Nowy Dwór Gdański I K Ąty Rybackie Nale Ŝą Do Regionu Gda Ńskiego, Zaliczonego Do Subregionu Ŝuławskiego (Paczy Ński Red., 1995)

P A Ń STWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY P A Ń STWOWY INSTYTUT BADAWCZY OPRACOWANIE ZAMÓWIONE PRZEZ MINISTRA Ś RODOWISKA

OBJA ŚNIENIA

DO MAPY GEO ŚRODOWISKOWEJ POLSKI 1:50 000

Arkusze K ĄTY RYBACKIE (29) NOWY DWÓR GDA ŃSKI (57)

Warszawa 2009

Autorzy: Robert Formowicz*, Sławomir Dominiak*, Anna Bli źniuk*, Paweł Kwecko*, Anna Pasieczna*, Hanna Tomasi-Morawiec*, Aleksander Cwinarowicz**, Jerzy Król**

Główny koordynator MG śP: Małgorzata Sikorska-Maykowska* Redaktor regionalny planszy A: Katarzyna Strzemi ńska* Redaktor regionalny planszy B: Olimpia Kozłowska* Redaktor tekstu: Joanna Szyborska-Kaszycka*

*– Pa ństwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa

** - Przedsi ębiorstwo Geologiczne PROXIMA SA, ul. Wierzbowa 15, 50-056 Wrocław

ISBN

Copyright by PIG and M Ś, Warszawa, 2009 Spis tre ści I. Wst ęp (Robert Formowicz) ...... 3 II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza (Robert Formowicz, Katarzyna Strzemi ńska) 4 III. Budowa geologiczna (Robert Formowicz) ...... 6 IV. Zło Ŝa kopalin (Robert Formowicz) ...... 9 V. Górnictwo i przetwórstwo kopalin (Robert Formowicz) ...... 10 VI. Perspektywy i prognozy wyst ępowania kopalin (Robert Formowicz) ...... 10 VII. Warunki wodne (Robert Formowicz) ...... 14 1. Wody powierzchniowe...... 14 2. Wody podziemie ...... 15 VIII. Strefa wybrze Ŝa morskiego (Robert Formowicz, Katarzyna Strzemi ńska) ...... 17 IX Geochemia środowiska ...... 18 1. Gleby (Anna Pasieczna, Paweł Kwecko, Anna Bli źniuk)...... 18 2. Pierwiastki promieniotwórcze (Hanna Tomassi-Morawiec) ...... 23 X. Składowanie odpadów (Aleksander Cwinarowicz, Jerzy Król) ...... 26 XI. Warunki podło Ŝa budowlanego (Robert Formowicz) ...... 27 1. Warunki korzystne ...... 27 2. Warunki niekorzystne ...... 27 XII. Ochrona przyrody i krajobrazu (Robert Formowicz, Katarzyna Strzemi ńska) ...... 28 XIII. Zabytki kultury (Robert Formowicz, Katarzyna Strzemińska) ...... 35 XIV. Podsumowanie (Robert Formowicz, Aleksander Cwinarowicz, Jerzy Król) ...... 36 XV. Literatura ...... 37

I. Wst ęp Arkusze Nowy Dwór Gda ński i K ąty Rybackie Mapy geo środowiskowej Polski w skali 1:50 000 (MGsP) wykonano w Oddziale Górno śląskim Pa ństwowego Instytutu Geologiczne- go w Sosnowcu (plansza A) oraz w Pa ństwowym Instytucie Geologicznym w Warszawie i Przedsi ębiorstwie Geologicznym „Proxima” SA we Wrocławiu (plansza B) w 2009 roku. Przy jego opracowywaniu wykorzystano materiały archiwalne i informacje zamieszczone na arkuszach Nowy Dwór Gda ński i K ąty Rybackie Mapy geologiczno-gospodarczej Polski, w skali 1:50 000 (MGGP), wykonanych w Przedsi ębiorstwie Geologicznym SA w Krakowie (Ró Ŝański, Bogacz 2003). Niniejsze opracowanie powstało zgodnie z „Instrukcj ą opracowania Mapy geośrodowiskowej Polski” (Instrukcja..., 2005) na podkładzie topograficznym w skali 1:50 000, w układzie współrz ędnych 1942”. Mapa geo środowiskowa Polski zawiera dane zgrupowane w sze ściu warstwach infor- macyjnych: kopaliny, górnictwo i przetwórstwo kopalin, wody powierzchniowe, podziemne i strefa wybrze Ŝa morskiego, ochrona powierzchni ziemi (warstwy tematyczne: geochemia środowiska, składowanie odpadów), warunki podło Ŝa budowlanego oraz ochrona przyrody i zabytków kultury. Mapa adresowana jest przede wszystkim do instytucji, samorz ądów tery- torialnych i administracji pa ństwowej zajmuj ących si ę racjonalnym zarz ądzaniem zasobami środowiska przyrodniczego. Analiza jej tre ści stanowi pomoc w realizacji postanowie ń ustaw o zagospodarowaniu przestrzennym i prawa ochrony środowiska. Informacje zawarte w mapie mog ą by ć wykorzystywane w pracach studialnych przy opracowywaniu strategii rozwoju wo- jewództwa oraz projektów i planów zagospodarowania przestrzennego, a tak Ŝe w opracowaniach ekofizjograficznych. Przedstawiane na mapie informacje środowiskowe stanowi ą ogromn ą pomoc przy wykonywaniu wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony śro- dowiska oraz planów gospodarki odpadami. Poszczególne zagadnienia mapy opracowano na podstawie analizy materiałów archiwalnych, publikacji oraz konsultacji i uzgodnie ń dokonanych w Archiwum Geologicznym Urz ędu Marszałkowskiego w Gda ńsku, w Starostwie Powiatowym w Nowym Dworze Gda ń- skim, w Centralnym Archiwum Geologicznym Pa ństwowego Instytutu Geologicznego w Warszawie, Wojewódzkim Urz ędzie Ochrony Zabytków w Gda ńsku, w Instytucie Uprawy Nawo Ŝenia i Gleboznawstwa w Puławach, oraz w urz ędach gmin. Zebrane informacje uzu- pełniono zwiadem terenowym przeprowadzonym we wrze śniu 2008 roku. Dla obydwu arkuszy opracowano wspólny tekst obja śniaj ący.

II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza

Obszar obj ęty arkuszem Nowy Dwór Gda ński znajduje si ę pomi ędzy 19°00 ’ a 19°15 ’ długo ści geograficznej wschodniej i pomi ędzy 54°10 ’ a 54°20 ’ szeroko ści geograficznej pół- nocnej. Arkusz K ąty Rybackie poło Ŝony jest pomi ędzy 19°o00 ’ a 19°15 ’ długo ści geograficznej wschodniej i pomi ędzy 54°20 ’ a 54°o30 ’ szeroko ści geograficznej północnej. Według podziału geograficznego (Kondracki, 2001) obszar obydwu arkuszy poło Ŝony jest w prowincji Ni Ŝu Środkowoeuropejskiego i w cało ści znajduje si ę w podprowincji Po- brze Ŝe Południowobałtyckie, w makroregionie Pobrze Ŝe Gda ńskie (fig. 1).

Fig. 1 Poło Ŝenie arkuszy K ąty Rybackie i Nowy Dwór Gda ński na tle jednostek fizycznogeograficznych wg J. Kondrackiego (2001) 1 – granica podprowincji, 2 – granica mezoregionu; Podprowincja Pobrze Ŝy Południowobałtyckich: Mezoregiony Pobrze Ŝa Gda ńskiego: 313.53 – Mierzeja Wi ślana, 313.54 – śuławy Wi ślane, 313.55 – Wysoczyzna Elbl ąska, 313.57 – Wybrze Ŝe Staropruskie Podprowincja Pojezierzy Południowobałtyckich: Mezoregiony Pojezierza Wschodniopomorskiego: 314.52 – Pojezierze Starogardzkie Mezoregiony Pojezierza Iławskiego: 314.90 – Pojezierze Iławskie

Obszar arkusza K ąty Rybackie w cało ści le Ŝy w obr ębie mezoregionu Mierzeja Wi ślana, natomiast arkusz Nowy Dwór Gda ński w przewa Ŝaj ącej cz ęś ci nale Ŝy do mezoregionu śuła- wy Wi ślane, a tylko niewielka północna jego cz ęść znajduje si ę w granicach mezoregionu Mierzeja Wi ślana. śuławy Wi ślane stanowi ą rozległ ą delt ę Wisły, której fundament zbudowany jest z margli i piasków kredowych, na których le Ŝą utwory trzecio- i czwartorz ędowe. Jest to nisko poło Ŝona równina deltowa o powierzchni 2460 km 2 utworzona przez akumulacj ę rzeczn ą. Delta opada nieznacznie ku północy i północnemu wschodowi. Tereny poło Ŝone poni Ŝej poziomu morza stanowi ą około 28% ogólnej powierzchni równiny deltowej. Najwi ększy obszar depresyjny, z najni Ŝej poło Ŝonym punktem śuław w Raczkach Elbl ąskich (1,8 m p.p.m.), znajduje si ę wokół Jeziora Dru Ŝno. Drugi co do wielko ści obszar depresyjny, obejmuj ący 152 km², rozci ąga si ę w okolicach Nowego Dworu Gda ńskiego. Najwy Ŝej poło Ŝonymi punk- tami na obszarze śuław s ą niewielkie pagórki zbudowane z materiałów polodowcowych, któ- rych wysoko ść dochodzi do 11,4 m n.p.m. w miejscowo ści Jegłownik i 14,6 m n.p.m. w Gra- binach-Zameczku. Współczesne śuławy są obszarem poci ętym sieci ą kanałów, rowów melioracyjnych i wa- łów usypanych wzdłu Ŝ rzek. Wały zazwyczaj zbudowane s ą z mad piaszczystych albo piasków holoce ńskich. Osadnicy holenderscy w XIV wieku osuszyli tereny depresyjne zabezpieczaj ąc tym Ŝyzne gleby próchnicze, mady oraz gleby torfowe występuj ące wzdłu Ŝ rzek. Wody gruntowe śuław zalegaj ą płytko pod powierzchni ą, s ą cz ęś ciowo zasolone i zanieczyszczone. Mierzeja Wi ślana jest piaszczystym wałem pokrytym wydmami, powstałym w wyniku działalno ści fal i dryftu piasków pochodz ących z abrazji brzegów Półwyspu Sambii w pó źnym etapie litorynowego rozwoju Bałtyku. Podstaw ę mierzei stanowi ą gliniaste holoce ńskie utwory polodowcowe. Od północnego zachodu kontaktuje si ę ona z delt ą Wisły, a od wschodu z Zalewem Wi ślanym, który ł ączy si ę z Wzniesieniem Elbl ąskim. Szeroko ść Mierzei waha si ę od 2,5 km w rejonie Sztutowa do 1,2 km w okolicach Jantaru. Wydmy na omawianym obszarze osi ągaj ą wysoko ści od 7,6 m n.p.m. w okolicy Junoszowa do 36,3 m n.p.m. w Jantarze. Pod wzgl ędem klimatycznym omawiany rejon charakteryzuje si ę najmniejszymi śred- nimi amplitudami rocznych temperatur w Polsce. Na Mierzei Wi ślanej wyst ępuj ą krótkie i łagodne zimy, podczas których pokrywa śnie Ŝna zalega średnio 60 dni. Wielko ść opadów wzrasta ku wschodowi i wynosi od 556 mm/rok w Stegnie do 611 mm/rok w Piaskach (poza granicami arkusza). Cech ą wyró Ŝniaj ącą tego obszaru jest bryza – lokalny wiatr morski i lą- dowy, który zwi ększa wilgotno ść powietrza.

śuławy Wi ślane z reguły maj ą chłodniejsze lata i stosunkowo ciepłe zimy; średnia temperatura roczna waha si ę od 7 o C do 7,5 o C. Przeci ętna wielko ść opadów dochodzi do 600 mm/rok. Klimat tego rejonu charakteryzuje si ę du Ŝą wilgotno ści ą powietrza (około 80%) i silnymi wiatrami, z reguły północnymi. Pokrywa śnie Ŝna zalega średnio około 60 dni w roku. Okres wegetacji ro ślinno ści waha si ę od 200 do 210 dni . W układzie administracyjnym omawiany obszar arkuszy prawie w cało ści znajduje si ę w granicach województwa pomorskiego, w obr ębie powiatów: nowodworskiego (gminy: Ste- gna, Sztutowo Ostaszów, miasto i gmina Nowy Dwór Gda ński) i malborskiego (gmina Nowy Staw). Niewielki skrawek obszaru w południowo-wschodniej cz ęś ci arkusza Nowy Dwór Gda ński nale Ŝy do województwa warmi ńsko-mazurskiego, powiatu i gminy Elbl ąg. Obszar śuław Wi ślanych ma charakter typowo rolniczy. Wiod ąca rola rolnictwa w gos- podarce regionu wynika z obecno ści Ŝyznych gleb o wysokiej warto ści u Ŝytkowej. śyzne i wysokowydajne gleby stworzyły bardzo dobre warunki do uprawy pszenicy, j ęczmienia, rzepaku oraz buraków cukrowych. Hodowla zwierz ęca jest zdominowana przez bydło i trzod ę chlewną. Na omawianym terenie najwi ększym zakładem przemysłowym jest nowoczesna mleczarnia w Nowym Dworze Gda ńskim. W pasie nadmorskim znacz ąca rol ę odgrywa rybo- łówstwo. Bardzo wa Ŝną i dynamicznie rozwijaj ącą si ę dziedzin ą gospodarki jest turystyka (głównie na Mierzei Wi ślanej). Klimat nadmorski, liczne gospodarstwa agroturystyczne, du Ŝo rzek i kanałów sprzyja uprawianiu turystyki wodnej. Przez teren arkusza Nowy Dwór Gda ński biegnie droga E77 z Gda ńska do Warszawy, będąca jedn ą z wa Ŝniejszych tras tranzytowych przez Polsk ę. W Nowym Dworze Gda ńskim drog ę E77 przecina droga wojewódzka prowadz ąca na wybrze Ŝe do miejscowo ści Stegna i droga krajowa do Malborka. Wzdłu Ŝ wybrze Ŝa biegnie droga wojewódzka, która przez prze- praw ę promow ą w Mikoszewie (poza arkuszem) stanowi najkrótsze poł ączenie z Gda ńskiem. Innym mniej wa Ŝnym szlakiem komunikacyjnym jest magistrala kolejowa z Malborka do Nowego Dworu Gda ńskiego. Z miejscowo ści Mikoszewo (poza arkuszem) przez Stegn ę do Sztutowa i Nowego Dworu Gdańskiego w sezonie letnim kursuje kolejka w ąskotorowa, która jest atrakcj ą turystyczn ą.

III. Budowa geologiczna

Budow ę geologiczn ą obszaru arkuszy Nowy Dwór Gda ński i K ąty Rybackie przedstawiono na podstawie Szczegółowej mapy geologicznej Polski w skali 1:50 000 arkusze K ąty Rybackie i Nowy Dwór Gda ński (Mojski, 1987 ) wraz z obja śnieniami (Mojski, 1990).

Omawiany obszar znajduje jest w środkowej i północnej cz ęś ci delty Wisły, w obr ębie obni Ŝenia perybałtyckiego, wypełnionego utworami paleozoicznymi i mezozoicznymi. Funda- ment krystaliczny na badanym obszarze zalega na gł ęboko ści 3500 m i został rozpoznany tylko jednym otworem odwierconym w Jantarze. Tworz ą go głównie: granity prekambru, mułowce, piaskowce i iłowce kambru oraz wapienie ordowiku. Osady syluru reprezentuj ą margle i wapienie, za ś perm anhydryt i sole kamienne. Utwory dolnego mezozoiku wykształcone s ą w postaci: iłów, mułowców, piaskowców i dolomitów triasu oraz mułowców i margli jurajskich. Najstarszymi, dobrze rozpoznanymi w profilach otworów utworami s ą osady górnej kredy (kampan) reprezentowane przez piaski glaukonitowe przechodz ące ku górze w margle piaszczyste. Strop ich zalega na gł ęboko ści od 71,0 do 104,2 m p.p.m. i nachylony jest ku północy. Utwory trzeciorz ędowe na obszarze obu arkuszy nie zostały bezspornie stwierdzone w profilach wiertniczych. Z interpretacji danych archiwalnych otworu w Jazowej (poza obszarem arkuszy) wynika, Ŝe na osady trzeciorz ędowe składaj ą si ę piaski, mułki, piaskowce z glaukonitem oraz kwarcyty eocenu i oligocenu, a tak Ŝe iły i iły piaszczyste miocenu. Utwory te wyst ępuj ą prawdopodobnie w postaci płatów w południowej cz ęś ci arkusza Nowy Dwór Gda ński, a ich mi ąŜ szo ść mo Ŝe dochodzi ć do 9 m . Osady czwartorz ędowe stanowi ą ci ągł ą pokryw ę na całym badanym obszarze, o mak- symalnej mi ąŜ szo ści 106,0 m w Sztutowie (fig. 2). Utwory plejstocenu dziel ą si ę na dwie cz ę- ści – doln ą zbudowan ą głównie z glin zwałowych i osadów zastoiskowych oraz górn ą, zło Ŝo- ną z piasków morskich transgresji eemskiej, a tak Ŝe nieci ągłej, o niewielkiej miąŜ szo ści, pokrywy osadów lodowcowych i wodnolodowcowych zlodowace ń północnopolskich. Mi ąŜ szo ść utworów plejstocenu dochodzi maksymalnie do 80 m.. Osady najstarszych zlodowace ń południowopolskich reprezentowane s ą przez piaski i Ŝwiry wodnolodowcowe o mi ąŜszo ści do 5 m, gliny zwałowe z du Ŝą ilo ści ą materiału skal- nego z podło Ŝa o mi ąŜ szo ści powy Ŝej 20 m, iły, mułki oraz piaski zastoiskowe rozdzielone glin ą zwałow ą. Utwory te przykryte s ą osadami gliniastymi zlodowace ń środkowopolskich, których strop znajduje si ę na gł ęboko ści od 37,0 m do 61,2 m p.p.m. Osady tych zlodowace ń reprezentowane s ą przez szare gliny zwałowe, o średniej mi ąŜ szo ści nieprzekraczaj ącej 5 m, przykryte utworami zastoiskowymi. Iły, mułki i piaski zastoiskowe osi ągaj ą maksymaln ą mi ąŜ- szo ść 31,2 m w Mierz ęcinie, przewa Ŝnie jednak ich mi ąŜ szo ść wynosi około 10 m.

Fig. 2. Poło Ŝenie arkuszy K ąty Rybackie i Nowy Dwór Gda ński na tle Mapy geologicznej Polski w skali 1:500 000 wg L. Marksa, A. Bera, W. Gogołka, K. Piotrowskiej (red.) (2006) Czwartorz ęd; holocen : 1 – piaski, mułki, iły, gytie jeziorne; 2 – mułki, piaski i Ŝwiry morskie, 3 – piaski, Ŝwiry, mady rzeczne oraz torfy i namuły; plejstocen: zlodowacenia północnopolskie: 5 – piaski eoliczne lokalnie w wydmach; 6 – piaski i Ŝwiry sto Ŝków napływowych; 12 – piaski i mułki jeziorne; 14 – piaski i Ŝwiry akumulacji sandrowe; 18 – gliny zwałowe, ich zwietrzeliny oraz piaski i Ŝwiry lodowcowe, interglacjał emski : 19 – torfy, gytie, kreda jeziorna, iły, mułki oraz piaski, Ŝwiry i mułki rzeczno-jeziorne; zlodowacenia środkowopolskie : 28 – gliny zwałowe, ich zwietrzeliny oraz piaski i Ŝwiry lodowcowe (zachowano oryginaln ą numeracje wydziele ń)

Do osadów interglacjału eemskiego nale Ŝą piaski morskie le Ŝą ce na powierzchni erozyjnej starszych utworów lodowcowych. S ą to piaski średnio- i drobnoziarniste, o przeci ętnej mi ąŜszo ści w granicach od 30 do 35 m i widocznej stropowej powierzchni erozyjnej. Osady zlodowace ń północnopolskich reprezentowane s ą przez utwory lodowcowe, zastoiskowe i wodnolodowcowe. Najstarszymi utworami nale Ŝą cymi do zlodowace ń północno-

polskich s ą iły, mułki i piaski zastoiskowe wyst ępuj ące lokalnie w niewielkich obni Ŝeniach, osi ągaj ące mi ąŜ szo ść do 16,7 m. Osady lodowcowe składaj ą się z piaszczystej gliny zwało- wej, wyst ępuj ącej w formie wkładek pomi ędzy doln ą i górn ą pokryw ą piasków i Ŝwirów wodnolodowcowych, o ł ącznej mi ąŜ szo ści 33 m. Redukcja mi ąŜ szo ści gliny do kilku metrów, a niekiedy całkowity jej brak jest skutkiem erozji wód sandrowych pod koniec zlodowacenia oraz abrazji wód morskich u schyłku transgresji holoce ńskiej. Osady holocenu pokrywaj ą cał ą powierzchni ę obszaru obu arkuszy, tworz ąc pokryw ę delty wi ślanej o mi ąŜ szo ści około 20 m. Mi ędzy okresem preborealnym a atlantyckim powstały piaski, piaski ze Ŝwirami i torfami, piaski rzeczne, mułki, iły z torfami oraz mułki miejscami z domieszk ą piasków i iłów. Iły cz ęsto facjalnie przechodz ą w torfy lub mady. Utwory deltowe przewarstwiaj ą si ę z osadami transgresji i regresji morza litorynowego oraz utworami akumulacji eolicznej. Najmłodsza pokrywa holoce ńska okresu atlantyckiego i subatlantyckiego tworzy si ę do dzisiaj. Na obszarze arkusza Nowy Dwór Gda ński powstaj ą piaski rzeczne facji korytowej, a powy Ŝej osady starorzeczy. Piaski rzeczne s ą miejscami zailone, a towarzysz ące im lokalnie mułki oraz iły jeziorne wyst ępuj ą cz ęsto z wkładkami torfów. Na obszarze arkusza K ąty Ry- backie do utworów holoce ńskich nale Ŝą utwory morskie mierzei oraz piaski eoliczne. Piaski morskie wyst ępuj ą na całym arkuszu K ąty Rybackie i niewielkiej cz ęś ci w północno- i północno-wschodniej cz ęś ci arkusza Nowy Dwór Gda ński. Podobne rozprzestrzenienie maj ą piaski mierzei, które tworz ą wał równoległy do Zatoki Gda ńskiej. Mi ąŜ szo ść ich dochodzi do kilku metrów. Inn ą form ą osadow ą mierzei s ą piaski eoliczne wykształcone w postaci równo- le Ŝnikowych wałów wydmowych, o wysoko ści osi ągaj ącej 36,6 m. Tworz ą je piaski dobrze obtoczone i dobrze wysortowane. W zagł ębieniach mi ędzywydmowych na piaskach morskich i mierzei powstaj ą torfy. Na pla Ŝy pasem o szeroko ści do 100 m i mi ąŜ szo ści si ęgaj ącej 2 metrów wykształciły si ę piaski morskie i pla Ŝowe.

IV. Zło Ŝa kopalin

Na obszarze arkusza Nowy Dwór Gda ński w 1953 r. na polu eksploatacyjnym ponie- mieckiej cegielni udokumentowano zło Ŝe surowców ilastych ceramiki budowlanej „Sztuto- wo”. Seria zło Ŝowa zwi ązana była z holoce ńskimi mułkami, iłami i glinami o średniej mi ąŜ- szo ści od 0,7 do 0,8 m. W 2003 roku wykonano dodatek do dokumentacji w celu skre ślenia

zło Ŝa z bilansu zasobów (Jurys, 2003). Ze wzgl ędu na zbyt mał ą mi ąŜ szo ść serii zło Ŝowej oraz nisk ą jako ść kopaliny wynikaj ącą z domieszki detrytusu, zło Ŝe „Sztutowo” zostało w 2004 r. skreślone z „Bilansu zasobów...” (Gientka i in. red., 2008). W granicach arkusza Kąty Rybackie brak jest złó Ŝ udokumentowanych (tabela 1).

V. Górnictwo i przetwórstwo kopalin

Na omawianym obszarze arkuszy Nowy Dwór Gda ński i K ąty Rybackie nie prowadzi si ę eksploatacji kopalin. Wydobycie surowców ilastych do produkcji wyrobów ceramiki budowlanej ze zło Ŝa „Sztutowo” na wi ększ ą skal ę prowadzono przed II wojn ą światową. W 1951 roku wznowiono wydobycie, które kontynuowano do ko ńca lat sze ść dziesi ątych. Z pozyskanego surowca produkowano cegł ę pełn ą niskiej klasy. Dawne wyrobiska zmienione zostały na stawy rybne, obecnie są one zasypane i całkowicie zaro śni ęte. W okolicach miejscowo ści Izbiska znajduje si ę punkt eksploatacji piasku, dla którego sporz ądzono kart ę infor- macyjn ą. Jest to zaro śni ęte wyrobisko, z wod ą w sp ągu, o niewielkim nadkładzie (około 0,3 m gleby). Wysoko ść ściany wynosi około 1,5 m, a długo ść 20 m. Eksploatacja w tym miejscu prowadzona jest okresowo przez miejscow ą ludno ść na potrzeby własne.

VI. Perspektywy i prognozy wyst ępowania kopalin

W granicach arkuszy Nowy Dwór Gda ński i K ąty Rybackie za perspektywiczne uznano jedynie obszar wyst ępowaniem bursztynu w rejonie Stegny i Sztutowa. Na tym terenie prowadzono szereg prac geologiczno-poszukiwawczych, z których cz ęść dała pozytywne rozpozna- nie (Łazowski, Bujakowska, 2002). Obszary perspektywiczne wyst ępowania bursztynu zwi ązane s ą z osadami piaszczysty- mi górnego holocenu. Litologicznie s ą to mułki z domieszk ą piasku oraz piaski stanowi ące osady koryt rzecznych, tarasów zalewowych, mierzei i otwartego morza. Bursztyn wyst ępuje najcz ęściej na gł ęboko ści około od 4 do 10 m, w postaci pojedynczych fragmentów do 1,5 cm lub te Ŝ w postaci drobnych ziaren. Bursztyn ten pochodzi z osadów trzeciorz ędowych Półwy- spu Sambijskiego, gdzie został abradowany w trakcie transgresji Morza Bałtyckiego (Tom- czak i in., 1989). Dla tych obszarów sporz ądzono projekt prac geologiczno-poszukiwawczych dla lepszego poznania budowy geologicznej oraz określenia jako ściowego i ilo ściowego zaso- bów bursztynu. Efektywne pozyskanie bursztynu w tym rejonie jest mo Ŝliwe dzi ęki metodzie hydraulicznej (Łazowski, Bujakowska, 2002).

Tabela 1 Zło Ŝa kopalin i ich charakterystyka gospodarcza oraz klasyfikacja na obszarze arkusza Nowy Dwór Gda ński Zasoby Stan geologiczne Kategoria Wydobycie Zastosowanie Klasyfikacja zagospodarowa- Nr Wiek kompleksu bilansowe rozpoznania (t) kopaliny złó Ŝ Nazwa Rodzaj nia zło Ŝa Przyczyny kon- zło Ŝa na litologiczno- (t ) zło Ŝa kopaliny fliktowo ści zło Ŝa mapie -surowcowego Klasy Klasy wg stanu na 31.12. 2007 r. (Gientka i in. red., 2008) 1–4 A–C 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Sztutowo g(gc) Q - ZWB Rubryka 2. Rubryka 3: g(gc) – gliny ceramiki budowlanej Rubryka 4: Q – czwartorz ęd Rubryka 7: ZWB – zło Ŝe wykre ślone z bilansu (zlokalizowane na mapie dokumentacyjnej zamieszczonej w materiałach archiwalnych)

W granicach omawianych obszarów perspektywicznych udokumentowano w kategorii D (Łazowski, Bujakowska, 2004) 3 niewielkie złoŜa bursztynu „Stegna”, „Sztutowo Pole I” i „Sztutowo Pole II”. Ze wzgl ędu na nisk ą dokładno ść ich rozpoznania, potencjalne zło Ŝa bursztynu w niniejszym opracowaniu zostały zakwalifikowane jako obszary prognostyczne z nagromadzeniem bursztynu o wydajno ść powy Ŝej 40g/m 2 (tabela 2). W tych obszarach wyst ępowanie bursztynów stwierdzono głównie w przypowierzch- niowych piaskach drobnoziarnistych, na gł ęboko ściach od 0,5 do 11,0 m. Nadkład stanowi gleba i osady płonne – piaski, torfy i namuły, w podło Ŝu wyst ępuj ą piaski pylaste średnio- i gruboziarniste, mułki, mułki piaszczyste i iły. Seria zło Ŝowa zalega głównie poni Ŝej zwier- ciadła wody gruntowej, które wyst ępuje na gł ęboko ści od 0,7 do 4,9 m p.p.t. Oprócz wy Ŝej wymienionych rejonów perspektywicznych dla udokumentowania złó Ŝ bursztynów, na obszarze Mierzei Wi ślanej (arkusze Nowy Dwór Gda ński i cz ęś ciowo K ąty Rybackie) zostało odwierconych ponad 500 otworów, które przyniosły jednak negatywne wyniki (S ędłak, Matuszewski, 1987). W nielicznych otworach stwierdzono wyst ępowanie bursztynu, najcz ęś ciej na gł ęboko ści od 0,0 do 13,0 m. Uzyskano średni ą wydajno ść z otworu od 0,004 kg do 0,028 kg. Wynik ten nie spełnia kryteriów bilansowo ści. Obszar negatywny wyst ępowania bursztynów wyznaczono ponadto na przybrze Ŝnych wodach Zatoki Gda ńskiej w strefie płytkowodnej do gł ęboko ści 12 m (Masłowska, 1982). Badania przeprowadzono pogł ębiark ą ss ąco-refuluj ącą wzdłu Ŝ profili poło Ŝonych prostopadle do linii brzegowej. W wyniku przeprowadzonych w osadach bada ń nie stwierdzono koncentracji bursztynów. Znaleziono tylko niewielk ą ilo ść fragmentów bursztynu o wielko ści dochodz ącej do 3,8 cm.

Tabela 2 Wykaz obszarów prognostycznych Grubo ść kompleksu Numer Wiek kompleksu Średnia grubo ść Zasoby Powierzchnia Rodzaj litologiczno-surowcowego Zastosowanie obszaru litologiczno- Parametry jako ściowe nadkładu w kategorii D (ha) kopaliny od-do kopaliny na mapie surowcowego (m) (t) (m) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 zaw. frakcji <4mm – śr. 2,4% zaw. frakcji 4–8mm – śr. 47,1% I 0,56 b Q zaw. frakcji 8–16mm –śr. 39,4% 5,0 4,0–9,0 1,4 I zaw. frakcji 16–22mm – śr. 18,6% zasobno ść średnia (g/m 2) – 243,3 zaw. frakcji <4mm – śr. 1,9% zaw. frakcji 4–8mm – śr. 52,5% II 2,1 b Q zaw. frakcji 8–16mm – śr. 34,7% 2,5 6,0–10,0 10,3 I zaw. frakcji 16–22mm – śr. 11,2% zasobno ść średnia (g/m 2) – 477,7

13 zaw. frakcji <4mm – śr. 5,4% zaw. frakcji 4–8mm – śr. 24,3% III 6,5 b Q zaw. frakcji 8–16mm – śr. 61,0% 5,1 5,0–12,5 8,9 I zaw. frakcji 16–22mm – śr. 10,8% zasobno ść średnia (g/m 2) – 135,3

Rubryka 3 – b – bursztyn, Rubryka 4 – Q – czwartorz ęd Rubryka 9 – I – kopaliny inne (przemysł jubilerski, farmaceutyczny i chemiczny)

VII. Warunki wodne

1. Wody powierzchniowe

Obszar arkuszy Nowy Dwór Gda ński i K ąty Rybackie le Ŝy w delcie Wisły. Głównymi rzekami tego obszaru s ą prawe odnogi Wisły – Szkarpawa i Nogat, które odprowadzaj ące swoje wody do Zalewu Wi ślanego. Działy wodne rozdzielaj ące zlewnie wymienionych rzek są działami I i II rz ędu. W wi ększo ści przypadków s ą to działy niepewne. Meandruj ącą rzek ę Szkarpaw ę odcina od Wisły śluza Gda ńska Głowa (poza arkuszem). Wzdłu Ŝ rzeki ci ągn ą si ę wały ochronne. Jej dopływami s ą Linawa, Tuga ( Świ ęta) i Kanał Pa- nie ński. W okolicy Rybiny Szkarpawa rozgał ęzia si ę tworz ąc rami ę uj ściowe zwane Wisł ą Królewieck ą. Wszystkie dopływy Szkarpawy cechuje minimalny spadek, niewielki przepływ, a w niektórych okresach jego brak. Rzeki te charakteryzuje du Ŝe zamulenie dna i zaro śni ęte brzegi. W uj ściowych odcinkach Szkarpawy i Wisły Królewieckiej, w wyniku silnych wia- trów północnych, mo Ŝe wyst ępowa ć wlewanie si ę zasolonych wód Zalewu do rzek lub pod- pi ętrzanie odpływu wód do Zalewu (Prussak, 1998b). Nogat płynie na obszarze znajduj ącym si ę w południowo-wschodnim fragmencie arkusza Nowy Dwór Gda ński. Podobnie jak Szkar- pawa ma on charakter nizinny. Cechuje go niewielki spadek i przepływ. Jego szerokie koryto jest w wi ększo ści obudowane wałami. Nogat jest oddzielony od Wisły śluz ą komorow ą Biała Góra. Sie ć hydrograficzn ą uzupełnia polderowy wodno-melioracyjny system odwadniania. Zbudowany w XIV wieku, obejmuje cały obszar arkusza Nowy Dwór Gda ński. Jest to g ęsta sie ć kanałów i rowów melioracyjnych. System uzupełniaj ą pompy, które pełni ą rol ę zapobie- gawcz ą, przeciwpowodziow ą. Mierzeja jest obszarem prawie pozbawionym odpływów powierzchniowych, poza nie- licznymi rowami melioracyjnymi w rejonie Sztutowa. Podmokło ści wyst ępuj ą tylko w cen- tralnej cz ęś ci, w obni Ŝeniach mi ędzywydmowych, które wypełnione s ą torfami i namułami. Mierzeja w południowo-wschodniej cz ęś ci ł ączy się z Zalewem Wi ślanym. Jest to płytki zbiornik dochodz ący do 4 m gł ęboko ści, o bagiennych i torfowych brzegach. Słone wody Za- toki Gda ńskiej mieszaj ą si ę ze słodkimi wodami Zalewu powoduj ąc zasolenie tych ostatnich. Stan czysto ści wód powierzchniowych ostatnio był badany w 2004 r. Jako ść wód moni- torowano w 7 punktach na rzekach: Szkarpawa, Wisła Królewiecka, Linawa, Tuga oraz na Kanale Panie ńskim (Raport, 2005). Wody rzeki Szkarpowy, na odcinku od Rybiny do Osłonki oraz Linawy przy uj ściu do Szkarpawy i Tugi, były zadowalaj ącej jako ści (III klasa). Cechuj ą

si ę one dobrym natlenieniem oraz niskim poziomem zawiesiny, a o ich klasie decydowała głównie koncentracja azotu amonowego i organicznego. Wody Wisły Królewieckiej i Kanału Panie ńskiego zaliczono do wód o niezadowalaj ącej jako ści (IV klasa), o czym zadecydowała głównie wysoka zawarto ść trudno rozkładalnej substancji organicznej i zwi ązków azotu. Główne źródła zanieczyszczenia rzek na arkuszu Nowy Dwór Gda ński stanowi ą zrzuty ścieków bytowych, hodowlanych oraz spływy powierzchniowe z terenów rolniczych. S ą one w cz ęś ci oczyszczane w oczyszczalniach w Stegnie, Sztutowie i Nowym Dworze Gda ńskim.

2. Wody podziemie

Zgodnie z regionalnym podziałem zwykłych wód podziemnych Polski, obszary obj ęte arkuszami Nowy Dwór Gdański i K ąty Rybackie nale Ŝą do regionu gda ńskiego, zaliczonego do subregionu Ŝuławskiego (Paczy ński red., 1995). Głównym u Ŝytkowym pi ętrem wodono śnym na obszarze śuław jest pi ętro czwartorz ę- dowe. Poziomy wodono śne plejstoce ńsko-holoce ńskie tworz ą piaski morskie interglacjału eemskiego oraz piaski holoce ńskiej serii deltowej (Prussak, 1998b). Przykryte s ą one ci ągł ą warstw ą słabo przepuszczalnych namułów o mi ąŜ szo ści do 20 m. Warstwy wodono śne s ą zasilane ascenzyjnie z ni Ŝszych poziomów. Na obszarze arkusza Nowy Dwór Gda ński sp ąg utworów wodono śnych si ęga do gł ęboko ści 50 m p.p.m., a ich mi ąŜ szo ść waha si ę od kilku do 40 m. Zwierciadło wody na tym obszarze jest napi ęte i stabilizuje si ę na wysoko ści około 0,5 m p.p.t. Wody pi ętra czwartorz ędowego na śuławach s ą złej jako ści, o du Ŝej mineralizacji i wysokich st ęŜ eniach jonów Ŝelaza i manganu. Na badanym obszarze w obr ębie plejstoce ń- sko-holoce ńskiego poziomu wodono śnego, wyst ępuje podwy Ŝszona zawarto ść chlorków, któ- ra niejednokrotnie przekracza 1000 mg/dm 3. Granica wód zasolonych ci ągnie si ę od miejscowo ści Lubiszewo, na południowym zachodzie tego arkusza, do delty Szkarpawy na północ- nym wschodzie. Wody podziemne z uwagi na ponadnormatywne zawarto ści Ŝelaza, manganu, amoniaku oraz fluoru na zdecydowanej wi ększo ści obszaru s ą wodami zdegradowanymi (Kreczko i in., 2000). Dla wykorzystania ich do celów komunalnych i gospodarczych wody te wymagaj ą skomplikowanego uzdatniania. Cały badany rejon śuław jest zaopatrywany w wod ę pitn ą dzi ęki Centralnemu Wodoci ągowi śuławskiemu, który eksploatuje wod ę z uj ęcia Letniki (poza arkuszem). Wydajno ść uj ęć na arkuszu Nowy Dwór Gda ński jest zró Ŝnicowana i wynosi od 2 do 60 m3/h przy depresji od 1,2 do 8,4 m. Najwi ększ ą wydajno ść 60 m 3/h przy depresji 3,9 m

osi ąga uj ęcie komunalne Wiejskiego Zakładu Wodoci ągów w Junoszynie. Najwi ększym uj ę- ciem przemysłowym, o wydajno ści 50m 3/h przy depresji 8,4 m, jest uj ęcie dla Zakładów Mle- czarskich w Nowym Dworze Gda ńskim. Na obszarze Mierzei Wi ślanej warstw ę wodono śną, oprócz morskich piasków intergla- cjału eemskiego, tworz ą holoce ńskie piaski morskie, nadbudowane piaskami eolicznymi (Prussak, 1998b). Poziom wodono śny nie jest izolowany, a jego jest zasilanie odbywa si ę wy- łącznie przez infiltracje opadów atmosferycznych. Gł ęboko ść warstwy wodono śnej waha si ę od 5 m p.p.m. na południu arkusza K ąty Rybackie do 50 m p.p.m. w pobli Ŝu brzegu morskiego. Zwierciadło wody ma charakter swobodny, a tylko lokalnie napi ęty. Wody tego poziomu są wodami słodkimi, o odczynie słabokwa śnym do słabozasadowego. Wody zasolone w obr ę- bie u Ŝytkowego poziomu wodono śnego wyst ępuj ą w okolicy miejscowo ści Jantar. St ęŜ enie chlorków przekracza 600 mg/dm 3. Wydajno ść uj ęć na arkuszu K ąty Rybackie przy depresji 0,9 do 12,0 m waha si ę od 2,7m 3/h do 130m 3/h. Najwi ększym uj ęciem komunalnym i jedy- nym przekraczającym wydajno ść 25m 3/h na obszarze arkusza K ąty Rybackie jest uj ęcie dla Urz ędu Miejskiego w Stegnie (Q – 130m 3/h, przy depresji 4,6 m). W granicach arkusza Nowy Dwór Gda ński, w w ęglanowych i piaszczystych osadach kredy górnej wyst ępuj ą wody zasolone o zawarto ści chlorków powy Ŝej 2000 mg/dm 3. Na omawianym obszarze nie znajduje si ę Ŝaden z głównych zbiorników wód podziemnych GZWP (Kleczkowski, 1990) (fig. 3). W rejonie Jantaru w 1989 roku odwiercono gł ęboki otwór strukturalny do gł ęboko ści 3530,3 m (Modli ński, 1989). Na gł ęboko ści 887,5 do 948,0 m p.p.t w mułowcach i iłowcach triasu dolnego nawiercono wody zmineralizowane o podwy Ŝszonej temperaturze. Wody te okre ślono jako chlorkowo-sodowo-bromkowe, jodkowe, borowe, o temperaturze 22ºC (Sier- Ŝę ga, 2002). Całkowita mineralizacja tych wód wynosi 51,5 g/dm 3. Wydajno ść uj ęcia okre- ślono na 44 m 3/h, przy depresji 12 m. Zwierciadło wody ma charakter artezyjski i stabilizuje si ę na wysoko ść około 14,5 m n.p.t. W 2002 roku został opracowany projekt bada ń geologicznych dla wykorzystania tego uj ęcia. Celem wykorzystania wód jest ogrzewanie pobliskich pensjonatów, jak i udost ępnienie basenów w miejscowo ści Jantar.

Fig. 3. Poło Ŝenie arkusza Malbork na tle obszarów głównych zbiorników wód podziemnych (GZWP) w Polsce, wymagaj ących szczególnej ochrony, wg A. S. Kleczkowskiego (1990)

1 – obszar wysokiej ochrony (OWO), 2 – obszar najwyŜszej ochrony (ONO), 3 – granica GZWP o charakterze poro- wym numer i nazwa GZWP, wiek utworów wodono śnych: 111 – Subniecka Gda ńska, kreda (K); 112 – Zbiornik śuławy Gda ńskie, czwartorz ęd Q); 203 – Dolina Letniki, czwartorz ęd (Q); 204 – Zbiornik śuławy Elbl ąskie, czwartorz ęd (Q);

VIII. Strefa wybrze Ŝa morskiego

Wody Zatoki Gda ńskiej zajmuj ą wi ększ ą cz ęść obszaru arkusza K ąty Rybackie. Gł ębo- ko ść Zatoki Gda ńskiej na tym arkuszu waha si ę od kilku metrów w pobli Ŝu brzegu do ponad 70 metrów na północy. W zale Ŝno ści od gł ęboko ści zmienia si ę zasolenie wód i temperatura dziel ąc zatok ę na warstwy wodne. W warstwie do 70 m zasolenie wynosi do 7‰, a temperatura jest zmienna. Wraz z gł ęboko ści ą zasolenie zasolenie ro śnie do 12‰, a temperatur ą spa- da do 4°C. Warunki sprzyjaj ące rozwoju pokrywy lodowej na Zatoce Gda ńskiej s ą uwarunkowane takimi czynnikami jak: stosunki termiczne, terminy wyst ępowania pierwszych mrozów, pr ądy,

zasolenie, gł ęboko ść oraz rodzaj osadów dennych w przypadku płytkiego dna (Majewski, Lauer, 1994 ). Pierwszy lód na badanym obszarze pojawia si ę na Zalewie Wi ślanym na pocz ątku grudnia (Girjatowicz, 1990). Jest to płytki i odsłoni ęty zbiornik, w którym temperatura wody szybko osi ąga temperatur ę zamarzania. W nast ępnej kolejno ści zjawiska lodowe poja- wiaj ą si ę okolicach uj ścia Wisły (poza arkuszem) i przechodz ą promieni ście na gł ębsze wody Zatoki Gda ńskiej. Średnia ilo ść dni z lodem wynosi od 40 do 10 dni na północy arkusza. Lądowa cz ęść Mierzei Wi ślanej przechodzi w skłon nachylony ku północy pod kątem od 20 do 40°. Skłon mierzei dochodzi do gł ęboko ści około 25 m i przechodzi łagodnie w rów- nin ę abrazyjno-akumulacyjn ą. Równina ta wyst ępuje w płytkowodnej cz ęś ci Zatoki Gda ńskiej do gł ęboko ści 35 m (U ścinowicz, Zachowicz, 1994). W czasie powstawania równiny abrazyjno-akumulacyjnej decyduj ącą rol ę odegrała erozja wyrównuj ąc powierzchnie dna Zatoki Gda ńskiej. Na obszarze arkusza K ąty Rybackie strefa redepozycji osadów dennych ci ągnie si ę od brzegu do granicy o gł ęboko ści 50 m (U ścinowicz, Zachowicz, 1992). W obr ębie tej strefy wyst ępuj ą cztery obszary o przewadze abrazji (U ścinowicz, Zachowicz, 1994). Wybrze Ŝe wydmowe mierzei w rejonie K ątów Rybackich i Stegny (km 30,6–31,0 i 35,0–38,8) jest umocnione faszyn ą i nasadzeniami trawy wydmuchrzycy, a wydma przednia tylko lokalnie (km 35,800–36,100 i 38,800–39,700) nosi ślady podcinania przez fale i wyst ę- puje tu klif wydmowy. Odcinek zachodni od km 39,700 do 40,000 jest stabilny i nie nosi śla- dów rozmywania. Wydmy umacniane s ą nasadzeniami i nie nosz ą śladów podci ęcia erozyjne- go (Zachowicz, 2007). W miejscowo ści Stegna na arkuszu Nowy Dwór Gda ński znajduj ą si ę stacja pomiarowa IMGW. Jest to stacja opadowa. Przystanie morskie zlokalizowane s ą w Jantarze, Stegnie i Sztutowie, a port morski zlokalizowany jest na Zalewie Wi ślanym w Katach Rybackich.

IX. Geochemia środowiska

1. Gleby

Kryteria klasyfikacji gleb

Dla oceny zanieczyszczenia gleb zastosowano warto ści dopuszczalne st ęŜ eń metali okre ślone w Zał ączniku do Rozporz ądzenia Ministra Środowiska z dnia 9 wrze śnia 2002 r. w sprawie standardów gleby oraz standardów jako ści ziemi (DzU nr 165 z dnia 4 pa ździerni- ka 2002 r., poz. 1359). Dopuszczalne warto ści pierwiastków dla poszczególnych grup u Ŝyt-

kowania, ich zakresy oraz przeci ętne zawarto ści w glebach umieszczono w tabeli 3 dla terenu arkusza 29 – K ąty Rybackie oraz w tabeli 4 dla terenu arkusza 57 – Nowy Dwór Gda ński. W celu porównania tabele uzupełniono danymi o zawarto ści przeci ętnych (median) pierwiast- ków w glebach terenów niezabudowanych Polski (najmniej zanieczyszczonych w kraju).

Materiał i metody bada ń laboratoryjnych

Dla oceny zanieczyszczenia gleb wykorzystano wyniki ze zbioru analiz chemicznych wykonanych do „Atlasu geochemicznego Polski 1:2 500 000” (Lis, Pasieczna, 1995) − opró- bowanie w siatce 5x5 km oraz „Atlasu geochemicznego Pobrze Ŝa Gda ńskiego 1: 250 000, cz ęść I” (Lis, Pasieczna, 1999) − opróbowanie w siatce 1x1 km. Próbki gleb pobierano za pomoc ą sondy r ęcznej z wierzchniej warstwy (0,0-0,2) m. Po- bierana gleba o masie około 1000 g była suszona w temp. pokojowej, kwartowana i przesiewana przez sita nylonowe o oczkach 2 mm. Przedmiotem zainteresowania była grupa metali, której źródłem s ą zanieczyszczenia antropogeniczne, a wi ęc pierwiastki słabo zwi ązane i łatwo ługowane z gleb. Gleby analizowane dla „Atlasu geochemicznego Polski” mineralizowano w kwasie solnym (HCl 1:4), a próbki dla „Atlasu geochemicznego Pobrze Ŝa Gda ńskiego” − w wodzie królewskiej w temp. 95°C, w ci ągu 1 godziny. Oznaczenia As, Ba, Cd, Co, Cr, Cu, Ni, Pb i Zn wykonano za pomoc ą atomowej spektrometrii emisyjnej ze wzbudzeniem plazmowym (ICP-AES Inductively Co- upled Plasma Atomic Emission Spectrometry ) z zastosowaniem spektrometrów: PV 8060 firmy Philips i JY 70 Plus Geoplasma firmy Jobin-Yvon. Analizy Hg przeprowadzono metod ą absorpcyjnej spektrometrii atomowej technik ą zimnych par (CV-AAS Cold Vapour Atomic Absorption Spectrometry ) z u Ŝyciem spektrometru Perkin-Elmer 4100 ZL z systemem prze- pływowym FIAS-100. Wszystkie oznaczenia wykonano w laboratorium Pa ństwowego Insty- tutu Geologicznego w Warszawie. Kontrol ę jako ści gwarantowały analizy wielokrotne tych samych próbek umieszczanych losowo w seriach analitycznych oraz stosowanie materiałów referencyjnych (wzorce Montana Soil, SRM 2710, SRM 2711, IAEA/Soil 7).

Tabela 3 Zawarto ść metali w glebach (w mg/kg) (arkusz K ąty Rybackie) Zakresy Warto ść prze- Warto ść przeci ęt- zawarto ści w ci ętnych (me- nych (median) w Warto ści dopuszczalne st ęŜ eń w glebie glebach na arkuszu dian) w glebach glebach obszarów lub ziemi (Rozporz ądzenie Ministra 29 – K ąty na 29 – K ąty niezabudowanych Środowiska z dnia 9 wrze śnia 2002 r.) Rybackie Rybackie Polski 4)

Metale N=36 N=36 N=6522 Frakcja ziarnowa Frakcja ziarnowa 2) 3) <2mm <1 mm Grupa B Grupa C 1) Mineralizacja Mineralizacja Grupa A woda królewska HCl (1:4) Gł ęboko ść (m p.p.t.) Gł ęboko ść (m p.p.t.) 0,0–0,3 0–2 0,0–0,2 As Arsen 20 20 60 <5–<5 <5 <5 Ba Bar 200 200 1000 2–55 3 27 Cr Chrom 50 150 500 <1–5 2 4 Zn Cynk 100 300 1000 4–53 9 29 Cd Kadm 1 4 15 <0,5–<0,5 <0,5 <0,5 Co Kobalt 20 20 200 <1–0,5 <1 2 Cu Mied ź 30 150 600 <1–10 <1 4 Ni Nikiel 35 100 300 1–2 1 3 Pb Ołów 50 100 600 <3–37 5 12 Hg Rt ęć 0,5 2 30 <0,05–0,16 <0,05 <0,05 Ilo ść badanych próbek gleb z arkusza 29 – K ąty Ry- 1) grupa A backie w poszczególnych grupach u Ŝytkowania a) nieruchomo ści gruntowe wchodz ące w skład obszaru As Arsen 36 poddanego ochronie na podstawie przepisów ustawy Ba Bar 36 Prawo wodne, Cr Chrom 36 b) obszary poddane ochronie na podstawie przepisów Zn Cynk 36 o ochronie przyrody; je Ŝeli utrzymanie aktualnego po- Cd Kadm 36 ziomu zanieczyszczenia gruntów nie stwarza zagro Ŝe- Co K obalt 36 nia dla zdrowia ludzi lub środowiska – dla obszarów Cu Mied ź 36 tych st ęŜ enia zachowuj ą standardy wynikaj ące ze sta- Ni Nikiel 36 nu faktycznego, Pb Ołów 36 2) grupa B – grunty zaliczone do u Ŝytków rolnych Hg Rt ęć 36 z wył ączeniem gruntów pod stawami i gruntów pod Sumaryczna klasyfikacja badanych gleb z obszaru ar- rowami, grunty le śne oraz zadrzewione i zakrzewione, kusza 29 – K ąty Rybackie do poszczególnych grup nieu Ŝytki, a tak Ŝe grunty zabudowane i zurbanizowane uŜytkowania (ilo ść próbek) z wył ączeniem terenów przemysłowych, u Ŝytków kopalnych oraz terenów komunikacyjnych, 3) grupa C – tereny przemysłowe, u Ŝytki kopalne, tereny komunikacyjne, 36 4) Lis, Pasieczna, 1995 – Atlas geochemiczny Polski 1: 2 500 000 N – ilo ść próbek

Tabela 4 Zawarto ść metali w glebach (w mg/kg) (arkusz Nowy Dwór Gda ński) Zakresy Warto ść prze- Warto ść przeci ęt- zawarto ści ci ętnych (me- nych (median) w glebach na dian) w glebach w glebach obszarów Warto ści dopuszczalne st ęŜ eń w glebie arkuszu 57 – na arkuszu 57 – niezabudowanych lub ziemi (Rozporz ądzenie Ministra Nowy Dwór Nowy Dwór Polski 4) Środowiska z dnia 9 wrze śnia 2002 r.) Gda ński Gda ński

Metale N=309 N=309 N=6522 Frakcja ziarnowa Frakcja ziarnowa <2mm <1 mm Grupa B 2) Grupa C 3) Mineralizacja Mineralizacja Grupa A 1) woda królewska HCl (1:4) Gł ęboko ść (m p.p.t.) Gł ęboko ść (m p.p.t.) 0,0–0,3 0–2 0,0–0,2 As Arsen 20 20 60 <5–25 <5 <5 Ba Bar 200 200 1000 5–181 76 27 Cr Chrom 50 150 500 <1–48 15 4 Zn Cynk 100 300 1000 6–201 57 29 Cd Kadm 1 4 15 <0,5–0,8 <0,5 <0,5 Co Kobalt 20 20 200 6–10 6 2 Cu Mied ź 30 150 600 <1–86 15 4 Ni Nikiel 35 100 300 1–40 19 3 Pb Ołów 50 100 600 3–207 13 12 Hg Rt ęć 0,5 2 30 <0,05–0,30 0,06 <0,05 Ilo ść badanych próbek gleb z arkusza 57 – Nowy Dwór 1) grupa A Gda ński w poszczególnych grupach u Ŝytkowania a) nieruchomo ści gruntowe wchodz ące w skład obszaru As Arsen 308 1 poddanego ochronie na podstawie przepisów ustawy Ba Bar 309 Prawo wodne, Cr Chrom 309 b) obszary poddane ochronie na podstawie przepisów Zn Cynk 302 7 o ochronie przyrody; je Ŝeli utrzymanie aktualnego Cd Kadm 309 poziomu zanieczyszczenia gruntów nie stwarza zagro- Co Kobalt 309 Ŝenia dla zdrowia ludzi lub środowiska – dla obsza- Cu Mied ź 294 15 rów tych st ęŜ enia zachowuj ą standardy wynikaj ące ze stanu faktycznego, Ni Nikiel 297 12 2) Pb Ołów 306 1 2 grupa B – grunty zaliczone do u Ŝytków rolnych ą Hg Rt ęć 309 z wył czeniem gruntów pod stawami i gru ntów pod rowami, grunty le śne oraz zadrzewione i zakrzewione, Sumaryczna klasyfikacja badanych gleb z obszaru ar- nieu Ŝytki, a tak Ŝe grunty zabudowane i zurbanizowane kusza 57 – Nowy Dwór Gda ński do poszczególnych z wył ączeniem terenów przemysłowych, u Ŝytków ko- grup u Ŝytkowania (ilo ść próbek) palnych oraz terenów komunikacyjnych, 3) grupa C – tereny przemysłowe, u Ŝytki kopalne, tereny komunikacyjne, 285 22 2 4) Lis, Pasieczna, 1995 – Atlas geochemiczny Polski 1: 2 500 000 N – ilo ść próbek

Prezentacja wyników

Zastosowana g ęsto ść pobierania próbek (1 próbka na około 25 km 2, czy 1 próbka na około 1 km 2) nie jest dostateczna do wykre ślenia izoliniowej mapy zawarto ści pierwiastków

zgodnie z zasadami przyj ętymi w kartografii (dla skali 1:50 000 konieczne jest opróbowanie w siatce 0,5x0,5 km, czyli jedna próbka – jedna informacja na 1 cm 2 mapy dla całego arkusza). Wyniki bada ń geochemicznych zostały wi ęc przedstawione na mapie w postaci punktów. Lokalizacj ę miejsc pobierania próbek (wraz z numeracj ą zgodn ą z baz ą danych) przedstawiono na mapie w postaci kwadratów wypełnionych kolorem przyjętym dla gleb zaklasyfi- kowanych do grupy A, B i C (zgodnie z Rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 9 wrze śnia 2002 r.). Przy klasyfikacji stosowano zasad ę zaliczania gleb do danej grupy, gdy zawarto ść co najmniej jednego pierwiastka przewy Ŝszała górn ą granic ę warto ści dopuszczal- nej w grupie ni Ŝszej.

Zanieczyszczenie gleb metalami

Wyniki bada ń geochemicznych gleb odniesiono zarówno do warto ści st ęŜ eń dopusz- czalnych metali okre ślonych w Rozporz ądzeniu Ministra Środowiska z dnia 9 wrze śnia 2002 r., jak i do warto ści przeci ętnych okre ślonych dla gleb obszarów niezabudowanych całe- go kraju (tabela 3 i 4). 29 – K ąty Rybackie Przeci ętne zawarto ści analizowanych pierwiastków w badanych glebach arkusza s ą równe lub mniejsze w stosunku do warto ści przeci ętnych (median) w glebach obszarów niezabudowanych Polski. Pod wzgl ędem zawarto ści metali wszystkie badane próbki spełniaj ą warunki klasyfikacji do grupy A (standard obszaru poddanego ochronie), co pozwala na wielofunkcyjne u Ŝyt- kowanie gruntów. Z uwagi na zbyt nisk ą g ęsto ść opróbowania dane prezentowane na mapie nie umo Ŝli- wiaj ą oceny zanieczyszczenia gleb z terenu całego arkusza. Pozwalaj ą tylko na oszacowanie ich stanu w miejscach pobrania i w niezbyt odległym otoczeniu. 57 – Nowy Dwór Gda ński Przeci ętne zawarto ści arsenu i kadmu w badanych glebach arkusza s ą takie same jak warto ści przeci ętnych (median) w glebach obszarów niezabudowanych Polski. W przypadku baru wzbogacenie jest ponad dwukrotne, kobaltu – trzykrotne, chromu i miedzi – ponad trzykrotne, a niklu – sze ściokrotne, w stosunku do przyj ętych warto ści przeci ętnych. Pod wzgl ędem zawarto ści metali 92% (285 spo śród badanych próbek) spełnia warunki klasyfikacji do grupy A (standard obszaru poddanego ochronie), co pozwala na ich wielofunkcyjne u Ŝytkowanie. Do grupy B (standard u Ŝytków rolnych, gruntów le śnych oraz za-

drzewionych i zakrzewionych nieu Ŝytków, a tak Ŝe gruntów zabudowanych i zurbanizowa- nych) nale Ŝy 7% (22 próbki) wzbogacone w cynk, mied ź, nikiel lub ołów. Do grupy C (standard terenów przemysłowych, u Ŝytków kopalnych i terenów komunikacyjnych) nale Ŝy około 1% (2 próbki gruntu – w punkcie 173 ze względu na zawarto ść arsenu i ołowiu (odpowiednio 25 ppm i 124 ppm) oraz w punkcie 297 ze wzgl ędu na zawarto ść ołowiu (207 ppm). Podwy Ŝszon ą zawarto ści ą arsenu (>12 ppm) charakteryzuj ą si ę gleby poło Ŝone na pół- nocny zachód od Nowego Dworu Gda ńskiego, oraz rejonów miejscowo ści Powalin, Tuja i Marz ęcino. Wysokie zawarto ści ołowiu (>90 ppm) stwierdzono nad rzek ą Tuga (okolice śelecho- wa) oraz na południowy zachód od miejscowo ści Tuja. Anomalne zawarto ści niklu (>32 ppm) wyst ępuj ą głównie w południowej cz ęś ci arkusza. Zanotowano je w glebach pomi ędzy Kanałem Panie ńskim a Izbow ą Łach ą, w rejonie Go- zdawa–Kmiecin, w okolicy Rychowa śuławskiego i pomi ędzy rzek ą Linawa a Kanałem Wi- ślano-Zalewowym (gdzie osi ągaj ą maksymalnie 40 ppm w punkcie 199). Podwy Ŝszone zawarto ści pierwiastków zakwalifikowanych do grup B i C wyst ępuj ą w prób- kach z obszaru śuław Wi ślanych. S ą to gleby, które w większo ści rozwin ęły si ę z mad i namułów delty Wisły (holoce ńskie piaski, mułki i namuły rzeczne), bogatych w częś ci organiczne i minerały ilaste. Podwy Ŝszenia zawarto ści pierwiastków wi ąza ć nale Ŝy z wyj ątkow ą łatwo ści ą ich sorpcji i wi ązania w utworach tego typu. Materiał aluwialny zawiera zarówno wzbogacenia antropogeniczne transportowane z obszaru całej zlewni jak i źródeł lokalnych. Istotny wpływ na chemiczne wzbogacenie cz ęś ci próbek ma poło Ŝenie na terenie zurbanizo- wanym (okolice Nowego Dworu Gda ńskiego), gdzie skutki działalno ści gospodarczo- przemysłowej oraz komunalnej stanowi ą lokalne ogniska zanieczyszczenia.

2. Pierwiastki promieniotwórcze

Materiał i metody bada ń

Do okre ślenia dawki promieniowania gamma i st ęŜ enia radionuklidów poczarnobylskiego cezu wykorzystano wyniki bada ń gamma-spektrometrycznych wykonanych dla Atlasu Radioekologicznego Polski 1:750 000 (Strzelecki i in., 1993,1994). Pomiary gamma-spektro- metryczne wykonywano wzdłu Ŝ profili o przebiegu N-S, przecinaj ących Polsk ę co 15”. Na profilach pomiary wykonywano co 1 kilometr, a w przypadku stwierdzenia stref o podwy Ŝ- szonej promieniotwórczo ści pomiary zag ęszczano do 0,5 km. Sonda pomiarowa była umiesz-

czona na wysoko ści 1,5 metra nad powierzchni ą terenu, a czas pomiaru wynosił 2 minuty. Pomiary wykonywano spektrometrem GS-256 produkowanym przez „Geofizyk ę” Brno (Cze- chy).

Prezentacja wyników

Z uwagi na to, Ŝe g ęsto ść opróbowania nie pozwala na opracowanie map izoliniowych w skali 1:50 000, wyniki przedstawiono w formie słupkowej (fig. 4) dla dwóch kraw ędzi (zachodniej i wschodniej). poł ączonych arkuszy map K ąty Rybackie i Nowy Dwór Gda ński. Za- bieg taki jest mo Ŝliwy, gdy Ŝ te dwie kraw ędzie s ą zbie Ŝne z generalnym przebiegiem profili pomiarowych. Wykresy słupkowe sporz ądzono jedynie dla punktów zlokalizowanych na opi- sywanym arkuszu, natomiast do interpretacji wykorzystano informacje zawarte w profilach na arkuszach s ąsiaduj ących, wzdłu Ŝ zachodniej lub wschodniej granicy opisywanych arkuszy. Prezentowane wyniki dawki promieniowania gamma obejmuj ą sum ę promieniowania pochodz ącego od radionuklidów naturalnych (uran, potas, tor) i sztucznych (cez). Warto ści dawki promieniowania gamma wzdłu Ŝ profilu zachodniego wahaj ą si ę w przedziale od około 15 do około 53 nGy/h. Przeci ętnie warto ść ta wynosi około 45 nGy/h i jest wy Ŝsza od średniej dla obszaru Polski wynosz ącej 34,2 nGy/h. Wzdłu Ŝ profilu wschodniego warto ści promieniowania gamma s ą podobne – zmieniaj ą si ę od około 32 do około 58 nGy/h i przeci ętnie wynosz ą około 42 nGy/h. Ze wzgl ędu na dominacj ę jednego typu osadów na omawianym obszarze, zarejestrowa- ne dawki promieniowania gamma w obu profilach s ą do ść wyrównane – przewa Ŝaj ą wartości z zakresu 35–55 nGy/h. Utwory piaszczyste wyst ępuj ące wzdłu Ŝ linii brzegowej charakteryzu- ją si ę zdecydowanie ni Ŝszymi warto ściami promieniowania gamma (15–20 nGy/h) od osadów delty Wisły. St ęŜ enia radionuklidów poczarnobylskiego cezu zmierzone wzdłu Ŝ obu profili s ą bardzo niskie, charakterystyczne dla obszarów bardzo słabo zanieczyszczonych. Wzdłu Ŝ profilu zachodniego wynosz ą od 0 do 4,9 kBq/m2, a wzdłu Ŝ profilu wschodniego wahaj ą si ę od 1,2 do 10,0 kBq/m2.

29W PROFIL ZACHODNI 29E PROFIL WSCHODNI

Dawka promieniowania gamma Dawka promieniowania gamma

6026662 6027514

m m

6025757 6025920

0 2 4 6 8 10 12 14 16 0 5 10 15 20 25 30 35 40 nGy/h nGy/h 25

St ęŜ enie radionuklidów cezu poczarnobylskiego St ęŜ enie radionuklidów cezu poczarnobylskiego

6026662 6027514

m m

6025757 6025920

0 1 2 3 4 5 6 0 2 4 6 8 10 12

2 kBq/m kBq/m 2

Fig. 4. Zanieczyszczenia gleb pierwiastkami promieniotwórczymi na obszarze arkuszy K ąty Rybackie i Nowy Dwór Gda ński (na osi rz ędnych – opis siatki kilome- trowej arkusza)

X. Składowanie odpadów

Na obszarze arkuszy K ąty i Nowy Dwór Gda ński nie wyznaczono miejsc predyspono- wanych do lokalizacji składowisk odpadów. Cał ą powierzchni ę arkuszy zajmuj ą obszary o bezwzgl ędnym zakazie ich lokalizowania. Podstaw ą do oceny mo Ŝliwo ści składowania od- padów, przy opracowaniu tej warstwy tematycznej mapy stanowiło rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 24.03.2003 r. w sprawie szczegółowych wymaga ń dotycz ących lokalizacji, budowy, eksploatacji i zamkni ęcia, jakim powinny odpowiada ć poszczególne typy składowisk odpadów. Wył ączenie bezwzgl ędne, obejmuj ące cał ą powierzchni ę arkuszy wydzielono ze wzgl ę- du na budow ę geologiczn ą omawianego terenu. Analiza Szczegółowej mapy geologicznej w skali 1:50 000 – arkusz K ąty, Nowy Dwór Gda ński (Mojski, 1987) wykazuje, Ŝe obszar arkuszy w cało ści pokrywaj ą utwory holoce ńskie. Ponadto na wymienione wył ączenie bezwzgl ęd- ne w ró Ŝnym stopniu nakładaj ą si ę dodatkowe uwarunkowania środowiskowe, obejmuj ące obszary wył ączone ze wzgl ędu na: - morski pas nadbrze Ŝny; - wyst ępowanie obszarów zabagnionych i podmokłych, w tym łąk chronionych na glebach pochodzenia organicznego zwi ązanych z obni Ŝeniami terenu wypełnionymi torfami i na- mułami oraz aluwiami w obr ębie holoce ńskich tarasów zalewowych – w strefie 250 m; - obszary Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000 („Zalew Wi ślany”, „Zalew Wi ślany i Mierzeja Wi ślana”) - wyst ępowanie zwartych kompleksów le śnych o powierzchni powy Ŝej 100 ha; - wyst ępowanie zwartej zabudowy miasta Nowy Dwór Gda ński oraz miejscowo ści gminnej Stegna. Ze wzgl ędu na istnienie wymienionych obszarów stanowi ących bezwzgl ędne wył ącze- nia, w granicach arkuszy K ąty i Nowy Dwór Gda ński nie przedstawiono warunków lokaliza- cyjnych dla składowisk odpadów, jako obiektów uci ąŜ liwych dla środowiska i zdrowia ludzi. Najbli Ŝsze tereny, które z punktu widzenia wła ściwo ści izolacyjnych podło Ŝa oraz optymal- nego sposobu korzystania ze środowiska przyrodniczego mog ą by ć traktowane jako potencjalne dla lokalizacji składowisk, zostan ą wyznaczone w granicach arkuszy s ąsiednich.

XI. Warunki podło Ŝa budowlanego

Na terenie arkuszy K ąty Rybackie i Nowy Dwór Gda ński ocen ą warunków podło Ŝa ob- jęto około 30% ogólnej jego powierzchni. Z waloryzacji wył ączono obszary le śne, tereny Par- ku Krajobrazowego Mierzei Wi ślanej, u Ŝytki rolne klas bonitacyjnych I–IVa, ł ąki na glebach pochodzenia organicznego, zwart ą zabudow ę Nowego Dworu Gda ńskiego i Stegny oraz obszary mi ędzywala rzek: Szkarpawy, Wisły Królewieckiej, Tugi i Kanału Panie ńskiego. Wa- runków podło Ŝa budowlanego nie okre ślano tak Ŝe w granicach zabytkowego zespołu architek- tonicznego obejmuj ącego teren byłego obozu koncentracyjnego w Sztutowie. Obszary o ko- rzystnych i niekorzystnych warunkach dla budownictwa wydzielone zostały na podstawie informacji zawartych na mapach topograficznych, geologicznych (Mojski, 1990) i hydroge- ologicznych (Prussak, 1998a).

1. Warunki korzystne

Tereny charakteryzuj ące si ę korzystnymi warunkami budowlanymi w granicach arkusza Nowy Dwór Gda ński wyznaczono w rejonie Junoszyna i Sztutowa, gdzie grunty sypkie śred- niozag ęszczone reprezentowane s ą przez piaski nadmorskie wydmowe, a wody gruntowe wyst ępuj ą gł ębiej ni Ŝ 2 m p.p.t. Na arkuszu K ąty Rybackie warunki korzystne dla budownictwa wyznaczono na zachód od Jantaru i w rejonie Sztutowa, na obszarze wyst ępowania średnio- zag ęszczonych drobnoziarnistych piasków pochodzenia eolicznego, gdzie zwierciadło wody wyst ępuje poni Ŝej 2 m ppt.

2. Warunki niekorzystne

Tereny o niekorzystnych warunkach budowlanych zajmuj ą przewa Ŝaj ącą cz ęść arkusza Nowy Dwór Gda ński poło Ŝonego na obszarze śuław Wi ślanych. Do gruntów wykazuj ących niekorzystne wła ściwo ści budowlane zaliczono grunty organiczne oraz piaski rzeczne holocenu. Grunty organiczne, głównie mady, namuły oraz torfy (Mojski, 1990) charakteryzuj ą si ę mał ą no śno ści ą, znaczn ą ści śliwo ści ą oraz płytko wyst ępuj ącym zwierciadłem wody gruntowej (do 2 m). Woda zawiera zazwyczaj rozpuszczone kwasy humusowe, wskutek czego jest silnie agresywna w stosunku do betonu i stali. Grunty organiczne cechuje mała wytrzymało ść na obci ąŜ enia i znaczna podatno ść na odkształcenia. Obszary wyst ępowania tych gruntów nie nadaj ą si ę do bezpo średniego posadowienia budowli, bez uprzedniego polepszenia warunków naturalnych. Konieczne jest odpowiednie wzmocnienie gruntów organicznych lub ich usuni ę-

cie i zast ąpienie gruntami innego rodzaju („poduszki” piaszczysto-Ŝwirowe), ewentualnie stosowanie fundamentów po średnich Osady holoce ńskie w delcie Wisły cechuje naprzemianległo ść i facjalne przej ścia grun- tów organicznych oraz piasków rzecznych. S ą to piaski ró Ŝnoziarniste, wy Ŝej drobnoziarniste, w dolnych partiach z domieszk ą drobnego Ŝwiru. Grunty te wyst ępuj ą najcz ęś ciej w stanie lu źnym, a zwierciadło wody gruntowej wyst ępuje w nich bardzo płytko. Dodatkowym czyn- nikiem negatywnie wpływaj ącym na wła ściwo ści geotechniczne gruntów jest cz ęste podtapia- nie terenu przez intensywne opady i podparcie przez wody sztormowe Zalewu Wi ślanego. Warunki budowlane w centralnych obszarach delt rzek s ą skomplikowane i wymagaj ą sporz ądzenia dokumentacji geologiczno-in Ŝynierskiej (Rozporz ądzenie…, 1998). Pomimo niekorzystnych warunków dla budownictwa holenderska sztuka osadnicza i pó źniejsi mieszka ńcy umo Ŝliwili zagospodarowanie tych ziem, wznosz ąc lekkie obiekty na uprzednio zmeliorowane i nadsypane oraz wst ępnie zag ęszczone podło Ŝe.

XII. Ochrona przyrody i krajobrazu

Kompleksy le śne stanowi ą ponad 90% l ądowej cz ęś ci K ąty Rybackie. S ą to głównie bory sosnowe na Mierzei Wi ślanej. Gatunkiem dominuj ącym jest sosna, miejscami mo Ŝna spotka ć buki, d ęby oraz brzozy. Odmienna sytuacja jest na śuławach, gdzie wielowiekowa inten- sywna działalno ść człowieka wytworzyła zbiorowiska półnaturalne. Na arkuszu Nowy Dwór Gda ński lasy zajmuj ą tylko 1% powierzchni w północnej jego cz ęś ci, w okolicy Stegny, pozo- stała cz ęść arkusza jest prawie całkowicie pozbawiona szaty leśnej. Mo Ŝna spotka ć na tym terenie pojedyncze okazy d ębów oraz wierzb, które stanowi ą nieodł ączny element tego krajobrazu. Pomimo braku kompleksów le śnych na obszarze śuław wyst ępuj ą dziki, sarny, łosie (w czasie w ędrówek), daniele oraz lisy, zaj ące, jenoty, borsuki, kuny domowe i wydry. Bogata jest lista ptaków zamieszkuj ących te tereny – kormoran czarny, wójcik, czapla siwa oraz orzeł bielik. Obszary gleb chronionych zajmuj ą około 67% powierzchni obszaru Nowy Dwór Gda ń- ski. Dominuj ące gleby to mady darniowe, od średnich od ci ęŜ kich wyst ępuj ące na północy i zachodzie. Do najcenniejszych mo Ŝna zaliczy ć mady mułkowe i próchnicze, które wykształ- ciły si ę na mułkach rzecznych i jeziornych oraz mułkowatych piaskach wi ślanych. Około 85% powierzchni gleb śuław naleŜy do I i II klasy bonitacyjnej. S ą to gleby bardzo dobre i dobre pszenne. W mniejszym stopniu wyst ępuj ą gleby: torfowe, bagienne, darniowo-glejowe, mar- szowe i murszowe, które zazwyczaj wykorzystane s ą jako ł ąki i pastwiska.

Na piaszczystej Mierzei Wi ślanej wykształciły si ę gleby o profilu bielicowym i niepełnym bielicowym, a w obni Ŝeniach mi ędzy wydmowych wyst ępuj ą gleby torfowe i glejowe. Utworzony w 1985 r., w celu zachowania walorów przyrodniczych kulturowych, histo- rycznych i krajobrazowych Park Krajobrazowy Mierzeja Wi ślana, obejmuje fragment mierzei mi ędzy Sztutowem a granic ą pa ństwa (poza granicami arkuszy). Główna jego cz ęść przypada na arkusz K ąty Rybackie, tylko niewielki południowy skrawek przechodzi na arkusz Nowy Dwór Gda ński. Powierzchnia Parku wynosi 4 410 ha, z tego 3330 ha przypada na bory sosnowe mieszane z d ębem i bukiem. Przyległa otulina zajmuje powierzchnię 25 812 ha. Na obszarze arkusza K ąty Rybackie, w granicach Parku Krajobrazowego znajduje si ę utworzony w 1957 r. rezerwat ornitologiczny „K ąty Rybackie” (tabela 5). Głównym celem jego powołania była ochrona miejsc l ęgowych kormorana czarnego i czapli siwej. Jest to najwi ększa kolonia l ęgowa kormoranów w Polsce i jedna z wi ększych w Europie. W 2000 r. powierzchnia rezerwatu została powiększona do 102,54 ha, a otuliny do 62,86 ha. Jest to obecnie najwi ększy taki rezerwat w Europie. Inwentaryzacja przeprowadzona w 2004 roku wyka- zała, Ŝe kormorany zało Ŝyły 11 500 gniazd, a czaple 800. Oprócz istniej ącego rezerwatu pla- nowane jest utworzenie rezerwatu „Moczary” (gmina Stegna), którego celem b ędzie ochrona najlepiej zachowanych na Mierzei torfowisk oligotroficznych oraz rezerwatu „Zatoka K ącka” na Zalewie Wi ślanym o powierzchni 80,08 ha, który b ędzie chronił rzadkie gatunki ro ślin, zbiorowiska ro ślinno ści wodnej i szuwarowej oraz miejsca Ŝerowania ptaków wodnych. Pro- jektuje si ę równie Ŝ obj ęcie ochron ą kilku cennych drzew m.in.: czeremchy ameryka ńskiej, wierzby białej i klonu zwyczajnego (tab. 5). Na arkuszu Nowy Dwór Gda ński, wzdłu Ŝ rzeki Szkarpawy utworzono w 1997 roku Ob- szar Chronionego Krajobrazu Rzeki Szkarpawy. Spełnia on rol ę przedłu Ŝenia otuliny Parku Krajobrazowego Mierzei Wi ślanej oraz chroni unikatow ą sie ć hydrograficzn ą. W południowo-wschodniej cz ęś ci tego arkusza, w celu zapewnienia równowagi ekologicznej wzgl ędnie niezaburzonych systemów przyrodniczych i równowagi stosunków wodnych utworzono Obszar Chronionego Krajobrazu Rzeki Nogat. Ochron ą konserwatorsk ą w formie pomników przyrody obj ęto 18 drzew (tabela 6). S ą to przede wszystkim d ęby szypułkowe, buki, wi ązy szypułkowe, kasztanowiec zwyczajny, topola biała, jesion wyniosły oraz platan. Na obszarze arkusza Nowy Dwór Gda ński planuje si ę utworzenie czterech u Ŝytków ekologicznych obejmuj ących fragmenty starorzeczy, śródpolny zbiornik wodny oraz stawy

i mokradła, a tak Ŝe powołanie zespołu przyrodniczo-krajobrazowego Delta Szkarpawy, które- go celem jest zachowanie unikatowej sieci hydrograficznej. Przez obszar arkuszy przebiega Mi ędzynarodowa trasa rowerowa Euro–Route R-1 Tabela 5 Wykaz rezerwatów, pomników przyrody na arkuszu K ąty Rybackie Nr obiek- Forma Gmina Rok Rodzaj obiektu tu na Miejscowo ść ochrony zatwierdzenia (powierzchnia w ha) mapie Powiat 1 2 3 4 5 6 Stegna T – „Moczary” 1 R Stegna * Nowy Dwór Gda ński (84.7)

Stegna O – „K ąty Rybackie” 2 R Kąty Rybackie 1957 Nowy Dwór Gda ński (102.54) Sztutowo Fn, Fl – „Zatoka K ącka” 3 R Kąty Rybackie * Nowy Dwór Gda ński (88.08) Stegna 4 P Jantar * PŜ – wierzba biała Nowy Dwór Gda ński Stegna 5 P Jantar * PŜ – klon zwyczajny Nowy Dwór Gda ński Sztutowo PŜ – czeremcha ameryka ńska 6 P Sztutowo * Nowy Dwór Gda ński 2 szt Sztutowo PŜ – czeremcha ameryka ńska 7 P Sztutowo * Nowy Dwór Gda ński 3 szt Sztutowo 8 P Kąty Rybackie * PŜ –dąb szypułkowy Nowy Dwór Gda ński Sztutowo 9 P Kąty Rybackie * PŜ – jesion wyniosły Nowy Dwór Gda ński

Rubryka 2 – R – rezerwat; P – pomnik przyrody, Rubryka 5 – * obiekt projektowany lub proponowany przez słu Ŝby ochrony przyrody Rubryka 6 – rodzaj rezerwatu; T – torfowiskowy; O – ornitologiczny; Fn – faunistyczny; Fl – florystyczny – rodzaj pomnika przyrody: PŜ – Ŝywej Tabela 6 Wykaz rezerwatów, pomników przyrody, u Ŝytków ekologicznych i zespołów przyrodniczo-krajobrazowych na arkuszu Nowy Dwór Gda ński Nr Gmina obiektu Forma Rok Rodzaj obiektu Miejscowo ść na ma- ochrony zatwierdzenia (powierzchnia w ha) Powiat pie 1 2 3 4 5 6 Stegna T – „Moczary” 1 R Stegna * Nowy Dwór Gda ński (84,7) Sztutowo Fn, Fl – „Zatoka K ącka” 2 R Kąty Rybackie * Nowy Dwór Gda ński (88,08) Stegna 3 P Stegna * PŜ – kasztanowiec zwyczajny Nowy Dwór Gda ński

1 2 3 4 5 6

Stegna 4 P Stegna * PŜ – d ąb szypułkowy Nowy Dwór Gda ński Stegna 5 P Stegna 1954 PŜ – d ąb szypułkowy Nowy Dwór Gda ński Stegna 6 P Tujsk 1996 PŜ – buki 2 szt. Nowy Dwór Gda ński Nowy Dwór Nowy Dwór Gda ński 7 P 1988 PŜ – d ąb szypułkowy Gda ński Nowy Dwór Gda ński Nowy Dwór Nowy Dwór Gda ński 8 P 1988 PŜ – d ąb szypułkowy Gda ński Nowy Dwór Gda ński Nowy Dwór Nowy Dwór Gda ński 9 P 1988 PŜ – kasztanowiec zwyczajny Gda ński Nowy Dwór Gda ński Nowy Dwór Nowy Dwór Gda ński 10 P 1988 PŜ – topola biała Gda ński Nowy Dwór Gda ński Nowy Dwór Nowy Dwór Gda ński 11 P 1996 PŜ – d ąb szypułkowy Gda ński Nowy Dwór Gda ński Nowy Dwór Gda ński 12 P śelichowo 1988 PŜ – d ąb szypułkowy Nowy Dwór Gda ński Nowy Dwór Nowy Dwór Gda ński 13 P 1992 PŜ – d ąb szypułkowy Gda ński Nowy Dwór Gda ński Nowy Dwór Gda ński 14 P Marz ęcino 1996 PŜ – d ąb szypułkowy Nowy Dwór Gda ński Nowy Dwór Gda ński 15 P Marz ęcino 1996 PŜ – wi ąz szypułkowy Nowy Dwór Gda ński Nowy Dwór Gda ński PŜ – d ąb szypułkowy 16 P Orłowo 1988 Nowy Dwór Gda ński (Orłowo II) Nowy Dwór Gda ński 17 P Orłowo 1988 PŜ – jesion wyniosły Nowy Dwór Gda ński Nowy Dwór Gda ński 18 P Kmiecin 1966 PŜ – jesion wyniosły Nowy Dwór Gda ński Nowy Dwór Gda ński 19 P Kmiecin 1966 PŜ – d ąb szypułkowy (Kmiecin) Nowy Dwór Gda ński Nowy Dwór Gda ński 20 P Ró Ŝewo 1988 PŜ – d ąb szypułkowy Nowy Dwór Gda ński Nowy Dwór Gda ński 21 P Rakowiska * PŜ – topola Nowy Dwór Gda ński Nowy Dwór Gda ński 22 P Jazowa 1966 PŜ – wi ąz Nowy Dwór Gda ński Nowy Dwór Gda ński 23 P Jazowa 1966 PŜ – platan klonolistny Nowy Dwór Gda ński „Jantarowe Oczko” – śródpolny Stegna 24 U Jantar * zbiornik wodny Nowy Dwór Gda ński (18,5)

1 2 3 4 5 6 „Junoszy ńskie starorzecze” – Stegna starorzecze z ro ślinno ści ą wod- 25 U Junoszyno * Nowy Dwór Gda ński no-szuwarow ą (9,2) „Stegnia ńskie Nenufary” – Stegna starorzecze z ro ślinno ści ą wod- 26 U Stegna * Nowy Dwór Gda ński no-szuwarow ą (7,3) Nowy Dwór Gda ński stawy i mokradła z szuwarami 27 U Marz ęcino * Nowy Dwór Gda ński (31,6) „Delta Szkarpawy” – system Rybina, Dubiewo, Sztutowo hydrograficzny, ro ślinno ść 28 Z * Kobyla K ępa Nowy Dwór Gda ński szuwarowa i wodna (3429,0) Rubryka 2 – R – rezerwat; P – pomnik przyrody, U – u Ŝytek ekologiczny; Z – zespół przyrodniczo-krajobrazowy Rubryka 5 – * obiekt projektowany lub proponowany przez słu Ŝby ochrony przyrody Rubryka 6 – rodzaj rezerwatu; T – torfowiskowy; Fn – faunistyczny; Fl – florystyczny – rodzaj pomnika przyrody: PŜ – Ŝywej

Zgodnie z koncepcj ą krajowej sieci ekologicznej ECONET (Liro red., 1998) cały obszar arkusza K ąty Rybackie i wi ększa cz ęść arkusza Nowy Dwór Gda ński znajduje si ę w granicach mi ędzynarodowego obszaru w ęzłowego „Obszar Uj ścia Wisły”. Niewielka południowo-wschodnia cz ęść arkusza Nowy Dwór Gda ński, obejmuj ąca rzek ę Nogat, znajduje si ę w obr ębie mi ędzynarodowego korytarza ekologicznego o nazwie „Kwidzy ński Dolnej Wisły” (fig. 5). Obszar Mierzei Wi ślanej i Zalewu Wi ślanego według systemu NATURA 2000 (tabela 7) wchodzi w obr ęb specjalnego obszaru ochrony siedlisk Zalew Wi ślany i Mierzeja Wi ślana (PLH 280007). Na terenie ostoi wyst ępuje wielu ro ślin naczyniowych zagro Ŝonych w Polsce oraz charakterystycznych dla rzadkich i zanikaj ących siedlisk (wodnych, wydmowych, solni- skowych, torfowiskowych, bagiennych). Stwierdzono wyst ępowanie 18 rodzajów siedlisk i 13 gatunków z zał ączników I i II Dyrektywy Siedliskowej. Na Mierzei dobrze wykształcona jest strefa wydm białych i szarych oraz wyra źnie wyodr ębniona strefa acydofilnych d ąbrów wy- kształconych na piaskach wydmowych. W Zalewie Wi ślanym zachowały si ę ł ąki podwodne, w tym z udziałem ramienic. Na obszarze Zalewu Wi ślanego wyznaczono obszar specjalnej ochrony ptaków o nazwie Zalew Wi ślany (PLB 280010) (Rozrz ądzenie …, 2004. Obszar ten jest ostoj ą ptasi ą o randze europejskiej, zanotowano tu co najmniej 27 gatunków ptaków z Zał ącznika I Dyrek- tywy Ptasiej, co najmniej 9 gatunków z Polskiej Czerwonej Księgi (PCK). śeruje tu ok. 10 000 par kormoranów bliskiej kolonii l ęgowej w K ątach Rybackich. W okresie l ęgowym wyst ępuje m.in.: hełmiatka, g ęgawa, perkoz dwuczuby, czapla siwa, brz ęczka oraz bielik. Jest

to prawdopodobnie najwi ększe pierzowisko łab ędzia krzykliwego (200 osobników) i niemego

(3500 ptaków) w kraju.

Fig. 5 Poło Ŝenie arkuszy Kąty Rybackie i Nowy Dwór Gda ński na tle systemu ECONET (Liro, red., 1998) 1 - obszary w ęzłowe o znaczeniu mi ędzynarodowym: 3M – Obszar Uj ścia Wisły 2 - korytarze ekologiczne o znaczeniu mi ędzynarodowym: 2m –Kwidzy ński Dolnej Wisły

Przez arkusz Nowy Dwór Gda ński (miejscowo ści Solnica, W ęŜ ownica, Rakowiska) przechodzi szlak turystyczny „Kopernikowski”, który prezentuje walory przyrodniczo- historyczne całego regionu oraz miejsca pobytu Mikołaja Kopernika. Jest on kontynuacj ą

Mi ędzynarodowego Szlaku Dalekobie Ŝnego. W Polsce biegnie z Torunia do Braniewa.

Tabela 7 Wykaz obszarów chronionych Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000

Poło Ŝenie centralnego punktu Nazwa obszaru Powierzchnia Poło Ŝenie administracyjne obszaru w granicach arkusza Typ ob- Kod ob- obszaru Lp. i symbol oznaczenia na obszaru szaru szaru Długo ść Szeroko ść mapie (ha) Kod NUTS Województwo Powiat Gmina geogr. geogr. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 PLB PL0E1 1 J Zalew Wi ślany (P) E 19º 23’22” N 54º20’11’’ 32 224,12 pomorskie nowodworski Krynica 280010 PL0B2 Morska PLH Zalew Wi ślany PL0E1 2 K E 19º 22’11” N 54º20’20’’ 40 862,6 pomorskie nowodworski Krynica 280007 i Mierzeja Wi ślana (S) PL0B2 Morska Rubryka 2: J – OSO – obszary specjalnej ochrony K – (OZW) obszar spełniaj ący kryteria obszarów o znaczeniu wspólnotowym Rubryka 4: P – specjalny obszar ptaków

34 S – specjalny obszar ochrony siedlisk

XIII. Zabytki kultury

Na obszarze arkusza Nowy Dwór Gda ński najstarsze ślady bytno ści człowieka datuje si ę na okres wczesnego neolitu. Na odcinku od Stegny do Sztutowa znajduje si ę wiele pojedynczych znalezisk wyrobów bursztynowych z tej epoki. Do najwa Ŝniejszych nale Ŝą znalezi- ska w okolicach Stegny, zawieraj ące wyroby z bursztynu w postaci guzików i paciorków gu- zowatych oraz fragment ludzkiej czaszki z naszyjnikiem z bursztynu. W okolicach Rybiny odkryto ślady sezonowych obozowisk oraz pracowni bursztyniarskich, które były charakterystyczne dla kultury rzucewskiej, przypadaj ącej na okres schyłkowy neolitu. Stanowiska zwi ą- zane z osadnictwem kultury pomorskiej znajduj ą si ę w rejonie Lubieszewa (Kotli ński, 1994). Jest to stanowisko pochodz ące z epoki br ązu i wczesnego Ŝelaza ze śladami osadnictwa oraz wyrobami z Ŝelaza (kultura oksywska). Stanowiska archeologiczne z okresu wpływów rzymskich, a w szczególno ści kultury wielbarskiej znajduj ą si ę w Lubieszewie oraz Tuji. Pierwsze z nich to osada, a drugie to cmentarz z charakterystycznymi przedmiotami pochówku. Pierwsze wzmianki historyczne, dotycz ące omawianego obszaru arkuszy mówiły o miejscowo ści Jantar i Sztutowo, które w XIV wieku nale Ŝały do Krzy Ŝaków. Przebiegał przez te miejsca prastary szlak, który prowadził kupców do bogatych zasobów bursztynu. Na omawianym obszarze znajduje si ę wiele cennych obiektów zabytkowych, reprezentuj ących unikatowe w skali kraju kultury – prusk ą, holendersk ą oraz polsk ą. Do najcenniejszych zabytków architektury sakralnej na obszarze śuław nale Ŝą ko ścioły: w Kmiecinie z 1344 roku z drewnian ą wie Ŝą z 1697 roku oraz bram ą wjazdow ą z XVIII wieku, w Lubie- szewie z roku 1341 z bogatym wyposa Ŝeniem z XVII wieku i wie Ŝą drewnian ą z 1573 roku, w Orłowie z 1350 r., w Tuji z II. połowy XIV, w śelichowie ko ściół greckokatolicki z roku 1352, rozbudowany w XVII wieku oraz ko ściół Naj świ ętszego Serca Pana Jezusa w Stegnie wybudowany w latach 1682–1683, z zabytkow ą ambon ą z XVII wieku. Do ciekawych zabyt- ków sakralnych wpisanych do rejestru zabytków na omawianym obszarze nale Ŝą cmentarze pomennonickie w Ró Ŝewie z XVII wieku oraz w Stawcu z XVIII wieku. Na cmentarzach tych zachowały si ę stare nagrobki w formie stalli. Wa Ŝnym miejscem pami ęci narodowej jest teren byłego obozu koncentracyjnego Stut- thof. Muzeum obozowe znajduje si ę na północy arkusza Nowy Dwór Gda ński w miejscowo- ści Sztutowo. Na terenie obozu zachowały si ę zabudowania z układem dro Ŝnym oraz urz ą- dzenia obozowe. W czasie trwania II wojny światowej w obozie przetrzymywano ok. 110 tys.

osób z 25 krajów. W wyniku eksterminacji śmier ć poniosło 65 tys. wi ęź niów. Dla upami ęt- nienia ofiar w 23 rocznic ę wyzwolenia 12 maja 1968 roku został odsłoni ęty pomnik walki i męcze ństwa. Charakterystycznym zabytkiem architektonicznym na omawianym arkuszu Nowy Dwór Gda ński s ą typowe dla osadnictwa holenderskiego domy podcieniowe. Pochodz ą one z XIX wieku i znajduj ą si ę w Lubieszewie, Rybinie, Nowym Dworze Gda ńskim oraz Kmiecinie. W Nowym Dworze Gda ńskim interesuj ącym zabytkiem technicznym jest dawna fabry- ka i browar Stobbego z magazynami, budynkiem administracji oraz pomieszczeniami gospo- darczymi. Do innych zabytków technicznych, cz ęsto wyst ępuj ących na omawianym obszarze nale Ŝą mosty zwodzone m. in. na rzece: Tudze w Nowym Dworze Gda ńskim, Wi śle Króle- wieckiej w Sztutowie oraz dwa mosty w Rybinie na Szkarpawie i Wi śle Królewieckiej. Uni- katowym zabytkiem technicznym jest obrotowy most kolejowy na Szkarpawie w Rybinie. Wszystkie wymienione mosty (drogowe jak i kolejowe) pochodz ą z pocz ątku XX wieku. Za- bytkowa wieŜa ci śnie ń wybudowana w 1908 r. w Nowym Dworze Gda ńskiem jest jedn ą z pierwszych budowli Ŝelbetonowych w Europie. W Rybinie znajduje si ę zabytkowy budynek przepompowni wraz z urz ądzeniami technicznymi pochodz ący z XX wieku.

XIV. Podsumowanie

Obszar arkuszy Nowy Dwór Gda ński oraz K ąty Rybackie posiada znacz ące w skali krajowej walory przyrodniczo-krajobrazowe oraz historyczno-kulturowe. Najcenniejsze obiekty przyrody Ŝywej o du Ŝym znaczeniu naukowym i dydaktycznym, podlegaj ą ochronie prawnej w formie: obszarów NATURA 2000, parku krajobrazowego, ob- szarów chronionego krajobrazu, rezerwatu przyrody oraz pomników przyrody. Liczne na tym obszarze, obiekty sakralne, architektoniczne, a zwłaszcza techniczne s ą wpisane w rejestry zabytków kultury i dziedzictwa narodowego. Na obszarze arkusza Nowy Dwór Gda ński u Ŝytki rolne, w wi ększo ści mady I i II klasy bonitacyjnych, stanowi ą około 67% jego powierzchni. Odmienna sytuacja jest na arkuszu K ą- ty Rybackie, gdzie teren porasta las. Pod wzgl ędem wyst ępowania złó Ŝ obszar obu arkuszy jest bardzo ubogi. Jedyne eksplo- atowane do ko ńca lat 60. zło Ŝe surowców ilastych ceramiki budowlanej zostało w 2004 r. skre ślone z bilansu zasobów kopalin. Istotne znaczenie na omawianym obszarze maj ą bursz- tyny. Wyznaczono dwa rejony perspektywiczne, w granicach których udokumentowane zosta- ły 3 zło Ŝa bursztynu w Stegnie i Sztutowie, które dla potrzeb niniejszej mapy uznane zostały

za obszary prognostyczne. Obecnie na obu arkuszach brak jest czynnych zakładów wydobyw- czych, jedynie w rejonie miejscowo ści Izbiska na potrzeby lokalne prowadzona jest niewielka okresowa eksploatacja piasku. UŜytkowe wody podziemne zwi ązane s ą głównie z czwartorz ędowym pi ętrem wodono- śnym, który na du Ŝym obszarze jest posiada wody zasolone. Na terenie arkuszy K ąty i Nowy Dwór Gda ński nie wyznaczono obszarów preferowa- nych do lokalizacji składowisk. Ze wzgl ędu na budow ę geologiczn ą i inne uwarunkowania środowiskowe teren obu arkuszy znajduje si ę w obszarze wył ączonym bezwzgl ędnie z lokalizacji składowisk odpadów. Gospodarka na obszarze arkusza Nowy Dwór Gda ński winna zmierza ć w kierunku in- tensywnego rozwoju rolnictwa i przemysłu rolno-spo Ŝywczego, przy zało Ŝeniu podstawowe- go rolniczego charakteru tego obszaru. Równorz ędn ą funkcj ę mo Ŝe spełnia ć na tym obszarze turystyka oraz agroturystyka. Inwestycje na obszarze arkusz K ąty Rybackie ze wzgl ędu na jego walory turystyczno- krajobrazowe i nadmorskie poło Ŝenie oraz unikatowy krajobraz powinny by ć ukierunkowane na rozwój turystyki.

XV. Literatura

GIENTKA M., MALON A., Dyl ąg J. (red.) 2008 – Bilans zasobów kopalin i wód podziemnych w Polsce wg stanu na 31.12.2007 r. Pa ństwowy Instytut Geologiczny, Warsza- wa GIRJATOWICZ J P., 1990 – Atlas zlodzenia wód polskiego wybrze Ŝa Bałtyku. Akademia Rolnicza, Urz ąd Morski, Szczecin. Instrukcja opracowania Mapy geo środowiskowej Polski w skali 1:50 000. 2005. Pa ństwowy Instytut Geologiczny, Warszawa. JURYS L., 2003 – Dodatek do dokumentacji geologicznej p.t. „Dokumentacja – techniczna zło Ŝa surowców cegielni „Sztutowo” pow. Nowy Dwór Gda ński” (opracowana dla skre ślenia zło Ŝa z bilansu zasobów). Centr. Arch. Geol. Pa ństw. Inst. Geol. Warsza- wa. LIRO A. 1998 - Koncepcja krajowej sieci ekologicznej ECONET-POLSKA. Fundacja IUCN Poland, Warszawa. LIS J., PASIECZNA A., 1995 – Atlas geochemiczny Polski 1:2 500 000. Pa ństw. Inst. Geol. Warszawa.

LIS J., PASIECZNA A., 1999 – Atlas geochemiczny Pobrze Ŝa Gda ńskiego 1:250 000. Pa ństw. Inst. Geol. Warszawa. KLECZKOWSKI A. S. red. 1990 – Mapa obszarów głównych zbiorników wód podziemnych (GZWP) w Polsce wymagaj ących szczególnej ochrony, skala 1: 500 000. Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie. KONDRACKI J., 2001 – Geografia regionalna Polski. PWN, Warszawa. KOTLI ŃSKI A i inni., 1994 – Walory krajobrazowe województwa elbl ąskiego, Agencja Re- klamowo-Wydawnicza, Warszawa. KRECZKO M., LIDZBARSKI M., PRYSSAK W., KORDALSKI Z., 2000 – Dokumentacja zasobów dyspozycyjnych wód podziemnych śuław i Mierzei Wi ślanej, Archiwum Geologiczne Urz ędu Marszałkowskiego w Gda ńsku. ŁAZOWSKI L., BUJAKOWSKA K., 2002 – Projekt prac geologiczno-poszukiwawczych za nagromadzeniem bursztynu w pasie pobrze Ŝa Bałtyku, Archiwum Geologiczne Urz ędu Marszałkowskiego w Gda ńsku. ŁAZOWSKI L., BUJAKOWSKA K., 2004 – Dokumentacja geologiczna zło Ŝa bursztynu „Stegna”, „Sztutowo” – pole I, „Sztutowo” – pole II w kat. D. Centr. Arch. Geol. Pa ństw. Inst. Geol. Warszawa. MAJEWSKI A., LAUER Z., 1994 – Atlas Morza Bałtyckiego. Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej, Centr. Arch. Geol. Pa ństw. Inst. Geol. Warszawa. MASŁOWSKA M., 1982 – Sprawozdanie z wykonania bada ń w ramach zadania pt. „Poszu- kiwanie nagromadze ń bursztynu w południowej cz ęś ci Zatoki Gda ńskiej”, Sopot. Centr. Arch. Geol. Pa ństw. Inst. Geol. Warszawa. MODLI ŃSKI Z., 1989 – Profile gł ębokich otworów wiertniczych. Pa ństwowego Instytutu Geologicznego Gda ńsk IG-1. Zeszyt 67. Centr. Arch. Geol. Pa ństw. Inst. Geol. War- szawa. MOJSKI J. E., 1987 – Szczegółowa mapa geologiczna Polski 1: 50 000 arkusz Kąty (29), Nowy Dwór Gda ński (57). Centr. Arch. Geol. Pa ństw. Inst. Geol. Warszawa. MOJSKI J. E., 1990 – Obja śnienia do szczegółowej mapy geologicznej Polski 1:50 000 arkusz K ąty (29), Nowy Dwór Gda ński (57). Centr. Arch. Geol. Pa ństw. Inst. Geol. Warszawa. PACZY ŃSKI B., 1995 – Atlas Hydrogeologiczny Polski 1:500 000, Cz ęść II. Zasoby, jako ść i ochrona zwykłych wód podziemnych. Pa ństwowy Instytut Geologiczny, Warszawa.

PRUSSAK E., 1998a – Mapa hydrogeologiczna Polski w skali 1:50 000 arkusz K ąty Rybac- kie. Centr. Arch. Geol. Pa ństw. Inst. Geol. Warszawa. PRUSSAK E., 1998b – Obja śnienia do mapy hydrogeologiczna Polski w skali 1:50 000 arkusz Nowy Dwór Gda ński. Centr. Arch. Geol. Pa ństw. Inst. Geol. Warszawa. Raport o stanie środowiska w województwie pomorskim w 2004 roku. 2005. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Gda ńsku. Rozporz ądzenie Ministra Spraw Wewn ętrznych i Administracji z dnia 24 wrze śnia 1998 r. w sprawie ustalania geotechnicznych warunków posadawiania obiektów budowlanych. Dziennik Ustaw nr 126, poz. 839, z dnia 8 pa ździernika 1998 r. Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 9 wrze śnia 2002 r. w sprawie standardów jako- ści gleby oraz standardów jako ści ziemi. Dziennik Ustaw nr 165, poz. 1359, z dnia 4 pa ździernika 2002 r. Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 24 marca 2003 r. w sprawie szczegółowych wymaga ń dotycz ących lokalizacji, budowy, eksploatacji i zamkni ęcia, jakim powinny odpowiada ć poszczególne typy składowisk odpadów. Dziennik Ustaw nr 61 poz. 549, z dnia 10 kwietnia 2003 r. Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 21 lipca 2004 r. w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura 2000, Dziennik Ustaw nr 229, poz. 2313 z dnia 21 pa ździer- nika 2004 r. RÓ śAŃSKI P., BOGACZ A., 2003 – Mapa geologiczno-gospodarcza Polski w skali 1:50 000. Arkusze Nowy Dwór Gda ński i K ąty Rybackie. Pa ństw. Instyt. Geol. War- szawa. SĘDŁAK J., MATUSZEWSKI A., 1987 – Sprawozdanie z kompleksowych bada ń geologiczno-poszukiwawczych nagromadze ń bursztynu na obszarze Gda ńsk – Krynica Mor- ska. Centr. Arch. Geol. Pa ństw. Inst. Geol. Warszawa. SIER śĘ GA P., 2002 – Projekt prac geologicznych dla uj ęcia wód chlorkowo-sodowych o podwy Ŝszonej temperaturze z utworów dolnego triasu na terenie pensjonatu w m. Jantar ul. Rybacka 10. Archiwum Geologiczne Urz ędu Marszałkowskiego w Gda ń- sku. STRZELECKI R., WOŁKOWICZ S., SZEWCZYK J., LEWANDOWSKI P., 1993 – Mapy radioekologiczne Polski Cz ęść I: Mapa mocy dawki promieniowania gamma w Pol- sce; Mapa st ęŜ eń cezu w Polsce. Skala 1:750000. Wyd. Pa ństw. Inst. Geol.

STRZELECKI R., WOŁKOWICZ S., SZEWCZYK J., LEWANDOWSKI P., 1994 – Mapy radioekologiczne Polski Cz ęść II: Mapy koncentracji uranu, toru i potasu w Polsce. Wyd. Pa ństw. Inst. Geol. TOMCZAK A., MOJSKI E. J., KRZYMI ŃSKA J., MICHAŁOWSKA M., PIKIES R., ZACHOWICZ J., 1989 – Pozycja geologiczna osadów bursztynono śnych Mierzei Wi ślanej, Pa ństwowy Instytut Geologiczny, Oddział Geologii Morza. UŚCINOWICZ S., ZACHOWICZ J., 1992 – Mapa geologiczna dna Bałtyku. Pa ństwowy Centr. Arch. Geol. Pa ństw. Inst. Geol. Warszawa. UŚCINOWICZ S., ZACHOWICZ J., 1994 – Obja śnienia do mapy geologicznej dna Bałtyku 1:200 000, Ark. Gda ńsk, Elbl ąg, Gł ębia Gda ńska. Pa ństwowy Instytut Geologiczny, Warszawa ZACHOWICZ J, 2007 – Mapa geodynamiczna polskiej strefy brzegowej Bałtyku południo- wego w skali 1:50 000. Centr. Arch. Geol. Pa ństw. Inst. Geol. Warszawa.