Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi”

LOKALNA STRATEGIA ROZWOJU NA LATA 2008 – 2015

OBSZAR LOKALNEJ GRUPY DZIAŁANIA „DOLINA GIEŁCZWI”

Strona 1 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi”

SPIS TREŚCI

1. CHARAKTERYSTYKA LGD JAKO JEDNOSTKI ODPOWIEDZIALNEJ ZA REALIZACJĘ LSR 4 1.1. Nazwa i status prawny LGD oraz data wpisu do Krajowego Rejestru Sadowego i numer w tym rejestrze 4 1.2. Opis procesu budowania partnerstwa 4 1.3. Charakterystyka członków LGD albo jej partnerów i sposób rozszerzania lub zmiany składu LGD 4 1.4. Struktura rady lub innego organu LGD, do którego wyłącznej właściwości należy wybór operacji, zgodnie z art. 62 ust. 4 rozporządzenia nr 1698/2005, tzw. „organ decyzyjny” 6 1.5. Zasady i procedury funkcjonowania LGD oraz organu decyzyjnego 6 1.6. Kwalifikacje i doświadczenie osób wchodzących w skład organu decyzyjnego 8 1.7. Doświadczenie LGD i członków LGD albo jej partnerów w realizacji operacji 8

2. OPIS OBSZARU OBJĘTEGO LSR WRAZ Z UZASADNIENIEM JEGO WEWNĘTRZNEJ SPÓJNOŚCI 9 2.1. Uwarunkowania przestrzenne (mapa), geograficzne, przyrodnicze, historyczne i kulturowe 9 2.2. Ocena społeczno-gospodarcza obszaru, w tym potencjału demograficznego i gospodarczego obszaru oraz poziomu aktywności społecznej 18 2.3. Specyfika obszaru 32 2.4. Uzasadnienie spójności obszaru LSR 33

3. ANALIZA SWOT DLA OBSZARU OBJĘTEGO LSR, WNIOSKI WYNIKAJĄCE Z PRZEPROWADZONEJ ANALIZY 35

4. OKREŚLENIE CELÓW OGÓLNYCH I SZCZEGÓŁOWYCH LSR ORAZ WSKAZANIE PLANOWANYCH W RAMACH LSR PRZEDSIĘWZIĘĆ 44 4.1. Określenie celów ogólnych LSR 44 4.2. Określenie celów szczegółowych LSR 44 4.3. Wykonanie przedsięwzięć w ramach LSR 47

5. OKREŚLENIE MISJI LGD 69

6. WYKAZANIE SPÓJNOŚCI SPECYFIKI OBSZARU Z CELAMI LSR 71

7. UZASADNIENIE PODEJŚCIA ZINTEGROWANEGO DLA PLANOWANYCH W RAMACH LSR PRZEDSIĘWZIĘĆ 74

8. UZASADNIENIE PODEJŚCIA INNOWACYJNEGO DLA PLANOWANYCH W RAMACH LSR PRZEDSIĘWZIĘĆ 75

Strona 2 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi”

9. OKREŚLENIE PROCEDURY OCENY ZGODNOŚCI OPERACJI LSR, PROCEDURY WYBORU OPERACJI PRZEZ LGD, PROCEDURY ODWOŁANIA DO ROZSTRZYGNIĘĆ ORGANU DECYZYJNEGO W SPRAWIE WYBORU OPERACJI W RAMACH DZIAŁANIA, O KTÓRYM MOWA W ART. 5 UST. 1 PKT 21 USTAWY Z DNIA 7 MARCA 2007 R. O WSPERANIU ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH Z UDZIAŁEM ŚRODKÓW EUROPEJSKIEGO FUNDUSZU ROLNEGO NA RZECZ ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH, KRYTERIÓW, NA PODSTAWIE KTÓRYCH JEST OCENIANA ZGODNOŚĆ OPERACJI Z LSR ORAZ KRYTERIÓW WYBORU OPERACJI, A TAKŻE PROCEDURY ZMIANY TYCH KRYTERIÓW 76

10. OKREŚLENIE BUDŻETU LSR DLA KAŻDEGO ROKU JEJ REALIZACJI 81

11. OPIS PROCESU PRZYGOTOWANIA I KONSULTOWANIA LSR 89

12. OPIS PROCESU WDRAŻANIA I AKTUALIZACJI LSR 91 12.1. Opis procesu wdrażania i informowania o wdrażaniu LSR 91 12.2. Opis procesu aktualizacji 92 12.3. Monitoring wdrażania LSR 93

13. ZASADY I SPOSÓB DOKONYWANIA OCENY (EWALUACJI) WŁASNEJ 95

14. OKREŚLENIE POWIĄZAŃ LSR Z INNYMI Z INNYMI DOKUMENTAMI PLANISTYCZNYMI ZWIĄZANYMI Z OBSZAREM OBJĘTYM LSR 97 14.1. Dokumentacja strategiczna wyższego rzędu 97 14.2. Gminne plany strategiczne 103 14.3. Pozostałe dokumenty o charakterze strategicznym 108

15. WSKAZANIE PLANOWANYCH DZIAŁAŃ, PRZEDSIĘWZIĘĆ LUB OPERACJI REALIZOWANYCH PRZEZ LGD W RAMACH INNYCH PROGRAMÓW WDRAŻANYCH NA OBSZARZE OBJĘTYM LSR 109

16. PRZEWIDYWANY WPŁYW REALIZACJI LSR NA ROZWÓJ REGIONU I OBSZARÓW WIEJSKICH 110

17. INFORMACJE O ZAŁĄCZNIKACH 112

ZESTAWIENIE TABREL I RYSUNKÓW 113

Strona 3 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi”

1. CHARAKTERYSTYKA LGD JAKO JEDNOSTKI ODPOWIEDZIALNEJ ZA REALIZACJĘ LSR

1.1. Nazwa i status prawny LGD oraz data wpisu do Krajowego Rejestru Sadowego i numer w tym rejestrze

Stowarzyszenie Lokalna Grupa Działania „Dolina Giełczwi” jest partnerstwem trójsektorowym w formie stowarzyszenia składającym się z przedstawicieli sektora publicznego, gospodarczego oraz społecznego. Jest dobrowolnym, samorządnym, trwałym zrzeszeniem osób fizycznych i osób prawnych realizującym określone w statucie cele. LGD została wpisana do KRS z dniem 25 sierpnia 2008 pod numerem 0000312045. Rejestr jest prowadzony przez Sąd Rejonowy w Lubinie XI Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego. Siedzibą stowarzyszenia są Gardzienice (gmina Piaski).

1.2. Opis procesu budowania partnerstwa

Początkowym etapem partnerstwa była niesformalizowana współpraca jednostek samorządu terytorialnego z terenu powiatu świdnickiego oraz przedsiębiorców i innych podmiotów z sektora społecznego. Rozpoczęcie współpracy od początku miało służyć zawiązaniu partnerstwa i powstania Lokalnej Grupy Działania.

Spotkania grupy inicjatywnej rozpoczęły się w roku 2007. Stowarzyszenie zostało zawiązane w lipcu (3 i 7 lipca) 2008 r. W dniu 15 lipca został złożony wniosek do Sądu Rejonowego w Lublinie o rejestrację Stowarzyszenia Lokalna Grupa Działania „Dolina Giełczwi”.

1.3. Charakterystyka członków LGD albo jej partnerów i sposób rozszerzania lub zmiany składu LGD

W skład LGD „Dolina Giełczwi” wchodzi 30 członków z sektorów publicznego, gospodarczego i społecznego. Statut zakłada rozszerzanie składu LGD. Sposób rozszerzenia jest uregulowany w statucie LGD - § 10 Statutu stanowi, iż nabycie członkostwa następuje w drodze uchwały podjętej zwykłą większością głosów członków Zarządu Stowarzyszenia. Od uchwały odmawiającej przyjęcie w poczet członków przysługuje, w terminie 14 dni od daty

Strona 4 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi” doręczenia jej ubiegającemu się o członkostwo, odwołanie do Walnego Zebrania Członków.

W stowarzyszeniu biorą udział samorządy – powiat świdnicki, gmina Piaski, gmina Rybczewice, Gmina Trawniki, samorządowe jednostki organizacyjne – Miejska Biblioteka Publiczna w Piaskach, Miejskie Centrum Kultury w Piaskach, organizacje pozarządowe – Fundacja Gardzienice, Fundacja Zrównoważonego Rozwoju „ZBS”, Ludowy Klub Sportowy „Piaskovia”, Lubelskie Stowarzyszenie „PRO Kultura”, przedsiębiorcy – Zrzeszenie Producentów Owoców „Stryjno Sad”, Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska „Piaski”, Małgorzata Przegalińska – Motyka architekt krajobrazu, Aldik sp. z o.o., oraz kilkanaście osób fizycznych. Partnerami LGD są również:

● Regionalny Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków w Lublinie; ● Instytut Kulturoznawstwa, Wydział Humanistyczny Uniwersytetu Marii Curie Skłodowskiej w Lublinie; ● Instytut Roślin Ozdobnych i Architektury Krajobrazu, Wydział Ogrodniczy Akademii Rolniczej w Lublinie; ● Katedra Marketingu, Wydział Zarządzania i Podstaw Techniki Politechniki Lubelskiej w Lublinie; ● Katedra Architektury, Wydział Inżynierii Budowlanej i Sanitarnej Politechniki Lubelskiej w Lublinie; ● Instytut Nauk o Ziemi, Wydział Biologii i Nauk o Ziemi Uniwersytetu Marii Curie Skłodowskiej w Lublinie; ● Zakład Geografii Fizycznej i Paleogeografii, Instytut Nauk o Ziemi, Wydział Biologii i Nauk o Ziemi Uniwersytetu Marii Curie Skłodowskiej w Lublinie; ● Zakład Geografii Regionalnej, Instytut Nauk o Ziemi, Wydział Biologii i Nauk o Ziemi Uniwersytetu Marii Curie Skłodowskiej w Lublinie; ● Zakład Hydrografii, Instytut Nauk o Ziemi, Wydział Biologii i Nauk o Ziemi Uniwersytetu Marii Curie Skłodowskiej w Lublinie; ● Pracownia Dydaktyki Geografii, Instytut Nauk o Ziemi, Wydział Biologii i Nauk o Ziemi Uniwersytetu Marii Curie Skłodowskiej w Lublinie; ● Pracownia Geograficznych Systemów Informacyjnych, Instytut Nauk o Ziemi, Wydział Biologii i Nauk o Ziemi Uniwersytetu Marii Curie Skłodowskiej w Lublinie; ● Lubelski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Końskowoli; ● Wojewódzki Ośrodek Kultury w Lublinie; ● Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości i Administracji w Lublinie.

W skład Komitetu Założycielskiego weszli: Piotr Duma, Marcin Najda, Magdalena Figura – Wrona.

Strona 5 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi”

1.4. Struktura rady lub innego organu LGD, do którego wyłącznej właściwości należy wybór operacji, zgodnie z art. 62 ust. 4 rozporządzenia nr 1698/ 2005, tzw. „organ decyzyjny”

Organem decyzyjnym jest Rada składająca się z 9 -15 członków. Zgodnie z § 21 w skład Rady wchodzi co najmniej 50% przedstawicieli sektora społecznego i gospodarczego. W chwili obecnej w skład Rady wchodzi: 1. Małgorzata Przegalińska – Motyka 2. Anna Wojtal 3. Jolanta Mazurek 4. Cezary Kucharski 5. Waldemar Białowąs 6. Zbigniew Chołyk 7. Mariusz Koczmara 8. Jolanta Gregorczyk 9. Waldemar Wójcik 10. Katarzyna Adamiak 11. Waldemar Polaszczyk. W ramach składu Rady znajduje się:

● 3 przedstawicieli gmin wchodzących w skład LGD - są to wszystkie gminy wchodzące w skład LGD - i przedstawiciel powiatu; ● 4 przedstawicieli sektora publicznego; ● 3 przedstawicieli sektora społecznego; ● 3 przedstawicieli sektora gospodarczego.

1.5. Zasady i procedury funkcjonowania LGD oraz organu decyzyjnego

1.5.1. Sposób funkcjonowania LGD oraz organu decyzyjnego

Sposób funkcjonowania LGD określa Statut LGD stanowiący załącznik do Strategii. Statut określa m.in.:

● Rozdział funkcji pomiędzy poszczególne organy LGD; ● Zasady funkcjonowania LGD zapewniające przejrzystość i jawność podejmowanych decyzji;

Statut określa też sposób powoływania i zmian w składzie organu decyzyjnego. § 21 i § 22 zawiera wytyczne co do wyboru Rady, dodatkowo przewidując uzupełnienie składu Rady w przypadku naruszenia co najmniej 50% parytetu dla sektora gospodarczego i społecznego lub zmniejszenia liczby członków

Strona 6 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi”

Rady poniżej 9 osób. Organ decyzyjny (Rada) posiada uchwalony regulamin stanowiący załącznik do Strategii.

1.5.2. Biuro LGD

Biuro LGD znajduje się w miejscowości Gardzienice gm. Piaski w budynku, w którym funkcjonuje dodatkowo szkoła podstawowa prowadzona przez lokalne stowarzyszenie oświatowe. Budynek stanowi własność gminy Piaski, a jego wielkość umożliwia w perspektywie praktycznie przeznaczenie na potrzeby LGD dowolnej powierzchni dodatkowej. Poza 2 wydzielonymi pomieszczeniami biurowymi LGD może wykorzystywać pomieszczenia byłych i obecnych sal lekcyjnych, co może być przydatne podczas organizowanych w przyszłości szkoleń. Biuro jest przystosowane do przyjmowania i obsługi interesantów, umożliwia archiwizację dokumentów, organizację spotkań. W budynku, w którym znajduje się biuro LGD, planowane jest uruchomienie dodatkowo jednego z przedsięwzięć – Centrum Regionalnego w Gardzienicach. Budynek w którym znajduje się lokal LGD położony jest przy drodze pomiędzy Piaskami, a Rybczewicami.

1.5.3. Proces rekrutacji pracowników

W ramach zarządzania zasobami ludzkimi LGD określiła wymagania konieczne i pożądane w odniesieniu do kandydatów do pracy w LGD, co zapewnić ma profesjonalną obsługę LGD i beneficjentów LGD. Karty wymagań stanowią załącznik do Strategii. LGD postawiła przede wszystkim na osoby z wykształceniem wyższym, wiedzą i doświadczeniem z zakresu PROW i programu LEADER, biegłej pracy na komputerze, zdolnościami interpersonalnymi przydatnymi do kontaktów z LGD i beneficjentami.

Proces rekrutacji pracowników zakłada otwartość, zapewnienie dostępu wszystkim bez względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, miejsce zamieszkania i inne czynniki różnicujące dostęp do edukacji i rynku pracy. Nabór odbywać się będzie poprzez publikację ogłoszeń prasowych w prasie lokalnej, ogłoszenia w Powiatowym Urzędzie Pracy, ogłoszenia na stronie internetowej LGD, w siedzibie LGD, w siedzibie gmin z obszaru LSR. Opis procesu rekrutacji stanowi załącznik do Strategii.

1.5.4. Opis stanowisk

Zakłada się zatrudnienie co najmniej 4 osób do prowadzenia biura LGD:

Strona 7 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi”

• Dyrektora biura LGD odpowiedzialnego za prowadzenie biura i koordynację prac LGD; • Specjalisty ds. administracyjnych i obsługi biura; • Specjalisty ds. funduszy unijnych i promocji • Księgowego biura – specjalisty do spraw rozliczeń.

Opis stanowisk stanowi załącznik do Strategii.

1.6. Kwalifikacje i doświadczenie osób wchodzących w skład organu decyzyjnego

Zestawienie kwalifikacji i doświadczenia osób wchodzących w skład organu decyzyjnego stanowi załącznik do LSR, który podlegać będzie ciągłej aktualizacji.

1.7. Doświadczenie LGD i członków LGD albo jej partnerów w realizacji operacji

Zestawienie doświadczenia LGD i członków LGD, albo jej partnerów w realizacji operacji stanowi załącznik do LSR, który podlegać będzie ciągłej aktualizacji.

Strona 8 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi”

2. OPIS OBSZARU OBJĘTEGO LSR WRAZ Z UZASADNIENIEM JEGO WEWNĘTRZNEJ SPÓJNOŚCI

2.1. Uwarunkowania przestrzenne (mapa), geograficzne, przyrodnicze, historyczne i kulturowe

2.1.1. Uwarunkowania przestrzenne

Rys. 1. Mapa Polski z zaznaczonym Województwem Lubelskim

Strona 9 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi”

Rys. 2. Mapa Województwa Lubelskiego z zaznaczonym obszarem LSR oraz gmin sąsiadujących i Świdnika jako stolicy powiatu, Lublina jako najbliższej metropolii oraz Kazimierza, Nałęczowa, a także Roztocza i Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego jako konkurencyjnych ośrodków turystycznych. Opis: 1. Gmina Świdnik 2. Gmina Mełgiew 3. Gmina Milejów 4. Gmina Siedliszcze 5. Gmina Głusk 6. Gmina Piaski 7. Gmina Trawniki 8. Gmina Rejowiec Fabryczny 9. Gmina Jabłonna 10. Gmina Rybczewice 11. Gmina Fajsławice 12. Gmina Łopiennik Górny 13. Gmina Krzczonów 14. Gmina Żółkiewka 15. Gmina Gorzków 16. Miasto Nałęczów – silna marka turystyczna 17. Miasto Kazimierz Dolny – silna marka turystyczna 18. Miasto Lublin, stolica województwa i regionu

Strona 10 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi”

Obszar LSR położony jest w południowo-wschodniej Polsce na Wyżynie Lubelskiej (Mezoregion – Wyniosłość Giełczewska) oraz w niewielkiej części na Polesiu Wołyńskim, w centralnej części województwa lubelskiego. Stanowi on sumę obszarów trzech gmin południowo-wschodniej części Powiatu Świdnickiego: gminy wiejsko-miejskiej Piaski (169 km2, z czego miasto zajmuje 8,4 km2) oraz dwóch gmin wiejskich: Trawnik (84 km2) i Rybczewic (100 km2), wynosząc łącznie 353 km2. Graniczy z następującymi gminami, zaczynając od północy: Mełgiew, Milejów, Siedliszcze, Rejowiec Fabryczny, Łopiennik Górny, Gorzków, Fajsławice, Żółkiewka, Krzczonów, Jabłonna, Głusk, Świdnik.

Obszar LSR znajduje się pod wpływem pobliskiego metropolitalnego Lublina, stolicy województwa, będącego znaczącym ośrodkiem administracyjnym, akademickim, kulturalnym, przemysłowym i gospodarczym, oraz Świdnika – stolicy powiatu, o którego specyfice stanowi przede wszystkim obecność fabryki helikopterów (WSK PZL Świdnik), a także przyfabryczne lotnisko o trawiastej nawierzchni przystosowane do eksploatacji przez lotnictwo sportowe i małe samoloty dyspozycyjne i transportowe. W celu rozbudowy i przystosowania lotniska dla potrzeb regionu (ruch pasażerski) powstała spółka „Port Lotniczy Lublin” z siedzibą w Świdniku. Lotnisko w Świdniku będzie w niedalekiej przyszłości modernizowane i rozbudowywane w oparciu o plany rozwoju regionu lubelskiego. Położenie LSR w pobliżu Lublina tworzy możliwości rozwoju i wielofunkcyjności terenów wiejskich pod kątem wytworzenia usług zaspakajających nie tylko potrzeby społeczności lokalnej, ale także mieszkańców wielkiego miasta.

O specyfice położenia obszaru LSR decyduje także lokalizacja w odległości ok. 70 km od przejść granicznych z Ukrainą i Białorusią. Przez teren LSR przebiegają drogi krajowe o znaczeniu międzynarodowym, w tym: • Droga nr E 372 (droga krajowa nr 17) Warszawa – Kurów – Lublin – Piaski – Krasnystaw – Zamość – Hrebenne - granica państwa do Lwowa, • Droga nr E 373 (droga krajowa nr 12) odc. Piaski – Chełm – Dorohusk - granica państwa, do Łucka i Kijowa. Istotne znaczenie w sieci dróg obszaru LSR (a także całego regionu lubelskiego) odgrywają Piaski, gdzie rozwidlają się drogi wiodące z Warszawy i Lublina na Chełm – Dorohusk – Łuck, Kijów i Zamość – Hrebenne – Lwów. Na obu trasach występuje duże natężenie ruchu pojazdów, dlatego też bardzo ważną rolę odgrywa oddana w 2004 roku do eksploatacji obwodnica Piask, stanowiąca przedłużenie dwujezdniowej drogi z Lublina. Przyczyniła się ona do znacznego usprawnienia i upłynnienia ruchu w tym rejonie. Poza tym uwagę zwraca słabo rozwinięta sieć dróg lokalnych. Na obszarze LSR znajduje się 70 miejscowości, sieć dróg powiatowych wynosi 136,1 km2, a gminnych 249,7 km2 , z czego aż 182,2 km2 to drogi gruntowe. Za wyjątkiem Piask przeważa zabudowa wiejska, zagrodowa.

Strona 11 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi”

Tabela 1. Długość dróg powiatowych na terenie LSR(w km) Wyszczególnienie Drogi powiatowe Piaski 65,2 Rybczewice 38,0 Trawniki 32,9 Obszar LSR 136,1 Źródło: Starostwo Powiatowe w Świdniku, Wydział Budownictwa i Infrastruktury – Referat Infrastruktury Drogowej, 2006 r.

Tabela 2. Długość dróg gminnych na terenie LSR(w km) Drogi gminne Wyszczególnienie ogółem utwardzone gruntowe Piaski 117 12,0 105,0 Rybczewice 75 27,0 48,0 Trawniki 58,3 38,8 19,5 Obszar LSR 249,7 67,5 182,2 Źródło: Starostwo Powiatowe w Świdniku, Wydział Budownictwa i Infrastruktury – Referat Infrastruktury Drogowej, 2006 r. oraz dane z gmin

Tabela 3. Sieć osadnicza na obszarze LSR

Wyszczególnienie Liczba miejscowości

Piaski 39

Rybczewice 19

Trawniki 11

Obszar LSR 70 Źródło: www.stat.gov.pl 2008 r. oraz dane z gmin

Strona 12 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi”

2.1.2. Uwarunkowania geograficzne, przyrodnicze

Wyniosłość Giełczewska, na której leży opisywany obszar LSR, po lewej stronie Wieprza przekracza nawet 300 m n.p.m. Na znacznej części Wyniosłości Giełczewskiej występują formy trzeciorzędowe. W strefie działu wodnego pomiędzy Wieprzem i Bystrzycą odnaleźć można resztki osadów mioceńskich. Sieć wodna ma tu układ promienisty, a doliny są przeważnie asymetryczne.

Opisywany obszar ma teren falisty, urozmaicony dolinkami i garbami. Na powierzchni występują margle, które w obrębie wzniesień nadbudowane są gezami i opokami. Spotyka się pylasto - piaszczyste pokrywy zwietrzelinowe, a w dnach dolin utwory czwartorzędowe. Teren LSR leży w bardzo malowniczej dolinie środkowego i dolnego biegu rzeki Giełczew, bogatej w zwarte kompleksy leśne iglasto–liściaste, w których żyją unikalne gatunki ptaków, m.in.: kobusy i kruki. Na obszarze LSR występują następujące tereny atrakcyjne krajobrazowo: ● W gminie Piaski – dolina rzeki Giełczew i Sierotki, wzdłuż których przebiegają korytarze ekologiczne łączące Krzczonowski i Nadwieprzański Park Krajobrazowy; ● W gminie Rybczewice – dolina rzeki Giełczew; południowe krańce gminy znajdują się w strefie ochronnej Krzczonowskiego Parku Krajobrazowego; ● W gminie Trawniki – dolina rzeki Giełczew, kompleksy leśne w północnej części gminy i dolina rzeki Wieprz, z projektowaną budową zbiornika wodnego.

Na terenie LSR znajduje się także część otuliny Nadwieprzańskiego Parku Krajobrazowego. Krzczonowski Park Krajobrazowy (o powierzchni całkowitej 124,21 km2 i otulinie 138,54 km²) obejmuje około 45% obszaru gminy Rybczewice, a jego otulina - oprócz gminy Rybczewice – także gminę Piaski. Na tym terenie leży zespół parkowo – dworski w Pilaszkowicach związany z osobą króla Jana III Sobieskiego i jego żony Marysieński. Park w Pilaszkowicach, założony w XVII wieku, ma powierzchnię 10 ha. Drzewostan składa się z 600 drzew. Najlepiej zachowany i największy jest park w Rybczewicach (11 ha). Rośnie tu ok. 600 drzew z 16 gatunków. Wiele z nich to okazy pomnikowe. Na uwagę zasługuje też pięknie położony kościół w Częstoborowicach z końca XVIII w. oraz wąwozy w okolicach Pilaszkowic i Rybczewic, osiągające długość do 1 km, a głębokość do 15 m. W gminie Piaski znajduje się rezerwat przyrody „Wierzchowiska” o powierzchni 24,5 ha, utworzony 1983 r. Występują tu okazałe drzewostany, w tym 140- letnie okazy dębów szypułkowych i lip oraz sztucznie posadzonego modrzewia. Do osobliwości rezerwatu można zaliczyć brzozę o wymiarach 250 cm obwodu i wysokości 29 m, 3 dęby o wymiarach 310, 495, 400 cm obwodu oraz modrzew o wymiarach 237 cm obwodu. Dzięki Krzczonowskiemu Parkowi Krajobrazowemu obszar LSR ma duże walory turystyczno - wypoczynkowe, dotąd w niewielkim stopniu wykorzystane.

Strona 13 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi”

Teren parku i otuliny nadaje się znakomicie do uprawiania turystyki pieszej i rowerowej, a także do rozwijania bazy agroturystycznej. W celach turystycznych powinno się promować Dolinę Giełczwi. Wszystkie te atuty stanowią dużej atrakcyjności obszaru LGD oraz o jego znacznym, choć dotychczas w niewielkim stopniu wykorzystanym potencjale turystycznym, który dzięki wspólnym projektom (np. trasom turystycznym przebiegającym przez obszar LSR) może zostać efektywnie zagospodarowany.

2.1.3. Uwarunkowania historyczne i kulturowe

Obszar LSR był zaludniony i zagospodarowany od czasów średniowiecznych (pierwsze wzmianki pisane o Trawnikach, Piaskach i niektórych miejscowościach położonych na obszarze LSR pochodzą z XIV/XV wieku). Zamieszkiwała go ludność polska, ruska i żydowska, a w czasach świetności I Rzeczypospolitej, aż po jej upadek, teren ten upodobały sobie takie rody możnowładcze, jak Sobiescy, Drohojowscy (Drojeccy), Suchodolscy. O dumnej przeszłości tych terenów stanowią, mimo pustoszących skutków przetaczających się przez nie wojen, liczne zabytki architektury. Szczególnie wyróżniają się takie miejsca jak: Piaski i Biskupice (gm. Trawniki) - z zabytkowymi układami urbanistycznymi, zespołami sakralnymi, młynami, wiatrakami itd. - oraz Gardzienice (gm. Piaski), Częstoborowice (gm. Rybczewice), Kawęczyn (gm. Piaski), Pilaszkowice (gm. Rybczewice), Dorohucza (gm. Trawniki), Trawniki, Oleśniki (gm. Trawniki) i Rybczewice. Pomnik powstańców styczniowych z 1863 roku – na cmentarzu parafialnym w Częstoborowicach, powstały na zbiorowej mogile powstańców poległych 27 lipca 1863 r. w bitwie z Moskalami na polach Częstoborowic przypomina o aktywności powstańczych oddziałów na tym terenie. O wielokulturowej przeszłości świadczą ślady kultury żydowskiej, pozostałości (choćby w nazwach geograficznych) obecności Rusinów oraz kościoły i zbory różnych wyznań. Niestety, wraz z końcem II wojny światowej zagładzie uległa ogromna społeczność żydowska (w czasie wojny na terenie Piask znajdowało się getto), a ludność ruska została wysiedlona bądź zasymilowała się z ludnością polską.

Najważniejsze obiekty zabytkowe na terenie LSR to: Kościół w Piaskach z 1720 r.; Ruiny barokowo-klasycystycznego zboru kalwińskiego z końca XVIII w. (gmina Piaski), Zespoły dworsko-folwarczne w Kawęczynie, Brzezicach i Gardzienicach (gmina Piaski), Zespoły dworsko-parkowe w Pilaszkowicach, Stryjnie i Wygnanowicach (gmina Rybczewice), Zespół Kościoła Parafialnego z końca XVIII w. w Częstoborowicach (gmina Rybczewice), Dwór, budynki gospodarcze i kompleks folwarczny z I połowy XIX w. w Rybczewicach, Kościół o cechach barokowych w Biskupicach, zbudowany w latach 1712-27 wraz z ogrodzeniem i plebanią w Biskupicach (gmina Trawniki), Kaplica i cmentarz parafialny w Biskupicach (gmina Trawniki); Zespół Dworski w Struży Kolonii, Kościół z końca XVIII wieku (1790r.) P.W. Św. Judy Tadeusza i Karczma w Dorohuczy, Kaplica grobowa Bolesława Łodzi Michalskiego z I połowy XIX wieku, Kordegarda, pozostałości bramy, park i Aleja Kasztanowa oraz cmentarz z okresu I Wojny Światowej w Trawnikach, Zabudowa małomiasteczkowa Biskupic, Pozostałość cmentarza żydowskiego w Biskupicach.

Strona 14 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi”

Na terenie LSR odbywają się liczne imprezy kulturalne i sportowe, w tym cykliczne: Międzypowiatowy Konkurs Tańca Nowoczesnego w Piaskach (luty), Eliminacje Powiatowe Ogólnopolskiego Turnieju Wiedzy Pożarniczej pt, „Młodzież zapobiega pożarom” Trawniki (marzec), Konkurs „Fotografujemy zjawiska fizyczne” Trawniki (kwiecień-czerwiec), Święto kwitnących sadów - Gmina Rybczewice (maj), Piknik rodzinny - Gmina Rybczewice (czerwiec), Konkurs twórczości plastycznej dzieci i młodzieży „Krajobrazy Powiatu Świdnickiego wczoraj – dziś – jutro ” Trawniki (czerwiec), Regionalny Piknik Artystyczny Trawniki (czerwiec), Festyn Ludowy „Sobótki w Gardzienicach”, Gardzienice (czerwiec), Dożynki Powiatowe, Dni Rybczewic (wrzesień), Jesienne Spotkania Teatralne Trawniki (listopad). Ponadto: Gmina Piaski: Dni Piask, Festyn Flaków, Wojewódzki Przegląd Twórczości Artystycznej Wsi, Gminny Przegląd Piosenki Turystycznej, Konkurs czytelniczo – plastyczny „Moja ulubiona książka” oraz imprezy organizowane przez Ośrodek Praktyk Teatralnych w Gardzienicach; Gmina Trawniki: Zaciera Trawnicka, Festyn Rodzinny, Festiwal Piosenki Dziecięcej i Młodzieżowej. Najbardziej specyficzna i cenna, słynna na całą Polskę jest działalność Ośrodka Praktyk Teatralnych w Gardzienicach, który jest jednym z ciekawszych ośrodków prezentacji sztuk teatralnych w Polsce.

Szeroką działalność kulturalno-oświatową prowadzą także biblioteki: Biblioteka Miejska (przy Miejskim Centrum Kultury) w Piaskach, z filiami w Bystrzejowicach, Gardzienicach i Kozicach; Gminna Biblioteka Publiczna w Rybczewicach; Biblioteka Publiczna (przy Gminnym Ośrodku Kultury) w Trawnikach, z filiami w Biskupicach i Oleśnikach.

Tabela 4. Jednostki kultury na terenie LSR

Wyszczególnienie Piaski Rybczewice Trawniki Ogółem LSR

Biblioteki Jednostki miary 2005 2006 2005 2006 2005 2006 2005 2006

biblioteki i filie obiekt 4 4 1 1 3 3 8 8

pracownicy bibliotek osoba 6 6 1 1 3 3 10 10

księgozbiór wolumin 33 081 32 563 10 410 10 503 20 730 21 720 64 221 64 786

czytelnicy w ciągu roku osoba 1 742 1 841 407 400 1 718 1 629 3 867 3 870

wypożyczenia wolumin 40 650 39 436 5 162 4 704 31 203 30 083 77 015 74 223 księgozbioru na zewnątrz

punkty biblioteczne w obiekt 0 0 0 0 0 0 0 0

Strona 15 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi”

Wyszczególnienie Piaski Rybczewice Trawniki Ogółem LSR

mieście

punkty biblioteczne na obiekt 0 1 0 0 0 0 0 1 wsi

obiekty przystosowane obiekt 3 4 0 0 0 0 3 4 dla osób poruszających się na wózkach inwalidzkich

Jednostki miary 2005 2006 2005 2006 2005 2006 2005 2006

Kina ogółem obiekt 1 1 0 0 0 0 1 1

sale sala 1 1 0 0 0 0 1 1

miejsca na widowni miejsce 168 150 0 0 0 0 168 150

seanse ogółem seans 4 14 0 0 0 0 4 14

seanse filmy produkcji seans 0 5 0 0 0 0 0 5 polskiej

widzowie ogółem osoba 205 588 0 0 0 0 205 588

widzowie w ramach osoba 0 256 0 0 0 0 0 256 produkcji polskiej

obiekty przystosowane obiekt 3 4 0 0 0 0 3 4 dla osób poruszających się na wózkach inwalidzkich

Muzea obiekt 1 1 0 0 0 0 1 1

Domy i ośrodki kultury, Jednostki miary 2005 2006 2005 2006 2005 2006 2005 2006 kluby i świetlice

Strona 16 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi”

Wyszczególnienie Piaski Rybczewice Trawniki Ogółem LSR

instytucje obiekt 1 - 0 - 1 - 2 -

imprezy sztuka 153 - 0 - 16 - 169 -

uczestnicy imprez osoba 23 205 - 0 - 7 080 - 30 285 -

zespoły artystyczne sztuka 7 - 0 - 9 - 16 -

członkowie zespołów osoba 112 - 0 - 103 - 215 - artystycznych

koła (kluby) sztuka 1 - 0 - 0 - 1 -

członkowie kół (klubów) osoba 26 - 0 - 0 - 26 - Źródło: www.stat.gov.pl 2008 r. oraz dane z gmin

Na obszarze LSR funkcjonuje 8 bibliotek, które w roku 2006 dysponowały woluminami w ilości 64.786 szt. W ramach imprez organizowanych przez domy kultury wzięło udział 30.285 osób (2005r.).

Na obszarze LSR działają liczne stowarzyszenia promujące kulturę i działające na jej rzecz: Fundacja Gardzienice, Fundacja Zrównoważonego Rozwoju „ZBS”, Lubelskie Stowarzyszenie „PRO Kultura”, Szwadron Jazdy Rzeczpospolitej Polskiej, Towarzystwo Śpiewacze „Arion”, Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży, Robotnicze Stowarzyszenie Twórców Kultury, Związek Kombatantów RP i Byłych Więźniów Politycznych, Związek Sybiraków, Stowarzyszenie Polskich Kombatantów, Światowy Związek Żołnierzy AK.

Co charakterystyczne, na terenie objętym LSR, bogatym w tradycje historyczne, mimo istnienia kultywujących je organizacji obywatelskich, nie prawie żadnych (z wyjątkiem jednego Muzeum Regionalnego w Piaskach) muzeów. Lukę tę można zapełnić urządzając niewielkie, nowocześnie zorganizowane muzea nawiązujące do lokalnych zdarzeń, tradycji i pozostałości dawnej kultury materialnej i wykorzystać je w powiązaniu z agroturystyką, ścieżkami edukacyjnymi i szlakami turystyki pieszej i rowerowej. Na obszarze LSR znajduje się tylko jedno kino, w którym jednak notuje się coraz więcej widzów.

Ostatnie lata to czas zasłużonej rehabilitacji sztuki kulinarnej, w tym także – obok wyrafinowanych potraw i popularnej na świecie kuchni śródziemnomorskiej – nobilitacja tradycyjnych potraw lokalnych, mocno związanych z regionem poprzez ziemię, która rodzi produkty do ich

Strona 17 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi” przygotowania. Chociaż wciąż jeszcze zdarza się, że mieszkańcy lokalnych społeczności nie uświadamiają sobie wartości i oryginalności przyrządzanych i spożywanych przez siebie dań i specjałów, szansa promocji małych miejscowości i ożywienia ruchu turystycznego dzięki nim właśnie, a co za tym idzie wzrost możliwości zarobkowych mieszkańców powoduje, że jest to dziedzina rozwojowa i godna wsparcia zarówno przez gminy, jak przez LGD. Podobnie sytuacja ma się z rzemiosłem i folklorem lokalnym.

Na obszarze LSD produkty lokalne to ciasta drożdżowe, pierogi, bigos, pączki, smalec wiejski- różne rodzaje, knedle, pyzy z różnym nadzieniem, flaki, zacierki, placki nadziewane kaszą (zwane też pierogami). Rzemiosło to przede wszystkim hafty (serwety, bieżniki, obrazy, obrusy, poduszki), batiki, a także rzeźby z drewna, plecionki z wikliny, garncarstwo, własnoręczny wyrób biżuterii. Tradycje te, podobnie jak folklor, często kultywowane są przez Koła Gospodyń Wiejskich.

Podsumowując, obszar objęty LSR posiada dobre warunki naturalne dla rozwoju turystyki i rekreacji. Potencjał turystyczny tworzą przede wszystkim walory przyrodniczo – krajoznawcze, a także zabytki architektury oraz lokalna tradycja rzemieślnicza i kulinarna. Szczególnym atutem obszaru LSR jest istnienie Ośrodka Praktyk Teatralnych w Gardzienicach, unikatowego zjawiska kulturowego w skali kraju, przyciągającego miłośników sztuki alternatywnej i „poszukującą” młodzież z całego kraju, a nawet z zagranicy. Uzupełnieniem walorów turystycznych jest, wymagająca wzbogacenia, baza żywieniowa i noclegowa oraz obiekty sportowe.

2.2. Ocena społeczno- gospodarcza obszaru, w tym potencjału demograficznego i gospodarczego obszaru oraz poziomu aktywności społecznej

2.2.1. Społeczność lokalna na obszarze LGD

Ludność

Na dzień 31 grudnia 2006 roku gminę Piaski zamieszkiwało 10 761 osób, gminę Rybczewice 3 973 osoby, a gminę Trawniki 9 292 osoby (według miejsca zameldowania), co daje ogółem 24 026 mieszkańców całego obszaru LSR według miejsca zameldowania. Obszar LSR wg danych Urzędu Statystycznego w Lublinie na dzień 31.12.2007 r. zamieszkiwało w/g miejsca zameldowania 23 944 osoby, w tym 11 555 mężczyzn i 12 389 kobiet, natomiast w/g miejsca zamieszkania: 23 772, w tym 11 508 mężczyzn i 12 264 kobiet.

Strona 18 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi”

Liczba ludności ogółem w/g miejsca zameldowania jest bardzo zbliżona do liczby ludności ogółem w/g faktycznego miejsca zamieszkania.

Tabela 5. Ogólna charakterystyka ludności poszczególnych gmin (na dzień 31.12.2007r.)

Liczba ludności w/g Przyrost naturalny Liczba ludności w/g W tym mężczyźni (M) i Gmina faktycznego miejsca W tym: w osobach na gminę* miejsca zameldowania kobiety (K) zamieszkania

ogółem według płci M: 5 135 M: 5 143 M: -26 Piaski 10 717 10 692 -29 K: 5 582 K: 5 549 K: -3 M: 1 869 M: 1 843 M: -17 Rybczewice 3 923 3 850 -32 K: 2 054 K: 2 007 K: -15 M: 4 551 M: 4 522 M: -7 Trawniki 9 304 9 230 -2 K: 4 753 K: 4 708 K: 5 M: 11 555 M: 11 508 M: -50 Ogółem 23 944 23 772 -63 K: 12 389 K: 12 264 K: -13 * na rok 2006. Źródło: www.stat.gov.pl 2008 r.

Struktura wiekowa ludności na obszarze LSR jest korzystna. Notuje się stosunkowo wysoki odsetek ludności w wieku przedprodukcyjnym (ok. 20%) i produkcyjnym (ok. 60%). Na sto osób w wieku produkcyjnym przypada 67 osób w wieku nieprodukcyjnym. Liczba ta w skali całego województwa wynosi 63. Stanowi to niewątpliwie o sile kapitału społecznego obszaru LSR.

W 2006 r. przyrost naturalny w skali całego obszaru LSR był ujemny. Wyniósł on w liczbach bezwzględnych -63, co w przeliczeniu na 1000 mieszkańców daje wskaźnik – 3,77. Najgorsza sytuacja pod względem demograficznym jest w gminie Rybczewice. Struktura ludności pod względem płci nie odbiega od przeciętnej na obszarach wiejskich, charakteryzując się znaczną przewaga kobiet w wieku poprodukcyjnym i niewielką przewagą mężczyzn w wieku przedprodukcyjnym i produkcyjnym. Prognozuje się, że liczba ludności na obszarze LSR w okresie od 2005 do 2030 roku spadnie w podobnych proporcjach w stosunku do obu płci.

Strona 19 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi”

Tabela 6. Struktura ludności według wieku i płci, dane na 31.12.2007r.

Ludność w wieku

Przedprodukcyjnym (0-17 lat) Produkcyjnym Poprodukcyjnym Gmina Mężczyźni (18- Kobiety (18-59 Mężczyźni Ogółem Mężczyźni Kobiety Ogółem Ogółem Kobiety 64 lata) lat)

Piaski 2 094 1 040 1 054 6 506 3 490 3 016 2 092 613 1 479

Rybczewice 689 356 333 2 214 1 203 1 011 947 284 663

Trawniki 2 015 1 042 937 5 652 2 998 2 654 1 563 482 1 081

Ogółem obszar LSR 4798 2438 2324 14372 6991 6681 4602 1379 3223 Źródło: www.stat.gov.pl 2008 r.

Tabela 7. Struktura ludności według wieku ukazująca tendencje z lat 2005-2007, dane na 31.12.2007r.

Gmina Ludność w wieku

Przedprodukcyjnym (0-17 lat) Produkcyjnym Poprodukcyjnym

2005 2006 2007 2005 2006 2007 2005 2006 2007

Piaski 2 242 2 166 2 094 6 409 6 433 6 506 2 103 2 119 2 092

Rybczewice 755 715 689 2 211 2 205 2 214 990 981 947

Trawniki 2 078 2 052 2 015 5 605 5 624 5 652 1 510 1 535 1 563

Ogółem obszar LSR 5075 4933 4798 14225 14262 14372 4603 4635 4602 Źródło: www.stat.gov.pl 2008 r.

Strona 20 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi”

Tabela 8. Ludność – wskaźniki modułu gminnego na koniec roku 2005

Kobiety na 100 Małżeństwa na 1000 Urodzenia żywe na Przyrost naturalny Gmina Ludność na 1 km2 Zgony na 1000 ludności mężczyzn ludności 1000 ludności na 1000 ludności

Piaski 63 107 5,3 9,5 12,2 -2,7

Rybczewice 39 109 4,0 9,7 17,7 -8,0

Trawniki 109 103 4,4 10,8 11,0 -0,2

Ogółem 70,3 106,3 4,6 10 13,6 -3,6 Źródło: www.stat.gov.pl 2008 r.

Tabela 9. Liczba gospodarstw domowych w/g Narodowego Spisu Powszechnego z 2002 r.

Wyszczególnienie Liczba gospodarstw domowych

Piaski 3 760

Rybczewice 1 459

Trawniki 3 145

Obszar LSR 8365 Źródło: www.stat.gov.pl 2008 r.

Aktywność mieszkańców

Możliwa do zobrazowania aktywność mieszkańców przejawia się w udziale w organizacjach i uczestnictwie w wyborach. Na obszarze LSR działają 53 organizacje społeczne. Najważniejsze z nich zostały wymienione w części dotyczącej uwarunkowań historycznych i kulturowych. Dodatkowo na obszarze LSR funkcjonują organizacje sportowe - uczniowskie kluby sportowe : „Orzeł” w Biskupicach, „Bystrzejowice” w Bystrzejowicach, „Grom” w Gardzienicach, „Sokół” w Oleśnikach, trzy kluby sportowe: „Piaski”, „Relax” i „Mix” w Piaskach, „Szpak” w Rybczewicach oraz dwa kluby: uczniowski „Tytan” i „Błękitni” w Trawnikach, ludowe kluby sportowe: LKS w Biskupicach, „Oleśnia” w Oleśnikach, „Piaskovia” w Piaskach, „Huragan” w Siostrzytowie, LKS w Trawnikach, LKS w Wierzchowiskach; Gminny Ludowy Klub Sportowy „Victoria” w Rybczewicach.

Strona 21 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi”

Mieszkańcy obszaru LSR chętnie uczestniczą w wyborach. Na całym obszarze LSR frekwencja wynosiła co najmniej 30% (wybory parlamentarne do Sejmu w 2005r.) i ponad 40% we wszystkich pozostałych rodzajach wyborów w ostatnich latach.

Tabela 10. Frekwencja w wyborach

Rok wyborów 2005 2005 2005 2006 2007

Rodzaj wyborów Parlamentarne Sejm Prezydenckie I tura Prezydenckie II tura Samorządowe Rady gmin Parlamentarne Sejm

Piaski 32,53 % 41,56 % 42,7 % 49,31 % 43,53 %

Rybczewice 38,01 % 43,46 % 45,99 % 48,04 % 40,72 %

Trawniki 28,55 % 40,42 % 41,76 % 43,04 % 36,7 %

Źródło: www.pkw.gov.pl 2008 r.

Analiza frekwencji wyborczej wskazuje na zdecydowanie większe zaangażowanie mieszkańców w wyborach lokalnych niż w wyborach parlamentarnych. Jednocześnie widoczny jest trend do stale zwiększającego się uczestnictwa w wyborach – na przykładzie wyborów do Sejmu w 2005 i 2007r. Obserwując frekwencję można też stwierdzić, iż maleją różnice w udziale mieszkańców w wyborach dla poszczególnych gmin.

Problemy społeczne, bezrobocie

Na obszarze LSR w 2006 r. 2141 mieszkańców korzystało z pomocy społecznej, głównie z powodu bezrobocia, niepełnosprawności, alkoholizmu, bezradności i ubóstwa.

Tabela 11. Liczba osób korzystających ze świadczeń pomocy społecznej w 2006 r. Liczba osób Liczba osób korzystających z pomocy społecznej Wyszczególnienie korzystających z z powodu: pomocy społecznej bezrobocia niepełnosprawności inne Piaski 989 478 258 632 Trawniki 947 295 61 335

Strona 22 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi”

Rybczewice 205 48 50 148 Ogółem LSR 2141 821 369 1115 Źródło: Dane z Gminnych Ośrodków Pomocy Społecznej z terenu Powiatu, 2006 r.

Najwyższy wskaźnik bezrobocia występuje w Trawnikach, a najniższy w Rybczewicach. Na strukturę bezrobocia w poszczególnych gminach mają wpływ następujące czynniki: ● Gmina Trawniki: upadek dużego zakładu pracy ZPD Trawena, któremu gmina zawdzięczała rozwój, ● Rybczewice, Piaski: ukryte bezrobocie w gminach wiejskich.

Tabela 12. Struktura zatrudnienia i bezrobocia na terenie LSR

Piaski Rybczewice Trawniki Ogółem LSR

2005 2006 2007 2005 2006 2007 2005 2006 2007 2005 2006 2007 pracujący w głównym miejscu 1 108 979 bd 300 296 bd 693 710 bd 2101 1985 bd pracy bezrobotni 646 596 501 196 179 147 967 847 616 1809 1622 1264 Źródło: www.stat.gov.pl 2008 r.

W ciągu ostatnich 3 lat systematycznie spada liczba bezrobotnych – o 30,13% w roku 2007 w porównaniu z rokiem 2005. Dynamiczny spadek dotyczy przede wszystkim gminy Trawniki - 36,3%, a w najmniejszym Piask 22,45%. W porównaniu z rokiem 2005 stopa bezrobocia i liczba bezrobotnych w roku 2007 zunifikowały się na obszarze LSR. Proces ten wynika głównie z gwałtownego spadku liczby bezrobotnych w gminie Trawniki, która dotychczas miała największą stopę bezrobocia, przy zdecydowanie mniejszym spadku w gminach o mniejszym udziale bezrobotnych – Piaski i Rybczewice.

Strona 23 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi”

2.2.1. Infrastruktura społeczna

Szkolnictwo

Szkolnictwo na obszarach poszczególnych gmin w roku 2006 (dane z www.stat.gov.pl, późniejszych szczegółowych danych statystycznych brak) przedstawia się następująco: W gminie Piaski znajduje się: 6 szkół podstawowych, w tym 2 niepodporządkowane gminie i jedna specjalna, szkoły te liczą razem 727 uczniów, w tym 20 uczniów szkoła specjalna, 3 gimnazja z 412 uczniami i i gimnazjum specjalne z 8 uczniami, 1 ponadgimnazjalna szkoła przysposabiająca do pracy zawodowej specjalna (8 uczniów), 1 liceum profilowane dla młodzieży liczące 34 uczniów, 1 ponadgimnazjalne technikum dla młodzieży liczące 91 uczniów, 1 technikum uzupełniające dla młodzieży liczące uczniów, 1 liceum ogólnokształcące ponadgimnazjalne dla młodzieży liczące 78 uczniów, 1 szkoła policealna dla młodzieży licząca 20 uczniów, 1 szkoła policealna dla dorosłych licząca 66 uczniów.

W gminie Rybczewice znajdują się: 4 szkoły podstawowe, które liczą razem 232 uczniów, 1 gimnazjum z 125 uczniami, 1 liceum ogólnokształcące ponadgimnazjalne dla młodzieży liczące 75 uczniów. W gminie Trawniki znajduje się: 5 szkół podstawowych, które liczą razem 624 uczniów, 2 gimnazja z 381 uczniami, 1 ponadgimnazjalna zasadnicza szkoła zawodowa dla młodzieży z 79 uczniami, 1 liceum ogólnokształcące ponadgimnazjalne dla młodzieży z 45 uczniami, 1 szkoła policealna dla młodzieży z 20 uczniami, 1 uzupełniające liceum ogólnokształcące dla młodzieży z 23 uczniami.

Razem na obszarze LSR znajduje się 15 szkół podstawowych, w tym 1 specjalna, 6 gimnazjów, 3 licea ogólnokształcące ponadgimnazjalne dla młodzieży, 1 ponadgimnazjalna zasadnicza szkoła zawodowa dla młodzieży, 1 liceum profilowane dla młodzieży, 1 ponadgimnazjalna szkoła przysposabiająca do pracy zawodowej specjalna, 1 ponadgimnazjalne technikum dla młodzieży, 1 technikum uzupełniające dla młodzieży, 1 szkoła policealna dla dorosłych, 2 szkoły policealne dla młodzieży oraz 1 uzupełniające liceum ogólnokształcące dla młodzieży.

Ogółem sieć szkolnictwa jest zróżnicowana i stanowi w miarę dobrą ofertę edukacyjną dla młodzieży i tych dorosłych, którzy chcą uzupełnić swoją edukację na poziomie średnim. Bliskość akademickiego Lublina zapewnia różnorodne profile kształcenia na poziomie wyższym. Zwraca jednak uwagę istnienie zaledwie jednej zasadniczej szkoły zawodowej. Wydaje się, że ze względu na specyfikę obszaru – duży potencjał turystyczny – warto uruchomić kierunki o profilu hotelarskim, gastronomicznym, krajoznawczym i turystycznym oraz zorganizować – na poziomie gmin lub LGD – kursy rękodzieła, sztuk i rzemiosł ludowych, prowadzenia gospodarstw agroturystycznych. Warto też stworzyć warunki dla tak zwanych „zielonych szkół” (szkoły lokalne mogłyby być

Strona 24 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi” zaangażowane w ich funkcjonowanie i pełnić rolę gospodarza) i zapraszać na nie chętnych, zachęcając czystym i pięknie ukształtowanym terenem i promując kulturę lokalną.

Tabela 13. Kierunki kształcenia w powiatowych szkołach ponadgimnazjalnych w roku szkolnym 2006/2007 Nazwa szkoły Typ szkoły Kierunki kształcenia proponowane na rok szkolny 2006/2007

- mechaniczny ( maszyny i urządz. przem. spoż., obsługa i naprawa pojazdów • technikum (4-letnie) samochodowych)

• technikum uzupełniające - mechaniczny (obsługa i naprawa pojazdów samochodowych) (3-letnie) ZS w Piaskac • liceum profilowane - ekonomiczno- administracyjny

•liceum ogólnokształcące - z rozsz. językiem angielskim i informatyką (3-letnie)

• szkoła policealna - informatyczny

• szkoła policealna dla dorosłych - agrobiznes • liceum ogólnokształcące - ogólny (3-letnie) ZS w Trawnikach • zasadnicza szkoła zawodowa - wielozawodowy • liceum uzupełniające (2-letnie) - ogólny • szkoła policealna - ekonomiczny Źródło: Dane Starostwo Powiatowege w Świdniku, Wydział Edukacji, Kultury, Sportu, Zdrowia i Spraw Społecznych, 2006 r.

Strona 25 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi”

Turystyka Przez teren objęty LSR przebiega piesza ścieżka przyrodnicza: od Abramowic do Chełma, na obszarze LSR zaczyna się od północno – zachodniego skraju Rezerwatu leśnego Wierzchowiska i przebiega on przez Bystrzejowice, Piaski, Biskupice, Trawniki. Pozostałe szlaki turystyczne to: - Szlak dworków: Piaski - Gardzienice - Wygnanowice - Stryjno - Rybczewice - Dąbie - Żółkiewka - Mokrelipie - Radecznica – Turobin (źródło: lublin.pttk.pl/reg_zlotu_ptp_2008.doc) - Czerwony szlak wyżynny. Odcinek Lublin – Trawniki – Chełm. Długość ok. 86 km (źródło: http://kruk.ovh.org/Trasy/trasa9_czerwony_szlak_chelm.htm) - Szlak Dolina Giełczwi i Marianki Trasa: Przyst. Os. Biskupice Biskupice Siedliszczki (Piaski) Giełczew Gardzienice Podzamcze Klimusin Suchodoły Siedliska Suchodoły Fajsławice Wola Idzikowska Oleśniki Dolina Wieprza Przyst. Os. Wólka Kańska(czerwony szlak). Długość ok. 30 km (źródło: http://wyjdzzpociagu.most.org.pl/swidnicki/r-bisk1.html)

W planach: „Od źródełka do źródełka czyli Gardzienice całe”. Ekologiczny Klub UNESCO Pracownia na rzecz Bioróżnorodności Klub UNESCO wspólnie z mieszkańcami Woli Gardzienickiej, Gardzienic i członkami Ośrodka Praktyk Teatralnych „Gardzienice” planuje zinwentaryzować, opisać i oznakować trasę dziedzictwa kulturowego Gardzienic ujętą w ramy źródełek rzeki Giełczewka tworzących piękne uroczysko, obszar naturalnej nienaruszonej ręką ludzką dzikiej przyrody. W ramach projektu Klub zamierza wykorzystać rozpoczętą przed 25 laty przez Teatr Gardzienice pracę pod hasłem „O nowe naturalne środowisko teatru” (wystawianie sztuk teatralnych w naturalnych plenerach dla społeczności wiejskiej). Celem projektu jest przełamanie w mieszkańcach wsi bariery obojętności wobec dziedzictwa kultury jak i zachowanie i promocja istniejącego naturalnego krajobrazu wsi. (Źródło: www.witrynawiejska.org.pl/images/14286_kultura2002.pdf)

Tabela 14. Infrastruktura turystyczna

Ośrodki wypoczynkowe i Zajazdy, Agroturystyka, pokoje Punkty informacji Gmina Restauracje, bary gospody Pola namiotowe, kempingi wczasowe gościnne turystycznej

Miejscowości Liczba miejsc Miejscowości Liczba miejsc Miejscowość Liczba miejsc Miejscowość Liczba miejsc Miejscowość Liczba miejsc Piaski - - Gardzienice 8 Kolonia Siedliszczki - - - - - Pierwsze - - Brzeziczki 8 Piaski – Rarytas - - - - -

Strona 26 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi”

- - Wola Gardzienicka 4 Piaski - U Elizy ------Noclegi u Jakuba - Piaski – Pizza Bar ------Piaski – Bar Kurczak - - - - - Piaski – Restauracja ------Barka - - - - Kolonia Kębłów ------Piaski – Bar Piasecki ------Piaski – Bar Piwnica - - - - - Bystrzejowice Pierwsze ------– Restauracja Pałacowa Wierzchowiska 2 – - - 29 Wierzchowiska Drugie - - - - - Zajazd Kasztelański 1- Pilaszkowice Rybczewi - - Pierwsze (Gm. 5 pokoi Bar „Sielanka” - - - - - ce Rybczewice) Pełczyn (Zajazd - - Regionalny „VID – 30 Trawniki 130 - - - - BIL”) Trawniki Pełczyn (Restauracja - - Motel na stacji 10 Pełczyn 250 - - - - paliw) - - - - Biskupice 100 - - - - Źródło: Gminy wchodzące w skład LSR Na obszarze objętym LSR znajdują się 2 obiekty zbiorowego zakwaterowania, które oferują ogółem 59 miejsc noclegowych przez cały rok (w gminie Piaski – 29 miejsc noclegowych i Zajazd Regionalny „VID – BIL w gminie Trawniki – 30 miejsc noclegowych). Obok tego funkcjonują obiekty noclegowe na kilka osób. Należy zwrócić uwagę, że przy tak znacznym potencjale turystycznym jest to baza niewystarczająca. Brak hoteli, moteli, pensjonatów, domów wycieczkowych, schronisk, ośrodków kolonijnych, wypoczynkowych, szkoleniowo-wypoczynkowych, domków turystycznych, pól biwakowych i innych. Zważywszy na potencjał turystyczny drzemiący w obszarze LSR, w tym odwiedzany przez licznych przyjezdnych ośrodek teatralny w Gardzienicach, warto ubogacić bazę noclegową i to na zróżnicowanym poziomie, w zależności od rodzaju turystyki, jaką zechcą uprawniać na terenie LSR zwiedzający. Przez teren objęty LSR przebiega piesza ścieżka przyrodnicza: od Abramowic do Chełma, na obszarze LSR zaczynając się od północno – zachodniego skraju

Strona 27 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi”

Rezerwatu leśnego Wierzchowiska i przebiegając przez Bystrzejowice, Piaski, Biskupice, Trawniki.

Ochrona zdrowia

Tabela 15. Ochrona zdrowia na obszarze LSR

Wyszczególnienie Piaski Rybczewice Trawniki Ogółem LSR

Zakłady opieki Jednostki miary 2006 2007 2006 2007 2006 2007 2006 2007 zdrowotnej

Ogółem obiekt 5 5 1 1 2 2 8 8

publiczne obiekt 1 1 0 0 1 1 2 2

niepubliczne obiekt 4 4 1 1 1 1 6 6

służby medycyny pracy obiekt 0 0 0 0 2 2 2 2

praktyki lekarskie w osoba 2 1 0 0 0 0 2 1 miastach

praktyki lekarskie na wsi osoba 0 1 1 1 2 2 3 4

przychodnie, ośrodki zdrowia, poradnie obiekt 1 1 0 0 1 1 2 2 podległe samorządowi terytorialnemu

porady ogółem jednostka 39 006 41 977 14 684 17 483 33 872 34 279 87 562 93 739

apteki obiekt 4 bd 1 bd 2 3 7 bd

mgr farmacji osoba 7 bd 1 bd 4 bd 12 bd

żłobki obiekt 0 0 0 0 0 0 0 0

placówki pomocy obiekt 0 0 1 1 0 0 1 1

Strona 28 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi”

Wyszczególnienie Piaski Rybczewice Trawniki Ogółem LSR społecznej Źródło: www.stat.gov.pl 2008 r. i dane z gmin

Na obszarze LSR funkcjonuje 8 zakładów opieki zdrowotnej. W roku 2007 udzieliły one 93 739 porad (wobec 87 562 w roku 2006). Największy wzrost porad nastąpił w gminie Rybczewice. Na terenie LSR funkcjonuje (dane z 2006 r.) 7 aptek zatrudniających 12 mgr farmacji. Największa liczba aptek, ZOZ-ów znajduje się w Piaskach (ponad połowa na obszarze LSR).

2.2.3. Gospodarka obszaru

Na obszarze LSR leży jedno miasto – Piaski - o charakterze niewielkiego ośrodka przemysłowo-usługowego. Najważniejszym obiektem przemysłowym jest w nim zakład przetwórstwa mleka (OSM Piaski). Poza tym zarówno gmina Piaski, jak też pozostałe gminy Trawniki i Rybczewice mają charakter wybitnie rolniczy – na ich obszarze znajduje się 6429 gospodarstw rolnych (Gmina Trawniki: 2629, Gmina Piaski: 2600, Gmina Rybczewice: 1200), stanowiących główne źródło utrzymania ludności objętej LSR. O rodzaju upraw decydują dobre warunki glebowe i ekologiczne, w związku z czym przeważa uprawa zbóż (w tym pszenicy) i buraków cukrowych, a także ziemniaków i warzyw. We wsi Kolonia Stryjno i w Stryjnie (gmina Rybczewice) istotna jest produkcja sadownicza i uprawa czarnej porzeczki. Na obszarze LSR funkcjonuje łącznie 1009 podmiotów gospodarki narodowej, z czego zdecydowana większość (946) należy do sektora prywatnego, w tym aż 769 stanowią osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą. Przedsiębiorczość na obszarze LSR ma więc charakter wybitnie indywidualny i składają się na nią głównie mikroprzedsiębiorstwa. Główny przedmiot działalności gospodarczej tych podmiotów to usługi transportowe i handlowe. Kluczowe dla obszaru LSR firmy to przedsiębiorstwa produkcyjne, przetwórcze i gastronomiczne: Gmina Piaski: OSM Piaski, SBP w Piaskach, Restauracja Rarytas, Stryjno Sad, Restauracja Pałacowa, Herbost, BetStal Gmina Trawniki: NICOLS Poland Sp. zo.o., TRAWENA S.A., LUBELLA S.A. Gmina Rybczewice: Zrzeszenie Producentów Owoców „ Stryjno – Sad”

Tabela 16. Podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane w rejestrze REGON w 2007 r. na obszarze LSR Wyszczególnienie Piaski Rybczewice Trawniki Obszar LSR Ogółem 573 104 332 1009 Sektor publiczny 28 11 24 63

Strona 29 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi”

Sektor prywatny 545 93 308 946 Spółki handlowe razem 28 1 5 34 w tym udział kapitału zagranicznego 2 0 2 4 Spółdzielnie 5 2 1 8 Fundacje, stowarzyszenia i organizacje społeczne 25 10 18 53 Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą 449 69 251 769 Źródło: www.stat.gov.pl 2008 r.

Na przestrzeni ostatnich trzech lat widoczny jest niewielki wzrost liczby podmiotów gospodarczych, w tym zwłaszcza prywatnych, a także społecznych. Liczba spółdzielni i spółek z udziałem zagranicznym pozostaje na tym samym poziomie.

Jednostki samorządowe obszaru LSR nie przewidują żadnych zachęt dla biznesu w postaci specjalnych ulg podatkowych dla przedsiębiorców, korzystnych pożyczek etc. za wyjątkiem gminy Piaski, która stosuje ulgę przy rejestracji działalności gospodarczej przez bezrobotnych zarejestrowanych w Biurze Pracy (uchwała w sprawie zwolnienia z opłaty stałej za wpis do ewidencji działalności gospodarczej). Brak także darmowych punktów doradczych dla przedsiębiorców, za wyjątkiem Powiatowego Zespołu Doradców Świdnik zs. w Piaskach (doradztwo rolnicze). Na terenie LSR nie występują specjalne strefy ekonomiczne i inne preferencje dla biznesu: jedynie w gminie Piaski w planie zagospodarowania przestrzennego przewiduje się stworzenie wydzielonych terenów z przeznaczeniem pod inwestycje.

Tabela 17. Powierzchnia użytków rolnych i leśnych na obszarze LSR – dane na 2005 r. (brak nowszych danych)

Powierzchnia użytków rolnych, lasów, nieużytków i Piaski Rybczewice Trawniki Ogółem obszar LSR pozostałych gruntów w ha

Użytki rolne, w tym: 14 089 8 117 6 613 28 819 grunty orne 13 214 6 875 5 033 25 122 sady 353 887 86 1 326

Strona 30 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi”

Powierzchnia użytków rolnych, lasów, nieużytków i Piaski Rybczewice Trawniki Ogółem obszar LSR pozostałych gruntów w ha

łąki 391 165 1 296 1 852 pastwiska 131 190 198 519

Lasy 1 780 1 219 633 3 632

Nieużytki i pozostałe grunty w ha 1 104 573 1 170 2 847 Źródło: www.stat.gov.pl 2008 r. Na obszarze LSR znajduje się 28 819 ha użytków rolnych, z czego prawie połowa w gminie Piaski. Mimo, iż zdecydowana większość użytków rolnych to grunty orne (25 122 ha), w gminie Rybczewice oraz Piaski, a także w niewielkim stopniu w gminie Trawniki, znaczenie mają także sady. W gminach Piaski i Rybczewice znaczącą powierzchnię zajmują lasy (3632 ha na całym obszarze LSR). Niewiele mniejszą powierzchnię od lasów stanowią nieużytki (2847 ha).

Tabela 18. Klasy bonitacyjne gleb gruntów ornych w ha (stan na 1 styczeń 2007 r.)

Klasa bonitacy Piaski Rybczewice Trawniki Powiat Świdnicki jna razem w ha w % R I 10 - - 22 0,07% R II 1438 145 191 2697 8,27% R IIIa 5519 3264 1402 14181 43,51% R IIIb 4227 2763 1137 9537 29,26% R IVa 1621 985 1023 4155 12,75% R IVb 312 214 494 1081 3,32% R V 114 66 468 659,09 2,02% R VI 9,5 1,66 250 261,85 0,80% Rz VI - - - 0 0,00%

Strona 31 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi”

Razem 13251 7438,66 4965 25 654,16 100,00 Źródło: Wydział Geodezji, kartografii, katastru i nieruchomości Starostwa Powiatowego w Świdniku, 2006 r.

Obszar LSR to głównie gleby klasy III. Najlepsze gleby znajdują się w gminie Piaski, najgorsze w gminie Trawniki. Obszar LSR należy do terenów o niskiej lesistości – największy wskaźnik udziału lasów w powierzchni 10,5 % występuje w gminie Piaski, najmniejszy 7,7 % w gminie Trawniki. Z powierzchni lasów (3336 ha) 1254 ha stanowi własność Skarbu Państwa będąc w większości w zarządzie Lasów Państwowych.

2.3. Specyfika obszaru

O specyfice położenia obszaru LSR decydują takie czynniki, jak sąsiedztwo metropolitalnego Lublina – stolicy regionu, centrum akademickiego, przemysłowego, historycznego i gospodarczego, z którym obszar LSR skomunikowany jest za pomocą jednego korytarza – drogi krajowej nr 12 relacji granica państwa - Kalisz – Lublin – Chełm – granica państwa, a także dogodna lokalizacja w odległości ok. 70 km od przejść granicznych z Ukrainą i Białorusią przy międzynarodowej trasie Warszawa-Kijów, Warszawa-Lwów i w pobliżu planowanego lotniska pasażerskiego w Świdniku. Dolina Giełczwi ma charakter rolniczy, lecz jednak z zachowaniem lokalnych zasobów przyrodniczych. Od strony zachodniej obszar narażony jest na ekspansję miasta Lublina i presję na przekształcanie w tereny podmiejskie stanowiące sypialnię dla rozrastającego się ośrodka miejskiego. Cały teren wchodzi w skład powiatu świdnickiego, jednocześnie jednak w skład LGD nie weszły gminy Mełgiew i miasto Świdnik ze względu na odmienny charakter tych terenów. Wszystkie gminy zlokalizowane są w osi doliny rzeki Giełczwi (jej środkowym i dolnym odcinku), która determinuje również nastawienie się na powstawanie akwenów wodnych. Każda z gmin posiada i zamierza rozbudowywać turystykę w oparciu o zasoby wodne oraz duże walory ekologiczne i turystyczne, a więc rekreacyjne. Dolina rzeki Giełczwi i Sierotki, parki i stawy rybne (Rybczewice), a także kompleksy leśne w północnej części gminy Trawniki oraz dolina Wieprza, gdzie projektowana jest budowa zbiornika wodnego Oleśniki oraz opisane z części „2.1.1. Uwarunkowania geograficzne, przyrodnicze” rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe i zespoły dworsko-parkowe stanowią spójny obszar o znaczeniu turystycznym i są szansą dla rozwoju agroturystyki, turystyki pieszej i rowerowej, zielonych szkół czy ośrodków wypoczynku dłuższego lub weekendowego (turystów zapewniałaby złakniona czystej przyrody i zmęczona dotychczasowymi kierunkami wypoczynku – Nałęczów, Kazimierz Dolny, Roztocze i Pojezierze Łęczyńsko-Włodawskie - ludność Lublina).

Kolejnym atutem obszaru LSR jest wspólny potencjał kulturowy gmin położonych na obszarze LSR, na który składają się opisane w części „2.1.1. Uwarunkowania historyczne i kulturowe” malowniczo położone zabytki oraz - unikat w skali nie tylko regionu, ale także kraju – ośrodek teatralny Gardzienice. Powstałe na ich bazie produkty turystyki przyrodniczo-kulturoznawczej, z pikantnym elementem kulturowo-duchowej egzotyki, jaką jest ośrodek Gardzienice, stanowią zarówno o specyfice, jak i o możliwościach rozwoju obszaru LSR. Konieczny jest w tym celu, na co zwracano uwagę w

Strona 32 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi” poprzednich częściach opracowania, rozwój bazy turystycznej: przede wszystkim noclegowej (różnych kategorii w zależności od produktu turystycznego, jaki wybierze zwiedzający), a także gastronomicznej (w tym zwłaszcza opartej na lokalnej, odpowiednio wypromowanej tradycji kulinarnej, oprawionej w adekwatną architekturę nawiązującą do krajobrazu oraz agroturystyki). Niedostatek tej infrastruktury również stanowi czynnik wspólny dla wszystkich gmin objętych LSR.

Cechą charakterystyczną obszaru jest brak znaczącego przemysłu (mimo dobrych dla jego rozwoju warunków w gminie Piaski - uzbrojenie terenu i bliskość międzynarodowych szlaków komunikacyjnych), a niewielkie istniejące zakłady pracy działają na potrzeby rolnictwa. Wobec budowy obwodnicy Piask większa część mieszkańców znalazła się poza obszarem bezpośredniego oddziaływania znaczących ciągów komunikacyjnych, co spowodowało spadek dochodów i zatrudnienia, lecz jednocześnie doprowadziło do większej unifikacji obszaru.

O specyfice obszaru LSR stanowi korzystna struktura wiekowa ludności pod kątem znacznego odsetka ludności w wieku przedprodukcyjnym (ok. 20%) i produkcyjnym (ok. 60%), mimo ujemnego przyrostu naturalnego w skali całego obszaru (który według prognoz demograficznych będzie się pogłębiał, podobnie zresztą jak w całym kraju). Pozytywnym zjawiskiem jest odnotowana w ostatnich latach tendencja do powrotu młodych emigrantów z zagranicy (nierzadko z gotówką do zainwestowania), wzbogaconych o przywiezione z Zachodu doświadczenia o charakterze organizacyjnym i biznesowym i spadek zagranicznych wyjazdów zarobkowych, co wiąże się z poprawą sytuacji w kraju i spadkiem wartości Funta i Euro i przypuszczalnie będzie mieć wpływ na rozwój obszaru LSR.

2.4.Uzasadnienie spójności obszaru LSR

Obszar Doliny Giełczwi znajduje się w obrębie jednej większej jednostki samorządu terytorialnego – powiatu świdnickiego. Gminy położone w bezpośrednim sąsiedztwie posiadają podobny charakter zarówno pod względem położenia, walorów historycznych, kulturowych, zasobów przyrodniczych, zasobów ludzkich. Jednocześnie cały obszar posiada podobne problemy społeczne, gospodarcze oraz podobny niewielki stopień wykorzystania zasobów przyrodniczych, krajobrazowych. Na całym obszarze istnieje podobny stan infrastruktury ze zdecydowanie widocznym brakiem w zakresie infrastruktury turystycznej. Spójność pod względem położenia znajduje wyraz w wykorzystaniu tych samych szlaków komunikacyjnych, zbliżonej, niewielkiej odległości od miasta Lublina, i nieco większej od wschodniej granicy państwa oraz zlokalizowaniu na obszarze zlewni rzeki Giełczwi. Dominującym elementem, jaki ma być wykorzystany, jest woda – zarówno płynąca rzeka Giełczew jak i stojąca istniejące zbiorniki w Rybczewicach, Piaskach oraz planowane na terenie gminy Piaski (pomiędzy Piaskami i Gardzienicami) i gminy Trawniki (Oleśniki). Dodatkowo walory turystyczne (zabytki, przyroda) są proste do połączenia

Strona 33 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi” szlakami wzdłuż istniejących już szlaków komunikacyjnych. Teren gmin łączą też walory związane z lokalną kulturą i podobnym sposobem jej eksponowania oraz uczestniczenia w niej. Nawet istniejący na obszarze LSR i znany poza jej terenem Ośrodek Praktyk Teatralnych „Gardzienice” odwołuje się w części swoich spektakli do kultury tego obszaru.

Spójność obszaru w sferze demograficznej przejawia się przede wszystkim zbliżoną strukturą osadniczą, podobną strukturą ludności (wiek, liczba oraz proporcje kobiet i mężczyzn). Ludność dotknięta jest w podobnym stopniu patologiami społecznymi. Występuje podobna stopa bezrobocia. Mieszkańcy wykazują zbliżoną aktywność w zakresie uczestnictwa w życiu społecznym – organizacje pozarządowe oraz inne formy zrzeszania się, aktywność wyborcza.

Na poziomie infrastruktury społecznej spójność uzyskana jest na etapie szkolnictwa (sieć szkół), turystki (niewielka infrastruktura lub jej całkowity brak). Cały obszar LSR potrzebuje zarówno rozwoju zasobów ludzkich, infrastruktury do szkoleń, jak i rozbudowy infrastruktury turystycznej (miejsca noclegowe, ścieżki, szlaki, trasy turystyczne, muzea). Istniejąca infrastruktura wymaga promocji, podobnie jak cały obszar LSR.

Gospodarka terenu działania LGD „Dolina Giełczwi” oparta jest w dużej części na rolnictwie prowadzonym na w zasadzie dobrych glebach. Istnieje niewielka liczba podmiotów gospodarczych i niewielu „dużych pracodawców”. Poza terenem miasta Piaski nie ma wyznaczonych stref inwestycyjnych. Gminy wchodzące w skład LGD nastawione są na rozwój niewielkich firm rodzinnych, rolnictwa i turystyki, nie zaś na rozbudowę przemysłu.

Strona 34 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi”

3. ANALIZA SWOT DLA OBSZARU OBJĘTEGO LSR, WNIOSKI WYNIKAJĄCE Z PRZEPROWADZONEJ ANALIZY

Przeprowadzona analiza SWOT jest wynikiem przemyśleń zespołu budującego Strategię wynikających z opisu obszaru LSR. Ma ona prowadzić do przeniesienia danych, wynikających z analizy, na cele LSR, również poprzez formułowane wnioski.

ANALIZA SWOT DLA OBSZARU OBJĘTEGO LSR

MOCNE STRONY SŁABE STRONY

• Obszar o wysokich walorach turystycznych • Słabo rozwinięta sieć drogowa w większości obejmująca drogi gorszej • Lokalny folklor i tradycja jakości • Bogata historia w tym zachowane zabytki mogące stać się • Słabo rozwinięta infrastruktura turystyczna elementem przyciągającym turystów • Dotychczasowy brak polityki informacyjnej • Istniejąca baza lokalowa dla LGD • Brak tradycji turystycznych obszaru LSR • Partnerzy społeczni posiadają szereg opracowanych projektów • Niskie zaangażowanie społeczne znacznej części ludności w projekty o gotowych do realizacji charakterze kulturowym i turystycznym • Doświadczenie i sukcesy osób zaangażowanych w realizację LSR • Brak znanej marki turystycznej • Istnienie znanych instytucji kultury – Ośrodek Praktyk Teatralnych w Gardzienicach • Dotychczasowa współpraca pomiędzy członkami i partnerami LGD skupiająca się wokół Doliny Giełczwi • Zaangażowanie w projekt partnerów o charakterze uniwersyteckim zapewniających odpowiedni poziom realizowanym działaniom

Strona 35 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi”

SZANSE ZAGROŻENIA

● Bliskość budowanego lotniska w Świdniku ● Istniejące silne marki turystyczne – Kazimierz Dln., Nałęczów, ● Niewielka odległość od dużego ośrodka miejskiego Lublina Roztocze, Pojezierze Łęczyńsko- Włodawskie ● Niezaspokojone i rosnące potrzeby turystyczne w regionie ● Rozszerzanie oferty turystycznej przez silne marki z segmentu krótki ● Dobra atmosfera wokół LGD na terenie województwa lubelskiego i czas pobytu premium na wydłużony pobyt w wersji ekonomicznej powiatu świdnickiego ● Negatywne tendencje demograficzne i społeczne ● Uczestnictwo Lublina w projekcie Europejska Stolica Kultury 2016 i ● Niskie dochody mieszkańców wsi realizacja w związku z tym licznych projektów z zakresu kultury ● Migracje zarobkowe najaktywniejszych mieszkańców obszaru ● Imprezy o charakterze ponadregionalnym w mieście Lublinie – ● Postępująca urbanizacja terenów wokół Lublina zmieniająca charakter Jarmark Jagielloński - umożliwiające prezentację dorobku i obszarów wiejskich i prowadząca do degradacji lokalnej kultury i jednocześnie przyciąganie turystów na obszar „Doliny Giełczwi” niszcząca walory turystyczne ● Dynamiczny rozwój turystyki ● Brak środków zewnętrznych na realizację projektów wspomagających ● Znaczne środki przeznaczane na tereny obszarów wiejskich rozwój czy nawet utrzymanie zasobów „Doliny Giełczwi” ● Znudzenie dotychczasowymi produktami turystycznymi okolic ● Degradacja środowiska naturalnego Lublina, które przekształciły się w turystykę masową ● Postępująca segmentacja rynku turystycznego

Wyciągnięcie wniosków z analizy SWOT dotyczy jej najważniejszych elementów, co w sposób spójny ma budować budować grunt pod sformułowanie celów.

Analiza SWOT wskazuje na istnienie wielu silnych stron związanych z zasobami obszaru objętego LSR. Dodatkowo LSR będzie realizowana przez środowiska i poszczególne osoby posiadające wiedzę i doświadczenie w zakresie podobnych projektów i rozwoju lokalnego, a praca nad elementami

Strona 36 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi”

Strategii, szczególnie jej plan operacyjny, powstawał przez ostatnich kilka lat.

Poza posiadanymi zasobami atutem dla realizacji LSR są szanse wynikające zarówno z położenia geograficznego jak i procesów odbywających się na zewnątrz terenów objętych LSR. LSR powinna wykorzystać proces aplikacji Lublina do tytułu Europejskiej Stolicy Kultury umożliwiający prezentację obszaru i jego walorów podczas realizowanych w ramach aplikacji projektów o charakterze kulturalnym, co powinno doprowadzić do napływu na tereny objęte LSR osób zainteresowanych przede wszystkim kulturą. Dodatkowo LSR powinna wykorzystać dynamiczny rozwój turystyki. Rozwój turystyki będzie dodatkowo wzmocniony poprzez ukończenie budowy lotniska w Świdniku. Do czasu uruchomienia lotniska „Dolina Giełczwi” powinna stać się rozpoznawalnym produktem turystycznym o charakterze ponadregionalnym.

Oparcie się na mocnych stronach i potraktowanie ich jako nośnika sukcesu LSR jest konieczne wobec słabych stron. Słabe strony wynikają przede wszystkim z początkowego etapu budowy produktu turystycznego „Dolina Giełczwi”. Na terenie LSR, w chwili obecnej, brak jest pełnej infrastruktury turystycznej, istniejące zasoby są niewykorzystane, a lokalna społeczność nie angażuje się w dostateczny sposób w projekty rozwoju skupiając się głównie na doskonaleniu rolnictwa. W ramach realizacji strategii należy więc zneutralizować słabe strony poprzez zaangażowanie mieszkańców w rozwój bazy turystycznej i kulturalnej, a także integrację dotychczasowych samodzielnych przedsięwzięć w jeden lokalny produkt turystyczny, który z racji bogactwa oferty ma szanse na powstanie efektu synergii.

Analiza wskazuje również na efekt zmęczenia dotychczasowymi produktami turystycznymi, które mimo bogatej infrastruktury stały się po pierwsze całkowicie znane (ile razy i jak długo można spędzać czas w Kazimierzu Dolnym), pod drugie zaś są w pewnym stopniu ofiarami własnego sukcesu (brak wystarczającej ilości miejsc parkingowych, wysokie ceny, długi dojazd, korki).

Z racji działania w określonych warunkach LSR odnosić się powinna również do potencjalnych zagrożeń, które wynikają z następujących niezależnie procesów. Działania w ramach realizacji celów powinny zagrożenia te neutralizować, bądź powodować minimalizację ich skutków. Główne problemy wynikające z zagrożeń to mogące się pojawić dysproporcje w dochodach mieszkańców wsi i miast, co doprowadzi do migracji najbardziej aktywnej ludności z obszaru. Działania powinny zapobiegać procesom migracyjnym w fazie powstania zagrożenia tj. niskim dochodom.

Obszar objęty LSR stanie również przed problemem ekspansji kulturowej i urbanistycznej terenów podmiejskich. Uleganie tej ekspansji zniszczy lokalne zasoby kulturowe, potencjał turystyczny, środowisko naturalne czyniąc szczególnie z terenów gm. Piaski sypialnię miasta Lublina. W najbliższych latach procesy urbanizacyjne stać się mogą łatwym lekarstwem na problemy budżetowe samorządów wchodzących w skład LGD (zwiększanie dochodów podatkowych) bez konieczności ponoszenia wydatków (szkoły przedszkola, opieka społeczna).

Strona 37 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi”

„Dolina Giełczwi” stanie również wobec konkurencji z innymi produktami turystycznymi takimi jak Kazimierz Dln., Nałęczów, Roztocze, Pojezierze Łęczyńsko- Włodawskie. O ile dwa pierwsze to typowy przykład segmentu premium, o tyle Roztocze i Pojezierze Łęczyńsko- Włodawskie mając większą świadomość marki przyciągają mniej zamożnych turystów nastawionych na dłuższy wypoczynek (segment ekonomiczny). Dodatkowo także Kazimierz i Nałeczów starają się przesuwać okoliczne miejscowości do segmentu ekonomicznego – Bochotnica, Wojciechów. Neutralizacja tych zagrożeń powinna następować głównie poprzez wyznaczenie obszarów konkurencji i wzmocnienie potencjału „Doliny Giełczwi” w ramach LSR. Zagrożenia, jako zdarzenia przyszłe i pochodzące z zewnątrz, w różnym stopniu wpływają na realizację LSR i rozwój obszarów nią objętych, dlatego też konieczne wydaje się sporządzenie mapy zagrożeń uwzględniającej prawdopodobieństwo wystąpienia negatywnych skutków, jakie generuje zagrożenie, a także ich potencjalną siłę oddziaływania. Mapa zagrożeń umożliwi przede wszystkim na takie sformułowanie celów, misji i wizji by w jak najlepszy sposób (najbardziej trafny) neutralizowały zagrożenia, a także minimalizowały ryzyko braku rzeczywistej realizacji strategii.

Elementem dodatkowo łączącym opis obszaru, analizę SWOT z celami jest sposób neutralizacji zagrożeń i słabych stron.

Tabela 19. Mapa słabych stron i zagrożeń

Prawdopodobieństwo wystąpienia Wpływ na rozwój obszarów i realizację celów PROW Słaba strona/ zagrożenie

Wysokie Średnie Niskie Wysokie Średnie Niskie

SŁABE STRONY

Słabo rozwinięta sieć drogowa w większości obejmująca drogi gorszej jakości X

Słabo rozwinięta infrastruktura turystyczna X

Dotychczasowy brak polityki informacyjnej X

Brak tradycji turystycznych obszaru LSR X

Niskie zaangażowanie społeczne znacznej części ludności w projekty o X charakterze kulturowym i turystycznym

Strona 38 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi”

Brak znanej marki turystycznej X

ZAGROŻENIA

Istniejące silne marki turystyczne – Kazimierz Dln., Nałęczów, Roztocze, X X Pojezierze Łęczyńsko- Włodawskie

Rozszerzanie oferty turystycznej przez silne marki z segmentu krótki czas X X pobytu premium na wydłużony pobyt w wersji ekonomicznej

Negatywne tendencje demograficzne i społeczne X X

Niskie dochody mieszkańców wsi X X

Migracje zarobkowe najaktywniejszych mieszkańców obszaru X X

Postępująca urbanizacja terenów wokół Lublina zmieniająca charakter X X obszarów wiejskich i prowadząca do degradacji lokalnej kultury i niszcząca walory turystyczne

Brak środków zewnętrznych na realizację projektów wspomagających rozwój X X czy nawet utrzymanie zasobów „Doliny Giełczwi”

Degradacja środowiska naturalnego X X

Większość ze słabych stron ma niestety wysoki negatywny wpływ na rozwój obszarów objętych strategią i realizację celów PROW. W przypadku zagrożeń wpływ ten również w przeważającej większości jest wysoki, choć prawdopodobieństwo wystąpienia jest raczej średnie. Dla uzyskania pełnej spójności celów z analizą SWOT i opisem obszaru zarysowane zostały sposoby neutralizacji skutków zagrożeń bądź efektu istnienia słabych stron.

Tabela 20. Sposoby neutralizacji skutków zagrożeń bądź efektu istnienia słabych stron

Słaba strona/ zagrożenie Sposób neutralizacji skutków zagrożeń bądź efektu istnienia słabych stron

SŁABE STRONY

Słabo rozwinięta sieć drogowa w większości obejmująca drogi gorszej 1. Tworzenie baz wypadowych z dobrym dojazdem

Strona 39 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi”

jakości 2. Lokalizacja przedsięwzięć kluczowych dla projektu na terenach z dobrą siecią dojazdową 3. Wprowadzenie alternatywnych szlaków komunikacyjnych rowerowych, konnych, wodnych 4. Próba odwrócenia słabej strony jako atutu w ramach przekazu marketingowego - „dziewicze tereny”

Słabo rozwinięta infrastruktura turystyczna 1. Oparcie się na istniejących obszarach turystycznych 2. Rozwój turystyki nie wymagającej rozbudowanej infrastruktury - wędkarstwo, plenery, obozy, zielone szkoły 3. Rozbudowa infrastruktury turystycznej w oparciu o program odnowy wsi w ramach PROW 4. Tworzenie infrastruktury turystycznej „przy okazji”- agroturystyka w oparciu o istniejące obiekty 5. Budowa systemu identyfikacji turystycznej 6. Łączenie obszarów w ścieżki tematyczne 7. Wykorzystanie zasobów przyrodniczych jako atutu 8. Wykorzystanie atutu lokalizacji Ośrodka Praktyk Teatralnych w Gardzienicach 9. Budowa marki turystycznej o charakterze ekonomicznym z zaplanowanym przesuwaniem się do wyższych segmentów 10. Jasny przekaz marketingowy skierowany do określonej grupy docelowej, akceptującej dostępny standard

Brak tradycji turystycznych obszaru LSR 1. Prowadzenie szkoleń z zakresu obsługi ruchu turystycznego 2. Oparcie się na istniejących produktach turystycznych 3. Rozbudowa infrastruktury turystycznej w oparciu o program odnowy wsi w ramach PROW 4. Tworzenie infrastruktury turystycznej „przy okazji”- agroturystyka w oparciu o istniejące obiekty 5. Budowa systemu identyfikacji turystycznej

Dotychczasowy brak polityki informacyjnej 1. Opracowanie produktu turystycznego, koncepcji marki „Doliny Giełczwi” i wdrożenie planu operacyjnego w zakresie turystyki wraz ze spójną polityką informacyjną 2. Wykorzystanie atutu lokalizacji Ośrodka Praktyk Teatralnych w Gardzienicach 3. Realizacja działań propagujących obszar z założeniem przyciągnięcia na teren objęty LSR jak największej liczby turystów 4. Wykorzystanie najtańszych i dostępnych od zaraz narzędzi polityki informacyjnej 5. Charakter ciągły, a nie akcyjny polityki informacyjnej 6. Eksport produktów kulturalnych i oferty turystycznej poza obszar objęty LSR

Niskie zaangażowanie społeczne znacznej części ludności w projekty o 1. Prowadzenie polityki edukacyjnej charakterze kulturowym i turystycznym 2. Włączanie mieszkańców w realizowane projekty 3. Polityka informacyjna wskazująca na korzyści z realizacji LSR, także w aspekcie ekonomicznym 4. Integracja w ramach inicjatyw ze środowiskami kultury i turystami

Strona 40 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi”

5. Pomoc na początkowym etapie w pisaniu wniosków 6. Integracja polityki informacyjnej o ofercie turystycznej i kulturalnej 7. Preferencje dla dużej liczby działań angażujących maksymalnie dużą liczbę mieszkańców w ramach jednego projektu 8. Kierowanie oferty kulturalnej do mieszkańców obszaru LSR 9. Eksponowanie wagi lokalnych zasobów dla powodzenia projektu (patriotyzm lokalny) 10. Preferencja projektów poprawiających jakość życia mieszkańców

Brak znanej marki turystycznej 1.Opracowanie produktu turystycznego, koncepcji marki „Doliny Giełczwi” i wdrożenie planu operacyjnego w zakresie turystyki wraz ze spójną polityką informacyjną 2. Budowa świadomości marki 3. Segmentowanie oferty 4. Wykorzystanie atutu lokalizacji Ośrodka Praktyk Teatralnych w Gardzienicach 5. Uczestnictwo w projektach o charakterze turystycznym realizowanych w miastach – Lublin, Świdnik 6. Organizacja imprez masowych propagujących cały obszar 7. Oparcie marki o schemat teren nieznany, bo dziewiczy 8. Promocja produktów regionalnych

ZAGROŻENIA

Istniejące silne marki turystyczne – Kazimierz Dln., Nałęczów, Roztocze, 1. Konsekwentna budowa świadomości marki, produktu turystycznego Pojezierze Łęczyńsko- Włodawskie 2. Maksymalne wykorzystanie kanałów informacyjnych 3. Unikanie konfrontacji z silnymi markami szczególnie w obszarach, gdzie potencjał „Doliny Giełczwi” jest niewielki 4. Precyzyjny przekaz do wybranych grup docelowych 5. Realizacja imprez skierowanych do tej samej grupy docelowej w terminach innych niż inne silne marki turystyczne 6. Budowa własnej marki w oparciu o słabe strony innych marek turystycznych (np. szybki dojazd jako przeciwieństwo zapchanych tras dojazdowych, bliska odległość od Lublina jako przeciwieństwo do dalekiej odległości Roztocza) 7. Działanie w oparciu o taktykę ”blue ocean” i niszy rynkowej 8. Działanie w obszarach znacznego wzrostu rynku, gdzie silne marki nie są w stanie zaspokoić popytu – konferencje i szkolenia. 9. Zaspokojenie popytu w ramach którego silne marki nie są w stanie zapewnić wystarczająco niskich cen

Rozszerzanie oferty turystycznej przez silne marki z segmentu krótki czas 1. Budowanie zintegrowanej oferty turystycznej

Strona 41 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi”

pobytu premium na wydłużony pobyt w wersji ekonomicznej 2. Podejmowanie działań osobiście angażujących turystów – udział w produkcji potraw regionalnych, obrzędy ludowe 3. Reakcja w postaci bardziej intensywnej polityki informacyjnej 4. Wykorzystanie świadomości innych silnych marek jako marek drogich 5. Działanie w oparciu o taktykę ”blue ocean” i niszy rynkowej (wędkarze, miłośnicy koni, rowerów, budowa popytu na regionalność i kulturę szlachecką) 6. Akcentowanie faktu „niezadeptanej” przyrody

Negatywne tendencje demograficzne i społeczneh 1. Angażowanie mieszkańców w lokalne projekty 2. Wypracowanie ścieżki zagospodarowania lokalnych liderów 3. Integracja mieszkańców z turystami i odbiorcami oferty kulturalnej spoza terenu realizacji LSR (co wykaże, że gdzie indziej wcale nie jest lepiej) 4. Projekty adresowane do osób narażonych na negatywne tendencje społeczne – wykluczonych, kobiet, dzieci, osób starszych, niepełnosprawnych

Niskie dochody mieszkańców wsi 1. Tworzenie nowych miejsc pracy 2. Tworzenie miejsc pracy uzupełniających dla rolnictwa 3. Preferencje dla projektów podnoszących jakość zasobów ludzkich

Migracje zarobkowe najaktywniejszych mieszkańców obszaru 1. Tworzenie miejsc pracy uzupełniających dla rolnictwa 2. Angażowanie mieszkańców w lokalne projekty 3. Wypracowanie ścieżki zagospodarowania lokalnych liderów

Postępująca urbanizacja terenów wokół Lublina zmieniająca charakter 1. Prowadzenie polityki informacyjnej z wykazaniem zagrożeń dla tego terenu obszarów wiejskich i prowadząca do degradacji lokalnej kultury i 2. Realizacja działań na tych obszarach w ramach wewnętrznego transferu wspólnych wartości kulturowych i niszcząca walory turystyczne tradycji 3. Tworzenie nowych miejsc pracy 4. Tworzenie miejsc pracy uzupełniających dla rolnictwa 5. Angażowanie mieszkańców w lokalne projekty 6. Wypracowanie ścieżki zagospodarowania lokalnych liderów

Brak środków zewnętrznych na realizację projektów wspomagających 1. Prowadzenie działalności edukacyjnej w tym pozyskiwania funduszy zewnętrznych rozwój czy nawet utrzymanie zasobów „Doliny Giełczwi” 2. Wsparcie samorządów w kierunku realizacji polityki państwa w stosunku do obszarów wiejskich 3. Wsparcie dla rozwoju lokalnych liderów 4. Zwiększenie ilości środków zewnętrznych również poprzez działania konsekwentnie zwiększające PKB i zamożność mieszkańców

Strona 42 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi”

5. Tworzenie nowych miejsc pracy 6. Tworzenie miejsc pracy uzupełniających dla rolnictwa

Degradacja środowiska naturalnego 1. Oparcie projektów o korzyści płynące z posiadania zasobów przyrodniczych 2. Realizacja działań w ramach LSR nie wpływających negatywnie na środowisko naturalne 3. Prowadzenie akcji edukacyjnej, także w zakresie ochrony środowiska 4. Preferencje dla rolnictwa ekologicznego

Sposoby neutralizacji skutków zagrożeń bądź efektu istnienia słabych stron zostaną uwzględnione podczas konstrukcji celów, wynikają bowiem nie tylko z opisu obszaru, ale także z analizy SWOT.

Strona 43 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi”

4. OKREŚLENIE CELÓW OGÓLNYCH I SZCZEGÓLOWYCH LSR ORAZ WSKAZANIE PLANOWANYCH W RAMACH LSR PRZEDSIĘWZIĘĆ

Opisana specyfika obszaru jak również wykonana analiza SWOT i skonstruowana na jej podstawie mapa słabych stron i zagrożeń, a także opisanie sposobów neutralizacji skutków zagrożeń, bądź efektu istnienia słabych stron, prowadzą do sformułowania celów. Z założenia dla tego typu strategii cele muszą być dostatecznie mierzalne, konkretne, zawierać terminy ich osiągnięcia i możliwości ich osiągnięcia w okresie wdrażania Strategii. Dla każdego z przedsięwzięć są przypisane wskaźniki produktu, rezultatu, oddziaływania. LSR wskazuje jako grupy docelowe podmioty z kilku różnych sektorów gospodarki oraz zaliczane do do sektora publicznego, społecznego i gospodarczego. Przedsięwzięcia i ich opis opierają się na waloryzacji i wykorzystaniu różnych zasobów przyrodniczych, kulturowych i historycznych. Przedsięwzięcia mają mieć innowacyjny charakter, a część z nich jest powiązana z wykorzystaniem lokalnych zasobów. Działania niestosowane dotychczas na obszarze LSR są w części także możliwe do zastosowania również na innym obszarze (innowacyjność).

4.1 Określenie celów ogólnych LSR

Cele ogólne zostały sformułowane na podstawie analizy SWOT i celów PROW. Cel ogólny 1.: Podniesienie poziomu i jakości życia na obszarze LSR poprzez rozwój turystyki, sportu i kultury, a także rozbudowę infrastruktury turystycznej, sportowej i kulturalnej Cel ogólny 2.: Rozwój przedsiębiorczości, wzmocnienie potencjału i aktywizacja mieszkańców LSR Cel ogólny 3.: Optymalne wykorzystanie zasobów przyrodniczych, kulturowych, znajdujących się na terenie działania LGD i ich waloryzacja.

4.2. Określenie celów szczegółowych LSR

Cel ogólny 1. : Podniesienie poziomu i jakości życia na obszarze LSR poprzez rozwój turystyki, sportu i kultury, a także rozbudowę infrastruktury turystycznej, sportowej i kulturalnej

Cel szczegółowy 1.1.: Rozwój turystyki na obszarze LSR Cel szczegółowy 1.2.: Rozwój infrastruktury turystycznej, w tym także służącej mieszkańcom obszaru LSR Cel szczegółowy 1.3.: Rozwój infrastruktury sportowej

Strona 44 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi”

Cel szczegółowy 1.4.: Rozwój infrastruktury służącej wzrostowi potencjału kulturalnego obszaru LSR Cel szczegółowy 1.5.: Promocja walorów turystycznych i kulturowych obszaru LSR Cel szczegółowy 1.6.: Udział mieszkańców w rozbudowie infrastruktury turystycznej

Cel ogólny 2. : Rozwój przedsiębiorczości, wzmocnienie potencjału i aktywizacja mieszkańców LSR Cel szczegółowy 2.1.: Tworzenie pozarolniczych miejsc pracy Cel szczegółowy 2.3.: Rozwój agroturystyki Cel szczegółowy 2.3.: Produkcja i sprzedaż produktów lokalnych i regionalnych Cel szczegółowy 2.4.: Liczne uczestnictwo mieszkańców terenów objętych LSR w imprezach i projektach realizowanych w ramach LSR

Cel ogólny 3. : Optymalne wykorzystanie zasobów przyrodniczych, kulturowych, historycznych znajdujących się na terenie działania LSR i ich waloryzacja Cel szczegółowy 3.1.: Wykorzystanie dostępnych akwenów wodnych w ramach realizacji infrastruktury turystycznej Cel szczegółowy 3.2.: Promocja zasobów przyrodniczych i historycznych, uwzględnienie ich w ramach realizowanych tras turystycznych Cel szczegółowy 3.3.: Opracowanie i promocja produktu kulturalnego „Doliny Giełczwi”

Tabela 21. Zestawienie celów i przedsięwzięć

Cel ogólny 1: Podniesienie poziomu i jakości życia na obszarze LSR poprzez rozwój turystyki, sportu i kultury, a także rozbudowę infrastruktury turystycznej, sportowej i kulturalnej

Cele szczegółowe Przedsięwzięcia

Rozwój turystyki na obszarze LSR

Rozwój infrastruktury turystycznej, w tym także służącej I. Centrum Regionalne w Gardzienicach mieszkańcom obszaru LSR II. Zagospodarowanie akwenów wodnych – Rybczewice, Trawniki, Piaski oraz doliny rzeki Giełczwi Rozwój infrastruktury sportowej

Rozwój infrastruktury służącej wzrostowi potencjału kulturalnego obszaru LSR

Strona 45 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi”

Promocja walorów turystycznych i kulturowych obszaru LSR

Liczne uczestnictwo mieszkańców terenów objętych LSR w imprezach i projektach realizowanych w ramach LSR

Cel ogólny 2: Rozwój przedsiębiorczości, wzmocnienie potencjału i aktywizacja mieszkańców LSR

Cele szczegółowe Przedsięwzięcia

Tworzenie pozarolniczych miejsc pracy

Rozwój agroturystyki III. Centrum Inicjatyw Społeczno- Gospodarczych „Inkubator IV. Marka turystyczna i gospodarcza „Dolina Giełczwi” Produkcja i sprzedaż produktów lokalnych i regionalnych Trawniki”

Liczne uczestnictwo mieszkańców terenów objętych LSR w imprezach i projektach realizowanych w ramach LSR

Cel ogólny 3: Optymalne wykorzystanie zasobów przyrodniczych, kulturowych, historycznych znajdujących się na terenie działania LGD i ich waloryzacja

Cele szczegółowe Przedsięwzięcia

Wykorzystanie dostępnych akwenów wodnych w ramach realizacji infrastruktury turystycznej

Promocja zasobów przyrodniczych i historycznych, V. EKOMUZEUM uwzględnienie ich w ramach realizowanych tras turystycznych

Opracowanie i promocja produktu kulturalnego „Doliny Giełczwi”

Strona 46 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi”

4.3. Wskazanie przedsięwzięć w ramach LSR

Przedsięwzięcie I. Centrum Regionalne w Gardzienicach

Przedsięwzięcie przyczynia się do realizacji celu ogólnego 1. : Podniesienie poziomu i jakości życia na obszarze LSR poprzez rozwój turystyki, sportu i kultury, a także rozbudowę infrastruktury turystycznej, sportowej i kulturalnej, a także realizacji celów szczegółowych:

● Rozwój turystyki na obszarze LSR; ● Rozwój infrastruktury turystycznej, w tym także służącej mieszkańcom obszaru LSR; ● Rozwój infrastruktury sportowej; ● Rozwój infrastruktury służącej wzrostowi potencjału kulturalnego obszaru LSR; ● Promocja walorów turystycznych i kulturowych obszaru LSR; ● Udział mieszkańców w rozbudowie infrastruktury turystycznej.

Uzasadnienie: Lokalizacja Centrum Regionalnego w okolicach zabudowań podworskich w sąsiedztwie Teatru Gardzienice nie jest przypadkowa. To w tym miejscu funkcjonuje od lat teatr eksperymentalny będący najbardziej znaną jednostką kultury na obszarze LSR. Dodatkowo siedziba Centrum zlokalizowana byłaby w budynku, w którym mieści się siedziba LGD. W chwili obecnej lokalizacja Ośrodka Praktyk Teatralnych Gardzienice w niewielkim stopniu działa na rzecz promocji terenów LSR, głównie za sprawą braku infrastruktury i inicjatyw lokalnych. Z powodu braku infrastruktury także Ośrodek Praktyk Teatralnych tylko część przedstawień daje w miejscu swojej siedziby. Budowa Centrum ma być magnesem przyciągającym na teren dla którego opracowywana jest LSR. W ramach Centrum uczestnicy spektakli będą mieli możliwość zetknięcia się z walorami turystycznymi i kulturowymi okolic. Centrum stanowić będzie więc swoistą witrynę wystawową LGD, gdzie promowane będą realizowane projekty i sam teren LGD. W chwili obecnej widzowie Ośrodka Praktyk Teatralnych poza widowiskiem nie otrzymują żadnej pamiątki, nie wiedzą nic o lokalnej kulturze. Centrum to także miejsce spotkań okolicznej ludności z kulturą, sportem a także w ramach wymiany doświadczeń również źródło inspiracji dla twórców kultury i działaczy sportowych.

Strona 47 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi”

Beneficjenci: Mieszkańcy terenów wiejskich z obszaru LSR, organizacje pozarządowe, twórcy kultury, jednostki kultury, przedsiębiorcy, samorządy

Lista operacji: ● Odnowa i rozwój wsi – minimalna liczba operacji 4 Preferowane operacje to rozwój infrastruktury turystycznej, odnowa terenu, przygotowanie pomieszczeń do spotkań, budowa i modernizacja infrastruktury sportowej. ● Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej - minimalna liczba operacji 4 Preferowane operacje to usługi turystyczne, rzemiosło, rękodzieło. ● Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw - minimalna liczba operacji 3 Preferowane operacje to usługi turystyczne, rzemiosło, rękodzieło, lokalne potrawy i produkty. ● Wdrażanie LSR - małe projekty - minimalna liczba operacji 8 Preferowane operacje to organizacja imprez kulturalno - rozrywkowych, promocja lokalnej twórczości ludowej, kultywowanie lokalnych tradycji i obrzędów, wydawanie folderów, utworzenie bazy informacyjnej, budowa infrastruktury turystycznej i oznaczeń turystycznych, uruchomienie miejsca spotkań dla miejscowej ludności z dostępem do internetu i sprzętu komputerowego, integracja mieszkańców obszaru LSR i wymiana doświadczeń z osobami, podmiotami spoza obszaru LSR. ● Aktywizacja i doradztwo - minimalna liczna operacji 5 Preferowane operacje to prowadzenie doradztwa w zakresie opracowywania wniosków, badania preferencji turystycznych, badania w zakresie ruchu turystycznego, doradztwo w zakresie rozpoczęcia prowadzenia działalności gospodarczej, akcje informacyjne o Centrum.

Matryca logiczna dla Przedsięwzięcia I. Centrum Regionalne w Gardzienicach

Wskaźniki realizacji Założenia/ Ryzyko (niezależne od Opis Źródła weryfikacji przedsięwzięcia LGD)

Strona 48 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi”

Wskaźniki oddziaływania: - Kalendarz przedsięwzięć w jakich Znaczne zwiększenie rezultatu w - W ramach Centrum dojdzie do uczestniczą mieszkańcy obszaru przypadku otrzymania Przedsięwzięcie przyczynia się do integracji mieszkańców z twórcami LSR; dofinansowania na budowę Centrum realizacji celu ogólnego 1. : kultury; - Sprawozdanie z wykonania z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Podniesienie poziomu i jakości życia - Nastąpi wzrost dochodów budżetu właściwych j.s.t.; Narodowego. Cel ogólny realizowany przez na obszarze LSR poprzez rozwój mieszkańców i dochodów - Dane organizacji turystycznej z przedsięwzięcie turystyki, sportu i kultury, a także podatkowych samorządu; terenu LSR. rozbudowę infrastruktury - Nastąpi wzrost liczby turystów w turystycznej, sportowej i kulturalnej ramach obszaru LSR wynikający z faktu poznania walorów turystycznych terenu LSR.

Wskaźnik rezultatu: - W roku 2013 ponad 500 osób 1.1. Rozwój turystyki na obszarze odwiedzi teren LSR poprzez kontakt LSR z Centrum; 1.2. Rozwój infrastruktury - W roku 2012 1500 mieszkańców turystycznej, w tym także służącej obszaru LSR skorzysta z - Dane LGD na podstawie mieszkańcom obszaru LSR infrastruktury Centrum; oświadczeń beneficjentów; 1.3. Rozwój infrastruktury sportowej - Zrealizowanie co najmniej 5 - Raporty z imprez i realizowanych 1.4. Rozwój infrastruktury służącej przedsięwzięć rozbudowy Cele szczegółowe realizowane przez działań; wzrostowi potencjału kulturalnego infrastruktury z udziałem przedsięwzięcie - Dane organizacji turystycznej z obszaru LSR mieszkańców do 2013 r.; terenu LSR; 1.5. Promocja walorów turystycznych - Do 2015 r. powstanie co najmniej 20 - Kalendarz imprez. i kulturowych obszaru LSR miejsc noclegowych w najbliższej 1.6. Udział mieszkańców w okolicy Centrum; rozbudowie infrastruktury - Organizacja co najmniej 3 imprez turystycznej rocznie od 2011 r.; - Powstanie co najmniej 5 miejsc pracy do roku 2013.

Działania PROW

Odnowa i rozwój wsi - Operacje w zakresie rozwoju Wskaźnik produktu: - Dane LGD na podstawie infrastruktury turystycznej; Minimum 4 zrealizowane operacje oświadczeń beneficjentów;

Strona 49 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi”

- Operacje z zakresu odnowy terenu; - Operacje polegające na - Dokumentacja w siedzibie LGD. przygotowaniu pomieszczeń do spotkań.

- Operacje w zakresie usług turystycznych; - Dokumentacja w siedzibie LGD; Różnicowanie w kierunku - Operacje w zakresie rzemiosła i Wskaźnik produktu: - Dane w Urzędzie Gminy lub KRS - działalności nierolniczej rękodzieła; Minimum 4 zrealizowane operacje rejestry. - Operacje budowy i modernizacji infrastruktury sportowej.

- Operacje w zakresie usług turystycznych; - Dokumentacja w siedzibie LGD; Tworzenie i rozwój - Operacje w zakresie rzemiosła i Wskaźnik produktu: - Dane w Urzędzie Gminy lub KRS - mikroprzedsiębiorstw rękodzieła; Minimum 3 zrealizowane operacje rejestry. - Operacje w zakresie lokalne potraw i produktów.

Wdrażanie LSR - małe projekty - Operacje w zakresie organizacji - Kalendarz imprez; imprez kulturalno - rozrywkowych; Wskaźnik produktu: - Dokumentacja w siedzibie LGD; - Operacje w zakresie promocji Minimum 8 zrealizowanych operacji - Raporty z imprez i realizowanych lokalnej twórczości ludowej; działań. - Operacje w zakresie kultywowania lokalnych tradycji i obrzędów; - Operacje w zakresie wydawania folderów; - Operacje w zakresie utworzenia bazy informacyjnej; - Operacje w zakresie budowy infrastruktury turystycznej i oznaczeń turystycznych; - Operacje w zakresie uruchomienia miejsca spotkań dla miejscowej ludności z dostępem do internetu i sprzętu komputerowego;

Strona 50 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi”

- Operacje w zakresie integracji mieszkańców obszaru LSR i wymiany doświadczeń z osobami, podmiotami spoza obszaru LSR.

- Operacje polegające na doradztwie w zakresie opracowywania wniosków; - Operacje badania preferencji turystycznych; Dokumentacja w siedzibie LGD – Nabywanie umiejętności i - Operacje badania ruchu Wskaźnik produktu: listy obecności, oświadczenia aktywizacja turystycznego; Minimum 5 zrealizowanych operacji beneficjentów, wyniki badań, - Operacje polegające na doradztwie ekspertyzy. w zakresie rozpoczęcia prowadzenia działalności gospodarczej; - Operacje prowadzenia akcji informacyjnych o Centrum.

Przedsięwzięcie II. Zagospodarowanie akwenów wodnych – Rybczewice, Trawniki, Piaski oraz doliny rzeki Giełczwi

Przedsięwzięcie przyczynia się do realizacji celu ogólnego 1. : Podniesienie poziomu i jakości życia na obszarze LSR poprzez rozwój turystyki, sportu i kultury, a także rozbudowę infrastruktury turystycznej, sportowej i kulturalnej, a także realizacji celów szczegółowych:

● Rozwój turystyki na obszarze LSR; ● Rozwój infrastruktury turystycznej, w tym także służącej mieszkańcom obszaru LSR; ● Rozwój infrastruktury sportowej; ● Rozwój infrastruktury służącej wzrostowi potencjału kulturalnego obszaru LSR; ● Promocja walorów turystycznych i kulturowych obszaru LSR; ● Udział mieszkańców w rozbudowie infrastruktury turystycznej.

Strona 51 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi”

Uzasadnienie: Cechą wspólną dla obszaru LSR jest obecność wód płynących (rz. Giełczew) oraz zbiorników wodnych (istniejących bądź planowanych Oleśniki i Piaski). W chwili obecnej zbiorniki te są wykorzystywane jedynie lokalnie i praktycznie nie posiadają istotnej infrastruktury turystycznej. Zaobserwować jednak można zainteresowanie tymi zbiornikami np. pod kątem uprawiania wędkarstwa. Zbiorniki wodne nie posiadają żadnej łączącej je trasy turystycznej - pieszej, rowerowej, konnej. Przedsięwzięcie zakłada ożywienie turystyczne rzeki Giełczwi oraz przypisanie jasnych funkcji każdemu ze zbiorników wodnych. W ramach realizacji przedsięwzięcia ma powstać baza turystyczna, trasy łączące tereny atrakcyjne. Aktywizacja lokalnej społeczności spowoduje powstanie szeregu usługodawców na rzecz ruchu turystycznego. Potraktowanie „wody” jako atrakcyjnego elementu produktu turystycznego, a także połączenie w jedną całość ogółu zasobów o podobnym charakterze zwiększy atrakcyjność terenu i umożliwi wydłużenie pobytów turystycznych czy rekreacyjnych. Wydłużenie czasu pobytu na obszarze LSR spowoduje wzrost zapotrzebowania na lokalne usługi.

Beneficjenci: Mieszkańcy terenów wiejskich z obszaru LSR, organizacje pozarządowe, rolnicy, przedsiębiorcy, samorządy, jednostki podległe samorządom

Lista operacji: ● Odnowa i rozwój wsi – minimalna liczba operacji 10 Preferowane operacje to rozwój infrastruktury turystycznej, budowa ścieżek pieszych, rowerowych. ● Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej - minimalna liczba operacji 10 Preferowane operacje to usługi turystyczne, rzemiosło, rękodzieło. ● Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw - minimalna liczba operacji 10 Preferowane operacje to usługi turystyczne, rzemiosło, rękodzieło. ● Wdrażanie LSR - małe projekty - minimalna liczba operacji 7 Preferowane operacje to budowa infrastruktury turystycznej, kultywowanie lokalnych tradycji i obrzędów, wydawanie folderów, utworzenie bazy informacyjnej, budowa infrastruktury turystycznej i oznaczeń turystycznych. ● Aktywizacja i doradztwo - minimalna liczba operacji 5 Preferowane operacje to prowadzenie doradztwa w zakresie opracowywania wniosków, badania preferencji turystycznych, badania ruchu turystycznego, doradztwo w zakresie rozpoczęcia prowadzenia działalności gospodarczej, akcje informacyjne o trasach turystycznych i dostępnej

Strona 52 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi” infrastrukturze turystycznej.

Matryca logiczna dla Przedsięwzięcia II. Zagospodarowanie akwenów wodnych – Rybczewice, Trawniki, Piaski oraz doliny rzeki Giełczwi

Wskaźniki realizacji Założenia/ Ryzyko (niezależne od Opis Źródła weryfikacji przedsięwzięcia LGD)

Wskaźniki oddziaływania: Zmiana pozycjonowania bardziej Przedsięwzięcie przyczynia się do - Nastąpi wzrost dochodów - Sprawozdanie z wykonania znanych produktów turystycznych do realizacji celu ogólnego 1. : mieszkańców i dochodów budżetu właściwych j.s.t.; segmentu ekonomicznego z segmentu Podniesienie poziomu i jakości życia Cel ogólny realizowany przez podatkowych samorządu; - Dane organizacji turystycznej z premium. na obszarze LSR poprzez rozwój przedsięwzięcie - Nastąpi znaczny wzrost liczby terenu LSR. turystyki, sportu i kultury, a także turystów w ramach obszaru LSR; rozbudowę infrastruktury - Ulegnie wydłużeniu czas pobytu na turystycznej, sportowej i kulturalnej obszarze LSR.

Cele szczegółowe realizowane przez 1.1. Rozwój turystyki na obszarze Wskaźnik rezultatu: - Dane LGD na podstawie przedsięwzięcie LSR - W roku 2015 ponad 5000 osób oświadczeń beneficjentów; 1.2. Rozwój infrastruktury odwiedzi teren LSR; - Raporty z imprez i realizowanych turystycznej, w tym także służącej - Do 2015 nastąpi połączenie trasami działań; mieszkańcom obszaru LSR turystycznymi najważniejszych - Dane organizacji turystycznej z 1.3. Rozwój infrastruktury sportowej akwenów i rzeki Giełczwi; terenu LSR; 1.4. Rozwój infrastruktury służącej - Zrealizowanie co najmniej 5 - Kalendarz imprez. wzrostowi potencjału kulturalnego przedsięwzięć rozbudowy obszaru LSR infrastruktury z udziałem 1.5. Promocja walorów turystycznych mieszkańców do 2015r.; i kulturowych obszaru LSR - Do 2015 r. powstanie co najmniej 1.6. Udział mieszkańców w 160 miejsc noclegowych; rozbudowie infrastruktury - Organizacja co najmniej 5 turystycznej zorganizowanych imprez turystycznych rocznie od 2013r.;

Strona 53 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi”

- Powstanie co najmniej 20 kwater agroturystycznych do roku 2015.

Działania PROW

- Operacje w zakresie rozwoju infrastruktury turystycznej; - Dane LGD na podstawie - Operacje z zakresu odnowy terenu; Wskaźnik produktu: Odnowa i rozwój wsi oświadczeń beneficjentów; - Operacje polegające na Minimum 10 zrealizowanych operacji - Dokumentacja w siedzibie LGD. przygotowaniu pomieszczeń do spotkań.

Różnicowanie w kierunku - Operacje w zakresie usług Wskaźnik produktu: - Dokumentacja w siedzibie LGD; działalności nierolniczej turystycznych; Minimum 10 zrealizowanych operacji - Dane w Urzędzie Gminy lub KRS - - Operacje w zakresie rzemiosła i rejestry. rękodzieła.

- Operacje w zakresie usług - Dokumentacja w siedzibie LGD; turystycznych; - Dane w Urzędzie Gminy lub KRS - Tworzenie i rozwój - Operacje w zakresie rzemiosła i Wskaźnik produktu: rejestry. mikroprzedsiębiorstw rękodzieła; Minimum 10 zrealizowanych operacji - Operacje w zakresie lokalnych potraw i produktów.

Wdrażanie LSR - małe projekty - Operacje w zakresie organizacji - Kalendarz imprez; imprez kulturalno - rozrywkowych; Wskaźnik produktu: - Dokumentacja w siedzibie LGD; - Operacje w zakresie promocji Minimum 7 zrealizowanych operacji - Raporty z imprez i realizowanych lokalnej twórczości ludowej; działań. - Operacje w zakresie kultywowania lokalnych tradycji i obrzędów; - Operacje w zakresie wydawania folderów; - Operacje w zakresie utworzenia bazy informacyjnej; - Operacje w zakresie budowy

Strona 54 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi”

infrastruktury turystycznej i oznaczeń turystycznych; - Operacje w zakresie uruchomienia miejsca spotkań dla miejscowej ludności z dostępem do internetu i sprzętu komputerowego.

- Operacje polegające na doradztwie Dokumentacja w siedzibie LGD – w zakresie opracowywania listy obecności, oświadczenia wniosków; beneficjentów, wyniki badań, - Operacje badania preferencji ekspertyzy. turystycznych; Nabywanie umiejętności i - Operacje badania w zakresie ruchu Wskaźnik produktu: aktywizacja turystycznego; Minimum 5 zrealizowanych operacji - Operacje polegające na doradztwie w zakresie rozpoczęcia prowadzenia działalności gospodarczej; - Operacje prowadzenia akcji informacyjne o obszarze LSR.

Przedsięwzięcie III. Centrum Inicjatyw Społeczno- Gospodarczych „Inkubator Trawniki”

Przedsięwzięcie przyczynia się do realizacji celu ogólnego 2. : Rozwój przedsiębiorczości, wzmocnienie potencjału i aktywizacja mieszkańców LSR, a także realizacji celów szczegółowych:

● Tworzenie pozarolniczych miejsc pracy; ● Rozwój agroturystyki; ● Produkcja i sprzedaż produktów lokalnych i regionalnych; ● Liczne uczestnictwo mieszkańców terenów objętych LSR w imprezach i projektach realizowanych w ramach LSR.

Strona 55 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi”

Uzasadnienie: Istotnym problemem terenów wiejskich jest brak lokalnej przedsiębiorczości i uzyskiwanie dochodów wyłącznie z rolnictwa. Dotychczasowe doświadczenia wskazują jednak, iż mieszkańcom terenów rolniczych niezmiernie trudno jest zmienić profil działalności. Przyczyną takiego stanu rzeczy jest często brak wiedzy i doświadczenia, a także wysokie koszty rozpoczęcia działalności gospodarczej. Chcący podejmować działalność gospodarczą, aktywni mieszkańcy wsi często zmieniają miejsce zamieszkania. Tym samym tereny wiejskie nie tylko posiadają niedobór pozarolniczych miejsc pracy, ale także ulegają niekorzystnym tendencjom demograficznym. Celem uruchomienia Centrum Inicjatyw Społeczno – Gospodarczych jest nie tylko ułatwienie rozpoczęcia prowadzenia działalności gospodarczej, ale także wykształcenie lokalnych liderów. W ramach Inkubatora powstaną idee, które dzisiaj nawet trudno zdefiniować. Celem projektu jest bowiem wykształcenie jak największej grupy liderów, którzy realizować będą własne pomysły w oparciu o wiedzę uzyskaną w Inkubatorze, ale także własne doświadczenie życiowe i własną inwencję. Lokalni liderzy będą wywodzić się ze wszystkich sektorów – gospodarczego, publicznego i społecznego. Infrastruktura i programy Inkubatora ma też służyć okolicznym mieszkańcom, wpływając na podniesienie poziomu i jakości życia.

Beneficjenci: Mieszkańcy terenów wiejskich z obszaru LSR, przedsiębiorcy i osoby przedsiębiorcze, samorządy, organizacje pozarządowe.

Lista operacji: ● Odnowa i rozwój wsi – minimalna liczba operacji 4 Preferowane operacje to rozwój infrastruktury turystycznej, w tym obiektów historycznych, uruchomienie lokalnych atrakcji turystycznych, przygotowanie pomieszczeń do spotkań. ● Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej - minimalna liczba operacji 4 Preferowane operacje to usługi turystyczne, agroturystyka, rzemiosło, rękodzieło, produkty lokalne i regionalne, tradycyjne metody produkcji i ich promocja. ● Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw - minimalna liczba operacji 3 Preferowane operacje to usługi turystyczne, agroturystyka, rzemiosło, rękodzieło, produkty lokalne i regionalne, tradycyjne metody produkcji i ich promocja, tworzenie przedsiębiorstw innowacyjnych umożliwiających rozwój na terenie LSR. ● Wdrażanie LSR - małe projekty - minimalna liczba operacji 8 Preferowane operacje to organizacja imprez kulturalno - rozrywkowych wpływających na rozwój przedsiębiorczości, promocja lokalnej twórczości

Strona 56 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi”

ludowej, kultywowanie lokalnych tradycji i obrzędów, wydawanie folderów, utworzenie bazy informacyjnej, budowa infrastruktury turystycznej i oznaczeń turystycznych, uruchomienie miejsca spotkań dla miejscowej ludności z dostępem do internetu i sprzętu komputerowego, tworzenie warunków dla osób bezrobotnych i bezradnych, aktywizacja mieszkańców w celu podejmowania działalności gospodarczej, ułatwienie prowadzenia działalności gospodarczej, tworzenie lokalnych portali gospodarczych. ● Aktywizacja i doradztwo - minimalna liczba operacji 5 Preferowane operacje to prowadzenie doradztwa w zakresie opracowywania wniosków, doradztwo w zakresie rozpoczęcia i prowadzenia działalności gospodarczej, akcje informacyjne o Inkubatorze, pomoc w zakresie prawa podatkowego, księgowości, strategii, sporządzania biznesplanów dla projektów, marketingu i promocji.

Matryca logiczna dla Przedsięwzięcia III. Centrum Inicjatyw Społeczno- Gospodarczych „Inkubator Trawniki”

Wskaźniki realizacji Założenia/ Ryzyko (niezależne od Opis Źródła weryfikacji przedsięwzięcia LGD)

Wskaźniki oddziaływania: - Ilość podmiotów gospodarczych na Ryzykiem zmniejszającym rozmiar - W wyniku uruchomienia obszarze LSR; oddziaływania będzie ogólne Inkubatora wzrośnie aktywność i - Sprawozdanie z wykonania spowolnienie gospodarcze w kraju, co przedsiębiorczość zamieszkujących budżetu właściwej j.s.t.; może zmniejszyć dynamikę Przedsięwzięcie przyczynia się do na obszarze LSR; - Dane organizacji turystycznej z przedsiębiorczości. realizacji celu ogólnego 2. : Rozwój Cel ogólny realizowany przez - Nastąpi wzrost dochodów terenu LSR. przedsiębiorczości, wzmocnienie przedsięwzięcie mieszkańców i dochodów potencjału i aktywizacja podatkowych samorządu; mieszkańców LSR - Nastąpi wzrost liczby turystów w ramach obszaru LSR wynikający z faktu rozbudowy infrastruktury turystycznej.

Cele szczegółowe realizowane przez 2.1.: Tworzenie pozarolniczych Wskaźnik rezultatu: - Dane LGD na podstawie przedsięwzięcie miejsc pracy - Do roku 2015 powstanie ponad 15 oświadczeń beneficjentów; 2.3.: Rozwój agroturystyki pozarolniczych miejsc pracy w - Raporty z imprez i realizowanych 2.3.: Produkcja i sprzedaż produktów wyniku działania Inkubatora; działań.

Strona 57 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi”

- Zrealizowanie zostaną co najmniej 2 przedsięwzięcia rozbudowy infrastruktury turystycznej; lokalnych i regionalnych - Do 2012 r. powstanie co najmniej 10 2.4.: Liczne uczestnictwo agroturystycznych miejsc mieszkańców terenów objętych LSR noclegowych w ramach operacji w imprezach i projektach realizowanych w Inkubatorze; realizowanych w ramach LSR - Projekty i imprezy realizowane przez Inkubator przyciągną co najmniej 300 osób z terenów LSR.

Działania PROW

- Operacje z zakresu rozwoju infrastruktury turystycznej, w tym obiektów historycznych; - Dane LGD na podstawie - Operacje uruchomienie lokalnych Wskaźnik produktu: Odnowa i rozwój wsi oświadczeń beneficjentów; atrakcji turystycznych; Minimum 4 zrealizowane operacje - Dokumentacja w siedzibie LGD. - Operacje polegające na przygotowaniu pomieszczeń do spotkań.

- Operacje w zakresie usług turystycznych, agroturystyki; - Operacje w zakresie rzemiosła i - Dane LGD na podstawie Różnicowanie w kierunku Wskaźnik produktu: rękodzieła, produktów lokalnych i oświadczeń beneficjentów; działalności nierolniczej Minimum 4 zrealizowane operacje regionalnych; - Dokumentacja w siedzibie LGD. - Operacje w zakresie tradycyjnych metod produkcji i ich promocja.

Tworzenie i rozwój - Operacje w zakresie usług - Dane LGD na podstawie mikroprzedsiębiorstw turystycznych, agroturystyki; Wskaźnik produktu: oświadczeń beneficjentów; - Operacje w zakresie rzemiosła i Minimum 3 zrealizowane operacje - Dokumentacja w siedzibie LGD; rękodzieła, produktów lokalnych i - Dane w Urzędzie Gminy lub KRS - regionalnych; rejestry.

Strona 58 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi”

- Operacje w zakresie tradycyjnych metod produkcji i ich promocja; - Operacje tworzenia przedsiębiorstw innowacyjnych umożliwiających rozwój na terenie LSR.

- Operacje w zakresie organizacji imprez kulturalno – rozrywkowych; wpływających na rozwój przedsiębiorczości; - Operacje w zakresie promocji lokalnej twórczości ludowej; - Operacje w zakresie kultywowania lokalnych tradycji i obrzędów; - Operacje w zakresie wydawania folderów; - Operacje w zakresie utworzenia bazy informacyjnej; - Kalendarz imprez; - Operacje w zakresie budowy - Dokumentacja w siedzibie LGD; infrastruktury turystycznej i Wskaźnik produktu: - Raporty z imprez i realizowanych Wdrażanie LSR - małe projekty oznaczeń turystycznych; Minimum 8 zrealizowanych operacji działań; - Operacje w zakresie uruchomienia - Dane LGD na podstawie miejsca spotkań dla miejscowej oświadczeń beneficjentów. ludności z dostępem do internetu i sprzętu komputerowego; - Operacje tworzenia warunków dla osób bezrobotnych i bezradnych; - Operacje aktywizacji mieszkańców w celu podejmowania działalności gospodarczej; - Operacje w zakresie ułatwienia prowadzenia działalności gospodarczej; - Operacje tworzenia lokalnych portali gospodarczych.

Strona 59 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi”

- Operacje polegające na doradztwie w zakresie opracowywania wniosków; - Operacje polegające na doradztwie w zakresie rozpoczęcia i prowadzenia działalności Dokumentacja w siedzibie LGD – gospodarczej; Nabywanie umiejętności i Wskaźnik produktu: listy obecności, oświadczenia - Operacje prowadzenia akcji aktywizacja Minimum 5 zrealizowanych operacji beneficjentów, wyniki badań, informacyjnych o Inkubatorze; ekspertyzy. - Operacje pomocy w zakresie prawa podatkowego, księgowości, strategii, sporządzania biznesplanów dla projektów, marketingu i promocji.

Przedsięwzięcie IV. Marka turystyczna i gospodarcza „Dolina Giełczwi”

Przedsięwzięcie przyczynia się do realizacji celu ogólnego 2. : Rozwój przedsiębiorczości, wzmocnienie potencjału i aktywizacja mieszkańców LSR, a także realizacji celów szczegółowych:

● Tworzenie pozarolniczych miejsc pracy; ● Rozwój agroturystyki; ● Produkcja i sprzedaż produktów lokalnych i regionalnych; ● Liczne uczestnictwo mieszkańców terenów objętych LSR w imprezach i projektach realizowanych w ramach LSR;

Uzasadnienie:

Strona 60 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi”

Problemy wynikając z diagnozy i analizy SWOT wskazują na konieczność aktywizacji gospodarczej obszaru objętego LSR. Biorąc pod uwagę wnioski wynikające z analizy SWOT konieczne jest wykorzystanie zasobów przyrodniczych, kulturowych i historycznych dla wzmocnienia silnych stron i wykorzystania szans. Analiza SWOT wskazała jednak na istnienie silnych i profesjonalnie budowanych marek turystycznych, które zagrażać mogą powstaniu i sukcesowi marki „Dolina Giełczwi”. Budowa silnej i profesjonalnie promowanej marki jest warunkiem sukcesu. Konieczne jest jej właściwe spozycjonowanie w ramach segmentów rynku. Marka odnosić się będzie także do sfery gospodarczej - głównie w branży turystycznej, rolniczej, lokalnych wyrobów rzemiosła i rękodzieła. Ważne jest, by marka „Dolina Giełczwi” wynikała z lokalnych aspiracji, przekonań, tradycji, by odpowiadała na pytania nie tylko jak chcemy być postrzegani, ale także jacy jesteśmy. Marka zostanie wykorzystana również jako narzędzie promocyjne lokalnych samorządów, co będzie prowadziło do jeszcze większej o spójności obszaru. Marka po uzgodnieniu zostanie przyjęta przez członków LGD i będzie narzędziem marketingowym dla całego obszaru. Beneficjenci: Mieszkańcy terenów wiejskich z obszaru LSR, przedsiębiorcy i osoby przedsiębiorcze, samorządy, organizacje pozarządowe, branża turystyczna, rzemiosło i rękodzieło.

Lista operacji: • Odnowa i rozwój wsi – minimalna liczba operacji 4 Preferowane operacje to rozwój infrastruktury turystycznej, w tym obiektów historycznych, uruchamianie lokalnych atrakcji turystycznych • Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej - minimalna liczba operacji 2 Preferowane operacje to usługi turystyczne, agroturystyka, rzemiosło, rękodzieło, produkty lokalne i regionalne, tradycyjne metody produkcji i ich promocja. • Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw - minimalna liczba operacji 3 Preferowane operacje to usługi turystyczne, agroturystyka, rzemiosło, rękodzieło, kulinaria, produkty lokalne i regionalne, tradycyjne metody produkcji i ich promocja, tworzenie przedsiębiorstw innowacyjnych umożliwiających rozwój na terenie LSR, działania promocyjne dla powstałych mikroprzedsiębiorstw. • Wdrażanie LSR - małe projekty - minimalna liczba operacji 14 Preferowane operacje to organizacja imprez kulturalno rozrywkowych, udział i organizacja spotkań gospodarczych, promocja lokalnej twórczości ludowej, kultywowanie lokalnych tradycji i obrzędów, promocja obiektów przyrodniczych, historycznych, turystycznych, kwater agroturystycznych, wydawanie folderów, utworzenie bazy informacyjnej, budowa infrastruktury turystycznej i oznaczeń turystycznych, tworzenie lokalnych portali gospodarczych i turystycznych. • Aktywizacja i doradztwo - minimalna liczba operacji 5

Strona 61 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi”

Preferowane operacje to prowadzenie doradztwa w zakresie opracowywania wniosków, doradztwo w zakresie rozpoczęcia i prowadzenia działalności gospodarczej, akcje informacyjne o marce, pomoc w podejmowaniu działań marketingowych i promocyjnych, doradztwo na temat spójności podejmowanych działań przez lokalnych przedsiębiorców, samorządy i organizacje pozarządowe.

Matryca logiczna dla Przedsięwzięcia IV. Marka turystyczna i gospodarcza „Dolina Giełczwi”

Wskaźniki realizacji Założenia/ Ryzyko ( niezależne od Opis Źródła weryfikacji przedsięwzięcia LGD)

- Wzrośnie znajomość obszaru - Badania świadomości marki; Znaczne zwiększenie rezultatu w „Dolina Giełczwi”; - Sprawozdanie z wykonania przypadku otrzymania - Nastąpi wzrost dochodów budżetu właściwej j.s.t.; dofinansowania na budowę Centrum Przedsięwzięcie przyczynia się do mieszkańców i dochodów - Dane organizacji turystycznej z z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa realizacji celu ogólnego 2. : Rozwój podatkowych samorządu; terenu LSR; Narodowego Cel ogólny realizowany przez przedsiębiorczości, wzmocnienie - Nastąpi wzrost liczby turystów w przedsięwzięcie potencjału i aktywizacja ramach obszaru LSR wynikający z mieszkańców LSR faktu poznania walorów turystycznych terenu LSR; - Nastąpi wzrost gospodarczy na obszarze LSR.

Cele szczegółowe realizowane przez 2.1.: Tworzenie pozarolniczych Wskaźnik rezultatu: - Dane LGD na podstawie przedsięwzięcie miejsc pracy - W roku 2013 ponad 10.000 osób oświadczeń beneficjentów; 2.3.: Rozwój agroturystyki odwiedzi teren LSR; - Raporty z imprez i realizowanych 2.3.: Produkcja i sprzedaż produktów - Do roku 2015 świadomość marki działań; lokalnych i regionalnych „Dolina Giełczwi” wśród - Dane organizacji turystycznej z 2.4.: Liczne uczestnictwo mieszkańców Lublina wzrośnie 6- terenu LSR; mieszkańców terenów objętych LSR krotnie; - Dane z Powiatowego Urzędu Pracy. w imprezach i projektach - Do roku 2013 na obszarze LSR realizowanych w ramach LSR powstanie co najmniej 100 miejsc pracy utworzonych przez zewnętrznych inwestorów.

Strona 62 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi”

Działania PROW

- Operacje w zakresie rozwoju infrastruktury turystycznej, w tym obiektów historycznych; Wskaźnik produktu: - Dane LGD na podstawie Odnowa i rozwój wsi - Operacje polegające na Minimum 4 zrealizowane operacje oświadczeń beneficjentów. uruchomianiu lokalnych atrakcji turystycznych.

- Operacje w zakresie usług turystycznych, agroturystyki. - Operacje w zakresie rzemiosła i - Dokumentacja w siedzibie LGD; Różnicowanie w kierunku Wskaźnik produktu: rękodzieła, produktów lokalnych i - Dane LGD na podstawie działalności nierolniczej Minimum 2 zrealizowane operacje regionalnych; oświadczeń beneficjentów. - Operacje w zakresie tradycyjnych metod produkcji i ich promocji.

- Operacje w zakresie usług turystycznych, agroturystyki; - Operacje w zakresie rzemiosła i - Dokumentacja w siedzibie LGD; rękodzieła, produktów lokalnych i - Dane w Urzędzie Gminy lub KRS – regionalnych; rejestry; Tworzenie i rozwój - Operacje w zakresie tradycyjnych Wskaźnik produktu: - Dokumentacja w siedzibie LGD; mikroprzedsiębiorstw metod produkcji i ich promocji; Minimum 3 zrealizowane operacje - Dane LGD na podstawie - Operacje tworzenia przedsiębiorstw oświadczeń beneficjentów. innowacyjnych umożliwiających rozwój na terenie LSR; - Operacje polegające na promocji dla powstałych mikroprzedsiębiorstw.

Wdrażanie LSR- małe projekty - Operacje w zakresie organizacji - Kalendarz imprez; imprez kulturalno – rozrywkowych; Wskaźnik produktu: - Dokumentacja w siedzibie LGD; - Operacje udziału i organizacji Minimum 14 zrealizowane operacje - Raporty z imprez i realizowanych spotkań gospodarczych; działań;

Strona 63 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi”

- Operacje promocji lokalnej twórczości ludowej, kultywowania lokalnych tradycji i obrzędów; - Operacje promocji obiektów przyrodniczych, historycznych, turystycznych, kwater agroturystycznych; - Dane LGD na podstawie - Operacje wydawania folderów; oświadczeń beneficjentów. - Operacje utworzenia bazy informacyjnej; - Operacje budowy infrastruktury turystycznej i oznaczeń turystycznych; - Operacje tworzenia lokalnych portali gospodarczych i turystycznych.

- Operacje prowadzenia doradztwa w zakresie opracowywania wniosków; - Operacje doradztwa w zakresie rozpoczęcia i prowadzenia działalności gospodarczej; - Operacje akcji informacyjnej o Dokumentacja w siedzibie LGD – Nabywanie umiejętności i marce; listy obecności, oświadczenia Wskaźnik produktu: aktywizacja - Operacje pomocy w podejmowaniu beneficjentów, wyniki badań, Minimum 5 zrealizowane operacje działań marketingowych i ekspertyzy. promocyjnych; - Operacje doradztwa na temat spójności podejmowanych działań przez lokalnych przedsiębiorców, samorządy i organizacje pozarządowe.

Strona 64 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi”

Przedsięwzięcie V. EKOMUZEUM

Przedsięwzięcie przyczynia się do realizacji celu ogólnego 3.: Optymalne wykorzystanie zasobów przyrodniczych, kulturowych, historycznych znajdujących się na terenie działania LSR i ich waloryzacja, a także realizacji celów szczegółowych:

● Wykorzystanie dostępnych akwenów wodnych w ramach realizacji infrastruktury turystycznej; ● Promocja zasobów przyrodniczych i historycznych, uwzględnienie ich w ramach realizowanych tras turystycznych; ● Opracowanie i promocja produktu kulturalnego Doliny Giełczwi;

Cel szczegółowy 3.1.: Wykorzystanie dostępnych akwenów wodnych w ramach realizacji infrastruktury turystycznej Cel szczegółowy 3.2.: Promocja zasobów przyrodniczych i historycznych, uwzględnienie ich w ramach realizowanych tras turystycznych Cel szczegółowy 3.3.: Opracowanie i promocja produktu kulturalnego „Doliny Giełczwi”.

Uzasadnienie: Teren gminy Rybczewice obfituje w największą liczbę atrakcji historyczno-przyrodniczych. Siedziba Ekomuzeum powinna więc mieścić się na terenie tej właśnie gminy. Koncepcja Ekomuzeum zakłada eksponowanie walorów terenu LSR w formie z jednej strony zinstytucjonalizowanej, z drugiej umożliwiającej prezentacje obiektów w naturalnym otoczeniu. Terenem Ekomuzeum będzie więc cały obszar objęty LSR. Prezentacja „eksponatów” polega na oznaczeniu istniejących obiektów historycznych i przyrodniczych, połączeniu ich w logiczną całość. „Eksponatami” w takim muzeum są więc budynki zabytkowe, obiekty małej architektury, ale także pomniki przyrody, miejsca pamięci czy miejsca widokowe, ale także lokalne zwyczaje, rękodzieło, metody upraw i hodowli. Mimo pozostawienia eksponatów w ich naturalnym miejscu konieczne będzie zlokalizowanie centrum służącego i mieszkańcom Rybczewic jak i koordynacji tras turystycznych, czy eksponowania atrakcji turystycznych. W ramach Ekomuzeum ujęte zostaną również atrakcje o charakterze kulturalnym. By wzbogacić ofertę turystyczną w ramach tego przedsięwzięcia planuje się uruchomić także projekty o charakterze interaktywnym, wymagających od „zwiedzającego” czynnego uczestnictwa – wyrób lokalnych produktów itp.

Beneficjenci: Mieszkańcy terenów wiejskich z obszaru LSR, organizacje pozarządowe, twórcy kultury, jednostki kultury, przedsiębiorcy, samorządy

Strona 65 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi”

Lista operacji: Odnowa i rozwój wsi – minimalna liczba operacji 8 Preferowane operacje to rozwój infrastruktury turystycznej, odnowa terenu, przygotowanie pomieszczeń do spotkań. Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej - minimalna liczba operacji 2 Preferowane operacje to usługi turystyczne, rzemiosło, rękodzieło, kulinaria. Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw - minimalna liczba operacji 2 Preferowane operacje to usługi turystyczne, rzemiosło, rękodzieło, lokalne potrawy i produkty. Wdrażanie LSR - małe projekty - minimalna liczba operacji 10 Preferowane operacje to organizacja imprez kulturalno - rozrywkowych, promocja lokalnej twórczości ludowej, kultywowanie lokalnych tradycji i obrzędów, wydawanie folderów, utworzenie bazy informacyjnej, budowa infrastruktury turystycznej i oznaczeń turystycznych, uruchomienie miejsca spotkań dla miejscowej ludności z dostępem do internetu i sprzętu komputerowego. Aktywizacja i doradztwo- minimalna liczba operacji 5 Preferowane operacje to prowadzenie doradztwa w zakresie opracowywania wniosków, badania preferencji turystycznych, badania w zakresie ruchu turystycznego, doradztwo w zakresie rozpoczęcia i prowadzenia działalności gospodarczej, akcje informacyjne o Ekomuzeum.

Matryca logiczna dla Przedsięwzięcia V. EKOMUZEUM

Wskaźniki realizacji Założenia/ Ryzyko ( niezależne od Opis Źródła weryfikacji przedsięwzięcia LGD)

Wskaźniki oddziaływania: Przedsięwzięcie przyczynia się do - Nastąpi wzrost zainteresowania - Dane organizacji turystycznej z realizacji celu ogólnego 3. : lokalną przyrodą, kulturą i walorami terenu LSR; Optymalne wykorzystanie zasobów historycznymi wśród mieszkańców Cel ogólny realizowany przez przyrodniczych, kulturowych, obszaru LSR; przedsięwzięcie historycznych znajdujących się na - Nastąpi znaczny wzrost liczby terenie działania LSR i ich turystów w ramach obszaru LSR; waloryzacja - Nastąpi wydłużenie czasu pobytu turystów na obszarze LSR

Strona 66 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi”

Wskaźnik rezultatu: - W roku 2013 ponad 5000 osób odwiedzi atrakcje Ekomuzeum; 3.1. Wykorzystanie dostępnych - W 2012r. co najmniej 100 akwenów wodnych w ramach mieszkańców obszaru weźmie udział realizacji infrastruktury turystycznej w przedsięwzięciach Ekomuzeum; 3.2. Promocja zasobów - Dane LGD na podstawie - Do 2013r.. powstanie ścieżka przyrodniczych i historycznych, oświadczeń beneficjentów; turystyczna – piesza, konna, wodna Cele szczegółowe realizowane przez uwzględnienie ich w ramach - Dokumentacja w siedzibie LGD; łącząca najważniejsze atrakcje przedsięwzięcie realizowanych tras turystycznych - Dane organizacji turystycznej z turystyczne obszaru; 3.3. Opracowanie i promocja terenu LSR. - Do 2013r. zostaną oznaczone produktu kulturalnego „Doliny najważniejsze obiekty przyrodnicze, Giełczwi” historyczne obszaru LSR; - W roku 2009 opracowany zostanie plan promocyjny produktu kulturalnego „Doliny Giełczwi”.

Działania PROW

- Operacje w zakresie rozwoju infrastruktury turystycznej; - Operacje w zakresie odnowy - Dane LGD na podstawie Wskaźnik produktu: Odnowa i rozwój wsi terenu; oświadczeń beneficjentów; Minimum 8 zrealizowanych operacji - Operacje polegające na - Dokumentacja w siedzibie LGD. przygotowaniu pomieszczeń do spotkań.

- Operacje w zakresie usług - Dokumentacja w siedzibie LGD; Różnicowanie w kierunku turystycznych; Wskaźnik produktu: - Dane w Urzędzie Gminy lub KRS - działalności nierolniczej - Operacje w zakresie rzemiosła i Minimum 2 zrealizowane operacje rejestry. rękodzieła.

Tworzenie i rozwój - Operacje w zakresie usług Wskaźnik produktu: - Dokumentacja w siedzibie LGD; mikroprzedsiębiorstw turystycznych; Minimum 2 zrealizowane operacje - Dane w Urzędzie Gminy lub KRS - - Operacje w zakresie rzemiosła i rejestry.

Strona 67 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi”

rękodzieła; - Operacje w zakresie lokalnych potraw i produktów.

- Operacje w zakresie organizacji imprez kulturalno rozrywkowych; - Operacje w zakresie promocji lokalnej twórczości ludowej; - Operacje w zakresie kultywowania lokalnych tradycji i obrzędów; - Operacje w zakresie wydawania - Kalendarz imprez; folderów; - Dokumentacja w siedzibie LGD; Wdrażanie LSR - małe projekty - Operacje w zakresie utworzenia Wskaźnik produktu: - Raporty z imprez i realizowanych bazy informacyjnej; Minimum 12 zrealizowanych działań. - Operacje w zakresie budowy operacji infrastruktury turystycznej i oznaczeń turystycznych; - Operacje w zakresie uruchomienia miejsca spotkań dla miejscowej ludności z dostępem do internetu i sprzętu komputerowego.

- Operacje polegające na doradztwie w zakresie opracowywania wniosków; - Operacje polegające na badaniu preferencji turystycznych; - Operacje polegające na badaniu Dokumentacja w siedzibie LGD – Nabywanie umiejętności i ruchu turystycznego, Wskaźnik produktu: listy obecności, oświadczenia aktywizacja - Operacje polegające na doradztwie Minimum 5 zrealizowanych operacji beneficjentów, wyniki badań, w zakresie rozpoczęcia i ekspertyzy. prowadzenia działalności gospodarczej; - Operacje polegające na prowadzeniu akcji informacyjnych o Ekomuzeum

Strona 68 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi”

5. OKREŚLENIE MISJI LGD

MISJA

LGD ma uwolnić drzemiący w mieszkańcach Doliny Giełczwi potencjał, przedsiębiorczość i aktywności oraz skierować go na wykorzystanie lokalnych zasobów przyrodniczych, kulturowych i historycznych

Misja odpowiada na pytanie jak powstanie i funkcjonowanie Lokalnej Grupy Działania ma wpływać na rozwój obszaru objętego LSR. LGD z założenia ma być katalizatorem zmian na obszarze, nie zaś jedynym wykonawcą tych zmian. LGD będzie więc nastawiona na uwolnienie potencjału, przedsiębiorczości i aktywności, by lepiej wykorzystać lokalne zasoby. To za pomocą LGD mieszkańcy i osoby związane z obszarem LSR mają, w oparciu o istniejące zasoby, dokonać m.in. znacznego zwiększenia liczby turystów, podniesienia poziomu i jakości życia, promocji obszaru LSR.

Słowem kluczem dla zrealizowania misji jest uwolnienie potencjału drzemiącego w mieszkańcach obszaru LSR i za pomocą Strategii skierowanie go na wykorzystanie zasobów.

W sformułowanej misji zawiera się wskaźnik dla wszystkich działań i celów zawartych w Strategii. Podniesienie poziomu i jakości życia winno odbywać się poprzez realizację priorytetów zawartych w Strategii Rozwoju Kraju, które najlepiej opisują kierunki rozwoju:

● Wzrost konkurencyjności i innowacyjności gospodarki; ● Poprawa stanu infrastruktury technicznej i społecznej; ● Wzrost zatrudnienia i podniesienie jego jakości; ● Budowa zintegrowanej wspólnoty społecznej i bezpieczeństwa; ● Rozwój obszarów wiejskich; ● Rozwój regionalny i podniesienie spójności terytorialnej.

Strona 69 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi”

WIZJA Wizją rozwoju obszaru objętego LSR jest powstanie największego w okolicach Lublina terenu turystycznego porównywalnego atrakcyjnością z terenami Nałęczowa, Kazimierza Dln. i Pojezierza Łęczyńsko- Włodawskiego, wykorzystującego głównie walory rzeki Giełczwi, zbiorników wodnych oraz bliskość Lublina i jego obszaru metropolitalnego

Wizja ma na celu prezentacje ogólnego obrazu obszaru LSR jako istotnego na mapie województwa obszaru turystycznego, zdolnego konkurować z innymi, obecnie bardziej znanymi markami turystycznymi.

Nośnikiem rozwoju obszaru LSR jest wykorzystanie zasobów naturalnych (rzeka Giełczew, zbiorniki wodne), a także wykorzystanie dogodnego położenia w niedalekiej odległości od Lublina i jego obszaru metropolitalnego. Wskazanie na te elementy wynika z przeprowadzonej analizy SWOT, która poprzez prezentacje mocnych stron oraz szans wiele z nich odnosi do zasobów obszaru.

Ważnym skutkiem realizacji wizji będzie zadowolenie mieszkańców z poziomu i jakości życia.

Strona 70 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi”

6. WYKAZANIE SPÓJNOŚCI SPECYFIKI OBSZARU Z CELAMI LSR

Cele LSR zostały sformułowane na podstawie przeprowadzonej diagnozy i wynikającej z niej analizy SWOT. W ramach specyfiku obszaru zostały wskazane takie elementy jak:

● Specyfika położenia obszaru LSR - sąsiedztwo metropolitalnego Lublina – stolicy regionu, centrum akademickiego, przemysłowego, historycznego i gospodarczego, z którym obszar LSR skomunikowany jest za pomocą jednego korytarza – drogi krajowej nr 12 relacji granica państwa - Kalisz – Lublin – Chełm – granica państwa, a także dogodna lokalizacja w odległości ok. 70 km od przejść granicznych z Ukrainą i Białorusią przy międzynarodowej trasie Warszawa - Kijów, Warszawa - Lwów i w pobliżu budowanego lotniska w Świdniku. ● Rolniczy charakter obszaru, lecz jednak z zachowaniem lokalnych zasobów przyrodniczych. Od strony zachodniej obszar narażony jest na ekspansję miasta Lublina i presję na przekształcanie w tereny podmiejskie stanowiące sypialnię dla rozrastającego się ośrodka miejskiego. Cały teren wchodzi w skład powiatu świdnickiego, jednocześnie jednak w skład LGD nie weszły gminy Mełgiew i miasto Świdnik ze względu na odmienny charakter tych terenów. ● Lokalizacja w osi doliny rzeki Giełczew (jej środkowym i dolnym odcinku), która determinuje również nastawienie się na powstawanie akwenów wodnych. ● Planowany rozwój gmin w oparciu o turystykę, zasoby wodne oraz duże walory ekologiczne i turystyczne, a więc rekreacyjne. Dolina rzeki Giełczwi i Sierotki, parki i stawy rybne (Rybczewice), a także kompleksy leśne w północnej części gminy Trawniki oraz dolina Wieprza, gdzie projektowana jest budowa zbiornika wodnego Oleśniki oraz opisane wcześniej rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe i zespoły dworsko - parkowe stanowią spójny obszar o znaczeniu turystycznym i są szansą dla rozwoju agroturystyki, turystyki pieszej i rowerowej, zielonych szkół czy ośrodków wypoczynku dłuższego lub weekendowego (turystów zapewniałaby złakniona czystej przyrody i zmęczona dotychczasowymi kierunkami wypoczynku – Nałęczów, Kazimierz Dolny, Roztocze i Pojezierze Łęczyńsko-Włodawskie ludność Lublina). ● Wspólny potencjał kulturowy gmin położonych na obszarze LSR, na który składają się malowniczo położone zabytki oraz - unikat w skali nie tylko regionu, ale także kraju – Ośrodek Praktyk Teatralnych „Gardzienice”. Powstałe na ich bazie produkty turystyki przyrodniczo - kulturoznawczej, z pikantnym elementem kulturowo - duchowej egzotyki, jaką jest ośrodek Gardzienice, stanowią zarówno o specyfice jak i o możliwościach rozwoju obszaru LSR. ● Konieczność rozwoju bazy turystycznej, przede wszystkim noclegowej (różnych kategorii w zależności od produktu turystycznego, jaki wybierze zwiedzający), a także gastronomicznej (w tym zwłaszcza opartej na lokalnej, odpowiednio wypromowanej tradycji kulinarnej, oprawionej w

Strona 71 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi”

adekwatną architekturę nawiązującą do krajobrazu oraz agroturystyki). Niedostatek tej infrastruktury również stanowi czynnik wspólny dla wszystkich gmin objętych LSR. ● Brak znaczącego przemysłu (mimo dobrych dla jego rozwoju warunków w gminie Piaski - uzbrojenie terenu i bliskość międzynarodowych szlaków komunikacyjnych) i działanie niewielkich istniejących zakładów pracy na potrzeby rolnictwa. Wobec budowy obwodnicy Piask większa część mieszkańców znalazła się poza obszarem bezpośredniego oddziaływania znaczących ciągów komunikacyjnych, co spowodowało spadek dochodów i zatrudnienia, lecz jednocześnie doprowadziło do większej unifikacji obszaru. ● Korzystna struktura wiekowa ludności pod kątem znacznego odsetka ludności w wieku przedprodukcyjnym (ok. 20%) i produkcyjnym (ok. 60%), mimo ujemnego przyrostu naturalnego w skali całego obszaru (który według prognoz demograficznych będzie się pogłębiał, podobnie zresztą jak w całym kraju). Pozytywnym zjawiskiem jest odnotowana w ostatnich latach tendencja do powrotu młodych emigrantów z zagranicy (nierzadko z gotówką do zainwestowania), wzbogaconych o przywiezione z Zachodu doświadczenia o charakterze organizacyjnym i biznesowym i spadek zagranicznych wyjazdów zarobkowych, co wiąże się z poprawą sytuacji w kraju i spadkiem wartości Funta i Euro i przypuszczalnie będzie mieć wpływ na rozwój obszaru LSR.

Tym samym cele zostały sformułowane tak, by być adekwatne w stosunku do specyfiki obszaru i analizy SWOT, a także celów PROW i celów gmin wchodzących w skład LGD. Wyraża się to przede wszystkim w planowanej waloryzacji i optymalnym wykorzystaniu zasobów, rozwoju przedsiębiorczości, w tym głównie turystyki, aktywizacji mieszkańców, promocji turystyki i kultury. Przedsięwzięcia wynikające z celów mają służyć rozbudowie koniecznej infrastruktury w deficytowych, a ważnych dla rozwoju terenu LSR obszarach. Tym samym obszar LSR ma się rozwijać w oparciu o unikalne zasoby wynikające ze specyfiki głównie poprzez następujące czynniki:

● Specyfika położenia, a w szczególności sąsiedztwo metropolitalnego Lublina, dogodna lokalizacja w odległości ok. 70 km od przejść granicznych, położenie w pobliżu budowanego lotniska w Świdniku, co powoduje nastawienie na turystykę i wymianę kulturalną. Dodatkowo proponowane przedsięwzięcia nie powodują zniszczenia specyfiki obszaru (nastawienie na agroturystykę, a nie na rozwój obszarów rekreacyjnych). W ramach założonych celów w pierwszym etapie przewidziane jest przyciągnięcie turystów z samego Lublina, prezentacja oferty kulturalnej w Lublinie, w drugim zaś etapie po zbudowaniu marki turystycznej wykorzystanie możliwości jakie daje lotnisko w Świdniku i bliskość granicy państwa. ● Rolniczy charakter obszaru, lecz jednak z zachowaniem lokalnych zasobów przyrodniczych, został uwzględniony poprzez z jednej strony ścisłe powiązanie z celami wyznaczonymi w ramach PROW, z drugiej zaś poprzez położenie nacisku na komplementarność przedsięwzięć i celów właśnie z charakterem obszarów. Uwzględnienie wagi zasobów przyrodniczych znajduje odbicie w większości celów operacyjnych i przedsięwzięć jest jednak szczególnie widoczne w ramach realizacji celu ogólnego 3.: Optymalne wykorzystanie zasobów przyrodniczych, kulturowych, historycznych,

Strona 72 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi”

znajdujących się na terenie działania LSR i ich waloryzacja. ● Lokalizacja w osi doliny rzeki Giełczwi znajduje odbicie we wszystkich celach ogólnych, a także przedsięwzięciach o charakterze turystycznym i kulturowym. ● Planowany rozwój gmin w oparciu o turystykę oraz zasoby przyrodnicze znalazł odbicie we wszystkich celach ogólnych, większości celów operacyjnych i wszystkich przedsięwzięciach. ● Potencjał kulturowy gmin położonych na obszarze LSR został uwzględniony jako element poprawy jakości życia, służący aktywizacji mieszkańców, a także jako konieczny do zwaloryzowania i optymalnego wykorzystania zasobów. Właściwie każde przedsięwzięcie (i tym samym większość celów ogólnych i szczegółowych) opiera się na wykorzystaniu tego potencjału. ● Konieczność rozwoju bazy turystycznej wynikająca ze słabego stanu infrastruktury turystycznej. Cele zakładają rozbudowę infrastruktury, w tym także rozwój agroturystyki, stanowiąc narzędzie do wykorzystania zasobów. Większość przedsięwzięć zakłada rozbudowę infrastruktury turystycznej w ramach preferowanych operacji. ● Brak znaczącego przemysłu na obszarze LSR; w ramach strategii cele zakładają utrzymanie tego stanu rzeczy. Rozwój gospodarczy ma następować poprzez wsparcie inicjatyw gospodarczych z otoczenia rolnictwa i innych nieingerujących w środowisko naturalne i dotychczasowe stosunki gospodarcze. ● Korzystna wiekowa struktura ludności (znaczny w porównaniu z innymi obszarami odsetek osób w wieku przedprodukcyjnym) została uwzględniona w ramach celu ogólnego 1.: Podniesienie poziomu i jakości życia na obszarze LSR poprzez rozwój turystyki i kultury, a także rozbudowę infrastruktury turystycznej i kulturalnej, celu ogólnego 2.: Rozwój przedsiębiorczości, wzmocnienie potencjału i aktywizacja mieszkańców LSR, oraz celu ogólnego 3.: Optymalne wykorzystanie zasobów przyrodniczych, kulturowych, historycznych znajdujących się na terenie działania LSR i ich waloryzacja.

Strona 73 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi”

7. UZASADNIENIE PODEJŚCIA ZINTEGROWANEGO DLA PLANOWANYCH W RAMACH LSR PRZEDSIĘWZIĘĆ

Założeniem twórców Strategi była taka jej konstrukcja, w zakresie każdego poziomu celów, przedsięwzięć i operacji, by były one spójne, wzajemnie się uzupełniające i ze sobą powiązane. Dlatego też w ramach celów zaproponowano oparcie się na rozwoju turystyki, gospodarki dającej się powiązać z rolnictwem (produkty lokalne, rzemiosło, agroturystyka), kulturze i zasobach przyrodniczych. Dodatkowo cele, operacje i przedsięwzięcia opierają się na rozwoju nie tylko infrastruktury, ale również waloryzacji oraz wykorzystaniu zasobów, w tym także zasobów ludzkich (działania miękkie). Wszystkie najważniejsze elementy w ramach realizacji Strategii opierają się na 3 sektorach (publicznym, gospodarczym, społecznym). Tym samym cele, przedsięwzięcia, operacje z założenia na siebie oddziaływują, zapewniając efekt synergii i przyczyniając się do maksymalnej możliwej do osiągnięcia trwałości projektu.

By zrealizować cele projektu i uzyskać zakładane efekty przedsięwzięć, konieczne jest współdziałanie w ramach każdego przedsięwzięcia wszystkich podmiotów biorących udział we wdrażaniu Strategii. Przedsięwzięcia skonstruowane są tak, by operacje były realizowane przez podmioty z każdego z sektorów. Z założenia każda z operacji będzie mogła być zrealizowana przez każdy z sektorów. By stworzyć spójne przedsięwzięcie, konieczne będzie podjęcie szeregu działań z zakresu rozbudowy infrastruktury, zaangażowania lokalnej społeczności (czy to zorganizowanej, czy pojedynczych osób), promocji.

Przyjęta konstrukcja przedsięwzięć przewiduje ich wzajemne się przenikanie, głównie dzięki przewidzianej konstrukcji celów. Poszczególne podmioty będą mogły więc uczestniczyć w wielu przedsięwzięciach, co więcej, niektóre przedsięwzięcia mają na celu takie zaktywizowanie niektórych podmiotów, by mogły wziąć one udział w innych przedsięwzięciach. Jednocześnie zaktywizowany podmiot będzie mógł korzystać z efektów innych przedsięwzięć. I tak np. podmiot biorący udział w operacjach w ramach przedsięwzięcia „Centrum Regionalne w Gardzienicach”, w wyniku aktywizacji realizować będzie operacje w ramach przedsięwzięcia „Zagospodarowanie akwenów wodnych – Rybczewice, Trawniki, Piaski oraz doliny rzeki Giełczwi”, korzystając jednocześnie na realizacji przedsięwzięcia „Marka turystyczna i gospodarcza „Dolina Giełczwi” i przy okazji także z przedsięwzięcia „EKOMUZEUM”.

Zintegrowane podejście wyraża się także w powiązaniu celów, przedsięwzięć i operacji z istniejącymi zasobami. Właściwie wszystkie cele ogólne w znacznym stopniu opierają się na dostępnych zasobach w sposób adekwatny do wartości tych zasobów i ich przydatności do realizacji tych celów.

Strona 74 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi”

8. UZASADNIENIE PODEJŚCIA INNOWACYJNEGO DLA PLANOWANYCH W RAMACH LSR PRZEDSIĘWZIĘĆ

Dotychczasowe braki w zakresie infrastruktury, działań wykorzystujących zasoby czy też działań aktywizujących powodują, iż wiele operacji będzie miało charakter innowacyjny. Już na etapie założeń podejście innowacyjne wyrażać się będzie we wspólnej realizacji celów, gdy dotychczas brak było takiej współpracy (podejście zintegrowane). Innowacja wyraża się poprzez wykorzystanie w ramach przedsięwzięć różnych zasobów. W chwili obecnej na obszarze LSR brak jest istotnych przedsięwzięć o charakterze aktywizującym i edukacyjnym w zakresie podejmowania i prowadzenia działalności, przedsięwzięć łączących turystykę z przyrodą i kulturą.

Dotychczasowe wysiłki zmierzały do zaspokojenia jednego rodzaju potrzeb konsumentów usług bądź produktów - potrzeby kulinarne, noclegi, potrzeby kulturalne. Brak więc na terenie LSR integracji kilku elementów i tym samym brak jest efektu synergii. Brak powiązania powoduje, iż obszar LSR nie jest licznie odwiedzany przez turystów, a tym samym brak jest widocznych efektów ruchu turystycznego. Innowacyjne będzie więc zaproponowanie jednolitego produktu turystycznego oraz jego profesjonalne promowanie. W ramach realizacji strategii zaproponowane zostały nowe funkcje dla poszczególnych obszarów. Obszary dotychczas niewykorzystane zaczną pełnić funkcje użytkowe. Rzeka Giełczew poza walorami krajobrazowymi spełniać będzie w ramach Strategii także funkcje korytarza turystycznego, atrakcji turystycznej czy generatora pozarolniczych miejsc pracy.

Inaczej niż dotychczas w Strategii założone zostało uczestnictwo lokalnej społeczności w przedsięwzięciach LGD. Udział ten z np. pasywnego korzystania z infrastruktury zakłada współuczestnictwo w jej powstawaniu (więc także w wyborze rodzaju infrastruktury i sposobie realizacji operacji). Dla przedsięwzięć zakładane jest także zwiększenie kontaktów (jakościowe i ilościowe) mieszkańców, podmiotów z obszaru LSR z mieszkańcami, podmiotami spoza jej obszaru.

Strategia zakłada innowacyjność wszystkich przedsięwzięć. Zaproponowane rozwiązania były bowiem do tej pory niestosowane na obszarze LSR. Większość z nich będzie mogła być zastosowana poza obszarem, na którym wdrażana jest LSR.

Strona 75 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi”

9. OKREŚLENIE PROCEDURY OCENY ZGODNOŚCI OPERACJI z LSR, PROCEDURY WYBORU OPERACJI PRZEZ LGD, PROCEDURY ODOWŁANIA OD ROZSTRZYGNIĘĆ ORGANU DECYZYJNEGO W SPRAWIE WYBORU OPERACJI W RAMACH DZIAŁANIA, O KTÓRYM MOWA W ART. 5 UST. 1 PKT 21 USTAWY Z DNIA 7 MARCA 2007 R. O WSPIERANIU ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH Z UDZIAŁEM ŚRODKOW EUROPEJSKIEGO FUNDUSZU ROLNEGO NA RZECZ ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH, KRYTERIÓW NA PODSTAWIE KTÓRYCH JEST OCENIANA ZGODNOŚĆ OPERACJI Z LSR ORAZ KRYTERIÓW WYBORU OPERACJI, A TAKŻE PROCEDURY ZMIANY TYCH KRYTERIÓW

Oparcie się na konieczności osiągnięcia zakładanych minimalnych rezultatów wymusza na wdrażających i realizujących LSR opracowanie procedur do oceny zgodności przyjmowanych operacji z celami LSR. Operacje będą wybierane przez Radę LGD na podstawie jasnych kryteriów, w tym w szczególności stopnia przyczynienia się do realizacji celów. Procedura zgodności operacji LSR, wyboru operacji przez LGD oraz ewentualnych odwołań zakłada etapowanie prac nad wnioskiem zawierającym operację.

Rys. 3. Wizualizacja procedury oceny wniosków.

I ETAP ZGŁOSZENIE II ETAP OCENA III ETAP ODWOŁANIE ------Biuro LGD Rada LGD Rada LGD

Procedury dokonywania oceny i odwołania zawarte są Regulaminie Rady stanowiącym załącznik do LSR. Załącznik do Regulaminu stanowią wzory dokumentów używanych podczas oceny zgodności operacji z LSR, oraz wzory kart zgodności operacji wraz z instrukcją ich wypełniania.

I ETAP Zgłoszenie przez potencjalnego beneficjenta zamiaru realizacji operacji. Podmiot zgłaszający operacje zostanie szczegółowo zapoznany z celami LSR, przedsięwzięciami, otrzyma pomoc w sporządzeniu wniosku, w tym także dostosowaniu operacji do celów LSR i zaproponowanych w jej ramach

Strona 76 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi” przedsięwzięć.

II ETAP Złożenie wniosku i formalna ocena przez Radę. Przebieg wyboru operacji precyzuje Regulamin Rady stanowiący załącznik do Strategii. Rada rozpatrywać będzie wniosek złożony na formularzach stanowiących załącznik do Strategii. Ocena polegać będzie na przyznaniu operacji odpowiedniej liczby punktów i ocenie zgodności z celami LSR. Ocena operacji odbywa się w formie głosowania przez wypełnienie kart do oceny operacji obejmującej:

● Głosowanie w sprawie zgodności operacji z LSR; ● Głosowanie w sprawie oceny operacji według kryteriów lokalnych przyjętych przez LGD.

W głosowaniu odbywającym się przez wypełnienie kart do oceny operacji członkowie Rady oddają głos za pomocą „kart oceny operacji” wydanych im przez Komisję Skrutacyjną. Każda strona karty oceny operacji musi być opieczętowana pieczęcią LGD i podpisana przez sekretarzy posiedzenia. Decyzja w sprawie wyboru projektów do finansowania jest podejmowana w formie uchwały Rady.

Kryteriami na podstawie których oceniana jest zgodność operacji z LSR jest ocena zgodności operacji z celami LSR oraz zastosowanie kryteriów lokalnych. O ile ocena zgodności z celami LSR jest dosyć prosta, o tyle zastosowanie kryteriów lokalnych polega na dostosowaniu konkretnego projektu do ogólnych celów LSR tak, by wybierane projekty w najlepszym stopniu przyczyniały się do realizacji całej Strategii. Lokalnymi kryteriami są:

Zasoby, doświadczenie i kwalifikacje wnioskodawcy. Z założenia podmioty o większym doświadczeniu i realizujące wcześniej podobnego typu projekty, posiadające odpowiednie zasoby do zrealizowania projektu, mają większe szanse na jego powodzenie.

● Wnioskodawca ma doświadczenie w realizacji zgłaszanego typu projektu – 5 pkt. ● Wnioskodawca dysponuje odpowiednim zapleczem (kadrowym, finansowym, technicznym, organizacyjnym) niezbędnym dla sprawnego i fachowego realizowania projektów – 5 pkt. ● Wnioskodawca nie ma doświadczenia w realizacji zgłaszanego typu projektu oraz nie dysponuje odpowiednim zapleczem (kadrowym, finansowym, technicznym, organizacyjnym) niezbędnym dla sprawnego i fachowego realizowania projektów - 0 pkt.

Wykonalność operacji pod kątem realności założonych kosztów, czasu a także możliwości technicznych i mentalnych wnioskodawcy i beneficjenta. Realność projektu przełoży się na jego prawdopodobne wykonanie. Przy zastosowaniu tego kryterium wyeliminowane zostaną projekty życzeniowe.

Strona 77 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi”

● Projekt jest realny pod kątem założonych kosztów, czasu a także możliwości technicznych i mentalnych wnioskodawcy i beneficjenta - 20 pkt. ● Projekt jest nierealny kątem realności założonych kosztów, czasu a także możliwości technicznych i mentalnych wnioskodawcy i beneficjenta - 0 pkt.

Operacja stanowi wzór do naśladowania. Istnieje możliwość zastosowania opracowanego wzorca przez inne podmioty i zachęta (również ze względu na osiągnięty efekt) do podjęcia podobnych działań.

● Projekt może być zastosowany w innym miejscu lub w ramach lokalnej grupy działania stanowiąc ciekawe i efektywne rozwiązanie - 5 pkt. ● Projekt nie może być zastosowany w innym miejscu lub w ramach lokalnej grupy działania – 0 pkt.

Innowacyjność operacji w skali lokalnej. Rozwiązanie organizacyjne, technologiczne, socjotechniczne – umiejętność zaangażowania w projekt społeczności lokalnej, pomysł na wykorzystanie lokalnych zasobów (rzemiosło, kulinaria, zabytki, osobliwości kultura niematerialna) dla celów projektu.

● Projekt jest innowacyjny w skali lokalnej - 10 pkt. ● Projekt nie jest innowacyjny w skali lokalnej - 0 pkt.

Zasięg oddziaływania operacji.

● Zasięg operacji obejmuje teren 1 gminy - 0 pkt, ● Zasięg operacji obejmuje teren 2 gmin - 5 pkt, ● Zasięg operacji obejmuje teren 3 gmin - 10 pkt,

Miejsce realizacji operacji.

● Operacja jest realizowana w miejscowości liczącej poniżej 1000 mieszkańców – 10 pkt. ● Operacja jest realizowana w miejscowości liczącej od 1 tys. do 4 tys. mieszkańców – 5 pkt.

Strona 78 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi”

● Operacja jest realizowana w miejscowości liczącej powyżej 4 tys. mieszkańców – 0 pkt.

Udział innych partnerów w realizacji operacji.

● Operacja będzie realizowana przez wnioskodawcę z udziałem więcej niż 4 innych podmiotów – 10 pkt. ● Operacja będzie realizowana przez wnioskodawcę z udziałem od 1 do 3 innych podmiotów – 5 pkt. ● Operacja będzie realizowana przez wnioskodawcę bez udziału innych podmiotów – 0 pkt.

Przyczynienie się realizacji operacji do poprawy sytuacji uznawanej z przez LSR za priorytetową.

● Operacja nie przyczyni się do wzrostu liczby turystów lub utworzenia miejsc pracy na terenie LSR – 0 pkt. ● Operacja przyczyni się do wzrostu liczby turystów i utworzenia miejsc pracy na terenie LSR w niewielkim stopniu – 10 pkt ● Operacja przyczyni się do wzrostu liczby turystów i utworzenia miejsc pracy na terenie LSR w znacznym stopniu – 20 pkt.

Wysokość wnioskowanej kwoty pomocy.

● Wnioskowana kwota pomocy wynosi mniej niż 10 tys. zł – 5 pkt. ● Wnioskowana kwota pomocy wynosi od 10 tys. zł do 15 tys. zł – 3 pkt. ● Wnioskowana kwota pomocy wynosi powyżej 15 tys. zł – 2 pkt.

Powiązania (komplementarność) operacji z innymi przedsięwzięciami.

● Operacja jest komplementarna w stosunku do innych operacji/ projektów zrealizowanych na obszarze wdrażania LSR –10 pkt. ● Operacja nie jest komplementarna w stosunku do innych operacji/ projektów zrealizowanych na obszarze wdrażania LSR –0 pkt.

Wykorzystanie lokalnych zasobów (kapitału społecznego, potencjału gospodarczego, pracy, surowców, walorów przyrodniczych, krajobrazowych,

Strona 79 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi” turystycznych, tradycji kulturowych, historii).

● Działalność, której dotyczy operacja, jest w znacznym stopniu oparta o wykorzystanie lokalnych zasobów albo lokalnego dziedzictwa kulturowego, historycznego lub przyrodniczego - 20 pkt. ● Działalność, której dotyczy operacja, jest w niewielkim stopniu oparta o wykorzystanie lokalnych zasobów albo lokalnego dziedzictwa kulturowego, historycznego lub przyrodniczego - 10 pkt. ● Działalność, której dotyczy operacja, nie jest oparta o wykorzystanie lokalnych zasobów albo lokalnego dziedzictwa kulturowego, historycznego lub przyrodniczego - 0 pkt.

Wpływ operacji na promocję obszaru.

● Realizowanie operacji w znacznym stopniu przyczyni się do upowszechniania wiedzy i dobrych skojarzeń z obszarem LSR, jego walorów, budowania wizerunku i marki – 10 pkt. ● Realizowanie operacji w niewielkim stopniu przyczyni się do upowszechniania wiedzy i dobrych skojarzeń z obszarem LSR, jego walorów, budowania wizerunku i marki – 5 pkt. ● Realizowanie operacji nie przyczyni się do upowszechniania wiedzy i dobrych skojarzeń z obszarem LSR, jego walorów, budowania wizerunku i marki – 0 pkt.

III ETAP Odwołanie. Procedura zakłada odwołanie od decyzji Rady. Tryb odwołania precyzuje Regulamin Rady stanowiący załącznik do Strategii. Odwołanie polega na ponownym rozpatrzeniu tego samego wniosku przez Radę po zgłoszeniu zastrzeżeń przez Wnioskodawcę. Przebieg głosowania nad wnioskiem jest identyczny z formułą przewidzianą dla II Etapu.

Zmiana kryteriów lokalnych odbywa się poprzez zmianę Regulaminu Rady Stowarzyszenia LGD „Dolina Giełczwi”, gdzie kryteria te są określone.

Strona 80 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi”

10. OKREŚLENIE BUDŻETU DLA KAŻDEGO ROKU REALIZACJI

Punktem wyjścia do konstrukcji budżetu dla realizacji LSR są z jednej strony zaplanowane przedsięwzięcia, z drugiej zaś dostępne w ramach refundacji środki finansowe. Dla obszaru „Doliny Giełczwi” maksymalne dofinansowanie stanowić będzie iloczyn liczby mieszkańców zameldowanych na obszarze wdrażania LSR na dzień 31.12. 2006r., tj. 24 026, a stałymi kwotami:

● Max. 116 zł na działania osi 3 i małe projekty. Dla LGD „Dolina Giełczwi” kwota ta wynosić będzie 2.282.016 zł; ● Max. 3 zł na wdrażanie projektów współpracy. Dla LGD „Dolina Giełczwi” kwota ta wynosić będzie 72.078 zł; ● Max.. 29 zł na funkcjonowanie LGD aktywizację i nabywanie umiejętności. Dla LGD „Dolina Giełczwi” kwota ta wynosić będzie 696.754 zł.

Na poszczególne działania PROW przeznaczone zostaną procentowo środki dofinansowania:

● Odnowa i rozwój wsi - 25%; ● Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej - 15%; ● Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw - 25%; ● Wdrażanie LSR - małe projekty - 35%.

Założeniem do budżetu jest rozpoczęcie operacji w ramach poszczególnych działań PROW w okresie 2009 – 2013. Zakłada się brak finansowania operacji w roku 2014. W tym roku nie będą ogłaszane już żadne konkursy na operacje. Liczba operacji stanowi zbilansowane zestawienie operacji przewidzianych w ramach przedsięwzięć. Jednocześnie należy mieć na względzie, iż operacje będą realizowane ze środków własnych beneficjentów, a także środków z pomocy na realizację LSR.

Dla zobrazowania skali realizowanych przedsięwzięć i planowanych operacji budżety zostaną przedstawione w następujących ujęciach:

● Uproszczony budżet pomocy na wdrażanie LSR wskazujący liczbę operacji oraz kwotę pomocy na ich realizację. Liczba operacji odnosi się tylko do 4 działań w ramach PROW (413) i nie obejmuje projektów aktywizacji i nabywania umiejętności, które są ujęte w ramach działań (431).

Strona 81 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi”

● Budżet – szczegółowo obejmuje już całkowity budżet wdrażania LSR, czyli także środki własne beneficjentów, operacje aktywizacji oraz wydatki bieżące LGD wraz z projektami współpracy. Podane kwoty nie są kwotami do refundacji, ale kwotami faktycznie poniesionych wydatków. ● Budżet szczegółowo - nakłady w latach stanowi kombinację dwóch poprzednich wizualizacji budżetów LGD nie zawiera natomiast liczby operacji.

Tabela 22. Uproszczony budżet pomocy na wdrażanie Lokalnej Strategii Rozwoju

Lata Odnowa i rozwój wsi Różnicowanie w kierunku działalności Tworzenie i rozwój Wdrażanie LSR - małe projekty nierolniczej mikroprzedsiębiorstw

Kwota pomocy Liczba operacji Kwota pomocy Liczba operacji Kwota pomocy Liczba operacji Kwota pomocy Liczba operacji

2009 120.000 6 80.000 5 120.000 4 200.000 11

2010 140.000 6 100.000 5 140.000 4 200.000 10

2011 160.000 6 100.000 5 160.000 5 200.000 11

2012 120.000 6 100.000 5 120.000 4 200.000 9

2013 156.754 6 38.052 2 156.754 4 175.456 8

2014 0 0 0 0 0 0 0 0

2015 0 0 0 0 0 0 0 0

2009 - 2015 696.754 30 418.052 22 696.754 21 975.456 49

Budżet przedstawiony powyżej pokazuje alokację środków w poszczególnych latach wdrażania LSR. Kwota pomocy oznacza środki przeznaczone dla LGD na realizację operacji, a liczba operacji obejmuje tylko operacje związane z wdrażaniem, nie zawiera zaś operacji związanych z nabywaniem umiejętności i aktywizacji.

Strona 82 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi”

Tabela 23. Budżet – szczegółowo na przedsięwzięcia

Cele ogólne Przedsięwzięcia Zakładana Odnowa i Różnicowanie Tworzenie i Wdrażanie Razem Nabywanie Projekty współpracy liczba operacji rozwój wsi w kierunku rozwój mikro- LSR- małe wdrażanie LSR umiejętności i (421) realizowanych (413) działalności przedsiębiorst projekty (413) aktywizacja w ramach nierolniczej w (413) przedsięwzięcia (413) (413)

Minimalna 4 4 3 8 19 5 liczba

I. Centrum Regionalne w 1 Cel ogólny 1. Gardzienicach :Poprawa jakości życia na Wartość 130.000 180.000 210.000 240.000 760.000 35.000 obszarze LSR poprzez rozwój turystyki i kultury, a także rozbudowę II. Minimalna 10 10 10 7 37 5 infrastruktury Zagospodarowa liczba turystycznej i nie akwenów kulturalnej wodnych – 0 Rybczewice, Trawniki, Piaski oraz doliny rzeki Wartość 320.000 450.000 700.000 210.000 1.680.000 35.000 Giełczwi

Strona 83 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi”

Minimalna 4 4 3 8 19 5 III. Centrum liczba Inicjatyw Społeczno- 1 Gospodarczych „Inkubator Cel ogólny 2. : Trawniki” Rozwój Wartość 130.000 180.000 210.000 240.000 760.000 35.000 przedsiębiorcz ości, wzmocnienie potencjału i aktywizacja Minimalna mieszkańców 4 2 3 14 23 5 liczba LSR IV. Marka turystyczna i gospodarcza 1 „Dolina Giełczwi” Wartość 130.000 160.000 210.000 420.000 920.000 35.000

Cel ogólny 3. : V. Minimalna 8 2 2 12 24 5 1 Optymalne EKOMUZEUM liczba wykorzystanie zasobów przyrodniczyc h, kulturowych, historycznych znajdujących się na terenie działania LSR i

Strona 84 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi”

ich waloryzacja Wartość 260.000 160.000 140.000 360.000 920.000 35.000

W przedstawionym powyżej budżecie wartość operacji odnosi się do ich przewidywalnej wartości wraz ze środkami beneficjentów, w tym także wydatkami niekwalifikowalnymi. Stąd wartość operacji znacznie przekracza możliwe dofinansowanie ujęte w uproszczonym budżecie. Wielkość nakładów na poszczególne projekty wskazuje, iż projektem priorytetowym będzie Przedsięwzięcie II. Zagospodarowanie akwenów wodnych – Rybczewice, Trawniki, Piaski oraz doliny rzeki Giełczwi, na które łączne nakłady finansowe wyniosą 1.715.000 zł. Najmniejsze nakłady finansowe zostaną poniesione na Przedsięwzięcie III Centrum Inicjatyw Społeczno- Gospodarczych „Inkubator Trawniki” - 795.000 zł.

Tabela 24. Budżet szczegółowo – nakłady w latach

Działania osi 4 przeprowadzone przez LGD

Projekty 431 - Funkcjonowanie LGD, nabywanie umiejętności i 413 - Wdrażanie lokalnych strategii rozwoju współpracy aktywizacja (421) Kategoria Rok Tworzenie i kosztu Różnicowanie Funkcjonowa rozwój Projekty Nabywanie w kierunku Odnowa i nie LGD mikroprzedsię Małe projekty Razem 413 współpracy umiejętności i Razem 431 Razem oś 4 działalności rozwój wsi (koszty - (421) aktywizacja nierolniczej bieżące) biorstw

2009 całkowite 220.000 250.000 170.000 300.000 940.000 20.000 110.000 35.000 145.000 1.105.000

kwalifikowalne 180.000 245.000 160.000 290.000 875.000 20.000 110.000 35.000 145.000 1.040.000

do refundacji 80.000 120.000 120.000 200.000 520.000 15.000 80.000 35.000 115.000 650.000

2010 całkowite 270.000 310.000 195.000 300.000 1.075.000 20.000 110.000 35.000 145.000 1.240.000

Strona 85 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi”

kwalifikowalne 230.000 300.000 190.000 290.000 1.010.000 20.000 110.000 35.000 145.000 1.175.000

do refundacji 100.000 140.000 140.000 200.000 580.000 15.000 80.000 35.000 115.000 710.000

2011 całkowite 270.00 330.000 220.000 300.000 1.120.000 20.000 110.000 35.000 145.000 1.285.000

kwalifikowalne 220.000 320.000 215.000 290.000 1.045.000 20.000 110.000 35.000 145.000 1.210.000

15.000 do refundacji 100.000 160.000 160.000 200.000 620.000 80.000 35.000 115.000 750.000

2012 całkowite 270.000 260.000 170.000 300.000 1.000.000 20.000 110.000 35.000 145.000 1.165.000

kwalifikowalne 220.000 250.000 160.000 290.000 920.000 20.000 110.000 35.000 145.000 1.085.000

do refundacji 100.000 120.000 120.000 200.000 540.000 15.000 80.000 35.000 115.000 670.000

2013 całkowite 100.000 320.000 215.000 270.000 905.000 15.000 110.000 35.000 145.000 1.065.000

kwalifikowalne 85.000 315.000 215.000 255.000 870.000 15.000 110.000 35.000 145.000 1.030.000

do refundacji 38.052 156.754 156.754 175.456 527.016 12.078 75.000 35.000 110.000 649.094

2014 całkowite 0 0 0 0 0 0 90.000 0 90.000 90.000

kwalifikowalne 0 0 0 0 0 0 90.000 0 90.000 90.000

do refundacji 0 0 0 0 0 0 65.000 0 65.000 65.000

2015 całkowite 0 0 0 0 0 0 90.000 0 90.000 90.000

kwalifikowalne 0 0 0 0 0 0 90.000 0 90.000 90.000

do refundacji 0 0 0 0 0 0 65.754 0 65.754 65.754

2009 -2015 całkowite 1.130.000 1.470.000 970.000 1.470.000 5.040.000 95.000 550.000 175.000 725.000 5.886.000

kwalifikowalne 935.000 1.430.000 940.000 1.415.000 4.720.000 95.000 550.000 175.000 725.000 5.540.000

do refundacji 418.052 696.754 696.754 957.456 2.787.016 71.078 521.754 175.000 796.754 3.555.848

Strona 86 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi”

Zbilansowanie poszczególnych działań i przedsięwzięć wskazuje, iż całkowite nakłady w ramach LSR wyniosą w przybliżeniu 5.886.000 zł, z czego 5.540.000 stanowić będą wydatki kwalifikowalne. Refundacja zamknie się kwotą 3.555.848 zł, co stanowi iloczyn liczby mieszkańców i kwoty 148 zł (116 + 19 + 3). Refundacja na bieżące wydatki LGD nie przekroczy 15%, a wydatki bieżące LGD w ramach całkowitych wydatków nieznacznie przekroczą 10%. Tym samym budżet odpowiada wszystkim wymaganiom, jakie są stawiane przed tego typu dokumentami. Budżet umożliwia systematyczne wdrażanie LSR, proporcjonalność wydatków bieżących do kosztów realizacji Strategii, jak również jest adekwatny do realizacji celów LSR.

Tabela 25. Harmonogram realizacji LSR

Okresy realizacji LSR z dokładnością do pół roku

Przedsięwzięcia / Działania 2009 2009 2010 2010 2011 2011 2012 2012 2013 2013 2014 2014 2015 2015 I II I II I II I II I II I II I II

I. Centrum Regionalne w Gardzienicach

II. Zagospodarowanie akwenów wodnych – Rybczewice, Trawniki, Piaski oraz doliny rzeki Giełczwi

III. Centrum Inicjatyw Społeczno- Gospodarczych „Inkubator Trawniki”

IV. Marka turystyczna i gospodarcza „Dolina Giełczwi”

V. EKOMUZEUM

Projekty współpracy ( 421 )

Funkcjonowanie LGD (koszty bieżące)

Strona 87 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi”

Nabywanie umiejętności i aktywizacja

Strona 88 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi”

11. OPIS PROCESU PRZYGOTOWANIA I KONSULTOWANIA LSR

Lokalna Strategia Rozwoju jest efektem procesu społecznego wynikającego z aktywności wszystkich podmiotów zaangażowanych do współpracy. Funkcję wiodącą w ramach Strategii pełnił Zarząd Stowarzyszenia Lokalna Grupa Działania „Dolina Giełczwi”, który z jednej strony animował cały proces, z drugiej jednak stwarzał możliwości włączenia się i współdecydowania mieszkańców obszaru i szeregu podmiotów (sektor społeczny, sektor gospodarczy, sektor publiczny) w proces przygotowania Strategii. LSR została przygotowana również przy współudziale zewnętrznych doradców specjalizujących się w planowaniu strategicznym i doradztwie dla j.s.t., doradztwie marketingowym i produktowym dla podmiotów gospodarczych.

Do pracy nad Strategią zostały zaproszone wszystkie podmioty, których udział w procesie budowy Strategii został zidentyfikowany jako konieczny. Przy budowie Strategii udział wzięły zarówno podmioty formalne jak i nieformalnie, pojedynczy liderzy jak i aktywne grupy osób. Podczas prac stale rozszerzano grono podmiotów biorących w nich udział lub czasami tylko wyrażającymi swoje opinie. Opinie na temat poszczególnych rozwiązań zostały zebrane w wyniku następujących działań:

● Spotkania z mieszkańcami obszaru LSR (konsultacje społeczne) – w dniu 6 października 2008r. odbyło się otwarte spotkanie z mieszkańcami obszaru LSR oraz władzami województwa, powiatu świdnickiego, gmin wchodzących w skład LGD. Podczas spotkania zaprezentowane zostały najważniejsze elementy Strategii - misja, wizja, cele, przedsięwzięcia, budżet LGD. Dodatkowo odbyło się spotkanie z grupą samorządowców z Kosowa zamierzających powołać Lokalną Grupę Działania w tym państwie. Podczas spotkania ustalono przeniesienie pierwotnego miejsca prowadzenia jednego z przedsięwzięć z miejscowości Brzezice do Trawnik, postanowiono zmienić akcenty przy realizacji przedsięwzięcia Centrum Regionalne w Gardzienicach (wcześniej miało to być Centrum Kultury i Turystyki w Gardzienicach). Mieszkańcy, przedstawiciele władz, organizacji społecznych, przedsiębiorcy wyrazili wspólną nadzieję, iż realizacja LSR przyczyni się do rozwoju obszaru „Doliny Giełczwi”. Przedstawiciele władz województwa wskazywali na nieodkryty potencjał turystyczny obszaru LSR oraz jego główne atuty – położenie, przyrodę, kulturę, Ośrodek Praktyk Teatralnych w Gardzienicach. Podczas spotkania zostały również zaprezentowane kulinaria „Doliny Giełczwi”. ● Sondaż społeczny – pytania dotyczyły diagnozy sytuacji obecnej, a w szczególności miały na celu określenie słabych i mocnych stron, szans i zagrożeń. W ramach sondażu zostały również wyznaczone kierunki rozwoju terenu LSR. Sondaże wskazały na zadowolenie mieszkańców z dotychczasowej infrastruktury edukacyjnej, pozytywną ocenę historii miejscowości znajdujących się na terenie LSR, świadomość atrakcji przyrodniczych, aktywność mieszkańców i chęć współuczestniczenia w projektach realizowanych w ramach wdrażania LSR. Od wdrażanej strategii mieszkańcy oczekują poprawy infrastruktury (w tym turystycznej), pomocy podczas realizowania przedsięwzięć, wspólnej polityki informacyjnej, większej liczby atrakcji turystycznych. Mieszkańcy chcieliby uruchomienia na terenie LSR centrów szkoleniowych, szczególnie tych zwiększających

Strona 89 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi”

szanse dzieci i młodzieży z terenów wiejskich. Mieszkańcy pozytywnie oceniają współpracę obejmującą teren trzech gmin Piaski, Rybczewice i Trawniki jako spójny element wskazując podobny poziom rozwoju, dotychczasowe kontakty, przepływającą przez tereny gmin rzekę Giełczew. Sondaż został przeprowadzony na grupie 100 osób. ● Wywiady z mieszkańcami – w ramach pracy grupy inicjatywnej zostały przeprowadzone wywiady – 50 osób. W ramach wywiadów zebrane zostały dotychczasowe doświadczenia - pozytywne i negatywne - z uczestnictwa w programach skierowanych dla terenów wiejskich. ● Spotkania informacyjne – Spotkania informacyjne odbyły się zarówno przed podjęciem decyzji o kształcie partnerstwa z potencjalnymi członkami LGD, jak i po przeprowadzeniu wstępnej diagnozy, analizy SWOT i sformułowaniu celów oraz zarysowaniu kształtów przedsięwzięć. W ramach spotkań ustalono zakres przedsięwzięć. Spotkania informacyjne były też pierwszym etapem służącym zaprezentowaniu LGD, ustaleniu formy kontaktów, określeniem potrzeb informacyjnych. W ramach spotkań informacyjnych udział wzięło kilkadziesiąt podmiotów i osób. ● Punkty informacyjno - konsultacyjne – w ramach lokalnej grupy działania założono istnienie dwóch rodzajów punktów informacyjno - konsultacyjnych. Pierwszy rodzaj to działające w każdej gminie punkty stałe. W gminnych punktach osobami informującymi są gminni koordynatorzy funkcjonujący w ramach LGD. Drugi rodzaj to punkty uruchamiane w trakcie imprez, ważnych wydarzeń – punkty doraźne. Stałe i sformalizowane punkty informacyjno – konsultacyjne funkcjonują od 18 października 2008r. Od kwietnia 2008 funkcjonował stały, choć niesformalizowany, punkt informacyjno – konsultacyjny w budynku szkoły podstawowej w Gardzienicach. ● Spotkania z przedstawicielami organów stanowiących j.s.t. Działanie ma na celu jeszcze większą unifikację celów w ramach LSR i strategii rozwoju jednostek samorządu terytorialnego. ● Prezentacje założeń strategii i konsultacje podczas spotkań wójtów. Bieżące przedstawianie działań, jakie będą miały miejsce na terenach gmin i sołectw. Zachęcanie do udziału lokalnej społeczności w projektach. Zbieranie opinii co do najlepszego sposobu realizacji przedsięwzięć. Efektem tych spotkań jest określenie potencjalnej grupy chcącej uczestniczyć w projektach i określenie minimalnych liczby operacji w ramach przedsięwzięć i działań.

Podczas procesu przygotowywania LSR zostały więc wykorzystane liczne narzędzia pomocne przy procesie budowania strategii, w tym narzędzia komunikacyjne. Narzędzia z jednej strony pozwalające na poznanie preferencji i opinii mieszkańców obszaru LSR, z drugiej zaś komunikujące zamierzenia i działania w ramach LSR.

Strona 90 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi”

12. OPIS PROCESU WDRAŻANIA I AKTUALIZACJI LSR

12.1. Opis procesu wdrażania i informowania o wdrażaniu LSR

Wdrażanie LSR ma na celu przede wszystkim aktywizację lokalnej społeczności i tym samym wypełnienie celów założonych w ramach LSR. Zgodnie z założeniami, w ramach wdrażania każdy członek społeczności lokalnej ma mieć możliwość zapoznania się z informacją o celach, przedsięwzięciach, działaniach, konkursach, ofertach pracy. Informacje te powinny być więc powszechnie dostępne. Wdrażanie zakłada więc podawanie informacji w sposób:

• powszechny (każdy może się z nimi zapoznać); • aktualny (informacje są aktualne); • systematyczny (ciągła aktualizacja).

By zrealizować te założenia wykorzystywane będą następujące narzędzia:

Strona internetowa - powszechny i najbardziej pojemny nośnik informacji, niskie koszty aktualizacji i natychmiastowy efekt wprowadzenia danych. Strona internetowa działa pod adresem www.dolinagielczwi.pl; ● Informacje w urzędach gmin - powszechność dostępu, łatwość uzyskania systematyczności i utrzymania aktualności; ● Plakaty – powszechność dostępu i aktualność; ● Media lokalne i regionalne – głównie w wyniku działań PR. Powszechności i aktualność; ● Spotkania z mieszkańcami – systematyczność, aktualność, w mniejszym stopniu powszechność z powodu prawdopodobnie określonego kręgu uczestników najbardziej zaangażowanych.

Działalność informacyjna ma na celu zwiększenie uczestnictwa społeczności lokalnej poprzez dostępną informację we wdrażaniu LSR, w tym wdrażaniu projektów, składaniu wniosków itp.

Strona 91 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi”

12.2. Opis procesu aktualizacji

Założenie procesu aktualizacji wynika przede wszystkim ze świadomości ciągłych zmian otoczenia i w związku z tym modyfikacji zakresu przedsięwzięć, celów, zmiany sytuacji strategicznej, wzmacniania czy słabnięcia zagrożeń bądź pojawiania się nowych szans. W samej strategii założone zostało określone przypuszczalne zachowanie podmiotów zewnętrznych, przeprowadzenie inwestycji niezależnych od członków LGD. Strategia zakłada również, iż zmianom ulec mogą preferencje mieszkańców z terenu LSR, a także pewne przedsięwzięcia mogą przynieść skutki wskazujące na konieczność ich modyfikacji. Strategia, co oczywiste, zakłada optymalne czyli uśrednione efekty podejmowanych działań, gdy tymczasem efekty w jednych miejscach będą lepsze, w innych gorsze. By zapewnić maksymalizację korzyści w ramach wdrażania LSR, konieczna będzie jej aktualizacja, co odbywać się będzie przy udziale mieszkańców.

Proces aktualizacji będzie realizowany w oparciu o:

● konsultacje z mieszkańcami; ● konsultacje z przedstawicielami sektorów – publicznego, społecznego i gospodarczego; ● konsultacje z przedstawicielami organów stanowiących j.s.t.

Konsultacje będą odbywały się w sposób systematyczny i powszechny, co zapewniać będą narzędzia służące do badania zarówno zmian zachodzących w ramach otoczenia, jak i zmian preferencji mieszkańców co do realizacji określonych celów, przedsięwzięć, działań. Podczas procesu aktualizacji mieszkańcy będą mogli wyrazić na bieżąco opinię co do koniecznych zmian. Narzędziami służącymi temu celowi będą przede wszystkim:

● ankiety wykładane w punktach konsultacyjno – informacyjnych; ● ankiety przeprowadzane podczas realizacji działań; ● sondy internetowe; ● fora dyskusyjne; ● spotkania konsultacyjne.

Wprowadzanie zmian (aktualizacja) strategii będzie przeprowadzana:

Strona 92 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi”

● co 12 miesięcy w sposób stały; ● doraźnie w przypadku konieczności przeprowadzenia korekty.

Zbierane na bieżąco w formie pisemnej wskazówki służyć będą aktualizacji dokumentów strategicznych.

Dodatkowo proces aktualizacji opierać się będzie na ocenie postępów we wdrażaniu działań i przedsięwzięć zaproponowanych w strategii. Brane pod uwagę będą w szczególności raporty i analizy sporządzone na potrzeby monitoringu oraz wynikające z dokonywania oceny własnej.

12.3. Monitoring wdrażania LSR

Monitoring obejmować będzie stopień realizacji celów projektu, stopień realizacji wskaźników założonych w strategii. Dodatkowo LGD będzie na bieżąco opracowywać i modyfikować wewnętrzne procedury działania. Całość procesu monitoringu będzie miała przyjętą formę pisemną. Najważniejsze etapy monitoringu to:

● ocena w oparciu o przygotowane dla przedsięwzięć matryce logiczne; ● ocena stopnia realizacji budżetu wraz z planowaną liczbą operacji; ● sporządzenie raportu z realizacji projektu; ● sporządzenie raportu z monitoringu.

Ocena w oparciu o przygotowane matryce logiczne Ocena odbywać się będzie w oparciu o przygotowane matryce logiczne zawierające mierzalne wskaźniki realizacji przedsięwzięcia:

● wskaźnik oddziaływania; ● wskaźnik rezultatu; ● wskaźnik produktu.

Stopień realizacji celów ujęty będzie w formie identycznej do matrycy logicznej, uwzględniającej minimalny poziom konieczny do spełnienia celu oraz

Strona 93 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi” osiągnięty poziom na dzień pomiaru. Dla wskaźników oddziaływania dodatkowo prowadzone będą ankiety ewaluacyjne mierzące stopień realizacji celu na początku prowadzonych działań i na ich końcu. Czas przeprowadzania oceny: Raz na 6 miesięcy po zakończeniu półrocza. Podmiot dokonujący oceny: Zarząd LGD.

Ocena stopnia realizacji budżetu wraz z planowaną liczbą operacji. Szczegółowemu monitorowaniu podlegać będzie stopień realizacji budżetu wraz z planowaną liczbą operacji. Podobnie jak w przypadku matryc logicznych dla przedsięwzięcia, porównywany będzie stan założony do stanu osiągniętego. Czas przeprowadzania oceny: Raz na 6 miesięcy po zakończeniu półrocza. Podmiot dokonujący oceny: Zarząd LGD.

Sporządzenie raportu z realizacji projektu. Raport z realizacji projektu zawierać ocenę projektu pod kątem realizacji założonych dla niego wskaźników wraz z wnioskami płynącymi z ocen. Dodatkowo może zawierać propozycję zmian pozwalających osiągnąć założone cele.

Czas przeprowadzania oceny: Raz na rok po zakończeniu II półrocza. Po zakończeniu projektu. Podmiot dokonujący oceny: Realizujący projekt.

Sporządzenie raportu z monitoringu. Raport z monitoringu zawierać będzie przygotowane oceny wraz z wnioskami płynącymi z ocen. Dodatkowo może zawierać propozycję zmian pozwalających osiągnąć założone cele. Raport po zakończeniu roku zwierać będzie także wnioski z ocen raportów z realizacji projektów. Czas przeprowadzania oceny: Raz na 6 miesięcy po zakończeniu półrocza. Podmiot dokonujący oceny: Rada LGD.

Strona 94 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi”

13. ZASADY I SPOSÓB DOKONYWANIA OCENY (EWALUACJI) WŁASNEJ

Proces oceny (ewaluacji) dotyczyć będzie co najmniej 4 elementów:

● Ewaluacji LSR; ● Ewaluacji LGD; ● Ewaluacji pracowników biura LGD; ● Ewaluacji projektów realizowanych w ramach wdrażania LSR.

Każdy z elementów będzie oceniany oddzielnie przy użyciu adekwatnych do potrzeb narzędzi, terminów, przez określone podmioty. Dla każdego z etapów oceny przyjęte zostały odpowiednie procedury przyjęte przez właściwe organy, a zapisy przewidujące kompetencje organów w tym zakresie zawarte są w statucie LGD i regulaminach organizacyjnych. Podstawowym celem oceny jest powiązanie z realizacją celów określonych przez LGD w ramach LSR.

Tabela 26. Ewaluacja w ramach realizowanej Strategii

Procedura opisująca Podmiot dokonujący Narzędzia służące Możliwość weryfikacji Sposób wykorzystania informacji Rodzaj oceny Termin oceny przebieg oceny oceny ocenie oceny uzyskanej w celu usprawnienia

1. Ocena stopnia Co 2 lata. Co nie stoi w realizacji celów LSR Uchwała Rady LGD w sprzeczności z 2. Ocena przedsięwzięć sprawie Okresowej Rada LGD, Komisja Aktualizacja LSR. Wdrożenie wniosków z Ewaluacja LSR terminami aktualizacji w ramach LSR Nie oceny Lokalnej Strategii Rewizyjna oceny. Podanie do wiadomości publicznej LSR. Po zakończeniu 3. Ocena działań Rozwoju realizacji LSR realizowanych w ramach LSR

Ewaluacja LGD Uchwała Rady LGD w Rada LGD, Komisja Raz na rok 1. Ocena procedur Tak. W przypadku Aktualizacja LSR. Zmiana regulaminów sprawie Okresowej Rewizyjna stosowanych przez złożenia zastrzeżeń bądź procedur. Wnioski personalne. oceny pracy Lokalnej LGD przez Zarząd LGD Ewentualne rozszerzenie partnerstwa. Grupy Działania 2. Ocena stopnia Podanie do wiadomości publicznej realizacji LSR i wpływu

Strona 95 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi”

LGD na tę realizację 3. Ocena Sprawozdania z działalności LGD i organów LGD 4. Ocena sprawozdania finansowego 5. Ocena stopnia wykonania budżetu LSR

Uchwała Zarządu LGD Ewaluacja Dyrektor Biura Ocena zgodnie z Tak. W przypadku w sprawie Okresowej pracowników biura LGD/Zarząd LGD/ Raz na rok. procedurą określoną w zgłoszenia zastrzeżeń Wnioski personalne oceny pracowników LGD Rada LGD uchwale Zarządu przez pracownika LGD

Uchwała Rady LGD w Tak. W przypadku Ewaluacja projektów sprawie Okresowej zgłoszenia zastrzeżeń Rada LGD, Komisja Raport z realizacji W stosunku do realizującego projekt. realizowanych w oceny projektów Raz na rok. przez realizującego Rewizyjna projektu Aktualizacja LSR ramach wdrażania LSR realizowanych w projekt lub Prezesa ramach wdrażania LSR Zarządu LGD

Strona 96 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi”

14. OKREŚLENIE POWIĄZAŃ LSR Z INNYMI DOKUMENTAMI PLANISTYCZNYMI ZWIĄZANYMI Z OBSZAREM OBJĘTYM LSR

14.1.Dokumentacja strategiczna wyższego rzędu

Strategia Rozwoju Kraju 2007 - 2015

Strategia Rozwoju Kraju jako cel główny przyjmuje podniesienie poziomu jakości życia mieszkańców Polski: poszczególnych obywateli i rodzin.

Priorytetami zaś są:

• Wzrost konkurencyjności i innowacyjności gospodarki; • Poprawa stanu infrastruktury technicznej i społecznej; • Wzrost zatrudnienia i podniesienie jego jakości; • Budowa zintegrowanej wspólnoty społecznej i bezpieczeństwa; • Rozwój obszarów wiejskich; • Rozwój regionalny i podniesienie spójności terytorialnej.

Wszystkie priorytety znajdują odzwierciedlenie w celach głównych głównych, szczegółowych i poszczególnych działaniach.

Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia na lata 2007 - 2013

Celem strategicznym Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia na lata 2007- 2013 dla Polski jest tworzenie warunków dla wzrostu konkurencyjności gospodarki opartej na wiedzy i przedsiębiorczości, zapewniającej wzrost zatrudnienia oraz wzrost poziomu spójności społecznej, gospodarczej i przestrzennej. Celami horyzontalnymi NSRO są:

Strona 97 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi”

• Poprawa jakości funkcjonowania instytucji publicznych oraz rozbudowa mechanizmów partnerstwa; • Poprawa jakości kapitału ludzkiego i zwiększenie spójności społecznej • Budowa i modernizacja infrastruktury technicznej i społecznej mającej podstawowe znaczenie dla wzrostu konkurencyjności Polski; • Podniesienie konkurencyjności i innowacyjności przedsiębiorstw, w tym szczególnie sektora wytwórczego o wysokiej wartości dodanej oraz rozwój sektora usług; • Wzrost konkurencyjności polskich regionów i przeciwdziałanie ich marginalizacji społecznej, gospodarczej i przestrzennej; • Wyrównywanie szans rozwojowych i wspomaganie zmian strukturalnych na obszarach wiejskich.

Cel strategiczny NSRO oraz cele horyzontalne realizowane będą za pomocą programów i projektów współfinansowanych ze strony instrumentów strukturalnych, tj.:

• Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko (PO IiŚ); • Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka (PO IG); • Program Operacyjny Kapitał Ludzki (PO KL); • Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej (PO RPW); • Program Operacyjny Pomoc Techniczna (PO PT); • Programy Operacyjne Europejskiej Współpracy Terytorialnej (PO EWT); • 16 Regionalnych Programów Operacyjnych (RPO).

Wszystkie priorytety znajdują odzwierciedlenie w celach głównych głównych, szczegółowych i poszczególnych działaniach.

Strategia Rozwoju Województwa na lata 2006 - 2020

Strategia Rozwoju Województwa Lubelskiego stanowi nadrzędny dokument dla LSR. W szczególności istotne koncepcje i diagnozy zostały oparte na:

• Diagnozie strategicznej dla Województw Lubelskiego; • Projekcji przyszłego rozwoju Lubelszczyzny; • Wizji przyszłości;

Strona 98 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi”

• Zgodność z misją i celem nadrzędnym; • Zgodności z celami operacyjnymi.

Lokalna Strategia Rozwoju dla obszaru „Doliny Giełczwi” realizuje następujące priorytety Strategii Województwa Lubelskiego:

Priorytet 1: Wzrost konkurencyjności regionalnej gospodarki oraz jej zdolności do tworzenia miejsc pracy. Priorytet 2: Rozwój nowoczesnego społeczeństwa i zasobów ludzkich dostosowanych do wymogów gospodarki opartej na wiedzy. Priorytet 3: Poprawa atrakcyjności i spójności terytorialnej województwa lubelskiego. Priorytet 4: Rozwój współpracy międzyregionalnej województwa oraz poprawa skuteczności wdrażania polityki rozwoju regionu.

Wszystkie priorytety znajdują odzwierciedlenie w celach głównych głównych, szczegółowych i poszczególnych działaniach.

Regionalne Programy Operacyjne (RPO)

Uzasadnieniem dla przygotowania i realizacji 16 RPO jest decentralizacja programowania rozwoju regionów, zwiększenie stopnia efektywności prowadzenia działań rozwojowych przez administrację publiczną, jak również efektywne wykorzystanie środków strukturalnych przyznanych w okresie 2004-2006 w ramach ZPORR. Cele RPO z jednej strony są ustalane przez województwa w odniesieniu do wojewódzkich strategii rozwoju, a z drugiej wpisują się w cele Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia na lata 2007 – 2013 (NSRO). Podstawowe cele RPO są związane z podnoszeniem konkurencyjności poszczególnych regionów oraz promowaniem zrównoważonego rozwoju. Cele te osiągane są poprzez zintegrowane oddziaływanie na tworzenie warunków dla wzrostu zatrudnienia oraz wzrostu inwestycji na poziomie regionalnym i lokalnym.

Realizacja RPO WL 2007 – 2013 będzie przyczyniać się do osiągania założeń odnowionej Strategii Lizbońskiej, a także realizacji priorytetów polityki regionalnej UE ustanowionych dla celu „Konwergencja”. Będzie jednocześnie przyczyniać się do osiągania celów rozwojowych województwa określonych w Strategii Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata 2006 – 2020.

Celem głównym Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Lubelskiego na lata 2007 - 2013 jest podniesienie konkurencyjności regionu prowadzące do szybszego wzrostu gospodarczego, zwiększenia zatrudnienia oraz poprawy spójności społecznej, gospodarczej i przestrzennej województwa

Wszystkie priorytety znajdują odzwierciedlenie w celach głównych głównych, szczegółowych i poszczególnych działaniach.

Strona 99 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi”

Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka (PO IG) na lata 2007 -2013

Głównym celem Programu jest rozwój polskiej gospodarki w oparciu o innowacyjne przedsiębiorstwa.

Celami szczegółowymi PO IG są:

• Zwiększenie innowacyjności przedsiębiorstw • Wzrost konkurencyjności polskiej nauki • Zwiększenie roli nauki w rozwoju gospodarczym • Zwiększenie udziału innowacyjnych produktów polskiej gospodarki w rynku międzynarodowym • Tworzenie trwałych i lepszych miejsc pracy

Wszystkie cele znajdują odzwierciedlenie w celach głównych głównych, szczegółowych i poszczególnych działaniach.

Program Operacyjny Kapitał Ludzki (PO KL) na lata 2007 - 2013

Głównym celem Programu jest wzrost poziomu zatrudnienia i spójności społecznej

Celami strategicznymi PO Kapitał Ludzki są: • Podniesienie poziomu aktywności zawodowej oraz zdolności do zatrudnienia osób bezrobotnych i biernych zawodowo; • Zmniejszenie obszarów wykluczenia społecznego; • Poprawa zdolności adaptacyjnych pracowników i przedsiębiorstw do zmian zachodzących w gospodarce; • Upowszechnienie edukacji społeczeństwa na każdym etapie kształcenia przy równoczesnym zwiększeniu jakości usług edukacyjnych i ich silniejszym powiązaniu z potrzebami gospodarki opartej na wiedzy; • Zwiększenie potencjału administracji publicznej w zakresie opracowywania polityk i świadczenia usług wysokiej jakości oraz wzmocnienie mechanizmów partnerstwa; • Wzrost spójności terytorialnej.

Strona 100 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi”

Wszystkie cele znajdują odzwierciedlenie w celach głównych głównych, szczegółowych i poszczególnych działaniach.

Strategia Rozwoju Powiatu Świdnickiego na lata 2007 – 2020

Wizja Powiatu Świdnickiego zawarta w Strategii Rozwoju Powiatu Świdnickiego przedstawia społeczeństwo powiatu świdnickiego jako społeczeństwo obywatelskie, wykształcone, oparte na wiedzy. Powiat Świdnicki posiada rozwiniętą sieć współpracy na rzecz rozwoju społeczno-gospodarczego, sprawny i efektywny system instytucjonalny, nowoczesną i innowacyjną gospodarkę, jest atrakcyjny inwestycyjnie i spójny terytorialnie.

Misja Powiatu Świdnickiegi to wykorzystanie zasobów naturalnych, gospodarczych, społecznych, kulturowych do zrównoważonego i trwałego rozwoju Powiatu Świdnickiego w celu poprawy jakości życia i wzrostu dobrobytu mieszkańców.

W Strategii Rozwoju Powiatu Świdnickiego wyróżniono następujące priorytety i przypisane do nich cele operacyjne:

Cele pośrednie (Priorytety): PRIORYTET I. Podnoszenie atrakcyjności inwestycyjnej i spójności terytorialnej Powiatu poprzez modernizację i rozwój infrastruktury. CELE OPERACYJNE: 1.1. Rozwój i modernizacja infrastruktury transportowej. 1.2. Rozwój i modernizacja wyposażenia i infrastruktury służących ochronie środowiska naturalnego . 1.3. Rozwój i modernizacja infrastruktury ochrony zdrowia i pomocy społecznej. 1.4. Rozwój infrastruktury edukacyjnej i sportowej 1.5. Rozwój i modernizacja infrastruktury turystycznej i kulturalnej 1.6. Rozwój i modernizacja infrastruktury komunikacyjnej

PRIORYTET II. Inicjowanie i wspieranie procesów restrukturyzacyjnych oraz wzrostu konkurencyjności przedsiębiorstw z terenu Powiatu pod kątem ich zdolności do tworzenia nowych miejsc pracy. CELE OPERACYJNE:

Strona 101 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi”

2.1. Poprawa warunków do rozwoju przedsiębiorczości. 2.2. Poprawa warunków do powstawania nowych firm. 2.3. Wsparcie we wdrażaniu innowacji. 2.4. Przyciąganie inwestorów zewnętrznych. 2.5. Wspieranie restrukturyzacji rolnictwa oraz wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich. 2.6. Inicjowanie i wspieranie działań związanych z rozwojem działalności agroturystycznej.

PRIORYTET III. Budowa społeczeństwa opartego na wiedzy poprzez wspieranie rozwoju zasobów ludzkich CELE OPERACYJNE: 3.1. Aktywizacja zawodowa osób i zwalczanie bezrobocia. 3.2. Wsparcie osób uczących się poprzez programy stypendialne. 3.3. Adaptacja zawodowa i społeczna osób niepełnosprawnych. 3.4. Przeciwdziałanie ubóstwu i wykluczeniu społecznemu. 3.5. Podnoszenie kompetencji i wiedzy poprzez szkolenia - kształcenie przez całe życie. 3.6. Budowanie świadomości ekologicznej społeczności lokalnej.

PRIORYTET IV. Rozwój instytucjonalny mający na celu podniesienie sprawności i efektywności administracji samorządowej CELE OPERACYJNE: 4.1. Opracowanie systemu i wdrażanie instrumentów planowania strategicznego i finansowego. 4.2. Doskonalenie organizacji i funkcjonowania administracji samorządowej. 4.3. Usprawnienie systemu zarządzania kadrami poprzez system rekrutacji, oceny, awansowania i doskonalenia zawodowego pracowników samorządowych. 4.4. Zwiększenie dostępności i jakości usług publicznych. 4.5. Zwiększenie partycypacji społecznej poprzez włączanie organizacji pozarządowych oraz lokalnego biznesu w rozwiązywanie problemów lokalnych. 4.6. Stworzenie i wdrożenie kompleksowego systemu zarządzania projektami. 4.7. Inicjowanie i realizacja przedsięwzięć we współpracy z innymi jednostkami samorządu terytorialnego w celu rozwiązywania wspólnych problemów. 4.8. Kształtowanie postaw etycznych i zapobieganie korupcji poprzez wprowadzenie norm, wzorców działania oraz wprowadzeniu mechanizmów ich

Strona 102 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi” realizacji oraz kryteriów oceny.

PRIORYTET V. Rozwój współpracy międzyregionalnej i międzynarodowej oraz poprawa skuteczności działań promocyjnych CELE OPERACYJNE: 5.1. Rozwój i nawiązywanie kontaktów międzyregionalnych i międzynarodowych. 5.2. Kreowanie pozytywnego wizerunku Powiatu poprzez skuteczną promocję Powiatu.

Priorytety i cele operacyjne zdefiniowane w LSR pokrywają się z zamierzeniami zdefiniowanymi dla powiatu. W obydwu strategiach zwraca się uwagę na konieczność wypromowania walorów przyrodniczych, kulturowych i turystycznych tych obszarów Polski. Biorąc pod uwagę zapisy obydwu strategii można sformułować wspólny wniosek, który z nich wynika, że turystyka winna stać się jedną z najważniejszych dziedzin gospodarki i istotnym źródłem dochodów społeczności lokalnych oraz, iż szczególne znaczenie dla rozwoju funkcji turystycznych na terenie Powiatu ma dolina rzeki Giełczew, gdyż walory przyrodnicze, kulturowe i historyczne zlokalizowane w dolinie tej rzeki stanowią bogaty potencjał rozwojowy nie tylko funkcji turystycznych i kulturowych, ale i szerszego spektrum życia społeczno – gospodarczego. W obydwu dokumentach podkreśla się w sposób szczególny konieczność rozbudowy infrastruktury społecznej i turystycznej - największe szanse rozwoju ma agroturystyka. Równocześnie z rozwojem i przemianami w rolnictwie powinno następować podnoszenie standardów cywilizacyjnych, wzrost zatrudnienia oraz wzrost poziomu spójności społecznej, gospodarczej i przestrzennej. Szczególne znaczenie dla rozwoju przedsiębiorczości oraz procesy restrukturyzacji ma rozwój sektora usług rynkowych oraz wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich.

14.2. Gminne plany strategiczne

Plany działań w zakresie, w jakim obejmują okres programowania są w całości spójne ze Strategią i stanowią jej uszczegółowienie w zakresie ochrony środowiska. Zmiany dokonywane w ramach programu w przyszłości, o ile zmierzać będą do zrównoważonego rozwoju i poprawy jakości życia, zawsze pozostaną w spójności ze strategią.

Strategia Rozwoju i Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Piaski

Jako główne cele rozwoju gminy Piaski uznano osiągnięcie harmonijnego wszechstronnego i trwałego rozwoju zapewniającego zaspokojenie bieżących

Strona 103 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi”

potrzeb mieszkańców oraz warunków umożliwiających wzrost poziomu życia.

Zasadnicze aspekty tego rozwoju to cele szczegółowe, którymi będą:

● Społeczne i ekonomiczne z uwzględnieniem funkcji miasta Piaski jako ponadlokalnego ośrodka życia gospodarczego, kulturalnego i usług; ● Przyrodnicze, kulturowe i przestrzenne ze szczególnym uwzględnieniem zachowania i przywrócenia wartości przyrodniczych i kulturowych środowiska.

Działania władz gminy Piaski będą zmierzać w kierunku:

● Podniesienia standardu życia mieszkańców poprzez rozwój infrastruktury technicznej i społecznej; ● Wdrażania ładu przestrzennego w oparciu o historycznie ukształtowane centrum miasta; ● Wspierania rozwoju małej i średniej przedsiębiorczości; ● Wykorzystania rolniczego potencjału miasta w zakresie rozwoju przetwórstwa rolno-spożywczego; ● Rozwoju turystyki i agroturystyki na bazie istniejących walorów przyrodniczo-krajobrazowych i historyczno-kulturowych miasta; ● Ochrony istniejących miejsc pracy i pozyskiwania dodatkowych źródeł dochodów dla mieszkańców; ● Wzrostu walorów inwestycyjnych poprzez pozyskanie terenów i infrastruktury pod zabudowę mieszkaniową i usługi; ● Pozyskiwania środków finansowych ze źródeł zewnętrznych na realizację przedsięwzięć inwestycyjnych; ● Współpracy z gminami sąsiednimi w zakresie rozwoju infrastruktury i promocji regionu; ● Rozwijania współpracy z organizacjami pozarządowymi i upowszechnianie inicjatyw lokalnych; ● Promowania Piask jako gminy o znaczeniu regionalnym, przyjaznej dla mieszkańców i inwestorów.

Lokalna Strategi Rozwoju jest spójna z celami i planem działań gminy Piaski przyczyniając się do ich realizacji.

Strona 104 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi”

Strategia Rozwoju Gminy Rybczewice na lata 2007-2020

Wizją Strategii Rozwoju Gminy Rybczewice na lata 2007-2020 jest założenie, że gmina stanie się obszarem zrównoważonego rozwoju społeczno- gospodarczego, gminą przyjazną dla mieszkańców, inwestorów i środowiska naturalnego. Celem nadrzędnym jest wzrost rozwoju społeczno-gospodarczego gminy Rybczewice poprzez wykorzystanie jej potencjału. Założenie to pokrywa się z założeniami misji LSR w tym zakresie, że misją LSR jest uwolnić drzemiący w mieszkańcach Doliny Giełczwi potencjał przedsiębiorczość i aktywności oraz skierować go na wykorzystanie lokalnych zasobów przyrodniczych, kulturowych i historycznych dzięki stworzeniu terenu turystycznego.

W Strategii Rozwoju Gminy Rybczewice wyróżniono następujące priorytety i przypisane do nich cele operacyjne:

PRIORYTET I. Rozwój i modernizacja infrastruktury technicznej i społecznej CELE OPERACYJNE: 1.1 Sprawny, funkcjonalny i bezpieczny system komunikacyjny w gminie 1.2 Nowoczesna infrastruktura ochrony środowiska 1.3 Rozwój infrastruktury społeczeństwa informacyjnego 1.4 Rozwój bazy edukacyjnej i sportowej 1.5 Rozwój bazy użyteczności publicznej 1.6 Rozwój infrastruktury ochrony zdrowia, pomocy społecznej i bezpieczeństwa publicznego

PRIORYTET II. Zwiększenie jakości zasobów ludzkich CELE OPERACYJNE: 2.1.Szkolenia osób pracujących 2.2. Przeciwdziałanie bezrobociu 2.3. Zapobieganie wykluczeniu społecznemu 2.4. Budowa społeczeństwa zakorzenionego w polskiej kulturze a jednocześnie otwartego na świat

Strona 105 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi”

PRIORYTET III. Rozwój turystyki i agroturystyki oraz wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich CELE OPERACYJNE: 3.1. Dywersyfikacja gospodarcza gminy oraz rozwój terenów inwestycyjnych 3.2. Rozwój turystyki i agroturystyki 3.3. Ochrona walorów przyrodniczych oraz zagospodarowanie terenów zielonych i wodnych

PRIORYTET IV. Lokalne Grupy Działania oraz wspieranie działań na rzecz rozwoju społeczno – gospodarczego gminy CELE OPERACYJNE: 4.1. Lokalne grupy działania 4.2. Rozwój współpracy międzyregionalnej i międzynarodowej 4.3. Wspieranie i współpraca z organizacjami pozarządowymi 4.4. Promocja gminy 4.5. Rozwój instytucjonalny

Powyższe priorytety i cele operacyjne uzupełniają się i są komplementarne względem celów LSR, w szczególności takich jak przeciwdziałanie bezrobociu, budowa społeczeństwa zakorzenionego w polskiej kulturze a jednocześnie otwartego na świat, rozwój turystyki i agroturystyki oraz wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich oraz tworzenie Lokalnych Grup Działania i wspieranie działań na rzecz rozwoju społeczno – gospodarczego gminy.

Strategia Rozwoju Gminy Trawniki na lata 2007 – 2015

Wizja Gminy Trawniki zawarta w Strategii Rozwoju Gminy Trawniki jest następująca: Gmina Trawniki to ekologiczny ośrodek współpracy i rozwoju, czerpiący z natury i dziedzictwa kulturowego, skupiony na stałym rozwoju w symbiozie z naturą, a także centrum rekreacyjno-turystyczne wykorzystujące walory przyrodnicze oraz gospodarcze w kierunku tworzenia, oferowania i promowania regionalnych produktów ekologicznych.

Misja Gminy Trawniki to stabilny i wielokierunkowy rozwój społeczno-gospodarczy zmierzający do równoważenia i poprawiania jakości życia mieszkańców poprzez zwiększenie konkurencyjności oraz pełne wykorzystanie potencjału przyrodniczo-geograficznego Gminy.

Strona 106 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi”

Wartości przedstawione w wizji i misji gminy Trawniki są w pełni zgodne z proponowanymi w LSR.

W Strategii Rozwoju Gminy Trawniki wyróżniono następujące priorytety i przypisane do nich cele operacyjne:

PRIORYTET I. Poprawa jakości i warunków życia mieszkańców Gminy. CELE OPERACYJNE: 1.1. Modernizacja, przebudowa i budowa dróg wraz z infrastrukturą towarzyszącą. 1.2.Budowa, remont i modernizacja obiektów użyteczności publicznej oraz uporządkowanie przestrzeni publicznej. 1.3.Zapewnienie bezpieczeństwa ekologicznego Gminy i racjonalne wykorzystywanie zasobów przyrodniczych. 1.4. Stworzenie nowoczesnej infrastruktury teleinformatycznej 1.5. Modernizacja gminnej infrastruktury zdrowotnej

PRIORYTET II. Tworzenie wizerunku Gminy jako ośrodka turystycznego i rekreacyjnego. CELE OPERACYJNE: 2.1. Stworzenie kompleksowego programu promocji Gminy Trawniki 2.2. Rozwój bazy turystycznej i rekreacyjnej oraz podniesienie standardu świadczonych usług turystycznych 2.3. Ochrona kulturowych walorów gminy 2.4. Rozwój współpracy międzynarodowej

PRIORYTET III. Wsparcie rozwoju przedsiębiorczości i aktywności pozarolniczej mieszkańców Gminy. CELE OPERACYJNE: 3.1. Rozwój działalności agroturystycznej. 3.2. Utworzenie punktu informacyjno-konsultacyjnego. 3.3. Organizacja i wzmocnienie rozwoju gospodarczego. 3.4. Wzrost konkurencyjności sektora rolnego i leśnego Gminy 3.5. Powołanie Lokalnego Funduszu Pożyczkowego i Gwarancyjnego.

Strona 107 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi”

PRIORYTET IV. Aktywizacja zasobów ludzkich Gminy, zwiększenie świadomości społecznej i rozwojowej. CELE OPERACYJNE: 4.1. Rozwój edukacji dzieci i młodzieży 4.2. Podnoszenie kwalifikacji osób pełnoletnich i adaptacyjność pracowników. 4.3. Edukacja rolników. 4.4. Utworzenie funduszu stypendialnego dla dzieci i młodzieży.

Powyższe priorytety i cele operacyjne są komplementarne względem celów LSR, w szczególności takich jak wykreowanie wizerunku Gminy jako ośrodka turystycznego i rekreacyjnego poprzez stworzenie kompleksowego programu promocji Gminy Trawniki, rozwój bazy turystycznej i rekreacyjnej oraz podniesienie standardu świadczonych usług turystycznych, ochrona kulturowych walorów gminy i wsparcie rozwoju przedsiębiorczości oraz aktywności pozarolniczej mieszkańców Gminy.

14.3 Pozostałe dokumenty o charakterze strategicznym

● Strategia Lizbońska, w zakresie tworzenia na obszarze Unii Europejskiej najbardziej dynamicznej i konkurencyjnej, opartej na wiedzy, gospodarki na świecie, zdolnej do trwałego i zrównoważonego rozwoju oraz zapewniającej tworzenie większej ilości miejsc pracy; ● Długookresowa Strategia Trwałego i Zrównoważonego Rozwoju – Polska 2025, w zakresie realizacji wizji rozwoju Polski jako społeczeństwa wiedzy i gospodarki opartej na wiedzy w trzech obszarach priorytetowych: konkurencyjna gospodarka, nowoczesne społeczeństwo oraz sprawne państwo; ● Narodowa Strategia Rozwoju Regionalnego na lata 2007 – 2013, szczególnie w zakresie wsparcia konkurencyjności gospodarczej regionów, wyrównywanie szans rozwojowych; ● Narodowy Plan Rozwoju na lata 2007 - 2013, który zakłada cele strategiczne - utrzymanie gospodarki na ścieżce wysokiego wzrostu gospodarczego, wzmocnienie konkurencyjności regionów i przedsiębiorstw oraz wzrost zatrudnienia, podniesienie poziomu spójności społecznej, gospodarczej i przestrzennej.

Strona 108 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi”

15. WSKAZANIE PLANOWANYCH DZIAŁAŃ, PRZEDSIĘWZIĘC LUB OPERACJI REALIZOWANYCH PRZEZ LGD W RAMACH INNYCH PROGRAMÓW WDRAŻANYCH NA OBSZARZE OBJĘTYM LSR

W chwili obecnej LGD zamierza aplikować o środki głównie w ramach:

● Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki; ● Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka.

W ramach realizacji innych działań, przedsięwzięć lub operacji realizowanych w ramach innych programów wdrażanych na obszarze LSR w sytuacji, kiedy może istnieć zagrożenie nakładania się pomocy, LGD zobowiązuje się do przestrzegania następujących procedur:

● Każda osoba zatrudniona przez LGD będzie miała umowę zawierającą szczegółowy wykaz obowiązków i zadań ze wskazaniem programu na rzecz którego te zadania i obowiązki będą wykonywane oraz podaną kwotę wynagrodzenia pochodzącą ze środków tego programu. ● W przypadku osób zaangażowanych jednocześnie w realizację dwóch lub więcej programów, w umowie o pracę z tą osobą zostanie wskazany wymiar czasu pracy, jaki ta osoba jest zobowiązana przeznaczyć na wykonanie zadań i obowiązków związanych z realizacją poszczególnych programów. Łączny wymiar czasu pracy nie może przekroczyć wielkości maksymalnych dopuszczonych w Kodeksie Pracy. ● Na każdym dokumencie księgowym stanowiącym dowód poniesionych kosztów musi być, w sposób trwały, umieszczona informacja o tym, ze środków jakiego programu koszty te zostały pokryte. W przypadku współfinansowania kosztu z dwóch lub więcej programów musi być podana informacja o tym, jaka część tego kosztu jest finansowana w ramach jakiego programu. Podział kosztu pomiędzy programy będzie merytorycznie uzasadniony. ● LGD utworzy wydzielone konta bankowe lub subkonta do obsługi każdego programu. ● Każdy program będzie miał wyznaczonego kierownika odpowiedzialnego za jego realizację i prawidłowe rozliczenie. ● Zarząd LGD zapewni przepływ informacji pomiędzy zespołami realizującymi różne programy. ● Każdy wniosek przygotowany przez LGD zawierał będzie analizę ryzyka nakładania się pomocy i propozycję eliminacji nakładania się pomocy, gdyby ryzyko takie zaistniało.

Strona 109 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi”

16. PRZEWIDYWANY WPŁYW REALIZACJI LSR NA ROZWÓJ REGIONU I OBSZARÓW WIEJSKICH

Realizacja LSR przyczynić się ma do rozwoju regionu i obszarów wiejskich. Stopień przyczynienia się określać będą przyjęte wskaźniki.

Dziedzina Wskaźnik

Jakość życia mieszkańców Liczba miejsc z dostępem do internetu – realizacja LSR ma przynieść podniesienie poziomu i jakości życia, w szczególności Liczba ścieżek rowerowych i ich długość poprzez poprawę wiejskiej infrastruktury, dostęp do kultury, otwarcie na świat, Liczba ścieżek pieszych i ich długość możliwość prowadzenia działalności gospodarczej, budowę infrastruktury ułatwiającej Liczba wiejskich świetlic wypoczynek, wzrost działań służących rozrywce. Liczba imprez odbywających się na terenach LSR Liczba mieszkańców uczestniczących w projektach kulturalnych

Waloryzacja dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego - realizacja strategii przyczyni Liczba turystów na obszarze LSR się do poznania, opisania i wypromowania dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego. Liczba opisanych i oznaczonych atrakcji turystycznych, przyrodniczych, historycznych Liczba mieszkańców uczestniczących w projektach kulturalnych Liczba atrakcji turystycznych, przyrodniczych i historycznych objętych trasami turystycznymi Liczba publikacji i folderów dotyczących zasobów historycznych i przyrodniczych terenu LSR

Rozwój aktywności gospodarczej – poprawa jakości życia realizuje się także poprzez Liczba utworzonych miejsc pracy zwiększenie dochodów mieszkańców, co potem przełoży się na wzrost dochodów Wzrost liczby mikroprzedsiębiorstw podatkowych. Realizacja przedsięwzięć spowoduje w pierwszej kolejności zwiększenie Zmniejszenie liczby bezrobotnych miejsc pracy i utworzenie mikroprzedsiębiorstw, w drugiej zaś zwiększenie dochodów. Wzrost dochodów gmin w tym w szczególności dochodów z tytułu udziału w podatkach państwowych

Wzrost atrakcyjności turystycznej obszaru – głównie poprzez rozbudowę infrastruktury Liczba ścieżek rowerowych i ich długość turystycznej, budowę rozpoznawalnej marki turystycznej i jej właściwe Liczba ścieżek pieszych i ich długość

Strona 110 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi”

spozycjonowanie. Liczba miejsc noclegowych Liczba lokali gastronomicznych Liczba oznaczonych atrakcji turystycznych

Wzrost integracji społecznej i wzrost aktywności mieszkańców. Liczba organizacji pozarządowych Odsetek mieszkańców uczestniczących w wyborach

Strona 111 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi”

17. INFORMACJE O ZAŁĄCZNIKACH

Do LSR zostały dołączone następujące załączniki:

1. Statut Stowarzyszenia Lokalna Grupa Działania ”Dolina Giełczwi”. 2. Regulamin Rady Stowarzyszenia Lokalna Grupa Działania „Dolina Giełczwi”. 3. Lista członków LGD. 4. Zestawienie kwalifikacji i doświadczenia osób wchodzących w skład organu decyzyjnego. 5. Zestawienie doświadczenia LGD i członków LGD, albo jej partnerów w realizacji operacji. 6. Opis procesu rekrutacji. 7. Opis stanowisk. 8. Karta oceny zgodności operacji z LSR Dolina Giełczwi wraz z instrukcją wypełniania. 9. Karta oceny zgodności operacji wg lokalnych kryteriów wraz z instrukcją wypełniania.

Strona 112 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi”

ZESTAWIENIE TABEL I RYSUNKÓW

TABELE

Tabela 1. Długość dróg powiatowych na terenie LSR(w km) Tabela 2. Długość dróg gminnych na terenie LSR (w km) Tabela 3. Sieć osadnicza na obszarze LSR Tabela 4. Jednostki kultury na terenie LSR Tabela 5. Ogólna charakterystyka ludności poszczególnych gmin (na dzień 31.12.2007 r.) Tabela 6. Struktura ludności według wieku i płci, dane na 31.12.2007r. Tabela 7. Struktura ludności według wieku ukazująca tendencje z lat 2005-2007, dane na 31.12.2007r. Tabela 8. Ludność – wskaźniki modułu gminnego na koniec roku 2005 Tabela 9. Liczba gospodarstw domowych w/g Narodowego Spisu Powszechnego z 2002 r. Tabela 10. Frekwencja w wyborach Tabela 11. Liczba osób korzystających ze świadczeń pomocy społecznej w 2006r. Tabela 12. Struktura zatrudnienia i bezrobocia na terenie LSR Tabela 13. Kierunki kształcenia w powiatowych szkołach ponadgimnazjalnych w roku szkolnym 2006/2007 Tabela 14. Infrastruktura turystyczna Tabela 15. Ochrona zdrowia na obszarze LSR Tabela 16. Podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane w rejestrze REGON w 2007 r. na obszarze LSR Tabela 17. Powierzchnia użytków rolnych i leśnych na obszarze LSR – dane na 2005 r. (brak nowszych danych) Tabela 18. Klasy bonitacyjne gleb gruntów ornych w ha (stan na 1 styczeń 2007 r.) Tabela 19. Mapa słabych stron i zagrożeń Tabela 20. Sposoby neutralizacji skutków zagrożeń bądź efektu istnienia słabych stron Tabela 21. Zestawienie celów i przedsięwzięć Tabela 22. Uproszczony budżet pomocy na wdrażanie Lokalnej Strategii Rozwoju Tabela 23. Budżet – szczegółowo na przedsięwzięcia

Strona 113 z 114 Wersja ostateczna Lokalna Strategia Rozwoju „Dolina Giełczwi”

Tabela 24. Budżet szczegółowo – nakłady w latach Tabela 25. Harmonogram realizacji LSR Tabela 26. Ewaluacja w ramach realizowanej Strategii

RYSUNKI

Rys. 1. Mapa Polski z zaznaczonym Województwem Lubelskim Rys. 2. Mapa Województwa Lubelskiego z zaznaczonym obszarem LSR oraz gmin sąsiadujących i Świdnika jako stolicy powiatu, Lublina jako najbliższej metropolii oraz Kazimierza, Nałęczowa, a także Roztocza i Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego jako konkurencyjnych ośrodków turystycznych. Rys. 3. Wizualizacja procedury oceny wniosków.

Strona 114 z 114