Kwartaalblad Over Talen, Vertalen En Tolken

uitgelicht Kwartaalblad over talen, vertalen en tolken ® linguaanJaargang 26|3 – herfst 2015 Beroepsaansprakelijk- heidsverzekering Nieuwe regels VAR in 2016 Wat honoraria ons laten zien Pilot geluidsopnamen IND Hiëronymusdag 2015 100ste Wereldcongres

Een beroeps- en bedrijfsaansprakelijkheidsverzekering … omdat een ongeluk in een klein hoekje zit … of zijn mensen die het minste risico lopen het best verzekerd?, zie blz. 4-6. Esperanto

Nederlands Genootschap van Tolken en Vertalers Nederlands Genootschap van Tolken en Vertalers inhoud colofon

De Linguaan® verschijnt Overige bijdragen Studentenabonnement tot 27 jaar: vier maal per jaar Bijdragen voor de rubriek ‘Ingezon- € 28,50 (incl. 6% BTW). 3 Ten geleide Zzp’ers ISSN 1571-5604 den’ zijn maximaal 350 woorden Een abonnement voor niet-leden in lang. De redactie behoudt zich het het buitenland kost € 42,40 (incl. Redactie recht voor brieven te redigeren en 6% BTW). Abonnementen lopen 4 Vereniging Beroepsaansprakelijkheidsverzekering Marco Anink (juridisch), Jan in te korten. Voor de rubriek ‘Krin- per kalenderjaar en dienen schrifte- Machiel Butter, Lisette Eindhoven, gen en secties’ is de richtlijn 700 lijk voor 1 december te worden Paul Juten (hoofdredacteur), Hans woorden. Bij overschrijding dient opgezegd. U kunt zich abonneren Moerbeek (vereniging), Tessa van contact te worden opgenomen met via www.ngtv.nl of (071) 519 10 70. Swieten, Perpetua Uiterwaal. de redactie. 7 Vertalen en recht Losse nummers Revisie Ledenadministratie en toelating € 10,00 inclusief verzendkosten. 7 Engels als procestaal bij een commercial court? Lisette Eindhoven, Gertrude van (071) 519 10 70, [email protected] Te bestellen bij het secretariaat: Gorp, Vera van der Linden, Hans Postbus 77, 2300 AB Leiden of via Moerbeek, Ilse van Ogtrop, Marnix Advertenties [email protected]. 12 Nieuwe regels VAR in 2016 Peters, Beatrix Pronk, Marianne Neem voor het plaatsen van adver- 7 Punt en Judith Wegman-Peters. tenties contact op met de redactie Caveat via [email protected] Niets uit deze uitgave mag zonder 15 Communicatiebeperkingen en hun gevolgen Secretariaat schriftelijke toestemming van de Mirella van Kempen. Aanwijzingen voor schrijvers redactie worden overgenomen. De redactie verstrekt op verzoek Auteursrechten van de artikelen Vaste medewerker gaarne aanwijzingen voor het aan- berusten bij de auteur. Auteurs- Lucy Pijttersen (column). leveren van kopij aan potentiële rechten van vertaalde artikelen 16 Waarde en eigenwaarde auteurs. Neem daarvoor contact op berusten bij de vertaler(s). Beeldmateriaal met de redactie via [email protected] 16 Wat honoraria ons laten zien Medewerkers aan dit nummer Ars Aequi, BDÜ, Gérard Columbat, Vormgeving CreateSpace Independent Publis- Redactie en revisie Ernst de Jonge Marlijne Hemelaar is beëdigd tolk Nederlandse hing Platform, Odile van Ditzhuij- Alle bijdragen zijn aan tekstrevisie Visuele Communicatie gebarentaal, vertaler Engels en docent Neder- zen, Hannah Doeleman, John door de redactie van de Linguaan lands met ondersteunende Gebaren. Ze werkte Keogh, Henk Peeters, Radbout onderworpen. De revisie betreft Druk 20 Nieuws IND start pilot geluidsopnamen ze mee aan het Standaard Lexicon Neder- Universiteit Nijmegen, Andreas onnauwkeurigheden op het gebied AD Mercurius landse Gebarentaal. Daarnaast is ze esperan- Schiemenz, Schouten Zekerheid, van zinsbouw, interpunctie en spel- tist en sinds 1995 voorlezer van audioboeken. Wikipedia/Michiel1972, ling die de aandacht van de lezer onnodig van de inhoud kunnen 16 Willem Peeters werkte na zijn studie geologie Kopij en correspondentie afleiden, alsook uniformering van bij het Centraal Bureau voor de Statistiek als [email protected] (sub)titels en tussenkopjes. Tevens 22 Literair vertalen wetenschappelijk medewerker en personeels- kunnen er om zettechnische rede- manager. Hij is mede-eigenaar van Casa Cultu- Verenigingsagenda nen wijzigingen nodig zijn. Ingrij- 22 Stijl en de rol van de vertaler ral en auteur van artikelen over Spanje. Partner Gegevens voor de verenigings- pende wijzigingen worden niet in uitgeverij Omzien en schrijver van levens - agenda in de Linguaan naar doorgevoerd zonder toestemming boeken. [email protected]. Voor op de van de schrijver. 23 Europese Literatuurprijs 2015 website: [email protected] Irene Sagel-Grande is Nederlandse en Duitse Abonnementen juriste en criminologe en universitair hoofd - Congresagenda De Linguaan wordt uitgegeven docent em. aan de Rijksuniversiteit Groningen. Gegevens voor de congresagenda door het Nederlands Genootschap Zij is (co)auteur van diverse publicaties, waarin de Linguaan naar: van Tolken en Vertalers en ver- 24 QR Boom der talen – tolken bij seksueel geweld onder Actuele Criminologie, Harmonisation in [email protected]. Voor op de web- schijnt vier keer per jaar. NGTV- Forensic Expertise en andere. site naar: [email protected] leden ontvangen het blad gratis, 25 Met de neus in de boeken Liefdewerk oud papier een abonnement voor niet-leden Andreas Schiemenz is een expert in filantropie kost € 42,40 (incl. 6% BTW). a en goededoelenorganisaties. Een van de 26 Esperanto 100 Universala Kongreso thema’s in zijn werk is het genereren van 23 inkomsten door organisaties en ondernemingen. Hij leidt al jarenlang seminaria en workshops voor vertalers en tolken en is werkzaam in Duitsland. Volgend nummer 28 Voor u gesignaleerd Linguaan 4 – 2015 Linguaan 1 – 2016 Linguaan 2 – 2016 Maarten Steenmeijer is hoogleraar moderne literatuur en cultuur van Spanje en Spaans- Kopij voor Linguaan Amerika aan de Radboud Universiteit Nijme- Kopij voor Linguaan Kopij voor Linguaan Kopij voor Linguaan [email protected] gen. Behalve wetenschapper is hij actief als [email protected] [email protected] [email protected] 30 Verenigingsnieuws literair vertaler, criticus en schrijver. Van zijn Kopij inleveren vele vertalingen en publicaties is zijn meest Kopij inleveren Kopij inleveren Kopij inleveren recente het essay Schrijven als een ander. voor 3 november 2015 30 Hiëronymusdag op 17 oktober 2015 Over het vertalen van literatuur. voor 3 november 2015 voor 18 februari 2016 voor 26 mei 2016

Verschijningsdatum 32 Herinneringen aan Spanje Veerle Verschakelen is master in de arabistiek Verschijningsdatum Verschijningsdatum Verschijningsdatum en islamkunde en in het vertalen Arabisch- 10 december 2015 Frans-Nederlands. Ze werkte als vertaalster 10 december 2015 24 maart 2016 30 juni 2016 33 Kringen & secties voor de voormalige Brusselse minister van Kopij voor website Leefmilieu en als wetenschappelijk medewerk- Kopij voor website Kopij voor website Kopij voor website 40 Agenda ster aan de Antwerpse letterenfaculteit van de [email protected] KU Leuven, waar ze betrokken was bij de Euro- [email protected] [email protected] [email protected] 42 Wie-wat-waar pese projecten QUALETRA en LIT Search. Hans Warendorf is erelid van het NGTV, oud- 43 Colofon advocaat en maakt als juridisch vertaler Engels deel uit van het team van de Wolters-Kluwer uitgave Warendorf Dutch Civil and Commercial Website Law Legislation. Samen met Richard Thomas Website Website Website en Mr Dr Ian Curry-Sumner vertaalde hij het www.ngtv.nl Burgerlijk Wetboek, The Civil Code of the www.ngtv.nl www.ngtv.nl www.ngtv.nl 44 Uitgelicht Beroepsaansprakelijkheidsverzekering Netherlands.

2 linguaan 3 | 2015 linguaan 3 | 2015 43 ten geleide

Zzp’ers

De afgelopen vijf jaar steeg De Hiëronymusdag vindt dit jaar plaats op zaterdag het aantal zelfstandige onder - 17 oktober 2015 te Utrecht. In het ochtendprogramma nemers zonder personeel geven twee stafmedewerkers van het Bureau Wbtv een (zzp’ers) met 30% tot 1,1 mil- Powerpoint presentatie waarin zij antwoord geven op de joen, aldus de Consumenten- vele vragen die onder tolken en vertalers leven over bond (Geldgids, sept./okt. het nieuwe gedigitaliseerde PE-puntenbeleid. Vragen 2015). Tegelijkertijd neemt kunnen vóór 9 oktober nog worden ingeleverd bij door de ‘flexibilisering’ op de [email protected]. Voor het middagprogramma is de arbeidsmarkt het aantal werk- Hiëronymuscommissie erin geslaagd drie interessante nemers in vaste dienst af en en onderhoudende sprekers uit te nodigen. Zie het zullen een aantal van deze zogenaamde ‘flexwerkers’ programma op bladzijde 30. als zzp’er aan de slag gaan. In deze onzekere arbeids - situatie staat het fenomeen van de ‘schijnzelfstandige’ In dit nummer presenteren we een nieuwe rubriek weer in de belangstelling en gaat de Verklaring Arbeids- genaamd QR (Quick Response), opgezet door onze relatie (VAR) veranderen. In het artikel ‘Nieuwe regels redacteur Hans Moerbeek. Daar kan de lezer het aldaar VAR per januari 2016’ analyseert onze redacteur Tessa gesignaleerde artikel meteen met de smartphone scan- van Swieten wat dat kan betekenen voor onze beroeps- nen om toegang te krijgen tot het betreff ende artikel. groep. Ons idee is dat ook de lezers de redactie attenderen op voor onze beroepsgroep relevante informatie door de Ook de voorzitter van onze literaire sectie Lucy Pijtter- links te sturen naar [email protected], zodat wij die in de sen ziet in haar column ‘Liefdewerk oud papier’ dezelfde rubriek QR kunnen opnemen. tendens bij het literair vertalen: de opdrachtgevers, de uitgeverijen, proberen voor een dubbeltje op de eerste Overigens hebben we sinds de vorige Linguaan de rang te zitten door de literair vertalers tegen elkaar uit te colofon aan het eind actiever gemaakt, evenals de spelen. rubriek Agenda. Ook hiervoor verwachten we de nodige input van de kringen en van individuele leden. Een manier om zich in te dekken tegen de risico’s die ons vak met zich meebrengt is de beroepsaansprakelijk- De redactie is versterkt met Jan Machiel Butter. Hij is heidsverzekering. Het NGTV heeft met Schouten vertaler Engels en in 2005 aan de UvA gepromoveerd in Zekerheid een verzekering ontwikkeld die is toege - de Engelse Taal- en Letterkunde. Wij heten Jan Machiel sneden op de behoeften van vertalers en tolken. In onze van harte welkom en hopen dat hij snel zijn draai in de vorige Linguaan werd die verzekering al in detail toege- redactie kan vinden. De redactie kan overigens nog licht door Jan Machiel Butter. Gezien het grote belang steeds medewerkers gebruiken. Zie hiervoor de oproep van die verzekering behandelt in het openingsartikel op bladzijde 39. onze juridisch redacteur Marco Anink nogmaals deze materie. We wensen onze lezers veel leesplezier. Suggesties over de inhoud en het beleid van de Linguaan kunnen Vertaler Engels, jurist en NGTV-erelid Hans Warendorf te allen tijde worden gericht aan [email protected] schreef een bijdrage aan een Liber Amicorum met als Tot de Hiëronymusdag op zaterdag 17 oktober te titel ‘Engels als procestaal bij een commercial court en Utrecht! ook bij de Ondernemingskamer?’, waarvan we in deze Linguaan een verkorte versie publiceren. Paul Juten, hoofdredacteur. linguaan 3 | 2015 3 vereniging

Een beroeps- en bedrijfsaansprakelijk - heidsverzekering: heb ik daar wat aan? 17 vragen en antwoorden over het verzekeringspakket

In februari 2013 is binnen het NGTV een Commissie Vraag 1: Wat dekt een be- beroepsaansprakelijkheidsverzekeringen gevormd. roepsaansprakelijkheids- Uiteindelijk is het speciaal voor NGTV-leden uitonder- verzekering (BAV)? handelde verzekeringspakket in november 2014 tij- Een beroepsaansprake - dens de ALV gepresenteerd. Op de ALV van mei 2015 lijkheidsverzekering dekt is de overeenkomst die het NGTV hierover voor zijn eventuele beroepsfouten: leden heeft gesloten definitief bevestigd. De verzeke- bijvoorbeeld een nalatig- ringsmakelaar is Schouten Zekerheid, de verzekeraar heid, vergissing, verzuim of is Markel en tot dit pakket behoren een beroepsaan- onachtzaamheid die u bij sprakelijkheidsverzekering (BAV) en een bedrijfsaan- uw bedrijfsuitoefening ver- sprakelijkheidsverzekering (AVB). oorzaakt. Dat hoeft niet eens een verkeerde vertaling te zijn. Ook een verkeerd TEKST MARCO ANINK getal of een vergeten vertaling kan tot grote schade leiden.

nmiddels melden zich steeds meer Vraag 2: Wat dekt een bedrijfsaansprakelijkheids- geïnteresseerden. Jan Machiel Butter verzekering (AVB)? schreef in de vorige Linguaan al over het Een bedrijfsaansprakelijkheidsverzekering dekt materiële totstandkomingsproces van dit pakket. In schade die u bij uw bedrijfsuitoefening veroorzaakt. Bij- deze bijdrage hoop ik u door middel van voorbeeld schade die u tijdens uw tolkopdracht bij uw op- 17 vragenI en antwoorden een beter idee te geven van wat drachtgever toebrengt aan een (kostbare) vaas of schade er met dit pakket nu wel en niet mogelijk is. Daarbij aan- die u veroorzaakt tijdens een cursus of tijdens een bijeen- getekend wel het volgende: dit is geen advies. Op grond komst van het NGTV. Werkt u voornamelijk vanuit huis, van de Wet op het financieel toezicht zou ik u overigens dan is dit risico dus relatief beperkt. Maakt u gebruik van ook in het geheel niet mogen adviseren! werknemers, dan bent u aansprakelijk voor zowel schade

4 linguaan 3 | 2015 vereniging die zij veroorzaken als (letsel)schade die zij oplopen. Overigens is het onderscheid tussen BAV en AVB bij het pakket dat voor NGTV-leden is uitonderhandeld van beperkt belang: dit pakket bevat zowel een BAV als een AVB.

Vraag 3: Ik word aansprakelijk gesteld. Welke kosten worden nu precies vergoed? Stel meteen de verzekeraar op de hoogte, zodat die kan beslissen wat er moet gebeuren. Wanneer er dekking is op grond van de polis, worden vervolgens alle juridische kosten vergoed, ook die van een eventuele tuchtrechte- lijke procedure. Uiteraard zal de verzekeraar ook een eventuele schadevergoeding aan uw opdrachtgever uit- betalen.

Vraag 4: Geldt er een eigen risico? Ja, er geldt een eigen risico van € 250,-- per aanspraak. Als u al dekking heeft voor uw Amerikaanse opdrachtgevers (zie vraag 4), geldt daarvoor een eigen risico van € 750,-- per aanspraak.

Vraag 5: Ben ik ook verzekerd als ik geen gebruik maak van een revisor, een tweede lezer? Of geldt dan een verhoogd eigen risico? Ja, ook dan bent u gewoon verzekerd. En nee, er geldt dan geen verhoogd eigen risico. In beginsel niet. Het verzorgen van dekking voor aanspra- Vraag 6: Ben ik ook verzekerd als ik geen gebruik kelijkheid onder ‘Amerikaans recht’ is in verband met de maak van algemene voorwaarden of als ik gedwongen Amerikaanse ‘claimcultuur’ simpelweg te duur. Alleen als ben mijn eigen algemene voorwaarden op te geven, u met de opdrachtgever afspreekt dat het Nederlands bijvoorbeeld omdat ik een raamovereenkomst van een recht van toepassing is en de Nederlandse rechter be- vertaalbureau onderteken? Of geldt dan wel een ver- voegd is, bent u daarvoor verzekerd. Maar ook dan is er hoogd eigen risico? sprake van een verhoogd risico en wordt de dekking sub- Ook in dit geval bent u gewoon verzekerd. Tamelijk uniek van stantieel beperkt. dit pakket is dat dan zelfs geen verhoogd eigen risico geldt. Vraag 10: Mijn opdrachtgever stelt mij aansprakelijk Vraag 7: Bestaat er dekking onder het verzekerings- op grond van een (beweerdelijke) fout, eist dat ik het pakket voor mijn specialisme? werk (gratis) nogmaals verricht en betaalt voorlopig Ja, voor alle specialismen bestaat (in beginsel) dekking. mijn factuur niet. Zijn de kosten van de onbetaalde factuur en/of het werk dat ik nogmaals moet verrich- Vraag 8: Ik werk voor veel internationale opdrachtge- ten met dit pakket verzekerd? vers, o.a. uit Rusland en Azië. Ben ik daar onder dit Nee, dergelijke kosten worden met dit pakket niet ver- pakket ook voor verzekerd? goed. Heeft u juridische hulp nodig, dan kunt u daarvoor Jazeker, en zonder beperkingen. Alleen voor opdrachtge- een (zakelijke) rechtsbijstandsverzekering afsluiten. vers uit de Verenigde Staten geldt een uitzondering. Vraag 11: Ik zet wel eens een opdracht uit bij andere Vraag 9: Ik werk (vooral) voor opdrachtgevers uit de vertalers. Ben ik daar ook voor verzekerd? Verenigde Staten. Ben ik daar op grond van dit pakket Ja, zowel beroepsfouten van u, uw hulppersonen als uw ook voor verzekerd? werknemers vallen onder de dekking. linguaan 3 | 2015 5 vereniging

Vraag 16: Hoeveel kost het pakket? U kunt kiezen uit twee opties: het verschil bestaat uit de verzekerde som per aanspraak en per jaar op grond van de BAV. De prijzen van de verzekeringspakketten zijn € 405,-- en € 475,-- excl. 21% assurantiebelasting. Deze prijzen zijn geldig tot 2018.

Vraag 17: Ik wil het verzekeringspakket graag afsluiten. Hoe doe ik dat? Op www.ngtvverzekerd.nl kunt u een offerte bij Schouten Zekerheid aanvragen. Deze ontvangt u binnen 7 dagen. Vervolgens kunnen zij het verzekeringspakket voor u afsluiten. Heeft u elders nog een beroeps- en bedrijfsaan- Vraag 12: Ben ik ook verzekerd voor beroepsfouten sprakelijkheidsverzekering lopen, dan kunnen zij deze die ik heb gemaakt voordat ik het verzekeringspakket voor u opzeggen. heb afgesloten, maar waar ik nog niet van wist toen ik dat deed? Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Ja, als u niet aansprakelijk was gesteld vóór u het verze- Schouten Zekerheid via 010-288 44 86 en info@schou- keringspakket afsloot, bent u hiervoor verzekerd. Onge- tenzekerheid.nl, maar ook via www.ngtvverzekerd.nl. acht hoe lang geleden de beroepsfout is begaan. Daar vindt u informatie over de verzekeraar, de verzekeringsmakelaar, het product en de speciale voor- Vraag 13: Kan ik tussentijds opzeggen? waarden voor het NGTV. In beginsel niet: het betreft een overeenkomst voor een jaar met een opzegtermijn van twee maanden. Wel kunt Verder benadruk ik nogmaals de slotzinnen van Jan Ma- u de verzekeringen tussentijds opzeggen op het moment chiel Butter in zijn bijdrage over het verzekeringspakket in dat de verzekeraar tussentijds voorwaarden (zoals de pre- de vorige Linguaan, die ook voor mij gelden: mie) zou wijzigen. “Het is wel belangrijk te benadrukken dat wij als commissie geen verzekeringsmakelaar zijn. Wij hebben geen Vraag 14: Kan ik na beëindiging van mijn vertaal- en/of marktbreed onderzoek gedaan en houden ook niet con- tolkpraktijk mijn verzekeringen beëindigen, maar nog tinu de markt bij. Ook kunnen aanbieders hun product aan wel verzekerd blijven voor eventuele schade als ge- het speciale aanbod voor NGTV-leden aanpassen. Dat volg van fouten uit het verleden? moeten we gewoon maar zien als een positieve vorm van Ja, dat kan, voor een periode van 3 jaar, dit tegen 75% marktwerking. Ten slotte kunt u aan de tekst van dit artikel van de jaarpremie. Deze zgn. ‘uitloopdekking’ kunt u af- geen rechten ontlenen: de tekst van de door u af te sluiten sluiten door hierom schriftelijk te verzoeken binnen een polisvoorwaarden bepaalt de voorwaarden van uw verze- maand na afloop van de verzekeringen. kering. Als commissie zijn we er echter wel van overtuigd dat dit een zeer degelijk product is en dat hiermee aan alle Vraag 15: Kan ik mijn lidmaatschap bij het NGTV beë- leden van het NGTV een goede optie wordt geboden.” indigen en toch verzekerd blijven? Ja, hoewel opgemerkt moet worden dat het NGTV dat zou Mocht u overigens te maken hebben met (andere) juridi- betreuren en dat het een pakket voor NGTV-leden betreft. sche aangelegenheden, dan kunt u altijd contact met mij Wanneer u uw lidmaatschap opzegt, wordt de verzekering opnemen. per de volgende contractdatum beëindigd. U kunt niette- min verzekerd blijven, zij het tegen een jaarlijkse premie- Deze bijdrage kwam mede tot stand met dank aan de nut- toeslag van 25% en zonder de uitonderhandelde tige feedback van Jan Machiel Butter en Schouten Zeker- voorwaarden voor NGTV-leden. Het pakket wordt dan heid. ■ voortgezet op basis van de standaardvoorwaarden van de verzekeraar en de specifieke voordelen voor NGTV-leden mr. Marco Anink is advocaat bij RWV Advocaten te Leiden komen te vervallen. [email protected] 071-750 22 00

6 linguaan 3 | 2015 vertalen en recht

Engels als procestaal bij een commercial court en ook bij de Ondernemingskamer?

Bij gelegenheid van het afscheid en regional court. Ook de vertaling van Ondernemingska- mer leverde jarenlang problemen op, die ook de Pinyin- van mr. Peter Ingelse als voorzitter commissie niet kon voorkomen. In 1992 verscheen de van de Ondernemingskamer en als eerste uitgave van de Pinyin-commissie, Nederlandse rechtsbegrippen vertaald. Hierin werd Ondernemingska- vice-president van het Gerechtshof mer vertaald met Enterprise Section. In de tweede druk Amsterdam per 1 mei 2015 is een (1998) werd het Enterprise Division en in de derde druk (2006) Enterprises Division (J.H.M. van Erp (red.), Rechts- Liber Amicorum tot stand begrippen vertaald, Frans-Engels-Duits, derde druk, Den gekomen, genaamd Ik ben niet Haag: T.M.C. Asser Press, 2006). In de eerste druk (2009) van The Civil Code of the Netherlands, de vertaling van overtuigd. Daarin staat een het Burgerlijk Wetboek, is deze term overgenomen. Het bijdrage van vertaler Engels, jurist Burgerlijk Wetboek spreekt over ‘de ondernemingskamer van het gerechtshof Amsterdam’. Division, in het Verenigd en NGTV-lid Hans Warendorf. Koninkrijk en de Verenigde Staten de aanduiding van ‘kamer’ van een rechtbank of hof, leek dan ook een voor TEKST HANS WARENDORF de hand liggende keuze. Maar in het eerste boek over de Ondernemingskamer in het Engels, dat verscheen in n 1981 werd onder auspiciën van de Ne- 2004, werd gesproken over The Companies and Business derlandse Vereniging voor Rechtsverge- Court. Deze benaming was geen lang leven beschoren. lijking de zogenaamde Pinyin-commissie Peter Ingelse, van 1973 tot 1975 advocaat bij Van Doorne ingesteld. Aanleiding was de uiteen - & Warendorf, liet me op een bijeenkomst van oud-kantoor- lopende wijze van vertaling van Neder- genoten in 2012 niet zonder trots zijn Engelstalige visite- landseI rechtstermen in bijdragen van Nederlandse kaartje zien. Dit vermeldde dat hij President of the Dutch rechtswetenschappers voor congressen. Zo werd als ver- Enterprise Court was. Niet geheel conform de aanbeveling taling voor rechtbank vermeld county court, district court van Pinyin, maar wel begrijpelijk. De Ondernemingskamer linguaan 3 | 2015 7 vertalen en recht

is immers een nationaal rechtscollege, waarvan de rechts- macht niet beperkt is tot het ressort van het gerechtshof Amsterdam. In die zin is de kamer geen Division van het hof, maar een zelfstandig rechtscollege. In de tweede druk van The Civil Code of the Netherlands werd dan ook na de toelichting door Peter niet teruggekomen op Enterpri- ses Division. De vertaling is gewijzigd in (voluit): the Ne- therlands Enterprise Court at the Amsterdam Court of Appeal. Een mooi voorbeeld van wisselwerking tussen rechterlijke macht en vertaler.

Oprichting van een commercial court Er is goede hoop dat de wisselwerking tussen rechterlijke macht en vertaler ook formeel gestalte gaat krijgen. Op 11 september 2014 heeft de Raad voor de Rechtspraak immers een oproep gedaan om een commercial court op te richten: een speciale rechtbank die grote internationale en nationale handelsgeschillen binnen een paar maanden kan afdoen met Engels als procestaal. Het is niet de eerste keer dat hiervoor het initiatief wordt genomen. Al in de jaren 90 van de vorige eeuw werd gewezen op de grote voordelen van een commercial court. Een voorstel om bij de Rotterdamse rechtbank bij wijze van experiment een aparte kamer in te stellen waar partijen in het Engels kunnen procederen, werd met een overgrote meerderheid on- dersteund tijdens een bijeenkomst op 24 april 1998 van Stichting Forum Internationale en de Nederlandse Vereni- ging voor Rechtsvergelijking. Het kwam er niet van, ook zaken en handelszaken. Dit onderwerp kwam op 24 april niet na het pleidooi van de latere raadsheer in de Hoge 1998 in Rotterdam aan de orde op een bijeenkomst over Raad C.E. Drion in het NJB van 19 maart 2004. Engels als procestaal belegd door Stichting Forum Inter- nationale en de Nederlandse Vereniging voor Rechtsver- Pogingen in het verleden gelijking. Centraal stond de vraag: Is het een goed idee In 1991, in een artikel ‘Vier procesrechtelijke wensen’, om bij de Rotterdamse rechtbank een aparte kamer in te brak prof. mr. W.A. Hoyng een lans voor het Engels als stellen waar partijen in handelsrechtelijke zaken in het En- procestaal, meer in het bijzonder in internationale octrooi- gels kunnen procederen? De discussie hierover vond plaats aan de hand van een wetsontwerp, opgesteld door de Werkgroep Gerechtstolk en -vertaler onder voorzitter- schap van mr. P.M. Witteman, oud-vice-president van het hof Amsterdam, met bepalingen ter aanvulling van het Een experiment om bij de Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering. Dit wetsontwerp regelde – onder meer – de rechtstaal in het rechts- Rotterdamse rechtbank een geding en voorzag erin dat de rechter zou kunnen bepalen dat het rechtsgeding in een andere taal dan in het Neder- aparte kamer in te stellen lands wordt gevoerd, wanneer partijen dit eenparig ver- waar partijen in het Engels zoeken, in welk geval ook stukken kunnen worden overgelegd in een vreemde taal, gepleit kan worden in een kunnen procederen vreemde taal en partijen, getuigen en deskundigen in een vreemde taal kunnen worden gehoord, zonder dat vertolking van rechtswege vereist zou zijn. Niet kwam daarbij

8 linguaan 3 | 2015 vertalen en recht aan de orde dat de rechter ook zijn vonnis in een andere zaken en handelszaken: in Europese octrooiverlenings- taal zou kunnen wijzen. Dat leek toen een ‘bridge too far’. procedures bij de Europese Octrooiraad geldt het Engels, Uit het verslag van de bijeenkomst bleek dat een over- naast het Frans en Duits, als één van de officiële talen, grote meerderheid van de aanwezigen een voorstel zodat het voor de hand ligt om ook bij de bevoegde rech- steunde om bij de Rotterdamse rechtbank – bij wijze van ter te Den Haag, in ieder geval voor zaken met betrekking experiment – een aparte kamer in te stellen waar partijen tot Europese octrooien, de mogelijkheid te bieden voor het in handelsrechtelijke zaken in het Engels kunnen proce- gebruik van het Engels als rechtstaal. De instelling van deren. Witteman zelf zou liever hebben gezien dat uitslui- een ‘Engelse’ kamer bespaart partijen de geldverslin- tend het Nederlands de gedingtaal bleef, maar ‘het hart dende en tijdrovende vertaling van stukken en vertolking. moet wijken voor het verstand’: de voordelen voor de Het is in het belang van internationale ondernemingen en praktijk zijn onmiskenbaar, voor zover de rechterlijke vreemdtalige partijen om in het Engels te kunnen proce- macht over rechters en griffie-ambtenaren beschikt met deren wanneer de rechtbank en het gerechtshof beschik- voldoende talenkennis. Het bevordert een eerlijk proces ken over rechters en griffie-ambtenaren die het juridisch wanneer vreemdtalige partijen alsmede getuigen en deskundigen in het Engels, of in een andere vreemde taal, kunnen worden gehoord zonder dat steeds tolkenbijstand of het overleggen van vertalingen vereist wordt en het levert een besparing op in kosten en tijd gemoeid met ver- “De Grondwet schrijft niet taling en vertolking. Het Engels is in Nederland al voertaal op velerlei gebied, met name in de handel en internatio- dwingend voor dat Nederlands nale arbitrages. de procestaal is” Nederlands als procestaal? De Grondwet noch het Wetboek van Burgerlijke Rechts- vordering schrijft dwingend voor dat Nederlands de recht- Engels voldoende machtig zijn. Een in te stellen aparte staal of procestaal is. Witteman voerde aan dat het ook kamer zou partijen toe kunnen staan Engels als rechtstaal vroeger niet anders is geweest. Zo bepaalde de Unie van te voeren, zodat processtukken in het Engels kunnen wor- Utrecht in 1579 noch latere grondwetten dat uitsluitend het den opgesteld, partijen, getuigen en deskundigen in het Nederlands rechtstaal zou zijn. Bij Koninklijk Besluit van Engels kunnen worden gehoord, zo nodig met bijstand 1823 werd wel bepaald dat Nederlands de officiële taal van een tolk, en pleidooien ook in het Engels kunnen wor- was voor het hele Koninkrijk en dat voor het Waalse deel den gevoerd. Hoyng voorzag, wanneer deze mogelijkheid van België het Nederlands en het Frans als officiële talen bestaat, dat partijen bij internationale transacties in meer golden. Bij Koninklijk Besluit van 4 juni 1830 werd bepaald gevallen zullen overeenkomen geschillen te doen be- dat in Limburg in het Frans kon worden geprocedeerd, slechten door de bevoegde rechter te Rotterdam of Den welk besluit overigens pas in 1995 werd ingetrokken. Het Haag, met toepassing van Nederlands recht. Hoyng gaf Europese Handvest van 5 november 1992, dat voor Ne- de voorkeur aan het adiëren van de rechter omdat arbi- derland op 1 maart 1996 in werking is getreden, voorziet trage vaak te kostbaar en tijdrovend is. zowel voor wat betreft de burgerlijke als de strafrechtsple- ging in de mogelijkheid dat de gerechtelijke instantie, op Oproep van de Raad voor de Rechtspraak verzoek van één van de partijen, het geding in de streek- Op 11 september 2014, op de Dag van de Rechtspraak, of minderheidstaal voert, voor zover dit een behoorlijke stelde de voorzitter van de Raad voor de Rechtspraak, procesgang niet in de weg staat, waar nodig met gebruik- Frits Bakker, voor een commercial court, een Kamer voor making van tolken en vertalingen. Sedert 1956 is het ge- internationale handelsconflicten, in te stellen. Hij deed bruik van de Friese taal in het rechtsverkeer wettelijk daarbij een beroep op het bedrijfsleven en de overheid om geregeld. daaraan steun te verlenen. Bij zo een ‘court’ zou dan het Engels de rechtstaal zijn waarin partijen kunnen procede- Hoyng hield op de bijeenkomst in 1998 een inleiding onder ren. Het persbericht over dit voorstel vermeldt dat de de titel ’Onze Grootste Handicap: Het Nederlands’. Hij waarde van rechtspraak voor de economie de instelling lichtte toe dat dit vooral gold voor internationale octrooi- van een commercial court wettigt en dat bedrijven daar- linguaan 3 | 2015 9 vertalen en recht

“Voor familiezaken bestaat reeds een regeling, die bepaalt dat eenvoudig leesbare stukken, gesteld in de Engelse, Franse of Duitse taal, geen beëdigde vertaling in de Nederlandse taal behoeven”

mee kunnen rekenen op goede en tijdige uitspraken in Reglement voor het gebruik van het Engels geval van een conflict. ’Goede rechtspraak is bepalend De instelling van een aparte kamer vergt uiteraard een na- voor het vestigings- en ondernemingsklimaat in een land’. dere regeling. Nu al bestaat de mogelijkheid stukken in ‘Een centrum, met hoogwaardige juridische infrastructuur het Engels over te leggen. De rechter zal een in de En- helpt mee aan een sterke economie en meer banen’, gelse taal gesteld processtuk afwijzen, maar het zonder aldus Bakker. vertaling overleggen van in het Engels gestelde stukken De Nederlandse Orde van Advocaten ondersteunt het is meestal geen probleem. Voor familiezaken bestaat hier- voorstel om geschilbeslechting in Nederland internationaal voor een regeling in de procesreglementen, die bepalen op de kaart te zetten. De minister van Veiligheid en Justitie dat bij eenvoudig leesbare stukken, zoals de huwelijksakte lijkt minder enthousiast en wacht de uitkomsten van de en geboorteakte, gesteld in de Engelse, Franse of Duitse verkenning door de Raad voor de Rechtspraak af. Het taal, geen beëdigde vertaling in de Nederlandse taal be- voorstel van Bakker bevindt zich in een verkennende fase hoeft te worden gevoegd. Voor het procederen in het En- waarbij aan al hetgeen daarbij aan de orde zal komen, gels en het overleggen van processtukken en het pleiten verder aandacht dient te worden besteed. in een andere taal dan het Nederlands zal toestemming van de kamer vereist zijn. Een reglement kan bepalen dat Engels bij de Ondernemingskamer? deze toestemming wordt verleend wanneer een partij in Het is het overwegen waard of een vast te stellen regeling een zaak met een internationaal karakter dit verzoekt bij niet tegelijkertijd zou dienen te worden ingevoerd voor de het aanbrengen van de zaak en de andere partij daarin Ondernemingskamer, waar in zo veel grote vennoot- bewilligt of, bij gebreke van bewilliging, wanneer de voor- schapszaken buitenlandse aandeelhouders en belang- zitter van de kamer van oordeel is dat het verzoek, gezien hebbenden betrokken zijn. De ruimdenkende, modern alle omstandigheden, redelijk is. Een belangrijk punt is of ingestelde huidige voorzitter van die kamer biedt nu al in bij een in het Engels gevoerd proces de rechter zijn vonnis zaken met een internationaal karakter partijen en belang- ook in het Engels zou mogen wijzen. Dit lijkt voor de hand hebbenden ruimschoots de mogelijkheid om stukken in te liggen. Voor de procespartijen is het vreemd als alle het Engels over te leggen en houdt niet strikt de hand aan processtukken in het Engels worden opgesteld, terwijl het vertolking bij het hoor en wederhoor en de toelichting van vonnis in het Nederlands wordt gewezen. De Hoge Raad partijen bij de verhandeling ter zitting. Bij het evalueren geeft hier het goede voorbeeld: de conclusie van de ad- van de regeling kan dan ook rekening worden gehouden vocaat-generaal en het arrest worden in het Nederlands met de ervaring bij het procederen in het Engels bij de uitgebracht, maar met gelijktijdige verschijning van een Ondernemingskamer. door de Raad geautoriseerde Engelse vertaling. Dit ge-

10 linguaan 3 | 2015 vertalen en recht beurt alleen wanneer grote internationale belangstelling gelse vertaling van rechtstermen en het doen van aanwij- voor de beslissing bestaat. Ook rechters die voorbeeldig zingen voor de vertaling van regelgeving. ■ Engels spreken zullen het niet eenvoudig vinden om een vonnis in het Engels op te stellen. Als de mogelijkheid Het NGTV-erelid mr. Hans Warendorf is oud-advocaat en wordt geboden vonnis in het Engels te wijzen dient er re- juridisch vertaler Engels. kening mee te worden gehouden dat de rechter zijn vonnis eerst in het Nederlands zal opstellen en daarna de hulp Dit is een verkorte versie van het artikel van Hans Waren- zal inroepen van een juridisch vertaler Engels. dorf ‘Engels als procestaal bij een commercial court en ook bij de Ondernemingskamer?’ Het volledige artikel met Gespecialiseerd juridisch vertalersteam notenapparaat is gepubliceerd in het boek ‘Ik ben niet Te voorzien valt dat bij instelling van een ‘Engels als pro- overtuigd’ (Ars Aequi Libri, Nijmegen 2015). cestaal-pilot’ voor een internationale handelskamer, en hopelijk ook voor de Ondernemingskamer, een aanzienlijk www.arsaequi.nl/libri-uitgave/15130/Ik_ben_niet_over groter aantal juridisch vertalers Engels benodigd zal zijn tuigd.html dan thans beschikbaar is. Het is dus zaak om nu al een aanvang te maken met het vormen van een vertalersteam, dat kan worden opgeleid voor het vertalen van vonnissen en andere gerechtelijke stukken. Begeleiding door de rechter is daarvoor wenselijk. Door de wisselwerking tus- Pilot te Rotterdam sen rechter en vertaler kan dan worden verzekerd dat de In eerste instantie denkt de voorzitter van de Raad vertaling zo nauwkeurig mogelijk aansluit bij de door de voor de Rechtspraak aan een pilot bij de rechtbank rechter beoogde formulering van diens vonnis. Het zou Rotterdam. Het is de advocaten in dat arrondisse- zeker nuttig zijn als bij een internationale handelskamer ment een doorn in het oog dat het merendeel van de en de Ondernemingskamer een werkplek wordt geboden belangrijke rechtsgedingen op het gebied van hun aan het vertalersteam. Dit bevordert het zo wenselijke on- natte praktijk niet in Rotterdam plaatsvindt, hoewel derlinge overleg tussen rechters en vertalers over de te Rotterdam de grootste haven van Europa heeft. Bij vertalen tekst en de vertaling van de rechtstermen. Liefst hun forumkeuze geven buitenlandse partijen thans een werkplek in het Paleis van Justitie, waar de wenselijke meestal de voorkeur aan een instantie waar Engels voorzieningen aanwezig zijn, de mogelijkheid bestaat om de gedingtaal is. Een in te stellen Rotterdamse inter- vakliteratuur te raadplegen en een centrale database kan nationale handelskamer zou zich overigens niet worden gevormd, die een uniform gebruik van een zelfde hoeven te beperken tot geschillen op het gebied van vertaling van rechtstermen bevordert. Dat levert ook be- het zee- en vervoersrecht. In alle grote handels - sparing van tijd op. Ideaal zou zijn om vertalers als gerechtelijke zaken, waarbij buitenlandse partijen en rechtelijk ambtenaar aan te stellen. Zolang de begroting belanghebbenden betrokken zijn, kan de mogelijk- dit niet toelaat, zouden vertalers daar als zzp’ers werk- heid worden geboden om bij de handelskamer in het zaam kunnen zijn en tevens voor derden vertaalwerk kun- Engels te procederen. Al in een eerder stadium werd nen verrichten. In een beginfase, wanneer nog niet op aangegeven dat de Rotterdamse rechtbank over grote schaal in het Engels wordt geprocedeerd, zou een voldoende tweetalige rechters en griffiers beschikt. zelfde vertalersteam kunnen werken zowel voor de com- Steeds meer Nederlandse juristen hebben in Engels- mercial court als voor de Ondernemingskamer. talige landen hun universitaire opleiding genoten. Veel van hen die op internationale advocatenkanto- Epiloog ren hebben gewerkt en na hun terugkeer partner zijn Voor de scheidende voorzitter van de Ondernemingska- geworden bij één van de grote Nederlandse kanto- mer Peter Ingelse zou een mooie en dankbare taak zijn ren, moeten reeds kort nadat zij 60 zijn geworden weggelegd als hij zijn rijke ervaring bij de internationale uittreden. Op deze groep zou een beroep kunnen opleiding van rechters in binnen- en buitenland zou kun- worden gedaan om als rechter-plaatsvervanger te nen aanwenden om juridisch vertalers te begeleiden en fungeren wanneer in het Engels wordt geproce- steun te geven aan een nieuwe Pinyin-commissie die haar deerd. taak vooralsnog kan beperken tot advisering over de En- linguaan 3 | 2015 11 vertalen en recht

Nieuwe regels VAR per januari 2016 Meer zekerheid, minder rompslomp?

Volgend jaar wordt de VAR-verklaring afgeschaft en gaat er een nieuwe regeling in, de wet deregulering beoordeling arbeidsrelaties (dba). Die regeling moet de administratieve rompslomp verlagen en meer zekerheid bieden dat er geen sprake is van schijnzelfstandigheid. Hieronder een korte uitleg over de wijziging van de regels en mijn eigen kijk op schijnzelfstandigheid, de VAR en de dba. VARTEKST TESSA VAN SWIETEN e term 'schijnzelfstandige' is de afgelo- • niet meer dan 70% van je inkomsten aan dezelfde pen tijd veel in het nieuws geweest. Een opdrachtgever factureren; schijnzelfstandige is een zzp’er die ei- • actie ondernemen om te zorgen dat je bedrijf blijft genlijk in verkapt dienstverband werkt. bestaan; Het kan daarbij gaan om mensen die • niet in een gezagsverhouding tot de opdrachtgever doorD hun baas zijn ontslagen en vervolgens voor een laag staan: hij is niet 'de baas'; tarief door dezelfde baas worden ingehuurd als freelancer, • een ander in jouw plaats de opdracht kunnen laten maar ook om zzp’ers die bijvoorbeeld maar een of twee uitvoeren en/of de opdracht naar eigen inzicht kunnen opdrachtgevers hebben voor wie ze het grootste deel van uitvoeren; het jaar werken. • je bedrijf voor eigen risico runnen: je bent aansprakelijk bij schade en fouten; krijgt niet uitbetaald bij ziekte of Om niet als schijnzelfstandige te worden beschouwd, vakantie, etc.; moet je: • investeren in je bedrijf voor bedrijfsmiddelen, communi- • minimaal drie verschillende opdrachtgevers en wisse- catie en marketing/reclame; lende inkomsten hebben; • naar winst streven.

12 linguaan 3 | 2015 vertalen en recht

Als je aan een van deze criteria niet voldoet, kan de belastingdienst de samenwerking tussen jou en je opdrachtgever als een schijnconstructie beschouwen. Je bent dan ZZP’er moet administratie zelf uitvoeren immers niet zelfstandig, maar werkt 40 uur per week voor een vaste opdrachtgever die jou precies vertelt wat je Een zzp’er zou voor het grootste gedeelte zijn eigen moet doen. In dat geval kun je een naheffing krijgen van boekhouding moeten uitvoeren. Kostenbesparing is een de belastingdienst die in het slechtste geval tot in de tien- belangrijk argument, maar vooral ook het inzicht dat duizenden euro's kan lopen. men hierdoor krijgt over de winst die gemaakt wordt. Volgens Johan Marrink van ZZP Nederland hoeft het ook Vertalers en schijnzelfstandigheid niet zo moeilijk te zijn. “Administratie wordt beschouwd Vertalers en tolken zijn het afgelopen jaar meerdere keren als een noodzakelijk kwaad en als moeilijk en lastig. in één adem genoemd met veelvuldige schijnzelfstandi- Maar met een beetje hulp en een eenvoudig en goed- gen. Een voorbeeld daarvan is het artikel ‘Nieuwe regels koop boekhoudprogramma is het hooguit een uurtje per voor zzp’ers zware klus voor kabinet’ in de Volkskrant op week. Zoveel administratie heeft een kleine zelfstandige 1 juni 2015. Onder het kopje 'De thuishulp die het bijna niet. Enkele facturen en de aftrek van gemaakte kosten niet kan rooien' valt het volgende te lezen: “Voor de schijn- is in principe alles.” zelfstandige geldt: voor hem of haar tien anderen. Hij be- zorgt pakketjes, maakt als thuishulp schoon bij zieken en (bron: www.zzp-nederland.nl) bejaarden, werkt als freelancer als vertaler of in de media en moet de tarieven nemen zoals ze komen. Zij zijn het die de PvdA voor ogen heeft als de partij het over ar- moede onder zelfstandigen heeft”. Ik vond het vreemd om in één adem met schijnzelfstandigen te worden genoemd talers onder ons zijn immers hoogopgeleide professionals en heb daarover ook contact opgenomen met de krant. In met hart voor hun vak, die zichzelf prima kunnen redden. tegenstelling tot de pakketbezorgers en alfahulpen werken vertalers in het algemeen immers niet voor slechts één Zzp’ers profiteurs? opdrachtgever waar ze op vaste tijdstippen moeten In veel artikelen over zzp’ers wordt overigens ook aange- verschijnen met precies dezelfde werkzaamheden als haald dat zzp’ers veel minder belasting hoeven te betalen wanneer ze in loondienst waren geweest bij dezelfde op- dan werknemers met dezelfde bruto inkomsten. Dit is het drachtgever. Het beroep vertaler is van oudsher een be- gevolg van de zelfstandigenaftrek, de MKB-winstvrijstel- roep dat weinig in dienstverband werd uitgevoerd, ook een ling en in het geval van startende ondernemers de star- aantal decennia geleden al. Vertalers hebben in het alge- tersaftrek. Door al deze aftrekposten is de belastingdruk meen veel verschillende opdrachtgevers, halen een deel voor deze groep relatief laag. Dat wordt in de media en tot soms zelfs het grootste deel van hun inkomen uit het door de overheid graag gebruikt om zzp’ers af te schilde- buitenland en kiezen zelf (bijvoorbeeld op basis van spe- ren als profiteurs (met voorbeelden waarbij de zzp’er cialisatie of moeilijkheidsgraad van de tekst) welke op- netto tot wel 10.000 euro meer zou overhouden dan een dracht ze wel of niet aannemen. Ze kunnen de opdracht werknemer), met als doel deze aftrekposten te kunnen in- uitvoeren wanneer ze willen, waar ze willen en hoe ze wil- perken. Voorlopig is die afschaffing van de zelfstandigen- len, dit in tegenstelling tot mensen in sommige andere be- aftrek er niet doorheen gekomen, maar het blijft afwachten roepsgroepen die een half jaar bij de baas op kantoor wat er in de toekomst mee gaat gebeuren. zzp’ers houden zitten en dan eigenlijk hetzelfde doen als de andere werk- (tot op zekere hoogte) dan wel meer over van hun winst, nemers. Deels zal deze berichtgeving over vertalers als maar ze maken veel extra kosten voor verzekeringen die schijnzelfstandigen worden veroorzaakt door het feit dat privé worden betaald, zoals de arbeidsongeschiktheids- de laatste tijd de tolken veel in het nieuws zijn geweest verzekering. Daarnaast betalen ze hoge pensioenkosten, wegens de problemen met de door grote bureaus gewon- worden ze niet doorbetaald bij ziekte of vakantie, vallen nen aanbestedingen en daarop volgende lage tarieven. ze niet terug in de WW maar in de BBZ of de WWB, en We zullen derhalve positieve geluiden moeten laten horen leidt de onzekere toekomst tot meer problemen bij bijvoor- uit de beroepsgroep om te zorgen dat we niet allemaal beeld het aanvragen van een hypotheek of krediet dan bij met schijnzelfstandigen worden geassocieerd. Veel ver- werknemers. Als we al deze aspecten zouden meenemen linguaan 3 | 2015 13 vertalen en recht

aan te vragen. In plaats daarvan vul je samen met je opdrachtgevers voorbeeldovereenkomsten in.

Wat trouwens opvalt, is dat overal wordt vermeld dat dit Veel onnodig werk voor veel administratieve rompslomp zou schelen. Dat betwijfel ik ten zeerste: de afgelopen drie jaar kreeg ik de VAR zzp’ers, voor WUO automatisch toegestuurd en hoefde ik dus niets te opdrachtgevers en voor de doen. Ook voor de belastingdienst was dit geen extra werk. Nu zou je voor elke opdracht een nieuwe voorbeeld- belastingdienst zelf overeenkomst moeten opstellen, die de belastingdienst vervolgens binnen zes weken beoordeelt. Dat lijkt me alleen maar meer werk en daarnaast zijn de meeste opdrachten al lang en breed afgerond voordat de belasting- in de vergelijking tussen een zzp’er en een werknemer, dienst de desbetreffende opdrachtovereenkomst heeft pakt het verschil al een heel stuk kleiner uit. Het afschaffen beoordeeld. Veel onnodig werk dus voor zzp’ers, op- van de zelfstandigenaftrek als oplossing voor de schijn- drachtgevers die met veel verschillende zzp’ers werken zelfstandigheid zou het probleem in ieder geval niet aan- en de belastingdienst zelf. De belastingdienst weet zelf pakken bij de bron, te weten de grote bedrijven die op ook wel dat het niet te doen is als honderdduizenden werknemerskosten willen besparen en verantwoordelijk- zzp’ers met gemiddeld bijvoorbeeld vijf opdrachten per heden willen ontlopen door mensen te ontslaan en ze ver- jaar (voor vertalers gerust zo'n 100-250) al hun contracten volgens overhalen om voor een schijntje als zelfstandige vooraf aan de belastingdienst willen voorleggen. De op- voor hen te werken. lossing daarvoor wordt gezocht in modelovereenkomsten. Daarmee kunnen sectoren, beroepsgroepen en (grote) Verklaring Arbeidsrelatie opdrachtgevers hun contracten en hun werkwijze vooraf Tot nu toe werd de zelfstandigheid in de gaten gehouden laten toetsen en goedkeuren. Hieruit leid ik af dat met door middel van een VAR (verklaring arbeidsrelatie). Aan name de opdrachtgevers overeenkomsten kunnen laten de hand van wat je in deze verklaring invult, wordt bepaald toetsen en opstellen, niet de opdrachtnemers. of je winst uit onderneming behaalt, of dat je opdrachtgevers loonheffingen moeten inhouden en betalen over je in- Overigens staat er wel bij dat je 'niet verplicht bent om een komsten. Jaarlijks vraag je een nieuwe VAR aan (en als overeenkomst aan de belastingdienst voor te leggen'; het je de eerste paar jaar steeds een VAR WUO hebt gekre- is alleen maar om zekerheid te hebben dat de desbetref- gen, ontvang je die vervolgens elk jaar automatisch). Pro- fende opdracht geen schijnconstructie is. Als de zzp’er bleem van deze VAR is volgens de belastingdienst dat het werkt met een door de belastingdienst goedgekeurde mo- voor schijnzekerheid zorgt: je geeft immers van tevoren delovereenkomst, weet hij in ieder geval zeker dat de be- aan hoeveel opdrachtgevers je denkt te gaan krijgen, hoe lastingdienst het standpunt zal innemen dat er in die je de opdrachten zult uitvoeren etc. Het kan best zijn dat situatie geen sprake is van een arbeidsovereenkomst. je aan het einde van het jaar toch niet aan de voorwaar- Aangezien 70% van mijn opdrachtgevers in het buitenland den voldoet, en dan zijn de bijkomende kosten (aansla- zit en ik voor de Nederlandse opdrachtgevers maar af en gen) voor rekening van de schijnzelfstandige zzp’er. Per toe een opdracht aanneem, denk ik niet dat ik er gebruik 1 januari 2016 vervalt deze regeling echter en wordt er van zal maken, tenzij een opdrachtgever erom vraagt of een nieuwe regeling van kracht. ik een keer een langlopende klus van een aantal maanden voor veel uren per week zou aannemen. Anders lijkt het Deregulering beoordeling arbeidsrelaties me nogal nutteloos. Het is mijns inziens vooral handig De overheid heeft een alternatief gevonden voor de VAR voor mensen die twijfelen en niet helemaal zeker zijn of en dat is de wet deregulering beoordeling arbeidsrelaties de relatie met een opdrachtgever als schijnconstructie kan (dba), die per 1 januari 2016 moet ingaan. De Tweede worden beschouwd. In dat geval biedt die zekerheid uit- Kamer heeft het wetsvoorstel goedgekeurd. De Eerste komst. Ik ben wel benieuwd hoe anderen hier tegenaan Kamer behandelt dit voorstel na het zomerreces. Wat gaat kijken en hoe het uiteindelijk allemaal zal uitpakken vol- er nu eigenlijk veranderen? Je hoeft dan geen VAR meer gend jaar... ■

14 linguaan 3 | 2015 vertalen en recht

Resultaten van nieuwe neurobiologie Communicatie - Tegenwoordig weten wij meer over de schade die door communicatiebeperkingen ontstaat. Als basis van de non- beperkingen en verbale communicatie gelden sinds relatief kort en niet ge- hun gevolgen heel onomstreden de spiegelneuronen, bijzondere zenuwcellen die op dezelfde wijze reageren onverschillig Tussen 2006 en 2009 werd in Nederland empirisch on- of iemand zelf handelt of eenzelfde handeling bij iemand derzoek verricht onder Nederlanders gedetineerd in anders ziet. Zij veroorza- gevangenissen van EU-lidstaten, en onder Duitsers, ken in het lichaam een imi- Engelsen en Fransen gedetineerd in Nederland en tatie van handelingen die Portugal. Onderzoeksvraag was of en in hoeverre de bij anderen worden geob- in het Europees Verdrag tot bescherming van de serveerd. Op basis van Rechten van de Mens en de Fundamentele Vrijheden deze kennis werd aanne- (EVRM) gegarandeerde rechten in de praktijk werden melijk dat het ontbreken nageleefd. De resultaten werden in 2012 ook in Lin- van voldoende communi- guaan #4 gepubliceerd. catiemogelijkheden de gezondheid en onder ex- TEKST IRENE SAGEL-GRANDE treme omstandigheden zelfs het leven van de be- ele opzienbarende en aangrijpende ant- trokkene kan bedreigen, woorden op open vragen in het onder- wat een schending van het zoek werden daarna aanleiding om de grondrecht op leven, artikel onderzoeksresultaten opnieuw, nu voor- 2 EVRM, betekent. Dat het al in het perspectief van de regelmatig menselijke lichaam zo ex- geuiteV communicatiebeperkingen, te evalueren. De bevin- treem kan reageren ver- dingen uit deze evaluatie werden in Forum Strafvollzug klaart men met het feit dat 2015/3 besproken onder de titel ‘Ausländer in Gefängnis- bij het ontbreken van soci- sen: Kommunikationsbeschränkungen und ihre Folgen’. ale resonantie de spiegelingsprocessen ontbreken die de mens nodig heeft om zich in zijn omgeving te oriënteren De zaak Kaspar Hauser en de toekomstige ontwikkelingen voor hem enigszins Een bekend en bijzonder kras voorbeeld van de gevolgen voorzienbaar te maken. van ontbrekende communicatiemogelijkheden is dat van Kaspar Hauser, die 16-jarig in 1828 werd gevonden in Tegen de achtergrond van de gevaren die communicatie- Neurenberg. Zijn herkomst is nog steeds niet opgehelderd. beperkingen kunnen veroorzaken, wordt in het artikel in Hij werd als volledig hulpbehoevend kind nog voordat hij Forum Strafvollzug ervoor gepleit de vrijheidsstraf aan bui- had leren spreken in een donkere ruimte opgesloten, sla- tenlanders in hun thuisland ten uitvoer te laten leggen, en pende (waarschijnlijk na toediening van morfine) gewas- voor de toekomst aan een systeem te werken dat ook hun sen, verzorgd en van voedsel voorzien. Tot de dag van zijn berechting in hun thuisland toelaat. ■ vrijlating had hij wel muizen en kevers gezien, maar geen mens, geen boom, ook niet de maan. Zijn ontwikkeling was Mr. dr. H.I. Sagel-Grande, Nederlandse en Duitse juriste die van een kind van een of twee jaar. Hij kon zo goed als en criminologe, universitair hoofddocent em. Rijksuniver- niet spreken. Door zijn volledige isolatie had hij geen waar- siteit Groningen. [email protected] nemingsmogelijkheden, kon hij geen ervaringen opdoen en daardoor ook geen externe informatie leren verwerken, ‘Ausländer in Gefängnissen: Kommunikationsbeschrän- alles voorwaarden voor een normale geestelijke ontwikke- kungen und ihre Folgen’, in Forum Strafvollzug, Heft 3 – ling. Zijn latere mentor Von Feuerbach zag in wat Hauser Mai 2015 – 64. Jahrgang was overkomen: ‘een misdrijf tegen zijn zieleleven’. Tegen- woordig geldt zoiets ook als schending van het recht op http://www.forum-strafvollzug.de/themen2.php?heft= onaantastbaarheid van het menselijk lichaam. Heft%203&jahr=2015 linguaan 3 | 2015 15 waarde en eigenwaarde

Waarde en eigenwaarde Wat honoraria ons laten zien

Er zijn vele redenen om als vrije beroepsbeoefenaar door het leven te gaan. Het mooiste is de combinatie van vrijheid en beroep. Die krijgt een werknemer – misschien – pas hoger op de ladder. Gewoonlijk beschikken de meeste tolken en vertalers over een passende opleiding en talenkennis en daarmee is de kwaliteit van hun arbeid verzekerd. Om werkelijk succes te hebben, moet u echter mogelijke klanten van uw diensten actief benaderen en moet u uw prijs doordrijven. U bent dus vertaler en verkoper in een en dezelfde persoon.

TEKST ANDREAS SCHIEMENZ

en ander voordeel van in zwang gekomen. Op die manier kunt u het zelfstandig werken is uw tarief vergelijken met dat van uw colle- dat u zelf kunt bepalen ga’s en uw opdrachtgever kan dat ook. hoeveel u wilt werken en Daarover gaat dit artikel. hoeveel u daarmee zou willenE verdienen. Daarbij speelt, natuurlijk, U kunt zelf bepalen voor welk de prijs van uw diensten een rol: hoe hoger honorarium u werkt het tarief, hoe minder u hoeft te werken en Theoretisch staat het u vrij om uw tarieven hoe meer u werkt, hoe meer u verdient. In te bepalen: € 0,01 of € 100,- per regel, Duitsland is als grondslag voor berekenin- maar in werkelijkheid geldt er een onder- gen van vertalingen een prijs per regel en en een bovengrens. De ondergrens be- voor die van tolkopdrachten een dagtarief paalt u zelf en betreft de door u gemaakte

16 linguaan 3 | 2015 waarde en eigenwaarde kosten, van postzegel en energierekening tot en met lidmaatschap van een vakorganisatie. Ik raad u aan om daartoe uw belastingaangifte over het afgelopen jaar te bestuderen en de kosten en baten te vergelijken. Omdat de meesten van u academici zijn, moet u ook een daarbij passend salaris verdienen: in Duitsland is dat € 40.000,-, ofwel per maand netto € 2.680,-. Laten we nu even aannemen dat uw jaarlijkse kosten slechts € 20.000,- bedragen en dat u net zo veel wilt verdienen als een beginnende academicus, ofwel € 40.000,-. Bovenop die € 20.000,- komen nog de oudedagsvoor - ziening en de ziektekostenverzekering van ongeveer € 15.000,- per jaar; dat betekent een minimumomzet van € 75.000,- per jaar die u in ongeveer 220 werkdagen per jaar moet zien te halen, ofwel € 340,91 per dag, ofwel € 42,62 per uur. Omdat u per dag minstens een derde bezig bent met boekhouding, klantenwerving en aanvul- lend onderzoek voor de opdracht, moet u dus minstens € 63,93 per uur berekenen. Bij 40 regels per uur en 80% bezetting (u moet ook weleens naar de supermarkt en de WC) komt dat neer op een prijs per regel van € 2,-. Wat tolken betreft is 80 tolkdagen per jaar ofwel € 937,50 per dag het minimum voor een beginner en € 1.200,- voor een gevorderde. slecht is? De belangrijkste factor is uw naam. Wanneer u De prijs ligt altijd onder de waarde voortdurend slecht werk aflevert doet dat de ronde, en De bovengrens van uw tarieven wordt bepaald door de slechte berichten gaan sneller dan goede. markt. Die grens wordt bereikt wanneer de kosten van uw De verklaring voor deze aanzienlijke prijsverschillen is prestatie het nut daarvan voor uw klant overstijgen, wat het feit dat u geen massaproduct maar een individueel ar- afhangt van de omstandigheden, zoals de urgentie van de tikel aanbiedt: iedere opdracht, iedere gesproken zin is opdracht. Er bestaat dus geen vaste bovengrens. De anders, in tegenstelling tot bijvoorbeeld witgoed en auto’s, bandbreedte van regel- en dagtarieven is ruim. Verbazing- waar de prijs de doorslag vaak geeft omdat de kwaliteit wekkend genoeg is deze groter dan veel van uw vakbroe- toch hetzelfde is. Maar ook bij dergelijke goederen be- ders aannemen. Ik maak het steeds weer mee dat de staan er verschillen: goedkopere en duurdere die door be- duurste collega driemaal meer vraagt dan de goedkoop- kende firma’s worden aangeboden. Ook hier suggereert ste. En wat veel collega’s nog meer verbaast, is dat de de marketing de meerwaarde. Een hoogwaardig merk is aanbieders met de hoogste prijs niet alleen een hogere duurder maar ook zeker beter. Denk aan Apple, BMW, omzet en dus winst maken, maar ook een vollere order- B&O, Cartier, Rolex, Starbucks, enzovoorts. portefeuille hebben, interessant, niet? U bent echter geen witgoed maar een deskundige en Hoe kan het nu dat iemand die regelprijzen duurder die zijn in onze samenleving erkend en gewaardeerd. U aanbiedt, meer verkoopt dan iemand die duidelijk lagere bent in staat om uit een willekeurige Duitse of anderstalige regelprijzen hanteert? Het geheim schuilt op grond van tekst doelgroepgerichte informatie voor een andere cultuur mijn ervaring in een belangrijke eigenschap van uw be- te halen, en helpt daarmee om onderhandelingen succes- roep, en wel dat de klant gewoonlijk niet in staat is uw vol te laten verlopen, taalbarrières te slechten en produc- werk te beoordelen. Veel opdrachtgevers beheersen de ten op buitenlandse markten te plaatsen. U bent geen taal namelijk lang niet zo goed als u dat doet. Voor de op- machine, maar u maakt teksten en woorden levend en drachtgever bent u de deskundige – en de markt beloont grijpbaar. Kortom: u bent geen massaproduct en hebt als deskundigheid. Waaraan kan een opdrachtgever nu zien deskundige een prijs. U levert meerwaarde aan de klant wie de juiste aanbieder is? Wie goed, middelmatig of en stelt hem daarmee in staat zijn ondernemersdoelen te linguaan 3 | 2015 17 waarde en eigenwaarde

halen. U bent daarmee zijn leverancier en tegelijkertijd zijn nen, moet u natuurlijk prioriteiten stellen. Daarom delen interculturele adviseur. Dus moet u zich met uw honora- veel aanbieders hun klanten in drie categorieën in, name- rium ook zo positioneren dat iedere klant erkent: u bent lijk klanten met een hoog opdrachtpotentieel, een gemid- goed! deld en een gering potentieel. Een A-klant benadert u met Natuurlijk zal de klant voor de opdracht willen weten een persoonlijk gesprek, een B-klant benadert u telefo- of u wérkelijk zo veel kunt als u met uw honorarium be- nisch en een C-klant stuurt u een mail. weert. Op grond daarvan zal hij zich een beeld van u vor- Het begin van de presentatie is het ontwikkelen van men. Als zelfstandige kunt u gelukkig bepalen welk beeld een corporate identity, een logo dat u door een deskun- en welk gevoel een klant aan u moet verbinden. Daarmee dige laat ontwerpen. Goede visitekaartjes en briefpapier, komen we op de discipline van de marketing. bij voorkeur met een watermerk, behoren ook daarbij. Een internetsite is tegenwoordig ook onmisbaar. Veel klanten Goede marketing is een voortdurende winnen namelijk eerst via het internet informatie over u in. dialoog Ga bij het opzetten van de site na welke meerwaarde u Marketing betreft de communicatie van de aanbieder, de hebt voor de klant en over welke relevante ervaring, vak- vrager en de concurrent. Bij uw dienstverlening is de mar- en talenkennis u beschikt. Een portretfoto hoort daarbij. keting, net als bij vele andere zelfstandigen, op interactie gericht. Deze wisselwerking tussen de aanbieder, ofwel u, De prijs geeft de klant een eerste oriëntatie en de klant is op grond van de individuele voorbereiding Wanneer uw honorarium hoger is dan dat van anderen, van de opdracht een dialoog. In tegenstelling tot de alle- geeft u aan dat u beter bent dan al die anderen. Zo werkt daagse platte werving bombardeert u uw klant niet met dat niet alleen bij bekende merken maar ook bij u. Ik waar- schuw u echter om de regelprijs op uw website te vermel- den. De belangrijkste reden is dat de klant u niet zal opbellen om ernaar te vragen zodat u hem niet kunt over- tuigen van uw aanbod. Een tweede reden is dat u, zoals Er zijn twee manieren om al eerder gezegd, geen koelkast dus een massaproduct bent, maar dat u en uw aanbod uniek zijn. Tenslotte is de omzet te maken: die van de prijs per regel of woord nog niet de prijs van de opdracht. Sommige klanten onderhandelen echter helemaal niet boer en die van de jager over de prijs. Een dergelijke ideale toestand doet zich voor wanneer de opdrachtgever persoonlijk door u overtuigd is en uw prijs hem dat waard is. In dit eenvoudige inzicht ligt het belangrijkste geheim van het verkopen, namelijk de mededelingen, maar gaat u gericht op bepaalde klanten actieve benadering van klanten en de voortdurende be- af en informeert u naar de verlangens, de oplossingen tot geleiding voor, tijdens en na de opdracht. De trefwoorden nu toe en de mogelijkheden van een samenwerking. Dat ‘vertalen’ en ‘tolken’ leveren miljoenen namelozen op en houdt in dat u als vertaler of tolk voortdurend met uw klan- daarom kunt u het beste de klant rechtstreeks aanspre- ten in gesprek moet zijn. ken. Daar kan geen internetsite, post of telefoongesprek Door het grote aanbod van eenpitters en vertaal - tegenop. bureaus kan een klant kiezen wat en wie hij wil. In een Er bestaan vele mogelijkheden om mogelijke klanten dergelijke markt moet u zelf uw klanten naar u toe trekken. te leren kennen: vakbeurzen en congressen, nieuwjaars- Dat kan via een persoonlijk gesprek, telefoon, brief, e- borrels, lezingen of vergaderingen. Spreek de verantwoor- mail, internetsite met een door een deskundige ontworpen delijke persoon aan en wissel visitekaartjes en ervaringen logo of een advertentie. Een gesprek kost enerzijds meer uit, en wanneer u dat allemaal te lastig is bezoekt u de voorbereiding, reistijd en -kosten, maar is anderzijds de klant persoonlijk in zijn kantoor. doelmatigste weg naar een opdracht. De klant neemt er Deze inspanning is de moeite waard: u wordt bekend de tijd voor, hij leert u persoonlijk kennen en u kunt zich bij uw doelgroep en u kunt een persoonlijke indruk maken. optimaal op hem instellen. De transactiequote is bij deze U hebt dan een voorsprong op een mededinger die hij communicatievorm ondubbelzinnig het hoogste. misschien niet kent, tenzij de klant over uw prestatie on- Omdat u niet alle klanten persoonlijk kunt leren ken- tevreden is.

18 linguaan 3 | 2015 waarde en eigenwaarde

wil betalen. Maximaal 8 eurocent => kennis vereist of een tekst die bar onderaannemer. Maximaal 6 eurocent slecht geschreven is. ‘Engelse’ tek- => onderonderaannemer. De onderon- sten waar je het Nederlands, Duits en deraannemers hebben het extreem Frans zo doorheen leest bijvoorbeeld zwaar. Omdat hun marge maar 2 tot 4 of ‘Engelse’ teksten uit Azië die een Een bijzondere vorm van werving eurocent is komt de winst uit enorme zeker esoterisch karakter hebben en werd gesignaleerd door Wouter van volumes die dan ook nog eens super- doorspekt zijn met enigma's. Of ook cvKampen | TTW, writer bij Technical snel moeten worden geleverd. Super- een grote uitdaging: teksten geschre- Translations and Writing Co. Ltd., op snel (voor de vertaler dan) omdat er ven in modern ‘Amerikaans’ vol met het LinkedIn-VertaalPlatform van 21 veel tijd verloren is gegaan met shop- achterbuurtidioom en managerspeak. december 2014 in een discussie over pen door het vertaalbureau, de onder- Het vertaalbureau weet er geen raad de vraag of je je cv moet meesturen aannemer en vervolgens de mee. Men schakelt de onderaanne- wanneer de klant daarom vraagt. Het onderonderaannemer. mers in. Die gaan op zoek. Na diverse zou interessant zijn om de reacties Een andere reden om cv's te verzame- rondes komen ze bij u. U weet wat van Linguaan-lezers te horen. len is fraude. Hier wordt het spel be- voor inspanning geleverd zal moeten paald door de onderaannemers, worden, stuurt uw cv en vraagt een Wouter van Kampen schrijft het vol- onderonderaannemers en regelrechte corresponderend tarief. Voor dat soort gende: flessentrekkers. Voor de flessentrek- teksten is 15 eurocent heel normaal. Het verzamelen van cv's door vertaal- kers kunt u terecht op lijsten waarin Te duur natuurlijk, en vervolgens gaat bureaus is een onderdeel van hun EN hun aliassen en praktijken worden uw cv naar het vertaalbureau en krijgt 15038-procedure en wordt vooral be- geëtaleerd. Wat onderaannemers en een onbekwame collega de opdracht langrijk als het bureau de positie van onderonderaannemers doen valt moei- waarop hij of zij totaal vastloopt. Men onderaannemer of onderonderaanne- lijk te bewijzen. komt terug bij u voor de review (de mer heeft ingenomen. Of een vertaal- Het gaat als volgt. Een klant komt met hervertaling). U weigert of vraagt een bureau onderaannemer is kun je zien een extreem moeilijk te vertalen tekst. hervertaaltarief. De rest van het ver- aan het maximale woordtarief dat men Een tekst die specifieke achtergrond- haal laat zich raden. ■

Wees sneller dan de klant want hij kent u immers al. Anders vergaat het de boer: zijn Volgens mij zijn er twee manieren om omzet te maken: die klant kent nog andere ‘taalboeren’, zal bij hen naar prijzen van de boer en die van de jager. De boer ploegt, zaait en informeren, en omdat deze ‘boeren’ veel op elkaar lijken oogst. In uw geval onderhoudt u uw website, adverteert u zal de prijs tenslotte veel gewicht in de schaal leggen. en publiceert u in vakbladen, verzendt u regelmatig mails Daarom moeten ‘taalboeren’ meer onderhandelen dan en stuurt u er een brief achteraan, en exposeert u mis- ‘taaljagers’. ■ schien op regionale exposities. Dat loont de moeite, want allengs dwarrelen de opdrachten bij u binnen op de mat. Andreas Schiemenz leidt al jarenlang seminaria en work- De jager daarentegen trekt erop uit wanneer hij honger shops voor vertalers en tolken. Dit artikel is de vertaling heeft. Hij kan de sporen van het wild lezen en keert met en bewerking door Robert van der Veen van hoofdstuk 2 de buit naar huis terug. Een ‘taaljager’ doet dat ook: hij ‘Wert und Selbstwert’ van de Honorarspiegel für Überset- zoekt bedrijven uit voor wie hij wil werken, benadert hen zungs- und Dolmetscherleistungen in der Bundesrepublik en staat al voor de deur voordat de klant van hem heeft Deutschland für das Jahr 2011, uitgave BDÜ Service, gehoord. De jager is degene die schiet. 2013. Bij prijsonderhandelingen is de jager duidelijk in het voordeel, want wanneer u de klant van uw vakkennis en Aanvullende literatuur: WordPress voor beginners, Patrick het nut van uw werk overtuigt zal hij u meteen om een of- Smits, uitgave F&L Life Publications BV, Nijmegen, 2014, ferte vragen: hij hoeft geen andere aanbieders te zoeken 146 bladzijden, € 12,95 linguaan 3 | 2015 19 nieuws

Eind mei 2015 werden de IND-tolken geïn- formeerd over de start op 1 juni 2015 van de pilot in AC Zevenaar. Om inzicht te krijgen hoe de tolken tegen het opnemen van een gehoor door de vreemdeling aankij- ken, werd hun een kleine enquête voorge- legd, met het verzoek binnen twee weken te reageren. Die reacties worden bij de evaluatie van de pilot meegenomen. De belangrijkste vragen die werden voor gelegd: Heeft de tolk bezwaren tegen het opnemen van een asielgehoor en zo ja, waarom? Als de tolk kort voor aanvang hoort dat het gehoor opgenomen gaat worden, is hij dan toch beschikbaar? Wanneer in de toekomst alle gehoren bij de IND op alle locaties opgenomen gaan worden, wat betekent dat voor de inzetbaarheid van de tolk? Bij geen reactie van de tolk gaat de IND Zevenaar voor de duur van vier maanden. ervan uit dat die tolk geen bezwaar heeft IND start pilot Alle verzoeken om geluidsopnamen wor- tegen het opnemen van het gehoor. Voor den geregistreerd. Maximaal vijf van derde IND is het niet wenselijk dat pas vlak geluidsopnamen gelijke verzoeken per week worden voor aanvang van het gehoor de tolk aan- Naar aanleiding van een aanbeveling ingewilligd. De geluidsopnamen worden geeft niet te zullen tolken als het gehoor van de Nationale Ombudsman is er op door de vreemdeling of zijn gemachtigde door de vreemdeling wordt opgenomen. 1 juni 2015 door de Immigratie- en Na- gemaakt (bv. door middel van een smart- De IND verwacht echter dat de tolken hun turalisatiedienst (IND) een pilot gestart phone). De IND zal zelf geen opnamen volledige medewerking verlenen aan de om een asielzoeker de mogelijkheid te maken van het gehoor. pilot en dat het opnemen van asielgehoren bieden een geluidsopname te maken De pilot heeft verschillende doelstellin- niet op bezwaren stuit. van de gehoren. gen: inzicht krijgen in de juridische, inhou- delijke en IT-gerelateerde knelpunten die Uitbreiding pilot eze zaak kwam in beweging opgelost moeten worden voordat de IND Omdat er slechts één aanvraag om opna- toen een aantal burgers het het maken van een geluidsopname orga- men werd gedaan bij AC Zevenaar is ver- UWV verzocht geluidsopna- nisatiebreed invoert, en een inschatting volgens besloten per 3 augustus 2015 de D men te mogen maken van maken van het aantal verzoeken en de fi- pilot uit te breiden naar de aanmeldcentra gesprekken met de verzekeringsarts. Dit nanciële en ambtelijke belasting die dat in Den Bosch en Ter Apel, om zo meer er- werd toen door het UWV geweigerd. De met zich meebrengt. varing op te kunnen doen met klanten die Nationale ombudsman kwam eraan te pas hun gesprek opnemen. en oordeelde dat het absolute verbod van Tolken geraadpleegd Inmiddels was er ook meer bekend het UWV op het maken van geluidsopna- Gedurende de looptijd van de pilot kan het over de reacties van de tolken. Op de vra- men niet behoorlijk was, want in strijd met betekenen dat de vreemdeling bij een gen van tolken als “wat wordt er met een het vereiste van transparantie. De om- asielgehoor in Zevenaar het gehoor gaat opname gedaan”, “met wie wordt het alle- budsman gaf tevens aan dat dit niet alleen opnemen. Of het gehoor opgenomen gaat maal gedeeld” of “hoelang wordt een op- geldt voor het UWV maar ook voor andere worden is echter niet altijd bij het inplannen name bewaard”, kon de IND naar eigen overheidsinstanties. van een tolk bekend. Dit wordt soms pas zeggen niet anders antwoorden dan “dat Met de aanbeveling van de ombuds- kort voor het gehoor kenbaar gemaakt en van de klant wordt verwacht dat hierin man in de hand heeft de IND daarop een dan moet de tolk wel bereid zijn op te tre- zorgvuldigheid wordt betracht, met inacht- pilot ingericht in Aanmeldcentrum (AC) den. neming van richtlijnen en spelregels”.

20 linguaan 3 | 2015 nieuws

(Persbericht, 3 augustus 2015) Pilot opnemen gehoren De Nationale ombudsman heeft in zijn rapport Spelregels voor het maken van Vertalingen.nl geluidsopnamen de aanbeveling gedaan een vreemdeling de mogelijkheid te bieden een geluidsopname te maken van een (asiel)gehoor of andere klant- is het eerste contacten, zoals een bezoek aan het IND-loket. Om de aanbeveling van de ISO 17100 Nationale ombudsman en de nadere uitwerking in spelregels over te nemen wordt er op 1 juni 2015 door de IND gestart met een pilot om mogelijke knel- gecertificeerde punten te inventariseren. vertaalbureau De Nationale ombudsman heeft in zijn rapport een aantal spelregels opgesteld van Nederland voor het maken van geluidsopnamen: 1. Een overheidsinstantie staat het maken van een geluidsopname toe, tenzij Op 24 april 2015 is een nieuwe norm er zwaarwegende redenen zijn dit niet te doen. In dat geval biedt zij een voor vertaalservices gepubliceerd: ISO alternatief aan. 17100:2015. 2. Een overheidsinstantie heeft op de eigen website informatie staan over het opnemen van gesprekken. eze norm is de eerste inter- 3. Een burger maakt van te voren duidelijk dat hij een geluidsopname wil nationale standaard voor maken. vertaalservices en stelt eisen 4. De burger verstrekt aan de overheidsinstantie een kopie van de opname als D aan processen, hulpmiddelen deze dat wenst (of vice versa als de overheidsinstantie de opname maakt). en andere aspecten die nodig zijn voor het 5. Noch de burger noch een overheidsinstantie knipt of plakt in een geluids- leveren van hoge kwaliteit vertaalservices. opname, tenzij dit wordt meegedeeld. “Onze klanten verwachten snel geleverde 6. Noch de burger noch een overheidsinstantie verstrekt zonder toestemming vertalingen van hoge kwaliteit”, vertelt van de andere partij geluidsopnamen aan derden of maakt deze openbaar. Martin Koster, directeur van Vertalingen.nl.

https://www.nationaleombudsman.nl/uploads/bijlage/Rapport%202014- Vertaalservices van hoge kwaliteit 166%20Spelregels%20geluidsopnamen.pdf Erkende bedrijven en organisaties werken graag samen met bedrijven die kwaliteit hoog in het vaandel hebben staan. Of het Maatregelen aanscherpen welke tolk (met naam en toenaam) deze nu gaat om persberichten, brochures, jaar- Naar aanleiding van de reacties van de tol- vertaling voor hem heeft verzorgd. Immers, verslagen of overheidsdocumenten, het ken gaat de IND met de rechtshulpverle- de IND is gehouden aan bepaalde kwali- vertalen van teksten moet geheel foutloos ning in overleg om de spelregels aan te teitseisen van het tolken en vertalen en dat- gebeuren en aan de hoogste kwaliteit vol- scherpen: een verzoek tot geluidsopname zelfde wordt ook verwacht van de klant. doen. Dat is de reden dat de strenge voor- kon nog tot kort voor aanvang van het ge- De IND zal optreden als er van de op- schriften van de ISO 17100-norm stuk voor hoor gebeuren, maar nu wordt in samen- namen misbruik wordt gemaakt. Dan zal stuk zijn geïmplementeerd binnen Vertalin- spraak met advocatuur een uiterste termijn bezien worden welke juridische stappen er gen.nl. Op deze manier kunnen wij com- afgesproken, zodat tolken tijdig kunnen ondernomen kunnen worden. ■ merciële bedrijven, overheidsinstellingen worden geïnformeerd. en organisaties in andere branches uitste- Er worden voorwaarden gesteld aan (Bron: IND en Nationale ombudsman, kende vertaalservices bieden die aan de een klant die een geluidsopname wil in- Spelregels voor het maken van geluids - hoge eisen van de klant voldoen. brengen in zijn procedure. Zo zal de klant opnamen, Rapportnr. 2014/166) moeten zorgen voor een letterlijke (schrif- Jaarlijkse audit telijke) vertaling van het gedeelte van het https://www.nationaleombudsman.nl/ Onafhankelijk certificeringsinstantie Kiwa gehoor waarop hij een correctie wil aan- uploads/bijlage/Rapport%202014- organiseert vanaf nu elk jaar een uit - brengen. Er komt nu een voorwaarde bij, 166%20Spelregels%20geluids gebreide audit om te garanderen dat de en dat is dat de IND van de klant wil weten opnamen.pdf normen van deze nieuwe certificering na- linguaan 3 | 2015 21 nieuws geleefd worden en de procedures binnen Vertalingen.nl continue worden geoptima- liseerd. Als klant kunt u er dan ook vanuit Stijl en de rol van de vertaler gaan dat wij onze dienstverlening voortdu- Er wordt veel vertaald in Nederland, er is een mooi Letterenfonds rend verbeteren. dat literaire vertalingen subsidieert, de vertaalprijzen schieten als paddenstoelen uit de grond, er is een mooi vertaaltijdschrift (Filter), Over Vertalingen.nl op de universiteiten is het literair vertalen bezig aan een comeback, Vertalingen.nl, onderdeel van Vertaalbu- terwijl middelbare scholieren en het grote publiek warm worden reau Translingua t.t.i. B.V., is opgericht in gemaakt voor het vak dankzij een jaarlijkse liedjesvertaalwedstrijd 1979 en behoort tot de top van vertaalbu- (Nederland Vertaalt). reaus van Nederland en meest betrouwbare partner in vertalingen en tolkdiensten TEKST MAARTEN STEENMEIJER FOTO UITGEVERIJ WERELDBIBLIOTHEEK in elke gewenste taal. Sinds 1997 ontvangt Vertalingen.nl het kwaliteitskeurmerk Taal- ederland heeft, kortom, een merk, ze zijn medeoprichter van de Vereni- bloeiende literaire vertaalcul- ging van Vertaalbureaus in Nederland, lid tuur. Dit neemt niet weg dat van het Nederlands Genootschap van Tol- N veel vertalingen je een onge- ken en Vertalers, Bureau Beëdigde Tolken makkelijk gevoel geven. Ze haperen, en Vertalers en de NEVI, en sinds 1 au- slepen zich stroef voort of bevatten ronduit gustus 2015 ook ISO 17100 gecertificeerd. onbegrijpelijke passages. Neem de tweede zin uit De droom van de Ier, een U leest meer op: www.vertalingen.nl ■ van de laatst vertaalde romans van Mario Vargas Llosa: ‘Roger werd verschrikt wakker.’ Of neem de tweede zin uit de bestsel- Waarom zijn er ISO-normen? ler De schaduw van de wind: ‘we wandelden door de straten van een Internationale normen zijn ontwikkeld Barcelona gevangen onder een asgrijze hemel’. Kun je verschrikt wakker om de grote hoeveelheid specifiek worden in het Nederlands? Nee, wij schrikken wakker. En wie waren ‘ge- landelijke normen terug te dringen vangen onder een asgrijze hemel’, Barcelona of de wandelaars? waardoor wereldwijd uniformiteit en Mijn stelling is dat dit soort haperingen geen bewuste keuzes van ver- duidelijkheid ontstaat. ISO-normali- talers zijn, maar een kwestie van onmacht. Mijn hypothese is dat deze satie bevordert efficiency en levert onmacht een kwestie van stijl is. Een literair vertaler wordt gestuurd door kostenbesparingen op. de stijl van de oorspronkelijke tekst, die hij geacht wordt op adequate In de afgelopen decennia zijn er tien- wijze weer te geven in zijn vertaling. Maar wat is de stijl van het origineel duizenden normen ontwikkeld voor precies? Dat is een vraag die nooit volledig is te beantwoorden. De stijl systemen, werkmethodieken, materi- van een literaire tekst laat zich, net zo min als de interpretatie ervan, niet alen, producten en begrippen met als in het keurslijf van een volledige, accurate beschrijving dwingen. Maar dit doel uniformiteit en duidelijkheid te ontslaat de vertaler natuurlijk niet van de plicht om zich een idee te vor- creëren. Ieder land ontwikkelde zo men van de stijl van het boek dat hij gaat vertalen. Of liever gezegd: hij zijn eigen normen met onderling dient zich een idee te vormen van de stijl waarin hij het origineel wil ver- verschillende eisen en richtlijnen. In talen. En dat gebeurt, zo vermoed ik, te weinig. Dat zie je ook in discus- Nederland werden bijvoorbeeld de sies over vertalingen, in het vertaalonderwijs en in het vertaalonderzoek: NEN normen ontwikkeld, in Duitsland ze gaan vaak over detailkwesties. de DIN normen, in Engeland de BS- Die details zijn natuurlijk belangrijk, maar waar een vertaler zich in de normen, in Frankrijk de AFNOR- eerste plaats druk over zou moeten maken is zijn stijl, die natuurlijk niet normen, op Europees niveau de losstaat van de stijl van de schrijver, maar die je daar niet zonder meer EN-normen, etc. mee mag of kunt identificeren. ■

(bron: www.isoregister.nl) Maarten Steenmeijer is de auteur van ‘Schrijven als een ander. Over het vertalen van literatuur’, een uitgave van Wereld bibliotheek.

22 linguaan 3 | 2015 literair vertalen Europese Literatuurprijs 2015 voor Jenny Erpenbeck en Elly Schippers De Europese Literatuurprijs 2015 gaat naar Een handvol sneeuw van Jenny Erpenbeck, in vertaling van Elly Schip- pers.

e jury was unaniem in haar keuze voor Een handvol sneeuw (Uitgeverij van Gen- D nep): “Er trekt een schitte- rend historisch panorama van Europa in de Dit jaar sprongen er in Nederland twee stu- auteur je vraag niet snapt of dood is. En twintigste eeuw aan de lezer voorbij, soms denten duidelijk uit: Heleen Oomen soms weet je heel goed wat er staat maar krijg je inzicht in de politieke situatie, altijd (Spaans) en Jeske van der Velden (En- kun je dat in je eigen taal niet zomaar let- blijft het verhaal hoogst persoonlijk. Erpen- gels). Allebei ronden zij op dit moment de terlijk opschrijven. In het eerste geval zul beck goochelt met tijden, schrijft in een master Literair Vertalen in Utrecht af. De je gewoon moeten verzinnen wat er staat, beeldende stijl, kiest voor elk hoofdstuk Vlaamse beurs gaat naar Dieter de Wilde in het tweede zul je een vrij maar geloof- weer een net wat andere toon en hanteert (Engels) die onlangs afstudeerde van het waardig equivalent moeten verzinnen. Het een enorme variëteit in werkwoordsvormen Postgraduaat Literair Vertalen in Antwer- aloude vertalersadagium ‘Vertalen wat er als het gaat om het aanduiden van de tijd. pen. De drie studenten vielen op door hun staat’ blijkt dus niet altijd werkbaar. Dat de lezer daar niet in verstrikt raakt is te goede studieresultaten, grote motivatie en De vertalers Alain Van Crugten (Neder- danken aan Elly Schippers, die een uit- weloverwogen vertalingen. lands-Frans), Luk Van Haute (Japans- muntende prestatie heeft geleverd." Een Talentbeurs bestaat uit een geld - Nederlands), Aai Prins (Russisch- bedrag dat de bursaal kan besteden aan Nederlands), Marjolijn Storm (Nederlands- Op zaterdag 5 september wordt de prijs individuele begeleiding door een professi- Duits) en het vertalersduo Harm Damsma uitgereikt aan de auteur en de vertaler van oneel vertaler bij het maken van een sub- en Niek Miedema (Engels-Nederlands) het winnende boek op Manuscripta tijdens stantiële vertaling. Het bedrag, goed voor zullen elk op hun beurt een aspect behan- het Stadsfestival Zwolle. De prijsuitreiking 50 uur begeleiding, komt in zijn geheel ten delen dat met het thema verband houdt. begint om 12:30 uur en vindt plaats in goede aan de arbeidsuren van de begelei- Naast de gebruikelijke vertaalworkshops Schouwburg Odeon. der. De talentbeurzen worden dit jaar voor worden op zaterdag 12 december twee de zesde keer uitgereikt. ‘bijzondere’ workshops gehouden, een Talentbeurzen Master Literair workshop ‘Professionalisering’ onder lei- Vertalen Vooraankondiging Literaire ding van Isabel Hessel en Manon Smits en De winnaars van de Talentbeurzen 2015 Vertaaldagen een workshop ‘Voorlezen uit eigen (ver- zijn bekendgemaakt. Deze beurzen wor- De zeventiende Literaire Vertaaldagen taal)werk’ onder leiding van Agnes Berg- den toegekend aan de meest talentvolle worden gehouden op vrijdag 11 december meijer. Programma en inschrijfformulieren studenten literair vertalen van de Universi- (symposiumdag) en zaterdag 12 decem- worden medio september 2015 gepubli- teit Utrecht en de KU Leuven. De Neder- ber (workshopdag) in Amsterdam. ceerd. ■ landse beurzen worden mogelijk gemaakt Thema is dit jaar ‘Verzinnen wat er staat’. door het Nederlands Letterenfonds. De Soms heb je als vertaler geen idee wat er (Nieuwsbrief, augustus 2015, Expertise- Vlaamse beurs wordt aangeboden door de in je brontekst staat en valt daar evenmin centrum Literair Vertalen, www.literair Orde van den Prince. achter te komen, bijvoorbeeld omdat de vertalen.org) linguaan 3 | 2015 23 voor u gesignaleerd

ficeerde tolken op dit terrein leidt tot exces- sen, zoals het inzetten van familieleden en Een QR-code is een soort streep- vrienden van het slachtoffer als tolk, en jescode die je kunt scannen met je QR soms zelfs de inzet van de agressor zelf smartphone. Als je de QR-code De boom der talen als tolk! Wanneer slachtoffers de taal van scant kom je meteen op de website D’r valt wel wat op af te dingen, op de het gastland niet spreken, krijgen tolken waar de code naar verwijst. Eigen- language tree van Minna Sundberg, maar een sleutelrol in de ondersteuning van lijk als een soort link. Zo kun je mooi is ’ie wel, de Indo-Europese boom slachtoffers. snel meer informatie vinden over die dik en stevig begint en aftakt naar be- Het is van groot belang alle maatschappe- een onderwerp of product. kende talen als het Afrikaans, Nederlands lijke geledingen bewust te maken van de Kijk voor een goede uitleg op: en Vlaams en naar wat minder bekende noodzaak om over gekwalificeerde tolken https://www.hcc.nl/wat-zijn-qr- als het Ossetisch, een zijtakje van het te beschikken om slachtoffers de stem te codes-en-hoe-kan-ik-ze-scannen Pashto en deze beide ontsproten aan de geven waar ze wettelijk recht op hebben. wat stevigere Iraanse zijtak. In de schaduw Centraal in het SOS-VICS-project is de van deze grote boom staat een nog wat website, waar een handleiding voor tolken, Lost in translation kleinere, de boom waar het Hongaars en ander trainingsmateriaal en een video zijn Wij hebben ons ‘gezellig’, en de Portuge- Fins in hangen. Het Frans en Engels hante vinden, die een brede informatie- en zen en Brazilianen hebben hun ‘saudade’, gen aan verschillende takken, maar de hulpbron vormen voor tolken op het gebied maar wist je dat veel Noren ‘forelsket’ er- bladeren raken elkaar wel, dus dat ver- van seksueel geweld. De informatie is in varen, al is het misschien maar eens in klaart misschien waarom de Fransman het het Spaans en deels vertaald in het Ara- hun leven? Wat het nu extra leuk maakt over possible heeft terwijl de Engelsman bisch, Chinees, Engels en Frans. om te weten welke ‘onvertaalbare’ woor- het op possible houdt. The Gender Gap is het verhaal hierover den er in de diverse talen op deze wereld van vertaler, taaltrainer en schrijver Kim schuilen, is dat schrijfster en illustratrice Eddy, dat verscheen in het bulletin van het Ella Frances Sanders de bijzonderste be- Britse Institute of Translation & Interpre- grippen in haar boek Lost in Translation in ting. kleurige illustraties heeft verbeeld. Maria Popova heeft er in haar webartikel op ► http://tinyurl.com/phjc9pf Brain Pickings een paar voor ons uitge- haald. Misschien komt het door de mooie tekeningen, maar is het geen idee om Tolken bij seksueel geweld deze begrippen gewoon onvertaald in het In oktober wordt de 15de verjaardag ge- Het SOS-VICS project: Nederlands over te nemen? Zodat als vierd van de VN-resolutie 1325 ‘Vrouwen, ► http://sosvics.eintegra.es mensen je een ‘wabi-sabi’ noemen, je dat Vrede en Veiligheid’. Nederland bereidt gewoon een eer vindt? Tenzij je jezelf een momenteel ter implementatie van deze re- ‘Luftmensch’ vindt, natuurlijk. solutie het derde Nationaal Actieplan (NAP 2016-19) voor, een unieke samenwerking tussen vijf ministeries, waaronder BZ en Veiligheid en Justitie, de politie en 60 Een overzicht van divers beschikbaar ngo’s, vertegenwoordigers van het maat- materiaal: schappelijk middenveld. Seksueel of gen- ► http://tinyurl.com/o47zzph ► http://tinyurl.com/m8pujs2 dergerelateerd geweld tegen vrouwen is hierbij een belangrijk thema. In Spanje is met steun van het Criminal Redactie Hans Moerbeek, met een Justice Programme van de EU en negen bijdrage van Karin Verbaken. universiteiten een trainingsproject (SOS- VICS) opgezet om het gebrek aan tolken Het artikel: en vertalers op het thema seksueel geweld ► http://tinyurl.com/q9xqlzd op te vangen. Het ontbreken van gekwali-

24 linguaan 3 | 2015 met de neus in de boeken

Liefdewerk oud papier

TEKST LUCy PIJTTERSEN

In de negentiende en de Zorgelijk was het ook dat uitgevers tegenwoordig voor eerste helft van de twintig- één auteur niet langer een vaste vertaler zoeken, maar ste eeuw was vertalen van gewoon gaan shoppen. Wie kan het snelste leveren en boeken bij uitstek een voor de laagste prijs, is nu het motto. ‛Denk eraan, hou bezigheid voor getrouwde vast aan de woordprijs en aan de royalty’s,’ bezweren vrouwen van goede we elkaar op vertalersbijeenkomsten. Maar ja, de komaf, die een goede op- schoorsteen moet blijven roken, en wat doe je als je leiding hadden genoten en na maanden niets doen toch weer een boek krijgt een intellectuele uitdaging aange boden? zochten. Voor het geld Tot voor kort leek het erop dat alleen de vertalers die deden ze het niet, het was het ‛echte werk’ oftewel Hoge Literatuur vertalen, nog liefdewerk oud papier. In de tweede helft van de vorige goede voorwaarden kunnen krijgen dankzij het zgn. eeuw veranderde dat. Vanwege maatschappelijke ont- modelcontract van de VVL, waarin goede afspraken wikkelingen werden literair vertalers gedwongen zelf staan over o.a. woordprijs en royaltyregelingen. Zij voor brood op de plank te zorgen en vroegen ze een komen ook in aanmerking voor projectbeurzen van het financiële vergoeding voor hun monnikenwerk. Dat ging Letterenfonds. Voor vertalers van andere genres, zoals niet zonder slag of stoot, uitgevers waren niet altijd ge- thrillers (ook de zgn. literaire thrillers) is het sappelen. negen om te betalen voor iets wat voorheen gratis was. Dat soort boeken wordt door de uitgevers als lectuur Maar doordat de vertalers de handen ineensloegen en beschouwd, waarvoor een lagere woordprijs geldt en een belangenbehartigingsorganisatie oprichtten, konden geen royalty’s. Aan het gegeven dat minder hoog- vertalers nu via een zogenaamd modelcontract rekenen staande literatuur niet automatisch makkelijker vertaalt op een schappelijke vergoeding en een waarborging van dan ‛echte’ literatuur, hebben uitgevers geen boodschap. hun rechten als creatieve scheppers. Maar voor de grote groep vertalers van minder hoog- De laatste jaren echter staan de tarieven en royalty- staand literair werk gloort er hoop: op 1 juli jl. is er name- regelingen sterk onder druk. Zelfs voor vertalers uit min- lijk een nieuwe auteurswet van kracht geworden, die ook der reguliere talen is het nauwelijks nog mogelijk goede vertalers van thrillers, chicklit en dergelijke een goede voorwaarden te bedingen. De belangrijkste oorzaak waarborg moet bieden voor een fatsoenlijke woordprijs daarvoor is het feit dat er minder boeken worden uitge- en extra inkomsten ingeval van een bestseller. Een stap geven. Een uitgever als De Geus bracht vorig jaar bij- in de goede richting? Hoe deze wet in de praktijk zal voorbeeld het aantal vertaalde boeken met 50% terug. uitpakken, is op dit moment nog niet duidelijk. Maar feit En dan is er nog die gestaag groeiende aanwas nieuwe is wel dat de vertalers gezamenlijk een vuist moeten vertalers, in combinatie met het feit dat de oude verta- maken en er met elkaar voor moeten zorgen dat uitge- lers het zich niet kunnen veroorloven met pensioen te vers niet de kans krijgen om individuele vertalers tegen gaan. In vergelijking met tien jaar terug zijn er meer elkaar uit te spelen. Want anders komen we weer te- mensen die uit een steeds kleinere ruif moeten eten. Dat recht bij waar we ooit zijn begonnen: bij liefdewerk oud heeft zijn weerslag op de prijzen en de voorwaarden. papier. ■ Deze trend bleek ook op de halfjaarlijkse bijeenkomst van Scandinavische boekvertalers. Was vroeger ieder- Lucy Pijttersen is literair vertaler. een druk doende met een boek, nu zaten verscheidene vertalers ‛in between books’ zoals dat eufemistisch heet, en het betrof niet alleen de pas beginnende vertalers. linguaan 3 | 2015 25 varia 100ste Wereldcongres Esperanto in Lille

Op 26 juli 1887 werd het eerste leerboek Esperanto gepubliceerd door de beden- ker van deze ‘internacia lingvo’, Lejzer Ludwik Zamenhof. Inmiddels staat 26 juli – tenminste in Esperantujo1 – bekend als ‘Esperanto Tago’. Het is dan ook geen toeval dat sinds 1905 rond 26 juli ieder jaar een internationaal congres wordt gehouden. Beide wereldoor- logen maakten het de beweging in de jaren 1916-1919 en 1940-1946 onmoge- lijk om een congres te organiseren2. Dat is de reden dat 2015 de eer te beurt viel het jubileumjaar te zijn van het hon- derdste Universala Kongreso (UK), zoals het evenement later is gaan heten. van de inmiddels 90-jarige kleinzoon van de deelnemers uit alle windstreken verliep TEKST MARLIJNE HEMELAAR de taalmaker, Louis Christophe Zaleski- boven verwachting volgens de opgetogen Zamenhof, de enige van de familie die op verslagen van oorgetuigen. Verder werd et allereerste congres in wondere wijze de oorlog overleefde. Hoe- op dit congres de Declaratie van Boulogne 1905 vond plaats in Bou- wel niet bijzonder actief in de Esperanto- aangenomen, waarin de congresgangers logne-sur-Mer. Er kwamen beweging woont hij af en toe een verklaarden “dat het Esperanto alléén een H 688 esperantisten uit twintig wereldcongres bij of stuurt tenminste een taal was, en een esperantist alléén spreker landen op af. In 2015 koos de vanuit Rot- begroeting die dan altijd bij de officiële van die taal. Iedereen mocht zelf weten terdam opererende Universala Esperanto- opening wordt voorgelezen. Dit jaar heeft voor welk doel hij haar gebruikte: om de Asocio (UEA) haar tijdelijke centrum van hij die taak overgedragen op zijn dochters. wereldvrede te vestigen, om handel te drij- de wereld in het nabijgelegen Lille, dat Na de historische rede sprak de voor- ven of alleen voor zijn plezier”5. Hoewel de 2698 deelnemers uit tachtig landen3 kon zitter van de UEA, Mark Fettes, het gehoor deelnemers aan de excursie naar Bou- ontvangen in het zeer moderne en luxu- op bevlogen wijze toe. Hij memoreerde logne anno 2015 na afloop alles in woord, euze ‘Grand Palais’. onder meer aan het feit dat Boulogne 1905 beeld en geluid kunnen terugvinden op in- Men liet Boulogne-sur-Mer echter niet destijds de overgang markeerde van het ternet, was het aardig geweest als hun die links liggen. Op woensdag, de traditionele Esperanto als voornamelijk geschreven dag een mooi vormgegeven herinnerings- excursiedag, namen honderden congres - taal naar gesproken taal. Tot die tijd com- boekje of zelfs maar programma ter hand gangers deel aan een tochtje naar de bad- municeerden esperantisten immers vooral was gesteld. plaats. Daar werd men getrakteerd op door middel van correspondentie, afgezien Na de plechtigheid in het theater trok precies dezelfde rede waarmee Zamenhof van de geluksvogels die ‘samideanoj’4 in een bonte stoet esperantisten met vlaggen zelf destijds het congres opende in precies hun directe omgeving aantroffen. Bou- en banieren door de straten van de Franse hetzelfde theater – dat er althans van bin- logne 1905 was het bewijs dat het Espe- stad naar het stationnetje waar Zamenhof nen nog zeer authentiek uitzag. De voor- ranto als internationale brugtaal de toets destijds was uitgestapt. Een borstbeeld ter dracht werd gehouden in de aanwezigheid kon doorstaan: de communicatie tussen plekke herinnerde hier al aan en speciaal

26 linguaan 3 | 2015 varia voor de gelegenheid werd er nog een extra plaquette onthuld. Overigens kwam de ‘re- memora marŝo’ voor de inwoners van Boulogne niet zomaar uit de lucht vallen. Het stadsbestuur had zich werkelijk inge- spannen de congresgangers gastvrij te verwelkomen door overal de vlag met de vijfpuntige groene ster6 te laten wappe- ren – verrassende en uitzonderlijke beel- den voor iedere esperantist met of zonder fototoestel. Het tempo van de parade lag dan ook niet hoog. Het thema van Lille 2015 was: “Wat talen en kunsten bijdragen aan de interculturele dialoog”. Voor wie een serieus stu- diecongres wilde bijwonen waren er volop mogelijkheden lezingen en workshops te Niet alleen een land als Spanje (dat geen volgen op academisch niveau over de Conferentie nationaal register van gerechtsvertalers en meest uiteenlopende onderwerpen, al dan -tolken bezit) heeft moeite om gekwalifi- niet gerelateerd aan het Esperanto. Feest- Europese ceerde en betrouwbare gerechtstolken- en congresgangers konden elke dag en modeldatabank -vertalers te vinden en die in dienst te hou- avond hun hart ophalen aan toneel, film, den: gerechtstolken en -vertalers met een concerten en zangworkshops. De laatste van gerechts- strafblad, zonder enige vorm van opleiding vonden plaats zowel in het congrescen- of met de verkeerde talencombinatie zijn trum als daarbuiten, op het winderige maar tolken en -vertalers ook binnen andere lidstaten van de Euro- zonnige Place du Théâtre, om de gaststad Op 9 en 10 november worden op een pese Unie nog realiteit. te informeren over en trakteren op de conferentie in Leuven de uitkomsten De landen die wel een register met opge- mooie taal die ‘Esperanto’ heet. ■ gepresenteerd van een twee jaar gele- leide en gescreende tolken en vertalers den gestart project met het doel een hebben – zoals Nederland – zitten dan Marlijne Hemelaar is beëdigd tolk Neder- modeldatabank van gecertificeerde ge- weer met een probleem wanneer ze een landse gebarentaal, vertaler Engels en rechtstolken en -vertalers uit een aantal professional nodig hebben met een talen- esperantist. deelnemende lidstaten te ontwikkelen. combinatie die niet op hun eigen lijst staat. Ze kunnen in het buitenland gaan zoeken TEKST VEERLE VERSCHAKELEN – maar wie garandeert dat een vertaler die 1. Esperanto is een zogenaamde ‘lego-taal’: door middel van een veertigtal voor- en achtervoegsels in Frankrijk op een lijst van gerechtsverta- kunnen uit een stam allerlei woorden gemaakt Toen medewerkers van de lers staat, aan dezelfde strenge criteria vol- worden. De uitgang -ujo verwijst onder meer naar een land en ‘Esperantujo’ is dan ook een ander politie een van de drugsdea- doet als de Nederlandse? woord voor ‘Esperantolando’ dat over de hele wereld is verspreid, daar waar esperantisten samenkomen. lers die in hechtenis zaten, 2. In 1935 al verboden de Duitse autoriteiten het probeerden te identificeren, gebruik van klaslokalen voor Esperanto-onderwijs en “ Europese steun in 1936 viel het besluit om alle Esperanto- werd duidelijk dat het om een van hun De verschillen tussen de vele nationale en organisaties in het Duitse Rijk te verbieden. Zie Marc van Oostendorp, Een wereldtaal. De geschiedenis eigen vertalers ging”. “De politie heeft twee regionale databanken van gerechtstolken van het Esperanto, Amsterdam: Athenaeum-Polak & mensen opgepakt die als gerechtstolk in en vertalers trokken de aandacht van Van Gennep, 2004, pp. 107-108. 3. 82 als Taiwan en Hong Kong niet onder China Catalaanse rechtbanken en politiebureaus Eulita (Europese vereniging van gerechts - worden gerekend. 4. sam = zelfde, ideo = idee, -ano wordt gebruikt voor werkten, omdat ze banden hadden met de tolken en -vertalers – European Legal een persoon, in het bijzonder: lid, bewoner, leiders van de ontmantelde organisatie”. Interpreters and Translators Association), aanhanger of deelnemer, -j geeft meervoud aan; samideanoj = gelijkgestemden. Twee koppen uit Spaanse kranten van en- die verschillende nationale en regionale 5. Marc van Oostendorp, 2004, p. 53. 6. Het symbool van Esperanto: de vijf punten van de kele jaren geleden, die echter net zo goed verenigingen groepeert, waaronder ook de ster verwijzen naar de vijf werelddelen, groen is de uit het nieuws van vandaag geplukt had- Nederlandse SIGV en NBTG. kleur van de hoop, en sterren leiden de mensheid ten slotte naar de toekomst, zo was de gedachte. den kunnen zijn. De organisatie verzamelde partners rond linguaan 3 | 2015 27 varia zich en kreeg Europese steun voor een een Belgische universiteit (KU Leuven), project dat ‘LIT Search’ werd gedoopt: ministeries van justitie van Oostenrijk, Maak werk van ‘Legal Interpreter and Translator Search’. Bulgarije en Tsjechië, en een IT-bedrijf. Het doel: een modeldatabank van gecerti- Voor Nederland nemen de Nederlandse je marketing ficeerde gerechtstolken en -vertalers uit Beroepsvereniging Tolken Gebarentaal Bespreking van een aantal deelnemende lidstaten ontwik- (NBTG) en de Raad voor Rechtsbijstand, kelen, die de basis vormt voor een officiële Bureau Wbtv, deel. The Marketing databank op het Europese e-justitieportaal De projectpartners onderzochten de situa- waar op termijn alle lidstaten in kunnen tie van gerechtstolken en -vertalers in de Cookbook for worden opgenomen. deelnemende landen en stelden op basis Translators! Op die manier krijgen juridische spelers als daarvan aanbevelingen voor registers op rechters, advocaten en politiemensen, (welke aanstellingscriteria moeten er gel- Als freelancer is het belangrijk om jezelf maar daarnaast ook de Europese burgers, den, welke voorwaarden voor permanente te kunnen verkopen. Daarbij is een sneller en beter toegang tot opgeleide en educatie zijn er, enz.). Bovendien bepaal- gedegen marketingplan en -strategie gescreende professionals uit de verschil- den ze uniforme en gebruiksvriendelijke onmisbaar. Dit boek met eenvoudig lende lidstaten, wat ervoor zorgt dat zoekcriteria voor de modeldatabank en stappenplan kan in ieder geval een eer- rechtszaken sneller en eerlijker kunnen ontwikkelden ze twee mogelijke systemen ste aanzet zijn om je strategisch met verlopen en dat aan de Europese richtlijn om gegevens uit bestaande databanken in marketing bezig te gaan houden. 2010/64/EU van 20 oktober 2010 betref- de Europese databank te uploaden. fende het recht op vertolking en vertaling TEKST TESSA VAN SWIETEN in strafprocedures wordt voldaan. Mock trial Het resultaat van die inspanningen wordt ls freelance vertaler ontkom Internationale samenwerking gepresenteerd op de final conference van je er niet aan: jezelf, of beter Om dat doel te bereiken, sloegen vijftien LIT Search, die op maandag 9 en dinsdag gezegd je diensten, verko- ‘partners’ en drie zogenaamde associate 10 november plaatsvindt op de campus A pen. Het is belangrijk om re- partners (instellingen die hun medewer- Sint-Andries van de KU Leuven in Antwer- gelmatig aan marketing te doen, zelfs op king aan het project verlenen, maar daar- pen (België). Een van de hoogtepunten momenten dat je voldoende opdrachten voor geen kosten door de Europese moet de mock trial worden, een getolkte hebt. Leunen op een paar grote opdracht- Commissie kunnen laten terugbetalen) de gesimuleerde rechtszitting waarbij de gevers brengt immers risico’s met zich handen ineen. Naast Eulita bestaat het nieuw ontwikkelde modeldatabank live mee. Misschien wil je gerichter op zoek LIT Search-consortium onder meer uit wordt ingezet. ■ naar opdrachtgevers met teksten in jouw Engelse, Spaanse, Poolse, Oostenrijkse, expertisegebieden en de vakgebieden die Bulgaarse en Tsjechische beroepsvereni- Het adres van het Europese e-justitie - je leuk vindt, of naar beter betalende gingen van gerechtstolken en -vertalers, portaal is https://e-justice.europa.eu directe klanten. Daar moet je natuurlijk wel iets voor doen. Tot afgelopen jaar moet ik toegeven dat ik, ondanks dat ik veel mar- ketingteksten vertaal, me nauwelijks met LIT Search final conference mijn eigen marketing heb beziggehouden. • Maandag 9 en dinsdag 10 november 2015 Ik had voldoende opdrachtgevers, leuke • KU Leuven campus Sint-Andries, Sint-Andriesstraat 2, 2000 Antwerpen vertaalopdrachten, regelmatig nieuwe (België) klanten die naar me werden doorverwezen • Resultaten van het Europese LIT Search-project (gerealiseerd met de door anderen of die mij hadden gevonden financiële steun van het Criminal Justice Programme van het directoraat- via mijn website of LinkedIn, en ik had ei- generaal Justitie van de Europese Commissie) genlijk altijd genoeg werk in mijn eigen • Voertaal conferentie: Engels vakgebieden. Daardoor vond ik het lange • Early bird registration tot 31 augustus 2015; registratie vóór 1 oktober 2015 tijd niet zo nodig om er aandacht aan te • Mogelijkheid om deel te nemen aan het networking dinner op maandagavond besteden: je wilt immers geen nieuwe • Meer informatie en inschrijvingsformulier: www.arts.kuleuven.be/litsearch/ klanten werven om ze vervolgens niet van dienst te kunnen zijn. Van veel vertalers

28 linguaan 3 | 2015 voor u gesignaleerd hoor ik dat ze juist het marketinggedeelte Het eerste hoofdstuk bestaat uit basistips gen en het uitvoeren van een SWOT-ana- van het ondernemerschap een beetje laten voor beginnende vertalers en is dus voor lyse ben je klaar om je eigen marketing- versloffen, vooral in drukke periodes. Je de ervaren vertalers onder ons misschien plan op te stellen, dat overigens niet lang bent dan immers snel geneigd om hard te wat minder interessant. Toch kan het geen hoeft te zijn. De ‘ingrediënten’ waaruit je blijven doorwerken, zonder je bedrijf en je kwaad ook het eerste deel door te lezen. marketingplan zou moeten bestaan, staan marketingbezigheden opnieuw onder de Beginnende vertalers worden uitgedaagd kort beschreven in het boek. Het financiële loep te nemen. om na te denken over de diensten die ze plan en het tactische marketingplan krijgen leveren en/of willen leveren, welke speci- iets meer aandacht. Dit jaar ben ik met een andere insteek be- alisaties ze hebben of willen verwerven (en gonnen. Ik ben bijvoorbeeld weer marke- wat je hiervoor moet doen), wie hun klan- In hoofdstuk 3 worden algemene marke- tingboeken gaan lezen, ik ben podcasts ten en wie hun concurrenten zijn. tingtools beschreven, waaronder je cv gaan luisteren en heb een marketingcur- (voor vertaalbureaus) met de bijbehorende sus voor vertalers gevolgd. Vervolgens In het tweede hoofdstuk wordt een over- zakelijke voorstellen en visitekaartjes. In heb ik mijn bedrijfslogo, mijn websitetek- zicht gegeven van marketingtermen als hoofdstuk 4 komt je website aan bod en in sten en visitekaartjes aangepast en voor SMART-doelstellingen en SWOT-analy- hoofdstuk 5 wordt dieper ingegaan op so- het eerst eigen brochures laten maken. Na ses. Dit zijn interessante begrippen alse j cial media, referenties en publiciteit. In de zeven jaar als freelance vertaler aan de echt werk wilt maken van je marketing- hoofdstukken erna worden nog tips gege- slag te zijn geweest, was het tijd om deels doelstellingen. Verder ga je jouw eigen ven over onder andere het vinden van een nieuwe weg in te slaan. Ik heb een marketingplan opstellen. klanten, het bepalen van je tarieven en het plan opgesteld met daarin doelstellingen SMART houdt in dat je doelstelling speci- verhogen van je tarieven. voor dit jaar, volgend jaar en binnen vijf fiek, meetbaar, acceptabel, realistisch en jaar. Waar wil ik dan staan met mijn bedrijf tijdgebonden moet zijn. Mijn doelstelling is, Alles bij elkaar genomen vond ik het een en wat wil ik het liefste doen? En vooral: om een eigen voorbeeld te geven, dus handig boek waarin marketing voor verta- hoe bereik ik dat? niet: “Ik wil nieuwe klanten binnenhalen”, lers heel eenvoudig is beschreven. Ook maar: “Ik wil in 2015 zes nieuwe directe zonder enige kennis van marketing zou je Eén van de boeken die ik aan het begin klanten in het vakgebied toerisme binnen- alles dus prima kunnen volgen. Je wordt van dit jaar heb gelezen, is The Marketing halen, elke twee maanden één. Hiervoor ook zelf aan het werk gezet, zodat je na Cookbook for Translators! Foolproof Reci- ga ik in januari linken met bedrijven op Lin- het lezen van het boek als het goed is je pes for a Thriving Freelance Career van kedIn, in februari bedrijf A, B en C aan- eigen marketingplan hebt opgesteld. De Tess Whitty. Tess Whitty is een Engels- schrijven, etc.” Je splitst je doelstelling dus praktijkgerichte insteek van het boek is Zweeds vertaalster met een marketingach- op in meerdere haalbare acties en maakt waarschijnlijk voor veel vertalers precies tergrond. Na haar masters International een gedetailleerde planning van hoe je het het zetje in de rug dat ze nodig hebben om Marketing en Business Communications gaat aanpakken. Ook bovenstaande doel- aan de slag te gaan. Mochten jullie meer and PR heeft ze zich in eerste instantie op stelling kan nog een stuk specifieker wor- tips hebben voor bepaalde onderwerpen, een carrière in de internationale marketing den gemaakt. specifieke boeken of online artikelen op gericht en pas later op een vertaalcarrière. Aan de hand van een SWOT-analyse kun het gebied van marketing die jullie graag Op haar website www.marketingtipsfor je ontdekken in welke opzichten je uniek in de Linguaan zouden terugzien, neem translators.com geeft ze allerlei marketing- bent, waardoor het makkelijker voor je dan gerust contact op met de redactie! ■ tips voor freelance vertalers. wordt om een nichemarkt te ontdekken en de klanten te benaderen die jouw diensten Signalement Voor vertalers die steeds blijven aanhikken het hardst nodig hebben. Je analyseert je The Marketing Cookbook for Translators! tegen het opstellen (en daadwerkelijk uit- sterke punten, je zwakke punten, welke Foolproof Recipes for a Thriving Free - voeren) van een gedegen marketingplan, kansen er zijn voor jouw bedrijf en tot slot lance Career kan dit boek een handig startpunt zijn. welke bedreigingen of concurrenten er zijn Auteur: Tessy Whitty Zoals de titel al zegt, zijn de marketingtips voor jouw bedrijf. Op basis van de resulta- Uitgeverij: CreateSpace Independent in de vorm van een kookboek gegoten met ten van de analyse kun je jouw USP’s Publishing Platform, 27 november 2014 recepten, ingrediënten, hoofdgerechten en (unique sellingpoints) opstellen, die je ver- ISBN: 978 15 025 0779 2 voorgerechten. Het boek bestaat uit negen volgens gaat gebruiken bij je marketing. Paperback, 280 blz. hoofdstukken. Na het opstellen van SMART-doelstellin- Ca. € 23,- linguaan 3 | 2015 29 hiëronymusdag Hiëronymusdag 2015 gen. Zijn specialisatiegebieden zijn de mo- Ochtendprogramma Hiëronymusdag 2015 derne literatuur en cultuur van Spanje en Datum zaterdag 17 oktober 2015 Spaans-Amerika. Behalve wetenschapper 09.30 – 11.00 Het nieuwe Plaats ‘Zaalverhuur 7’ is hij actief als literair vertaler, criticus en PE-puntenbeleid Boothstraat 7 schrijver. Zijn speciale belangstelling gaat Mirjam Lely-Schuurman, jurist en teamlei- 3512 BT Utrecht onder meer uit naar de receptie van de der, en stafmedewerker Femke van der Info www.zaalverhuur7.nl Spaanse en Spaansamerikaanse literatuur Lans van de Raad voor Rechtsbijstand, www.ngtv.nl in Nederland en popmuziek in de literatuur. belast met de uitvoering van de Wet be- PE voor deze studiedag Van zijn vele vertalingen en publicaties is zijn ëdigde tolken en vertalers (Wbtv) geven worden PE-punten laatste het essay Schrijven als een ander. een Powerpoint presentatie waarin zij ant- toegekend Over het vertalen van literatuur, dat het uit- woord geven op de vele vragen die onder gangspunt zal zijn van zijn presentatie. tolken en vertalers leven over het nieuwe gedigitaliseerde PE-puntenbeleid. ter training at the ICC, the use of new tech- 16.00 – 17.00 Harry Knipschild Het Besluit permanente educatie Wbtv is nologies as well as the importance of coo- Dr. Harry Knipschild is historicus en als dit jaar in werking getreden. Daarin staat peration between interpreters and the docent geschiedenis verbonden aan de dat de tolk of vertaler zelf zijn PE-punten parties to the proceedings in ensuring ef- Universiteit Leiden. Zijn grote passie is in een door de Raad ter beschikking ge- fective courtroom communication.” popmuziek. stelde beveiligde persoonlijke digitale om- Bij Radio Veronica was hij producer van geving moet registreren. 13.00 – 14.00 Lunch het programma Veronica’s Rhythm & Blues Hop (1964-1972), dat gepresenteerd werd 11.00 – 12.00 Ellen Moerman door Joost den Draaijer (Willem van Koo- Het lijkt alsof de afnemers van tolken en Middagprogramma ten). Hij heeft voor diverse tijdschriften over vertalers nog steeds voor een dubbeltje op popmuziek geschreven, waaronder Tuney de eerste rang willen zitten. De situatie 14.00 – 15.00 Thijs Pollmann Tunes, Hitweek, Muziek Expres. wordt in Engeland, en ook in Nederland, Meer dan 70 jaar na het Duitse origineel Knipschild was werkzaam bij de grote pla- met de dag ingewikkelder. Deels omdat de verscheen op 17 oktober 2014 de eerste tenmaatschappijen. Hij was direct betrok- tolken elkaar in de haren blijven zitten, Nederlandse vertaling van Joseph und ken bij de carrière van honderden artiesten, deels omdat ze onzakelijk zijn, deels seine Brüder van Thomas Mann. De mo- onder wie Sandy Coast, Herman van Veen omdat beide landen bezeten zijn van de numentale hervertelling van het Bijbelver- en ABBA. privatisering en geen politicus zal willen haal is in alle wereldtalen vertaald, maar In 2010 publiceerde hij het boek, Money toegeven dat deze privatisering financieel nog niet in het Nederlands. Money Money? Verhalen uit de geschiede- en organisatorisch rampzalig is. Vertaler en neerlandicus Thijs Pollmann nis van de popmuziek. (1939), is emeritus hoogleraar in de taal- In zijn geanimeerde audiovisuele presentatie 12.00 – 13.00 Andrew Constable, kunde aan de Universiteit Utrecht. Toen hij neemt hij ons mee naar de wereld van ver- Interpreter at the International met pensioen ging, vatte hij het idee op om taalde popteksten, zoals die door veel zan- Criminal Court Thomas Manns magnus opus te vertalen gers in de naoorlogse tijd werden vertolkt. “In this presentation I will firstly examine en werkte er tien jaar aan. De achtergron- Met historische zelden vertoonde opnamen. the jurisdiction and language regime of the den van dit vertaalproces toegelicht. International Criminal Court, before focu- 17.00 – 18.00 Borrel sing on the specific challenges of interpre- 15.00 – 16.00 Maarten Steenmeijer ting in international criminal proceedings. Prof. Dr. Maarten Steenmeijer is verbon- Key issues addressed will include interpre- den aan de Radboud Universiteit Nijme-

30 linguaan 3 | 2015 pe-punten

Registreren van PE- inschrijving toont het portaal het aantal ge- gegevens zijn altijd openbaar: naam, registreerde PE-punten. Het systeem Wbtv-nummer, afgiftedatum Verklaring punten online in het houdt daarbij rekening met de inschrijfpe- omtrent het gedrag, vaardigheden en ta- nieuwe portaal van het riode en het maximaal aantal PE-punten lencombinaties, eventuele specialisaties per categorie dat meetelt bij de beoorde- en de beëdigingsdatum. Rbtv. Aanmelden met ling van uw verzoek tot verlenging. U heeft DigID noodzakelijk. Een dus in één oogopslag een overzicht van Beschikbaarheid voor afnemers het aantal geregistreerde PE-punten. In ‘Mijn Wbtv’ kunt u aangeven voor welke samenvatting. afnemers u beschikbaar bent om opdrach- Beheren van uw persoonlijke ten uit te voeren. U kunt dat in het portaal Overzicht van uw inschrijving(en) gegevens eenvoudig met vinkjes aangeven. Op uw startpagina van ‘Mijn Wbtv’ ziet u Uw gegevens kunt u eenvoudig via uw een overzicht van al uw inschrijvingen. eigen digitale portaal aanpassen. De ge- Verzoek indienen Hier ziet u per inschrijving of u in het Rbtv wijzigde gegevens zijn via het portaal di- Wilt u een verzoek tot inschrijving, uitschrij- of op de Uitwijklijst staat, of er specialisa- rect te zien en een dag later in het ving, verlenging of specialisatie indienen? ties zijn en wat de einddatum is van de in- internetregister. Ook dat kunt dit u via ‘Mijn Wbtv’ doen. schrijving. Uw gegevens wel of niet openbaar (bron: NGTV-webredactie) Inzien en registreren PE-punten U kunt zelf aangeven welke gegevens In ‘Mijn Wbtv’ registreert u uw PE-punten zichtbaar mogen zijn voor afnemers en en uploadt u de verplichte bijlage(n). Per welke niet. Alleen de minimaal verplichte

(ADVERTENTIE)

INPUT Hapklaar!

Met alle plezier zet ik mijn creativiteit en ervaring in voor uw onderneming of project. Of het nu gaat om de vormgeving van sterke logo’s, complete corporate identities, wervende (bedrijfs) brochures, informatieve magazines of inzichtelijke infographics. DESIGN Zowel in digitale als gedrukte vorm.

Kijk eens op www.ernstdejonge.nl In 33 seconden krijgt u een beeld van mijn ontwerp- werk. Extra voorbeelden zijn te vinden in ‘Portfolio’. Neem gerust contact op voor antwoord op uw vragen of voor een vrijblijvende offerte! OUTPUT //////////////////////////////////////////////// Ernst de Jonge Visuele Communicatie Ontwerpbureau voor heldere grafische oplossingen Callenburgstraat 19a • 3134 GA Vlaardingen • 010 435 67 58 [email protected] • www.ernstdejonge.nl

linguaan 3 | 2015 31 verenigingsnieuws

Heleen en Willem op een wandeltocht in 2000 in de Alpujarras (Spanje).

daar veldwerk deed als student geologie inneringen mij hielpen het verdriet over het Boekje en later maakten wij er langeafstandswan- verlies van Heleen te verwerken. delingen en bezochten we tientallen ste- Ik draag dit boekje op aan Annemarie Herinneringen den. Daarvan hebben wij verslag gedaan en aan mijn zonen Kasper en Menno die aan Spanje op onze website www.casacultural.nl. op enkele vakanties naar Spanje meegin- Toen wij in 1997 naar Amsterdam ver- gen en onze passie voor dit land begrijpen In onze vorige Linguaan meldden wij huisden besloten wij onze kennis van het en waarderen. Mijn vriend Karel de Greef het overlijden van collega Heleen Pee- Spaans op te frissen. Met haar fenome- ben ik veel dank verschuldigd voor het ters, secretaris van de Literaire Sectie. nale gevoel voor taal liet Heleen mij ver nauwgezet corrigeren van de tekst. ■ Heleen en haar man Willem waren ge- achter zich en rondde zij de vertalersoplei- fascineerd door Spanje, dat zij frequent ding af toen ze de zestig al was gepas- Lezers van de Linguaan kunnen het bezochten. Het overlijden van Heleen seerd. Als beëdigd vertaler vertaalde zij boekje ‘Herinneringen aan Spanje’ heeft Willem ertoe gebracht zijn herin- zowel officiële documenten als enkele downloaden vanaf: neringen aan dit land op schrift te stel- romans. Nadat Heleen in mei 2015 was http://tinyurl.com/ntr8zfp len. Een waardevol en onderhoudend overleden, deed haar vriendin en collega- (wachtwoord: Felechosa). tijdsdocument. vertaler Annemarie de Waard mij de sug- gestie om mijn herinneringen aan Spanje Reacties aan Willem zijn welkom. TEKST WILLEM PEETERS op te schrijven omdat zij, veel jonger dan Zijn e-mailadres is: ik, die verhalen uit de vorige eeuw, uit dat [email protected] Spanje heeft op mijn vrouw, Heleen, en mij andere Spanje, interessant vond. Ik begon een onuitwisbare indruk gemaakt. In de met enige aarzeling, maar ontdekte dat het jaren zestig vergezelde Heleen mij toen ik oproepen en op schrift stellen van die her-

32 linguaan 3 | 2015 kringen en secties

Onderhandelen is elkaar Ook zijn de vier onderhandelingstypes uit Kring Rotterdam ontmoeten de klassieke trainingsliteratuur aan bod ge- Het was duidelijk de bedoeling om zelf aan komen. De bullebak, de ondervrager, de Workshop de slag te gaan. Na een korte introductie afstandelijke en de arme ik speelden een onderhandelen over onderhandelen vertelde elke deelne- rol in een rollenspel waarbij de types eerst mer wat hij of zij zo moeilijk vond aan on- tot in het extreme werden uitgespeeld om o.l.v. van kringlid derhandelen. Door elkaar heel concrete daarna als vanzelf ergens in het midden uit vragen te stellen konden de deelnemers te komen. Laurian Kip ervaren wat hun onderhandelingsstijl was Veel vertalers zijn zeer goede vaklie- Kringlid Laurian Kip gaf een workshop en hoe ze deze konden inzetten om het den, maar vinden onderhandelen heel erg over onderhandelen. Over hoe je per- onderhandelingsspel (in hun voordeel na- moeilijk. Op verzoek van velen zal er zeker soonlijkheid je stijl bepaalt, en hoe je tuurlijk!) te spelen. Hierbij konden de deel- nog een vervolg komen. daarmee, als je je daarvan bewust bent, nemers leren van elkaars ervaring en je voordeel kunt doen. kennis. Programma kring Rotterdam najaar 2015 TEKST GRETA VERCRUyCE Mensen die spelen zijn slimmer Ondertussen zijn er al vergevorderde plan- Het is inmiddels wetenschappelijk bewe- nen voor ons jaarlijkse Kringuitje. Dit jaar aurian Kip is sinds 1995 zelf- zen dat mensen die zichzelf de gelegen- willen we graag naar de tentoonstelling ‘De standig vertaalster, eerst in heid geven om te spelen meer Aanval’ over het bombardement van Rot- Antwerpen en sinds 1998 in mogelijkheden paraat hebben om met de terdam in de Onderzeebootloods met L Rotterdam. In de loop der realiteit om te gaan. Het belangrijkste on- rondleiding van de vertaler Duits-Neder- jaren heeft ze zich steeds meer toegelegd lands die aan de tentoonstellingsteksten op meertalige redactie. Daarnaast is ze heeft gewerkt. In de volgende Linguaan ook docent bij de hbo-vertaalopleiding van volgt ongetwijfeld een verslag van deze de LOI, onder andere in ondernemersvaar- Onderhandelen unieke gelegenheid. digheden. Als zelfstandig vertaalster is on- Daarnaast willen we in het najaar 2015/ derhandelen haar natuurlijk niet vreemd. In ervaren als een voorjaar 2016 nog de volgende bijeenkom- deze workshop wilde ze de workshopdeel- sten organiseren: nemers laten zien hoe hun persoonlijkheid spel waar je goed • een workshop ‘Work-Life Balance voor hun onderhandelingsstijl bepaalt en … hoe in bent zzp’ers’ door PhD-student Anne Annink je hiermee je voordeel kunt doen. (Erasmus Universiteit Rotterdam); • een workshop ‘Schrijfvaardigheid Neder- Onderhandelen is voor iedereen derdeel van de bijeenkomst bestond dan lands’ van schrijftrainer en auteur Suzanne Onderhandelen doen we allemaal. Het ook uit de rollenspellen en andere spellen Meyles; hoort bij het leven, van onderhandelen waarbij de deelnemers zich niet alleen • en op veler verzoek: een vervolgwork- over de vakantiebestemming tot onder- bewust werden van hun eigen lichaams- shop ‘Onderhandelen’ van Laurian Kip; handelen over de prijs van de verbouwing. houding, maar ook van de wisselwerking • ten slotte willen we graag iemand van het En we hebben allemaal onze eigen stijl tussen hun eigen houding en de houding Rbtv uitnodigen voor een gastlezing en van onderhandelen, een manier waarmee van de onderhandelingspartner. demonstratie over het nieuwe PE-platform. we de resultaten krijgen die we voor ogen Zo was daar het spelletje met het krijtje. hebben, bewust of onbewust. Zo bezien Een van de deelnemers, Christy de Back, Heeft u vragen over deze activiteiten? Of zijn we allemaal goed in onderhandelen. vertelt daarover: “Ik vond het spel met dat wilt u van ons horen zodra we een datum Maar zo ervaren velen van ons dat niet. krijtje heel waardevol en leuk! In teams van hebben geprikt? NGTV-leden uit de regio De hamvraag tijdens deze workshop was twee mensen kreeg je één krijtje en elk Rotterdam en daarbuiten zijn van harte dan ook: hoe kun je ervoor zorgen dat je een aparte geheime opdracht met dat ene welkom. Stuur gerust een email aan: onderhandelen ervaart als een spel waar krijtje. Je wordt dan geconfronteerd met je [email protected] ■ je goed in bent, als een spel waarvan je de eigen verwachtingen van hoe de ander spelregels beheerst en, bij voorkeur, ook gaat reageren, maar die verwachtingen toepast zoals bij jou hoort? bleken helemaal niet te kloppen!” linguaan 3 | 2015 33 kringen en secties

maal kan betekenen. Dit levert scholings- activiteiten op die perfect toegesneden zijn op de vertaalpraktijk. De uitwerkingen staan op de NGTV-site tot de beschikking van alle leden van de Taalkring. Na een gezellige pauze vond het brainstormgedeelte plaats. Hierover had ondergetekende de leiding. Om de voorstelronde soepel te laten verlopen, had ik een formulier voorbereid als leidraad van wat iedereen over zichzelf zou vertellen. Er zouden uitsluitend kerngegevens worden genoemd: wie ben ik, wat doe ik, wat kan ik goed, wat zou ik hier bij willen leren, ken ik mensen die als spreker bij een bijeenkomst op zouden kunnen treden. Vooraf- gaand aan het invullen van het formulier heb ik middels een PowerPoint-presentatie getracht duidelijk te maken dat de activitei- Taalkring Frans bijeen op 12 juni. ten van de Taalkring Frans het resultaat moeten zijn van samenwerking binnen de naast wilden wij ook de tijd nemen voor kring. Daarbij speelt de wil om kennis te Franse kring een voorstelronde en ons beraden over delen een grote rol, en Loes Suerink kan een zinvol programma voor de volgende in dat opzicht voor ons een lichtend voor- Meer diploma’s, bijeenkomsten. Ondanks het feit dat veel beeld zijn. Hierbij is het natuurlijk ook van en een brainstorm collega’s in diezelfde week op woensdag groot belang dat wij elkaar leren kennen. al een dag hadden opgeofferd om naar de Ik heb ook benadrukt dat de diversificatie In de bijeenkomst van 12 juni maakte de protestbijeenkomst te gaan en ondanks van onze activiteiten ons weerbaarder zou Franse kring af waar hij in de bijeen- het schitterende weer en de verleidelijke maken. Hierna vulde iedereen het formu- komst daarvoor aan was begonnen: di- terrasjes, was de opkomst goed te noe- lier in en volgde de voorstelronde. ploma’s vertalen. Daarna begaf de kring men: wij waren met z’n 26-en, in de grote Die voorstelronde bracht het volgende zich in een brainstorm om ideeën voor zaal van de Kargadoor in Utrecht. aan het licht: de overgrote meerderheid het komende seizoen op te doen. Onze collega Loes Suerink van vertaal- van de deelnemers is beëdigd en op zoek bureau Idem Dito had opnieuw de leiding naar activiteiten van juridische aard; de TEKST BRIGITTE DANKERS over het gedeelte betreffende de diplo- ervaringsniveaus variëren sterk, van ‘oude ma’s. Dankzij haar uitstekende digitale rotten’ zoals ik, tot een die nog moet en jaar na zijn start kwam op voorbereiding hebben wij de drie reste- slagen voor haar opleiding; er is ook 12 juni de Taalkring Frans rende diploma’s op een overzichtelijke ma- belangstelling voor onderwerpen van weer bijeen. Deze derde bij- nier, zin voor zin, door kunnen nemen. niet- juridische aard, zoals transcreation en E eenkomst was gewijd, zoals Daarbij zijn diverse oplossingen vergele- redigeren. Ook kwamen er een paar de tweede in januari, aan het vertalen van ken, valkuilen ontdekt en problemen opge- ‘mogelijke sprekers’ naar boven. Helaas diploma’s naar het Frans. Voor dit thema lost. Het was wederom zeer leerzaam en, hadden wij weer te weinig tijd om tot een was opnieuw gekozen omdat wij in januari verrassend genoeg voor zo’n droog onder- beslissing te komen omtrent de volgende niet genoeg tijd hadden om drie van de werp, regelrecht boeiend! De sfeer was bijeenkomst, maar wij hebben meerdere vier gemeenschappelijk vertaalde di- ook erg goed. Wij zijn Loes Suerink enorm ijzers in het vuur. Een paar deelnemers ploma’s plenair te bespreken. Aangezien dankbaar voor haar geweldige inzet, waar- sloten de middag af in de bar van de die januaribijeenkomst een groot succes bij zij een uitstekend voorbeeld heeft ge- Kargadoor. Wij kijken met voldoening terug was, vonden wij het een goed idee om in geven van wat een collega die bereid is op een aangename en zeer zinvolle juni het goede werk af te maken. Daar- om haar/zijn kennis te delen voor ons alle- bijeenkomst! ■

34 linguaan 3 | 2015 kringen en secties

Kring HIS MASTERS ByTE West-Brabant TEKST CHRISTOPH BOUTHILLIER & Zeeland Tongbraille Slechthorend? Geen zin of mogelijk- Geschiedenis in heid voor een oorimplantaat? Oor- zenuw werkt niet meer? Er is enige Geertruidenberg hoop. De heren Williams, Stone-Roy De vertalers uit het zuidwesten van ons en Moritz van de Colorado State Uni- land kwamen bij hun jaarlijkse uitstapje versity hebben een prikkelchip ter dit jaar terecht in Geertruidenberg, ‘Hol- grootte van een creditcard bedacht, lands oudste stad’. voorzien van 5 rijen van elk 20 elek- trodes. Deze ‘vertalen’ audiogeluid TEKST INEKE WILLEMS FOTO WIKIPEDIA naar tongprikkelende patronen. De onderzoekers denken en hopen dat oewel de datum, 19 juni, gezien het enorm grote aantal ze- tegen de zomer aanleunde, nuwcellen in de tong de patiënt uit- deed het weer dat helaas eindelijk, na voldoende oefening, H niet. Maar op een paar ver- woorden zal kunnen begrijpen. Zie waaide druppels na, hielden we het geluk- http://source.colostate.edu/words- kig wel droog. mouth-csu-device-lets-hear-tongue Ons jaarlijkse zomeruitstapje was dit jaar Het stadhuis van Geertruidenberg. in Geertruidenberg, Hollands oudste stad. Wees mijn oog! Een kwalificatie die ook de stad Dordrecht De laatste restauratie vond plaats in de Blind? Slechtziend? Vervuld met de zich toe-eigent, maar alleen maar omdat jaren negentig en op dit moment is de kerk wens naar het lezen/begrijpen van Geertruidenberg inmiddels in Noord-Bra- ‘definitief’ protestants. Nadat we in de kerk het opschrift op een verpakking, het bant ligt. Vroeger lag het in het Graafschap de verschillende ornamenten, grafborden herkennen van de kleur van een Holland. en tekstborden hadden bekeken, zijn we kledingstuk, de beschrijving van de Geertruidenberg kreeg in 1213 stads- nog even afgedaald naar de crypte. Heel omgeving waarin men zich bevindt? rechten, acht jaar eerder dan Dordrecht. bijzonder om te zien! Een geniale en sociale oplossing is Het uitstapje begon met koffie en wat lek- Daarna volgde een rondleiding door de letterlijk ‘in het zicht’ gekomen. De kers, in een middeleeuwse kelder van ‘Inn stad, met een uitleg over de vestingwallen Deen Hans Jørgen Wiberg bedacht de vijf sinnen’. Een gezellige, historische en de functie die de vele oude gebouwen “Be my eyes” een app waarbij de locatie, die werkelijk helemaal vol hangt voorheen hadden. De rondleiding eindigde blinde een oproep aan duizenden met kruisbeelden, wijwaterbakjes, engelen in het stadhuis, een prachtig bewaard ge- vrijwillige deelnemers doet uitgaan. en heiligenbeelden. bleven gebouw, waar oude seccoschilde- Zodra zich iemand meldt, richt de Na een uurtje werden we daar opge- ringen getuigen van het feit dat het na de blinde zijn smartphone op het voor- haald door een gids, die ons eerst mee- reformatie door de katholieken als schuil- werp. De vrijwilliger ziet het live- nam naar de fraaie Geertruidskerk. Hij kerk werd gebruikt. beeld op zijn scherm verschijnen en vertelde over de roerige geschiedenis van Het uitje werd afgesloten met een heer- leest de tekst voor, benoemt de de kerk, vanaf de elfde eeuw gebouwd ter lijk en gezellig etentje in het ‘Bergsch kleur of beschrijft de zichtbare om- vervanging van de kapel die daar op initia- Backhuys’. Voorheen een paardenstal, geving. Een soort Skype dus maar tief van de heilige Gertrudis van Nijvel was maar gelukkig was daar qua inrichting en dan als hulpverlening. Ik vind dit (a) neergezet. De kerk werd in de loop der tijd eten niets meer van te merken. ■ slim bedacht en (b) bijzonder waar- een aantal keren beschadigd door brand devol en nuttig. Kijk naar www. en oorlogen, en weer hersteld. Ook ging hij bemyeyes.org en meld je aan. regelmatig over van katholieken naar pro- testanten en vice versa. linguaan 3 | 2015 35 kringen en secties

hoofdletter te schrijven. Het werd dus bij- mensen met deze ziekte letterlijk alle voe- Medische sectie voorbeeld de ziekte van down. ding (suikers) weer uitplassen. De levens- De huidige trend is om alles aan elkaar verwachting in die tijd was erg kort; binnen Medische te schrijven zonder streepjes. Sommige drie maanden of een half jaar waren de pa- terminologie, en lange, samengestelde woorden zijn bijna tiënten overleden. niet meer te herleiden. Wat moet er wor- De oorzaak van de ziekte werd ontdekt de geschiedenis den gedaan om hier nog een systeem in door Paul Langerhans. Hij ontdekte dat de aan te brengen? Een optie van Van den alvleesklier vreemde, afwijkende cellen van diabetes Eerenbeemt is om een eigen spelling in te had in de vorm van eilandjes. De Medische Sectie kwam bijeen op de voeren naast het groene boekje: ‘vaktaal- Banting, een Canadese chirurg, ont- zeer warme middag van vrijdag 26 juni spelling’. De taalunie heeft toestemming dekt samen met Best, zijn student, een 2015. De verrassende locatie – een gegeven om de Pinkhof hiervoor te gebrui- verband tussen diabetes en de eilandjes sfeervolle zolderverdieping – was een ken om uitleg te geven. Net als bij de bio- van Langerhans en het lukt hen uit deze ware uitdaging: slechts na een bijzon- logie is het nu ook in de geneeskunde eilandjes de stof te isoleren, die bekend der steile klim bereikbaar. Er stonden toegestaan eigen spellingsregels te hante- werd als insuline. De uit runderen geïso- twee lezingen op het programma: een ren, waardoor toch weer hoofdletters en leerde insuline bleek ook bij mensen effec- voordracht over medische terminologie streepjes zijn toegestaan. Geadviseerd tief te zijn. door Arnoud van den Eerenbeemt, me- wordt om bij twijfel met de klant te overleg- Er zijn twee vormen van diabetes. Als disch terminoloog, en een voordracht er sprake is van diabetes op jonge leeftijd, over de geschiedenis van de ziekte dia- is dit mellitus type 1. Dit is de ongunstigste betes mellitus door dr. Guus Hulst, In geneeskundige variant, waarbij kinderen geen insuline internist. aanmaken. Mensen die op oudere leeftijd teksten zijn hoofdletters diabetes krijgen, hebben mellitus type 2. TEKST CHRISTA RATSAK en streepjes toegestaan Dit type diabetes (ouderdomsdiabetes) wordt gedeeltelijk bepaald door erfelijk- erminoloog Van den Eeren- waar de algemene heid, maar wordt voor een groter deel be- beemt studeerde Scandina- spellingsregels die paald door de wijze waarop iemand met vische taal en literatuur in zijn lichaam (ongezond eten, weinig li- T Utrecht en is bij Pinkhof be- afwijzen chaamsbeweging, roken) omgaat. Het li- gonnen als lexicografisch redacteur. chaam maakt wel insuline aan, maar het Als taalkundige houdt hij zich vooral bezig lichaam vraagt zoveel insuline, dat er een met de toepassing, de uitspraak en spel- gen. Je kunt dan naar Pinkhof verwijzen tekort ontstaat waardoor er te veel suiker ling. Zeker met de digitalisering in de zorg omdat het vaktaalspelling betreft die is toe- in het bloed blijft zitten. is het belangrijk dat dezelfde termen wor- gelaten voor medisch Nederlands. De kans bestaat dat in de toekomst, den gebruikt. dankzij voortschrijdend medisch inzicht, Door middel van een quiz passeerden Insuline diabetes type 1 zal verdwijnen. In Neder- vele terminologische hersenkrakers de In de tweede lezing wist internist Guus land wordt aan het Leids Universitair Me- revue. Menig kandidaat was daarna gerad- Hulst toehoorders te trakteren op een fas- disch Centrum baanbrekend onderzoek braakt, maar beschikte tegelijkertijd ook cinerende en duidelijke uiteenzetting over verricht. Daar is een methode ontwikkeld over veel inzicht in het hoe en waarom van de zegetocht van insuline, the miracle die in staat is het mechanisme dat tot de het vertalen van medische (en vooral La- drug. ziekte leidt, te elimineren of te onderdruk- tijnse) woorden en begrippen. Diabetes mellitus betekent letterlijk: ken. In 1995 heeft een grote wijziging in spelling zoete doorstroming. In de tijd van de Grie- Beide sprekers waren zeer onderhou- plaatsgevonden. Bijvoorbeeld re-integre- ken en Egyptenaren werd de bloedsuiker dend, waardoor de meest uiteenlopende ren met streepje en zonder trema, maar getest door een vinger in de urine te stop- onderwerpen de revue zijn gepasseerd reïncarnatie zonder streepje en met trema! pen en dan te kijken of het een zoete (Wall-E, valeriaanzucht, gekke koeien, Spelling is dus niet altijd consequent. Ook smaak had. Een andere methode was de Spaanse graan, feut, pangram, rijke pa- werd in 1995 besloten om alle naar perso- urine buiten te zetten en dan kijken of de tiënten met te veel goud, Lazarus, weer- nen vernoemde termen niet meer met een vliegen erop afkwamen. Dit komt omdat wolven, prikkeldraad). ■

36 linguaan 3 | 2015 kringen en secties

nator), Els Hendriks, Kriszta Liesting-Bog- nar en Marianne Middelbeek (de laatste drie als reguliere bestuursleden).

Deskundigheidsbevordering Op zaterdag 30 mei 2015 kwamen de bij de kring aangesloten tolken en vertalers bijeen bij Schouwburg Ogterop in Meppel. Louwrens Hacquebord, hoogleraar aan de Rijksuniversiteit Groningen, gaf een bijzondere lezing over het onderzoeksproject Smeerenburg, van zeventiende-eeuwse walvisvaarders en de Noordse Compagnie tot de huidige strijd om grondstoffen in het Noordpoolgebied. Hacquebord maakte net na de perestrojka deel uit van een Neder- lands-Russische expeditie naar Het Be- houden Huys, dat in 1596-1597 op Nova Zembla stond. Eerder werden al workshops aangeboden over onder andere ondertitelen, nota- Hacquebord signeert zijn nieuwste boek Wildernis, woongebied en wingewest. tietechnieken voor tolken, mensenhandel (strafrecht), factureren, nieuwe media, co- VVTNN-leden over zaken die VVTNN be- öperaties en PZO. Introducés zijn bij deze Kring Noord- en treffen. Over onderwerpen die alle kringle- bijeenkomsten welkom als zij lid zijn van den aangaan, wordt tweemaal per jaar het NGTV. Oost-Nederland overlegd tijdens de rondetafelbespreking. VVTNN en NGTV Alle leden kunnen hierbij meepraten. De Plannen voor het najaar Kring Noord- en Oost-Nederland heeft ook Najaarsbijeenkomst op een zaterdag in In deze bijdrage een uiteenzetting over een besloten groep op LinkedIn waarin in- september of oktober. Van 13-17 uur in de relatie tussen de VVTNN en het formatie gedeeld kan worden. Meppel, mogelijk in schouwburg Ogterop. NGTV, een verslag van een bijeenkomst VVTNN kent statuten en een bestuur. Met een interessante workshop/presenta- op 30 mei, en een overzicht van de plan- De huidige kringcoördinatoren zijn tevens tie van een strafrechtadvocaat en een nen voor het najaar. VVTNN-bestuurslid. Zij spannen zich on- rondetafelbijeenkomst. Bij deze of een vol- bezoldigd in om de bijeenkomsten naar te- gende bijeenkomst zal ook een vertegen- TEKST AGNES ROOZEVELD vredenheid van alle leden te organiseren, woordiger van Concorde een toelichting houden de correspondentie en de leden- komen geven op het oproepbeleid en de p drie na zijn alle kringleden administratie bij en voeren de boekhou- tariefstelling. ook lid van VVTNN, de Ver- ding uit. Aangezien zij allen NGTV-lid zijn, Voor november staat een excursie naar eniging Vertalerscontact en doen zij op evenementen als de MKB-Be- de rechtbank op het programma. Met de O Tolkenpool Noord- en Oost- drijvendag Internationaal in Leeuwarden Rechtbank Noord-Nederland zijn wij al an- Nederland. Deze situatie is historisch zo en de Bedrijven Contactdagen in Assen derhalf jaar in gesprek over een voorlich- gegroeid. VVTNN bestaat louter uit NGTV- hun best ook de naam van het genoot- tingsbijeenkomst voor tolken en vertalers. leden die lid zijn van de kring. Zij betalen schap te promoten. Hierbij zullen wij met een rechter en een jaarlijks een extra bedrag, waaruit onder Sinds jaar en dag wordt een aantal vertegenwoordiger van het OM spreken en andere een website en een collectief praktische zaken voor de kring verzorgd gelegenheid krijgen een rechtszaak bij te lidmaatschap van het Platform Zelfstandig door bestuursleden van VVTNN. Het wonen. Wegens drukte bij de rechtbank is Ondernemerschap (PZO) worden bekos- VVTNN-bestuur bestaat nu uit Agnes het bezoek helaas al een paar keer uitge- tigd. In een jaarlijkse alv vergaderen Roozeveld (voorzitter en medekringcoördi- steld. ■ linguaan 3 | 2015 37 kringen en secties

een aparte specialisatie. Uitgeverijen stel- een personeelsblad en een website. Een Literaire sectie len hoge eisen aan de vertalingen; de ver- vriendin zette haar op het spoor van een Het vertalen van talers moeten in staat zijn de originele uitgeverij van ‛romantische lectuur’, ze boeken zo nodig in te korten en te bewer- maakte een proefvertaling en vertaalt romantische ken en zich voorts aan heel wat regels en sindsdien – en al een jaar of twaalf – met voorschriften te houden. Selectie vindt enige regelmaat een ‛Bouquetje’. lectuur plaats door proefvertalingen, die ook voor Opgave kan per mail bij Lucy Pijtter- Leden en belangstellenden worden uit- ervaren vertalers geen gemakkelijke op- sen, [email protected]. Doe dit in ver- genodigd voor een workshop op vrijdag gave zijn! band met de capaciteit van de zaal liefst 13 november over het vertalen van In deze workshop krijgen de deelne- zo snel mogelijk, maar in elk geval vóór 1 romantische lectuur. Hoe vermijd je val- mers van te voren een tekst toegestuurd oktober. De vertaalde teksten dienen uiter- kuilen bij het vertalen van een kiosk - om te vertalen, waarna de resultaten op de lijk 31 oktober te worden teruggestuurd. romannetje? bijeenkomst zelf worden behandeld en de Vermeld bij opgave of je lid bent van deelnemers worden ingewijd in de do’s en het NGTV. De bijeenkomst is voor NGTV- TEKST LUCy PIJTTERSEN don’ts van deze specialisatie. leden gratis. Niet-leden betalen 20 euro, De workshop wordt gegeven door ter plekke contant te voldoen. Voor deze Kioskromannetjes, zoals die van de Bou- Renée Zwijsen. Zij ging na een studie Ne- bijeenkomst kunnen PE-punten worden quetreeks, hebben de naam niemendalle- derlands in de communicatiesector aan aangevraagd. ■ tjes te zijn. Aangename lectuur om een het werk en ging voor een van haar werk- uurtje mee zoet te zijn, maar geen hoog- gevers, een multinational met veel Engels- dravende literatuur. Toch is het vertalen talige medewerkers, naast haar andere ervan bepaald geen sinecure, maar in feite werk ook Engelse teksten vertalen voor

38 linguaan 3 | 2015 kringen en secties

nige dag scheppen we de gelegenheid leden aan onze vormgever werd toege- Jaarlijkse om elkaar persoonlijk te zien of kennis kend, werd nu uitgereikt aan Marnix Pe- met elkaar te maken en dan vooral re- ters, die afscheid nam, na jaren lang als bijeenkomst dacteuren met correctoren (revisoren), en redacteur voor ons blad te hebben ge- Linguaan de correctoren onderling. En dan natuur- werkt en laatstelijk ook als columnist. Wel lijk onze onvolprezen vaste vormgever zal Marnix nog als corrector beschikbaar Op zondag 28 juni vond het derde jaar- Ernst de Jonge. blijven. Ook Patricia van Helsdingen lijkse etentje plaats met redacteuren Het voorafgaande bezoek ’s middags moest wegens drukke werkzaamheden en correctoren van de Linguaan, ook aan het Jenevermuseum te Schiedam elders afscheid van de redactie nemen dit keer in het Griekse restaurant Iro- viel een beetje in het water omdat zich er en kreeg als aandenken een presentje dion te Capelle aan de IJssel. uiteindelijk maar drie personen hadden overhandigd. aangemeld, maar bij de Griek hadden we Wij danken Patricia en Marnix voor Gedurende het hele jaar zijn de onder- met tien personen een geanimeerd ge- hun inspanningen en collegialiteit. ■ linge contacten altijd op afstand, maar zelschap. eens in het jaar en dan liefst op een zon- De Linguaan-schaal, die twee jaar ge- Paul Juten, hoofdredacteur Linguaan.

Versterking redactie De redactie van de Linguaan is op zoek naar NGTV-leden die de redactie van het verenigings- blad willen komen versterken. Iedereen die in de wereld van tolken en vertalers dingen ziet gebeuren en daar graag over wil schrijven wordt hartelijk uitgenodigd zich als nieuwe redacteur te melden. Onze voorkeur gaat uit naar mensen met schrijfervaring. Wij verwachten van de redacteuren dat zij – in overleg – zo’n vier keer per jaar een artikel aanleveren. Hiervoor worden PE-punten toegekend.

Alle achtergronden zijn welkom, maar we doen ook in het bijzonder een beroep op leden die zich als beeldredacteur willen opwerpen, of die zich in willen zetten voor een goede afstem- ming van de Linguaan met de online content van het NGTV. We zijn ook op zoek naar correspondenten die, zonder direct toe te treden tot de redactie, op hun terrein van expertise bijdragen aan de Linguaan willen leveren. Voorbeelden van aan- dachtsterreinen zijn: ondernemerschap, de markt, vertaaltechnologie en vertaalwetenschap.

linguaan 3 | 2015 39 agenda

24-25 september 2015 maal de TiNT-dag. TiNT staat voor Termino- 16-18 oktober 2015 logie in het Nederlandse Taalgebied. ATC conference in Manchester Tijdens deze dag wordt de Nederlandsta- The Language Show De jaarlijkse conferentie van de Britse lige terminologie in een Europese context Als u na het Drongo talenfestival in Utrecht Association of Translation Companies, met geplaatst en een ontmoetingsplaats ge - nog niet op taal bent uitgekeken, kunt u in master classes, themasessies, netwerkbij- creëerd voor iedereen die zich met Neder- Londen nog een feestelijk taalevenement eenkomsten, productdemonstraties en in- landse vaktalen bezighoudt. Interessant bezoeken: de Language Show London. formatiestands. Gericht op vertaalbureaus. voor vertalers, juristen, overheden, termi- Het festival is er voor de taalstudent, de ► http://atc.org.uk/conference/ nologen, ambtenaren, domeindeskundi- taalleraar, de taalprofessional, de werk- programme-2015 gen en wetenschappers. zoekende en de beleidsmaker. Het evene- ► http://tinyurl.com/nqfga7g ment in de Olympia Central duurt drie 25-26 september 2015 dagen, en behalve de 160 stands zijn er ook nog zo’n 60 seminars, workshops en Drongo Talenfestival mini-cursussen te bezoeken. Spoedcursussen Chinees of Arabisch, een ► http://www.languageshowlive.co.uk voorleesestafette, de nieuwste taalweten- schappelijke inzichten, innovatieve tech- 17 oktober 2015 nische snufjes, een heuse Language Research Night, wervelende talkshows en Hiëronymusdag spetterende optredens van wereldsterren Op zaterdag 17 oktober organiseert het als de Turks-Nederlandse zangeres Karsu: NGTV de jaarlijkse Hiëronymusdag. Zie JOHN KEOGH het is maar een greep uit het aanbod. Met het artikel elders in deze Linguaan voor FOTO zo’n zestig exposanten en duizenden be- plaats en programma. zoekers is het Drongo talenfestival in drie ► www.ngtv.nl. jaar tijd uitgegroeid voor Nederland en 9 oktober 2015 Vlaanderen tot een belangrijk taalfestival. Dit keer voor het eerst met een tweedaags “De Mystery Shopper onder de programma in de Utrechtse Jaarbeurs. loep” ► http://www.drongofestival.nl Op vrijdag 9 oktober vindt in Utrecht een bijeenkomst plaats over een onderzoek naar hoe vijf verschillende vertaalbureaus omgingen met een bepaalde tekst, die hun door een zogenaamde klant ter vertaling werd aangeboden. In deze bijeenkomst kunnen deelnemers alle gegevens en bevindingen tot in detail bespreken, ideeën en inzichten uitwisse- 26 oktober 2015 GéRARD COLOMBAT len, en elkaar tips voor verbetering geven. FOTO Het programma bestaat uit drie delen: een Miracles of Human Language presentatie van het onderzoek en de onder- De eerste aflevering van een onlinecursus 8 oktober 2015 zoeksresultaten, daarna naar keuze een van vijf weken gaat vandaag van start. De workshop (waarin de vijf vertalingen worden cursus is als een tour d’horizon langs de Nederlands in de Europese Unie: besproken) of een discussie (over de rela- verschillende linguïstische vraagstukken. terminologische uitdagingen ties tussen vertaalbureaus en hun omge- Sprekers van allerlei talen in de wereld Op donderdag 8 oktober 2015 organiseren ving), en een plenaire bespreking met komen in beeld, alsmede beroemde linguï- NL-Term en het Steunpunt Nederlandstalige conclusies en aanbevelingen. 3 PE-punten. sten als Noam Chomsky en Adele Gold- Terminologie, in Brussel, in samenwerking ► http://www.teamwork-vertaalwork berg. Er is volop gelegenheid om met met het directoraat-generaal Vertaling van shops.nl/events/evenement.php? medestudenten overal ter wereld te com- de Europese Commissie voor de zevende id=115. municeren.

40 linguaan 3 | 2015 agenda

De cursus is gratis, wordt gegeven door 9-10 november 2015 26-27 november 2015 Marc van Oostendorp van de Universiteit van Leiden, en vindt plaats onder auspi- LIT Search final conference Translating and the Computer ciën van Coursera, een organisatie die Presentatie van de uitkomsten van een Een tweedaagse conferentie in Londen wereldwijd academische online cursussen twee jaar geleden gestart project met het over ontwikkelingen en innovatie in de ver- verzorgt. doel een modeldatabank van gecertifi- taaltechnologie. De themasprekers zijn ► http://tinyurl.com/ncmvvh9 ceerde gerechtstolken en -vertalers uit een Richard Brooks van K International en de aantal deelnemende lidstaten ontwikkelen Amerikaanse Vereniging van vertaalbedrij- 29-30 oktober 2015 op een tweedaagse conferentie aan de Ko- ven en Will Lewis van Microsoft Machine ninklijke Universiteit van Leuven in België. Translation. Translating Europe Forum: ► www.arts.kuleuven.be/litsearch en ► http://www.translatingandthe All about youth het artikel elders in de Linguaan. computer.com/ Het Translating Europe Forum 2015 op 29 en 30 oktober is opgezet als een netwerk- 11-12 december 2015 bijeenkomst voor jonge ondernemers, innovatieve onderzoekers en studenten, Literaire Vertaaldagen stagiaires, bedrijven die stageplekken aan- Thema van de 17e editie van dit evene- bieden en werkgevers in de vertaalsector, ment, dat in Amsterdam plaatsvindt, is alles met een nadruk op jong. ‘Verzinnen wat er staat’. Soms heb je als ► http://tinyurl.com/p5b577l vertaler geen idee wat er in je brontekst staat en kun je daar ook niet achter 6 november 2015 komen. En soms weet je heel goed wat er staat maar kun je dat in je eigen taal niet Bijeenkomst Senoca 13 november 2015 zomaar letterlijk opschrijven. Dan moet je Op vrijdag 6 november 2015. Inloop 13.00 dus iets ‘verzinnen’. Verschillende verta- uur; aanvang eerste voordracht: 13:30 uur. Het vertalen van romantische lers zullen elk op hun beurt een aspect Locatie: Instituto Cervantes te Utrecht lectuur behandelen dat met dit thema verband Domplein 3, 3512 JC Utrecht. Sprekers zijn Leden en belangstellenden worden uitge- houdt. Naast de gebruikelijke vertaalwork- Mr. F. Von Hombracht- Brinkman over de nodigd voor een workshop op vrijdag 13 shops worden op zaterdag 12 december nieuwe Nederlandse Arbitragewet en het november over het vertalen van romanti- twee ‘bijzondere’ workshops gehouden, nieuwe NAI Arbitragereglement en Mr. M. sche lectuur. Hoe vermijd je valkuilen bij een workshop ‘Professionalisering’ en Schreuder over het verzekeren van kunst. het vertalen van een kioskromannetje? De een workshop ‘Voorlezen uit eigen (ver- ► [email protected] workshop is een initiatief van de Literaire taal)werk’. Sectie van het NGTV en wordt gegeven ► http://literairvertalen.org 7 november 2015 door Renée Zwijsen, die al een jaar of twaalf met enige regelmaat een ‘Bou- Onze Taal-congres quetje’ vertaalt. Op zaterdag 7 november vindt in Breda ► rubriek ‘Kringen en Secties’ in deze Dit overzicht is met uiterste zorg- het Onze Taal-congres plaats. Dit twee- Linguaan. vuldigheid samengesteld, maar jaarlijkse evenement heeft dit jaar als pretendeert niet volledig te zijn. thema ‘Klinkend Nederlands’. 18-20 november 2015 Evenmin aanvaardt de redactie Verschillende sprekers zullen ingaan op aansprakelijkheid voor onjuist- uitspraak, stemgebruik en de relatie tussen Nordic Translation Industry heden in deze aankondigingen of taal en muziek. Bovendien zijn er optre- Forum veranderingen in het programma dens, onder andere van The Kik. Tijdens Vertalers uit of met banden met de noor- van de in dit overzicht opgenomen de lunchpauze is er een informatiemarkt, delijkste landen van Europa spreken twee evenementen. muziek en een taalquiz. dagen lang over het vak in Reykjavik, ► https://onzetaalwebwinkel.nl/ IJsland. congres-2015 ► http://ntif.se/ntif2015/program/ linguaan 3 | 2015 41 wie-wat-waar

NGTV-WEBSITE 1077 KS Amsterdam Damaris van der Beek (financiën) Startersdag t: 020-6628579 e: [email protected] Sanne van Loosen www.ngtv.nl e: [email protected] e: [email protected] Torenlaan 12 3043 BS Rotterdam SECRETARIAAT Sectie Gesprekstolken Kring Noord-Holland t: 06-48274359 Dik Jan Doets drs. Marleen Weel e: [email protected] Mirella van Kempen Kopvoornvijver 15 West 20-21 Secretariaat NGTV 2492 ML Den Haag 1633 JB Avenhorn Geschillen- en tuchtcommissie Postbus 77 t: 070-4445868 t: 0229-543446 mr. A.A.M. van Gendt B Comm 2300 AB Leiden e: [email protected] e: [email protected] De Botter 7 t: 071-5191070 3742 GA Baarn f: 071-5175835 Sectie Notariaat en Kring Rotterdam t: 035-5336007 e: [email protected] Civiele advocatuur drs. Judith Wegman-Peters t: 06-22011069 drs. Umberto Barelli Ahrdal 2 e: [email protected] Hier kunt u terecht voor o.a.: Nieuwe Looiersdwarsstraat 9 2904 CA Capelle aan den IJssel - vragen over uw lidmaatschap 1017 TZ Amsterdam t: 010-8224521 Prijzencommissie - vragen over de bezorging van t: 06-24719965 e: [email protected] drs. Umberto Barelli de Linguaan e: [email protected] Nieuwe Looiersdwarsstraat 9 - informatie over incasso Kring West-Brabant & Zeeland 1017 TZ Amsterdam - informatie over workshops en Medische Sectie Ineke Willems (1e jaar) t: 06-24719965 cursussen Vera van der Linden Academielaan 31 e: [email protected] - aanmelden voor activiteiten e: [email protected] 4942 VA Raamsdonksveer t: 0162-519420 Toelatingscommissie Vertalers BESTUUR KRINGEN e: inekewillems@willems Carol Stennes BA vertalingen.nl Chasséstraat 88-III e: [email protected] Kring Amsterdam 1057 JJ Amsterdam drs. Helen Porcelijn Ina van Wijk t: 020-6184256 Voorzitter Rio Grande 1 e: [email protected] e: [email protected] Tom Máčel 1186 JK Amstelveen t: 070-3585481 t: 020-6419282 Duitse kring Toelatingscommissie Tolken e: [email protected] e: [email protected] Hiltrud Scheeren-Martens MA drs. Rieky Altay-Dusink HSM Vertaalbureau Julia Culpstraat 32 Penningmeester Kring Arnhem-Nijmegen Willem de Zwijgerlaan 2 7558 JB Hengelo Odile van Ditzhuijzen drs. Kristof Stachowski 5056 XG Berkel-Enschot t: 074-2781733 t: 06-28573746 Romeinenveld 61 t: 013-5116312 e: [email protected] e: [email protected] 6846 CC Arnhem e: [email protected] t: 026-3212200 Commissie Richtlijnen Secretaris e: [email protected] drs. Kay Sachse beëdigde vertalingen Karen Campman Zandgroeve 7 drs. Kristof Stachowski t: 06-51099015 Kring Den Haag e.o. 5658 CE Eindhoven Romeinenveld 61 t: 040-2926532 Tiny Mulder t: 06-41851674 6846 CC Arnhem e: [email protected] Loosduinsekade 324 e: [email protected] t: 026-3212200 2571 CD Den Haag e: [email protected] Algemeen bestuurslid t: 070-3454587 Poolse kring Wilma Tacoma e: [email protected] drs. Kristof Stachowski REDACTIES t: 06-54694568 Romeinenveld 61 e: [email protected] Jolanda Ammon 6846 CC Arnhem Redactie Linguaan Westduinweg 10 t: 026-3212200 drs. Paul Juten COLLEGE VAN ADVIES 2583 EG Den Haag e: [email protected] e: [email protected] t: 070-3521888 drs. José Bibián Lamarca e: [email protected] Turkse kring Webredactie Herenstraat 41 drs. E. van den Broek e: [email protected] 3512 KB Utrecht Kring Hilversum-Utrecht Ruyschstraat 8hs t: 06-13192313 drs. Christine Witmer 1091 CB Amsterdam NGTV-nieuwsbrief e: [email protected] Sint Hubertuslaan 3 t: 020-6658496 e: [email protected] 3721 CC Bilthoven e: [email protected] SECTIES – KRINGEN – t: 030-2252595 VOOR NGTV-LEDEN COMMISSIES e: [email protected] Portugese kring BESCHIKBARE DIENSTEN Neeltje van Duijn MA Literaire sectie Kring Midden- en Oost-Brabant Bloemgracht 298 Incasso drs. Lucy Pijttersen Krystyna van Eggermond 1015 TV Amsterdam Flanderijn & Van den Borg Incasso Verzetsstrijderslaan 69 (kringcoördinator) e: [email protected] en Gerechtsdeurwaarders 9727 CC Groningen t: 06-53530777 e: [email protected] Postbus 307 t: 050-5272345 e: [email protected] www.taalkringportugees.nl 8440 AH Heerenveen e: [email protected] t: 088-209 2828 Marianne Wijnands (contact - Spaanse kring Contactpersoon: Sectie Conferentietolken persoon en medecoördinator) mr. Nuria Málaga Carril dhr. Feike Lousma Eva Bodor t: 06-29023513 Reijereserf 8 e: [email protected] Van Zaeckstraat 21 e: marianne.wijnands@ 3755 XE Eemnes www.flanderijn.nl 2596 TP Den Haag wigant-translations.nl e: [email protected] t: 070-3990732 Juridische ledenservice e: [email protected] Kring Noord- en Oost-Nederland Franse kring Zandhuis Advocatuur drs. Agnes Roozeveld Marie-Louise van Brouwershaven mr. M.A.I.M. Zandhuis Sectie Gerechtstolken (voorzitter, mede-coördinator) Blekershof 22 Bouwerij 97c Kevork Manuelyan Beilerweg 4 6573 WT Beek Ubbergen 1185 XW Amstelveen Hoofdweg 13 9418 TE Wijster e: [email protected] 1175 KL Lijnden t: 06-30702655 Papier voor beëdigde t: 023-5552095 e: [email protected] COMMISSIES vertalingen e: sectie.gerechtstolken. Joh. Enschedé Amsterdam [email protected] Anouk Labberte Helpdesk Postbus 8023 (coördinator en secretaris) Marjo Verharen 1005 AA Amsterdam Coördinator Afdeling Tolken e: [email protected] [email protected] t: 020-5858600 Mandy Sikkens e: [email protected] e: [email protected] A. Verheijstraat 3-III

42 linguaan 3 | 2015 inhoud colofon

2 linguaan 3 | 2015 linguaan 3 | 2015 43 uitgelicht Kwartaalblad over talen, vertalen en tolken ® linguaanJaargang 26|3 – herfst 2015 Beroepsaansprakelijk- heidsverzekering Nieuwe regels VAR in 2016 Wat honoraria ons laten zien Pilot geluidsopnamen IND Hiëronymusdag 2015 100ste Wereldcongres

Een beroeps- en bedrijfsaansprakelijkheidsverzekering … omdat een ongeluk in een klein hoekje zit … of zijn mensen die het minste risico lopen het best verzekerd?, zie blz. 4-6. Esperanto

Nederlands Genootschap van Tolken en Vertalers Nederlands Genootschap van Tolken en Vertalers