„Wszystko, Co Się Wydarzy, Już Się Wydarzyło” – Mówi Jeden Z Bohaterów Filmu Agnieszki Polskiej Future Days (2013)
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
„Wszystko, co się wydarzy, już się wydarzyło” – mówi jeden z bohaterów “Everything that will happen has already happened”, says one of the filmu Agnieszki Polskiej Future Days (2013). Wizja zaświatów – characters in Agnieszka Polska’s film Future Days (2013). Her nieba dla artystów – stworzona przez Polską to miejsce zamieszkane vision of the afterworld – heaven for artists – is a place inhabited by przez nieżyjących twórców neoawangardowych, którzy w większo- dead neo-avant-garde artists, who generally never had the opportunity to ści nigdy nie mieli okazji spotkać się podczas życia. Artyści z Europy meet during their lives. Artists from Western Europe and North America: Zachodniej i Ameryki Północnej: Charlotte Posenenske (1930–1985), Charlotte Posenenske (1930–1985), Lee Lozano (1930–1999), Paul Lee Lozano (1930–1999), Paul Thek (1933–1988) i Bas Jan Ader Thek (1933–1988) and Bas Jan Ader (1942–1975) meet their Eastern (1942–1975) spotykają się ze wschodnioeuropejskimi twórcami: European counterparts: Włodzimierz Borowski (1930 –2008), Andrzej Włodzimierzem Borowskim (1930–2008), Andrzejem Szewczykiem Szewczyk (1950–2001) and art theorist Jerzy Ludwiński (1930– (1950–2001) i teoretykiem Jerzym Ludwińskim (1930–2000). Wspól- 2000). Together, they wander aimlessly and discuss the subject of nie wędrują bez celu, dyskutując na temat sztuki. Te „niemożliwe” dialogi art. These “impossible” dialogues of artists (which are largely a mix- artystów (będące w dużej mierze mieszaniną ich faktycznych tekstów ture of their actual texts and statements) focus on issues such as the i wypowiedzi) skupiają się na kwestiach sprawczości i społecznej roli agency of art, its social role and different visions of a reality that has sztuki oraz odmiennych wizjach odległej już rzeczywistości. Śmierć already become distant. Death has not brought them full knowledge nie przyniosła im obietnicy uzyskania ostatecznej wiedzy i zrozumienia and complete understanding of the world. Being detached from Earth świata. Artyści, będąc w oddaleniu od Ziemi, pozbawieni obawy przed and deprived of the fear of death and oblivion, the artists have reached śmiercią i zapomnieniem, pozostają w impasie, a jednocześnie wypa- a deadlock, and at the same time they are looking forward to any infor- trują z utęsknieniem wszelkich informacji na temat tego, co dzieje się mation about what is happening on our planet. By mixing time-historical na naszej planecie. Ta fantasmagoryczna opowieść poprzez pomieszanie orders, this phantasmagoric story emphasises the need to redefine and porządków czasowo-historycznych zwraca uwagę również na koniecz- verify historical neo-avant-garde ideas, but also opens up the possibility ność redefinicji i weryfikacji historycznych neoawangardowych idei, of viewing art differently than just from the perspective of its historical ale także uruchamia możliwość innego spojrzenia na sztukę niż tylko development. At the same time, Polska’s film provokes the question of pod kątem rozwoju historycznego. Jednocześnie film Polskiej prowokuje whether the institution of a museum is a symbolic heaven for artists, and do zadania pytania czy instytucja muzeum jest symbolicznym niebem dla what the consequences could be. artystów i jakie mogą być tego konsekwencje? Włodzimierz Borowski in the work Aesth-ethics. Self- Włodzimierz Borowski w pracy Est-etyka. Autoportrety -portraits (1976) expressed the changes in his creative attitude over the (1976) ujął w formie poetyckiego zapisu zmieniającą się w ciągu dwu- period of twenty years. Using the form of a poetic record, he described dziestu lat swoją postawę twórczą, opisując kolejno przejście przez infor- the successive passage through Art Informel, structuralism, organic and mel, strukturalizm, sztukę organiczną i kinetyczną, pop-art, environment, kinetic art, pop art, environment, happening and conceptualism. He happening i konceptualizm. We wstępie do pracy pisał: „W portretach wrote the following introduction to the work: “In these portraits, I attempt tych staram się wyciągnąć na powierzchnię obrazu, ujawnić swoją posta- to bring out my attitude towards my own image of the world to the sur- wę wobec własnego wyobrażenia świata”. Borowski dążył do rozbicia face of the painting and reveal it.” Borowski sought to break the “wall” of „muru” konwencji i sformalizowanej nadbudowy sztuki, która uniemożli- conventional and formalised superstructure of art, which prevents direct wia bezpośredni z nią kontakt. Autoportrety są rodzajem protestu prze- contact with it. The Self-portraits could be viewed as a protest against ciwko systemom niszczącym sztukę, ich autor zadaje sobie pytanie, jak systems that are destroying art; the artist asks how to break through można przebić mur otaczający ogród sztuki i uchronić etykę przed roz- the wall surrounding the art garden and protect ethics from becom- myciem w estetyce. W ostatnim autoportrecie Borowski wyraża nadzie- ing blurred in aesthetics. In the last self-portrait, Borowski expressed ję, że działania indywidualne, postrzegane zbiorowo, mogą prowadzić the hope that individual actions, when viewed collectively, can lead to do zmian i mają rzeczywiste znaczenie. „Jeżeli więcej ludzi – pisze – change and have real significance. He wrote, “If more people follow this pójdzie tą drogą, wtedy szczelina powiększy się tak, że rozsypie się mur”. way, the crack will become so big that the wall will fall to pieces.” Kluczowy dla formułowania się zbiorowych doświadczeń polskiej Of key importance for the formation of the collective experience of neoawangardy przełomu lat 60. i 70. XX w. był ruch plenerowo- the Polish neo-avant-garde in the late 1960s and early 1970s was the -sympozjalny. Praca Natalii LL List gończy (1970) została zreali- festival-symposium movement. Natalia LL’s work Warrant of Arrest zowana przez artystkę w czasie VIII Spotkania Artystów i Teoretyków (1970) was made by the artist during the 8th Meeting of Artists and Art Sztuki w Osiekach w 1970 r., podczas którego m. in. Jerzy Ludwiński Theorists in Osieki in 1970. During the same event, Jerzy Ludwiński po raz pierwszy przedstawił założenia tekstu Sztuka w epoce postarty- presented for the first time the outlines of his text Art in the Postartistic stycznej. Sześcienna kostka z wizerunkiem krytyka sfotografowanego Age. A cube with Ludwiński’s mug shots – a view from two profiles and w sposób, w jaki fotografuje się przestępców – widok z dwóch profili en face – was a peculiar homage to one of the most important figures of i en face – to specyficzny rodzaj hommage’u dla jednej z najważniej- the Polish art world at the time. To some extent, Natalia LL referred to szych postaci ówczesnego świata sztuki w Polsce. Natalia LL w jakimś Ludwiński’s personal situation, who had been forced to change his place stopniu nawiązywała do sytuacji osobistej Ludwińskiego, który kilka of work and residence several times, but on the other hand her object razy musiał zmienić miejsce pracy i zamieszkania, ale z drugiej strony fit in with the idea of a mobile artistic centre, which was characteristic jej obiekt wpisuje się w charakterystyczną dla pleneru ideę ruchomego of open-air festivals. The centre was a place of accelerated information centrum artystycznego, w swoim założeniu będącego miejscem przy- flow intended to facilitate group cooperation and artistic manifestation, śpieszonej informacji, wypracowującym problem grupowej współpracy as well as a venue for confrontation and disputes between artists and i manifestacji artystycznej, jak również konfrontacji i sporu pomiędzy theorists. artystami oraz teoretykami. At that time, Poland was in a unique situation in terms of the pos- Polska w tamtym okresie była w wyjątkowej sytuacji jeżeli chodzi sibility of organising exhibitions of neo-avant-garde art and conducting o możliwość organizacji wystaw sztuki neoawangardowej oraz pro- international art exchange inside the Eastern Bloc. In particular, close wadzenie wymiany międzynarodowej wewnątrz bloku wschodniego. relations were established with artists from our region of Europe and Szczególnie bliskie relacje nawiązywano z artystami z naszego regiony from the former Yugoslavia. In the 1970s, Goran Trbuljak, a Croatian Europy oraz z byłej Jugosławii. Goran Trbuljak, chorwacki filmowiec, filmmaker, maintained contact with some of the most important artistic w latach 70. utrzymywał kontakty z tak ważnymi wówczas środowiskami milieus in Poland: the Film Form Workshop in Łódź or the Recent Art jak łódzki Warsztat Formy Filmowej czy wrocławska Galeria Sztuki Naj- Gallery in Wrocław. His short film Untitled (cut) (1976) is a record of nowszej. Jego krótki film Bez tytułu (cięcie) (1976) to zapis dekon- the deconstruction of the film medium, which was similar to other art- strukcji medium filmowego, zbliżony do dociekań artystów z tamtego ists’ experiments at the time. The eponymous “cut” is actually an artistic czasu. Tytułowe „cięcie” jest de facto zabiegiem artystycznym skierowa- operation directed against the narrative and illusory character of tradi- nym przeciwko narracji i iluzyjności tradycyjnego przekazu filmowego, tional film, questioning the institution of cinematography and the role of kwestionującym instytucję kinematografii oraz przedstawieniową rolę fil- film as a medium for presentation. Chance becomes the key moment in mu. Przypadek pozostaje kluczowym momentem tworzenia mechanizmu creating the mechanism of the work. The way the artist saw it, a simple pracy. Dla artysty prosty gest mógł funkcjonować jako krytyka systemu gesture