ISSN: 1380-8915 nr 116 Zambia Nieuwsbrief

Kwartaalblad van de Stichting Werkgroep Zambia nr. 116 dec 2006 Beste Lezer De redactie was blij verrast met veel bijdragen van diverse kanten, inclusief INHOUD bijpassende foto’s. Vandaar dat u een superdikke Zambia Nieuwsbrief Politiek Binnenland 2 ontvangt. Verkiezingen (Thera Rasing) 6 Het belangrijkste onderwerp is ongetwijfeld de verkiezingen. Onze eigen Binnenland 7 redacteur in Nederland bespreekt de uitslag: zittend president Mwanawasa Economie 8 kreeg 43% van de stemmen, ruim meer dan Sata (29%) en Hichilema (25%); Landbouw en Voedsel 10 in het parlement is de MMD verreweg de grootste partij, die echter net geen Energie 12 absolute meerderheid heeft. Mijnbouw 13 Vanuit Zambia zelf geeft Thera Rasing op de UNZA een impressie van de verkiezingen, beschrijft een rondtrekkende Dick Jaeger zijn indruk en kijkt Gezondheidszorg 14 Een jaar Ambassadeur in Zambia 16 ambassadeur Middeldorp terug op het verkiezingsproces. Samen met de EU- waarnemers onder leiding van de Belgische diplomaat Neyts zijn zij allemaal Werkbezoek Chipata en Lundazi 18 zeer positief over hoe het nu gelopen is. De uitslag wordt dan ook niet in Natuur & Milieu 19 twijfel getrokken. De diverse bijdragen hierover geven een mooi beeld. Toerisme 20 NL ondernemer; Safari Lodge 21 Terugkijken is een gemeenschappelijke noemer in een aantal bijdragen. Dick Reisimpressie: Dick Jaeger 22 Jaeger vergelijkt het Zambia dat hij nu aantreft met zijn ervaring van 40 jaar Transport 24 geleden en de eerste Unza-docent, Pat Hiddleston, neemt ons ook 40 jaar mee terug naar de oprichting van de Unza. De ambassadeur beschouwt voor ons Onderwijs 25 zijn eerste jaar als ambassadeur en is positief over de ontwikkelingen. UNZA the first 40 years 26 Religie, Cultuur, Boulevard 27 Het ondernemingsklimaat in Zambia is een Vrouwen 29 belangrijk item bij economie. Op een ranglijst Kinderen 30 waarin dit met indicatoren kwantitatief wordt Sport 31 gemaakt prijkt Zambia op plaats 102 en is daarmee gedaald ten opzichte van 2005. De Nederlandse Initiatieven: Joy of Toy 32 ondernemer in Zambia, Tjisse Kamstra, heeft daar Initiatieven: Junior Tembo 33 in de toeristenbranche niet zo’n last van met een Initiatieven: Namwala 34 steeds beter lopende Safari Lodge in Livingstone. KerkInActie ontvangt Zambianen 35 Hij staat centraal in onze vierde aflevering in de Agenda, Nieuws 36 reeks Nederlandse ondernemers in Zambia. Plezier in het weeshuis van Junior Tembo De inzendingen over lokale activiteiten in Zambia vanuit Nederland zijn in deze ZNB ruim vertegenwoordigd met opbouwwerk voor scholen bij Chinsali en Namwala en voor weeskinderen in Kaoma. Ook de bijdrage van Nederland via Kleine Ambassade Projecten rond Lundazi komt aan bod. Hoe Zambianen tegen Nederland aankijken kunt u proeven uit een verslag van een delegatie die eind oktober op uitnodiging van KerkInActie in Nederland was.

Gelukkig kunt u verder veel positieve berichten lezen over onder meer de toenemende mijnbouwactiviteiten, een uitbreiding van het elektriciteitsnet, een record voorraad opgekochte maïs (volgens de laatste berichten zelfs 380.000 ton), een nieuw Zambiaans jeugdjournaal, het winnen van de voetbalbeker van zuidelijk Afrika (Cosafa) en de bouw van een brug bij Chembe. De negatieve berichten over vervuiling bij Kabwe, verkeersongelukken en stabiel slechte situatie rond Aids (en onlangs weer opkomende choleragevallen) zijn daarbij gelukkig in de minderheid.

We wensen u met deze superdikke nieuwsbrief veel leesplezier, fijne feestdagen en een inspirerend 2007 toe.

ZNB 116 -1/ dec 2006 Binnenlandse politiek

uit in Lusaka en in mindere mate op de flexibele Politiek de Copperbelt. De agressie richtte zich werkwijze die vooral tegen de Post omdat die krant de verkiezingen Geslaagde verkiezingen al heel vroeg een overwinning van tot een succes Mwanawasa voorspeld had op basis maakte. De De algemene van een zogenaamde exit poll. Later k a t h o l i e k e verkiezingen veroordeelde Sata het geweld en zei de bisschoppen voor president, verkiezingsuitslag te accepteren ondanks waren niet zo p a r l e m e n t het feit dat de verkiezingen oneerlijk juichend, maar en gemeente verlopen waren. Hichilema, de kandidaat ze feliciteerden hebben een van de United Democratic Alliance M w a n a w a s a Sata stemt (opzich)zelf o v e r w i n n i n g (UPND, UNIP en FDD) verzocht de zonder reserves. opgeleverd voor Opperrechter de uitslag niet te bevestigen president Levy voordat hertellingen gehouden zouden Bishops applaud Winner Mwanawasa en worden. Ernest Sakala ging hier niet op Mwanawasa de Movement in. De twee verliezers gaan de uitslag Hoewel Sata de presidentsuitslag Mwanawasa stemt (op zich)zelf) for Multiparty niet aanvechten voor de rechtbank omdat D e m o c r a c y accepteerde heeft hij een team de resultaat van die petities toch altijd in van advocaten geformeerd om de (MMD). Hij haalde in de het voordeel van de regering is. presidentsverkiezingen niet de 51%, parlementsverkiezingen aan te vechten. maar wel 43% van het aantal uitgebrachte Reacties waarnemers en Er worden hertellingen gehouden die, stemmen. Een voorsprong van 13% op met name in Ndola, discrepanties tonen de naaste rivaal maakt deze uitslag veel kerken met de tellingen van de kiescommissie. overtuigender dan de uitslag van 2001. MMD heeft geen parlementaire Anders dan in 2001 zijn de waarnemers meerderheid. Het winnen of verliezen en met name die van de Europese Unie van een paar zetels kan dus veel Teleurgestelde oppositie tevreden. uitmaken voor de machtsverhoudingen Desalniettemin accepteren de verliezers Zambia's Democracy on right tussen parlement en president. de uitslag nauwelijks. De eerste uitslagen (P 8/10/06 ;TZ 29/9; 1,7,18/10/06; Catholic Information gaven een grote winst voor Michael Sata Path – EU Service for Africa 13/10/06; IRIN 15/10/06; Swissinfo 2/10/06) en zijn Patriotic Front (PF). Sata zag de Toch zei de EU-vertegenwoordiger dat zege al binnen zijn bereik, maar verloor het juridische kader van de verkiezingen die voorsprong definitief toen de uitslagen verbeterd moet worden en dat de Verkiezingsuitkomsten uit rurale gebieden binnenkwamen. oppositie gelijke kansen moet krijgen Zijn onmiddellijke reactie was: "Als in de campagne. De kerken waren Stad en platteland dit geen gestolen verkiezing was, dan ook positief. UCZ's Monitoring Team zou ik hem verslaan". Sata's supporters feliciteerde de kies-commissie onder Polls in Zambia worden beter en het werden gewelddadig en er braken rellen leiding van rechter Irene Mambilima met was voor de verkiezingen al duidelijk dat Mwanawasa en de MMD zouden winnen, gevolgd door Sata en het PF, terwijl Hichilema en het UDA derde zouden worden. De omvang van Sata's aanhang was niet verwacht en het was niet voorspeld hoe massaal hij in de Copperbelt steden en Lusaka zou winnen. Levy declared Winner De situatie in Lusaka is typerend: PF won alle parlementszetels in de stad, maar de meer rurale districten, Chongwe en Kafue kozen een MMD lid voor het parlement. De situatie was hetzelfde op de Copperbelt. Als we kijken naar provinciale hoofdsteden in provincies waar het PF niet sterk was zien we, behalve in North-Western Province, hetzelfde. Sata was eerste in Kabwe Central met 43 %, terwijl hij in heel

ZNB 116 -2/ dec 2006 ZNB 116 -3/ dec 2006 Binnenlandse politiek

hebben. Veertig procent van de aanhang van Hichilema komt uit Ben Mwila die de grote kracht was Southern Province, waar UPND ook in achter NDF de groepering van 'briefcase 1991 dominant was. Central en Lusaka parties' op platform van Bemba sprekers Provinces leverden ook wat aanhang won (8191 stemmen) als kandidaat voor die geconcentreerd was in het zuiden die groepering net aan van de MMD waar veel Tonga's wonen. Hichilema kandidaat (7965 stemmen) in Nchelenge, was bijvoorbeeld eerste in Chilanga Luapula. met 38%, tweede in Kafue met 37% De andere NDF kandidaat, Dan Pule, en tweede in Chisama met 35%. De eindigde als vierde in Bangweulu andere partijen in de UDF alliantie, kiesdistrict, Samfya. FDD en vooral UNIP waren sterk Central Province maar 14% scoorde. in Eastern Province en Lusaka. Die Er waren ook opvallende afwezigen Sata kreeg in Eastern Province maar 11% leidende positie zijn ze kwijtgeraakt aan in deze partijverkiezingen; V.J. van de stemmen. Maar hij behaalde als PF in Lusaka en aan MMD in Eastern Mwaanga stond normaal in Mufulira als derde 31% van de stemmen in Chipata Province. parlementskandidaat. Hij deed dit keer Central en dat is niet veel minder dan de niet mee. Dipak Patel leek onaantastbaar 34% die Mwanawasa als nummer één Zijn alleen personen in Lusaka Central en stond ook niet. haalde. In Southern Province waren 4% Zagen deze veteranen de victorie van PF van de uitgebrachte stemmen voor Sata, belangrijk? al aankomen? Ex-MMD vice-president maar in Livingstone was hij derde met De wijdverbreide opvatting dat Nevers Mumba was ook een prominent 19%. In Western Province deed Sata Zambiaanse politiek alleen om afwezige. Hij wou als PF kandidaat staan het iets beter dan in Southern Province- personen gaat, klopt niet helemaal. in Chinsali, maar werd niet als zodanig 7%- maar in Mongu Central behaalde Het is bijvoorbeeld tekenend dat de geaccepteerd. De meest belangrijkste hij als tweede 15%. Er lijkt zich voor grondwetsherzieningen totaal geen MMD verliezer was vice-president het eerst in Zambiaanse verkiezingen rol in de campagne gespeeld hebben. Lupande Mwape. een belangentegenstelling tussen stad en Er is ook niets gerapporteerd van het (www.electcom.org.zm/results/index.html -) platteland te manifesteren. voornemen van OASIS om campagne te voeren tegen degenen die hun eisen MMD meer nationale over grondwetsherziening niet steunen. partij Aan de andere kant is het MMD beleid over kunstmest en maïs waarschijnlijk Copperbelt en Lusaka samen leveren, debet aan hun steun op het platteland. inclusief de omringende rurale De minister van Landbouw, Mundia districten, niet meer dan ongeveer Sikatana, was uitzonderlijk actief. Hij is 25% van de uitgebrachte stemmen. De Lozi en is waarschijnlijk een grote factor meeste kiezers in Zambia wonen nog voor het succes van MMD in de Western steeds op het platteland en hun eerste provincie. loyaliteit is aan de regio, taalgroep of (www.electcom.org.zm/results/index.html ) etnische identificatie. Als we kijken naar de spreiding van de stemmen voor Markante uitkomsten Mwanawasa en van de parlementszetels over het hele land dan blijkt dat het voor parlement Mwanawasa en MMD veel beter gelukt Enock Kavindele heeft op ontroerende is zich als nationale partij te manifesteren wijze afscheid genomen van het De grote verliezers: UDA dan de anderen. Sata en PF zijn sterk parlement na een lange loopbaan om in de Bemba sprekende provincies, prompt toch weer kandidaat te zijn als UDA is een alliantie van drie partijen: Luapula en Northern. PF heeft geen onafhankelijke in Kabompo. Hij verloor de UPND, FDD en UNIP. Deze partijen enkel parlementslid in Central-, Eastern- (4305 stemmen) van de MMD kandidaat wonnen in 2001 gezamenlijk 74 zetels in , North-Western- en Southern Province. (6327). het parlement. Daarbij vergeleken is de Vera Tembo, de ex-vrouw van Chiluba, uitkomst in 2006 mager: 26 zetels. Verdere zetelverdeling- won in Kasenenga, Chipata district op het nippertje (7144 stemmen) van de UDA to hold Crisis Meeting UDA Tonga partij? UDA kandidaat (6146). Het is zoals hierboven gezegd ook veel UDA heeft geen parlementariërs in meer een regionale partij van het zuiden de Central-, Copperbelt-, Luapula- en Peter Machungwa, een van de trouwste geworden. Dat is voor een goed deel Northern Province. Hun aanhang is aanhangers van Chiluba, won als het gevolg van de zeer tribalistische extreem geconcentreerd in Southern PF kandidaat (4625) in het Luapula procedure in het kiezen van een opvolger Province waar ze 17 van de 19 zetels kiesdistrict in Samfya ruim van de MMD van Mazoka. Het is tekenend dat de grote opponent (2424).

ZNB 116 -2/ dec 2006 ZNB 116 -3/ dec 2006 Binnenlandse politiek verliezer in deze opvolging, Sakwiba parlementaire bedrijf. UDA of UPND Sata profiteert van Sikota, een Lozi, de parlementszetel heeft wel een groot voordeel boven de won in Livingstone met een ruime andere partijen: Hichilema is 39 jaar oud. onvrede over China en meerderheid van 5000 stemmen. De Dat is jong vergeleken met Mwanawasa India voorkeur in de presidentsverkiezingen (59) en Sata (69) ging echter uit naar Hichilema. Ten dele (P 8/10/06; TZ 2/8; 11,12,13/10/06) Maar bovenal wist Sata in de campagne kan dit verklaard worden uit interne onvrede te mobiliseren over de opkomst moeilijkheden binnen FDD en UNIP. De verliezende winnaar: van de Chinese en Indische investeerders. Het lijkt erop dat UNIP als het vehikel Die betalen niet goed genoeg en het is de van de Kaunda familie eindelijk aan “King Cobra” vraag wat het nut voor Zambia is van Chinese zakenlieden die op de Soweto geloofwaardigheid heeft verloren. Het Het Patriotic Front is Sata's partij. Er zijn markt de concurrentie aangaan met enige lid van de Kaunda familie die nooit interne partijverkiezingen gehouden kleine Zambiaanse ondernemers. Het kandidaat was voor een parlementszetel, noch nationale partijconventies. Sata leidde tot een grote rel en Mwanawasa Kaweche Kaunda in Malambo werd heeft in het afgelopen jaar vaak de krant bood zijn excuses aan de Chinese slechts een goede tweede. gehaald met gedurfde uitspraken die de ambassadeur. Mwanawasa legde ook autoriteiten uitdaagden. De vraag was de nadruk op de open-deur politiek: Edith Nawakwi en haar of hij dat om kon zetten in meer dan een Chinese en Indische investeerders zijn eenmanspartij. Gedurende de campagne ambities van harte welkom. Sata bleef echter werd wel duidelijk dat Sata meer invloed onverzoenlijk en verklaarde Taiwan te Edith Nawakwi wilde presidentskandidaat had dan verwacht werd. Er kwamen zullen erkennen als hij gekozen werd. worden van de UDA alliantie en meer mensen opdagen als Sata sprak dan Dat leverde geruchten op over zijn protesteerde tegen de gang van zaken bij enige andere presidentskandidaat. Het partijfinanciering. Temeer omdat hij rond de selectie van Hichilema: dat was wel duidelijk dat hij de mensen in de een plotseling bezoek aan Malawi, dat was onderhands gebeurd en niet in arme stadswijken wist te mobiliseren. Taiwan erkent, aflegde. De rel over de overleg van de drie partijleiders. Na Maar men verwachtte niet dat hij nieuwe Aziatische investeerders sprak een bemiddeling van Kenneth Kaunda intellectuele parlementskandidaten vooral in de steden aan. legde zij zich neer bij een positie als aan kon trekken. Zijn vice-president vice presidentskandidaat. Echter toen Guy Scott won in Lusaka Central. Sata Hichilema na de verkiezingen een oproep profiteerde ook van een alliantie met Sata’s verdere campagne deed om meteen met de voorbereidingen degenen die de UPND hadden verlaten. motieven voor 2011 te beginnen protesteerde Nawakwi. Hichilema zou zich weer Sata salutes Northerners for Daarnaast had Sata een gevolg in onmiddellijk kandidaat stellen voor het their support de Bemba sprekende provincies presidentschap. Hichilema ontkende dat vanwege zijn eigen afkomst (Mpika). en viel fel uit tegen Nawakwi. Het is Er was een los-vaste alliantie met de Hij mobiliseerde vooral steun in buiten twijfel dat Nawakwi presidentiele net opgerichte United Liberal Party van Luapula door aan te kondigen dat hij ambities heeft. Zij had zijn campagne niet Sakibwa Sikota. Sommige ex-leden van de rechtszaken tegen Chiluba zou gesteund, omdat ze wilde dat hij verloor UPND, zoals Henry Mtonga en Given stopzetten. Dat zwakte hij later wel weer zodat zij het leiderschap kon overnemen. Lubinda, stonden echter in Lusaka als wat af door zich tegen corruptie uit te Ze was blijkbaar op het hoogtepunt van PF kandidaten en niet voor de ULP. Sata spreken. Maar het leverde hem wel een de campagne in het buitenland. Het was kon zich goed niet meer dan redelijk dat hij als president binden met on van de UDA alliantie het voortouw nam afhankelijke in de voorbereidingen voor de komende kandidaten, verkiezingen. Nawakwi zegt vanwege z o a l s deze affaire bedreigd te zijn. Aan de d o m i n e e andere kant lijkt FDD meer en meer een Sampa-Bredt. eenmanspartij te worden en Nawakwi kan niet op veel loyaliteit rekenen. UDA of UPND? De griffier van het parlement wil UDA niet als politieke partij erkennen omdat het zo niet geregistreerd staat. Als dat zo is, dan zal de meerderheid van de UDA parlementsleden (17 van de 26) UPND zijn. Het is de vraag of de alliantie dan inhoud gegeven zal worden in het

ZNB 116 -4/ dec 2006 ZNB 116 -5/ dec 2006 Binnenlandse politiek

p e r s o o n partij gezet of gestapt. Zijn benoeming is in MMD. een poging om de UNIP aanhang in het Dat bleek oosten aan de MMD te binden. Rupiah bijvoorbeeld Banda is een Tumbuka uit Lundazi. in Luapula Ben Kapita is de nieuwe minister van waar Katele landbouw, die een verleden heeft in K a l u m b a kleine politieke partijen als de Lima steun gaf aan party en de Zambia Revolutionary Party. Ben Mwila, Vera Tembo, ex-mevrouw Chiluba, is die campagne vice-minister voor toerisme. voerde met Mwanwasa's Politieke rechtszaken portret op Mwanawasa sprak zoals gebruikelijk de NDF de hoop uit dat Chiluba onschuldig zou auto's. Na de blijken te zijn in het gerechtshof. Maar verkiezingen het is duidelijk dat de zaken tegen hem m a a k t e door blijven gaan. De rechtszaken in Mwanawasa Londen om gestolen eigendommen m e t e e n aanbeveling door Chiluba op om op Sata terug te krijgen zijn begonnen. Er zal duidelijk dat hij geen uitdaging van zijn en de PF te stemmen. Een laatste motief een videoverbinding komen tussen autoriteit zal velen van de ex-presidenten in zijn campagne was om de mijnwerkers Chiluba en de rechtbank mocht Chiluba Kaunda en Chiluba, noch van de en de Copperbelt voor zich te winnen. te ziek zijn om de zaak bij te wonen. verliezende presidents-kandidaten Sata Hij had stakingen gesteund en liet zich De rechtbank is ook onverzoenlijk en Hichilema. in het algemeen sceptisch uit over de tegen Bulyani, de ex-secretaris generaal nieuwe investeerders in de mijnbouw. Levy threatens to sort out van Gezondheid die ook herhaaldelijk Hij maakte verhoging van de belasting Sata beweerde ziek te zijn en daarom op de mijnbouw een centraal punt in zijn meende niet voor het gerecht te kunnen campagne. De laatste had bijvoorbeeld het plan verschijnen. om een vergadering van belang- Sinds de verkiezingen hoeft Mwanawasa Sterke taal hebbenden bij elkaar te roepen om te minder te letten op gevoeligheden in bewijzen hoe er geknoeid was tijdens de Luapula. Mwanawasa is wel ontevreden Sata gebruikte veel dreigende taal verkiezingen. Dat zou een aantasting zijn over het speciale vervolgingsteam, de dat PF een oneerlijke verkiezing van de autoriteit van de rechtsspraak. De Task Force en zei dat het leek alsof ze op niet zou tolereren. De rellen die zijn grondwet geeft aan dat petities via de vakantie waren. Ze reizen door het land supporters veroorzaakten kwamen rechtbank moeten lopen. op comfortabele onkostenvergoeding. daarom ook niet als een verrassing. Al De Task Force wordt voornamelijk heeft hij wel aangekondigd vreedzaam Mwanawasa's kabinet door donoren gefinancierd en die zullen oppositie te zullen voeren. PF heeft 42 eisen stellen dat er meer vasthoudend parlementsleden en dat is een formidabel Mwanawasa domineert ook het kabinet vervolgd wordt. De grote vissen zoals blok. Sata heeft al aangekondigd dat dat hij na de verkiezingen samenstelde. de directeuren van Access Finance hij geen overlopers zal tolereren, en Daar zitten op sleutelposities nog enkele blijven buiten beeld. Er zijn nu twee dat de partij zich moet bewijzen in die oude getrouwen, zoals Mundia Sikatana veroordelingen, een van Richard Sakala gemeenten waar ze de meerderheid van Landbouw naar Buitenlandse Zaken, de ex-directeur van het presidentiele hebben. Hij gebruikte de woorden George Kunda op Justitie. Vernon huisvestingsproject en een nieuwe van parallel regering. Dat viel weer verkeerd Mwaanga blijft een sleutelfiguur: Samuel Musonda de bankdirecteur bij Mwanawasa die het meteen had minister van Voorlichting en chief whip, die alle foute transacties toeliet. De over landverraad (sedition). Bij de de leider van de MMD fractie in het laatste is tot twee jaar gevangenisstraf acceptatie van zijn overwinning sprak parlement. veroordeeld. Sakala heeft een Mwanawasa prijzende woorden over gevangenisstraf uitgezeten en is opnieuw zijn tegenstander Sata. Dat duurde niet Be disiciplined Levy tells opgepakt. Zijn familie protesteert en lang en het ziet ernaar uit dat er een felle New Ministers. zegt dat hij, vooral in vergelijking met oppositie komt van PF (IRIN 19/9; 13/10/06 ; TZ Een paar opvallende benoemingen: 10/10/06; P 22/8;10/10/06) anderen, genoeg gestraft is. Musonda is Rupiah Banda is de nieuwe vice op borgtocht vrij en heeft hoger beroep De overwinnaar: president. Deze heer is zeventig jaar oud aangetekend. Mwanawasa denkt er en heeft een lang verleden op prominente over de Task Force af te schaffen en de Mwanawasa en de MMD overheidsposten en in UNIP. Tijdens een Anti Corruptie Commissie en andere van de periodieke gevechten tussen Al tijdens de campagne manifesteerde opsporings- en vervolgingsorganen te UNIP en de Kaunda familie is hij uit de versterken. (P 9,10/10/06; TZ 20/8; 9,10,11,13, 17,18 Mwanawasa zich als de dominerende 19/10/06)

ZNB 116 -4/ dec 2006 ZNB 116 -5/ dec 2006 De verkiezingen

Een impressie van een verslaggeefster ter Meer onrust plekke Ook was er onrust in Kasava in Central Province, waar er 200 Zoals iedereen inmiddels wel weet, heeft president stembiljetten tekort waren. In dit gebied rond Kabwe stond de Mwanawasa (MMD) de verkiezingen van 28 september 2006 MMD bovenaan en aanhangers van de MMD beweerden dat gewonnen, is Sata (Patriotic Front) tweede en Hichilema er te weinig stembiljetten waren, zodat de MMD-stemmers (United Democratic Alliance) derde geworden. De Heritage geen kans meer kregen. Daarna was er het gerucht dat een Party van Godfrey Myando en de All People’s Congress Party familielid van Mwanawasa in de ECZ zat. De (vrouwelijke) van Nyondo haalden beiden erg weinig stemmen. rechter Mambilima, voorzitter van de ECZ, zei echter dat de betreffende persoon van een andere etnische groep afkomstig Lusaka voor de verkiezingen was en dus geen familie kon zijn. De maandag voor de verkiezingen waren er rellen in de binnenstad van Lusaka. Marktkraampjes en winkels werden in Rellen in Lusaka brand gestoken. In de hele stad waren er 's middags en 's avond Op zondag 1 oktober waren er flinke rellen bij Lusaka’s veel politieagenten op straat. De sfeer was gespannen.Uit het Mulungushi International Conference Centre, waar de nieuws bleek dat er stembiljetten verdwenen waren. Een paar uitslagen van de verkiezingen werden bekend gemaakt. dagen later verklaarde een official van de ECZ (Electoral De rellen verspreidden zich naar Arcades, Manda Hill, en Commission Zambia) echter, dat die niet verdwenen waren, Kalingalinga. De Great East Road werd door demonstranten maar ‘even niet te vinden omdat ze gekopieerd werden’. geblokkeerd. De politie kwam met complete wapenuitrusting, Onbevestigde geruchten deden de ronde dat de stembiljetten, inclusief traangas. Er werden enkele mensen gearresteerd. die gedrukt werden in Zuid-Afrika, al ingevuld waren. De dag Aan het eind van de middag was de Great East Road weer voor de verkiezingen waren er in Lusaka veel toeterende auto’s vrij. ’s Avonds waren er gevechten in verschillende townships met leuzen roepende mensen, Sata-aanhangers. In mijn straat, van Lusaka, o.a. in Kaunda Square, Bauleni, Kalingalinga, die normaal zeer rustig is, was er opeens veel herrie van de Ng’omba, Matero en Chipata township. De rellen werden luidsprekers. Op de hoek van de straat, bij Munali Secondary veroorzaakt door Sata-aanhangers, die het niet eens waren met School, hield Mwanawasa een toespraak. Er waren massa's de uitslag. mensen, veel luidsprekers, toespraken, muziek en aan het eind werd het volkslied gezongen. De bijeenkomst duurde van Oordeel van Canadese waarnemer 13.00 tot 18.00 uur. Tegelijkertijd sprak Sata op de UNZA, iets verderop. In een gesprekje dat ik had met een Canadese waarneemster werd me nog eens gezegd dat de stemming ‘transparant en Verkiezingsdag eerlijk’ was. Sata had veel gewonnen in de steden, maar in de andere delen van het land niet en de voorsprong van Sata op De dag van de verkiezingen verliep rustig. In de ochtend Mwanawasa was niet groot, aldus deze mevrouw. Ze was er waren er veel mensen bij de stembureaus. Sommigen stonden van overtuigd dat dit een eerlijke telling was. er al om 3.00 uur ’s nachts en degenen die een half uurtje later kwamen, hadden al een lange rij voor zich. Dat was zo bij veel stembureaus. Hier en daar waren er wat ongeregeldheden, Mwanawasa herkozen omdat de mensen te lang moesten wachten. In de middag Uiteindelijk bleek dat Mwanawasa was herkozen met ruim werden de rijen beduidend korter. De stembureaus waren ’s 1 miljoen stemmen. Zowel Hichilema als Sata vroegen om ochtends om 6.00 uur open gegaan, maar een enkel bureau opheldering van de uitslag en hertelling van de stemmen. De had de stembiljetten nog niet gereed en opende pas om 8.00 rechter Mambilima bepaalde echter dat zoiets in dit stadium uur. Op straat was het ongekend rustig. Zo ook de dag na de wettelijk gezien onmogelijk was. verkiezingen. De volgende avond werden de eerste uitslagen bekendgemaakt op de televisie. Het zag er toen naar uit dat Laatste verkiezingsonrust. het Patriotic Front in alle delen van het land had gewonnen en Maandag 2 oktober werd gemeld dat er rellen waren in de de MMD dus had verslagen. De internationale waarnemers en binnenstad van Kitwe. Uit voorzorg werden alle winkels in de ECZ (Electoral Commission Zambia) verklaarden dat de de stad gesloten en reden er geen taxi’s en minibussen meer. verkiezingen ‘vredig, transparant en eerlijk’ waren verlopen. Het bleek echter loos alarm te zijn. Wel waren er rellen bij de PF aanhangers ontstemd Copperbelt University. Dinsdag 3 oktober waren er gevechten op busstation Kalima Tower in Lusaka, waar PF-aanhangers Op de tweede dag na de verkiezingen was er echter een slaags raakten met MMD-aanhangers. De politie heeft een opstand van PF-aanhangers bij het kantoor van ‘The Post’, eind gemaakt aan deze gevechten. Daarna was het eindelijk omdat die een artikel had geschreven dat voor het parlement weer rustig in het land. Mwanawasa nog steeds aan kop stond, hoewel de tot dan toe bekende uitslagen anders uitwezen. De opstand werd snel de Thera Rasing kop ingedrukt door de politie. Op het nieuws verklaarde een onzekere hoofdredacteur van ‘The Post’, dat het artikel ‘niet alleen op speculaties’ berustte.

ZNB 116 -6/ dec 2006 ZNB 116 -7/ dec 2006 Binnenlands Nieuws

Chiluba op gerechtelijk Dagblad The Post viert Grens met Tanzania bevel medisch onderzocht 15 jarig onafhankelijk tijdelijk gesloten De politierechtbank in Lusaka eiste eind journalisme De dood van een Tanzaniaanse man juli dat voormalig president Frederick in een Zambiaanse politiecel heeft in Het dagblad The Post vierde 26 juli Chiluba onderzocht moet worden door de grensstreek bij Nakonde geleid tot dat het 15 jaar geleden voor het eerst medische experts om te bepalen of hij demonstraties en relletjes, zowel aan de verscheen. De krant werd in 1991 eerst als gezond genoeg is om voor de rechtbank Tanzaniaanse als de Zambiaanse kant van weekkrant uitgegeven en heette destijds te verschijnen. Hij moet voorkomen in de grens. Twee huizen en een auto werden de fraudezaak, die tegen hem en twee in brand gestoken, terwijl tientallen directeuren van het bedrijf Access auto’s zwaar beschadigd werden. Financial Services is aangespannen. Vier mensen raakten ernstig gewond. Het drietal wordt beschuldigd van Hierop werd de grensovergang tijdelijk ontvreemding van publieke gelden ter The Weekly Post. Voordat de krant gesloten. Regeringsfunctionarissen waarde een half miljoen US dollar. dagelijks verscheen, werd in november van beide landen maanden hun burgers De eis komt naar aanleiding van de 1993 twee keer per week een uitgave tot kalmte. Afgesproken is dat lokale specialistische behandeling die Chiluba verzorgd, op dinsdags en vrijdags. Fred leiders van Tanzania en Zambia elkaar in maart in Zuid-Afrika onderging, M’membe was één van de grondleggers in de toekomst twee keer per jaar zullen waardoor de rechtszaak werd geschorst. en oprichters van de krant. Voormalig ontmoeten om de banden tussen beide De voormalige president werd een president Kenneth Kaunda reflecteerde landen te versterken. Ondertussen paar dagen na de eis van de rechtbank als volgt: "De krant heeft veel bereikt is er een onderzoek ingesteld naar onderzocht door een team van vijf gedurende de afgelopen 15 jaar. De de doodsoorzaak van de gevangene. UTH specialisten. Nadat de artsen hun berichtgeving is eerlijk, onafhankelijk Pathologen uit Lusaka reisden naar bevindingen hadden gerapporteerd aan en bovenal moedig en zonder angst. Op Nakonde om autopsie te verrichten.(TZ het Ministerie van Gezondheid en aan verschillende momenten gedurende de 02/09/06, SP 02/09/06) de rechtbank, kreeg Chiluba alsnog jaren hebben de journalisten de moed toestemming om in verband met zijn gehad dieper in zaken te graven en UNHCR verplaatst hartproblemen zijn artsen in Zuid- Afrika voor de waarheid op te komen. Het is vluchtelingen te raadplegen. President Mwanawasa meermalen voorgekomen dat de leiders De vluchtelingenorganisatie van de zegde toe alle kosten van de reis, van het land dit niet apprecieerden, maar Verenigde Naties (UNHCR) is begin inclusief de medische kosten, te zullen The Post heeft altijd de waarheid, als ze oktober begonnen met een grote dragen. De uitkomst van de medische daarvoor bewijzen had, verdedigd. We verplaatsing van Angolese vluchtelingen. consultatie is doorslaggevend voor de hebben meegemaakt dat Fred M’membe Dit moet resulteren in de sluiting van beslissing of Chiluba fit genoeg is om de en andere journalisten zijn opgepakt het Nangweshi vluchtelingenkamp. De rechtszaak bij te wonen. Verwacht werd en vervolgd, maar dat heeft ze er niet in het Nangweshi kamp verblijvende dat het onderzoek in Zuid-Afrika enige van weerhouden om te doen wat ze vluchtelingen die niet willen weken in beslag zou nemen. dachten dat goed was. Hiermee heeft repatriëren, worden verplaatst naar de de krant een grote bijdrage geleverd Zambia’s Chiluba unfit for Mayukwayukwa nederzetting in Kaoma aan de ontwikkeling van het land. De district. Ongeveer 6000 vluchtelingen trial uitdaging nu is om de kwaliteit van de zullen verhuizen. Men schat dat deze Half november werd bekend dat berichtgeving te behouden en lessen te operatie ongeveer een maand in beslag Chiluba zo ernstig ziek is dat hij een leren van de afgelopen 15 jaar, zodat The zal nemen. Post nog meer verdieping zal geven". (P De sluiting van het Nangweshi kamp harttransplantatie nodig heeft. Daarom 26/07/06) besloot het is noodzakelijk vanwege de slecht rechtbank de bereikbare ligging. Het is erg moeilijk rechtszaak tegen om adequate hulp te geven; het gebied Chiluba op te loopt bijvoorbeeld snel onder water in schorten. Of de regentijd. Een andere belemmerende daarmee ook de factor is dat de vluchtelingen van het zaken tegen de kamp niet zelfvoorzienend kunnen medeverdachten worden, omdat er weinig vruchtbaar worden opgeschort land beschikbaar is. Aan vluchtelingen is nog niet die in Zambia willen blijven wordt nu besloten. een kans geboden om een beter bestaan (TZ 22,23/8/06, P 27,30/8/ op te bouwen. De vluchtelingen die wel 06; bbcnews 17/11/06) gerepatrieerd willen worden, zullen het kamp aan het eind van het jaar hebben Kinderen in Nangweshi Kamp; foto Klaartje Jaspers verlaten. (SM 1/10/06)

ZNB 116 -6/ dec 2006 ZNB 116 -7/ dec 2006 Economie

Waar staat Zambia? het belang van het land en het voordeel Economie voor de investeerder. In deze index In deze uitgave wordt getracht om een Het demissionaire kabinet dat geen gaat het om het laatste. Met betrekking perspectief te geven van het land en haar beslissingen meer kon nemen tot na tot belastingen had Zambia toch al een mensen aan de hand van indicatoren. de verkiezingen, heeft plaats gemaakt zeer hoge positie namelijk 28 in 2005 Het aantrekken van buitenlandse voor een nieuw MMD-kabinet dat en nu 25 in 2006. Dit komt voornamelijk investeringen wordt inzichtelijk gemaakt vol aan het werk kan zonder grote doordat winsten gemiddeld met slechts aan de hand van een vergelijking tussen beleidsveranderingen. Normaal 22% belast worden ten opzichte van Nederland en Zambia volgens gegevens gesproken worden dan knopen doorgehakt 48% gemiddeld voor de OECD landen. van de Wereldbank. Het gaat hierbij en zijn de nieuwe verhoudingen Daarnaast telt ook mee dat de contacten vooral om een vergelijking van de wet- duidelijk. De krantenknipsels en ook (gerekend in uren) met de belastingdienst en regelgeving, de daarmee gepaard internet geven echter weinig informatie minder zijn dan het gemiddelde van alle gaande tijd en kosten, maar ook de mate over belangrijke openstaande punten OECD landen. van bescherming die de wettelijke kaders zoals de mijnbouwroyalty’s die bieden. Zambia’s economy in need of heronderhandeld moeten worden foreign investment vanwege de enorme prijsstijgingen van Zakenklimaat metalen op de wereldmarkt. Het vijfde Met betrekking tot het verkrijgen van de nationale ontwikkelingsplan 2006- In de internationale vergelijking van juiste papieren en certificaten valt er een 2010 met een visie naar 2030 heeft in landen hoe het lokale zakenklimaat is, achteruitgang te constateren. De daling concept de discussie doen oplaaien. staat Zambia in 2006 op plaats 102 van ten opzichte van 2005 met 22 plaatsen Millenniumdoelstellingen moeten deels 175 landen (zie grafiek voor een deel naar plaats 123 wordt vooral veroorzaakt via dit strategisch document gerealiseerd van de ranglijst). Ten opzichte van 2005 door een fikse verhoging van de kosten worden. De kranten beperken zich in betekent dit een daling van 10 plaatsen. die verbonden zijn aan het verkrijgen van de berichtgeving tot de conclusie van Een beleid gericht op het binnenhalen alle benodigde paperassen. Misschien dat de Zambiaanse economische associatie van nieuwe investeerders zou op het de belastinginkomsten op deze manier (EAZ) dat de macro-economische eerste gezicht moeten betekenen dat je gecompenseerd worden, maar voor doelstellingen van 2006 nog steeds er meer aan doet dan andere landen, iemand die een bedrijf moet beginnen binnen bereik zijn en dus niet aangepast waardoor je dus een paar stapjes zou zijn dit kosten die gerekend moeten moeten worden. De associatie van moeten stijgen. worden voordat er ook maar 1 kwacha bankiers sluit zich hier van harte bij Het enige punt waarin Zambia enige omzet gedraaid wordt en dus ongunstig aan en richt zijn pijlen vooral op het vooruitgang geboekt heeft tussen 2005 om investeringen aan te trekken. Een leengedrag van de overheid. Monetaire en 2006 is de rangschikking op het gebied andere reden voor verslechtering, is dat stabiliteit zit dit jaar ook wel goed. van belastingen. Het belastingmes snijdt er geen objectieve informatie te krijgen De inflatie blijft controleerbaar en natuurlijk aan twee kanten, namelijk is over kredietwaardigheid. de kwacha glijdt licht. Afgezien van enige ups en downs, vooral in de Echt slecht (plaats 170), zowel in 2005 verkiezingsmaand september, fluctueert als 2006, scoort Zambia met betrekking de middenkoers van de Zambiaanse tot de internationale handel. Zowel voor kwacha de laatste maanden tussen 4700 export als import zijn twee keer zo veel en 5000 per euro en is eigenlijk weer handelsdocumenten benodigd (16) dan terug op een gezond niveau na de enorme gemiddeld in de regio en vier keer zoveel waardetoename van een jaar geleden. De als het gemiddelde van de OECD landen. sanering van de leningen die Zambia aan Daarnaast is de benodigde tijd om alle diverse landen en het IMF schuldig was, exportformaliteiten te voldoen en de leidt bij veel organisaties tot huiswerk goederen te vervoeren met 60 dagen ook om de effecten hiervan te vertalen in anderhalf keer zo hoog als gemiddeld in nieuw dan wel aangepast beleid of de regio (40 dagen). Voor import geldt beleidsadvies. Dit jaar zijn wel drie eenzelfde orde van grootte. Vanwege de nieuwe Wereldbankleningen afgesloten geografische ligging (“landlocked”) zijn met een totale waarde van ongeveer US$ de kosten van transport vanzelfsprekend 95 mln, te weten US$ 30 mln voor de ook hoger dan gemiddeld in de regio. De tweede fase van herstructurering van de gemiddelde kosten van een container overheid, US$ 37 mln voor het landbouw import bedragen US$ 2640, voor export ontwikkeling hulpprogramma (ADSP) zijn deze iets lager namelijk US$ 2500. en US$ 23 mln voor verbetering van Op de overige punten scoort Zambia de waterinfrastructuur in stedelijke en min of meer in de middenmoot. Als rurale gebieden. men deze resultaten tot uitgangspunt (TZ 31/7;13,28,29/9/06) Zambia op de ranglijst van zakenklimaat kan nemen dan lijkt het dus veilig om

ZNB 116 -8/ dec 2006 ZNB 116 -9/ dec 2006 Economie

te concluderen dat investeren in het land Luapula (70%). De minste absolute Millenium een stuk aantrekkelijker kan worden door armoede werd geconstateerd in Lusaka douaneformaliteiten te vergemakkelijken en de Copperbelt (57% en 58%). In Ontwikkelingsdoelen voor dan wel efficiënter af te handelen, door de afgelopen jaren werd een lichte 2015 in vergelijking met kredietregistraties serieus aan te pakken verbetering geconstateerd in enkele en het licentiesysteem te evalueren en te indicatoren. 1990 vereenvoudigen. Misschien dat dan zelfs Malaria nam licht af en medicijnen 1. Halveer armoede en honger. de belasting wel omhoog kan zonder zijn iets beter verkrijgbaar. 2. Zorg dat alle kinderen basis- grote gevolgen voor de plaatsing in de Vaccinatiepercentages voor kinderen onderwijs krijgen. rangorde. die nog geen jaar oud zijn laten een 3. Zorg voor evenveel jongens en (TZ14/9/06, www.doingbusiness.org) lichte stijging van 74% naar 77% zien. meisjes op basis- en middelbare- Het budget voor gezondheidszorg is van scholen. ZIC records US$ 100 mln 2004 naar 2005 echter nog teruggelopen 4. Verminder de kindersterfte voor investment van 8,1% naar 6%. Recente schattingen kinderen tot 5 jaar met tweederde. geven aan dat er gemiddeld 1 dokter per 5. Verminder met drie kwart de In de periode januari tot en met juni 14.000 mensen beschikbaar is vergeleken kraambedsterfte. 2006 heeft het investeringscentrum 60 met 1 dokter per 7.000 mensen in 1984. 6. Buig de groei van Hiv/Aids projecten goedgekeurd met een totale Grote verschillen bestaan er ook hier infecties, malaria en andere ziektes waarde van US$ 182 mln waarvan het tussen de stad en het platteland. Sinds om in een afname. grootste deel dus op het conto van juni het eerste kwartaal 2006 worden aan 7. Zorg voor duurzame komt. Van deze investeringen heeft US$ ongeveer 55.000 mensen (ten opzichte ontwikkelingen en verdubbel de 96,8 mln betrekking op investeringen in van 3.000 in 2003) AIDS-medicijnen toegang tot veilig drinkwater. de bouwsector, die al enkele jaren met verstrekt. De schatting is dat dit de 8. Ontwikkel open en eerlijke handel 20-25% per jaar groeit en waarvoor behoefte voor slechts een kwart dekt. en financiële systemen. in de begroting van 2006 specifieke Volgens de cijfers ging in 2003 ongeveer stimuleringsmaatregelen genomen zijn. 84% van de kinderen naar de basisschool De voortgang hiervan van Zambia: Daarnaast heeft de mijnbouw in mei en dit percentage is opgelopen naar MDG1: Armoede afgenomen van investeringsconcessies ter grootte van 86% in 2005. Naar de middelbare 73% (1998) naar 68% (2004) US$ 21 mln gedaan. (P19/7/06) school gingen in 2003 ongeveer 13,9% MDG2: Schooldeelname toegenomen en dit percentage is toegenomen naar van 62% (1992) naar 86% (2005) De Millennium 16,5% in 2005. De docent-leerling MDG3: Schoolverhouding meisjes/ Doelstellingen MDG ratio is bijzonder laag op het platteland jongens verbeterd van 0,93 (2002) 1 op 400. Deze cijfers geven een verre naar 0,96 (2005) Zambia heeft ongeveer 11,7 mln inwoners van rooskleurig beeld van de sociaal- MDG4: Kindersterfte per 1000 licht (ultimo 2005), een bevolkingsgroei van economische situatie in het land. gedaald van 197 (1996) naar 168 1,6% en een levensverwachting van (2002) 38,1 jaar. Daarnaast wordt per inwoner Om hier beleidsmatig mee te kunnen MDG5: Kraambedsterfte per 100.000 US$ 490 per jaar verdiend. Het totale werken, zijn een aantal afspraken van gestegen van 649 (1998) tot 729 landsinkomen van Zambia bedroeg in belang. De lange termijn ontwikkel (2002) 2005 US$ 6,7 mld. Volgens gegevens ingsdoelstellingen zijn afgeleid van MDG6: Malaria sterfte per 1000 van het laatste onderzoek naar de de Millenium ontwikkelingsdoelen gedaald van 51 (1994) naar 33 (2004) leefomstandigheden (2002-2003) is 67% (MDG’s) voor de periode tot 2015 (zie Hiv/aids infectie-graad stabiel van de bevolking arm en leeft beneden Kader). op 16%, maar sterfte door Aids stijgt de grens van 1 dollar per dag, 46% leeft (P21/7/06; www.oecd.org; www.dfid.gov.uk) nog. in extreme armoede aangezien deze (www.dfid.gov.uk ) groep zich niet eens de basisvoeding kan veroorloven. Een verdere groep van 21% kan zich wel de basisvoeding Sociale indicatoren de expert dat de zwakte een gevolg is van compromissen tussen de Wereldbank veroorloven maar komt tekort voor Er wordt getracht om met de sociale en een ineffectieve overheid, die overige basislevensbehoeften. indicatoren te werken. Een recente gericht is op welgestelde groepen. evaluatie van de armoedesituatie (www.worldbank.org) Govt seeks to speed up en het verbeteren hiervan door een achievement of MDGs overheidsprogramma (PRSP) werd Fifth National Development door een Wereldbankexpert negatief Plan Indicatoren apart beoordeeld. Het programma zou niet goed uitgevoerd zijn, geen prioriteiten Het vijfde ontwikkelingsplan is de Armoede is het hoogst in de Northern hebben en niet gericht zijn op de armen. opvolger van het hiervoor niet zo Province (81%), gevolgd door North- Daarnaast ontbreekt het nog steeds aan positief beoordeelde PRSP (Strategisch Western (72%), Eastern (71%) en effectieve controle. Al met al constateert plan voor armoedebestrijding). Dit

ZNB 116 -8/ dec 2006 ZNB 116 -9/ dec 2006 Landbouw document kwam in juli in concept beschikbaar. Een deel van de taakstelling Landbouw van dit document komt voort uit de bovengenoemde MDG’s; daarnaast Activiteiten van de Food Maïsoogsten zeer goed poogt het te beschrijven hoe een stabiele In Eastern, Northern en Luapula economische infrastructuur ontwikkeld Reserve Agency (FRA) Provinces en in de Copperbelt zijn moet worden. Het concept is een boek Door de goede maïsoogst heeft de FRA recordhoge maïsopbrengsten behaald van meer dan 300 bladzijdes verdeeld dit jaar al 300 000 ton maïs opgekocht, in 2006. De herstructurering van over 9 delen en 37 hoofdstukken 100 000 ton meer dan het doel was. De de agrarische sector onder de ‘New met daarbij de benodigde financiële FRA koopt maïs op om een goede prijs Deal’ regering draagt hieraan bij. Ook prognoses en deelbudgetten. (de bodemprijs is K 38 000 per 50 kg) president Mwanawasa doet het goed: en voldoende maïsvoorraad in het land te zijn boerderijen bij Ndola hebben dit Het voornaamste garanderen. Hiervoor heeft de staat voor jaar een recordopbrengst van 18 000 ton c o m m e n t a a r 2006 al K 50 mld gereserveerd. Kritiek maïs geproduceerd. Zambeef verwacht van Henriot is geleverd op de FRA omdat kleine dit jaar 3 500 ton wintermaïs te oogsten, van de Jezuïten boeren ver moeten reizen om hun maïs naast 6000 ton graan. denktank JCTR bij de FRA depots te kunnen verkopen. was dat het een De president van de Zambia National Maize prices likely to shoot erg economisch Farmers Union (ZNFU) Musamba zegt up by October getint geheel was dat de FRA haar logistieke operaties dat te weinig De National Milling Corporation (NMC) moet verbeteren. Nu moeten sommige verwacht dat maïsprijzen in oktober nadruk legde op kleine boeren in afgelegen gebieden hun het menselijke flink zullen stijgen: de FRA stopt dan Pater Peter Henriot SJ van maïsoogst, maar ook soja en cassave, aspect en de de JCTR met het aankopen van maïs waarna het noodgedwongen tegen lagere prijzen exportverbod opgeheven wordt. Kleine verbetering van verkopen omdat zij geen toegang de leefomgeving voor de mensen. De boeren zijn blij met de opheffing van hebben tot de FRA. Ook vanuit Eastern het exportverbod omdat ze hogere vereniging voor armoedebestrijding Province werd gevraagd om meer (CSPR) heeft een studie uitgevoerd prijzen verwachten. De NMC probeert depots. In Lundazi, Chipata, Northern de prijs van maïsmeel stabiel te houden. naar de extra investering die gemaakt Province, Mukonchi en Bisa waren er zou moeten worden om het bereiken De Common Market for Eastern and logistieke problemen en vertraging in de Southern Africa (COMESA) pleit voor van de MDG’s mogelijk te maken. Dit uitbetaling. loopt van US$ 600 mln in het lopende een regionale aanpak waarin meerdere (P 22,30/7; 18/8; 4,13,18,22,30/9/06; T 21,29/7; 9/8,23/9/06; jaar tot US$ 1,04 mld in 2015. Dit laatste STZ 30/7/06 ) landen voor een uniforme maïsprijs bedrag komt overeen met ongeveer 15% kunnen zorgen en overschotten of van de huidige jaarverdiensten van heel tekorten kunnen nivelleren. Zambia. Donoren zijn welkom! Magande laat in The Post weten dat via het MDRI initiatief dit jaar US$ 61 mln is vrijgemaakt door de overheid om armoedebestrijding en pensioenachterstanden te financieren in 2006 en 2007. Deze financiering is beschikbaar voor het bereiken van de MDGs. Er zit nog heel wat licht tussen de realiteit van de dag en benodigde bedragen om de investering in mensen en leefomstandigheden te financieren. (P21/7/06)

Minister van Finnaciën Magande

ZNB 116 -10/ dec 2006 ZNB 116 -11/ dec 2006 Landbouw

Commercial maize meal to be gebruik van hybride rassen. fortified with vitamins - President Mwanawasa is bezorgd over de arbeidsomstandigheden op het Al het commercieel geproduceerde voormalige staatsbedrijf Kawambwa maïsmeel zal zes vitamines en drie Tea Company en heeft een onderzoek andere elementen moeten gaan bevatten, aangekondigd. Op York Farm waren er volgens een nieuw voorschrift van de protesten wegens de lage lonen. Health Permanent Secretary. Het doel is - Millers Association of Zambia (MAZ) om ondervoeding tegen te gaan, waarbij vreest een hogere broodprijs door men minstens 60 % van de bevolking ingestelde importtarieven van 15 %. De wil bereiken. De grootste uitdaging is de NMC heeft aangekondigd 12 000 ton distributie van de voedingsstoffenmix in tarwe uit Zuid-Afrika te gaan importeren, moeilijk bereikbare gebieden. 20 % van de jaarlijkse behoefte. (TZ 16/4; 21,31/7; 28,29/9/06; P 13/7; 1,7/8; 13,29/9/06; - Hoge kosten maken een vis- SP 12/8) inblik-industrie in Zambia nog een verafgelegen ideaal. Wel is jonge vis Runderziekten in gratis te verkrijgen. In Kaputa profiteert men van nieuw uitgezette vis in Lake Central, Western en Mweru Wantipa. Southern Provinces En verder… - De belofte om voedselhulp naar het overstromingsgebied in Senanga te In afgelegen gebieden van Mumbwa - De pluimveesector zou een veel sturen, waar honger heerst, is door de District blijven er runderen sterven positiever resultaat kunnen hebben dan overheid niet nagekomen. door de ziekten ‘black leg’ en ‘corridor tegenwoordig, stelt de directeur van de - Een investeerder is geïnteresseerd in disease’. In de Western en Southern NMC. Door gebruik van maïs en soja in het opzetten van een tabaksfabriek in Province gaat het om Contagious Bovine pluimveevoeder wordt de markt voor deze Lusaka, waardoor meer tabak binnen Pleuropneumonia (CBPP) waar ook al producten beter en de opbrengst hoger. Zambia verwerkt kan worden. veel vee aan is gestorven. (TZ 26/28/06; SP Bovendien kunnen er meer inkomsten uit 27/8/06) export van pluimveeproducten gehaald - De directeur van de Export Board of worden dan uit export van maïs en soja Zambia ziet grote kansen voor tuinbouw Prijsontwikkelingen door en vormen eiwitten uit vlees en eieren in Zambia. een belangrijke component van goede - De Zambia Agricultural and lagere Kwacha voeding. De groei van de pluimveesector Commercial Show in Lusaka had De nationale munt is de laatste tijd is al behoorlijk: 30-40 % per jaar. als thema ‘sustainability, our goal’. gedevalueerd. Door de devaluatie wordt - Seedco Zambia Ltd. heeft een Achthonderd standhouders toonden hun de maïsprijs, uitgedrukt in US$, hoger, recordproductie van 25.000 ton zaden producten aan het publiek. maar binnen Zambia is dit nog niet te bereikt. Seedco produceert veel (P 13,26, 31/7; 1,12/8; 22/9/06; TZ 22/7; 4,14,18/9/06) merken. De dalende Kwacha heeft nog verschillende zaden en promoot het geen positieve invloed op de tabakexport, die nu verliesgevend is. De katoenprijzen blijven ook laag. Zambian Fertilisers (ZF) directeur Chris Beckett waarschuwt dat de daling van de Kwacha hogere kunstmestprijzen kunnen veroorzaken. New fertilisers hit Zambian market ZF kwam ook nog anders in het nieuws: er zijn door het bedrijf 30 nieuwe soorten kunstmest ontwikkeld voor verschillende gewassen en in verschillende verpakkingen. Zo kunnen boeren optimaal van kunstmest profiteren. Concurrent Omnia is door het ministerie van landbouw aangewezen om 15 000 ton meststof te leveren voor het Fertiliser Support Programme (FSP). (TZ 9/8; 13,14/9; 3/10/06; P 24/7; STZ 28/7; SP 30/7; 24/9/06)

ZNB 116 -10/ dec 2006 ZNB 116 -11/ dec 2006 Energie

maar Mwanawasa Energie gaf opdracht tot een nader onderzoek. In de Livingstone- districten Kabompo, Chavuma en Zambezi, Katima dicht bij de Angolese verbinding is grens, verzamelde een speciaal klaar team een aantal Zesco heeft de 250km lange hoog- bodemmonsters, die spanningslijn van Livingstone naar in een Duits instituut Namibië voltooid. Aan het eindpunt van met microbiologie de lijn bij Katima Mulilo levert een groot zijn geanalyseerd. De transformer-complex stroom aan de methode kan minimale Caprivi-strook in Namibië. NamPower hoeveelheden olie (de Zesco van Namibië) werkt nog aan of gas detecteren. een 900km lange lijn van Tsumeb in De minister van en Noorse adviesbureaus hebben de Centraal Noord Namibië naar Katima Mijnbouw, Kalombo Mwansa, sprak technische en financiële zaken in detail Mulilo. Als deze verbinding klaar is, echter over de "heavy presence of oil bekeken laten duidelijk zien hoe ernstig heeft Zambia een derde "Interconnector" or gas", zonder de precieze resultaten de situatie is. met een buurland. De netwerken van openbaar te maken. Congo en Zimbabwe zijn al tientallen Het technisch rapport meldt fijntjes dat jaren geleden aan die van Zambia Volgens Meneer Money zal de minister de raffinaderij in de jaren zeventig werd gekoppeld. Ondertussen zijn er ook buitenlandse oliemaatschappijen gebouwd en sinds die tijd is er weinig plannen om Zambia met Tanzania en moeten vragen om verder te kijken. aan onderhoud gedaan en minimaal Malawi te verbinden. Toch worden de Mocht dit hoop geven, dan moeten geïnvesteerd. De ellende van vorig jaar Interconnectors pas zinvol als er lokale eerst de geologische structuren in kaart was dan ook een logisch gevolg van overschotten aan elektriciteit zijn. Helaas worden gebracht. Om commerciële oude problemen die niet goed opgelost heeft niet alleen Zambia maar ook andere hoeveelheden olie of gas daadwerkelijk zijn. Zelfs als er voldoende ruwe olie landen in Zuidelijk Afrika steeds meer aan te tonen, zal er daarna met een wordt aangevoerd, schommelt de last van structurele tekorten. Als er geen speciale installatie geboord moeten capaciteit rond een zeer magere 40%. nieuwe kolen- of waterkrachtcentrales worden. Kostbare en riskante operaties De consultants zijn het met Indeni eens, bij worden gebouwd, zal volgens die een bedrijf alleen wil uitvoeren dat er de komende vijf jaar US$65 mln Southern African Power Pool (SAPP) in voor een acceptabel deel van eventuele nodig is om de installatie weer goed 2013 de regionale vraag groter dan het voorraden. In de eind tachtiger jaren is te laten draaien. Vergeleken met de aanbod zijn. er door Amerikaanse bedrijven Mobil twee miljard dollar die in de mijnbouw en Placid geboord in de Luangwa vallei (TZ 18/9/06, P 22/8/06, Nampower.com.na, sapp.co.zw, worden geïnvesteerd, is dit bedrag een zesco.co.zm) van Eastern Province. Helaas zonder schijntje. Maar het probleem is vooral resultaat. Luangwa is onderdeel van hoe lang het gaat duren voordat het geld de Oost Afrikaanse Rift Zone, waar is terugverdiend. olie of gas vanuit de diepe ondergrond gegenereerd kan worden. In de Rift De adviesbureaus concluderen dat Total van Uganda zijn onlangs commerciële en de Zambiaanse staat (ieder 50% Former Survey Director; "We olievelden aangeboord. Verder zuidelijk should not create euphoria" aandeelhouder) hun belang moeten is er echter nog steeds geen succes in de verlagen om een derde partij in te Volgens Nic Money, de voormalige Rift geboekt, bovendien ligt het westen brengen. Maar wie wil met zo'n avontuur directeur van de Geological Survey, van Zambia buiten die zone. mee doen ? Het blijkt dat de Staat US$115 zijn er geen bewijzen voor olie- of (TZ 1/11/06, www.hdr.com.au) mln achter loopt met betalingen aan gasvelden in North-Western Province. Total. Indeni is dan ook feitelijk bankroet. Die verhalen gingen de ronde toen Audits at Indeni Refinery Beweringen van politici dat Total te veel bleek dat een aantal bodemmonsters published vraagt voor "management fees" en dat de positieve resultaten hadden gegeven. MP Het rapport over de evaluatie van Indeni prijsmarge op geïmporteerde ruwe olie Kavindele verkondigde vorig jaar dat er is eindelijk openbaar gemaakt. Eind te hoog is, zijn volgens de consultants op sommige plaatsen in zijn provincie vorig jaar gaf de minister opdracht voor niet juist. Tarieven zijn redelijk voor de olie en gas was. Blijkbaar ontsnapte er zo'n rapport nadat de olieraffinaderij internationale markt. Zambia moet blij lokaal gas uit de bodem, wat kleine maar voor de zoveelste keer uit bedrijf ging zijn dat Total de schulden zover heeft continue brandjes kan veroorzaken. en de dieseltekorten grote schade aan laten oplopen en nog niet de stekker uit Mogelijk een soort ondiep moerasgas, de economie berokkenden. Engelse Indeni heeft getrokken. (TZ 12/10/06)

ZNB 116 -12/ dec 2006 ZNB 116 -13/ dec 2006 Mijnbouw

Nog meer mijnen in de project samen met Korea Zinc Company Mijnbouw (KZC). Verder is Luanshya Copper Mines planning van plan om in 2008 met de Milyashi Na 45 jaar begint Behalve Lumwana staan er nog een mijn te starten en heeft het Australische aantal mijnen op stapel. Het verst Albidon vergevorderde plannen om koperwinning in gevorderd is Frontier van First-Quantum. jaarlijks 9000 ton nikkel te ontginnen in Lumwana Het is een nieuwe ontdekking en ligt de relatief kleine ondergrondse Munali in de Congolese Pedicle halverwege mijn vlak bij Kafue. Tot slot heeft het Het heeft bijna een halve eeuw geduurd Mufulira en Ndola. Het erts wordt aan Zambiaanse bedrijf Trade Kings heeft sinds het kopererts werd ontdekt, maar de Congolese kant van de grens tot een vergunning aangevraagd voor een mijnbouw in Lumwana is eindelijk koperconcentraat (30% koper) verwerkt kleine dagbouwmijn voor ijzererts begonnen. Als onderdeel van zijn en gaat daarna naar de nieuwe smelter bij Sanje Hill, 30km ten westen van verkiezingscampagne gaf Mwanawasa van Mopani Copper Mines in Mufulira. Lusaka. in augustus het startschot in een 'ground First-Quantum denkt in 2007 te beginnen (first-quantum.com, tealmining.com, necz.org.zm) breaking' ceremonie. De ontwikkeling met dagbouw en de jaarlijkse productie van Lumwana noemde hij een prachtig zal ongeveer de helft van Kansanshi De koperprijzen blijven sinds mei 2006 voorbeeld van zijn succesvolle New bedragen. rond de US$ 7500 per ton schommelen. Deal politiek. Een prachtige prijs vergeleken met US$ Lumwana was in 1961 door 2000 in 2001. Zambia's koperproductie voor dit jaar wordt geschat op 520 duizend ton. Dit is ongeveer 20% meer dan vorig jaar. Ondanks Lumwana en een aantal nieuwe kopermijntjes is het maar de vraag of het oude record van 735 duizend ton koper uit 1969 binnenkort zal worden overtroffen. (lme.com, boz.zm) Vissterfte door

Indrukwekkende kiepauto's mijnlozing Rhodesian Selection Trust (RST) Kansanshi Mijn wordt ervan verdacht ontdekt. Buitenlandse bedrijven en medio juli vervuild afvalwater in de ZCCM hebben in het verleden de Kifubwa rivier te hebben geloosd. Het mijnbouwrechten gehad, maar durfden gevolg was een massale sterfte van vis geen geld in de ontwikkeling te stoppen. en ander waterleven. Volgens de lokale Dat de Australiërs van Equinox het wel bevolking vertroebelde in de loop van gelukt is, komt natuurlijk vooral door de de morgen het rivierwater en hing er prima prijs van het metaal. Bovendien een zure lucht boven de rivier. Kort heeft First-Quantum met Kansanshi daarop dreven grote aantallen dode bewezen dat het wel degelijk mogelijk vissen aan het oppervlak. De provinciale is om zo'n project in Zambia van de visserij deskundige heeft de bevolking grond te krijgen. Verder is een paar jaar aangeraden geen dode vis te eten en te geleden een hoogspanningslijn van de wachten met het vangen en kopen van Copperbelt naar Solwezi getrokken en vis. Hij verdacht de mijn van illegale heeft Lumwana nog maar 70 km extra lozing. Echter, de milieudeskundige nodig. Totale investeringen zijn in de van de mijn meldde dat er geen vervuild orde van US $750 mln. In de volgende mijnwater was geloosd en dat een 20 jaar kan er jaarlijks 125 duizend analyse van watermonsters uit de rivier geen sporen van vervuiling hadden ton koper worden geproduceerd, wat Gladgeschoren lateriet ongeveer evenveel is als Kansanshi. aangetoond. “Maar”, gaf hij toe, “we kunnen iets over het hoofd hebben (TZ 22/08/06, equinoxminerals.com) Mufulira heeft een nieuwe smelter, maar er komen ook nieuwe installaties gezien...”. Toch bestaat er mogelijk in Chambishi van het Chinese NFC en een verband tussen de vissterfte en de in Chingola van het Indiase Vedanta. recente schoonmaak van opslagtanks De Mwambashi open pit bij Chambishi voor zwavelzuur toen Kansanshi mijn door Teal Corporation komt dichterbij. voor drie dagen werd gesloten. Dit Zuid-Afrikaanse bedrijf werkt in dit (P 26/07/06)

ZNB 116 -12/ dec 2006 ZNB 116 -13/ dec 2006 Gezondheidszorg

Gezondheidszorg

HIV/AIDS & circumcisie Al eerder is in deze rubriek aandacht geschonken aan de mogelijke voordelen van circumcisie (besnijdenis) in het kader van de preventie van HIV-besmetting, onder meer naar aanleiding van de wervende woorden van UTH-uroloog Dr. Manda. Waren er aanvankelijk slechts aanwijzingen voor een beschermend effect van circumcisie, recent werd wetenschappelijk bewijs geleverd dat zo’n effect ook werkelijk bestaat. In de follow-up prediode van drie maanden. maatregelen. Er mag geen vergelijkend een gerandomiseerde (dat wil zeggen Dat klinkt weinig geruststellend, als men onderzoek worden gedaan waarbij willekeurig verdeelde) proefopzet werd bedenkt dat 10% dus wel problemen na aan een groep de bestaande preventie bij meer dan 3700 mannen tussen 18 en de ingreep had. of behandeling wordt onthouden, 24 jaar vergeleken of de kans op HIV- wat betekent dat een placebo (‘nep- besmetting verschilde tussen de besneden Little point in circumcising medicijn’) wordt gegeven terwijl er een mannen en de niet-besneden mannen. sexually active men – Dr werkzame behandeling is. Voor het HIV/ De uitkomst was dat na circumcisie AIDS onderzoek betekent de Helsinki de kans op HIV-besmetting met 60% Chege Verklaring dat deelnemers moeten afneemt. Op dit moment lopen nog twee Dr Jane Chege, die voor de internationale kunnen beschikken over condooms en vergelijkbare onderzoeken, en als die organisatie World vision is belast met counseling. Nu zou dus ook circumcisie dezelfde uitkomsten opleveren, heeft het toezicht op het onderzoek naar voor hen (althans de mannen) beschikbaar dit belangrijke gevolgen voor zowel de HIV/AIDS in Afrika, merkte op dat het moeten zijn. De vraag rijst bovendien, praktijk van de AIDS-bestrijding als nuttig effect van circumcisie dat in dit hoe actief deze maatregelen moeten voor de ethische aspecten van AIDS- onderzoek is gevonden, mannen betreft worden aangeboden: moeten condooms onderzoek. die besneden waren voordat zij seksueel daadwerkelijk worden uitgedeeld of Ten eerste de praktijk van de AIDS- actief werden (wat dus niet waar is, want moet alleen worden gezorgd dat ze bestrijding. De media hebben zich op in het onderzoek werden mannen tussen beschikbaar zijn. Vergelijkenderwijs: het onderwerp gestort en besteden er 18 en 24 jaar besneden). Volgens dr Chege moet het mogelijk zijn om gratis ruim aandacht aan. Een Amerikaans zou niet zijn vastgesteld dat besnijdenis besneden te worden voordat het programma van het Johns Hopkins op latere leeftijd ook een beschermend onderzoek start, of moeten alleen de academisch ziekenhuis in Baltimore (Md) effect heeft. Wel reëel is haar opmerking belemmeringen worden weggenomen? legt zich toe op de uitbreiding van de dat het risico bestaat dat besnijdenis een Anderzijds zijn er sociale en culturele faciliteiten voor circumcisie in Zambia. vrijbrief wordt voor riskant seksueel belemmeringen om een circumcisie te Voor het academisch ziekenhuis UTH gedrag. Het gevaar is aanwezig dat ondergaan, en dit mag weer geen reden in Lusaka is US$ 20.000 uitgetrokken door het propageren van circumcisie, zijn om niet aan het onderzoek naar een om een besnijdenisdienst op te zetten. andere beschermende maatregelen uit HIV-vaccin deel te nemen. De auteurs Ook in de George- en de Chainama het ABC rijtje (onthouding, trouw aan concluderen dat circumcisie niet zonder Clinic in Lusaka worden al sinds 2003 een partner en condoomgebruik) worden meer te vergelijken valt met een HIV- voorbereidingen getroffen voor het veronachtzaamd. vaccin, en dat het daarom ethisch wel uitvoeren van besnijdenissen. Een artikel te verantwoorden is om een vaccin te in de Times of Zambia geeft niet alleen Commentaar in The vergelijken met een placebo. technische details van de ingreep, maar (The Lancet 5/08; P 19/08; TZ 14,19/08/06) weet ook te melden dat bij 90% van de Lancet cliënten geen complicaties optraden in De ethische aspecten van het HIV/AIDS onderzoek, in het bijzonder naar een HIV-vaccin, worden uitvoerig besproken in een redactioneel commentaar in het toonaangevende medisch tijdschrift The Lancet. De auteurs merken op dat ingevolge de Helsinki Verklaring de deelnemers aan wetenschappelijke onderzoeken moeten kunnen profi teren Aids patiënt van bestaande beschermende

ZNB 116 -14/ dec 2006 ZNB 116 -15/ dec 2006 Gezondheidszorg

Fight AIDS as well as the met 60% zou kunnen brain drain worden verminderd, zou dat meer effect hebben op Ook de arbeidsmigratie is in deze rubriek de personeelsvoorziening al vaak aan de orde geweest. In een dan een totale stop van ander commentaar in The Lancet komt emigratie naar het Verenigd speciaal de gezondheidszorg in Zambia Koninkrijk. HIV-positieve aan de orde. Onder meer naar aanleiding medewerkers in leven en aan van het rapport dit jaar van de Wereld het werk houden in hun eigen Gezondheids Organisatie: Working land is het devies. Together for Health (‘Samenwerken (The Lancet 5/08/06) voor gezondheid’) wordt opgemerkt dat emigratie niet de grootste leegloop Lack of kit derails van gezondheidswerkers veroorzaakt in treatment at UTH Under 5 Clinic landen waar AIDS heerst. In Lusaka en ondanks de toezegging van president Kasama district is de jaarlijkse sterfte Door gebrek aan reagentia Mwanawasa bij de vorige tussentijdse onder verpleegkundigen 3,5% en onder voor laboratoriumonderzoek, kreeg parlementsverkiezingen dat die er zou Clinical Officers 2,8%. Over een periode een patiënt die verwezen was naar het komen. van 10 jaar is daarmee het percentage academisch ziekenhuis in Lusaka (UTH) Het Batoka Ziekenhuis in Livingstone vacatures voor verpleegkundigen van niet de behandeling die hij nodig had. Zijn vierde het 100-jarig bestaan in 37% verklaard. Er zijn meer Clinical zuster klaagde steen en been, niet alleen aanwezigheid van de First Lady, Officers overleden (68%) dan met bij de afdeling Public Relations, maar mevrouw Maureen Mwanawasa, een vroegtijdig ontslag (23%) of pensioen ook in de krant, over de hoge kosten die goede gelegenheid om de overheid niet (9%) gegaan. De gemiddelde leeftijd bij zij had moeten maken om haar broer naar alleen te bedanken voor de hulp maar overlijden was 38 jaar, wat suggereert het ziekenhuis te brengen. Vervolgens ook om de grote problemen onder de dat zij aan AIDS zijn gestorven. Als moest zij vaststellen dat er niets voor aandacht te brengen. Een tekort aan deze berekening worden toegepast hem gedaan werd. De woordvoerder huizen voor medewerkers, en daardoor op alle 8500 verpleegkundigen en van het ziekenhuis, Kennedy Makukula, ook aan personeel, en het ontbreken vroedvrouwen in Zambia, is het aantal probeerde haar te kalmeren met de van een ambulance mochten echter van 298 overledenen bijna tweemaal het toezegging dat de zaak werd onderzocht. geen beletsel vormen om de First Lady aantal dat een aanvraag indiende voor Door technische problemen was ook te danken voor haar komst en een beroep een werkvergunning in het Verenigd de röntgenafdeling getroffen, en het op haar te doen deze problemen op te Koninkrijk in 2003, namelijk 169. ziekenhuis had geen geld voor reparaties. lossen. De auteur, Frank Feeley, verbonden Maar het ministerie was op de hoogte Veel klachten ook uit de aan het Centrum voor Internationale gesteld en het probleem zou spoedig districtsziekenhuizen van Isoka en Gezondheidszorg en Ontwikkeling in hersteld worden, aldus Makukula. Nyimba. Vrouwen uit Nyimba moeten Boston (VS), merkt op dat doden niet 160 km reizen naar het St. Francis klagen over arbeidsomstandigheden. Knelpunten in andere ziekenhuis voor goede verloskundige Er moeten maatregelen worden ziekenhuizen hulp, maar Nyimba heeft zelfs geen genomen die gericht zijn op het ambulance om ze daar te brengen. Een hoge HIV-besmettingspercentage Ook uit andere ziekenhuizen komen veel operatiekamer is in aanbouw, maar er is van gezondheidswerkers in Zambia. berichten over technische, bouwkundige geen geld om het project af te maken. Niet alleen voorlichting, maar ook de of infrastructurele knelpunten. Zo heeft Verder is er gebrek aan personeel mogelijkheid voor vertrouwelijke HIV- het districtsziekenhuis van Siavonga (artsen en verpleegkundigen), zowel in tests en behandeling. HIV-positieve geen kraamafdeling, wat gezien het het ziekenhuis als in het district. Ook medewerkers moeten niet in de rij toeristische potentieel van de plaats een in Isoka ligt de bouw stil, terwijl er hoeven staan voor een HIV-test of groot bezwaar is, vindt waarnemend al in februari van dit jaar K 1 mld is ARV-behandeling. Als het sterftecijfer directeur dr Joseph Kabungo. De toegewezen. De districtscommissaris, van Zambiaanse verpleegkundigen Chawama Kliniek in Lusaka heeft wel Henry Mukungule, gaf de schuld aan de een kraamafdeling, maar slechts drie inschrijvingsprocedures op provinciaal bedden in de verloskamer. Aangezien niveau, zodat er nog geen aannemer kon er gemiddeld 20 bevallingen per dag worden gecontracteerd. plaatsvinden, belandt er nog al eens een kraamvrouw op de grond, vertelde de (P 18,22/08, 18/09; TZ 25/08, 2,24/09, 3/10/06) hoofdverpleegkundige Evelyn Tembo aan vice-president Lupando Mwape toen hij (op 2 september) op bezoek kwam. Ook het Roan Hospital in Luanshya ontbeert een kraamafdeling,

ZNB 116 -14/ dec 2006 ZNB 116 -15/ dec 2006 Een jaar ambassadeur in Zambia

Na ruim een jaar als ambassadeur in zoals Michael Sata in de verkiezingsstrijd Zambia gewerkt te hebben, kijk ik op aangaf, is op zichzelf wel waar, maar toch verzoek van de Zambia Nieuwsbrief heeft de overheid zo’n 150 miljoen euro graag even terug. Een jaar geleden had per jaar meer te besteden dan voorheen, de Zambia Nieuwsbrief een gesprek omdat ze geen schulden meer behoeft met mij en maakte ik u deelgenoot af te lossen. Volgens anderen blijft van mijn eerste ervaringen, die het land echter te afhankelijk van het ingekleurd waren door mijn verblijf koper, diversifieert het nog te weinig en in Zambia tussen ’82 en’85 toen ik wordt de noodzaak daartoe met de hoge ook op de Nederlandse ambassade koperprijzen ook nauwelijks gevoeld. werkzaam was. Die vergelijking met Omdat de economie groeit (bijna 6% vroeger is nog steeds onontkoombaar in 2006) en de inflatie historisch laag is en daarmee het zoeken naar een (zo’n 9%), zou het land zich echt kunnen antwoord op de vragen: gaat het nu gaan ontwikkelen, zodat het misschien beter met Zambia en doen wij het als Ambassadeur Middeldorp voor de camera voor iedereen mogelijk is om op Manda ambassade nu beter? Hill te gaan winkelen en niet slechts voor de “happy few”. Gaat het beter met Zambia? Om in zijn algemeenheid een antwoord te geven op de eerste De verkiezingen vraag: ja, het gaat beter met Zambia, maar nog niet iedereen De meerpartijendemocratie leverde in Zambia een interessante in Zambia profiteert daarvan. Zambia is enerzijds hetzelfde en spannende verkiezingsstrijd op. Nederland was daarin gebleven zoals ik het me van meer dan twintig jaar geleden indirect ook actief door samen met een aantal andere donoren, herinner, anderzijds veranderd. Langs de weg vlak buiten tegenwoordig “co-operating partners” geheten, zowel de Lusaka zie ik nog steeds vrouwen met bossen hout op hun Electoral Commission of Zambia (ECZ) te steunen via een hoofd en mannen met grote zakken houtskool achterop hun verkiezingsfonds dat beheerd werd door UNDP, als ook NGO’s fiets. Ook de talloze “ pot holes” komen me bekend voor. die bijvoorbeeld lokale waarnemers in het veld brachten. Via In de stad echter wel twee nieuwe winkelcentra, Manda Hill het Nederlandse Institute for Multiparty Democracy (IMD) en Arcades, vol met goederen rechtstreeks ingevlogen vanuit was Nederland betrokken bij de voorbereidingen van de Zuid-Afrika. Voor mensen met geld is het dan ook mogelijk verkiezingen. Nieuw was ook dat, mede dankzij Nederlandse om alles, wat men vroeger heel moeilijk kon importeren, nu steun, er voor het eerst verkiezingspolls werden uitgebracht, lokaal aan te schaffen. De kwacha is hard en o.a. door “Pangolin”, vrij verhandelbaar. Geen zwarte markt meer. dat achteraf gezien De klachten van de “non-traditional exporters”, de verkiezingen heel waaronder veel Nederlandse rozenkwekers, goed voorspeld bleek over de sterke kwacha blijven echter klinken. te hebben. De “polls” Produceren in Zambia, lange tijd goedkoop bleken ook erg nuttig omdat de inkomsten in dollars of euro's veel bij het uitdunnen van kwacha's opleverden, staat nu onder druk. Het bijvoorbeeld het aantal ziet er op het economische front volgens velen presidentskandidaten goed uit, omdat de koperprijzen onverminderd (uiteindelijk vijf), hoog zijn en Zambia het “completion point” omdat duidelijk bereikt heeft voor Highly Indebted Poor bleek dat sommige Countries (HIPC) op grond waarvan vrijwel alle kandidaten geen Manda Hill; foto Morris Tapalo enkele steun genoten en zich dus beter konden terugtrekken. Zambiaanse politici naar Nederland De verkiezingen werden door de Europese Monitoring Mission in Zambia (waarin ook een aantal Nederlanders waren opgenomen) zeer positief beoordeeld. Een eindrapport van de missie o.l.v. de Belgische Annemie Neijts wordt eind november aan Justice Mambilima, de voorzitster van de ECZ overhandigd. Op dit punt scoort Zambia dus goed en zeker beter dan vroeger, toen de éénpartijstaat nog heerste. Overigens heeft Nederland via het IMD vertegenwoordigers van verschillende partijen in Zambia uitgenodigd om de verkiezingen in Nederland bij te Houtskool langs de weg; foto Marleen Kramer wonen. Het zal zeker interessant zijn om van hen te vernemen hoe ze onze verkiezingen hebben ervaren. schulden zijn kwijt gescholden. Dat je “HIPC niet kunt eten”,

ZNB 116 -16/ dec 2006 ZNB 116 -17/ dec 2006 Een jaar ambassadeur in Zambia

Strijd tegen corruptie succesvol? hulp aan OS-landen als Zambia. Maar in het Nederlandse OS- beleid is projecthulp en de inzet van Nederlanders niet meer het In mijn interview in de Zambia Nieuwsbrief ging ik een jaar voorkeursbeleid. We zijn overgestapt van inzet van vrijwilligers geleden in op de strijd tegen corruptie. Het is moeilijk te zeggen via project- en programmahulp naar sectorale en zelfs algemene of die succesvol verloopt. De strijd tegen de schatkistroof begrotingssteun en van voormalig President het ondersteunen van Chiluba c.s. krijgt wel veel processen waarin het aandacht in de pers. Zaken ondersteunde land in zoals de “Zamtrop” case de bestuurdersstoel blijven de media beheersen moet zitten. De laatste en er zijn al een paar Nederlandse artsen veroordelingen geweest in verlaten dit jaar Zambia grote corruptiezaken, maar en Nederland heeft intussen bekleedt Zambia een "behoudschema" in de overzichten van gefinancierd, zodat we Transparency International de Zambiaanse artsen nog steeds een erg lage die nu naar het platteland plaats. De dagelijkse vertrekken op hun post Ambassadeur op bezoek in Lundazi bij het wezen-project, zie volgende bladzijde “petty corruption” bestaat kunnen houden. We immers nog steeds. geven ze een lening Positief is wel, dat in de verkiezingsstrijd de belofte van voor een auto en een huis en voor scholing van hun kinderen, Michael Sata dat hij de vervolging van Chiluba zou stoppen als zodat het de moeite waard is er te blijven. De ene soort hulp hij zou winnen, ongemeen hard werd aangevallen door “The verdwijnt of verandert, een andere komt er voor terug. De Post” en dat mede door de publieke druk Sata zijn belofte moest huidige tijd is er eentje waarin harmonisatie tussen donoren intrekken. Een overwinning voor de vrije pers en voor de strijd en aansluiting bij de begroting van het ontvangende land van tegen corruptie. belang zijn. Nederland bedrijft dus ook in Zambia op een andere manier ontwikkelingssamenwerking dan voorheen. Contact met het veld Niet noodzakelijkerwijs beter dan vroeger, maar in het huidige Wat ik op de ambassade erg mis, is het dagelijkse contact met tijdsbestek wel de beste manier die we kennen. de mensen uit het veld. Vroeger ging er geen dag voorbij of we kregen bezoek van projectmedewerkers, artsen of vrijwilligers Wanneer kan Zambia zichzelf redden? die ons konden vertellen hoe De “co-operating partners” het er op het “grass roots level” namen dit jaar nog bijna 30% van voorstond. Nu moeten we er zelf de begroting van de Zambiaanse op uit. Dat doen we ook en het heeft overheid voor hun rekening. zijn voordelen om zelf in gesprek Dat is beter dan vroeger, toen te komen met dorpelingen. Via de gezamenlijke donoren bijna de “pooled funding” die wij met 50% betaalden. Het is echter nog het ministerie van Gezondheid een hele grote stap voor Zambia hebben, kunnen dorpelingen om het allemaal helemaal uiteindelijk in aanmerking komen alleen te kunnen financieren. voor geneesmiddelen. Toch is, Zelfs Zambianen met een in zijn algemeenheid, de afstand vooruitziende blik (er bestaat tussen de ambassade en het veld zelfs een document dat “Vision vergroot en lopen onze discussies 2030” heet) zien die toekomst over ontwikkelingssamenwerking nog niet in het verschiet liggen. (OS) via veel Zambiaanse en vaak De Ambassadeur bij het Luangwa Valley Project, zie volgende bladzijde Daar komt bij, dat volgens erg bureaucratische schijven. velen geld niet eens het grootste probleem is, maar dat er vooral Einde van het Nederlands capaciteit nodig is om alle geldelijke steun te verwerken. artsenprogramma Nederland blijft voorlopig actief in Zambia, volgend jaar met in totaal zo’n € 50 mln, globaal verdeeld over onderwijs Het artsenprogramma van Zambia was zo’n typisch (20 mln), gezondheidszorg en HIV/AIDS (15), private sector paradepaardje van de toenmalige OS. Nederlanders op het development (2,5), drinkwater, sanitatie en milieu (2,5) en goed platteland hielpen de bevolking op plaatsen waar Zambiaanse bestuur (1,5) en € 8 mln algemene begrotingssteun. artsen niet heen wilden en dat ook nog in een tijd dat HIV/ AIDS er wel was, maar nog niet bekend was. Zij hebben veel E.J.M. Middeldorp goed werk gedaan en in Nederland vormen zij, met de anderen Ambassadeur die door de jaren in Zambia werkten, een sterk draagvlak voor

ZNB 116 -16/ dec 2006 ZNB 116 -17/ dec 2006 Werkbezoek Chipata en Lundazi

Nederlandse Ambassade bezoekt projecten in Chipata en Lundazi Op woensdag 1 november brachten ambassadeur E.J.M. Middeldorp en eerste secretaris Henny Gerner een bezoek aan Chipata en Lundazi, Eastern Province. Dit alles op uitnodiging van Irma Knieriem, VSO vrijwilliger en sinds augustus 2005 werkzaam bij Thandizani, waarvoor de ambassade de bouw van een VCT (Voluntary Counseling & Testing) Laboratorium financieel heeft gesteund. Bovenop het jaarlijkse bedrag, dat Nederland via begrotingssteun en programmahulp aan Zambia doneert, geeft de ambassade namelijk aan ongeveer 10 projecten geld via het fonds voor kleine ambassade projecten. Hoog tijd dus voor een bezoek aan enkele projecten in Chipata en Lundazi. Bij Thandizani was er als welkom een voorstelling met traditionele dans District Commissioner en Thandizani Liona Farmers Cooperation en Na een formeel bezoek bij de District Commissioner en de Lundazi Orphans Project lunch in het, uit de koloniale tijd stammende, Castle Hotel werd een bezoek gebracht aan Thandizani. Het eerste project dat werd bezocht was de Liona Farmers Met een stukje traditionele dans en een speech van een Cooperation: een overdekte marktplaats aan de weg tussen van de voorzitters van de meer dan 100 Community Care Chipata en Lundazi, waar boeren hun gewassen kunnen Groups die lid zijn van Thandizani, werd het Nederlandse verkopen. bezoek verwelkomd. Thandizani is de leidende organisatie In Lumezi (vlak voor Lundazi) werd een bezoek gebracht in Lundazi District en is de grondlegger van mobiele VCT, aan Lumezi Day School. Op deze school zitten 29 wezen die waarbij professionele counselors naar de dorpen reizen. De worden gesteund door het Lundazi Orphans Project (LOP). dorpelingen mobiliseren zichzelf en worden in groepsverband Pater van Kessel, een voormalig missionaris in Lundazi, heeft gecounseld. Daarna kunnen de mensen vrijwillig getest in 1994 dit project gestart. Het HIV/AIDS virus had inmiddels worden op HIV/AIDS in hun eigen omgeving. Uiteraard werd veel wezen achtergelaten die, door financiële moeilijkheden in er ook een kort bezoek gebracht aan de bouwplaats van het de families, niet meer naar school konden. Pater van Kessel nieuwe laboratorium. heeft destijds in Nederland met hulp van de Nistelrooyse gemeenschap de LOP stichting opgericht. Het schoolgeld en andere benodigdheden voor deze wezen wordt betaald door Luangwa Valley Project en zakenvrouw LOP en inmiddels kunnen er jaarlijks 1000 wezen van deze Daarna volgde nog een bezoekje aan het Luangwa Valley stichting gebruik maken. (zie ook znb-114-27) Project (LVP) opgestart door de voorganger van pater van Kessel. Dit project koopt tijdens het oogstseizoen maïs, rijst en pinda’s op. De boeren verdienen zo extra geld en de gekochte goederen dienen als buffer voor de mensen die honger lijden in het regenseizoen. De dag werd afgesloten met een bezoekje aan Mrs. Katolo, een zakenvrouw in Lundazi. Het is niet eenvoudig om in een ontwikkelingsland als Zambia een succesvol, winstgevend bedrijf te runnen. Mrs. Katolo is een flinke statige dame die eind 80-er jaren begon met het verkopen van groenten op de markt. Met deze verdiensten heeft ze in 1994 het eerste echte restaurant in Lundazi geopend en kort daarna een guest house. Lundazi District heeft veel mijnen met diverse edelstenen en Mrs. Katolo is onlangs gestart met een eigen edelsteenmijn.

De ambassadeur en Henny Gerner zijn vol lof over de ontwikkelingen in Chipata en Lundazi en de bevolking is dankbaar voor dit succesvolle bezoek.

de ambassadeur bij de Liona Farmers Cooperatie

ZNB 116 -18/ dec 2006 ZNB 116 -19/ dec 2006 Natuur en Milieu

gekomen. Het drama zou gebeurd zijn Noot van de redacteur: in de droge Natuur en Milieu in het Luangwa District nabij het punt tijd zijn de waterpunten in het Sioma- van samenstroming met de Zambezi Ngwezi park waar de bodem grotendeels ZAWA pakt stroperij aan rivier, aan de grens met Mozambique. uit rulle zandgronden bestaat, voor het Strooptochten met het doel dikkerdak te grootste gedeelte opgedroogd. Olifanten Met de overhandiging van doden hebben tot nu toe geen uit het park zijn sinds jaar en dag in 25 nieuwe Nissan Patrol resultaat gehad omdat het die periode afhankelijk van water uit terreinauto’s moet de Zambia slimme dier zich weet schuil de Zambezi-vallei waar de betreffende Wildlife Authority (ZAWA) te houden over de grens met akkers zijn gesitueerd. Zo’n situatie het stropen van wild effectiever Mozambique... vraagt om confl icten. (BvL)(P 13/7/06) kunnen aanpakken. Aldus Uit het gebied van de de minister van Toerisme, benedenloop van de Zambezi Meer geld nodig voor Milieu & Natuurlijke rivier bereikt een niet-afl atende Hulpbronnen, Russell Mulele. stroom berichten over confl icten milieubescherming De patrouillewagens met een waarde met wild de pers. Zo heeft ZAWA Henry Malumo, Zambia’s coördinateur van meer dan een half miljoen US$ zijn recentelijk in het Siavonga District een van de Global Call for Action Against aangeschaft in het kader van het SEED- olifant en een nijlpaard afgeschoten na Poverty-beweging, roept de regering Project (Support to Economic Expansion aanhoudende klachten van de lokale op meer geld aan milieubescherming & Diversifi cation) gefi nancierd door de bevolking over wildschade en dreigende te besteden willen de doelstellingen Wereldbank en de Noorse ontwikkeling situaties. Het afschot vond plaats van een duurzaam milieubeheer, zoals ssamenwerking. nabij het dorp Namoomba. Volgens de neergelegd in het ontwikkelingsplan Van haar kant heeft ZAWA van de dorpelingen neemt in het gebied het Millennium Development Goal gelegenheid gebruik gemaakt een aantal wild in aantal toe. Maar gelukkig heeft (MDG), worden gerealiseerd. Volgens motorfi etsen, kleine trailers, uniformen, het afschot volgens het dorpshoofd de Malumo ontbreekt het de regering aan patrouille – en communicatie-uitrusting andere dieren doen besluiten van het politieke wil om duurzaam gebruik van aan te schaffen. toneel te verdwijnen. Hij natuurlijke hulpbronnen De terreinwagens zullen worden was ZAWA dankbaar voor de na te streven. Hij wees ingezet in Kafue, Mosi-o-Tunya en geboden diensten. (P 12/9/06, TZ op het probleem van South Luangwa Valley National Parks. 24/9, 24/10/06) veilig drinkwater dat Het is te verwachten dat het nieuwe een groot deel van de materieel een belangrijke bijdrage zal Western Province: bevolking vooralsnog leveren aan bescherming en beheer van probleem olifanten moet ontberen. wildreservaten die een essentiële rol “Wat ontbreekt is een spelen in het realiseren van Zambia’s Opnieuw zou een olifant een gefaseerd plan om de doelstellingen een lucratief toerisme dorpeling hebben gedood, dit doelstellingen van MDG te ontwikkelen. Dat ZAWA van plan is keer een boer uit het Kabula te realiseren”, aldus de zaken professioneel aan te pakken gebied van Shangombo, Malumo. (P 13/9/06) getuige een vacature-melding voor Park Western Province. En opnieuw verweet Manager in het Mosi-o-Tunya National de lokale MP de verantwoordelijke Lekke riolen en vervuild Park in The Post van 21 juli jl. dienst (i.e. ZAWA) er niets aan te (TZ 24/9/06) doen. Van haar kant meldde ZAWA drinkwater echter dat zij nooit een rapport van het De lokale MP-kandidaat voor Kabushi voorval heeft ontvangen, waarop de doet een dringende oproep aan de MP meldde dat de akkers met gewassen autoriteiten op korte termijn de aan de grens met het Sioma-Ngwezi drinkwatervoorziening en de riolering in National Park dagelijks door olifanten zijn district te verbeteren. Lekke pijpen worden geterroriseerd. Sommige en overstromingen zijn aan de orde van boeren zouden al zoveel gewasschade van de dag. Menselijk afval vervuilt het hebben opgelopen dat ze voedselhulp drinkwater en bedreigt de gezondheid nodig hebben om hun gezinnen tot aan van de plaatselijke bevolking. het volgende groeiseizoen te kunnen De kandidaat-MP verzocht vooral het voeden. Volgens ZAWA moet de MP de Kafubu Waterschap de situatie zo snel Nijlpaard valt boot aan: dienst helpen het probleem op te lossen. mogelijk te verbeteren en een gesloten 4 doden ZAWA’s staf en transportmiddelen in het systeem voor drinkwatervoorziening Sioma gebied zijn zeer beperkt en er is en afvoer van afvalwater te herstellen. Volgens een lokale visser heeft een dringend uitbreiding van de dienst nodig Vooral vrouwen lijden onder de huidige doldriest nijlpaard in de Luangwa om de problemen effectief het hoofd te situatie, zij zijn gedwongen drinkwater rivier een passerend bootje aangevallen bieden. te halen uit bronnen die op grote afstand waarbij vier personen om het leven zijn van hun woonplaats liggen. (TZ 30/7/06)

ZNB 116 -18/ dec 2006 ZNB 116 -19/ dec 2006 Toerisme

Opnieuw grote vissterfte Toerisme in Kafue, Kitwe Miljarden kwacha’s worden er gestopt De Milieuraad van Zambia (ECZ) tast in het aanzwengelen van de Zambiaanse vooralsnog in het duister wat begin toerisme sector. Vorig jaar kenden we augustus de oorzaak is geweest van de de Tourist Campaign 2005, maar ook plotselinge vissterfte in de Kafue rivier dit jaar denkt men spekkoper te kunnen bij Kitwe. De eerste analyse-resultaten zijn met het investeren in toerisme. van watermonsters wijzen niet in de In de afgelopen maanden is er weer In South Luangwa is ook een Bush Skill cursus mogelijk; richting van illegaal geloosd afvalwater ruim ZK 38.4 mld vrijgemaakt voor www.milestravel.com; (Corno vd Berg: Gelderlander van de mijnen in de buurt. De dode vis investeringen in deze sector. Toch komt 25/11/06) werd gevonden op een plek meer dan het geld niet altijd zo makkelijk bij de welke stad het park is gesitueerd, is nooit 15 kilometer benedenstrooms van de doelgroep. Veronica Milimo geeft aan geconsulteerd tijdens het opstellen van Nkana Mijn en nog verder verwijderd dat men in de Noord West regio en de het ontwikkelingsplan. van de Nchanga en Konkola Mijnen. Copperbelt amper aanvragers heeft voor Wel hebben getuigen een geparkeerde de beschikbare fondsen, ondanks de lage Verenigbaar? vrachtwagen met vaten gezien die in de rentetarieven die op dergelijke leningen Sommige kringen vragen zich rivier werden gewassen. Daarom is er rusten. In Livingstone kent men die bovendien af of de constructie van nu een sterke verdenking dat chemische problemen niet, maar dat geeft wel eens grote hotels en een golfbaan in een producten uit de vaten de oorzaak zijn wat onrust. Nationaal Park wel verenigbaar is met van de dodelijke vervuiling van het de primaire doelstelling van het gebied, rivierwater. Het gif was weinig selectief, Valse Start Mosi-o- de bescherming van het wild. Terecht alle vissoorten en leeftijdsklassen Tunya Toerisme Ont- wordt erop gewezen dat wild dat door werden aangetast. de bouw wordt verstoord wel eens buiten ECZ heeft de bevolking geadviseerd geen wikkelingsplan het park z'n heil zou kunnen zoeken, wat dode vis te eten of te (ver)kopen, maar Nog voor de eerste paal van het tot conflicten met de lokale bevolking ondanks deze waarschuwing meldden zou kunnen leiden. Diezelfde kringen getuigen dat er grote hoeveelheden Toerisme Ontwikkelingsplan voor het Mosi-o-Tunya National Park met de vrezen dat de geplande constructies dode vis zijn gerookt en verkocht, en afbreuk zullen doen aan de kwalificatie hoogstwaarschijnlijk geconsumeerd. wereldberoemde Victoria Watervallen, een UNESCO-World Heritage Site, de van het gebied als Wereld-Erfgoed van Later deed een gerucht de ronde dat een de UNESCO. Het is duidelijk, bij de incidentele zuurlozing door een mijn de grond is ingegaan, ligt de onderneming al onder vuur. Sommige berichten aanbesteding en de gunning van deze oorzaak van de massale vissterfte was. TCA aan Legacy Holding, is men wat Of waren het restanten zuren die in de spreken van "chaos". De belangrijkste punten van kritiek zijn: voorbarig te werk gegaan en ontbreekt schoongemaakte vaten zaten? “Wat een van de belangrijkste vergunningen. in het vat zit, verzuurt”, zou je bijna * ZAWA heeft een contract voor een Tourism Concession Agreement denken. (P 7/8/06) (TCA) afgesloten, en land binnen de South Luangwa Kabwe; Africa’s most toxic parkgrenzen beschikbaar gesteld aan Livingstone noemt zich dan wel het City Legacy Holding Ltd voor de bouw van toeristisch hart van Zambia, maar er twee hotels en een 18-hole golfbaan met zijn andere aantrekkelijke locaties. Zo Kabwe heeft de dubieuze eer om clubhuis, zonder dat een MER (Milieu wordt in een groot overzichtsartikel in Africa’s meest vergiftigde stad te zijn. Effect Rapportage) van het project is de Times of Zambia het loflied gezongen Het Blacksmith Instituut rangschikte goedgekeurd door de Milieuraad van over onder andere South Luangwa Kabwe als nummer vier op s’ werelds Zambia (ECZ); National Park. De nog onaangetaste, ranglijst van vergiftigde steden. Door * de Nationale Erfgoedbeschermingsco ruim 9000 vierkante kilometer natuur de lood- en zinkmijnen en -smelterijen mmissie (NHCC), een sleutelorganisatie behoren volgens experts tot de top 10 die van 1902 tot 1994 in bedrijf waren waar het gaat om het beheer van van wildreservaten in Afrika, al was het is in deze stad onder de Victoria alleen maar door de nijlpaarden. Met andere een zeer hoge Watervallen, is 50 dieren per kilometer Luangwa rivier lood-concentratie niet betrokken blijkt dit een zeer hoge bezetting. Het in bodem, water en geweest bij het artikel gaat verder met een opsomming rondvliegend stof te opstellen van het van aanwezige dieren en komt via vinden (tot 2,45 g/l ontwikkelingsplan de “big five” tot een totaal van 202 wat 120 keer boven van het park; verschillende zoogdieren verdeeld over de limiet ligt van wat * de lokale planning- de verschillende parken. op een industrieterrein specialist van de (TZ 25/7,13/9/06; P 08,12/08/06) het maximum is). gemeenteraad van (IRINnews 9/11/06) vrouwen proberen nog zink te delven in de afvalhopen Livingstone, in

ZNB 116 -20/ dec 2006 ZNB 116 -21/ dec 2006 Nederlandse ondernemer in Zambia

Nederlandse onder- Benodigde vergunningen Om in Zambia een bedrijf te kunnen nemer in Zambia beginnen heb je een "self employment" In de serie Nederlandse ondernemers in Zambia vestigingsvergunning nodig met een deze keer het verhaal met eigen foto’s van onze startkapitaal. Om de twee tot drie jaar komt redacteur Jelske vd Wal over de Livingstone er een inspecteur langs om te kijken of de Safari Lodge van Tjisse Kamstra. zaak goed loopt. Als dat het geval is wordt de vergunning verlengd. Pas na drie inspecties De Livingstone Safari Lodge kun je een permanente verblijfsvergunning (resident status) krijgen. Dat duurt dus zes Even buiten Livingstone, op een prachtige plek tot negen jaar. In het begin kost het tijd om halverwege de watervallen, ligt Livingtone de regelgeving en de mensen te leren kennen. Safari Lodge. De eigenaar is een Fries: Tjisse Maar als je daar goed doorheen komt valt er Kamstra. Tjisse vestigde zich in 1971 in Zuid veel te regelen. "De Zambianen nemen rustig Afrika maar vertrok in 1998 naar Zambia alle tijd voor je en zijn altijd vriendelijk" om een nieuwe start te maken. Hij kreeg na volgens Tjisse. De bouwvergunningen zijn veel enige inspanning acht en een halve hectare globaler dan in Nederland en er zijn minder grond toegewezen en begon te bouwen. Met strenge eisen. Vanuit de eigen werkplaats inmiddels 28 vergunningen op zak bouwt hij wordt veel bouwmateriaal geproduceerd en nog steeds, terwijl de gasten genieten van de het onderhoud van de gebouwen en het terrein ruime, smaakvol ingerichte gastenverblijven Tjisse Kamstra verzorgd . Zo worden de stenen op het terrein en niet te vergeten de uitbundige maaltijden. Er zelf gemaakt, evenals de kozijnen en deuren. is een apart terrein om te kamperen, voorzien van water en toiletten. Zakelijk en sociaal Sfeer en smaak De belastingen vallen erg mee. De winst mag je in de opbouw van de onderneming stoppen zonder daarover belasting te Zowel de betalen. Nog een jaar of drie denkt Tjisse nodig te hebben bouw als de om het terrein volgens plan in te richten. Wel moet er iedere in r i c h t i n g maand 171⁄2% BTW betaald worden. Tjisse heeft een aantal getuigen van Zambianen in dienst en leidt ze zelf op. Daarbij combineert originaliteit:originaliteit: hij soms zakelijke en sociale doeleinden: de barjongen is wees, er wordt werkt in de vakanties in de bar en 'verdient' op die manier zijn veel lokaal schoolgeld. In de acht jaar dat Tjisse in Zambia is ziet hij dat ma t e r i a a l mensen over meer geld beschikken; ze geven meer geld uit aan gebruikt. Zo boodschappen. zijn er rieten rolluiken in Livingstone en toerisme Met een groeiende stroom toeristen uit Een aangenaam verblijf verzekerd Zuid-Afrika, Botswana en Namibië breidt plaats van ramen en gordijnen en de Livingstone uit. Er zijn plannen voor een voor de zuidelijke provincie typische grote bananenplantage en de bouw van gevlochten rieten mandjes dienen als een enorm groot hotel ter waarde van lampenkappen. Geen kale peertjes zoals US$ 400 mln. TevensTevens zijn er plannen om we in veel hotels inmiddels gewend vanuit Europa en Amerika rechtstreeks zijn maar echte sfeerverlichting. naar Livingstone te gaan vliegen, o.a. Royale badkamers en een zwembad door de KLM in samenwerking met Lokale materialen gebruikt bij de aankleding van de Safari Lodge op het terrein maken het verblijf zeer East African Airlines. Elk jaar doet ook aangenaam. In de rieten daken van de de Tour d'Afrique, een 14.000 kilometer huisjes zijn patronen geweven en de muren zijn beschilderd in lange fi etstocht van Cairo naar Kaapstad, Livingstone aan, om heldere Afrikaanse kleuren. De Zimbabwaanse kok tovert een enige dagen rust te nemen. Ongetwijfeld zullen veel toeristen heerlijke drie gangen maaltijd op tafel met een door Tjisse zelf ontdekken dat de Livingstone Safari Lodge een heerlijk rustige "gebraaide" vis, kip of stuk vlees van enorme omvang. Het op en sfeervolle plek is om te verblijven! de heuvel gelegen hoofdgebouw met restaurant is eveneens www.livingstonebushlodge.com; sfeervol ingericht en verlicht. Zowel in de kamers als bij het e-mail: [email protected] restaurant kun je doorlopend koffi e en thee (gratis) gebruiken.

ZNB 116 -20/ dec 2006 ZNB 116 -21/ dec 2006 Nederlander in Zambia

Reis impressie Zambia 1966 Verkiezingstijd in gastgezin Ik maakte de verkiezingsstrijd mee, ondanks wat geschreeuw, – 2006, stad en platteland. wat vuilmakerij in de kranten en enkele relletjes verliep alles Van Dick Jaeger ontving de redactie onderstaande impressie redelijk democratisch en riepen de presidentskandidaten op om van een trip in september 2006 naar Zambia (Kasempa) en een kalm te blijven en de uitslag te respecteren. Kaunda mengde vergelijking met 1966. zich ook in de discussie, door Presidentskandidaat Sata van het Patriotisch Front te bestempelen als ‘non presidential material’. Anno 1966 De eerste uitslagen leidden tot onlusten in Lusaka en Kitwe. Ik verbleef bij Zambiaanse vrienden die op de Cairo Road Op de laatste dag van het jaar 1966 vertrokken we met een team een schoenenzaak hebben, en proberen te concurreren met de vrijwilligers (SNV) naar Zambia. Er was nog wat geld over van aldaar nog aanwezige Indiërs. Bij de eerste tekenen van onrust het budget en dat moest gebruikt worden. We arriveerden op het werden alle winkels gesloten en gebarricadeerd en spoedde oude vliegveld van Lusaka, dicht bij de stad. Je had het gevoel eenieder zich snel per auto naar de buitenwijken. Politie- dat je ergens ver weg in een klein provincieplaatsje aankwam, auto’s en brandweerwagens met loeiende sirenes gierden door iedereen even vriendelijk, beleefd en behulpzaam. We logeerden de stad en dikke rookwolken stegen hier en daar op. Toch is in het toen nog deftige Lusaka Hotel, met in de grote eetzaal het daar bij gebleven. Zo te zien is de democratie redelijk obers met een grote sjerp om en een fez op het hoofd. Er heerste gevestigd, alhoewel er natuurlijk bij de uitslag economisch een koloniale sfeer. Op de departementen kwam je nog veel gewin in het geding is en vriendjespolitiek nog steeds een blanken tegen, waar bij voorkeur overleg mee werd gepleegd. rol speelt. Wel wordt er steeds vaker stevig opgetreden tegen Cairo Road was een betrekkelijk rustige straat met niet veel verkeer en nog veel blanken. We vertrokken vol idealisme en met goede moed in de veronderstelling dat ´ontwikkeling´ snel gebracht zou worden, per Landrover naar diverse posten in de Noord-West provincie voor landbouwcoöperaties, voorlichting en under-fi ve clinics, dorpshergroepering, ed. De wegen waren erbarmelijk, vooral in de regentijd en diverse malen moest de Landrover worden uitgegraven. Teamleider Wim Zevenbergen zei een keer toen hij ons kamp in Kasempa na een lange tocht bereikte: ‘ik heb het gevoel of ik naar de Baliemvallei in Nieuw Guinea reisde.’ Dat heb ik altijd als een compliment beschouwd. Anno 2006 Kasempa- markt met verkiezingsposter; foto Dick Jaeger grote corruptie. De kleine corruptie, bijvoorbeeld bij En nu, anno 2006, de politie in verband met bekeuringen, heb ik van Cairo Road is een nabij meegemaakt en tiert welig . Een groot verschil drukke Afrikaanse met vroeger toen het politiekader zeer degelijk was hoofdstraat. Je kan opgeleid en onkreukbaar onkreukbaar.. T Tijdensijdens de verkiezingen bijna niet oversteken, Goede busverbindingen in Zambia en heel Zuidelijk Afrika; foto Dick Jaeger zaten tallozen constant achter de TV met een in het spitsuur zit het notitieblokje op schoot om alles bij te houden. In verkeer bij de beide rotondes muurvast, in de fi les zie je per veel gezinnen van de beter opgeleiden zitten met name de auto een of hoog uit twee personen. De trottoirs liggen vol met kinderen aan de TV gekluisterd, draaien dvd fi lms of kijken handelswaar, het is een drukte van belang, je ziet praktisch geen naar Discovery, National Geographic of andere kanalen. Zij blanke huid en je moet goed op je geld passen. Bij het drukke zijn vaak beter op de hoogte van wat er zich elders in de wereld busstation vertrekken bussen naar alle uithoeken van het land afspeelt dan van de eigen situatie en geschiedenis. In mijn en naar de buurlanden. In 12 uur rijd je in een redelijke bus over gastgezin, de man Kaonde en de vrouw Lozi, is de gezinstaal een goede asfalt weg naar Kasempa, 900 km, via de booming Engels en spreken de kinderen amper een lokale taal. Ze zijn minetown Solwezi. Echter na Kasempa houdt de vooruitgang geheel verstedelijkt en nooit in de bush geweest, alwaar hun op en kom je terug in de ‘de bush’. Zambia is een volwassen ouders in een lemen hut en met een houtvuurtje grootgebracht Afrikaans land geworden, er is na 40 jaar een goed opgeleide zijn. Er is een nieuwe stedelijke elite en middenstand ontstaan; Zambiaanse elite aanwezig. Men is zelfbewust en redelijk velen lopen rond met een mobiele telefoon, een geliefd object nationaal voelend, de slogan van Kaunda ‘One Zambia One voor diefstal en er wordt meer geld uitgegeven aan de prepaid Nation’ heeft gewerkt en is een gouden greep geweest. Er wordt card dan aan, zoals vroeger, bier. behoorlijk gewerkt en de sfeer is niet meer van laten de donoren het maar betalen. Men komt meer en meer voor zichzelf op.

ZNB 116 -22/ dec 2006 ZNB 116 -23/ dec 2006 Nederlander in Zambia

Terug naar de bush Traditionele ceremonie Ik bezocht de bush buiten Kasempa en leefde twee weken in Ik maakte de installatieceremonie van een belangrijke een omgeving zonder elektra, tv of telefoon. Veertig jaar later dorpshoofdman mee. Alles ging nog volgens het oude ritueel, is hier niet veel veranderd, men leeft nog in lemen hutten, waarbij leden van de diverse clans binnen een stamverband ( in water komt uit het nabij gelegen riviertje, brandhout wordt dit geval de Kaonde) een rol vervullen en men drie dagen buiten door de vrouwen over grote afstand uit het bos gehaald, en de het eigenlijke dorp verblijft, in tijdelijke takkenhutten slaapt, landbouw is nog steeds het chitemene systeem (branden van veel eet (nshima) en veel lokaal bier drinkt, danst en de drums een stuk bos, veelal rondom een mierenhoop en wisselbouw). de gehele nacht bij volle maan door blijven gaan. Voorafgaand Er zijn wel meer fietsen en meer huizen gebouwd van steen of aan de ceremonie is veel overleg (en gekonkel) wie benoemd van in de zon gedroogde stenen (kimberley bricks). Het is een zal worden. De Kaonde zijn matrilineair georganiseerd en omgeving waar men nog alle tijd heeft om elkaar te begroeten voor benoeming van een nieuwe hoofdman komen de jongere en te informeren naar elkaars welzijn. Als je iemand tegenkomt broers van de overleden hoofdman in aanmerking of zijn neven of passeert klap je kort in de handen en zegt ‘mutende mwane’( van moederszijde (zij behoren tot dezelfde clan). Er kunnen vrede aan U). Ken je iemand beter dan wordt er uitvoerig in de meerdere kandidaten zijn en de eigenschappen van de persoon handen geklapt, licht door de knieën gebogen en is het ritueel zijn ook in het geding. Er is overleg, waarbij ook de vrouwen ‘mutende mwane, mwakosa, wejapi’( vrede aan U, hoe maakt worden geconsulteerd en er vindt een formele verkiezing plaats U het, waar gaat U naar toe). Onderweg stapt men van zijn met hand opsteken. ‘s Nachts wordt de nieuw benoemde man fiets en praat men uitvoerig alvorens verder te gaan; een wereld in een takkenhut opgesloten met twee bewakers, die van een zonder stress, maar wel met de eigen zorgen van gebrek aan andere clan moeten zijn; iemand van dezelfde clan zou een voedsel en geld, met ziekte in de familie ed. Er wordt naast moord kunnen plegen om zelf benoemd te worden. De gehele “subsistence farming” wel wat voor de markt verbouwd, doch nacht wordt een bel geluid (Luonge), de man mag niet in slaap de grootschalige productie projecten, zoals indertijd door vallen want dan zou hij kunnen sterven. regering en ook door SNV /DGIS/Wereldbank nagestreefd, ‘s zijn mislukt (zie voetnoot). Het gaat om kleine productie van diverse producten voor de markt, met het grote probleem dat de dorpen nog steeds zeer verspreid van elkaar liggen en de lokale wegen nog even slecht zijn als vroeger, zodat productie voor de markt inefficiënt blijft en met wat subsidies voor bijvoorbeeld kunstmest ‘kunstmatig’ op gang wordt gehouden. Er zijn verspreid overal scholen, doch vaak op grote loopafstand; schooltjes met meer dan 100 leerlingen en 2 onderwijzers, waarvan er altijd wel een afwezig is in verband met een begrafenis (en deze zijn er tegenwoordig veelvuldig), familie bezoek of het ophalen van salaris in de boma. Installatieceremonie: de hoofdman is bedekt en wordt bewaakt; foto Dick Jaeger Een vooruitgang is dat alle verspreid gelegen Ochtends vroeg bij zonsopgang komt de nieuwe hoofdman klinieken voorzien zijn uit zijn takkenhut te voorschijn onder luid belgelui en met van een radioverbinding een deken bedekt en begeleid door zijn twee bewakers. en het centrum kunnen De deken wordt met een ceremoniële bijl opgelicht door oproepen voor ernstige een vertegenwoordiger van Senior Chief Kasempa en de zaken. Er is minder installatie vindt plaats door het plaatsen van een hoofdtooi, arbeidsmigratie naar de van mpande schelpen en het overhandigen van diverse andere stad. In feite is er in Zambia hoofdman insignia. Er worden geweerschoten gelost uit een een gevestigde stedelijke- oude dubbelloops voorlader en speeches gehouden waarin de en plattelandsbevolking nadruk ligt op vermaningen hoe de nieuwe man zich moet ontstaan, met nog wel gedragen tegenover zijn dorpsgenoten. Veel van de traditionele wat migratie naar de stad voorwerpen dateren nog uit een tijd dat de Kaonde in de Congo De hoofdman met de ceremoniële voorwerpen aan (line of rail) en de grotere zijn voeten; foto Dick Jaeger woonden meer dan tweehonderd jaar geleden. regionale centra, zoals Kasama, Mongu en Solwezi, maar niet meer zoals vroeger. Het Wanneer je later in de stad bent teruggekeerd, heb je het gevoel geboortecijfer is hoog en blijft ook in de afgelegen gebieden de dat je twee weken op een andere planeet bent geweest. In een plattelandsbevolking aanvullen. Je komt in afgelegen dorpen wereld waar de stedelijke Zambiaan, rijdend in zijn 4W-Drive waar kleine kinderen nog nooit een blanke hebben gezien en ze of BMW, geen weet meer van heeft. willen je witte arm aanraken. Een moeder zegt tegen een lastig kind ‘pas op hoor anders geef ik je aan die blanke mee’ waarop Voetnoot: zie mijn artikel in het fotoboek ‘ Inside Zambia’2004 en een binnenkort onder het kind nog harder gaat huilen. Veel is nog traditioneel. auspiciën van het Afrika Studie Centrum te Leiden te publiceren evaluatie van de SNV inzet, uitgevoerd door B. Gewald, Marja Hinfelaar e.a.

ZNB 116 -22/ dec 2006 ZNB 116 -23/ dec 2006 Transport

grens met Congo, is het een Transport belangrijke verbetering als de huidige ponton vervangen Problemen kan worden door een brug. In 2004 zijn de eerste ZK 4 (over)bruggen. mld. vrij gemaakt, terwijl er in In de laatste paar nummers van de ZNB 2005 en 2006 respectievelijk zijn er steeds artikelen verschenen over nog eens ZK 4 en 8,5 mld. problemen die met bruggen of pontons zijn gestoken in de aanleg van te maken hebben. Logisch, want rivieren aanvoerwegen. Maar vorderen en waterpartijen vormen nog altijd een doet het nog niet zo snel. De Een gekantelde vrachtwagen blokkeerde het verkeer 6 uur lang: TZ14/9/06 blokkade voor het wegenstelsel. De Chinese CHICO groep, met wie grootste problemen voor de 100-jarige de brug gebouwd zal worden, Verkeersongevallen heeft haar materieel om de brug te Victoria Falls brug waren nog niet Het moet er een keer van komen. In vele verholpen of de ponton bij Kazungula bouwen nog steeds niet ter plaatse. Veel overleg met de CHICO groep, een bezoek knipsel die de handen passeren, zitten er raakte zwaar beschadigd. altijd berichten tussen over ongelukken Om de grensovergangen tussen van president Mwanawasa aan Chembe hebben nu de belofte losgeweekt, dat de op de Zambiaanse wegen. Zo ook nu Zimbabwe, Botswana en Zambia te weer. verbeteren is er in de afgelopen maanden constructie nog dit jaar van start zal gaan. In totaal is hier een bedrag van meer dan Onlangs blokkeerde een gekantelde hard gewerkt aan de financiering vrachtwagen de Kapiri Mposhi weg. De van een haalbaarheidsstudie voor de ZK 46 mld mee gemoeid. ZK 36 mld hiervan is een gift van China. vrachtwagen vervoerde 29 ton steenkool bouw van een brug bij Kazungula. In naar Ndola. Doordat de motor stil viel september werd duidelijk dat de African Spoorwegvervoer kwam de truck niet tegen de helling op en Development Bank hiervoor US $3,5 reed tientallen meters achteruit. Hierdoor mln beschikbaar stelt. Over de locatie Vorig jaar hebben we gemeld dat kantelde het geheel en blokkeerde de hele van de brug is inmiddels op het hoogste Railway Systems of Zambia (RSZ)het weg. Na vele uren en veel boze reacties niveau ook overeenstemming bereikt. vervoer van passagiers tussen Kitwe van gestrande automobilisten, wist een De eerste schattingen voor de kosten en Ndola heeft stop gezet. De reden: kraanwagen de truck van de weg te van de brug liggen rond de US $70 mln. losliggende railstaven. In haar behoefte takelen. Behalve vertragingen leverde dit Daarnaast moet er de nodige aandacht aan goede kwaliteit ijzer, ontdeden de alles geen gewonden op. aan de infrastructuur besteed worden, lokale bevolking de spoorstaven van de Half september vonden drie mensen de zoals ex- en import faciliteiten. klemmen die het geheel op hun plaats dood in Petauke, toen een auto over de moesten houden. RSZ vond het niet kop sloeg. In dezelfde regio werd een China en de Chembe brug meer verantwoord om over dit traject fietser geschept door een passerende mensen te vervoeren en is hier toen mee vrachtwagen. De man overleed aan gestopt. Wel werden er nog goederen zijn verwondingen in het ziekenhuis over dit traject vervoerd. Inmiddels van Petauke. De bestuurder is met de is de schade weer hersteld en zijn er noorderzon verdwenen. afspraken met de lokale politie gemaakt Ook toeristen ontsnappen niet aan deze over het onder controle houden van perikelen. Op weg naar Kazungula in het de diefstal. RSZ durft het nu weer aan Mosi o Tunya park reed een “bush truck” passagiers te vervoeren en heeft de eerste in op een vrachtwagen. De chauffeur passagierstreinen afgelopen juli weer en een Brits echtpaar overleefden het laten rijden. ongeluk niet. Drie andere toeristen zijn Nu vaart er nog een pont bij Chembe overgebracht naar het ziekenhuis in Voor de investering van grote Livingstone. infrastructurele projecten begint China (TZ 29/7/06, 18/09/06; P een belangrijke partner te worden. 24,26,27/7/06, 13,14/9/06) Gedreven door haar enorme honger naar grondstoffen (b.v. koper) is China gebaat bij een goede infrastructuur en relatie met haar leveranciers. Regelmatig duiken dan ook berichten op over samenwerking met Chinese staatsbedrijven voor de constructie van wegen en bruggen. De Chembe brug over de Luapula rivier is hier een voorbeeld van. Gelegen aan de Langs de weg, foto marleen kramer

ZNB 116 -24/ dec 2006 ZNB 116 -25/ dec 2006 Onderwijs

jaar de schulden te vereffenen. op het platteland. Leraren, zegt hij, Onderwijs In een eerder interview prees Mwaba de wringen zich in allerlei bochten om regering voor het aanstellen van 10 000 het platteland zo snel mogelijk te UNZA en de verkiezingen nieuwe leraren. Hij wees daarin ook op ontvluchten. De grootste schuldigen, het feit dat Zambia per jaar 800 leraren aldus de chief, zijn vrouwen, die zelfs In ZNB 115 kon u lezen dat de verliest aan de aidspandemie. met valse huwelijkscertificaten op de University of Zambia (UNZA) op 11 (SP 20/8; 3/9/06) proppen komen. Hij had wel begrip voor augustus na lange docentenstakingen de vrouwen, want: “Who will marry en studentenprotesten de deuren Teachers unions hail loan them if they stay here, apart from the weer opende. Voor die tijd deden scheme poor peasants”? Hij vroeg de regering geruchten de ronde dat de regering de Waar verkiezingen al niet goed voor om positieve maatregelen voor de leraren universiteit gesloten wilde houden tot zijn! De lerarenvakbonden prezen de en om bedrijvigheid op het platteland te na de verkiezingen, om te voorkomen regering voor de herintroductie van het stimuleren. (P 26/7/06) dat de oppositie er met de meer dan kredietplan voor ambtenaren. Dit plan, 500 stemmen van UNZA studenten met een eerste inzet van K 16 mld, Catholic priest calls for vandoor zou gaan. Electoral Commission moet het kopen van een woning voor practical skills in school of Zambia (ECZ) voorzitter Judge ambtenaren vergemakkelijken. Het is de curricula Mambilima moest eraan te pas komen bedoeling dat in plaats van de 27% rente Pater Paul Makasa uit Mpika hield om de regering te waarschuwen: die de bank vraagt, “maar” 15% voor de een pleidooi voor het opnemen van “This is a serious issue and we should woningaankooplening wordt betaald. Het praktische vakken in het nationale not deny such a large number of voters to plan heeft volgens Roy Mwaba nu meer curriculum: “The school curriculum excercise their right.” (SP 30/7/06) kans van slagen, omdat de uitvoering is highly academic, when you drop out onder beheer van de Zambia National of school in grade nine, you can’t do Pogingen om stemmen te Building Society (ZNBS) zal vallen en anything to look after yourself”. Met niet onder het ministerie van Financiën. winnen praktische kennis zouden schoolverlaters Ook zullen er nu twee vakbondsleden zelfstandig ondernemer kunnen worden, De oppositie deed haar best om de bij het toezicht betrokken zijn. Hij zag bijvoorbeeld timmerman, metselaar of studenten voor zich te winnen. Onder het kredietplan als een goede manier boer. andere UDA president Hakainde om de “brain-drain” uit het onderwijs te “We will be poor to the end of the world, Hichilema beloofde gouden tijden voor voorkomen. (TZ 14/9/06) de UNZA als de UDA eenmaal in het if we don’t change”, zadel was geholpen. Op haar beurt Chisunka suggests policy aldus de eerwaarde vader. Tevens riep maakte de MMD regering een positief hij katholieke scholen op om minder compelling teachers to stay schoolgeld te vragen, zodat ook arme gebaar richting studenten. Er werd in rural areas K1mld vrijgemaakt voor de constructie ouders hun kinderen naar een katholieke van de voetbrug, waarover de studenten Chief Chisunka van het Mansa District school kunnen sturen. veilig de overkant van de Great East gelooft niet dat de door de regering “It is not fair to just give places to VIP’s Road kunnen bereiken. Eerder dit jaar toegezegde 10 000 nieuwe leraren een children while locals can’t afford it”. waren daar 2 studenten om het leven einde zullen maken aan het lerarentekort (P 1/8/06) gekomen. Tenslotte was er een onderzoek naar politici die smeergeld aan studenten zouden hebben betaald. (TZ 25/8/06, ST 27/8/06, SP 3/9/06)

Govt owes teachers K 92,3 billion Zambia National Union of Teachers (ZNUT) secretaris generaal Roy Mwaba constateerde in een interview, dat de leraren nog steeds wachten op K 115 mld aan achterstallige woontoeslagen en overplaatsingsvergoedingen. Hij prees de regering voor het vrijgeven van circa K 20 mld voor dit doel, maar hoopte dat dit niet een verkiezingsdouceurtje was. Volgens onderminister van onderwijs, Lillian Kapulu had de regering de bedoeling om nog voor het einde van het

ZNB 116 -24/ dec 2006 ZNB 116 -25/ dec 2006 UNZA the first of 40 years Cultuur

students then until by the time I left in UNZA the first of 40 1970 there were around 3000 students Cultuur years and our mathematics department had four lecturers and a professor. Lusaka Playhouse viert Dit jaar bestaat de * One of the most exciting Universiteit van Zambia happenings in these early gouden jubileum 40 jaar en daarom een days was the coming of Op 9 juni bestond Lusaka Playhouse bijdrage van het allereerste the Faculty of Education 50 jaar. Het jubileum werd gedurende academische UNZA staflid. when UDI was declared enkele weken gevierd door een aantal Het is de wiskundige Pat in Zimbabwe or Southern succesvolle stukken opnieuw voor het Hiddleston, die samen met Rhodesia as it was then. It voetlicht te brengen, zoals "Come away haar inmiddels overleden had been at the University with me", "Soweto flowers will grow", en echtgenoot George, of Salisbury and overnight de "One Comedy Show". De geschiedenis heeft bijgedragen aan de packed up and moved north van Lusaka Playhouse begon in 1931 met onderwijsontwikkelingen to UNZA. One morning when een bijeenkomst in Rhodes Park. De gedurende de eerste jaren na we went to work there it was, eerste productie, "Tilly of Bloomsbury" de onafhankelijkheid. a fully staffed Education Faculty headed vond plaats in 1933 in het Palace Theater by Prof Cyril Rogers. naast de Caleton bioscoop in Livingstone UNZA was still just a shell in January Road, nu Chachacha Road. Tijdens de 1966 which we thought rather ugly, While I was working at UNZA my productie van Bernard Shaw’s “St. Joan” as the grey, cast concrete was a new husband, George Hiddleston, worked as in Charter House in 1953, vergaderde surface for us and there was no garden. an educational planner for the Ministry het bestuur van de Rhodesian Trust Once that was established it transformed of Education. He traveled all over the Group voor het eerst in Zambia. Alle UNZA into one of the loveliest campuses country with the chief architect, Halvor directeuren werden geronseld waardoor in Africa. Fossum. They also went to Washington to een lening toegezegd werd. Alfred Belt I was the first member of the academic discuss the terms of the Zambian World doneerde nog eens 5000 Britse ponden. staff appointed but the administrative Bank Education Project. This entailed Daarmee kon de bouw beginnen op een staff were already working hard with the building 9 new secondary schools and stukje grond naast het Ridgeway Hotel. Registrar, Dr Lindsay Young, in charge. rebuilding and rehabilitating 56 existing Op 9 juni 1956 werd Lusaka Playhouse The Vice Chancellor, Dr Douglas Anglin, ones. They went with Mr Dancewell geopend met het stuk: “And so to bed”. .had also been appointed. There were no Bowa of the Ministry of Education and Sinds 2004 speelt het Tate Ensemble students during the first year I was there while there, were given a reception by (Tagwana Arts Theatre Ensemble) er, and so I worked with Dr Young. One the Zambian Ambassador, Mr Banda. het door Eddy Nxumalo Zulu geschreven early task I had was to make the time One innovation they encouraged was the stuk "Extinction" op wereld Aidsdag. Het table for the following year when the first use of double bunks in secondary schools stuk gaat over hiv/aids bewustwording intake of students would arrive. which meant that many more pupils could en bevordert het vrijwillig testen. I remember going to meet some of the be enrolled. Het ontmoedigt discriminatie en first intake of students at Lusaka railway stigmatisering op het werk en in de station and we were all so excited that the These years were a very exciting time for samenleving. Het Tate Ensemble reist University was actually about to being Zambia and I always believe we were het hele land door om op scholen en properly working. I remember some high very privileged to be part of them. bedrijven voorstellingen te geven. lights: (TZ 19/25/8/06) * UNZA being officially opened at a ceremony Nationale at Evelyn Hone kunsttentoonstelling College when we were addressed Ter voorbereiding op het Ngoma by the President prijzenfestival in december werd eind of Zambia, Dr september in de Henry Tayale galerie Kenneth Kaunda een nationale kunsttentoonstelling and the President gehouden. Het doel is om het werk van of Tanzania, Dr nieuwe talenten te laten zien. Tijdens Julius Nyrere. de tentoonstelling zullen de National * The first Arts Council (NAC) en de Visual Arts lectures which Council (VAC) de nominaties voor het began in 1967 Ngoma festival bekend maken. (P 29/9/06) we grew quickly Unza gebouw in de typische bouwstijl van die tijd from a few

ZNB 116 -26/ dec 2006 ZNB 116 -27/ dec 2006 Religie

15 jarige maakt muziek dan die ene baan te krijgen. Hoe dat Religie allemaal in zijn werk ging vertelde de De 15 jarige Mwice Kavindele, beter eerste vrouwelijke UCZ bisschop Sylvia bekend als Che-Che, afkomstig uit Kerk in verkiezingstijd Mukuka tijdens een fondswervend diner Zambia, heeft deze zomer haar eerste in Lusaka’s Intercontinental Hotel eind album opgenomen in de studio’s van De katholieke bisschop Aaron Chisha september. Van 1995 tot 1998 volgde Atlanta, Georgië (VS). Mwice, geboren van Mansa uitte zijn teleurstelling over ze aan het en getogen in Engeland, schrijft, zingt de niet nagekomen beloften van president Theologische en produceert haar eigen muziek. Het Mwanawasa om Luapula provincie te College van varieert van jazz, hip-hop, rap, rhythm ontwikkelen. “We dachten dat Luapula Mindolo in & blues, neo-soul tot klassiek. Ze speelt een paradijs van voorspoed zou worden, Kitwe haar zelf viool, piano, klarinet en gitaar. De maar er is niets gedaan. De wegen zijn opleiding en multigetalenteerde Mwice trainde ook nog steeds slecht, er is weinig industrie werd daarna in ballet, tapdansen en moderne dans, en de werkloosheid is hoog” aldus gestationeerd waardoor ze zelf de choreografie van Chisha. Copperbelt bisschop Njase van in Kabwe. In de dansgroep Laydee Mafia aanstuurt. de Verenigde Kerk van Zambia (UCZ) 2000 kreeg Mwice beheerst ook nog eens een aantal riep tijdens een kerkdienst in Chingola Mrs. Mukuka Sylvia Mukuka eerste vrouwelijke talen: Frans, Duits, Italiaans en Japans. alle politici op om elkaar te respecteren van de Schotse Bisschop Een echt wonderkind dus. Mwice is trots en nette taal te gebruiken in de campagne. Wereld Missie een beurs voor haar op haar Zambiaanse ‘roots’ en laat dat Ondertussen gaf de Mufulira Moslim doctoraal programma aan de universiteit in één van haar rapnummers duidelijk Gemeenschap (MMS) het advies aan zijn van Aberdeen. Het historische moment horen. (TZ 19/8/06, P 18/8/06) http://www.myspace.com/ leden om campagne te voeren voor MMD kwam op 6 mei 2004 toen Sylvia werd princesscheche en Levy Mwanawasa. Dominee Lewis benoemd tot bisschop voor de North- Nkhoma van de Dove Christelijke Kerk Western Province met als standplaats van Christus (DCCC) hield een pleidooi Solwezi. Als eerste vrouwelijke bisschop voor het invoeren van gebarentaal tijdens werd haar leven er niet gemakkelijker de verkiezingen.(TZ 22/8/06, P 18,20/8/06) op: ze reisde door de uitgestrekte provincie, legde soms hele afstanden Eerste vrouwelijke UCZ te voet af of liftte met vrachtwagens. bisschop Sommige mannelijke collega’s hebben haar niet kunnen accepteren en reageren Als vrouw moet je heel wat hindernissen haatdragend. Onbegrijpelijk vindt overwinnen om de juiste kwalificaties Sylvia, want zelfs in de bijbel waren er Princess Che- Che te veroveren en het is nog lastiger om al vrouwelijke geestelijken. Bisschop Mukuka is ook de coördinator voor de GEHUWDE PRIESTERS Milingo (76) was van 1969 tot Gender Desk bij de Council for World augustus 1983 aartsbisschop van Mission in de Afrika regio. (Sunday Mail Paus excommuniceert de Zambiaanse hoofdstad Lusaka. 1/10/06) Hij moest die functie neerlegggen kleurrijke Zambiaanse omdat hij zonder toestemming van de Afrikaanse uitleg aan aartsbisschop Milingo kerkleiding gene-zingsdiensten leidde bijbel VATCAANSTAD * Paus Benedictus waarin hij handoplegging toepaste en XVI heeft gisteren de Zambiaanse duivels uitdreef. Kort daarvoor had In 1600 pagina’s wordt Afrikaanse uitleg aartsbisschop Emmanuel Milingo uit de het Vaticaan hem naar Rome ontboden gegeven aan de bijbel. Aan de African rooms-katholoiek kerk gezet. Milingo voor een leerstellig en psychologisch Bible Commentary (ABC) hebben had in de Verenigde Staten vier gehuwde onderzoek. Milingo kwam er zonder zeventig theologen uit vijfentwintig mannen tot bisschop gewijd. kleerscheuren af, maar mocht niet naar Afrikaanse landen meegeschreven. Lusaka terugkeren. Hij kreeg een functie Ook pakt het ABC prangende kwesties Milingo mag niet meer de sacramenten bij de pauselijke raad voor migratie en aan zoals: hiv/aids, polygamie, ontvangen en is daarmee uit de kerk van toerisme, maar raakte die baan in 1999 vrouwenbesnijdenis, hekserij, het Rome gezet. kwijt. In Rome ging hij door met zijn overnemen van de weduwe door de Door de bisschopswijdingen heeft genezingsdiensten, die bij de Italianen broer van de overledene en taboes. Zo Milingo zich volgens het Vaticaan zeer populair waren. wordt homoseksualiteit beschreven automatisch buiten de kerkelijke In 2001 dreigde Milingo ook al te als “zonde, abnormaal en pervers”. gemeenschap geplaatst. Hij heeft worden ge-excommuniceerd . Hij Volgens Martha Frederiks van het bovendien onlangs een vereniging trouwde toen tijdesn een groepshuwelijk Centrum voor Interculturele Theologie van gehuwde priesters opgericht en zo van de Verenigingskerk met Maria Sung. aan de Universiteit van Utrecht is het 'verdeeldheid en ontreddering bij de Hij verklaarde toen te scheiden en zich christendom op het zuidelijk halfrond gelovigen gesticht', aldus het Vaticaan. met het Vaticaan te verzoenen. aanmerkelijk conservatiever. Het project ( ANP, Gelderlander 25/9/06)

ZNB 116 -26/ dec 2006 ZNB 116 -27/ dec 2006 Boulevard kost US $ 1,2 miljoen voor een oplage van 46.000 in het engels en frans, en Boulevard wordt gefinancierd door Amerikaanse SWSC warns illegal water christenen uit ‘evangelische’ kringen. Paying for illegal stay (NRC 15/16/7/06) vendors De 50 jarige Britse Charles Long trok De Zuidelijke Water en Riool veel bekijks toen hij in de tuin van Maatschappij (SWSC) waarschuwde voor het Immigration Department aan het illegale waterverkopers die consumenten werk was. Het bleek dat Charles op 30 met hoge prijzen uitbuiten vooral in mei 2006 tot 15 dagen werkstraf was de buurt van Chirundu en Siavonga. veroordeeld wegens illegaal verblijf in In plaats van de reguliere kostprijs, Zambia. Zijn reisdocumenten was hij vastgesteld door het Nationale Water en kwijtgeraakt. “Deze straf is beter dan in Gezondheids Bestuur (NWASCO), van een overvolle gevangenis zitten”, aldus K1 per liter water, werden woekerprijzen Charles. (P11/6/06) van K600 per 20 liter water gevraagd. Excommunicatie Milingo 92-year-old convicted (P 30/8/06) Het 92 jarige dorpshoofd Nixon Kayamba Het kon niet uitblijven: op dinsdag 26 Traditional healer arrested for uit Simwatachela, Kalomo district, werd september werd de excommunicatie veroordeeld tot het betalen van K 1,8 murder van aartsbisschop Emmanuel Milingo m of twee jaar gevangenisstraf voor De 54 jarige traditionele genezer uitgesproken door Paus Benedictus het verbouwen van 2,4 ton marihuana. Namagolwa Simusiku in Kalabo district XVI. Op 17 september sprak Milingo Rechter Limbani uit Livingstone werd gearresteerd op verdenking van op een conferentie ten noorden van New wilde ondanks de hoge leeftijd van de moord. De 23 jarige Maureen Liwali York voor gehuwde priesters. Hij was verdachte een voorbeeld stellen, omdat overleed na het drinken van een door vergezeld door zijn vrouw Maria Sung, hij bezorgd was over de toenemende teelt hem gemaakt brouwsel. Haar man die een naambordje droeg met: Mrs. van marihuana. (TZ 10/6/06) Kayombo Chinyama beschuldigde haar Maria Milingo. De 76 jarige Milingo van onvruchtbaarheid en stuurde haar vertelde dat kardinaal Giovannu Battista Bicycle levy was revenue naar de medicijnman voor behandeling. Re uit Rome hem opgedragen had zijn scource De man werd ook gearresteerd. De verontschuldigingen voor 15 oktober aan doodsoorzaak zal door een postmortem te bieden aan de paus of dat hij anders Op last van president Mwanawasa heeft onderzoek worden vastgesteld in het zijn ontslag onder ogen moest zien. het gemeentebestuur van Chipata de Lewanika ziekenhuis in Mongu. (TZ 16/9/06) Nadat Milingo op zondag 24 september belasting op fietsen moeten afschaffen. vier getrouwde mannen tot bisschop Levi Ngoma, zegsman van de K200m Chingola robbery had benoemd reageerde de paus binnen gemeente, zei dat deze belasting nodig 2 dagen met de excommunicatie. In een was om kwaliteitsverbetering in de De politie kon drie mannen arresteren interview riep aartsbisschop Mpundu op dienstverlening te kunnen bieden. De die betrokken waren bij een roofoverval om te bidden voor Milingo en sprak de K 8000 per fiets was nodig om de troep van de Antheneon groothandel in hoop uit dat hij zou terugkeren naar de bij de markt te kunnen opruimen omdat Chingola. Een alerte bankbediende werd katholieke kerk. Dit bericht haalde ook de markthandelaren te weinig belasting wantrouwig bij een klant met K 4 mln en de Nederlandse pers (zie kader op vorige betaalden. Er zal nu naar andere bronnen tipte de politie. Twee anderen konden bladzijde. (TZ 24/9/06, P28/9/06) van inkomsten gezocht moeten worden. daardoor ook gepakt worden, maar de (TZ 25/8/06) hoofdverdachte en vier anderen uit Kitwe zijn nog op vrije voeten. It’s chikanda or get out (TZ 16/9/06) Een huisvrouw uit Kasama hangt een scheiding boven Company executive sidelined het hoofd omdat zij de for forgery buren vroeg haar te helpen Een fabrieksdirecteur in Chavuma werd het traditionele gerecht ontslagen nadat bleek dat hij zich voor chikanda (red.: African zijn overleden broer had uitgegeven. polony) voor haar man Toen zijn moeder op bezoek kwam uit klaar te maken. De man Kasama kwam de zaak aan het licht. Hij werd furieus toen hij had zijn moeder niets verteld over zijn erachter kwam dat zijn nieuwe identiteit en zij was geschokt vrouw het gerecht niet omdat ze dacht dat ze voor de gek zelf had klaargemaakt en gehouden werd. (TZ 11/6/06) Chiko likes Chikanda with groundnuts. Chalo likes chibwabwa with tomato and oil. stuurde haar de laan uit. What do you like? (TZ 28/5/06)

ZNB 116 -28/ dec 2006 ZNB 116 -29/ dec 2006 Vrouwen

10 years for shooting Vrouwen grandfather De 22 jarige Musole Nyumbu uit The political abuse of Kaoma werd veroordeeld tot tien jaar Zambian women gevangenis met dwangarbeid vanwege het doodschieten van zijn grootvader. Vandaag de dag zijn vrouwen in Zambia De twee mannen gingen samen op jacht de grootste supporters van welke in Kafue National Park. Ze kregen ruzie politieke partij dan ook. Ook vormen zij omdat grootvader te veel ammunitie de meerderheid van de stemgerechtigde gebruikte zonder ook maar een dier te bevolking en stemmen zij vaker dan doden. Musole schoot zijn opa dood en mannen. Bij elke politieke bijeenkomst Edith Nawakwi een van de weinige vrouwelijke leiders keerde alleen terug naar huis. Ruim een zijn de vrouwen gemakkelijk in de maand later leidde hij de politie naar meerderheid. Iedereen die de Zambiaanse Vrouwen in de Nambala regio in het in staat van ontbinding verkerende partijpolitiek van dichtbij heeft Mumbwa hebben laten weten dat ze het lichaam. Hij betuigde zijn spijt voor de meegemaakt, zal het er mee eens zijn dat delen van drinkwater met het vee beu zijn. rechtbank. (P 10/6/06) vrouwelijke partijleden betrouwbaarder Daarom heeft de vrouwenbeweging ter zijn dan mannen. Zo zijn veel mannen plekke gezworen dat alle parlementaire Ghost grabs woman’s lid van meer dan één partij of fractie en aspirant-kandidaten een sociaal contract marriage steunen ze vaak meerdere kandidaten om moeten tekenen om dit in de toekomst er financieel beter van te worden. te voorkomen. Vrouwenorganisatie Een man vertelde zijn vrouw na het werk Mumbwa Women for Change (WfC) in dat een geest hem gevolgd had, die hem Een snelle analyse van politieke partijen Mabele heeft in een interview geklaagd influisterde dat het beter was om tijdelijk toont dat vrouwelijke leiders zeldzaam dat ze door hun vertegenwoordigers van zijn vrouw te scheiden, anders zou hij zijn. Ook staan er erg weinig vrouwen op worden voorgelogen. WfC heeft een mysterieuze dood tegemoet gaan. De verkiesbare plaatsen. Maar geen enkele contractformulieren verspreid naar 11 zorgzame vrouw stemde toe en ging bij kandidaat is in staat een verkiezing gebieden in de regio om zo de bevolking haar schoonouders wonen. Maar na een te winnen zonder de steun van de voor te bereiden op bezoeken van de jaar vernam ze dat haar man een andere vrouwelijke stemmers. En dus doen alle kandidaten, zodat deze alleen maar hun vrouw getrouwd had. De man verklaarde partijen hun best om de vrouwen voor beloften hoeven te ondertekenen voordat voor de rechtbank dat hij geen goede zich te winnen. Waarom zijn het dan de de verkiezingsdag aanbreekt. Op deze reden had om te scheiden en dus het vrouwen die telkens weer de inferieure manier hopen de vrouwen zelf de politieke verhaal van de geest had verzonnen. posities krijgen? Het lijkt alsof Zambia op agenda voor de verkiezingen te bepalen (TZ 27/08/06) het punt is waar Europa 80 jaar geleden en de kandidaten verantwoordelijk te was en dat vrouwen op alle mogelijke stellen voor het behalen van de gewenste politieke manieren misbruikt worden, om ontwikkelingen. (P 25/8/06) ze te laten vallen zodra de verkiezingen voorbij zijn. Women short-changed on Zo zijn er door mannelijke loans collega’s erg negatieve Volgens de voorzitster van de Zambiaanse dingen gezegd over Federatie van Samenwerkingsverbanden Nawakwi, voornamelijk voor Zakenvrouwen, Christine omdat ze een vrouw Mulundika, lenen sommige financiële is. Er wordt gezegd dat organisaties alleen kleine bedragen aan ze geen president kan vrouwen, ondanks het lage financiële worden, alsof mannelijke risico . Ze zei dat financiële organisaties presidenten wel bepaalde ook redelijke bedragen aan vrouwen kwaliteiten hebben. moeten lenen zodat ze hun bedrijven Zambiaanse vrouwen kunnen uit breiden. De International moeten vechten tegen Labour Oranisation (ILO) had K25 politieke misbruik in een mln gedoneerd om een tentoonstelling systeem dat door mannen voor zakenvrouwen te organiseren. gedomineerd wordt. De tentoonstelling met het thema Nambala women "Ondersteuning aan zakenvrouwen: essentieel voor blijvende groei" was to make aspiring bedoeld om vrouwen toegang te geven tot Marktvrouwen in Nangweshi kamp; foto Klaartje Jaspers candidates sign bestaande markten voor hun producten social contracts . (TZ 23/8/06)

ZNB 116 -28/ dec 2006 ZNB 116 -29/ dec 2006 Kinderen

Federatie voor Gehandicapten heeft Kinderen slechts 8,8% van de niet lichamelijk gehandicapten van 5 jaar en ouder Zambiaans geen kans om naar school te gaan. Van de gehandicapte kinderen is dat 23%. Jeugdjournaal Het heeft echter ook te maken met de Sinds 15 september houding van familie en de gemeenschap. hebben kinderen in Vaak denken ouders van een gehandicapt Zambia hun eigen kind dat het kind beter niet naar school jeugdjournaal. Het heet kan gaan, omdat het daar waarschijnlijk Zkidsnews@5. Z Kids uitgelachen wordt. Gehandicapte News is een programma kinderen die wel naar school gaan, voor kinderen tussen moeten opboksen tegen discriminatie de 8 en 14 jaar. Het en stigmatisering door leraren en medeleerlingen. Een heel aantal geeft wordt gemaakt en Ambassadeur Middeldorp lanceert Z-Kidsnews uitgezonden door de het daardoor op. De Federatie roept eerste commerciële (dus onafhankelijke) Nationaal op om alle gehandicapte kinderen de Zambiaanse televisiezender Muvi TV. kinderbeleidsplan mogelijkheid tot onderwijs te geven. Nu wordt het eens per week uitgezonden, In Mporokoso is een school (tot groep maar als veel kinderen gaan kijken, is het Het Nationaal Kinderbeleidsplan is 9) voor blinde kinderen. De school heeft vaker te zien. herzien. Het eerste beleidsplan stamde uit 28 meisjes en 38 jongens uit alle delen Het Zambiaanse jeugdjournaal wordt 1994 en handelde slechts over moeder- van Zambia. De ouders hoeven niets te mogelijk gemaakt door Freevoice, de en kindzorg, basisonderwijs, voedsel, betalen en is afhankelijk van de regering Stichting Democratie en Media, en water, sanitair en hygiëne. Door de en van weldoeners. De kinderen krijgen UNESCO. Freevoice is een Nederlandse ontwikkelingen van de afgelopen 10 jaar naast de basisvakken les in muziek, mediaorganisatie die zich inzet voor is het belangrijk dat meer onderwerpen landbouw en huishoudkunde. Na groep persvrijheid in de derde wereld. Doel in het beleidsplan aan de orde komen. 9 gaan de kinderen naar Mporokoso is kinderen wereldwijd een stem te Onderwerpen zoals straatkinderen, High School waar ze samen met ziende geven, vooral in landen waar dat niet HIV/Aids, wezen, kindermisbruik en kinderen les krijgen. Dat gaat echter vanzelfsprekend is. Met hun eigen gehandicapte kinderen zijn nu in het vaak niet goed, omdat ze daar te weinig televisienieuws en via een interactieve beleidsplan opgenomen. individuele aandacht krijgen. Daarom wil website kunnen kinderen hun vragen de school uitbreiden tot groep 12. (TZ 29/4; 3/10/06) stellen en mening uiten. Zo wordt op een Revised policy takes care of krachtige manier de aandacht gevestigd children’s welfare op zaken als gebrekkig onderwijs en In het herziene beleidsplan staat armoede problematiek. Het kindernieuws bijvoorbeeld dat de regering maatregelen schenkt natuurlijk ook aandacht aan moet nemen om te voorkomen dat positief nieuws, zoals sporthelden en kinderen op straat leven en dat er een muziektalent. minimum leeftijd voor arbeid gesteld gaat De redacteuren van Z Kids News worden. Er is voorlichting nodig over hebben trainingworkshops gekregen risico’s van alcohol en drugsgebruik en van Marga van Beusekom en Rob van de doelstelling om HIV/Aids infectie bij Kinderziekenhuis Trier, eindredacteuren van het NOS kinderen te verminderen met tweederde Het enige kinderziekenhuis in Zambia, jeugdjournaal. Eén van de presentatrices in 2015 en dat voor meer geïnfecteerde het Arthur Davison Hospital in Ndola van Z Kids News, Katanekwa kinderen AIDS-remmers beschikbaar moet nodig opgeknapt worden. De Matundwelo, is onlangs uitgeroepen tot komen. (TZ 1/8/06) intensive care afdeling van het ziekenhuis Miss Zambia. is onlangs gesloten wegens gebrek aan In het Gehandicapten en onderwijs medische apparatuur. Er is ook een N e d e r l a n d s e tekort aan dokters en verpleegkundigen. jeugdjournaal Hoewel het onderwijs tot groep 7 gratis Ondanks de gebrekkige staat van het is aandacht is, gaan veel gehandicapte kinderen niet ziekenhuis is er onlangs een afdeling besteed aan de naar school doordat de faciliteiten voor voor psychosociale hulp geopend met de oprichting van lichamelijk gehandicapte kinderen op hulp van donoren. Deze afdeling zal zich Z Kids News. scholen erg slecht zijn. Veel gebouwen ( w w w. f r e e v o i c e . n l ; zijn ontoegankelijk, er is geen aangepast voornamelijk richten op het groeiende www.africa- lesmateriaal en er zijn nauwelijks psychosociale probleem van kinderen i n t e r a c t i v e . n e t ; met HIV/Aids. Sinds kort kunnen www.zkidsnews.com) gespecialiseerde onderwijzers. Volgens recent onderzoek van de Zambiaanse kinderen met HIV/Aids aidsremmers Katanekwa Matundwelo krijgen in het ziekenhuis. (TZ 19/08/06)

ZNB 116 -30/ dec 2006 ZNB 116 -31/ dec 2006 Sport

Sport Voetbalcoach Maar liefst 46 coaches hebben gesolliciteerd op de functie van coach Voetbal, het Nationale van het nationale voetbalelftal. Slechts Team twee van hen zijn Zambiaan: Ronald Chinku en Akim Musenge. Zambia beat Angola to win Expatriates battle for Nations Cosafa Cup Team Job Het duurde tot de 76e minuut voordat het Het grootste probleem voor de nationale team het veldoverwicht tegen Voetbalbond (FAZ) is het vinden van geld Angola kon verzilveren in de finale van Voorzitter van de atletiekbond Elias om het salaris van een buitenlandse coach Mpondela de Cosafa Castle Cup op 21 oktober. In de te kunnen betalen. Pas als dat gelukt is Mpondela in the dark over laatste minuut maakte Rainford Kabala er heeft het zin om een paar buitenlandse re-instatement ook nog 2-0 van, waardoor Zambia zich coaches voor een gesprek op te roepen. de voetbalkampioen van zuidelijk Afrika Uiteindelijk bleken de beschuldigingen Onder de sollicitanten zijn de Nigeriaan niet hard te maken te zijn en werden kan noemen. Stephan Keshi en de Kroaat Kostadin Twee weken eerder, op 8 oktober, Mpondela en zijn bestuur gerehabiliteerd. Papic grote kanshebbers. Maar ook Ante Half oktober werd er een nieuw bestuur presteerde het team niet zo goed, toen het Buselic, Colwin Rowe, Veselin Jelusic en met 0-1 verloor van Zuid Afrika in een gekozen, weer onder leiding van Elias een aantal gegadigden uit Zuid-Amerika Mpondela. kwalificatiewedstrijd voor de Afrika Cup maken kans. Uit Nederland heeft Rene 2008. Na de eerdere winst op Tsjaad is Feller belangstelling getoond. Rene Stadion-bouw er in deze kwalificatiegroep K nog alles Feller heeft in Koeweit gewerkt en was mogelijk. Het volgende speelweekend is tot voor kort coach in Eritrea. Een grote Chinese bouwonderneming pas eind maart 2007. wil in Zambia de drie nieuwe stadions Keshi shortlisted for Zambian bouwen waarin de All-Africa games Job van 2011 gehouden moeten worden. De overheid wil eigenlijk een bouw- en Begin november maakte de bond bekend beheer-overeenkomst met een externe dat er 5 uitverkoren zijn voor een partij afsluiten, maar veel laatste selectie. Stephan belangstelling bleek daarvoor Keshi wordt hierbij als niet te zijn. Nu is de Bejing belangrijkste kanshebber Bouw onderneming rechtstreeks gezien; de overigen zijn benaderd. Het bedrijf bouwt op Colwyn Rodger Rowe (nu dit moment in Tanzania een coach van Botswana), de Zambiaanse voetballers met de cup ultramodern stadion. Braziliaan Edson Silva, de De Chinese inbreng werd Hongaar Bertalan Bicskei door Michael Sata inzet van U-20 en de Engelsman James de verkiezingen gemaakt. Hij Duffy. vond de invloed van China in African contenders take their (P 26/7, 22/8, 28/9/06; TZ 13/9/06; www.allafrica.com 20/10; 6/11/06) Nigeriaan Stephan Keshi is de Zambiaanse economische places kandidaat coach bedrijvigheid erg groot worden Voor het Afrikaans jeugdtoermooi in Atletiekbond en wilde dat wat aan banden Congo (20 januari – 4 februari) zijn alle leggen. Ondanks het verlies van Sata deelnemende landen bekend. Zambia is De nationale sportraad (NSCZ) heeft heeft hij wel veel stemmen gekregen en is daar ook bij dankzij een 2-0 winst op begin augustus het bestuur van de dit punt van kritiek wel blijven hangen. Zuid-Afrika. De jeugd nam zo sportieve atletiekbond (ZAAA) op non-actief Overigens is de voetbalwedstrijd tegen wraak op het verlies van het gewone gesteld. Het duurde enkele weken Angola nog in het oude, vervallen nationale team en zette het eigen 2-1 voor duidelijk werd wat het bestuur Independence Stadion gespeeld. verlies van de eerste wedstrijd recht. In de verkeerd gedaan zou hebben. Het Dit stadion was eerst gesloten, ronde daarvoor had het team Madagascar bleek om financieel wanbeheer te maar werd weer geopend, ondanks verslagen. gaan, of liever het ontbreken van enig instortingsgevaar. Over de beste plaats De drie beste teams van dit Afrikaans toezicht op de financiën van de bond. voor een nieuw stadion en bijbehorende jeugdtoermooi plaatsen zich voor Voorzitter Mpondela van de ZAAA hotelaccommodatie is het laatste woord het wereld jeugdtoernooi in Canada moest lang wachten op een rapport met nog niet gezegd. (zomer 2007). (P 25/8, 1/10/06; www.fifa.com, de beschuldigingen en mocht zich ook (TZ 31/7/06; http://ipsnews.com 18/10/06; www.allafrica.com) www.sportscheduler.co.sz 21,23/10/06) niet kandidaat stellen voor een nieuwe bestuurstermijn.

ZNB 116 -30/ dec 2006 ZNB 116 -31/ dec 2006 Nederlandse Initiatieven

bezigheden van Joy Joy of a Toy of a Toy. Arie van Kooten had ooit Verder zijn ook een droom. Tegen het eind de aanschaf en van de jaren zeventig van de installatie van vorige eeuw ging Arie voor een graanmolen het eerst naar Zambia als – zodat de lokale docent. Na drie jaar keerde hij naar Nederland terug, vergezeld bevolking zelf zijn door Dyness, zijn Zambiaanse vrouw, maar zijn hart bleef maïs kan malen achter in Kalwala’s Village in het noorden van Zambia, zo’n 10 - en het creëren van een eigen Elke ochtend is het assembly bij de school van KalwalaElke kilometer van de districtshoofdstad Chinsali. Zijn droom was ochtend is het assembly bij de school van Kalwala nog niet uitgedroomd. Kalwala’s Village had in die tijd geen watervoorziening enkele voorziening. Het was (en is nog steeds) een familiedorp, (pijpen, watertank, pomp) deel van het programma van Joy bestaand uit traditionele hutten vlakbij een kleine rivier. Er of a Toy. Het ziet er overigens naar uit dat Kalwala’s Village was geen elektriciteit, geen stromend water en er heerste grote aangesloten gaat worden op het elektriciteitsnet. Dat zou een armoede. In die tijd werd het dorp zwaar getroffen door aids. welkome aanvulling zijn op de diverse voorzieningen in het Het aantal aidswezen groeide, zoals nog steeds in heel Zambia, dorp. Maar er is nog genoeg te doen. Arie’s droom is nog lang schrikbarend snel. niet gerealiseerd. We zijn op de goede weg, dat is zeker. Joy of a Toy wordt daarbij gesteund door vele donateurs. Velen daarvan Oprichting Joy of a Toy maken maandelijks een vast bedrag over op onze girorekening. Anderen doen dat wat onregelmatiger maar ook die giften, groot In 1990 werd, mede door Arie, de actiegroep “Joy of a Toy” en klein, zijn van harte welkom. Weet dat van iedere euro 110% opgericht met het streven aidswezen op het Zambiaanse in Zambia zelf terecht komt en meewerkt aan het realiseren van platteland in en rond Kalwala’s Village te ondersteunen. Ook Arie’s droom. was en is het de bedoeling de bevolking van Kalwala’s Village Meer informatie over de verschillende speerpunten van Joy vertrouwen en zelfredzaamheid te laten hervinden. Joy of a Toy of a Toy: http://www.joyofatoy.nl Namens “Joy of a Toy”,Ger is een kleinschalige actiegroep. Iedere gegeven euro wordt voor Limpens de volle honderd procent aangewend voor de verbetering van de leefomstandigheden van de Zambiaanse kinderen. De leden van de actiegroep betalen hun eigen reiskosten als ze het project bezoeken en doneren zelf ook geld. Het financiële overzicht van Arie’s droom de bestedingen is vanzelfsprekend openbaar. En in je hoofd een droom die klopt als een hart

Als ik een mens ben laat ik onrecht smelten

Als sneeuw voor de zon Kalwala’s village en geluk groeien als gras Werkzaamheden en doelen Van het gedoneerde geld zijn tot op heden een weeshuis, twee schoolgebouwen (een kleuterschool en een ‘basic school’), een kliniek, twee kleine personeels-woningen, een keuken en verschillende toiletten gebouwd. In totaal wordt aan circa 350 kinderen onderwijs geboden en de kliniek heeft tot op heden meer dan 2000 patiënten geholpen. Verder worden door Joy of a Toy onderwijzers en verzorgers betaald. De weeskinderen worden gekleed en gevoed van de donaties. Dit gebeurt onder andere door ter plekke een ‘production unit’ te ondersteunen waarbij de wat oudere kinderen eigen voedsel verbouwen/produceren zodat aan alle kinderen die het centrum bezoeken een maaltijd verstrekt kan worden. De ondersteuning van de onlangs opgerichte Basisschool in Kalwala met de naam Hoge School omdat Arie op een Hogeschool vrouwenclub - waar vrouwen vaardigheden met elkaar delen en werkt een bescheiden inkomen weten te genereren - hoort ook tot de

ZNB 116 -32/ dec 2006 ZNB 116 -33/ dec 2006 Nederlandse Initiatieven

aan de kinderen van het weeshuis Junior Tembo in Kaoma in de ruimste zin van Ria Veltman richtte bijna 5 jaar het woord. Het staat zo chic geleden de stichting ‘Junior beschreven in de oprichtingsakte Tembo’ op voor weeskinderen in maar het is eigenlijk zo simpel. Kaoma en vertelt voor de Zambia Nederlanders blijken zeer gul te Nieuwsbrief haar verhaal. zijn als het om minderbedeelden gaat, heb ik gemerkt. Samen met Wat vooraf ging mijn vriendin Joke, die sinds 2003 mijn rechterhand is, praten wij bij Al heel lang had ik het plan om verenigingen en op scholen over één keer in mijn leven een paar ons werk in Kaoma. Daarnaast maanden te gaan werken in een werken wij drie maanden per jaar derde wereldland. Tijdens mijn in het weeshuis. werk in de wijkverpleging kwam ik in contact met een arts die vijf Al veel bereikt jaar in het ziekenhuis in Kaoma had gewerkt. Hij maakte mij attent We zijn maar een kleine stichting. op het werk van de Ierse kloosterzuster Mary. Deze vrouw runde Toch hebben wij al veel voor “onze” kinderen kunnen doen de in Kaoma een weeshuis met ongeveer tachtig aidswezen in de afgelopen vijf jaar. Zo kwam er een busje om de kinderen van leeftijd van nul tot vijftien jaar. Veel kinderen waren zelf ook en naar school te vervoeren. Wij kochten vier koeien (het zijn er HIV/AIDS besmet. Gegrepen door de verhalen die de arts mij nu zeven) zodat de kinderen na acht jaar eindelijk melk konden vertelde besloot ik om, eenmalig, een paar maanden aan de slag drinken. Wij konden een stal voor de koeien laten bouwen. Er te gaan in het weeshuis, zodra ik gestopt zou zijn met werken. kwam een groentetuin bestemd voor eigen gebruik en verkoop. Twee van de zes klaslokalen kregen licht via door ons gekochte Naar Kaoma zonnepanelen, zodat de kinderen die thuis geen verlichting hebben op school hun huiswerk kunnen maken. Bovendien In 2002 was het kunnen de ouders nu ’s avonds ook naar school. Wij hebben zover. Zuster Mary de bibliotheek ingericht. Er kwamen planken, een leestafel en vond het prima dat bergen school- en leesboeken. Ieder kind mag per week een boek ik kwam en zo kwam lenen en daar maken ze goed gebruik van. De leefruimtes van de ik terecht in een baby’s en peuters werden opgeknapt. Het metsel-, timmer-, stuc- heel andere wereld. , en schilderwerk Drie maanden lang werd uitgevoerd werkte ik mij een door vaklieden slag in de rondte bij uit het dorp. Voeg kinderen die bijna allemaal ondervoed waren, die ziek waren daarbij de grote door tb, malaria, diarree of hersenvliesontsteking. Er waren en kleine giften kinderen die, om welke reden dan ook, hele dagen huilden, om die naar zuster hun moeder riepen of helemaal niets meer deden dan liggen en Mary gestuurd afwachten. Ik was geschokt door zoveel ellende en gaf mijzelf werden en het is de opdracht om, hoe dan ook, te proberen het leven van deze duidelijk dat we kinderen voor zover dat kon prettiger te maken. Hoe precies blij zijn met alles dat wist ik nog niet, maar ik kon er natuurlijk ter plaatse al wat we voor de kinderen konden doen. voor gaan. Het werken met en voor de kinderen en collega’s was geweldig en ik maakte van alles mee. Verdriet, maar ook Resultaat na vijf jaar warmte en plezier, want waar kinderen zijn is het ook feest. We huilden, lachten, zongen, dansten en deelden met elkaar. En ik Nu, vijf jaar later, wonen er bij zuster Mary honderdvijfentwintig, verloor mijn hart aan Zambia, de kinderen, de collega's, zuster redelijk gezonde jongens en meisjes in de leeftijd van nul Mary, de inwoners van Kaoma. tot negen jaar. De meesten zien er goed uit. Er is immers voldoende en gevarieerde voeding. Zij gaan naar school en Terug in hebben plezier. Natuurlijk zijn er ook zieke kinderen en bijna alle nieuwe kinderen zijn ondervoed. Maar gelukkig is er Nederland voor die kinderen bijvoeding. Dat er kinderen dood gaan vind Terug in Nederland werd ik nog steeds verdrietig. Het hoort gewoon niet. Maar voor de stichting "Junior hen die overleefden, hebben wij het leven al iets aangenamer Tembo" in het leven kunnen maken. En dat hopen Joke en ik, nog een hele tijd vol geroepen, met als doel, het te houden. bieden van ondersteuning Voor meer informatie zie: www.juniortembo.tk.

ZNB 116 -32/ dec 2006 ZNB 116 -33/ dec 2006 Nederlandse Initiatieven

beide met elkaar in contact te brengen. De twee Namwala- Einsiedeln weken in Namwala waren een waar feest van Partnerschap gastvrijheid. Niet alleen de school zelf maar ook het district Namwala heeft alle moeite gedaan om Hans van der Weijden bericht over het partnerschap ons een onvergetelijke tijd te bezorgen. We hebben tussen zijn Zwitserse school, Stiftsschule Einsiedeln, deelgenomen aan het schoolleven als leerling en en Namwala High School. (zie ook ZNB112-22) leraar, we hebben de District Commisioner bezocht en zij bezocht ons. We gingen op bezoek bij de Partnerschap lokale overheid, de lagere school, het gerechtshof, de lokale bankdirekteur, het ziekenhuis en de Vorig jaar kon ik in de Zambia Nieuwsbrief katholieke kerk. Samen met de leerlingen en leraren berichten over mijn bezoek aan de Namwala High Hans van der Weijden van Namwala hebben we 30 bomen geplant, School, de school waar ik van 1972 tot 1975 lesgaf, volleybal gespeeld, gezongen en veel gepraat. ´s Avonds en de contacten die daaruit ontstaan zijn; niet alleen hernieuwde kwamen vaak leraren langs en kookten voor ons het gerecht van persoonlijke contacten maar ook een partnerschap tussen mijn Namwala: vis en nshima. Ik heb nog nooit in zulke korte tijd huidige school en Namwala. Intussen hebben deze contacten zoveel toespraken moeten houden en zeker niet in het Engels. zich verder kunnen ontwikkelen. Iedere dag deden we inkopen op de markt en leerden daar ook In maart 2006 kreeg ik een brief van de voorzitster van de weer veel mensen kennen. commissie die het Met stapels adressen schoolpartnerschap vanuit en beloften te zullen Namwala behartigt. Ze schrijven hebben we schreef dat sinds oktober afscheid van Namwala 2005, toen de vensters genomen. Samen met de van de slaapzalen en schooldirecteur brachten klaslokalen gerepareerd we nog enige dagen werden, het aantal aan Lake Kariba en in gevallen van malaria bij Livingstone door. Drie de scholieren duidelijk leerlingen hebben de kans nog waargenomen om bungeejumpen afgenomen is. Dat was uit te proberen vanaf de brug boven de Victoria Falls. De kapotte ramen in 2004 natuurlijk fantastisch nieuws. De kring van personen Weer thuis die de school in Namwala Ik schrijf dit artikel 2 maanden na onze terugkeer in Zwitserland. ondersteunt had zich Als we nu met onze leerlingen over de reis spreken dan zijn het zodanig uitgebreid, dat we niet die toeristische ervaringen maar de tijd in Namwala die met de eerste etappe van de de meeste indruk gemaakt heeft. Samen met mijn reisgenoten reparatie van de toiletten is het veel gemakkelijker andere leerlingen voor dit project te konden beginnen: kranen, interesseren. Een klas bood aan, nadat we de beelden van de spoelbakken, wastafels enz. reis hadden laten zien, om de school- en levenskosten van een Ook de leerlingen van mijn leerling in Namwala voor een jaar te dekken. Ook hebben een Gerepareerd in 2005 huidige school droegen aantal leerlingen zich aangemeld voor correspondentie met daaraan bij met een concert van 3 schoolbands: Rock for Namwala. Namwala. Hoe gaat het verder? Afvaardiging Zwiterse school naar In Namwala was men begonnen met de aanleg van twee Namwala basketbalvelden. Een jaar lang had men geen uitwedstrijden meer gespeeld en met de gespaarde transportkosten de bouw Begin 2006 ontstond het idee om gefinancierd. Helaas ligt de bouw nu stil omdat het geld op is. In met een schoolafvaardiging een de komende regentijd dreigt het bouwmateriaal weg te spoelen. bezoek aan Namwala te brengen: Dit project ondersteunen we nu en tegelijkertijd wordt het meer 5 leerlingen en 2 leraren wilden dan 30 jaar oude basketbalveld gerepareerd. Daarnaast voegen graag mee gaan. En zo vlogen we de persoonlijke contacten tussen de leerlingen een belangrijk 17 juli naar Zambia. We werden nieuw element toe aan het partnerschap. Ook de ondersteuning ontvangen door mijn oude en de van weeskinderen en andere benadeelde kinderen komt meer op huidige schooldirecteur. Deze de voorgrond. twee heren wisten niet dat ze De mensen van Namwala zijn na onze reis dichterbij gekomen. op dezelfde groep stonden te wachten en zo was het voor mij Meer informatie en heel veel foto’s op de website een zeer bijzonder moment ze www.namwala.stift.ch

ZNB 116 -34/ dec 2006 ZNB 116 -35/ dec 2006 Zambianen in Nederland

KerkinActie ontvangt delegatie uit Zambia Weer samen in Den Haag Een breed samengestelde Zambiaanse delegatie kwam eind In de sfeervolle crypte van de Kloosterkerk informeerden onze oktober op uitnodiging van Kerkinactie een week naar gasten elkaar over de hoogtepunten van hun verblijf in de regio’s Nederland. De acht deelnemers behoren tot verschillende Groningen, Soest, Eindhoven en Goes. Na een Royal Tour (het Zambiaanse kerken en hebben vaste contacten met diverse parcours van de Gouden Koets over de Lange Voorhout naar de Nederlandse protestantse gemeenten. Ridderzaal) liep het hele gezelschap naar Deze gemeenten werken samen in het Vredespaleis voor een rondleiding de PKN-zambia werkgroep. Van zaterdag tot dinsdag bezochten zij hun Chewa-tafel partnergemeenten, op woensdag 1 Tot op het laatst was geheim gehouden november werden zij verwacht in Den dat prof. dr. Bas de Gaay Fortman hen Haag als gasten van de Kloosterkerk. had uitgenodigd voor high tea in de Eerste Kamer. Daar heette onze gastheer Makeni naar Groningen De Delegatie met vlnr: Mr. Winter Siluyele (Chipembi Farm); Mrs. hen welkom in Chewa (Chinyanja): één Andrew Mukuyamba en Joe Silwenga Margaret Tembo Mwamba (G-12 Women’s Group); Mrs. Akakulubelwa Munalula (Christian Council of Zambia / CCZ); Mrs. Peggy Lupiya (G- van de ruim 70 talen van Zambia. Acht gingen naar het noorden. Andrew 12 Women’s Group); Dr. D. T. Banda (Justo Mwale Theological College monden vielen open – en ineens voelde Mukuyamba is voorzitter van het (JMTC), Lusaka, delegatieleider).; Fr. Andrew Mukuyamba en Mr. Joe het Zambiaanse gezelschap zich thuis Bestuur van Makeni Ecumenical Centre Silwenga (Makeni Ecumenical Centre); Rev. Astone Tembo (Reformed Church of Zambia / RCZ gemeente Lundazi) in Den Haag! In de hal op de eerste en opvolger van Pierre Dil, die in maart verdieping volgde een kort college over 2005 overleed (zie ZNB 110-12). Joe Silwenga is hoofd van de de ontstaansgeschiedenis van de Staat der Nederlanden. Daarna landbouwafdeling. begon de ‘theeceremonie’: de Zambianen zaten (met hun Op weg naar Groningen vroeg Silwenga waar de regering in professor) aan de Chewa-tafel, de Nederlanders aan de andere Nederland zich mee bezig hield; hij had de indruk dat Nederland tafel. Iedereen lachte zich een kriek om deze overduidelijke af was: de wegen op orde, het land ingericht, welvaart alom. manifestatie van apartheid in Nederland, en nog wel in het Frederiksoord en Peper parlement! Vanaf de groene Het eerste bezoek is aan de 5 dorpen rondom Frederiksoord, bankjes volgden in 1818 gesticht door de Maatschappij van Weldadigheid wij prof. De (Colonies of Benevolence). Zij ondersteunen sinds 2005 Gaay Fortman’s de vijf resettlement dorpen van Makeni. Daarna is er een uitleg van het informele ontvangst in Groningen met leden van de werkgroep Nederlandse Par- “Einden der Aarde”, onderdeel van de oecumenische lementaire stelsel geloofsgemeenschap de Peper. Op zondag spreekt Andrew in vergelijking Mukuyamba in de historische Pepergasthuiskerk (1405) en Time for tea in de Eerste Kamer - een verrassend onderonsje in met Zambia. wordt een biologische boerderij in Godlinze bezocht. Joe Chewa met Bas de Gaay Fortman. Afsluitend be- Silwenga is erg geïnteresseerd in de biologische landbouw en toogde hij dat de kern van het christendom liefde is. Daaraan veeteelt. Het wierden-kerkje van Bierum wekt verbazing: maar kunnen wij gestalte geven door meer verbindingen met elkaar te de mensen moeten er wel zelf naar toe lopen! Een thema dat onderhouden, als eigentijdse invulling van de globalisering.. steeds terugkomt: er is wel hulp vanuit de samenleving maar mensen hebben zelf ook een verantwoordelijkheid. Kloosterkerkdebat Hanze Na de vesperdienst in de Kloosterkerk wordt het bezoek afgesloten met een debat over de Zambiaanse contextualiteit, Maandag is er een ontvangst op de Hanzehogeschool. Een ofwel: hoe ben je Christen in een land met zoveel armoede en studente van de opleiding Sociaal Pedagogische Hulpverlening ziekte? gaat in februari als stagiaire naar het Makeni-weeshuis. Het Prof. dr. Pieter Holtrop pleit voor een interculturele aanpak en vrijwilligerswerk van de Stichting ‘Gered gereedschap’ wekt daagt de Zambiaanse gasten uit om hun visie op Jezus Christus ontzag. Op dinsdagochtend wordt koffie gedronken in de te beschrijven. winkel van Simon Levelt in gezelschap van Bob Dam, die drie Dr. D.T. Banda beschrijft de Zambiaanse benadering van maanden lang Zambiaanse Munali koffie importeerde van boer het christendom als een relevante respons op de plaatselijke Lublinkhof (zie ZNB 114-28). Er zijn contacten gelegd om situatie. mogelijk ook koffie te verbouwen in de resettlement dorpen van Makeni. De de dagboeken van de delegatieleden en van Wim Goris staan Andrew Mukuyamba en Joe Silwenga zijn voor het eerst in op de website: www.kerkinactie.org (Engelstalig). Verslagen Nederland. De gastvrijheid valt hun op en de wil van mensen uit andere regio's staan op de websites: www.pkn-zambia- om te leren. “Jullie regering wil een goede opleiding voor [email protected] en www.vriendenvanmakeni.org. iedereen en dat is goed voor het land”. Silwenga voegt daaraan Deze tekst is samengesteld uit bijdragen van Jelske van der Wal, toe dat het misschien wel overgeorganiseerd is hier, maar: “Is er Wim Goris en info vanuit de Pepergasthuiskerk in Groningen. nog ruimte voor informele contacten?”

ZNB 116 -34/ dec 2006 ZNB 116 -35/ dec 2006 Stichting Werkgroep Zambia

Agenda en Nieuws Colofon

Aan dit nummer werkten mee: 4 nov- 7 jan: Wouter Stips Miranda Brouwer (Tilburg), Jaap Zaterdag 18 november jl zond de Avro een kort filmpje Deelder (Bloemendaal), Jan Kees uit 'door de ogen van een kunstenaar' over beeldend van Donge (Den Haag), Joost van kunstenaar Wouter Stips, die (even) in Zambia was om een Dijk (Rijen), Arie Glas (Wageningen), muurschildering te maken voor het nieuwe St Theresa's Maaike Gomes (Hoofddorp), Hugo Heij Mission Hospital. Een en ander gesponsord door Memisa/ (Weesp), Marleen Kramer en Hans Cordaid. Konig (Wageningen), Bart van Lavieren Een tentoonstelling van 'het werk dat Wouter Stips in Wouter Stips in Zambia aan het werk (Randwijk), Bert Manders (Maarssen), Zambia maakte' is van 4 november 2006 t/m 7 januari 2007 te zien in het Museum van Gladys en Dick Muzerie (Barneveld), Volkenkunde, Steenstraat 1, Leiden. (memisa-bulletin; www.memisa.nl) Thera Rasing (Lusaka), Ben Schulte (Westervoort), Edwin Schulte 20 januari en 3 februari: VSO informatiedagen (Arnhem), Brenda Spoor (London), Anneke Veen (Cadier en Keer), Jelske De Stichting VSO zoekt voor Afrika en Azië een ruim aantal docenten en (para) van der Wal (Hellum), Gerard Welten medici. (Veghel), Lottie van Zwol (Almere) Op zaterdag 20 januari 2007 is er een informatiemiddag voor docenten en op zaterdag 3 februari voor (para)medici. Kijk op www.vso.nl of bel voor een uitnodiging 030 23 Druk: Van Gils, Wageningen 20 600. Specifiek voor Zambia heeft VSO tot 31 dec 2007 de volgende vacatures: De Zambia Nieuwsbrief is een 8 fondsenwervers, 3 IT specialisten, 3 financieel adviseurs, 1 logopedist, 2 artsen uitgave van de Stichting Werkgroep (ARV support) en 3 docenten speciaal onderwijs. Zambia en verschijnt 4 keer per jaar. U ontvangt het blad middels een donatie Worldservants van minimaal € 12,50 (of € 17,- in het Ben je tussen de 16 en 23 jaar en wil je in de buitenland). zomervakantie in Zambia werken, kijk dan op U kunt dit bedrag overmaken op www.worldservants.nl. Er staat een schoolgebouw gironummer 44 73 757 tnv Werkgroep in de planning voor Serenje en een kliniek voor het Zambia te Wageningen dorp Matuku. website : www.werkgroepzambia.nl Het dorp bij Serenje waar een schooltje gebouwd gaat worden Donateursadministratie: 16 maart: Schaatsfestijn Albardaweg 107, 6702 CW Stichting Op Eigen Benen houdt op 16 maart 2007 voor de tweede keer een Wageningen; e-mail: schaatsfestijn op kunstijsbaan Kennemerland te Haarlem. [email protected] Op de speciale website: http://www.schaatsenvooreigenbenen.nl kunt u er alles over Dit adres is voor nieuwe donateurs, lezen en liefhebbers kunnen zich laten inschrijven. adreswijzigingen of om de ZNB digitaal te ontvangen (enkele Mb's) Oxfam Novib-kalender 2007 Ook voor bestelling fotoboek: Inside Zambia 1964-2004 ISBN 90-73726-53-0 prijs nu € 15,-, incl verzenden NL

Redactieadres: Marleen Kramer, Leonard Roggeveenstraat 49, 6708 SL Wageningen, [email protected] Infoteam Zambia: vragen over Zambia: p/a Lottie van Zwol, Het thema van de 2007-editie is ‘communicatie’. U ziet kinderen in Bangladesh plezier Nijvergouw 38, 1352 CD Almere, hebben met hun GSM van klei. De kalender neemt u mee naar Ho Chi Minh Stad in Vietnam, dat balanceert tussen een oude, traditionele maatschappij en een high-tech tel 036-5355007, e-mail: samenleving. U bent aanwezig bij de verkiezingen in Afghanistan waar vrouwen voor [email protected] het eerst sinds het taliban-regime weer mochten stemmen. En in Kenia bezoekt u vrouwen die dankzij microkredieten zeep kunnen produceren en verkopen. ISSN: 1380-8915 nr 116 De Oxfam Novib-kalender 2007 kost € 21,95 en is te bestellen via 070 – 3421 777, [email protected] of via www.oxfamnovib.nl/webwinkel.

ZNB 116 -36/ dec 2006