Aktualizacja – 11

Strategia Obszaru Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Powiatu Wąbrzeskiego

Wrzesień 2015

Aktualizacja – 11. lipca 2017 r. 1

Spis treści

WSTĘP ...... 4 1. DIAGNOZA SYTUACJI SPOŁECZNO-GOSPODARCZEJ ORSG POWIATU WĄBRZESKIEGO ...... 5

1.1. POŁOŻENIE POWIATU ...... 5 1.2. SYTUACJA DEMOGRAFICZNA ...... 8 1.3. GOSPODARKA I RYNEK PRACY ...... 13 1.4. OCHRONA ZDROWIA ...... 26 1.5. POMOC SPOŁECZNA ...... 28 1.6. EDUKACJA ...... 34 1.7. KULTURA ...... 40 1.8. INFRASTRUKTURA TECHNICZNA ...... 45 1.9. REWITALIZACJA PRZESTRZENI PUBLICZNYCH ...... 56 1.10. ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE ...... 58 1.11. PODSUMOWANIE DIAGNOZY ...... 60 2. TERYTORIALNY WYMIAR WSPARCIA...... 64 3. CELE ROZWOJOWE ...... 72 4. PRIORYTETY INWESTYCYJNE ...... 79 5. TRYB I ZASADY NABORU PROJEKTÓW DO STRATEGII ...... 84 6. LISTA PRZEDSIĘWZIĘĆ ORAZ INSTRUMENTY REALIZACJI ...... 87 7. WSKAŹNIKI DO OSIĄGNIĘCIA W OBSZARZE ...... 132 8. SYSTEM WDRAŻANIA I MONITOROWANIA...... 135 9. KONSULTACJE SPOŁECZNE STRATEGII ...... 139 SPIS TABEL, MAP I WYKRESÓW ...... 141

Wstęp Niniejsza strategia stanowi instrument umożliwiający podjęcie zintegrowanych działań na rzecz rozwiązywania problemów społeczno-gospodarczych w ramach trzeciego poziomu polityki terytorialnej w ramach Obszaru Rozwoju Społeczno-Gospodarczego. Polityka terytorialna jest narzędziem służącym do realizacji założeń Strategii rozwoju województwa kujawsko-pomorskiego do roku 2020 poprzez wykorzystanie m.in. środków unijnych, a w szczególności środków z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Kujawsko-Pomorskiego na lata 2014 – 2020. Zarząd Województwa Kujawsko-Pomorskiego w dniu 4 lutego 2015 roku przyjął założenia polityki terytorialnej województwa kujawsko-pomorskiego na lata 2014 – 2020, które są usystematyzowanym zestawieniem procesu planowania i wdrażania polityki terytorialnej na czterech poziomach:  Poziom wojewódzki – obejmujący miasta Bydgoszcz i Toruń oraz obszar powiązany z nimi funkcjonalnie (ZIT wojewódzki),  Poziom regionalny i subregionalny – obejmujący miasta Włocławek, Grudziądz i Inowrocław wraz z ich obszarami powiązanymi z nimi funkcjonalnie (OSI miast regionalnych/subregionalnych),  Poziom ponadlokalny – obejmujący obszar powiatu ziemskiego (Obszary Rozwoju Społeczno-Gospodarczego),  Poziom lokalny – działający w ramach realizacji idei rozwoju lokalnego kierowanego przez społeczność (RLKS). Obszar Rozwoju Społeczno-Gospodarczego swoim zasięgiem obejmuje jednorazowo jeden Powiat. Starosta Powiatu jest inicjatorem i koordynatorem przedsięwzięć w ramach ORSG. Ponadto podejmuje działania na rzecz stworzenia warunków dla współpracy w zakresie rozwoju społeczno-gospodarczego. Współpraca Starostwa Powiatowego z pozostałymi jednostkami terytorialnymi z obszaru powiatu i partnerami społeczno- gospodarczymi odbywa się w ramach porozumienia, którego sygnatariuszami są przedstawiciele Powiatu oraz poszczególnych miast i gmin. Inicjatorem działań w zakresie utworzenia Obszaru Rozwoju Społeczno- Gospodarczego Powiatu Wąbrzeskiego był Starosta Wąbrzeski oraz Marszałek Województwa Kujawsko-Pomorskiego. W tym celu w dniu 25 lipca 2014 r. wszystkie samorządy z terenu powiatu wąbrzeskiego podpisały porozumienie o współpracy na rzecz rozwoju powiatu. Porozumienie określa zasady współpracy, w szczególności w zakresie promowania partnerskiego modelu współpracy, wzmocnienia powiązań pomiędzy jednostkami samorządu terytorialnego, wspólnego diagnozowania problemów i barier rozwojowych, aktywnego współfinansowania w opracowaniu i realizacji projektów finansowanych ze środków zewnętrznych. Porozumienie zostało zawarte na czas wdrażania i rozliczania zadań Obszaru Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Powiatu Wąbrzeskiego, zgodnie z założeniami polityki terytorialnej województwa kujawsko-pomorskiego. 4

1. Diagnoza sytuacji społeczno-gospodarczej ORSG Powiatu Wąbrzeskiego

ORSG Powiatu Wąbrzeskiego tworzy 5 gmin, w tym 1 gmina miejska i 4 gminy wiejskie Powiatu Wąbrzeskiego. W skład ORSG Powiatu Wąbrzeskiego wchodzą: - Gmina Miasto Wąbrzeźno, - Gmina Dębowa Łąka, - Gmina Książki, - Gmina Płużnica, - Gmina Wąbrzeźno. Mapa 1. Gminy wchodzące w skład ORSG Powiatu Wąbrzeskiego

Źródło:http://www.infostrada.kujawsko-pomorskie.pl/viewpage.php?page_id=23

1.1. Położenie powiatu ORSG Powiatu Wąbrzeskiego leży w północno-wschodniej części województwa kujawsko-pomorskiego. Ogólna powierzchnia powiatu wynosi 50 195 ha, co stanowi ok. 2,9% powierzchni regionu. Jest drugim najmniejszym pod względem powierzchni powiatem województwa.

Mapa 2. Obszar ORSG na tle województwa kujawsko-pomorskiego.

Źródło: opracowanie własne na podstawie http://pl.wikipedia.org/ Teren ORSG sąsiaduje z powiatem grudziądzkim (od północy), brodnickim (od wschodu), golubsko-dobrzyńskim (od południa), toruńskim (od południowego zachodu) i chełmińskim (od zachodu). Pod względem administracyjnym powiat wąbrzeski dzieli się na 5 jednostek szczebla podstawowego tj. Gmina Miasto Wąbrzeźno oraz gminy wiejskie: Dębowa Łąka, Książki, Płużnica i Wąbrzeźno. Gmina Miasto Wąbrzeźno położone jest w centrum powiatu, co ułatwia dostęp mieszkańców powiatu do usług i instytucji znajdujących się w stolicy powiatu. Siedziba powiatu wąbrzeskiego leży blisko ośrodków centralnych województwa – tj. odległość do Torunia wynosi ok 50 km, zaś od Bydgoszczy ok. 80 km. O potencjale danego obszaru w dużej mierze decyduje jego położenie względem autostrad i dróg ekspresowych. ORSG jest bardzo korzystnie położony pod względem przebiegu autostrady A1. Węzeł autostradowy w Lisewie zlokalizowany jest w odległości ok. 15 km od stolicy powiatu. Przez Gminę Miasto Wąbrzeźno przebiega linia kolejowa o znaczeniu podstawowym 353 Poznań – Skandawa.

Mapa 3. Mapa powiatu wąbrzeskiego.

Źródło: opracowanie własne na podstawie https://maps.google.pl/

Kluczowe wnioski i obserwacje

1. Do mocnych stron ORSG należy zaliczyć centralne położenie miasta powiatowego, co ułatwia dostęp mieszkańców do usług i instytucji, 2. ORSG Powiatu Wąbrzeskiego leży blisko ośrodków centralnych województwa (50 km od Torunia, 80 km od Bydgoszczy), 3. Duży potencjał rozwojowy związany jest z bliskością węzła autostradowego A1, zlokalizowanego w Lisewie w odległości 15 km od Wąbrzeźna, 4. Atrakcyjność inwestycyjną powiatu podnosi przebiegająca przez Gminę Miasto Wąbrzeźno linia kolejowa o znaczeniu podstawowym 353 Poznań – Skandawa. 5. ORSG Powiatu Wąbrzeskiego zajmuje 2,9% powierzchni województwa kujawsko- pomorskiego, jest drugim najmniejszym pod względem powierzchni powiatem województwa.

1.2. Sytuacja demograficzna  Liczba ludności Liczba mieszkańców ORSG na koniec 2013 r. wynosiła 35 034 osoby, co stanowi ok. 1,7% mieszkańców województwa kujawsko-pomorskiego. Na przestrzeni ostatniej dekady liczba ludności podlegała znacznym zmianom. Na początku badanego okresu liczba ludności powiatu systematycznie malała, aż do roku 2008. Od 2009 roku zauważa się znaczny wzrost liczby mieszkańców, w porównaniu z 2008 r. o 632 osoby. Największy przyrost liczby ludności odnotowano w 2010 roku. Od tego roku następuje ponownie systematyczny spadek liczby mieszkańców. Dane demograficzne wskazują wyraźne zmniejszenie się populacji mieszkańców powiatu wąbrzeskiego. Chociaż spadki nie są duże, to ich systematyczność napawa pesymizmem. Liczbę ludności powiatu w podziale na lata 2004-2013 oraz na poszczególne gminy zaprezentowano na poniższych wykresach.

Wykres 1. Liczba ludności w powiecie wąbrzeskim w latach 2004-2013.

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL – GUS. Najbardziej zaludnioną gminą ORSG jest Gmina Miasto Wąbrzeźno (40,08% mieszkańców powiatu) i gmina wiejska Wąbrzeźno (24,52% mieszkańców powiatu) - osoby zamieszkujące te gminy obejmują łącznie blisko 65% mieszkańców powiatu. Z kolei najmniej zaludniona jest gmina Dębowa Łąka (9% mieszkańców powiatu). Powiat charakteryzuje się wysokim wskaźnikiem ludności wiejskiej w ogólnej liczbie mieszkańców powiatu - udział ludności wiejskiej wynosi 59,92%, zaś średnia dla województwa to 39,8%.

Wykres 2. Liczba ludności w poszczególnych gminach powiatu wąbrzeskiego – stan na 31.12.2013 r.

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL – GUS. Na przestrzeni 10 lat liczba ludności ORSG zmalała o 81 osób (0,23%). Większość gmin położonych na terenie ORSG cechowała się w latach 2003-2013 ujemną dynamiką przyrostu liczby ludności. Najwięcej osób ubyło z Gminy Dębowa Łąka – 98 osób (3,01%), następnie z gminy Płużnica - 71 osób (1,41%) oraz gminy Książki – 26 osób (0,6%). Niewielki dodatni wskaźnik przyrostu odnotowano jedynie w Gminie Miasto Wąbrzeźno (0,64%) i w gminie wiejskiej Wąbrzeźno (0,29%). Tabela 1. Zmiana liczby ludności na terenie ORSG Powiatu Wąbrzeskiego.

Liczba ludności w Liczba ludności w Dynamika Wyszczególnienie 2003 r 2013 r. 2003-2013 Gmina Miasto Wąbrzeźno 13951 14040 89 (0,64%) Gmina Dębowa Łąka 3251 3153 -98 (-3,01%) Gmina Książki 4330 4304 -26 (-0,60%) Gmina Płużnica 5019 4948 -71 (-1,41%) Gmina Wąbrzeźno 8564 8589 25 (0,29%) ORSG ogółem 35115 35034 -81 (-0,23%) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL – GUS.

 Gęstość zaludnienia

ORSG charakteryzuje się stosunkowo niską gęstością zaludnienia – 70 osób/km2 (średnia wojewódzka jest znacznie wyższa i wynosi 117 osób/km2). Najwyższą gęstością zaludnienia charakteryzuje się Gmina Miasto Wąbrzeźno (1646 osób/km2). ORSG charakteryzuje się niewielką gęstością zaludnienia na obszarach wiejskich, średnia gęstość zaludnienia na obszarach wiejskich ORSG wynosi 43 osób/km2, średnia dla obszarów wiejskich województwa kujawsko-pomorskiego wynosi 49 osób/km2. Najniższy wskaźnik

9 wykazuje gmina Dębowa Łąka - 37 osób/km2, najwyższy spośród gmin wiejskich – gmina Książki (50 osób/km2). Opisana powyżej dysproporcja została zaprezentowana na poniższym wykresie. Wykres 3. Gęstość zaludnienia powiatu oraz poszczególnych gmin – stan na 31.12.2013 r.

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL – GUS.  Struktura ludności wg płci i wieku Pod względem płci w ORSG występuje porównywalna liczba kobiet i mężczyzn. W analizowanym okresie nie odnotowano żadnych znaczących zmian w proporcjach liczby kobiet (ok. 50,78%) i mężczyzn (ok. 49,22%) w ogólnej liczbie mieszkańców powiatu. W ORSG w 2013 roku udział ludności w wieku przedprodukcyjnym wynosił 19,7% ogółu ludności, w wieku produkcyjnym 63,5%, a w wieku poprodukcyjnym 16,7%. Wskaźniki te dla województwa wynoszą odpowiednio: wiek przedprodukcyjny 18,5%, wiek produkcyjny 63,7%, wiek poprodukcyjny 17,8%. W stosunku do struktury ludności w województwie dane dla powiatu są bardziej korzystne. Nie zmienia to jednak faktu, że na przestrzeni ostatnich lat w powiecie zauważany jest stopniowy, sukcesywny spadek liczby osób w wieku przedprodukcyjnym oraz wzrost liczby osób w wieku poprodukcyjnym, zgodnie z ogólnopolskim trendem starzenia się społeczeństwa. Przede wszystkim wskaźnik ten niekorzystnie kształtuje się w Gminie Miasto Wąbrzeźno. Udział osób w wieku poprodukcyjnym wzrósł w ciągu 5 lat o 2%, jest wyższy od średniej dla województwa, wynosi 18,6%. Tabela 2. Udział ludności wg grup ekonomicznych – stan na 31.12. Udział ludności wg ekonomicznych grup wieku w % ludności ogółem Wyszczególnienie Wiek przedprodukcyjny Wiek produkcyjny Wiek poprodukcyjny 2009 rok 2013 rok 2009 rok 2013 rok 2009 rok 2013 rok Woj. kuj-pom 19,6 18,5 64,7 63,7 15,7 17,8 ORSG 21,3 19,7 63,5 63,5 15,3 16,7 Gmina Miasto 19,4 18,0 64,0 63,4 16,6 18,6 Wąbrzeźno Gmina Dębowa Łąka 23,7 21,2 60,5 62,3 15,9 16,5 Gmina Książki 21,2 19,9 64,4 64,3 14,4 15,8 Gmina Płużnica 21,2 20,2 64,4 63,9 14,5 15,9 Gmina Wąbrzeźno 23,6 21,6 62,8 63,5 13,7 14,9 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL – GUS. 10

Najwyższym wskaźnikiem obciążenia demograficznego na terenie ORSG charakteryzuje się gmina Dębowa Łąka (60,5), najniższym zaś gmina Książki (55,4). Wartość wskaźnika ogółem dla ORSG wynosi 57,4 i jest wyższa od średniej dla województwa kujawsko pomorskiego, która wynosi 57.

Tabela 3. Wskaźnik obciążenia demograficznego w gminach ORSG Powiatu Wąbrzeskiego. Wskaźnik obciążenia demograficznego (liczba osób w wieku Wyszczególnienie nieprodukcyjnym przypadająca na 100 os. w wieku produkcyjnym) Gmina Miasto Wąbrzeźno 57,7 Gmina Dębowa Łąka 60,5 Gmina Książki 55,4 Gmina Płużnica 56,4 Gmina Wąbrzeźno 57,5 ORSG ogółem 57,4 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL – GUS

 Ruch naturalny i migracje Liczba mieszkańców ORSG uwarunkowana jest wielkością przyrostu naturalnego i saldem migracji. Przyrost naturalny jest ujemny (-0,8), co oznacza, że liczba urodzeń jest niższa niż liczba zgonów. W zestawieniu ze średnim przyrostem dla województwa (-0,3 w 2013 r.) wskaźnik dla powiatu jest mniej korzystny. Na przestrzeni ostatnich 10 lat zauważa się systematyczny spadek liczby urodzeń. Najniższy wskaźnik przyrostu naturalnego występuje w gminie Dębowa Łąka (-3,4) oraz w Gminie Miasto Wąbrzeźno (-2,4). Nieco lepiej sytuacja kształtuje się w gminie Książki i gminie Płużnica (1,6 dla obu gmin) i gminie Wąbrzeźno (0,1). Prawie we wszystkich gminach liczba urodzeń drastycznie maleje, jedynie w gminie Książki zauważa się niewielki wzrost. Wykres 4. Przyrost naturalny dla powiatu oraz poszczególnych gmin na przestrzeni 10 lat – stan na 31.12. 8,0

6,0

4,0

2,0

0,0

-2,0

-4,0 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Powiat wąbrzeski 1,5 -0,6 1,0 -0,1 2,7 2,4 0,5 1,8 0,7 -0,8 m. Wąbrzeźno 0,6 -3,0 -0,3 -2,0 0,2 2,4 -0,8 -0,3 -2,0 -2,4 Gmina Dębowa Łąka -1,5 1,5 2,8 2,1 4,6 4,9 4,6 3,7 0,6 -3,4 Gmina Książki 1,1 0 1,1 2,1 3,5 0,9 3,0 3,5 -0,2 1,6 Gmina Płużnica 2,3 -1,2 1,4 1,0 2,4 2,6 -0,2 1,2 2,8 1,6 Gmina Wąbrzeźno 3,9 2,4 2,2 0,6 5,7 2,3 0 4,2 4,6 0,1

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL – GUS.

Natomiast saldo migracji na pobyt stały w powiecie jest ujemne. Saldo migracji gminnych wewnętrznych w 2013 r. wyniosło - 122, zaś saldo migracji zagranicznych -54. Ujemna wartość salda migracji występuje we wszystkich gminach powiatu. W 2014 r. ORSG pod względem salda migracji znalazło się na 4 najniższym miejscu pod względem współczynnika salda migracji (z wartością (-) 3,1, który jest obliczany jako różnica między napływem a odpływem ludności z danego obszaru w określonym czasie z przeliczeniem na 1000 mieszkańców (w skali województwa wartość ta wyniosła (-) 1,0)

 Prognozy demograficzne Z prognoz Głównego Urzędu Statystycznego wynika, że osoby starsze (w wieku 65 lat i więcej) w 2035 r. będą stanowiły ponad 23% ludności, co oznacza wzrost o około 10% w stosunku do roku 2007. Co ważne, odsetek osób będących w tzw. czwartym wieku, tj. mających 80 lat i więcej wyniesie w 2035 r. 7,2%, podczas gdy w 2007 r. kształtował się na poziomie 3%. W odniesieniu do ORSG Powiatu Wąbrzeskiego prognozy ludności wskazują, że do roku 2035 liczba mieszkańców na terenie ORSG zmniejszy się aż o 12,58%. Najbardziej widoczny spadek będzie dostrzegać się w grupie mieszkańców w wieku przedprodukcyjnym (ponad 25%) oraz w grupie osób w wieku produkcyjnym o 21,82%. Wzrost liczby osób w wieku poprodukcyjnym w 2035 r. wyniesie ponad 37%.

Tabela 4. Prognoza liczby ludności na terenie ORSG Powiatu Wąbrzeskiego.

Liczba osób w wieku 2013 2035 Dynamika zmian

Przedprodukcyjnym 6917 5154 -25,49% Produkcyjnym 22251 17395 -21,82% Poprodukcyjnym 5866 8077 37,69% Ogółem ORSG 35034 30626 -12,58% Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL – GUS.

Kluczowe wnioski i obserwacje

1. ORSG charakteryzuje się stosunkowo niską gęstością zaludnienia – 70 osób/km2 (średnia wojewódzka jest znacznie wyższa i wynosi 117 osób/km2). 2. ORSG charakteryzuje się niewielką gęstością zaludnienia na obszarach wiejskich, średnia gęstość zaludnienia na obszarach wiejskich ORSG wynosi 43 osób/km2, średnia dla obszarów wiejskich województwa kujawsko-pomorskiego wynosi 49 osób/km2. 3. ORSG odznacza się wysokim wskaźnikiem ludności wiejskiej w ogólnej liczbie mieszkańców powiatu - udział ludności wiejskiej wynosi 59,92%, zaś średnia dla województwa to 39,8%. 4. Do negatywnych zjawisk społecznych na terenie ORSG należy zaliczyć sukcesywny spadek liczby ludności utrzymujący się od kilku lat, 5. Prognozy ludności wskazują, że do roku 2035 liczba mieszkańców na terenie ORSG zmniejszy się aż o 12,58%.

1.3. Gospodarka i rynek pracy  Rolnictwo Teren ORSG Powiatu Wąbrzeskiego ma rolniczo-przemysłowy charakter, użytki rolne stanowią około 93% powierzchni, w tym grunty orne ponad 83%. Funkcja rolnicza powiatu koncentruje się w północno-zachodniej części powiatu, tereny gminy Płużnica charakteryzują się wysokim wskaźnikiem rolniczej przestrzeni produkcyjnej. Przeciętna wielkość gospodarstwa rolnego powiatu wynosi 17,48 ha (dane z Powszechnego Spisu Rolnego 2010), średnia dla województwa wynosi 14,18 ha. Dowodzi to o niewielkim rozdrobnieniu agrarnym powiatu. W uprawach polowych dominują zboża, które w strukturze stanowią 77% ogólnej powierzchni zasiewów. W produkcji zwierzęcej przeważa hodowla trzody chlewnej, dzięki czemu powiat odgrywa istotne znaczenie w produkcji żywności na terenie województwa, lokuje się w połowie stawki powiatów województwa kujawsko-pomorskiego. Ze względu na dobry stan środowiska, powiat ma predyspozycje do rozwoju rolnictwa, w tym produkcji żywności ekologicznej.

 Podmioty gospodarcze W 2013 roku na terenie ORSG w rejestrze REGON zarejestrowanych było 2 392 podmiotów gospodarczych, w tym w sektorze prywatnym funkcjonowało 2288 podmiotów, a w sektorze publicznym – 104 podmioty. Statystyka wskazuje, że liczba podmiotów gospodarczych na przestrzeni ostatnich 5 lat systematycznie wzrasta - od 2009 r. o ponad 13%. Analizując miejsce powiatu wąbrzeskiego w regionie pod kątem aktywności gospodarczej województwa, plasuje się ono na końcu zestawienia. Biorąc po uwagę wskaźnik liczby podmiotów wpisanych do rejestru REGON na 10 tys. ludności, powiat wąbrzeski w 2013 roku odnotowuje wartość 683 (zajmuje 3 miejsce od końca), zaś średnia wojewódzka wynosi 914. Niekorzystnie sytuacja kształtuje się także, gdy przeanalizujemy wskaźnik liczby osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą w przeliczeniu na 100 osób w wieku produkcyjnym. Dla powiatu wartość w 2013 roku wynosi 7,9 (średnia dla województwa 10,7) i umieszcza powiat wąbrzeski razem z powiatem chełmińskim na ostatnim miejscu w województwie. Porównanie liczby podmiotów gospodarczych powiatu wąbrzeskiego z innymi powiatami w województwie kujawsko-pomorskim przedstawiono na poniższym wykresie.

Wykres 5. Liczba podmiotów wpisanych do rejestru REGON na 10 tys. ludności w powiatach województwa kujawsko-pomorskiego – stan na 31.12.2013 r.

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL – GUS. Zdecydowaną większość firm powiatu to mikroprzedsiębiorstwa zatrudniające do 9 osób – ich liczba wynosi 2290 (stanowią ponad 95% wszystkich firm powiatu). Na przestrzeni ostatnich lat widać sukcesywny wzrost liczby mikroprzedsiębiorstw. Zauważalnym zjawiskiem jest spadek liczby małych przedsiębiorstw (zatrudniających od 10 do 49 osób), w 2010 r. było ich 100, zaś w 2013 już tylko 83. Prawdopodobnie poprzez redukcję zatrudnienia, małe przedsiębiorstwa spadają do kategorii mikroprzedsiębiorstw. Przedsiębiorstwa zatrudniające od 50-249 osób, tj. średnie przedsiębiorstwa utrzymują się na stałych poziomie, w powiecie jest ich 18. Zmiana natomiast dotyczy dużych przedsiębiorstw (powyżej 250 pracowników), gdyż do 2011 roku ich liczb wynosiła 2, od 2012 roku w powiecie działa tylko jedno duże przedsiębiorstwo. Wykres 6. Liczba podmiotów gospodarczych w powiecie wąbrzeskim wg wielkości przedsiębiorstwa – stan na 31.12.

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL – GUS. 14

Biorąc pod uwagę strukturę przedsiębiorstw powiatu z sektora prywatnego w 2013 r. według form prawnych aż 1767 firm to osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą (stanowią 77,23% wszystkich prywatnych firm). Do pozostałych przedsiębiorstw powiatu zalicza się: 85 spółek handlowych, 14 spółek handlowych z udziałem kapitału zagranicznego, 24 spółdzielnie, 116 stowarzyszeń i organizacji społecznych i 1 fundacja. Najwięcej podmiotów gospodarczych w powiecie wąbrzeskim zarejestrowanych jest w sektorze handlu (wraz z naprawą pojazdów) – 23,7% i w budownictwie – 13,3%, następnie przetwórstwo przemysłowe – 9,66% i przedsiębiorstwa z sektora rolniczego i leśnego – 6,94%. Poniższy wykres prezentuje liczbę podmiotów gospodarczych według sekcji PKD.

Wykres 7. Liczba podmiotów gospodarczych w powiecie wąbrzeskim wg sekcji PKD – stan na 31.12.2013 r.

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL – GUS. W produkcji przemysłowej największy udział przypada na przemysł chemiczny, w następnej kolejności maszynowy, lekki i spożywczy. Tabela poniżej przedstawia największych przedsiębiorców w terenu ORSG. Tabela 5. Wykaz największych przedsiębiorstw na terenie ORSG Powiatu Wąbrzeskiego. Wyszczególnienie Największe przedsiębiorstwa

Gmina Miasto  Ampol - Merol Sp. z o.o. Wąbrzeźno  Ergis S.A. Oddział w Wąbrzeźnie  Reflex Polska Sp. z o.o.  Wytwórnia Wyrobów Papierniczych WORWO Sp. z o.o. 15

 Mavilex Machinery Sp. z o.o.  Vambresia Fabryka Opakowań  Zakład Stolarski Rumiński MAREK RUMIŃSKI Gmina Dębowa Łąka  Lukoil – Stacja Paliw, Lipnica  Alpha Dam Sp. z o.o. Dębowa Łąka  Firma Transportowa FAST-TSL Dębowa Łąka  Amrol Sp. z o.o. Lipnica 30 Gmina Książki  „ AGROPOL" spółka z.o.o  „ MASZDROL" spółka z.o.o  „ ZASKOCZ" Nowak Jadwiga, Artur, Maciej Spółka Jawna  „TARTAK" Marek Lisiński  Bank Spółdzielczy w Golubiu-Dobrzyniu O/Książki Gmina Płużnica  PLAST-FARB Józef Głowiński, Czaple  Zakład Produkcyjno-Handlowo-Usługowy NITEX Beata Mucha, Płużnica  SECO P.P.H.U Beata Zarzeczna, Wieldządz  PIEKARNIA-CIASTKARNIA Bogdan Jarząb, Dąbrówka  REMEDIUM Przetwórstwo Rolno-Spożywcze, Płużnica  Meller Alina Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Usługowo-Handlowe, Płąchawy  SOLO P.H.U Bożena i Janusz Wiśniewscy, Płużnica – stacja paliw  GRAN-FOL Firma Produkcyjno-Handlowa Krzysztof Fałkowski, Wiewiórki – przetwórstwo tworzyw sztucznych. Gmina Wąbrzeźno  Zakład Przetwórstwa Tworzyw Sztucznych - Halina Błażejewicz  Zakład piekarniczo-cukierniczy - Bogusław Nowakowski  Zakład stolarski - Marek Rumiński  „Budzyńscy” spółka cywilna z o.o. - Budzyńscy  Zakład Przetwórstwa Tworzyw Sztucznych - Andrzej Kiwała  Przedsiębiorstwo-Produkcyjno-Handlowo-Usługowe „Krystal” - Alfred Kociołek  „Mirpol” Zakład Mechaniczno-Ślusarski-Handel hurtowy i detaliczny artykułami - Mirosław Błażejewski  Przedsiębiorstwo Produkcyjno- Usługowo- Handlowe „Jagstol” - Jerzy Jagodziński Źródło: Opracowanie na podstawie uzyskanych danych od gmin ORSG. Zgodnie z Regionalną Strategią Innowacji Województwa Kujawsko-Pomorskiego na lata 2014-2020 wspierane będą branże zgodne z tzw. inteligentnymi specjalizacjami regionu kujawsko-pomorskiego. Inteligentna specjalizacja oznacza wybór dziedzin gospodarki i połączonych z nimi obszarów nauki, na które zostanie ukierunkowana interwencja. Ma ona na celu rozwój gospodarczy regionu, poprzez radykalny wzrost innowacyjności wytwarzanych produktów i usług oraz stosowanych procesów i technologii, na bazie wdrożonych wyników wysoko zaawansowanych badań. Inteligentne specjalizacje zdefiniowano w następujący sposób:

I. Najlepsza bezpieczna żywność – przetwórstwo, nawozy i opakowania, II. Medycyna, usługi medyczne i turystyka zdrowotna, III. Motoryzacja, urządzenia transportowe i automatyka przemysłowa, IV. Narzędzia, formy wtryskowe, wyroby z tworzyw sztucznych, V. Przetwarzanie informacji, multimedia, programowanie, usługi ICT, VI. Biointeligentna specjalizacja – potencjał naturalny, środowisko, energetyka, VII. Transport, logistyka, handel – szlaki wodne i lądowe, VIII. Dziedzictwo kulturowe, sztuka, przemysły kreatywne.

Gospodarka ORSG Powiatu Wąbrzeskiego ma znamiona typowej gospodarki peryferyjnej. Charakteryzuje się nienowoczesną strukturą (duży udział sektorów tradycyjnych – przede wszystkim handel, budownictwa i rolnictwa) i niewielkim udziale najnowszych technologii i regionalnych inteligentnych specjalizacji. W każdej z gmin zauważa się wzrost liczby przedsiębiorców. Najwięcej przedsiębiorstw zlokalizowanych jest na terenie Gminy Miasto Wąbrzeźno – 1142 przedsiębiorstwa i w gminie Wąbrzeźno – 553 przedsiębiorstwa. Dynamika wzrostu liczby przedsiębiorstw jest bardzo różna. Na przestrzeni 5 lat najwięcej nowych przedsiębiorstw powstało w gminie wiejskiej Wąbrzeźno – wzrost o 26%, najmniejszy wzrost odnotowano w gminie Płużnica – 1%.

Wykres 8. Liczba podmiotów gospodarczych w gminach powiatu wąbrzeskiego zarejestrowanych w rejestrze REGON – stan na 31.12.

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL – GUS. Analizując wskaźniki rozwoju przedsiębiorczości w poszczególnych gminach ORSG należy zauważyć dominację Gminy Miasto Wąbrzeźno. Wskaźnik liczby podmiotów gospodarczych wpisanych do rejestru REGON przypadających na 1000 mieszkańców wynosi 81 – wskaźnik jest wyższy od średniej powiatowej o 13 punktów, natomiast niższy od średniej wojewódzkiej o 10 punktów. Gmina Miasto Wąbrzeźno jako stolica powiatu i jedyna gmina miejska posiada znacznie lepiej rozwinięty poziom przedsiębiorczości. Pozostałe gminy, tj. gmina Wąbrzeźno i Płużnica mają taki sam wskaźnik, który wynosi 54, następnie Gmina Dębowa Łąka – 58 i Gmina Książki – 45. Wartym zauważenia jest, że w ostatnich latach wszystkie gminy wiejskie powiatu odnotowują zarówno ogólny wzrost liczby przedsiębiorstw, jak i z roku na rok poprawiający się wskaźnik liczby podmiotów gospodarczych przypadających na 1000 mieszkańców. Liczbę podmiotów gospodarczych w poszczególnych gminach przypadających na 1000 mieszkańców przedstawiono na poniższym wykresie.

Wykres 9. Liczba podmiotów gospodarczych wpisanych do rejestru REGON przypadających na 1000 mieszkańców w gminach powiatu wąbrzeskiego – stan na 31.12

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL – GUS. Gmina Miasto Wąbrzeźno uzyskuje dużo lepsze wskaźniki w zakresie rozwoju gospodarczego, co świadczy o wewnętrznym zróżnicowaniu i dużych dysproporcjach pomiędzy obszarami wiejskimi a miejskimi powiatu wąbrzeskiego.

 Tereny inwestycyjne Jednym z elementów pobudzania i kreowania gospodarki lokalnej jest tworzenie terenów inwestycyjnych, umożliwiających napływ przedsiębiorców. Na terenie powiatu wąbrzeskiego brakuje kompleksowej oferty wsparcia rozwoju przedsiębiorczości. Nie ma też w pełni uzbrojonych i przygotowanych terenów inwestycyjnych. Aktualnie największą ofertę terenów inwestycyjnych posiada Gmina Miasto Wąbrzeźno, która w swej ofercie posiada 15 terenów inwestycyjnych zlokalizowanych na terenie całego miasta. Tereny te nie są dostatecznie duże, działki są rozdrobnione, przez co oferta jest mało atrakcyjna dla dużych firm, chcących działać na większą skalę. Atrakcyjna oferta terenów inwestycyjnych w ORSG pojawi pod koniec 2015 r. w ramach projektu budowa Płużnickiego Parku Inwestycyjnego na terenie gminy Płużnica. Pod tereny inwestycyjne przeznaczono grunty położone we wschodniej części gminy Płużnica w miejscowości Czaple, w odległości 6 km od węzła autostradowego autostrady A1, przy drodze wojewódzkiej nr 548 Wąbrzeźno-Stolno. Powierzchnia przewidziana do zagospodarowania wynosi 22,20 ha, stanowiąca własność gminy Płużnica. Docelowo planowane jest uzbrojenie terenu o powierzchni 200 ha. Teren ten stanowi własność prywatną i w przyszłości może zostać przeznaczony pod działalność gospodarczą. W ramach projektu przewiduje się na terenie parku budowę dróg, oświetlenia, sieci wodociągowej, kanalizacji sanitarnej i deszczowej, sieci energetycznej, światłowodowej i gazowej oraz wykonanie chodników i ścieżek rowerowych. Po zrealizowaniu zadania grunty będą 18 wydzierżawiane lub sprzedawane zainteresowanym przedsiębiorstwom na preferencyjnych warunkach. Założono, iż do 2020 roku w parku zainwestuje co najmniej 8 firm, które utworzą łącznie 160 miejsc pracy. Liczba osób bezrobotnych na terenie gminy Płużnica wynosi 439 osób, zaś w powiecie wąbrzeskim 3166. Realizacja projektu przyczyni się do ograniczenia poziomu bezrobocia oraz do pobudzenia rozwoju lokalnej gospodarki, poprzez utworzenie nowych firm. Ponadto samorządy powiatu, Gminy Miasto Wąbrzeźno i gminy Wąbrzeźno czynią wszelkie starania w kierunku utworzenia podstrefy ekonomicznej w Wałyczu i pozyskania nowych inwestorów. Teren inwestycyjny o powierzchni 190 ha leży przy drodze wojewódzkiej nr 534, w odległości 0,5 km od linii kolejowej i 15 km od autostrady A1. Negocjacje i prace związane z uruchomieniem strefy ekonomicznej są w toku. Istotnym problemem w zakresie oferty inwestycyjnej ORSG jest także niedostateczna oferta związana z zapewnieniem pomieszczeń produkcyjnych lub biurowych dla zaineresowanych firm, które nie mają środków na budowę własnych hal produkcyjnych czy też biurowych. Na terenie ORSG istnieje także zapotrzebowanie na utworzenie inkubatora przedsiębiorczości, który wspierałby młode i nowoutworzone firmy.

 Aktywność zawodowa Na terenie ORSG zaledwie liczba osób pracujących1 w 2013 r. na terenie ORSG wyniosła 5433, w tym 3003 mężczyzn i 2430 kobiet. Głównym ośrodkiem, w którym mieszkańcy powiatu znajdują zatrudnienie jest Wąbrzeźno. Część mieszkańców znajduje zatrudnienie poza granicami powiatu (głównie Grudziądz, Toruń, Brodnica). Struktura pracujących2 według Polskiej Klasyfikacji Działalności 2007 wskazuje na bardzo duży – ponad 41% udział pracujących w rolnictwie, wskaźnik ten utrzymywał się na podobnym poziomie przez ostatnie 10 lat. Dla porównania udział pracujących w rolnictwie w województwie kujawsko-pomorskim wynosi 15,85%. Świadczy to o rolniczym charakterze ORSG. Niespełna 30% osób zatrudniona jest w przemyśle i budownictwie, 8,86% to pracownicy handlu, naprawy pojazdów samochodowych, transportu i gospodarki magazynowej, zakwaterowania i gastronomii, informacji i komunikacji. Jedynie 1,37% pracuje w branży finansowej, ubezpieczeniowej, obsłudze rynku nieruchomościami. 19,18% mieszkańców została zakwalifikowana do tzw. pozostałych usług. Powyższe dane zostały zaprezentowane na poniższym wykresie.

1 Bez pracujących w jednostkach budżetowych działających w zakresie obrony narodowej i bezpieczeństwa publicznego, osób pracujących w gospodarstwach indywidualnych w rolnictwie, duchownych oraz pracujących w organizacjach, fundacjach i związkach 2 Bez podmiotów gospodarczych o liczbie pracujących do 9 osób, duchownych i pracujących w jednostkach budżetowych działających w zakresie obrony narodowej i bezpieczeństwa publicznego. 19

Wykres 10. Struktura osób pracujących w powiecie wąbrzeskim – stan na 31.12.2013 r.

41,32% rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo

przemysł i budownictwo 29,27%

handel; naprawa pojazdów samochodowych; transport i 19,18% gospodarka magazynowa; zakwaterowanie i gastronomia; informacja i komunikacja działalność finansowa i ubezpieczeniowa; obsługa rynku nieruchomości 8,86%

pozostałe usługi 1,37%

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL – GUS. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w 2013 roku wynosiło ponad 3132,56 zł (z pominięciem podmiotów gospodarczych o liczbie pracujących do 9 osób) i było zbliżone do średniej wojewódzkiej, która wynosiła 3322,09 zł. Średnie wynagrodzenie brutto w powiecie stanowi 80,8% tzw. średniej krajowej.

 Bezrobocie W powiecie wąbrzeskim stopa bezrobocia w 2013 roku wyniosła 22,8%, zaś stopa bezrobocia w województwie kujawsko-pomorskim - 18,2% a stopa krajowa - 13,4%. Na przestrzeni ostatnich dziesięciu lat poprawa na rynku pracy następowała do 2008 roku. Od 2009 roku utrzymuje się stały i systematyczny wzrost stopy bezrobocia. Na terenie powiatu wąbrzeskiego w dalszym ciągu jest bardzo trudna sytuacja. Powiat nadal jest obszarem zagrożonym wysokim bezrobociem.

Wykres 11. Stopa bezrobocia rejestrowanego w % dla powiatu wąbrzeskiego – stan na 31.12.2013 r.

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL – GUS.

W 2013 roku liczba osób bezrobotnych wyniosła 3166 osób, co stanowiło 2,11% ogółu bezrobotnych w województwie kujawsko-pomorskim. Największa liczba osób bezrobotnych zamieszkuje Gminę Miasto Wąbrzeźno i gminę Wąbrzeźno, wynika to z największego zaludnienia tych gmin. Najmniej bezrobotnych zamieszkuje kolejno gminę Dębowa Łąka, Książki i Płużnicę. Wśród osób bezrobotnych przeważają kobiety stanowiąc 56,19% ogółu zarejestrowanych bezrobotnych na terenie powiatu. Jedynie w gminie Płużnica, większość stanowią bezrobotni mężczyźni, tj. 51,95% ogółu bezrobotnych gminy. Liczbę osób bezrobotnych w poszczególnych gminach powiatu w podziale na płeć przedstawiono na wykresie.

Wykres 12. Liczba osób bezrobotnych w powiecie i w poszczególnych gminach powiatu w 2013 r.

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL – GUS. Udział osób bezrobotnych zarejestrowanych w ogólnej liczbie osób w wieku produkcyjnym od kilku lat systematycznie rośnie, w 2013 roku wskaźnik wyniósł 14,2% (w tym kobiety – 17,3%, mężczyźni 11,6%). Udział bezrobotnych kobiet jest znacznie wyższy niż wskaźnik dla województwa, który wynosi 12,8%. Spośród gmin powiatu najwyższy udział osób bezrobotnych jest w gminie wiejskiej Wąbrzeźno (14,7%) i w Gminie Miasto Wąbrzeźno (14,5%). W porównaniu z 2012 r., udział bezrobotnych maleje nieznacznie jedynie w gminie Dębowa Łąka i gminie Płużnica. Na pozostałym terenie zauważa się trend wzrostowy.

Wykres 13. Udział osób bezrobotnych [%] w ogólnej liczbie osób w wieku produkcyjnym w powiecie i w poszczególnych gminach na przestrzeni 5 lat – stan na 31.12.2013 r.

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL – GUS. Biorąc pod uwagę wiek bezrobotnych z ORSG, najwięcej osób bez pracy to ludzie w wieku od 25-34 lat (29%), następnie poniżej 24 lat i 35-44 (po 21%), 45-55 lat (19%), najmniej osób bezrobotnych znajduje się w grupie wiekowej powyżej 55 roku życia (10%). Wśród osób bezrobotnych największy odsetek stanowią osoby z wykształceniem gimnazjalnym i niższym (35,69%) i zasadniczym zawodowym (33,54%). Znacznie mniej osób bezrobotnych posiada wykształcenie policealne i średnie zawodowe (18,45%), średnie ogólnokształcące (7,52%) i wyższe (4,8%). Struktura bezrobocia według wykształcenia odzwierciedla strukturę wykształcenia mieszkańców powiatu.

Wykres 14. Struktura bezrobocia mieszkańców powiatu wg wykształcenia – stan na 31.12.2013 r.

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL – GUS.

 Potrzeby rynku pracy Z analizy sprawozdań Powiatowego Urzędu Pracy w Wąbrzeźnie wynika, że w 2013 roku urząd dysponował 953 wolnymi miejscami pracy i miejscami aktywizacji zawodowej. Dla porównania w 2012 roku liczba ta wynosiła 819. W 2013 roku pracę podjęło 1804 osób, w tym 898 kobiet, natomiast w 2012 roku 1517, w tym 723 kobiety. Opracowanie pt. Raport z monitoringu zawodów deficytowych i nadwyżkowych w powiecie wąbrzeskim w 2013 roku, określa zawody nadwyżkowe i deficytowe. Jest to jedyne opracowanie, które wskazuje na potrzeby rynku pracy powiatu wąbrzeskiego. Powiat nie dysponuje innymi danymi, które odzwierciedlałyby potrzeby rynku pracy w zakresie pożądanych zawodów. Do zawodów deficytowych (pożądanych), czyli takich, na które zapotrzebowanie jest większe niż liczba bezrobotnych w tym zawodzie należą:  kierownik działu sprzedaży,  nauczyciel języka angielskiego i niemieckiego,  specjalista do spraw sprzedaży,  opiekunka środowiskowa,  bibliotekarz,  barman,  robotnik gospodarczy,  kasjer handlowy,  sprzedawca na stacji paliw,  monter konstrukcji stalowych,  tokarz/frezer obrabiarek sterowanych numerycznie,  elektryk,  operator urządzeń mieszających, operator urządzeń do formowania wyrobów z tworzyw sztucznych,  operator wtryskarki,  kierowca ciągnika rolniczego.

Analiza zawodów deficytowych występujących na terenie ORSG pozwala określić potrzeby pracodawców w zakresie kwalifikacji pracowników i kształcenia zawodowego. Nabywanie i uzupełnianie wiedzy, umiejętności i kwalifikacji zarówno przez osoby uczące się jak i bezrobotne powinno koncentrować się w obszarach zawodów, na które występuje największy popyt ze strony lokalnych przedsiębiorców.

 Potrzeby pracodawców Na potrzeby niniejszej strategii przeprowadzono badanie ankietowe wśród przedsiębiorców, w celu zbadania ich sytuacji finansowej, potrzeb oraz barier utrudniających ich funkcjonowanie. Badanie przeprowadzone zostało wśród 18 przedsiębiorców powiatu wąbrzeskiego. Metodą badawczą wykorzystaną w badaniu była ankieta, za pomocą

23 kwestionariusza ankietowego wysłanego elektronicznie do firm. Spośród przebadanych firm 44% stanowiły przedsiębiorstwa usługowe, 39% - handlowe i 17% produkcyjne. Struktura pod względem wielkości przedstawiała się następująco: - 23% - jednoosobowa działalność gospodarcza, - 18 % – mikroprzedsiębiorstwa, - 47% - małe przedsiębiorstwa, - 12 % - średnie przedsiębiorstwa. Badane przedsiębiorstwa z terenu ORSG oceniły swoją sytuację finansową na dobrym poziomie (ponad 80%). Połowa przebadanych przedsiębiorstw planuje rozwijać swoją działalność, pozostałe utrzymać na aktualnym poziomie. Za główne bariery hamujące przedsiębiorczość w ORSG Powiatu Wąbrzeskiego przedsiębiorstwa wskazały kolejno:  politykę podatkową (20%),  niedostosowane zasoby ludzkie powiatu wąbrzeskiego do potrzeb lokalnego rynku pracy (17%),  zmienność i niejasność przepisów (15%),  konkurencję (15%),  niewystarczający popyt (13%),  problemy finansowe (10%),  niedostatecznie rozwinięta infrastruktura techniczna (10%). Przedsiębiorcy wskazywali także inne bariery, które utrudniają ich funkcjonowanie, np. uciążliwe remonty dróg, niewystarczająca współpraca przedsiębiorców lokalnych, brak działań władz w zakresie ochrony rynku lokalnego i promocji wąbrzeskich firm. Wsparcie, które w największym stopniu wpływa na rozwój lokalnej przedsiębiorczości to wg ankietowanych firm:  ulgi podatkowe (60%)  doradztwo (17%)  szkolenia (14)  udostępnianie pomieszczeń na preferencyjnych warunkach (7%) Podkreślano także potrzebę wsparcia firm i ich inwestycji ze środków unijnych, uproszczenie wszelkich procedur administracyjnych na każdym szczeblu oraz skuteczniejszą współpracę samorządów z przedsiębiorcami na każdym szczeblu. Najistotniejsze z punktu widzenia niniejszego dokumentu była kwestia działań oraz inwestycji realizowanych przez samorządy, które mogą najsilniej wpłynąć na rozwój gospodarki ORSG Powiatu Wąbrzeskiego.

Według przedsiębiorców ORSG samorządy powinny w pierwszej kolejności promować powiat w celu przyciągania zewnętrznych inwestorów (28,95%), podejmować działania na

24 rzecz poprawy infrastruktury drogowej (26,32%) oraz przygotowania terenów inwestycyjnych (21,05). Ponad 13% ankietowanych przedsiębiorców wskazało potrzebę dostosowania kierunków kształcenia do potrzeb rynku pracy. Najmniej odpowiedzi dotyczyło działań związanych z rozwojem komunikacji publicznej, infrastruktury turystycznej oraz tworzeniem inkubatorów przedsiębiorczości.

Wykres 15. Działania i inwestycje realizowane przez samorządy ORSG pożądane przez przedsiębiorców.

budowa i przebudowa dróg

13,16% 26,32% rozwój komunikacji publicznej w powiecie przygotowanie terenów inwestycyjnych 28,95% 5,26% rozwój infrastruktury turystycznej (np. budowa ścieżek rowerowych) 21,05% 2,63%2,63% tworzenie inkubatorów przedsiębiorczości promocja powiatu w celu przyciągnięcia inwestorów dostosowanie kierunków kształcenia do potrzeb rynku pracy

Źródło: opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań ankietowych.

Kluczowe wnioski i obserwacje

1. Niska aktywność gospodarcza mieszkańców przekłada się na jedną z najniższych lokat pod kątem liczby podmiotów w województwie. Sytuacja ta dotyczy obszarów wiejskich ORSG. Gmina Miasto Wąbrzeźno uzyskuje wskaźniki powyżej średniej wojewódzkiej. Świadczy to o wewnętrznym zróżnicowaniu, dużych dysproporcjach i bardzo niskim potencjale obszarów wiejskich. 2. Gospodarka ORSG Powiatu Wąbrzeskiego ma znamiona typowej gospodarki peryferyjnej. Charakteryzuje się nienowoczesną strukturą (duży udział sektorów tradycyjnych – przede wszystkim handlu, budownictwa i rolnictwa) i niewielkim udziale najnowszych technologii. „Strategia rozwoju województwa kujawsko-pomorskiego do roku 2020 – Plan modernizacji 2020+” definiuje powiat wąbrzeski jako obszar problemowy wymagający szczególnego wsparcia,

3. Istotną szansą na poprawę sytuacji gospodarczej jest budowa Płużnickiego Parku Inwestycyjnego na terenie gminy Płużnica, gdzie planuje się od 2020 roku lokalizację co najmniej 8 firm, które utworzą łącznie 160 miejsc pracy. 4. Na terenie ORSG Powiatu Wąbrzeskiego występuje nierównowaga między zapotrzebowaniem pracodawców na pracowników wykonujących określone zawody, a ich podażą. Potwierdzają to badania wśród przedsiębiorców – 13,6 % badanych przedsiębiorców wskazuje na potrzebę dostosowania kierunków kształcenia do potrzeb rynku pracy. Pogłębienie współpracy szkół i placówek kształcenia zawodowego z otoczeniem społeczno- gospodarczym pozwoliłoby dostosować rozwój kwalifikacji uczniów do potrzeb i wymagań rynku pracy. W zmniejszeniu liczby zawodów deficytowych na terenie ORSG pomocna mogłaby być realizacja pozaszkolnych form kształcenia ustawicznego czyli kursów zawodowych dla osób dorosłych. 5. Według przedsiębiorców ORSG samorządy powinny w pierwszej kolejności promować powiat w celu przyciągania zewnętrznych inwestorów (28,95%), podejmować działania na rzecz poprawy infrastruktury drogowej (26,32%) oraz przygotowana terenów inwestycyjnych (21,05). Ponad 13% ankietowanych przedsiębiorców wskazało potrzebę dostosowania kierunków kształcenia do potrzeb rynku pracy.

1.4. Ochrona zdrowia Wskaźnik porad podstawowej opieki zdrowotnej w powiecie udzielonych na 1 mieszkańca w 2013 r. wynosił 4,9 (przy średniej dla województwa 4,4). Liczba ludności przypadających na 1 aptekę ogólnodostępną w 2013 roku równała się 5005 (w 2009 roku – zdecydowanie więcej – 5796). Średnia dla województwa jest zdecydowanie niższa, wynosi 3608. Większość placówek aptecznych zlokalizowanych jest na terenie miasta i gminy Wąbrzeźno.

Na terenie ORSG Powiatu Wąbrzeskiego funkcjonuje 14 przychodni. Porady w zakresie ambulatoryjnej pomocy w 2013 r. wyniosły 228991, zaś porady ogólnodostępne – 171865.

Tabela 6. Charakterystyka opieki zdrowotnej w ORSG Powiatu Wąbrzeskiego.

Jednostka terytorialna Przychodnie ogółem Porady w zakresie Porady ogólnodostępne razem ambulatoryjnej opieki - porady POZ i lekarza zdrowotnej rodzinnego Gmina Miasto Wąbrzeźno 6 150 862 96730 Gmina Dębowa Łąka 2 10 686 9 448 Gmina Książki 1 14 474 13 293 Gmina Płużnica 2 21 050 20 475 Gmina Wąbrzeźno 3 31 919 31 919 ORSG ogółem 14 228 991 171 865 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL – GUS.

Na terenie ORSG Powiatu Wąbrzeskiego działają następujące placówki ochrony zdrowia: - na terenie Gminy Miasto Wąbrzeźno: 1) Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Nowy Szpital sp. z o.o. w Wąbrzeźnie, 2) Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „MIG – MED”, 3) Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „Amicus”, 4) Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej – Zespół Lekarski „Medicus” S. C. Swarcewicz – Bejger Ewa, Swarcewicz Tomasz, 5) Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Przychodnia Medycyny Rodzinnej – Radosław Kędzia 6) Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Przychodnia Specjalistyczna „REMEDIUM” E. C. Ewa i Cezary Zapałowicz, 7) Niepubliczny Specjalistyczny Zakład Opieki Zdrowotnej „EDOMED”.

- na terenie gminy Płużnica: 1) Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Płużnicy, 2) Ośrodek Zdrowia w Nowej Wsi Królewskiej.

- na terenie gminy Wąbrzeźno: 1) Wiejski Ośrodek Zdrowia w Ryńsku, 2) Ośrodek Zdrowia w Zieleniu, 3) Przychodnia Medycyny Rodzinnej „Brader” s.c. w Sitnie.

- na terenie gminy Dębowa Łąka: 1) Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Dębowej Łące, 2) Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej Filia w Małym Pułkowie.

- na terenie gminy Książki: 1) Samodzielny Gminny Zakład Opieki Zdrowotnej w Książkach Główną rolę w zakresie ochrony zdrowia na terenie ORSG odgrywa Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Nowy Szpital sp. z o.o. w Wąbrzeźnie. Szpital dysponuje 4 oddziałami, 15 poradniami specjalistycznymi, poradnią ogólną, POZN, szkołą rodzenia, zakładem opiekuńczo-leczniczym. Szpital zgłasza szereg potrzeb inwestycyjnych, z których najważniejszą jest termomodernizacja budynków szpitala, budowa zewnętrznego dźwigu windowego w budynku głównym szpitala, remont dróg wewnętrznych, remont oddziału wewnętrznego i ZOL-u, zakup sprzętu medycznego. Poszczególne gminy ORSG zgłaszają zapotrzebowanie w zakresie poprawy sytuacji ochrony zdrowia na terenie ORSG. Tabela 7. Zapotrzebowanie w działań w zakresie ochrony zdrowia.

Wyszczególnienie Potrzeby w zakresie usprawnienia działania ochrony zdrowia

 Zapotrzebowanie na aktywizację ruchową, profilaktykę nowotworową, Gmina Miasto Wąbrzeźno szczepienia ochronne dzieci i seniorów; wsparcie chorych na cukrzycę, z problemami kardiologicznymi oraz wykrywanie WZW B i C  Zamontowania windy w Ośrodku Zdrowia w Dębowej Łące, Gmina Dębowa  Doposażenie Ośrodka Zdrowia w sprzęt diagnostyczny, laboratoryjny typu USG, Łąka Holter, EKG.  Potrzeba rozbudowy budynku Ośrodka Zdrowia - dostosowanie do potrzeb rehabilitacji oraz do potrzeb osób starszych i niepełnosprawnych, Gmina Książki  Istnieje zapotrzebowanie na programy profilaktyczne i działania edukacyjne dotyczące zdrowia w tym również dla osób starszych i niepełnosprawnych.  Konieczność zwiększenia liczby lekarzy pierwszego kontaktu,  Dodatkowe szczepienia ochronne dla dzieci są płatne i niedostępne dla wszystkich, Gmina Płużnica  Zapotrzebowanie na programy profilaktyczne w zakresie zdrowego trybu życia,  Poprawa dostępu do specjalistów spoza gminy.  Rozbudowa Ośrodka Zdrowia w Ryńsku. Gmina Wąbrzeźno  Istnieje zapotrzebowanie na zabiegi rehabilitacyjne i wyposażenie placówek ochrony zdrowia w tym zakresie Źródło: opracowanie na podstawie informacji zebranych od gmin ORSG Powiatu Wąbrzeskiego.

Kluczowe wnioski i obserwacje 1. Na terenie gmin dostępna jest jedynie podstawowa opieka zdrowotna, usługi specjalistyczne świadczy Nowy Szpital sp. z o.o. w Wąbrzeźnie. Szpital ten posiada bardzo duże potrzeby w zakresie modernizacji infrastruktury technicznej oraz poprawy efektywności energetycznej budynków. W związku z tym konieczne jest wsparcie dla szpitala, które będzie przyczyniać się do podniesienia jakości świadczonych usług specjalistycznych dla wszystkich mieszkańców ORSG, 2. Istnieje bardzo duże zapotrzebowanie na terenie ORSG na programy profilaktyczne mające na celu zachowanie sprawności fizycznej osób starszych oraz zakup sprzętu rehabilitacyjnego. Dodatkowo zgłaszane są także potrzeby w zakresie dostosowania infrastruktury technicznej do potrzeb osób starszych i niepełnosprawnych. Mając na uwadze trendy demograficzne związane ze wzrostem liczby osób w wieku poprodukcyjnym należy podjąć działania w zakresie wsparcia osób starszych.

1.5. Pomoc społeczna Charakterystycznym wyznacznikiem położenia ekonomicznego mieszkańców gminy jest skala pomocy społecznej świadczonej dla jej mieszkańców. Na podstawie danych GUS widać, że na przestrzeni ostatnich 5 lat minimalnie rośnie liczba gospodarstw korzystających z pomocy społecznej, natomiast maleje liczba osób w tychże gospodarstwach. Wyjątkiem na tle powiatu jest gmina Dębowa Łąka, w której maleje także liczba gospodarstw domowych objętych pomocą. Podstawowe informacje dotyczące pomocy społecznej przedstawiono w poniższej tabeli.

Tabela 8. Liczba gospodarstw i osób w gospodarstwach domowych korzystających ze środowiskowej pomocy społecznej w 2009 i 2013 r. – stan na 31.12. Wyszczególnienie Gospodarstwa domowe korzystające Osoby w gospodarstwach domowych ze środowiskowej pomocy społecznej korzystających ze środowiskowej pomocy społecznej 2009 2013 2009 2013 ORSG 1689 1710 5388 5247 Gmina Miasto Wąbrzeźno 538 632 1553 1726 Gmina Dębowa Łąka 252 146 690 566 Gmina Książki 221 227 773 688 Gmina Płużnica 321 324 1063 994 Gmina Wąbrzeźno 357 381 1309 1273 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL – GUS.

Wskaźnik udziału osób w gospodarstwach domowych korzystających ze środowiskowej pomocy społecznej w ludności ogółem w powiecie wynosił w 2013 roku 14,9%, zaś średnia dla województwa wynosi 11,5%. Najbardziej niekorzystna sytuacja ma miejsce w gminie Płużnica (20,1%) Dębowa Łąka (17,6%) i Książki (16,1%). Na podstawie szeregu wskaźników dla zmiennych o charakterze społeczno- ekonomicznym oraz społeczno-demograficznym określono wartość indeksu zagrożenia ubóstwem3 dla powiatu wąbrzeskiego. Indeks zagrożenia ubóstwem dla powiatu wynosi 45. Najgorzej sytuacja kształtuje się w gminie wiejskiej Wąbrzeźno - 65, następnie gmina Książki – 63, gmina Dębowa Łąka – 56, gmina Płużnica – 55, Gmina Miasto Wąbrzeźno – 43. Wartość indeksu dla powiatu umieszcza je wśród innych 13 powiatów województwa, dla których indeks mieścił się w przedziale od 41-50. Głównymi powodami korzystania z pomocy społecznej na terenie powiatu wąbrzeskiego jest bezrobocie oraz ubóstwo, a następnie długotrwała choroba i niepełnosprawność. Tabela wskazuje dane Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Wąbrzeźnie dotyczące liczby rodzin korzystających ze świadczeń ośrodków pomocy społecznej na terenie ORSG Powiatu Wąbrzeskiego. W tabeli poniżej przedstawiono dane odnoszące się do sumarycznych danych z gmin powiatu w zakresie pomocy społecznej realizowanej przez OPS-y, pochodzących ze sprawozdania MPiPS-03 za rok 2013 (PCPS nie

3 Na podstawie opracowania z 2012 r. „Indeks zagrożenia ubóstwem w województwie kujawsko pomorskim” opracowanego przez Regionalny Ośrodek Pomocy Społecznej w Toruniu, indeks zagrożenia ubóstwem to liczba z przedziału od 10-100, na którą składają się: 1) procentowy udział liczby rodzin wielodzietnych w liczbie rodzin ogółem; 2) procentowy udział liczby osób niepełnosprawnych w liczbie ludności ogółem; 3) wykształcenie mieszkańców; 4) procentowy udział ludności w wieku poprodukcyjnym w ogólnej liczbie ludności; 5) poziom dochodów jednostki analizy (gminy i powiaty; tylko dochody wypracowane przez jednostki) na jednego mieszkańca; 6) procentowy udział wydatków na pomoc społeczną w całości wydatków jednostki (gminy lub powiatu); 7) obciążenie demograficzne – liczba osób w wieku przedprodukcyjnym i poprodukcyjnym przypadająca na jedną osobę w wieku produkcyjnym; 8) procentowy udział liczby osób bezrobotnych zarejestrowanych w jednostce w liczbie ludności w wieku produkcyjnym; 9) liczba mieszkańców przypadających na jedną organizację pozarządową w jednostce; 10) liczba mieszkańców przypadających na jeden podmiot gospodarczy zarejestrowany w jednostce. 29 dysponuje bowiem danymi cząstkowymi z gmin, w których OPS realizują pomoc społeczną udzielaną z określonych powodów). Tabela 9. Liczba rodzin oraz osób w rodzinach według powodów przyznawania pomocy – stan na 31.12.2013 r.

L.p. Wyszczególnienie Liczba rodzin Liczba osób w rodzinach ogółem w tym na wsi 1. Ubóstwo 1275 765 4050 2. Sieroctwo 6 3 16 3. Bezdomność 36 11 45 4. Potrzeba ochrony macierzyństwa 302 190 1514 w tym wielodzietność 172 139 1065 5. Bezrobocie 1227 737 4234 6. Niepełnosprawność 512 332 1288 7. Długotrwała lub ciężka choroba 482 421 1324 8. Bezradność w sprawach opiekuńczo- wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa 189 146 751 domowego ogółem w tym: rodziny niepełne 126 97 405 rodziny wielodzietne 52 41 320 9. Przemoc w rodzinie 20 6 71 10. Potrzeba ochrony ofiar handlu ludźmi - - - 11. Alkoholizm 161 90 364 12. Narkomania 3 1 10 13. Trudności w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z 26 11 40 zakładu karnego 14. Trudności w integracji osób, które otrzymały status - - - uchodźcy lub ochronę uzupełniającą 15. Zdarzenie losowe 6 6 22 16. Sytuacja kryzysowa 2 2 9 17. Klęska żywiołowa lub ekologiczna 3 3 11 Źródło: dane Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Wąbrzeźnie.

W zakresie działań ograniczających negatywne społeczne efekty wynikające z wykluczenia społecznego i zagrożenia wykluczeniem społecznym gminy z terenu ORSG prowadzą najczęściej działania w formie programów ograniczających i przeciwdziałających wykluczeniu społecznemu – aktywizację społeczno-zawodową poprzez kursy zawodowe, warsztaty, treningi kompetencji i umiejętności społecznych, konsultacje z doradcami. Ponadto organizowane są prace społecznie użyteczne, interwencyjne i roboty publiczne. Wiele z tych programów realizowana jest ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego, które to środki odgrywają bardzo istotne znacznie w działaniach dotyczących pomocy społecznej. Wymagane jest utrzymanie szerokiego, kompleksowego spektrum działań i realizacja projektów systemowych przeciwdziałających wykluczeniu społecznemu, w tym przy dalszym współfinansowaniu ze środków UE, m.in.:

30 programy aktywizacji społeczno-zawodowej, indywidualne doradztwo, organizacja prac społecznie użytecznych.

Na terenie ORSG funkcjonują rodziny zastępcze spokrewnione, niezawodowe i zawodowa o charakterze pogotowia rodzinnego, w sumie jest ich 59, zaś liczba dzieci pod ich opieką wynosi 86. Zadania w zakresie pomocy społecznej wykonują cztery gminne i jeden miejski ośrodki pomocy społecznej realizując zadania własne gminy oraz zleconej przez administrację rządową. Jednostką organizacyjną Powiatu Wąbrzeskiego, przy pomocy której powiat wykonuje określone ustawami zadania publiczne w zakresie pomocy społecznej jest Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie. W 1996 roku działalność rozpoczął Dom Pomocy Społecznej w Wąbrzeźnie. Pełni on funkcję domu pomocy społecznej stałego pobytu, przeznaczonego dla 75 osób, przewlekle psychicznie chorych. Na terenie powiatu funkcjonuje także Środowiskowy Dom Samopomocy w Bliźnie (Gmina Książki) oraz Warsztat Terapii Zajęciowej w Wąbrzeźnie. Usługi sfery pomocy społecznej świadczone są przez następujące placówki: Miejski i Gminne Ośrodki Pomocy Społecznej, Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie, Dom Pomocy Społecznej, Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy w Dębowej Łące, Wąbrzeskie Stowarzyszenie Pomocy Dzieciom Specjalnej Troski, Poradnię Psychologiczno-Pedagogiczną, Wąbrzeskie Centrum Profilaktyki, Terapii i Integracji Społecznej, świetlice środowiskowe oraz świetlice i ochronka parafialna.

Istotnym problemem jest brak na terenie powiatu placówki opiekuńczo- wychowawczej. Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie zmuszone jest do umieszczania małoletnich w placówkach na terenie innych powiatów (m.in. grudziądzkim włocławskim, lipnowskim, tucholskim). Aktualnie 33 małoletnich (18 pochodzi z Gminy Miasto Wąbrzeźno, 10 z gminy Wąbrzeźno i 5 z gminy Dębowa Łąka) znajduje się w placówkach poza powiatem wąbrzeskim. Generuje to bardzo duże koszty utrzymania małoletnich dla powiatu, dlatego też niezbędnym wydaje się być jest utworzenie placówki opiekuńczo-wychowawczej na terenie ORSG.

Istotnym zadaniem jest wsparcie integracji społeczno-zawodowej osób niepełnosprawnych. Od początku swojej działalności do dnia 31.12.2013 r. Powiatowy Zespół wydał ogółem 12.694 orzeczeń, w tym: 10.350 osobom po 16 roku życia i 2.344 osobom przed 16 rokiem życia. Orzeczenia o zaliczeniu do osób niepełnosprawnych zaczęto wydawać od 1 stycznia 2002 r. Zgodnie z danymi NSP 2011 teren ORSG zamieszkuje 6110 osób niepełnosprawnych, w tym 3215 kobiet i 2896 mężczyzn. Na tle pozostałych powiatów ziemskich powiat wąbrzeski plasuje się w połowie zestawienia pod względem liczby osób niepełnosprawnych.

Na terenie ORSG prowadzone są działania w zakresie wsparcia osób niepełnosprawnych, m.in.:

 Dofinansowanie uczestnictwa osób niepełnosprawnych i ich opiekunów w turnusach rehabilitacyjnych.  Dofinansowanie sportu, kultury, rekreacji i turystyki osób niepełnosprawnych, 31

 Dofinansowanie zaopatrzenia w sprzęt rehabilitacyjny, przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze, przyznawane osobom niepełnosprawnym na podstawie odrębnych przepisów.  Likwidacja barier architektonicznych, w komunikowaniu się i technicznych, w związku z indywidualnymi potrzebami osób niepełnosprawnych.

Na zlecenie samorządu powiatu zadania z zakresu rehabilitacji społecznej i zawodowej mogą być realizowane ze środków PFRON przez fundacje i organizacje pozarządowe. W 2013 roku zawarto 1 umowę na realizację zadania z Wąbrzeskim Stowarzyszeniem Pomocy Dzieciom Specjalnej Troski. W zadaniu uczestniczyły 132 osoby. Zorganizowano 5 szkoleń o następującej tematyce: „Przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu dzieci i młodzieży niepełnosprawnej - uzależnienia, przemoc”, „Automotywacja do pracy - jak być inspirującym terapeutą”, „Rozwiązywanie problemów wychowawczych techniką kontraktów”, „Ta trudna decyzja - poczucie winy związane z umieszczeniem niepełnosprawnego członka rodziny w domu pomocy społecznej”, „Codzienne problemy i wyzwania w wychowaniu niepełnosprawnego dziecka”. Wąbrzeskie Stowarzyszenie Pomocy Dzieciom Specjalnej Troski w roku 2013 prowadziło także rehabilitację osób niepełnosprawnych w różnych typach placówek. Ze wsparcia skorzystało 30 dzieci i młodzieży niepełnosprawnej, tj. z terenu Gminy Miasto Wąbrzeźno - 16 osób, z terenu gminy Wąbrzeźno – 8 osób, z terenu gminy Dębowa Łąka – 3 osoby, z terenu gminy Książki – 3 osoby. Dzieci uczestnicząc w rehabilitacji ruchowej i społecznej nabyły, rozwinęły i podtrzymywały umiejętności niezbędne do codziennego życia. Dodatkowo prowadzone jest także pośrednictwo pracy i poradnictwo zawodowe dla osób niepełnosprawnych, ich szkolenie oraz przekwalifikowanie. W roku 2013 pośrednictwem pracy zostało objętych 31 osób niepełnosprawnych. Z poradnictwa zawodowego skorzystały 124 osoby niepełnosprawne. Przeszkolonych zostało 5 osób niepełnosprawnych. Przeprowadzono następujące kursy: fryzjerski, opiekuna osób starszych z językiem niemieckim, księgowości komputerowej, obsługi kas fiskalnych z fakturowaniem i kierowcy wózków jezdniowych. Wyposażono 1 stanowisko pracy dla osoby niepełnosprawnej, tworząc stanowisko pracy dla sprzedawcy. Istotne jest aby na terenie ORSG podejmować działania w celu poprawy kondycji fizycznej oraz intelektualnej osób niepełnosprawnych poprzez dostosowaną do ich możliwości edukację oraz zajęcia rehabilitacyjno-usprawniające. Priorytetem jest likwidacja barier architektonicznych, technicznych oraz barier w komunikowaniu się oraz stwarzanie warunków do pełnego uczestnictwa zarówno w edukacji jak i w życiu społecznym. Istotne fakty dotyczące zagadnienia pomocy społecznej na terenie ORSG w 2014 r. przedstawiono poniżej: - powiat wąbrzeski to jeden z pięciu powiatów o najwyższym odsetku osób długotrwale bezrobotnych w populacji osób bezrobotnych, mieszczącym się w przedziale 65%-70%, przy średniej dla województwa 61,2% (Ocena Zasobów Pomocy Społecznej 2014 - OZPS);

- w powiecie wąbrzeskim występował najwyższy odsetek osób niepełnosprawnych w populacji osób w wieku poprodukcyjnym (42,36%, znacznie wyższy od średniej dla województwa 32,80% - dane z NSP 2011); - w roku 2014 w powiat wąbrzeski znalazł się na trzecim miejscu w zakresie odsetka osób w wieku poprodukcyjnym korzystających z pomocy społecznej w ogólnej populacji osób w wieku poprodukcyjnym (wartość 4,73% - trzecie miejsce, w skali województwa 3,16%); - powiat wąbrzeski w roku 2014 znalazł się na 8 wśród 23 powiatów w zakresie odsetka osób w wieku poprodukcyjnym objętych usługami opiekuńczymi (1,1%, przy średniej dla województwa 1,6%); - odsetek rodzin korzystających z pomocy społecznej objętych poradnictwem specjalistycznym wskazanym przez ośrodki pomocy społecznej – w gminach powiatu wąbrzeskiego odnotowana została druga najniższa wartość wśród powiatów województwa (średnia dla regionu 7,9%). Najwyższa wartość dot. odsetka klientów długotrwale korzystających z pomocy społecznej została odnotowana w gminie wiejskiej Wąbrzeźno (68,0%, przy średniej dla powiatu wąbrzeskiego 58,4%). Na drugiej pozycji w zakresie powyższego wskaźnika znalazła się gmina miejska Wąbrzeźno (65,9%). W gminie miejskiej Wąbrzeźno i wiejskiej Wąbrzeźno nie jest respektowany ustawowy zapis dot. kryterium zatrudnienia pracowników socjalnych w wymiarze 1 pracownik na 2000 mieszkańców. Ponadto w roku 2014 w gminach tych nie odnotowano realizacji kontraktów socjalnych jako podstawowego narzędzia pracy socjalnej. W roku 2014 tylko w jednej (gminie wiejskiej Wąbrzeźno) z pięciu gmin powiatu wąbrzeskiego odnotowano realizację poradnictwa specjalistycznego. Przy czym gmina wiejska Wąbrzeźno to jedyna z gmin ORSG, w której nie realizowano wsparcia w postaci asystenta rodziny.

 Opieka nad dziećmi do lat 3

Na terenie ORSG mimo ponad 1076 dzieci w wieku do 3 lat (dane za 2013 r.) funkcjonuje jeden żłobek na terenie powiatu. Na terenie gminy Płużnica działa jeden żłobek niepubliczny w Płąchawach prowadzony przez podmiot zewnętrzny. Uczęszcza do niego 11 dzieci w wieku 0 – 2,5 lat. Dostępna oferta opieki nad dziećmi do lat 3 na terenie ORSG jest zdecydowanie niewystarczająca. Ogranicza to możliwość podejmowania przez rodziców (w praktyce głównie kobiety) aktywności zawodowej po urlopie macierzyńskim. Zaledwie jeden żłobek oraz brak wykwalifikowanej kadry opiekunek/niań domowych sprawia, że rodzice muszą sami zapewnić opiekę nad dzieckiem do czasu, gdy osiągnie ono wiek przedszkolny.

Kluczowe wnioski i obserwacje

1. Wskaźnik udziału osób w gospodarstwach domowych korzystających ze środowiskowej pomocy społecznej w ludności ogółem w powiecie wynosił w 2013 roku 14,9%, najbardziej niekorzystna sytuacja ma miejsce w gminie Płużnica (20,1%), Dębowa Łąka (17,6%) i Książki

(16,1%). 2. Istotnym problemem jest brak na terenie ORSG placówki opiekuńczo-wychowawczej. Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie zmuszone jest do umieszczania małoletnich w placówkach na terenie innych powiatów (m.in. grudziądzkim włocławskim, lipnowskim, tucholskim). Generuje to bardzo duże koszty utrzymania małoletnich dla powiatu, dlatego też niezbędnym jest utworzenie placówki opiekuńczo-wychowawczej na terenie ORSG. 3. Istnieje zapotrzebowanie na działania i projekty systemowe przeciwdziałające wykluczeniu społecznemu, jak również szeroko rozumiane poradnictwo rodzinne. Wiele z projektów było realizowanych w ramach perspektywy unijnej 2007-2013, aktualnie podkreśla się potrzebę prowadzenia działań aktywizacyjno-szkoleniowych z wykorzystaniem stażu zawodowego w lokalnych firmach dla osób z grup zagrożonych wykluczeniem społecznym, długotrwale korzystających z pomocy społecznej z uwzględnieniem zapotrzebowania na zawody deficytowe na lokalnym rynku pracy. 4. Niezbędny jest rozwój usług socjalnych ukierunkowanych na organizację opieki domowej, poradnictwo, wparcie prawne i socjalno-psychologiczne osób w wieku poprodukcyjnym, rozbudowa opieki instytucjonalnej dla osób starszych w związku ze zjawiskiem starzenia się społeczeństwa, 5. Na ORSG corocznie wydawanych jest przez Powiatowy Zespół do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności ponad 1 tys. orzeczeń o niepełnosprawności i o stopniu niepełnosprawności. Istotnym zadaniem jest zatem wsparcie integracji społeczno- zawodowej osób niepełnosprawnych (poprzez m.in.: poradnictwo zawodowe, szkolenia, pobudzanie aktywności społecznej, zajęcia rehabilitacyjno-usprawniające, w szczególności dla dzieci). Zasadniczą kwestią jest stworzenie możliwości korzystania w pełni z dóbr ORSG, poprzez m. in.: likwidację barier architektonicznych, technicznych oraz barier w komunikowaniu się. Zgodnie z danymi NSP 2011 teren ORSG zamieszkuje 6110 osób niepełnosprawnych, w tym 3215 kobiet i 2896 mężczyzn. Na tle pozostałych powiatów ziemskich powiat wąbrzeski plasuje się w połowie zestawienia pod względem liczby osób niepełnosprawnych. 6. Na terenie ORSG mimo ponad 1076 dzieci w wieku do 3 lat (dane za 2013 r.) funkcjonuje jeden żłobek na terenie powiatu. Jest to żłobek niepubliczny w Płąchawach na terenie gminy Płużnica prowadzony przez podmiot zewnętrzny. Dostępna oferta opieki nad dziećmi do lat 3 na terenie ORSG jest zdecydowanie niewystarczająca. Ogranicza to możliwość podejmowania przez rodziców (w praktyce głównie kobiety) aktywności zawodowej po urlopie macierzyńskim.

1.6. Edukacja  Edukacja przedszkolna W 2013 r. odsetek dzieci objętych wychowaniem przedszkolnym w wieku 3-5 lat w województwie kujawsko-pomorskim wyniósł 67,4%, co plasowało je na prawie na ostatnim miejscu w kraju.

Na terenie ORSG upowszechnienie edukacji przedszkolnej jest bardzo słabe. Odsetek dzieci objętych wychowaniem przedszkolnym (3-5 lat) wynosi jedynie 46,7% - jest to najniższy wskaźnik spośród wszystkich powiatów województwa kujawsko-pomorskiego.

Na obszarze wiejskim ORSG wyraźnie widać bardzo słabe upowszechnienie edukacji przedszkolnej w gminach wiejskich ORSG - Gmina Książki i Gmina Płużnica – 44,6%, Gmina Gmina Wąbrzeźno – 31,4% i Dębowa Łąka – 30,4% i Najkorzystniej sytuacja kształtuje się w Gminie Miasto Wąbrzeźno, gdzie odsetek dzieci objętych edukacją przedszkolną wynosi 62,3%.

Tabela 10. Charakterystyka edukacji przedszkolnej na terenie ORSG Powiatu Wąbrzeskiego – stan na 31.12.2013 r.

Jednostka Liczba placówek wychowania Liczba Liczba Liczba dzieci w Odsetek dzieci terytorialna przedszkolnego miejsc w dzieci w wieku 3-5 lat objętych Przedszkola Oddziały przedszk. wieku objętych wychowaniem przedszkolne przy 3-5 lat wychowaniem przedszk. szkołach przedszkolnym (3-5 lat) podstawowych Gmina Miasto 2 6 400 475 269 62,3% Wąbrzeźno Gmina Dębowa 0 3 0 112 34 30,4% Łąka Gmina Książki 1 0 100 157 70 44,6% Gmina Płużnica 2 2 65 177 79 44,6% Gmina 0 4 0 318 100 31,4% Wąbrzeźno ORSG 5 15 565 1239 579 46,7% Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL – GUS/ dane z gmin ORSG.

W zakresie edukacji przedszkolnej na terenie gmin wiejskich ORSG występuje bardzo duże zapotrzebowanie na rozwój i modernizację infrastruktury. Ze względu na problemy lokalowe na terenie gminy Płużnica i gminy Wąbrzeźno niezbędna jest budowa nowych przedszkoli, która rozwiąże dotychczasowe problemy lokalowe. W pozostałych gminach zgłoszono zapotrzebowanie w zakresie modernizacji infrastruktury (m.in. przebudowa, dobudowa, adaptacja, instalacje i media, likwidacja barier architektonicznych dla osób niepełnosprawnych) i zakupu wyposażenia w celu zapewnienia edukacji dla większej liczby dzieci oraz poprawy jakości świadczonych usług edukacyjnych. Niezbędne są także działania związane z wprowadzeniem dodatkowych zajęć w przedszkolach wiejskich oraz podnoszeniem kwalifikacji i kompetencji nauczycieli przedszkolnych, m.in. diagnozy i wspomagania dzieci pięcio- i sześcioletnich w osiąganiu gotowości do podjęcia nauki w szkole, a także w zakresie możliwości i przygotowania zajęć ruchowych, sportowych dla dzieci, nauczania języka angielskiego w okresie przedszkolnym. Zgłaszano także zapotrzebowanie na dodatkową kadrę, m.in. zatrudnienie asystenta nauczyciela.

 Szkolnictwo podstawowe i gimnazjalne Na terenie ORSG w 2013 roku znajdowało się 12 szkół podstawowych i 9 gimnazjów. Do szkół tych uczęszczało łącznie 3390 uczniów. Na przestrzeni ostatnich 5 lat zauważa się spadek liczby uczniów. Na poziomie szkolnictwa podstawowego – spadek o ponad 6%, zaś na

35 poziomie gimnazjum o ponad 20%. Spadek liczby uczniów spowodował likwidację szkół podstawowych, w ciągu ostatnich 5 lat zlikwidowano 2 szkoły podstawowe na terenie ORSG. Tabela 15. Szkolnictwo podstawowe i gimnazjalne na ORSG Powiatu Wąbrzeskiego.

Wyszczególnienie Szkoły Liczba uczniów w Gimnazja Liczba uczniów podstawowe szkołach podst. w gimnazjach 2009 2013 2009 2013 2009 2013 2009 2013 Gmina Miasto 2 2 957 892 3 2 581 489 Wąbrzeźno Gmina Dębowa Łąka 4 4 261 231 2 2 179 141 Gmina Książki 1 1 300 278 1 1 196 133 Gmina Płużnica 3 1 331 312 1 1 227 148 Gmina Wąbrzeźno 4 4 536 534 2 3 297 252 ORSG 14 12 2385 2247 9 9 1480 1163 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS/ dane gmin ORSG. Istotnym problemem edukacji podstawowej i gimnazjalnej na terenie ORSG jest niska jakość edukacji. Problem ten dotyczy przede wszystkich szkół z terenów wiejskich. Uczniowie uczęszczający do szkół na terenie ORSG osiągają niskie wyniki podczas sprawdzianu w szóstych klasach oraz w egzaminach gimnazjalnych. W 2013 r. Powiat Wąbrzeski zanotował najgorsze wyniki egzaminu gimnazjalnego zarówno w części humanistycznej, jak i matematyczno-przyrodniczej spośród wszystkich powiatów. Wyniki sprawdzianów szóstoklasistów w 2013 r. również były poniżej średniej dla województwa.

 Szkolnictwo ponadgimnazjalne Szkolnictwo ponadgimnazjalne na terenie ORSG prowadzone jest przez Zespół Szkół Zawodowych w Wąbrzeźnie, Zespół Szkół Ogólnokształcących w Wąbrzeźnie i Zespół Szkół we Wroniu. Tabela 11. Wykaz placówek edukacyjnych szkolnictwa ponadgimnazjalnego na terenie ORSG Powiatu Wąbrzeskiego. Lokalizacja Placówka oświatowa

Gmina Miasto 1) Zespół Szkół Zawodowych w Wąbrzeźnie, Wąbrzeźno - Technikum, - Zasadnicza Szkoła Zawodowa, - Szkoła policealna - Technikum uzupełniające 2) Zespół Szkół Ogólnokształcących w Wąbrzeźnie - Liceum Ogólnokształcące - Liceum Uzupełniające dla Dorosłych Gmina Wąbrzeźno 1) Zespół Szkół we Wroniu: - Technikum, - Liceum Ogólnokształcące Źródło: Strategia Rozwoju Powiatu Wąbrzeskiego na lata 2013-2020. Najwięcej młodzieży wybiera kształcenie w technikach (42% uczniów), następnie w liceach (37%) i zasadniczych szkołach zawodowych (21%).

Tabela 12. Liczba uczniów szkół ponadgimnazjalnych na terenie ORSG Powiatu Wąbrzeskiego w 2013 r.

Liczba uczniów Lokalizacja Licea Technika Zasadnicze szkoły zawodowe

ORSG 378 429 222 Gmina Miasto 231 314 222 Wąbrzeźno Gmina Wąbrzeźno 147 115 0 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS. Zdawalność egzaminu maturalnego na terenie ORSG Powiatu Wąbrzeskiego prezentuje się znacznie lepiej niż egzaminy na niższych szczeblach edukacyjnych. W 2013 r. średni wskaźnik zdawalności egzaminu dojrzałości dla ORSG wyniósł 79%, w tym 83% w liceach ogólnokształcących i 73% w technikach. Dla porównania odsetek zdawalności w województwie wyniósł 81,5%, co plasuje teren ORSG minimalnie poniżej średniej wojewódzkiej. W celu poprawy jakości kształcenia oraz osiągania wyższych wyników zdawalności egzaminów niezbędne są działania w kierunku poprawy jakości i dostępności infrastruktury edukacyjnej, poszerzenia oferty zajęć pozalekcyjnych i pozaszkolnych, a także podniesienie kwalifikacji nauczycieli. Zgodnie z zaleceniami Parlamentu Europejskiego w zakresie edukacji podkreśla się potrzebę rozwijania tzw. kompetencji kluczowych uczniów na wszystkich poziomach kształcenia. Wyróżniono osiem kompetencji kluczowych, do których zalicza się: porozumiewanie się w języku ojczystym, w językach obcych, kompetencje matematyczne i podstawowe kompetencje naukowo-techniczne, kompetencje informatyczne, umiejętność uczenia się, kompetencje społeczne i obywatelskie, poczucie inicjatywy i przedsiębiorczości, świadomość i ekspresja kulturalna. Szkoły z terenu ORSG Powiatu Wąbrzeskiego zgłaszały zapotrzebowanie na dodatkowe zajęcia z zakresu rozwijania kompetencji kluczowych, m.in. technologii informacyjno-komunikacyjnych, nauk matematyczno-przyrodniczych i języków obcych, zajęć z zakresu kształtowania postaw kreatywności, innowacyjności i pracy zespołowej. Szkoły do tej pory prowadziły samodzielnie, bądź uczestniczyły w projektach unijnych, których celem było kształtowanie kompetencji kluczowych. Kompetencje kluczowe rozwijane były także poprzez dodatkowe zajęcia w ramach przedmiotowych kół zainteresowań. Zgłaszano potrzebę kontynuacji tych zajęć, urozmaicania przebiegu lekcji, doposażenie placówek w sprzęt informatyczny. Podkreślano także potrzebę kontynuacji zajęć dodatkowych organizowanych w świetlicach środowiskowych na terenach wiejskich ORSG, które często są jedyną formą zorganizowanych zajęć dla dzieci w małych miejscowościach. Placówki zgłaszały także zapotrzebowanie na działania z zakresu doradztwa zawodowego, w celu właściwego zdiagnozowania predyspozycji zawodowych uczniów i

37 wspieraniu ich w planowaniu własnej ścieżki kształcenia i kariery zawodowej. Szczególnie istotne jest doradztwo w zakresie zawodów deficytowych i nadwyżkowych w ORSG oraz zdiagnozowanie potrzeb przedsiębiorców w zakresie pożądanych zawodów, kompetencji i umiejętności. Obecnie mimo wysokiego bezrobocia pracodawcy zgłaszają na terenie ORSG problemy w zakresie rekrutacji pracowników. Osoby poszukujące pracy bardzo często nie posiadają wymaganych przez pracodawców kwalifikacji i umiejętności. Dlatego bardzo ważne jest wprowadzenie szerokiego i powszechnego dostępu do doradztwa edukacyjno- zawodowego, w szczególności w szkołach gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych. Kilka placówek z terenu ORSG zgłosiło potrzebę podniesienia kwalifikacji wśród kadry nauczycielskiej. W szkołach ponadgimnazjalnych nie jest realizowane doradztwo edukacyjno- zawodowe przez wyodrębnioną jednostkę. Uczniowie korzystają z pomocy pedagogów i psychologów oraz na lekcjach wychowawczych. W szkołach tych jest niedostateczna ilość pomocy w formie grupowej i indywidualnej porad młodzieży w wyborze zawodu, kierunku kształcenia uwzględniając ich możliwości psychofizyczne, a także potrzeby rynku pracy. Uczniowie posiadają przez to zbyt mało wiadomości o interesujących ich zawodach, drogach uzyskania kwalifikacji zawodowych. Doradztwo zawodowo-edukacyjne bardziej rozwinięte pomogłoby określić zainteresowania, uzdolnienia uczniów i kierunek ich rozwoju na lokalnym rynku pracy.

 Kształcenie zawodowe Kształcenie zawodowe prowadzone jest przez Zespół Szkół Zawodowych w Wąbrzeźnie oraz Zespół Szkół we Wroniu:  Zespół Szkół Zawodowych w Wąbrzeźnie (technika: obsługi turystycznej, logistyczne, mechatroniczne, hotelarstwa, ekonomiczne, mechaniczne, technika uzupełniające: handlowe, mechaniczne, Zasadnicza Szkoła Zawodowa, kształci w zawodach: operator obrabiarek skrawających, mechanik, fryzjer, sprzedawca, klasy wielozawodowe).  Zespół Szkół we Wroniu (technika: informatyk, usług fryzjerskich, żywienia i usług gastronomicznych, urządzeń i systemów energetyki odnawialnej (od roku 2015/2016), architektury krajobrazu, ochrony środowiska, budownictwa, rolnik) Szkoły współpracują z lokalnymi przedsiębiorcami i firmami, t.j.: Ampol-Merol, AGRO-Wronie, Midom, Ergis, Insolve, w których uczniowie odbywają praktykę zawodową. Zgodnie z danymi GUS w zasadniczych szkołach zawodowych i technikach kształci się 48% młodzieży. Istotnym problemem na ORSG jest znalezienie pracy osobom z wykształceniem zasadniczym zawodowym. W 2013 r. ponad 33% bezrobotnych stanowiły osoby właśnie z tym wykształceniem. Stanowili oni jedną z najliczniejszych grup bezrobotnych. Przyczyn tej sytuacji należy szukać w niedopasowaniu zapotrzebowania lokalnego rynku pracy do oferty kształcenia oferowanej przez szkoły ORSG Powiatu Wąbrzeskiego. Analizując dane PUP o zawodach deficytowych i nadwyżkowych oraz 38 zwracając uwagę na kierunki rozwoju regionu i potrzeby pracodawców szkoły prowadzące szkolnictwo zawodowe starają się dostosować kierunki kształcenia po potrzeb rynku pracy. Pomimo tego obecnie na terenie ORSG, pracodawcy zgłaszają problemy w zakresie rekrutacji pracowników. Osoby poszukujące pracy bardzo często nie posiadają wymaganych przez pracodawców kwalifikacji, nie mają doświadczenia i często też brakuje im motywacji do pracy. Niezbędna jest realizacja kompleksowych programów aktywizujących osoby bezrobotne i osoby wykluczone, w celu przywrócenia ich na rynek pracy i zapewnienie kwalifikacji wymaganych przez lokalnych pracodawców. W celu dostosowania kwalifikacji uczniów do potrzeb rynku pracy niezbędny jest rozwój oferty zajęć pozalekcyjnych związanych z przedmiotami zawodowymi, przede wszystkim w zakresie praktycznej nauki zawodu, staży i praktyk zawodowych. Szkoły zawodowe na terenie ORSG wskazują na potrzebę modernizacji infrastruktury szkół oraz w szczególności unowocześnienia i doposażenia poszczególnych pracowni kształcenia zawodowego czy adaptacji pomieszczeń na nowe pracownie zawodowe, w tym przystosowane do nowych kierunków kształcenia, np. stworzenie pracowni kształcenia praktycznego w pełni przystosowanej do potrzeb nowego kierunku: technik urządzeń i systemów energetyki odnawialnej w ZS we Wroniu (od 2015/2016 r). Podniesienie jakości kształcenia zawodowego i jego lepsze dostosowanie do potrzeb rynku pracy wymagać będzie również podniesienia kompetencji i kwalifikacji nauczycieli kształcenia zawodowego, istnieje zapotrzebowanie m.in. na nabycie przez nauczycieli kwalifikacji egzaminatorów.

 Kształcenie ustawiczne dorosłych

Uczenie się dorosłych daje osobom, które dotknęło bezrobocie, restrukturyzacja lub które stanęły przed koniecznością transformacji zawodowej, możliwość podniesienia kwalifikacji lub przekwalifikowania, w istotny sposób przyczyniając się także do włączenia społecznego, aktywności obywatelskiej i rozwoju osobistego. W Polsce odsetek osób w wieku 25-64 lata, które kształcą lub dokształcają się wynosi – 4,5% (dla państw Unii Europejskiej 9%). W województwie kujawsko – pomorskim sytuacja przedstawiała się jeszcze gorzej – wartość wskaźnika wyniósł 3,8%. W zakresie kształcenia ustawicznego dorosłych działa Centrum Kształcenia Praktycznego i Ustawicznego w Wąbrzeźnie. Centrum prowadzi kształcenie ustawiczne w sprawie uzyskiwania i uzupełniania przez osoby dorosłe wiedzy ogólnej, umiejętności i kwalifikacji zawodowych w formach pozaszkolnych. Centrum organizuje zajęcia praktyczne dla uczniów szkół zawodowych i technikum w zawodach monter-mechanik, fryzjer, technik usług fryzjerskich oraz technik mechanik. Prowadzone są również zajęcia mechatroniki dla uczniów technikum oraz kwalifikacyjne kursy zawodu. W placówce, oprócz działów mechanicznych funkcjonują pracownie: fryzjerska, mechatroniki oraz komputerowa. Centrum organizuje i prowadzi kształcenie ustawiczne w formach pozaszkolnych. Osobom dorosłym umożliwia uzupełnienie wykształcenia ogólnego w Liceum Ogólnokształcącym dla 39

Dorosłych. Należy zatem wspierać działania tej placówki w szczególności nakierowane na rozwój kompetencji kluczowych oraz praktycznej nauki zawodu jej uczniów jak również realizować potrzeby związane z doskonaleniem kadry pedagogicznej. Należy także zabiegać o utrzymanie odpowiedniej jakości infrastruktury placówki.

Kluczowe wnioski i obserwacje

1. Jedynie 47,2% dzieci w wieku 3-6 lat jest objętych edukacją przedszkolną, jest to najniższy wskaźnik spośród wszystkich powiatów województwa kujawsko-pomorskiego. Niezbędne są działania związane z upowszechnieniem edukacji przedszkolnej na terenie ORSG Powiatu Wąbrzeskiego. W zakresie edukacji przedszkolnej na terenie gmin ORSG występuje bardzo duże zapotrzebowanie na rozwój i modernizację infrastruktury. Zgłoszono zapotrzebowanie w zakresie budowy i modernizacji infrastruktury (m.in. budowa, przebudowa, dobudowa, adaptacja, instalacje i media, likwidacja barier architektonicznych dla osób niepełnosprawnych) i zakupu wyposażenia w celu zapewnienia edukacji dla większej liczby dzieci oraz poprawy jakości świadczonych usług edukacyjnych. Niezbędne są także działania związane z wprowadzeniem dodatkowych zajęć oraz podnoszeniu kwalifikacji i kompetencji nauczycieli przedszkolnych. Zgłaszano także zapotrzebowanie na dodatkową kadrę, m.in. zatrudnienie asystenta nauczyciela. 2. Zgłoszono zapotrzebowanie na wszystkich poziomach kształcenia na poszerzenie oferty zajęć pozalekcyjnych w zakresie rozwoju kompetencji kluczowych (technologii informacyjno- komunikacyjnych, nauk matematyczno-przyrodniczych i języków obcych, zajęcia z zakresu kształtowania postaw kreatywności, innowacyjności i pracy zespołowej). Niezbędne jest podnoszenie kwalifikacji i kompetencji nauczycieli przedmiotów zawodowych oraz przede wszystkim współpraca z lokalnymi firmami umożliwiająca uczniom dostęp do praktycznej nauki zawodu w przedsiębiorstwach, 3. Baza szkolnictwa zawodowego jest dobrze rozwinięta na terenie ORSG, jednak konieczne jest dostosowanie oferty kształcenia do potrzeb rynku pracy oraz modernizacja i doposażenie pracowni i warsztatów kształcenia praktycznego, 4. Placówki zgłaszały także zapotrzebowanie na działania z zakresu doradztwa zawodowego, w celu właściwego zdiagnozowania predyspozycji zawodowych uczniów i wspieraniu ich w planowaniu własnej ścieżki kształcenia i kariery zawodowej. Szczególnie istotne jest doradztwo w zakresie zawodów deficytowych i nadwyżkowych w ORSG oraz zdiagnozowanie potrzeb przedsiębiorców w zakresie pożądanych zawodów, kompetencji i umiejętności. Obecnie mimo wysokiego bezrobocia pracodawcy zgłaszają na terenie ORSG problemy w zakresie rekrutacji pracowników. Osoby poszukujące pracy bardzo często nie posiadają wymaganych przez pracodawców kwalifikacji i umiejętności. Dlatego bardzo ważne jest wprowadzenie szerokiego i powszechnego dostępu do doradztwa edukacyjno-zawodowego, w szczególności w szkołach gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych.

1.7. Kultura Na terenie powiatu funkcjonują gminne domy kultury oraz miejski Wąbrzeski Dom Kultury, który pełni funkcję centrum kulturalnego w powiecie.

Poniżej przedstawiono podstawowe dane statystyczne dot. liczby placówek kulturalnych funkcjonujących na terenie ORSG Powiatu Wąbrzeskiego w ostatnich latach oraz liczby osób korzystających.

Tabela 13. Instytucje kulturalne powiatu wąbrzeskiego w latach 2009-2013 – stan na 31.12.

Wyszczególnienie J.m. 2009 2010 2011 2012 2013

Biblioteki i filie ogółem ob. 13 13 13 14 14 Czytelnicy w ciągu roku osoba 4740 4688 4758 4655 4640 Czytelnicy bibliotek publicznych na osoba 137 133 135 132 132 1000 ludności Kina stałe ob. 1 1 1 1 1 Domy kultury Ob. 3 3 3 3 2 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z BDL GUS.

W gminach wiejskich ORSG życie kulturalne toczy się wokół gminnych ośrodków kultury, bibliotek gminnych i świetlic wiejskich. Te instytucje są organizatorami imprez i wydarzeń kulturalnych, np. dożynki, dni gminy, okolicznościowe festyny itp. Ograniczeniem dla działalności bibliotek wiejskich są niekorzystne warunki lokalowe oraz potrzeba ich modernizacji. Wąbrzeski Dom Kultury w Wąbrzeźnie dysponuje salą widowiskową (334 miejsca), salą kolumnową, galerią, pomieszczeniem do zajęć merytorycznych, pomieszczeniem biurowym, kawiarnią, studiem Miejskiej Telewizji Kablowej. Budynek wymaga pilnego remontu sali widowiskowej/kinowej, remontu galerii i izby muzealnej wraz z modernizacją oświetlenia i przestrzeni ekspozycyjnej, modernizacji sal do zajęć merytorycznych, modernizacji ciągów komunikacyjnych (podjazdy, winda, schodołaz) pod kątem osób niepełnosprawnych, remontu sali kolumnowej (baletowej), rewitalizacji parku WDK. Zgłoszono także zapotrzebowanie związane z remontem Miejskiej i Powiatowej Biblioteki Publicznej im. Witalisa Szlachcikowskiego w Wąbrzeźnie. Wąbrzeska biblioteka obecnie posiada bardzo złe warunki lokalowe, niespełniające wymogów standardów bibliotecznych, koniecznych do realizacji działalności czytelniczej i kulturalnej na rzecz rozwoju intelektualnego lokalnej społeczności.

 Dziedzictwo kulturowe Wśród zabytków architektury powiatu najliczniejszą grupę stanowią obiekty gotyckie. Są to głównie wiejskie kościoły kamienne i kamienno-ceglane, z których najstarsze pochodzą z połowy XIV w. (Dębowa Łąka, Łobdowo, Kurkocin, Łopatki, Nowa Wieś Królewska, Niedźwiedź, Orzechowo, Osieczek, Płużnica, Wielkie Radowiska, Ryńsk, Wronie, Zieleń). Zestawienie obiektów dziedzictwa kulturowego jednostek z terenu ORSG, ujętych w rejestrze zabytków nieruchomych przedstawia się następująco: 41

Tabela 14. Zestawienie zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków z terenu gmin ORSG.

Lokalizacja Zabytek

 Kościół parafialny p.w. śś. Ap. Szymona i Judy Tadeusza z otoczeniem (XIV w.)  Kościół ewangelicki, ob. rzym.-kat. p.w. Matki Bożej Królowej Polski  Ruiny zamku biskupiego (poch. z XIV w) Gmina Miasto  Kamienica z oficyną - Pl. Jana Pawła II 22 (pocz. XX w.) Wąbrzeźno  Kamienica mieszczańska - ul. 1 Maja 38, wzniesiona w 60-tych latach XIX wieku  Sąd Rejonowy, Prokuratura Rejonowa otoczenie z murem ogrodzeniowym (koniec XIX w.)  Kościół filialny, ob. parafialny rzym.-kat. p.w. św. Piotra i Pawła, cmentarz parafialny przykościelny w Dębowej Łące,  Kościół ewangelicki, ob. filialny rzym.-kat. p.w. Matki Bożej Bolesnej w Dębowej Łące,  Założenie pałacowo-parkowe: Pałac, Park, Dom ogrodnika w Dębowej Łące,  Kościół parafialny p.w. św. Bartłomieja i cmentarz parafialny przykościelny w Kurkocinie, Gmina Dębowa Łąka  Park dworski w Kurkocinie,  Wiatrak typu „koźlak” w Kurkocinie,  Cmentarz katolicki w Lipnicy,  Kościół parafialny p.w. św. Małgorzaty, cmentarz parafialny przykościelny, kaplica na cmentarzu, mur ogrodzeniowy w Łobdowie  Kościół parafialny p.w. św. Jerzego, cmentarz parafialny przykościelny w Niedźwiedziu,  Zespół pałacowo-parkowy w Niedźwiedziu,  Kościół parafialny p. w. Jakuba Apostoła w Wielkich Radowiskach  Kościół ewangelicki, ob. rzym.- kat. parafialny p.w. Trójcy Świętej wraz z otoczeniem w Książkach, Gmina Książki  Kościół parafialny p.w. św. Marii Magdaleny w Łopatkach,  Kościół parafialny p.w. św. Katarzyny w Książkach  Zespół dworsko-parkowy w Bartoszewicach,  Kościół parafialny p.w. św. Michała Archanioła z otoczeniem w Błędowie,  Zespół dworski w Błędowie, Gmina Płużnica  Zespół dworski w Józefkowie,  Kaplica dworska p.w. św. Barbary w Mgowie,  Kościół parafialny p.w. św. Jana Chrzciciela w Nowej Wsi Królewskiej,  Zespół pałacowo-parkowy w Orłowie,  Kościół parafialny p.w. św. Małgorzaty w Płużnicy.

 Kościół ewangelicki, ob. filialny rzym.-kat. p.w. św. Maksymiliana Kolbe w Jarantowicach,  Kościół parafialny p.w. św. Marii Magdaleny w Orzechowie,  Kościół parafialny p.w. św. Wawrzyńca w Ryńsku,  Kościół ewangelicki, ob. filialny rzym.-kat. p.w. Najświętszego Serca Gmina Wąbrzeźno Pana Jezusa w Ryńsku,  Gorzelnia z zespołu dworsko-parkowego w Ryńsku,  Chałupa w obrębie posesji nr 34 w Stanisławkach,  Pałac w Wałyczu,  Zespół dworsko-parkowy we Wroniu,  Kościół parafialny p.w. św. ap. Piotra i Pawła w Zieleniu. Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Toruniu.

Poza ww. zabytkami wpisanymi do rejestru zabytków, na terenie ORSG znajduje się wiele zabytków znajdujących się w gminnych ewidencjach zabytków. Gminy ORSG określiły najpilniejsze potrzeby związane z ochroną i rewitalizacją zabytków:  Gmina Miasto Wąbrzeźno – za najpilniejsze działania w zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego uznano rewitalizację Góry Zamkowej i Podzamcza. Jest to ciekawy pod względem historycznym i krajobrazowym teren. Znajdują się tam ruiny zamku biskupów chełmińskich z XIV w. Konieczne jest odrestaurowanie historycznego miejsca, zabezpieczenie istniejących ruin zamku, wykonanie wieży widokowej wraz z kładką łączącą park z terenem, na którym znajdują się ruiny zamku. Dodatkowo renowacji wymagają wąbrzeskie kościoły i zabytkowa kamienica przy ul. 1 Maja.

 Gmina Dębowa Łąka – na terenie gminy Dębowa Łąka znajduje się wiele zabytkowych zespołów pałacowo-parkowych, które są zniszczone i ulegają dalszej degradacji. Zgłoszono zapotrzebowanie renowacji i rewitalizacji pałaców i parków, ponadto niezbędna jest też renowacja zabytkowych kościołów.

 Gmina Książki – odnotowano zapotrzebowanie w zakresie renowacji zabytkowych kościołów,  Gmina Wąbrzeźno – potrzeba renowacji zabytkowych zespołów parkowo- pałacowych,

 Gmina Płużnica – zabezpieczenia i odnowienia wymaga większość zabytków na terenie gminy, szczególnie pilne zadania to renowacja pałaców w Goryniu i Mgowie, remont dachu na kościele w Błędowie, zabezpieczenie grodziska w Wieldządzu oraz zachowanie „Poniatówek” („poniatówki” to charakterystyczne drewniane domy pochodzące z lat 30 XX wieku, występują głównie w Józefkowie i zachodniej części wsi Płużnica, stanowiły typową, tanią zabudowę wznoszoną dla osadników z „kongresówki” sprowadzonych na teren gminy w okresie międzywojennym).

Istotnym problemem jest brak działań zapobiegających niszczeniu cennych zasobów kulturowych. Zabytki bardzo często są przedmiotem aktów wandalizmu, przez co są

43 niszczone. Wskazane powyżej obiekty są zaliczane przez władze samorządów do cennych zasobów kulturowych, które należy chronić, odrestaurować i udostępnić zwiedzającym.

 Organizacje pozarządowe

Na terenie ORSG działa wiele organizacji pozarządowych, zgodnie z danymi GUS – 116 stowarzyszeń i organizacji społecznych oraz 1 fundacja. Do najprężniej działających należy zaliczyć:

Lokalizacja Organizacje pozarządowe

 Stowarzyszenie Rozwoju i Wspierania Społeczeństwa Obywatelskiego „INICJATYWA”, Gmina Miasto  Wąbrzeski Klub Sportów i Sztuk Walki, Wąbrzeźno  Miejski Klub Sportowy „UNIA” Wąbrzeźno,  Uczniowski Klub Sportowy „Vambresia-Worwo”,  Chorągiew Kujawsko-Pomorska Związku Harcerstwa Polskiego, Hufiec Toruń.  Uczniowski Klub Sportowy „Orlik”,  Gminny Ludowy Zespół Sportowy, Gmina Dębowa Łąka  Stowarzyszenie Rozwoju Wsi Lipnica,  Towarzystwo Nowych Inicjatyw Gminy Dębowa Łąka,  Stowarzyszenie Kobiet Gminy Dębowa Łąka.  Stowarzyszenie Marketingowe Rolników Indywidualnych Wsi Książki,  Klub Aktywnych Kobiet w Łopatkach, Gmina Książki  Stowarzyszenie Mieszkańców Wsi Blizno,  Gminny Klub Sportowy „ZRYW”  Towarzystwo Rozwoju Gminy Płużnica,  Lokalna Grupa Rybacka "Rybak”,  Centrum Technologii Informacyjnych e-Misja, Gmina Płużnica  OSP,  UKS „Płużnica”,  stowarzyszenia seniorów, kobiet lub skupiające mieszkańców danej miejscowości – podejmują małe inicjatywy lokalne, organizują festyny, imprezy okolicznościowe,  Stowarzyszenie OSP,  Stowarzyszenie „Nasza Gmina”,  Fundacja Lokalna Grupa Działania Wieczno, Gmina Wąbrzeźno  Stowarzyszenie Kół Gospodyń Wiejskich Gminy Wąbrzeźno,  Stowarzyszenie "Przyjaciele Wronia",  Stowarzyszenie Wieczno Południowe-Przydwórz

Do najważniejszych problemów zgłaszanych przez członków organizacji pozarządowych należą:  nie wystarczająca ilość środków finansowych przeznaczonych na współpracę z organizacjami pozarządowymi,  niedostateczna współpraca pomiędzy organizacjami, często niski poziom lub brak wymiany informacji pomiędzy organizacjami pozarządowymi jak i formalnymi i nieformalnymi grupami z administracją i samorządem, 44

 zbyt mała grupa osób aktywnych w organizacjach pozarządowych,  brak samodzielności, słabość organizacyjna (instytucjonalna) niektórych organizacji pozarządowych,  niewystarczająca wiedza merytoryczna, mały profesjonalizm części przedstawicieli organizacji i formalnych i nieformalnych grup.

Kluczowe wnioski i obserwacje 1. Wąbrzeski Dom Kultury pełni funkcję centrum kulturalnego w powiecie. W gminach wiejskich ORSG życie kulturalne toczy się wokół gminnych ośrodków kultury, bibliotek gminnych i świetlic wiejskich. Te instytucje są organizatorami imprez i wydarzeń kulturalnych, np. dożynki, dni gminy, okolicznościowe festyny itp. Ograniczeniem dla działalności bibliotek wiejskich są niekorzystne warunki lokalowe oraz potrzeba ich modernizacji. 2. Na terenie ORSG znajduje się wiele zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków, wśród zabytków architektury najliczniejszą grupę stanowią obiekty gotyckie. Są to głównie wiejskie kościoły kamienne i kamienno-ceglane, z których najstarsze pochodzą z połowy XIV w. 3. Na terenie ORSG wiele zabytków wymaga renowacji i rewitalizacji, niezbędne jest podjęcie działań w celu ich ochrony. 4. Największą popularnością cieszą się inicjatywy organizacji pozarządowych na rzecz wspierania i upowszechniania kultury fizycznej. Organizacje pozarządowe z terenu ORSG borykają się z problemami niedostatecznej ilości środków finansowych oraz słabej współpracy pomiędzy organizacjami.

1.8. Infrastruktura techniczna  Infrastruktura drogowa i komunikacyjna Sieć drogową na terenie powiatu tworzą: drogi krajowe, wojewódzkie, powiatowe i gminne. Przez powiat wąbrzeski przebiega droga krajowa nr 15, drogi wojewódzkie: 534 Grudziądz - Rypin, 551 Strzyżawa – Wąbrzeźno oraz 548 Stolno – Pląchoty.

Tabela 15. Wykaz dróg na terenie powiatu wąbrzeskiego. Drogi w powiecie wąbrzeskim Długość dróg Drogi krajowe 7 km Drogi wojewódzkie 72,92 km Drogi powiatowe 218,7 km Drogi gminne 627,8 km Źródło: Strategia Rozwoju Powiatu Wąbrzeskiego na lata 2013-2020. Powiat wąbrzeski jest bardzo korzystnie położony pod względem przebiegu autostrady A1. W bliskim sąsiedztwie od stolicy powiatu (15 km) znajduje się węzeł autostradowy A1 w Lisewie (powiat chełmiński).

Mapa 4. Mapa terenu ORSG Powiatu Wąbrzeskiego.

Źródło: opracowanie własne na podstawie https://maps.google.pl/ Gmina Miasto Wąbrzeźno położone jest w centrum powiatu, co ułatwia dostęp mieszkańców powiatu do usług i instytucji znajdujących się w stolicy powiatu. Ponadto powiat wąbrzeski leży blisko jednego z ośrodków centralnych województwa tj. Torunia (ok. 50 km). Istniejąca od roku 2006 obwodnica Wąbrzeźna przyczyniła się do wyeliminowania uciążliwego ruchu tranzytowego z centrum miasta, a także umożliwia swobodny przejazd przez Wąbrzeźno do węzła autostradowego A1 zlokalizowanego w Lisewie. Dostępność komunikacyjna powiatu jest w istotny sposób ograniczona przez zły stan techniczny drogi wojewódzkiej nr 548 Stolno – Wąbrzeźno łączącej powiat wąbrzeski z węzłem autostradowym A1. Obecnie na drodze wojewódzkiej występuje ograniczenie w poruszaniu się pojazdów ciężarowych o masie przekraczającej 15 ton. Ograniczenie to jest dużym zagrożeniem dla bieżącego funkcjonowania lokalnej gospodarki jak i dla rozwoju powiatu, gdyż jest to jedyna droga zapewniająca dojazd do autostrady A1. Potrzebę pilnej przebudowy drogi wojewódzkiej podkreśla również fakt, iż przy drodze nr 548 planowana jest budowa Płużnickiego Parku Inwestycyjnego (gmina Płużnica). Dużym problemem jest także zły stan techniczny dróg powiatowych i gminnych. Wskaźnik udziału dróg gminnych i powiatowych o nawierzchni twardej na 100 km2 dla powiatu wyniósł w 2013 r. 64,4 km, natomiast dla województwa 76,8 km. Jest to jeden z niższych wskaźników w województwie. Potrzeby w zakresie dróg gminnych i powiatowych dotyczą przede wszystkim dalszej sukcesywnej modernizacji nawierzchni dróg, powierzchniowego utwardzania i wyrównywania nawierzchni, poszerzania jezdni i utwardzania poboczy oraz budowy

46 chodników. Na terenach wiejskich powiatu istotnym problemem jest niedostateczna ilość chodników w centrach miejscowości, zarówno wzdłuż dróg gminnych, powiatowych jak i wojewódzkich (np. brak chodnika w centrum miejscowości Niedźwiedź, gmina Dębowa Łąka w obrębie pasa drogi wojewódzkiej nr 548). W Załączniku nr 4 do Strategii znajduje się wykaz dróg wymagających przebudowy, które zostały wskazane przez członków ORSG. Niezbędna jest także interwencja w zakresie infrastruktury oświetlenia drogowego. Niezmodernizowana i przestarzała infrastruktura generuje bardzo wysokie koszty utrzymania oświetlenia drogowego. Konieczna jest kompleksowa modernizacja połączona z wymianą źródeł światła na oświetlenie energooszczędne, w tym w formie lamp solarnych/fotowoltaicznych na terenie całego powiatu. Usługa transportu zbiorowego na terenie powiatu świadczona jest przez operatora transportu publicznego, tj. spółkę PKS Grudziądz sp. z o.o. Ponadto przez teren powiatu przebiega także kilka linii autobusowych umożliwiających dojazd do Torunia, Grudziądza, Gdańska, Chełmna, Brodnicy i Warszawy. Jednakże liczba połączeń komunikacyjnych nie jest zadowalająca. Godziny połączeń uniemożliwiają w praktyce podjęcie aktywności zawodowej. Podejmując pracę mieszkańcy zwykle muszą sami organizować dojazd do zakładów pracy zarówno zlokalizowanych na terenach zamieszkałych gmin, jak i sąsiednich. Dodatkowym problemem jest zły stan techniczny taboru autobusowego. Układ komunikacyjny powiatu uzupełniony jest przez infrastrukturę kolejową. Przez Gminę Miasto Wąbrzeźno przebiega linia kolejowa o znaczeniu podstawowym 353 Poznań – Skandawa. Występujące połączenie PKP przebiega przez gminę Wąbrzeźno i gminę Książki. Dzięki połączeniu na tej trasie można podróżować bezpośrednio do Torunia, Bydgoszczy, Poznania, Wrocławia, Iławy, Ostródy oraz Olsztyna. Infrastruktura rowerowa ORSG jest bardzo słabo rozwinięta. Ścieżki rowerowe zlokalizowane są jedynie w dwóch gminach obszaru, tj. w Gminie Miasto Wąbrzeźno – ścieżki rowerowe nad jeziorem Zamkowym i jeziorem Frydek, na terenie parku Podzamcze, a także wzdłuż nowo wybudowanych pasów drogowych – łącznie ok. 8,6 km oraz na terenie gminy Dębowa Łąka - ścieżka rowerowa wzdłuż drogi wojewódzkiej 534 w miejscowościach Lipnica, Małe Pułkowo i Wielkie Radowiska o łącznej długości 5,2 km i ścieżka rowerowo-piesza w centrum Dębowej Łąki o długości 1 km. Na terenie powiatu istnieje potrzeba budowy ścieżek rowerowych przy głównych ciągach komunikacyjnych ze względu na ochronę środowiska (redukcję emisji CO2) oraz poprawę bezpieczeństwa użytkowników dróg. Jednak poza poprawą warunków poruszania się rowerzystów istotne jest również tworzenie zintegrowanych sieci dróg rowerowych przebiegających przez tereny cenne przyrodniczo i turystycznie. Gminy powiatu prężnie działają w celu rozwoju infrastruktury rowerowej, m.in. gmina Płużnica planuje budowę trasy rowerowej na terenach zlokalizowanych wzdłuż byłego torowiska PKP, łączącej jeziora Wieczno, Płużnickie i Wieldządzkie, leżącej przy Centrum Edukacji Ekologicznej w Orłowie oraz w bezpośrednim sąsiedztwie pałaców w Orłowie i Mgowie. Gmina Wąbrzeźno planuje

47 budowę ponad 15 km ścieżek pieszo-rowerowych w kilku miejscowościach umożliwiających dojazd do miejsc pracy, nauki czy obiektów użyteczności publicznej. Gmina Miasto Wąbrzeźno również posiada skonkretyzowane plany rozwoju sieci ścieżek rowerowych na terenie miasta.

 Infrastruktura wodno-kanalizacyjna

Na koniec 2013 r., długość czynnej sieci wodociągowej rozdzielczej w powiecie wąbrzeskim wynosiła 782,7 km, natomiast długość czynnej sieci kanalizacyjnej 212,1 km. Warto podkreślić szybki wzrost sieci kanalizacyjnej, w ciągu pięciu lat zauważa się wzrost aż o 35%. Jest to efekt inwestycji związanych z budową kanalizacji w gminie Dębowa Łąka i gminie Wąbrzeźno. Na przestrzeni zaprezentowanych w tabeli ostatnich lat widać stały rozwój sieci wodociągowej i kanalizacyjnej.

Tabela 16. Charakterystyka gospodarki wodno-kanalizacyjnej w powiecie - stan na 31.12.

Wyszczególnienie 2009 2010 2011 2012 2013

Wodociągi - długość czynnej sieci 756,6 766,3 766,4 781,3 782,7 rozdzielczej [km] Korzystający z wodociągów w % ogółu 87,4 87,6 87,9 88,1 88,2 ludności

Kanalizacja – długość czynnej sieci [km] 156,7 192,5 197,4 210,3 212,1

Korzystający z kanalizacji w % ogółu 51,1 51,8 52,1 53,1 53,6 ludności Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z BDL GUS.

Stopień zwodociągowania ORSG, rozumiany, jako udział korzystających z instalacji w odniesieniu do ogółu mieszkańców wynosi 88,2%, zaś dla województwa – 91,1%. Sytuacja w tym zakresie jest dosyć zróżnicowana. Zdecydowanie najkorzystniejsza sytuacja ma miejsce w Gminie Miasto Wąbrzeźno (96,9%). Stopień skanalizowania powiatu wynosi 53,6%. W zakresie rozwoju sieci kanalizacyjnej, powiat wąbrzeski odbiega od średniej dla województwa, która wynosi 66,1%. Najkorzystniej sytuacja przedstawia się na terenie Gminy Miasto Wąbrzeźno (89,8%), natomiast w pozostałych gminach wskaźnik skanalizowania jest dużo niższy. Jedynie w gminie Płużnica przyjmuje dosyć wysoką wartość (45,4%). Najgorzej sytuacja przedstawia się w gminie wiejskiej Wąbrzeźno, zarówno jeśli chodzi o rozwój sieci wodociągowej (74,9%), jak i kanalizacyjnej (17,6%). Istnieje widoczna potrzeba inwestycji w zakresie rozwoju sieci wodociągowej na terenie gminy wiejskiej Wąbrzeźno.

Tabela 17. Korzystający z instalacji wodno-kanalizacyjnej w gminach powiatu wąbrzeskiego - stan na 31.12.2013r. Korzystający z instalacji w % ogółu ludności Wyszczególnienie wodociągi kanalizacja Powiat wąbrzeski 88,2 53,6 Gmina Miasto Wąbrzeźno 96,9 89,8 Gmina Dębowa Łąka 86,0 24,2 Gmina Książki 84,6 38,0 Gmina Płużnica 91,5 45,4 Gmina Wąbrzeźno 74,9 17,6 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z BDL GUS.

W miejscach, w których brak jest kanalizacji ścieki odprowadzane są do szamb lub zastosowane zostały indywidualne systemy oczyszczania. W roku 2007 zgłoszonych oczyszczalni przydomowych na terenie powiatu było 64 natomiast w 2011 roku ich liczba wzrosła do 135. Na terenach wiejskich powiatu, nieobjętych siecią kanalizacyjną, istnieje potrzeba budowy przydomowych ekologicznych oczyszczalni ścieków, w celu uporządkowania gospodarki wodno-ściekowej na terenie ORSG. Polska przystępując do Unii Europejskiej zobowiązała się do wypełnienia wymogów dyrektywy Rady 91/271/EWG z dnia 21 maja 1991 roku dotyczącej oczyszczania ścieków komunalnych zgodnie z określonymi w negocjacjach i zapisanymi w Traktacie Akcesyjnym terminami i okresami przejściowymi. Aby zidentyfikować faktyczne potrzeby w zakresie uporządkowania gospodarki ściekowej oraz uszeregować ich realizację w taki sposób aby wywiązać się ze zobowiązań traktatowych, utworzono Krajowy program oczyszczania ścieków komunalnych (KPOŚK). Program ten zawiera wykaz aglomeracji o Równoważnej Liczbie Mieszkańców (RLM) > 2 000, wraz z jednoczesnym wykazem niezbędnych przedsięwzięć w zakresie budowy, rozbudowy lub modernizacji oczyszczalni ścieków komunalnych oraz budowy i modernizacji zbiorczych systemów kanalizacyjnych, jakie należy zrealizować w tych aglomeracjach. W KPOŚ została ujęta aglomeracja Wąbrzeźno (27 914 RLM). Aglomeracja Wąbrzeźno obejmuje Gminę Miasto Wąbrzeźno, gminę Płużnica i gminę wiejską Wąbrzeźno. Miejscowości aglomeracji, które nie są podłączone do sieci to Uciąż i Sosnówka. Poza tym częściowo mieszkańcy nie podłączyli się do sieci kanalizacyjnej w miejscowościach: Cymbark, Jarantowice, Katarzynki, Myśliwiec, Nielub, Plebanka, Przydwórz, Ryńsk, Sitno, Trzciano, Wałycz, Wałyczyk, Wronie. Na terenie gmin powiatu zdiagnozowano wiele potrzeb w zakresie modernizacji gospodarki wodno-kanalizacyjnej:  przebudowa sieciowych, przestarzałych przepompowni ścieków na nowoczesne przepompownie oraz tłocznie ścieków - na terenie gminy Płużnica przebudowy wymaga 15 sieciowych przepompowni, modernizacji wymaga także przepompownia na terenie Gminy Miasto Wąbrzeźno,  rozbudowa sieci kanalizacji sanitarnej na terenie gminy Płużnica w miejscowościach Ostrowo i Wieldządz - obszary przewidziane do uzbrojenia w sieci są terenami

rekreacyjnymi, dla których opracowane zostały miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego zgodnie, w których jako funkcje urbanistyczne wskazano m.in. zabudowę letniskową, jednorodzinną, usługi turystyki itp. W ostatnim czasie zauważalny jest wzrost zainteresowania inwestycjami prywatnymi na tym obszarze, jednakże brak rozwiniętej sieci infrastruktury technicznej stanowi istotną barierę,  budowa sieci wodno-kanalizacyjnej na terenie sołectw gminy Dębowa Łąka tj. Lipnica, Łobdowo, Kurkocin, Wielkie Pułkowo, dokończenie inwestycji na terenie Małego Pułkowa.  budowa sieci wodociągowej, kanalizacji sanitarnej i deszczowej w ciągu ul. Wiśniowej, 750-lecia, Wspólnej w Wąbrzeźnie,  budowę sieci wodociągowej w Ludowicach oraz Małych Radowiskach – gmina Wąbrzeźno,  wykonanie zaworów odpowietrzająco-napowietrzających na odcinkach tłocznej sieci kanalizacji sanitarnej na terenie gminy Płużnica w celu na usprawnienie procesu przesyłu ścieków do oczyszczalni ścieków w Wąbrzeźnie i w Płużnicy oraz zmniejszenia kosztów usługi,  wymiana odcinków rurociągów o średnicy niedostosowanej do obecnych potrzeb i standardów (gmina Płużnica) - ponad 60 km wodociągów zbudowanych jest z rur o średnicach uniemożliwiających zapewnienie dostaw wody w ilościach i wydajności odpowiadających obecnym potrzebom. Chodzi tu zarówno o potrzeby produkcyjne gospodarstw rolnych jak również względy przeciwpożarowe zakładów produkcyjnych,  budowa przydomowych oczyszczalni ścieków na obszarach o rozproszonej budowie, gdzie budowa sieci kanalizacyjnej jest nieuzasadniona ze względów ekonomicznych. Szacowane zapotrzebowanie na tego typu instalacje szacowane jest na około 150-200 sztuk - gmina Płużnica, ok. 100 sztuk - gmina Dębowa Łąka, ok. 300 szt. – gmina Książki, ok. 100-200 sztuk - gmina Wąbrzeźno.

Rozbudowa sieci kanalizacyjnej i budowa przydomowych oczyszczalni ścieków jest szczególnie istotna na terenach wokół jezior. Istotnym zagrożeniem jest bezpośredni, nielegalny zrzut ścieków do jeziora za pomocą nieszczelnych bądź przepływowych szamb. Na złą jakość wód ma wpływ także brak ochronnego pasa ekologicznego wokół jezior. Brzegi jezior graniczą bezpośrednio z polami uprawnymi, co sprawia, iż do wód przedostają się nawozy sztuczne oraz środki ochrony roślin. Stacje uzdatniania wody oraz ujęcia wody na terenie powiatu są w dobrym stanie. Jedynie SUW Płużnica wymaga przebudowy m.in. w zakresie budowy zbiorników retencyjnych, co w przypadku dużych rozbiorów wody umożliwi w sposób ciągły zapewnić dostawę wody, modernizacji budynku SUW Płużnica (wymiana stolarki okiennej i drzwiowej, termomodernizacja, naprawa dachu) oraz zaopatrzenie stacji w zasilanie awaryjne. Na terenie gminy Dębowa Łąka modernizacji wymaga SUW Dębowa Łąka, pozostałe stacje (tj. SUW Łobdowo i SUW Wielkie Radowiska są w dobrym stanie). Gmina Książki posiada jedno ujęcie wody w miejscowości Książki, gdzie znajduje się budynek stacji oraz studnie ujęcia 50 wody. W chwili obecnej w celu zwiększenia retencji wody do istniejących 6 zbiorników retencyjnych dobudowywane są dwa zbiorniki retencyjne po 100 m³ każdy.

 Gospodarka odpadami

Zgodnie z planem gospodarki odpadami województwa Kujawsko-Pomorskiego na lata 2012-2017 z perspektywą na lata 2018-2023 gminy powiatu wąbrzeskiego należą do regionu 2. Chełmińsko-Wąbrzeskiego. Na terenie każdej z gmin utworzono Punkty Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych (PSZOK) do którego mieszkańcy mogą nieodpłatnie przywozić odpady wielkogabarytowe, zużyte sprzęty elektroniczne, itp. Odpady komunalne z terenu powiatu odbierane są w postaci zmieszanej i selektywnej. Zbieranie odpadów w sposób selektywny stanowi podstawowy element systemu gospodarki odpadami. Selektywna zbiórka dotyczy odpadów typu: makulatura, szkło, tworzywa sztuczne i metale oraz bioodpady. Odbiór odpadów komunalnych odbywa się w systemie pojemnikowym – obejmującym swym zasięgiem gospodarstwa domowe, a także tereny nieruchomości niezamieszkałych, jak: obiekty użyteczności publicznej (ośrodki zdrowia, szkoły) oraz infrastruktury (handel, obiekty turystyczne, usługi). Zebrane odpady transportowane są do Regionalnej Instalacji Przetwarzania Odpadów Komunalnych (RIPOK) znajdującej się w miejscowości Niedźwiedź (gmina Dębowa Łąka). Główne problemy w tym zakresie to ciągle niewystarczający stopień selektywnej zbiórki odpadów, co jest przede wszystkim wynikiem niskiej świadomości ekologicznej mieszkańców. Dlatego należy prowadzić programy edukacyjne przedstawiające korzyści płynące z segregowania odpadów.

 Sieć gazowa Na terenie powiatu znajduje się odcinek gazociągu wysokiego ciśnienia relacji Włocławek - Gdańsk, który jest źródłem zasilania sieci gazowniczej funkcjonującej w Wąbrzeźnie (26,1% mieszkańców miasta korzysta z sieci gazowej miejskiej). Na terenie powiatu dostęp do sieci gazu mają mieszkańcy Gminy Miasto Wąbrzeźno oraz nieliczni mieszkańcy gminy wiejskiej Wąbrzeźno (miejscowość Wronie) – 2,8% i gminy Dębowa Łąka – 0,1%.

Tabela 18. Korzystający z gazociągu w gminach powiatu wąbrzeskiego - stan na 31.12.2013r.

Korzystający z sieci gazowej w % ogółu ludności Wyszczególnienie 2011 2012 2013 Powiat wąbrzeski 9,0 11,0 11,1 Gmina Miasto Wąbrzeźno 22,4 25,7 26,1 Gmina Dębowa Łąka 0,0 0,1 0,1 Gmina Książki 0,0 0,0 0,0 Gmina Płużnica 0,0 0,0 0,0 Gmina Wąbrzeźno 0,0 2,7 2,8 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z BDL GUS.

Na koniec 2010 roku do sieci gazowej podłączonych było 1177 gospodarstw, zaś w 2013 roku 1391 na terenie Gminy Miasto Wąbrzeźno. W gminie wiejskiej Wąbrzeźno z gazu sieciowego korzystało w 2013 r. 67 gospodarstw. Gazyfikacja miasta Wąbrzeźno jest działaniem realizowanym w trybie ciągłym przez Polską Spółkę Gazownictwa sp. z o.o. i mieszkańców miasta. Wąbrzeźno jako jedno z pierwszych miast na lokalnym terenie rozpoczęło gazyfikację na tak dużą skalę. Efektem tego jest posiadanie 44 km gazociągu i 878 przyłączy gazowych na terenie miasta. Proces gazyfikacji w przyszłości polegał będzie na przyłączaniu do sieci pojedynczych odbiorców. Na terenie gminy Płużnica w ramach budowy Płużnickiego Parku Inwestycyjnego planowana jest budowa gazociągu średniego ciśnienia ze stacji redukcyjnej gazu w Lisewie do Bartoszewic, przez miejscowości Józefkowo, Płużnica i Czaple. Zapewni to możliwość gazyfikacji tych miejscowości oraz innych wsi z terenu gminy Płużnica. Wybudowana sieć gazowa umożliwi bezpośrednie przyłączenie do niej około 100 nieruchomości. Wobec prowadzonej przez gminę polityki proekologicznej gmina zamierza przygotować inwestycję polegającą na budowie sieci gazowej średniego ciśnienia o długości około 20 km do największych miejscowości na terenie gminy, tj.: Wieldządz, Nowa Wieś Królewska, Błędowo, Mgowo, Orłowo. Umożliwi to likwidację kotłowni węglowych, co bezpośrednio wpłynie na zmniejszenie niskiej emisji i poprawę stanu środowiska. Pozostałe gminy Dębowa Łąka, Książki oraz Wąbrzeźno wykazują potrzebę gazyfikacji, jednakże środki finansowe gmin w tym zakresie są ograniczone.

 Sieć energetyczna

Przez powiat biegną linie wysokiego napięcia 400 kV relacji Grudziądz Węgrowo - Płock, 220 kV Jasieniec k/Bydgoszczy - Grudziądz Węgrowo, 220 kV Toruń Elana - Grudziądz Węgrowo. Zasilanie energią elektryczną odbywa się z krajowego systemu elektroenergetycznego poprzez linie wysokiego napięcia 110 kV z kierunku Grudziądza, Golubia-Dobrzynia i Brodnicy. Powiat jest w pełni bezpieczny z punktu widzenia zasilania energią elektryczną. Aktualnie istnieje rezerwa mocy. Liczba odbiorców energii elektrycznej w 2013 roku wyniosła 11 389. Zużycie energii o niskim napięciu w przeliczeniu na mieszkańca to 758,7 kWh, co plasuje powiat w grupie o wysokim zużyciu w województwie, gdyż średnia dla województwa wynosi 703,6 kWh. Istniejąca sieć energetyczna zaspokaja potrzeby mieszkańców w zakresie dostawy energii. Dodatkowo podejmuje się działania w celu zdywersyfikowania źródeł energii. Zauważa się wzrost zainteresowania energią odnawialną pochodzącą ze słońca, głównie poprzez montaż instalacji solarnych, które umieszczane są zarówno na obiektach użyteczności publicznej, jak i na budynkach prywatnych.

 Infrastruktura telekomunikacyjna Spośród 87 miejscowości znajdujących się na terenie ORSG Powiatu Wąbrzeskiego, tylko 16 posiada dostęp do sieci światłowodowych, co stanowi 18% wszystkich miejscowości

ORSG. W województwie kujawsko-pomorskim 14% miejscowości objęta jest siecią światłowodową, wskaźnik dla kraju wynosi 16%.

Tabela 30. Pokrycie Powiatu Wąbrzeskiego infrastrukturą telekomunikacyjną w 2013 r.

Liczba Liczba Liczba miejscowości miejscowości Liczba miejscowości z z zasięgiem z miejscowości z Jednostka Liczba dostępowymi sieci zakończeniem węzłami terytorialna miejscowości węzłami kablowych sieci telekomunikacyjny telekomunikacyjny lub światłowodo mi mi terminalami wej radiowymi Gmina Miasto 1 1 1 1 1 Wąbrzeźno Gmina Dębowa 11 4 8 7 9 Łąka Gmina Książki 9 3 8 3 9 Gmina Płużnica 24 4 20 16 20 Gmina 42 4 35 11 36 Wąbrzeźno ORSG 87 16 67 38 74 Kujawsko- 3 754 512 2 821 1 416 3 343 Pomorskie Polska 55 049 9 065 40 096 18 615 49 419

Źródło: Opracowanie na podstawie danych Urzędu Komunikacji Elektronicznej. Aktualnie słabą stroną ORSG Powiatu Wąbrzeskiego jest niedostateczna przepustowość sieci internetowej. Dla wielu mieszkańców Internet mobilny jest jedyną możliwą opcją dostępu do sieci. Internet szerokopasmowy dostępny jest w ograniczonym zakresie. Ze względu na rozproszoną zabudowę i duże odległości abonentów od central telefonicznych, dostępne przepustowości są poniżej 30 Mbps. Problemem jest także ograniczony dostęp do łączy światłowodowych. Posiadają je jedynie główni operatorzy telekomunikacyjni (Orange, T.Mobile, Plus). Znaczna część mieszkańców korzysta z usług lokalnego operatora, który świadczy usługi dostępu do Internetu w technologii bezprzewodowej. Przepustowość łączy bezprzewodowych jest ograniczona do 8-10 Mbps. Konieczna jest budowa łączy światłowodowych do wszystkich budynków wykorzystywanych na potrzeby administracji publicznej, jak również do szkół oraz wszystkich świetlic na terenie ORSG.

 Efektywność energetyczna budynków i oświetlenie uliczne

Na terenie gmin ORSG sukcesywnie przeprowadza się termomodernizację budynków w celu poprawy ich efektywności energetycznej. Od 2007 r. każda z gmin powiatu przeprowadziła wiele inwestycji związanych termomodernizacją budynków użyteczności publicznej. Po przeprowadzeniu analizy potrzeb gmin w zakresie termomodernizacji należy 53 stwierdzić, że największe zapotrzebowanie na poprawę efektywności energetycznej występuje na terenie gmin wiejskich oraz w budynkach instytucji zarządzanych przez samorząd powiatowy. W wymienionych budynkach wymagane jest przeprowadzenie kompleksowej modernizacji polegającej między innymi na wymianie stolarki okiennej i drzwiowej, dociepleniu ścian i dachów, wymianie źródeł ciepła na kotły wykorzystujące OZE, wymianie oświetlenia na energooszczędne oraz wdrożenie systemów zarządzania energią w budynkach. Konieczność działań termomodernizacyjnych wynika z opracowanych bądź będących w trakcie opracowania Planów Gospodarki Niskoemisyjnej.

Tabela 19. Charakterystyka działań i potrzeb termomodernizacyjnych na terenie gmin ORSG.

Budynki użyteczności publicznej Wyszczególnienie Poddane termomodernizacji (od 2007 r.) Wymagające termomodernizacji

Powiat wąbrzeski  Dom Pomocy Społecznej w Wąbrzeźnie  budynek Starostwa Powiatowego w Wąbrzeźnie,  budynek Starostwa Powiatowego w Wąbrzeźnie (budynek z garażami),  budynek Liceum Ogólnokształcącego w Wąbrzeźnie,  budynek Centrum Kształcenia Praktycznego i Ustawicznego w Wąbrzeźnie,  budynek Zespołu Szkół we Wroniu. Gmina Miasto  Wszystkie budynki publiczne będące we władaniu  Potrzeby występują w zakresie Wąbrzeźno miasta zostały poddane termomodernizacji i termomodernizacji zasobu wymianie źródeł ciepła mieszkaniowego Gmina Dębowa  budynek Szkoły Podstawowej w Łobdowie i  remizo-świetlica w Dębowej Łące, Łąka Wielkich Radowiskach,  remizo-świetlica w Wielkim Pułkowie,  budynek Zespołu Szkół w Dębowej Łące,  budynek po szkole w Lipnicy,  budynek administracyjny Urzędu Gminy,  pałac w Kurkocinie,  Ośrodki Zdrowia w Dębowej Łące i Małym  budynek Specjalnego Ośrodka Szkolno Pułkowie. – Wychowawczego w Dębowej Łące Gmina Książki  budynek Szkoły Podstawowej i Gimnazjum w  budynek OSP w Osieczku, Książkach,  budynek Gminnego Ośrodka Kultury w  Urząd Gminy w Książkach, Książkach  budynek Samodzielnego Gminnego Zakładu Opieki Zdrowotnej w Książkach,  budynek Świetlicy wiejskiej w Blizienku, Łopatkach, Zaskoczu, Osieczku, Szczuplinkach  Częściowo OSP w Osieczku, OSP w Książkach, świetlica wiejska w Bliźnie.

Gmina Płużnica  budynek Centrum Edukacji Ekologicznej w  budynek przedszkola w Płąchawach, Orłowie,  budynek Urzędu Gminy w Płużnicy,  budynek Szkoły Podstawowej w Płużnicy,  budynek rehabilitacji i siedziby GOPS w  Sala gimnastyczna z remizą OSP w Płużnicy, Płużnicy,  Gimnazjum Publiczne w Nowej Wsi Królewskiej,  ośrodek zdrowia w Nowej Wsi  Szkoła Podstawowa w Wiewiórkach, Królewskiej,  Świetlica wiejska w Błędowie (realizacja w 2015  ośrodek zdrowia w Płużnicy, r.),  świetlica wiejska w Kotnowie, Uciążu,  Świetlica wiejska w Nowej Wsi Królewskiej Czaplach, Bartoszewicach, Działowie, (realizacja w 2015 r.), Dąbrówce, Józefkowie, Wiewiórkach,  Świetlica wiejska w Wieldządzu (realizacja w 2015 Ostrowie. r.),  Budynek „starej poczty” w Płużnicy (realizacja w 2015 r.).

Gmina Wąbrzeźno  budynki szkół na terenie gminy  budynek Urzędu Gminy Wąbrzeźno  budynki świetlic Źródło: opracowanie własne na podstawie informacji uzyskanych od urzędów gmin i urzędu miejskiego. Potrzeby gmin w zakresie działań termomodernizacyjnych w dużej mierze są zdeterminowane liczbą budynków, wiekem zabudowy oraz jej charakterem. Poniższy wykres prezentuje liczbę budynków (budynków użyteczności publicznej oraz budynków mieszkalnych) i mieszkań z podziałem na lata ich powstania.

Wykres 16. Liczba budynków i mieszkań na terenie powiatu wąbrzeskiego z podziałem na lata powstania (NSP 2011).

Źródło: Opracowanie własne na podstawie www.stat.gov.pl. Większość budynków – ponad 60% powstało przed 1970 rokiem. W okresie tym, a praktykowano budownictwo w technologii wielkopłytowej, która stanowiła podstawę budownictwa mieszkaniowego. Normy izolacyjności termicznej ścian były czterokrotnie niższe. Gmina Miasto Wąbrzeźno posiada duże potrzeby w zakresie termomodernizacji i modernizacji gminnego zasobu mieszkaniowego. Zapotrzebowanie w tym zakresie istnieje także na terenach osiedli popegeerowskich ORSG. Osiedla po ośrodkach PGR wymagają nie tylko działań termomodernizacyjnych, ale także kompleksowej rewitalizacji.

Poszczególne gminy zgłaszały także zapotrzebowanie związane z modernizacją oświetlenia ulicznego. Konieczność tego typu działań wynika z opracowanych bądź będących w trakcie opracowania Planów Gospodarki Niskoemisyjnej.

Kluczowe wnioski i obserwacje

1. Sieć dróg lokalnych w dużej mierze jest w złym stanie technicznym – wymaga przebudowy i modernizacji. Dostępność komunikacyjna powiatu jest w istotny sposób ograniczona przez zły stan techniczny drogi wojewódzkiej nr 548 Stolno – Wąbrzeźno łączącej powiat 55

wąbrzeski z węzłem autostradowym A1. Potrzebę pilnej przebudowy drogi wojewódzkiej podkreśla również fakt, iż przy drodze nr 548 planowana jest budowa Płużnickiego Parku Inwestycyjnego (gmina Płużnica). Wskaźnik udziału dróg gminnych i powiatowych o nawierzchni twardej na 100 km2 dla powiatu wyniósł w 2013 r. 64,4 km, natomiast dla województwa 76,8 km - jest to jeden z niższych wskaźników w województwie. 2. Infrastruktura rowerowa ORSG jest bardzo słabo rozwinięta. Na terenie ORSG istnieje potrzeba budowy ścieżek rowerowych przy głównych ciągach komunikacyjnych ze względu na poprawę bezpieczeństwa użytkowników dróg. Jednak poza poprawą warunków poruszania się rowerzystów istotne jest również tworzenie zintegrowanych sieci dróg rowerowych przebiegających przez tereny cenne przyrodniczo i turystycznie. 3. Stopień zwodociągowania obszaru jest zbliżony do średniej dla województwa i kraju. Prawie 90% mieszkańców powiatu posiada dostęp do sieci wodociągowej. Dużo gorzej przedstawia się sytuacja odnośnie stopnia skanalizowania terenu. Stopień skanalizowania powiatu wynosi 53,6% (średnia dla województwa wynosi 66,1%). Jednakże znaczna część obszaru posiada zabudowę rozproszoną, gdzie budowa sieci kanalizacyjnej jest technicznie i ekonomicznie niezasadna. Istnieje potrzeba budowy przydomowych ekologicznych oczyszczalni ścieków, w celu uporządkowania gospodarki wodno-ściekowej na terenie powiatu wąbrzeskiego. 4. Główne problemy w zakresie gospodarki odpadami to ciągle niewystarczający stopień selektywnej zbiórki odpadów, co jest przede wszystkim wynikiem niskiej świadomości ekologicznej mieszkańców. Dlatego należy prowadzić programy edukacyjne przedstawiające korzyści płynące z segregowania odpadów. 5. Największe zapotrzebowanie na poprawę efektywności energetycznej występuje na terenie gmin wiejskich oraz w budynkach instytucji zarządzanych przez samorząd powiatowy. W wymienionych budynkach wymagane jest przeprowadzenie kompleksowej modernizacji polegającej między innymi na wymianie stolarki okiennej i drzwiowej, docieplenie ścian i dachów, wymianie źródeł ciepła na kotły wykorzystujące OZE, wymianie oświetlenia na energooszczędne oraz wdrożenie systemów zarządzania energią w budynkach. Gmina Miasto Wąbrzeźno posiada zapotrzebowanie w zakresie termomodernizacji budynków mieszkalnych i modernizacji oświetlenia ulicznego 6. Podczas planowania inwestycji modernizacyjnych, należałoby zwrócić uwagę na większe wykorzystanie odnawialnych źródeł energii. Do tej pory bowiem, OZE na terenie ORSG wykorzystywane jest w bardzo niewielkim stopniu.

1.9. Rewitalizacja przestrzeni publicznych Do poprawy wizerunku oraz zwiększenia zainteresowania inwestorów, ale też turystów mogą przyczynić się działania mające na celu zagospodarowanie terenów publicznych oraz zrewitalizowanie zabytkowych części miejscowości. Na terenie ORSG potrzeby rewitalizacyjne występują w następujących obszarach: a) rewitalizację zdegradowanych miejscowości, w których funkcjonowały PGR-y - największe połączenie negatywnych zjawisk społecznych występuje w miejscowościach gdzie funkcjonowały PGR-y. Likwidacja PGR-ów na początku lat dziewięćdziesiątych negatywnie wpłynęła na lokalną gospodarkę, co skutkowało wieloma problemami społecznymi oraz degradację przestrzeni publicznej zamieszkanej przez byłych pracowników PGR. Tzw. osiedla

56 popegeerowskie wymagają pilnych działań rewitalizacyjnych w zakresie modernizacji infrastruktury komunalnej, zabudowy, zaadaptowania obiektów do nowych funkcji, zagospodarowania przestrzeni publicznej, zaprowadzenia ładu przestrzennego przy zaangażowaniu w ten proces mieszkańców. Mieszkańcy tych osiedli to osoby długotrwale bezrobotne i niezaradne życiowo, narażone na wykluczenie społeczne i ubóstwo. Na terenie gminy Płużnica jest pięć takich miejscowości: Mgowo, Orłowo, Działowo, Bartoszewice i Goryń. Na terenie Gminy Dębowa Łąka znajdują się cztery osiedla po byłym PGR – Łobdowo, Lipnica (Głodowo), Wielkie Pułkowo (Feliksowo) i Niedźwiedź. W gminie Wąbrzeźno to miejscowości: Małe Radowiska, Czystochleb, Nielub, Wronie, Wałycz i Ryńsk. Na terenie gminy Książki priorytetowo rewitalizacji wymaga osiedle mieszkaniowe po były PGR przy ul. Północnej w Książkach, osiedle mieszkaniowe Oświata przy ul. Szkolnej w Książkach oraz zdegradowane centrum wsi gminnej. b) rewitalizację zdegradowanych terenów miejskich - na terenie Gminy Miasto Wąbrzeźno wyróżnić można trzy obszary zdegradowane, których rewitalizacja wpłynie korzystnie na sytuację społeczno-gospodarczą miasta oraz całego powiatu. Dwa obszary, to tereny gdzie znajdują się budynki komunalne przy ul. Matejki 47, 49, 51 oraz obszar gdzie znajdują się budynki komunalne przy ul. 26-go Stycznia. Są to budynki mieszkalne znajdujące się w złym stanie technicznym, zamieszkiwane w znaczącej części przez osoby ubogie, zagrożone wykluczeniem społecznym, z których część jest długotrwale bezrobotna, wielopokoleniowo korzysta z pomocy społecznej. Osiedla te wpływają negatywnie na estetykę otoczenia oraz wizerunek centrum miasta. Kolejnym obszarem, który wymaga rewitalizacji jest teren Góry Zamkowej i Podzamcza. Znajdują się tam ruiny zamku biskupów chełmińskich z XIV w. Teren zlokalizowany jest przy jednym z trzech wąbrzeskich jezior - Jeziorze Zamkowym, w centrum miasta. Dla mieszkańców Wąbrzeźna jest to główne miejsce o znaczeniu rekreacyjno- wypoczynkowym. Znajdujące się tam budynki amfiteatru i wyposażenie małej architektury są w bardzo złym stanie technicznym i wymagają natychmiastowej modernizacji. Potencjał przyrodniczy tego terenu jest doskonałą bazą do tego, aby stworzyć tam miejsce do rekreacji, wypoczynku i życia kulturalnego. Możliwe to jest poprzez budowę na tym terenie kolejnych elementów ścieżek pieszo-rowerowych, budowę boisk sportowych, parkingów, miejsc do odpoczynku na świeżym powietrzu, placów zabaw. Wyposażenie terenu w monitoring, oświetlenie i elementy małej architektury. Należy podjąć działania w celu zapobiegania dalszej degradacji i dewastacji jednej z atrakcyjniejszej części Wąbrzeźna oraz ochrony przed zniszczeniem i degradacją zabytkowych ruin zamku. Zidentyfikowanie obszarów problemowych o negatywnych zjawiskach natury społecznej, gospodarczej, przestrzennej, środowiskowej i funkcjonalnej oraz wskazanie potencjalnych sposobów ich zniwelowania nastąpi w Lokalnych/Gminnych Programach Rewitalizacji, do opracowania których będą zobowiązane wszystkie jednostki samorządu terytorialnego, chcące prowadzić procesy rewitalizacyjne.

Kluczowe wnioski i obserwacje

1. Do obszarów problemowych wymagających rewitalizacji należy zaliczyć części miejscowości, w których przed laty funkcjonowały Państwowe Gospodarstwa Rolne, zdegradowane tereny miejskie to osiedla mieszkaniowe oraz tereny Podzamcza i Góry Zamkowej w Wąbrzeźnie, 2. Ubieganie się o środki unijne w zakresie rewitalizacji zdegradowanych obszarów będzie uzależnione od posiadania Lokalnych/Gminnych Programach Rewitalizacji.

1.10. Środowisko przyrodnicze  Lasy i wody

Pod względem wskaźnika lesistości (8,3%) powiat wąbrzeski należy do najsłabiej zalesionych regionów w województwie kujawsko-pomorskim. Obszar powiatu jest położony w przyrodniczo-leśnej Krainie Wielkopolsko-Pomorskiej, Dzielnicy Pojezierza Chełmińsko- Dobrzyńskiego, Mezoregionie Wysoczyzny Dobrzyńsko-Chełmińskiej. Z uwagi na urodzajne gleby i rozdrobnioną gospodarkę rolną znaczna część powiatu uległa w dużym stopniu odlesieniu, stąd lesistość jest bardzo niska. W porównaniu do lesistości Polski (29%) i województwa kujawsko-pomorskiego (23,2%) wskaźnik lesistości powiatu wąbrzeskiego (8,3%) jest bardzo niski. Pod względem hydrograficznym obszar powiatu leży w dorzeczu Wisły, w obrębie zlewni jej prawobocznych dopływów: Drwęcy i Strugi Toruńskiej oraz częściowo w zlewniach Kanału Głównego i Osy. Powiat jest odwadniany przez Strugę Toruńską (zachodnia jego część) oraz przez Strugę Wąbrzeską (środkowa i wschodnia część powiatu). Rzeki te stanowią osie hydrograficzne powiatu wąbrzeskiego. Północno-wschodnia część powiatu znajduje się w zlewni Osy, a północno-zachodnia - w zlewni Kanału Głównego. Obszar powiatu wąbrzeskiego jest umiarkowanie zasobny w wody powierzchniowe. Stan wód w powiecie jest niezadowalający, czego wynikiem jest m.in. nieprawidłowo prowadzone działania melioracyjnej w rolnictwie i leśnictwie w latach powojennych oraz zmiany klimatu. Istnieją potrzeby w zakresie poprawy sytuacji małej retencji wód, w celu zniwelowania zjawisk ekstremalnych tj. susze i podtopienia.  Obszary chronione

Na obszarze ORSG Powiatu Wąbrzeskiego znajdują się trzy obszary chronionego krajobrazu. „Obszar kompleksu torfowiskowo-jeziorno-leśnego Zgniłka-Wieczno-Wronie” znajduje się w centralnej części Pojezierza Chełmińskiego i chroni największy na tym terenie kompleks torfowiskowy ze zbiorowiskami roślinnymi i szeregiem rzadkich i chronionych gatunków roślin i zwierząt, największe na terenie Pojezierza Chełmińskiego jezioro Wieczno o dobrej jakości wody, użytkowane rekreacyjnie i będące jednocześnie miejscem lęgowym ptactwa, oraz kompleks leśny z rezerwatem przyrody „Wronie”. Powierzchnia obszaru wynosi 10 645 ha (części gmin: Dębowa Łąka, Płużnica i Wąbrzeźno). Obszar jest 58 ekosystemem lądowo-leśnym. Obszar Chronionego Krajobrazu Obszaru Strefy Krawędziowej Doliny Wisły o powierzchni 514 ha na terenie gminy Płużnica chroni wysoką, stromą i malowniczą strefę krawędziową Doliny Dolnej Wisły wraz z terenami przyległymi. Obszar jest ekosystemem lądowym. Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Drwęcy na terenie gminy Dębowa Łąka o powierzchni 65 ha chroni malowniczy krajobraz klasycznie wykształconej pradoliny Drwęcy z kompleksami leśnymi i licznymi jeziorami. Obszar jest ekosystemem wodno-lądowym. Na terenie powiatu wąbrzeskiego nie występują obszary typowane do europejskiej sieci ekologicznej Natura 2000.  Walory turystyczne środowiska

Obszar powiatu wąbrzeskiego odznacza się wysokimi walorami środowiska przyrodniczego, na który obok urodzajnych gleb składają się kompleksy leśne, urozmaicony krajobraz oraz 17 jezior polodowcowych. Wokół jezior Zamkowego w Wąbrzeźnie i Wieczno w Przydworzu znajduje się dobrze rozwinięta baza turystyczna. Obszarem aktywizacji funkcji turystycznej stają się również tereny położone wokół mniejszych jezior jak: Płużnickie, Wieldządz i Blizno. Urokliwie położone jeziora stanowią ostoję ciszy i są prawdziwą atrakcją dla amatorów wędkowania. Usytuowanie Wąbrzeźna między trzema jeziorami: Zamkowym, Frydek i Sicińskim, stwarza sprzyjające warunki do rozwoju turystyki. Malowniczo usytuowane Wąbrzeźno, pełni rolę wielofunkcyjnego ośrodka o zasięgu ponadlokalnym. Otoczone z trzech stron jeziorami i położone wśród pagórków miasto należy do najstarszych miejscowości Pomorza. Zatopione w zieleni, szczególnie latem zachwyca tych, którzy szukają odpoczynku z dala od tłoku i gwaru panującego w znanych ośrodkach wypoczynkowych. Zarówno oni jak i mieszkańcy miasta, dobre warunki do rekreacji znajdują nad Jeziorem Zamkowym. Na terenie powiatu wąbrzeskiego rozwija się agroturystyka, która wykorzystuje walory środowiska wiejskiego (przyroda, krajobraz, kultura, produkcja rolna). Obecnie funkcjonuje i zaprasza turystów 9 gospodarstw. Miłośników pieszych i rowerowych wędrówek z pewnością zainteresują szlaki turystyczne, które przebiegają przez gminy powiatu wąbrzeskiego. Szlaki turystyczne piesze: szlak czerwony: Grudziądz-Ryńsk, długość 41 km, szlak żółty: Ryńsk-Firlus, długość 18 km, szlak zielony: Ciechocin-Wąbrzeźno- Jabłonowo Pomorskie, długości ok. 52 km Szlaki historyczne: „Szlak Grunwaldzki” i „Szlak Towarzystwa Jaszczurczego”. Szlaki turystyczne rowerowe: Toruń - Olek - Wąbrzeźno - Radzyń Chełmiński - Grudziądz. Teren ORSG Powiatu Wąbrzeskiego charakteryzuje się znaczącymi walorami, przede wszystkim środowiskowymi (bliskość i bogactwo jezior), na bazie których mogą rozwijać się różne formy turystyki. Istnieją potrzeby rozwoju infrastruktury turystycznej. Gminy ORSG zgłaszały zapotrzebowanie w zakresie budowy ścieżek dydaktycznych, tras pieszo- rowerowych, plansz informacyjnych oraz materiałów promujących atrakcje ORSG.  Edukacja ekologiczna Na ternie ORSG Powiatu Wąbrzeskiego edukacja ekologiczna prowadzona jest za pośrednictwem Centrum Edukacji Ekologicznej, które powstało w 2012 roku w Płużnicy. Jest

59 to przede wszystkim doskonałe miejsce do organizacji spotkań, szkoleń, warsztatów, konferencji, seminariów, pikników a także obozów integracyjnych dla dzieci i młodzieży oraz wymian międzynarodowych. Powstanie Centrum zwiększyło możliwości lokalnych i regionalnych instytucji, organizacji pozarządowych i grup nieformalnych organizacji różnego rodzaju zajęć edukacyjnych. Centrum udostępnia materiały dydaktyczne, które służą do prowadzenia zajęć z tematyki ekologii i ochrony środowiska. Edukacja ekologiczna odgrywa bardzo ważną rolę w kształtowaniu świadomości prośrodowiskowej. Dlatego też istotne jest rozwijanie oferty ośrodka o konkretne programy edukacyjne skierowane do szkół oraz grup zorganizowanych. Zasadne jest również wzbogacenie wyposażenia ośrodka o urządzenia umożliwiające prowadzenie zajęć z zakresu Odnawialnych Źródeł Energii (demonstracyjne instalacje fotowoltaiczne, kolektor słoneczny, mała elektrownia wiatrowa) oraz budowa ścieżki edukacyjnej na terenie Gminy Płużnica.

Kluczowe wnioski i obserwacje

1. Pod względem wskaźnika lesistości (8,3%) powiat wąbrzeski należy do najsłabiej zalesionych regionów w województwie kujawsko-pomorskim. Obszar powiatu jest położony Na obszarze ORSG Powiatu Wąbrzeskiego znajdują się trzy obszary chronionego krajobrazu, nie występują obszary typowane do europejskiej sieci ekologicznej Natura 2000. 2. Teren ORSG Powiatu Wąbrzeskiego charakteryzuje się znaczącymi walorami, przede wszystkim środowiskowymi (bliskość i bogactwo jezior), na bazie których mogą rozwijać się różne formy turystyki. Istnieją potrzeby rozwoju infrastruktury turystycznej. Gminy ORSG zgłaszały zapotrzebowanie w zakresie budowy ścieżek dydaktycznych, tras pieszo- rowerowych, plansz informacyjnych oraz materiałów promujących atrakcje ORSG. 3. W zakresie edukacji ekologicznej na terenie ORSG działa tylko jedno Centrum Edukacji Ekologicznej w Płużnicy. Istnieje zapotrzebowanie na rozwijanie oferty ośrodka o konkretne programy edukacyjne skierowane do szkół oraz grup zorganizowanych. Zasadne jest również wzbogacenie wyposażenia ośrodka o urządzenia umożliwiające prowadzenie zajęć z zakresu Odnawialnych Źródeł Energii (demonstracyjne instalacje fotowoltaiczne, kolektor słoneczny, mała elektrownia wiatrowa).

1.11. Podsumowanie diagnozy Diagnoza uwarunkowań i stanu rozwoju ORSG Powiatu Wąbrzeskiego została przeprowadzona w najważniejszych obszarach z zakresu sfery infrastrukturalnej, ładu przestrzennego, środowiskowej, gospodarczej i społecznej. Dzięki powyższym analizom możliwe jest przedstawienie potencjałów i barier rozwojowych ORSG, jak również wskazanie poziomu homogeniczności powiatu pod kątem przede wszystkim jakości życia oraz stanu rozwoju gospodarczego i określenia jego cech specyficznych. Gospodarka ORSG Powiatu Wąbrzeskiego ma znamiona typowej gospodarki peryferyjnej. Charakteryzuje się nienowoczesną strukturą (duży udział sektorów tradycyjnych – przede wszystkim handlu, budownictwa i rolnictwa) i niewielkim udziale najnowszych technologii. „Strategia rozwoju województwa kujawsko-pomorskiego do roku 2020 – Plan modernizacji 2020+” definiuje powiat wąbrzeski jako obszar problemowy wymagający szczególnego wsparcia. 60

Do mocnych stron ORSG należy zaliczyć centralne położenie miasta powiatowego Wąbrzeźna, co ułatwia dostęp mieszkańców do usług i instytucji. ORSG Powiatu Wąbrzeskiego leży blisko ośrodków centralnych województwa (50 km od Torunia, 80 km od Bydgoszczy). Duży potencjał rozwojowy związany jest z bliskością węzła autostradowego A.1, zlokalizowanego w Lisewie w odległości 15 km od Wąbrzeźna. ORSG Powiatu Wąbrzeskiego zajmuje 2,9% powierzchni województwa kujawsko-pomorskiego, jest drugim najmniejszym pod względem powierzchni powiatem województwa. Szansą i potencjałem obszaru są predyspozycje do rozwoju rolnictwa, w tym produkcji żywności ekologicznej. ORSG Powiatu Wąbrzeskiego charakteryzuje się dużą liczbą gospodarstw rolnych o powierzchni powyżej 15 ha, zajmuje czwartą lokatę w województwie wśród powiatów ziemskich. Dowodzi to o niewielkim rozdrobnieniem agrarnym powiatu. Zwarte kompleksy gleb wysokich klas bonitacyjnych determinują rozwój wysokotowarowego rolnictwa, które pozwala na uprawę zbóż oraz roślin przemysłowych. Szansą na rozwój ORSG Powiatu Wąbrzeskiego i jednocześnie potencjałem jest jego atrakcyjne przyrodniczo i turystycznie położenie. Znaczne walory środowiskowe, predysponujące do rozwoju funkcji turystycznej (m.in. potencjał jezior; Zielone Płuca Polski jako marka napędzająca rozwój turystyki). Znacznie dynamicznej rozwija się centralna część obszaru – w szczególności Gmina Miasto Wąbrzeźno oraz gmina Wąbrzeźno. Najbardziej zaludnioną gminą ORSG jest Gmina Miasto Wąbrzeźno i gmina wiejska Wąbrzeźno - osoby zamieszkujące te gminy obejmują łącznie blisko 65% mieszkańców powiatu. Przedstawione powyższej analizy jednoznacznie wskazują na duże zróżnicowanie wewnętrzne powiatu w zakresie rozwoju gospodarczego. Niska aktywność gospodarcza mieszkańców przekłada się na jedną z najniższych lokat pod kątem liczby podmiotów w województwie. Sytuacja ta dotyczy obszarów wiejskich ORSG. Gmina Miasto Wąbrzeźno uzyskuje wskaźniki powyżej średniej wojewódzkiej. Świadczy to o wewnętrznym zróżnicowaniu, dużych dysproporcjach i bardzo niskim potencjale obszarów wiejskich. Homogeniczność całego powiatu wyraża się natomiast w takich aspektach jak pomoc społeczna, edukacja przedszkolna, podstawowa i gimnazjalna oraz infrastruktura. Wszystkie jednostki wchodzące w skład ORSG gminy oferują podobne formy aktywacji osób wykluczonych społecznie bądź zagrożonych takim wykluczeniem, podobnie przedstawia się sytuacja odnośnie rozwoju usług opiekuńczych. W całym powiecie można zaobserwować zjawisko starzenia się społeczeństwa, będące odzwierciedleniem trendu ogólnokrajowego. Wszędzie więc w równym stopniu należy skupić się nad rozbudową oferty usług dedykowanych osobom starszym. Na terenie ORSG upowszechnienie edukacji przedszkolnej jest bardzo słabe. Odsetek dzieci objętych wychowaniem przedszkolnym (3-5 lat) wynosi jedynie 46,7 % - jest to najniższy wskaźnik spośród wszystkich powiatów województwa kujawsko-pomorskiego. W związku z tym istnieje potrzeba tworzenia nowych przedszkoli bądź rozbudowania i doposażenie istniejących. Istotnym problemem jest także niska jakość kształcenia w szkołach podstawowych i gimnazjach ORSG. W celu poprawy jakości kształcenia oraz osiągania wyższych wyników zdawalności egzaminów niezbędne są działania w kierunku poprawy jakości i dostępności infrastruktury edukacyjnej, poszerzenia oferty zajęć pozalekcyjnych i pozaszkolnych, a także podniesienie kwalifikacji nauczycieli. Zgodnie z zaleceniami Parlamentu Europejskiego w zakresie edukacji podkreśla się potrzebę rozwijania

61 tzw. kompetencji kluczowych uczniów na wszystkich poziomach kształcenia. W szkołach zgłoszono zapotrzebowanie na wszystkich poziomach kształcenia na poszerzenie oferty zajęć pozalekcyjnych w zakresie rozwoju kompetencji kluczowych (technologii informacyjno- komunikacyjnych, nauk matematyczno-przyrodniczych i języków obcych, zajęcia z zakresu kształtowania postaw kreatywności, innowacyjności i pracy zespołowej). Niezbędne jest podnoszenie kwalifikacji i kompetencji nauczycieli przedmiotów zawodowych oraz przede wszystkim współpraca z lokalnymi firmami umożliwiająca uczniom dostęp do praktycznej nauki zawodu w przedsiębiorstwach. Wszystkie gminy w podobnym stopniu borykają się z problemami niedostatków w infrastrukturze technicznej. Jednym z głównych problemów są drogi, które wymagają modernizacji ze względu na swój zły stan, niedostateczny rozwój ścieżek pieszo-rowerowych. Zidentyfikowano także potrzeby w zakresie rozwoju i uporządkowania gospodarki wodno- ściekowej oraz usprawnienia systemu selektywnej zbiórki odpadów. Ponadto w powiecie występuje bardzo niski stopień gazyfikacji. Gminy zgłaszają także zapotrzebowanie w zakresie realizacji projektów poprawiających efektywność energetyczną budynków, budowy ścieżek rowerowych czy wymiany oświetlenia ulicznego na energooszczędne. W poniższej tabeli przedstawiono najważniejsze problemy zdiagnozowane na ORSG Powiatu Wąbrzeskiego.

Schemat 1. Problemy zdiagnozowane na ORSG Powiatu Wąbrzeskiego

PROBLEM GŁÓWNY I Niedostateczny rozwój gospodarczy terenu ORSG

PROBLEM SZCZEGÓŁOWY I.1. PROBLEM SZCZEGÓŁOWY I.2.

Niedostateczna powierzchnia terenów Wysokie bezrobocie inwestycyjnych

PROBLEM GŁÓWNY II Niedostatecznie rozwinięta infrastruktura

PROBLEM SZCZEGÓŁOWY II.1. PROBLEM SZCZEGÓŁOWY II.2. PROBLEM SZCZEGÓŁOWY II.3. Zły stan techniczny dróg, słabo Zróżnicowany poziom rozwoju Niska efektywność energetyczna rozwinięta sieć ścieżek pieszo- infrastr. wod-kan (niski wskaźnik budynków, oświetlenia ulicznego rowerowych zwodociągowania gminy wiejskiej Wąbrzeźno)

PROBLEM GŁÓWNY III Niska dostępność i jakość edukacji

PROBLEM SZCZEGÓŁOWY III.1. PROBLEM SZCZEGÓŁOWY III.2. PROBLEM SZCZEGÓŁOWY III.3. Niski wskaźnik upowszechnienia Niedostatecznie rozwinięte Niedostatecznie rozwinięte edukacji przedszkolnej szkolnictwo zawodowe doradztwo edukacyjno-zawodowe

PROBLEM SZCZEGÓŁOWY III.4. PROBLEM SZCZEGÓŁOWY III.5.

Niski rozwój kompetencji kluczowych Niedostateczny rozwój kwalifikacji i wśród uczniów ORSG kompetencji nauczycieli

PROBLEM GŁÓWNY IV Niedostateczna jakość życia mieszkańców ORSG

PROBLEM SZCZEGÓŁOWY IV.1. PROBLEM SZCZEGÓŁOWY IV.2. PROBLEM SZCZEGÓŁOWY IV.3. Niedostateczny rozwój infrastruktury Wysoki odsetek osób korzystających ze Niska jakość życia osób starszych kultury wsparcia opieki społecznej

PROBLEM SZCZEGÓŁOWY IV.4. PROBLEM SZCZEGÓŁOWY IV.5. PROBLEM SZCZEGÓŁOWY IV.6 Występowanie zdegradowanych obszarów Niedostateczny rozwój infrastruktury sportowo-rekreacyjnej np. ścieżki pieszo- Niedostateczny rozwój trzeciego sektora na wymagających rewitalizacji społeczno- terenie ORSG gospodarczej rowerowe

PROBLEM SZCZEGÓŁOWY IV.7. Niedostateczny rozwój oferty w zakresie profilaktyki zdrowotnej

2. Terytorialny wymiar wsparcia. Podejście terytorialne oznacza odejście od postrzegania obszarów przez pryzmat granic administracyjnych na rzecz definiowania ich na podstawie potencjałów i barier rozwoju. Jednym z najważniejszych założeń Polityki Spójności na lata 2014-2020, oprócz wymiaru społeczno-gospodarczego, jest szerokie uwzględnienie w jej ramach wymiaru terytorialnego. Realizacja nastąpi przez określenie obszarów funkcjonalno-przestrzennych związanych z procesami gospodarczymi i społecznymi w celu optymalnego wykorzystania endogenicznych czynników rozwoju oraz wykreowania nowych form współpracy pomiędzy jednostkami samorządu terytorialnego. Wsparcie ORSG w wymiarze terytorialnym będzie wyrażało się w koncentracji działań o charakterze prorozwojowym, wspieranych dostępnymi instrumentami finansowymi lub organizacyjnymi. Ponadto wsparcie to będzie polegało na wzmacnianiu powiązań funkcjonalnych w ramach powiatu i zostanie skierowane w szczególności na obszary związane ze środowiskiem, edukacją oraz włączeniem społecznym i przeciwdziałaniem ubóstwu. W tabeli poniżej przedstawiono główne problemy rozwojowe, uwarunkowania i potencjały ORSG Powiatu Wąbrzeskiego w odniesieniu do poszczególnych priorytetów inwestycyjnych przewidujących zintegrowane podejście do rozwoju terytorialnego.

Tabela 20. Terytorialny wymiar wsparcia.

Priorytet inwestycyjny Cel szczegółowy Terytorialny wymiar wsparcia

4c Wspieranie Zwiększona efektywność Na terenie gmin ORSG sukcesywnie efektywności energetyczna budynków przeprowadza się termomodernizację budynków energetycznej, użyteczności publicznej i w celu poprawy ich efektywności energetycznej. inteligentnego wielorodzinnych budynków Od 2007 r. każda z gmin powiatu przeprowadziła zarządzania energią i mieszkaniowych wiele inwestycji związanych termomodernizacją wykorzystywania budynków użyteczności publicznej. Po odnawialnych źródeł przeprowadzeniu analizy potrzeb gmin w zakresie energii w budynkach termomodernizacji należy stwierdzić, że publicznych, i w sektorze największe zapotrzebowanie na poprawę mieszkaniowym efektywności energetycznej występuje na terenie gmin wiejskich oraz w budynkach instytucji zarządzanych przez samorząd powiatowy. W wymienionych budynkach wymagane jest przeprowadzenie kompleksowej modernizacji polegającej między innymi na wymianie stolarki okiennej i drzwiowej, docieplenie ścian i dachów, wymianie źródeł ciepła na kotły wykorzystujące OZE, wymianie oświetlenia na energooszczędne oraz wdrożenie systemów zarządzania energią w budynkach. Gmina Miasto Wąbrzeźno posiada duże potrzeby w zakresie termomodernizacji i modernizacji gminnego zasobu mieszkaniowego. Zapotrzebowanie w tym zakresie istnieje także na terenach osiedli popegeerowskich ORSG. Ponadto, w budynkach w niewielkim stopniu wykorzystuje się odnawialne źródła energii. Potrzeby te zdiagnozowano w opracowanych 64

bądź będących w trakcie opracowania Planach Gospodarki Niskoemisyjnej. 4e Promowanie strategii Zwiększone wykorzystanie Infrastruktura rowerowa ORSG jest bardzo słabo niskoemisyjnych dla transportu publicznego w rozwinięta. Na terenie ORSG istnieje potrzeba wszystkich rodzajów miastach i ich obszarach budowy ścieżek rowerowych przy głównych funkcjonalnych ciągach komunikacyjnych ze względu na poprawę terytoriów, w bezpieczeństwa użytkowników dróg. szczególności dla obszarów miejskich, w Niezbędna jest także interwencja w zakresie tym wspieranie infrastruktury oświetlenia drogowego. Konieczna zrównoważonej jest kompleksowa modernizacja połączona z multimodalnej wymianą źródeł światła na oświetlenie energooszczędne, w tym w formie lamp mobilności miejskiej i solarnych/fotowoltaicznych na terenie całego działań adaptacyjnych powiatu. Wpłynęłoby to nie tylko na poprawę mających oddziaływanie stanu środowiska naturalnego, ale także znacznie łagodzące na zmiany zmniejszyłoby opłaty za energię. klimatu 6b Inwestowanie w Zwiększony odsetek Stopień zwodociągowania obszaru jest zbliżony sektor gospodarki wodnej ludności korzystającej z do średniej dla województwa i kraju. Prawie 90% celem wypełnienia systemu oczyszczania mieszkańców powiatu posiada dostęp do sieci zobowiązań określonych ścieków zgodnego z wodociągowej. Dużo gorzej przedstawia się w dorobku prawnym Unii dyrektywą dotyczącą sytuacja odnośnie stopnia skanalizowania terenu. w zakresie środowiska ścieków komunalnych Stopień skanalizowania powiatu wynosi 53,6% oraz zaspokojenia (średnia dla województwa wynosi 66,1%). wykraczających poza te Jednakże znaczna część obszaru posiada zobowiązania potrzeb zabudowę rozproszoną, gdzie budowa sieci inwestycyjnych, kanalizacyjnej jest technicznie i ekonomicznie określonych przez niezasadna. Istnieje potrzeba budowy państwa członkowskie przydomowych ekologicznych oczyszczalni ścieków, w celu uporządkowania gospodarki

wodno-ściekowej na terenie powiatu wąbrzeskiego. Problemem większości gmin tworzących ORSG Powiatu Wąbrzeskiego jest ograniczenie wynikające z zapisów RPO WK-P na lata 2014 – 2020 odnośnie wielkości aglomeracji – tylko aglomeracje od 2 do 10 tys. RLM mogą

ubiegać się o środki unijne w ramach Programu. Zgodnie z KPOŚK na terenie ORSG Powiatu Wąbrzeskiego znajduje się jedna aglomeracja – Wąbrzeźno (27 914 RLM) obejmująca Gminę Miasto Wąbrzeźno, gminę Płużnica i gminę

wiejską Wąbrzeźno. W aglomeracji powyżej 10 tys. RLM, projekty dotyczące gospodarki wodno- ściekowej mogą uzyskać wsparcie w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko, poziom krajowy, na podstawie listy

potrzeb inwestycyjnych w oparciu o KPOŚK. Inwestycje z zakresu gospodarki wodno-ściekowej na terenach nie objętych aglomeracją będzie wspierał Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020, gdyż pozostałe gminy nie wchodzą w skład aglomeracji zgodnie z KPOŚK.

6c Zachowanie, ochrona, Zwiększona atrakcyjność Dom Kultury pełni funkcję centrum kulturalnego promowanie i rozwój obiektów kultury regionu w powiecie. W gminach wiejskich ORSG życie dziedzictwa naturalnego i kujawsko-pomorskiego kulturalne toczy się wokół gminnych ośrodków kulturowego kultury, bibliotek gminnych i świetlic wiejskich. Te instytucje organizatorami imprez i wydarzeń kulturalnych, np. dożynki, dni gminy, okolicznościowe festyny itp. Ograniczeniem dla działalności bibliotek wiejskich są niekorzystne warunki lokalowe oraz potrzeba ich modernizacji. Na terenie ORSG znajduje się wiele zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków, wśród zabytków architektury najliczniejszą grupę stanowią obiekty gotyckie. Są to głównie wiejskie kościoły kamienne i kamienno-ceglane, z których najstarsze pochodzą z połowy XIV w. Na terenie ORSG wiele zabytków wymaga renowacji i rewitalizacji, niezbędne jest podjęcie działań w celu ich ochrony.

9b Wspieranie Wzrost ożywienia Samorządy z terenu ORSG Powiatu Wąbrzeskiego rewitalizacji fizycznej, społecznego i widzą konieczność prowadzenia działań gospodarczej i społecznej gospodarczego na obszarach rewitalizacyjnych. ubogich społeczności na miejskich Do obszarów problemowych wymagających obszarach miejskich i i obszarach powiązanych z rewitalizacji należy zaliczyć części miejscowości, w wiejskich nimi funkcjonalnie których przed laty funkcjonowały Państwowe Gospodarstwa Rolne, zdegradowane tereny miejskie to osiedla mieszkaniowe oraz tereny Podzamcza i Góry Zamkowej w Wąbrzeźnie, Z uwagi na fakt, iż zidentyfikowanie obszarów problemowych nastąpi w Lokalnych/Gminnych Programach Rewitalizacji na podstawie opracowywanych obecnie Wytycznych, które wskażą sposób wyznaczenia tych obszarów, aktualnie w podrozdziale 1.9. Rewitalizacja przestrzeni publicznych samorządy samodzielnie wskazały tereny, które powinny być potraktowane priorytetowo przy realizacji działań naprawczych

10a Inwestowanie w Lepsza jakość usług Baza szkolnictwa zawodowego jest dobrze kształcenie, szkolenie edukacyjnych w zakresie rozwinięta na terenie ORSG, jednak konieczne oraz szkolenie zawodowe szkolnictwa zawodowego jest dostosowanie oferty kształcenia do potrzeb na rzecz zdobywania Lepszy dostęp do usług rynku pracy oraz modernizacja i doposażenie umiejętności i uczenia się edukacyjnych w zakresie pracowni i warsztatów kształcenia praktycznego. przez całe życie poprzez wychowania Powiat Wąbrzeski posiada duży potencjał rozwój infrastruktury przedszkolnego zarówno w zakresie zwiększania jakości usług edukacyjnej i edukacyjnych w ramach szkolnictwa szkoleniowej zawodowego, jak i wychowania przedszkolnego. Samorządy bardzo dobrze znają potrzeby lokalnego rynku pracy. Placówki zgłaszały także zapotrzebowanie na działania z zakresu doradztwa zawodowego, w celu właściwego

zdiagnozowania predyspozycji zawodowych uczniów i wspieraniu ich w planowaniu własnej ścieżki kształcenia i kariery zawodowej. Szczególnie istotne jest doradztwo w zakresie zawodów deficytowych i nadwyżkowych w ORSG oraz zdiagnozowanie potrzeb przedsiębiorców w zakresie pożądanych zawodów, kompetencji i umiejętności. Obecnie mimo wysokiego bezrobocia pracodawcy zgłaszają na terenie ORSG problemy w zakresie rekrutacji pracowników. Osoby poszukujące pracy bardzo często nie posiadają wymaganych przez pracodawców kwalifikacji i umiejętności. Dlatego bardzo ważne jest wprowadzenie szerokiego i powszechnego dostępu do doradztwa edukacyjno-zawodowego, w szczególności w szkołach gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych. W celu zwiększenia jakości usług świadczonych oraz z uwagi na niski poziom dostępności do infrastruktury przedszkolnej, konieczna jest budowa, rozbudowa i doposażenie istniejących placówek. Ponadto należy podejmować działania w zakresie wsparcia kadry pedagogicznej, ukierunkowane na podniesienie ich kompetencji i kwalifikacji. 8iv Równość mężczyzn i Zwiększenie zatrudnienia Równość mężczyzn i kobiet we wszystkich kobiet we wszystkich osób pełniących funkcje dziedzinach w przypadku Priorytetu dziedzinach, w tym opiekuńcze nad dziećmi do Inwestycyjnego 8iv, przejawiać ma się głównie we dostęp do zatrudnienia, lat 3 wspieraniu aktywizacji osób powracających na rozwój kariery, godzenie Zwiększenie dostępności rynek pracy po urlopach macierzyńskich / życia zawodowego i miejsc świadczenia usług rodzicielskich / wychowawczych m. in poprzez prywatnego oraz opieki nad dziećmi do lat 3 tworzenie i funkcjonowanie podmiotów promowanie równości świadczących usługi opieki nad dziećmi do lat 3. wynagrodzeń za taką Na terenie ORSG mimo ponad 1870 dzieci w samą pracę wieku do 3 lat (dane za 2013 r.) funkcjonuje jeden żłobek na terenie powiatu. Jest to żłobek niepubliczny w Płąchawach na terenie gminy Płużnica prowadzony przez podmiot zewnętrzny. Dostępna oferta opieki nad dziećmi do lat 3 na terenie ORSG jest zdecydowanie niewystarczająca. Ogranicza to możliwość podejmowanie przez rodziców (w praktyce głównie kobiety) aktywności zawodowej po urlopie macierzyńskim. 9i Aktywne włączenie, w Aktywna integracja osób Ważnym problemem i barierą rozwojową tym z myślą o zagrożonych ubóstwem lub Powiatu Wąbrzeskiego jest dość duży odsetek promowaniu równych wykluczeniem osób korzystających z pomocy społecznej – 14,9% szans oraz aktywnego społecznym poprzez mieszkańców. Wszystkie samorządy z terenu uczestnictwa i poprawę i wzmocnienie ich ORSG mają spore doświadczenie w realizacji zwiększaniu szans na zdolności do zatrudnienia działań ukierunkowanych na aktywizację zatrudnienie społeczno-zawodową osób, rodzin i grup zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem

społecznym. Tego typu działania w szczególnie dużym stopniu realizowane były ze wsparciem funduszy unijnych w latach 2007 – 2013.Nie zawsze działania te były efektywne i przynosiły pożądane skutki. Dlatego też w obecnej perspektywie samorządy podkreślają, że działania w zakresie aktywizacji osób wykluczonych społecznie bądź zagrożonych wykluczeniem powinny być bardziej zindywidualizowane – szkolenia powinny być indywidualnie dobrane i realizowane pod potrzeby przyszłych pracodawców, ponadto należy organizować staże i prace społecznie użyteczne, a także rozwijać poradnictwo psychologiczne i prawne. Istnieje zapotrzebowanie na działania i projekty systemowe przeciwdziałające wykluczeniu społecznemu, jak również szeroko rozumiane poradnictwo rodzinne. 9iv Ułatwianie dostępu Zwiększenie dostępności Na terenie ORSG funkcjonują rodziny zastępcze do przystępnych cenowo, usług zdrowotnych spokrewnione, niezawodowe i zawodowa o trwałych oraz wysokiej Zwiększenie dostępności charakterze pogotowia rodzinnego, w sumie jest jakości usług, w tym usług społecznych w ich 59, zaś liczba dzieci pod ich opieką wynosi 86. opieki zdrowotnej i usług szczególności usług Zadania w zakresie pomocy społecznej wykonują socjalnych świadczonych środowiskowych, cztery gminne i jeden miejski ośrodki pomocy w interesie ogólnym opiekuńczych oraz usług społecznej realizując zadania własne gminy oraz wsparcia rodziny i pieczy zleconej przez administrację rządową. Jednostką zastępczej dla osób organizacyjną Powiatu Wąbrzeskiego, przy zagrożonych pomocy której powiat wykonuje określone ubóstwem lub ustawami zadania publiczne w zakresie pomocy wykluczeniem społecznym społecznej jest Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie. W 1996 roku działalność rozpoczął Dom Pomocy Społecznej w Wąbrzeźnie. Pełni on funkcję domu pomocy społecznej stałego pobytu, przeznaczonego dla 75 osób, przewlekle psychicznie chorych. Na terenie powiatu funkcjonuje także Środowiskowy Dom Samopomocy w Bliźnie (Gmina Książki) oraz Warsztat Terapii Zajęciowej w Wąbrzeźnie. Usługi sfery pomocy społecznej świadczone są przez następujące placówki: Miejski i Gminne Ośrodki Pomocy Społecznej, Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie, Dom Pomocy Społecznej, Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy w Dębowej Łące, Wąbrzeskie Stowarzyszenie Pomocy Dzieciom Specjalnej Troski, Poradnię Psychologiczno- Pedagogiczną, Wąbrzeskie Centrum Profilaktyki, Terapii i Integracji Społecznej, świetlice środowiskowe oraz świetlice i ochronka parafialna. Istotnym problemem jest brak na terenie powiatu placówki opiekuńczo-wychowawczej. Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie zmuszone jest do umieszczania małoletnich w placówkach na 68

terenie innych powiatów (m.in. grudziądzkim włocławskim, lipnowskim, tucholskim). Aktualnie 33 małoletnich (18 pochodzi z Gminy Miasto Wąbrzeźno, 10 z gminy Wąbrzeźno i 5 z gminy Dębowa Łąka) znajduje się w placówkach poza powiatem wąbrzeskim. Generuje to bardzo duże koszty utrzymania małoletnich dla powiatu, dlatego też niezbędnym wydaje się być jest utworzenie placówki opiekuńczo-wychowawczej na terenie ORSG. Najczęstszą formą opieki nad osobami starszymi i niepełnosprawnymi w gminach obszaru ORSG jest opieka środowiskowa, świadczona w miejscu zamieszkania osób tego potrzebujących. Nie jest ona jednak w pełni dostępna i realizowana w zgodnie z zapotrzebowaniem we wszystkich gminach obszaru. Biorąc pod uwagę prognozy demograficzne, w których widoczne jest znaczne starzenie się społeczeństwa, rozwój usług opiekuńczych, szczególnie skierowanych do osób starszych, będzie w najbliższych latach jednym z głównych priorytetów, na których muszą skupić się działania władz lokalnych. 10i Ograniczenie i Zwiększenie liczby miejsc Ważnym problemem i barierą rozwojową ORSG w zapobieganie przedszkolnych obszarze edukacji na wszystkich poziomach przedwczesnemu Rozwijanie kompetencji kształcenia jest niedostateczna oferta zajęć kluczowych uczniów (ICT, kończeniu nauki szkolnej pozalekcyjnych, szczególnie w zakresie rozwijania matematyczno- oraz zapewnianie takich kompetencji kluczowych jak umiejętność przyrodniczych, uczenia się czy zwiększanie kreatywności ucznia. równego dostępu do języki obce, kreatywności, Szkoły z terenu ORSG Powiatu Wąbrzeskiego dobrej jakości wczesnej innowacyjności, pracy zgłaszały zapotrzebowanie na dodatkowe zajęcia edukacji elementarnej zespołowej), doradztwo oraz kształcenia edukacyjno-zawodowe, z zakresu rozwijania kompetencji kluczowych, podstawowego, rozwijanie m.in. technologii informacyjno-komunikacyjnych, gimnazjalnego i zindywidualizowanego nauk matematyczno-przyrodniczych i języków ponadgimnazjalnego, z podejścia do ucznia, obcych, zajęć z zakresu kształtowania postaw uwzględnieniem szczególnie ze specjalnymi kreatywności, innowacyjności i pracy zespołowej. formalnych, potrzebami edukacyjnymi Szkoły do tej pory prowadziły samodzielnie, bądź nieformalnych i oraz rozwijanie kompetencji uczestniczyły w projektach unijnych, których uczniów niezbędnych na pozaformalnych ścieżek celem było kształtowanie kompetencji rynku pracy poprzez staże kształcenia kluczowych. Kompetencje kluczowe rozwijane zawodowe umożliwiających były także poprzez dodatkowe zajęcia w ramach ponowne podjęcie przedmiotowych kół zainteresowań. Zgłaszano kształcenia i szkolenia potrzebę kontynuacji tych zajęć, urozmaicania przebiegu lekcji, doposażenie placówek w sprzęt informatyczny. Podkreślano także potrzebę kontynuacji zajęć dodatkowych organizowanych w świetlicach środowiskowych na terenach wiejskich ORSG, które często są jedyną formą zorganizowanych zajęć dla dzieci w małych miejscowościach. Z uwagi na niski poziom dostępności do infrastruktury przedszkolnej oraz brak bazy lokalowej do adaptacji istnieje duża 69

potrzeba budowy przedszkoli. Placówki zgłaszały także zapotrzebowanie na działania z zakresu doradztwa zawodowego, w celu właściwego zdiagnozowania predyspozycji zawodowych uczniów i wspieraniu ich w planowaniu własnej ścieżki kształcenia i kariery zawodowej. Szczególnie istotne jest doradztwo w zakresie zawodów deficytowych i nadwyżkowych w ORSG oraz zdiagnozowanie potrzeb przedsiębiorców w zakresie pożądanych zawodów, kompetencji i umiejętności. Obecnie mimo wysokiego bezrobocia pracodawcy zgłaszają na terenie ORSG problemy w zakresie rekrutacji pracowników. Osoby poszukujące pracy bardzo często nie posiadają wymaganych przez pracodawców kwalifikacji i umiejętności. Dlatego bardzo ważne jest wprowadzenie szerokiego i powszechnego dostępu do doradztwa edukacyjno-zawodowego, w szczególności w szkołach gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych. Kilka placówek z terenu ORSG zgłosiło potrzebę podniesienia kwalifikacji wśród kadry nauczycielskiej. 10iv Lepsze dostosowanie Zwiększenie szans na W tym zakresie wsparcie na terenie ORSG systemów kształcenia i zatrudnienie uczniów szkół Powiatu Wąbrzeskiego planowane jest poprzez szkolenia do potrzeb zawodowych, wsparcie inwestycyjne, szkoleniowe oraz rynku pracy, Ułatwianie w szczególności poprzez współpracę szkół i placówek kształcenia przechodzenia z etapu podniesienie efektywności zawodowego z otoczeniem społeczno- kształcenia do etapu kształcenia zawodowego gospodarczym. Zgłoszono zapotrzebowanie na zatrudnienia oraz Uzyskiwanie i uzupełnianie realizację staży i praktyk zawodowych dla wzmacnianie systemów wiedzy, umiejętności i uczniów i placówek kształcenia zawodowego. kształcenia i szkolenia kwalifikacji zawodowych zawodowego i ich jakości, przez osoby dorosłe w tym poprzez należące do grup mechanizmy defaworyzowanych na rynku prognozowania pracy poprzez udział w umiejętności, kwalifikacyjnych kursach dostosowania zawodowych, kursach programów nauczania umiejętności zawodowych oraz tworzenia i rozwoju oraz innych formach systemów uczenia się pozaszkolnych poprzez praktyczną naukę zawodu realizowaną w ścisłej współpracy z pracodawcami Źródło: Opracowanie własne Przedstawione powyżej uwarunkowania obszaru, zdiagnozowane potrzeby i planowane kierunki działań w odniesieniu do priorytetów inwestycyjnych objętych polityką terytorialną, wskazują na jednorodność obszarową i terytorialne podejście. Projekty o charakterze powiatowym będą skutecznie realizowane na poziomie miasta i gmin. Określenie wspólnych problemów rozwojowych zapewnia bowiem możliwość podejmowania 70 stałych i skoordynowanych przedsięwzięć. Terytorialny wymiar polityki rozwoju wymusza zmianę sposobu współdziałania władz samorządowych na rzecz rozwoju przekraczającego tradycyjne granice formalnych podziałów administracyjnych. Polityka rozwoju oparta o zasadę zintegrowanego podejścia terytorialnego będzie wspierać proces wzmacniania spójności celów i działań rozwojowych zidentyfikowanych na poziomie lokalnym.

3. Cele rozwojowe Realizacja Strategii ORSG Powiatu Wąbrzeskiego będzie możliwa poprzez osiągnięcie celów strategicznych i operacyjnych. Katalog celów kluczowych i odpowiadających im celów szczegółowych przedstawiono w poniższej tabeli. Tabela 21. Zestawienie celów L.p. Cel strategiczny Cel operacyjny 1.1. Rozwój terenów inwestycyjnych 1.2. Rozwój instytucji otoczenia biznesu 1.3. Promocja gospodarcza obszaru 1.4. Przygotowanie wykwalifikowanych i kompetentnych kadr zgodnie z potrzebami lokalnego rynku pracy 1. ROZWÓJ GOSPODARCZY 1.5. Przygotowanie pomieszczeń pod działalność gospodarczą 1.6. Rozwój przedsiębiorczości 1.7. Rozwój turystyki i agroturystyki 1.8. Rewitalizacja gospodarcza zdegradowanych przestrzeni 2.1. Rozwój edukacji przedszkolnej 2.2. Rozwój szkolnictwa ponadgimnazjalnego 2.3. Rozwój kluczowych kompetencji uczniów 2. ROZWÓJ EDUKACJI 2.4. Podnoszenie kwalifikacji i kompetencji nauczycieli 2.5. Rozwój infrastruktury edukacyjnej 3.1. Poprawa warunków życia seniorów 3.2. Poprawa dostępu do usług społecznych, edukacyjnych i kulturalnych 3.3. Rewitalizacja miast i wsi 3. POPRAWA WARUNKÓW ŻYCIA 3.4. Rozwój infrastruktury technicznej 3.5. Profilaktyka zdrowotna 3.6. Zwiększenie dostępu do usług medycznych i opiekuńczych 3.7. Rozwój sportu i rekreacji 4.1. Rozwój organizacji pozarządowych 4.2. Rozwój infrastruktury społeczno-kulturalnej WZROST AKTYWNOŚCI I 4. 4.3. Aktywizacja środowisk wykluczonych społecznie INTEGRACJI MIESZKAŃCÓW i zagrożonych wykluczeniem społecznym i wsparcie rodzin ROZWÓJ TECHNOLOGII 5.1. Wdrażanie planów gospodarki niskoemisyjnej 5. NISKOEMISYJNYCH 5.2. Efektywne wykorzystanie energii Źródło: Opracowanie własne.

Cele Strategii ORSG są zgodne z dokumentami strategicznymi na poziomie europejskim, krajowym, regionalnym i lokalnym. Priorytety, cele strategiczne i działania

72 zidentyfikowane w dokumencie są komplementarne w stosunku do m.in. następujących dokumentów strategicznych: - poziom wspólnotowy:  EUROPA 2020. Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu,  Agenda Terytorialna Unii Europejskiej 2020, - poziom krajowy:  Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju Polska 2030. Trzecia fala nowoczesności,  Strategia Rozwoju Kraju 2020 Aktywne społeczeństwo Konkurencyjna gospodarka Sprawne państwo,  Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010-2020 Regiony Miasta Obszary wiejskie,  Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju (KPZK) do roku 2030,  Krajowa Polityka Miejska, - poziom regionalny:  Strategia Rozwoju Województwa Kujawsko-Pomorskiego do roku 2020 – Plan modernizacji 2020+,  Regionalna Strategia Innowacji Województwa Kujawsko-Pomorskiego na lata 2014- 2020,  Regionalny Program Operacyjny Województwa Kujawsko-Pomorskiego na lata 2014- 2020, - poziom lokalny:  Strategie rozwoju miast i gmin ORSG,  Lokalne Programy Rewitalizacji,  Plany Gospodarki Niskoemisyjnej,  Lokalne Strategie Rozwoju (w ramach RLKS). Dokument strategiczny EUROPA 2020. Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu uznaje za priorytety: (1) rozwój gospodarki opartej na wiedzy i innowacjach; (2) promocję gospodarki oszczędzającej zasoby, zielonej i konkurencyjnej oraz (3) sprzyjanie gospodarce o wysokim zatrudnieniu, zapewniającej wysoką spójność społeczną i terytorialną. Strategia ORSG Powiatu Wąbrzeskiego poprzez cele operacyjne i strategiczne, zorientowana jest na wdrażanie w województwie trzech priorytetów strategii Europa 2020. Założenia Strategii realizują cele wyznaczone do osiągnięcia na poziomie całej Unii Europejskiej. Agenda Terytorialna Unii Europejskiej 2020 jest dokumentem, który ma się przyczynić do trwałego wzrostu gospodarczego oraz tworzenia miejsc pracy, jak również do społecznie i ekologicznie zrównoważonego rozwoju poprzez wzmocnienie spójności terytorialnej Europy. Poniżej przedstawiono analizę spójności celów wyznaczonych w dokumentach na poziomie wspólnotowym. 73

Tabela 22. Zakres komplementarności – poziom wspólnotowy. Europa 2020. Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu Strategia ORSG Powiatu Wąbrzeskiego społecznemu Cele: Cele operacyjne: Stopa zatrudnienia osób w wieku 20-64 lat powinna 1.4. Przygotowanie wykwalifikowanych wzrosnąć z obecnych 69% do co najmniej 75%, między i kompetentnych kadr zgodnie z potrzebami innymi wskutek zwiększenia liczby pracujących kobiet i lokalnego rynku pracy osób starszych oraz lepszej integracji migrantów na rynku pracy. 1.6. Rozwój przedsiębiorczości Emisję dwutlenku węgla należy ograniczyć co najmniej o 20% w porównaniu z poziomem z 1990 r. lub, jeśli 5.1. Wdrażanie planów gospodarki pozwolą na to warunki, nawet o 30%; należy niskoemisyjnej zwiększyć udział odnawialnych źródeł energii w naszym całkowitym zużyciu energii do 20% oraz 5.2. Efektywne wykorzystanie energii zwiększyć efektywność wykorzystania energii o 20%. Cel związany z edukacją, dotyczący problemu osób 2.2. Rozwój szkolnictwa ponadgimnazjalnego przedwcześnie kończących naukę szkolną, obejmuje 2.3. Rozwój kluczowych kompetencji uczniów ograniczenie wskaźnika przerywania nauki do 10% w porównaniu z obecnym poziomem 15% oraz 2.4. Podnoszenie kwalifikacji i kompetencji zwiększenie do 2020 r. odsetka osób w wieku 30-34 lat nauczycieli posiadających wyższe wykształcenie z 31% do co najmniej 40% Agenda Terytorialna Unii Europejskiej 2020 Strategia ORSG Powiatu Wąbrzeskiego Cele: Cele operacyjne: Rozwój zrównoważonego i policentrycznego systemu 3.2. Poprawa dostępu do usług społecznych, miast oraz nowych partnerstw pomiędzy obszarami edukacyjnych i kulturalnych miejskimi i wiejskimi 3.3. Rewitalizacja miast i wsi 3.4. Rozwój infrastruktury technicznej Zrównoważony rozwój, rozsądne zarządzanie oraz ochrona środowiska naturalnego i dziedzictwa 2.6. Ochrona tradycji i dziedzictwa kulturowego kulturowego Zapewnienie równego dostępu do infrastruktury i 2.1. Rozwój edukacji przedszkolnej wiedzy 2.2. Rozwój szkolnictwa ponadgimnazjalnego 2.3. Rozwój kluczowych kompetencji uczniów 2.4. Podnoszenie kwalifikacji i kompetencji nauczycieli 2.5. Rozwój infrastruktury edukacyjnej Źródło: opracowanie własne

Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju Polska 2030. Trzecia fala nowoczesności (DSRK) jest dokumentem określającym główne trendy, wyzwania oraz koncepcję rozwoju kraju w perspektywie długookresowej. Dokument został przyjęty przez Radę Ministrów w dniu 5 lutego 2013 r. Celem głównym przedstawionym w niniejszym dokumencie jest poprawa jakości życia Polaków. Głównym celem Strategii Rozwoju Kraju 2020 Aktywne społeczeństwo Konkurencyjna gospodarka Sprawne państwo jest wzmocnienie i wykorzystanie gospodarczych, społecznych i instytucjonalnych potencjałów zapewniających szybszy i zrównoważony rozwój kraju oraz poprawę jakości życia ludności. Natomiast Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010-2020 Regiony Miasta Obszary wiejskie jest dokumentem określającym cele i sposób działania podmiotów publicznych, a w szczególności rządu i samorządów województw, w odniesieniu do polskiej przestrzeni

dla osiągnięcia strategicznych celów rozwoju kraju. Obowiązującym dokumentem krajowym, o długookresowym horyzoncie czasowym, sięgającym roku 2030, jest Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju do roku 2030, przyjęta przez Radę Ministrów w dniu 13 grudnia 2011 roku. Jednym z celów zagospodarowania przestrzennego kraju jest, zgodnie z dokumentem, Poprawa spójności wewnętrznej i terytorialne równoważenie rozwoju kraju poprzez promowanie integracji funkcjonalnej, tworzenie warunków dla rozprzestrzeniania się czynników rozwoju, wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich oraz wykorzystanie potencjału wewnętrznego wszystkich terytoriów. Krajowa Polityka Miejska jest dokumentem, który ma na celu wzmocnienie zdolności miast i obszarów zurbanizowanych do kreowania zrównoważonego rozwoju i tworzenia miejsc pracy oraz poprawa jakości życia mieszkańców.

Poniżej przedstawiono zakres komplementarności dokumentów na poziomie krajowym.

Tabela 23. Zakres komplementarności – poziom krajowy Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju Polska Strategia ORSG Powiatu Wąbrzeskiego 2030. Trzecia fala nowoczesności Cele: Cele operacyjne: Cel 3 - Poprawa dostępności i jakości edukacji na 2.1. Rozwój edukacji przedszkolnej wszystkich etapach oraz podniesienie 2.2. Rozwój szkolnictwa ponadgimnazjalnego konkurencyjności nauki 2.3. Rozwój kluczowych kompetencji uczniów 2.4. Podnoszenie kwalifikacji i kompetencji nauczycieli 2.5. Rozwój infrastruktury edukacyjnej 1.1. Rozwój terenów inwestycyjnych 1.2. Rozwój instytucji otoczenia biznesu 1.3. Promocja gospodarcza obszaru 1.4. Przygotowanie wykwalifikowanych Cel 4 - Wzrost wydajności i konkurencyjności i kompetentnych kadr zgodnie z potrzebami gospodarki lokalnego rynku pracy 1.5. Przygotowanie pomieszczeń pod działalność gospodarczą 1.6. Rozwój przedsiębiorczości 1.7. Rozwój turystyki i agroturystyki Cel 6 - Rozwój kapitału ludzkiego poprzez wzrost 3.2. Poprawa dostępu do usług społecznych, zatrudnienia i stworzenie „workfare state” edukacyjnych i kulturalnych 3.6. Zwiększenie dostępu do usług medycznych i opiekuńczych 4.1. Rozwój organizacji pozarządowych 4.2. Rozwój infrastruktury społeczno-kulturalnej 4.3. Aktywizacja środowisk wykluczonych społecznie i zagrożonych wykluczeniem społecznym i wsparcie rodzin Cel 7 – Zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego 5.1. Wdrażanie planów gospodarki niskoemisyjnej oraz ochrona i poprawa stanu środowiska 5.2. Efektywne wykorzystanie energii

Strategia Rozwoju Kraju 2020 Aktywne społeczeństwo Konkurencyjna gospodarka Sprawne Strategia ORSG Powiatu Wąbrzeskiego państwo Cele: Cele operacyjne: Obszar strategiczny II. Konkurencyjna gospodarka 1.1. Rozwój terenów inwestycyjnych 1.2. Rozwój instytucji otoczenia biznesu 1.3. Promocja gospodarcza obszaru 1.4. Przygotowanie wykwalifikowanych i kompetentnych kadr zgodnie z potrzebami lokalnego rynku pracy 1.5. Przygotowanie pomieszczeń pod działalność gospodarczą 1.6. Rozwój przedsiębiorczości Obszar strategiczny III. Spójność społeczna i 3.3. Rewitalizacja miast i wsi terytorialna 3.4. Rozwój infrastruktury technicznej 4.3. Aktywizacja środowisk wykluczonych społecznie i zagrożonych wykluczeniem społecznym i wsparcie rodzin Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010-2020 Strategia ORSG Powiatu Wąbrzeskiego Regiony Miasta Obszary wiejskie Cele: Cele operacyjne: Cel 1. Wspomaganie wzrostu konkurencyjności 1.1. Rozwój terenów inwestycyjnych regionów – 1.3. Budowa podstaw konkurencyjności 1.3. Promocja gospodarcza obszaru województw Cel 2. Budowanie spójności terytorialnej i 3.2. Poprawa dostępu do usług społecznych, przeciwdziałanie marginalizacji obszarów edukacyjnych i kulturalnych problemowych: 3.3. Rewitalizacja miast i wsi 2.2. Wspieranie obszarów wiejskich o najniższym poziomie dostępu mieszkańców do dóbr i usług warunkujących możliwości rozwojowe, 2.3. Restrukturyzacja i rewitalizacja miast i innych obszarów tracących dotychczasowe funkcje społeczno-gospodarcze Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju Strategia ORSG Powiatu Wąbrzeskiego do roku 2030 Cele: Cele operacyjne: 3. Poprawa dostępności terytorialnej kraju w 3.4. Rozwój infrastruktury technicznej różnych skalach przestrzennych poprzez rozwijanie infrastruktury transportowej i telekomunikacyjnej. Krajowa Polityka Miejska Strategia ORSG Powiatu Wąbrzeskiego Cele: Cele operacyjne: Poprawa konkurencyjności i zdolności głównych 3.3. Rewitalizacja miast i wsi ośrodków miejskich do kreowania rozwoju, wzrostu i zatrudnienia miejskich Odbudowa zdolności do rozwoju poprzez rewitalizację zdegradowanych społecznie, ekonomicznie i fizycznie obszarów miejskich Źródło: opracowanie własne

Strategia ORSG Powiatu Wąbrzeskiego wykazuje komplementarność ze Strategią Rozwoju Województwa Kujawsko-Pomorskiego do roku 2020 – Plan modernizacji 2020+. Analizowane dokumenty są komplementarne pod względem struktury, opierającej się na priorytetach, celach strategicznych, kierunkach, działaniach oraz kluczowych przedsięwzięciach. Spójność założeń analizowanych dokumentów na poziomie merytorycznym występuje w ramach wyznaczonych w strategii rozwoju województwa priorytetów, w tym: Konkurencyjna gospodarka, Modernizacja przestrzeni wsi i miast, Nowoczesne społeczeństwo. Natomiast Regionalna Strategia Innowacyjności Województwa Kujawsko-Pomorskiego na lata 2014-2020 to dokument, którego cel określony został jako dynamiczny wzrost innowacyjności Regionu Kujawsko-Pomorskiego w czołowej piątce województw w Polsce. Regionalny Program Operacyjny Województwa Kujawsko- Pomorskiego na lata 2014-2020 za główny cel stawia uczynienie województwa kujawsko- pomorskiego konkurencyjnym i innowacyjnym regionem Europy oraz poprawa jakości życia jego mieszkańców. Realizacja przedsięwzięć zapisanych w Strategii ORSG przyczyni się do osiągnięcia wskaźników określonych w RPO, a tym samym wpłynie na realizację celów szczegółowych i celu głównego Poniżej przedstawiono zakres komplementarności dokumentów na poziomie regionalnym.

Tabela 24. Zakres komplementarności – poziom regionalny. Strategia Rozwoju Województwa Kujawsko- Pomorskiego do roku 2020 – Plan modernizacji Strategia ORSG Powiatu Wąbrzeskiego 2020+ Priorytety Cele operacyjne/strategiczne: 1.1. Rozwój terenów inwestycyjnych Konkurencyjna gospodarka 1.2. Rozwój instytucji otoczenia biznesu 1.3. Promocja gospodarcza obszaru Modernizacja przestrzeni wsi i miast 3.3. Rewitalizacja miast i wsi Nowoczesne społeczeństwo 4. Wzrost aktywności i integracji mieszkańców Regionalna Strategia Innowacji Województwa Strategia ORSG Powiatu Wąbrzeskiego Kujawsko-Pomorskiego na lata 2014-2020

Cele strategiczne Cele operacyjne/strategiczne: Ukształtowanie innowacyjnych i kreatywnych postaw 2. Rozwój edukacji społeczności regionu, gdzie priorytetem jest 3. Poprawa warunków życia odpowiednie rozwinięcie obszaru kształcenia 4. Wzrost aktywności i integracji mieszkańców Ukształtowanie sektora nauki jako zaplecza innowacyjnej gospodarki, cel zakłada ukształtowanie sektora nauki, w taki sposób, aby stanowił on 2. Rozwój edukacji efektywne zaplecze dla rozwijanej innowacyjnej gospodarki Ukształtowanie regionalnej gospodarki opartej na wiedzy i innowacyjności, cel skierowany jest na ukształtowanie regionalnej gospodarki, jako 1. Rozwój gospodarczy gospodarki opartej na wiedzy i innowacyjności, 2. Rozwój edukacji wykorzystującej możliwości wynikające z rozwiniętej gospodarki cyfrowej, bazującej na superszybkiej sieci internetowej nowej generacji

Regionalny Program Operacyjny Województwa Strategia ORSG Powiatu Wąbrzeskiego Kujawsko-Pomorskiego na lata 2014-2020 Osie priorytetowe Cele operacyjne/strategiczne: - Oś Priorytetowa 3 Efektywność energetyczna i gospodarka niskoemisyjna w regionie - Oś Priorytetowa 4 Region przyjazny środowisku - Oś Priorytetowa 6 Solidarne społeczeństwo i - Wszystkie cele Strategii ORSG Powiatu konkurencyjne kadry Wąbrzeskiego. - Oś Priorytetowa 8 Aktywni na rynku pracy - Oś Priorytetowa 9 Solidarne społeczeństwo - Oś Priorytetowa 10 Innowacyjna edukacja Źródło: opracowanie własne Zgodność z dokumentami na poziomie lokalnym przedstawia poniższa tabela:

Tabela 25. Zakres komplementarności – poziom lokalny Jednostka Strategia ORSG Powiatu Dokument strategiczny terytorialna Wąbrzeskiego Strategia Rozwoju Powiatu Wąbrzeskiego na lata 2013-2020 – stanowi najważniejszy dokument strategiczny na poziomie Strategia ORSG Powiatu

powiatowym. Za cel główny rozwoju powiatu na lata 2013- Wąbrzeskiego jest zgodna z Powiat 2020 obiera rozwój w sposób zrównoważony, wspieranie zapisami i celami Wąbrzeski przedsiębiorczości, rozwój stref ekonomicznych oraz promocję dokumentu strategicznego aktywności i integrację społeczną. Strategia Rozwoju Miasta Wąbrzeźno na lata 2011-2030, główne cele strategiczne określa jako: Strategia ORSG Powiatu Gmina - Stworzenie sprzyjających warunków do rozwoju bazy Wąbrzeskiego jest zgodna z Miasto ekonomicznej miasta, zapisami i celami Wąbrzeźno - Poprawa warunków życia poprzez rozwój podstawowej dokumentu strategicznego infrastruktury i odpowiednie planowanie przestrzenne, - Lepsza jakość kapitału ludzkiego. Strategia Rozwoju Gminy Dębowa Łąka na lata 2009-2020. Dokument określa następujące cele: Gmina - Rozwinięta gospodarczo i społecznie gmina, Strategia ORSG Powiatu Dębowa - Sprzyjające warunki do inwestowania w gminie, Wąbrzeskiego jest zgodna z Łąka - Wykorzystanie walorów turystyczno-rekreacyjnych, zapisami i celami - Sprzyjające warunki do rozwoju gospodarstw rolnych, dokumentu strategicznego - Dobry stan obiektów komunalnych gminy, - Aktywne społeczeństwo. Gmina Strategia Rozwoju Gminy Książki za główny cel stawia poprawę Strategia ORSG Powiatu Książki warunków życia ludności wiejskiej i stanu bezpieczeństwa Wąbrzeskiego jest zgodna z publicznego, rozwój rolnictwa ekologicznego, wzrost zapisami i celami dochodów ludności wiejskiej, rozwój mieszkalnictwa i usług dokumentu strategicznego wyższego rzędu. Gmina Strategia Rozwoju Gminy Płużnica na lata 2012-2020, określa Płużnica jeden cel strategiczny, który brzmi: Rozwinięta i konkurencyjna Strategia ORSG Powiatu gospodarka lokalna. Realizacja powyższego celu odbywać ma Wąbrzeskiego jest zgodna z się za pomocą celów cząstkowych o następującej treści: zapisami i celami - wysoki poziom inwestycji w gminie, dokumentu strategicznego - innowacyjne i racjonalne wykorzystanie zasobów gminy - duża ilość mieszkańców uczestnicząca w życiu społecznym i

gospodarczym gminy. Gmina Strategia Rozwoju Gminy Wąbrzeźno (1998 r.) zawiera zapisy Strategia ORSG Powiatu Wąbrzeźno dotyczące poprawy jakości życia mieszkańców wraz z poprawą Wąbrzeskiego jest zgodna z infrastruktury technicznej na terenie gminy. zapisami i celami dokumentu strategicznego Źródło: opracowanie własne

Inne dokumenty (będące w trakcie opracowania przez jednostki ORSG Powiatu Wąbrzeskiego): - Lokalny/Gminny Program Rewitalizacji – dokumenty te, powinny zawierać projekty, które znajdują się z niniejszej strategii z zakresu rewitalizacji społeczno-gospodarczej. Finansowanie działań rewitalizacyjnych ze środków przeznaczonych na politykę terytorialną będzie możliwe w sytuacji, gdy projekty będą wynikać bezpośrednio z Lokalnych/Gminnych Programów Rewitalizacji. Jednostki samorządu terytorialnego, które zdecydują się prowadzić procesy rewitalizacyjne, po pojawieniu się szczegółowych wytycznych dotyczących rewitalizacji, będą zobowiązane do opracowania wyżej wymienionych dokumentów, - Plan Gospodarki Niskoemisyjnej – w ramach strategii ORSG mogą być realizowane projekty w ramach PI 4c Wspieranie efektywności energetycznej, inteligentnego zarządzania energią i wykorzystywania odnawialnych źródeł energii w budynkach publicznych, i w sektorze mieszkaniowym oraz PI 4e Promowanie strategii niskoemisyjnych dla wszystkich rodzajów terytoriów, w szczególności dla obszarów miejskich, w tym wspieranie zrównoważonej multimodalnej mobilności miejskiej i działań adaptacyjnych mających oddziaływanie łagodzące na zmiany klimatu, pod warunkiem wynikania konieczności ich realizacji z planów gospodarki niskoemisyjnej. Jednostki ORSG Powiatu Wąbrzeskiego w większości posiadają przyjęte uchwałami plany gospodarki niskoemisyjnej. Jedynie Gmina Płużnica jest na etapie konsultacji projektu PGN z WFOŚiGW, co uniemożliwia aktualnie finalizację prac i przyjęcie dokumentu uchwałą. - Lokalne Strategie Rozwoju (w ramach RLKS) - Rozwój Lokalny Kierowany przez Społeczność to nowy instrument terytorialny – wprowadzony przez KE do realizacji w perspektywie finansowej na lata 2014-2020. Bazuje on na stosowanym w latach 2007-2013 w ramach Wspólnej Polityki Rolnej (WPR) i Wspólnej Polityki Rybołówstwa (WPRyby) podejściu LEADER. Strategia RLKS, która jest w trakcie opracowywana na lata 2014-2020 dla jednostek wchodzących w skład ORSG, powinna wykazywać zgodność ze Strategią ORSG.

4. Priorytety inwestycyjne Priorytety inwestycyjne dla ORSG Powiatu Wąbrzeskiego stanowią uszczegółowienie celów, które zostały zdefiniowane w powyższym rozdziale niniejszej Strategii i są one zgodne z ustalonymi kierunkami rozwoju. Poniższa tabela przedstawia logikę interwencji strategicznej, wskazującą metody realizacji celów, zasięg terytorialny oraz mierzalne rezultaty realizacji poszczególnych działań w postaci planowanych do osiągnięcia wskaźników.

Tabela 26. Logika interwencji strategicznej. Zidentyfikowany Zasięg terytorialny L.p. Cel Sposób realizacji celu Wskaźniki celu Problem działań

Niska efektywność 5. Rozwój technologii Kompleksowa modernizacja Powiat wąbrzeski Liczba zmodernizowanych energetyczna budynków, niskoemisyjnych energetyczna budynków energetycznie budynków Gmina Miasto Wąbrzeźno oświetlenia ulicznego 5.1. Wdrażanie planów użyteczności publicznej i 1. gospodarki niskoemisyjnej budynków mieszkalnych, w tym z Gmina Dębowa Łąka 5.2. Efektywne wykorzystanie wykorzystaniem instalacji OZE Gmina Płużnica

energii Gmina Wąbrzeźno

Gmina Książki Liczba lamp Niska efektywność 5. Rozwój technologii Budowa energooszczędnego Gmina Miasto Wąbrzeźno wymienionych na energetyczna budynków, niskoemisyjnych oświetlenia ulicznego z lampami Gmina Wąbrzeźno energooszczędne 2. oświetlenia ulicznego 5.1. Wdrażanie planów ledowymi gospodarki niskoemisyjnej

5.2. Efektywne wykorzystanie energii Słabo rozwinięta sieć ścieżek 3. Poprawa warunków życia Budowa ścieżek pieszo- Gmina Wąbrzeźno - Długość wybudowanych pieszo-rowerowych i rowerowych jako alternatywy ścieżek 3.4. Rozwój infrastruktury Gmina Miasto Wąbrzeźno dominacja konwencjonalnego dla transportu samochodowego technicznej - Szacowany roczny wysokoemisyjnego transportu spadek emisji gazów 3.7. Rozwój sportu i rekreacji 3. cieplarnianych 5. Rozwój technologii niskoemisyjnych

5.1. Wdrażanie planów gospodarki niskoemisyjnej

Niedostateczny rozwój 2.6. Ochrona tradycji i Poprawa stanu technicznego Gmina Miasto Wąbrzeźno - Liczba instytucji kultury 4. infrastruktury kultury dziedzictwa kulturowego obiektów kultury objętych wsparciem 3.2. Poprawa dostępu do usług - Liczba obiektów Rewitalizacja społeczno- społecznych, edukacyjnych i infrastruktury społecznej 80

kulturalnych gospodarcza powstałych w wyniku projektu 4. Wzrost aktywności i integracji mieszkańców 4.2. Rozwój infrastruktury społeczno-kulturalnej

5. Niski wskaźnik 2. Rozwój edukacji Upowszechnianie edukacji Gmina Wąbrzeźno - Odsetek dzieci w wieku upowszechnienia edukacji 2.1. Rozwój edukacji przedszkolnej poprzez budowę, 3-4 lata objętych Gmina Płużnica przedszkolnej przedszkolnej modernizację i doposażenie wychowaniem obiektów przedszkolnych oraz Gmina Książki przedszkolnym wprowadzenie dodatkowych - Liczba miejsc w zajęć zwiększających szanse Gmina Dębowa Łąka infrastrukturze edukacyjne dzieci w wieku przedszkolnej przedszkolnym

- Liczba dzieci objętych w ramach programu dodatkowymi zajęciami zwiększającymi ich szanse edukacyjne w edukacji przedszkolnej

6. Wysoki odsetek osób 3. Poprawa warunków życia Wsparcie na rzecz poprawy Powiat Wąbrzeski - Liczba osób zagrożonych korzystających ze wsparcia dostępu do usług opiekuńczych ubóstwem lub 3.2. Poprawa dostępu do usług Gmina Miasto Wąbrzeźno opieki społecznej nad osobami starszymi, z wykluczeniem społecznych, edukacyjnych i niepełnosprawnościami i Gmina Dębowa Łąka społecznym objętych kulturalnych zależnymi usługami społecznymi Gmina Płużnica 3.5. Profilaktyka zdrowotna świadczonymi w interesie Działania ukierunkowane na ogólnym w programie Gmina Książki 3.6. Zwiększenie dostępu do aktywizację społeczno-zawodową osób, rodzin i grup wykluczonych - Liczba wspartych w usług medycznych i opiekuńczych Gmina Wąbrzeźno oraz zagrożonych wykluczeniem programie miejsc świadczenia usług

społecznych istniejących po zakończeniu projektu

- Liczba wspartych w programie miejsc świadczenia usług zdrowotnych istniejących po zakończeniu projektu

7. Niedostatecznie rozwinięte 1. Rozwój gospodarczy Realizacja dodatkowych zajęć Powiat Wąbrzeski - Liczba uczniów szkół i doradztwo edukacyjno- pozalekcyjnych i pozaszkolnych placówek kształcenia 1.4. Przygotowanie Gmina Miasto Wąbrzeźno zawodowe w zakresie przedmiotów zawodowego objętych wykwalifikowanych zawodowych i związanych z nimi Gmina Dębowa Łąka wsparciem w programie, Niedostatecznie rozwinięte i kompetentnych kadr zgodnie z kursów i szkoleń, uczestniczących w szkolnictwo zawodowe potrzebami lokalnego rynku dostosowanych do potrzeb Gmina Płużnica kształceniu lub pracy pracodawców pracujących po 6 2. Rozwój edukacji Gmina Książki miesiącach po ukończeniu Wsparcie nauczycieli kształcenia 2.2. Rozwój szkolnictwa Gmina Wąbrzeźno nauki zawodowego ukierunkowane na ponadgimnazjalnego podniesienie kompetencji lub 2.3. Rozwój kluczowych kwalifikacji kompetencji uczniów Działania ukierunkowane na 2.4. Podnoszenie kwalifikacji i podniesienie kompetencji kompetencji nauczycieli instruktorów praktycznej nauki zawodu oraz opiekunów praktyk 2.5. Rozwój infrastruktury lub stażysty u pracodawców

edukacyjnej

8. Niska jakość i dostępność 2. Rozwój edukacji Realizacja działań, Powiat Wąbrzeski - Liczba uczniów objętych edukacji – Niezadowalający ukierunkowanych na rozwijanie wsparciem w zakresie 2.3. Rozwój kluczowych Gmina Miasto Wąbrzeźno poziom kształcenia; Uboga kompetencji kluczowych w rozwijania kompetencji kompetencji uczniów oferta prorozwojowych zajęć zakresie TIK, nauk matematyczno- Gmina Dębowa Łąka kluczowych w programie edukacyjnych; 2.4. Podnoszenie kwalifikacji i przyrodniczych, języków obcych, - Liczba uczniów, którzy 82

kompetencji nauczycieli kreatywności, innowacyjności i Gmina Płużnica nabyli kompetencje pracy zespołowej; kluczowe po opuszczeniu 2.5. Rozwój infrastruktury Gmina Książki programu dukacyjnej Gmina Wąbrzeźno

Źródło: opracowanie własne

5. Tryb i zasady naboru projektów do Strategii Zgodnie z wytycznymi nabór projektów do Strategii Obszaru Rozwoju Społeczno- Gospodarczego Powiatu Wąbrzeskiego przeprowadzono przy zachowaniu partnerskiego modelu współpracy, tj. udziału m.in. jednostek samorządu terytorialnego, organizacji pozarządowych, przedsiębiorstw, partnerów społecznych oraz gospodarczych, instytucji rynku pracy, organizacji skupiających pracodawców, instytucji pomocy i integracji społecznej, Lokalnej Grupy Działania, szkół i placówek prowadzących kształcenie ogólne, zawodowe i ustawiczne, spółdzielni i wspólnot mieszkaniowych, kościołów i związków wyznaniowych. Informacja o naborze projektów została podana do wiadomości publicznej także za pośrednictwem strony internetowej Starostwa Powiatowego w Wąbrzeźnie. Projekty należało zgłaszać na formularzu omówionej na spotkaniu fiszki projektowej. Ideą naboru pomysłów projektowych było poznanie jak największej liczby planów i pomysłów na dalszy rozwój ORSG w latach 2015 – 2020. Procedura wyboru projektów przewidzianych do finansowania w ramach polityki terytorialnej miała charakter dwuetapowy: - I etap – wstępna selekcja oparta została o zgodność proponowanego projektu z Priorytetami Inwestycyjnymi w ramach RPO WK-P na lata 2014-2020 odnoszącymi się do poziomu powiatowego polityki terytorialnej, zgodnie z poniższą tabelą: Tabela 27. Priorytety Inwestycyjne w ramach RPO WK-P na lata 2014-2020 odnoszące się do poziomu powiatowego polityki terytorialnej. Priorytety Inwestycyjne w ramach RPO WK-P na lata 2014-2020, w ramach których mogą być realizowane projekty wpisane do Strategii ORSG Powiatu Wąbrzeskiego wraz z przykładowymi typami projektów

Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego: PI 4c Wspieranie efektywności energetycznej, inteligentnego zarządzania energią i wykorzystywania odnawialnych źródeł energii w budynkach publicznych, i w sektorze mieszkaniowym

PI 4e Promowanie strategii niskoemisyjnych dla wszystkich rodzajów terytoriów, w szczególności dla obszarów miejskich, w tym wspieranie zrównoważonej multimodalnej mobilności miejskiej i działań adaptacyjnych mających oddziaływanie łagodzące na zmiany klimatu

PI 6b Inwestowanie w sektor gospodarki wodnej celem wypełnienia zobowiązań określonych w dorobku prawnym Unii w zakresie środowiska oraz zaspokojenia wykraczających poza te zobowiązania potrzeb inwestycyjnych, określonych przez państwa członkowskie

PI 6c Zachowanie, ochrona, promowanie i rozwój dziedzictwa naturalnego i kulturowego

PI 9b Wspieranie rewitalizacji fizycznej, gospodarczej i społecznej ubogich społeczności na obszarach miejskich i wiejskich

PI 10a Inwestowanie w kształcenie, szkolenie oraz szkolenie zawodowe na rzecz zdobywania, umiejętności i uczenia się przez całe życie poprzez rozwój infrastruktury edukacyjnej i

szkoleniowej

Europejski Fundusz Społeczny

PI 8iv Równość mężczyzn i kobiet we wszystkich dziedzinach, w tym dostęp do zatrudnienia, rozwój kariery, godzenie życia zawodowego i prywatnego oraz promowanie równości wynagrodzeń za taką samą pracę

PI 9i Aktywne włączenie, w tym z myślą o promowaniu równych szans oraz aktywnego uczestnictwa i zwiększaniu szans na zatrudnienie

PI 9iv Ułatwianie dostępu do przystępnych cenowo, trwałych oraz wysokiej jakości usług, w tym opieki zdrowotnej i usług socjalnych świadczonych w interesie ogólnym

PI 10i Ograniczenie i zapobieganie przedwczesnemu kończeniu nauki szkolnej oraz zapewnianie równego dostępu do dobrej jakości wczesnej edukacji elementarnej oraz kształcenia podstawowego, gimnazjalnego i ponadgimnazjalnego, z uwzględnieniem formalnych, nieformalnych i pozaformalnych ścieżek kształcenia umożliwiających ponowne podjęcie kształcenia i szkolenia

PI 10iv Lepsze dostosowanie systemów kształcenia i szkolenia do potrzeb rynku pracy, ułatwianie przechodzenia z etapu kształcenia do etapu zatrudnienia oraz wzmacnianie systemów kształcenia i szkolenia zawodowego i ich jakości, w tym poprzez mechanizmy prognozowania umiejętności, dostosowania programów nauczania oraz tworzenia i rozwoju systemów uczenia się poprzez praktyczną naukę zawodu realizowaną w ścisłej współpracy z pracodawcami

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Założeń polityki terytorialnej województwa kujawsko-pomorskiego na lata 2014-2020. Te projekty, które spełniły kryterium zgodności z Priorytetami Inwestycyjnymi trafiły na listę projektów poddanych dalszej ocenie, natomiast pozostałe przedsięwzięcia znalazły się na liście komplementarnej. - II etap wyboru projektów polegał na wskazaniu przedsięwzięć priorytetowych dla ORSG do realizacji w okresie programowania 2014 – 2020. Wyboru zadań mających największy wpływ na rozwój obszaru w kolejnych latach dokonano z uwzględnieniem następujących kryteriów: I. Kryterium powiązań strategicznych – stopień w jakim projekt wpłynie na realizację założeń strategii województwa, II. Kryterium wpływu projektu na rozwiązanie problemów ORSG – stopień w jakim projekt wpłynie na rozwiązanie problemów danego obszaru, III. Kryterium przygotowania do realizacji – stopień przygotowania inwestycji do realizacji, IV. Kryterium dotyczące terminu zakończenia realizacji przedsięwzięcia – termin zakończenia realizacji przedsięwzięcia do 31 grudnia 2018 r. V. Kryterium partnerstwa – realizacja projektu w partnerstwie ,

VI. Kryterium wpływu projektu na zatrudnienie – stopień wpływ projektu na zwiększenie zatrudnienia na terenie ORSG, VII. Kryterium wpisania w obszar inteligentnych specjalizacji – wpływ projektu na rozwój podmiotów działających w obszarze inteligentnych specjalizacji. Ocena przedsięwzięć z uwzględnieniem powyższych kryteriów pozwoliła utworzyć listę podstawową i listę rezerwową projektów do Strategii ORSG. W pierwszej kolejności przedstawiono projekty finansowane z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, a następnie przedsięwzięcia finansowane z Europejskiego Funduszu Społecznego. Została także utworzona lista projektów komplementarnych, przewidzianych do finansowania poza polityką terytorialną tj. z innych dostępnych źródeł. Projekty te odnoszą się do planowanych działań rozwojowych także w obszarach nie objętych polityką terytorialną w szczególności tych wpływających na rozwój gospodarczy obszaru, niwelujących bezrobocie oraz zwiększających zatrudnienie. W efekcie wszystkie listy planowanych zadań przedstawią spójny obraz kierunków rozwoju Powiatu.

6. Lista przedsięwzięć oraz instrumenty realizacji Podczas naboru projektów wpłynęło 217 fiszek projektowych o łącznej wartości 311 944 961,09 zł z czego: - 41 trafiło na listę podstawową (42 281 812,10 zł) - 17 na listę rezerwową (34 845 494,00 zł) - 161 na listę komplementarną (231 907 000,57 zł)4 Tabela 28. Wartość projektów z listy podstawowej w podziale na źródła finansowania

Źródło dofinansowania Wartość w zł Udział w % Wartość dofinansowania z EFRR/EFS EFRR 29 458 170,50 57,00% 15 356 988,56 Kwota do zagospodarowania w ramach EFRR 716 422,08 EFS 14 267 733,72 43,00% 12 126 323,46 SUMA 43 725 904,22 100,00% 28 199 734,10 Źródło: opracowanie na podstawie fiszek projektowych - Aktualizacja – 11.07.2017 r. Tabela 29. Wartość projektów z listy podstawowej w podziale na Priorytety Inwestycyjne w ramach RPO WK-P 2014-2020 Priorytet Inwestycyjny Wartość w zł Udział w % Wartość dofinansowania z EFRR/EFS 4c 8 031 316,64 18,37 5 676 763,95 4e 6 131 103,31 14,02 2 522 200,01 6b - - - 6c 4 012 576,12 9,18 1 567 250,00 9b 4 000 000,00 9,15 2 582 380,00 10a 7 283 174,43 16,66 3 008 394,60 8iv - - - 9i 3 892 552,00 8,90 3 308 669,00 9iv 817 666,00 1,87 695 016,10 10i 6 718 875,25 15,37 5 709 703,96 10iv 2 838 640,47 6,49 2 412 844,02 Suma 43 725 904,22 100% 27 483 312,02 Źródło: opracowanie na podstawie złożonych fiszek projektowych

4 Kwota dot. projektów komplementarnych, których wartość została określona. 87

Tabela 30. Lista podstawowa projektów finansowanych w ramach EFRR

Źródła finansowania Powiązany Okres Zasięg EFRR Lp. Nazwa projektu Beneficjent problem/ Koszt (zł) Wkład PI Wskaźniki projektu realizacji terytorialny (rodzaj potencjał własny wsparcia) 1. Termomodernizacja Powiat Niedostatecznie 2017-2018 powiat wąbrzeski 1 221 706,61 410 207,50 811 499,11 4c Zmniejszenie rocznego obiektów Wąbrzeski rozwinięta zużycia energii (dotacja) użyteczności infrastruktura pierwotnej w publicznej powiatu budynkach publicznych Niska efektywność wąbrzeskiego – 87 747,222 kWh/rok energetyczna

budynków, Szacowany roczny oświetlenia spadek emisji gazów ulicznego i cieplarnianych – 49,210 niewielkie Mg CO2/rok wykorzystanie OZE

Liczba zmodernizowanych energetycznie budynków - 3 2. Termomodernizacja Nowy Szpital Niedostatecznie 2017-2018 miasto Wąbrzeźno 2 460 059,59 697 563,64 1 762 500,00 4c Zmniejszenie rocznego obiektów Nowy w Wąbrzeźnie rozwinięta zużycia energii Szpital w Spółka z o.o. infrastruktura pierwotnej w Wąbrzeźnie budynkach publicznych Niska efektywność 759,09- MWh/rok energetyczna budynków, Szacowany roczny oświetlenia spadek emisji gazów ulicznego i cieplarnianych – 216,93 niewielkie Mg CO2/rok wykorzystanie OZE Liczba zmodernizowanych energetycznie budynków - 2 szt.

3. Adaptacja i Powiat Niska jakość edukacji 2017-2018 Powiat Wąbrzeski 1 800 000,00 270 000,00 1 530 000,00 10a - Liczba uczniów wyposażenie Wąbrzeski korzystających ze (dotacja) Zespołu Szkół wspartych warsztatów/ Zawodowych w pracowni kształcenia Wąbrzeźnie i praktycznego- Centrum 259 osób Kształcenia - Potencjał objętej Praktycznego i wsparciem Ustawicznego w infrastruktury w bazę dydaktyczną zakresie opieki nad dziećmi lub infrastruktury edukacyjnej (C135) – 320 osób - Liczba miejsc w infrastrukturze kształcenia zawodowego – 350 osób - Liczba wspartych obiektów infrastruktury jednostek organizacyjnych systemu oświaty – 2 - Liczba wspartych obiektów infrastruktury kształcenia zawodowego – 1 - Liczba wspartych obiektów infrastruktury kształcenia praktycznego i ustawicznego – 1 - Liczba wspartych 89

warsztatów/pracowni kształcenia praktycznego - 9

4. Ścieżki pieszo- Gmina Miasto Niedostatecznie 2016-2018 Gmina Miasto 2 192 868,02 1 434 108,02 758 760,00 4e - Długość rowerowe – Wąbrzeźno rozwinięta Wąbrzeźno wybudowanych ścieżek (dotacja) alternatywa dla infrastruktura rowerowych około komunikacji 2 529,30 mb Niska efektywność samochodowej energetyczna - Szacowany roczny budynków, spadek emisji gazów oświetlenia cieplarnianych – 30,46 ulicznego i Mg CO2/rok niewielkie - Liczba osób wykorzystanie OZE korzystających z wybudowanych dróg dla rowerów- 220 osób/dobę

5. Budowa ścieżki Gmina Miasto Niedostatecznie 2017-2018 Gmina Miasto 1 300 000,00 942 769,99 357 230,01 4e - Długość pieszo-rowerowej Wąbrzeźno rozwinięta Wąbrzeźno/Gmina wybudowanych ścieżek (dotacja) między Rondem infrastruktura Ryńsk rowerowych około Toruńskim a 1 650 mb Niska efektywność Rondem energetyczna - Szacowany roczny Chełmińskim w budynków, spadek emisji gazów Wąbrzeźnie oświetlenia cieplarnianych – 5,52 ulicznego i Mg CO2/rok niewielkie wykorzystanie OZE - Liczba osób korzystających z wybudowanych dróg dla rowerów- 220 osób/dobę

6. Rewitalizacja Gmina Miasto Wysokie bezrobocie 2017-2018 Gmina Miasto 4 000 000,00 1 417 620,00 2 582 380,00 9b W związku z tym, że zdegradowanych Wąbrzeźno Wąbrzeźno obecnie gmina nie Starzejące się części miasta posiada aktualnej społeczeństwo Wąbrzeźno diagnozy oraz Brak Gminnego Programu samowystarczalności Rewitalizacji nie można ludności i określić i podać gospodarstw wskaźników domowych

7. Przebudowa i Gmina Miasto Niedostatecznie 2016-2018 Gmina Miasto 4 012 576,12 2 445 665,15 1 567 250,00 6c - Liczba instytucji rozbudowa Wąbrzeźno rozwinięta Wąbrzeźno kultury objętych (dotacja) amfiteatru infrastruktura wsparciem – 1 szt.

Infrastruktura -Wzrost oczekiwanej nieprzystosowana liczby odwiedzin w potrzeb osób objętych wsparciem niepełnosprawnych miejscach należących do dziedzictwa Zły stan techniczny kulturalnego i obiektów kultury naturalnego oraz stanowiących atrakcje turystyczne – wzrost o 11% odwiedzin/rok tj. o 550 osób/rok

8. Termomodernizacja Gmina Niedostatecznie 2017-2018 Gmina Dębowa 1 431 962,33 342 248,60 1 089 713,73 4c - Zmniejszenie obiektów Dębowa Łąka rozwinięta Łąka (dotacja) sprzedaży energii użyteczności infrastruktura cieplnej na cele publicznej na komunalno – bytowe – Niska efektywność terenie Gminy 472 016,440 kWh/rok energetyczna Dębowa Łąka budynków, -Szacowany roczny oświetlenia ulicznego spadek emisji gazów i niewielkie cieplarnianych – 85,367 wykorzystanie OZE Mg CO2/rok - Liczba zmodernizowanych energetycznie 91

budynków – 2 szt.

9. Przebudowa Gmina Książki Niedostatecznie 2016-2018 Gmina Książki 588 235,29 88 235,29 500 000,00 4e - Oszczędność energii (modernizacja) rozwinięta (dotacja) elektrycznej – 18.230 energooszczędnego infrastruktura kWh oświetlenia Niska efektywność - Szacowany roczny ulicznego z energetyczna spadek emisji gazów lampami ledowymi budynków, cieplarnianych – 13,84 oświetlenia ulicznego Mg CO2/rok i niewielkie - Budowa punktów wykorzystanie OZE świetlnych – 40 szt.

10. Zwiększenie liczby Gmina Książki Niska jakość edukacji 2016-2018 Gmina Książki 1 064 000,00 651 086,00 412 914,60 10a -Liczba miejsc w miejsc w w infrastrukturze Niski wskaźnik (dotacja) przedszkolu w partnerstwie przedszkolnej w roku upowszechnienia Książkach oraz z organizacją 2015/2016- około 65 edukacji wsparcie ich pozarządową osób przedszkolnej funkcjonowania - Odsetek dzieci w wieku 3-4 lata objętych wychowaniem przedszkolnym – 50% (dane z ewidencji ludności)

11. Termomodernizacja Gmina Niedostatecznie 2015-2016 Gmina Płużnica 1 717 588,11 454 537,00 1 263 051,11 4c - Zmniejszenie budynków Płużnica rozwinięta sprzedaży energii (dotacja) użyteczności infrastruktura cieplnej na cele publicznej w gminie komunalno-bytowe – Niska efektywność Płużnica – edycja III 350 GJ/rok energetyczna

Kompleksowa budynków, - Liczba modernizacja 5 oświetlenia zmodernizowanych budynków ulicznego i energetycznie użyteczności niewielkie budynków – 3 szt. publicznej wykorzystanie OZE

12. Budowa Gmina Niska jakość edukacji 2015-2016 Gmina Płużnica 2 940 300,00 2 422 620,00 517 680,00 10a - Odsetek dzieci w przedszkola Płużnica wieku 3-4 lata objętych Niski wskaźnik (dotacja) w miejscowości wychowaniem Płużnica upowszechnienia przedszkolnym – 65 % edukacji - Liczba miejsc w przedszkolnej objętej wsparciem infrastrukturze w zakresie opieki nad dziećmi lub infrastrukturze edukacyjnej – 100 osób - Liczba miejsc w infrastrukturze przedszkolnej – 100 osób - Liczba obiektów infrastruktury jednostek organizacyjnych systemu oświaty – 1 szt. Wskaźniki produktu: 13. Termomodernizacja Gmina Ryńsk 2016-2018 Gmina Ryńsk 1 200 000,00 450 000,00 750 000,00 4c - Liczba budynku Urzędu zmodernizowanych Gminy w energetycznie Wąbrzeźnie przy ul. budynków: 1 Mickiewicza 21 - Szacunkowy roczny spadek emisji gazów cieplarnianych: na podstawie audytu energetycznego Wskaźniki rezultatu: - ilość zaoszczędzonej energii cieplnej: na podstawie audytu energetycznego

Długość 14. Budowa ścieżki Gmina Ryńsk 2016-2018 Gmina Ryńsk 1 890 000,00 1 113 000,00 777 000,00 4e wybudowanych ścieżek pieszo-rowerowej rowerowych około 2,59 Wąbrzeźno – km Myśliwiec - Szacowany roczny spadek emisji gazów cieplarnianych – 14,18 Mg CO2/rok - Liczba osób korzystających z wybudowanych dróg dla rowerów – 100 osób/dobę Wskaźniki produktu: 15. Modernizacja Gmina Ryńsk 2016-2018 Gmina Ryńsk 160.000,00 30.000,00 130.000,00 4e - Liczba punktów oświetlenia na terenie gminy świetlnych: 25 szt. Ryńsk Wskaźniki rezultatu: - oszczędność energii elektrycznej – 7,50 kWh, - szacowany roczny spadek emisji gazów cieplarnianych – 5,1 Mg CO2/rok

16. Budowa Gmina Ryńsk Niska jakość edukacji 2016-2018 Gmina Ryńsk 1 478 874,43 931 074,43 547 800,00 10a - Liczba miejsc w przedszkola w infrastrukturze Niski wskaźnik (dotacja) Ryńsku upowszechnienia przedszkolnej: 50 edukacji Liczba obiektów przedszkolnej infrastruktury jednostek organizacyjnych systemu oświaty – 1 - Odsetek dzieci w wieku 3-4 lata objętych wychowaniem przedszkolnym: 50%. Źródło: opracowanie na podstawie złożonych fiszek projektowych

Tabela 31. Lista podstawowa projektów finansowanych w ramach EFS

Lp. Nazwa projektu Beneficjent Powiązany problem/ Okres Zasięg Koszt (zł) Źródła finansowania PI Wskaźniki projektu potencjał realizacji terytorialny Wkład EFS Wkład własny (rodzaj krajowy wsparcia) 1. Dziś nauka jutro Powiat Niedostatecznie 2016-2018 powiat 1 697 464,00 84 873,20 1 442 844,40 169 746,40 10iv -Liczba uczniów szkół i praca II Wąbrzeski rozwinięte szkolnictwo wąbrzeski placówek kształcenia (dotacja) zawodowe zawodowego objętych wsparciem w programie, Niedostatecznie uczestniczących w kształceniu rozwinięte doradztwo lub pracujących po 6 edukacyjno-zawodowe miesiącach po ukończeniu / nauki – 261 uczniów

Nowoczesna oferta - Liczba szkół i placówek edukacyjna kształcenia zawodowego odpowiadająca wykorzystujących doposażenie potrzebom rynku pracy zakupione dzięki EFS -3

- Liczba szkół i placówek kształcenia zawodowego doposażonych w sprzęt i materiały dydaktyczne niezbędne do realizacji kształcenia zawodowego – 3

-Liczba uczniów szkół i placówek kształcenia zawodowego uczestniczących w stażach i praktykach u pracodawcy –50 uczniów

-Liczba osób uczestniczących w pozaszkolnych formach kształcenia w programie - 120

2. Dziś nauka jutro Powiat Niedostatecznie 2019-2021 powiat 861 176,47 55 976,47 732 000,00 73 200,00 10iv -Liczba uczniów szkół i praca III Wąbrzeski rozwinięte szkolnictwo wąbrzeski placówek kształcenia zawodowe zawodowego objętych wsparciem w programie, Niedostatecznie uczestniczących w kształceniu rozwinięte doradztwo lub pracujących po 6 edukacyjno-zawodowe/ miesiącach po ukończeniu Nowoczesna oferta nauki – 133 uczniów edukacyjna odpowiadająca - Liczba szkół i placówek potrzebom rynku pracy kształcenia zawodowego wykorzystujących doposażenie zakupione dzięki EFS -3

- Liczba szkół i placówek kształcenia zawodowego doposażonych w sprzęt i materiały dydaktyczne niezbędne do realizacji kształcenia zawodowego – 3

-Liczba uczniów szkół i placówek kształcenia zawodowego uczestniczących w stażach i praktykach u pracodawcy –40 uczniów

-Liczba osób uczestniczących w pozaszkolnych formach kształcenia w programie - 40

3. „Przez naukę do Powiat Niska jakość edukacji 2016-2018 powiat 796 813,00 39 840,65 677 291,05 79 681,30 10i - Liczba uczniów objętych sukcesu II” Wąbrzeski wąbrzeski wsparciem w zakresie (dotacja) Rozwój kompetencji rozwijania kompetencji kluczowych uczniów kluczowych w programie -319 oraz podnoszenie kwalifikacji i - liczba uczniów, którzy nabyli kompetencji nauczycieli kompetencje kluczowe po na wszystkich 96

poziomach kształcenia opuszczeniu programu – 210

- liczba nauczycieli, którzy uzyskali kwalifikacje lub nabyli kompetencje po opuszczeniu programu – 2

- Liczba szkół i placówek systemu oświaty wykorzystujących sprzęt TIK do prowadzenia zajęć edukacyjnych – 3 zespoły szkół

- Liczba szkół, w których pracownie przedmiotowe wykorzystują doposażenia do prowadzenia zajęć edukacyjnych – 3 zespoły szkół

- Liczba nauczycieli objętych wsparciem – 2

- Liczba szkół i placówek systemu oświaty wyposażonych w ramach programu w sprzęt TIK do prowadzenia zajęć edukacyjnych – 1 zespół szkół

- Liczba szkół, których pracownie przedmiotowe zostały doposażone w programie – 3 zespoły szkół.

4. Wsparcie Powiat Utrudniony dostęp do 2017-2018 powiat 450 000,00 67 500,00 382 500,00 0 9i - Liczba osób zagrożonych integracji i Wąbrzeski usług opieki wąbrzeski ubóstwem lub wykluczeniem (dotacja) rehabilitacji zdrowotnej i społecznej społecznym, które uzyskały społeczno- kwalifikacje po opuszczeniu zawodowej osób Wysoki odsetek osób programu - 60 z korzystających ze wsparcia opieki - Liczba osób zagrożonych 97

niepełnosprawn społecznej/ ubóstwem lub wykluczeniem ością oraz społecznym poszukujących wsparcie Przeciwdziałanie pracy po opuszczeniu programu procesu wykluczeniu – 20 usamodzielnieni społecznemu i ubóstwu - Liczba osób zagrożonych a wychowanków ubóstwem lub wykluczeniem placówek społecznym pracujących po opiekuńczo- opuszczeniu programu (łącznie wychowawczych z osobami pracującymi na i pieczy własny rachunek)- 12 zastępczej - Liczba osób zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym pracujących 6 miesięcy po opuszczeniu programu (łącznie z pracującymi na własny rachunek) – 12 - Liczba osób zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym objętych wsparciem w programie - 80 - Liczba osób z niepełnosprawnością objętych wsparciem w programie - 60

5. Staże zawodowe Powiat Niedostatecznie 2017-2018 powiat 280 000,00 14 000,00 238 000,00 28 000,00 10iv - Liczba uczniów szkół i Wąbrzeski rozwinięte szkolnictwo wąbrzeski placówek kształcenia (dotacja) zawodowe zawodowego objętych wsparciem w programie, Nowoczesna oferta uczestniczących w kształceniu edukacyjna lub pracujących po 6 odpowiadająca miesiącach po ukończeniu potrzebom rynku pracy nauki – 50 uczniów

-Liczba uczniów szkół i placówek kształcenia 98

zawodowego uczestniczących w stażach i praktykach u pracodawcy – 50 uczniów

6. Usługi na rzecz Gmina Utrudniony dostęp do 2016-2017 Gmina 250 000,00 25 000,00 212 500,00 12 500,00 9iv – Liczba wspartych w osób Miasto usług opieki Miasto programie miejsc świadczenia (dotacja) niesamodzielnyc Wąbrzeźno zdrowotnej i Wąbrzeźno usług społecznych istniejących h w Wąbrzeźnie społecznej/ po zakończeniu projektu – 4 – liczba asystentów osobistych Wzmocnienie integracji społecznej i - Liczba osób zagrożonych dostosowanie systemu ubóstwem lub wykluczeniem opieki zdrowotnej do społecznym objętych usługami sytuacji demograficznej społecznymi świadczonymi w interesie ogólnym w programie Rozwój usług - 20 osób – osoby opiekuńczych niesamodzielne. skierowanych do osób starszych i niepełnosprawnych

7. Rozwijanie Gmina Niska jakość edukacji 2016-2018 Gmina 350 000,00 17 500,00 297 500,00 35 000,00 10i - Liczba uczniów, którzy nabyli kluczowych Miasto Miasto kompetencje kluczowe po (dotacja) kompetencji Wąbrzeźno Rozwój kompetencji Wąbrzeźno opuszczeniu programu- 100 uczniów kluczowych uczniów osób (edukacja oraz podnoszenie matematyczno- kwalifikacji i kompetencji nauczycieli przyrodnicza i - Liczba uczniów objętych języki obce) na wszystkich poziomach kształcenia wsparciem w zakresie rozwijania kompetencji kluczowych w programie- 120 osób

8. Integracja i Gmina Utrudniony dostęp do 2016-2018 Gmina 360 000,00 54 000,00 306 000,00 0 9i -Liczba osób zagrożonych aktywizacja miasto usług opieki Miasto ubóstwem lub wykluczeniem (dotacja) społeczna, Wąbrzeźno Wąbrzeźno/ społecznym, które uzyskały 99

zawodowa i /Miejski zdrowotnej i społecznej powiat kwalifikacje po opuszczeniu edukacyjna osób Ośrodek wąbrzeski programu – 28 osób i rodzin Pomocy Wysoki odsetek osób zagrożonych Społecznej korzystających ze -Liczba osób zagrożonych ubóstwem, w wsparcia opieki ubóstwem lub wykluczeniem wykluczeniem Wąbrzeźnie społecznej/ społecznym poszukujących społecznym w pracy po opuszczeniu programu Przeciwdziałanie – 18 osób celu aktywnego wykluczeniu włączenia społecznemu i ubóstwu - Liczba osób zagrożonych społecznego i ubóstwem lub wykluczeniem powrotu na społecznym pracujących po rynek pracy z opuszczeniu programu (łącznie wykorzystaniem z pracującymi na własny Programu rachunek) – 7 osób Aktywności Lokalnej – I - -Liczba osób zagrożonych edycja ubóstwem lub wykluczeniem społecznym objętych wsparciem w programie – 30 osób

Liczba osób z niepełnosprawnością objętych wsparciem w programie –6 osób

9. Integracja i Gmina Utrudniony dostęp do 2016-2018 Gmina 360 000,00 54 000,00 306 000,00 0 9i -Liczba osób zagrożonych aktywizacja miasto usług opieki Miasto (dotacja) ubóstwem lub wykluczeniem społeczna, Wąbrzeźno zdrowotnej i społecznej Wąbrzeźno/ społecznym, które uzyskały zawodowa i /Miejski powiat kwalifikacje po opuszczeniu edukacyjna osób Ośrodek Wysoki odsetek osób wąbrzeski programu – 28 osób i rodzin Pomocy korzystających ze zagrożonych Społecznej wsparcia opieki -Liczba osób zagrożonych ubóstwem, w społecznej/ ubóstwem lub wykluczeniem społecznym poszukujących wykluczeniem Wąbrzeźnie Przeciwdziałanie społecznym w pracy po opuszczeniu programu wykluczeniu – 18 osób celu aktywnego społecznemu i ubóstwu włączenia - Liczba osób zagrożonych 100

społecznego i ubóstwem lub wykluczeniem powrotu na społecznym pracujących po rynek pracy z opuszczeniu programu (łącznie wykorzystaniem z pracującymi na własny Programu rachunek) – 7 osób Aktywności Lokalnej– II - -Liczba osób zagrożonych edycja ubóstwem lub wykluczeniem społecznym objętych wsparciem w programie – 30 osób

Liczba osób z niepełnosprawnością objętych wsparciem w programie –6 osób

10. Aktywizacja i Gmina Wysoki odsetek osób 2017-2018 Gmina 510 200,00 76 530,00 433 670,00 0 9i - Liczba osób zagrożonych włączenie Miasto korzystających ze Miasto ubóstwem lub wykluczeniem (dotacja) społeczne osób Wąbrzeźno wsparcia opieki Wąbrzeźno społecznym, które uzyskały niepełnosprawn /Miejski społecznej/ kwalifikacje po opuszczeniu ych zagrożonych Ośrodek programu – 20 osób wykluczeniem Pomocy Przeciwdziałanie społecznym ze Społecznej wykluczeniu - Liczba osób zagrożonych szczególnym w społecznemu i ubóstwu ubóstwem lub wykluczeniem uwzględnieniem Wąbrzeźnie społecznym poszukujących osób pracy po opuszczeniu programu zamieszkałych – 13 osób na terenach - Liczba osób zagrożonych zdegradowanyc ubóstwem lub wykluczeniem h społecznym pracujących 3 miesiące po opuszczeniu programu (łącznie z pracującymi na własny rachunek) – 5 osób

- Liczba osób zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem

101

społecznym objętych wsparciem w programie – 22 osoby

- Liczba osób z niepełnosprawnością objętych wsparciem w programie – 22 osoby

11. Wąbrzeskie Miejski Wysokie bezrobocie 2017-2018 Gmina 470 000,00 70 500,00 399 500,00 0 9i Wskaźniki Rezultatu: Kluby Ośrodek Miasto 1.Liczba wspartych w Samopomocy Pomocy Brak aktywności Wąbrzeźno programie miejsc świadczenia Społecznej lokalnej usług społecznych istniejących w po zakończeniu projektu – 3 Wąbrzeźnie klubu samopomocowe

Wskaźniki Produktu: 1.Liczba osób zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym objętych wsparciem w programie – 90 osób; 2.Liczba osób z niepełnosprawnością objętych wsparciem w programie – 6 osób;

Stowarzysz 12. Prowadzenie Niska jakość edukacji 2017-2022 Gmina 1 421 757,00 213 263,55 1 208 493,45 0 10i Liczba miejsc wychowania enie przedszkoli i Dębowa (dotacja) przedszkolnego które Kreatywni punktów Niski wskaźnik Łąka funkcjonują po uzyskaniu Dębowa przedszkolnych upowszechnienia dofinansowania – 100 % Łąka w edukacji przedszkolnej partnerstwi Liczba nauczycieli którzy e z Gminą uzyskali kwalifikacje lub nabyli Dębowa kompetencje po opuszczeniu Łąka programu – 6 osoby

102

Liczba dzieci objętych w ramach programu dodatkowymi zajęciami zwiększającymi ich szanse edukacyjne w edukacji przedszkolnej – 96 osób

Liczba miejsc wychowania przedszkolnego dofinansowanych w programie – 96 osób

Liczba nauczycieli objętych wsparciem w programie – 3 osoby.

13. Integracja i Gmina Utrudniony dostęp do 2016-2018 Gmina 300 000,00 45 000,00 255 000,00 0 9i Wskaźniki Rezultatu: aktywizacja Dębowa usług opieki Dębowa 1.Liczba osób zagrożonych (dotacja) społeczna, Łąka zdrowotnej i społecznej Łąka ubóstwem lub wykluczeniem zawodowa i społecznym, które uzyskały Wysoki odsetek osób edukacyjna osób kwalifikacje po opuszczeniu korzystających ze i rodzin programu – 24 osób (po 8 osób wsparcia opieki zagrożonych rocznie) społecznej/ ubóstwem, 2.Liczba osób zagrożonych wykluczeniem Przeciwdziałanie ubóstwem lub wykluczeniem społecznym w wykluczeniu społecznym pracujących 6 celu aktywnego społecznemu i ubóstwu miesięcy po opuszczeniu włączenia programu (łącznie z społecznego i pracującymi na własny powrotu na rachunek) – 9 osób (po 3 osoby rynek pracy rocznie) 3.Liczba osób zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym pracujących po opuszczeniu programu (łącznie z pracującymi na własny rachunek) – 4 osoby 103

Wskaźniki Produktu: 1.Liczba osób zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym objętych wsparciem w programie – 30 osób (10 os. rocznie); 2.Liczba osób z niepełnosprawnością objętych wsparciem w programie – 6 osób (2 os. rocznie);

14. Edukacyjne Gmina Niepełne dopasowanie 2016-2018 Gmina 726 422,81 36 321,14 617 459,39 72 642,28 10i - Liczba uczniów, którzy nabyli wsparcie dla Książki oferty edukacyjnej do Książki kompetencje kluczowe po (dotacja) Szkoły potrzeb rynku pracy opuszczeniu programu – 203 Podstawowej i uczniów co stanowi 70% Gimnazjum w Niewystarczająca oferta wszystkich uczniów (ok. 291 Książkach zajęć pozalekcyjnych uczniów) dla uczniów oraz kursów i szkoleń - Liczba szkół i placówek w podnoszących systemie oświaty kwalifikacje nauczycieli wykorzystujących sprzęt TIK do w zakresie rozwijania prowadzenia zajęć kompetencji edukacyjnych – 2 kluczowych - Liczba szkół, w których pracownie przedmiotowe wykorzystują doposażenie do prowadzenia zajęć edukacyjnych – 1 - Liczba uczniów objętych wsparciem w zakresie rozwijania kompetencji 104

kluczowych w programie – 291 - Liczba szkół i placówek systemu oświaty doposażonych w ramach programu w sprzęt TIK do prowadzenia zajęć edukacyjnych – 2,

- Liczba szkół, w których pracownie przedmiotowe zostały doposażenie w programie – 1,

- Liczba miejsc wychowania 15. Rozszerzenie Gmina Niska jakość edukacji 2016-2018 Gmina 101 000,00 15 150,00 85 850,00 0 10i przedszkolnego, które oferty Książki Książki (dotacja) funkcjonują 2 lata po uzyskaniu przedszkola o Niski wskaźnik dodatkowe upowszechnienia dofinansowania ze środków EFS zajęcia edukacji przedszkolnej -100 % (90 miejsc) zwiększające - Liczba dzieci objętych w szanse ramach programu edukacyjne dzieci w Gminie dodatkowymi zajęciami Książki zwiększającymi ich szanse edukacyjne w edukacji przedszkolnej- 90

- Liczba dzieci, które zwiększą szanse edukacyjne dzięki programowi – 63.

-Liczba miejsc wychowania przedszkolnego dofinansowanych w programie – 90

105

16. Nowe szanse - Gminny Przeciwdziałanie 2016-2018 Gmina 765 000,00 114 750,00 650 250,00 0 9i Liczba osób zagrożonych wracamy na Ośrodek wykluczeniu Płużnica ubóstwem lub wykluczeniem (dotacja) rynek pracy I Pomocy społecznemu i ubóstwu społecznym , które uzyskały Społecznej kwalifikacje po opuszczeniu w Płużnicy Pomoc w powrocie na programu – 50 osób rynek pracy osobom zagrożonym Liczba osób zagrożonych wykluczeniu ubóstwem lub wykluczeniem społecznemu społecznym, które podjęły i zakończyły staż – 30 osób

Liczba osób zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym poszukujących pracy po opuszczeniu programu – 42 osoby

Liczba osób zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym pracujących po opuszczeniu programu(łącznie z pracującymi na własny rachunek) – 18 osób

Liczba osób zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym pracujących 6 miesięcy po opuszczeniu programu(łącznie z pracującymi na własny rachunek) – 12

Wskaźnik Produktu:

Liczba osób zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym objętych wsparciem w programie – 60 osób

106

Liczba osób z niepełnosprawnością objętych wsparciem w programie – 9 osób

17. Usługi Projekt Wzmocnienie integracji 2016-2018 Gmina 567 666,00 56 766,60 482 516,10 28 383,30 9iv - Liczba wspartych w programie opiekuńcze nad partnerski społecznej i Płużnica miejsc świadczenia usług (dotacja) osobami dostosowanie systemu społecznych istniejących po starszymi i Towarzystw opieki zdrowotnej do zakończeniu projektu- 5 szt, niepełnosprawn o Rozwoju sytuacji demograficznej ymi w Gminie Gminy - Liczba osób zagrożonych Płużnica Płużnica Rozwój usług ubóstwem lub wykluczeniem (TRGP) – opiekuńczych społecznym objętych usługami Lider skierowanych do osób społecznymi świadczonymi w starszych i interesie ogólnym w programie Płużnicka niepełnosprawnych – 30 osób Spółdzielnia Socjalna „Pomocna Ekipa”- Partner

18. Zwiększenie Organizacja Niska jakość edukacji 2017-2018 Gmina 1 196 930,00 179 539,50 1 017 390,50 0 10i -Liczba miejsc wychowania liczby miejsc pozarządow Płużnica przedszkolnego, które Niski wskaźnik (dotacja) przedszkolnych a w funkcjonują 2 lata po uzyskaniu upowszechnienia oraz wsparcie partnerstwi dofinansowania ze środków edukacji przedszkolnej ich e z Gminą EFS: 100% funkcjonowania Płużnica -Liczba dzieci objętych w ramach programu dodatkowymi zajęciami zwiększającymi ich szanse edukacyjne w edukacji przedszkolnej (w osobach): 100

-Liczba miejsc wychowania przedszkolnego 107

dofinansowanych w programie (w szt.): 100

19. Edukacyjne Gmina Niepełne dopasowanie 2017-2018 Gmina 125 000,00 6 250,00 106 250,00 12 500,00 10i Liczba uczniów, którzy uzyskali wsparcie Płużnica oferty edukacyjnej do Płużnica kompetencje kluczowe po (dotacja) gimnazjalistów potrzeb rynku pracy opuszczeniu programu – 50 osób Niewystarczająca oferta zajęć pozalekcyjnych Liczba szkół, w których dla uczniów oraz pracownie przedmiotowe kursów i szkoleń wykorzystują doposażenie do podnoszących prowadzenia zajęć kwalifikacje nauczycieli edukacyjnych – 1 szkoła w zakresie rozwijania kompetencji Wskaźniki produktu: kluczowych Liczba uczniów objętych wsparciem w zakresie rozwijania kompetencji kluczowych w programie – 50 osób

20. Wsparcie dla Gmina Niepełne dopasowanie 2017-2018 Gmina 150 000,00 7 500,00 127 500,00 15 000,00 10i Liczba uczniów, którzy uzyskali uczniów Szkoły Płużnica oferty edukacyjnej do Płużnica kompetencje kluczowe po (dotacja) Podstawowej w potrzeb rynku pracy opuszczeniu programu – 60 Płużnicy osób Niewystarczająca oferta zajęć pozalekcyjnych Liczba szkół, w których dla uczniów oraz pracownie przedmiotowe kursów i szkoleń wykorzystują doposażenie do podnoszących prowadzenia zajęć kwalifikacje nauczycieli edukacyjnych – 1 szkoła w zakresie rozwijania kompetencji Wskaźniki produktu: kluczowych Liczba uczniów objętych wsparciem w zakresie rozwijania kompetencji 108

kluczowych w programie – 45 osób

Liczba szkół, których pracownie przedmiotowe zostały doposażone w programie – 1 szkoła

Liczba szkół i placówek systemu oświaty, które wykorzystują sprzęt niezbędny do pracy z uczniem ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi – 1 szkoła

Liczba uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi i uczniów młodszych objętych pracą indywidualną – 15 osób

21. Utworzenie Gmina Niska jakość edukacji 2017-2020 Gmina 245 952,44 36 892,87 209 059,57 0 10i Liczba miejsc wychowania miejsc Płużnica Płużnica przedszkolnego, które przedszkolnych Niski wskaźnik funkcjonują 2 lata po uzyskaniu w gminie upowszechnienia dofinansowania ze środków Płużnica edukacji przedszkolnej EFS-100%

Liczba dzieci objętych w ramach programu dodatkowymi zajęciami zwiększającymi ich szanse edukacyjne w edukacji przedszkolnej (w osobach): 32

-Liczba miejsc wychowania przedszkolnego dofinansowanych w programie (w szt.): 25

109

22. Nowe szanse – Gmina Przeciwdziałanie 2016-2018 Gmina 677 352,00 101 603,00 575 749,00 0 9i Liczba osób zagrożonych wracamy na Płużnica wykluczeniu Płużnica ubóstwem lub wykluczeniem (dotacja) rynek pracy II społecznemu i ubóstwu społecznym , które uzyskały kwalifikacje po opuszczeniu Pomoc w powrocie na programu – 50 osób rynek pracy osobom zagrożonym Liczba osób zagrożonych wykluczeniu ubóstwem lub wykluczeniem społecznemu społecznym, które podjęły i zakończyły staż – 30 osób

Liczba osób zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym poszukujących pracy po opuszczeniu programu – 42 osoby

Liczba osób zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym pracujących po opuszczeniu programu(łącznie z pracującymi na własny rachunek) – 18 osób

Liczba osób zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym pracujących 6 miesięcy po opuszczeniu programu(łącznie z pracującymi na własny rachunek) – 12

Liczba osób zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym objętych wsparciem w programie – 60 osób

Liczba osób z niepełnosprawnością objętych 110

wsparciem w programie – 9 osób - Liczba dzieci objętych w 23. Prowadzenie Gmina Niska jakość edukacji 2016-2018 Gmina 612 500,00 91 875,00 520 625,00 0 10i ramach programu zajęć Ryńsk Ryńsk Niski wskaźnik (dotacja) dodatkowymi zajęciami przedszkolnych (Stowarzysz upowszechnienia zwiększającymi ich szanse w enie „Nasza edukacji przedszkolnej edukacyjne w edukacji Jarantowicach, Gmina”) przedszkolnej – 50 os., Myśliwcu, Wałyczu i - Liczba miejsc wychowania Zieleniu przedszkolnego dofinansowanych w programie – 50 szt.,

- Liczba nauczycieli objętych wsparciem w programie – 4 os.

- Liczba miejsc wychowania przedszkolnego, które funkcjonują 2 lata po uzyskania dofinansowania ze środków EFS – 100 %,

- Liczba nauczycieli, którzy uzyskali kwalifikacje lub nabyli kompetencje po opuszczeniu programu – 4 os.

- Liczba dzieci objętych w 24. Prowadzenie Gmina Niska jakość edukacji 2016-2018 Gmina 567 500,00 85 125,00 482 375,00 0 10i ramach programu zajęć Ryńsk Ryńsk Niski wskaźnik (dotacja) dodatkowymi zajęciami przedszkolnych (Stowarzysz upowszechnienia zwiększającymi ich szanse w Ryńsku enie „Nasza edukacji przedszkolnej edukacyjne w edukacji Gmina”) przedszkolnej – 50 os.,

- Liczba miejsc wychowania przedszkolnego dofinansowanych w programie

111

– 50 szt.,

- Liczba nauczycieli objętych wsparciem w programie – 4 os.

- Liczba miejsc wychowania przedszkolnego, które funkcjonują 2 lata po uzyskania dofinansowania ze środków EFS – 100 %,

- Liczba nauczycieli, którzy uzyskali kwalifikacje lub nabyli kompetencje po opuszczeniu programu – 4 os.

- Liczba uczniów objętych 25. Podniesienie Gmina Niepełne dopasowanie 2016-2018 Gmina 425 000,00 22 500,00 360 000,00 42 500,00 10i wsparciem w zakresie kompetencji Ryńsk oferty edukacyjnej do Ryńsk (dotacja) rozwijania kompetencji kluczowych potrzeb rynku pracy kluczowych w programie: 50 uczniów w Niewystarczająca oferta szkołach w - Liczba nauczycieli objętych zajęć pozalekcyjnych Myśliwcu, wsparciem w zakresie TIK w dla uczniów. Ryńsku i Zieleniu ramach programu: 4 os.

- Liczba nauczycieli objętych wsparciem w programie: 4 os.

- Liczba uczniów, którzy nabyli kompetencje kluczowe po opuszczeniu programu: 50 os.

- Liczba nauczycieli, którzy uzyskali kwalifikacje lub nabyli kompetencje po opuszczeniu programu – 8 os.

Źródło: opracowanie na podstawie złożonych fiszek projektowych

112

Tabela 32. Lista rezerwowa projektów finansowanych w ramach EFRR

Źródła finansowania Powiązany Okres Zasięg Lp. Nazwa projektu Beneficjent problem/ Koszt (zł) EFRR PI Wskaźniki projektu realizacji terytorialny Wkład potencjał (rodzaj własny wsparcia)

1. Adaptacja i doposażenie Powiat Niedostatecznie 2016-2018 powiat 736 000,00 110 400,00 625 600,00 10a - Wzrost zdawalności budynku Zespołu Szkół Wąbrzeski rozwinięte wąbrzeski egzaminów (dotacja) Zawodowych w szkolnictwo potwierdzających Wąbrzeźnie przy ul. kwalifikacje zawodowe zawodowe Królowej Jadwigi na wśród uczniów ZSZ –do pracownie kształcenia Niedostatecznie 90% zawodowego. rozwinięte - Zwiększenie liczby doradztwo miejsc w edukacyjno- infrastrukturze zawodowe / kształcenia zawodowego – 1 Nowoczesna oferta edukacyjna odpowiadająca potrzebom rynku pracy

2. Wyposażenie pracowni Powiat Niedostatecznie 2016-2017 powiat 815 400,00 122 310,00 693 090,00 10a -Zdawalność CKPiU w Wąbrzeźnie Wąbrzeski rozwinięte wąbrzeski egzaminów (dotacja) szkolnictwo potwierdzających zawodowe kwalifikacje zawodowe wśród uczniów zsz - Niedostatecznie 20% rozwinięte - Liczba miejsc w doradztwo infrastrukturze edukacyjno- kształcenia zawodowe / zawodowego – 15 osób Nowoczesna oferta edukacyjna odpowiadająca

113

potrzebom rynku pracy

3. Termomodernizacja i Gmina Miasto Niedostatecznie 2017-2018 Gmina 4 000 000,00 1 025 000,00 2 975 000,00 4c - Liczba gospodarstw modernizacja gminnego Wąbrzeźno rozwinięta Miasto domowych z lepszą (pożyczka) zasobu mieszkaniowego infrastruktura Wąbrzeźno klasą zużycia energii- 116 szt. Niska efektywność energetyczna - Liczba budynków, zmodernizowanych oświetlenia energetycznie ulicznego i budynków – 18 szt. niewielkie wykorzystanie OZE

4. Modernizacja oświetlenia Gmina Miasto Niedostatecznie 2017-2018 Gmina 2 500 000,00 375 000,00 2 125 000,00 4e - Liczba ulicznego w granicach Wąbrzeźno rozwinięta Miasto przebudowanych (dotacja) miasta Wąbrzeźno infrastruktura Wąbrzeźno punktów oświetleniowych -1300 Niska efektywność szt. energetyczna budynków, oświetlenia ulicznego i niewielkie wykorzystanie OZE

5. Termomodernizacja Gmina Niedostatecznie 2016-2017 Gmina 2 225 000,00 333 750,00 1 891 250,00 4c - Zmniejszenie budynków użyteczności Płużnica rozwinięta Płużnica sprzedaży energii (dotacja) publicznej w gminie infrastruktura cieplnej na cele Płużnica – edycja IV komunalno-bytowe – Niska efektywność 750 GJ/rok Kompleksowa energetyczna modernizacja 9 budynków budynków, - Liczba użyteczności publicznej oświetlenia zmodernizowanych

114

ulicznego i energetycznie niewielkie budynków – 9 szt. wykorzystanie OZE

Gmina 6. Budowa ścieżek pieszo- Niedostatecznie 2018-2019 Gmina 8 400 000,00 1 260 000,00 7 140 000,00 4e Długość Płużnica rowerowych przy drogach rozwinięta wybudowanych ścieżek Płużnica (dotacja) publicznych na terenie infrastruktura rowerowych: 30,3 km. gminy Płużnica Konieczność redukcji emisji CO2 Gmina 7. Budowa ścieżki pieszo- Niedostatecznie 2017-2018 Gmina 4 200 000,00 630 000,00 3 570 000,00 4e Długość Płużnica rowerowej północ- rozwinięta wybudowanych ścieżek Płużnica (dotacja) południe na terenie gminy infrastruktura rowerowych: 15 km. Płużnica, na trasie Konieczność Grudziądz-Toruń redukcji emisji CO2

Gmina 8. Modernizacja oświetlenia Niedostatecznie 2017-2018 Gmina 1.200.000,00 180.000,00 1.020.000,00 4e Budowa punktów Płużnica ulicznego na terenie rozwinięta świetlnych – 100 szt. Płużnica (dotacja) gminy Płużnica infrastruktura Oszczędność energii Niska efektywność elektrycznej – 35 MWh energetyczna rocznie budynków, oświetlenia ulicznego i niewielkie wykorzystanie OZE Gmina 9. Termomodernizacja Niedostatecznie 2015-2016 Gmina 400 000,00 60 000,00 340 000,00 4c Liczba Płużnica budynku socjalnego w rozwinięta zmodernizowanych Płużnica (dotacja) miejscowości Goryń infrastruktura energetycznie budynków – 1 szt. Niska efektywność energetyczna budynków, oświetlenia ulicznego i

115

niewielkie wykorzystanie OZE 10. Budowa ścieżek pieszo- Gmina Ryńsk Niedostatecznie 2016-2022 Gmina Ryńsk 2 200 000,00 400 000,00 1 800 000,00 4e - Długość rowerowych na terenie rozwinięta wybudowanych ścieżek (dotacja) gminy Ryńsk – etap II infrastruktura rowerowych: 8,5 km. Konieczność - Ograniczenie emisji redukcji emisji CO2 CO2 (komplementarność PGN). 11. Modernizacja oświetlenia Gmina Ryńsk Niedostatecznie 2016-2022 Gmina Ryńsk 3 000 000,00 510 000,00 2 490 000,00 4e - Liczba punktów na terenie Gmina Ryńsk rozwinięta świetlnych: 200 szt. infrastruktura (dotacja)

Niska efektywność energetyczna budynków, oświetlenia ulicznego i niewielkie wykorzystanie OZE 12. Termomodernizacja Gmina Ryńsk Niedostatecznie 2016-2022 Gmina Ryńsk 1 000 000,00 195 000,00 805 000,00 4c - Liczba obiektów użyteczności rozwinięta zmodernizowanych (dotacja) publicznej infrastruktura energetycznie budynków: 1 Niska efektywność energetyczna - Szacunkowy roczny budynków, spadek emisji gazów oświetlenia cieplarnianych: na ulicznego i podstawie PGN niewielkie Wskaźniki rezultatu: wykorzystanie OZE - Zmniejszenie sprzedaży energii cieplnej na cele komunalno-bytowe: na podstawie PGN

116

13. Remonty, rozbudowa, Gmina Niska jakość 2016-2022 Gmina 300 000,00 45 000,00 255 000,00 10a Liczba miejsc modernizacja, Dębowa Łąka edukacji Dębowa Łąka wychowania (dotacja) przedszkolnego które uruchamianie przedszkoli Niski wskaźnik funkcjonują po upowszechnienia uzyskaniu edukacji dofinansowania – 100 przedszkolnej %. Liczba obiektów infrastruktury jednostek organizacyjnych systemu oświaty – 3szt.

14. Doposażenie/wyposażenie Gmina Nowoczesna oferta 2016-2018 Gmina 150 000,00 127 500,00 22 500,00 10a Brak danych szkół w nowoczesny Dębowa Łąka edukacyjna Dębowa Łąka (dotacja) sprzęt i materiały odpowiadająca dydaktyczne potrzebom rynku pracy Źródło: opracowanie na podstawie złożonych fiszek projektowych

117

Tabela 33. Lista rezerwowa projektów finansowanych w ramach EFS

Źródła finansowania Powiązany Lp. Okres Zasięg EFS Nazwa projektu Beneficjent problem/ Koszt (zł) Wkład PI Wskaźniki projektu realizacji terytorialny (rodzaj potencjał własny wsparcia)

1. Nasz mały świat Wąbrzeskie Utrudniony dostęp 2016-2018 powiat 400 000,00 12 000,00 200 000,00 9iv Liczba wybudowanych Stowarzyszenie do usług opieki wąbrzeski zmodernizowanych (dotacja) Pomocy zdrowotnej i budynków - 1 Dzieciom społecznej Specjalnej Liczba jednostek Troski Rozwój usług dodatkowego udzielonego opiekuńczych wsparcia w godzinach - 8000

Liczba nowych miejsc pracy - 3

2. Zwiększenie liczby Organizacja Zwiększenie 2016-2018 Gmina 368 075,00 55211,00 312 864,00 8iv - Liczba osób, które miejsc w żłobkach oraz pozarządowa dostępności miejsc Płużnica powróciły na rynek pracy wsparcie ich w partnerstwie świadczenia usług (dotacja) po przerwie związanej z funkcjonowania - z Gminą opieki nad dziećmi urodzeniem/wychowaniem Płużnica do lat 3 dziecka, po opuszczeniu programu – 14 osób

- Liczba osób pozostających bez pracy, które znalazły pracę lub poszukują pracy po opuszczeniu programu – 6 osób

- Liczba utworzonych miejsc opieki nad dziećmi w wieku do lat 3, które funkcjonują 2 lata po uzyskaniu dofinansowania

118

ze środków EFS – 100%

- Liczba osób opiekujących się dziećmi w wieku do lat 3 objętych wsparciem w programie – 20 osób

- Liczba utworzonych miejsc opieki nad dziećmi w wieku do lat 3 – 12 szt.

3. Usługi opiekuńcze nad Projekt Wzmocnienie 2019-2021 Gmina 601 019,00 30 051,00 510 866,00 9iv - Liczba wspartych w osobami starszymi i partnerski integracji Płużnica programie miejsc (dotacja) niepełnosprawnymi w społecznej i świadczenia usług Towarzystwo Gminie Płużnica edycja dostosowanie społecznych istniejących Rozwoju II systemu opieki po zakończeniu projektu- 2 Gminy Płużnica zdrowotnej do szt. (TRGP) -Lider sytuacji - Liczba osób zagrożonych Płużnicka demograficznej ubóstwem lub Spółdzielnia Rozwój usług wykluczeniem społecznym Socjalna opiekuńczych objętych usługami „Pomocna skierowanych do społecznymi świadczonymi Ekipa”-Partner osób starszych i w interesie ogólnym w niepełnosprawnych programie - 50 osób Źródło: opracowanie na podstawie złożonych fiszek projektowych

119

Tabela 34. Lista projektów komplementarnych

Lp. Nazwa projektu Beneficjent Okres realizacji Koszt (zł)

Przebudowa drogi powiatowej nr 1723C Wałycz - Wałyczyk 1. km 0+000÷ 3+228 oraz drogi gminnej nr 4437132 Wałyczyk - Powiat Wąbrzeski, Gmina Ryńsk 2017-2018 11 820 000,00 Zaradowiska km 0+000 ÷ 1+500.

2. Przebudowa drogi powiatowej nr 1717C Czaple - Ryńsk Powiat Wąbrzeski 2016-2020 16 650 000,00

Podniesienie jakości świadczonych usług zdrowotnych przez 3. Powiat Wąbrzeski 2017-2018 700 000,00 Nowy Szpital w Wąbrzeźnie

Rozbudowa i modernizacja budynku Domu Pomocy 4. Powiat Wąbrzeski 2016-2020 1 900 000,00 Społecznej w Wąbrzeźnie

5. Przebudowa drogi powiatowej nr 1411C Bursztynowo-Blizno Powiat Wąbrzeski 2016-2020 800 000,00

6. Przebudowa drogi powiatowej nr 1719C Trzciano - Sosnówka Powiat Wąbrzeski 2016-2020 2 000 000,00

Przebudowa drogi powiatowej nr 1727C Dębowa Łąka - 2016-2020 7. Wielkie Radowiska Powiat Wąbrzeski 3 400 000,00

8. Przebudowa drogi powiatowej nr 1703C Błędowo-Płużnica Powiat Wąbrzeźno 2016-2020 17 116 000,00

Historyczna ścieżka kulturalno-edukacyjna zabytków powiatu Powiat Wąbrzeski, Miasto wąbrzeskiego Wąbrzeźno, Gmina Dębowa Łąka, 2016-2020 Gmina Książki, Gmina Płużnica, Gmina Ryńsk. 500 000,00 9. Modernizacja bazy edukacyjnej Specjalnego Ośrodka Szkolno- Wychowawczego w Dębowej Łące i przygotowanie jej na 2016-2020 potrzeby młodzieży z niepełnosprawnością intelektualną, ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Powiat Wąbrzeski 872 904,00 10. Rozwój i poprawa dostępu do specjalistycznego poradnictwa i 2016-2018 usług wsparcia dla rodziny i pieczy zastępczej. Powiat Wąbrzeski 444 000,00 11.

120

Utworzenie placówki opiekuńczo-wychowawczej dla 14 dzieci Powiat Wąbrzeski 2016-2018 720 000,00 12.

2016-2018 13. Prowadzenie wypożyczalni sprzętu rehabilitacyjnego dla Warsztat Terapii Zajęciowej w mieszkańców powiatu wąbrzeskiego Wąbrzeźnie 700 000,00

Żyję aktywnie i twórczo – Uniwersytet Trzeciego Wieku w Towarzystwo Rozwoju Gminy 2016-2018 408 000,00 14. gminie Płużnica Płużnica

Towarzystwo Rozwoju Gminy 15. „Powiatowe Centrum Wsparcia Rozwoju Przedsiębiorczości” 331 500,00 Płużnica 2016-2018

Towarzystwo Rozwoju Gminy „Powiatowe Centrum Wspierania Organizacji Pozarządowych” 306 000,00 16. Płużnica 2016-2018

Rewitalizacja zdegradowanego budynku po byłej szkole Fundacja „Novus Genesis” 17. podstawowej w Brudzawkach w celu utworzenia Ośrodka 2017-2018 4 505 000,00 Rehabilitacyjno-Edukacyjno-Wychowawczego / Gmina Książki

Kompleksowe rozwiązanie i przebudowa sieci kanalizacji dla 18. Gmina Miasto Wąbrzeźno 2018 7 000 000,00 odbioru ścieków opadowych

Rozbudowa i przebudowa budynków na potrzeby Miejskiej i 19. Gmina Miasto Wąbrzeźno 2016 5 743 646,57 Powiatowej Biblioteki Publicznej

Przebudowa obiektów sportowych MKS UNIA Wąbrzeźno oraz 20. Gmina Miasto Wąbrzeźno 2017-2019 4 000 000,00 budowa zespołu boisk przy ul. Spokojnej w Wąbrzeźnie”.

Zintegrowany system monitoringu w mieście wraz ze 21. Gmina Miasto Wąbrzeźno 2017 80 000,00 wsparciem Policji i Straży Miejskiej

Osoba prywatna (właściciel 22. Renowacja zabytków 2017 3 000 000,00 kamienicy)

24. Wykorzystanie odnawialnych źródeł energii (OZE) Spółdzielnia Mieszkaniowa 2016-2017 2 000 000,00

25. Zagospodarowanie brzegu jeziora w Bliźnie i w Łopatkach Gmina Książki 2016-2017 1 000 000,00

Rewitalizacja osiedla mieszkaniowego po byłym PGR (ul. Wspólnota Mieszkaniowa - Gmina 26. 2017-2020 3 000 000,00 Północna) Książki

121

Rewitalizacja osiedla mieszkaniowego „OŚWIATA” ul. Szkolna 27. Spółdzielnia Mieszkaniowa „Oświata” 2018 1 500 000,00 w Książkach

28. Rewitalizacja miejscowości Ryńsk i Wałycz Gmina Ryńsk 2016-2018 3 000 000,00

Kultywowanie tradycji dożynkowych w miejscowościach 29. Gmina Ryńsk 2016-2022 300 000,00 Jarantowice, Myśliwiec, Ryńsk, Zieleń

30. Budowa 100 przydomowych oczyszczalni ścieków Gmina Dębowa Łąka 2016-2018 1 000 000,00

Budowa, rozbudowa i modernizacja infrastruktury oświatowej 31. Gmina Dębowa Łąka 2016-2018 1 500 000,00 na terenie Gminy Dębowa Łąka

32. Przebudowa ul. Spacerowej w Książkach Gmina Książki 2015-2020 800 000,00

33. Przebudowa dróg gminnych Książki-Łopatki Gmina Książki 2015-2020 2 000 000,00

34. Przebudowa dróg gminnych Książki-Osieczek Gmina Książki 2015-2015 3 000 000,00

35. Montaż instalacji OZE(fotowoltaicznych) na budynkach Urzędu Gmina Książki 2015-2020 2 100 000,00 Gminy, szkolnych i Centrum Kultury o mocy do 420 kW wraz z instalacją do wspomagania ogrzewana c.w.u. i ogrzewania pomieszczeń

36. Wymiana około źródeł światła z tradycyjnych na Gmina Książki 2015-2020 770 950,00 energooszczędne

37. Wymiana 20 szt. istniejących pomp w hydroforniach, Gmina Książki 2015-2020 200 000,00 przepompowniach ścieków na pompy energooszczędne

38. Wymiana opraw oświetleniowych przy drogach na Gmina Książki 2015-2020 114 000,00 energooszczędne typu LED

39. Termomodernizacja około 300 budynków mieszkalnych Gmina Książki 2015-2020 11 250 000,00 obejmująca modernizację instalacji grzewczych, ocieplenie ścian, stropów, wymianę okien mające na celu ograniczenie zużycia energii

122

40. Budowa ścieżek dla pieszych i rowerzystów Gmina Książki 2015-2020 1 350 000,00

41. Modernizacja studni przepompowni ścieków na sieci Gmina Książki 2015-2020 800 000,00 kanalizacji sanitarnej

42. Modernizacja(wymiana) hydrantów i zasuw na sieci Gmina książki 2015-2020 500 000,00 wodociągowej

43. Modernizacja studni głębinowych szt. 3 wraz z wymianą pomp Gmina Książki 2015-2020 2 500 000,00 na energooszczędne oraz demontaż zbiorników retencyjnych. Adaptacja lub rozbiórka budynku starej hydroforni i garażu

44. Wymiana przyłączy wodociągowych wykonanych z OC na PE Gmina książki 2015-2020 100 000,00 na terenie wsi Blizno oraz część wsi Książki około 200 szt.

45. Wymiana sieci wodociągowej wykonanej z OC (azbest) na PE Gmina Książki 2015-2020 20 000,00 w części wsi Książki ok. 1km.

46. Budowa sieci wodociągowej Gmina Książki 2015-2020 400 000,00

47. Montaż instalacji OZE(fotowoltaicznych)w około 150 Gmina Książki 2015-2020 750 000,00 budynkach mieszkalnych o łącznej mocy około 1500 kW.

48. Wymiana 20% istniejących kotłów węglowych(około 200szt) Gmina Książki 2015-2020 200 000,00 na kotły wykorzystujące np. biomasę

49. Budowa przydomowych oczyszczalni ścieków na terenie Gmina Książki 2015-2020 4 000 000,00 Gminy Książki

50. Adaptacja pomieszczeń magazynowych Gmina Książki GOPS 2015-2020 20 000,00

51. Utworzenie dziennego Domu dla Seniorów Gmina Książki GOPS 2015-2020 100 000,00

52. Przeciwdziałanie przemocy w rodzinie Gmina Książki GOPS 2015-2020 50 000,00

53. Dożywianie dzieci poza programem „Pomoc państwa w Gmina Książki 2015-2020 50 000,00

123

zakresie dożywiania” GOPS

54. Przebudowa ul.Jasnej, Ogrodowej, Bankowej i Ustronie w m. Gmina Książki 2015-2020 1 500 000,00 Książki

55. Przebudowa drogi gminnej w m. Łopatki (Kwiatowa) Gmina Książki 2015-2020 2 125 000,00

56. Przebudowa drogi gminnej w m. Osieczek-Nieżywięć Gmina Książki 2015-2020 1 500 000,00

57. Przebudowa drogi gminnej Blizno-Budziszewo II etap Gmina Książki 2015-2020 350 000,00

58. Budowa sieci wodociągowej i kanalizacyjnej nad jeziorem w Gmina Płużnica 2016-2018 400 000,00 Ostrowie i nad jeziorem w Wieldządzu

59. Budowa ekologicznej ścieżki dydaktycznej w Płużnicy Gmina Płużnica 2016-2018 560 000,00

60. Rewitalizacja społeczno-gospodarcza miejscowości Mgowo, Gmina Płużnica 2016-2018 2 500 000,00 Goryń, Działowo, Ostrowo, Bartoszewice

61. Rozbudowa Płużnickiego Parku Inwestycyjnego przy węźle Gmina Płużnica 2016-2018 6 000 000,00 autostrady A1

62. Budowa Płużnickiego Inkubatora Przedsiębiorczości Gmina Płużnica 2020-2022 8 000 000,00

63. Budowa instalacji fotowoltaicznych na budynkach użyteczności Gmina Płużnica 2016-2018 1 500 000,00 publicznej i budynkach prywatnych

64. Budowa sieci światłowodowej na terenie gminy Płużnica Gmina Płużnica 2017-2020 3 500 000,00

65. Budowa przydomowych oczyszczalni ścieków Gmina Płużnica 2016-2018 2 000 000,00

66. Modernizacja Stacji Uzdatniania Wody w Płużnicy Gmina Płużnica 2016-2018 850 000,00

124

67. Przebudowa drogi Wieldządz-Czaple Gmina Płużnica 2016-2018 800 000,00

68. Przebudowa drogi Wieldządz-Błędowo Gmina Płużnica 2017-2019 1 600 000,00

69. Przebudowa drogi w Płużnicy Gmina Płużnica 2018-2020 2 100 000,00

70. Budowa boiska wielofunkcyjnego w Płużnicy Gmina Płużnica 2016-2018 1 100 000,00

71. Budowa świetlicy w Mgowie Gmina Płużnica 2016-2018 600 000,00

72. Budowa świetlicy w Działowie Gmina Płużnica 2017-2019 500 000,00

73. Budowa świetlicy w Goryniu Gmina Płużnica 2018-2020 450 000,00

74. Przebudowa sieci wodociągowej i kanalizacyjnej na terenie Gmina Płużnica 2016-2020 4 200 000,00 gminy Płużnica

75. Budowa sali gimnastycznej w Płużnicy Gmina Płużnica 2016-2018 4 700 000,00

76. Kluby młodzieżowe w gminie Płużnica Gmina Płużnica 2016-2022 900 000,00

77. Kluby pracy w gminie Płużnica Gmina Płużnica 2016-2022 750 000,00

78. Zakup ciężkiego samochodu pożarniczego OSP Płużnica / Gmina Płużnica 2016-2018 900 000,00

79. Doposażenie w sprzęt medyczny ośrodków zdrowia na terenie SP ZOZ Płużnica 2016-2020 400 000,00 gmin Płużnica i Wąbrzeźno

80. Budowa mieszkań socjalnych Gmina Płużnica 2016-2020 2 000 000,00

125

81. Utworzenie małego inkubatora przedsiębiorczości na terenie Gmina Płużnica 2016-2020 750 000,00 gminy Płużnica

82. Szkolenia zawodowe Towarzystwo Rozwoju Gminy Płużnica 2016-2020 800 000,00

83. Szkolenia językowe Towarzystwo Rozwoju Gminy Płużnica 2016-2020 400 000,00

84. Szkolenia Europejskie Komputerowe Prawo Jazdy Centrum Technologii Informacyjnych 2016-2020 400 000,00 e-Misja

Zakup nowoczesnych wytłaczarek do folii - 2 sztuki, 85. Vambresia Fabryka Opakowań b.d. 8 000 000,00

86. Zakup kompletniej linii do regranulacji odpadów Vambresia Fabryka Opakowań b.d. 4 000 000,00

87. Budowa magazynu wysokiego składowania Vambresia Fabryka Opakowań b.d. 4 000 000,00

88. Budowa hali produkcyjnej Vambresia Fabryka Opakowań b.d. 4 000 000,00

89. Centrum laboratoryjne Vambresia Fabryka Opakowań b.d. 2 000 000,00

90. Zakup działki inwestycyjnej od firmy ERGIS SA o pow. 1 ha Vambresia Fabryka Opakowań b.d. 400 000,00

91. Szkolenia i warsztaty dla przedsiębiorców poszukujących Stowarzyszenie Wspierania b.d. b.d. środków zewnętrznych na działalności gospodarczą oraz Przedsiębiorczości Powiatu zatrudnienie nowych pracowników Wąbrzeskiego

92. Usługi doradcze dla osób rozpoczynających działalność Stowarzyszenie Wspierania b.d. b.d. gospodarczą Przedsiębiorczości Powiatu Wąbrzeskiego

126

93. Budowa przydomowych oczyszczalni ścieków na terenie gminy Ryńsk Gmina Ryńsk 2016-2020 1 000 000,00

94. Budowa sieci wodociągowej na terenie gminy Ryńsk Gmina Ryńsk 2016-2020 1 000 000,00

95. Przebudowa dróg w m. Ryńsk Gmina Ryńsk 2016-2020 800 000,00

96. Przebudowa drogi gminnej Czystochleb - Małe Radowiska Gmina Ryńsk 2017-2018 2 000 000,00

97. Przebudowa drogi gminnej Jarantowiczki - Jarantowice Gmina Ryńsk 2017-2018 3 000 000,00

98. Przebudowa dróg gminnych Gmina Ryńsk 2016-2022 5 600 000,00

99. Zagospodarowanie terenu w Ośrodku Wypoczynkowym w Przydworzu Gmina Ryńsk 2018-2022 500 000,00

100. Budowa boiska wielofunkcyjnego w Myśliwcu Gmina Ryńsk 2017-2018 700 000,00

101. Budowa boiska w Zieleniu Gmina Ryńsk 2017-2018 700 000,00

102. Budowa budynku świetlicy z zapleczem w Jaworzu Gmina Ryńsk 2017-2018 800 000,00

103. Termomodernizacja budynków gminnych Gmina Ryńsk 2017-2022 1 000 000,00

104. Budowa garażu dla OSP w Przydworzu Gmina Ryńsk 2016-2017 200 000,00

Przebudowa drogi powiatowej nr 1710C Wąbrzeźno-Książki 105 6 900 000,00 etap II od km 4+300 do 11+686 Powiat Wąbrzeski 2016-2020

106. Powiat Wąbrzeski b.d. b.d. Przebudowa drogi powiatowej nr 1705C Wiewiórki – Nowa 127

Wieś Królewska

Przebudowa drogi powiatowej nr 1707C Nowa Wieś Królewska b.d. 107. b.d. – Trzcianek Powiat Wąbrzeski

b.d. 108. Przebudowa drogi powiatowej nr 1712 Książki – Budziszewo Powiat Wąbrzeski b.d.

Przebudowa drogi powiatowej nr 1728 Dębowa Łąka – b.d. 109. b.d. Łobdowo Powiat Wąbrzeski

b.d. 110. Przebudowa drogi powiatowej nr 1726C Niedźwiedź – Tokary Powiat Wąbrzeski b.d.

b.d. 111. Przebudowa drogi powiatowej nr 1424C Rywałd – Dębowa Łąka Powiat Wąbrzeski b.d.

112. Budowa zbiorczej kanalizacji sanitarnej w miejscowości , Małe b.d. Gmina Dębowa Łąka b.d. Pułkowo i Lipnica 113. Budowa zbiorczej kanalizacji sanitarnej w miejscowości , b.d. Gmina Dębowa Łąka b.d. Kurkocin i Wielkie Pułkowo. 114. Budowa zbiorczej kanalizacji sanitarnej w miejscowości Małe b.d. Gmina Dębowa Łąka b.d. Pułkowo 115. Budowa zbiorczej kanalizacji sanitarnej w miejscowości b.d. Gmina Dębowa Łąka b.d. Łobdowo b.d. 116. Budowa przyzagrodowych oczyszczalni ścieków. Gmina Dębowa Łąka b.d.

117. Budowa ścieżki pieszo – rowerowej Małe Pułkowo – Wielkie b.d. Gmina Dębowa Łąka b.d. Radowiska – Niedźwiedź. 118. Budowa ścieżki pieszo – rowerowej Niedźwiedź – Dębowa Łąka b.d. Gmina Dębowa Łąka b.d. – Fryzanowo. 119. Budowa ścieżek pieszo – rowerowych wzdłuż drogi krajowej nr b.d. Gmina Dębowa Łąka b.d. 15.

128

120. Budowa ścieżek pieszo – rowerowych : Wielkie Radowiska – b.d. Gmina Dębowa Łąka b.d. Niedźwiedź, Niedźwiedź – Dębowa Łąka. b.d. 121. Budowa chodników oraz miejsc parkingowych w sołectwach. Gmina Dębowa Łąka b.d.

122. Budowa chodnika w pasie drogi wojewódzkiej w miejscowości b.d. Gmina Dębowa Łąka b.d. Niedźwiedź. 123. Modernizacja drogi powiatowej Niedźwiedź – Kurkocin – b.d. Gmina Dębowa Łąka b.d. Łobdowo. 124. Budowa drogi powiatowej Łobdowo – Wielkie Pułkowo do b.d. Gmina Dębowa Łąka b.d. drogi krajowej nr 15. 125. Budowa lub przebudowa dróg gminnych na terenie gminy b.d. Gmina Dębowa Łąka b.d. Dębowa Łąka 126. Remont i budowa drogi powiatowej Dębowa Łąka – Kurkocin – b.d. Gmina Dębowa Łąka b.d. Wielkie Radowiska – Małe Radowiska. b.d. 127. Budowa drogi powiatowej Łobdowo – Wrocki. Gmina Dębowa Łąka b.d.

128. Utwardzenie dróg gruntowych w centrum sołectwa Łobdowo b.d. Gmina Dębowa Łąka b.d. wraz z odwodnieniem. Utwardzenie drogi Łobdowo – Nieżywięć ( przez Grabowiec ). b.d. 129. Gmina Dębowa Łąka b.d.

Przebudowa drogi wojewódzkiej Niedźwiedź – Pląchoty. b.d. 130. Gmina Dębowa Łąka b.d.

131. Budowa stacji redukcyjno – pomiarowej gazu I stopnia w b.d. Gmina Dębowa Łąka b.d. Dębowej Łące. 132. Budowa sieci gazowej niskiego ciśnienia w miejscowości b.d. Gmina Dębowa Łąka b.d. Dębowa Łąka. 133. Rozbudowa sieci gazowej niskiego ciśnienia na terenie gminy b.d. Gmina Dębowa Łąka b.d. Dębowa Łąka. b.d. 134. Przebudowa istniejących sieci elektroenergetycznych. Gmina Dębowa Łąka b.d.

129

135. Budowa instalacji urządzeń do produkcji energii ze źródeł b.d. odnawialnych ( turbiny wiatrowe, kolektory słoneczne, pompy Gmina Dębowa Łąka b.d. ciepła, biogazownie, kolektory fotowoltaiczne ). b.d. 136. Aktualizacja Strategii Rozwoju Gminy Dębowa Łąka Gmina Dębowa Łąka b.d.

137. Opracowanie miejscowych planów zagospodarowania b.d. Gmina Dębowa Łąka b.d. przestrzennego. 138. Organizowanie szkoleń, pokazów oraz wyjazdów studyjnych w b.d. celu propagowania rozwoju przedsiębiorczości na obszarach Gmina Dębowa Łąka b.d. wiejskich. b.d. 139. Likwidacja pokryć dachowych z azbestu. Gmina Dębowa Łąka b.d.

140. Budowa energooszczędnego oświetlenia ulicznego z b.d. Gmina Dębowa Łąka b.d. wykorzystaniem odnawialnych źródeł energii. b.d. 141. Budowa przyzagrodowych oczyszczalni ścieków. Gmina Dębowa Łąka b.d.

b.d. 142. Renowacja zespołów pałacowo – parkowych na terenie Gminy. Gmina Dębowa Łąka b.d.

b.d. 143. Budowa infrastruktury rekreacyjnej i sportowej. Gmina Dębowa Łąka b.d.

b.d. 144. Budowa Sali gimnastycznej w Wielkich Radowiskach. Gmina Dębowa Łąka b.d.

b.d. 145. Rozwój gospodarstw agroturystycznych. Gmina Dębowa Łąka b.d.

b.d. 146. Remont i doposażenie placówek oświatowych. Gmina Dębowa Łąka b.d.

b.d. 147. Remont i doposażenie placówek służby zdrowia. Gmina Dębowa Łąka b.d.

148. Doposażenie placówek służby zdrowia w sprzęt do diagnostyki i b.d. Gmina Dębowa Łąka b.d. rehabilitacji oraz realizacja programów prozdrowotnych. 149. Termomodernizacja budynków stanowiących własność Gminy b.d. Gmina Dębowa Łąka b.d. Dębowa Łąka : budynek po szkole w Lipnicy.

130

150. Remont i doposażenie obiektów Ochotniczych Straży b.d. Gmina Dębowa Łąka b.d. Pożarnych. b.d. 151. Remonty i podniesienie standardów lokali mieszkalnych. Gmina Dębowa Łąka b.d.

152. Budowa i modernizacja bazy użyteczności publicznej w b.d. Gmina Dębowa Łąka b.d. poszczególnych sołectwach. 153. Poprawa wyposażenia obiektów użyteczności publicznej w b.d. Gmina Dębowa Łąka b.d. poszczególnych sołectwach. b.d. 154. Współpraca z organizacjami pozarządowymi. Gmina Dębowa Łąka b.d.

155. Długoterminowy kurs dla rodziców „Akademia rodzica” – Gmina Miasto Wąbrzeźno 2017-2018 120 000,00 pomoc w rozwiązywaniu problemów wychowawczych z dziećmi

156. Wsparcie na rzecz poprawy dostępu do usług opiekuńczych nad Gmina Dębowa Łąka 2016-2018 150 000,00 osobami starszymi i niepełnosprawnymi

157. Utworzenie i prowadzenie klubów seniora w 21 Gmina Ryńsk 2016-2018 600 000,00 miejscowościach gminy Ryńsk

158. Rozbudowa ośrodka zdrowia o pomieszczenie do rehabilitacji i Gmina Ryńsk 2016-2018 300 000,00 doposażenie w sprzęt do diagnostyki oraz rehabilitacji, realizacja programów prozdrowotnych

159. Adaptacja. modernizacja, remont, wyposażenie budynku w Powiat Wąbrzeski 2017-2020 800 000,00 miejscowości Książki w celu utworzenia placówki opiekuńczo- wychowawczej dla 14 osób

160. Utworzenie mieszkania chronionego i Ośrodka Interwencji Powiat Wąbrzeski 2017-2020 750 000,00 kryzysowej wraz z utworzeniem schronienia i prowadzenia specjalistycznego poradnictwa

161. Aktywizacja osób wymagających wsparcia Stowarzyszenie „Nasza Gmina” 2017-2018 300 000,00

Źródło: opracowanie na podstawie złożonych fiszek projektowych 131

7. Wskaźniki do osiągnięcia w obszarze W wyniku realizacji projektów ujętych na liście podstawowej zostaną osiągnięte wartości wskaźników przedstawione w poniższej tabeli.

Tabela 35. Planowane do osiągnięcia wskaźniki.

Nazwa PI Wskaźnik planowany do osiągnięcia funduszu Wskaźniki produktu : - Liczba obiektów objętych termomodernizacją – 2szt. - Liczba wybudowanych /rozbudowanych /przebudowanych źródeł ciepła – 2 szt. - Liczba zmodernizowanych energetycznie budynków – 14 szt.

Wskaźniki rezultatu : 4c - Zmniejszenie rocznego zużycia energii pierwotnej w budynkach publicznych - 185472,23 kWh/rok -Szacowany roczny spadek emisji gazów cieplarnianych– 497,23 ton/rok - Ilość zaoszczędzonej energii pierwotnej w wyniku realizacji projektów – 667,35 GJ/rok - Zmniejszenie sprzedaży energii cieplnej na cele komunalno-bytowe – 350 GJ/rok Wskaźniki produktu: - Długość wybudowanych ścieżek rowerowych: 10,7 km. - Budowa punktów świetlnych – 50 szt. 4e EFRR Wskaźniki rezultatu: - Szacowany roczny spadek emisji gazów cieplarnianych – 91,75 MgCO2/rok. - Oszczędność energii elektrycznej – 23.950 kWh, Wskaźniki Produktu: - Liczba instytucji kultury objętych wsparciem – 1 szt. 6c - Wzrost oczekiwanej liczby odwiedzin w objętych wsparciem miejscach należących do dziedzictwa kulturalnego i naturalnego oraz stanowiących atrakcje turystyczne – wzrost o 10% odwiedzin/rok tj. o 5000 osób/rok Wskaźniki produktu : -Liczba miejsc w infrastrukturze przedszkolnej - 125 osób -Liczba obiektów infrastruktury jednostek organizacyjnych systemu oświaty- 2szt. - Liczba miejsc w objętej wsparciem infrastrukturze w zakresie opieki nad 10a dziećmi lub infrastrukturze edukacyjnej – 60 osób Wskaźniki rezultatu; - Odsetek dzieci w wieku 3-4 lata objętych wychowaniem przedszkolnym – 50%, - Odsetek dzieci w wieku 3-4 lata objętych wychowaniem przedszkolnym – 65 % Wskaźniki Rezultatu: - Liczba osób zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym, które uzyskały kwalifikacje po opuszczeniu programu – 265 osób EFS 9i - Liczba osób zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym pracujących 6 miesięcy po opuszczeniu programu (łącznie z pracującymi na własny rachunek) – 53 osób - Liczba osób zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym

132

pracujących po opuszczeniu programu (łącznie z pracującymi na własny rachunek) – 42 osoby - Liczba osób zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym poszukujących pracy po opuszczeniu programu – 172 osób - Liczba osób zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym, które podjęły i zakończyły staż - 60 osób - Liczba osób zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym pracujących po opuszczeniu programu(łącznie z pracującymi na własny rachunek) - 30 osób

Wskaźniki Produktu: - Liczba osób zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym objętych wsparciem w programie – 332 osób - Liczba osób z niepełnosprawnością objętych wsparciem w programie – 103 osób

Wskaźniki produktu: - Liczba osób zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym objętych wsparciem w programie: 30 osób, - Liczba osób zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym objętych usługami społecznymi świadczonymi w interesie ogólnym w programie: 120 9iv osób.

Wskaźniki rezultatu: - Liczba wspartych w programie miejsc świadczenia usług społecznych istniejących po zakończeniu projektu - 35 szt. Wskaźniki produktu: - Liczba dzieci objętych w ramach programu dodatkowymi zajęciami zwiększającymi ich szanse edukacyjne w edukacji przedszkolnej – 296 os., - Liczba miejsc wychowania przedszkolnego dofinansowanych w programie – 187 szt., - Liczba nauczycieli objętych wsparciem w programie – 34 os. - Liczba miejsc w infrastrukturze przedszkolnej: 30, - Liczba obiektów infrastruktury jednostek organizacyjnych systemu oświaty: 2. - Liczba uczniów objętych wsparciem w zakresie rozwijania kompetencji kluczowych w programie: 1110, - Liczba nauczycieli objętych wsparciem w zakresie TIK w ramach programu: 6 10i os., - Liczba szkół i placówek systemu oświaty doposażonych ramach programu w sprzęt TIK do prowadzenia zajęć edukacyjnych – 6. - Liczba szkół, w których pracownie przedmiotowe zostały doposażone w programie – 10. - Liczba dzieci, które zwiększą szanse edukacyjne dzięki programowi wyniesie 63 co stanowi 70 % wszystkich dzieci biorących udział w projekcie. - Liczba szkół i placówek systemu oświaty, które wykorzystują sprzęt niezbędny do pracy z uczniem ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi – 1 szkoła - Liczba uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi i uczniów młodszych objętych pracą indywidualną – 35 osób - Liczba uczniów zagrożonych przedwczesnym opuszczeniem systemu oświaty

133

objętych wsparciem w programie- 8 uczniów Liczba szkół i placówek systemu oświaty wyposażonych lub doposażonych w ramach programu w sprzęt niezbędny do pracy z uczniami ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi oraz uczniami młodszymi – 4 Wskaźniki rezultatu: - Liczba miejsc wychowania przedszkolnego, które funkcjonują 2 lata po uzyskania dofinansowania ze środków EFS – 100 %, - Liczba nauczycieli, którzy uzyskali kwalifikacje lub nabyli kompetencje po opuszczeniu programu – 38 os. - Odsetek dzieci w wieku 3-4 lata objętych wychowaniem przedszkolnym: 50 %. - Liczba uczniów, którzy nabyli kompetencje kluczowe po opuszczeniu programu: 925 os., - Liczba szkół i placówek w systemie oświaty wykorzystujących sprzęt TIK do prowadzenia zajęć edukacyjnych - 7 szkoły. - Liczba szkół w których pracownie przedmiotowe wykorzystują doposażenie do prowadzenia zajęć edukacyjnych -9. - Liczba nauczycieli prowadzących zajęcia z wykorzystaniem TIK dzięki EFS – 5 - Liczba szkół i placówek systemu oświaty, które wykorzystują sprzęt niezbędny do pracy z uczniami ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi -2 - Liczba nauczycieli, którzy uzyskali/podnieśli kwalifikacje w zakresie doradztwa zawodowego – 2. Wskaźniki rezultatu: - Liczba uczniów szkół i placówek kształcenia zawodowego objętych wsparciem w programie, uczestniczących w kształceniu lub pracujących po 6 miesiącach po ukończeniu nauki – 250 uczniów, - Liczba szkół i placówek kształcenia zawodowego wykorzystujących doposażenie zakupione dzięki EFS -3.

10iv Wskaźniki produktu: - Liczba szkół i placówek kształcenia zawodowego doposażonych w sprzęt i materiały dydaktyczne niezbędne do realizacji kształcenia zawodowego – 3, - Liczba uczniów szkół i placówek kształcenia zawodowego uczestniczących w stażach i praktykach u pracodawcy –100 uczniów, - Liczba osób uczestniczących w pozaszkolnych formach kształcenia w programie - 120. Źródło: opracowanie na podstawie złożonych fiszek projektowych

134

8. System wdrażania i monitorowania Zgodnie z uwarunkowaniami polityki regionalnej w kraju, polegającej na wielopoziomowym modelu zarządzania rozwojem jednostek samorządu terytorialnego, koniecznym i celowym działaniem w okresie realizacji Strategii będzie tworzenie warunków dla ścisłej współpracy władz Powiatu z partnerami samorządowymi i ich jednostkami organizacyjnymi oraz partnerami prywatnymi i pozarządowymi. W proces wdrażania Strategii, podobnie jak w proces jej tworzenia, zostaną zaangażowane instytucje i podmioty, które mogą mieć wpływ na poprawę sytuacji społeczno-gospodarczej ORSG, m.in. organizacje pozarządowe, przedsiębiorstwa, partnerzy społeczni oraz gospodarczy, instytucje rynku pracy, organizacje skupiające pracodawców, instytucje pomocy i integracji społecznej, lokalne grupy działania, szkoły i placówki prowadzące kształcenie ogólne, zawodowe i ustawiczne, spółdzielnie i wspólnoty mieszkaniowe, kościoły i związki wyznaniowe itp. Projekty wskazane na liście podstawowej i rezerwowej są zaplanowane w stopniu pozwalającym na ocenę ich zgodności ze Strategią województwa oraz Strategią ORSG Powiatu Wąbrzeskiego. Dalsze bardziej zaawansowane przygotowania zostaną podjęte po zapewnieniu finansowania i ogłoszeniu terminów rozpoczęcia konkursów. System wdrażania dokumentu jest procesem, w którym działania operacyjne wynikają ze sformułowanych w dokumencie długoterminowych celów strategicznych i operacyjnych.

Inicjatorem i koordynatorem przedsięwzięć związanych z wdrażaniem Strategii ORSG jest Starosta Wąbrzeski oraz Marszałek Województwa Kujawsko-Pomorskiego, których zadaniem są działania na rzecz stworzenia warunków dla współpracy w zakresie rozwoju społeczno-gospodarczego. Równie istotne dla należytej realizacji zadań strategicznych jest zaangażowanie wszystkich gmin wchodzących w skład Powiatu Wąbrzeskiego, będących sygnatariuszami Porozumienia na rzecz rozwoju Obszaru Rozwoju Społeczno- Gospodarczego, a także partnerów społeczno-gospodarczych. Zadania tych ostatnich będą sprowadzać się przede wszystkim do samodzielnego lub partnerskiego realizowania projektowanych przedsięwzięć.

Utworzono Komitet Sterujący, w skład którego wchodzą po jednym upoważnionym przedstawicielu stron porozumienia oraz przedstawiciel Marszałka Województwa Kujawsko- Pomorskiego. Przewodniczącym Komitetu Sterującego jest Starosta Wąbrzeski.

Do zadań Komitetu w zakresie prac nad Strategią w szczególności należy:

 zatwierdzenie Strategii Obszaru Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Powiatu Wąbrzeskiego i jej aktualizacja;

 przedkładanie Strategii do zaopiniowania Instytucji Zarządzającej RPO (IZ RPO) oraz Marszałkowi Województwa Kujawsko-Pomorskiego;

 zatwierdzanie listy projektów stanowiących integralną część Strategii i jej aktualizacja;

135

 zatwierdzenie rocznego raportu monitoringowego nt. wdrażania Strategii (przygotowanego przez Zarząd ORSG), a następnie przekazywanie tego dokumentu do oceny i zatwierdzenia IZ RPO;

 wybór członków Zarządu Obszaru Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Powiatu Wąbrzeskiego;

 zatwierdzenie regulaminu pracy Zarządu;

 zatwierdzenie innych dokumentów wymaganych przez IZ RPO. Uchwały Komitetu Sterującego podejmowane są większością zwykłą oddanych i ważnych głosów, przy udziale min. 4 członków. Zwykła większość głosów oznacza, że liczba głosów ważnych „za” jest większa od liczby głosów „przeciw”. Ilość głosów wstrzymujących się nie wpływa na wynik głosowania. Każdy członek w głosowaniu ma jeden głos, z wyjątkiem przedstawiciela Marszałka Województwa Kujawsko-Pomorskiego. W przypadkach zagrażających realizacji zadań Obszaru Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Powiatu Wąbrzeskiego, kwestie sporne rozstrzyga Marszałek Województwa Kujawsko-Pomorskiego.

Organem wykonawczym jest Zarząd Obszaru Społeczno-Gospodarczego Powiatu Wąbrzeskiego, którego członkowie wybierani są przez Komitet Sterujący spośród członków Komitetu Sterującego. W skład Zarządu wchodzi przewodniczący Zarządu – Starostwa Wąbrzeski i dwóch członków. Decyzje w Zarządzie zapadać będą w drodze konsensusu. W przypadku nieosiągnięcia konsensusu decyzje zapadać będą zwykłą większością głosów w obecności pełnego umówionego składu Zarządu.

Do zadań Zarządu należy:

 przygotowanie na podstawie zasad wyboru projektów wskazanych w Strategii, propozycji szczegółowych kryteriów wyboru projektów i uzgodnienie ich w porozumieniu z Marszałkiem Województwa Kujawsko-Pomorskiego oraz IZ RPO,

 wybór projektów, w tym opracowanie listy rankingowej projektów, jej aktualizacja, przedkładanie do zaopiniowania Marszałkowi Województwa Kujawsko-Pomorskiego;

 przygotowanie rocznego raportu monitoringowego nt. wdrażania Strategii Obszaru Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Powiatu Wąbrzeskiego;

 przygotowanie porządku obrad oraz projektów uchwał na posiedzenie KS;

 nadzór na realizacją uchwał KS;

 reprezentowanie Stron Porozumienia w kontaktach z instytucjami zewnętrznymi w sprawach związanych z opracowywaniem i wdrażaniem Strategii.

Ustalenia wynikające z niniejszej Strategii będą przedmiotem negocjacji pomiędzy jednostkami samorządu ORSG a Instytucją Zarządzającą Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Kujawsko-Pomorskiego na lata 2014-2020 (czyli Zarządem

136

Województwa). IZ RPO dokona oceny Strategii pod kątem spełnienia wymogów wskazanych w „Zasadach Oceny Strategii Obszaru Rozwoju Społeczno-Gospodarczego przez IZ RPO”. Wydana opinia będzie odnosiła się głównie do przyjętych kierunków i celów rozwojowych, przyjętych wartości wskaźników, list projektów i harmonogramu finansowego. Po uzyskaniu pozytywnej opinii ze strony IZ RPO zostanie podpisane porozumienie (Kontrakt Regionalny) pomiędzy danym ORSG a IZ RPO bez zobowiązań finansowych. Ustalenia Kontraktu będą określały wzajemne zobowiązania stron w zakresie realizacji planowanych i ustalonych przedsięwzięć oraz zakładanych do osiągnięcia wskaźników. Podstawą skutecznego wdrażania działań służących osiąganiu celów Strategii ORSG jest dysponowanie wiedzą na temat postępów osiąganych w zakresie wdrażanych kierunków interwencji oraz zdolność do reagowania na pojawiające się różnice pomiędzy przyjętymi założeniami a uzyskiwanymi efektami realizacji kluczowych zadań. Dla efektywnej realizacji zapisów Strategii, niezbędne jest stworzenie systemu monitoringu realizacji jego ustaleń. Monitoring będzie polegał na systematycznym gromadzeniu i opracowywaniu informacji oraz danych zbieranych od wszystkich realizatorów projektów w ramach Strategii. Proces ten będzie służył identyfikacji realizowanych przedsięwzięć oraz porównaniu ich zgodności z założeniami Strategii. System ten będzie wykorzystywany do ciągłego śledzenia zdarzeń, tendencji i procesów zachodzących na ORSG, które mogą wywierać pozytywny lub negatywny wpływ na osiąganie przyjętych celów rozwoju. Pozwala to na zwiększenie zdolności sygnatariuszy porozumienia na rzecz rozwoju ORSG do szybkiej i skutecznej reakcji na zmiany zachodzące zarówno w jej otoczeniu, jak i wewnątrz niej.

System monitorowania strategii ORSG obejmuje:

 Ocenę poziomu realizacji wskaźników zgodnie z matrycą logiczną Celów Tematycznych, Priorytetów Inwestycyjnych, jak i wybranymi wskaźnikami produktu i rezultatu oraz spełnienie przez wskaźniki warunków SMART,

 Analizę i ocenę stopnia realizacji przyjętych celów Strategii oraz adekwatność doboru do nich wskaźników,

 Analizę i ocenę harmonogramu wdrażania Strategii,

 Dokonywanie odniesień do Strategii rozwoju województwa,

 Monitoring ogólnego poziomu rozwoju obszaru Sprawozdawczość z monitoringu dokonywana będzie przez Komitet Sterujący. Okresowa ocena stopnia realizacji Strategii odbywać się będzie w oparciu o raporty cząstkowe przygotowywane przez sygnatariuszy Porozumienia na rzecz rozwoju ORSG - informacje podmiotów zaangażowanych w jej realizację na temat przygotowywania i realizacji przedsięwzięć oraz osiągniętych lub planowanych do osiągnięcia wskaźników. Informacje zbiorcze na temat procesu wdrażania Strategii zostaną zawarte w raporcie analitycznym, co pozwoli na weryfikację realizowanej polityki wsparcia, obiektywną ocenę poziomu realizacji założonych celów oraz dokonywanie niezbędnych korekt procesu

137 wdrażania. Sprawozdania z realizacji strategii będą zatwierdzane przez Komitet Sterujący ORSG. Wnioski płynące z monitoringu będą stanowiły podstawę do ewentualnej aktualizacji Strategii poprzez modyfikację poszczególnych elementów przyjętych ustaleń strategicznych, w tym dokonywanie korekt wartości wskaźników w procesie realizacji zamierzonych działań. Komitet Sterujący będzie przygotowywał i zatwierdzał roczne raporty monitoringowe nt. wdrażania Strategii, a następnie dokument ten będzie przekazywany do oceny i zatwierdzenia przez IZ RPO. Postęp prac w zakresie wdrażania założeń Strategii oraz realizacji przedsięwzięć ujętych w przedmiotowym dokumencie będzie również podlegał monitorowaniu przez Instytucję Zarządzającą RPO do końca 2018 r. w okresie kwartalnym, a po 2018 r. w okresie półrocznym.

138

9. Konsultacje społeczne Strategii W procesie opracowywania projektu Strategii Obszaru Rozwoju Społeczno- Gospodarczego Powiatu Wąbrzeskiego uwzględniono ideę partnerstwa. W ramach prac nad dokumentem przeprowadzono sześć spotkań konsultacyjnych, które skierowane były m.in. do jednostek samorządu terytorialnego, organizacji pozarządowych, przedsiębiorstw, partnerów społecznych oraz gospodarczych, instytucji rynku pracy, organizacji skupiających pracodawców, instytucji pomocy i integracji społecznej, Lokalnej Grupy Działania, szkół i placówek prowadzących kształcenie ogólne, zawodowe i ustawiczne, spółdzielni i wspólnot mieszkaniowych, kościołów i związków wyznaniowych. Udział wskazanych powyżej podmiotów miał charakter przede wszystkim opiniotwórczy i konsultacyjny, był on również szczególnie istotny na etapie opracowywania diagnozy strategicznej. Podczas jednego ze spotkań konsultacyjnych, w siedzibie Starostwa Powiatowego w Wąbrzeźnie została przedstawiona diagnoza. Wszyscy zainteresowani mogli wypowiedzieć się na jej temat i zgłosić swoje uwagi. Informacja o możliwości zgłaszania uwag została również umieszczona na stronie internetowej Powiatu Wąbrzeskiego (www.wabrzezno.pl). Na spotkaniu podmioty zostały poinformowane o możliwości składania propozycji projektowych do ujęcia w Strategii. Wzór fiszki projektowej wraz z instrukcją jej wypełniania oraz innymi niezbędnymi informacjami dotyczącymi procesu tworzenia Strategii ORSG Powiatu Wąbrzeskiego został umieszczony na w/w stronie internetowej. Projekt Strategii został poddany konsultacjom społecznym. Przeprowadzenie konsultacji społecznych projektu Strategii Obszaru Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Powiatu Wąbrzeskiego odbyło się na podstawie uchwały nr 2/6/2015 Komitetu Sterującego Obszaru Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Powiatu Wąbrzeskiego z dnia 27 sierpnia 2015r. w sprawie zatwierdzenia projektu Strategii Obszaru Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Powiatu Wąbrzeskiego oraz listy projektów stanowiących integralną część strategii w celu przeprowadzenia konsultacji społecznych. Konsultacje trwały od 28 sierpnia 2015 r. do 11 września 2015 r. Projekt Strategii Obszaru Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Powiatu Wąbrzeskiego wraz z formularzem konsultacji dostępny był na stronie internetowej Starostwa Powiatowego (www.wabrzezno.pl), w Starostwie Powiatowym w Wąbrzeźnie, ul. Wolności 44 (pok. 119), na stronach internetowych oraz w siedzibach sygnatariuszy Porozumienia na rzecz rozwoju ORSG Powiatu Wąbrzeskiego tj. Gminy Miasto Wąbrzeźno, Gminy Dębowa Łąka, Gminy Książki, Gminy Płużnica, Gminy Wąbrzeźno oraz na stronach internetowych partnerów społeczno-gospodarczych, wchodzących w skład Komitetu Sterującego Obszaru Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Powiatu Wąbrzeskiego z głosem opiniodawczo-doradczym tj. Lokalnej Grupy Działania Wieczno, Towarzystwa Rozwoju Gminy Płużnica, Stowarzyszenia Wspierania Przedsiębiorczości Powiatu Wąbrzeskiego. Wszyscy zainteresowani mogli zgłaszać swoje uwagi i sugestie drogą elektroniczną na formularzu uwag, który był dostępny zarówno w wersji elektronicznej, jak i papierowej w siedzibie Starostwa Powiatowego w Wąbrzeźnie.

139

Podczas konsultacji społecznych zostały wniesione propozycje i uwagi, które uwzględniono w dokumencie. Członkowie ORSG Powiatu Wąbrzeskiego poszerzyli Strategię w zakresie propozycji przedsięwzięć ujętych na liście projektów komplementarnych. Ponadto rozbudowana została diagnoza (problem małej retencji), poprawiono błędy językowe i literówki. Dokonano także korekty projektów w zakresie wydatkowania środków w poszczególnych latach w odniesieniu do listy projektów podstawowych. Na wszystkich etapach prac na projektem Strategii odbywał się stały kontakt (spotkania, kontakt mailowy i telefoniczny) ze wszystkimi Partnerami ORSG Powiatu Wąbrzeskiego. Dokument został przyjęty przez Komitet Sterujący ORSG Powiatu Wąbrzeskiego.

140

Spis tabel, map i wykresów

Tabela 1. Zmiana liczby ludności na terenie ORSG Powiatu Wąbrzeskiego...... 9 Tabela 2. Udział ludności wg grup ekonomicznych – stan na 31.12...... 10 Tabela 3. Wskaźnik obciążenia demograficznego w gminach ORSG Powiatu Wąbrzeskiego...... 11 Tabela 4. Prognoza liczby ludności na terenie ORSG Powiatu Wąbrzeskiego...... 12 Tabela 5. Wykaz największych przedsiębiorstw na terenie ORSG Powiatu Wąbrzeskiego...... 15 Tabela 6. Charakterystyka opieki zdrowotnej w ORSG Powiatu Wąbrzeskiego...... 26 Tabela 7. Zapotrzebowanie w działań w zakresie ochrony zdrowia...... 27 Tabela 8. Liczba gospodarstw i osób w gospodarstwach domowych korzystających ze środowiskowej pomocy społecznej w 2009 i 2013 r. – stan na 31.12...... 29 Tabela 9. Liczba rodzin oraz osób w rodzinach według powodów przyznawania pomocy – stan na 31.12.2013 r...... 30 Tabela 10. Charakterystyka edukacji przedszkolnej na terenie ORSG Powiatu Wąbrzeskiego – stan na 31.12.2013 r...... 35 Tabela 11. Wykaz placówek edukacyjnych szkolnictwa ponadgimnazjalnego na terenie ORSG Powiatu Wąbrzeskiego...... 36 Tabela 12. Liczba uczniów szkół ponadgimnazjalnych na terenie ORSG Powiatu Wąbrzeskiego w 2013 r...... 37 Tabela 13. Instytucje kulturalne powiatu wąbrzeskiego w latach 2009-2013 – stan na 31.12...... 41 Tabela 14. Zestawienie zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków z terenu gmin ORSG...... 42 Tabela 15. Wykaz dróg na terenie powiatu wąbrzeskiego...... 45 Tabela 16. Charakterystyka gospodarki wodno-kanalizacyjnej w powiecie - stan na 31.12...... 48 Tabela 17. Korzystający z instalacji wodno-kanalizacyjnej w gminach powiatu wąbrzeskiego - stan na 31.12.2013r...... 49 Tabela 18. Korzystający z gazociągu w gminach powiatu wąbrzeskiego - stan na 31.12.2013r...... 51 Tabela 19. Charakterystyka działań i potrzeb termomodernizacyjnych na terenie gmin ORSG...... 54 Tabela 20. Terytorialny wymiar wsparcia...... 64 Tabela 21. Zestawienie celów ...... 72 Tabela 22. Zakres komplementarności – poziom wspólnotowy...... 74 Tabela 23. Zakres komplementarności – poziom krajowy ...... 75 Tabela 24. Zakres komplementarności – poziom regionalny...... 77 Tabela 25. Zakres komplementarności – poziom lokalny ...... 78 Tabela 26. Logika interwencji strategicznej...... 80 Tabela 27. Priorytety Inwestycyjne w ramach RPO WK-P na lata 2014-2020 odnoszące się do poziomu powiatowego polityki terytorialnej...... 84 Tabela 28. Wartość projektów z listy podstawowej w podziale na źródła finansowania...... 87 Tabela 29. Wartość projektów z listy podstawowej w podziale na Priorytety Inwestycyjne w ramach RPO WK-P 2014-2020 ...... 87 Tabela 30. Lista podstawowa projektów finansowanych w ramach EFRR ...... 88 Tabela 31. Lista podstawowa projektów finansowanych w ramach EFS ...... Błąd! Nie zdefiniowano zakładki. Tabela 32. Lista rezerwowa projektów finansowanych w ramach EFRR ...... 113 Tabela 33. Lista rezerwowa projektów finansowanych w ramach EFS ...... 118 Tabela 34. Lista projektów komplementarnych ...... 120 Tabela 35. Planowane do osiągnięcia wskaźniki...... 132

141

Wykres 1. Liczba ludności w powiecie wąbrzeskim w latach 2004-2013...... 8 Wykres 2. Liczba ludności w poszczególnych gminach powiatu wąbrzeskiego – stan na 31.12.2013 r. 9 Wykres 3. Gęstość zaludnienia powiatu oraz poszczególnych gmin – stan na 31.12.2013 r...... 10 Wykres 4. Przyrost naturalny dla powiatu oraz poszczególnych gmin na przestrzeni 10 lat – stan na 31.12...... 11 Wykres 5. Liczba podmiotów wpisanych do rejestru REGON na 10 tys. ludności w powiatach województwa kujawsko-pomorskiego – stan na 31.12.2013 r...... 14 Wykres 6. Liczba podmiotów gospodarczych w powiecie wąbrzeskim wg wielkości przedsiębiorstwa – stan na 31.12...... 14 Wykres 7. Liczba podmiotów gospodarczych w powiecie wąbrzeskim wg sekcji PKD – stan na 31.12.2013 r...... 15 Wykres 8. Liczba podmiotów gospodarczych w gminach powiatu wąbrzeskiego zarejestrowanych w rejestrze REGON – stan na 31.12...... 17 Wykres 9. Liczba podmiotów gospodarczych wpisanych do rejestru REGON przypadających na 1000 mieszkańców w gminach powiatu wąbrzeskiego – stan na 31.12 ...... 18 Wykres 10. Struktura osób pracujących powiatu wąbrzeskiego na przestrzeni 10 lat – stan na 31.12...... 19 Wykres 11. Struktura osób pracujących w powiecie wąbrzeskim – stan na 31.12.2013 r...... 20 Wykres 12. Stopa bezrobocia rejestrowanego w % dla powiatu wąbrzeskiego – stan na 31.12.2013 r...... 20 Wykres 13. Liczba osób bezrobotnych w powiecie i w poszczególnych gminach powiatu w 2013 r. .. 21 Wykres 14. Udział osób bezrobotnych [%] w ogólnej liczbie osób w wieku produkcyjnym w powiecie i w poszczególnych gminach na przestrzeni 5 lat – stan na 31.12.2013 r...... 22 Wykres 15. Struktura bezrobocia mieszkańców powiatu wg wykształcenia – stan na 31.12.2013 r. .. 22 Wykres 16. Działania i inwestycje realizowane przez samorządy ORSG pożądane przez przedsiębiorców...... 25 Wykres 17. Liczba budynków i mieszkań na terenie powiatu wąbrzeskiego z podziałem na lata powstania (NSP 2011)...... 55

Mapa 1. Gminy wchodzące w skład ORSG Powiatu Wąbrzeskiego ...... 5 Mapa 2. Obszar ORSG na tle województwa kujawsko-pomorskiego...... 6 Mapa 3. Mapa powiatu wąbrzeskiego...... 7 Mapa 4. Mapa terenu ORSG Powiatu Wąbrzeskiego...... 46

142