Polscy Nobliści
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Spis treści Wstęp.................................................................................................................................................................. 3 Bibliografia przedmiotowa na temat polskich noblistów (alfabetycznie wg tytułów): ..................................... 6 Bibliografia podmiotowa na temat polskich noblistów (alfabetycznie wg tytułów): ........................................ 7 Maria Skłodowska-Curie ................................................................................................................................ 7 Henryk Sienkiewicz ....................................................................................................................................... 9 Władysław Stanisław Reymont .................................................................................................................... 22 Czesław Miłosz ............................................................................................................................................ 25 Lech Wałęsa ................................................................................................................................................. 36 Wisława Szymborska ................................................................................................................................... 39 Olga Tokarczuk ............................................................................................................................................ 46 Zestawienie tematyczne nr 4/2020 Zasięg chronologiczny: 1953-2019 Zakres formalny: wydawnictwa zwarte, filmy DVD, audiobooki, dokumenty elektroniczne Zasięg językowy: język polski, język angielski, język francuski, język niemiecki, język włoski Data opracowania: październik’2020 Opracowała: Małgorzata Kubicz (Wypożyczalnia Główna) 2 Wstęp Nagroda Nobla to wyróżnienie przyznawane za wybitne osiągnięcia naukowe, literackie lub zasługi dla społeczeństw i ludzkości. Zostało ono ustanowione ostatnią wolą fundatora, szwedzkiego przemysłowca i wynalazcy dynamitu, Alfreda Nobla. Nominacje do Nagrody Nobla są długie i rygorystyczne, podobnie jak proces wyboru laureatów. Pierwsza uroczystość wręczenia tej nagrody odbyła się w Królewskiej Akademii Muzycznej w Sztokholmie w 1901. Od 1902 roku nagrody są wręczane przez króla Szwecji. Uroczystość odbywa się zawsze 10 grudnia. Każdy z laureatów otrzymuje złoty medal i dyplom honorowy. Nagroda Nobla ma także wymiar finansowy, aby nagrodzony mógł kontynuować swoje badania lub prace bez konieczności zabiegania o fundusze. Nagrody Nobla są przyznawane corocznie i w dziedzinach: fizyki przez Królewską Szwedzką Akademię Nauk za „najważniejsze odkrycie lub wynalazek w dziedzinie fizyki”; chemii przez Królewską Szwedzką Akademię Nauk za „najważniejsze odkrycie lub postęp w dziedzinie chemii”; fizjologii lub medycyny przez Instytut Karolinska, za „najważniejsze odkrycie w dziedzinie fizjologii lub medycyny”; literatury przez Akademię Szwedzką za „wybitną pracę na rzecz idealistycznych tendencji”; Pokojowa Nagroda Nobla przez Norweski Komitet Noblowski za „najlepszą pracę na rzecz braterstwa między narodami, likwidacji lub redukcji stałych armii oraz za udział i promocję stowarzyszeń pokojowych”. Od 1968 roku Szwedzki Bank Narodowy przyznaje w dziedzinie ekonomii nagrodę imienia Alfreda Nobla. Wtedy też zadecydowano, że nie będzie się zwiększać liczby dziedzin, w których są przyznawane nagrody noblowskie. Niniejsze zestawienie prezentuje bibliografię dotyczącą laureatów Nagrody Nobla związanych z Polską poprzez narodowość polską, urodzenie się na terytorium Polski, posiadanie obywatelstwa polskiego lub posługiwanie się językiem polskim jako ojczystym (lub jednym z ojczystych). Są to: Rok Lp. przyznania Wyróżniony Dziedzina Zdjęcie nagrody 1 1903, Maria Skłodowska- fizyka (1903) 1911 Curie chemia (1911) (1867–1934) 3 2 1905 Henryk Sienkiewicz literatura (1846–1916) 3 1924 Władysław Stanisław literatura Reymont (1867–1925) 4 1980 Czesław Miłosz literatura (1911–2004) 5 1983 Lech Wałęsa pokojowa (ur. 1943) 6 1996 Wisława Szymborska literatura (1923–2012) 7 2018 Olga Tokarczuk literatura (nagrodę (ur. 1962) przyznano w 2019 roku) 4 Warto wspomnieć o laureatach Nagrody Nobla, którzy mają znaczące związki z Polską: Lp. Rok Wyróżniony Dziedzina Wyjaśnienie związków z Polską 1 1907 Albert fizyka Urodzony w 1852 r. na ziemiach polskich w Prowincji Michelson Poznańskiej jako syn Żyda Samuela Michelsona i Polki Rozalii z (1852–1931) domu Przyłubskiej. W 1855 r. cała rodzina wyjechała do USA, gdzie Michelson spędził resztę życia. Pamiętał o swoim polskim pochodzeniu. Mimo, że nie urodził się na terenie państwa polskiego, przez całe życie konsekwentnie wpisywał w dokumentach Polskę jako miejsce urodzenia. 2 1944 Isidor Isaac fizyka Urodził się w 1898 r. w Rymanowie w Galicji, prowincji Austro- Rabi Węgier, zamieszkałej w zdecydowanej większości przez (1898–1988) Polaków, Rusinów i Żydów, w rodzinie żydowskiej. W wieku czterech lat wraz z matką wyjechał do USA, gdzie spędził resztę życia. 3 1950 Tadeusz fizjologia Urodził się w Kraju Nadwiślańskim w zasymilowanej rodzinie Reichstein lub żydowskiej, kultywującej polskie tradycje. Imię otrzymał na (1897–1996) medycyna cześć Tadeusza Kościuszki. Od ósmego roku życia aż do śmierci mieszkał w Szwajcarii, dokąd jego rodzice, którzy zdobyli później polskie obywatelstwo i posiadali je do końca życia, uciekli z Rosji z powodu pogromów Żydów. Wszyscy jego polscy krewni zginęli podczas II wojny światowej w obozach zagłady. Do końca życia dobrze rozumiał po polsku, gorzej mówił. Wspierał rozwój Polaków studiujących i pracujących na uczelniach szwajcarskich, fundując im stypendia. Utrzymywał kontakty z polskimi uczelniami. 4 1977 Andrew fizjologia Urodził się w Polsce jako Andrzej Wiktor Schally, syn generała Schally lub Wojska Polskiego. Żył w Polsce prawie 13 lat, do września 1939 (ur. 1926) medycyna r., posługując się językiem polskim. W kolejnych latach mieszkał w Rumunii, Wielkiej Brytanii, Kanadzie. Od 1957 r. mieszka w USA. 5 1978 Menachem pokojowa Urodził się na ziemiach polskich w rosyjskiej guberni Begin grodzieńskiej w rodzinie żydowskiej jako Mieczysław Biegun. W (1913–1992) Polsce mieszkał 27 lat, do 1940 r. Więzień NKWD, kapral podchorąży Armii Polskiej na Wschodzie. Po przybyciu wojska do Palestyny uzyskał zwolnienie z przysięgi wojskowej i rozpoczął walkę o stworzenie państwa żydowskiego. Pozostał w Izraelu do końca życia. 6 Isaac literatura Urodził się w Kraju Nadwiślańskim (Imperium Rosyjskie) w Bashevis rodzinie żydowskiej jako Icek-Hersz Zynger. Mieszkał w Polsce Singer 33 lata, od 1935 r. do śmierci żył w USA. Większość jego (1902–1991) twórczości związana jest ze wspomnieniami z życia w Polsce. Jako dziennikarz używał m.in. pseudonimu Warszawski. Choć nigdy nie wrócił do ojczystego kraju, tłumacząc to niemożnością podróży na „cmentarz żydowskiego narodu”, do końca życia uważał się za warszawiaka i podkreślał swoje przywiązanie do Polski. 7 1981 Roald chemia Urodził się w Polsce w rodzinie żydowskiej. Mieszkał w Polsce Hoffmann 12 lat, w 1949 r. wyjechał do USA, gdzie żyje do dziś. (ur. 1937) 8 1992 Georges fizyka Urodził się w Polsce w rodzinie żydowskiej jako Jerzy Charpak. Charpak W dzieciństwie posługiwał się językiem polskim. Sześć lat 5 (1924–2010) mieszkał w Polsce, dwa w Palestynie, od 1932 r. do śmierci żył we Francji. 9 1994 Szimon pokojowa Urodził się w Polsce w rodzinie żydowskiej jako Szymon Perski. Peres W Polsce mieszkał 11 lat, w 1934 r. wyjechał do Palestyny (1923–2016) (późniejszy Izrael), gdzie żył do śmierci. Często wspominał swoją polską przeszłość, jako izraelski polityk wielokrotnie odwiedzał Polskę. Był orędownikiem porozumienia między obu państwami, zależało mu na tym, żeby współcześni Izraelczycy zrozumieli znaczenie Polski dla swojej tożsamości. 10 1995 Józef Rotblat pokojowa Urodził się w Warszawie w rodzinie polskich Żydów. Fizyk, (1908–2005) radiobiolog, współtwórca pierwszej bomby atomowej. Założyciel i lider pacyfistycznego ruchu naukowców Pugwash. 11 2007 Leonid ekonomia Urodził się w Rosji w rodzinie żydowskiej. Przez 19 lat (1919– Hurwicz 1938) mieszkał w Polsce. Absolwent prawa na Uniwersytecie (1917–2008) Warszawskim (1938). Żył w wielu krajach, od 1940 r. do śmierci przede wszystkim w USA. Bibliografia przedmiotowa na temat polskich noblistów (alfabetycznie wg tytułów): 1. Leksykon literackich laureatów Nagrody Nobla / Grzegorz Górny.- Kraków : Zebra, 1993. Sygnatura: WG-82(091) 2. O czym nie mówią nam poloniści / Alicja Zdziechiewicz.- Warszawa : Wydaw. Szkolne PWN ; Bielsko-Biała : Park, 2011. Sygnatura: WG-82(091) 6 Bibliografia podmiotowa na temat polskich noblistów (alfabetycznie wg tytułów): Maria Skłodowska-Curie Bibliografia przedmiotowa: 1. Kochanek : nieznany romans Marii Skłodowskiej-Curie / Irene Frain ; tłumaczenie Dorota Malina.- Kraków : [Znak], 2017. (Między Słowami) Sygnatura: WG-929-052A/Z-Skłodowska-Curie M. 2. Maria Curie / Ewa Curie ; przeł. z fr. Hanna Szyllerowa.- Wyd. 15 (7 powojenne).- Warszawa : PWN, 1979. Sygnatura: WG-53 3. Maria i Paul : miłość geniuszy / Maciej Karpiński.- Warszawa : Marginesy, 2015. Sygnatura: WG-pol. 4. Maria Skłodowska-Curie / Francoise Giroud ; przeł. Janina Pałęcka.- Warszawa : PIW, 1987. (Biografie Sławnych Ludzi) Sygnatura: WG-929-052A/Z-Skłodowska-Curie M. 5. Maria Skłodowska-Curie / Magdalena Niedźwiedzka- Warszawa : Prószyński i S-ka, 2017. Sygnatura: WG-pol. 6. Maria Skłodowska-Curie : kobieta wyprzedzająca epokę = a women in advance of her epoch / Małgorzata