P A Ń STWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY P A Ń STWOWY INSTYTUT BADAWCZY OPRACOWANIE ZAMÓWIONE PRZEZ MINISTRA Ś RODOWISKA OBJA ŚNIENIA DO MAPY GEO ŚRODOWISKOWEJ POLSKI 1:50 000 Arkusze K ĄTY RYBACKIE (29) NOWY DWÓR GDA ŃSKI (57) Warszawa 2009 Autorzy: Robert Formowicz*, Sławomir Dominiak*, Anna Bli źniuk*, Paweł Kwecko*, Anna Pasieczna*, Hanna Tomasi-Morawiec*, Aleksander Cwinarowicz**, Jerzy Król** Główny koordynator MG śP: Małgorzata Sikorska-Maykowska* Redaktor regionalny planszy A: Katarzyna Strzemi ńska* Redaktor regionalny planszy B: Olimpia Kozłowska* Redaktor tekstu: Joanna Szyborska-Kaszycka* *– Pa ństwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa ** - Przedsi ębiorstwo Geologiczne PROXIMA SA, ul. Wierzbowa 15, 50-056 Wrocław ISBN Copyright by PIG and M Ś, Warszawa, 2009 Spis tre ści I. Wst ęp (Robert Formowicz) ..................................................................................................... 3 II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza (Robert Formowicz, Katarzyna Strzemi ńska) 4 III. Budowa geologiczna (Robert Formowicz) ........................................................................... 6 IV. Zło Ŝa kopalin (Robert Formowicz) ...................................................................................... 9 V. Górnictwo i przetwórstwo kopalin (Robert Formowicz) ..................................................... 10 VI. Perspektywy i prognozy wyst ępowania kopalin (Robert Formowicz) ............................... 10 VII. Warunki wodne (Robert Formowicz) ............................................................................... 14 1. Wody powierzchniowe................................................................................................. 14 2. Wody podziemie .......................................................................................................... 15 VIII. Strefa wybrze Ŝa morskiego (Robert Formowicz, Katarzyna Strzemi ńska) ..................... 17 IX Geochemia środowiska ....................................................................................................... 18 1. Gleby (Anna Pasieczna, Paweł Kwecko, Anna Bli źniuk)............................................. 18 2. Pierwiastki promieniotwórcze (Hanna Tomassi-Morawiec) ....................................... 23 X. Składowanie odpadów (Aleksander Cwinarowicz, Jerzy Król) ........................................... 26 XI. Warunki podło Ŝa budowlanego (Robert Formowicz) ......................................................... 27 1. Warunki korzystne ....................................................................................................... 27 2. Warunki niekorzystne .................................................................................................. 27 XII. Ochrona przyrody i krajobrazu (Robert Formowicz, Katarzyna Strzemi ńska) ................. 28 XIII. Zabytki kultury (Robert Formowicz, Katarzyna Strzemińska) ........................................ 35 XIV. Podsumowanie (Robert Formowicz, Aleksander Cwinarowicz, Jerzy Król) .................. 36 XV. Literatura .......................................................................................................................... 37 I. Wst ęp Arkusze Nowy Dwór Gda ński i K ąty Rybackie Mapy geo środowiskowej Polski w skali 1:50 000 (MGsP) wykonano w Oddziale Górno śląskim Pa ństwowego Instytutu Geologiczne- go w Sosnowcu (plansza A) oraz w Pa ństwowym Instytucie Geologicznym w Warszawie i Przedsi ębiorstwie Geologicznym „Proxima” SA we Wrocławiu (plansza B) w 2009 roku. Przy jego opracowywaniu wykorzystano materiały archiwalne i informacje zamieszczone na arkuszach Nowy Dwór Gda ński i K ąty Rybackie Mapy geologiczno-gospodarczej Polski, w skali 1:50 000 (MGGP), wykonanych w Przedsi ębiorstwie Geologicznym SA w Krakowie (Ró Ŝański, Bogacz 2003). Niniejsze opracowanie powstało zgodnie z „Instrukcj ą opracowania Mapy geośrodowiskowej Polski” (Instrukcja..., 2005) na podkładzie topograficznym w skali 1:50 000, w układzie współrz ędnych 1942”. Mapa geo środowiskowa Polski zawiera dane zgrupowane w sze ściu warstwach infor- macyjnych: kopaliny, górnictwo i przetwórstwo kopalin, wody powierzchniowe, podziemne i strefa wybrze Ŝa morskiego, ochrona powierzchni ziemi (warstwy tematyczne: geochemia środowiska, składowanie odpadów), warunki podło Ŝa budowlanego oraz ochrona przyrody i zabytków kultury. Mapa adresowana jest przede wszystkim do instytucji, samorz ądów tery- torialnych i administracji pa ństwowej zajmuj ących si ę racjonalnym zarz ądzaniem zasobami środowiska przyrodniczego. Analiza jej tre ści stanowi pomoc w realizacji postanowie ń ustaw o zagospodarowaniu przestrzennym i prawa ochrony środowiska. Informacje zawarte w mapie mog ą by ć wykorzystywane w pracach studialnych przy opracowywaniu strategii rozwoju wo- jewództwa oraz projektów i planów zagospodarowania przestrzennego, a tak Ŝe w opracowaniach ekofizjograficznych. Przedstawiane na mapie informacje środowiskowe stanowi ą ogromn ą pomoc przy wykonywaniu wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony śro- dowiska oraz planów gospodarki odpadami. Poszczególne zagadnienia mapy opracowano na podstawie analizy materiałów archi- walnych, publikacji oraz konsultacji i uzgodnie ń dokonanych w Archiwum Geologicznym Urz ędu Marszałkowskiego w Gda ńsku, w Starostwie Powiatowym w Nowym Dworze Gda ń- skim, w Centralnym Archiwum Geologicznym Pa ństwowego Instytutu Geologicznego w Warszawie, Wojewódzkim Urz ędzie Ochrony Zabytków w Gda ńsku, w Instytucie Uprawy Nawo Ŝenia i Gleboznawstwa w Puławach, oraz w urz ędach gmin. Zebrane informacje uzu- pełniono zwiadem terenowym przeprowadzonym we wrze śniu 2008 roku. Dla obydwu arku- szy opracowano wspólny tekst obja śniaj ący. 3 II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza Obszar obj ęty arkuszem Nowy Dwór Gda ński znajduje si ę pomi ędzy 19°00 ’ a 19°15 ’ długo ści geograficznej wschodniej i pomi ędzy 54°10 ’ a 54°20 ’ szeroko ści geograficznej pół- nocnej. Arkusz K ąty Rybackie poło Ŝony jest pomi ędzy 19°o00 ’ a 19°15 ’ długo ści geograficz- nej wschodniej i pomi ędzy 54°20 ’ a 54°o30 ’ szeroko ści geograficznej północnej. Według podziału geograficznego (Kondracki, 2001) obszar obydwu arkuszy poło Ŝony jest w prowincji Ni Ŝu Środkowoeuropejskiego i w cało ści znajduje si ę w podprowincji Po- brze Ŝe Południowobałtyckie, w makroregionie Pobrze Ŝe Gda ńskie (fig. 1). Fig. 1 Poło Ŝenie arkuszy K ąty Rybackie i Nowy Dwór Gda ński na tle jednostek fizycznogeograficznych wg J. Kondrackiego (2001) 1 – granica podprowincji, 2 – granica mezoregionu; Podprowincja Pobrze Ŝy Południowobałtyckich: Mezoregiony Pobrze Ŝa Gda ńskiego: 313.53 – Mierzeja Wi ślana, 313.54 – śuławy Wi ślane, 313.55 – Wysoczyzna Elbl ąska, 313.57 – Wybrze Ŝe Staropruskie Podprowincja Pojezierzy Południowobałtyckich: Mezoregiony Pojezierza Wschodniopomorskiego: 314.52 – Pojezierze Starogardzkie Mezoregiony Pojezierza Iławskiego: 314.90 – Pojezierze Iławskie 4 Obszar arkusza K ąty Rybackie w cało ści le Ŝy w obr ębie mezoregionu Mierzeja Wi ślana, natomiast arkusz Nowy Dwór Gda ński w przewa Ŝaj ącej cz ęś ci nale Ŝy do mezoregionu śuła- wy Wi ślane, a tylko niewielka północna jego cz ęść znajduje si ę w granicach mezoregionu Mierzeja Wi ślana. śuławy Wi ślane stanowi ą rozległ ą delt ę Wisły, której fundament zbudowany jest z margli i piasków kredowych, na których le Ŝą utwory trzecio- i czwartorz ędowe. Jest to nisko poło Ŝona równina deltowa o powierzchni 2460 km 2 utworzona przez akumulacj ę rzeczn ą. Delta opada nieznacznie ku północy i północnemu wschodowi. Tereny poło Ŝone poni Ŝej po- ziomu morza stanowi ą około 28% ogólnej powierzchni równiny deltowej. Najwi ększy obszar depresyjny, z najni Ŝej poło Ŝonym punktem śuław w Raczkach Elbl ąskich (1,8 m p.p.m.), znajduje si ę wokół Jeziora Dru Ŝno. Drugi co do wielko ści obszar depresyjny, obejmuj ący 152 km², rozci ąga si ę w okolicach Nowego Dworu Gda ńskiego. Najwy Ŝej poło Ŝonymi punk- tami na obszarze śuław s ą niewielkie pagórki zbudowane z materiałów polodowcowych, któ- rych wysoko ść dochodzi do 11,4 m n.p.m. w miejscowo ści Jegłownik i 14,6 m n.p.m. w Gra- binach-Zameczku. Współczesne śuławy są obszarem poci ętym sieci ą kanałów, rowów melioracyjnych i wa- łów usypanych wzdłu Ŝ rzek. Wały zazwyczaj zbudowane s ą z mad piaszczystych albo piasków holoce ńskich. Osadnicy holenderscy w XIV wieku osuszyli tereny depresyjne zabezpieczaj ąc tym Ŝyzne gleby próchnicze, mady oraz gleby torfowe występuj ące wzdłu Ŝ rzek. Wody grunto- we śuław zalegaj ą płytko pod powierzchni ą, s ą cz ęś ciowo zasolone i zanieczyszczone. Mierzeja Wi ślana jest piaszczystym wałem pokrytym wydmami, powstałym w wyniku działalno ści fal i dryftu piasków pochodz ących z abrazji brzegów Półwyspu Sambii w pó źnym etapie litorynowego rozwoju Bałtyku. Podstaw ę mierzei stanowi ą gliniaste holoce ńskie utwory polodowcowe. Od północnego zachodu kontaktuje si ę ona z delt ą Wisły, a od wschodu z Zalewem Wi ślanym, który ł ączy si ę z Wzniesieniem Elbl ąskim. Szeroko ść Mierzei waha si ę od 2,5 km w rejonie Sztutowa do 1,2 km w okolicach Jantaru. Wydmy na omawianym obszarze osi ągaj ą wysoko ści od 7,6 m n.p.m. w okolicy Junoszowa do 36,3 m n.p.m. w Jantarze. Pod wzgl ędem klimatycznym omawiany rejon charakteryzuje si ę najmniejszymi śred- nimi amplitudami rocznych temperatur w Polsce. Na Mierzei Wi ślanej wyst ępuj ą krótkie i łagodne zimy, podczas których pokrywa śnie Ŝna zalega średnio 60 dni. Wielko ść opadów wzrasta ku wschodowi i wynosi od 556 mm/rok w Stegnie do 611 mm/rok w Piaskach (poza granicami