The position and goals of the Islamic resistance from the perspective of commentators; Emphasizing the verses of jihad
Received: 2020-02-10 Accepted: 2020-06-15 Mohammad sadegh yousefi moqaddam *1
The purpose of this study is to explain the position and goals of Islamic resistance from the perspective of commentators to clarify the holistic view of Islam on the subject of resistance. This research has been done using descriptive-analytical method. According to the obtained results, the set of goals of Islamic resistance in the Holy Quran (establishment of Islamic government; defense of established Islamic system; deterrence of the enemy from military, political and economic actions against the Islamic Ummah; defense of the oppressed; security and religious freedom and social justice) are not only interconnected and they form a truth, but some goals (such as the establishment of the Islamic system) also have a prior and
Vol 23, No. 91, Atumn 2020 23, No. Vol instrumental aspect over others. Therefore, the Resistance Front must
strive to achieve all goals at the same time in order to be safe from extremism. In addition, the incompatibility of the views and actions of the Takfiri movements with the teachings of the Qur'an and the truth of Islam based on the above-mentioned view can be clearly proven.
Keywords: Holy Quran, Jihad, Islamic Resistance, Resistance Front, Takfiri movements.
* Associate Professor, Islamic Sciences and Culture Academy, ([email protected]).
(DOI): 10.22081/psq.2019.67718 جا یگاه و اهداف مقاومت اسالم ی یدگاهاز د مفسران؛ با تاکید بر آیات جهاد
تاریخ دریافت: 12/22/89 تاریخ تأیید: 12 /3/ 88 محمدصادق یوسفی مقدم *
هدف پژوهش حاضر، تب یین جا یگاه و اهداف مقاومت اسالم ی از نگاه مفسران است تا نگاه هم یانهگرا ی یاسالم به موضوع مقاومت روشن گردد. ا ینن پنژوهش بنا اسندفاده از رو توصیفی- یلیتحل انجام گرفده است. بنابر ندایج به دست آمده، مجموعنه ی اهنداف مقاومنت
یاسالم در قرآن کر یم رار)اسدق حکومت اسالمی؛ دفاع از نظام اسالم ی مسدقر؛ بازدارندگ ی جا یگاه دشمن از اقدامات نظامی، یاسیس یو اقدصاد علیه امت اسالمی؛ دفاع از مسدضعفان؛ تامین امنیت یو آزاد ینید و عدالت اجدماع نهی ( تنها به هم یوسدهپ انند و ین حق یقنت را شنک یقنت یم دهند، یبلکه برخ اهداف )مانند اسدقرار ن ظام یاسالم ( نسبت به برخن ی د یگنر، جنبنه ی ی جنبنه یگنر، د ی یمقدم یو ابزار دارند. لذا جبهه ی مقاومت باید هم یزمان برا تحقق همه ی اهداف تنال و اهداف مقاومت اسالم ی
کند تا از افراط و تفریط مصون بماند. مضاف بر این، یدگاهبراساس د یادشنده بنه وضنو یم توان یناسازگار یدگاهد ها و اقدامات جر یان های یریتکف را با آموزهها ی یقتقرآن و حق از د یدگاه اسالم اثبات کرد.
مفسران؛
با
هکلیدواژ ها: قرآن کریم، جهاد، مقاومت اسالمی، جبههی مقاومت، جر یانهای تکفیری. تاک ید
بر آ یات
جهاد
* یار،دانش پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسالمی، قم ، ایران )[email protected](. 95
مقدمه بی تردید شکل گیری جبهه ی مقاومتت بته صتورت هتدف منتد و بتا باورهتا و ارز هتای انگیتت هبختت ، مردمتتی و پتتی برنتتده در منهقتته ی غتترآ آستتیا و فراتتتر از آن، یکتتی از فراتتتر از آن، ی غتترآ آستتیا و برنتتده در منهقتته دست آوردهای ارزشمند انقالآ اسالمی است؛ دستت آوردی کته بتا توستوه و تقویتت آن می توان از کیان و جغرافیای جهان اسالم دفاع کرد و دشمنان امتت استالمی را وادار بته تسلیم نمود. تقویت جبههی مقاومتت نیازمنتد تقویتت »فرهنتگ مقاومتت « در مقابتل » فرهنتگ فرهنتگ » مقابتل استکبار« و نظام سلهه است. روشن است که تقویت فرهنگ جبهته ی مقاومتت از مستیر تقویت باورها و ارز های مشترک مسلمانان و حامیان مقاومت و پتی گیتری از افتتادن آنان در دام جریان های بهظاهر اسالم خواهی تحقق پیدا میکنتد کته در بتامن ماریتان سیاستهای استوماری و تفرقه افکنانه ی جبهه استکبار وجود دارد. برایناساس تقویت باور جاموهی اسالمی در جهت اهداف قرآنی مقاومتت و مفتاهیم ستوادت بخت آن )استتقرار حاکمیت الهی، دفاع از مبقات محروم و مستضوف جاموه، تامین امنیت و عدالت اجتماعی سال ب
یست و آزادی و ...( در توسوه و تومیق فرهنگ مقاومت و تضویف فرهنگی جبههی نظام سلهه
و جریانهای تکفیری بسیار موثر است. امت اسالمی باتوجه به شرایط عصر حاضر بهدلیل حضور اشغالگرانه ی ن ظ ا م س ت ل ه ه د ر ب ت ال د ا س ت ال م ی ، ب ت ی ا ز ه ت ر ز م ت ا ن د ی گ ت ر ی ن ی ا ز م ن ت د همگرایی براساس باورها و ارز های مقاومت اسالمی هستند. شماره نود و و سوم/ مقاله حاضر با رو توصیفی-تحلیلی در پی تبیین جایگاه و اهداف مقاومت اسالمی یکم
پا / از نگاه مفسران و تبیین نگاه هم گرایانهی استالمی بته موضتوع مقاومتت و جلتوگیری از ییز افتادن در دام جریانهای منحرف مدعی استالم ختواهی استت تتا بتا نشتان دادن اهتداف 9955 مشترک بیانشده در قرآن کریم، مسل مانان بهصورت متحد در جبهه ی مقاومت، هم چتون چتون سدی محکم، در برابر اقدامات نظامی و سیاسی و اقتصادی دشمن ایستادگی کنند.
مفهوم1. شناسی مقاومت مقاومت از «قامَ» به مونای استواری و استقامت ابن) منظتور، 2424ق، ،21ج 488ص. و بستتانی، و 488ص. ،21ج 2891م، 1ص. (23 آمده استت . هبتاآ مفاعلت ی آن )یونتی مقاومتت( بته مونتای پایتداری و ایستادگی جموی انسانها با یک دیگر در راه حق است که در قرآن کریم بهکار نرفته است. مقاومت بهمونای اصهالحی آن، از امر به صبر )آلعمران، 122(، امر به استقامت )شورا، 21 و 06 هود، 221( و امر به ثبات قدم )بقره، 112؛ آلعمران، 241 و انفال، 22و 41( بهدست میآید.
استتتقامت» « بتتهمونتتای پایتتداری انستتان و متتالزم راه راستتت و حتتق بتتودن، استتت. )راغب اصفهانی، 2421 (282ق، ص. . مفسران ذیل آیته ی » فَاسْتتَقممْ کمتا أُممترتتَ وَ مَتنت تتاآَ تتاآَ مَتنت وَ أُممترتتَ کمتا فَاسْتتَقممْ » مَوَک« (221)هود، ، استقامت را به: ملب قیام، ثبات، دوام استمرار قیام انستان بتر ایمتان و امتثال امر خدا )ابوحیتان، 2412ق، ج2، ص. 112( و حرکت بدون انحتراف در جهتت مستتقیم )قرمبی، 2324، ج22، ص. 221( با تمام توان و استوداد تفسیر کردهاند. ثبات در مقابل زوال )راغب اصفهانی، 2421 (212ق، ص. بته مونتای: دوام، استتقرار، عتدم تفتتر ق )مریحتت ، ج2311 ، ،1 ص. (281 ، ایستتتادگی )هاشتتمی شتتاهرودی، ج2412 1ق، (298، ص. است. این مونا در قرآن، در اشاره به استواری و پایداری مومنان به »کتار رفتته و کنایته از »کتار رفتته و تشایع و تقویت دل هاست« )تقی ج2392زاده اکبری، 1، (189، ص. . این واژه رابههی مونتایی . این واژه رابهه ن دیکی با استقامت دارد )میرحسینی، 2398 (184، ص. . هرچند برختی ثبتات را ویتژه ی امتور امتور ی را ویتژه مادی، و استقامت را مربوط به امور مونوی دانسته اند ج2324)قرمبی، ، ،4 ،9ج ص. (142 ، ولی
در آیات قرآن، از جمله در آیهی 41 »انفال: یا أَیهَا الَّذمینَ آمَنُوا إِذا لَقمیتُمْ فِئَة ً فَتاثتبتتُوا « بته جا یگاه ثبات قدم امر شده است ج2429)قاسمی، ،1ق، ص. (324 . در آیته ی 112 ستوره ی مبارکته ی رَبَّنا»بقره: أَفترِغت عَلَینا صَبْراً وَ ثَبِّتْ أَقتدامَنا وَ انتصترتنا عَلَ التقَوْمِ التکافمرِین « مومنان از ختدای متوال درخواست صبر، ثبتات قتدم و پیتروزی متی کن نتد. در آیته ی 1 ستوره ی مبارکته ی محمد »نی یا أَیهَا الَّذمینَ آمَنُوا إِنت تَنتصترُوا اللَّهَ ینتصترتکمْ وَ یثَبِّتْ أَقتدامَکمْ « چنتین بیتان و اهداف مقاومت اسالم ی
میشود که ثبات قدم، پادا یاری دین خداست. این موانی بر اعم از ثبات مادی و مونوی
داللت دارند. مقارنت مفاهیم سه گانهی »صبر، ثبات قدم و پیروزی« نشانهی پیوند و ترت ب از د یدگاه آنهاست ج2429)بیضاوی، ق، ،2 ص. (211 . َ د
جهاد» « از ریشهی »جهد « بدهمعندای خدی و ج جهد ج ش ادت اخد )راغتب اصتفهانی، مفسران؛
با
2421 (129ق، ص. . مراد از مجاه ه نیز عبارت اخ از بهشاربردن تمام تالش در برابدر دادم تاک ید
همان() . گاهو مفسر ان، جاژهی جهاد» « را به معنای مقاجم تفسیر شرده ان . چنانشه جصاص بر آ
د َّ َّ یات )5041 ق( جهداد را در ییدهی 594 خد ره ی مبارشده »ی بقدره َ ج قداتُ ا فدو َ خدبی الُ ده الددیی َ َ ل ل َ ل ل ل ل د َ َ د و و َ و د و َ جهاد ل یقاتُ ن کم« ج در ییهی 05 خ ره ی مبارشه »ی ت به ج ل جاهد جا ل بدَم لال کم ج أنف لس دکم ل فدو خ لدبی َّ َ ول الُه« به مقاجم تفسیر شرده اخ )ج ،4 ص. (322 . زحیُو )5051ق( در تفسیر عبارت »َ ج ث ِّبد ث َ و أق َامنا« مو »ن یس ما را بر جهاد، نیرجمن فرما! ج هنگام مقاجم ، ما را م زلدز نکد « )ج ،1 ،1 ص. (411 . حقو )بیتا( نیز مو »ن یس مجاه ه )جهداد( در لتد ، همدان م ار بده ج )جندو ج مقاجم ( اخ )ج ص.1 (122، . 09
شُمهی »مقاجم « جانشی ج یا دخ شم همنشی جاژهی جهاد» « اخ . ای همنشینو را َ د از معنای جاژه ی جهاد در ییهی 15 خ ره ی مبارشه ی فرقدان مدو تد ان فهدم شدرد دال» ف ت لطد ل ت و َ َ و د و ال لکاف لری ج ل جاه ه م ل ب ل ه ل جهدادا ل شبیدرا از«. خ اجند پیدامبر مدوخ اهد در برابدر خ اخد هی شافران ثبات داا ه باا ج از خ د نرمو نشان ن ه )ابن عاشور، بتی تتا، ج ،28 ص. 11 و مبرستی، مبرستی، و 11 2421ق/ جم2881 1، (323، ص. . جهاد در ای ییه، مفه مو جز مقاجم را القا نمدوشند . همدی ییه دلی بر ای اخ شه مقاجم تنها در عرصدهی ق دا ، جهداد نامید ه نمدواد د، بُکده بدر مقاجم در عرصه ی فرهنو نیز مو ت ان جاژهی جهاد را اطالق شرد. هم چنی ییهی یاداد ه چنی ییه برتری دلی بر مهمترب دن جهداد ج مقاجمد فرهنگدو بدرای حد ادبهات گمدراهشنند گان ج دامنان دی اخ ص.) همان؛ (122 ؛ زیرا ین را ن شبیر»عن ان جهاد « تعبیر شرده اخ . در دالل ییه بر مقاجم فرهنگو ج در گسد رهای جخدی تدر، بدر جهداد ج مقاجمد تمد نو، فرقو نموشن شه ضمیر )به( به » قدرین« برگدردد یدا بده مفهد م ال» «تطد ؛ زیدرا منبد اصدُو مقاجم فرهنگو ج تم نو یم زههای قرین شریم اخ . ازای رج برخو بر اید بداجر هسد ن شده
سال ب جهاد بهمعنای نهای تالش برای دی ج در راه خ ا معنای جخیعو دارد شه مقاجم ج جنو با یست دام ااخهای از ین م س ب موا د؛ ای دج قسم معنا را موتد ان ضدم عنداجی »جهداد » اب ایو« ج دفاعو»جهاد « از یکدیگر تفکیک شرد. از ای منظدر، رابطدهی جهداد ج مقاجمد رابطهی عام ج خاص اخ )شفیوی نیا، 2431 (39ق، ص. . براخاس ینچه بیان ا ، از منظر قرین
شماره نود و و سوم/ شددریم مقاجمدد بدده »معنددای اخدد قام ، ثبددات قدد م ج جهدداد در برابددر فشددارها، ت مدد دردهددا،
یکم مصیب ها ج دامنوها ج خ دداری از ذل ج تسُیمناپییری اخ « 31)همان، صص. - (32 . پا / پا ییز
2. جا گاهی مقاومت 9955
2.1. رکن نید آیهخداوند در ی شریفهی 81 سوره ی مبارکهی نساء، مااهدان را با وعدهی پادا ب رگ جهادگران و مقاومت کنندگان، بر خانه نشینها برتری داده است: وَ» فَضَّلَ اللَّهت التمتااهمتدمینَ التمتااهمتدمینَ اللَّهت فَضَّلَ وَ» عَلَ التقاعمدمینَ أَجْراً عَظمیماً «. مفسران ج2429)قاستمی، 3ق، 192، ص. و شتوکان ، 2424 جق، ،3 ،3 جق، 2424 و شتوکان ، 192، ص. 3ق، ج2429)قاستمی، ص. (112 ذیل آیهی یادشده با استناد به حدیثی از پیامبر از جهاد بهعنوان رکتن دیتن یاد کردهاند. جصاص )2421 »ق( ذیل حتدی جاهتدوا المشترکین بتأموالکم و أنفستکم و و أنفستکم و بتأموالکم المشترکین جاهتدوا »ق( ذیل حتدی ألسنتکم« با بیان وجوآ جهاد با مال و جان و زبان مینویسد: 06 پیددامبر جهدداد را بددا اخدد فاده از تمددام ابددزار ممکدد جاجدد شددرده ج پددو از ایمددان بدده خدد ا ج
رخ ، جاجبو م ش تر ج خزاجارتر از جهاد نیس . با جهاد اخ شه اخالم پیرجز ج فرائض ادا مو ا د. چنانشه ترک جهاد، خب پیرجزی دام ج ناب دی اخالم مو گردد. )ج ،0 ص. 450( 2.2. محبوبتر نی عمل اصحاآ رسول خدا همواره در پی محبوآترین اعمال ن د خدا بودند. آنان »با خود می » گفتند: ای کا دوست داشتنیترین عمل ن د خدا را میدانستیم تا به آن عمل میکردیم« )ابن عاشور، بی 19تتا، ج (214، ص. . خداوند متوال در پاسخ به درخواست آنان آیهی 4 ستوره ی مبارکهی صف را نازل کرد و جهاد و مقاومت در راه خدا را محبتوآ تترین عمتل مورفتی إِنَّ»نمود: اللَّهَ یحمبُّ الَّذمینَ یقاتملُونَ سَبِیلمهم فمی صَفًّا کأَنَّهتمْ بتنتیتان مَرتصتتوص «. بته گفتته ی ابنعاشور خدای سبحان با ن ول این آیه، مسلمانان را به محبوآترین عمتل کته عبتارت است از مقاومت در برابر دشمن با صفوف منظم و به همپیوسته، هدایت کرده است )همان(. 2.2. تفضل و رحمت یاله
خداوند در آیهی 112 سوره ی مبارکهی بقره، پس از بیان شکست جالوت به دستت داود و جا یگاه اینکه اگر گروهی در برابر متااوز دفاع و مقاومت نکنند، فساد جهان گیر می شود، مقاومت در برابر فساد و مفسدان را "تفضل و رحمت خدا" بر جهانیان دانسته و فرموده استت: وَ» وَ» لکنَّ اللَّهَ ذُو فَضتلٍ عَلَ التوالَممین مراغی «. )بیتا( با استناد به جملهی »وَ لکنَّ اللَّهَ ذُو فَضتتلٍ عَلَ التوالَممینَ« »نوشته است: از فضل و رحمت خدا است که جنگ با سرکشانِ مفسد را به و اهداف مقاومت اسالم ی مصلحان اجازه فرمود و اهل حق را همآورد اهل بامل قرار داد« )ج 1 (112، ص. . از د 2.2. ما هی ی یح ات یدگاه حیات واقوی از منظر قرآن کریم، حیاتی است که با جهاد و مقاومت همراه باشد. برختی از مفسران؛
مفسران ذیل آیهی »یا أَیهَا الَّذمینَ آمَنُوا اسْتَاِیبتوا لملَّهم وَ لملرَّستولِ إِذا دَعتاکمْ لممتا یحْیتیکم « با
(14)انفال، که خداوند از مومنان میخواهد به دعوت پیامبر برای زندگی واقوتی پاستخ تاک ید
مثبت دهند، یکی از موانی حیات را در این آیه، جهاد و مقاومت در برابر دشمن دانستهانتد بر آ یات که سبب ع ت و قوّت مسلمان و خواری دشمنان میشود ج2429)قاسمی، 1ق، (111، ص. . جهاد
2. اهداف مقاومت 2.1. استقرار نظام یاسالم از مهم ترین اهداف مقاومت و جهاد در راه خدا، امتستازی و بتر پتایی حکومتت استالمی است. چنانکه مفسران، حاکمیت دین را در آیهی وَ» قاتملُوهتمْ حَتَّ ال تَکونَ فِتْنَ ٌ وَ یکونَ 09
الدِّینُ کلُّهت لملَّه « (38)انفال، به مواردی هم »چون: استقرار شریوت اسالم« )منهاوی، بی تتا، ج ،2 ،2 تتا، ج )منهاوی، بی ص. (421 ، »استقرار اماعت خدا و شرع« )ابن عهیه اندلسی، 2411ق، ج ،2 ص. (124 ، »استتقرار » ماعت و عبادت خدا« ج2421)مظهری، ق، ،2 ص. (124 ، »انقیاد و تسلیم مداوم بترای ختدا « 2421)جصاص، ق، 2ج (311، ص. ، اسالم»استقرار « و اهلل»اعتالی کلمه « )ابتن 2428کثیتر، ق، ،4ج ص. (12 و »پیروزی و برتتری دیتن ختدا بتر ادیتان « ) ابتن ج2428کثیتر، 2ق، 399، ص. و منهاوی، بی تا، ج ،2 ص. (421 تفسیر کردهاند. بنابراین، هدف اصلی مقاومت، نابودی شرک و کفر و حاکم کردن قانون خدا و شریوت کردن قانون خدا اسالم در جاموهی اسالمی و خارجنمودن مردم از بردگی غیر خداست. ازاینرو سید قهتب )2421 ق( براینباور است که هدف یادشده ج با تاسیس نظام و حکومت اسالمی محقتق نمیشود )ج ،3 ص. (2111 . وی در ذیل آیهی 283 بقره می نویسد: اسالم حق دارد متردم را از پرست غیرخدا خارج و به پرست خدای یگانه درآورد تا ربوبیت )قانونگذاری( ختدا را اعالن و مردم را آزاد نماید؛ چراکه عبادت خدا ج با تشکیل نظام اسالمی صتورت واقوتی سال ب پیدا نمیکند )همان، ص. (2443 . یست
2.2. دفاع از نظام اسالمی مستقر از قرآن کریم استفاده میشود که حفظ جاموهی اسالمی از انحراف، تکلیفی جموی و الهی است و مسلمانان در قبال آن در پیشگاه خداوند مسئول اند. آیته 221 ستوره ی مبارکته ی
شماره نود و و سوم/ مائده بر چنین هدفی آشکارا داللت متی کنتد )مبامبتایی، ج2421 ق، ،2 221صتص. - (224 . در یکم
پا / آیهی »یا أَیهَا الَّذینَ آمَنُوا عَلَیکمْ أَنتفُسَکمْ ال یضُرُّکمْ مَنت ضَلَّ إِذَا اهْتَدَیتُمْ إِلَ اللَّهم مَرتجِوتکمْ ییز
جَمیواً فَینَبِّئُکمْ بِما کنتتُمْ تَوْمَلُونَ« مخامب خهاآِ "کُمْ" عَلَیکمْ»در أَنتفُسَکمْ« جموی است 9955 و نشانه ی اجتماعی بودن وظیفه می باشد و به ایتن موناستت کته مومنتان بایتد در ایمتان خودشان مقاومت کرده و از آنچه مربوط به جاموهی مومنان است، مراقبت کنند. آنان بتا مقاومت خود از آسیب های گمراه کنندهی دشمن، که درصدد زیان و آسیبرساندن به آنان است، مصونیت می الیضُرُّکمْ»یابند: مَنت ضَلَّ إِذَا اهْتَدَیتُمْ «. این آیه در پایتان بتا جملته ی » إِلَ اللَّهم رتجِوتکمْمَ جَممیواً، فَینَبِّئُکمْ بِما کنتتتُمْ «تَوْمَلُتونَ بترای حستن اناتام وظتایف، بته جاموهی اسالمی هشدار میدهد که بدانند به ن د خدا برمیگردند و اگتر در وظتایف ختود کوتاهی کنند، به اعمالشان رسیدگی دقیق میشود. برخی از مفسران با بیان اینکه مراقبت 06 و دفاع از نظام اسالمی پس از استقرار آن الزم است، مینویسند:
هنگامو شه ام ، نظام )اخالمو( را در زمی مس قر شرد، بای تمام بشر را )به اخدالم( دعد ت ج برای ه ای مردم چارهان یشو شن . بای بدرای برپداشدردن عد ال ، جامعده را رهبدری شند تدا از )بازگش ینها به( گمراهو ج جاهُی و شه از ین خدارج اد هاند ، جُد گیری شند )خدی قطد ، 5055 5ق، ج ، ص. 995 .( 2.2. بازدارندگی یکی از اهداف مهم مقاومت، بازدارندگی است. بازدارندگی به مونای ماموعته ای از تتدابیر ای از تتدابیر مونای ماموعته است که هدف آن، اقناع دشمن نسبت به این امر است که اگر بخواهد وارد جنتگ، اقتدام اقتصادی یا سیاسی علیه نظام اسالمی شوند، ضرر خواهند کرد و دریابند که خسارت ایتن کار از سود احتمالی آن برای دشمن بی تر است )لهیفی پاکده، بی تا، ص. (34 . قترآن کتریم . واژگان "دفاع" و "اعتداء به مثل" را برای بازگوکردن مقاومت با هدف بازدارندگی بهکتار برده است. َ َ َ و َ و د َّ َّ َ َ و َ د و َ و َ َ َ َ و و براخاس ییهی » ج ل ال دف الُ ل ه الن اس بعضه م ببع ض لفس ل ت اْلر ض« (112)بقتره، دفدا جا ل َّ َ َ و َّ َ د َ د ِّ و یگاه َ و د َ َ و و َ و َ برای پاشو زمی از فساد ج براخاس ییهی » ج ل ال دفد الُ ل ده الن داس بعضده م ل بدبع ض لهد م ل َ د َ َ َ َ َ َ د و د َ و د َّ ص لام ج ل بی ج صُ ات ج م لساج ییشر ل فیهدا اخد م الُ ل ده لشثیدرا« (42)حت،، دفدا بدرای ت فدز از عب دی خ ا ج مراشز عبادی اخ . برخو دفا را امری غریزی دانس ه ان شده بده جخدیُه ی ین ی جخدیُه بده شده ان تجاجز دف مو ا د تا زمی را تباهو فرا نگیرد. برای اخاس ه ف دفا بدهمعندای مقاجمد در و اهداف مقاومت اسالم ی
برابر دام ، بازدارن گو اخ . برخو از مفسران مراد از دفدا در اید ییده را جهداد بدرای دفد
فساد، بازدارن گو ج خشکان ن ریشه ج خرچشمه ی فساد دانس هان )ابن ابتی ج2428حتاتم، ق، ،1 از د یدگاه ص. (492 ج برخو دیگر مع ق ن دفا بعضو از مردم از بعضو، مفس را از فکر فساد )جندو ج
تجاجز( بازمودارد )ابن عاشور، بی تا، ج ص.1 (492، . با ای بیان، دفا با ه ف پیتگیری از فسداد مفسران؛
با
فواالرض (112)بقره، ، حفز اماش مق س از تیری ج نجات خرزمی های اخالمو از دخد تاک ید
دام (42)ح،، اخ . بر آ یات مقابله به مثل نی یکی از راههای بسیار موثر در بازدارندگی از تااوز و جنایتت استت. جهاد
ازاینرو قرآن کریم در آیهی 284 ورهس ی مبارکهی بقره به مقابله به مثل فرمتان داده و اعْتَدى»فرموده است: فَمَنِ عَلَیکمْ فَاعْتَدتوا عَلَیتهم بِممثتتلِ مَتا اعْتَتدى عَلَتیکم «. بستیاری از «. عَلَتیکم مفسران از جمله: بیضاوی ج2429) 2ق، (219، ص. ذیل همین آیه، ابو حیان اندلسی 2412) ق، 1ج 148، صص. - (112 و ابنکثیر ج2428) ق، ص.2 (382، به عمومیت مقابلته بته مثتل در هتر شرایط و موردی اذعان کردهاند. برخی نی مانند زحیلی با بیان ثبات و دائمیبودن مقابله به 09
مثل، آن را به شرایهی مانند تقوی، فضیلت، حقوق شهروندی و انسانی مقید دانسته است ج2429)زحیلی، 1ق، (292، ص. . واژهبا دقت د ر ی مثل» « در آیهی 284 سوره ی مبارکهی بقره آشکار میشتود کته در مقابله به مثل - از منظر قرآن - باید از حی ماهیت و اب ار، همسنخ و همگون با تااوز و جنایت باشد تا " مثلبودن" صدق کند. ازاینرو برخی مفسران در تفستیر جملته ی »فَمَتنِ » اعْتَدى نوشته. . .« ان »د: نبرد با دشمن جسورانه و بدون کوتاهی باید باشد. کستی کته در جنگ گلولههای آتشین، توپ و گاز سمی بهکار می برد، با همان اب ارها باید با وی مقابله به مثل کرد« )مراغی، بی 1تا، ج (83، ص. . بنابراین در جمعبندی باید گفت که بازدارندگی دشمن، یتک قتانون عمتومی و ابتدی است. قرآن کریم برای بازدارندگی از عناوینی مانند دفاع و مقابله به مثتل استتفاده کترده است. هدف مهم بازدارندگی نی پی گیری از فساد فی االرض و پاسداشت محرمات الهی است. مقابله به مثل باید با تااوز متناسب و همگون باشد.
سال ب 2.2. دفاع از مستضعفان یست کاربرد مشتقات واژهی استضواف» « به مونای ناتوانیافتن )راغب اصفهانی، 2421 (122ق، ص. یا ناتوانشمردن ج2311)مریحی، ، ،1 ص. 94 ( در قرآن کریم زیاد و فراوان است. آیتات 11، 81 و 89 سوره ی مبارکهی نساء به موضوع مقاومت برای دفاع از مستضوفان متی پتردازد.
شماره نود و و سوم/ آیهی 11 این سوره، مسلمانان را بهدلیل ترک قتال و مقاومت در راه ختدا بترای دفتاع از
یکم مستضوفان توبیخ کرده و فرموده است: پا / پا ییز ًوَ ما ًًِوًَالرِّجالًِمِنًَالْمُسْتَضْعَفِینًَوًَاللَّهًِسَبِیلًِفِیًتُقاتِلُونًَالًلَکمًْ ًالْوِلْةاانًًِوًَالنِّسةا ًًِوًَالرِّجالًِمِنًَالْمُسْتَضْعَفِینًَوًَاللَّهًِسَبِیلًِفِیًتُقاتِلُونًَالًلَکمًْ 9955
ًِهذِهًِمِنًْأَخْرِجْناًرَبَّناًیقُولُونًَالَّذِینَ ًًمِةنًًْلَناًاجْعَلًْوًَأَهْلُهاًالظَّالِمًِالْقَرْی ًوًَوَلِیةاًًلَةاُْْ ًًمِةنًًْلَناًاجْعَلًْوًَأَهْلُهاًالظَّالِمًِالْقَرْی ًِهذِهًِمِنًْأَخْرِجْناًرَبَّناًیقُولُونًَالَّذِینَ ًمِنًْلَناًاجْعَلْ َْصِیراًلَاُْْ ً؛ براى شما چه سودى دارد که در راه خدا و در راه مردان و زنان زنان و مردان راه و کودکان که ناتوان شمرده شده و مورد ستم کفرپیشتگان قترار گرفتته انتد، نمت جنگیتد! نمت انتد، گرفتته قترار کفرپیشتگان ستم مورد و شده شمرده ناتوان همانان که م :گویند پروردگارا، ما را از این شهرى که مردم ستم گرند بیرون بر و از جانب جانب خودت براى ما سرپرست بگمار و از ن د خوی براى ما یاورى مقرر دار. از منظر این آیه، مراد از مستضوف، مردان و زنان و کودکانی هستند که گرفتار دژخیم و سرزمین کفر شدهاند و برای ناتات ختود از پرورد گتار استتمداد کترده و رهبتری الهتی می ملبند و دستیابی به پیروزی را از جانب پروردگتار ختود ملتب متی کننتد. فختر رازی 00 )2412 ق( براساس آیه ی یاد شده، جهاد )رهاییبخ ( را واجب دانسته است و موتقد است
در شرایهی که زنان، مردان و کودکان زیر ستم به نهایتت نتاتوانی رستیده باشتند، هتی عذری در ترک آن جهاد پذیرفتهشده نیست. )ج 22 (242، ص. . برخی از مفسران بر این باور هستند که آیهی فوق بر وجوآ جهاد برای نااتدادن مسلمان از دست کفار داللت دارد و بر ترک آن توبیخ کرده است ج2429)قاسمی، 3ق، (114، ص. . در آیات 81 و 89 همین سوره ی مبارکه نی از دو گروه مستضوف یاد شده است: اول؛ گروهی که ادعای استضواف کرده و آیه حال و مقالشان با فرشتگان را در هنگام جانکندن گ ار کرده و آنان را با فرض توانایی هارت از بالد کفتر بته بتالد استالمی توبیخ نموده است: ًُتَوَفَّاهُمًُالَّذِینًَإِنَّ ًفِةیًًمُسْتَضْةعَفِینًًَکنَّاًقالُواًکنْتُمًْفِیمًَقالُواًْْفُسِهِمْأًَظالِمِیًالْمَالئِک ًُتَوَفَّاهُمًُالَّذِینًَإِنَّ ًاللَّهًِأَرْضًُتَکنًْلَمًْأًَقالُواًالْأَرْضِ ًفِیهاًفَتُهاجِرُواًواسِعَ َتًْوًَجَهَنَّمًُمَأْواهُمًْفَأُولئِ ًسا َتًْوًَجَهَنَّمًُمَأْواهُمًْفَأُولئِ ًفِیهاًفَتُهاجِرُواًواسِعَ ًاللَّهًِأَرْضًُتَکنًْلَمًْأًَقالُواًالْأَرْضِ مَصِیرا ؛ کسان که با پشت سر افکندن موارف اله و احکام دین بر خود ستتم کترده انتد، کترده ستتم
هنگام که فرشتگان جان شان را م گیرند، به آنان م :گویند در چه حال بودید! چرا بته جا یگاه دین اله پاى بند نبودید! م :گویند ما در این سرزمین تحت سیهره ی کفر و شرک ناتوان شمرده شده بودیم. فرشتگان م :گویند مگر زمین خدا گستترده نبتود کته در آن هاترت هاترت کنید و به سرزمین بروید که بتوانید دین خود را نگه دارید! ازاینرو آنان جایگاه شان دوزخ دوزخ شان جایگاه آنان است و آن بد بازگشتگاه است. و اهداف مقاومت اسالم ی
دوم؛ گروهی از مستضوفان هستند که عذرشان بر عدم امکان هارت از سر زمین کفر،
مقبول است. در آیهی 89 این گروه استثنا شدهاند و حساآ آنان از گروه اول جدا گردیتده از د یدگاه است. قرآن کریم در شرح حال آنان میفرماید: مفسران؛ ًِوًَالرِّجالًِمِنًَالْمُسْتَضْعَفِینًَإِلَّا ًًیسْةتَِِیعُونًًَالًالْوِلْاانًِوًَالنِّسا ًیهْتَةاُونًًَالًوًَحِیلَة با
؛ مگر آن مردان و زنان و کودکان زبون شمرده شده اى که نم تواننتد بتراى رهتای تاک
سَبِیل ا ید
خود چارهاى بیندیشند و راه براى خروج از تحت سیهره ی کافران نم یابند. بر آ یات گروه دوم همان کسانی هستند کته در آیته ی 11 ستوره ی مبارکته ی نستاء، جهتاد و جهاد
مقاومت را برای رهایی آنان از چنگ کفار ستمگر واجب کرده است. 2.3. تامین امنیت در قرآن کریم از امنیت بهمونای آرام خامر )راغب اصتفهانی، 2421ق، ص. 82( و ضتد تترس )ابنمنظور، 2424 ق، ج23 ، ص. 12( ، با عناوینی همچون: سکینه )توبته، 12(، اممینتان )نحتل، 221( یاد شده است. واژگان متضاد آن نی عبارتاند از:ختوف )نحتل، 221(، رعتب (1)حشتر، ، رهتب 06
(22)انفال، و حذر (28)بقره، . نشان ارزشمندی و اهمیت امنیت آن است که یکتی از صتفات التمتؤتممنُ»خدا، « (13)حشر، یا بخشندهی امنیتت استت )ستید قهتب، ج2421 ق، ،2 ص. (3133 . همچنین خدای متوال در آیات قرآن کریم، خانهی خود را مکتان امتن نامیتده و فرمتوده »است: ًالْبَیتًَجَعَلْنَاًإِذًْوَ ًًوًَلِلنَّاسًِمَثابَ أَمْنةا « (211)بقتره، . یتا در آیته ی 221 ستوره ی مبارکهی نحل، الگوی توسوه و تمدن قرآنی را »شهر برخوردار از امنیت« مورفی کترده و فرموده است: اًاللَّهًُضَرَبَ ًمَثَل ًکاَْتًْقَرْی ًیأْتِیهاًآمِنَ ًبِةأَْْعُمًًِفَکفَةرَتًًْمَکانًٍکلًِّمِنًْرِزْقُهاًمُِْمَئِنَّ ًیأْتِیهاًآمِنَ ًکاَْتًْقَرْی ًمَثَل اًاللَّهًُضَرَبَ یصْةنَعُونًًَکةاُْواًًبِماًالْخَوْفًِوًَالْجُوعًِلِباسًَاللَّهًُفَأَذاقَهَاًاللَّهِ ؛ و خداونتد مثلت زده استت زده مثلت خداونتد ؛ و شهرى که از آسیبها در امان بود و مردما در آن آرام داشتند و روزىا از هر ستو ستو به خوب و فراوان به آن م رسید. ول هاىنومت خدا را ناسپاس کردند و ختدا هتم بته بته هتم ختدا کردند و ناسپاس س اى کارهای که م کردند، فراگیرى گرسنگ و ترس را به آنان .چشانید از این رو یکی از اهداف اساسی مقاومت در نگاه قرآن، تحقتق امنیتت بته عنتوان رکتن
سال ب زندگی است. چنانکه یکی از مصادیق فتنه در آیته ی 283 بقتره، آزار مستلمین )ابوحیتان، یست ج2412 ق، ،1 ص. (141 و ترساندن آنان )مراغی، بی تا، ج ،1 ص. (81 و مختلکردن نظام زندگی است )ابن عاشور، بی تا، ج ،1 ص. (288 . قرآن کریم به امنیت بینالملل اهمیتت داده و در آیته ی 11 ستوره ی مبارکته ی نتور، ی مبارکته ستوره
شماره نود و و سوم/ امنیت را از شاخصههای مهم حکومت جهانی اسالم دانسته و بته آن بشتارت داده استت:
یکم » پا / َامَنُواًْالَّذِینًَاللَّهًُوَعَاَ مِنکمًُ ًً ًلَیبَةاللَنهممًًوًَالْةأَرْضِ...ًًفىًِلَیسْتَخْلِفَنَّهُمًْالصَّلِحَتًِعَمِلُواًْوًَ ییز اًخَوْفِهِمًْبَعْاًِملن أَمْن «. بر اساس آیهی 284 سوره ی مبارکته ی بقتره، مقاومتت بترای رفتع 9955
خوف و تامین امنیت جاموه اسالمی واجب شده است باید»و آنان در برابر دشمن مقاومت دشمن مقاومت در برابر باید»و آنان کنند تا از ستم، تااوز، فتنه و آزاررسانی جلوگیری شده و امنیت و آستای متردم تتامین گردد« )مراغی، بی 1تا، ج (83، ص. . هم چ ن ت ی ن ال ز م ا س ت ت ا ف ت ر ا د ج ا م و ت ه ن س ت ب ت ب ت ه ح ق ت و ق و آزادی های مشروع خود، هراس و بیمی نداشته باشند و هی عاملی نبایتد حقتوق مشتروع آنان را به مخامره انداخته و تهدید کند. آیات یادشده دربارهی ل وم تامین امنیت، امالق دارد و شامل افراد و جاموته، اعتم از مسلمان و غیرمسلمان میشود. اهمیت امنیّت شهروندان نظام اسالمی بهصورت مهلق، به خوبی در کالم امیرمومنان نی مورد توجه بوده است. آن حضرت از این کته متردی از کته متردی 06 لشکر شام، خلخال و دستبند و گردن بند و گوشوارههای زنی مسلمان و غیرمسلمان را بته
غارت برده و آنان وسیلهی دفاعی، ج اشک و التماس نداشتهاند و شامیان با غنایم بستیار بدون آنکه یک نفرشان، زخمی و یا قهرهی خونی از ایشان ریخته شود، فترار کترده انتد، می فرماید: اگر مسلمانی از این واقوه از روی تاسّف بمیرد، مالمت نمیشود و به نظتر متن س اوار است نه،) البالغه، خهبه ی (11 . 2.3. تامین آزادی دینی حریت» « موهبتی الهی است و برترین آزادی برای مستلمان، آزادی در عقیتده، اندیشته و عمل دینی است. قرآن کریم در آیهی » ًٌتَکونًَالًحَتَّىًقاتِلُوهُمًْوَ ًالةالینًًُیکةونًًَوًَفِتْنَ ًٌتَکونًَالًحَتَّىًقاتِلُوهُمًْوَ لِلَّهًکلُّهُ « (38)انفال، یکی از اهداف جهاد و مقاومت را رفع فتنه قرار داده است. از جملته ی وَ» یکونَ الدِّینُ کلُّهت لملَّه « چنین استفاده میشود که آزادی دینی، از اهداف بسیار مهم جهاد و مقاومت در دیدگاه قرآن کریم است؛ ازاینرو برخی از مفسران می نویسند: زجا ف نه هنگامو رخ موده شه شفار ن انن مان اظهار دع ت مردم به خ اجن اد ن .... رفد
ف نه به ین اخ شه هر ایصو ب جن ترس، دی اش را یاکار ج برپا نمای ج اعائر دینو را ب جن جا یگاه ترس، جحش ج ت قیر تکرار شن . برای اخداس یکدو از اهد اف جهداد ج مقاجمد ، تدامی یزادی دینو اخ )زحیُو، 5051ق، ج ،5 صص. 515-514 .( 2.3. عدالت اجتماعی آیات قرآن بیانگر آن است که خداوند، نظام تکوین و نظام تشریع را براساس حق و عدل و اهداف مقاومت اسالم ی
به پا داشته است تا به هر یک از انسانها، متناسب بتا ختوبی و بتدی عمتل شتان جت ای عادالنه داده شود: » ًًوًَبِالْحَقًِّالْأَرْضًَوًَالسَّماواتًِاللَّهًُخَلَقًَوَ ًًٍکةلًًًُّلِتُجْةى ًبِمةاًًَْفْة از د یدگاه
یظْلَمُونًَالًهُمًْوًَکسَبَتْ « (11)جاثیه، .
بهحق و عدل بودن آفرین اقتضا م کند که در ماوراى این عالم، عالم دیگر هست مفسران؛
با
که در آن هر کس ج ای آنچه را که کسب کرده و استتحقاق آن را دارد، دریافتت کنتد تاک ید
)مبامبایی، ج2421 ق، ،29 212صص. - (211 ؛ چراکه جاموهی انستان از قتانون جهتان شتمول بر آ یات الهی برکنار نیست و بدون عدالت به حیات سالم خود ادامه نمیدهد )مکارم شتیرازى، 2314، جهاد ج 22 (321، ص. . از اینرو خداوند به اجرای عدالت سفار کرده و فرموده استت: »إِنًَّاللَّةهًًَ یأْمُرًُبِالْعَاْلِ ...« (82)نحل، یا »... أُمِرْتًُلِأَعْاِل ...« (21)شتوری، . عتدل، برنامته و رستالت و رستالت . عتدل، برنامته اصل پیامبران است: » ًلِیقُومًَالْمِیىانًَوًَالْکتابًَمَعَهُمًُأَْْىَلْناًوًَبِالْبَیناتًِرُسُلَناًأَرْسَلْناًولقاْ بِالْقِسْطًِالنَّاسُ ...« )حدید ، (11 . در قرآن کتریم، عتدل، نشتانه ی حرکتت جاموته در صتراط مستقیم شمرده شده است: »... مُسْتَقِیمًٍصِراطًًٍعَلىًهُوًَوًَبِالْعَاْلًِیأْمُرًُمَنًْوَ « ) ،نحتل (12 . 05
همچنین از مومنان خواسته شده است که عدالت را اقامه کنند: »یاًأَیهَاًالَّذِینًَآمَنُواًکوُْواً قَوَّامِینًَبِالْقِسْط...« (234)نساء، . این مهلب بدان دلیل است که عدالت، زمینهساز بالندگی و شکوفایی استوداد علیهاست. امام میفرمایند: بالودل تتضاعف البرکات ، النوری) مبرسی، مبرسی، النوری) 2429ق/ ج2899 22م، ، .ص (312 . با توجه به این که آسیبها، جرایم اجتمتاعی و فاصتله ی مبقتاتی از عال یت م نارستایی یت اقتصادی، سیاسی و سازمانی است )مصلی نژاد ، 2394 ، صتص. 143- (144 و در توسوه ی بحران و در توسوه نق اساسی دارد )درخشان، 2391، (32.ص ، راهبرد قرآن کریم بترای مقاومتت و مبتارزه بتا بحرانهای یادشده اف ون بر مبارزه با فساد، تاکید بر اجرای عدالت است؛ زیترا عتدالت در عتدالت حفظ ، گستر و توزیع ثروت 2399)جهانیان، ، ص. (319 سبب می شود تا مردم به حق ختود شود تا مردم به از ثروت ها و درآمدهای جاموه دست یافته 2382)میرمو ی، ، ص. (219 و بینیتاز شتوند. امتام صادق در این رابهه می فرمایند: »انًالناسًیستغنونًاذاًعالًبینهم« )کتافی ، 2418ق، 3ج ، ص. (129 .
سال ب براساس همین مبنا، مقام موظم رهبری از یکستو مبتارزه بتا مفاستد اقتصتادی را از یست مولفه های اقتصاد مقاومتی، )خامنه (2381/21/12ای، ، کار ودرست قو ی (2382/22/21)همو، و شاخص دولت اسالمی دانستهاند و)هم ، (2381/22/22 و از سوی عدالتدیگر را شاخص مهتم شاخص اقتصاد مقاومتی (2383/22/22)همو، دانستهاند و موتقدند که پیشرفت اقتصادی بدون اجرای
شماره نود و و سوم/ فراگیر عدالت اجتماعی صحیح نیست. (2381/22/22)همتو، . ایشتان در بیانیته ی گتام دوم، یکم
پا / سنگینی کفهی عدالت در تقسیم امکانات عمومی کشتور را مهالبته کترده و فرمتوده انتد: ییز »عدالت در صدر هدف اوّلیّههای ی همه ی بوثت های الهی است و در جمهتوری استالمی 9955 نی دارای همان شأن و جایگاه است« (2381/22/11)همو، . موظمله در ایتن بیانیته، مهتارت اقتصادی را شرط مشروعیّت همه ی مقامات حکومت جمهوری اسالمی ناد ست ه و خواهتان ه تال همه جانبته ی نظتام جمهتوری استالم ی در راه استتقرار عتدالت شتده و فرمودنتد: »دستگاهی کارآمد با نگاهی تی بین و رفتاری قامع در قوای سه گانه حضتور دائتم داشتته باشد و بهمونای واقوی با فساد مبارزه کند« (همان) . ازاینرو هر چند کشورهای توسوه یافته، مبارزه با فساد را در اولویت برنامته هتای ختود ختود هتای برنامته اولویت قرار دادهاند )بهرامی و دیگران، ،2382 صتص. 113- (114 ، در اقتصتاد مقتاومتی رو صتحیح رو مقتاومتی اقتصتاد ، در 66 اف ون بر تامین امنیتم فضای کسب وکار برای کارفرمایتان، متدیران و فوتاالن اقتصتادی، اقتصتادی، فوتاالن و متدیران کارفرمایتان، برای وکار کسب فضای امنیتم اف ون بر تامین
مبارزه با فساد و اجرای عدالت دو راهبرد مهم الگوی تولید و مصرف است. آیات قرآن نی قرآن است. آیات مصرف و تولید الگوی مهم دو راهبرد عدالت فساد و اجرای بیان گر آن است که مشکالت و هاینارسایی اقتصادى، از کمبود و یا نبتود متواد اولیته و و اولیته و یا نبتود متواد کمبود بخل مبیوت نیست، بلکه علت اصل ، تقسیم ناعادالنه و بهره برداری نادرستت از منتابع و و منتابع امکانات موجود .است قرآن کتریم پتس از بیتان نومتت هتاى فتراوان مبیوت و امکانتات امکانتات و مبیوت فتراوان هتاى نومتت بیتان گوناگون می فرماید: » ًًَتَعُةامواًًإِنًْوًسَأَلْتُمُوهًُمَاًکلًِّملنًْوَآتَاکمْ تُحْصُةوهَاًًالًَاهللًِِْعْمَة « با تولیل » کفَّارًٌلَظَلُومًٌاالْسانًإِنَّ « ) (34ابراهیم، . بدین ترتیب آشکار می شود که تخصتیص تخصتیص شود که ترتیب آشکار می . بدین نابرابر ثتروت ، مبتادالت نادرستت اقتصتادى و بهتره کشت غیراصتولی از منتابع مبیوت ، از ستم کارى انسان ها سرچشمه می گیرد صدر،) 2398ق، صص. 331 - (333 . به2.3. همپیوستگی اهداف مقاومت در اندیشهی دینی، اهداف مقاومتت بته هتم پیوستته هستتند و حقیقتت واحتدی را شتکل می دهند؛ به اینمونا که به همان اندازه کته بترای حاکمیتت استالم و بازدارنتدگی ه ینته میشود، برای امنیت جاموه و اجرای عدالت اجتماعی نیت ه ینته متی شتود. بلکته برختی جا یگاه
اهداف مانند استقرار نظام اسالمی نسبت به برخی اهداف دیگتر جنبته ی مقتدمی و ابت ار دارند. چنانکه علی تال و مقاومت را نته بترای رقابتت و بته دستت آوردن قتدرت قتدرت آوردن دستت بته و رقابتت سیاس و م ایاى ناچی دنیوی آن، بلکه بتراى بازگردانتدن آثتار و حقتایق دیتن، اصتالح حقتایق و آثتار بازگردانتدن بتراى بلکه دنیوی آن، ناچی م ایاى و سیاس شهرها، امنیت بندگان ستمدیده و اجرای قوانین راکد الهی متی دانتد ،2312)عبتده، ،1ج ص. و اهداف مقاومت اسالم ی (23 . آن حضرت با سوگند به خدای یگانه، فلسفه ی پذیرفتن امتر خالفتت را بتا آن همته از د همان،) ،2ج ص. (32 ب رغبت که دارد، برقرارى عدالت در جاموه م داند . یدگاه
برایناساس تال و مقاومت برای استقرار نظامی اسالمی اگر با تال بترای امنیتت مفسران؛
با
افراد و جاموه و اجرای عدالت اجتماعی همراه نباشد، با اهداف قرآن در توارض خواهد بود. تاک ید
لذا برنامهها و اقدامات فرقهها و گروههایی مانند داع و القاعده و همته ی جریتان هتای تکفیری که داعیه اسالمخوایهی را دارند، با آموزههای قرآن و حقیقت اسالم ناستازگار و بر آ یات
بلکه مخالف است. جهاد
نتیجه مقاومت اسالمی در نگاه مفسران مذاهب اسالمی از جایگاه رفیوی برخوردار است. از منظر آنان، قرآن کریم با واژههایی مانند جهاد، استقامت و ثبات قدم؛ مقاومت استالمی را رکتن را رکتن استالمی دین، محبوآ فضلتری ن عمل، خدا بر بندگان و مایه ی حیات امت اسالم دانسته است. در 69
نگاه قرآن کریم، اهداف مقاومت اسالمی که عبارت است از: استتقرار حکومتت استالمی، استالمی، دفاع از نظام اسالمی مستقر، بازدارندگی دشمن از اقدامات نظامی و سیاستی و اقتصتادی علیه امت استالمی، دفتاع از مستضتوفان، تتامین امنیتت، تتامین آزادی دینتی و عتدالت آزادی تتامین امنیتت، تتامین مستضتوفان، اجتماعی، بههم اندپیوسته و یک حقیقت واحد را شکل می دهند؛ بلکه برخی اهداف ماننتد ماننتد اهداف برخی بلکه دهند؛ استقرار نظام اسالمی نسبت به برخی اهداف دیگر جنبه ی مقدمی و اب اری .دارند از ایتن رو ایتن جبهه ی مقاومت باید به مور همزمان برای تحقق همهی اهداف تال کند تتا از افتراط و تفریط مصون باشد. براین اساس دیدگاهها و اقدامات هایجریان تکفیتری بتا آمتوزه هتای بتا آمتوزه تکفیتری هایجریان اقدامات و قرآن و حقیقت اسالم ناسازگار، بلکه مخالف .است
سال ب یست
شماره نود و و سوم/ شماره نود و یکم پا / پا ییز
9955
66
منابع
0قرآنًکریم. ً
0 ًْهجالبالغه. ً
0ابنً ًابىحاتم،ًع.ً)4141ق(.ًتفسیرًالقرآنًالعظیم.ًسعود :ًمکتبهًْىارًمصِفىًالباز.
0 ًابن ًعاشور،ًم.ً)بیتا(.ًالتحریرًوًالتنویر ً.ًبی ًجا:ًبیْا.
0ابنًعِیهًاْالسى،ًع.ً)4111ق(.ًالمحررًالوجیىًفیًتفسیرًالکتةابًًالعىیةىً)معةروفًبةهًتفسةیرًًًًً خازن(.ًع.ع.ًمحماً)محقق(.ًبیروت:ًدارالکتبًالعلمیه.ً ً
0 ًابنکثیر،ًا.ً)4141ق(.ًتفسیرًالقرآنًالعظیم ً.ًبیروت:ًدارًالکتبًالعلمیه.
0 ًابنمنظور،ًم.ً)4141 ًق(.ًلسانًالعرب ً.ًبیروت:ًدارًصادر.ً ً
0ابوحیان،ًم.ً)4111 ًق(.ًالبحرًالمحیطًفىًالتفسیر.ً ًبیروت:ًدارًالفکر.ً
0بستاْی،ًپ.ً)4191م(.ًمحیطًالمحیط.ًبیروت:ًمکتبهًلبنان.ً 0 جا
بهرامی،ًک.ًوًدیگرانً)4911(.ًتجربهًاقتصادًمقةاومتیًًدرًجهةانًًوًایةرانً.ًتهةرانً:ًپژوهشةگاهًً یگاه
فرهنگ،ًهنرًوًارتباطات،ًباًهمکاریًمعاوْتًامورًفرهنگیًوزارتًفرهنگًوًارشادًاسالمی.
0 ًخامنهای،ًع.ً)11/44/4911(.ًبیاْیهًگامًدومًاْقالب.ً ً
0بیضاو ،ًع.ً)4149ق(.ًأْوارًالتنىیلًوًأسرارًالتأویل.ً ًًبیروت:ًدارًاحیا ًالتراثً ًالعربى.
0 و اهداف مقاومت اسالم
ًتقیزادهًاکبری،ًع.ً)4991(.ًجهادًدرًآیینهًقرآن.ًقم:ًزمىمًهاایت. ً ی
از د 0جصاص،ًا.ً)4111ق(.ًاحکامًالقرآن ً.ًبیروت:ًدارًاحیا ًالتراثًالعربى.ً یدگاه
0جهاْیان،ًن.ً)4999(.ًاسالمًوًرشاً ًعاالتمحور.ًقم:ًپژوهشگاهًفرهنگًوًاْایشهًاسالمی. ً 0
حقىًبروسو ً،ًا.ً)بىتا(.ًتفسیرً ًروحالبیان ً.ًبیروت:ًدارالفکر. مفسران؛
با 0 درخشان،ًم.ً)4991(.ًماهیةتًًوًعلةلًًبحةرانًًمةالی1119ًًًوًتةاییرًًآنًبةرًًاقتصةادًًایةران.ًدرًً تاک ید
پژوهشنامه ً،ًشمارهی1ً. ً بر آ یات
0راز ،ًف.ً)4111ق(.ًمفاتیحًالغیب.ًبیروت:ًدارًاحیا ًالتراثًالعربى.ً ً جهاد
0 راغبًاصفهاْی،ًح.ً)4141قً(.ًالمفرداتًفیًغریبًالقرآن.ًدمشق:ًدارالعلم؛ًبیروت:ًالاارًالشامیه.ً
0زحیلى،ًو.ً)4149ق(.ًالتفسیرًالمنیرًفىًالعقیاهًوًالشریعهًوًالمنهج.ً)ج1(.ًبیروت– ًدمشةق:ًدارًً
المعاصر.ًالفکر ًً
0سیاًقِب.ً)4141ق(.ًفیًظاللًالقرآن.ً)چاپًهفاهم(.ًبیروت- ً:ًدارالشروق.ًًقاهره 69 0 ًشفیعیْیا،ًا.ً)4191ق(.ًفقهًالمقاومهًدراسهًمقارْه.ًتهران:ًمجمعًتقریبًبینًمذاهبًاسالمی. ً
0شوکاْى،ًم.ً)4141 ًق(.ًفتحًالقایر.ًدمشق:ًدارًابنًکثیر.ً
0صار،ًم.ب.ً)4991ق(.ًاقتصادْا.ً)چاپًسوم(.ًبیروت:ًدارالفکر.
0طباطبایى،ً ًم.ح.ً)4141ق(.ًالمیىانًفیًتفسیرًالقةرآنً.ًقةم:ًدفتةرًًًاْتشةاراتًًاسةالمى،ًً ًجامعةهً ً
مارسینًحوزهًعلمیهًقم.
0 طبرسی،ًف.ً)4141ق-4111م(.ً البیانًمجمعًتفسیر .ًمؤسس ًاألعلمیًللمِبوعاتً- بیروتً – ً.لبنان ً
0طریحی،ًف.ً)4911(.ًمجمعًالبحرین.ً)ج1ًًو1ً ً(.ًتهران:ًکتابفروشیًمرتضوی. ً
0 ًطنِاوی،ًم.ً)بیتا(.ًالتفسیرًالوسیطًللقرآنًالکریم ً.ًبی ًجا:ًبیْا.
0عباه،ًم.ً)4911(.ًخِبًوًحکمًاإلمامًعلی ًالذخائر.ًدارً(.ًقم:1.ً)جلا
0قاسمى،ًم.ج.ً)4149ق(.ًمحاسنًالتاویل.ًم.ًباسلًعیونًالسودً)تحقیق(.ً)ج9ًًو1ً ًً(.ًبیروت:ًدارً
الکتبًالعلمیه.
0قرطبى،ًم.ً)4911(.ًالجامعًالحکامًالقرآن.ً)ج9ًًو41ً(.ًتهران:ًاْتشاراتًْاصرًخسرو.ً – 0 سال ب کلینی.ً)4911(.ًالکافی.ًدارًالکتبًاإلسالمی ً .طهرانً ً
یست 0 لِیفیًپاکاه،ًل.ع.ً ً)بیتا(.ًاسالمًوًروابطً ًبینالملل.ًقم:ًزمىمًهاایت.ً
0مراغى،ً ًا.ً)بیتا(.ًتفسیرًالمراغى.ً)ج1ً ً(.ًبیروت:ًداراحیا ًالتراثً ًالعربى.
0 ًمصلیْژاد،ًغ.ع.ً)4991(.ً ًآسیب ًشناسیًتوسعهیًاقتصادیًدرًایران.ًتهران:ًقوس. 0
شماره نود و و سوم/ مظهر ،ًم.ث.ً)4141ق(.ًالتفسیرًالمظهری.ً)جلا4(.ًغ.ن.ًتوْسىً)محقق(.ًپاکستان:ًمکتبهًرشایه. ً
یکم 0مکارمًشیراز ،ًن.ً)4911(.ًتفسیرًْموْه.ًتهران:ًدارًالکتبًاإلسالمیه. ً پا / پا
ییز 0مولوی،ًم.ً)4911(.ًگرایشًاجتماعیًدرًتفاسیرًقرآن،ًپیشرانًمویرًدرً ًشکلگیریًوًشکوفاییً 9955
تمانًْوینًاسالمی.ًدرً ًدوفصل ًْامهیًآیناه. ً
0میرحسینی،ًم.ً)4914-4991ً ًپایااریًوًاستقامت(.ً در درًًقرآن.ً پایةااریًًادبیةاتً ًدوم،ًسةالًً،
9ًیًشماره - ً،1 ص.111ً.
0 النوریًطبرسی،ًح.ً)4119ق/4199ً(.ًمستارکًالوسائل.ًبیروت:ًمؤسس ًًآلالبیت ًالتراثً .إلحیا ًالتراثً
0میرمعىی،ًح.ً)4911(.ًْظامًاقتصادیًاسالمً)مباْی،ًاهااف،ًاصولًراهبةردیًًوًاخةالق(ً.ًتهةرانً:ً اْتشاراتًپژوهشکاهًفرهنگًوًاْایشهًاسالمی. ً
0هاشمیًشاهرودی،ًم.ً)4111ق(.ًفرهنگًفقهًمِابقًباًمةذهبًً ًاهةلًبیةتً ً(.ًقةم:1ً.ً)جلةاًً ًموسسه فقه ًاسالمیً بر اهلبیتًمذهبً . ً 66
References
0 Abdo, M. (1370 AP). Sermon and ruling of Imam Ali (AS). (Vol. 2). Qom: Dar al-Zakhair. 0 Abu Hayyan, M. (1420 AH). The sea of environment in interpretation. Beirut: Dar al-Fikr. 0 al-Kulayni. (1367 AP). Usul al-Kafi. Tehran: Dar al-Kitab al- Islamiyah. 0 al-Nuri Tabarsi, H. (1408 AH). Mustadrak al-Wasail. Beirut: Al- Albayt Foundation for the Revival of Heritage. 0 Bahrami, K. And others (1396 AP). Experience of resistance economy in the world and Iran. Tehran: Research Institute of Culture, Arts and Communications, in collaboration with the Deputy Minister of Cultural Affairs of the Ministry of Culture and Islamic Guidance. 0 Beizawi, A. (1418 AH). The lights of revelation and the secrets of interpretation. Beirut: House for the Revival of Arab Heritage. 0 Bostani,P. (1987). Environment. Beirut: Lebanese School. 0 Derakhshan, M. (1387 AP). The nature and causes of the 2008
financial crisis and its impact on the Iranian economy. In the research journal, number 9. 0 Haqi Brusoi, A. (n.d.). Interpretation of the Spiritualists. Beirut: Dar al-Fikr. Abstracts 0 Hashemi Shahroudi, M. (1426 AH). The culture of jurisprudence according to the religion of the Ahl al-Bayt (AS) (Vol. 2). Qom: Institute of Islamic Jurisprudence on the religion of the Ahl al-Bayt (AS). 0 Holy Quran. 0 Ibn Abi Hatim, A. (1419 AH). Interpretation of the Great Qur'an. Saudi: Nizar Mustafa Al-Baz School. 0 Ibn Ashour, M. (n.d.). Writing and lighting.n.p. 0 Ibn Atiyah of Andalusia, A. (1422 AH). The brief editor in the interpretation of the dear book (known as Tafsir Khazen). A. A. Muhammad (researcher). Beirut: Scientific Library. 0 Ibn Kathir, A. (1419 AH). Interpretation of the Great Qur'an. Beirut: Dar Al-Kitab Al-Almiyeh. 0 Ibn Mandour, M. (1414 AH). Arabic language. Beirut: Dar Sader. 0 Jahanian, N. (1388 AP). Islam and the growth of justice-oriented. Qom: Institute of Islamic Culture and Thought. 0 Jess, A. (1405AH). The rules of the Qur'an. Beirut: House for the Revival of Arab Heritage. 0 Khamenei, Seyed A. (22/11/1397). Statement of the second step of the revolution. 0 Latifi Pakdeh, L. A. (n.d.). Islam and International Relations. Qom: Zamzam Hedayat. 0 Makarem Shirazi, N. (1374 AP). Tafsir Nemooneh. Tehran: Dar al- Kotob al-Islamiyah.
0 Maraghi, A. (n.d.). Interpretation of falsehoods. (Vol. 2). Beirut: Darahiyah Al-Tarath Al-Arabi. 0 Mazhari, M. Th. (1412 AH). Interpretive interpretation (Gh. N. Tunesi, Ed., Vol. 1). Pakistan: Rushdie School. 0 MirHosseini, M. (1391 AP - 1389 AP). Endurance and stability in the Quran. Resistance and Stamina in Quran, 2(3-4), p. 594. 0 MirMoezi, H. (1390 AP). Islamic economic system (principles, goals, strategic principles and ethics). Tehran: Research Institute of Islamic Culture and Thought. 0 Molawi, M. (1396 AP). The Social Approach to Quranic Tafsir as an Effective Driving Force in the Shaping and Prosperity of the New Islamic Civilization. Journal of Iran Futures Studies, 2(3), pp. 141 – 160. 0 Mosalanezhad, Gh. A. (1384 AP). Pathology of economic development in Iran. Tehran: Arc. 0 Nahj al-Balagha. 0 Qasemi, M. J. (1418 AH). Mahasin al-Tawil (M. B. Uyun al-Sood, Ed., Vol. 3 & 5). Beirut: Dar Al-Kitab Al-Almiyeh. 0 Qortabi, M. (1364 AP). The comprehensive rules of the Qur'an. (Vol. 8 & 10). Tehran: Naser Khosrow. 0 Ragheb Esfahani, H. (1412 AH). Vocabulary in the stranger of the Qur'an. Damascus: Dar al-Alam; Beirut: Aldar Al-Shamiya. 0 Razi, F. (1420 AH). The keys of the unseen. Beirut: House for the Revival of Arab Heritage. 0 Sadr, M. B. (1389 AP). Iqtisaduna (1st ed.). Beirut: Dar al-Fikr.4th 0 Sayyid Qutb. (1412 AH). Fi Zilal al-Quran (17th ed.). Beirut: Dar al- Shorouq. 0 Shafieinia, A. (1432 AH). Resistant jurisprudence is a comparative study. Tehran: Assembly of Approximation between Islamic Religions. Vol 23, No. 91, Atumn 2020 23, No. Vol
0 Shokani, M. (1414 AH). Opening the Fate. Damascus: Dar Ibn Kathir. 0 Tabarsi, F. (1415 AH). Interpretation of the Assembly of Speakers. Scientific Press Foundation - Beirut - Lebanon. 0 Tabatabaei, M. H. (1417 AH). Balance in the interpretation of the Qur'an. Qom: Islamic Publications Office, Qom Seminary Teachers Association. 0 Taghizadeh, A. (1386 AP). Jihad in the mirror of the Quran. Qom: Zamzam Hedayat. 0 Tantawi, M. (n.d.). Interpretation of the medium for the Holy Quran. n.p. 0 Tarihi, F. (1375 AP). Bahrain Assembly. (Vol. 5 & 2). Tehran: Mortazavi Bookstore. 0 Zahili, V. (1418 AH). Interpretation of the light in belief, law and method. (Vol. 2). Beirut - Damascus: House of Contemporary Thought.