ISSN: 1380-8915 nr 123 Zambia Nieuwsbrief Kwartaalblad van de Stichting Werkgroep Zambia nr. 123 september 2008

In de vorige ZNB werden een aantal speciale dagen belicht, waaronder de Zambiadag van 4 juli in Den Haag, met als eregast eerste president dr. INHOUD Kenneth Kaunda. Over deze dag, waarin ambassadeur Middeldorp ook het Politiek Binnenland 2 ambassadeursstokje overdroeg aan collega Molenaar, een verslag in de Economie 5 nieuwsbrief. Tevens schreef ambassadeur Middeldorp voor de nieuwsbrief Economie bijdrage ambassade 8 een terugblik op zijn ambtsperiode. Maar deze dag wordt overschaduwd door een andere bijzondere, tragische dag, of eigenlijk twee dagen. Mijnbouw 10 Transport 11 Na het overlijden van Levy Mwanawasa Milieu & Water 12 Op 19 augustus overleed derde president, Levy Ingezonden: Gertjan van Stam 13 Mwanawasa in Parijs aan de gevolgen van een Toerisme 14 beroerte en op 3 september, de dag waarop NL initiatieven Kasanka 15 hij 60 zou zijn geworden, werd hij in Lusaka Terugblik ambasadeur 16 in Embassy Park begraven. Waarnemend Zambiadag 18 president Rupiah Banda riep op tot eensgezindheid, vredelievend en waardigheid Ingezonden: Wim Goris 19 tijdens de 21 dagen durende rouwperiode. Onderwijs 21 Het feit dat sommigen de naam van Embassy Park Gezondheidszorg 22 wilden wijzigen in Heroes Acre, wijst erop dat de overleden president groot Religie, Cultuur, Boulevard 24 aanzien genoot onder zijn landgenoten. De hele natie stond verslagen en in rouw bijeen. Bij dezen wil ook de redactie van de Zambia Nieuwsbrief Sport 26 haar deelneming betuigen. Levy Mwanawasa zal in onze herinnering Kinderen 28 voortleven als de president die democratie en economische vooruitgang Vrouwen 29 wilde bevorderen voor alle Zambianen en die de “regel van de wet” wilde Ingezonden: Muli Shani 30 vestigen, boven persoonlijke of tribale belangen. Zijn mantra was a “gov- ernment of laws and not men”. Zijn niet aflatende strijd tegen corruptie Begrafenis Mwanawasa 31 maakte daar een essentieel onderdeel van uit. Werkgroep Zambia 32 De politieke redactie keek daags na de begrafenis vooruit en geeft een overzicht van de verschillende presidentskandidaten. Op 30 oktober zal er de nieuwe president worden gekozen. Voor de MMD is de kandidaat Rupiah Banda. De belangrijkste oppositiekandidaten zijn Michael Sata en Hakainda Hichilema. Op pagina 31 staat een verslag van de begrafenis, vers van de pers.

De berichten over de economie blijven positief en waarnemend president Rupiah Banda kondigde aan de uitgezette koers van Mwanawasa te zullen blijven volgen. Hier ligt Zambia’s hoop en dat is nodig om succes te kunnen blijven boeken in de strijd tegen armoede. In bijna alle thema’s keert die strijd terug. De innovatieve aanpak van Gertjan van Stam (pagina 13) inspireert wellicht andere organisaties die in Zambia werkzaam zijn. Zijn verhaal is een van de vele bijdragen in deze Nieuwsbrief van ervaringen van Nederlandse maatschappelijke organisaties die in Zambia werkzaam zijn. Op 4 juli ‘Zambia Grateful to Felix the Cat’. Met een doelpunt konden die organisaties elkaar in levende lijve ontmoeten; elk kwartaal is de Zambia in de 32e minuut bezorgde Felix Katongo (‘Felix the NieuwsBrief het platform om elkaar op papier te inspireren. Cat’) Zambia de winst (1-0) in de cruciale wedstrijd tegen Togo. Daarmee is Zambia (vrijwel) zeker van kwalificatie voor de eindronde van de Africa Cup en de Wereldkampioenschappen in 2010 in Zuid Afrika

ZNB 123 -1/ sept2008 Binnenlandse politiek Jan Kees van Donge

President Mwanawasa’s ziekte en overlijden Aan de vooravond van een bijeenkomst van staatshoofden van de African Union in Egypte kreeg Mwanawasa een beroerte. Deze keer was de beroerte erger dan de vorige in 2006. Op 1 juli werd Mwanawasa naar een een militair ziekenhuis in Parijs gevlogen waar hij op 19 augustus overleed.

Mwanawasa bleek een populaire president. Aan het begin van In de week van 25 augustus werd zijn lichaam naar de zijn ziekteperiode schreef oppositiekrant The Post: provinciehoofdplaatsen gevlogen voor de traditionele “De meeste Zambianen leven in bittere armoede, maar we “bodyviewing” en op 3 september, de dag waarop hij 60 hebben vrede en dat is iets wat nooit als vanzelfsprekend moet zou zijn geworden werd hij in een sobere plechtigheid en in worden aangenomen. President Mwanawasa heeft op zijn tegenwoordigheid van vele hoogwaardigheidsbekleders in onhandige en soms klunzige manier een redelijke basis gelegd Embassy Park Lusaka begraven. in Zambia die vooruitgang in alle opzichten mogelijk heeft gemaakt. Niemand kan Levy ervan beschuldigen een populist Dan is het nu zaak om een opvolger voor Mwanawasa te kiezen. of een demagoog te zijn..... Levy kan onvoorspelbaar zijn, maar Tijdens de ziekte van Mwanawasa werd het niet gepast gevonden het is niet gemakkelijk hem van oneerlijkheid te beschuldigen. om hierop vooruit te lopen Het is duidelijk dat Zambianen deze dingen begonnen te en kandidaten die daartoe appreciëren en daarom van hem gingen houden.” (Post, 11/07/08) een poging waagden werden teruggefloten. In de vorige Sinds zijn overlijden wordt hij alom geprezen voor zijn ZNB 122 (p2) werden al een eerlijkheid, zijn harde werk, zijn goede beoordelingsvermogen, aantal mogelijke kandidaten zijn onbaatzuchtige toewijding aan het landsbelang, zijn geest besproken, waaronder van verzoening, vredelievendheid en tolerantie. Maureen Mwanawasa, maar In het buitenland werd hij vooral geprezen om zijn nu wordt het ernst: binnen 90 corruptiebestrijding en om zijn kritische houding tegenover De kist met het lichaam van Mwanawasa wordt dagen na de sterfdag moeten langs de provinciehoofdsteden geleid Robert Mugabe. er verkiezingen worden gehouden Wie zal in november 2008 de nieuwe president van Zambia worden? Hieronder staat een inschatting van de opvolgingssituatie kort na de begrafenis van President Mwanawasa op 3 september. De MMD moet dan nog een presidentiële kandidaat kiezen. De belangrijkste kanshebbers uit de MMD worden uitgebreid besproken, hoewel we inmiddels dat het Rupiah Banda is geworden. Ook de oppositiekandidaten komen aan bod. Dit stuk biedt tevens een aardig kijkje achter de schermen van het Zambiaanse politieke toneel. Rupiah Banda nadat hij tot MMD- presidentskandidaat is gekozen Potentiele presidentskandidaten posities van MMD president en vicepresident voorlopig leeg. Er wordt alleen een presidentiële kandidaat gekozen. binnen de Movement for Voor het vicepresidentschap heeft Banda zijn oog laten vallen op de ogenschijnlijke lichtgewicht Bwalya Chiti, een telg uit het Multiparty Democracy-MMD koninklijke geslacht van de Bemba’s. Chiti is gewend om vanuit de achterkamer te opereren. Met zijn recent vergaarde rijkdom, Rupiah Banda verdiend door de verkoop van TELECEL aan MTN, zal hij een geduchte kracht achter de schermen zijn. Kansen De combinatie wordt nu al beschreven als “het droomteam”. Waarnemend en vicepresident Rupiah Banda is een politieke rot Dit team moet een sterke tegenkracht vormen tegen de taaie PF in het vak die door president Mwanawasa is teruggehaald uit leider, Michael Sata, die wijdverbreide steun heeft in Northern, zijn pensioen. Er wordt gezegd dat Banda ervoor gezorgd heeft Luapula, Copperbelt and Lusaka Province. Als Banda gekozen dat de Eastern Province tijdens de verkiezingen van 2006 achter wordt, kan hij voor zijn campagne, legaal en zonder probleem Mwanawasa is gaan staan. Hij werd beloond met de positie van uitgebreide staatsmiddelen gebruiken, zoals ZAF helicopters vice-president. Hij heeft veel invloed onder de chiefs van de en regeringsvoertuigen en hij zal veel media aandacht krijgen. Eastern Province en is een ervaren diplomaat en zakenman. Hij Hij is immers vice-president. Dit kan hem winst opleveren. Hij heeft de natie door de ziekte en dood van president Mwanawasa heeft laten zien zelfstandig beslissingen te kunnen nemen. Velen geleid en blijft belangrijk tijdens de overgangsperiode. Als MMD zeggen dat UNIP zijn leiders goed heeft getraind en Banda is zo’n partijpresident wordt hij een sterke tegenkandidaat voor Patriotic voorbeeld die zich niet laat leiden door blinde loyaliteit en privé Front (PF) oppositieleider Michael Sata. Overigens blijven de agenda’s. Invloedrijke partijleden als Mike Mulongoti, Mbita

ZNB 123 -2/sept 2008 Jan Kees van Donge Binnenlandse politiek

Chitala and Benny Tetamashimba steunen hem openlijk. Eerste was bedoeld om hem te eren, of mensen de kans te geven om president dr. Kenneth Kaunda heeft Banda regelmatig bezocht, te rouwen, maar om met openlijk gebrek aan waardigheid evenals Banda’s vroegere UNIP partijgenoten. Er wordt gezegd campagne te voeren voor de komende verkiezingen. Vandaar dat, wanneer de MMD Banda niet als partijvoorzitter zal kiezen, dat alle politici die zich kandidaat stellen, het plan hadden UNIP dat zal doen, of een nieuwe partij die de Eastern Province opgevat om het lichaam te ontmoeten op de diverse provinciale een kans wil geven om de president te leveren. stopplaatsen. Michael Sata ging zelfs zover om voor dit doel een privé-vliegtuigje te charteren om hem naar alle provincies Nadelen te vliegen, zodat hij het lichaam, Rupiah Banda and Maureen Banda wordt binnen de MMD gezien als een buitenstaander, als Mwanawasa op gelijke voet zou kunnen ontmoeten. Dit UNIP man . Hij heeft geen kiesdistrict, want is slechts benoemd verklaart ook waarom Maureen in Chipata oppositiekandidaat en zijn populariteit is nog niet bewezen. Zijn bewering de Sata uit de rouwstoet liet verwijderen. Ze beschuldigde hem overwinning te zullen behalen voor de Eastern Province is ook ervan de begrafenis te politiseren. Ze merkte op dat Sata zich betwistbaar, want anderen, zoals Vera Tembo-Chiluba beweren had verzoend met haar echtgenoot, maar niet met haar. dit ook. Hij is geboren in Gwanda, Southern Rhodesia, waar Als Maureen haar ambitie blijft volgen, kon dit hele vertoon zijn Zambiaanse ouders migrantenarbeiders waren. Het feit zich wel eens tegen haar keren. Het is ongehoord dat ze haar dat Mwanawasa in zijn laatste kabinetsvergadering verklaarde kandidaatschap al aangekondigde, nog voordat Mwanawasa een jongere leider dan zichzelf te wensen, diskwalificeert hem begraven was. ook. Banda is 70 en Mwanawasa was 59. Banda is slechts zaakwaarnemer en partijleden met minder regeringservaring Ngandu Magande staan hoger op de partijladder dan hij. Kansen Maureen Mwanawasa Magande, de minister van Financiën wordt geprezen De First Lady, of nu eigenlijk de voor het stabiliseren vroegere First Lady, blijft iemand van de wisselkoers, het om rekening mee te houden. terugdringen van de Ondanks tegenkrachten, lijkt zij inflatie, het aantrekken vastbesloten om mee te dingen van buitenlandse naar het presidentschap. Ze hoopt investeerders en sympathiestemmen te winnen. donorhulp. Samen met Ze zal de visie van Mwanawasa de directeur van de Bank presenteren als “hun visie”. In The of Zambia, Dr. Caleb Post van 24 augustus verscheen een Fundanga (zijn vriend hoofdredactioneel commentaar Ngandu Magande en collega uit de UNIP dat haar prees en opriep de erfenis periode) vormt hij een goed duo om de economie in goede banen van haar man voort te zetten door Levy Mwanawasa en zijn Maureen te leiden. Hij wordt gezien als een kandidaat van de gevestigde zich kandidaat te stellen voor orde en heeft steun van de First Family en ‘Bwinjimfumu Road’ de komende verkiezingen. Later (Oppositiekrant The Post). die dag kondigde Northern Province Lameck Chibombamilimo, Dat laatste is van belang want de hoofdredacteur van The Post, die nu bekend staat voor het afvuren van losse flodders, in Fred Mmembe, is met zijn gedreven pen een geduchte kracht een persbijeenkomst aan, het startschot te geven aan Mrs. geworden in het Zanbiaanse politieke veld. Samen met zijn Mwanawasa’s presidentiële campagne. De twee gebeurtenissen bondgenoten geeft hij een stem aan de underdog, de 68% armen waren duidelijk georkestreerd. Ondanks haar kwetsbaarheid als in Zambia, die het nakijken hebben bij de verdeling van het weduwe, lijkt Maureen er vol voor te gaan. Wanhoop lijkt het te nationale inkomen. winnen van terughoudendheid en naar omstandigheden passend gedrag. Terwijl duizenden hoofdstedelingen aangeslagen en Nadelen met diep gevoeld verdriet langs de kist defileerden, leek het Magande werd Mwanawasa’s minister van Financiën toen erop dat nauwe verwanten en betrokkenen snode plannen aan deze Emmanuel Kasonde ontsloeg. Magande was adviseur het smeden waren en daarbij de naam en faam van de dode van UPND leider Anderson Mazoka en wordt in de MMD als Mwanawasa gebruikten en misbruikten. Dit alles om de macht buitenstaander gezien. Zijn kiesdistrict is Chilanga, Lusaka en te kunnen behouden, zelfs onder omstandigheden die indruisen het staat te bezien of hij daar gekozen zal worden, of zelfs in tegen Zambiaanse culturele normen en waarden. zijn eigen Southern Province. Eerdere verkiezingspogingen daar Nadelen faalden. Zijn zetel in Chilanga werd door zijn tegenstanders sterk betwist. Er werd bewijs van ernstige vervalsing aangevoerd. Mrs. Mwanawasa is nu weduwe. Er wordt van haar verwacht Onlangs heeft het oppergerechtshof echter uitgemaakt dat dat ze de tijd zal nemen om in waardigheid te rouwen. Als ze Maganda’s verkiezing rechtmatig was. Mwanawasa wenste een haar lang gekoesterde droom om president te worden waar jongere leider, en Magande met zijn 61 jaar voldoet daar (ook) wil maken, zal ze gedwongen zijn deze Zambiaanse culturele niet aan. norm te ontduiken. Velen zijn al bang dat het programma om het lichaam van Mwanawasa het land rond te vliegen, niet

ZNB 123 -3/ sept2008 Politiek Jan Kees van Donge

Katele Kalumba effect gehad en de angst versterkt voor zijn dictatoriale Hij is de donkere kracht in de MMD. Als nationaal neigingen. Sata’s sterke band met de katholieke kerk werkt in partijsecretaris staat hij aan het roer van de partij. Hij heeft zijn voordeel, omdat hij er altijd snel bij is de sociale strijd van zijn machtsbasis in het land geconsolideerd en mocht de MMD de kerk als de zijne te benoemen, zoals de strijd tegen de hoge besluiten een partijconventie te houden voor het verkiezen van vergoedingen voor deelnemers aan de Nationale Grondwetwijz een presidentskandidaat, dan zou hij waarschijnlijk winnen. igingsvergadering (NCC) en de recente salarisverhogingen van Zijn gezondheid is echter zwak. Hij ondergaat medische regeringsfunctionarissen. Sata en Mwanawasa hoorden beiden behandeling voor hartproblemen. Hij wordt inmiddels van bij de architecten van de NCC, toen de katholieke kerk ertegen corruptie beschuldigd en zijn zaak ligt voor bij de rechtbank. was. Sata schaarde zich later achter het afwijzende standpunt Iedere keer als zijn politieke carrière enigszins opbloeit, krijgt van de kerk. Hij maakt zich daarmee schuldig aan politieke hij een bijtend hoofdredactioneel commentaar van The Post. “flip-flopping”. Felix Mutati, Kabinga Pande, Ronnie Hakainde Hichilema (HH) Shikapwasha, Bwalya Chiti, Ludwig UPND leider Hakainde Hichilema werkte onlangs Sondashi, George Mpombo en anderen met Sata mee in een goed Er zijn talrijke MMD leden (19 in totaal) die hopen op het bezochte demonstratieve presidentschap, maar hun kansen zijn weinig realistisch. protestbijeenkomst tegen de Shikapwasha, die sterke invloed wist te verwerven in enkele salarisverhogingen van reger kiesdistricten in Lusaka en Central Province alsmede in de ingsfunctionarissen. Hieraan evangelische kerken, is uitgeschakeld. Hij is onderworpen aan namen ook civil society groepen een uitgebreid onderzoek van de Anti Corruptie Commissie. en vakbonden deel. Tijdens Anderen lijken genoegen te nemen met het vicepresidentschap deze demonstratie presenteerde en hopen misschien nog mee te dingen naar het presidentschap Sata HH als zijn running mate in de verkiezingen van 2011. en het leek even alsof er een echte verkiezingsalliantie was De Oppositie ontstaan. Gejuich ging op. Maar Sata leek HH niet als collega Michael Sata te behandelen. Hij noemde PF leider Michael Sata lijkt een hem herhaaldelijk ‘calculator Hakainde Hichilema bij de vorige duidelijke kanshebber in de boy’,’ computer boy’, ‘under verkiezingen strijd om het presidentschap. five’, terwijl hij hem overigens Zijn besluit om zich, na prees voor zijn besluit om samen met hem de MMD te willen zijn hartaanval en medische verslaan. Velen vreesden dat de alliantie niet zou standhouden behandeling in Zuid-Afrika, met en dat was ook zo. Velen zagen dit wel als een kans voor HH Mwanawasa te verzoenen komt om zijn positie te versterken en zo zijn kans op een mogelijk hem nu goed van pas. Het heeft presidentschap in de toekomst te vergroten. Er wordt gezegd hem de naam bezorgd van leider dat HH wordt gehinderd door MP’s die hem proberen te met vooruitziende blik. Het lijkt ondermijnen in de hoop op grotere voordelen. erop dat hij zijn mening over China, Zimbabwe en Taiwan Michael Sata in 2006 Nevers Mumba, Ken Ngondo, Willa subtiel heeft bijgesteld in een Mungomba, Enoch Kavindele, Godfrey poging mensen gerust te stellen. Hij doet nu geen anti-Chinese en Miyanda anti-Indische uitspraken meer, althans niet in het openbaar. Zijn Velen hopen de magische formule te vinden die zal zorgen dat harde aanpak van de 26 rebellerende parlementsleden (MP’s) hun presidentiële campagnes verder komen dan het stadium van heeft hem wijdverbreide kritiek opgeleverd. Velen vragen krantenartikel. Dat lijkt niet te gebeuren. De komende tijd moet zich af hoe hij wel in staat kan zijn zich met zijn aartsrivaal uitwijzen wie er aan de verkiezing zullen deelnemen. en aartsvijand Mwanawasa te verzoenen, maar niet om de PF rebellen te disciplineren. Zijn harde aanpak heeft een verkillend Conclusie Zoals de adelaar op de vlag zal Zambia boven deze tragedie uitstijgen en overwinnen. Mwanawasa’s dood heeft een gevoel van diepe verbondenheid doen ontstaan. Iemand die ervan was beschuldigd het land te verdelen, bracht eenheid te weeg. Zijn opvolgers lijken erop gebrand die eenheid te vernietigen. Mwanawasa geloofde in de orde van de wet en de mantra “een regering van wetten en niet van mensen”. Maar er lijkt door de regering en door de MMD losjes te worden omgesprongen met wettelijke regels. Mwanawasa haatte corruptie en bestreed die, maar de methodes die gebruikt worden bij zijn opvolging lijken vergeven van corruptie, manipulatie, bedrog en fraude. Het is te hopen dat Zambia een leider vindt die het land waard is.

ZNB 123 -4/sept 2008 Martine Koopman Economie

In Nederland was de berichtgeving over Wat betekent President Mwanawasa’s het overlijden van Mwanawasa beperkt tot een (kort) bericht in een paar kranten. overlijden voor de Hieronder een stukje uit Trouw van 20 augustus: Zambiaanse economie? Het blijft zo kort na het overlijden van President Zambiaanse president Mwanawasa speculeren wat dit voor het land gaat Levy Mwanawasa betekenen. Wel lijkt er een periode van onzekerheid Mwanawasa in betere tijden te ontstaan. Beleggers zijn op zoek naar informatie, overleden die hen helpt de ontwikkeling van de economie op een juiste manier te De Zambiaanse president Levy interpreteren. Buitenlandse investeerders zijn erg gevoelig voor mogelijke Mwanawasa is dinsdag op 59-jarige bedreigingen en beperken op dit moment nieuwe investeringen in het land. leeftijd overleden in een ziekenhuis in De afgelopen jaren tijdens het bewind van president Mwanawasa heeft het Parijs, waar hij ruim zes weken geleden land juist een steeds grotere kapitaaltoevloed gekend. na een attaque werd opgenomen. Dat Er zijn (echter) een aantal indicatoren, die van de overheidsfinanciering, kan de heeft vice-president Rupiah Banda de laatste maanden zijn verslechterd. De inflatie worden beteugeld door een klein voor radio en televisie laten weten aan inflatie in Zambia loopt snel op, waardoor overheids tekort? Hoe groot is de kans de bevolking van Zambia. van het doel van 7% weinig over blijft. In dat Zambia weer fors gaat lenen? Gaat Banda noemde geen doodsoorzaak, juli liep de inflatie op naar 12,6% volgens er een politieke machtstrijd ontstaan, maar zei dat de toestand van de president het Central Statistical Office (CSO). Dit die ten koste gaat van de economische maandag plotseling was verslechterd. komt vooral door de snelle stijgingen in ontwikkeling? En de belangrijkste vraag: Mwanawasa werd naar het militair de brandstof-, energie- en voedselprijzen. hoe groot is de kans dat er een ander ziekenhuis Percy in Parijs overgevlogen Doordat de oogsttijd in zicht komt zullen regime aan de macht komt? Kortom nadat hij op 30 juni aan de vooravond de voedselprijzen wellicht iets zakken. vragen over de toekomstige stabiliteit, van een top van de Afrikaanse Unie in In het afgelopen jaar is de prijs van maïs want dat is waar beleggers naar kijken. Het Egypte in elkaar was gezakt. verdubbeld en van graan bijna. Volgens zijn vragen die nu nog niet beantwoord De Franse president Nicolas Sarkozy de gouverneur van de Bank of Zambia kunnen worden. Waarnemend president noemde de dood van Mwanawasa (BoZ) blijft het investeringsklimaat echter Ruphia Banda zal dus iedereen vooral een groot verlies voor het Afrikaanse goed. Het land heeft een toenemende gerust moeten stellen, door aan te geven continent en de democratie. reserve in vreemde valuta van $ 1,4 dat Zambia de komende tijd nog steeds De Amerikaanse president George mld. In 2000 was dit nog slechts $ 100 een hoge stabiliteit nastreeft, dat de Bush roemde Mwanawasa omdat mln. De Zambiaanse kwacha is door de regering gewoon blijft functioneren die zich uitsprak tegen mensen- toenemende onzekerheid licht aan het en dat er volgens een duidelijk schema rechtenschendingen en bedreiging devalueren. verkiezingen worden gehouden. Hierdoor van de democratie 'waar veel anderen zal de economie normaal blijven zwegen'. Hij was een kampioen van de Toekomstige vragen functioneren en zijn Zambiaanse en democratie in zijn eigen land en in heel Vragen die in de komende periode buitenlandse investeerders gerustgesteld. Afrika, zei Bush. moeten worden beantwoord zijn: “Gaat (TZ 16/7/08, AfricaNews August, TP 16, 29, 30/7, 19/8/08, De Zambiaanse leider werd geprezen om Zambia door met het goed beheren Reuters 31/7/08, www.chinaview.cn Xinhua News Agency de manier waarop hij de corruptie in zijn 7/8/08) land aanpakte en de modernisering van de economie ter hand nam. Hij gaf zelf echter toe er niet in te zijn geslaagd de verpletterende armoede waaronder het gros van de bevolking van het land -een van de grootste koperproducenten ter wereld- gebukt gaat op te heffen. Hij was een van de weinige Afrikaanse leiders die openlijk kritiek oefenden op president Robert Mugabe van Zimbabwe. Hij noemde Zimbabwe 'een ramp' en veroordeelde de antidemocratische presidentsverkiezingen die dit jaar werden gehouden. De Zimbabwaanse oppositieleider Morgan Tsvangirai was een van de eersten die hem eer betoonden...... Oplossing voor toekomstige Zambiaanse benzine crisis?

ZNB 123 -5/ sept2008 Economie Martine Koopman

Rijk worden door te beleggen op de aandelenbeurs In Zambia heerst geen financiële aandelencrisis. De Lusaka Stock Exchange (LuSE) is een kleine, maar sterk presterende beurs waar Zambianen nu ook zelf in toenemende mate beleggen. De grootste introductie tot nu toe, Celtel, werd in juni zelfs twee keer overschreven. Weliswaar kwam de helft van de beleggers hierbij uit het buitenland, maar het laat duidelijk de toenemende belangstelling in Zambia zelf zien en het geeft grote Afrikaanse bedrijven de mogelijkheid om lokaal kapitaal te verkrijgen.

Hogere voedsel prijzen deels door speculatie De aandelenmarkten in Afrika zijn niet een factor 200 groter!). Op de LuSE van Celtel Zambia is hiervan een goed alleen in Zambia in opkomst, maar zijn slechts negen noteringen met een voorbeeld. De introductie werd 2 maal ook in Ghana, Malawi, Swaziland en marktkapitalisatie van meer dan $ 100 overschreven en het bedrijf haalde $ 200 Oeganda. Dit is mogelijk geworden door mln. De omzet was in 2007 zo’n $ 72,4 mln op, de helft daarvan kwam van lokale deregulatie van financiële markten en mln. Dit is nog beperkt en de meeste en de andere helft van institutionele door de toenemende internationalisering noteringen zijn tot stand gekomen bij beleggers. Tijdens de introductie werd van de Afrikaanse markten. Deze privatiseringen. In 2007 was de index 20% van het totale aandelenkapitaal aandelenmarkten creëren lokaal extra 92% hoger genoteerd dan in 2006. aangeboden aan beleggers. Celtel Zambia groei en een mogelijkheid voor Afrikanen LuSE was hierbij de best presterende is een dochter van het Koeweitse bedrijf om in eigen land te investeren in plaats Afrikaanse beurs, voor beurzen als ZAIN, het vierde telecom bedrijf ter van op Wallstreet. Dit geldt nu vooral Malawi (+ 79%) en Nigeria (+65%). Dit wereld, waarvan de naam op 1 augustus nog voor de grotere bedrijven, maar jaar is de index al met 61% gegroeid, ook in Zambia is overgenomen (Zain zal in de toekomst worden uitgebreid dat is toch anders dan de sterk dalende Zambia). Celtel pakte de introductie tot middelgrote ondernemingen. Wel koersen in Europa en Amerika. Wel staat groots aan, met een prospectus van 24 is het zo dat de Afrikaanse markten de beurs in augustus onder druk, door pagina’s in kleur als bijlage van de drie nog klein zijn met nog vrij weinig de toenemende onzekerheid veroorzaakt grote kranten: The Post, The Times of genoteerde bedrijven en een lage omzet. door de ziekte en het overlijden van Zambia en de Daily Mail. Er was wat De Zuid-Afrikaanse aandelenbeurs is president Mwanawasa. ophef, dat niet het gehele pakket door bijvoorbeeld net zo groot als alle andere lokale beleggers kon worden gekocht, Afrikaanse aandelenmarkten samen. Celtel gaat naar de beurs zodat institutionele beleggers slechts De beurs wordt steeds belangrijker in secundaire aandelen zouden kunnen De aandelenbeurs voor Zambia. De beursnotering in juni handelen. Nadat in mei de eerste notering tot stand zou komen, in Lusaka werd dit door de overschrijving De aandelenbeurs in Lusaka nog een maand uitgesteld tot werd in 1994 geopend met 11 juni. In de prospectus wordt steun van de Wereldbank, die zeker voor de risico’s van hielp LuSE aan internationale beleggen gewaarschuwd, maar de standaarden te voldoen. In Zambianen (degenen die het zich het begin werd er nauwelijks kunnen veroorloven) zien zelf de gehandeld, maar de laatste paar snelle groei van het aantal mobiele jaar is de marktkapitalisatie gebruikers en denken dat deze duidelijk gegroeid van $ 770 groei nog verder zal doorzetten. miljoen in 2003 naar $ 7,7 Celtel zelf groeide van 1,6 mln miljard in augustus dit jaar klanten in 2007, naar 2,3 mln in (ter vergelijking Euronext, de juni dit jaar. Nederlandse aandelenbeurs heeft Overal mobiel op platteland een marktkapitalisatie van 1,543 miljard,

Kortom: het beleggingsklimaat is slechts in een beginnende fase, maar wordt snel beter. Bovendien heeft de koers de laatste paar maanden nauwelijks te lijden gehad onder de internationale crisis. Maar met de genoemde rendementen kunnen beleggers wel verwachten dat er hoge risico’s bij komen kijken. Maar bovenal geeft de beurs in Lusaka Zambianen een alternatief, waarmee ze tegen een goed rendement, dat ruim boven de inflatie ligt, kunnen mee- investeren in hun eigen land. (IMF WP/29/07/08, TP14/7/08, www.comm.ae,TZ 5/8/08, IDG 30/7/08)

ZNB 123 -6/sept 2008 Martine Koopman Economie

Regionale integratie: SADC en Comesa M.Mobile Zambia strijden om vrijhandelszone gaat toch door De Common Market for Eastern and Southern Africa (Comesa) gaat op 8 M.Mobile Zambia gaat ondanks december 2008 eindelijk de lang verwachte douane-unie lanceren waardoor het terugtrekken van M.Mobile vrij verkeer van goederen mogelijk wordt met een gezamenlijk buitentarief. Maleisië toch door met het bouwen De Southern African Development Community (SADC) heeft op 17 augustus van een mobiele telefoonfabriek. al een vrijhandelszone (Free Trade area (FTA)) gestart. Officieel trok M.Mobile Maleisië zich terug, omdat het geen technologie maar ook dat er een gezamenlijk extern kon leveren die voldeed aan de tarief wordt afgesproken, waardoor je specificaties voor de Afrikaanse meer als blok gaat optreden en een markt. De telefoonfabriek wil 500.000 grotere interne markt ontstaat.. Er is een mobiele telefoons gaan produceren extern tarief van 0% voor grondstoffen voor de Zambiaanse markt, maar wil afgesproken, 10% voor halffabrikaten ook exporteren naar de omringende en 25% voor eindproducten. In de totale landen. Volgens Mohammed Seedat, markt van Comesa wonen 400 miljoen de voorzitter van M.Mobile Zambia: mensen en het heeft een Bruto Nationaal “De productiemachines komen op Meer import door vrijhandel Product van $ 200 mld en een export van 8 augustus aan, alles werkt correct $ 25 mld. en als alles volgens schema gaat Comesa wordt in september met de productie SADC gestart.” Het project heeft nu lokale, Comesa is een regionale samenwerking SADC is een regionaal Zambiaanse, financiering gevonden van 20 lidstaten in Oostelijk en Zuidelijk samenwerkingsverband van 14 landen voor $ 3 mln. Afrika, dat al sinds 1981 bestaat. Comesa in Zuidelijk Afrika. SADC heeft op 17 (TP 6-8/8/08; 15/7/08,7/8/08, IDG News Service 29/7/08) kende al een vrijhandelszone, vanaf 2000. augustus een vrijhandelszone gelanceerd In een vrijhandelszone zijn er onderling onder het thema: “SADC Free Trade geen import- en exportheffingen, maar Area for Growth, Development and kan iedereen zelf vaststellen wat de Wealth Creation”. Dit zou in 2010 tot import- en exportheffingen naar derde een douane-unie moeten leiden, in landen zijn. Nu ontstaat er een douane- 2015 tot een gezamelijke markt en in unie, die begint echter slechts met 6 van de 2016 tot een monetaire unie, zoals in 20 lidstaten, waaronder Oeganda, Kenia, de EU. Van de 14 lidstaten gaan er 11 Rwanda en Zambia. Andere lidstaten meedoen, waaronder Zambia. Angola, zijn huiverig omdat ze denken dat hun Congo en de Seychellen doen niet mee. land nog niet klaar is en dat daardoor Hierdoor moet de handel regionaal sterk Vrijhandel betekent meer export Zambiaanse de sterkere landen zullen domineren. toenemen. 85% van de handel zal worden goederen De douane-unie houdt in dat er vrij uitgezonderd van heffingen. President aankan .” SADC is al vanaf 1996 gehandeld kan worden tussen de landen, Mbeki van Zuid-Afrika lanceerde de bezig met het introduceren van deze FTA in Johannesburg: vrijhandelszone, maar nu na 12 jaar is het “ R e g i o n a l e eindelijk gestart. “De vrijhandelszone is e c o n o m i s c h e mogelijk geworden door het sluiten van samenwerking en compromissen op een aantal gevoelige integratie biedt ons kwesties, zoals dalende inkomsten uit een mogelijkheid de import- en export-heffingen”, aldus beperkte middelen te Tomas Salomao, de executive secretary bundelen en te bouwen van SADC. aan een economische basis die uitdagingen Vrijhandel betekent minder wachten aan grens van economische groei en ontwikkeling

Regionale integratie kan een versterking betekenen van de deelnemende landen, maar Zambiaanse participatie in twee verschillende blokken lijkt een moeizaam proces, waarbij steeds politieke concessies moeten worden gedaan. Combineren van de inspanningen in één organisatie lijkt een betere, maar niet echt haalbare oplossing. Daarnaast blijft de vraag openstaan of integratie volgens een Europees model wel gaat werken in een Afrikaanse situatie. (New vision 30/4/07, TP 16/7/08,TZ 13/8/08, Xinhua, China Daily, 17/8/08 Harold tribune, Africa.com)

ZNB 123 -7/ sept2008 Economie Henny Gerner en John Lindhout

Hoe vrede in Congo het Midden- en Kleinbedrijf in noord Zambia verder helpt1 Ook al is de verbindingsweg door de Democratische Republiek Congo een stuk korter, bakker Elisabeth Chola maakt er geen gebruik van. Ze heeft al eens een hele vrachtauto met tarwemeel verloren op het pontje over de grensrivier met Congo: “Laat mijn meel maar rondrijden en een paar cent duurder zijn. Ik verkoop de broodjes toch wel”. Zo heeft Danty’s Bakery het goed voor elkaar en dat komt mede door echtgenoot Frank. De lokale banken zagen de bakkerij niet staan door gebrek aan onderpand, maar Frank en zijn bedrijven staan garant. In zijn prachtige Nigeriaanse hemd straalt Frank Chola vertrouwen uit: “Ik zet in op mijn transportbedrijf dat de schakel vormt met de afzet van landbouwproducten en de aanvoer van cement”. Hij zal handig profiteren van de nieuwe brug, die het pontje vervangt, de toegenomen veiligheid in het zuiden van Congo en de rijkdom aan de andere kant in de Zambiaanse Copperbelt. Het lijkt erop of het Zambiaanse “Friesland en Groningen” via hun afsluitdijk eindelijk kunnen profiteren van de groei in “randstad” Copperbelt. Zambia zit duidelijk in de lift. Overal wordt gebouwd. De tweede cementfabriek is op stoom gekomen en zal de gestegen prijs weer drukken. Elk jaar worden er 10.000 nieuwe bedrijfjes geregistreerd. Grotere bedrijven krijgen zelfs binnen een maand hun BTW terug. De overregulering van het bedrijfsleven gaat op de schop. De Rabobank heeft vorig jaar een grote Zambiaanse bank, Zanaco, overgenomen. De Wereldbank roept één dezer dagen Zambia uit tot één van Afrika’s grootste hervormers op de Doing Business lijst. In de districten zijn er echter nog uitdagingen genoeg voor de ondernemers in het midden – en kleinbedrijf (MKB). De afstand tot de markt, de toegang tot krediet en de overregulering belemmeren de groei van het MKB. Net ten noorden van de Copperbelt ligt de Congolese provincie Katanga. Met 10 miljoen inwoners is dit een enorm economisch achterland voor Zambia. De handel met Katanga trekt dan ook flink aan. Dagelijkse rijden zo’n 300 vrachtwagens en veel bepakte fietsen bij Kasumbalesa de grens over. Zambiaanse handelaren komen met pinda’s, meel, vis en geiten. Luxe Toyota’s, Tata vrachtauto’s en grote machines komen vanuit Zuid-Afrika en gaan hier de grens over. Handelaren kunnen sinds april dit jaar via de bank betalen. De Finance Bank heeft als eerste een kantoor geopend aan de grens en de Nigeriaanse Access Bank volgt binnenkort. China Henan gaat de 4-baanssnelweg naar Lubumbashi in Congo aanleggen: de financiering is al geregeld. Maar hoe staat het met de verbindingsweg door Congo naar de noordelijke provincies in Zambia?

Pontje over de Luapula De “afsluitdijk” door Congo De Copperbelt en het naar het noorden van Zambia De iets verder naar het oosten gelegen grenspost, Mokambo, Congolese achterland is het begin van de 80 km verbindingsweg, “The Pedical De Zambiaanse Copperbelt doet het erg goed. De koperprijzen road” door de Congo, die de Copperbelt met het noorden zijn al twee jaar extreem hoog. Een tiental mijnbouwbedrijven, van Zambia verbindt. En andersom. Een visum is niet nodig hun 40.000 werknemers en toeleveranciers verdienen daar goed voor Zambianen. Handelaren investeren door het uitdelen aan. De mijnbouw is goed is voor twee derde van de export, van “relatiegeschenken”. Een Zambiaanse kalender met maar verbruikt ook meer dan de helft van de beschikbare wereldkampioene boksen Esther Phiri zien we op verschillende stroom in het land. Dit tot groot verdriet van het midden- en plaatsen. De weg lijkt een zandverstuiving als er een tegenligger kleinbedrijf dat om de dag te maken heeft met stroomuitval. langskomt. We zien alleen maar Zambiaanse auto’s en geen De Zambiaanse overheid heeft begin 2008 ingegrepen met een wegversperringen. Aan het eind van de weg weer hetzelfde nieuwe mijnbouwwet, waardoor Euro 300 miljoen per jaar extra rustige tafereel aan de grens. Franssprekende douaniers pluizen aan belastinggeld moet binnenkomen. Dat zijn ze waarschijnlijk alle papieren grondig door, maar vinden geen ‘foutje’. Ze zo weer kwijt aan de onderhoud van de wegen en uitbreiding vragen nog wel voorzichtig om een ‘sucre’. Helaas. Vanaf het van waterkracht en zonne-energie. pontje over de Luapula grensrivier hebben we goed zicht op de nieuwe brug, waaraan de laatste hand wordt gelegd.

ZNB 123 -8/sept 2008 Henny Gerner en John Lindhout Economie

De jonge Chinese Ontbrekende rijstschakel in Kasama ingenieur van amper De 330 km redelijke zandweg van Mansa naar Kasama wordt 25 jaar, Lau Hua Feng, bijna niet gebruikt. Na Mansa verwachten we een levendig legt in uitstekend provinciestadje, maar niets is minder waar. De ondernemers Engels uit dat de brug maken een weinig 320 meter lang is en dynamische indruk, een door 100 Zambianen enkele uitzondering in twee jaar tijd is daargelaten, zoals Dixion gebouwd. Zij krijgen Chanda. Dixion heeft hulp van amper 25 8 jaar in Amsterdam Chinezen. Lau: “De De door de Chinezen gebouwde brug over Luapula rivier gewoond en voor Artsen bouw was eenvoudig die het pontje binnenkort vervangt zonder Grenzen gewerkt. maar het transport Sinds 2001 is hij terug van materialen een des te grotere uitdaging. We hebben de in Kasama waar hij rijst Zambiaanse autoriteiten geadviseerd om de oprit naar de brug Dixion Chanda ziet kansen genoeg voor zijn produceert. Hij probeert rijstpellerij in Kasama te versterken tegen de tropische regens, maar die hebben het zich te ontwikkelen tot advies naast zich neergelegd.” Het is duidelijk wie straks weer de ontbrekende schakel tussen de ‘paddy’ boeren en de luxe de schuld krijgt, zeker in de publieke opinie. Dan rijden we 70 supermarkt SPAR in de hoofdstad Lusaka. Dixion: “Goed dat km over geasfalteerde weg door naar het ‘booming’ Mansa, de SNV ons helpt met de ‘streepjes codes’ en het organiseren provinciehoofdstad. van de kleine rijstboeren.” Productiecapaciteit genoeg maar Bakkerij en transportbedrijf het krijgen van een lening is het probleem. De drie aanwezige banken, waaronder de Zanaco, werken helaas niet mee door in het “booming” Mansa gebrek aan onderpand. De weg naar de supermarkt is lang voor Mansa profiteert nu al van de aangetrokken handel met de de rijst uit Kasama. Copperbelt en Congo. Overal worden stenen gebakken en huizen gebouwd. Barclays Bank heeft er sinds het begin van De balans het jaar 3400 nieuwe klanten bij, maar weinig leningen aan Eenmaal terug in het MKB. Er wordt veel meer brood verkocht; een graadmeter Lusaka maken we de van relatieve voorspoed. De bakkerij van Elisabeth Chola, balans op. We moeten “Danty’s Bakery” kan de vraag niet meer aan. Elisabeth: “Ik Zambia helpen bij heb het broodbakken geleerd van een Nederlandse ondernemer. versoepeling van het Binnenkort meng ik 10% cassavemeel met tarwe voor een grensverkeer met gezonder broodje.” Als de geïmporteerde tarwe te duur wordt Congo en stimulerings- kan ze op haar boerderij ook tarwe gaan verbouwen. Haar man maatregelen voor de Frank Chola heeft verschillende vrachtauto’s rijden waarmee hij kleine ondernemers. “veel brood op de plank brengt”. Hij doet de bankzaken van de Kayula Siame, twee en heeft het over ‘overdrafts’, leningen en ‘leasing’. Zijn coördinator van het Even pauze voor de Zambiaanse arbeiders aan de brug motto zie je hier niet vaak in Zambia: “lenen en terugbetalen”; Zambiaanse hervor- over de Luapula rivier en dat tegen een tarief van rond de 30%! Wanneer we hem mingsprogramma voor bedrijfsontwikkeling zegt: “We gaan de vertellen over subsidies voor kleine waterkrachtcentrales kleine ondernemers in de provincies via hun brancheorganisaties gaat hij er meteen achteraan. De inwoners van Mansa zijn de betrekken bij het hervormingsprogramma. De Zambiaanse dagelijkse stroomstoringen meer dan zat. minister van Handel en Industrie, Felix Mutati gaat nog verder: “Ik organiseer in het najaar een brede economische dialoog (“indaba”) met de districten en wil dat het kredietgarantiefonds voor het MKB snel van de grond komt.” Het nieuwe waardebonnen systeem is ook een schot in de roos. Met dit systeem kan het lokale MKB (bijna) gratis hulp inhuren voor het laten maken van bijvoorbeeld een ondernemingsplan of een kredietaanvraag. SNV helpt bij de invoering van dit systeem. De Zambiaanse overheid is ook begonnen met de aanbesteding van kleine waterkrachtcentrales en zonne-energie systemen voor groeicentra op het platteland. Kleine ondernemers in Zambia krijgen een zetje in de rug en vaker bezoek uit de hoofdstad.

Henny Gerner (Nederlandse Ambassade, Zambia) en John Lindhout (Stichting Woord & Daad, Nederland). Danty’s Bakery doet goede zaken in Mansa!

ZNB 123 -9/ sept2008 Mijnbouw Chris Cornelisse

Bevolking profiteert te weinig van mijnbouw De mijnbouw heeft Zambia in 2007 US$ 4 miljard opgeleverd, aldus president van de Bank van Zambia Caleb Fundanga. Hij zei tijdens een interview in Livingstone dat de groeiende inkomsten uit de mijnen belangrijk zijn voor verbetering van wegen, onderwijs en de gezondheidssector. Er gaan evenwel van diverse kanten stemmen op die roepen dat deze inkomsten niet leiden tot een algemene vergroting van de welvaart van de bevolking. Daarom wordt er steeds vaker op aangedrongen, de bevolking te laten delen in de mijnbouwopbrengsten.

Oproep tot instelling van om het ‘Mumbwa-Mumbwa’-syndroom, symbolisch voor Mumbwa als achtergebleven gebied, af te schudden. Hij deed gemeenschapsfondsen een beroep op het ministerie van Mijnbouw, ervoor te zorgen Parlementslid voor de PF Mwenya Musenge heeft de regering dat de mijnen belasting betalen aan de plaatselijke overheid. opgeroepen, een gemeenschapsontwikkelingsfonds in te stellen Chilimboyi voorzag dat bedrijven na twee of drie jaar weer voor bewoners van mijnstreken. wegtrekken met achterlating van open mijngangen en door Wanneer de regering in gebreke zou blijven om dit fonds te zware koperertsvrachtwagens beschadigde wegen. Hij zei creëren voorziet Musenge dat mensen in de mijnstreken geen te hopen dat de bevolking haar voordeel zou doen met meer andere optie hebben dan actie te gaan voeren. Hij stelde voor economische activiteiten, aanleg van elektriciteit, een groot dat de regering tenminste 40 procent van de inkomsten van de gezondheidscentrum en een opleving van de landbouw. mijnen gaat reserveren voor de bevolking en de steden van de mijnstreken. Het geld zou verdeeld kunnen worden tussen de Regering doet toezegging van trustfondsen lokale overheid en de plaatselijke bevolking, aldus Musenge. Staatssecretaris van het ministerie van Mijnbouw, Maxwell Ook districtshoofd van Mumbwa, Dowell Chilimboyi, is Mwale, kondigde aan dat de regering spoedig trustfondsen zal bezorgd dat de toenemende activiteiten van de kopermijnbouw instellen waardoor mijnbouwbedrijven steun gaan verlenen aan slechts putten en gaten zullen opleveren en geen voordeel de plaatselijke gemeenschap. Volgens de staatssecretaris zullen voor de plaatselijke bevolking. Hij gaf aan dat het tijd was de fondsen worden beheerd door de gemeenschap zelf. (P 21/04/08, 25/05/08, 07/07/08, 14/07/08) Nieuwe ontwikkelingen in de mijnbouw

Nikkel uit de goedkeuren. Mwansa zei dat de regering Koper uit Mkushi geen plannen had voor het opwekken Mkushi is rijp voor een kopermijn als Munali mijn. van elektriciteit uit uranium. Hoewel dit GGA Mining Ltd (voorheen Central Het Australische bedrijf Albidon een goede diversificatie zou zijn voor Asia Gold Ltd) en African Eagle verwachtte begin mei haar eerste elektriciteit van waterkrachtcentrales, is Resources Ltd besluiten om US$ 60,9 nikkelconcentraat te produceren uit de bouw van kerncentrales een kwestie mln te investeren in de ontwikkeling de Munali Nikkel Mijn in Mazabuka, van zeer lange adem. Wel is de winning van een open-pit mijn. Er is een zo’n 60 km zuidelijk van Lusaka. De van uranium een welkome diversificatie milieueffectrapportage ingediend bij de mijn gaat naar verwachting 8.500 ton in de mijnbouw. Zambia is daardoor niet Milieuraad van Zambia. Deze gaat ervan nikkelconcentraat per jaar produceren. langer afhankelijk van de winning van uit dat de initiële levensduur van de mijn Topman Eben Swanepoel van Albidon koper en kobalt. 6 jaar bedraagt en dat de mijn 1,6 miljoen kondigde aan dat er met het Chinese Op andere vindplaatsen zijn exploraties ton kopererts per jaar kan produceren. bedrijf Jinchuan Group een contract is gaande naar de mogelijkheid van Er moet voor het project nog wel een gesloten voor de afname hiervan. Albidon uraniumwinning, o.a. in Siavonga financiële haalbaarheidsstudie worden heeft zelf 30 km elektriciteitskabels (niet ver van Chirundu in de Southern uitgevoerd. aangelegd tussen de mijn en het Kafue Province) en in de North-Western (P 23/04/08, 22/04/08, 11/07/08) Gorge waterkrachtstation. Province bij de Lumwana kopermijn. Uranium uit Chirundu In juni zou de regering vergunningen voor de winning van uranium verlenen. Dit werd aangekondigd door de minister van Mijnbouw, Kalombo Mwansa. Tegen die tijd zou het Internationaal Atoom Energie Agentschap (IAEA) de nieuwe Zambiaanse voorschriften Yvonne Mhango, econoom van Barclays Bank, in gesprek met Martyn Davies, hoofd van Frontier Advisory Research voor winning, opslag en transport and Strategy tijdens een bijeenkomst over uraniumwinning

ZNB 123 -10/sept 2008 Chris Cornelisse Transport

Busongeluk kost veel mensenlevens De Great East Road is levensgevaarlijk. Het is een tweebaansweg waar 100 km/uur is toegestaan en die gebruikt wordt door alle soorten van weggebruikers: personenauto’s, vrachtwagens, snelbussen en minibusjes, ossenkarren, fietsers met en zonder zware belasting, kuddes koeien en geiten, wandelaars met en zonder emmers water op hun hoofd. Doordat het onderhoud van de weg verdeeld is over een tiental aannemers wisselen goede trajecten en trajecten met levensgevaarlijke potholes elkaar af. In het regenseizoen worden stukken weg ernstig beschadigd. Kortom een weg die vraagt Koeien langs de weg kunnen gevaar opleveren om ongelukken. Die vinden er dan ook regelmatig plaats. Het ongeluk van 14 juni is daarvan een tragisch dieptepunt.

Op zaterdag 14 juni zijn 26 passagiers omgekomen door een Naar aanleiding van dit ongeval heeft het Wegtransport en busongeluk bij Nyimba op de Great East Road; 54 mensen VeiligheidsAgentschap (RTSA) de busmaatschappij, NPS hebben verwondingen opgelopen. Hiervan zijn er later nog Bus Services, opdracht gegeven al haar bussen te laten twee overleden. Naar verluid was het ongeluk het gevolg van controleren op gebreken. De directeur van het RTSA zei dit een klapband. Politiewoordvoerder Bonny Kapeso zei dat de op een bijeenkomst van busondernemingen en chauffeurs bus overbelast was. Er zaten 82 passagiers in, terwijl de bus in het openbaar vervoer, bijeengeroepen door minister van maximaal 60 passagiers mag vervoeren. De chauffeur van de Transport, Dora Siliya. Het RTSA heeft busmaatschappij NPS bus was na het ongeval onvindbaar. Ooggetuigen zeggen dat gesommeerd alle rijbewijsgegevens van de chauffeurs aan te de man uit de bus leveren. De busmaatschappij wordt verplicht financiële en is gesprongen toen materiële steun te verlenen aan de gewonden voor onderhoud deze omlaag reed. en medische kosten en aan de nabestaanden van de overledenen Ook hadden mensen voor begrafeniskosten. Minister Siliya zei te betreuren dat door waargenomen dat de onachtzaamheid en nalatigheid het aantal ongevallen op de wegen chauffeur vanaf het toeneemt. Zij riep op tot intensievere voertuigencontroles op de vertrek uit Chipata hoofdwegen. Ook moeten de chauffeurs worden geïnstrueerd een aantal keren de veiligheidsregels stipter in acht te nemen. een band heeft (P16,18/06/08, TZ18/06/08) Busongeluk Nyimba geïnspecteerd. Restauratie Northwest Rail op dood spoor Na gesprekken tussen hooggeplaatste politici en ambassadeurs van Zambia en Angola in oktober 2007 over herstel van de Benguela spoorlijn tussen de Copperbelt en Lobito leek alles koek en ei. Northwest Rail Company (NWR) kreeg begin 2008 de opdracht, de spoorlijn van 405 km tussen Chingola en de grens met Angola aan te leggen. Het spoor zou in 2010 operationeel zijn. Maar de mijnen, voornaamste toekomstige gebruikers van de lijn, gooiden roet in het eten. Zij hadden geen vertrouwen in de genoemde opleverdatum en waren daarom Op dood spoor? niet geneigd aan de financiering bij te dragen. Gevolg was dat de regering de haalbaarheid van de doelstellingen ook in twijfel trok. NWR-voorzitter Kavindele deed zijn best, volgens hem was alles klaar om met de aanleg te beginnen. Het wachten was op de goedkeuring van de milieueffectrapportage (MER). Bouwvergunning NWR ingetrokken investeerders te werven. Op 9 juni vroeg Kavindele de regering, de bouwvergunning In afwachting van de goedkeuring van de milieueffectrapportage opnieuw aan NWR te verlenen. Hij verklaarde zich bereid, door de milieuraad liet NWR-voorzitter Enoch Kavindele vol samen te werken met andere bedrijven die de voorkeur genoten trots de 100 meter lange demo-rail in Chingola aan de media van de regering. Hij had vernomen dat er een bedrijf uit India zien. Hij zei dat in de beginfase per dag 1 km spoorlijn kon verkozen was en vond dat door samenwerking verder gegaan worden aangelegd, en daarna 3 tot 5 km per dag. En hoewel kon worden op de ingeslagen weg, zodat het nieuwe bedrijf niet de Lumwana- en Kansanshimijn geen afnemersovereenkomst opnieuw het wiel behoefde uit te vinden. wilden tekenen, zei Kavindele hierop niet te willen wachten. De NWR-voorzitter bood aan dat de nieuwe projectontwikkelaar Eind mei echter trok de regering de vergunning van NWR om alle resultaten van het voorbereidende werk van NWR zou de spoorlijn aan te leggen in. Als reden gaf minister Siliya overnemen. dat NWR de start van de aanleg vertraagde. Kavindele was Vanaf 9 juni heerst er een radiostilte over Northwest Rail. ‘verrast, maar niet aangeslagen’. Hij zei dat NWR al ‘miljarden’ Het project zit in het slop. privaat geld in het project had gestoken en verweet de regering een negatieve houding die belemmerend werkte om nieuwe (P 10,29/05/08, 3,9/06/08, TZ 9/06/08)

ZNB 123 -11/ sept2008 Milieu en Water Chris Cornelisse

Extra dimensie voor ‘Houd Zambia Schoon en Gezond’ De Houd-Zambia-Schoon-en-Gezond-campagne ondervindt in de dagelijkse praktijk de nodige moeilijkheden. Voor dit doel bestemd overheidsgeld wordt niet overal juist besteed, er blijft wildgroei van illegale bouwwerken en politie wordt omgekocht om misstanden te tolereren. Deze campagne heeft een extra dimensie gekregen nu ook in Zambia de overheid een rookverbod in openbare ruimtes heeft ingesteld. Zoals overal ontmoet deze maatregel voor- en tegenstanders. No Tobacco Day Zambia twijfels geuit over de handhaving van het rookverbod. Volgens een ooggetuige werd in sommige restaurants massaal Op 31 mei 2008 was het Wereld TabaksDag, uitgeroepen uitgeweken naar het met vuurpotten verwarmde buitenterras. door de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). In navolging Volledige controle is onmogelijk en er moet duidelijkheid hiervan heeft minister van Plaatselijk Bestuur en Huisvesting, komen over plaatsen waar het rookverbod van kracht is en Sylvia Masebo, een rookverbod in publieke ruimtes ingesteld. waar roken toegestaan is. Een goede voorlichting is daarom de Overtreding hiervan kan een boete van K 400.000 of een sleutel tot succes. hechtenis van maximaal twee jaar opleveren. Het rookverbod past naadloos in de Houd-Zambia-Schoon- Handhaafproblemen en-Gezond-campagne. Het gevaar voor de gezondheid van Intussen trekt minister Masebo ten strijde tegen misstanden roken, zowel actief als passief, wordt ook in Zambia algemeen op milieugebied. In Lusaka vond zij restaurants nabij onderkend. Dr Swebby Macha, voorzitter van de Zambia waterafvoerplaatsen en onhygiënische voedselstalletjes. Ook Medische Associatie verwelkomde het verbod als een mijlpaal constateerde zij dat gemeentebesturen illegale bouwwerken voor de bescherming van niet-rokers tegen passief roken, geheel toelaten, nadat gebruikers hiervan steekpenningen hebben in lijn met de WHO-richtlijn. Op het No Tabacco symposium betaald. Zij vroeg zich af hoe deze anarchie mogelijk was in Lusaka memoreerde dr. Victor Mukonka van het ministerie en maande het gemeentebestuur de illegale bouwwerken te van Volksgezondheid, dat roken verwijderen en eventueel ontvangen gelden terug te geven. wereldwijd de tweede doodsoorzaak En in Kasama publiceerde districtshoofd Steven Chanda dat is. Hij zei dat het roken door het gemeentebestuur van Kasama in de Northern Province jongeren en ook vrouwen een bron overheidsgeld bestemd voor milieuverbetering niet had van zorg is en benadrukte het belang gebruikt. Protesterende MMD-officials en marktkooplieden van voorlichting en het recht op hadden hem hierop opmerkzaam gemaakt. Sylvia Masebo controleert de hygiëne gezond leven. op de markt in Lusaka Zoals overal worden ook in (P 8,19/6/08; TZ 9/6/08) Toiletrevolutie vanuit Choma

Geen watervoorziening in de chique wijk Chalala en op Bovendien worden latrines Kamwala High School in Lusaka. Geen water in de wijk gezien als een voorrecht Northrise in Ndola. Slechte watervoorziening in Chipata. voor alleen de rijken. Het provinciale nutsbedrijf in Eastern Province komt Burgemeester en chiefs niet van de grond. Maar de sanitatieproblematiek op het spannen zich nu in om deze bezwaren te doorbreken en platteland is van een andere orde. Daar vergt de weg naar de mensen ertoe te bewegen een betere sanitatie een complete cultuuromslag. om per gezin een latrine One Family, One Toilet aan te leggen. Zij moeten ervan worden overtuigd In Choma District zijn de burgemeester en drie chiefs op pad dat de bestaande praktijk Trots bij haar latrine geweest om in dorpen een gezondere sanitatie te promoten. Doel ziektes en kindersterfte hiervan is, de bestaande praktijk van ‘Open Defecation’ (OD) te veroorzaakt. Voordeel van de latrines is bovendien dat daar voor doorbreken. Deze houdt in dat mensen zich terugtrekken in de de overheid geen kosten mee zijn gemoeid. bosjes om hun behoefte te doen. De ontlasting blijft ter plaatse De resultaten van deze bijeenkomsten waren verrassend. In liggen. Op ‘One Family’ One Toilet’-bijeenkomsten in dorpen diverse dorpen is het percentage gezinnen met een latrine werden de mensen geconfronteerd met hun fecaliën die uit de gestegen van rond de 20 tot bijna 90. bosjes zijn opgeschept. De dorpelingen reageerden geschokt. En dat staat allemaal in de krant. Dank zij de oproep van minister Dit is voor hen een taboe. Maar zij werden erop gewezen dat Sylvia Masebo aan de media om burgers bewust te maken van deze OD-praktijk volgens onderzoek van UNICEF een bron van issues betreffende sanitatie, in het bijzonder het gebruik van het ziektes is. Het alternatief is de latrine, maar daartegen bestaan toilet. cultuurgebonden bezwaren. In de Afrikaanse traditie maken (P 25/05/08, 22/06/08) leden van een gezin (ouders en kinderen, mannen en vrouwen) niet gebruik van eenzelfde faciliteit om hun behoefte te doen.

ZNB 123 -12/sept 2008 Gertjan van Stam Nederlandse Intiatieven

Holistische leiderschapsbenadering in Macha, ruraal Zambia Op het zuidelijke platteland van Zambia, in Macha, Choma District, is de afgelopen jaren een sterke ontwikkeling op gang gekomen. Op vrijwel alle belangrijke gebieden, zoals communicatie, transport, landbouw, gezondheidszorg, onderwijs en huisvesting zijn initiatieven ontplooid en is vooruitgang geboekt in verbeteringen van de kwaliteit van leven. Juist door een holistische benadering en dus op veel terreinen tegelijk actief te zijn, Cynthia op kantoor blijkt dat duurzame verbetering van leefomstandigheden mogelijk is. Draadloos internet Lokale Leiders Communicatie: door de aanleg van een lokaal draadloos Heel belangrijk is de ontwikkeling van lokaal talent: mensen uit netwerk is er brede toegang tot internet. Normaliter zijn zo’n de gemeenschap die verantwoordelijkheid krijgen en de kans 100 gebruikers online. Hierdoor komen kennis (er zijn nu een benutten zich te ontwikkelen tot de leiders van de toekomst. Het aantal mensen die op universitair niveau een ‘distant learning is lokaal talent dat de ideëen voor de ontwikkeling in Macha course’ volgen) en informatie (wat is de marktprijs van maïs genereerde en dagelijks leiding geeft aan de realisatie van de op dit moment?) binnen het bereik van mensen gesitueerd in projecten. Voorbeelden van, vaak jonge, enthousiaste nieuwe de ‘bottom of the piramid’. Coöperatief bedrijf LinkNet (1) leiders: Fred (gemeenschapsontwikkeling), Cynthia (financiën), is opgericht met het doel om internet op het platteland van Greg ( zakelijk leider van LinkNet), Hey (vliegveldbeheer), Zambia uit te rollen. Zo komt kennis over ontwikkeling van Venita (hulpbronnen beheer), Mike (bouwleider), en Otzbert het platteland beschikbaar en wordt toegankelijk. Cooperatieve (ICT netwerk beheer). partners zijn de ruraal werkende instituten. Het is aanstekelijk: Transport: een lokaal vliegveld is honderden bezoekers per aangelegd en er zijn meer dan drie jaar komen naar Macha. In vluchten per week(2); Mukinge, Kasempa District, is eenzelfde verandering Landbouw: door toegang tot ingezet met lokaal talent informatie via het internet zijn uit die gemeenschap in de Fred teelt zonnebloemen en haalt zijn innovaties tot stand gebracht leiding. Dit dorp is nog maar Plaatselijk talent Lemmy, Rainford en Final, informatie van internet waardoor de gemeenschap het eerste in een lange rij zorgen voor het transport verandert. van rurale gemeenschappen. Vele plannen worden hiervoor lokaal ontwikkeld. Het proces Gezondheidszorg: zorg voor patiënten met hiv/aids is sterk van verandering reproduceert zichzelf omdat de lokale leiders uitgebreid. Lokaal onderzoek op het gebied van malaria is in Macha,die dit traject al een aantal jaren doorlopen, nu zelf verder geprofessionaliseerd en richt zich nu ook op tb en hiv/ de volgende generatie leiders begeleiden. Vanuit deze nieuwe aids onderzoek. Mede op basis van onderzoeksresultaten is generatie ontstaan weer nieuwe initiatieven, innovaties en nieuwe malaria met meer dan 90% teruggedrongen in Macha(3). leiders. Macha wil de inwoners van andere plattelandsdorpen inspireren om ‘hoger te reiken’ en het individuele en collectieve Onderwijs: voor basisonderwijs is een voorbeeldschool potentiëel te realiseren. opgezet(4). In het ICT trainingscentrum volgen tientallen personen uit plattelandsgebieden les in computertechniek. Cultuur Met de Universiteit van Zambia (UNZA) is samenwerking(5) De meeste interventiegedachten komen voort uit Westers denken resulterend in studenten voor onderzoek en innovatie in en dat staat vaak op gespannen voet met de relatie-gebaseerde Macha. Voorbereidingen worden getroffen voor een UNZA economische regels(7) van het Afrikaanse platteland. Om mastersopleiding in ICT4D in Macha. succesvol te kunnen zijn is het belangrijk te werken vanuit een mengvorm van Afrikaans en Westers denken waarbij de lokale Huisvesting: huizen en gebouwen zijn recent gebouwd met Afrikaanse realiteit leidend is. Behoud van de lokale, Afrikaanse lokaal geproduceerde bouwmaterialen en lokaal personeel(6). cultuur(8) is een belangrijk uitgangspunt, noodzakelijk om Al deze inspanningen en investeringen tezamen leiden tot de acceptatie en integratie van de veranderingen binnen het leven ontwikkeling van een gezonde en sterke gemeenschap. De van alledag op het Afrikaanse platteland mogelijk te maken. werkgelegenheid is enorm toegenomen. Waren er vijf jaar (ref: 1: http://www.link.net.zm; 2:http://abfa.macha.org.zm; 3:http://miam.macha.org. geleden nog slechts zo’n 60 banen, nu zijn er 300 mensen aan zm/?q=node/20 4: http://mics.macha.org.zm; 5: http://link.net.zm/?q=node/218; 6: http://www.ubuntu.org.zm; 7: Relatio: http://link.net.zm/?q=node/219; 8: http://www. het werk. Hierdoor wordt armoede verminderd. Macha is nu africanculture.org.zm ) aantrekkelijk voor de lokale bevolking en voor mensen van buitenaf. Gertjan van Stam, Macha, ruraal Zambia ; www.vanstam.net

ZNB 123 -13/ sept2008 Toerisme Marjo Spronk

Walking with Lions Wie had ooit gedacht dat een Zambiaans stamhoofd het initiatief zou nemen om “walking safaris” met leeuwen te beginnen. Maar dat is precies wat chief Mukuni, van het Toka Leya volk bij Livingstone heeft gedaan. In de buurt van zijn dorp, Mukuni, heeft hij persoonlijk de “Mukuni Big Five Safari” opgericht, waar al vier leeuwen uit Zuid-Afrika, in de leeftijd van 13 tot 16 maanden, verblijven.

“Mukuni Big Five will have elephants, cheetahs, rhinos, buffaloes and leopards with walking safaris being only for cheetahs and lions; while at the village, at the research centre, we will have foot and mouth disease-free buffaloes. This idea to conserve all the types of game will stop Sun International clients from going to Botswana to look for these big five,” he says.

Beschermd natuurgebied Mosi oa Tunya National Park. Hier gaan de Toeristendollars naar jonge leeuwen met begeleiders en betalende Chief Mukuni wil een 5600 hectare groot toeristen wandelen en op prooi jagen. Het Zambia of Zimbabwe? beschermd natuurgebied beschikbaar National Park is onderdeel van het Victoria Chief Mukuni vindt ook dat Zambia er stellen, langs de loop van de Zambezi Falls Werelderfgoed, daarom is toestemming tot nu toe onvoldoende aan heeft gedaan rivier. Het natuurgebied zal omheind nodig van UNESCO en de National Heritage om toeristisch voordeel te halen uit de worden om mens-dier conflicten te Commission, maar ook van de milieuraad problematische situatie in Zimbabwe. vermijden. Hij wil gebruik maken van (ECZ). Zambian Wildlife Authority (ZAWA) had President Mugabe zal waarschijnlijk de US$ 20 mln deeluitmakend van het al groen licht voor het project gegeven zonder over niet al te lange tijd met pensioen ontwikkelingsplan (IDP), recent in het dat er enig overleg was gepleegd. Meer op gaan en dan zal onder het nieuwe bewind leven geroepen door de minister van http://lionscam.blogspot.com/ ) het toerisme weer opbloeien. Wij in Toerisme Michael Kaingu. Dit bedrag Zambia zijn dan te laat en blijven met wordt verdeeld over de stammen Locals not benefiting lege handen achter als we daar nu niet op van: Sekute, Moomba, Nyawa en inspelen, aldus Mukuni. Mede oorzaak Musokotwane in de zuidelijke en from tourism, says van de achterblijvende kwaliteit van het westelijke provincies. chief Mukuni Zambiaanse toerisme is volgens hem Chief Mukuni heeft zich ook ingelaten Eerder dit jaar, tijdens de plenaire sessie overigens de cultuur van diefstal in de met de private sektor om luxe lodges van het Livingstone tourism stakeholders’ hotelindustrie: “The work culture in te bouwen die alleen per helikopter te forum, pleitte chief Mukuni voor meer our tourism industry is characterised by bereiken zijn. “We hebben al heli’s in toeristische ontwikkelingen in Kazungula stealing, If our workers could work as Livingstone, die we voor de komende 25 District dat volgens hem, zelfs meer te hard as those in Zimbabwe, where the jaar kunnen leasen”, zei hij. bieden heeft dan Livingstone. Hij zou hospitality industry is better, we can go Naar verwacht gaat het Fairview er bij de regering op willen aandringen very far.” In haar beste dagen verdiende Toeristen Instituut een trainingscentrum om daar een eigen vliegveld te laten de hotelindustrie in Zimbabwe de helft opzetten in Mukuni Village waar ook nu aanleggen. Chief Mukuni vindt het ook meer dan momenteel in Livingstone het al op allerlei manieren toeristen worden niet eerlijk dat de lokale bevolking van geval is. (P 22/5/08) verwelkomd (zie foto). Ook Sun Hotels Livingstone en Kazungula niet van het International wil in het project stappen. toerisme profiteert omdat de meeste (Noot van de redactie - a) Chief Mukuni was Het stamhoofd en zijn onderdanen banen aan mensen van buiten de regio groot voorstander van het vorig jaar gedeeltelijk rekenen op een kwart van de opbrengst worden gegeven. gesneuvelde plan om in het Mosi oa Tunya van al deze investeringen. (P 13/7/08) National Park 2 grote hotels te bouwen, een 18 hole golf course en 450 villa’s door de Zuid- (Noot van de redactie- a) Het idee van Afrikaanse firma Legacy Holding Ltd. “Walking with Lions” is niet onomstreden. (Zie ZNB 116-20). Het vormt onderdeel van een leeuwenfok- en b) De chief. is mede-uitvoerder van de Mukuni reïntegratieprogramma met als uiteindelijk Trust, onderdeel van het African Wildlife Fund, doel het leeuwenaantal in de vrije natuur een Amerikaanse NGO die de conservering te vergroten. Niet iedereen ziet dit als een van de Kazungula Heartlands Conservation wenselijke manier van natuurbeheer. Er zijn Area -waarvan het Mosi oa Tunya National bezwaren van allerlei aard, zoals het mogelijk Park deel uitmaakt- behartigt. Zie ook gevaar van mensetende leeuwen of de leeuw http://victoriafallsheritage.blogspot.com/ ) als jachttrofee. b) Het tweede bezwaar geldt de manier waarop het leeuwenproject in Zambia geïntroduceerd is. Het gebied van chief Mukuni omvat het

ZNB 123 -14/sept 2008 Bart van der Feen de Lille Nederlandse Initiatieven

Stichting Kasanka Nederland Ondersteunt National Park Kasanka National Park is een relatief klein nationaal park in het oosten van Zambia. Het staat bekend om de sitatunga’s, puku antilopen, vele soorten vogels en de trek van miljoenen vleermuizen. Het unieke aan Kasanka National Park is dat het niet wordt beheerd door de overheid, maar door een particuliere organisatie, de Kasanka Trust. Alle opbrengsten van het park gaan naar het beheer van het park en naar projecten die zijn gericht op duurzame ontwikkeling. Deze projecten worden samen met de inwoners uit de omliggende dorpen opgezet en uitgevoerd. De Stichting Kasanka Nederland is opgericht om de Kasanka Trust in Zambia in haar werk te ondersteunen.

Kasanka National Park Ross Toerako en Schalow’s Louries. De beste tijd om hier te komen is vroeg in de ochtend. Gecom- is een bezoek waard bineerd met een ontbijt is dit natuurlijk helemaal Kasanka National Park verwelkomt het gehele vakantie. jaar gasten. Het is niet de plek om de big 5 te zien maar wie de moeite neemt het park te bezoeken Chalet of tent zal weggaan met een unieke ervaring. De mede- Er zijn meerdere plekken in het park waar je kunt werkers van het park geven veel persoonlijke aan- overnachten. In Wasa en Luwombwa zijn een dacht. Zo kunt u het park op verschillende manie- Kasanka in trek bij vogelliefhebbers aantal chalets. Dit laatste kamp ligt aan de rivier ren verkennen: en er is geen elektriciteit. Stormlampen en een kampvuur zorgen voor een romantische sfeer. Ook is het moge- Game drives en wandelsafari’s lijk om te kamperen in Fibwe, Kabwe of Pontoon. Een speciale U kunt met een gids door het park maar ook met een eigen 4x4 belevenis is de douche in de open lucht. het park verkennen. De mooiste manier om Kasanka te bezich- tigen is te voet. Wandeltochten van 1 uur tot 5 dagen zijn moge- Stichting Kasanka Nederland lijk. Het terrein is te voet goed toegankelijk. De wandeltochten Stichting Kasanka Nederland is in 2007 opgericht om onder- zijn zeer afwisselend door de grote variatie aan habitats. Wan- steuning te bieden in en rond Kasanka National Park op het delaars worden begeleid door een lokale gids. Hij zorgt voor uw gebied van natuurbescherming en duurzame ontwikkeling van veiligheid en heeft een schat aan kennis. Hij kan u ook van alles mens en natuur en onderwijs. vertellen over traditionele gebruiken. In 2008 werkt Stichting Kasanka Nederland aan het werven van fondsen voor twee grote projecten: Varen en vissen 1. Wildwachters beschermen het wild van Kasanka Na- De Luwombwa is een romantisch riviertje omgeven door statig tional Park waarmee toeristen inkomsten gegenereren voor de bos. Je kunt per kano en motorboot over de rivier vogels kij- lokale bevolking en voor de instandhouding van het park. Er ken en andere dieren spotten. Vaak gezien zijn monitor lizards, is €5.000 nodig voor het rekruteren, trainen en inwerken van 5 krokodillen, otters, groene meerkatten en de zeldzame blauwe nieuwe wildwachters. meerkat. Ook ijsvogels, bijeneters en reigers zijn in de buurt 2. Een tweede project is Kapepa Community School. van de rivier. Heel speciaal is de reuzenarenduil. Voor henge- Er is €8.000 nodig om de laars zijn vergunningen verkrijgbaar. Je kunt er vissen op de nieuwbouw af te ronden en tijgervis, verschillende soorten tilapia het pand in te richten. Deze en meerval. school heeft als trainings- centrum een voorbeeldfunc- Met de verrekijker… tie voor de hele omgeving. Het boomplatform Fibwe is misschien wel de beste plek in Afrika om de ui- Meer informatie over terst schuwe Sitatunga antilopes te Kasanka National Park en observeren. Op 18 meter hoog in een Stichting Kasanka Nederland Kapepa school heeft nog E 8000 nodig om het gebouw af te maken Afrikaanse mahonieboom heb je een kunt u vinden op de volgende geweldig uitzicht over het moeras. websites: www.kasanka.com en www.kasanka.nl. Het adres van Soms zijn vanaf dit punt ook buffels de Stichting is C. Anthoniszstraat 44-III, 1071 VW Amsterdam. en olifanten te zien. Veel vogelliefheb- Innovatieve technologie in Kasanka bers komen naar dit uitkijkpunt voor NP muisvogels, bohm’s bijeneters, Lady

ZNB 123 -15/ sept2008 Ingezonden Eddy Middeldorp

Terugblik op drie jaar Zambia

De redactie van Zambia Nieuwbrief vroeg mij om een terugblik op de afgelopen drie jaar dat ik in Zambia ambassadeur voor Nederland mocht zijn. Dat doe ik uiteraard graag. De Nieuwsbrief was in die drie jaar een waardevolle partner voor de ambassade en leverde een belangrijke bijdrage aan de totstandkoming van de Zambiadag, waarvan ongetwijfeld elders in dit nummer een verslag van de tweede editie met als eregast de eerste President van Zambia, Kenneth Kaunda. Bij mijn terugblik moet ik allereerst ingaan op het overlijden van President Mwanawasa, aan wie ik mijn geloofsbrieven mocht aanbieden, kort na mijn aankomst. Daarna een paar algemene observaties over Zambia en tot slot nog enkele meer persoonlijke ervaringen. Eddy Middeldorp Ambassadeur in Zambia van 2005-2008 Mwanawasa Millenniumdoel Niet zo lang na onze terugkeer uit Natuurlijk betekent die Zambia vernam ik, dat President ontwikkeling niet, dat het ook Mwanwasa was overleden. Ik heb voor de arme mensen in de rurale hem in mijn drie jaar in Zambia gebieden heel erg veel beter is leren kennen als een toegewijd geworden. Zo zie je nog steeds de en onkreukbaar President die houtskoolmannetjes fietsen en zie toekomstige generaties zich zullen je nog steeds vrouwen en kinderen herinneren om zijn moedige strijd over lange afstanden hout en water tegen corruptie, waarbij hij er geen dragen. Maar het millenniumdoel been in zag zijn voorganger Chiluba voor Onderwijs (alle kinderen voor het gerecht te dagen, en om voltooien de lagere school) is in zijn uitspraken over Zimbabwe, dat Zambia, mede dankzij Nederlandse hij “a sinking Titanic” noemde op Ontwikkelingshulp, nu al voor 98% een moment dat andere Afrikaanse gehaald. Ik tekende de week voor leiders Mugabe nog met fluwelen Ambassadeur Middeldorp met president Mwanawasa in 2005 ter mijn vertrek nog een overeenkomst gelegenheid van het aanbieden van de geloofsbrieven handschoenen aanpakten. Ik hoop met de minister voor Onderwijs, dat dat Zambia bij de komende presidentsverkiezingen weer Nederland het Onderwijs in Zambia blijft steunen tenminste laat zien dat het een stabiel en evenwichtig land is, waar een tot en met 2010 met in totaal K 283 mld , zo’n € 53 mln. machtswisseling niet, zoals elders in Afrika, met geweld en met Onderzoek heeft uitgewezen, dat het geld voor onderwijs goed intransparante procedures gepaard gaat, en dat Zambia haar wordt besteed. Doordat steeds meer kinderen naar school gaan democratie verder weet te ontwikkelen. is het wel moeilijk gebleken ook het niveau op te krikken, maar in tegenstelling tot wat velen denken, is het niveau niet gedaald. Welvarender Dat is al een geweldige prestatie. De uitdaging is nu uiteraard: Zambia ziet er drie jaar later een stuk welvarender uit dan in de kwaliteit verbeteren. 2005. Politiek en economisch is het land stabiel. Dat geeft vertrouwen bij investeerders, zowel binnen- als buitenlandse, en een perspectief van de bevolking op een betere toekomst. Dat perspectief is waarschijnlijk beter dan ooit, met uitzondering wellicht van een korte periode na de onafhankelijkheid, toen de koperprijzen ook hoog waren en de jonge staat snel op weg leek een middeninkomensland te worden. De vooruitzichten zijn nu echter veel beter. Nog steeds zijn hoge koperprijzen onontbeerlijk voor Zambia, maar het regeringsbeleid is ontegenzeggelijk verstandiger. Ook worden de instellingen, die een belangijke bijdrage leveren aan ontwikkeling en aan de controle daarop, zowel aan de kant van de overheid als aan particuliere zijde, sterker. Eddy Middeldorp tijdens de ceremonie van het aanbieden van de geloofsbrieven in Malawi

ZNB 123 -16/sept 2008 Eddy Middeldorp Ingezonden

Lintjes Als ambassadeur is het bijwonen van ceremonies een verplichting die niet altijd even leuk is, maar ik bewaar heel goede herinneringen aan de twee lintjes die ik in Zambia mocht uitreiken aan Willem Lublinkhof op de Koninginnedag in 2007 en aan Pater Harry Uitendaal de week voor mijn vertrek en ook aan de nationaliteitsceremonie voor Theresa van der Grinten. Ceremonies met en voor vrienden zijn wel een groot genoegen.

Pater Harry Uitendaal ontvangt de koninklijke onderscheiding, Ridder in de Willem Lublinkhof op het hoogste erepodium, foto 9 sept 2006 Orde van Oranje Nassau uit handen van ambassadeur Middeldorp“Pater Harry heeft letterlijk en figuurlijk bruggen gebouwd tussen vele oevers: óók tussen de gehandicapten en de “gewone” mensen”, was een van Een grote teleurstelling voor mij was, dat Roel Goosen bij mijn de lovende zinnen waarmee de ambassadeur het werk en inzet van vertrek nog steeds in de ‘maximum security prison’ in Kabwe Franciscaner pater Harry bij die gelegenheid typeerde. Zie voor het werk zat. Ik tekende met minister Kunda een ‘Verdrag inzake de van Ridder Harry: www.eigenbenen.nl en ZNB 108 en 113 overbrenging van gevonniste personen’, maar daar heeft hij PC Hooft tractoren nog geen gebuik van gemaakt. Wie na jaren in Zambia terugkeert gelooft zijn ogen niet: Gewaardeerd zoveel verkeer! Naar verluidt worden er dagelijks zo’n honderd Kort voor mijn vertrek bracht ik afscheidsbezoeken aan vele tweedehands auto’s uit Japan geïmporteerd. Het geeft aan dat ministers en dan merk je, dat je als Nederlands ambassadeur de welvaart in de grote stad toeneemt, maar het is ook duidelijk, gemakkelijk toegang hebt, omdat Nederland zeer gewaardeerd dat de wegen in de hoofdstad nog niet op die toevloed zijn wordt als langjarige vriend van Zambia, een vriend die altijd berekend. Met de hoge benzineprijzen, die op Nederlands het beste met het land voor heeft. Ik hoop dat mijn opvolger niveau liggen, vraag je je ook vaak af, hoe al die Zambianen hetzelfde zal ervaren. het kunnen betalen rond te rijden in wat wij PC Hooft tractoren noemen. Eddy Middeldorp ‘Harmonisatie en alignment’ Voormalig Nederlands ambassadeur Zambia Met de ambassade hebben we de afgelopen drie jaar hard getrokken aan de ‘Parijs agenda’ van harmonisatie en ‘alignment’. Harmonisatie betekent dat we meer en beter proberen samen te werken met anderen die ook ontwikkelingshulp aan Zambia geven en ‘alignment’ dat we proberen aan te sluiten bij de plannen van de Zambianen zelf, zowel op overheidsniveau als bij particulieren. Het verbaasde mij in de afgelopen drie jaar wel eens, dat Nederlandse instellingen (ook ontwikkelingssam enwerking in Den Haag!) toch wel heel erg vaak nog bezig zijn met in Zambia eigen plannen en ideeën uit te voeren in plaats van Zambianen, die het kunnen, te ondersteunen. Dat betekent ook: je soms aanpassen aan een ander tempo, dat in Zambia gezien de beschikbare capaciteit vaak lager moet liggen.

Tijdens de Zambiadag op 4 juli draagt Eddy Middeldorp het ambassadeursstokje over aan zijn opvolger Harry Molenaar.

ZNB 123 -17/ sept2008 Werkgroep Zambia Ben Schulte

KK sfeermaker op de Zambiamiddag 4 juli Met zang en waardigheid zorgde oud-president Kenneth Kaunda (KK) voor een mooie sfeer op de Zambiadag van 4 juli. Een groot aantal particuliere organisaties, actief in Zambia, waren op uitnodiging van de Nederlandse Ambassade in Lusaka op het ministerie van Buitenlandse Zaken bijeengekomen om elkaar te ontmoeten en inspiratie op te doen. De aanwezigheid van KK maakte het bij voorbaat al bijzonder

President Kenneth Kaunda was eregast tijdens de Contacten Vanuit de dagelijkse Zambiadag van 4 juli. De belangrijkste doelstelling van de dag was dat groepen met realiteit elkaar in contact kwamen en van elkaar konden leren. Op een ‘’Keynote’-spreker Bas de Gaay Fortman hield een pleidooi voor kaart van Zambia konden ze aangeven waar ze (vooral) bezig betekenisvolle ontwikkelingssamenwerking zijn. Het kaartje staat op de bladzijde hiernaast afgebeeld. die het beste vanuit de dagelijkse realiteit Tijdens de werkgroepsessies (parallel over drie verschillende vormgegeven kan worden. In een degelijk thema’s) werd geprobeerd ‘best practices’ in beeld te brengen, onderbouwd verhaal gaf hij aan dat het maar vooral de individuele verhalen van de deelnemers over kolonialisme aan Afrika een valse start had succes of knelpunten meegegeven en dat het in het begin van de bleken interessant. Er ontwikkelingshulp niet veel beter was. “De werden vele vervolgaf- benadering in het ontwikkelingsbeleid was spraken gemaakt. gebaseerd op de bestrijding van winstmakende Bas de Gaay Forman Inleidingen ondernemingen en ging uit van een degelijk centraal geleide economie. Tien jaar later speelden er zaken als De middag begon met corruptie, nepotisme en inefficiëntie bij de uitoefening van het inleidingen, maar vooral politieke gezag. Dat is inmiddels grotendeels verdwenen, al met het binnentreden Een Werkgroepsessie tijdens de Zambiadag; Alle foto's op probeert Robert Mugabe nog steeds macht uit te oefenen buiten van Kenneth Kaunda. deze pagina zijn van (c) Good Red Road Fotografie; www. goodredroad.nl de universele waarde van politiek fatsoen.” Je kon direct merken De Gaay Fortman betoogde dat ‘Good Governance’ het dat de aanwezigen veel centrale thema is, maar ook haast een obsessie is geworden. Hij respect voor hem hebben en adviseert de Nederlandse overheid om beleidsmatige aanpak beseffen wat hij als ‘eerste van een ‘grand design’ te laten varen. “De werkelijkheid is president van Zambia’ heeft turbulent en verandert doorlopend. Let op en grijp de kansen betekend en nog steeds die bovenkomen. Niet meer ‘’downstream’, maar ‘upstream’: betekent. vertrekkend vanuit de dagelijkse armoedeproblematiek en de Naast de ceremoniële lof- en ontwikkelingsmogelijkheden die daarin ontstaan”, aldus De dankbetuigingen werd ook Gaay Fortman. Dat is natuurlijk koren de actualiteit van dat moment Menigeen kon oud president Kaunda de hand op de molen van de aanwezige ‘kleine kort aangestipt: de plotselinge schudden; (c) Good Red Road Fotografie ontwikkelaars’. ziekenhuisopname van president Mwanawasa was heet van de naald en ieder leefde Stokje overdragen mee. Na de werkgroepsessies gaf zittend Kaunda zelf vergeleek Zambia met een nijlpaard: Je ziet ambassadeur Eddy Middeldorp het van buitenaf maar 20% van het beest, de rest zit onder de ambassadeurs-stokje over aan zijn De nieuwe ambassadeur Harry oppervlakte, maar niet minder belangrijk. Hiermee doelde opvolger, Harry Molenaar. Elders in dit Molenaar schudt de hand van KK; KK ook op het belang van het ‘’onzichtbare’’ werk van de (c) Good Red Road Fotografie nummer kijkt Eddy Middeldorp terug particuliere initiatieven. op zijn ambtsperiode in Zambia. KK als voorzanger De afsluiting was weer voor KK. Hij roept de Zambianen in de zaal bij elkaar en vormt een schitterend koortje. Dan horen we hem weer als vanouds, als voorzanger in “Tiyende Pamodzi”, “Samen Voorwaarts”, het strijdlied uit de jaren ’60, dat samen met de slogan “One Zambia, One Nation heeft geholpen om Zambia tot een eenheid te smeden. Hij past al zingend de tekst aan: Nu moeten vereende krachten de hiv/aids pandemie overwinnen. Kaunda zwaait met zijn witte zakdoek en loopt al dansend de zaal uit. Niet gek voor een man KK zorgt voor een zingend slot van de dag met een aan de strijd tegen Aids van 84 jaar! aangepast ‘Tiyende Pamodzi’; (c) Good Red Road Fotografie

ZNB 123 -18/sept 2008 Wim Goris (bewerkt door Lottie van Zwol) Ingezonden

In onderstaand stuk geeft Wim Goris, van de PKN-Zambia-Werkgroep (Protestantse Kerk in Nederland) zijn visie op de vraag waarom Zambia hulp verdient, waar die hulp het beste resultaat oplevert en bij welke personen en instituten aansluiting gezocht kan worden. Hij hoopt hiermee richting te geven aan ontwikkelingsactiviteiten binnen de PKN en daarbuiten. Ter verduidelijking schetst hij aan de hand van de drie C’s van David Livingstone “Commerce, Civilisation and Christianity” eerst een aantal positieve ontwikkelingsrichtingen in de economische, sociale en culturele situatie in Zambia. Vredelievend Zambia verdient Steun David Livingstone , stand- “I beg to direct your attention to Africa; - I know that in a few years I shall be cut off in that country, beeld in Victoria Falls which is now open, do not let it be shut again! I go back to Africa to make an open path for commerce and Christianity; do you carry out the work, which I have begun. I LEAVE IT WITH YOU!”(...) “I believe England is alive to her duty of civilising and Christianizing the heathen…..” (David Livingstone, bron: Holmes, Timothy: Journey to Livingstone. Exploration of an imperial myth. Edinburgh, 1993, p 135) Commerce – Richting in de economie investeringen, slechts 400.000 banen in de formele sector zijn op een bevolking van 11,7 miljoen. De armoede blijft Was het Livingstone’s bedoeling om door middel van constant rond de 68 % schommelen. De inkomsten uit koper handelsbevordering de slavenhandel te bestrijden, in het komen niet ten goede aan het gros van de bevolking. Dit huidige Zambia moet de armoede bestreden worden. Zit Zambia wordt mede veroorzaakt door de slechte en waarschijnlijk economisch op het goede spoor? corrupte ‘Development Agreements’ die zijn gesloten tussen de In de Global Economic Weekly van februari 2008 voerde Zambia neoliberale MMD en buitenlandse bedrijven de lijst aan van de tien meest verbeterde economieën. Wel is (verder op de volgende pagina) het zo dat er, ondanks alle ontwikkelingen en buitenlandse

1. Junior Tembo Organisaties op de kaart van Zambia 2. Stichting Renovatie en educatie 3. PUM Zambia dag, 4 juli 2008 4. Orange Babies 5. IICD 6. Kangaroo School – DXD 7. Plan Zambia 8. Cordaid (ondernemen) 9. Humana 10. Stichting Lukamanto 11. Simavi 12. Kasisi 13. Mindolo Ecumenical Foundation 14. Stichting Kasanka 15. Stichting Steun de weeskinderen in Zambezi 16. Privaserve Foundation (Centre for Human Emergence, Linknet etc) 17. Stichting Kinderen van Mpongwe 18. RCZ Lundazi partnergemeente PKN Emmakerk Soest 19. Stichting Twatasha Community School (Project Kasondi) 20. Joy of a toy 21. Stichting Vrienden van Chilonga (Our Lady’s Hospital) 22. Stichting Family in Christ Mission 23. Zambridge Senanga Organisaties in en rond Lusaka: Nrs. 3, 4, 5, 6, 7, 8, 12, 19, 21 en 22. (bron: organisatie zambia-dag 4 juli 2008 )

ZNB 123 -19/ sept2008 Ingezonden Wim Goris (bewerkt door Lottie van Zwol)

In de Global Competitiveness Index (GCI 2007) komt Zambia Fellowship of Zambia (EFZ). Het is de kerken gelukt om op de 117e plaats in de lijst van 128 landen. Ook wat betreft het bij politiek-morele kwesties en bij zaken die het welzijn van investeringsklimaat scoort Zambia relatief laag (2002). Zambia’s de Zambiaanse bevolking aangaan, vaak een eensluidende economie functioneert op het laagste stem te laten horen. De drie kerkelijke groeperingen zijn een ontwikkelingsniveau, dat factor-driven samenwerkingsverband aangegaan met de Law Association wordt genoemd (2007). In de factor-driven of Zambia in het gezaghebbende Oasis Forum. De secretaris- economie concurreren landen op basis van generaal van de CCZ is voorzitter van het Oasis Forum en draagt hun “factor endowments”, dat zijn vooral zo de maatschappelijke mening van de gezamenlijke kerken uit. ongeschoolde arbeid en grondstoffen. Het Oasis Forum heeft een invloedrijke stem op het gebied van Hierin valt niet snel verandering te democratie en burgerrechten en geeft een unieke demonstratie verwachten. Daarom lijkt Zambia er van wat de kerk voor “civil society” kan betekenen. Tenslotte goed aan te doen de landbouwsector moet nog worden genoemd de invloedrijke Jesuit Centre for Cassava-teelt in Zambia te ontwikkelen. De meeste Zambianen Theological Reflection (JCTR). Het centrum is spreekbuis voor leven van het land, maar slechts 4% van arm Zambia en houdt een “breadbasket” bij die laat zien dat het de geschikte landbouwgrond wordt bebouwd. Ook is het zaak salaris van de meeste Zambianen structureel te laag is om in de kleine ondernemingen te stimuleren. Dat zijn de eigenlijke basisbehoeften van een gemiddeld gezin te kunnen voorzien. pioniers van de Zambiaanse economie. Aanknopingspunten voor hulpverlening Civilisation - Richting in Bij hulpverlening zouden er, behalve bij de kerken, ook de sociale structuur aanknopingspunten gevonden kunnen worden bij in Zambia opererende Nederlandse organisaties of bedrijven. Zambia Zambia heeft een sterke traditie van democratie ontwikkeld. is een van de 36 partnerlanden van Nederland en sinds 2004 Het heeft drie machtswisselingen overleefd, zonder dat kunnen bedrijven die in Zambia willen investeren ook op het leger een staatsgreep heeft gepleegd. Veel buitenlandse subsidie rekenen. De Rabobank heeft vorig jaar een aandeel bezoekers zien in Zambia een bevolking die over het algemeen van 49% in de Zambia National Commercial Bank (ZNCB een zekere openheid, hoop en vertrouwen uitstraalt. Er leven of Zanaco) genomen. Vanouds is de Rabobank gericht op gevoelens en verwachtingen van gelijkwaardigheid en sociale plattelandsontwikkeling en die weg zet de bank in Zambia rechtvaardigheid. In Zambia heerst vrede terwijl oorlog voort. Er zijn ook veel Nederlandse NGO’s actief in Zambia, omringende landen teistert. Het is zelfs een toevluchtsoord voor o.a. HIVOS, Cordaid, SNV, NOVIB, IMD, FMO and PUM. Het vluchtelingen uit de omringende landen. ICCO, de ontwikkelingsorganisatie van de Protestantse kerken, Als Zambianen hun vredelievende instelling weten te bewaren, ontbreekt in dit rijtje. ICCO heeft zich enkele jaren geleden uit zou het land wel eens een ontwikkelingsvoorsprong kunnen Zambia teruggetrokken omdat zij wereldwijd haar portefeuilles nemen op andere landen in Oost- en Zuidelijk Afrika. moest gaan saneren. Via ICCO’s frontdesk Impulsis kunnen er Christianity – Richting in de cultuur echter nog steeds bijdragen aan Zambia worden geleverd. Livingstone’s ontdekkingsreizen vielen samen met de opkomst Geld voor structurele ontwikkeling van evangelische bewegingen in Engeland, en hij werd de “darling” van de nieuw gevormde “mission societies”. lijkt goed besteed Langdurige missionaire inzet heeft geleid tot een grote David Livingstone en Stuart Gore Brown, de Britse landheer van betrokkenheid van de Zambiaanse bevolking bij het kerkelijke Shiva N’gandu, wilden een vorm van benevolent colonialism leven. Wat opvalt is dat verschillende kerken samen optrekken, combineren met respect voor de Zambiaanse bevolking. ondanks hun onderlinge verschillen. Dit is misschien wel Goede persoonlijke verhoudingen maakten daar een essentieel uniek in Afrika. De belangrijkste kerkelijke denominaties onderdeel van uit. In de 20ste eeuw, zou je kunnen zeggen, worden vertegenwoordigd door de Rooms Katholieke heeft geld de rol van benevolent colonialism overgenomen. In Episcopal Conference of Zambia (ECZ), de Protestantse sommige kringen wordt Zambia gezien als een donor’s darling, Council of Churches in Zambia (CCZ) en de Evangelical waar vele miljoenen aan donorgelden zijn uitgegeven zonder aanmerkelijk effect op de samenleving als geheel. Investering in de structurele opbouw van Zambia lijkt geld goed besteed. Hulp moet zoveel mogelijk aansluiten bij de vraag vanuit Zambia zelf, waarbij bovengenoemde organisaties een belangrijke rol kunnen spelen.

De kerk gaat uit

ZNB 123 -20/sept 2008 Lottie van Zwol Onderwijs

'You’ll Be Blacklisted', het zelf die schoolmeisjes besmetten. In een unieke zaak in juli beval het Hoger Onderwijs Government hooggerechtshof de regering US$13,000 'Alliance University te betalen aan de 15 jarige leerlinge, die Warns Teachers door haar leraar werd verkracht. Het College existence De regering wil leraren, die weigeren naar meisje had de leraar, de school en de is a scandal', says plattelandsscholen te gaan, op een zwarte minister van Onderwijs aangeklaagd. lijst plaatsen. Onderwijs permanent De leraar werd gearresteerd, maar later Mbulakulima secretary Lilian Kapulu, deelde in juli weer op borgtocht vrijgelaten. Het Copperbelt minister Mwansa mee dat de regering spoedig posten voor meisje vertelde wel een soa te hebben Mbulakulima bracht, na een tip, een 5000 leraren zou adverteren, waaronder opgelopen, maar geen aids. Ook vertelde verrassingsbezoek aan de Alliance de 600 plattelandsposten die vorig jaar ze vaak te horen van meisjes die door University College in Ndola. niet waren opgenomen. Ze betreurde leraren misbruikt worden. Mbulakulima trof wat kapotte tafels in het, dat sommige leraren weigerden om (NB Met het woord ‘chalk-bonus’ ofwel ‘chalkbord-bonus’ een geïmproviseerd kamertje, dat als wordt aangeduid dat meisjes hogere cijfers krijgen in ruil voor lesruimte diende. Ook sliepen jongens deze posten te aanvaarden, juist nu het seks, red) (http://www.irinnews.org, 23/7/08) ministerie meer dan 12.000 leraren nodig en meisjes in dezelfde ruimte, waarin heeft. Ze wilde weigerachtige leraren provisorisch een afscheiding was nog eenmaal een kans bieden, maar gemaakt. Hij noemde het bestaan van daarna zal de regering hen niet opnieuw de universiteit een schande en riep de benaderen. Volgens regeringsbeleid directeur op het matje.(P 8/6/08) moeten nieuwe leraren verplicht twee jaar op het platteland werken, alvorens UNZA lecturers overgeplaatst te worden. De regering down tools heeft wel de ongemak- en woningtoeslag Bij de Universiteit van Zambia voor plattelandsleraren verhoogd. Leraar in de klas (UNZA) wordt weer eens gestaakt voor (TZ 8/7/08) salarisverhoging. Op 6 juli begonnen Salarissen van de docenten met het boycotten van klassen. Begin augustus ging de leraren en politici universiteit op reces en inmiddels is Verontwaardiging alom die periode verlengd tot 21 vanwege de salarisverhoging september. Bij de jaarlijkse die de politieke elite diploma-uitreiking wees zichzelf toebedacht tijdens rector magnificus, professor de ziekte en afwezigheid Simukanga op de noodzaak van Plattelandsklas in Southern Province van President Mwanawasa. een geleidelijke verhoging van Tien civil society organi- de collegegelden. Studenten Hiv/aids en lerarentekort saties bestempelden deze betalen nu slechts een derde daad als “greedy and irre- van de economische kosten. (P Een Post-commentator vraagt zich af wat sponsible”. Ook woorden 2, 6, 11/7/08; 1, 24/8/08) de grootste oorzaak van het lerarentekort als verraad en corruptie is. Tijdens de viering van Voluntary werden gehoord. In een Post CBU head bemoans Counceling and Testing VCT dag op commentaar van 12 augustus UNZA studenten drug abuse 30 juni toonden de statistieken in ieder worden ter vergelijking de geval aan, dat veel leraren overlijden aan lerarensalarissen genoemd. De laagst among students aids gerelateerde ziektes. betaalde leraar nam in juni circa € Rector magnificus van de Copperbelt De commentator roept leraren en andere 170 (K841,000) mee naar huis en University (CBU), professor Mutale landgenoten op tot gedragsverandering. de hoogst betaalde circa € 300 (K1, Musonda merkte op dat drugsverslaving Het hebben van meerdere sekspartners is 485,000). Ter vergelijking, ministers en een ernstig probleem is onder studenten onverantwoord en gevaarlijk, maar ook oppositieleiders verdienen grofweg € in onderwijsinstellingen wereldwijd duur voor de regering, die steeds opnieuw 4500 per maand en de vice-president en speciaal in Zambia. Zijn uitspraak overleden leraren moet vervangen. € 6000. Onderministers verdienen werd gedaan bij de lancering van de (SP 6/7/08) niet veel minder. Aan het eind van hun Copperbelt University Students initiative carriere kunnen ministers ook nog op een Against Drug Abuse (SADA). Onderzoek Onderwijs veilig voor flinke gratuity rekenen. Overigens was heeft uitgewezen dat industrialisatie, meisjes? de Basic Needs Basket (BNB), dus de urbanisatie and toenemende blootstelling basisbehoefte van een familie van zes, in aan een Westerse levensstijl, heeft De taak om leerlingen te wijzen op het Lusaka in juni ongeveer € 390 (K1, 941 bijgedragen aan het toenemende gevaar van hiv-besmetting is sommige 350). (P 12/8/08) drugsgebruik. (P 29/6/08, 13/7/08) leraren niet toevertrouwd. Zij zijn

ZNB 123 -21/ sept2008 Gezondheidszorg Anneke Veen

Hiv/aidsbestrijding, de stand van zaken Overheid verfijnt behandelingsprogramma De Zambiaanse overheid is begonnen met het vervroegen van de behandeling voor hiv/aids-patiënten. Hiermee hoopt zij het aantal doden en medische complicaties te verminderen. Waar mensen volgens de oude richtlijnen voor antiretrovirale (ARV) behandeling een CD4-count (een gehalte om de sterkte van het immuunsysteem te meten) moesten hebben van 200 om voor behandeling in aanmerking te komen, is dit nu bijgesteld naar 350. Dr. Albert Mwango, de nationale ARV behandelingscoördinator, stelde dat besloten is tot bijstelling, omdat mensen die met een lage immuniteit met de behandeling begonnen, slechter herstelden. Mensen, die vroeger beginnen, reageren beter op de medicijnen en hebben een lagere kans om hiv/aids gerelateerde ziektes te ontwikkelen. Dit heeft al in meerdere landen, waaronder de Verenigde Staten en Engeland, geleid tot een verandering in de behandelingsrichtlijnen. WHO richtlijnen Tekort aan Om vast te stellen of een patiënt moet gezondheidswerkers beginnen met de ARV behandeling wordt Verder wijst Mwanza nog eens op er meestal gekeken naar een combinatie het tekort aan gezondheidswerkers. van CD4 cell count en de hiv/aids Terwijl de hiv/aids programma’s progressie, die de Wereld Gezondheid gezondheidsmedewerkers nodig hebben, Organisatie (WHO) heeft gedefinieerd in zijn er door het Internationale Monetaire vier klinische fasen. Fonds (IMF) nieuwe condities voor De WHO heeft haar richtlijnen al in 2003 leningen doorgevoerd, waardoor de veranderd en adviseert dat mensen die Zambiaanse regering geen nieuw in de derde klinische fase zitten en een gezondheidspersoneel mag aannemen. CD4 count hebben onder de 350 onder Dit heeft flink bijgedragen aan het behandeling gesteld moeten worden. tekort. Mwanza zei ook dat de overheid Deze verandering is een van de laatst TALC publiceerde in 2007 al een boekje ‘’My mum has HIV’ veelal afhankelijk blijft van donoren en geïntroduceerde maatregelen in de zelf weinig doet aan capaciteitsopbouw herziene behandelingsrichtlijnen. De rapport van de Treatment Advocacy van lokaal gezondheids- en nieuwe richtlijnen worden nu geleidelijk and Literacy Campaign (TALC) in management personeel. Het tekort aan aan geïmplementeerd. samenwerking met de International gezondheidswerkers en medicijnen maakt (Irin Plus News 08/07/08) Treatment Preparedness Coalition dat patiënten vaker naar traditionele (ITPC). Uit het onderzoek blijkt verder helers gaan of rechtstreeks medicijnen Aanbod van aids- dat hiv/aidspatienten, door de introductie kopen in de apotheken. remmers begint van ART, minder antibiotica en andere De onderzoekers adviseren de overheid medicijnen gebruiken voor aids om samen met de directe partners vruchten af te werpen gerelateerde opportunistische infecties. een gezamenlijk strategisch plan te Het aanbod van antiretrovirale Dit leidt tot kostenvermindering en ontwikkelen voor gezondheidspersoneel. behandelingen (ART) heeft tot een grotere beschikbaarheid van medicijnen Daarnaast moet de overheid meer vermindering van hiv/aids gerelateerde voor andere patiënten. geld gaan investeren in de gehele ziekenhuisopnames geleid en ook Felix Mwanza, de programmamanager van gezondheidszorgsector. (TZ 30/07/08) tot vermindering van stress bij TALC, zegt dat het gehele gezondheids- gezondheidsmedewerkers. zorgsysteem heeft geprofiteerd. Verder Deze uitkomsten zijn afkomstig uit een heeft de grotere aandacht voor preventie van moeder-naar-kind transmissie geleid tot een toename van voorlichting en hiv tests bij vrouwen. Hij zei echter ook dat bepaalde basisgezondheidsdiensten nog niet altijd aanwezig zijn in het publieke systeem, met het gevolg dat patiënten deze (op eigen kosten) gaan zoeken bij privé klinieken.

HIV-test Kliniek in Maheba

ZNB 123 -22/sept 2008 Anneke Veen Gezondheidszorg

Wanted: meer mensen medewerkers van een VCT centrum in De Nederlandse steun heeft geleid tot het Lusaka, blijven veel mensen nog weg ontstaan van het Health Workers Retention voor HIV tests door de mythes die rond hiv/aids bestaan. Scheme, de regeling om personeel voor Medicatie om met hiv/aids te kunnen Dit leidt vaak tot discriminatie, vooral op de Zambiaanse gezondheidszorg te leven en kennis over preventie is het platteland. behouden. aanwezig, echter veel te weinig mensen Terwijl er hard wordt gewerkt om mensen Chituwo sprak er zijn vertrouwen over in Zambia komen naar voren om zich te te overtuigen zich te laten testen, blijven uit, dat met de voortdurende vorderingen laten testen. veel mensen hiv/aids zien als een ziekte die gemaakt worden, Zambia conform de “Ik ga liever dood dan dat ik voor VCT die niet behandeld kan worden. Volgens overheidsvisie, in 2030 een gezonde en (Vrijwillige Begeleiding en Testen) ga”, Mulenga ondermijnt deze misvatting hun welvarende natie zal zijn. vertelt Joseph Mwewa. Hij is zeker niet harde werk. de enige die deze mening is toegedaan. De Zambiaanse overheid schat dat bijna Slechte bereikbaarheid 2 miljoen van de 11,7 miljoen inwoners en armoede een aids-test hebben laten doen, terwijl Prof. Nkandu Luo, hiv/aids consulent en het land een prevalentie heeft van 16% voormalig minister van Gezondheid, denkt (1). Zambia’s minister van Gezondheid, dat VCT faciliteiten voor veel mensen Dr. Brian Chituwo, zou hier dan ook moeilijk bereikbaar zijn. “VCT heeft graag verandering in zien. Hij vindt onvoldoende mensen getrokken, omdat het lage gebruik van VCT in Zambia we niet kijken naar de bereikbaarheid onacceptabel. Ambassadeur Middeldorp van de faciliteiten... mensen moeten Verplicht testen? reizen vanuit de sloppenwijken... naar Onderhoud van Dagblad The Post publiceerde al de stad om getest eerder (1 juli 2008) een artikel over dit medische apparatuur te worden, dat kost onderwerp. Hierin wordt gekeken naar Ambassadeur Middeldorp, onderstreepte geld”. Daarnaast als de mogelijkheid van verplicht testen als het belang van onderhoud van medische men moet kiezen alternatief voor de nu bestaande VCT. apparatuur, iets dat in Zambia niet tussen het zoeken van Volgens The Post is het onvermijdelijk altijd wordt opgenomen in de plannen. voedsel of voor VCT dat VCT zal worden vervangen door Middeldorp zei dat investeringen teniet gaan zal men voor het onvrijwillige testen als ernst moet gedaan kunnen worden als deze niet eerste kiezen. worden gemaakt met de beëindiging van goed worden onderhouden. Zo zei hij Een andere reden die Luo gaf voor de de aidspandemie. Zwangere vrouwen dat investering in de installatie van lage opkomst was, dat er lange tijd ondergaan nu al onvrijwillige testen moderne medische en tandheelkundige eigenlijk weinig in zat voor mensen om met het oog op de gezondheid van het apparatuur in 71 ziekenhuizen weinig voor VCT te gaan. Ondanks dat er nu een ongeboren kind. Daarnaast worden rendement zal opleveren, als de bredere bereikbaarheid van ARV is en ouders opgeroepen hun kinderen langs te gebouwen en de apparatuur niet goed mensen het bestaan hiervan ook kennen brengen voor VCT. worden onderhouden. Middeldorp heeft speelt voedselgebrek een negatieve er bij het ministerie van Gezondheid op rol. “Het programma had uitgebreider Wel goede faciliteiten, aangedrongen om te kijken of er met moeten zijn; er moeten medicijnen zijn, behulp van het ministerie van Financiën maar teveel mythes er moet voedsel zijn, en er moeten overal een onderhoudscontract getekend kan faciliteiten zijn.” en stigma worden.. (P 19/06,08) (P 01/07/08, Irin Plus News 09/07/08) Het ministerie van gezondheid schat dat ongeveer 170. 000 mensen nu Chituwo commends (Noot: (1) Volgens de World Health Organisation (WHO) is gebruik maken van anti-retrovirale het HIV/AIDS percentage voor het eerst afgenomen van 17% naar 16% in 2007.) (ARV) medicijnen verstrekt door de Netherlands for overheidsziekenhuizen en klinieken. Er wordt echter geschat dat het aantal hiv health support positieve mensen die de medicatie nodig Tijdens de offi ciële overdracht van hebben rond de 300.000 ligt. medische en chirurgische apparatuur Dr. Chituwo zei dat er nu in alle aan het Algemeen Ziekenhuis in Kabwe, 73 districten in Zambia uitgebreide in aanwezigheid van de Nederlandse antiretrovirale behandelingsfaciliteiten ambassadeur, Eddy Middeldorp, sprak de aanwezig zijn. Dit terwijl er vijf jaar minister van Gezondheid, Brian Chituwo, geleden nog maar twee van zulke plekken lovende woorden over de voortdurende in Zambia waren. en toegewijde Nederlandse steun voor de Zambiaanse gezondheidszorg. Volgens Frederick Mulenga, één van de

ZNB 123 -23/ sept2008 Religie en Cultuur Jelske van der Wal

Kerk in discussie bijeen om zich gedurende negen dagen te buigen over belangrijke zaken. De top Cultuur Vice-president Sam Phiri, van de Zambia vijf onderwerpen zijn: het celibaat, het Congress of Trade Unions (ZCTU) toenemende aantal kerkgemeenschappen, verweet de kerken dat zij niet in staat Corrupte cultuur het tekort aan priesters en geld, en het zijn om de moraal van de mensen te In een kritisch artikel in dagblad The hiv/aids probleem. Afrikaanse kerken verbeteren. Phiri noemde met name het Post beschrijft Elvis Zuma Zambia als blijken steeds minder geld uit Amerika toenemende aantal priesters, dominees een cultureel aftakelende natie. Hij te krijgen, doordat veel Amerikanen zijn en bisschoppen, die volgens hem alleen constateert een vrije val op vrijwel elk afgehaakt na de seksuele schandalen in maar uit zijn op geld om hun gezin te front, waardoor de unieke culturele de katholieke kerk. (P3,8 en 22/6/08) voeden. De immoraliteit is nu veel hoger identiteit in groot gevaar is. De corruptie dan vroeger toen er nog minder kerken Lumpa kerk toch is doorgedrongen tot in alle sectoren. waren. Bisschop Joshua Banda van de Het Zambiaanse politiecorps kun je Northmead Assembly of God Church voortgezet beter het corruptiecorps noemen, in de vond Phiri’s opmerkingen misplaatst. De Lumpakerk werd in de zestiger gezondheidzorg worden gedoneerde “De kerk kan alleen maar de goede jaren na een strijd met UNIP rond de medicijnen onderhands verkocht voordat ze de patiënten bereiken en ambtenaren boodschap brengen, maar de mensen onafhankelijkheid verboden. In de laten dure huizen bouwen met geld moeten zelf kiezen voor de christelijke strijd kwamen zo’n 700 volgelingen levensstijl van vrede en gerechtigheid”, uit onbekende bron. Onze leiders zijn om en veel aanhangers vluchtten uit aldus Phiri. Bisschop Njase van de verblind door hun eigen hebzucht en United Church of Zambia Copperbelt gaf angst voor verdere vervolging naar strijd om op het pluche te blijven, geen toe dat er ook binnen de kerk misstanden Mokamba in de provincie Katanga, wonder dat de gewone man dit gedrag bestaan. (P 6/5/08) Congo. De sekteleider Alice Lenshina overneemt. Corruptie groeit als een werd gevangen gezet. Een deel van kankergezwel en is tussen 2001 en 2007 Milingo terug in Zambia de volgelingen keerde in 1994 terug slechts met 13% afgenomen. Het ergste Zoals aangekondigd kwam Emmanuel naar Zambia. is dat mensen hun corrupte gedrag wijten Milingo met zijn Zuid-Koreaanse vrouw Lutanda Ng’andu, één van de twee aan hun lage salaris. Kortom: corruptie is Maria Sung naar Zambia en hield in overgebleven kinderen van Alice aan de orde van de dag en is een manier Lusaka’s Masiye Drive Inn gebedsgenezin Lenshina, is nu hoofd van de New van leven geworden: cultuur dus. gbijeenkomsten. Bisschop George Lungu, Jerusalem Church in Katuba, een dorpje (P23/5/08) voorzitter van de Zambia Epsicopal 20 km ten noorden van Lusaka. Met Conference (ZEC), en Lusaka’s katholieke een aantal dorpelingen is Lutanda in Regering koopt kunst op aartsbisschop Telesphore Mpundu lieten 1994 uit Congo teruggekeerd en na Wesley Kaonga is de gelukkige directeur luid en duidelijk weten dat Milingo enige omzwervingen in Katuba met van de afdeling culturele zaken op het na zijn excommunicatie geen enkele 53 families een splintergroep van de ministerie van Community Development religieuze functie meer kan uitoefenen en verbannen Lumpakerk begonnen. en Social Services. Hij mag voor zijn ‘diensten’ geen onderdeel meer zijn Lutanda , die ook dorpshoofd is, lijkt het eerst in vijftien jaar hedendaagse van de katholieke kerk. Milingo opende sprekend op haar moeder en wordt door kunst opkopen om de kantoren van het de aanval op de kerkleiders en verweet de Tumbuka en Bemba volgelingen minsterie aan te kleden. Hij hoopt dat hen seksueel misbruik te maken van de Ba Lenshina genoemd. Lutanda heeft andere ministeries dit voorbeeld zullen zwakkeren in de kerk. Hij waarschuwde alle oorspronkelijke praktijken van de volgen, zodat kunstenaars aangemoedigd voor het machtsmisbruik van kerkelijke Lumpakerk in ere hersteld en heeft allen worden hun talenten te ontwikkelen. en politieke leiders en veroordeelde die er de hand in hebben gehad haar (P30/5/08) het politieke geweld op het Afrikaanse moeder’s naam te bezoedelen, boete laten continent. Veel “lamme en blinde” doen. Toch voelt de gemeenschap zich in Een onverwacht succes Zambianen woonden de diensten bij en eigen land niet welkom, terwijl ze in de De Zambiaanse film “De advocaat” blijkt hoopten in de hete, volgepakte zaal op Congo als gerespecteerde burgers werd onverwachts een groot succes: de film is al snelle genezing. Ze moesten eerst geduldig behandeld. Lutanda’s zuster Mubile dagenlang uitverkocht en zal binnenkort de donderpreken van Milingo aanhoren. Ng’andu leidt een andere splinter…groep ook in Zuid-Afrika te zien zijn. De film Uiteindelijk bleek de wonderbaarlijke g e n a a m d was een ZK 3 mln kostend pilotproject geneeskracht van Milingo niet te werken Jerusalem, van Angel Phiri bij MUVI TV, gebaseerd en moesten de mensen genoegen nemen die tussen op een script van Chris Mukuli. De film met een spirituele oppepper. L u s a k a gaat over een succesvolle vrouwelijke Als het stof van Milingo’s bezoek nog en Ndola advocaat die in conflict komt met haar maar nauwelijks is neergedaald komen opereert. man, die ook haar collega is. op 28 juni tweehonderd katholieke (P6/7/08) (P6/06/08) bisschoppen voor de Association of Lutanga Ng’andu in Katuba, dochter Member Epsicopal Conference of Alice Lenshina, voormalig sekteleider Eastern Africa (AMECEA) in Lusaka Lumpakerk

ZNB 123 -24/sept 2008 Jelske van der Wal Cultuur en Boulevard

heeft echter ontdekt dat krokodillen een Boulevard sterk antibioticum in hun vet produceren, dat veel kwalen zou kunnen genezen. Tot Dancing and loving it nu toe gebruikt hij het vet alleen op kleine Harriet Makai uit Livingstone is met schaal, maar commercieel gebruik sluit haar 19 jaar waarschijnlijk de jongste hij niet uit. ambtenaar en het jongste lid van de (1/06/08) nationale dansgroep. Harriet werd zwanger in de tiende klas en zag haar Idols East and carrièrekansen in duigen vallen. Zij South Africa leerde van haar overleden moeder de Op zondag 22 juni werd in Nairobi de Nalukui Mufungulwa stars as Samantha Michelo in The Chiyanda, een Luvale dans en bleef die Lawyer Idols competitie met de laatste zeven oefenen op de culturele dansgroep van kandidaten gehouden, die allen een lied Muzikale evenementen de lagere school. Bij de audities voor de uit de jaren ’80 moesten zingen. Trinah nationale dansgroep werd ze onmiddellijk Op 7 juni gaf de Glorious Band een Chisanga, Zambia’s enige overgebleven uitgekozen, omdat ze de enige was die spetterend optreden in de Golden Gate kandidaat (zie ZNB 122-21), bracht de Chiyanda beheerste. Harriet is zeer Pub in Emmasdale, Lusaka. Met hun Whitney Houston’s “I wanna dance opgetogen en kan nu zowel haar school bruidsnummer Tata Mpeniko Amano with somebody” ten gehore en scoorde afmaken als haar danscarrière opbouwen. scoorden ze hoge ogen, maar het publiek daarmee hoog genoeg om naar de (P18/05/08) ging helemaal uit zijn dak bij het meest volgende ronde te gaan. Trinah werd op geliefde nummer Insambo Lyamfwa. Op 21 juli weggestemd en eindigde daarmee 20 juni werd in de Alliance Francaise I had a feeling the op de derde plaats. De eindstrijd werd het traditionele muziekfestival “Sing baby was alive op 27 juli gewonnen door Eric Moyo uit Our Own Song” gehouden. Het doel Een 19-maanden oude baby, die in een Zimbabwe. Hij won daarmee US$ 80.000 van het festival is om het gebruik van en een opnamecontract bij SONY/BMG. oorspronkelijke Zambiaanse instrumenten diepe smalle put was gevallen in Lusaka, (P27/06/06, allafrica.com 24 en 27/07/08) te bevorderen. Eén van de deelnemers, werd op miraculeuze wijze gered. De Mathew Tembo, bracht nummers uit brandweer vroeg om een klein-gebouwde zijn nieuwe album Anthem ten gehore. vrijwilliger om zich op de kop in het Ook de Mwale sisters, B-Sharp en Brian nauwe gat te laten zakken. Terwijl vele Chengala, bekend als Shakarongo, traden omstanders uit angst voor eigen leven op. (P13,20,27/06/08) weigerden bood de 12 jarige Axencia Mawele zich aan, omdat hij het gevoel had dat de baby nog leefde. In de put was het volkomen donker en het water en de kikkers waren angstaanjagend. “Ik dacht dat ik er nooit levend uit zou komen”, zei de held achteraf, maar “het was de wil van God om het kind te redden”. (P 18/05/08) Healing powers of croc fat Krokodillen zijn vaak verbonden met mythische verhalen. Een gevaarlijke krokodil die de dorpeling Mungui doodde in de Marambabeek bij Livingstone verblijft nu op de Gwembe Crocodile Farm en heeft de naam Mungui gekregen, zodat diens geest kan voortleven. Krokodillen worden vrijwel nooit gedood, vanwege traditionele geloofsopvattingen in vrijwel het hele land. Krokodillenhuid is nog steeds een gewild product. Ian Brooks van de Gwembe Crododile Farm Idols-Trinah Chisanga in Nairobi

ZNB 123 -25/ sept2008 Sport Ben Schulte

Voetbal Zambia wint de uitgestelde cruciale wedstrijd tegen Togo. De cruciale wedstrijd tegen Togo in de strijd voor kwalificatie voor het wereldkampioenschap in Zuid-Afrika is uitgesteld. Aangezien de geplande datum, 5 september, nog binnen de periode van nationale rouw viel heeft de FIFA toegestemd in verplaatsen naar woensdag 10 september. Dankzij een doelpunt van Felix Katongo in de 32e minuut pakte Zambia de winst. Daarmee is voor Togo de kans op kwalificatie verkeken en is Zambia vrijwel zeker van deelname aan de eindrondes van de Afrika Coach Hervé Renard kijkt bedenkelijk, maar kan uiteindelijk lachen Cup en de WK in Z-Afika in 2010. De uiteindelijke beslissing in de groep valt bij op 10 oktober in de laatste groepswedstrijd tussen Swaziland en Togo. Swaziland kan bij winst nog groepswinnaar worden; in dat geval moet Zambia zich plaatsen als een van de beste nummers twee. De kwart-finale tegen Zimbabwe (27 juli) Kwalificatiewedstrijden was niet overtuigend (0-0) maar Zambia Olympische Spelen AfricaCup en WK2010 kwam na strafschoppen (5-4) verder. De Datum Wedstrijd Uitslag halve finale tegen de grote rivaal Zuid- Slechts één 31 mei Togo - Zambia 1 - 0 Afrika op 30 juli werd met 1-0 verloren 15 juni Swaziland – Zambia 0 - 0 en in de troostfinale werd wel gewonnen Zambiaanse 20 juni Zambia – Swaziland 1 - 0 van Madagaskar (2-0), waardoor Zambia sporter komt 10 sept Zambia – Togo 1 - 0 de derde plaats bemachtigde. Zambia is vrijwel zeker gekwalificeerd en Ter verdere voorbereiding heeft verder dan staat met 7 punten aan de leiding in de het Zambiaanse team een 10-daags ronde 1 trainingskamp (15-24 augustus) in groep. Swaziland is 2e met 4 punten. Uiteindelijk deden er acht sporters (www.fifa.com zoekterm zambia) Duitsland gehad, aangeboden door de uit Zambia mee aan de Olympische Duitsers. Spelen. Zeven sporters kwamen niet De cruciale wedstrijd pakte voor Zambia Eind juni was in kwalificatiegroep 11 verder dan de eerste ronde. Het beste nog alles mogelijk. Alle drie de teams, goed uit en Felix Katongo besliste het duel als in de eerste helft. Togo was niet resultaat werd neergezet door de 400 Zambia, Togo en Swaziland, hadden meter loopster Rachael Nachula, die de evenveel verliespunten en de laatste op zijn best, want het miste een van de beste spelers. halve finale bereikte met een tijd van twee wedstrijden werden daarmee 51.62s. In die halve finale-race kwam cruciaal. Er staat heel wat op het spel, Voor de definitieve stand in de groep is ze niet verder met een teleurstellende want de winnaar van de groep verdient het wachten op de laatste wedstrijd tussen tijd van 52.67 s. daarmee zowel een plaats bij de Togo en Swaziland op 10 oktober. wereldkampioenschappen van 2010 in (P 27/7; 1,4/8/08; www.cafonline.com; www.fifa.com tot 6/9/08) Vlak voor het begin van de Spelen kwamen Zuid-Afrika als bij het eindtoernooi van er nog 2 sporters bij: badmintonner Eli de Africa-Cup in Angola. Koplopers in Mambwe en bokser Precious Makina. In de groep waren eind juli Swaziland en Jeugdige voetballers de delegatie waren er naast de sporters Zambia samen, met elk 4 punten uit drie Het jongeren-team tot 20 jaar (U-20) nog zes begeleiders (een arts, een wedstrijden. In de onderlinge wedstrijden is bezig met de voorrondes voor het fysiotherapeut, 2 trainers en 2 officials) hield Zambia het in Swaziland op een Afrikaans eindtoernooi in Rwanda in die daarmee toch in de minderheid waren gelijkspel (0-0) en een week later won 2009. Dankzij winst op Mauritius speelt (in tegenstelling tot het eerdere bericht in Zambia met 1-0 dankzij een strafschop dit team nu in de tweede ronde tegen znb 122-23) van Chris Katongo. Verrassend genoeg Egypte (in de weekends van 28 september Bij het hardlopen kon had Swaziland een week eerder van Togo en 13 oktober). Dat zal een hele uitdaging Tony Wamulwa medio gewonnen, waardoor er eind juni nog worden. Begin december speelt het team juni zijn wildcard niets beslist was. in Zuid-Afrika het Cosafa-toernooi, waarin het is ingedeeld in groep A met voor de 5000m nog Cosafa Seychellen, Zuid-Afrika en Lesotho. omzetten naar een echte kwalificatie door Een goede voorbereiding was het regionale Het jeugdteam tot 17 jaar (U-17) is bezig een beste seizoentijd Cosafa-toernooi (toernooi in Zuid-Afrika in de eerste voorronde en speelt tegen van 13.25.58 te lopen. tussen landen in zuidelijk Afrika) eind juli. Namibië. Rachel Nachula in actie

ZNB 123 -26/sept 2008 Nelke van der Lans Bezoek aan Zambia, Senenga

Bij de wereldkampioenschappen voor wel een aannemer die binnen het budget junioren in Polen werd hij vijfde op deze kan blijven. Voor dit stadion dringt Schaken afstand. de tijd want dit werk moet al voor de Wereldkampioenschappen voetbal van Boxer Bwalya 2010 in Zuid Afrika klaar zijn. promises gold (TZ 18,20,24/6/08) Van de boksers had Hastings Bwalya de beste medaillekansen. Hij had immers Auto-rally tijdens de All-Africa Games van 2007 goud behaald en tartte het lot door tevoren te beloven dat hij goud mee zou Amon Simutowe in Dieren in actie brengen voor Zambia. Bovendien maakte hij de voorbereiding moeilijk doordat hij Simutowe in Nederland half juli zijn paspoort was kwijtgeraakt Topschaker Amon Simutowe was deze en daardoor ook een nieuw visum moest zomer weer in Nederland, waar hij eerst aanvragen en zijn oefenperiode in Tunesië in Leiden speelde en daarna deelnam aan onderbroken werd. de open Nederlandse kampioenschappen Ook al was het totaalresultaat mager, de Muna in actie in Dieren. Sinds het behalen van zijn officials kijken vooruit naar de All-Africa laatste grootmeestersnorm in augustus Spelen in 2011 en zien daar wel kansen. Rally ace Muna 2007 in Arnhem is hij verwoed punten (TZ 18/6/08; P 25/8/08) aan het sprokkelen om zijn zogenaamde loses top slot ELO-rating naar 2500 te tillen en zo echt All-Africa Games 2011 In het Afrikaans rally-toernooi verspeelde de titel grootmeester te verkrijgen. Tot nu Op 31 maart 2011 moeten alle Muna Singh eind juni zijn eerste plaats toe verloopt dat nog niet zo voortvarend voorzieningen in Zambia klaar zijn voor doordat hij bij de strijd in Kenia uitviel als hij had gehoopt. Aan het begin van het de All-Africa Games in dat jaar. In totaal met een kapotte versnellingsbak. Na die toernooi in Dieren stond hij op 2459. Aan gaat het om $ 500 mln aan investeringen race stond Muna Singh met zijn bijrijder het eind had hij 6 punten uit 9 wedstrijden voor stadions en onderdak voor de David Sihoka op de derde positie met 7 gehaald maar dat leverde hem nauwelijks atleten. Oorspronkelijk was gedacht aan punten achterstand op de leider in het iets op voor zijn ELO-rating. een bedrag van $30 mln. klassement. “Sommige toernooien zijn erg lastig De studentenkamers van de UNZA De race in Zimbabwe, met een gewone en leveren niet eens voldoende punten moeten als onderkomen voor de versnellingsbak, leverde hem een op, zeker als er veel laag-geklasseerde deelnemers dienen. Een stevige muur om vierde plaats op; hij staat daarmee nu spelers meedoen. Ik moet dus kritisch deze campus is inmiddels aanbesteed. gedeeld tweede met 23 punten, maar zijn op het spelen van toernooien, De plannen voor de verbouwing van nog steeds 7 punten achter op de leider nog afgezien van het feit of de reis- en het Independence stadion in Lusaka zijn in het klassement. Alles hangt nu af van verblijfskosten zijn gesponsord,” zegt aangepast nadat de offertes veel hoger de laatste race in Zambia, die voor 12 hij na een moeizaam gewonnen partij uitpakten dan de begroting. De aanpassing september gepland staat. in Dieren. “Ook de partij van vandaag zit vooral in een kleinere hoofdtribune en (http://www.africanrallychampionship.com/; P 25/08/08) is een voorbeeld: de jonge tegenstander hopelijk is er in een nieuwe aanbesteding heeft een ELO-rating van nog geen 2100; bij winst levert dat geen enkel punt op, Resultaten van het Zambiaans Atletiek: remise of verlies kost alleen maar punten. Olympisch team * 400m vrouwen: Halverwege de partij heb ik 20 minuten Badminton, heren enkel: Rachel Nachula: derde in heat 7 : 51,62 s zitten nadenken over een zet die hij zou Eli Mambwe verliest van Erwin Kehlhoffner (kwalificatie); vervolgens laatste (achtste) kunnen doen en waar hij kansen mee e (Frankrijk): 15-21; 17-21 in halve finale 2: 52.67s (de 22 tijd van gehad zou hebben. In de analyse achteraf Boksen: de 24) bleek dat hij deze zet helemaal niet had * Vedergewicht (<51 kg) * 5000m mannen: gezien, dus heb ik eigenlijk voor niks zo e Cassius Chiyanika verliest op punten van Tony Wamulwa: 10 in serie 2 in tijd van lang zitten denken.” Vincenzo Picardi (Italie): 3-10 14:06,96. Indien hij sponsors kan vinden gaat hij nog * Licht-weltergewicht (<64 kg) Zwemmen andere toernooien af, waaronder mogelijk Hasting Bwalya verliest op punten van * 50m vrije slag vrouwen: het Essent toernooi in Hoogeveen. Verder e Munkh-Erdene Uranchimeg (Mongolie): Ellen Hight: 7 in heat 6 in tijd van 27.42s is hij geselecteerd voor het Zambiaanse 8-12 * 50m vrije slag mannen: team dat in november naar Dresden e * Weltergewicht(<69 kg) Zane Jordan: 3 in heat 5 in een tijd van (Duitsland) komt voor de Wereld Precious Makina verliest op punten van 24.82s (persoonlijk record) Olympiade. Silamu Hanati (China): 4-21 (http://results.beijing2008.cn; geraadpleegd op (28 juli persoonlijk gesprek en mailcontact; www.schaakbond. 24/8/08) nl; www.fide.com )

ZNB 123 -27/ sept2008 Kinderen Marleen Kramer

De regering gaat het straatkinderenprogramma evalueren. Een groot aantal kinderen maakt de training niet af. “Starterkits”, die kinderen meekrijgen na de training, worden door sommigen doorverkocht, waarna deze kinderen de straat weer opgaan. Niet alleen straatkinderen proberen de eindjes aan elkaar te knopen, ook kinderen die bij volwassenen wonen, moeten vaak werk doen dat schadelijk is voor hun gezondheid of ontwikkeling.

Evaluatie van Situatie kinderarbeid ‘extremely straatkinderenprogramma serious’, aldus ILO De regering gaat het straatkinderenprogramma evalueren. De Internationale Arbeidsorganisatie (ILO) zegt dat de situatie In drie, voorheen militaire kampen worden sinds 2005 wat betreft kinderarbeid in Zambia ‘extremely serious’ is. In straatkinderen opgevangen. (zie ZNB 120-20) Hier wordt 2005 deden 895,000 kinderen in Zambia tussen de 5-17 jaar werk geprobeerd de kinderen aan een dagritme te laten wennen en dat schadelijk is voor hun geestelijke of fysieke gezondheid. krijgen ze training in bijvoorbeeld landbouw of timmeren. De Kinderarbeid neemt toe door armoede en hiv/aids. Kinderen bedoeling is dat ze na deze tweejarige scholing klaar zijn om laten helpen in het huishouden en met kleine karweitjes om ze zich zelfstandig in de maatschappij staande te houden. Van de verantwoordelijkheid te leren, is geen kinderarbeid. Dat is het lichting 2005-2006 hebben 204 kinderen de scholing tot het alleen als het schadelijk is voor het kind of de ontwikkeling einde afgemaakt. belemmert, bijvoorbeeld doordat het kind niet naar school Volgens de jongeren had kan. Werk dat kinderen in Zambia doen is vaak straatverkoop, de regering beloofd dat werken in huis of op het land of het klein hakken van stenen. de kinderen na de training Straatkinderen, vooral meisjes, komen vaak in de prostitutie werk zouden krijgen. In terecht. De regering gaat in samenwerking met het ministerie plaats daarvan zijn ze met van Onderwijs proberen de kinderen die kinderarbeid verrichten een ‘starterkit’ op straat terug in school te krijgen. gezet. Volgens de jongeren (P 23/4, 12/6/08; TZ 13/6, 3/7/08) heeft het geen zin te worden getraind, als er daarna geen Mwila Zulu, een 40-jarige moeder van werk voor ze is. Daarom drie kinderen werkt in de open steenmijn hebben ze hun ‘starterkit’ doorverkocht en zijn weer op straat. aan de buitenrand van Lusaka. Sinds de Minister van Sport, Jeugd & Kinderen, John Zulu, zegt dat andere politie in 2002 haar illegale groentekraam jongeren met dezelfde training wel succesvol zijn. Hij zegt van in het centrum van Lusaka sloot, hakt ze de jongeren meer eigen initiatief na afloop van de training te hier stenen tot grint. Ze zegt geen andere verwachten en meer waardering voor de inspanningen van de keuze te hebben. Haar man stierf vorig regering die ZK 2,4 bln heeft uitgegeven aan de ‘starterkits’. jaar aan aids. Haar dochters werken Momenteel wordt de tweede intake getraind. Van de 434 sindsdien na school met haar mee om het kinderen die in maart 2007 begonnen, zijn er nog 388 kinderen inkomen aan te vullen. De twee jongsten, in de kampen. De rest is weggelopen. Kunda en Mercy, breken stenen met De redactie van de Post neemt het voor de kinderen op. Als er een kleine hamer waarvan het handvat niet voor banen wordt gezorgd heeft het programma weinig zin. afgesneden is, zodat hij in hun kleine Het grote aantal straatkinderen komt volgens de redacteur door handen past. Aan het einde van de dag de grote werkeloosheid en zijn hun bruine armen en gezicht bedekt armoede. Ook is het trainen met een laagje wit zand. Ze zijn 7 en 8 jaar van 600 kinderen in vier jaar oud. Voor ZK 50.000 of US$15, kan een een druppel op de gloeiende passerende bouwvakker een borsthoge plaat. De werkeloosheid moet stapel gravel kopen; het werk van drie structureel opgelost worden. weken. Mwila betaalt US$ 11 per maand (P 3, 23, 28/5/08; TZ 2, 11/6/08) aan huur voor haar kleine woning en het gebruik van de gemeenschappelijke kraan. Er blijft nauwelijks geld over voor eten. Mwila zegt dat ze geen tijd verloren kan laten gaan door aan de toekomst van haar dochters te denken. “If I feel pity for them,” she said, “what are they going to eat?”

ZNB 123 -28/sept 2008 Marleen Kramer Vrouwen

Geweld tegen vrouwen Geweld tegen vrouwen blijft een issue in de kranten. In de vorige ZNB moest ik schrijven dat geweld tegen vrouwen niet was afgenomen. In de kranten van de laatste maanden staan wel een aantal artikelen over goede initiatieven, ook vanuit mannelijke hoek, zoals het mannennetwerk van de nationale vrouwenlobby (ZNWL) en van senior chief Mwamba.

Het mannennetwerk van de ZNWL hebben om zich uit te spreken tegen om aan eten voor zichzelf en soms ook heeft in juni een petitie opgesteld om tradities die ingaan tegen de rechten van hun kinderen te komen. geweld tegen vrouwen te bestrijden. vrouwen. Er is een duidelijk verband tussen Binnen een maand willen de mannen mensenhandel, seksuele uitbuiting, 5000 handtekeningen ophalen om aan Nieuwe besmettingen prostitutie en de verspreiding van hiv/aids. te bieden aan de minister van Justitie hiv vooral binnen Volgens Elisabeth Mataka de speciale en de parlementaire commissie voor afgevaardigde van de Verenigde Naties Bestuur en Gender. Onder geweld tegen het huwelijk? voor hiv/aids in Afrika wordt dit in het vrouwen vallen onder meer: defilement, De Zambiaanse arts dr. Mannaseh Phiri nationale aidsbeleid niet meegenomen. verkrachting, slaan, het traditionele was op een bijeenkomst over hiv/aids in (P 22, 29/6, 17/7/08; TZ 27/6/08) ‘sexual cleansing’ waarbij de weduwe Oeganda. Hier vertelde de vrouw van de met de broer van haar overleden man Oegandese president, Janet Museveni, moet slapen om ‘gereinigd’ te worden na over onderzoek verricht in Oeganda. de dood van haar man, en uithuwelijken Hieruit blijkt dat nieuwe hiv-infecties op jonge leeftijd. Vrouwen kunnen zich vooral binnen het huwelijk plaatsvinden. door dit geweld niet vrij ontwikkelen en De Zambiaanse arts vraagt zich in zijn bovendien wordt hiv/aids hierdoor verder wekelijks column in de Post af of dat verspreid. ook voor Zambia geldt. Volgens hem is de campagne voor Voluntary Counceling and Testing (VCT) in Zambia mislukt. Slechts 15% van de bevolking is komen opdagen. Daar moet verandering in komen, omdat door VCT bekend kan Rapport vrouwen en Aids worden waar besmettingen vooral Vrouwen in Afrika en Azië lopen plaatsvinden, zodat het beleid daarop kan extra risico om hiv en aids te worden afgestemd. krijgen door ongelijkheid tussen mannen en vrouwen en door Chief urges SADC De minister van Lokaal Bestuur en aanhoudende en Huisvesting, Sylvia Masebo, zegt dat s y s t e m a t i s c h e to discuss women’s er snel iets gedaan moet worden aan schending van mensenhandel, seksuele uitbuiting en hun rechten. Dat reproductive rights prostitutie om hiv/aids in te dammen. concluderen VSO Op een bijeenkomst van traditionele Volgens Masebo is mensenhandel soms en ActionAID op leiders van de Zuidelijk Afrikaanse dichter bij dan mensen denken. “Je kunt basis van onderzoek landen sprak senior chief Mwamba er bij betrokken zijn, zonder het zelf te in 13 landen. Het ferme taal. Volgens de chief moeten weten. Sommige van ons nemen een jong (Engelstalige) rapport ‘Walking tradities opnieuw bekeken worden in het meisje van het platteland in huis met de the Talk: Putting women’s rights licht van de rechten van de vrouw en in bedoeling om haar te helpen. Het meisje at the heart of the hiv & aids het bijzonder het recht om over het eigen helpt wat in het huis, maar na een tijdje response’ beschrijft de problemen lichaam te beschikken. Vrouwen moeten is ze zwanger. Als je vraagt wie dat die vrouwen tegenkomen bij kunnen zeggen wanneer ze seks willen gedaan heeft, houdt ze haar mond. Zelfs preventie, behandeling, zorg en en wanneer niet, en hoeveel kinderen ze als je haar slaat blijft ze zwijgen. Helaas ondersteuning. Ook geeft het willen hebben. Ook moeten ze met hun blijven de mannen in het huis buiten rapport concrete aanbevelingen partner kunnen praten over het gebruik schot en worden niet ondervraagd. Het aan donoren, overheden en het van condooms. In de culturele tradities meisje wordt het huis uitgezet. Als er dan maatschappelijk middenveld van Zambia moeten vrouwen onderdanig een nieuw meisje komt, gebeurt er na een over manieren om veranderingen zijn aan de man, maar dit is in strijd tijdje hetzelfde en is ook zij zwanger.” tot stand te brengen. met het recht van de vrouw om over (vertaling citaat red) Andere vrouwen Het rapport is gratis te downloaden het eigen lichaam te beschikken. Goede werken in de prostitutie uit wanhoop en via tradities moeten behouden blijven, maar armoede. Ze zien geen andere oplossing www.vso.nl/over/publicaties.asp traditionele leiders moeten ook de moed

ZNB 123 -29/ sept2008 Nederlandse Initiatieven Ineke ten Cate

Stichting Muli Shani Een oude droom Als kind droomde ik ervan missiezuster te worden in Afrika. Ik werd geen verpleegkundige, maar ging wel werken in een ziekenhuis. Daar leerde ik Pauline Borsboom kennen, die de opleiding tropenarts volgde en daarna naar Zambia vertrok. Samen met een collega heb ik haar in 1999 bezocht in het Our Lady’s Hospital te Chilonga. Een stukje oude droom ging in vervulling. Ineke ten Cate, Daar doen we het voor! Zambia Stichting Muli Shani Zambia Ik had op vakanties al mijn hart in Afrika verloren, maar nu In 2007 leerden Carla en ik Brit Vos kennen en we besloten een verloor ik het nogmaals in Zambia. Prachtig land, schitterende stichting te vormen; we wilden meer doen en meer geldbronnen natuur en vriendelijke mensen, maar ook veel pijn, verdriet aanboren. Sinds 7 november 2007 is de stichting een feit, mèt en armoede. Samen met dochter Carla bezocht ik in 2002 ANBI-erkenning. Pauline wederom. Oude en afgeschreven ziekenhuismaterialen mee, als ook een FC-Twente-tenue inclusief ballen en Successen en scheidsrechtersoutfit. Daarnaast natuurlijk pennen, ballonnen, moeilijkheden etc. voor de kinderen en donaties voor het ziekenhuis. De samenwerking was een feit. Door het enthousiasme van de bestuursleden wordt in eigen kring veel geld ingezameld. Het weeshuis is Bij het bezoek van bestuurslid Brit in 2007 klaar, maar kan nog groeien. Om zelfvoorzienend te worden is een kippenfarm gebouwd, zie www.koopeenkip.nl en in dat kader wordt is ook aan de bouw van een guesthouse begonnen. Verder leren we met vallen en opstaan. Door de stichtingsvorm moet e.e.a. veel professioneler worden aangepakt; Er kan (nog) beter worden Het weeshuis staat er. gewerkt aan goede projectplannen, financiële verantwoording en dergelijke. Inmiddels kunnen we al veel beter de weg vinden Aids-wezen in “subsidieland”. Op 1 oktober 2004 ging ik met pensioen en kreeg € 1500,- om AIDS-wezen te helpen. Pauline bracht mij in contact met Martha Magawa, accountant bij het bisdom. Een energieke vrouw, die al was begonnen met de bouw van een weeshuis in Mpika, omdat ze het leed van zoveel weeskinderen niet kon aanzien. Juist het feit dat ze niet had gewacht op steun van elders sprak me aan. Zij kreeg de € 1500,- en ik besloot verder geld bij elkaar te sprokkelen ter financiële ondersteuning van de bouw. Via bijdragen van familie en vrienden, rommelmarkten, bingo’s met Zambiaanse prijzen, acties op scholen, etc. werden verrassend grote bedragen bijeengebracht. Het weeshuis staat er.

Ineke kan in oktober 2007 alweer een cheque overhandigen.

Toekomst We gaan door met projecten in Chilonga en Mpika, maar ook elders in Zambia. We hebben nog geweldig veel goede ideeën! Voor meer info zie www.magawa.com of www.mulishani.nl

Martha Magawa en haar echtgenoot verwelkomen de eerste weesjes in 2006

ZNB 123 -30/sept 2008 Martin van Vliet Laatste Nieuws Politiek

van de rechtstaat en de anticorruptie programma’s (die door een Zambia neemt afscheid van taxi chauffeur worden samengevat als ‘hij hielp onze boeren en President Mwanawasa probeerde tenminste iets aan corruptie te doen’), vertrekt het lichaam naar Embassy Park dat het kabinet als begraafplaats Terwijl vliegtuigen van de Zambia Air Force overvliegen heeft aangewezen. en 21 oorverdovende saluutschoten worden afgevuurd, speelt een militair orkest het Zambiaanse volkslied. Langzaam zakt de met koper beslagen kist van His Excellency Dr. Levy Patrick Mwanawasa S.C. de grond in voor de ogen van familie, vrienden, buitenlandse hoogwaardigheidsbekleders - waaronder 12 Afrikaanse staatshoofden -, diplomaten en honderden Zambiaanse genodigden. Op 3 september neemt de Zambiaanse bevolking definitief afscheid van een president die het in 2006 nog het vertrouwen voor een tweede ambtstermijn van vijf jaar had gegeven. Op de dag dat men zijn zestigste verjaardag had hopen te vieren, ligt het openbare leven stil en volgt men de staatsbegrafenis via radio of televisie.

Minister Patricia Mulasikwanda troost Maureen Mwanawasa.

Nadat het lichaam in een week tijd alle regionale hoofdsteden heeft aangedaan, is het aangekomen op de laatste rustplaats. Na een kort gebed scheren vliegtuigen van de Zambiaanse luchtmacht over de hoofden van de aanwezigen en klinken 21 saluutschoten. Het wordt die First lady allemaal teveel en ze verlaat voor het einde van de begrafenis de plechtigheid. Alle hoogwaardigheidsbekleders lopen één voor één langs het graf en plaatsen een krans. Het doet vreemd aan President Mugabe en voormalig President Chiluba bloemen te zien leggen. Het Vroeg in de ochtend komen genodigden bijeen in de tuin van het toont nog maar eens aan wat een impact politiek leiderschap parlement waar vier grote tenten zijn opgezet voor de afsluitende heeft op het broze democratiseringsproces in Afrika. Na een kerkdienst. Vertegenwoordigers van de belangrijkste religieuze lange dag komt de ceremonie ten einde. Zambia kan zich gaan koepelorganisaties spreken een gebed uit ter ondersteuning van opmaken voor de belangrijke keuze van een nieuwe president de eerste familie, de Zambiaanse bevolking en de politieke op 30 oktober waarvoor Michael Sata (PF) en Rupiah Banda leiders die de aankomende presidentsverkiezingen van 30 (MMD) de grootste kanshebbers zijn. oktober eerlijk en vreedzaam moeten laten verlopen. Voorzitter (11/09/2008 ooggetuigeverslag Martin van Vliet van de Afrikaanse Unie, Tanzaniaans President Kikwete, spreekt lovende woorden over zijn voormalig collega Mwanawasa en benadrukt diens rol bij het versterken van de rechtstaat en het democratiseringsproces in zijn land en de positieve invloed hiervan op het gehele Afrikaanse continent. Een politiek geladen speech van First Lady Maureen Mwanawasa, waarin zij aangeeft dat President Mwanawasa als een teleurgesteld man is gestorven omdat hij nooit de waardering heeft gekregen waar hij recht op had en dat diens vijanden nu haar vijanden zijn geworden, wordt met enige scepsis ontvangen. De presidentiële opvolgingskwestie, waar de First Lady achter de schermen nauw bij betrokken is, blijkt duidelijk aanwezig op de begrafenis. Nadat Vice- President Banda de belangrijkste resultaten van Mwanawasa’s presidentschap heeft opgenoemd ten aanzien van de verbeterde langere termijn planning van overheidsbeleid, het realiseren van de eisen voor grootschalige schuldenverlichting, de groei in de Chiluba, Mugabe en Mbeki tijdens de begrafenis landbouw sector, het verbeterde investeringsklimaat, versterken

ZNB 123 -31/ sept2008 Stichting Werkgroep Zambia Lottie van Zwol

Mededelingen en Agenda Colofon

Vanaf September: Zambiaanse dominee in Nederland Aan dit nummer werkten mee Vanaf September is dominee Edward Chirwa Lusaka van het Justo Mwale Theological Dietje van Andel (Wageningen) College voor een jaar studie bij de Protestantse Theologische Universiteit in Kampen. Ineke ten Cate Gemeenten die hem willen uitnodigen om iets over het kerkelijke leven in Zambia te Chris Cornelisse (Enschede) komen vertellen kunnen zich aldaar melden. Jan Kees van Donge (Den Haag), Bart v d `Feen Lille Amsterdam), Wim Goris (Den Haag) Marleen Kramer en Hans Konig (Wageningen), Martine Koopman (Rotterdam) Henny Gerner vanuit de NL-Ambasade (Lusaka) Eddy Middeldorp (Den Haag) Ben Schulte (Westervoort), Edwin Schulte (Arnhem), Marjo Spronk (Mariahout) Gertjan van Stam (Macha) Anneke Veen (Cadier en Keer), Martin van Vliet (Amsterdam) Jelske van der Wal (Hellum), Lottie van Zwol (Almere) Donderdagen vanaf 11 September: Cursus Druk: Van Gils, Wageningen ontwikkelingsvraagstukken VU De Zambia Nieuwsbrief is een Op 11 sept. start de Vrije Universiteit (VU) Amsterdam weer de interfacultaire cursus uitgave van de Stichting Werkgroep ontwikkelingsvraagstukken. Deze keer is het onderwerp “Geld geven of zelf doen? Zambia en verschijnt 4 keer per – De rol van Westerse privé initiatieven in ontwikkelingshulp”. Deelname aan de 14 jaar. U ontvangt het blad middels hoorcolleges is mogelijk, prijs €185,-; elke donderdag 11.00-13.00 uur, zaal 4A-00 een donatie van minimaal € 12,50 hoofdgebouw. Op 4 dec is er een gastcollege van minister Koenders. Informatie via (of € 17,- in het buitenland). Trudi Heemskerk, e-mail: [email protected], tel: 020-598 6140. U kunt dit bedrag overmaken 25 October 2008; Zambia Independance op gironummer 44 73 757 tnv Party, Eindhoven Werkgroep Zambia te Wageningen website : www.werkgroepzambia.nl The Zambian community in The Netherlands wishes to inform all Zambians in the Donateursadministratie: Netherlands that this year the Independance Anniversary Party will take place in Albardaweg 107, 6702 CW Eindhoven. Wageningen; e-mail: The party will take place on Saturday the 25th of October 2008. The contribution [email protected] will be 15 euro per family at the entrance. You are also reminded that everybody is Dit adres is voor nieuwe donateurs, expected to bring nice food and drinks in order to make our celebrations a success. adreswijzigingen of om de ZNB I would like to know whether you will be coming so that I can access the capacity of digitaal te ontvangen (enkele Mb's) the place. Please confi rm as soon as possible whether you are coming , you have up to Saturday the 27th of September 2008. Redactieadres: Contact: Priscilla Mwansa e-mail [email protected] Marleen Kramer, Leonard Roggeveenstraat 49, 29 november 2008; Symposium en Reünie 6708 SL Wageningen, St Francis Hospital, Hilversum [email protected] Op 29 november organiseert MSG Stichting Saint Francis Hospital-Medical Support Infoteam Zambia: vragen over Group in Hilversum een symposium met aansluitend een reünie voor mensen die Zambia: p/a Lottie van Zwol, betrokken zijn en waren bij het SFH (Katete). Zie www.stfrancishospital-msg.nl. Nijvergouw 38, 1352 CD Almere, tel 036-5355007, e-mail: [email protected] ISSN: 1380-8915 nr 123

ZNB 123 -32/sept 2008