Gminny Program Opieki nad Zabytkami

Gminy Stegna

na lata 2016-2019

Opracowanie wykonane przez:

Gminny Program Opieki nad Zabytkami na lata 2016-2019 3

SPIS TRE ŚCI

1 WST ĘP ...... 5

2 PODSTAWA PRAWNA ...... 6

3 UWARUNKOWANIA PRAWNE OCHRONY I OPIEKI NAD ZABYTKAMI W POLSCE ...... 19

4 UWARUNKOWANIA ZEWN ĘTRZNE OCHRONY DZIEDZICTWA KULTUROWEGO ...... 28

5 UWARUNKOWANIA WEWN ĘTRZNE OCHRONY DZIEDZICTWA KULTUROWEGO ...... 43

6 OCENA STANU DZIEDZICTWA KULTUROWEGO GMINY. ANALIZA SZANS I ZAGRO ŻEŃ (SWOT) ...... 77

7 ZAŁO ŻENIA PROGRAMOWE ...... 79

8 INSTRUMENTARIUM REALIZACJI GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI GMINY STEGNA ...... 86

9 ZASADY OCENY REALIZACJI GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI ...... 87

10 ŹRÓDŁA FINANSOWANIA GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI ...... 87

Gmina Stegna Gminny Program Opieki nad Zabytkami na lata 2016-2019 4

Gmina Stegna Gminny Program Opieki nad Zabytkami na lata 2016-2019 5

1 WST ĘP

Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (t.j., Dz. U. z 2014 r. poz. 1446 z pó źn. zm.) nakłada na Gminy obowi ązek sporz ądzenia programu opieki nad zabytkami. Mówi o tym artykuł 87 ustawy. Głównym beneficjentem realizacji programu jest społeczno ść lokalna, która bezpo średnio powinna odczu ć efekty jego wdra żania. Dotyczy to nie tylko wła ścicieli i użytkowników obszarów i obiektów zabytkowych, ale równie ż wszystkich mieszka ńców.

Przyj ęty przez Rad ę Gminy w formie uchwały, Gminny Program Opieki nad Zabytkami jest elementem polityki samorz ądowej. B ędzie słu żyć podejmowaniu planowych działa ń dotycz ących inicjowania, wspierania, koordynowania bada ń i prac z dziedziny ochrony zabytków i krajobrazu kulturowego oraz upowszechniania i promowania dziedzictwa kulturowego.

Program opieki nad zabytkami ma pomóc w aktywnym zarz ądzaniu zasobem stanowi ącym dziedzictwo kulturowe Gminy. Wskazane w programie działania są skierowane na popraw ę stanu zabytków, ich rewaloryzacj ę oraz zwi ększenie dost ępno ści do nich mieszka ńców i turystów. Gminny Program Opieki nad Zabytkami, m.in. poprzez działania edukacyjne, ma te ż budzi ć w lokalnej społeczno ści świadomo ść wspólnoty kulturowej, roli i znaczenia lokalnych warto ści i wspólnych korzeni. Wspólna dbało ść o zachowanie warto ści kulturowych wzmacnia poczucie to żsamo ści, wspiera identyfikacje jednostki z tzw. mał ą ojczyzn ą.

Gminny Program Opieki nad Zabytkami jest opracowywany na 4 lata. Z realizacji programu Wójt co dwa lata sporz ądza sprawozdanie, które przedstawia Radzie Gminy. Kolejne sporz ądzane programy opieki powinny uwzgl ędnia ć pojawiaj ące si ę nowe uwarunkowania prawne i administracyjne, zmieniaj ące si ę warunki społeczne, gospodarcze i kulturowe, nowe kryteria oceny i aktualny stan zachowania zasobu oraz prowadzone okresowo oceny efektów wdra żania obowi ązuj ącego programu.

Gmina Stegna 6 Gminny Program Opieki nad Zabytkami na lata 2016-2019

2 PODSTAWA PRAWNA

Podstaw ę prawn ą sporz ądzenia Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami stanowi ą:

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. Nr 78 poz. 483 w przepisach art.5, art. 6 ust. 1 i art. 86) Ochrona zabytków jest konstytucyjnym obowi ązkiem pa ństwa i ka żdego obywatela. Ustawa zasadnicza stanowi fundament systemu ochrony dziedzictwa kulturowego w Polsce: „Rzeczpospolita Polska (...) strze że dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochron ę środowiska, kieruj ąc si ę zasad ą zrównowa żonego rozwoju (art. 5), (...) stwarza warunki upowszechniania i równego dost ępu do dóbr kultury, b ędącej źródłem to żsamo ści narodu polskiego, jego trwania i rozwoju (art.6. ust. 1), oraz ka żdy jest obowi ązany do dbało ści o stan środowiska i ponosi odpowiedzialno ść za spowodowane przez siebie jego pogorszenie. Zasady tej odpowiedzialno ści okre śla ustawa (art. 86)”.
Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorz ądzie gminnym (t.j., Dz. U. z 2015 r. poz. 1515) Zgodnie z art. 7 ust.1 pkt 9 Ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorz ądzie gminnym, zaspokajanie potrzeb wspólnoty nale ży do własnych zada ń gminy. W szczególno ści zadania własne gminy obejmuj ą zagadnienia zwi ązane z ochrona zabytków jak i opiek ą nad zabytkami.
Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (t.j., Dz. U. z 2014 r. poz. 1446 z pó źn. zm.). Ustawa stanowi podstaw ę prawn ą ochrony dziedzictwa kulturowego w Polsce, okre śla polityk ę zarz ądzania zabytkami oraz wyznacza główne zadania pa ństwa oraz obywateli (wła ścicieli i u żytkowników obiektów zabytkowych). Szczegółowe zapisy okre ślaj ą przedmiot, zakres i formy ochrony zabytków oraz opieki nad nimi, zasady tworzenia krajowego programu ochrony zabytków i opieki nad zabytkami oraz finansowania prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych przy zabytkach, a tak że organizacj ę organów ochrony zabytków. Wprowadza poj ęcia ochrony i opieki.

Gmina Stegna Gminny Program Opieki nad Zabytkami na lata 2016-2019 7

Ochrona zabytków (art. 4) polega w szczególno ści na podejmowaniu przez organy administracji publicznej działa ń maj ących na celu:

zapewnienie warunków prawnych, organizacyjnych i finansowych umo żliwiaj ących trwałe zachowanie zabytków oraz ich zagospodarowanie i utrzymanie;
zapobieganie zagro żeniom mog ącym spowodowa ć uszczerbek dla warto ści zabytków;
udaremnienie niszczenia i niewła ściwego korzystania z zabytków;
przeciwdziałanie kradzie ży, zagini ęciu lub nielegalnemu wywozowi zabytków za granic ę;
kontrol ę stanu zachowania i przeznaczenia zabytków;
uwzgl ędnienie zada ń ochronnych w planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz przy kształtowaniu środowiska.

Natomiast opieka nad zabytkami (art. 5) sprawowana przez jego wła ściciela lub posiadacza polega w szczególno ści na zapewnieniu warunków:

naukowego badania i dokumentowania zabytku;
prowadzenia prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych przy zabytku;
zabezpieczenia i utrzymania zabytku oraz jego otoczenia w jak najlepszym stanie;
korzystania z zabytku w sposób zapewniaj ący trwałe zachowanie jego warto ści.

Opiece i ochronie podlegaj ą, bez wzgl ędu na stan zachowania (art. 6):

zabytki nieruchome - krajobrazy kulturowe, układy urbanistyczne i ruralistyczne, zespoły budowlane, dzieła architektury i budownictwa, dzieła budownictwa obronnego, obiekty techniki, cmentarze, parki, ogrody i inne formy zaprojektowanej zieleni, miejsca upamiętniaj ące wydarzenia historyczne b ądź działalno ść wybitnych osobisto ści lub instytucji,
zabytki ruchome –dzieła sztuk plastycznych, rzemiosła artystycznego i sztuki u żytkowej, kolekcje stanowi ące zbiory przedmiotów zgromadzonych

Gmina Stegna 8 Gminny Program Opieki nad Zabytkami na lata 2016-2019

i uporz ądkowanych, numizmaty oraz pami ątki historyczne, wytwory techniki, materiały biblioteczne, wytwory sztuki ludowej, r ękodzieła oraz inne obiekty etnograficzne, przedmioty upami ętniaj ące wydarzenia historyczne, bądź działalno ść wybitnych osobisto ści lub instytucji,
zabytki archeologiczne –pozostało ści terenowe pradziejowego i historycznego osadnictwa, cmentarzyska, kurhany, relikty działalności gospodarczej, religijnej i artystycznej. Ochronie ustawodawczej mog ą podlega ć równie ż nazwy geograficzne, historyczne lub tradycyjne nazwy obiektu budowlanego, placu, ulicy lub jednostki osadniczej.

Ustawa wskazuje tak że formy ochrony zabytków (art. 7), do których nale żą :

wpis do rejestru zabytków prowadzonego przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, na podstawie decyzji wydanej przez WKZ z urz ędu b ądź na wniosek wła ściciela zabytku lub u żytkownika wieczystego gruntu,