166 Wo. 431 oktober 197,5

Recente Pleurotomari a’s in Nederlandse verzamelingen

door

J.G.B. Nieuwenhuis

Een overzicht van alle levende ’s wordt gegeven in het voortreffelijke artikel van E.R. Cross, getiteld “The Pleuroto-

- the known mariidae a survey of living ” (The Hawaiian Shell News, Vol. XIX N° 8, August 1971). Dit artikel inspireerde mij tot een onderzoek naar het voorkomen van vertegenwoordigers van deze familie in Nederlandse verzamelingen.

Het aantal exemplaren in Nederland is groter dan ik verwachtte

en wellicht een geruststelling voor de heer H.X. Mienis, die on-

langs in het CB een artikel wijdde aan Entemnotrochus rumphii en dat daarin de verzuchting uitsprak het nog wel lang zou duren eer

exemplaren van deze millionairsschelp, zoals ze wel genoemd wordt,

in privé-collecties zouden worden opgenomen. (CB N° 149 P» 123). Alle in dit voorlopig overzicht genoemde exemplaren zijn in het

"bezit van musea en leden van de NMV. Het is mij echter "bekend dat

er in den lande grote schelpenverzamelingen worden aangelegd door enkele mensen, die hij geen vereniging zijn aangesloten en uitslui-

tend schelpen verzamelen als statussymbool. Het gaat er hij hen

om, van elke soort het grootste en mooiste exemplaar ter wereld

te bemachtigen, waarhij geld geen rol speelt. Dit is echter een hoofdstuk apart en valt huiten het bestek van dit artikel.

In het bovengenoemde artikel van Cross worden de volgende soor-

ten genoemd: r ■ Entemnotrochus adansonianus (Crosse and Fisher, 18bl) Entemnotrochus rumphii (Schepman, 1879) africanus (Tomlin, 1948) Perotrochus amabilis (P.M. Bayer, 1963) Perotrochus atlanticus Rios and Matthews, 1968

Perotrochus gemma F.M. Bayer, 1965 Perotrochus hirasei Pilshry, 1903 Perotrochus lucaya F.M. Bayer, 1965

Perotrochus pyramus F.M. Bayer, 1967 Perotrochus midas F.M. Bayer, 1965

Perotrochus quoyanus (Fischer and Bernardi, 1856)

" Perotrochus teramachii Kuroda, 1955 '

Perotrochus so. indet. Mikadotrochus peyrichi (Hilgendorf, 1877) Mikadotrochus notialis Lene and Penna, 1969 Mikadotrochus schmalz i Shikana, 1961 Mikadotrochus salmianus (Holle,. 1899).

- In totaal dus 17 soorten, waarvan de volgende in Nederlandse

collecties zijn opgenomen: No. 166 oktober 432 1975

Entemnotrochus adansonianus (Crosse and Eisher)

TT Instituut., voor Taxononische Zoölogie, Ansterdan.

1 ex. op alcohol net operculun, hoog 70 nn en breed 83 nn. Ge-

trawld in. de Atlantische Oceaan + 175 lm ten noorden van Nieuw

Nickerie, Suriname, 21-VI-1968, ïïiepte circa 95-115 n. Ge- schenk van L.J. Klein, n/v "Calanar", Stat. 464#

2. Rijksnuseün van Natuurlijke Historie, Leiden.

1 ex., net -radula,. hoog 92 nn en breed 104 nn. Audros Is land,

Bah'anas Islands. Geschenk van W.A. Starck.

Entemnotrochus rumphii (Schepnan, 1879). TT Natuurhistorisch Museun, Rotterdan.

1 ex. zonder operculun, hoog 141 nn ,en breed 187 nn. Afkonstig uit de Molukken, Indonesië, 1859. H0L0TYPE. Koll. Nnr 13783.

1 2. Stichting Het Zeebiologisch Museuq, s-Gravenhage.

1 ex. net operculun, hoog 125 nn en breed 150 nn. Shikoku

Island, Tosa Bay, Japan, 100 n. Verkregen door aankoop/ruil in 1971.

3. Zeeaquariun, Delfzijl. 160 breed 1 ex. net operculun, hoog nn en 190 nn. Gedregd op in de Taiwan een diepte .van 190 vaden (356n.) Taiwan Strait', 1970. door aankoop. , (Fornosa), 2.8 juni Verkregen

4. J.G.B. Nieuwenhuis, Rotterdari.

1 ex. net operculun, hoog 120 nn en breed 150 nn. -Getrawld

tussen Okinawa en Keelung (Noord-Taiwan), 150-200 vaden, april

" door 1971. Verkregen aankoop......

5. C.A. van der Peijl, Goes.

- 1 net 125 nn en breed 155 Ten noord- . ex. operculun, hoog nn.

oosten van Taiwan, 100 vaden, naart 1971. Verkregen door aan

koop.

Perotrochus africanus (Tonlin, 1948) in C.A. van der Peijl, G-oes.

1 ex. net operculun en radula, hoog 90 nn en breed 110 nn, Kust van Natal, 50-100 vadem, september 1971. ,Ve rkregen door aankoop.

N.B. De heer Van der Peijl merkt hierbij nog het volgende op:

"Van deze soort werden in.1971 langs de kust van Natal

een dertig exenplaren gevist; weinigen kwanen'gaaf boven.

In 1973 werden slechts'nog enkelen gevist en deze waren

dus het er dat ze in korte nog klein, lijkt op, tijd zijn doodgevist. Ze werden slechts in een klein gebied ge-

vonden." Laten we hopen dat de sombere conclusies van de

heer Van der Peijl niet bewaarheid zullen worden* De ra-

dula van zijn exenplaar is door zijn vriend Jenner in teke- ning gebracht.

Perotrochus hirasei Pilsbry, 1903

TT Instituut voor Taxononische Zoölogie, Ansterdan., "breecl 1 ex. net operculun, hoog 100 nn en 104 nn. Japan, dwars

van Tosa (Okinoshina-Kashiwajino), 20 naart 1957, 80-100 vaden. Verkregen door schenking.

2. Natuurhistorisch Museun, Rotterdan. breed 1 ex. zonder operculun, hoog 83 nn en 93 nn. Japan,

Mikawa, gevist op 100 vaden levend. Koll.Nnr 13782. 166 oktober 1975 No. 433

3. Rijksnuseun van Natuurlijke Historie, Leiden.

1 ex. zonder operculun, hoog 94 nn en breed 98 m. Kii, Japan.

H. Hulton. Verkregen door aankoop. breed 1 ex. zonder operculun, hoog 92 nn en 95 nn. Kii, Japan.

Collectie J. Mulder. Verkregen door "aankoop.

4. Stichting Het Zeebiologisch Museun, 's-Gravenhage.

1 ex. net operculun, hoog 80 nn en breed 94 nn. Zuid-Chinese•

Zee, Taiwan. Verkregen door aankoop/ruil. 15-6-1970. <-

1 ex. zonder operculun, hoog 95 nn en breed-102 nn. Zuid- Chinese Zee, Taiwan. Verkregen door aankoop/ruil in 1971.

1 ex. zonder operculun, hoog 76 nn en breed 82 nn. Zuid- Chinese Zee, Taiwan. Verkregen door aankoop/ruil in 1971. Zuid- 1 ex. zonder operculun, hoog 69 nn en breed 79 nn. Chinese Zee, Taiwan. Verkregen door aankoop/ruil in 1971.

5. C.A. van der Peijl, Goes.

1 ex. zonder operculun, hoog 64 nn en breed 73 m. Tosa Bay,

Japan, 1970.

6. H. van Rij, Amersfoort. breed Ponhu 1 ex. zonder operculun, hoog 90 na en 94 nn.

Island, Taiwan, 350 n, coral area. Dood exenplaar in niet al te beste staat. Verkregen door aankoop in 1973.

1 ex. net operculun, hoog 65 nn en breed 75 nn. Okinoshina, Kohchi Prefecture, Japan, 70-100 vaden. Verkregen door aankoop

in 1975.

Perotrochus teramachii Kuroda, 1955. deze soort Voorlopig zijn alle genoende exemplaren onder ge- bracht. Cross onderscheidt twee soorten, die;hij respectievelijk

P. teramachii en P.sp.indet. noent. Ik kon-hier in een afzonder- lijk artikel nog op terug.

1. Stichting Het Zeebiologisch Museun, 's-Gravenhage. West off 1 ex. net operculun, hoog 99 nn en breed 124 nn. 28° Okinawa, 50' N en 127° 00'0,10-5-1970, "306 n. Verkregen door ruil.

2. Zeeaquariuri; Delfzijl.

1 ex. net operculun, hoog 81,4 nn en "breed 105,3 nn» Gedregd in op een diepte van 225 vaden (422 n.) Taiwan Strait (North), door Taiwan, op 17 januari 1971. Verkregen aankoop.

3. J.G.B. Nieuwenhuis, Rotterdam. Orchid 1 ex. net operculun, hoog 70 nn en breed 90 nn. -Island (Lanyu Island), Z.0. Taiwan, 200-23.0 vaden, augustus 1971. Verkregen door aankoop. Getrawld 1 ex. net operculun, hoog 105 nn en breed 135 nn. bij Tungkang, Kaohsiung, Taiwan, 250 vaden, september 1973.

Verkregen door aankoop.

4. C.A. van der Peijl, Goes.

1 ex. net operculun, hoog 82 nn en breed 102 nn. Orchis

Is land, Z .0*. Taiwan, 1970. Verkregen door aankoop.

.5. H. van. Rij,. Amersfoort.

1 ex. net operculun, hoog' 78 nn en breed 103 nn. Z.W. Kaohsiung, Taiwan Strait bij Tongkang, 85-120 vaden. Ver-

kregen door aankoop in 1973. No. 166 oktober 434 1975

Mikadotrochus beyrichii (Hilgendorf, 1877). Tü Instituüt voor Taxononische Zoölogie, Amsterdam.

1 ex. net operculum, hoog 93 on en "breed 102 nn. Japan, South

Japan Sea, 750 n. Verkregen door aankoop.

2. Rijksmuseum van Natuurlijke Historie, leiden.

1 ex. net operculun, hoog 64,5 nn en hreed 70 nn. Kust van Boshi, Japan. Collectie H. Rolle. Verkregen door aankoop. 68 1 ex. net operculun, hoog nn en hreed 72,5 nn. Sagani, Japan. Collectie J. Mulder. Verkregen door aankoop.

Resunerend konen wij dus op een totaal va.n 28 exenplaren van de

fanilie Pleurotonariidae in Nederland, waarvan 18 in openbare ver-

zamelingen en 10 in particulier bezit.

Hiermede hesluit ik deze voorlopige inventarisatie onder dank-

zegging .aan de heren Dr. H.E. Coonans te Ansterdan, B. Entrop te

1 s-Gravehhage, Dr. E. Gittenherger te Leiden, C.A. van der Peijl te

Goes, 'H. van Rij te Anersfoort én A.K. Schuitena te Delfzijl, die nij net de neestë welwillendheid 'hun gegevens ter beschikking stelden.

Voor verdere mededelingen, ook over nog onbekende exemplaren, houd ik nij ten zeerste aanbevolen.

Beknopte literatuurlijst

A.C. van Bruggen - Pleurotoiiaria runphii weer gevonden (Corr. Blad Ned. Mal. Ver. 141: 1527/28)

- Pleurotönaria runphii, een aanvulling (Corr. Blad. Ned. Mal. Ver. 141: 1571)

E.R. Cross - The Pleurotonariidae - a survey of the known living

species (Hawaiian'Shell News, August 1971, Vol. XIX, no. 8: '2/14)

H.K. Mienis - Nogmaals Entennotrochus Runphii (Schepnan, 1879) (, Pleurotonariidae) -'(Corr. Blad. Ned. Mal. Ver. 149: 123/24).