepana w Raszynie, w dekanacie raszyńskim, mianowany wikariuszem parafii św. Franciszka z Asyżu w Warszawie, w dekanacie ochockim. Ks. Piotr Filipczak, dotychczasowy wikariusz parafii św. Ojca Pio w War- szawie, w dekanacie ursynowskim, mianowany wikariuszem parafii MB Częstochowskiej w Warszawie, w dekanacie śródmiejskim. Ks. Piotr Frydrych, dotychczasowy wikariusz parafii św. Ojca Pio w Warszawie, w dekanacie ursynowskim, mianowany wikariuszem parafii św. Prokopa Opata w Błędowie, w dekanacie mogielnickim. Ks. Adam Gorlewski, dotychczasowy wikariusz parafii św. Augustyna w Warszawie, w dekanacie wolskim, skierowany na zamieszkanie do Wyższego Seminarium Duchownego św. Jana Chrzciciela w Warszawie, przy jednoczesnym podjęciu pracy w charakterze pomocy duszpasterskiej w kościele św. Anny w Warszawie, w dekanacie staromiejskim. Ks. Sławomir Hermanowicz, dotychczasowy wikariusz parafii św. Flo- riana w Mogielnicy, w dekanacie mogielnickim, mianowany wikariuszem parafii św. Małgorzaty DM w Łomiankach, w dekanacie kampinoskim. Ks. Mirosław Janusz, mianowany kapelanem w Domu Pomocy Społecz- nej „Kombatant” w Warszawie, z zamieszkaniem w parafii Podwyższenia Krzyża Świętego w Warszawie, w dekanacie jelonkowskim. Ks. Wojciech Janyga, dotychczasowy wikariusz parafii Opatrzności Bożej w Warszawie, w dekanacie ochockim, mianowany rezydentem w parafii Niepokalanego Poczęcia NMP w Warszawie, w dekanacie bielańskim. Ks. Paweł Jaworski, dotychczasowy wikariusz parafii Niepokalanego Poczęcia NMP w Warszawie, w dekanacie bielańskim, mianowany wikariuszem parafii Świętej Trójcy w Błoniu, w dekanacie błońskim. Ks. Rafał Jaworski, dotychczasowy wikariusz parafii Zesłania Ducha Świętego w Starej Iwicznej, w dekanacie piaseczyńskim, mianowany wikariuszem parafii Narodzenia św. Jana Chrzciciela w Lesznie, w dekanacie błońskim.

100 Ks. Mateusz Jóźwik, dotychczasowy wikariusz parafii MB Częstochow- skiej w Warszawie, w dekanacie śródmiejskim, mianowany rezydentem w parafii św. Jana Kantego w Warszawie, w dekanacie żoliborskim. Ks. Michał Kaleta, dotychczasowy wikariusz parafii św. Małgorzaty DM w Łomiankach, w dekanacie kampinoskim, mianowany wikariuszem parafii św. Ojca Pio w Warszawie, w dekanacie ursynowskim. Ks. Kamil Kiełpikowski, dotychczasowy wikariusz parafii św. Huberta w Zalesiu Górnym, w dekanacie piaseczyńskim, mianowany wikariuszem parafii Narodzenia NMP w Warszawie, w dekanacie staromiejskim. Ks. Dariusz Kij, dotychczasowy wikariusz parafii św. Rafała i Alberta w Warszawie, w dekanacie żoliborskim, mianowany wikariuszem parafii Wniebowstąpienia Pańskiego w Warszawie, w dekanacie ursynowskim. Ks. Marcin Korzeniowski, dotychczasowy wikariusz parafii Dobrego Pasterza w Warszawie, w dekanacie wolskim, mianowany wikariuszem parafii św. Floriana w Mogielnicy, w dekanacie mogielnickim. Ks. Michał Kotowski, dotychczasowy wikariusz parafii św. Stanisława Kostki w Warszawie, w dekanacie żoliborskim, mianowany rezydentem w tej parafii, przy jednoczesnym zachowaniu funkcji duszpasterza ludzi pracy w Archidiecezji Warszawskiej. Ks. Bartłomiej Kuczmarski, dotychczasowy wikariusz parafii św. Szcze- pana w Raszynie, w dekanacie raszyńskim, mianowany wikariuszem parafii Opatrzności Bożej w Warszawie, w dekanacie wilanowskim. Ks. Krzysztof Lewandowski, dotychczasowy wikariusz parafii św. Krzysz- tofa w Podkowie Leśnej, w dekanacie brwinowskim, powraca do macierzy- stej diecezji. Ks. Piotr Maciejak, dotychczasowy wikariusz parafii św. Józefa Oblu- bieńca NMP w Pruszkowie, w dekanacie pruszkowskim, mianowany wikariuszem parafii NMP Królowej Pokoju w Baniosze, w dekanacie konstan- cińskim. Ks. Dominik Maciejczyk, dotychczasowy wikariusz parafii Narodzenia św. Jana Chrzciciela w Lesznie, w dekanacie błońskim, mianowany wikariuszem parafii Zesłania Ducha Świętego w Starej Iwicznej, w dekanacie piaseczyńskim. Ks. Piotr Machnik, dotychczasowy wikariusz parafii Miłosierdzia Bożego i św. Faustyny w Warszawie, w dekanacie wolskim, mianowany wikariuszem parafii św. Ojca Pio w Warszawie, w dekanacie ursynowskim.

101 Ks. Kacper Malicki, dotychczasowy rezydent w parafii św. Michała Archa- nioła w Warszawie, w dekanacie mokotowskim, mianowany wikariuszem parafii św. Józefa Oblubieńca NMP w Warszawie, w dekanacie ursuskim. Ks. Piotr Marchalewski, dotychczasowy wikariusz parafii św. Ojca Pio w Warszawie, w dekanacie ursynowskim, mianowany wikariuszem parafii św. Rafała i Alberta w Warszawie, w dekanacie żoliborskim. Ks. Moises Marin Perez, dotychczasowy rezydent w parafii Najświętszego Zbawiciela w Warszawie, w dekanacie śródmiejskim, mianowany rezydentem w parafii św. Augustyna w Warszawie, w dekanacie wolskim, przy zachowaniu funkcji sprawowanych w Sądzie Metropolitalnym Warszawskim. Ks. Piotr Miazek, dotychczasowy wikariusz parafii św. Wincentego Ferre- riusza w Borzęcinie, w dekanacie laseckim, skierowany na urlop. Ks. Mateusz Milczarek, dotychczasowy wikariusz parafii św. Zygmunta w Warszawie, w dekanacie bielańskim, mianowany duszpasterzem akademickim w kościele św. Anny w Warszawie, w dekanacie staromiejskim. Ks. Tomasz Miencicki, dotychczasowy wikariusz parafii św. Michała Archanioła w Warszawie, w dekanacie mokotowskim, mianowany wikariuszem parafii wojskowo-cywilnej MB Ostrobramskiej w Warszawie, w dekanacie jelonkowskim. Ks. Dariusz Nogański, dotychczasowy wikariusz parafii św. Katarzyny w Warszawie, w dekanacie ursynowskim, mianowany wikariuszem parafii św. Rafała i Alberta w Warszawie, w dekanacie żoliborskim. Ks. Szymon Nowicki, dotychczasowy wikariusz parafii Świętej Trójcy w Błoniu, w dekanacie błońskim, mianowany wikariuszem parafii św. Rocha w Jazgarzewie, w dekanacie piaseczyńskim. Ks. Andrzej Ostrowski, dotychczasowy wikariusz parafii św. Ojca Pio w Warszawie, w dekanacie ursynowskim, mianowany wikariuszem parafii św. Zygmunta w Warszawie, w dekanacie bielańskim. Ks. Bartłomiej Pergoł, dotychczasowy rezydent w parafii Miłosierdzia Bożego i św. Faustyny w Warszawie, w dekanacie wolskim, mianowany rezydentem w parafii Najświętszego Zbawiciela w Warszawie, w dekanacie śródmiejskim, przy zachowaniu pełnionej funkcji Notariusza KMW. Ks. Grzegorz Pielaszek, dotychczasowy wikariusz parafii św. Michała Archanioła w Goszczynie, w dekanacie mogielnickim, mianowany wikariuszem parafii św. Wojciecha BM w Płochocinie, w dekanacie błońskim.

102 Ks. Michał Płoszajski, dotychczasowy rezydent w parafii św. Jana Kan- tego w Warszawie, w dekanacie żoliborskim, mianowany wikariuszem parafii Wniebowzięcia NMP w Babicach, w dekanacie laseckim. Ks. Michał Polny, dotychczasowy rezydent w parafii Miłosierdzia Bożego i św. Faustyny w Warszawie, w dekanacie wolskim, mianowany rezydentem w parafii św. Michała Archanioła w Warszawie, w dekanacie mokotowskim, przy jednoczesnym zachowaniu dotychczas pełnionych funkcji w PWTW. Ks. Paweł Rogalski, dotychczasowy rezydent w parafii św. Franciszka z Asyżu w Warszawie, w dekanacie ochockim, mianowany wikariuszem parafii Bogurodzicy Maryi w Warszawie, w dekanacie jelonkowskim. Ks. Maciej Smoliński, dotychczasowy wikariusz parafii św. Kazimie- rza w Pruszkowie, w dekanacie pruszkowskim, mianowany rezydentem w parafii św. Ojca Pio w Warszawie, w dekanacie ursynowskim, przy jednoczesnym podjęciu funkcji prefekta w Zespole Szkół Przymierza Rodzin. Ks. Paweł Stępień, dotychczasowy rezydent w parafii Najświętszego Zbawiciela w Warszawie, w dek. śródmiejskim, mianowany rezydentem w kościele rektorskim św. Grzegorza w Warszawie, w dekanacie wolskim. Ks. Krzysztof Szerszeń, dotychczasowy wikariusz parafii św. Rocha w Jazgarzewie, w dekanacie piaseczyńskim, mianowany wikariuszem parafii Miłosierdzia Bożego i św. Faustyny w Warszawie, w dekanacie wolskim. Ks. Maciej Szymański, dotychczasowy wikariusz parafii NMP Królowej Pokoju w Baniosze, w dekanacie konstancińskim, mianowany wikariuszem parafii Nawiedzenia NMP w Zaborowie, w dekanacie laseckim. Ks. Michał Turkowski, dotychczasowy rezydent w parafii św. Małgorzaty DM w Łomiankach, w dekanacie kampinoskim, mianowany rezydentem w parafii Wniebowstąpienia Pańskiego w Warszawie, w dekanacie ursynowskim. Ks. Rafał Urbiak, dotychczasowy wikariusz parafii św. Józefa Oblubieńca NMP w Warszawie, w dekanacie ursuskim, mianowany wikariuszem parafii św. Józefa Opiekuna Pracy w Józefosławiu, w dekanacie piaseczyńskim. Ks. Franciszek Urmański, dotychczasowy wikariusz parafii św. Jadwigi Śląskiej w Milanówku, w dekanacie brwinowskim, mianowany duszpasterzem akademickim w kościele św. Anny w Warszawie, w dekanacie staromiejskim.

103 Ks. Tomasz Wicherek, dotychczasowy wikariusz parafii św. Rafała i Alberta w Warszawie, w dekanacie żoliborskim, mianowany wikariuszem parafii św. Ojca Pio w Warszawie, w dekanacie ursynowskim. Ks. Jan Wojciechowski, mianowany duszpasterzem akademickim w kościele św. Anny w Warszawie, w dekanacie staromiejskim. Ks. Wojciech Wróblewski, dotychczasowy wikariusz parafii Dzieciątka Jezus w Warszawie, w dekanacie żoliborskim, mianowany rezydentem w parafii św. Franciszka z Asyżu w Izabelinie, w dekanacie laseckim. Ks. Paweł Zaręba, dotychczasowy wikariusz parafii Narodzenia NMP w Warszawie, w dekanacie staromiejskim, mianowany wikariuszem parafii MB Częstochowskiej w Piastowie, w dekanacie pruszkowskim. Ks. Jerzy Zychla, dotychczasowy wikariusz parafii Dzieciątka Jezus w Warszawie, w dekanacie żoliborskim, mianowany wikariuszem parafii MB Szkaplerznej w Kazuniu, w dekanacie kampinoskim. Ks. Mariusz Żołądkiewicz, dotychczasowy wikariusz parafii Opatrzności Bożej w Warszawie, w dekanacie wilanowskim, mianowany wikariuszem parafii Dzieciątka Jezus w Warszawie, w dekanacie żoliborskim. Ks. Adam Żukowski, dotychczasowy wikariusz parafii MB Bolesnej w Milanówku, w dekanacie brwinowskim, mianowany wikariuszem parafii św. Matki Teresy z Kalkuty w Adamowiźnie, w dekanacie grodziskim. Ks. Paweł Placek, dotychczasowy wikariusz parafii Bogurodzicy Maryi w Warszawie, w dekanacie jelonkowskim, mianowany wikariuszem parafii św. Ojca Pio w Warszawie, w dekanacie ursynowskim.

Kurs przygotowujący małżonków do prowadzenia spotkań z narzeczonymi i konferencji w czasie kursów przedmałżeńskich

Wydział Duszpasterstwa Rodzin Kurii Metropolitalnej Warszawskiej organizuje kurs dla absolwentów kierunku nauk o rodzinie. Celem kursu jest przygotowanie do prowadzenia spotkań z narzeczonymi i konferencji w kursie przedmałżeńskim. Kurs kończy się egzaminem z rozpoznawania płodności wg metody prof. Josefa Rötzera na stopień nauczyciela.

104 Szczegółowe informacje można uzyskać w Wydziale Duszpasterstwa Rodzin Kurii Metropolitalnej Warszawskiej, od poniedziałku do piątku w godz. 9.00–14.00, tel. 22 53 17 244, 664 42 42 41.

Terminy spotkań w ramach kursu: 13–14 października 2018 27–28 października 2018 8–9 grudnia 2018 w godzinach: 9.00–15.00

105 Dział nieurzędowy

Z ŻYCIA ARCHIDIECEZJI

Jubileusz dwusetlecia Archidiecezji i metropolii warszawskiej (1818–2018) Ksiądz prałat dr Andrzej Gałka

Geneza i historia Kiedy papież Pius VI bullą Ad universam agri Dominici curam 16 paź- dziernika 1798 roku ustanowił diecezję warszawską, nikt pewnie nie przy- puszczał, że przetrwa ona tylko do roku 1815. Po utworzeniu Królestwa Polskiego car Aleksander I oświadczył arcybiskupowi Raczyńskiemu, że jako poddany pruski nie będzie mógł ze względów politycznych peł- nić jurysdykcji kościelnej znajdującej się w granicach Królestwa diecezji warszawskiej, której arcybiskup był administratorem. Trzeba więc było do nowej rzeczywistości politycznej dostosować administrację kościelną. Jaka była ta nowa rzeczywistość polityczna, która została stworzona ma Kon- gresie Wiedeńskim?

I. SYTUACJA SPOŁECZNO-POLITYCZNA Powstałe z inicjatywy Napoleona w 1807 roku, z ziem II i III zaboru pruskiego, Księstwo Warszawskie – powiększone po zwycięskiej wojnie Napoleona z Austrią w 1809 roku o zabór austriacki wzbudziło nadzieję najpierw na stopniowe połączenie zabranych ziem polskich, a w dalszej perspektywie na odzyskanie niepodległości. Została ona poparta uroczystą proklamacją Napoleona o odbudowie Polski. Niestety przegrana Francji z Rosją w 1812 roku przekreśliła te nadzieje. W styczniu 1813 roku armia rosyjska wkroczyła na teren Księstwa. Aleksander I, znany ze swego libe- ralizmu i jak pisze śp. ks. Jan Wysocki – z pewnych sympatii propolskich, w marcu 1813 roku stworzył Radę Najwyższą Tymczasową i nadał jej pozory niezależnego rządu. Po różnych debatach i wysuwanych projektach zwyciężyła koncepcja, aby z ziem byłego już Księstwa powstało Królestwo pod berłem Aleksandra. Królestwo to miało być związane unią personalną z Rosją. Rzecznikiem tych planów był książę Adam Czartoryski, a także Stanisław Kostka Potocki, Józef Wybicki, Ignacy Sobolewski i inni. Sprawa

106 Polski stanęła na Kongresie Wiedeńskim, na którym Rosja, Prusy i Austria zawarły porozumienie w sprawie podziału byłych ziem Księstwa. Z części ziem Księstwa utworzono Królestwo Polskie, połączone z Rosją, jak głosił traktat zawarty 9 czerwca 1815 roku – po wieczne czasy. 20 czerwca 1815 roku ogłoszono oficjalnie w Warszawie powstanie Królestwa Polskiego, a 27 listopada tegoż roku przebywający w Warszawie car Aleksander I podpisał konstytucję i zdecydował o obsadzie najwyższych stanowisk. Królestwo otrzymało ustrój monarchii konstytucyjnej. Konsty- tucja przyjęła zasadę podziału władzy: ustawodawcza – sejm, wykonaw- cza – rząd i władza sądownicza. Król miał pełnię władzy wykonawczej, wpływał też na prawodawstwo. Namiestnikiem króla (cara) został generał Józef Zajączek, zaś dowódcą wojska został Książę Konstanty. Tak, w naj- większym skrócie wyglądała sytuacja społeczno-polityczna mająca wpływ na życie Kościoła.

II. SYTUACJA KOŚCIOŁA NA PROGU POWSTANIA ARCYBISKUPSTWA W powstałym w 1807 roku Księstwie Warszawskim stosunki państwo– Kościół ułożono w myśl ogólnej polityki Napoleona, która zakładała pod- porządkowanie Kościoła państwu. Wyraźnie mówił o tym „Kodeks Napole- ona”, który czynił z proboszczów urzędników stanu cywilnego, zmuszając ich na przykład do asystowania przy ślubach cywilnych. Kodeks wprowa- dzał też rozwody, co jeszcze bardziej zaogniło stosunki na linii państwo– Kościół. Nie ułatwiał tych wzajemnych relacji fakt, że odpowiedzialny za politykę kościelną w rządzie Księstwa był Stanisław Kostka Potocki, mistrz loży masońskiej, który również w rządzie Królestwa Polskiego początkowo odpowiadał za politykę kościelną. Mówi o tych bolesnych relacjach z pań- stwem choćby zachowana „Sześcioletnia korespondencja władz duchownych z rządem Księstwa Warszawskiego” wydana w 1816 roku. Równie trudna w tym czasie była sytuacja Stolicy Apostolskiej, zwłasz- cza samego papieża Piusa VII, który broniąc praw Kościoła, wiele wycier- piał od Napoleona, będąc ostatecznie przez niego więzionym. Nic więc dziwnego, że Pius VII ucieszył się przegraną Napoleona z Rosją, gdyż ta przegrana była dla papieża wyzwoleniem. Zupełnie inaczej na relacje z Kościołem Katolickim patrzył car Aleksander I, okazując mu nawet pewne oznaki sympatii.

107 III. PROCES POWSTANIA ARCHIDIECEZJI WARSZAWSKIEJ I WYDANIA BULLI ERYGUJĄCEJ Ogłoszona 27 listopada 1815 roku i podpisana przez cara konstytucja Królestwa postanawiała w artykule 11., że Religia Katolicko Rzymska wyznawana przez największą część mieszkańców Królestwa Polskiego będzie przedmiotem szczególniejszej opieki rządu, nie uwłaczając przez to wolności innych wyznań, które wszystkie bez wyłączania obowiązki swe całkowicie i publicznie pod protekcją rządu odbywać mają. Konstytucja z konieczności mówiła ogólnie o sprawach kościelnych, postanawiała tylko, że biskupi wejdą w skład Senatu Królestwa. Król też podpisał 17 paździer- nika 1816 roku dekret o organizacji Komisji Wyznań, która ostatecznie przyjęła nazwę Komisja Wyznań i Oświecenia i miała od tej pory być odpo- wiedzialna za całą politykę kościelną. Jej zadaniem zleconym przez króla – cara było przygotowanie tzw. Statutu Organicznego dla duchowieństwa w Królestwie Polskim. Chodziło o kompleksowe wypracowanie zagadnień kościelnych, do których należało ustanowienie nowej organizacji kościel- nej na ziemiach Królestwa, co ostatecznie miałoby skutkować utworzeniem archidiecezji i metropolii warszawskiej. Trzeba też wiedzieć, że car Aleksander I w konstytucji Królestwa Polskiego zaznaczył, że chce mieć w Warszawie metropolitę, chodziło bowiem o jego koronację, której mógł dokonać metropolita, jako mający władzę nad wszystkimi diecezjami Kró- lestwa. Zaś Warszawa, która po utworzeniu Królestwa stała się znowu sto- licą państwa, musiała mieć swego arcybiskupa. Dlatego Komisja Wyznań i Oświecenia Publicznego opracowała 16 grudnia 1816 roku projekt, który stał się podstawą do pertraktacji ze Stolicą Apostolską. Rokowania roz- poczęte pierwotnie w Wiedniu w 1817 roku przeniosły się do Rzymu. Przewodniczyli im Sekretarz Stanu Herkules Consalvi i przysłany do Rzymu poseł rosyjski Italinski. Rozmowy dotyczyły najpierw utworzenia arcybiskupstwa warszawskiego, oddzielnie zaś metropolii warszawskiej. Po pokonaniu pewnych przeszkód, jakie się pojawiły, np. Komisja żądała, aby biskupi porozumiewali się z Rzymem wyłącznie za pośrednictwem rezydenta królewskiego i przez niego odbierali stamtąd korespondencję, rozmowy doprowadzono do końca i Pius VII wydał bullę Militantis eccle- siae regimini podnoszącą Warszawę do godności arcybiskupstwa. Wspomniana bulla ma w różnych źródłach różne terminy datowania: Bullari Romanii Continuatio, t. XII, nr 718 podaje datę wystawienia na 12 III 1816 r. Oficjalne źródło rosyjskie przyjmuje datę 12 III 1817 r. Zaś Maciej Loret w pracy Watykan a Polska ma już datę 18 III 1818 rok, podobnie Adrian Boudou w pracy zatytułowanej Stolica Święta a Rosja podaje datę

108 wystawienia bulli na 12 III 1818 rok. Trzeba się zgodzić z ks. Wysockim, który stwierdza, że rok 1816 jest nie do przyjęcia, gdyż podstawą do roko- wań ze Stolicą Apostolską był projekt Potockiego – czyli Komisji – który był gotowy dopiero w grudniu 1816 roku. Natomiast – pisze profesor Wysocki – pozostaje sprawa 1817 roku, względnie 1818. W wyniku naszych badań przyjmujemy datę wystawienia bulli na 1817 rok, zaś ekspedycji i ogło- szenia jej w 1818. Ta rok trwająca zwłoka w wysłaniu i ogłoszeniu bulli spowodowana była trudnościami w rokowaniach obejmującymi tak szeroki wachlarz stosunków Kościół i Państwo, również doborem przyszłego zaufa- nego metropolity na stanowisko bądź co bądź pierwszorzędnego znaczenia w Królestwie, a więc mającego cieszyć się zaufaniem Stolicy Apostolskiej i jednocześnie posiadającego placet rządowe, a także bez wątpienia zała- twieniem delikatnej sprawy z arcybiskupem I. Raczyńskim, który przecież był jeszcze metropolitą części przyszłych sufraganii. To wszystko spowo- dowało przesunięcie terminu ogłoszenia bulli. Po uzgodnieniu stanowisk dotarła do Warszawy 12 marca 1818 roku i tu w początkach maja tegoż roku została z ambon ogłoszona wiernym. Równocześnie z pracami nad utworzeniem archidiecezji warszawskiej trwały prace nad powstaniem metropolii warszawskiej, która swoim zasięgiem obejmowała całe Królestwo Polskie. Owocem dwuletnich pertraktacji i zabiegów była wydana przez Piusa VII 30 czerwca 1818 roku bulla Ex imposita nobis, na mocy której została erygowana nowa diecezja podlaska ze stolicą w Janowie Podlaskim. Z dotychczasowej diecezji wigierskiej tworzyła augustowską albo sejneńską z siedzibą w Sejnach – dzisiejsza diecezja łomżyńska. Na miejsce kieleckiej tworzyła sando- mierską. Poza tym w jej skład wchodziły diecezje: lubelska, krakowska, włocławska, czyli kujawsko-kaliska i płocka. Bulla wyznaczyła też gra- nice arcybiskupstwa warszawskiego. Do dawnej diecezji warszawskiej dołączono 92 parafie z archidiecezji gnieźnieńskiej, pięć parafii z diecezji włocławskiej, z płockiej sześć parafii i z lubelskiej 34 parafie. W sumie archidiecezja liczyła 266 parafii . Egzekutorem bulli został ustanowiony biskup włocławski Franciszek Malczewski, przewidziany przez Stolicę Apostolską i rząd Królestwa na pierwszego arcybiskupa i metropolitę warszawskiego W takim stanie funkcjonowała metropolia do powstania styczniowego. Po powstaniu car zniósł diecezję podlaską (została ona ponownie przywrócona w roku 1918). Zaś w roku 1880 diecezja krakowska została wyłączona z metropolii i poddana bezpośrednio Stolicy Apo- stolskiej. W zamian przywrócona do życia diecezja kielecka znalazła się w granicach metropolii warszawskiej.

109 Arcybiskup warszawski, jako metropolita, otrzymał szereg praw i przywilejów. Pius VII na wniosek cara przyznał mu tytuł prymasa Kró- lestwa Polskiego i przywilej noszenia szat purpurowych na wzór kardyna- łów Kościoła rzymskiego. Oprócz uprawnień o charakterze kościelnym, metropolita posiadał też niektóre prerogatywy o charakterze politycznym. Po powstaniu listopadowym uprawnienia polityczne arcybiskupów warszawskich zostały mocno ograniczone, w latach 60. zreorganizowane, a wreszcie po powstaniu styczniowym zawieszone. Powstała w 1818 roku metropolia warszawska cieszyła się właściwie poparciem tylko cara Aleksandra I, gdyż już jego następca Mikołaj I odno- sił się do niej nieufnie. Arcybiskupi warszawscy bowiem troszczyli się nie tylko o sprawy kościelne, ale i narodowe, a sama Warszawa była zbyt polska, by mogła cieszyć się poparciem carów. Po powstaniu listopadowym rząd carski chciał nawet znieść metropolię warszawską, a uprawnienia metropolitalne przekazać metropolicie mohylewskiemu. Podobnie rzecz miała się po powstaniu styczniowym. W jednym i drugim przypadku nie wyraziła na to zgody Stolica Apostolska. Uprawnienia konstytucyjne z 1815 roku, potwierdzone w Statucie Organicznym, pozwalały carowi na mianowanie biskupów w Królestwie. Władze chętnie korzystały z tego prawa i na stolice biskupie, zwłaszcza na Warszawę, szukali ludzi spolegliwych i lojalnych. Najczęściej się to nie udawało. Wybierano wtedy ludzi w podeszłym wieku, aby okres ich rządów był krótki i łatwy do inwigilowania. W razie potrzeby uciekano się do deportacji, jak to było w przypadku arcybiskupa Zygmunta Szczę- snego Felińskiego. Stąd na stolicy arcybiskupiej w Warszawie częste wakanse. Przez 100 lat istnienia metropolii, w czasach niewoli narodowej (1818–1918), 48 lat to okres wakansów. Do chwili odzyskania przez Polskę niepodległości. Jeszcze przed utworzeniem archidiecezji, biskupami Warszawy byli: Józef Bończa Miaskowski (1798–1804) i Ignacy Raczyński – Prymas Polski – jako administrator diecezji (1804–1818). Po jej utworzeniu pierwszym arcybiskupem i metropolitą został Franci- szek Malczewski (1818–1819). Jego następcami byli: Stefan Hołowczyc (1819–1823), Wojciech Leszczyc Skarszewski (1824–1827), Jan Paweł Woronicz (1828–1829), Stanisław Kostka Choromański (1836–1838), Antoni Melchior Fijałkowski (1856–1861), Zygmunt Szczęsny Feliński (1862–1883) i Wincenty Teofil Chościak Popiel (1883–1912). Z chwilą odzyskania przez Polskę niepodległości przed Kościołem w Polsce stanęły nowe i trudne zadania, poczynając od konieczności ujed- nolicenia szeregu istotnych spraw, stawianych inaczej w różnych zaborach.

110 Przebudowy domagała się sama organizacja diecezjalna i wewnątrz diecezji. Dokonała tego w oparciu o konkordat między Stolicą Apostolską a Polską w 1925 roku, bulla Piusa XI: Vixdum Poloniae unitas, wydana 28 listopada 1925 roku, powołująca nowe metropolie i diecezje. W okresie międzywojennym w Polsce było pięć metropolii: gnieźnieńsko-poznańska, warszawska, wileńska, lwowska i krakowska. W skład metropolii warszawskiej wchodziły: archidiecezja warszawska, oraz diecezje: lubelska, płocka, podlaska i sandomierska i powstała w 1920 roku z inicjatywy kar- dynała diecezja łódzka. Kolejną trudnością była sprawa integracji duszpasterstwa, czy wreszcie sprawa odrodzenia moralnego zobojętniałego i zde- moralizowanego przez wojnę społeczeństwa. Świadom tego wszystkiego Aleksander Kakowski, pierwszy arcybiskup i od 1919 roku kardynał War- szawy w II Rzeczpospolitej, już w roku 1917, a więc jeszcze przed uzyska- niem niepodległości, zwołał do Warszawy zjazd episkopatu z wszystkich trzech zaborów, aby wspólnie radzić nad tymi problemami. Bez wątpienia Aleksander Kakowski był człowiekiem dobrze przygotowanym i odpo- wiednim na te trudne czasy. Pod jego kierownictwem Kościół Warszaw- ski starał się nie wchodzić w żadne partyjne układy będąc otwartym dla wszystkich. Tak mówił o tym kardynał w roku 1919 przed wyborami do sejmu, gdy zgłosili się do niego zwolennicy Narodowej Demokracji, aby poparł ich w wyborach: Jestem arcybiskupem, metropolitą warszawskim, a na terenie mojej diecezji żyją nie tylko zwolennicy Narodowej Demo- kracji, ale również „Piasta” i „Wyzwolenia”, a także socjaliści i komuniści, a ja jako biskup jestem odpowiedzialny przed Bogiem za wszystkich – nie wolno mi być biskupem jednej tylko partii, chociażby najbardziej życzli- wej Kościołowi. Za czasów Aleksandra Kakowskiego wyraźnie zaznaczył się rozwój i organizacja nowych struktur życia parafialnego, a co się z tym łączy, masowy rozwój budownictwa sakralnego. Zostało erygowanych w archidiecezji 50 nowych ośrodków parafialnych. W okresie międzywojennym nastąpiło ożywienie życia religijnego w archidiecezji, rozwinęła się też działalność społeczno-charytatywna Kościoła, zwłaszcza w ramach Akcji Katolickiej, której był gorącym pro- pagatorem, zarówno w swojej diecezji, jak i w całej Polsce. To z jego inicjatywy powstał w Warszawie „Dom katolicki” ROMA, gdzie mieściła się centrala ruchów i stowarzyszeń katolickich. W swoich listach pasterskich i przemówieniach Kakowski widział potrzebę rozwijania odpowiedzialności świeckich za losy Kościoła i narodu. Na uczelniach polskich powstało duszpasterstwo akademickie. W Warszawie na ten cel oddano pobernardyński

111 kościół pod wezwaniem św. Anny, przy którym działali wybitni duszpasterze, tacy jak ksiądz Edward Szwejnic i ksiądz Edward Detkens. W skali nie tylko Warszawy, ale i całego kraju wyraźnie rosły kadry inteligencji o pogłębionej świadomości chrześcijańskiej i poczuciu odpo- wiedzialności za Kościół. Jednym z wychowawców nowej inteligencji był warszawski kapłan ks. Władysław Korniłowicz. Z jego osobą łączy się też wielkie dzieło matki Elżbiety Róży Czackiej i powołanego przez nią Zgromadzenia Sióstr Franciszkanek Służebnic Krzyża. W Laskach pod Warszawą stworzyli oni nowoczesny zakład dla ociemniałych i zarazem ośrodek szeroko otwarty dla wszystkich poszukujących Boga. Wokół ks. Korniłowicza i Lasek skupiła się grupa ludzi wybitnych, otwartych na świat i ludzi innych przekonań. Ważne zadanie w rozwoju życia społecznego i duszpasterskiego wyzna- czył arcybiskup prasie katolickiej. Osobiście przyczynił się do wznowienia „Przeglądu Katolickiego”. Aleksander Kakowski, jako jedyny biskup w Polsce, konsekrował w katedrze warszawskiej nuncjusza apostolskiego Achillesa Rattiego, póź- niejszego papieża Piusa XI. Warto też pamiętać, że z inicjatywy Kakow- skiego, jako członka Rady Regencyjnej, 10 listopada doszło do jej spotkania z Józefem Piłsudskim w domu arcybiskupów warszawskich. W wyniku tego spotkania 11 listopada 1918 roku Rada Regencyjna przekazała władzę marszałkowi. Aleksander Kakowski zmarł 30 grudnia 1938 roku. W osiem miesięcy później wybuchła II wojna światowa. Kościół War- szawski podzielił losy całego Kościoła i narodu. Stolica Apostolska nie zdążyła mianować nowego ordynariusza. Archidiecezją warszawską, do czasu przyjścia kardynała Augusta Hlonda, kierowali jako administratorzy: Stanisław Gall (późniejszy biskup polowy) i Antoni Szlagowski. W wyniku wojny w samej Warszawie uległa zniszczeniu większość świątyń, zostało zamknięte seminarium, wielu księży aresztowano i wywieziono na Pawiak, potem zaś do innych obozów. Z trudem dźwigający się po zaborach i I wojnie światowej Kościół został ponownie zniszczony i znowu trzeba było wszystko zaczynać od początku. Dnia 4 marca 1946 roku decyzją Stolicy Apostolskiej została zawarta unia personalna między Warszawą a Gnieznem. Od tej chwili Prymas Polski, dotychczasowy arcybiskup Gniezna i Poznania, kardynał August Hlond, przestaje być arcybiskupem Poznania, zostaje natomiast arcybiskupem Gniezna i Warszawy. Od tej też chwili pełne dziedzictwa prymasow- skie Gniezno łączy się z coraz bardziej będącą centrum życia społecznego, politycznego i kulturalnego Warszawą. W swojej mowie ingresowej prymas

112 powiedział: Kiedy między wami stanąłem jako wasz pasterz, uświadomiłem sobie, że ta Warszawa, którą mi Bóg jako mistyczną oblubienicę wyznacza, to jakieś wielkie wezwanie, największe posłannictwo mojego życia, zapo- wiedź czegoś ogromnego, co tu w sercu Rzeczpospolitej mamy spełnić i przeżyć. Wkrótce po swoim ingresie do prokatedry konsekrował dla archidiecezji warszawskiej nowych biskupów pomocniczych: księży Zygmunta Choromańskiego i Wacława Majewskiego. Niebawem prymas powołał też do życia Radę Prymasowską, której zadaniem była troska o odbudowę kościołów, leżących w gruzach od czasu powstania warszawskiego. Wła- ściwie wszystko po wojnie wymagało naprawy i odbudowy: zarówno organizacja kościelna, jak i duszpasterstwo, odbudowa kościołów i działalność charytatywna. W kontaktach z władzami państwowymi prymas stał na stanowisku wzajemnego poszanowania i konieczności współpracy dla dobra narodu i państwa. Prymas, nie będąc przecież zwolennikiem komunizmu, pod wpły- wem którego – niejako z przydziału historii – znalazła się Polska, twierdził jednak, że Polska, która od dziesięciu wieków przeżywa chrześcijaństwo na swój sposób, znajdzie w swym gorącym patriotyzmie pogodzenie zdro- wej myśli rewolucyjnej treści czasu z wiarą ludu, pokona sprzeczności, pogodzi doczesne zadania obywatela z jego wiecznym powołaniem. Bardzo ważny dla dalszych dziejów Kościoła w Polsce i Kościoła warszawskiego był ten trzyletni okres rządów Prymasa Hlonda. To czas, w którym Kościół mógł zaleczyć, przynajmniej częściowo, swoje rany zadane w czasie wojny, czas porządkowania wielu wewnętrznych dziedzin życia kościelnego, jak również czas pierwszych kontaktów z niezbyt jeszcze agresywnym systemem politycznym, jaki zaczynał panować w Polsce. Niewątpliwie prymas August Hlond, którego hasłem było: Daj mi dusze, resztę zabierz, uratował duszę polskiego narodu i dał Kościołowi mocne fundamenty na całe powo- jenne budowanie. O księdzu Stefanie kardynale Wyszyńskim, wielkim mężu stanu, który po śmierci kardynała Hlonda został arcybiskupem Gniezna i Warszawy, prymasem Polski, zwanym z czasem Prymasem Tysiąclecia, wiemy sporo. Chcemy go dziś krótko wspomnieć jako arcybiskupa, rządcę i Ojca naszej archidiecezji, którą objął kanonicznie 6 lutego 1949 roku. Zrujnowana Warszawa wymagała właściwie wszystkiego. Zniszczone świątynie, w tym katedra, i ogromny brak księży, to największe i pierwsze troski arcybiskupa. W ciągu lat trwania jego pasterskiej posługi w Warszawie liczba księży powiększyła się przeszło dwukrotnie z 500 do prawie 1100. Zresztą troska o kapłanów i seminarium była jego priorytetem przez cały

113 czas. Podobnie gdy chodzi o odbudowę zniszczonych kościołów. Na szcze- gólną uwagę zasługuje troska o odbudowę katedry. Aby zaradzić problemom duszpasterskim, kardynał włączył do pracy w parafiach zakony i zgromadzenia zakonne. Kiedy doszło do usunięcia religii ze szkół, wów- czas ważną rolę w wychowaniu religijnym młodego pokolenia odegrała katechizacja w punktach parafialnych i w prywatnych domach wiernych, którzy często z tego powodu byli narażeni na szykany ze strony władz. Pod koniec życia prymasa takich punktów było 732, w tym 383 w pomiesz- czeniach prywatnych. Dokonał też arcybiskup Warszawy reorganizacji struktur wewnątrzdiecezjalnych. W końcu lat 70. w archidiecezji były 32 dekanaty i 347 parafii. Poza tym było 88 ośrodków duszpasterskich, osiem rektoratów, nie licząc kościołów zakonnych. W trakcie budowy było 40 kościołów i kaplic. W seminarium przygotowywało się do kapłaństwa 219 kleryków. Wielkim wydarzeniem duszpasterskim, również w życiu archidiecezji, była Wielka Nowenna i same uroczystości milenijne. W tym czasie doszło do powstania nowych duszpasterstw środowiskowych, takich jak: duszpasterstwo akademickie, ruch oazowy, duszpasterstwo twórców, robotników, osób chorych i niepełnosprawnych. Na polecenie kardynała ks. Tadeusz Fedorowicz utworzył w 1957 roku Krajowe Duszpasterstwo Niewidomych. I już na koniec trzeba powiedzieć, że jest to też czas rozważnego wpro- wadzania przez kardynała w życie Kościoła postanowień Soboru Watykań- skiego II w Polsce. Ważne miejsce zajmuje w tym procesie archidiecezja warszawska. To właśnie w Izabelinie, gdzie proboszczem był świątobliwy ksiądz Aleksander Fedorowicz, i w kościele św. Marcina na warszawskiej Starówce po raz pierwszy msza święta była sprawowana „twarzą do ludu”. W tym samym kościele 10 stycznia 1962 roku odbyło się pierwsze nabo- żeństwo ekumeniczne w świątyni katolickiej z udziałem przedstawicieli innych wyznań. Tak jak cały Kościół w Polsce, tak Kościół warszawski przeżywał w październiku 1978 roku wybór kardynała Karola Wojtyły na papieża. Ostatnia wielka reorganizacja Kościoła w Polsce, w tym archidiecezji i metropolii warszawskiej, miała miejsce za rządów kardynała Józefa Glempa, który po śmierci kardynała Wyszyńskiego, 28 maja 1981 roku, objął kanonicznie archidiecezję warszawską 9 lipca 1981 roku. Papież Jan Paweł II bullą Totus Tuus Poloniae Populus ustanowił nową organizację kościelną na ziemiach polskich. Została też rozwiązana unia personalna mię- dzy Gnieznem a Warszawą. Archidiecezja warszawska została podzielona na trzy diecezje: archidiecezję warszawską, diecezję warszawsko-praską

114 i diecezję łowicką. W skład odnowionej metropolii weszła jeszcze diecezja płocka. Diecezja łowicka w roku 2004 przeszła zaś do nowo utworzonej metropolii łódzkiej. Czas posługi w archidiecezji warszawskiej kardynała Józefa Glempa, to najpierw smutny czas stanu wojennego, w którym Kościół musiał sam się odnaleźć i pomóc odnaleźć się innym. Już 17 grudnia 1981 roku arcybiskup Warszawy powołuje Prymasowski Komitet Pomocy Osobom Pozba- wionym Wolności i ich Rodzinom. Jego przewodniczącym zostaje biskup Władysław Miziołek. Warszawski Komitet, mający swoją na Piwnej sie- dzibę w klasztorze sióstr franciszkanek służebnic krzyża, współpracował z 16 komitetami diecezjalnymi. Trzeba pamiętać, że wśród osób zamordowanych w stanie wojennym było trzech warszawskich kapłanów: ks. Jerzy Popiełuszko, ks. Sylwester Zych i ks. Stefan Niedzielak. W archidiecezji warszawskiej kardynał Glemp zainicjował i przepro- wadził w 1998 roku IV Synod Archidiecezji Warszawskiej, erygował 119 parafii i konsekrował ponad 60 kościołów oraz powołał do życia Archi- diecezjalne Seminarium „Redemptoris Mater”. Wreszcie to on zainicjował w Warszawie budowę Świątyni Opatrzności Bożej, jako wotum narodu polskiego za dar odzyskanej wolności. Archidiecezją i metropolią warszawską kierował kardynał Glemp do 6 grudnia 2006 roku, a następnie do chwili mianowania arcybiskupem Stanisława Wielgusa, jak i po jego rezygnacji 7 stycznia 2007 roku, pełnił funkcję jego administratora. 3 marca 2007 roku arcybiskupem metropolitą warszawskim Benedykt XVI mianował księdza biskupa Kazimierza Nycza, dotychczasowego biskupa koszalińsko-koło- brzeskiego.

Poświęcenie Domu bł. Aniceta Jałmużnika Warszawy Budynek Domu bł. Aniceta znajduje się przy ul. Kapucyńskiej 4. Budowa rozpoczęła się w styczniu 2017 r. po wcześniejszych wieloletnich przygo- towaniach i zbiórce środków na ten cel. Klasztor przeznaczył pod budowę część swojego terenu i po uzyskaniu wszelkich formalnych pozwoleń rozpoczęto prace, które trwały nieprzerwanie do drugiej połowy lipca br. W celu wsparcia braci w budowie domu i pomocy świadczonej na rzecz osób najuboższych i bezdomnych w roku 2010 założona została Fundacja Kapucyńska im. bł. Aniceta Koplińskiego. Uroczyste poświęcenie Domu odbyło się 5 sierpnia. Mszy Świętej odprawionej z tej okazji o godz. 11.00 przewodniczył Kazimierz kard. Nycz Arcybiskup Metropolita Warszawski.

115 Uroczysta inauguracja aktywności Domu bł. Aniceta odbędzie się 19. wrześniu 2018 r. o godz. 10.30. Obiady wydawane będą w nowej jadłodajni już od 1 września. Całość budowy pochłonęła 4 mln złotych i były to środki finansowe podarowane przez setki darczyńców, które wsparły klasztor i fundację. W budowę domu zaangażowali się również: Fundacja Carrefour, ofiarując czek o wysokości 267 tys. zł i firma Byś, która przez czas budowy za darmo wywoziła kontenery z odpadami. Powstał budynek o powierzchni 750 m2. Jego sercem będzie jadłodajnia. Do tej pory pomoc najbardziej potrzebującym świadczona była w krypcie kościoła przy ul. Miodowej 13. Ze względu na bardzo trudne warunki lokalowe i stale rosnącą liczbę potrzebujących, bracia kapucyni podjęli decyzję o budowie nowego miejsca. Tutaj oprócz jadłodajni i całego zaple- cza technicznego i socjalnego znajdą się: punkt wydawania leków i odzieży, salki spotkań indywidualnych i grupowych, biuro Fundacji Kapucyńskiej, biuro Towarzystwa Charytatywnego im. o. Pio. W godnych warunkach świadczona będzie pomoc doraźna, ale i długofalowa, mająca na celu pomoc w wyjściu z kryzysu bezdomności. P.O.

Wydział medyczny na UKSW Zdecydowaną większością głosów Sejm znowelizował w piątek ustawę o Uniwersytecie Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. Oznacza to otwarcie drogi do utworzenia wydziału medycznego na tej uczelni. Za projektem głosowało 359 spośród 410 głosujących posłów. Po raz pierwszy w Europie przy uczelni katolickiej powstanie wydział medyczny. Wzorem dla wydziału medycznego na UKSW będzie Katolicki Uni- wersytet Najświętszego Serca w Mediolanie (Università Cattolica del Sacro Cuore). Wydziałem medycznym na tej uczelni jest poliklinika Gemelli w Rzymie, która jest oficjalnym szpitalem papieża. UKSW współpracuje ściśle zarówno z Uniwersytetem w Mediolanie, jak i poli- kliniką Gemelli. Do stworzenia nowego wydziału i jego programu został powołany komitet sterujący, w którym znalazł się m.in. prof. Federica Wolf, odpowia- dający za kontakty międzynarodowe w Gemelli. Do komitetu należą rów- nież prof. Grzegorz Gierelak, dyrektor Wojskowego Instytutu Medycznego, dr n. med. Marcin Maruszewski, dyrektor Centralnego Szpitala Klinicznego

116 MSWiA, dr hab. prof. UKSW Grażyna Gromadzka, dziekan Wydziału Bio- logii i Nauk o Środowisku UKSW oraz ks. prof. Stanisław Dziekoński, rektor UKSW. P.O.

II Kongres Młodzieży Polonijnej

Ponad 250 młodych Polaków na stałe mieszkających zagranicą przy- jechało do warszawy na II Kongres Młodzieży Polonijnej. Spotkanie trwało w dniach 29 lipca – 5 sierpnia. Młodzi ludzie mieszkali u rodzin warszawskich. W niedzielę 29 lipca młodzi uczestniczyli we Mszy św. na rozpoczęcie kongresu, której w kościele Niepokalanego Poczęcia NMP na Wrzecionie przewodniczył kard. Kazimierz Nycz. Na pierwsze trzy dni Kongresu przewidziano warsztaty ewangeliza- cyjne, którym przyświecać będzie hasło „Wiarą powołani”. Bezpośred- nio odwołuje się ono do dokumentu przygotowującego Synod Biskupów poświęcony duszpasterstwu młodzieży, który odbędzie się w październiku w Rzymie. B.G.

Muzeum Ratowania Dzieci Żydowskich im. matki Matyldy Getter

W Warszawie powstanie muzeum poświęcone ratowaniu Żydów Polskich. Znajdzie się przy domu prowincjalnym Zgromadzenia Sióstr Franciszka- nek Rodziny Maryi na Hożej. W czasie II wojny światowej przełożona, m. Matylda Getter wraz z siostrami ocaliła życie kilkuset dzieciom z warszawskiego getta. Kamień węgielny pod budowę muzeum został poświę- cony 8 sierpnia, w 50. rocznicę jej śmierci. B.G.

30-lecie przyjęcia sakry biskupiej przez kard. Kazimierza Nycza

4 czerwca obchodziliśmy jubileusz 30-lecia przyjęcia sakry biskupiej przez Kazimierza kard. Nycza z rąk Franciszka kard. Macharskiego. Jako swoją dewizę biskupią kard. Nycz już wtedy wybrał słowa „Ex hominibus pro hominibus” („Z ludu i dla ludu”).

117 Biskupem pomocniczym archidiecezji krakowskiej i biskupem tytularnym Villa Regis mianował go 16 kwietnia 1988 papież Jan Paweł II. Biskup nominat miał wówczas 38 lat. Ostatni rok bezpośrednio przed nominacją biskupią Kazimierz kard. Nycz był wicerektorem Wyższego Seminarium Duchownego w Krakowie, wcześniej pracował w Kurii Metropolitalnej Krakowskiej w Wydziale Kate- chetycznym oraz wykładał katechetykę na Papieskiej Akademii Teologicz- nej (obecnie jest to Uniwersytet Papieski Jana Pawła II) w Krakowie. B.G.

Konkurs na wystrój wnętrza Świątyni Opatrzności Bożej Archidiecezja Warszawska 25 maja ogłosiła konkurs na opracowanie projektu koncepcyjnego wystroju wnętrza Świątyni Opatrzności Bożej w War- szawie. Rozstrzygnięcie konkursu planowane jest za rok, a wystawa pokon- kursowa podczas przyszłorocznego Święta Dziękczynienia, w czerwcu 2019. Celem konkursu jest wyłonienie najlepszej pod względem architekto- nicznym, artystycznym, wizualnymi i ekonomicznym koncepcji wystroju wnętrza Świątyni Opatrzności Bożej. Artyści mają zaprojektować wnętrze główne – w tym ścianę ołtarzową Świątyni Opatrzności Bożej oraz cztery kaplice: maryjną, adoracyjną, pokutną, Grobu Bożego. Uczestnicy konkursu mogą przygotować projekty wystroju wszystkich lub tylko wybra- nego wnętrza. Prace konkursowe „powinny odpowiadać programowi ideowemu wnę- trza, jak również kanonom piękna wystroju wnętrz chrześcijańskiej archi- tektury sakralnej oraz wpasowywać się w istniejącą przestrzeń. Rozwiąza- nia powinny uwzględniać tradycję i rangę miejsca, jego rolę w skali miasta i regionu” – czytamy w regulaminie konkursu. W projekcie należy uwzględnić myśl projektową nadającą obiektowi niepowtarzalność i oryginalność, podkreślającą jego wysoką rangę, a jed- nocześnie zadbać o zgodność z już przyjętymi koncepcjami lub zainstalo- wanymi elementami wystroju. Szczególną uwagę należy zwrócić na światło oraz wykorzystać jego walory i potencjał dla stworzenia klimatu sakralnego oraz zapewnić zgodność z projektem akustyki wnętrza – podkreślają orga- nizatorzy konkursu. Wnioski o dopuszczenie do konkursu należy składać do 16 marca. Prace konkursowe przyjmowane będą do 30 marca 2019 roku. Publiczne ogłoszenie wyników konkursu planowane jest na 23 maja 2019 roku,

118 a otwarcie wystawy pokonkursowej na 2 czerwca. Pula wszystkich nagród w konkursie wynosi 300 tys. złotych. Najlepsze prace wybierze sąd konkursowy pod przewodnictwem bp. Rafała Markowskiego. W skład tego gremium wejdzie także bp Michał Janocha, architekci – sędziowie Stowarzyszenia Architektów Polskich – Ewa Kuryłowicz i Krzysztof Ingarden. Ponadto, architekt Andrzej Gaczoł z Poli- techniki Krakowskiej, architekt Wojciech Szymborski – projektant Świątyni Opatrzności Bożej, artyści malarze: Hanna Pstrągowska-Dubiel i Lucjan Orzech, a także proboszcz parafii Opatrzności Bożej – ks. Tadeusz Alek- sandrowicz, Piotr Gaweł – prezes Centrum Opatrzności Bożej oraz Marcin Adamczewski, dyrektor Muzeum Jana Pawła II i Prymasa Wyszyńskiego. Organizatorem konkursu jest Archidiecezja Warszawska, a współorga- nizatorem i fundatorem nagród Centrum Opatrzności Bożej. Regulamin konkursu, harmonogram i pełna dokumentacja dostępne są pod adresem: http://archwwa.pl/konkurs. Osobą uprawnioną do kontaktów z uczestnikami konkursu jest sekretarz organizacyjny konkursu, arch. Paweł Kurtyka, konkurs@centrumo- patrznosci.pl. Za: archwwa.pl

Nowa dziewica konsekrowana

W archikatedrze warszawskiej 23 maja złożyła śluby czystości Marta Giżyńska, doktorantka wydziału fizyki medycznej Uniwersytetu Warszaw- skiego. W archidiecezji warszawskiej jest dziś ok. 20 dziewic konsekrowanych i cztery wdowy. Kolejne 20 przygotowuje się do obrzędu konsekracji, gdyż ten stan przeżywa obecnie w Kościele swój renesans. P.O.

„Dobry Zakątek” w Konstancinie

W Archidiecezji Warszawskiej otwarto nowy dom rekolekcyjno-wypoczyn- kowy przy ul. Słowackiego 8 w Konstancinie. Pierwszych gości przyjmie już 14 maja. Otwarty jest dla wszystkich poszukujących dobrego miejsca na wypo- czynek bądź rekolekcje. Ośrodek położony jest w urokliwym parku nad rzeką Jeziorką, a okolicę cechuje uzdrowiskowy mikroklimat.

119 „Dobry Zakątek” dysponuje 50 miejscami noclegowymi w pokojach jedno- i dwuosobowych z łazienkami, kaplicą i oratorium, salą dla 60 osób oraz dwiema salami konferencyjnymi dla 30 osób. W ośrodku mogą też zatrzymać się na noclegi grupy pielgrzymkowe, wycieczkowe oraz osoby indywidualne. Recepcja jest czynna całodobowo, a zgłoszenia przyjmowane są poprzez stronę internetową: www.konstancin. dobremiejsce.eu. Na zniżki mogą liczyć studenci uczelni katolickich oraz grupy powyżej 10 osób. Za: archwwa.pl

Kaplica adoracji w Świątyni Opatrzności Bożej

W Świątyni Opatrzności Bożej powstała kaplica Najświętszego Sakra- mentu. Jej poświęcenie miało miejsce w czasie Święta Dziękczynienia, 3 czerwca. Wystrój kaplicy na razie jest skromny. Składa się na nie ołtarz z tabernakulum i 20 ławek. Ściany i obniżony sufit pokryte zostały okła- dziną fornirowaną drewnem orzechowym. Granitowa posadzka została wyłożona wykładziną, dzięki czemu dzieci będą mogły siedzieć na podłodze podczas wygłaszanych dla nich co nie- dzielę homilii. P.O.

XV Krajowe Forum Duszpasterstwa Młodzieży

W Warszawie od 2 lutego odbywało się XV Krajowe Forum Duszpasterstwa Młodzieży. Duszpasterze młodzieży i młodzi delegaci ze wszystkich polskich diecezji dyskutowali, w jaki sposób wykorzystać tegoroczny Synod Biskupów oraz przyszłoroczne Światowe Dni Młodzieży w Panamie, aby nie były one jedynie „eventami”, ale inspiracją do dalszego towarzyszenia młodzieży. Podczas spotkania zaprezentowano m.in. szczegóły dotyczące przy- gotowań do październikowego Synodu Biskupów nt. „Młodzież, wiara i rozeznawanie powołania” i udziału polskiej młodzieży w rzymskiej pielgrzymce, która odbędzie się równolegle z obradami biskupów z całego świata i będzie połączona z obchodami Roku św. Stanisława Kostki. Uczest- nicy XV Krajowego Forum Duszpasterstwa Młodzieży zapoznali się także z najnowszymi informacjami dotyczącymi udziału Polaków w Światowych Dniach Młodzieży.

120 Archidiecezja Warszawska jako gospodarz spotkania przygotowała dla młodych gadżety, które będą przypominały im stolicę. Warszawski rys będą miały zarówno torby, notatniki, jak i kubki termiczne. Uczestnicy otrzymali również grę planszową pt. „Z tej ziemi” przygotowaną przez Centrum Myśli Jana Pawła II. W sobotę o godz. 14.30 uczestnicy Krajowego Forum Duszpasterstwa Młodzieży wzięli udział we Mszy św. w archikatedrze św. Jana Chrzci- ciela. Na Eucharystię pod przewodnictwem bp. Michała Janochy i wspólną modlitwę ks. Zaperty zapraszał także młodych z Warszawy, którzy chcieliby modlić się razem ze swoimi rówieśnikami z innych diecezji. Potem goście mieli czas na zwiedzanie Centrum Nauki Kopernik oraz obejrzenie panoramy Warszawy z tarasu widokowego Pałacu Kultury i Nauki. Towarzyszyli im młodzi wolontariusze z Warszawy. Miasto Stołeczne Warszawa zapewniło uczestnikom Krajowego Forum Duszpasterstwa Młodzieży bezpłatne przejazdy komunikacją miejską. Za: archwwa.pl, KAI

Kalendarium najważniejszych wydarzeń w Archidiecezji Warszawskiej z pierwszego półrocza 2018 roku • 6 stycznia – wręczenie medali „Za zasługi dla Archidiecezji War- szawskiej”. • 6 stycznia – X Orszak Trzech Króli przeszedł ulicami Warszawy. Barwny pochód na czele ze Świętą Rodziną i trzema królami wyruszył z pl. Zamkowego do stajenki na pl. Piłsudskiego. Orszakowi towarzy- szyło hasło: „Bóg jest dla wszystkich”. • 7 stycznia – dziękczynna Eucharystia, przełamanie się opłatkiem oraz słowa wdzięczności i bukiet kwiatów dla założycielki stowarzyszenia Izabeli Dzieduszyckiej złożyły się na obchody 35 lat istnienia Przy- mierza Rodzin, które świętowano w parafii św. Michała Archanioła na Mokotowie. • 12 stycznia – 65. rocznica kardynalatu Prymasa Tysiąclecia. Msza św. w archikatedrze. • 14 stycznia – 104. Światowy Dzień Migranta i Uchodźcy. Kazimierz kard. Nycz przewodniczył Mszy w kościele na Tamce.

121 • 17 stycznia – XXI Dzień Judaizmu. Najważniejszym wydarzeniem tego dnia była Liturgia Słowa, której przewodniczył metropolita warszawski Kazimierz kard. Nycz. Modlono się również przy grobie Żydów z getta warszawskiego, a także zorganizowano sympozjum nt. rozumienia pokoju przez chrześcijan i Żydów. • 22 stycznia – piąta rocznica śmierci prymasa Józefa Glempa. Kon- ferencja oraz Msza św. w archikatedrze warszawskiej. • 28 stycznia – Msza św. i potluck (ang. „garnek szczęścia”) złożyły się na święto anglojęzycznego duszpasterstwa pod patronatem św. Pawła Apostoła Narodów. W Warszawie należy do niego ok. 250 osób, m.in. z Indii, Stanów Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii. • 28 stycznia – dziękczynną Mszą św. i wykładem o dziejach kościoła na Miodowej uczcili jubileusz 100-lecia swego pobytu na Miodowej warszawscy kapucyni. • 2 lutego – Dzień Życia Konsekrowanego. Uroczysta Msza św. w katedrze warszawskiej, odnowienie przyrzeczeń i ślubów. • 11 lutego – 26 Światowy Dzień Chorego. Biskupi warszawscy odpra- wili Msze św. w szpitalach i spotkali się z chorymi. • Wielkopostne Kościoły Stacyjne – wpisały się już na stałe w warszawski klimat Wielkiego Postu. IV już edycję Wielkopostnych Kościołów Stacyjnych w Warszawie zainaugurowano w Środę Popielcową. • 17 lutego – 77. rocznica aresztowania św. o. Maksymiliana. Z tej okazji po Mszy św. o godz. 11.00 w celi, z której święty został zabrany na Pawiak, odbyły się modlitwy z uszanowaniem jego relikwii. Pomiesz- czenie było dostępne dla zwiedzających w godz. 10.00–18.00. • 19 lutego – uroczyste wprowadzenie relikwii św. Ignacego Loyoli do kościoła św. Huberta w Zalesiu Górnym. Relikwie ofiarował ks. Andrzej Koprowski SJ, do niedawna dyrektor programowy Radia Watykańskiego. • 19 lutego – z okazji 60-lecia „Więzi” Kazimierz kard. Nycz przewod- niczył 19 lutego Mszy św. w kościele św. Marcina na Starym Mieście. • 23 lutego – na prośbę papieża Franciszka w piątek I tygodnia Wielkiego Postu, przypada dzień modlitwy i postu, a jego szczególną intencją jest modlitwa i post o pokój w Demokratycznej Republice Konga i Suda- nie Południowym. Podczas Mszy świętych w kościołach archidiecezji warszawskiej wierni będą się modlić w łączności z papieżem o pokój. • 1 marca – biskupi metropolii warszawskiej spotkali się w Domu Arcybiskupów Warszawskich.

122 • 2 marca – Msza św. w archikatedrze zakończyła obchody Narodowego Dnia Pamięci Żołnierzy Wyklętych. • 3 marca – świętowanie 200-lecia Archidiecezji Warszawskiej. Punk- tem centralnym obchodów była Msza św. odprawiona przez Kazimie- rza kard. Nycza. Następnie w archikatedrze warszawskiej miało miejsce sympozjum historyczne. Wielkie postacie Kościoła, kultury i sztuki przypomnieli bp Michał Janocha i historyk ks. dr Andrzej Gałka. • 5 marca – w ramach wykładów z cyklu „Duchowość dla Warszawy” odbył się koncert pasyjny pt. „Golgota Jasnogórska”. • Od 7 marca – w Warszawskim Domu Technika NOT otwarto wystawę „Ziemia Święta w 22 obrazach”. 22 akwarele przedstawiające Jero- zolimę, Nazaret, Jaffę i inne tereny, po których stąpał Jezus. • 9 marca – papieska inicjatywa pt. „24 godziny dla Pana”. W wielu warszawskich kościołach stworzono okazję do modlitwy, czuwania modlitewnego i spowiedzi. • 13 marca – w 5. rocznicę wyboru papieża Franciszka na Stolicę Piotrową została odprawiona uroczysta Msza św. w Świątyni Opatrz- ności Bożej w Warszawie. Eucharystii przewodniczył nuncjusz apostolski w Polsce abp Salvatore Pennacchio, a homilię wygłosił abp Tadeusz Wojda, metropolita białostocki. Koncelebrowali biskupi zgromadzeni na 378. zebraniu plenarnym Konferencji Episkopatu Polski. • 17 marca – jubileusz stulecia parafii św. Jakuba w Warszawie uczczono dziękczynną Eucharystią pod przewodnictwem Kazimierza kard. Nycza i koncertem. • 22 kwietnia – Misterium Męki Pańskiej w Górze Kalwarii. Zwyczaj ten, kilka lat temu wznowiony po 200-letniej przerwie, nawiązuje do misteriów pasyjnych, które były odgrywane w Nowej Jerozolimie – jak w przeszłości nazywało się to podwarszawskie miasto. • 24 marca – Diecezjalny Dzień Młodzieży w Świątyni Opatrzności Bożej. Uczestniczyło w nim pięć tys. młodych z archidiecezji warszawskiej. Spotkanie odbywało się pod hasłem: „Nie bój się Maryjo, znalazłaś łaskę u Boga”. • Wielki Tydzień – „Noc Konfesjonałów” w stolicy. Mieszkańcy War- szawy przygotowując się do świąt, będą mogli skorzystać ze spowiedzi podczas akcji „Noc Konfesjonałów”. • 29 marca – kapłani Archidiecezji Warszawskiej odznaczeni godno- ściami kościelnymi.

123 • 31 marca – tysiące mieszkańców Warszawy przeszło w Wielki Piątek ulicami miasta, uczestnicząc w Centralnej Drodze Krzyżowej. Popro- wadził ją Kazimierz kard. Nycz. Autorem tegorocznych rozważań był historyk dr Wojciech Kozłowski. • Wielkanoc – Kazimierz kard. Nycz przewodniczył uroczystej Mszy św. w archikatedrze warszawskiej. • 2 kwietnia – 13. rocznica śmierci Jana Pawła II. Wieczorne czuwanie modlitewne na pl. marsz. J. Piłsudskiego. • Wigilia Paschalna – ok. 30 osób dorosłych w archidiecezji warszawskiej przyjęło sakrament chrztu. Podczas uroczystej Wigilii Paschal- nej zostali ochrzczeni, bierzmowani i po raz pierwszy przystąpili do Komunii Świętej. • 8 kwietnia – IV Warszawski Taniec Wielkanocny na pl. Zamkowym pt. „Przyjdź zatańczyć, bo On zmartwychwstał”. Całe rodziny, studen- tów, a także turystów zaprosił do tańca Wolontariat Misyjny Salvator. • 22 kwietnia – do parafii św. Józefa w Ursusie zostały wprowadzone relikwie św. Tereski od Dzieciątka Jezus oraz jej świętych rodziców, Ludwika i Zelii Martin. • 8 kwietnia, Niedziela Miłosierdzia – warszawiacy modlili się przy figurze Jezusa Miłosiernego na Woli. • 10 kwietnia – 8. rocznica katastrofy smoleńskiej. Biskup M. Janocha przewodniczył Mszy św. w archikatedrze warszawskiej. Odsłonięcie pomnika na pl. marsz. Piłsudskiego. • XXIV Targi Wydawców Katolickich. Kapituła Nagrody Stowarzy- szenia Wydawców Katolickich FENIKS przyznała w tym roku tę pre- stiżową nagrodę w kategorii „historia” wydawcom publikacji zapisków Prymasa Tysiąclecia: Stefan Wyszyński, Pro memoria, t. 1: 1948–1952 pod red. naukową Pawła Skibińskiego; Stefan Wyszyński, Pro memoria, t. 2: 1953 pod redakcją naukową Ewy Czaczkowskiej. • 14 kwietnia zakończyła się Międzynarodowa Konferencja Teolo- giczna na PWTW. Jej hasłem była: „Teologia między Wschodem a Zachodem”. Konferencja trwała trzy dni i zgromadziła profesorów wydziałów teologicznych z różnych części Europy. Dyskutowano o podobieństwach, różnicach i możliwości zbliżenia między wschod- nią i zachodnią teologią. • 15 kwietnia – tysiące mieszkańców Warszawy przeszło Traktem Kró- lewskim w XIII Marszu Świętości Życia, który w tym roku odbywał się pod hasłem: „Jestem za życiem”.

124 • 17 kwietnia – obchody 75. rocznicy wybuchu powstania w Getcie Warszawskim. We wszystkich kościołach obu warszawskich diecezji zabrzmiały dzwony. • 21 kwietnia – sympozjum na PWTW pt. „Czy Polska poradzi sobie bez Kościoła?”. Sympozjum zorganizowano w 100-lecie odzyskanie niepodległości Polski. Poprzedziła je Msza św. pod przewodnictwem Kazimierza kard. Nycza, wielkiego kanclerza Papieskiego Wydziału Teologicznego w Warszawie. • 23 kwietnia – podczas Ekumenicznej Liturgii Męczenników wspominano imiona i historie chrześcijan, którzy w minionym roku ponieśli śmierć za wiarę. Modlitwie w dzień wspomnienia pierwszego męczen- nika Polski św. Wojciecha przewodniczył Kazimierz kard. Nycz, metropolita warszawski. • 3 maja – uroczystej Mszy św. w intencji Ojczyzny przewodniczył w archikatedrze warszawskiej Kazimierz kard. Nycz. • 12 maja – święcenia diakonatu. • Powstała nowa strona internetowa o św. Stanisławie Papczyńskim oraz jego pierwszym sanktuarium, które w niedzielę zostało uroczy- ście ogłoszone w Górze Kalwarii. Pod adresem: papczynski.pl inter- nauci dowiedzą się nie tylko o tym, kim był założyciel księży maria- nów, ale też dlaczego patronuje m.in. rodzicom oczekującym potom- stwa oraz dzieciom mającym problemy w nauce • 17 maja – Dzięki współpracy z Polskim Radiem powstające w Centrum Opatrzności Bożej w Warszawie Muzeum Jana Pawła II i Prymasa Wyszyńskiego zyska dostęp do archiwum dźwiękowego. Nagrania homilii i przemówień, także z papieskich pielgrzymek, wzbogacą mul- timedialną ekspozycję muzealną. List intencyjny w tej sprawie podpisali 17 maja dyrektor muzeum Marcin Adamczewski i prezes zarządu Polskiego Radia Jacek Sobala. Uroczystość odbyła się w Domu Arcy- biskupów Warszawskich w obecności Kazimierza kard. Nycza, metropolity warszawskiego. • 18 maja – wszedł w życie dekret Kazimierza kard. Nycza ustanawiający sanktuarium kościół, w którym spoczywa śp. Stanisław. Papczyński. Kościół pw. Opatrzności Bożej znajduje się w Górze Kalwarii. • 20 maja – Kazimierz kard. Nycz nałożył korony na słynący łaskami obraz Matki Bożej Szkaplerznej w Warce. • 26 maja – święcenia prezbiteratu. 21 diakonów otrzymało je z rąk Kazimierza kard. Nycza.

125 • 31 maja – uroczysta Msza św. o godz. 10.00 w archikatedrze św. Jana Chrzciciela rozpoczęła w Warszawie obchody Bożego Ciała. Euchary- stii przewodniczył Kazimierz kard. Nycz, który bezpośrednio po Mszy świętej poprowadził centralną procesję do czterech ołtarzy. W tym roku, w związku z setną rocznicą odzyskania niepodległości Polski, wystrój ołtarzy będzie nawiązywał do obrazu jednego z najwybitniej- szych polskich malarzy religijnych XX wieku, Jana Henryka Rosena, pt. „Polonia Mater Sanctorum”. Obraz ten został namalowany w 1936 roku na Międzynarodową Wystawę Prasy Katolickiej w Watykanie, a obecnie znajduje się w Domu Arcybiskupów Warszawskich. • 3 czerwca – uroczysta Msza św. w Świątyni Opatrzności Bożej pod przewodnictwem prymasa Polski i z udziałem najwyższych władz państwowych była głównym punktem obchodów XI Święta Dzięk- czynienia. W tym roku przebiegało ono pod hasłem: „Dziękujemy za niepodległość”. Zapalono też Świecę Niepodległości, tzw. święcę Piu- sową, dar Piusa IX, którego życzeniem było, aby zapalono ją w wolnej Warszawie. Koncelebrze z udziałem ok. 100 biskupów z Polski i zagra- nicy przewodniczył Prymas Polski abp Wojciech Polak. W uroczystości uczestniczył prezydent Andrzej Duda. Podczas tegorocznego XI Święta Dziękczynienia do Świątyni Opatrzności Bożej w Warszawie zostały wprowadzone relikwie św. siostry Faustyny. Wcześniej mieszkańcy stolicy przeszli z nimi w uroczystej procesji z pl. Piłsudskiego, aż do wilanowskiej świątyni. • 7 czerwca – kilkuset uczniów i nauczycieli wzięło udział w Ogólno- polskim Zjeździe Szkół im. ks. Jana Twardowskiego. W Polsce jest ponad 200 szkół imienia ks. Twardowskiego. • 10 czerwca – 15-lecie konsekracji kościoła Matki Bożej Wspomo- życielki Wiernych w Warszawie. Mszy św. o godz. 18 przewodniczył Kazimierz kard. Nycz. • 30 czerwca – Kazimierz kard. Nycz wyświęcił na kapłanów dwóch braci jezuitów. • Święcenia kapłańskie otrzymało dwóch diakonów. Łukasz Lewicki pochodzi z Nowego Miasta Lubawskiego, ma 34 lata. Studiował fizjoterapię i politologię w Poznaniu. W 2005 r. przerwał studia i wstąpił do nowicjatu jezuitów, a po jego zakończeniu studio- wał filozofię w Krakowie, a także teologię w Collegium Bobolanum. Obecnie studiuje teologię fundamentalną. Pasjonują go multimedia i towarzyszenie w rekolekcjach ignacjańskich.

126 Mateusz Pawłowski urodził się we wsi Dąbrowa-Michałki, ma 31 lat. Po maturze wstąpił do nowicjatu w Gdyni. Po studiach filozofii w Kra- kowie odbył magisterkę w Szkole Kontaktu z Bogiem w Gdyni, stu- diował także w Pekinie, a po powrocie, po roku, rozpoczął studia teologiczne w Warszawie. Pasjonuje się muzyką, malarstwem oraz sztuką kulinarną. • Od 1 lipca – w archikatedrze rozpocznie się XXV Międzynarodowy Festiwal Muzyki Organowej „Organy Archikatedry”. • 2 lipca – jubileusz 20 lat nałożenia na cudami słynący wizerunek Matki Bożej Tęskniącej w Powsinie koron papieskich. • Wieczorem 1 sierpnia na Cmentarzu Powstańców Warszawy jak co roku modlono się w intencji poległych żołnierzy i ofiar cywilnych powstania. Kazimierz kard. Nycz odprawił tam uroczystą Mszę św. W tym roku obchodzono 74. rocznicę powstania warszawskiego. • 8 sierpnia – na Powązkach poświęcono tablicę upamiętniającą m. Matyldę Getter. Uroczystości związane są z obchodami 50. rocznicy śmierci zakonnicy, która w czasie II wojny światowej wraz z innymi siostrami Zgromadzenia Rodziny Maryi ocaliła życie kilkuset dzieciom z warszawskiego getta. • Od 14 sierpnia 2018 r. na Krakowskim Przedmieściu obok kościoła św. Anny można obejrzeć plenerową wystawę „Jan Paweł II – czło- wiek z wolności”. Ekspozycję, w związku z 100. rocznicą odzyskania niepodległości, przygotowało Centrum Myśli Jana Pawła II. • Pielgrzymki warszawskie – 15 sierpnia dotarły na Jasną Górę grupy warszawskie. Liczyły w tym roku prawie 13 tys. osób i stanowiły najliczniejsze spośród przybyłych pielgrzymek. Ponad 6 tys. pąt- ników przyszło w prowadzonej przez paulinów 307. Warszawskiej Pielgrzymce Pieszej, nazywanej „matką” wszystkich pielgrzymek, a w Warszawskiej Akademickiej – prawie 4 tys. Tegoroczne piesze pielgrzymowanie było szczególnym wyrazem wdzięczności za odzyskanie niepodległości przez Polskę. Silny akcent patriotyczny wybrzmiał w pieszej pielgrzymce paulińskiej, która szła pod hasłem „Wolni z Maryją”. Prezydent RP Andrzej Duda podarował pielgrzymom 307. Warszawskiej Pieszej Pielgrzymki Księgę Niepod- ległości, do której wierni wpisywali życzenia i modlitwy za Polskę. Kolejne pielgrzymki piesze i rowerowe przybyły na Jasną Górę w uro- czystość Matki Bożej Jasnogórskiej 26 sierpnia. Kalendarium przygotował P.O.

127 VA R I A

Odsłonięcie pomnika ofiar katastrofy smoleńskiej, 10 kwietnia 2018 roku 10 kwietnia br. obchodzono 8. rocznicę tragicznego lotu do Smoleńska. Tuż przed lotniskiem rozbił się Tu-154M z polską delegacją lecącą na uroczy- stości katyńskie. Zginęło wtedy 96 osób, w tym prezydent Lech Kaczyński z żoną Marią Kaczyńską. W tym roku odsłonięto pomnik upamiętniający to wydarzenie. Autorem pomnika jest Jerzy Kalina. Jak podkreślał sam autor, przypomina on trap samolotu, a równocześnie katafalk. Pod podstawą pomnika widać dwume- trowy dół, w którym znajduje się „96 świateł pamięci” ku czci 96 ofiar. Pomnik stanął na pl. marszałka Piłsudskiego w Warszawie. Został zrea- lizowany przez Komitet Społeczny Budowy Pomników śp. Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego oraz Ofiar Tragedii Smoleńskiej 2010 roku. Do odsłonięcia monumentu zaproszone zostały wszystkie rodziny ofiar, w uroczystości uczestniczyli m.in. Jarosław Kaczyński, Marta Kaczyńska, Małgorzata Wassermann, Ewa Kochanowska, Andrzej Melak. Pomnik został poświęcony przez metropolitę warszawskiego Kazimie- rza kard. Nycza.

MODLITWA PRZED POMNIKIEM OFIAR KATASTROFY SMOLEŃSKIEJ, POŚWIĘCENIE POMNIKA K. W imię Ojca i Syna i Ducha Świętego. W. Amen. K. Wspomożenie nasze w imieniu Pana. W. Który stworzył niebo i ziemię. K. Módlmy się.

Wszechmogący wieczny Boże, Stwórco i Ojcze wszystkich ludzi. Twoja Święta Opatrzność rządzi i kieruje światem, zaś Twoja odwieczna Mądrość wytycza dzieje ludów i narodów. Boże, nasz Ojcze, Ty dajesz nam życie,

128 obdarzasz powołaniem, prowadzisz swoimi drogami i w czasie jedyne sobie znanym zabierasz nas z tej ziemi do wieczności. Wejrzyj na nas zgromadzonych, w ósmą rocznicę tragicznej śmierci naszych sióstr i braci, którzy na służbie ojczyzny zginęli pod Smoleń- skiem, w drodze do Katynia. Pobłogosław, Boże, ten pomnik, wzniesiony jako znak naszej trwają- cej o nich pamięci, oraz wyraz naszej wdzięczności za wszystko, co przez lata czynili dla Ojczyzny, w tylu obszarach życia politycznego, wojskowego, społecznego, ekonomicznego, religijnego i kulturalnego. Niech ten Pomnik przemawia do przyszłych pokoleń. Boże, zlej swoje błogosławieństwo na wszystkich, którzy będą nawie- dzać to wyjątkowe miejsce. Niech ten Monument, przypominający ich imiona i nazwiska skłania przychodzących do zadumy, poucza, czym jest ojczyzna w życiu człowieka, przywołuje nieprzemijające wartości, odnawia poczucie naszej jedności, uczy działania dla dobra wspólnego. Niech odchodzą stąd umocnieni duchowo i napełnieni nową nadzieją. W dzisiejszą rocznicę polecamy Tobie Boże wszystkich, którzy ponieśli śmierć w tej tragicznej katastrofie i których groby znajdują się w tylu miejscach ojczyzny. Niech Chrystus Zmartwychwstały przyjmie ich do swojego Królestwa. Za miłość do ziemskiej ojczyzny niech wejdą do Ojczyzny wiecznej. Niech świeci im światłość wiekuista. Boże, wejrzyj na tych, którzy stracili swoich bliskich w tej katastrofie i noszą w swoich sercach bolesną pamięć: pocieszaj płaczących i pogrążo- nych w smutku. Wejrzyj także na nas wszystkich i spraw, abyśmy mogli się radować spotkaniem z naszymi siostrami i braćmi w Twoim wiecznym domu, w domu Ojca. Przyjmij naszą modlitwę przez Jezusa Chrystusa, który do końca nas umiłował, i który z Tobą żyje i króluje, na wieki wieków. W. Amen.

Homilia biskupa Michała Janochy w 8. rocznicę katastrofy smoleńskiej W 8. rocznicę katastrofy smoleńskiej bp Michał Janocha przewodniczył wieczornej Mszy św. w archikatedrze warszawskiej. Publikujemy poniżej tekst wygłoszonej przez niego homilii.

129 „A jak Mojżesz wywyższył węża na pustyni, tak trzeba, by wywyższono Syna Człowieczego, aby każdy, kto w niego wierzy, miał życie wieczne”.

Dziś, jak co roku, jak co miesiąc, wspominamy tych, którzy wtedy zginęli. To już osiem lat. Trudno o tym mówić, nie unikając patosu. Dziewięćdziesiąt sześć córek i synów narodu, pod przewodnictwem prezydenta Lecha Kaczyń- skiego i jego małżonki Marii. Byli wśród nich ludzie odpowiedzialni za naj- ważniejsze sektory życia państwowego, przedstawiciele największych ugru- powań politycznych, cywile i wojskowi, świeccy i duchowni różnych wyznań, także osoby nie identyfikujące się z żadnym wyznaniem. Słowem – repre- zentacja nas – narodu. Tego dnia Polska utraciła prezydenta i znaczną część politycznych elit. Jak powiedział przy odsłonięciu pomnika Prezydent Andrzej Duda – zginęli, bo byli razem, zginęli, bo chcieli oddać hołd polskim oficerom, zamordowanym w Katyniu. Polskie skrzydła wbiły się w czarną ziemię. A w naszej katedrze polskie skrzydła wzbijają się w białe niebo. Dumny orzeł zrywa żelazne łańcuchy, zrywa się do lotu. Jakże szczęśliwie dwuznacz- nie brzmi tutaj czasownik „zrywa”. Od tego zrywu mija sto lat. Jego cenę uświadamia stojąca obok urna z prochami poległych rodaków na różnych frontach pierwszej wojny światowej. Upamiętnia ona – jak głosi napis – 600 tysięcy ofiar, którzy oddali życie za wolną Polskę. „Bo wolność krzyżami się mierzy” – jak śpiewamy w „Czerwonych makach na Monte Cassino”. Spójrzmy dziś na bolesne wydarzenie sprzed ośmiu lat w perspektywie tego chwalebnego sprzed lat stu. W perspektywie polskiej i szerzej – europejskiej. Upadek trzech mocarstw w wyniku zakończenia Wielkiej Wojny dał szansę niepodległości nie tylko nam, ale innym narodom przez te mocar- stwa okupowanym – od Serbów i Chorwatów na południu po Estończy- ków i Finów na północy. Otworzył drogę do wolności naszym sąsiadom Litwinom, Łotyszom, Czechom i Słowakom. Trzeba przyznać, nie byliśmy łatwymi sąsiadami. Białorusini i Ukraińcy nie wybili się wtedy na niepodległość, podzie- leni pomiędzy kresy wschodnie Drugiej Rzeczpospolitej a tak zwane Repu- bliki Socjalistyczne Sowieckiego imperium. Polsce, wraz z innymi krajami tej części Europy, przyjdzie budować swoją kruchą niepodległość w klesz- czach dwóch zbrodniczych systemów – walki ras i walki klas. Rok 1918 i jego okolice to początek zmartwychwstania dla wielu naro- dów tej części kontynentu, również dla Polski. Na południowej ścianie naszej katedry epitafia i tablice upamiętniające wielkie postaci historyczne: Józef Piłsudski, Roman Dmowski, Wincenty

130 Witos, Wojciech Korfanty, Ignacy Paderewski… I wielu, wielu innych. Każdy z nich, w różnym stopniu, przyczynił się do powstania i kształtu Drugiej Rzeczpospolitej. W swoich wizjach Niepodległej różnili się między sobą, nieraz radykalnie. Spierali się, nieraz gwałtownie. Dziś, z dystansu paru pokoleń, widzimy lepiej to, czego oni nie widzieli z bliska: to, co ich łączyło. Miłość do Ojczyzny. Ich nazwiska i wizerunki, często odległe od siebie za życia, po latach sąsiadują ze sobą na ścianie naszej katedry. Tutaj jest dość miejsca dla każdego. W nawie świątyni i w nawie historii. Ale tamten spór wciąż trwa, w swoich kolejnych odsłonach. I trwa odbudowana po wojnie katedra, i trwa Kościół, otwarty dla wszystkich ludzi dobrej woli. Do tamtych nazwisk dodajmy jeszcze dwa nazwiska biskupów warszawskich, którzy spoczywają w tej katedrze. Pierwszy z nich, Zygmunt Szczęsny Feliński, był świadkiem orła w kajdanach, nie doczekał jego zrywu. Za życia przez zwolenników powstania styczniowego krytykowany za ugodowość, przez zwolenników ugodowości za bezkompromisowość. Samotny zesłaniec, dzisiaj święty Kościoła. Drugi z nich, Stefan Wyszyński, jako młody chłopak był świadkiem, jak biały orzeł zrywa się do lotu, potem jako młody ksiądz przeżył zakucie orła w podwójne kajdany. Po wojnie kajdany orłowi zdjęto, ale pozbawiono korony i zamknięto w klatce. Mógł rozłożyć skrzydła, ale nie mógł pofru- nąć. I wtedy biskup Wyszyński stał się prawdziwym interrexem. Prymas Tysiąclecia, ufamy – przyszłym świętym Kościoła. Jak Mojżesz doprowa- dził Polaków do Ziemi Obiecanej, i jak Mojżesz – sam do niej już nie wszedł. Biblijna Ziemia Obiecana nie czekała na Izraelitów. Po latach wędrówki przez pustynię, gdy doświadczali swojej słabości, a zarazem opieki Bożej, cud osiągnięcia celu wymagał nieustannego potwierdzania zmaganiem i walką. „Wolność jest nam dana i zarazem zadana, jako najtrudniejszy dar” – wołał nasz rodak, święty Jan Paweł II. I nie przestaje wołać. Jaka jest dzisiaj nasza ojczyzna? Jaka jest ziemia naszych praojców, ziemia Szczęsnego Felińskiego, Piłsudskiego, Dmowskiego, Witosa, Kor- fantego, Wyszyńskiego, ziemia Karola Wojtyły, po stu latach od tamtego cudu? Dziś między katedrą a pałacem prezydenckim stoją bariery, chro- niące Polaków przez Polakami, a czarne marsze domagają się prawa do zabijania nienarodzonych. Czy ten orzeł, który rozrywa kajdany i wzlatuje do lotu, nie jest tylko projekcją naszych narodowych tęsknot, czy nie jest naszym kolejnym zbio- rowym złudzeniem, czy nie jest jakąś tragiczną farsą? Czy nie ma racji Norwid, kiedy pisze:

131 Z wszelakich kajdan, czy te są – Powrozowe, złote czy stalne?… – Przesiąkłymi najbardziej krwią i łzą… Niewidzialne!… Nasz narodowy etos wyczula nas na wartość wolności zewnętrznej i na to, co tej wolności zagraża, albo tylko wydaje się zagrażać. Ale jednocześnie pozostajemy tragicznie obojętni wobec wolności wewnętrznej, tej wolności najważniejszej, którą przynosi nam Chrystus. Chcę mówić o tych niewidzial- nych kajdanach, które pętają nasze sumienia, niezależnie od tego, po której stronie barykady stoimy. Chcę mówić o całym systemie kajdan wewnętrz- nych, które są tym bardziej niebezpieczne, im mniej jesteśmy ich świadomi. Chcę mówić o kajdanach naszych widocznych i niewidocznych, osobistych uzależnień – od alkoholu, narkotyków, pornografii, hazardu. Chcę mówić o kajdanach naszych namiętności – ślepego konsumpcjonizmu, ślepej nie- nawiści, zazdrości, gniewu, ale też tych bardziej „miękkich” i społecznie mniej lub wcale nie kontestowanych, jak uzależnienie od internetu, od gier komputerowych, uzależnienie od opinii publicznej, od opinii mediów, od opinii tego czy innego środowiska, uzależnienie od pieniędzy, uzależnienie od władzy sprawowanej lub utraconej i pożądanej, od stanowiska, od pre- stiżu, czyli mówiąc biblijnie, uzależnienie od starego człowieka, który jest w każdym z nas, świeckich i duchownych, cywilnych i wojskowych, starych i młodych, bogatych i biednych, zdrowych i chorych. A korzeniem grzechu jest pycha, co z taką pasją wytyka nam wszystkim papież Franciszek. Te kajdany, bardzo osobiste, mają swój wymiar społeczny. W tym kon- tekście chcę wspomnieć o kajdanach, które często bezwiednie sami sobie nakładamy, albo pozwalamy innym je nakładać, poprzez bezkrytyczne ule- ganie wpływowym ideologiom i dogmatom. Myślę o tym, co Jan Paweł II nazwał „cywilizacją śmierci”, gdzie w imię egoistycznej wolności oderwa- nej od solidarności i od odpowiedzialności głosi się prawo do decydowania o życiu nienarodzonych, upośledzonych, śmiertelnie chorych. Warto pamiętać, że pierwszym krajem w Europie, który wprowadził nieograniczone prawo do zabijania nienarodzonych, była bolszewicka Rosja pod rządami Lenina, a drugim – nazistowskie Niemcy pod rządami Hitlera. To Hitler pierwszy wprowadził na ziemiach podbitych legalizację aborcji, celem eksterminacji Polaków, Żydów i Rosjan. Dziś tego samego prawa domagają się ludzie w imię postępu. Czy jeżeli ludożerca je widel- cem i nożem, postępuje w rozwoju, pyta Stanisław Lec. W tym miejscu można powtórzyć pytanie, nieco nadużywane, niemniej ważne i poważne: Quo vadis Polonia? Quo vadis Europa?

132 Zdaję sobie sprawę, że to moje kazanie, jak pewnie wszystkie kazania wygłoszone tu, na ziemi, przeminą z wiatrem. Co zostanie po nich? W płasz- czyźnie kultury – sztuka i poezja, zwłaszcza ta, która ma wymiar profe- tyczny. Oddajmy jej głos. Zbigniew Herbert (Nasze dziecko, fragmenty): Nasze dziecko z retorty rozwija się świetnie niebieskooki bobas różowy Futurus […] kiedy miał lat dwanaście ogłosił kilka książek natychmiast weszły na listę bestsellerów recenzenci chwalili kapitalne syntezy porównał Marksa z Buddą, Chrystusa z Talleyrandem złośliwi zarzucali pomieszanie pojęć a przecież nasz syn wyzwolił się od pojęć. Jedno nas trochę martwi że jest raczej smutny i wpada często w wielkie rozdrażnienie nie wolno przy nim mówić pewnych słów i zwrotów takich jak Pan Bóg sumienie i naród wtedy tupie nogami i zatyka uszy natomiast nieodmiennie bawią go pogrzeby wojny zarazy głód Nasz syn z retorty zostanie profesorem czeka żeby otwarto stosowny departament pracuje nad systemem ochrzczonym – Prezentyzm w którym śmiało odrzucił całą ontologię zmurszałe kategorie czasu i przestrzeni parę innych drobiazgów bardzo upraszczając jest to filozofia chwili momentów niezwiązanych z sobą i z kosmosem apologia przypadku inaczej mówiąc wolności absolutnej kiedy to nicość wysyła świetliste sygnały a inna nicość odpowiedź daje gromkim śmiechem

Kiedy wolność oderwana od prawdy staje się wolnością absolutną, wtedy wolno absolutnie wszystko, co celnie wyśmiał Jacek Kaczmarski w ironicz- nej piosence Postmodernizm: Wszystko wolno! Hulaj dusza! Do niczego się nie zmuszaj! Niczym się nie przejmuj za nic! Nie wyznaczaj sobie granic!

133 I nie próbuj nic zrozumieć, Nie pochodzi – mieć – od – umieć. Możesz wierzyć, lub nie wierzyć, Nic od tego nie zależy. […] Wszystkie mody, wszystkie style Równie piękne są – i tyle. (Lub, jak chcesz, równie szkaradne – Konsekwencje tego żadne). Zachwyt tyle wart, co wzgarda, Stryczek tyle, co kokarda, Prawda tyle, co jej brak, Smaku brak – tyle co smak. […] Ktoś się wzburza, że tak nie jest, Niech się wzburza! – Ty się śmiejesz! Nie daj wzburzać się ni wzruszać: Wszystko wolno! Hulaj dusza! – Oj, nie wolno rzeczy wielu, Kiedy celem jest – brak celu… (Zwłaszcza, jeśli duszy nie ma – I to wszystko na ten temat). Papież Benedykt XVI przestrzega, że współczesna demokracja oderwana od aksjologicznych fundamentów, z których wyrasta kultura Europy, oderwana od chrześcijaństwa, może przekształcać się, pod sztandarem fał- szywie pojmowanej wolności, w system kryptototalitarny o nastawieniu skrycie lub jawnie antychrześcijańskim, a papież Franciszek mówi wprost o ideologicznej kolonizacji. Czy nie mają racji? Dumny orzeł zrywa żelazne łańcuchy, zrywa się do lotu. Czy rzeczywiście dumny? Czy rzeczywiście zrywa? Panie Prezydencie, Panie i Panowie, Bracie i Siostry. Oddając hołd ofiarom katastrofy smoleńskiej, pragnę wyrazić wdzięczność tym wszystkim obecnym tu i nieobecnym politykom, ludziom kultury i odpowiedzialnym za kształt naszego kraju, którzy – niezależnie od swoich politycznych przeko- nań i sympatii – odważnie bronią fundamentów, bronią tożsamości narodu polskiego, a tym samym tożsamości Europy narodów. Instalacja towarzysząca naszej Mszy świętej za poległych w katastrofie pod Smoleńskiem została sporządzona na Wielki Piątek. Tego dnia, i przez

134 całą Wielką Sobotę, na dole, poniżej orła, wyobrażone było martwe ciało Chrystusa w grobie, a w górze Ciało Chrystusa uwielbione i zmartwych- wstałe, Ciało Eucharystyczne. Ten paschalny kontekst nadaje tej instalacji wymiar teologiczny. Jest nim Grób Pański. Drodzy Bracia i Siostry, ten paschalny kontekst nadaje najgłębszy sens idei, która została tu przywołana – stuleciu naszej niepodległości. Ten paschalny kontekst nadaje wreszcie najgłębszy sens temu, co wydarzyło się przed ośmiu laty w smoleńskim lesie. Bo wolność krzyżami się mierzy. Polskie skrzydła wbiły się w czarną ziemię. Polskie skrzydła wzbijają się w białe niebo. Co to znaczy „paschalny kontekst”? Podpowiadają nam to święci, zwłasz- cza postawieni w sytuacji skrajnej. Oni uczą nas widzenia ludzi, narodu i świata w innych proporcjach, w nowej perspektywie. Emilian Kowcz, Ukrainiec, kapłan Kościoła greckokatolickiego. Za pomoc udzielaną podczas wojny Żydom i Polakom trafił na Majdanek. Oto fragment ostatniego grypsu pisanego z obozu do rodziny: „Wszyscy jesteśmy tu równi: Polacy, Żydzi, Ukraińcy, Rosjanie, Litwini czy Estończycy. Jestem tu teraz jedynym kapłanem. Nie mogę sobie wyobrazić, co by oni beze mnie zrobili. Tutaj widzę Boga – Boga, który jest Jeden dla wszystkich nas, bez względu na nasze religijne odmienno- ści. Może nasze kościoły się różnią, lecz we wszystkich nich rządzi ten sam Wszechmogący Bóg. Kiedy odprawiam Mszę, wszyscy oni modlą się. Modlą się w różnych językach -ale czy Bóg nie rozumie wszystkich języków? Umierają na różne sposoby i ja pomagam im przechodzić ów most. Czyż to nie błogosławieństwo? Czy to nie najwspanialsza korona, jaką mógłby mi włożyć na głowę mój Pan? Tak! Dziękuję Bogu tysiąc razy dziennie, że posłał mnie tutaj. O nic więcej nie będę Go prosił. Nie rozpa- czajcie z mego powodu. Radujcie się ze mną!”.

Ks. Emilian Kowcz zmarł 25 marca 1944 roku, w święto Zwiastowania. Błogosławiony Kościoła. W samym środku piekła – Dobra Nowina. To jest Pascha!

„A jak Mojżesz wywyższył węża na pustyni, tak trzeba, by wywyższono Syna Człowieczego, aby każdy, kto w niego wierzy, miał życie wieczne”.

135 LIBER MORTUORUM

ś.† p. Ksiądz kanonik Zbigniew Paweł Grochal

Zmarł w Niedzielę Chrztu Pańskiego, 7 stycznia 2018 roku, w wieku 71 lat, z tego w kapłaństwie przeżył 27 lat. Doktor filozofii. Emerytowany Proboszcz parafii św. Faustyny Kowalskiej w Sękocinie Starym. Msza św. pogrzebowa została odprawiona 10 stycznia 2018 roku o godz. 12.00 w parafii św. Faustyny Kowalskiej w Sękocinie Sta- rym, po czym nastąpiło wyprowadzenie Ciała Zmarłego na cmen- tarz parafialny w Pęcicach. 9 stycznia 2018 roku o godz. 20.30 została odprawiona Msza św. za Zmarłego z miejscową wspólnotą parafialną. Dobry Jezu, okaż Ks. Zbigniewowi swoje miłosierdzie!

136 ś.† p. Ksiądz prałat dr Józef Podstawka

Zmarł 12 lutego 2018 roku, w wieku 80 lat, z tego w kapłaństwie przeżył 53 lata. Wykładowca homiletyki w WMSD w Warszawie. Proboszcz parafii: Bedlno i św. Kazimierza w Pruszkowie, proboszcz i budowniczy kościoła w Izabelinie. Ostatnio rezydent parafii św. Kazimierza w Pruszkowie. Msza święta pogrzebowa została odprawiona w piątek 16 lutego 2018 roku o godz. 12.00 w kościele parafialnym św. Kazimierza w Pruszkowie, po czym Ciało zostało złożone w kwaterze grobów kapłańskich na miejscowym cmentarzu. Dobry Jezu, okaż Księdzu Józefowi swoje miłosierdzie!

ś.† p. Ksiądz prałat Jan Stanisław Wolski

Zmarł 5 marca 2018 roku, w wieku 80 lat, z tego w kapłaństwie przeżył 55 lat. Proboszcz w parafiach: Załubice, św. Józefa w Konstancinie Jezior- nie, Świętej Trójcy w Błoniu. Ostatnio zamieszkujący w Domu Księży Emerytów w Kiełpinie. Msza święta pogrzebowa została odprawiona 8 marca 2018 roku o godz. 11.30 w kościele parafialnym Matki Bożej Częstochow- skiej w Urlach k. Jadowa, po czym Ciało zostało złożone w grobie rodzinnym na miejscowym Cmentarzu. Dobry Jezu, okaż Księdzu Janowi swoje miłosierdzie!

137 Kazanie wygłoszone podczas Mszy Świętej pogrzebowej za śp. Ks. Jana Wolskiego, 8 marca 2018 roku w Urlach

Panie, zabierz mnie stąd! Ekscelencjo, Księże Biskupie Rafale, Czcigodni Bracia Kapłani, Przewielebne Siostry, Rodzino śp. Księdza Janka Wolskiego, Czcigodni Pielgrzymi z Błonia i z parafii, gdzie ks. Jan pracował. Parafianie Urli, Goście i Wszyscy, Kochani moi, którzy modlicie się z nami za śp. ks. Jana Stanisława Wolskiego. Panie, zabierz mnie stąd! Janku, dlaczego tak wołałeś w chwilach Twojego cierpienia? Przecież w poprzednią niedzielę, w niedzielę Przemienienia Pańskiego Piotr wołał inaczej: Panie dobrze nam tu być! Jeśli chcesz to zbudujemy tu trzy namioty, dla Ciebie, dla Mojżesza i dla Eliasza (por. Mk 9, 5). Nie dziwcie się, że tak wołałem w tych dniach Wielkiego Postu, bo ja też znamiona Męki Chrystusa nosiłem we własnym ciele (por. Ga 6, 17), a to bardzo boli. Patrz a ja w dziecięcej wyobraźni myślałem, że ksiądz co rozgrzesza, co Pana Jezusa ukazuje w czasie Podniesienia to tak ładnie, bez cierpienia umiera, że Aniołowie za ręce go biorą i do nieba unoszą,

138 a on uśmiecha się do Matki Bożej, która wyszła mu na spotkanie. Naiwne to, bo dziecięce myślenie, ale tak by się chciało, aby tak było naprawdę. Wiem, Jaśku, gdy bardzo cierpiałeś. Prosiłeś wtedy lekarzy, że chcesz już umrzeć i do Matki Boskiej w Urlach wołałeś: Zabierz mnie stąd! Dokąd chciałeś uciec? Tam, gdzie jest wieczna wiosna. tam, gdzie już nie usłyszysz człowieczego płakania, ani żałosnego skrzybotu duszy… gdzie ino pachnące lilie, gdzie kwietne pola miodną słodkością szumią… gdzie jest wieczny dzień… gdzie ino ciche modlenie płynie i dymy pachnące wleką się cięgiem gdzie dzwonki brzęczą i organy cicho grają, a Święta Ofiara sprawuje się ciągle i naród tam bezgrzeszny… gdzie ino duszy człowieczej modlić się, a wdychać, a płakać z radości trza! Tam rwała się umęczona i tęskliwa do odpoczywania Jankowa dusza. I tak Janku złożyłeś swoją księżowską duszę pod Pana Jezusowe nóżki (por. W. Reymont). bo przez cierpienie trzeba przejść do chwały.

139 Dlaczego płaczesz? Dlaczego jesteś smutny? Czy może zapomnieć matka o swoim niemowlęciu? A nawet, gdyby ona zapomniała, Ja nigdy nie zapomnę o Tobie, bo jestem Twoim Bogiem, Twoim Świętym, Twoim Odkupicielem. Przyjdę szybko, aby Cię zbawić (Rorate coeli) Tak Janku, ale skoro teraz spoczywasz sobie spokojnie w rodzinnym kościele. Muszę Ci przypomnieć, jak tu, Twoja Mama modliła się długo, przed obrazem Matki Bożej Mówiłeś wtedy: Mama, już wszyscy ludzie wyszli z kościoła. O co Ty się tak długo modlisz? Dziś już pewnie byś o to nie pytał. Już wiesz za kogo się modliła i o co. Teraz już wiesz, że: Zanim ukształtowałem Cię w łonie matki, znałem Ciebie i poświeciłem Ciebie – mówi Pan. Zanim przyszedłeś na świat, ustanowiłem Cię prorokiem. Nie lękaj się, bo ja jestem z Tobą. Dam Ci władzę nad królestwami. Będziesz wyrywał i sadził, burzył i budował (Jr 1, 4–10). To mówi Pan, Bóg Twój. Janku, piękne są Twoje Urle. Liwiec pamiętny płynie sobie leniwie. Sosny szumią tajemniczo,

140 a ptaki rano śpiewają swój pacierz. Nie dziwię się, że przed szkołą biegłeś do kościoła, aby księdzu proboszczowi służyć do Mszy Świętej. Jeszcze wtedy nie znałeś tego psalmu, ale sercem to czułeś: Jakże miłe są przybytki Twoje, o Zastępów Panie! Dusza moja za nimi tęsknić nie przestanie, bo ciało moje i każde drgnienie serca mego rwą się do Ciebie Boga Żywego. Przecież wróbelek znalazł sobie mieszkanie i jaskółka gniazdo, gdzie złoży pisklęta swoje, a ja wciąż biegnę przed Twoje ołtarze, Królu mój i Boże (por. Ps 84). Ciągnęło Cię do seminarium, do kapłaństwa. Opowiadał ks. Jurek Wasiak jak to groźny, a kochany ksiądz wice Szlenk przyjmując go do seminarium, pytał: A dlaczego pan chce być w seminarium? A bo chcę się nauczyć dowodów na istnienie Boga. Na to regens: Panie, jak Pan chcesz dowodów na istnienie Boga, to na Politechnikę. Tu trzeba uwierzyć! Jest Bóg i czegóż Ci więcej (J. Kasprowicz). Jaśku Kochany! Ciekawe czasy dał nam Pan Bóg

141 na nasze księżowske życie. Przypomnę Ci niektóre. W październiku 1956 roku całe Warszawskie Seminarium, a było nas prawie czterystu, jechaliśmy na Jasną Górę, aby prosić o powrót z więzienia – Księdza Prymasa Stefana Wyszyńskiego. Zanosiło się na odwilż. Warszawa zdziwiona – tylu księży? Częstochowa zdrętwiała. Czterystu czarnych klechów, aleją Najświętszej Maryi Panny idzie na Jasną Górę mówiąc na różańcach: Święta Matyjo, Matko Boża, módl się za nami teraz! Teraz i w godzinę naszej śmierci. Kiedy wracaliśmy, w Warszawie studenci po przedstawieniu mickiewiczowskich Dziadów – Dejmka w Teatrze Polskim, krzyczeli: Hejże za Moskala! Szła odwilż, miała być naprawa błędów i wypaczeń, ale to była komunistyczna bajka. A na trzeci dzień po powrocie z Komańczy, Ksiądz Prymas przyszedł do Seminarium, blady, wychudzony, ale wielki Prymas Tysiąclecia. Taki się zdarza jeden na tysiąc lat. Jaki On był przystojny, to mąż stanu. Pan w majestat Go przyodział Pan okrył Go chwałą (por. Ps 93). Błogosławił tak pięknie,

142 a z taką mocą, że tłumy klękały. Oczy nasze utkwione były w tego wielkiego Pasterza. Stasio Foks dyrygował Lirą, a chór klerycki liczył wtedy ponad sto osób. Śpiewali: Sacerdos et Pontifex. Pastor bonus! To kapłan i Pośrednik nasz! To nasz Pasterz dobry! A Włodek Obłuski recytował wtedy Pieśń o fladze – Gałczyńskiego i wzniosł Ją: Wysoko, wysoko, aż ku obłokom, gdzie jest tylko sława i Warszawa. I nigdy nie będziesz biała i nigdy nie będziesz czerwona, zostaniesz biało-czerwona. Czerwona jak puchar wina biała jak śnieżna lawina najukochańsza, najmilsza biało-czerwona. A Wielki Prymas płakał. On zawsze stał na szańcach i wołał: Non possumus! A myśmy Go wspierali nasza pracą i modlitwą. Janku powiedz, ile Ty miałeś lekcji religii w Lubochni? Trzydzieści sześć. A byłeś kiedy zmęczony? Coś Ty, to przecież była radość. A Prymas zaklinał nas:

143 Nie bierzcie pieniędzy za nauczanie religii, bo będziecie musieli mówić to co Wam każą. Byliśmy wtedy wolni i szczęśliwi. A dziś wszyscy są zmęczeni i biedni. Janku, pamiętasz Olecko i Rytro. Krzyczałeś na mnie, że hejnałem na trąbce za wcześnie Was budziłem. Kochany był Ojciec Przymusiński, co straszył miejscowych partyjniaków, bo sądzili, że jest on ubowcem. A na koniec turnusów, ten ubowiec odprawiał Mszę Świętą na Rynku w Rytrze dla okolicznych harcerskich obozów. Ciekawe czasy dał nam Pan Bóg. Pamiętasz Bielany i księdza prefekta Kraszewskiego, co nocą krzyżem leżał w kaplicy i pokutował za nasze wygłupy? Jeszcze jedno Ci przypomnę jak Wielki Prymas umywał i całował nogi dwunastu biedakom z Res Sacra Miser, w Wielki Czwartek. Mówiłeś wtedy: Józek! On naprawdę ucałował mu nogę! Pewnie, że naprawdę. A prałat Jankowski z zamachem dyrygował Lirą i śpiewaliśmy wtedy tryumfalne – Mandatum novum… Przykazanie nowe daję Wam, abyście się wzajemnie miłowali.

144 Po tym poznają, że jesteście Moimi jeśli miłość mieć będziecie jedni ku drugim (por. J 13, 31–35). Trudne kazanie! Trudne, ale czasy były ciekawe. Tak czekaliśmy na upragnione świecenia. Czekał sześć lat cały nasz głupszy kurs. Leżałeś Jaśku krzyżem przy Ryśku Jagielle i Stasiu Tomaszewskim. Wy zawsze byliście razem. Potem to prymasowe pytanie: Czy przyrzekasz mi i moim następcom szacunek, miłość i posłuszeństwo? Bardzo szybko i głośno powiedziałeś: Promitto – obiecuję! Takie to było szczere, uroczyste i podniosłe, a potem okazało się, że czasem bardzo ciężkie. Patrz Jaśku, dostojny proboszczu, dziekanie w podwarszawskim Błoniu. Przyszło nam też przeżywać i to trudne teraz. Wołałeś mnie do Błonia z panem Gabryelem na poświecenie sztandarów Solidarności Rolników. Myślałem, że gdy będą wolni, to będą szczęśliwi jak dzieci jednej matki ziemi, co nas zbożami swoich pól jak mlekiem wykarmiła. I patrz, diabli wszystko wzięli. Ach ty trudna, Polsko! (H. Sucharski) Do Europy bezmyślnym stadem wlokąc za sobą miłość i zdradę poszliśmy niosąc nasze symbole przez perz i ugór i przez puste pole, zdeptaną dumę i honor i wiarę. Niewiele w nas zostało pamięci Boga, Honoru i Ojczyzny,

145 tylko wiatr w sztandarach. Odmawiam w samotności pacierz za Ojczyznę. Nikt za mną nie powtarza prośby ni wezwania. Poplątało się nam białe z czerwonym jak powróz (K. J. Węgrzyn). I zaciska! Panowie! Uchodźcy ante portas! Janku, Czcigodny! Nie martw się już i nie pytaj: Dokąd idziesz Europo? Czyją będziesz Polsko? Polska zawsze będzie Chrystusowa. Janku, trwogi zbądź! płyńmy, bądź co bądź. Patrz, jak się zmienia (C. K. Norwid). Wiedz, że Odkupiciel Twój żyje i stanie tu na ziemi, jako Twój ostatni Obrońca. Posadzi Cię obok siebie i znów w ciele swoim będziesz widział Boga. Twoje oczy będą patrzeć na Niego nie jak na obcego, ale jako na tego za którym tęskniło Twoje serce (por. Hi 19, 25–27). Dotychczas znałeś Go tylko ze słyszenia. (z teologii De Deo uno ) Teraz zobaczysz Go własnymi oczyma. (Hi 42, 5) Wiem, ale co ja Mu powiem, gdy Go zobaczę? Powiedz Mu ten psalm, który bardzo lubiłeś: Przenikasz i znasz mnie Panie.

146 Ty wiesz o moim spoczynku i o moim powstaniu. Zanim słowo wypowiem, Ty znasz moje myśli. Gdziekolwiek jestem, Ty tam jesteś. Zbyt wielka jest Twoja mądrość abym mógł ją pojąć (por. Ps. 139). Panie, Ty wszystko wiesz, Ty wiesz, że Cię kocham (J 21, 17). A nam co powiesz? Zobacz jak dużo ludzi modli się za Ciebie. Żebyście wiedzieli. Ptaki wracają do gniazd. Bądź pozdrowiona ziemio moja rodzona. Ukochanaś jest i moja! Pochowajcie mnie w Urlach, tam jest mój Bóg i Polska i dom ojczysty (J. Tuwim). Tam niech będzie mój grób. A ja mam pałac tam poza górami, gdzie łzy nie płyną wszystkie troski przeminą tam mi mój Zbawca koronę da. Naprawdę tak będzie? Tak! Gdyby tak nie było – mówi Pan, to bym Wam powiedział. Idę przecież do Ojca, aby przygotować Wam miejsce. Przyjdę powtórnie

147 i zabiorę Was do siebie, abyście i Wy byli tam, gdzie Ja jestem… Ja jestem Drogą i Prawdą i Życiem! (J 14, 1–10) Janie, masz jeszcze wątpliwości? Nie, teraz już wszystko wiem. Dziękuje Wam za modlitwę. Dziękuję Wam za kwiaty. Kwiaty daje się tym, których się kocha. Ja też Was kocham i teraz jeszcze więcej niż dawniej. Koledzy kursowi. Przyjedźcie na zjazd do Kiełpina. Ksiądz Czesio przyjmie Was gościnnie. I ja będę z Wami. Tym razem nie zawiodę, przecież Żyłem z Wami, cierpiałem i płakałem z Wami. Nigdy mi kto szlachetny nie był obojętny… (J. Słowacki) Was Kochani, moi parafianie i Ziomkowi z Urli proszę: Bądźcie mocni w wierze (1 P 5, 9). Nadchodzą trudne czasy W cierpliwości posiądziecie dusze Wasze (Łk 21, 19) Zostawcie na moim grobie małą niezapominajkę i pobożne – Zdrowaś Maryja! Zauważcie jak szybko mija życie, jak szybko przemija postać tego świata (1 Kor 7, 31) Ale nie traćcie nadziei. Wszystkie czasy są trudne lecz, Jeżeli Bóg z nami, to któż przeciwko nam… Cóż nas może odłączyć od miłości Chrystusa?

148 Głód czy nagość, niebezpieczeństwo czy miecz? Nie, ale we wszystkim tym odnosimy pełne zwycięstwo, dzięki Temu, który nas umiłował (por. Rz 8, 31–39) Dziękuję Biskupowi Rafałowi, Kapłanom i Wam Wszystkim, coście przez całe życie podtrzymywali moje ręce w pracy i w modlitwie. Panie Boże Wielki zapłać! Zaufajcie Matce Bożej. Ona jest tu Królową i niech Wam okaże, że jest Matką. Kochani Moi! We Mszy Świętej pogrzebowej nie ma Wyznania Wiary, ale wobec zmarłego kapłana, wobec zgromadzonego tu Kościoła powiedzcie prawdę Bogu i Kościołowi. Pytam Wszystkich i Każdego: Czy Wy wierzycie w Boga Ojca Wszechmogącego?

* * * To Bogu niech będą dzięki i Wam Bóg zapłać, bo taka jest nasz wiara, taka jest wiara Kościoła, a jej wyznawanie do końca życia niech będzie naszą chlubą, w Chrystusie Jezusie, Panu Naszym. Amen.

149 ś.† p. Brat Moris Maurin

francuski zakonnik, członek zgromadzenia Małych Braci Jezusa, były przełożony polskiej wspólnoty Zmarł 15 maja 2018 roku w wieku 89 lat. W Polsce mieszkał od blisko 30 lat.

Życiorys brata Morisa Maurena Maurice Maurin wstąpił do zgromadzenia w 1955 r. i przyjął imię Maurice. Śluby wieczyste złożył w 1961 r., święcenia kapłańskie przyjął w 1973 r. Był bliskim przyjacielem Jacques’a i Raissy Maritain i prof. Stefana Swieżawskiego. Przez wiele lat mieszkał w Maroku i na Saharze. W 1978 r. przyjechał pierwszy raz do Polski. W 1990 r. zamiesz- kał na stałe w polskiej wspólnocie Małych Braci Jezusa, najpierw na warszawskiej Pradze, następnie w Izabelinie, pełniąc służbę prze- łożonego. Spolszczył swoje imię i przyjął polskie obywatelstwo. Po przejściu na emeryturę był czynnym rekolekcjonistą, pozostając wiernym charyzmatowi „ubogiego pośród ubogich”. Był autorem kilkunastu książek o tematyce duchowej, m.in. Brat Karol de Foucauld (1997, Żyć kontemplacją w sercu świata (2005), Wierzę w Kościół (2006, dostał za nią Nagrodę im. księdza Józefa Tischnera) oraz autobiografii Z powodu Jezusa i Ewangelii (2010).

150 ś.† p. Siostra Radosława Lorenz

ze wspólnoty Sióstr Służebniczek Niepokalanego Poczęcia NMP w Gdyni-Oksywiu Była kancelistka Kurii Metropolitalnej Warszawskiej. W Kurii prze- pracowała 28 lat. Na emeryturę odeszła 1 października 2015 roku. Odeszła do Pana w 82 roku życia i 61 roku powołania zakonnego. Zmarła 24 czerwca 2018 roku o godz. 1.00 w nocy w pobliskim Hospicjum im. św. Wawrzyńca w Gdyni-Oksywiu. Pogrzeb odbył się dnia 28 czerwca 2018 roku. Mszy św. o godz. 11.00 w kościele parafialnym p.w. św. Michała Archanioła w Gdyni- -Oksywiu. Przed końcowym błogosławieństwem ks. inf. Grzegorz Kalwarczyk odczytał List Biskupów Warszawskich skierowany na ręce Matki Generalnej. W uroczystości pogrzebowej uczestniczyła rodzina i delegacja z Kurii Metropolitalnej Warszawskiej z byłym kanclerzem ks. infu- łatem Grzegorzem Kalwarczykiem. Wieczny odpoczynek racz jej dać, Panie!

151 152 ś.† p. Ksiądz Jacek Zalewski

Proboszcz Parafii Świętej Trójcy w Chynowie Zmarł 19 sierpnia 2018 roku, w wieku 55 lat, z tego w kapłaństwie przeżył 29 lat. Pierwsza Msza św. pogrzebowa została odprawiona 22 sierpnia 2018 roku o godz. 19.00 w parafii Świętej Trójcy w Chynowie, natomiast główne uroczystości pogrzebowe odbyły się w 23 sierpnia o godz. 12.00 w parafii Św. Michała Archanioła w Nowym Dworze Mazowieckim, po czym Ciało zostało złożone na miejscowym Cmentarzu Parafialnym. Dobry Jezu, okaż Ks. Jackowi swoje miłosierdzie!

Ksiądz Jacek Zalewski, urodził się w Nowym Dworze Mazowiec- kim. Święcenia kapłańskie przyjął 20 maja 1989 roku z rąk kardy- nała Józefa Glempa w bazylice archikatedralnej św. Jana Chrzci- ciela w Warszawie. Ukończył studia teologiczne z zakresu prawa kanonicznego na Papieskim Wydziale Teologicznym w Warszawie. Ks. Jacek Zalewski, jako wikariusz, posługiwał w parafiach: Wniebowstąpienia Pańskiego w Żyrardowie, Bogurodzicy Maryi na Jelonkach Północnych w Warszawie, Narodzenia Pańskiego w Bło- niu, Matki Bożej Częstochowskiej w Piastowie, Wniebowstąpienia Pańskiego na Ursynowie w Warszawie. W latach 2008–2012 był proboszczem w parafii św. Izydora Oracza w Nowej Wsi, natomiast od 2012 roku w parafii Świętej Trójcy w Chynowie.

153 SPIS TREŚCI

DZIAŁ URZĘDOWY

STOLICA APOSTOLSKA

Dekret o heroiczności cnót Stefana kard. Wyszyńskiego ...... 3 Dekret o Cnotach ...... 3 Pielgrzymki papieskie ...... 7 Instrukcja o dziewicach konsekrowanych ...... 14 Spotkanie przedsynodalne młodzieży w Rzymie ...... 15 Dokument o życiu mniszek ...... 17 Watykański dokument Oeconomicae et pecuniariae quaestiones ...... 17 Adhortacja apostolska Gaudete et exsultate ...... 18 Paliusz dla arcybiskupa Grzegorza Rysia ...... 19 Papież Franciszek ustanowił 14 nowych kardynałów ...... 19 Dekrety o heroiczności cnót ...... 27 Wspomnienie Maryi Matki Kościoła ...... 32 Święcenia nuncjuszy apostolskich ...... 33

EPISKOPAT POLSKI

„Siedem darów z Wieczernika” ...... 34 List biskupów polskich do kapłanów na Wielki Czwartek 2018 roku .... 34 Komunikat z 378. Zebrania Plenarnego Konferencji Episkopatu Polski ... 42 Komunikat z posiedzenia Rady Stałej Konferencji Episkopatu Polski ... 44 Komunikat z 379. Zebrania Plenarnego Konferencji Episkopatu Polski ... 45 Komunikat Przewodniczącego Konferencji Episkopatu Polski w sprawie obywatelskiego projektu ustawy „Zatrzymaj aborcję” .... 48 List przewodniczącej partii Nowoczesna do Episkopatu Polski ...... 50 Odpowiedź Episkopatu Polski na list przewodniczącej partii Nowoczesna, posłanki Katarzyny Lubnauer ...... 51 Pismo przewodnie odnośnie wytycznych pastoralnych Konferencji Episkopatu Polski do adhortacji Amoris Laetitia ...... 53 Wytyczne pastoralne do adhortacji Amoris Laetitia ...... 54

154 ARCYBISKUP WARSZAWSKI

Dekret ustanawiający sanktuarium diecezjalne pw. św. Stanisława Papczyńskiego ...... 66 Kardynał Kazimierz Nycz zachęca do modlitwy o beatyfikację Stefana kard. Wyszyńskiego ...... 67 Homilia Kazimierza kard. Nycza wygłoszona podczas Mszy Świętej ..... 67 Homilia Kazimierza kard. Nycza wygłoszona podczas Mszy Świętej z okazji Światowego Dnia Migranta i Uchodźcy ...... 70 Homilia Kazimierza kard. Nycza wygłoszona podczas Mszy Świętej w intencji prezydentów RP na uchodźstwie, parafia św. Katarzyny w Warszawie ...... 74

KURIA METROPOLITALNA WARSZAWSKA

Odznaczeni godnościami kościelnymi, Wielkanoc 2018 ...... 78 Zarejestrowane parafie Archidiecezji Warszawskiej ...... 80 Sylwetki neoprezbiterów 2018 ...... 90 Zmiany personalne duchowieństwa Archidiecezji Warszawskiej 2018 ... 94 Kurs przygotowujący małżonków do prowadzenia spotkań z narzeczonymi i konferencji w czasie kursów przedmałżeńskich ... 104

DZIAŁ NIEURZĘDOWY

Z ŻYCIA ARCHIDIECEZJI

Jubileusz dwusetlecia Archidiecezji i metropolii warszawskiej (1818–2018) ...... 106 Poświęcenie Domu bł. Aniceta Jałmużnika Warszawy ...... 115 Wydział medyczny na UKSW ...... 116 II Kongres Młodzieży Polonijnej ...... 117 Muzeum Ratowania Dzieci Żydowskich im. matki Matyldy Getter ..... 117 30-lecie przyjęcia sakry biskupiej przez kard. Kazimierza Nycza ...... 117 Konkurs na wystrój wnętrza Świątyni Opatrzności Bożej ...... 118 Nowa dziewica konsekrowana ...... 119 „Dobry Zakątek” w Konstancinie ...... 119 Kaplica adoracji w Świątyni Opatrzności Bożej ...... 120

155 XV Krajowe Forum Duszpasterstwa Młodzieży ...... 120 Kalendarium najważniejszych wydarzeń w Archidiecezji Warszawskiej z pierwszego półrocza 2018 roku ...... 121

VARIA

Odsłonięcie pomnika ofiar katastrofy smoleńskiej, 10 kwietnia 2018 roku ...... 128 Homilia biskupa Michała Janochy w 8. rocznicę katastrofy smoleńskiej ...... 129

LIBER MORTUORUM

Ksiądz kanonik Zbigniew Paweł Grochal ...... 136 Ksiądz prałat dr Józef Podstawka ...... 137 Ksiądz prałat Jan Stanisław Wolski ...... 137 Kazanie wygłoszone podczas Mszy Świętej pogrzebowej za śp. Ks. Jana Wolskiego, 8 marca 2018 roku w Urlach ...... 138 Brat Moris Maurin ...... 150 Siostra Radosława Lorenz ...... 151 Ksiądz Jacek Zalewski ...... 153

156