PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO USTALEŃ STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY SKWIERZYNA

WRZESIEŃ 2018 r.

Prognoza oddziaływania na środowisko ustaleń studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Skwierzyna

Opracowanie wykonane przez: VIVERE Łukasz Nitecki ul. Sanicka 145 97-500 Radomsko

Główny projektant: mgr inż. arch. Łukasz Nitecki

Strona | 2

Prognoza oddziaływania na środowisko ustaleń studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Skwierzyna

Spis treści 1. WPROWADZENIE ...... 5

a. Zakres i cel prognozy oddziaływania na środowisko ...... 5 b. Informacje o metodach zastosowanych przy sporządzaniu prognozy ...... 6 c. Udział społeczeństwa w opracowaniu prognozy oddziaływania na środowisko ...... 6 2. ANALIZA I OCENA STANU ŚRODOWISKA, W TYM NA OBSZARACH OBJĘTYCH PRZEWIDYWANYM ZNACZĄCYM ODDZIAŁYWANIEM ...... 6

a. Położenie i zainwestowanie ...... 6 b. Położenie fizycznogeograficzne i rzeźba terenu ...... 7 c. Budowa geologiczna ...... 9 d. Udokumentowane złoża surowców naturalnych, złoża udokumentowanych kopalin, tereny i obszary górnicze...... 10 e. Warunki hydrogeologiczne ...... 11 f. Siec hydrograficzna ...... 13 g. Warunki klimatyczne ...... 14 h. Gleby ...... 15 i. Flora ...... 16 j. Fauna ...... 23 k. Ochrona przyrody ...... 27 l. Korytarze ekologiczne ...... 37 3. OKREŚLENIE, ANALIZA I OCENA ISTNIEJĄCYCH PROBLEMÓW OCHRONY ŚRODOWISKA ISTOTNYCH Z PUNKTU WIDZENIA PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU, W SZCZEGÓLNOŚCI DOTYCZĄCYCH OBSZARÓW CHRONIONYCH ...... 37

a. Stan atmosfery oraz jej główne zagrożenia ...... 37 b. Stan wód powierzchniowych i podziemnych...... 41 c. Zagrożenia środowiska powodowane przez hałas ...... 47 d. Zagrożenia powodowane promieniowaniem elektromagnetycznym ...... 49 e. Obszary narażone na osuwanie się mas ziemnych ...... 50 f. Obszary zagrożenie wystąpieniem powodzi ...... 50 g. Poważne awarie ...... 51 4. ANALIZA I OCENA CELÓW OCHRONY ŚRODOWISKA USTANOWIONYCH NA SZCZEBLU MIĘDZYNARODOWYM ALBO KRAJOWYM, ISTOTNYCH Z PUNKTU WIDZENIA PROJEKTU ZMIANY STUDIUM ...... 51

5. PRZEDSTAWIENIE USTALEŃ ZAWARTYCH W PROJEKCIE ZMIANY STUDIUM, W TYM ZAPROPONOWANYCH ROZWIĄZAŃ FUNKCJONALNO-PRZESTRZENNYCH ...... 52

a. Informacje o głównych celach, zawartości studium oraz powiązaniach studium z innymi dokumentami ...... 52 b. Ustalenia projektu studium ...... 53 6. OKREŚLENIE, ANALIZA I OCENA PRZEWIDYWANEGO ZNACZĄCEGO ODDZIAŁYWANIA USTALEŃ STUDIUM NA ŚRODOWISKO ...... 57

a. Źródła przewidywanego oddziaływania na środowisko ...... 57 b. Przewidywane oddziaływanie ...... 58 7. WPŁYW USTALEŃ ZMIANY STUDIUM NA POSZCZEGÓLNE ELEMENTY ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO ...... 61

a. Powietrze ...... 61 b. Oddziaływania na powierzchnię ziemi i gleby ...... 61

Strona | 3

Prognoza oddziaływania na środowisko ustaleń studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Skwierzyna

c. Oddziaływanie na wody powierzchowne i podziemne ...... 62 d. Oddziaływanie na krajobraz ...... 63 e. Klimat ...... 64 f. Oddziaływanie na szatę roślinną, świat zwierzęcy ...... 64 g. Różnorodność biologiczna ...... 65 h. Oddziaływanie na obszary chronione ...... 66 i. Oddziaływanie na zasoby naturalne ...... 69 j. Oddziaływanie na klimat akustyczny ...... 69 k. Oddziaływanie na ludzi ...... 70 l. Oddziaływanie na dziedzictwo kulturowe ...... 70 m. Oddziaływanie na dobra materialne ...... 70 8. PRZEDSTAWIENIE ROZWIĄZAŃ MAJĄCYCH NA CELU ZAPOBIEGANIE, OGRANICZANIE LUB KOMPENSACJĘ PRZYRODNICZĄ NEGATYWNYCH ODDZIAŁYWAŃ NA ŚRODOWISKO, MOGĄCYCH BYĆ REZULTATEM REALIZACJI PROJEKTU STUDIUM ...... 70

9. PRZEDSTAWIENIE ROZWIĄZAŃ ALTERNATYWNYCH DO ROZWIĄZAŃ ZAWARTYCH W PROJEKCIE STUDIUM WRAZ Z UZASADNIENIEM ICH WYBORU ...... 73

10. INFORMACJE O MOŻLIWYM TRANSGRANICZNYM ODDZIAŁYWANIU NA ŚRODOWISKO...... 73

11. POTENCJALNE ZMIANY W ŚRODOWISKU W PRZYPADKU BRAKU REALIZACJI POSTANOWIEŃ PROJEKTU STUDIUM ...... 73

12. PROPOZYCJE DOTYCZĄCE PRZEWIDYWANYCH METOD ANALIZY SKUTKÓW REALIZACJI POSTANOWIEŃ PROJEKTU STUDIUM ORAZ CZĘSTOTLIWOŚCI JEJ PRZEPROWADZANIA...... 74

13. STRESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM ...... 75

Strona | 4

Prognoza oddziaływania na środowisko ustaleń studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Skwierzyna

1. WPROWADZENIE

Obowiązek sporządzenia prognozy oddziaływania na środowisko projektu zmiany studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy wynika z art. 3 ust. 1 pkt. 14, art. 46 pkt. 1 oraz art. 51 ust 1 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. 2017 poz. 1405 z późn. zm.). Zgodnie z obowiązującymi przepisami, niniejsze opracowanie sporządzone jest w ramach procedury przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko, która w systemie polskiego prawa jest jednym z podstawowych elementów oceny potencjalnych przekształceń środowiska wynikających z projektowanego zagospodarowania terenu wyznaczonego w studium.

a. Zakres i cel prognozy oddziaływania na środowisko

Prognoza skutków wpływu ustaleń projektu „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Skwierzyna” obejmuje kompleksową ocenę warunków biotycznych i abiotycznych środowiska przyrodniczego, przy uwzględnieniu jego aktualnego stanu i odporności na zmiany antropogeniczne oraz wpływu na środowisko dotychczasowego sposobu zagospodarowania i użytkowania terenu. Określa wpływ i zakres potencjalnych zmian w środowisku i warunkach życia mieszkańców, wywołanych realizacją ustaleń projektowanego dokumentu oraz przedstawia rozwiązania eliminujące lub ograniczające negatywne wpływy na środowisko, spowodowane realizacją ustaleń zawartych w studium. Jej zakres i stopień szczegółowości, który został uzgodniony z Regionalnym Dyrektorem Ochrony Środowiska w Gorzowie Wielkopolskim (pismo znak WZŚ.411.15.2016.RD z dnia 25 sierpnia 2016 r.) oraz Państwowym Powiatowym Inspektorem Sanitarnym w Międzyrzeczu (pismo nr NS.NZ.4201.53.2016 z dnia 31 sierpnia 2016 r.) jest zgodny z art. 51 oraz art. 52 ustawy z dnia 3 października 2008 r., o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko. Głównym celem niniejszego opracowania – prognozy – jest wskazanie, w jakim stopniu wyznaczone w zmianie studium kierunki będą miały wpływ na środowisko przyrodnicze, dokonanie oceny czy jego zapisy nie naruszą idei zrównoważonego rozwoju zapewniających zachowanie prawidłowej gospodarki zasobami naturalnymi dla obecnych i przyszłych pokoleń oraz wskazanie metod zmniejszenia lub wykluczenia uciążliwości dla środowiska wynikających z realizacji działań zawartych w studium. Do pozostałych celów zalicza się:  ocenę możliwości oddziaływań transgranicznych,  identyfikację obszarów objętych przewidywanym znaczącym oddziaływaniem na środowisko i jego elementy składowe,

Strona | 5

Prognoza oddziaływania na środowisko ustaleń studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Skwierzyna

 ocenę na ile zaproponowane rozwiązania pozwolą wzbogacić lub odtworzyć obniżone i zdegradowane wartości środowiska,  ocenę możliwości pojawienia się nowych szans dla ukształtowania wyższej jakości środowiska. Opracowanie składa się z części tekstowej oraz z części graficznej sporządzonej w skali 1:20 000.

b. Informacje o metodach zastosowanych przy sporządzaniu prognozy

Przy sporządzaniu prognozy oddziaływania na środowisko posłużono się metodami opisowymi polegającymi na analizie różnych dokumentów planistycznych oraz materiałów z zakresu badań środowiska przyrodniczego, w tym aktualnego opracowania ekofizjograficznego sporządzonego na potrzeby studium. Zebrane w ten sposób informacje posłużyły do określenia istniejącego stanu środowiska przyrodniczego i określenia jego funkcjonowania przy obecnym zainwestowaniu oraz oceny zakresu i charakteru przewidywanych zmian, które mogą być skutkiem realizacji ustaleń studium. Punktem wyjścia do tego była identyfikacja czynników mających potencjalny wpływ na środowisko.

c. Udział społeczeństwa w opracowaniu prognozy oddziaływania na środowisko

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy jest dokumentem wymagającym sporządzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko. Elementem tej oceny jest prognoza oddziaływania na środowisko, która zgodnie z art. 39 ust. 1 ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, wymaga udziału społeczeństwa w jej sporządzaniu, dzięki czemu, osoby nie posiadające profesjonalnej wiedzy mogą aktywnie włączyć się do konsultacji projektu studium, które w wyniku realizacji jego potencjalnych działań i przedsięwzięć będą oddziaływać na środowisko. Artykuł 29 w/w ustawy podtrzymuje dotychczasową regulację prawa ochrony środowiska, przyznając prawo składania uwag i wniosków w postępowaniu wymagającym udziału społeczeństwa „każdemu”. Środowisko przyrodnicze jest bowiem dobrem, które służy wszystkim, nie tylko społeczności lokalnej. Możliwość zapoznania się z prognozą i projektem studium może korzystnie wpłynąć na umiejętności oceny prawdopodobieństwa wystąpienia zagrożeń oraz ich potencjalnej wagi, dzięki czemu może dostarczyć rzeczowych argumentów w dyskusji z forsującymi przedsięwzięcia inwestorami i władzami lokalnymi.

2. ANALIZA I OCENA STANU ŚRODOWISKA, W TYM NA OBSZARACH OBJĘTYCH PRZEWIDYWANYM ZNACZĄCYM ODDZIAŁYWANIEM

a. Położenie i zainwestowanie

Gmina Skwierzyna położna jest w północno-wschodniej części województwa lubuskiego, w północnej części powiatu międzyrzeckiego. Jest to gmina miejsko-wiejska, której siedzibą jest miasto Skwierzyna. W jej skład wchodzi 9 obrębów, w tym: Dobrojewo, Gościnowo, Krobielewko, Murzynowo, Nowy Dwór, Skrzynia, Świniary, Trzebiszewo, Wiejce.

Strona | 6

Prognoza oddziaływania na środowisko ustaleń studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Skwierzyna

Stan ludności gminy na dzień 31 grudnia 2017 r. wynosił 12 201 osób co stanowi ok. 21% populacji powiatu. Zdecydowana większość mieszkańców gminy ok. 80% zamieszkuje na terenie miasta zlokalizowanego na jej południowo-zachodnich obrzeżach. Największym i najbardziej zaludnionym sołectwem obszarów wiejskich jest, położone na północ od granic miasta, Murzynowo, z kolei najdalej wysuniętym na wschód gminy i najmniej zaludnionym – Wiejce. W układzie sieci zewnętrznych powiązań drogowych gmina Skwierzyna charakteryzuje się dogodnym położeniem. Główne ciągi komunikacyjne stanowią: droga ekspresowa S3, droga krajowa Nr 24 (przebiegający przez centrum miasta Skwierzyny odcinek drogi krajowej po oddaniu do użytkowania drogi S3 został włączony w ciąg drogi ekspresowej pomiędzy węzłem Skwierzyna Południe i Skwierzyna Zachód) oraz uzupełniające je drogi wojewódzkie Nr 199, 159 oraz sieć dróg powiatowych i gminnych. Siedziba gminy położona jest w stosunkowo niewielkiej odległości od większych miast:  Gorzowa Wielkopolskiego - 30 km  Zielonej Góry - 80 km  Poznania - 100 km,  Szczecina – 130 km. Ze Skwierzyny jest również blisko do oddalonego o 80 km niemieckiego Frankfurtu nad Odrą, Berlina – 150 km, oraz przejść granicznych w Kostrzynie nad Odrą - 70 km, Słubicach - 80 km i Świecku - 90 km.

b. Położenie fizycznogeograficzne i rzeźba terenu

Według regionalizacji fizyczno-geograficznej J. Kondrackiego obszar gminy Skwierzyna znajduje się w zasięgu podprowincji Pojezierze Południowobałtyckie, w ramach:

Strona | 7

Prognoza oddziaływania na środowisko ustaleń studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Skwierzyna

 mezoregionu Kotlina Gorzowska, stanowiącego część makroregionu Pradoliny Toruńsko- Eberswaldzkiej,  mezoregionu Pojezierze Poznańskie, wchodzące w skład makroregionu Pojezierze Wielkopolskie,  mezoregionu Pojezierze Łagowskie, będącego częścią makroregionu Pojezierze Lubuskie (Brandenbursko-Lubuskie).

Współczesny obraz powierzchni terenu jest tu rezultatem nakładania się na siebie szeregu procesów rzeźbotwórczych, przy czym najważniejsze jej cechy ukształtowane zostały w okresie zlodowacenia środkowopolskiego (stadiału Odry i Warty) oraz północnopolskiego (stadiału Wisły) i przemodelowane przez późniejszą działalność rzek, przy silnym udziale procesów stokowych i eolicznych. Północną i wschodnią cześć gminy zajmuje porośnięty Puszczą Notecką, obszar erozyjno- akumulacyjnych tarasów pradolinnych (I, II, III) i tarasu akumulacyjnego (IV), któremu dość powszechnie towarzyszą formy działalności eolicznej. Stanowią one kilkumetrowe pagórkowate pokrywy piasków eolicznych oraz podłużne wydmy tworzące wały o wysokościach względnych rzędu 15-25 m, zwykle nie przekraczające 50 m n.p.t, które odnaleźć można zwłaszcza w ramach obrębów ewidencyjnych: Świniary, Korbielewko, Wiejce. Obok dominującej na tym obszarze rzeźby eolicznej, można tu spotkać również kilkumetrowej głębokości obniżenia po martwym lodzie, które występuje np. na północ od Skrzynicy i Nowego Dworu. Część południowo-wschodnią oraz wschodnią zajmuje rozległa dolina Warty, której taras zalewowy znajduje się na wysokości od 26,5 m w Skwierzynie do 30,2 m n.p.m. w Krobielewku. Jest on pocięty rozbudowanym systemem starorzeczy. Nad nim wznosi się taras nadzalewowy (akumulacyjny), powstały w stadiale górnym zlodowacenia Wisły, którego fragmenty zachowały się na obu brzegach doliny. Warta płynie tu uregulowanym korytem o szerokości około 100 m, wcinającym się na 2,0 – 2,5 m w taras zalewowy. Południowa część miasta Skwierzyna znajduje się w zasięgu wysoczyzny morenowej falistej, który wznosi się nad doliną Warty wysokimi skarpami. Znajduje się ona na wysokości 55-62,5 m n.p.m. i opada łagodnie w kierunku pradoliny. Deniwelacje względne wynoszą tu ponad 2 m, a nachylenie może sięgać do 5o. Różnice wysokości i urozmaicenie rzeźby terenu nasilają się głównie w sąsiedztwie strefy czołowo morenowej oraz strefie krawędziowej. Wyżej wymienione formy rzeźby terenu decydują o stosunkowo urozmaiconym krajobrazie gminy. Najwyżej wyniesiony punkt (62,5 m n.p.m.) zlokalizowany w ramach wysoczyzny falistej, znajduje się w południowo-wschodniej części miasta Skwierzyna. Najniżej usytuowany obszar usytuowany jest w dolinie Warty, przy granicy z gminą Santok, gdzie rzędne terenu kształtują się na poziomie około 22,4 m n.p.m. Różnica wysokości względnych wynosi 40,1 m, przy czym lokalnie waha się ona od kilku do kilkudziesięciu metrów. Przepływająca w południowej i zachodniej części gminy rzeka Warta dzieli gminę na dwie części: północną – niższą o wysokościach bezwzględnych 25–50 m n.p.m. oraz południową wyższą o wysokościach rzędu 40 – 60 m n.p.m. Oba obszary opadają łagodnie w kierunku doliny Warty.

Strona | 8

Prognoza oddziaływania na środowisko ustaleń studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Skwierzyna

c. Budowa geologiczna

Pod względem strukturalnym Skwierzyna znajduje się w północno - zachodniej części Monokliny Przedsudeckiej, w obrębie bloku Gorzowa. Najstarszymi nawierconymi osadami na terenie opracowania są utwory jury, triasu i permu, które w otworze badawczym przemysłu naftowego usytuowanym w północno-wschodniej części obrębu Krobielewko, udokumentowano odpowiednio na głębokości 794 m p.p.t (J), 1283 m p.p.t. (T) oraz 2667 m p.p.t. (P). Kreda górna reprezentowana w postaci biało – szarych margli i wapieni marglistych kampanu oraz prawdopodobnie mastrychtu występuje około 210 m p.p.t. Kompleks morskich utworów górnokredowych w wyniku ruchów laramijskich został dźwignięty i poddany denudacji we wczesnym paleogenie. Sedymentację tego okresu rozpoczynają intensywnie zielone piaski kwarcowo-glaukonitowe, zwykle drobnoziarniste. Występują w nich czarne, owalne konkrecje fosforanowe, syderytowo-limonitowe oraz miejscowo mułki z cienkimi wkładkami piasków, lignitu. Cały kompleks utworów paleogenu osiąga miąższość około 40 m. Wypełniają one głęboką formę depresyjną (najprawdopodobniej pochodzenia erozyjnego), która wcina się głębokim klinem w leżącą niemal poziomo trzeciorzędową powierzchnie zrównań. Utwory neogenu rozpoczynają osady miocenu dolnego reprezentowane przez: piaski, mułki i iły, na których zalęgają osady ilasto-piaszczyste z wkładkami węgla brunatnego sięgające około 40 metrów. W miocenie środkowym powstały piaski, iły, mułki oraz wkładki węgli brunatnych warstw pawłowickich, adamowskich, środkowopolskich oraz poznańskich dolnych, o sumarycznej miąższości dochodzącej do 60 m, które są zaburzone glacitektonicznie. Łączna miąższość osadów neogenu dochodzi do 180-240 m, przy czym w granicach miasta nie tworzą on ciągłej warstwy. Osady zlodowaceń południowopolskich zachowały się jedynie w obniżeniach terenu, zwłaszcza w rynnach erozyjnych, gdzie ich miąższość dochodzi do 100 m, natomiast na obszarach wysoczyzn zostały one zerodowane. Utwory zlodowacenia Nidy oraz Sanu, znane wyłącznie z otworów wiertniczych, wykształcone są w postaci glin zwałowych, piasków lodowcowych, wodnolodowcowych, mułków i piasków zastoiskowych. W rejonie Skwierzyny zostały one nawiercone na głębokościach 71- 147 m oraz 112-150 m, gdzie przewiercono grube pakiety piasków, żwirów, glin zwałowych i mułków prawdopodobnie należących do zlodowacenia Sanu 1. Wśród glin zwałowych występują niekiedy kry osadów mioceńskich. W czasie zlodowaceń środkowopolskich osadziły się piaski i żwiry wodnolodowcowe, zróżnicowane gliny zwałowe, tworzące dość jednolitą pokrywę o wyrównanej miąższości kilkunastu metrów, piaski i żwiry akumulacji szczelinowej oraz iły. Łączna miąższość tych osadów dochodzi do kilkudziesięciu metrów. Osady zlodowaceń północnopolskich są najlepiej odsłonięte. Reprezentują zlodowacenie Wisły, stadiał górny (fazę leszczyńską i poznańską). Wśród nich wyróżnić należy:  piaski i żwiry wodnolodowcowe dolne – stwierdzone w otworach badawczych w południowej części miasta Skwierzyna (pomiędzy ulicą Międzyrzecką a linią kolejową),  iły i mułki zastoiskowe – wykształcone są w postaci poziomo laminowanych mułków ilastych, szarych i szarobrązowych, niekiedy lekko piaszczystych. Występują one dość licznie na górnych krawędziach doliny Warty, w tym w odsłonięciach w okolicy Skwierzyny-Gaj, gdzie leżą

Strona | 9

Prognoza oddziaływania na środowisko ustaleń studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Skwierzyna

pod warstwą piasków wodnolodowcowych i rzecznych najwyższych tarasów. Nawiercono je również w rozcięciach erozyjnych na północ od Skrzynicy i Korbielewka,  gliny zwałowe (stadiału górnego) – ich lokalizacja ograniczona jest do części gminy leżącej na południe od doliny Warty, gdzie na znacznych obszarach występują one bezpośrednio na powierzchni,  piaski i żwiry wodnolodowcowe (górne) – występują dość powszechnie w północnej części gminy,  piaski i żwiry rzeczne tarasów nadzalewowych (pradolinne) tworzące cztery tarasy – najwyższy poziom wznosi się do 40-45 m n.p.m. i występuje w dolinie Warty na wschód od Murzynowa. Czwartorzęd nierozdzielony wykształcony jest w postaci:  piasków eolicznych i piasków eolicznych w wydmach – tworzą one rozległe pokrywy na północ od doliny Warty, przy czym obserwuje się wyraźny wzrost ich udziału ku wschodowi, zaczynając od okolic Świniar,  piasków rzecznych tarasów zalewowych (2-5 m n. p. rzeki) – występują one w dolinie Warty, gdzie stanowią dominujący typ litologiczny płaskich powierzchni tarasu zalewowego oraz wypełniają część starorzeczy. W holocenie powstały:  mułki i mułki torfiaste, miejscami z domieszką piasków (mady), które występują na znacznych powierzchniach tarasu zalewowego Warty, a także są związane z korytami starorzeczy,  namuły – charakterystyczne dla dolinek mniejszych cieków uchodzących do Warty,  torfy – związane z tarasem zalewowym Warty. Torfy rzeczne leża często na piaskach rzecznych, wypełniają starorzecza na terenach usytuowanych na wschód od Świniar oraz tworzą rozległe powierzchnie w obrębie tarasu zalewowego w okolicach Skwierzyny,  piaski rzeczne tarasów zalewowych usytuowane 0 – 1,5 m n. p. rzeki – występują one w korytach Warty i Obry.

d. Udokumentowane złoża surowców naturalnych, złoża udokumentowanych kopalin, tereny i obszary górnicze

Zasoby geologiczne (wydobyw. Stan Lp Nazwa Rodzaj kopaliny - w przyp. gazu przemysł. Wydobycie zagospodarowania ziemnego i złoża ropy naftowej) bilansowe surowce ilaste 1928 wydobycie zaniechane ceramiki - - tys. t budowlanej 1. Murzynowo złoże o zasobach 4823 rozpoznanych piaski kwarcowe - - tys. t szczegółowo w kat. A + B + C1 surowce ilaste Skwierzyna 24 wydobycie zaniechane 2. ceramiki - - Gaj I, Gaj II tys. t budowlanej

Strona | 10

Prognoza oddziaływania na środowisko ustaleń studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Skwierzyna

złoże o zasobach surowce ilaste 503 rozpoznanych 3. Skwierzyna Gaj III ceramiki - - tys. t szczegółowo w kat. budowlanej A + B + C1 złoże o zasobach 435 rozpoznanych 4. Nowa Skwierzynka piaski i żwiry - - tys. t szczegółowo w kat. A + B + C1 Lubiatów (położone na terenie 1462.71 1192,38 696,5062 gaz ziemny eksploatowane gmin Drezdenko, mln m3 mln m3 mln m3 Międzychód, Skwierzyna, przy 5. czym na terenie gminy Skwierzyna znajduje 4479.56 2401.40 1580,6706 ropa naftowa eksploatowane się niespełna 1% jego tys. t tys. t tys. t udokumentowanych granic Krobielewko (położone na terenie 51 773 15 667 złoże o zasobach 6. gaz ziemny - gminy Drezdenko i mln m3 mln m3 rozpoznanych w kat. C Skwierzyna)

Na obszarze gminy znajduje się część obszaru i terenu górniczego „Lubiatów I”. Koncesję na eksploatację ropy naftowej i gazu ziemnego ustanowiono w 2004 r. (zmiana w 2012 r.), przy czym przedmiotowe surowce są pozyskiwane na terenie gminy Międzychód. Powierzchnia całego obszaru i terenu górniczego wynosi 23 726 990 m2, natomiast na terenie gminy Skwierzyna znajduje się niespełna 1%. Przewidywany termin wygaśnięcia koncesji to 30 listopad 2029 r. Ponadto teren gminy Skwierzyna objęty jest koncesją na poszukiwanie i rozpoznawanie złóż ropy naftowej i gazu ziemnego ze złóż w obszarze „Gorzów Wielkopolski – Międzychód” ważną do dnia 14 września 2046 r.

e. Warunki hydrogeologiczne

Według regionalizacji zwykłych wód podziemnych B. Paczyńskiego obszar gminy Skwierzyna położony jest w regionie wielkopolskim (VI). Można tu wydzielić 2 użytkowe piętra wodonośne, przy czym podstawowe znaczenie mają tu wody czwartorzędowe, w ramach których występują 2 poziomy wodonośne, w tym:  poziom gruntowy – charakterystyczny dla:  strefy wysoczyznowej, występuje na głębokości poniżej 5 m p.p.t jako poziom nadlinowy,  obszaru pradoliny gdzie lokalnie może mieć charakter poziomu przypowierzchniowego – ściśle związanego z wodami płynącymi. Jest to poziom o swobodnym zwierciadle wody zasilany bezpośrednio przez wody opadowe. Budują go osady piaszczysto-żwirowe wodnolodowcowe z okresu zlodowaceń północnopolskich. Jego miąższość waha się od 6 do 30,5 m. Przepływ odbywa się ku dolinie Warty, która ma charakter drenujący. Poziom ten charakteryzuje się dużą zmiennością parametrów hydrogeologicznych. Współczynnik filtracji waha się od 2,7 do 103,7 m/24 h, przewodność zamyka się w granicach od 6,7 do 3162 m2/24h a wydajność potencjalna mieści się w przedziale od 1,2 do 95,7 m3/h,  poziom międzyglinowy – związany zarówno z wysoczyzną jak również z tarasami

Strona | 11

Prognoza oddziaływania na środowisko ustaleń studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Skwierzyna

nadzalewowymi Warty. Miejscami bywa on rozdzielony warstwą glin tworząc:  poziom górny – który zalega na głębokości 10,6 do 65,0 m p.p.t., pod przykryciem izolującej warstwy glin. Miąższość tego poziomu jest zmienna i występuje w przedziale 3,0 – 80 m. Zwierciadło wody ma charakter naporowy, a wydajność potencjalna waha się w granicach 5,6 do 60,0 m3/h,  poziom dolny – występuje na głębokości ok. 80 m i ma miąższość kilkunastu metrów. Zwierciadło ma tu charakter artezyjski. Wydajność potencjalna wynosi 20,4 – 31,1 m3/h, przewodność osiąga około 39 m3/24 h, a współczynnik filtracji waha się od 0,6 do 89,0 m/24h. Neogeńskie piętro wodonośne ma tu znaczenie podrzędne. Występuje w północno wschodniej części gminy, w rejonie Krobielewka. Utwory wodonośne tworzą mioceńskie piaski drobnoziarniste ze zmienną, lecz zwykle znaczną domieszką frakcji ilastej i pylastej w stropie pylaste. Mają charakter naporowy i są bardzo dobrze izolowane od powierzchni terenu. Występują one na głębokości 95,1- 100,0 m i maja miąższość około 26 m. Zwierciadło ma charakter naporowy. Średni współczynnik filtracji wynosi 4,1 m/d, a przewodność waha sie od 37,0 do 114,4 m2/d. Zasilanie poziomu neogeńskiego odbywa sie droga przesączania z poziomów nadległych.

Obszar gminy Skwierzyna, zgodnie z nowym podziałem Polski na jednolite części wód podziemnych* (JCWPd), znajduje się w zasięgu:  JCWPd Nr GW600034, która zgodnie z PGW dorzecza Odry, charakteryzuje się słabym stanem chemicznym i dobrym stanem ilościowym. Obejmuje tereny zlokalizowane w północnej części gminy Skwierzyna,  JCWPd Nr GW600040, która zgodnie z PGW dorzecza Odry, charakteryzuje się dobrym stanem chemicznym i ilościowym. Obejmuje niewielkie tereny zlokalizowane w zachodniej części gminy Skwierzyna,  JCWPd Nr GW600041, która zgodnie z PGW dorzecza Odry, charakteryzuje się dobrym stanem chemicznym i ilościowym. Obejmuje około 91% terenów gminy Skwierzyna,  JCWPd Nr GW600059, która zgodnie z PGW dorzecza Odry, charakteryzuje się dobrym stanem chemicznym i ilościowym. Obejmuje tereny zlokalizowane w południowo-zachodniej części gminy Skwierzyna.

Południowo-wschodnia część gminy Skwierzyna znajduje się w zasięgu Głównego Zbiornika Wód Podziemnych Nr 147 Dolina Rzeki Warty (Sieraków Międzychód). Został on wydzielony w utworach fluwialnych współczesnej i kopalnej doliny rzeki Warty. Jest to zbiornik mający lokalnie strategiczne znaczenie dla zaopatrzenia ludności Sierakowa i Międzychodu w wodę. Zajmuje on powierzchnię około 50 km2. Średnia głębokość utworów wynosi 40 m natomiast szacunkowe zasoby dyspozycyjne wynoszą około 10 tys. m3/dobę.

* Zgodnie z Planami Gospodarowania Wodami na obszarach dorzeczy przyjętymi w 2011 r. w Polsce obowiązywał podział na 161 JCWPd. Na potrzeby ich aktualizacji, która miała miejsce w 2016 r. opracowano nowy podział na 172 JCWPd – związany jest on z przyjętą (według PIG-PIB) definicją modelu pojęciowego systemu hydrogeologicznego

Strona | 12

Prognoza oddziaływania na środowisko ustaleń studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Skwierzyna

f. Siec hydrograficzna

Oś hydrograficzną gminy Skwierzyna stanowi:  rzeka Warta, przy czym w granicach gminy znajduje się 38,5 km jej dolnego biegu. Uregulowane koryto rzeki stanowi tutaj szlak żeglowny o szerokości 40 m (szerokość całkowita koryta sięga około 60-75m), zaopatrzone jest w ostrogi (tamy poprzeczne), a głębokość tranzytowa wynosi od 0,9 m przy SNW do 1,60 m przy SWW,  rzeka Obra. W granicach gminy znajduje się jej przejściowy odcinek o długości 4,9 km, począwszy od wysokości Oberskiego Młyna. Uchodzi ona do Warty w 89,32 km. Szerokość koryta Obry oscyluje w granicach 8-15 m, a głębokość 0,8-1,6 m. Ponadto w obrębie gminy znajdują się podstawowe cieki melioracji, administrowane przez Lubuski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Zielonej Górze. Ich wykaz znajduje się w poniższej tabeli. Tab. 1 Wykaz cieków przepływających przez teren gminy Skwierzyna Nazwa cieku Kilometraż Długość ogólna [m] Warta 78+500-117+000 38500 Kanał Świniarski 0+000-7+440 7440 Kanał Trzebiszewski 0+000-10+800 10800 Kanał Skwierzynka 0+000-4+300 4300 Kanał Dobrojewo 1+500-6+140 4640 Kanał Gościnowo 0+000-6+700 6700 Kanał Polichno Stare 2+000-8+540 6540

Zgodnie natomiast z podziałem na jednolite części wód powierzchniowych, gmina Skwierzyna znajduje się w zasięgu:  JCWP – Warta od Kamionki do Obry (krajowy kod to RW60002118779). Jest to wielka rzeka nizinna, której status zaliczono do silnie zmienionych części wód. Obejmuje ona około 52% obszaru gminy Skwierzyna,  JCWP – Dopływ z Murzynowa (krajowy kod to RW60001718792). Jest to potok nizinny piaszczysty na utworach staro glacjalnych, której status zaliczono do naturalnych części wód. Obejmuje ona około 26% obszaru gminy Skwierzyna,  JCWP – Warta od Obry do Noteci (krajowy kod to RW60002118799). Jest to wielka rzeka nizinna, której status zaliczono do silnie zmienionych części wód. Obejmuje ona około 13% obszaru gminy Skwierzyna,  JCWP – Gościmka (krajowy kod to RW600017188969). Jest to potok nizinny piaszczysty na utworach staro glacjalnych, której status zaliczono do naturalnych części wód. Obejmuje ona około 5% obszaru gminy Skwierzyna,  JCWP – Kanał Goszczanowski (krajowy kod to RW600023188972). Jest to potok lub strumień na obszarze będącym pod wpływem procesów torfotwórczych, zaliczony do sztucznej części wód. Obejmuje ona około 2% obszaru gminy Skwierzyna,  JCWP – Obra od wpływu do Zb. Bledzew do ujścia (krajowy kod to RW60000187899). Jest to kanał zaporowy zaliczony do silnie zmienionej części wód. Obejmuje ona około 1,8% obszaru gminy Skwierzyna,

Strona | 13

Prognoza oddziaływania na środowisko ustaleń studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Skwierzyna

 JCWP – Noteć od Kanału Goszczanowskiego do Otoka (krajowy kod jednostki to RW600021188979). Jest to wielka rzeka nizinna, której status zaliczono do silnie zmienionych części wód. Obejmuje ona około 0,16% obszaru gminy Skwierzyna,  JCWP – Kanał Postomski do Lubniewki (krajowy kod jednostki to RW600017189619). Jest to potok nizinny piaszczysty na utworach staro glacjalnych, której status zaliczono do silnie zmienionych części wód. Obejmuje ona około 0,04% obszaru gminy Skwierzyna.

g. Warunki klimatyczne

Według klasyfikacji Romera teren gminy Skwierzyna znajduje się w zasięgu klimatu Krainy Wielkich Dolin gdzie ścierają się wpływy klimatu atlantyckiego i kontynentalnego. Charakteryzują go następujące parametry (dane pochodzą ze stacji meteorologicznej w Gorzowie Wielkopolskim): • suma opadów atmosferycznych – 548 mm • temperatura powietrza – 8,7oC • ciśnienie powietrza – 1007,0 hPa • wilgotność powietrza – 79% • prędkość wiatru – 3,1 m/s • roczna suma usłonecznienia – 1629 godzin • zachmurzenie – 66% pokrycia nieba Dominują tu wiatry głównie z kierunku zachodniego i południowo-zachodniego. Specyficzną cechą regionu jest bardzo częste występowanie dni z pogodą przymrozkową bardzo chłodną, często z opadami (typ pogody 511). Średnio takich dni w roku jest około 21. Liczne są dni z pogodą umiarkowanie ciepłą z dużymi zachmurzeniem (około 49 dni w roku), a także dni z pogodą bardzo ciepłą z dużym zachmurzeniem (około 15 dni w roku).

Do najważniejszych elementów kształtujących mikro- i makroklimat okolic gminy zaliczyć należy: ukształtowanie powierzchni terenu, ze szczególnym uwzględnieniem:  kompleksów leśnych lub pasmowych zadrzewień – las wpływa łagodząco na termikę i ruch powietrza. Charakteryzuje się wyrównanym profilem termicznym o znacznie mniejszych spadkach temperatury w porównaniu do obszarów sąsiednich, osłabieniem i modyfikacją kierunków wiatrów ze znaczną ilością cisz, większą wilgotność względna, a przede wszystkim bakteriostatycznym działaniem olejków eterycznych. W obszarze terenów leśnych możemy wyróżnić przede wszystkim topoklimat borów sosnowych porastających wydmy charakteryzujący się niską wilgotnością, dobrymi warunkami przewietrzenia, dobrym nasłonecznieniem. W ich zasięgu z uwagi na znaczne deniwelacje terenu (wysokość względna wydm dochodzi do 15 m) występują kontrasty termiczne i wilgotnościowe. Najkorzystniejsze pod względem bioklimatycznym są siedliska świeże, siedliska wilgotne, w szczególności na terenach obniżeń, które charakteryzują się skłonnością do tworzenia zastoisk zimnego powietrza przy utrudnionych warunkach przewietrzania.  dolin rzecznych – charakteryzujących się częstymi inwersjami temperatur, tworzeniem się zastoisk zimnego powietrza zwłaszcza w porach przejściowych, możliwością występowania

Strona | 14

Prognoza oddziaływania na środowisko ustaleń studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Skwierzyna

przymrozków lokalnych typu radiacyjno-adwekcyjnego, dużą częstotliwością występowania mgieł oraz tworzeniem lokalnej cyrkulacji powietrza,  istniejących terenów zabudowanych – dotyczy to głównie zabudowy miasta Skwierzyna oraz zwartych obszarów zabudowanych poszczególnych miejscowości. Obszary te oprócz zakłócenia naturalnej równowagi cieplno - wilgotnościowej i radiacyjnej tj. niższej wilgotności względnej powietrza i wzrostu radiacji, problemów dodatkowej dostawy energii ze źródeł sztucznych oraz modyfikacji siły i kierunków słabych wiatrów, są przede wszystkim źródłem niskiej emisji zanieczyszczeń pyłowo-gazowych do powietrza (z lokalnych źródeł grzewczych i źródeł komunikacyjnych).

h. Gleby

Zróżnicowanie typologiczne i gatunkowe gleb jest uwarunkowane wieloma czynnikami, do których zaliczyć należy: rodzaj skały macierzystej, klimat (mikroklimat), rzeźbę terenu (mikrorzeźbę), hydrosferę, organizmy roślinne i zwierzęce, działalność człowieka oraz długość okresu, w którym ten proces przebiegał (wiek gleby). O jej przynależności typologicznej może decydować cały zespół wymienionych składników glebotwórczych lub tylko jeden. Rodzaj gleby uzależniony jest od genezy skały macierzystej, na której powstała (np. utwory fluwioglacjalne, eoliczne itd.), a o gatunku gleby – grupa granulometryczna (uziarnienie jakie wykazuje charakteryzowana gleba np.: piasek luźny, piasek gliniasty itd.). Biorąc pod uwagę w/w uwarunkowania, na terenie gminy Skwierzyna wytworzyły się następujące typy gleb:  brunatne – wytworzone z piasków i z glin zwałowych. Gleby te są silnie zakwaszone tylko w górnej części profilu, podczas gdy niższe poziomy wykazują odczyn prawie, że obojętny. Charakteryzują się najczęściej niską zasobnością w składniki pokarmowe, a zawartość próchnicy waha się od 1 - 2%. Pod poziomem próchnicznym tych gleb występuje mniej lub bardziej wyraźnie wykształcony poziom o zabarwieniu brunatnym,  bielicowe i pseudobielicowe – wytworzone głównie z piasków luźnych i słabogliniastych o różnym pochodzeniu geologicznym, gdzie na skutek mniej lub bardziej grubej warstwy próchnicy (butwiny) następuje proces bielicowania. Charakteryzują się one niską zawartością próchnicy 0,5 - 1 % i silnym zakwaszeniem całego profilu glebowego pH < 5,0,  rdzawe – charakterystyczne dla obszarów Puszczy Noteckiej. Skałami macierzystymi są tu osady piasków i żwirów tarasów nadzalewowych. Gleby te mają dobrze wykształcony profil - pod poziomem próchnicznym, który dochodzi tylko do około 20 centymetrów, występuje jednolicie rdzawy poziom diagnostyczny. Są to gleby lekkie, kwaśne w poziomach powierzchniowych, przechodzące w lekko kwaśne w głębszych poziomach. Ich cechą charakterystyczną jest słabe uwilgotnienie, ponieważ podłoże jest bardzo przepuszczalne,  mady lekkie, średnie i ciężkie – występują w dolinach rzecznych wypełnionych piaskami gliniastymi i glinami lekkimi. Ich charakterystyczna cechą jest warstwowa budowa, wysoki poziom wód gruntowych oraz obecność substancji organicznej występującej na różnych głębokościach profilu. Posiadają one najczęściej barwę oliwkowo - brunatną i odczyn zbliżony do obojętnego. Swymi właściwościami są one zbliżone do gleb piaszczystych, a ze względu na korzystne stosunki wodne zajęte są głównie pod łąki i pastwiska,  murszowo-mineralne - są to gleby organiczne charakterystyczne dla dolin rzecznych. Zbudowane są z naprzemianległych warstw torfu i namułów piaszczystych lub gliniastych. Są to

Strona | 15

Prognoza oddziaływania na środowisko ustaleń studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Skwierzyna

gleby okresowo lub stale podmokłe. W całości występują pod użytkami zielonymi i w zależności od stopnia uwilgotnienia zaliczono je do kompleksu 2z lub 3z.

i. Flora

Niniejszy rozdział w całości pochodzi z materiałów zamieszczonych w pracy zbiorowej pod redakcją prof. dr hab. Ludwika Lipnickiego „Przyroda gminy Skwierzyna” z 2009 r.

Podstawowym czynnikiem wpływającym na lokalną szatę roślinną i jej zróżnicowanie są warunki naturalne wśród których, naczelne miejsce zajmuje: ukształtowanie terenu, warunki glebowe i stosunki wilgotnościowe. Obszar gminy Skwierzyna to w znacznej części rozległe połacie pól sandrowych oraz mniej lub bardziej sfalowanych wydm śródlądowych porośniętych borami Puszczy Noteckiej. Tereny otwarte występują w dolinie Warty tworząc pas o szerokości od kilkunastu metrów (nie licząc rzeki) do kilkunastu kilometrów. Są one użytkowane rolniczo (łąki, pola), bądź w niewielkich powierzchniach porastają je zbiorowiska leśne typowe dla terenów podmokłych. W całej dolinie zachowały się również interesujące przyrodniczo liczne starorzecza, które wraz z niektórymi zbiorowiskami leśnymi oraz torfowiskami znajdują się na liście Natura 2000. Wyżej wymienione bogactwo środowiska przyrodniczego wpływa na różnorodność występujących na terenie gminy zbiorowisk roślinnych.

Zbiorowiska nieleśne 1. Roślinność wodna – na terenie gminy występują przede wszystkim zbiorowiska roślin związanych z wodami płynącymi rzeki Warty, Obry oraz nielicznymi rowami i kanałami. Brak jezior wyraźnie rzutuje na zubożenie przedmiotowej roślinności, przy czym częściowo rekompensują to bardzo dobrze zachowane liczne starorzecza Warty, których wody w okresie wegetacji roślin są niemalże całkowicie pokryte zbiorowiskami rzęs i to co nie jest zjawiskiem często spotykanym – bogatymi gatunkowo. Do najcelniejszych przyrodniczo zbiorowisk roślinności wodnej na terenie gminy Skwierzyna należą: a. zbiorowisko rzęs z wolfią bezkorzeniową (Wolffio-Lemnetum gibbae) – zespół rzęsy garbatej (Lemna gibba) i wolffi bezkorzeniowej (Wolffia arrhiza) należy do rzadkich w polskiej florze. Na obszarze gminy Skwierzyna jest to zespół często spotykany w zarastających starorzeczach Obry i Warty (w okolicach Skwierzyny, Nowego Dworu, Murzynowa i in.) zespołowi rzęś z wolffią często towarzyszy pospolitszy zespół rzęs ze spirodelą wielokorzeniową (Lemna- Spirodelletum polyrrhizae), b. zespół „lilii wodnych” (Nupharo-Nymphaetum albae) – jest to jeden z najłatwiej rozpoznawalnych zespołów roślinności wodnej – stanowi największa ozdobę wód stojących i wolnopłynacych cieków. Złocistożółte kwiaty grążela (Nuphare lutea) i śnieżnobiałe grzebienie białe (Nymphaea alba) pięknie kontrastują z ciemna zielenią dużych pływających liści i ciemnobłękitną tonią wodną. Zespół rozwija się na starorzeczach, w zakolach rzek i cieków wodnych oraz na wypłaconych i zarastających zbiornikach wodnych. Nupharo-Nymphaetum albae bardzo często występuje w postaci jednogatunkowych agregacji, głównie z grążelem żółtym, w jednym przypadku w zarastającym zbiorniku wodnym (w ramach użytku

Strona | 16

Prognoza oddziaływania na środowisko ustaleń studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Skwierzyna

ekologicznego „Bagno”) również z grzybieniami białymi. W zakolach Obry, nieopodal Skwierzyny stwierdzono w tym zespole również grążela drobnego (Nuphar pumila), c. zespół strzałki wodnej i jeżogłówki pojedynczej (Sagittario-Sparganietum emersi) – zespół strzałki wodnej (Sagittaria sagittifolia) i jeżogłówki pojedynczej (Sparganium emersum) w postaci niskiego szuwaru został stwierdzony w kanale w sąsiedztwie przepompowni koło Brzozowca oraz w wodach Obry. Zbiorowisko graniczy bezpośrednio z zespołem „lilii wodnych” i wykazuje silne nawiązania florystyczne do zbiorowisk hydrofitów, d. zespół rogatka sztywnego (Ceratophylletum demersi), zespół moczarki kanadyjskiej (Elodeetum canadensis) – są to zespoły roślinności wodnej zanurzonej, utworzone przez rośliny kwiatowe. Występują w wypłyconych partiach zbiorników wodnych, w mniejszych akwenach, a nawet ciekach i rowach; 2. Roślinność szuwarowa – szuwary właściwe tworzone są przez wysokie trawy lub inne rosliny jednoliścienne. Występują w przybrzeżnych partiach zbiorników wodnych i cieków, niekiedy porastając również podmokłe zagłębienia śródlądowe. Zbiorowiska te mają duże znaczenie w procesie zarastania zbiorników wodnych. W granicach gminy zinwentaryzowano występowanie między innymi: a. szuwaru trzcinowego (Phragmitetum Australis) – przeważnie ma on postać jednogatunkowej agregacji trzciny. Szuwar ten odgrywa ważną rolę w procesach lądowienia zbiorników wodnych, b. szuwaru wąskopłatkowego (Typhetum angustifoliae) – z dominującą, często tworzącą jednogatunkowe agregacje, pałką wąskolistną (Typha angustifolia), c. szuwaru manny mielce (Glycerietum maximae) – najczęściej rozwija się on wzdłuż wolnopłynacych cieków oraz przy brzegach starorzeczy. d. szuwaru tatarakowego (Acoretum calami) – który występuje zdecydowanie rzadziej i na niewielkich powierzchniach w ramach gminy Skwierzyna. e. szuwaru mozgowego (Phalaridetum arundinaceae) – który niekiedy towarzyszy szuwarowi tatarakowemu lub występuje samodzielnie, np. w miejscach zagłębionych po okresowo stagnującej wodzie, f. szuwaru pałki szerokolistnej (Typhetum latifoliae) – który spotykany jest w miejscach bardziej zabagnionych, g. szuwar jeżogłówki pojedynczej (Sparganietum emersi) oraz szuwar z dominacją roślin dwuliściennych (Oenantho-Rorippetum) z kropidłem wodnym (Oenanthe aquatica) oraz rzepichą ziemnowodną (Rorripa amphibia) – które miejscowo można odnaleźć w ramach starorzeczy oraz wolno płynących ciekach. 3. Roślinność torfowiskowa – stanowi najcenniejszy element szaty roślinnej o cechach naturalnych w granicach gminy. Torfowiska odgrywają w środowisku przyrodniczym wielką rolę jako swoiste „magazyny” gromadzonej przez długi okres ogromnej ilości materii organicznej. Są również specyficznymi zbiorowiskami retencyjnymi zatrzymującymi znaczne ilości wody na obszarach pozbawionych naturalnych zbiorników wód powierzchniowych – jak ma to miejsce w „skwierzyńskiej” części Puszczy Noteckiej. Są one również miejscem występowania wielu cennych

Strona | 17

Prognoza oddziaływania na środowisko ustaleń studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Skwierzyna

gatunków roślin: mszaków i roślin naczyniowych. Na terenie gminy występują trzy główne typy torfowisk: a. niskie - wykształcanie się i trwałość torfowisk uwarunkowane jest obecnością wód gruntowych i powierzchniowych – przepływowych. Są one zasobne w związki odżywcze i wyróżnia je bogactwo florystyczne. Rozwija się tu charakterystyczny typ roślinności niskotorfowiskowej ze znaczna przewagą turzyc, przez co niekiedy nazywany jest „murawami turzycowymi”. Najpospolitszymi zespołami roślinnymi torfowisk niskich są: szuwar turzycy zaostrzonej (Caricetum gracilis), szuwar turzycy błotnej (Caricetum acutiformis), szuwar turzycy brzegowej (Caricetum ripariae), turzycowisko z turzycą dzióbkowatą (Caricetum rostratae), turzycowisko z turzycą tunikową (Caricetum appropinquatae), zespół turzycy lisiej (Caricetum vulpinae) - występują one na terenie całej gminy – przede wszystkim w dolinie Warty, w otoczeniu starorzeczy, przy czym z reguły zajmują niewielkie powierzchnie. Miejscowo na niewielkich powierzchniach na brzegu lub w starorzeczach Warty koło Nowego Dworu oraz w zarastających rowach w okolicy Murzynowa zinwentaryzowano występowanie będącego w zaniku, zespołu szaleju jadowitego i turzycy ciborowej (Cicuto-Caricetum pseudocyperi), b. wysokie oraz przejściowe (torfowiska mszarne) - powstające na ograniczonej powierzchni w nieckowatych zagłębieniach terenu. W zależności od reżimu wodno-mineralnego rozwijają się mszary (torfowiska przejściowe) lub wysokie, często oba typy zbiorowisk przeplątają się ze sobą (np. w okolicach leśniczówki Leszczyny). Mszary przejściowe – na terenie gminy spotyka się je bardzo rzadko, wokół nielicznych niewielkich zbiorników wodnych zarastających szuwarami, czasem wiszarem lub płem utworzonym przez torfowce (Sphagnum). Najczęściej spotykanymi zespołami roślinnymi torfowisk przejściowych są:  płomszarne z turzycą dzióbkowatą (Sphagno-Caricetum rostratae) – które najlepiej wykształcone zostało stwierdzone w ramach użytku ekologicznego „Bagno”,  zespół turzycy nitkowatej (Caricetum lasiocarpae),  zbiorowisko z wełnianką wąskolistną (Eriophorum angustifolium) Jedynym zespołem torfowisk wysokich w gminie jest mszar kepowy z torfem magellańskim (Sphagnetum magellanici). 4. Roślinność łąk i pastwisk – powstały w miejscu wcześniej wykarczowanych przez lasy – najczęściej wilgotnych (olsów, łęgów i niskich grądów). Niektóre zajmują miejsca osuszanych torfowisk. Warunkiem ich istnienia jest systematyczne koszenie i wypasanie uniemożliwiające rozwój siewek drzew i krzewów. Na terenie gminy wyróżnić można: a. łąki świeże – rosnące na żyznych glebach o dość wysokim poziomie wody gruntowej. Częstym zbiorowiskiem jest tu zespół rajgrasu wyniosłego (Arrhenatheretum medioeuropaeum), zwany tez łąka rajgrasową. Łąka ta występuje na umiarkowanie wilgotnych glebach mineralnych, rzadziej bagiennych lub muszrowych, na obrzeżach dolin rzecznych, a w najuboższej postaci – na poboczach dróg lub nasypów kolejowych. Pod względem gospodarczym to najcenniejsze łąki kośne, a ich bazę produkcyjną stanowią trawy: rajgras wyniosły (Arrhenatheretum elatius), wyczyniec łąkowy (Alopecurus pratensis), zwierzchlina zwyczajna (Poa trivia lis), wierzchlina łąkowa (P. pratensis) i in. oraz rośliny dwuliścienne, m. in.: koniczyna biała i łąkowa (Trifolium repens i T. pratense), lucerna sierpowata (Medicago

Strona | 18

Prognoza oddziaływania na środowisko ustaleń studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Skwierzyna

falcata), bodziszek łąkowy (Geranium pratense). W ramach łąk kośnych można spotkać również łąki wyczyńcowe (Alopecuretum pratensis), gdzie masowo występują trawy: wyczyniec łąkowy (Alopecurus pratensis), kłosówka wełnista (Holcus lanatus), mietlica pospolita (Agrostis capillaris), kostrzewa czerwona (Festuca rubra). i in. Z pośród ziół częstymi są: ostrzeżeń warzywny (Cirsium oleraceum), jaskier ostry (Ranunculus acris), babka was kolista (Plantago lanceolata), groszek błotny (Lathyrus palustre) i in. b. Łąki wilgotne lub podmokłe – jedną z charakterystycznych cech łąk wilgotnych jest ich zmieniający się kilkakrotnie w ciągu roku koloryt, co jest uzależnione kwitnieniem różnych gatunków. Na specjalna uwagę zasługuje tu występowanie w okolicach Dobrojewa storczyka kukułki szerokolistnej (Dactylorhiza majalis). Typowym zespołem roślinnym tradycyjnie zagospodarowanych łąk na żyznych i wilgotnych, często podbagnionym podłożu jest występowanie zespołu rdestu wężownika i ostrożenia warzywnego (Cirsio-Polygonetum). Jego typowe postacie obfitują w różne gatunki dwuliściennych bylin. W zbliżonych warunkach siedliskowych, niekiedy w miejscach wysięku wody, wykształciły się płaty zespołu sitowia leśnego (Scirpetum sylvaticii). W miejscach wilgotnych, lecz użytkowanych pastwiskowo spotyka się charakterystyczny zespół situ rozpierzchłego (Epilobio-Juncetum effusi). Z kolei na obrzeżach łąk wilgotnych oraz na użytkach zielonych ostatnio niekoszonych skupiają się różnego rodzaju zespoły ziołoroślowe, w których dominują wysokie byliny dwuliścienne tworzące najczęściej zespół wiązówki błotnej i bodziszka błotnego (Filipendulo-Geranietum). c. Roślinność pastwiskowa – ma z reguły niejednorodną budowę. Rośliny chętnie zjadane przez zwierzęta hodowlane tworzą przyziemne, niskie darnie. Są one często poprzedzielane kępami wysokich traw. Do roślin najczęściej spotykanych na pastwiskach w gminie Skwierzyna należą: koniczyna biała (Trifolium repens), lucerna nerkowata (Medicago lupulina), życica trwała (Lolium perenne), stokrotka pospolita (Bellis perennis), wiechlina roczna (Poa Anna), babka lancetowata (Plantago lanceolata), mniszek pospolity (Taraxacum officinale) i in. Do tej grupy dołączają rośliny azotolubne, najczęściej synantropijne. Jednym z wyraźniej wykształconych zespołów jest zbiorowisko z panująca życicą trwałą i grzebienicą pospolitą (Lolio-Cynosuretum). 5. Pionierskie, murawowe zbiorowiska na piaskach – roślinność utrzymująca się na wydmach lub pioniersko zasiedlająca rozwiewane pola piasków przewianych, posiada szereg interesujących przystopowań. Egzystują tu głównie tzw. rośliny psammofilne. Pierwszymi pionierskimi organizmami wkraczającymi na rozwiewane piaski, a tym samym rozpoczynające proces sukcesji są porosty. Na piaskach już częściowo utrwalonych przez porosty i mchy formułują się pionierskie murawy, a zwłaszcza zespół szczotlichy siwej (Spergulo morisonii-Corynephoretum). Dalsze stadium sukcesji zmierza z reguły w kierunku tworzenia się wrzosowiska. Do wrzosu (Calluna vulgaris) dołącza gorysz pagórkowaty (Peucedanum oreoselinum). Tworzą się zwarte zielone kępy turzycy wrzosowiskowej (Carex ericetorum) oraz borówki brusznicy (Vaccinium Vitus-ideae). Dość wcześnie wyrastają siewki sosny (Pinus sylvestris), które z czasem tworzą rzadki zagajnik sosnowy. Tu i ówdzie pojawia się jałowiec (Juniperus communis). Kolejnym, przeważnie ostatnim na wydmach etapem procesu sukcesyjnego jest bór chrobotkowi (Cladonio-Pinetum) – początkowo o niezbyt wysokim drzewostanie i słabym zwarciu, z runem wrzosowo-borówkowym i dobrze

Strona | 19

Prognoza oddziaływania na środowisko ustaleń studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Skwierzyna

rozwiniętą warstwą porostowo-mszystą. W ramach zbiorowisk piaskowych, na terenie gminy Skwierzyna najlepiej wykształcony jest zespół szczotlichy siwej (Spergulo morisonii- Corynephoretum). Murawy napiaskowe umieszczone na liście chronionych siedliska Natura 2000 rozwijają się w wielu miejscach: w okolicach Dobrojewa, na obrzeżu użytku ekologicznego w oddz. 186g oraz w lasach, głównie na poboczach dróg gospodarczych oraz na skraju borów chrobotkowych. 6. Roślinność synantropijna – ściśle związana z różnymi formami gospodarki człowieka. Przywiązaną do pól uprawnych nazywamy segetalną, natomiast towarzyszącą osiedlom i ośrodkom przemysłowym – ruderalną. a. roślinność segetalna – spośród roślinności segetalnej najwyraźniej wykształcają się zespoły chwastów zbożowych oraz chwastów roślin okopowych. Różnią się one między sobą składem florystycznym, wymogami ekologicznymi oraz cyklem rozwojowym przystosowanym do rytmu zabiegów agrotechnicznych i etapów rozwoju uprawianych roślin. Z uprawami zbożowymi związane są najczęściej mak piaskowy (Papaver argemone) i polny (P. rhoeas), kąkol polny (Agrostema githago), chaber bławatek (Centaurea cyanus), rumian polny (Anthemis arvensis). W miejscach piaszczystych spotyka się zespół maku piaskowego (Papaveretum agremones), a na podłożu żyznym – zespół wyki czteronasiennej (Vicietum tetraspermae). Z roślinami okopowymi związane są głównie chwasty azotolubne, w tym: komosa biała (Chenopodium album) i czerwona (C. rubrum), perz właściwy (Agropyron repens) i in. W uprawach okopowych rozwijają się często fitocenozy chwastnicowo-włośnicowe (Echinochloo- Setarietum), b. roślinność ruderalna – zbiorowiska towarzyszące osadom, wsiom aglomeracjom miejskim. Często dominują w nich wysokie byliny, np. serdecznik pospolity (Leonurus cardiaca), łopian pajęczynowaty (Arctium tomentosum), popłoch pospolity (Onopordon acantium), bylica piołun (Artemisia absinthium) i pospolita (A. vulgaris) oraz pokrzywa zwyczajna (Urtica dioica) i żegawka (U. urens). Przy drogach i ścieżkach bardzo często spotykamy cykorię podróżnik (Cichorium intybus), babkę zwyczajną (Plantago major), krwawnika pospolitego (Achillea millefolium) oraz rośliny wytrzymałe na deptanie – rdest ptasi (Polygonum aviculare) i wiechlinę jednoroczną (Poa Anna). W krajobrazie borowym do najczęstszych zbiorowisk tego typu należą: zbiorowisko życicy trawnej i rumianka bezpłomieniowego (Lolio-Polygonetum arenastri), zbiorowisko perzu właściwego (Convolvulo-Agropyretum), stokłosy dachowej (Bromus tectorum), wrotycza pospolitego i bylicy pospolitej (Tanaceto-Artemisietum), mydlicy lekarskiej (Saponaria officinalis), bylicy piołun (Berteroetum incanae). W krajobrazie grądowym często występują nitrofilne okrajniki, takie jak np.: zbiorowisko z pokrzywą i podagrycznikiem (Urtico-Aegopodietum), zbiorowisko trybuli leśnej (Anthiscetum sylvestris) oraz zbiorowisko z udziałem czosnaczka i świerząbka gajowego (Allario-Chaerophylletum temuli). Zbiorowiska te występują na całym terenie gminy.

Zbiorowiska leśne Obszar gminy w 69% zajmują grunty leśne, które są częścią większego kompleksu lasów Puszczy Noteckiej. Gatunkiem panującym jest sosna zwyczajna (Pinus sylvestris), stąd też największy udział

Strona | 20

Prognoza oddziaływania na środowisko ustaleń studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Skwierzyna wśród zbiorowisk leśnych mają zespoły borowe. Są to lasy gospodarcze administrowane przez Nadleśnictwo: Skwierzyna, Karwin i Międzychód. W skutek wprowadzenia w XIX i pierwszej połowie XX wieku monokultury, lasy te pozbawione zostały domieszki drzew liściastych, takich jak: dąb, brzoza czy jarzębina. W brzeżnych partiach Puszczy Noteckiej, zachowały się fragmentarycznie cenne zbiorowiska lasów liściastych – grądy i łęgi. W ramach gminy Skwierzyna występują następujące siedliska leśne: 1. Suboceaniczny bór świeży (Leucobryo-Pinetum) – ten typ boru zajmuje największe powierzchne Puszczy Noteckiej. W porównaniu z borem suchym ma większe wymagania w stosunku do wilgotności gleby. Rozwija się na terenach gdzie poziom wody gruntowej nie występuje zbyt wysoko. Wykształca się zarówno na płaskich sandrowych powierzchniach (z udziałem piasków gliniastych), jak i na wydmach – zwykle na ich północnych stokach lub w płaskich miedzy wydmowych zagłębieniach. W wysokopiennym drzewostanie dominuje sosna zwyczajna z mała domieszką brzozy brodawkowatej (Betula pendula) lub dębu (Quercus sp). Runo wykształca się rozmaicie: miejscami zwłaszcza na sandrach lub dość wilgotnych piaskach aluwialnych panuje borówka czarna (Vaccinium myrtillus) i borówka brusznica (V. Vitus-idea). W wielu miejscach dość obficie występuje śmiałek pogięty (Deschampsia flexuosa), w mniejszym stopniu wrzos (Calluna vulgaris). Między kępami borówek rosną mchy, które utrzymują wilgoć na powierzchniowej warstwie gleby. Wśród krzewów spotyka się dość często jałowiec pospolity (Juniperus communis), rzadziej jarząb pospolity (Sorbus aucuparia). W płatach o mniejszym pokryciu borówek, śmiałka pogiętego i wrzosu jest bogatsza przyziemna warstwa mchów – wykształca się wariant mszysty boru świeżego. Występują tu trzy gatunki mchów: widłoząb kędzierzawy (Dicranum polysetum), Gajnik lśniący (Hylocominum splendens) i rokietnik pospolity (Pleurozium schreberi). 2. Śródlądowy bór suchy – bór chrobotkowi (Cladonio-Pinetum) – podstawowe cechy wyróżniające bór suchy spośród innych zbiorowisk borowych, a w szczególności odróżniające go od boru świeżego to: typ siedliskowy boru suchego, podłoże głębokie, gruboziarniste piaski sandrowe lub przesortowane eoliczne drobnoziarniste piaski wydmowe, bardzo niski (głęboki) poziom wody gruntowej, stosunkowo niski i rozrzedzony drzewostan – najniższa, tzn. V bonitacja sosny, brak warstwy krzewów (wyjątkowo jałowce), bardzo słabo wykształcona, uboga warstwa zielna, zwarta warstwa przyziemna utworzona głównie przez porosty, z dominującymi chrobotkami (Cladonia), nadającymi najczęściej charakterystyczny sino-zielonawo-szary aspekt kolorystyczny dna lasu. Pomiędzy płatami chrobotków występują w małych kępach, a niekiedy tworząc większe płaty, niektóre mchy przywiązane do tego typu boru, jak widłoząb miotlasty (Dicranum scoparium) oraz zwykle słabo rozwijające się tu rośliny naczyniowe, jak borówka brusznica, wrzos czy śmiałek pogięty. Śródlądowy bór suchy (bór chrobotkowi) jest zbiorowiskiem podlegającym ochronie z listy Natura 2000. 3. Chojniaki (sośniaki) – ze względu na dominacje sosny w drzewostanie nawiązują do zbiorowisk borowych. Powstały przez sadzenie sosny na zrębach zupełnych, jak również na glebach po użytkowaniu nieleśnym. Zajmują najczęściej siedliska kwaśnych dąbrów, kwaśnych buczyn, czasem grądów, a nawet łęgów i olsów. Świadczy o tym obecność niektórych roślin (reliktów dawnych zespołów), które wraz z gatunkami borowymi tworzą specyficzną kombinację. Najpospolitszymi chojniakami są: chojniak z trzcinnikiem leśnym (Calamagrostis arundinacea), z mietlicą pospolitą (Agrostis capollaris) oraz zboczowy,

Strona | 21

Prognoza oddziaływania na środowisko ustaleń studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Skwierzyna

4. Ols porzeczkowy (Ribo nigri-Alnetum) – jest najbardziej rozpowszechnionym typem bagiennego lasu olsowego. Na terenie gminy Skwierzyna dobrze wykształcone płaty zespołu stwierdzono, m. in. W okolicach Murzynowa oraz w terenie przylegającym od południa do wsi Rakowo. Zespół tworzy się w miejscach silnie wilgotnych, będących w większości pod działaniem wód wgłębnych. Zajmuje gleby organiczne, wytworzone z torfów niskich ze znacząca domieszką części mineralnych pochodzących z namułów. Drzewostan w olsie porzeczkowym stanowi olsa czarna (Alnus glutinosa), rosnąca zwykle na wysokich kępach, na których skupia się nieznosząca podtapiania bogata flora różnych ziół i mchów. Między kępami rozpościerają się grząskie moczarowe dolinki zajmowane przez specyficzna florę higrofilną. W podszycie oprócz podrostu olszy występuje także: kruszyna (Frangula alnus) i gatunek charakterystyczny dla zespołu – porzeczka czarna (Ribes nigrum). W runie znaczny udział mają gatunki wyróżniające zespół oraz charakterystyczne klasy (Alnetea glutinosae), turzyca błotna (Carex acutiformis), pokrzywa zwyczajna (Urtica dioica), kosaciec żółty (Iris pseudacorus), 5. Przystrumykowy łęg jesionowo-olszowy (Circaeo-Alnetum) – występuje dość często na na stosunkowo niewielkich powierzchniach nad rzekami lub w zalewanych okresowo płaskich obniżeniach terenu. Często graniczy z olsem. Jest to żyzny, umiarkowanie zabagniony las łęgowy w typie leśno-siedliskowym olsu i olsu jesionowego. Wykształca się na glebach wilgotnych, żyznych, z grubą warstwą próchnicy, o zmieniającym się w ciągu roku poziomie wody. Na terenie gminy zespół ten został stwierdzony na terenach zalewowych Warty i Obry, m.in. w okolicach Murzynowa, nad Warta przy wschodniej granicy gminy, na terenie użytku ekologicznego „Bagno przy torach”, nad dolną Obrą i w kilku innych miejscach. Drzewostan najlepiej zachowanych fragmentów tego łęgu buduje głównie olsza czarna z domieszką jesionu wyniosłego (Fraxinus Excelsior). Podszycie jest bujne i wielogatunkowe. Oprócz podrostów drzew, z dość dużą stałością występują: czeremcha zwyczajna (Padus avium), kruszyna pospolita, porzeczka czarna, i bez czarny (Sambucus nigra). Bujne runo o charakterze ziołorośli pokrywa 100% powierzchni. Występuje w nim: pokrzywa zwyczajna, niecierpek pospolity (Impatiens noli-tangere), przytulia czepna (Galium aparine), jaskier rozesłany (Ranunculus repens). W dośc dobrze wykształconej warstwie mszystej najczęściej występują płasko merzyk falisty (Plagiomnium undulatum) i dzióbek rozwarty (Oxyrrhynchium hians). Przystrumykowy łęg jesionowo-olszowy (Circaeo-Alnetum) jest zbiorowiskiem łęgowym z europejskiej listy Natura 2000, 6. Łęg topolowo-wierzbowy (Salici-Populetum) – najlepiej wykształcone płaty tego łęgu zachowały się w dwóch miejscach nad Obrą: nad odcinkiem rzeki tuż przy granicy gminy oraz na odcinku tuż za mostem drogowym przy drodze Skwierzyna- Gorzów Wielkopolski (w kierunku północnym od mostu). Jest to las z panującym w drzewostanie wierzbą białą (Salix alba) z domieszką topoli czarnej (Populus nigra). Bardzo rzadko występuje tu topola biała (Populus alba) i wierzba krucha (Salix fragilis). W warstwie krzewów występują: wierzba wiciowa (Salix viminalis) i krucha, bez czarny, trzmielina zwyczajna (Euonymus europaeus). Runo jest bujne i bogate florystycznie. Znaleźć w nim można między innymi: przytulię czerpną (Galium aparine), pokrzywę zwyczajną, kielisznika zaroślowego (Calystegia sepium), bodziszka cuchnącego (Geranium robertianum), Trybuły leśnej (Anthriscus sylvestris). Warstwa mchów jest słabo rozwinięta lub brak mchów

Strona | 22

Prognoza oddziaływania na środowisko ustaleń studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Skwierzyna

w ogóle nie występuje. Łęg topolowo-wierzbowy jest zbiorowiskiem podlegającym ochronie z listy Natura 2000, 7. Grąd środkowoeuropejski (Galio sylvatici-Carpinetum) - najlepiej wykształcony na terenie gminy grąd środkowoeuropejski zachował się w parku podworskim w Nowym Dworze (obecne wydzielenie to 491d). Drzewostan jest wielogatunkowy, zróżnicowany na dwie warstwy drzew z bogatym podszyciem. Las buduje dąb szypułkowy (Quercus robum), grab zwyczajny (Carpinus bet ulus), lipa drobnolistna (Tilia mordata), klon zwyczajny (Acer platanoides), jawor (A. pseudoplatanus) i wiąz górski (Ulmus gabra). W grądach występuje wiele roślin rzadkich i chronionych. Grąd środkowoeuropejski znajduje się na liście siedliskowej Natura 2000.

j. Fauna

Niniejszy rozdział w całości pochodzi z materiałów zamieszczonych w pracy zbiorowej pod redakcją prof. dr hab. Ludwika Lipnickiego „Przyroda gminy Skwierzyna” z 2009 r.

Wysoka lesistość gminy, dobrze rozwinięta sieć hydrograficzna, to czynniki kluczowe z punktu widzenia kształtowania zależności środowiskowych, które w istotny sposób, determinują zróżnicowanie oraz bogactwo przyrodnicze analizowanego terenu. Ekosystemy leśne, łąkowe i wodne umożliwiają funkcjonowanie niemal pełnego łańcuch pokarmowego. 1. Motyle dzienne – analiza lepidopterofauny na terenie gminy Skwierzyna wykazała 39 gatunków motyli dziennych, co stanowi około 25 % fauny krajowej. Znaczny udział miały tu gatunki związane z obszarami leśnymi – motyle zwykle odżywiające się roślinnością leśną, cienioznośne, w tym np.; dostojni, karłątki, strzępotki czy przestrojniki. Obszar gminy to jednak również bogactwo środowisk otwartych. Rozległe łąki nadwarciańskie oraz kwieciste łąki przyleśne są najczęściej wybierane przez motyle takie jak: szlaczkonie, modraszki czy rusałki. Także środowiska agrocenoz powstających na polach uprawnych, w ogrodach i sadach są lubiane przez tą grupę bezkręgowców. Spotkać tu można bielinki, rusałek oraz stosunkowo rzadkiego pazia królowej (Papilio machaon L.). Żaden zinwentaryzowany na terenie gminy motyl nie jest objęty ochroną gatunkową. 2. Chrząszcze – na terenie gminy występuje 1393 gatunków należących do 74 rodzin chrząszczy. Brak tu jest wprawdzie objętych ochroną ustawową, nie mniej jednak aż 24 z nich znajdują się na czerwonej liście zwierząt ginących i zagrożonych. Wyraźną dominantę stanowią tutaj gatunki wiązane ze środowiskiem leśnym. Drugą dominantę stanowią chrząszcze związane ze środowiskami nadbrzeżnymi obejmujące zarówno gatunki występujące na łąkach nadrzecznych, miejscach okresowo zalewanych, jak i wokół zbiorników wód stojących. Do najcenniejszych gatunków zaliczyć można np.: Bembidion fumigatum, Euconnus hiriticollis, Acupalpus exiguus, Blethisa multipunctata, Oodes helopioides, Trixagus leseigneuri, Cypha tarsalis. 3. Mięczaki – w okolicach Skwierzyny stwierdzono występowanie łącznie około 71 gatunków mięczaków (40 gatunków lądowych i 31 wodnych). Wśród nich wyróżniono 10 gatunków rzadkich podlegających ochronie gatunkowej lub stopniowo zanikających, w tym: a. poczwarówka zwężona (Vertigo angustior) – objęta ścisłą ochroną gatunkową,

Strona | 23

Prognoza oddziaływania na środowisko ustaleń studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Skwierzyna

b. skójka grubo skorupowa (Unio krassus) – objęta ścisłą ochroną gatunkową, c. ślimak winniczek (Helix pomatia) – objęty ochroną częściową, d. zawójka rzeczna (Borysthenia naticina) – objęta ochroną częściową, e. błotniarka otułka (Myxas glutinosa) – objęta ochroną częściową, f. szczeżuja wielka (Anodonta cygnea) – objęta ochroną częściową, g. szczeżuja spłaszczona (Pseudoanodonta complanata) – objęta ochroną częściową, h. gałeczka rzeczna (Sphaerium rivicola) – objęta ochroną częściową. 4. Ryby – ichtiofaune gminy Skwierzyna stanowią gatunki stale występujące w tych wodach, jak i pojawiające się okresowo, np. ryby wędrowne na szlakach tranzytowych w czasie migracji do miejsc rozrodu czy odrostu (łosoś, troć wędrowna, certa). Wody cieków znajdujących się na analizowanym terenie zasiedla 38 gatunków z 12 rodzin. Najbogatsza w gatunki jest rodzina karpiowatych, a najbardziej zróżnicowane gatunkowo są największe rzeki regionu, przy czym Obra nieco wyprzedziła Wartę pod tym względem. Tab. 2 Skład gatunkowy ichtiofauny wód gminy Skwierzyna

Trzebiszewski

starorzecza i starorzecza

Skwierzynka rzeczne doły

Kanał stare Kanał stare

Gościnowo

Dobrojewo

Świniarski Izolowane

Polichno

Warta

Kanał Kanał Kanał Kanał Kanał

Obra Rodzina/gatunek

Węgorz + + + + + + Brzana + + Karp + + + + Karaś pospolity + + ++ + ++ + + + ++ Karaś srebrzysty + + + + + Amur biały + + Kiełb ++ ++ ++ + ++ + + + + Lin + + ++ + ++ + + + ++ Różanka + + Leszcz +++ ++ + + + + + + ++ Krąp +++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ Rozpiór + + Certa + + Płoć +++ +++ +++ ++ +++ +++ ++ ++ +++ Wzdręga ++ ++ ++ + + + + + ++ Świnka + Tołpyga pstra + + Boleń ++ + Słonecznica ++ ++ +++ +++ +++ +++ +++ +++ ++ Jelec + ++ + + + Jaź + + + + + Kleń ++ ++ + + + Ukleja +++ ++ + + Koza pospolita ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ +++ Piskorz + + ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++

Strona | 24

Prognoza oddziaływania na środowisko ustaleń studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Skwierzyna

Śliz pospolity + ++ +++ ++ +++ +++ ++ ++ + Sumik karłowaty + Sum ++ + Łosoś +a +a Troć wędrowna +a +a Pstrąg potokowy + Szczupak ++ ++ ++ + ++ ++ + + ++ Miętus + ++ + + + + + Cierniczek ++ + ++ + + + + Ciernik ++ ++ +++ +++ +++ +++ +++ +++ ++ Głowacz + białopłetwy Okoń ++ ++ ++ ++ ++ ++ + + +++ Jazgarz ++ ++ ++ ++ ++ ++ + + ++ Sandacz ++ + Charakterystyka występowania gatunku: +++ liczny, ++ pospolity, + obecny, +a – obecny okresowo Gatunki objęte częściowa ochrona gatunkową Źródło „Przyroda gminy Skwierzyna” 5. Płazy – fauna płazów jest typowa dla całego obszaru nizinnej części Polski. Ze względu na uwarunkowania geomorfologiczne, batrachofauna nie jest rozmieszczona równomiernie. Północna część gminy znajdująca się w zasięgu Puszczy Noteckiej nie jest atrakcyjna dla tej grupy zwierząt. Zupełnie inna sytuacja panuje w południowej i zachodniej części, którą stanowi dolina Warty. Znajduje się tutaj dużo starorzeczy i zbiorników powyrobiskowych – szczególnie w okolicach Murzynowa. Na terenie gminy Skwierzyna zinwentaryzowano występowanie: a. traszki grzebieniastej – objętej ścisłą ochroną gatunkową, b. traszki zwyczajnej – objętej częściową ochroną gatunkową, c. kumaka nizinnego – objętego ścisłą ochroną gatunkową, d. grzebiuszki ziemnej – objętej ścisłą ochroną gatunkową, e. ropuchy szarej – objętej częściową ochroną gatunkową, f. ropuchy zielonej – objętej ścisłą ochroną gatunkową, g. ropuchy paskówki – objętej ścisłą ochroną gatunkową, h. rzekotki drzewnej – objętej ścisłą ochroną gatunkową, i. żaby jeziorowej – objętej częściową ochroną gatunkową j. żaby wodnej – objętej częściową ochroną gatunkową, k. żaby śmieszki – objętej częściową ochroną gatunkową l. żaby trawnej – objętej częściową ochroną gatunkową, m. żaby moczarowej – objęta ścisłą ochroną gatunkową, 6. Gady – na terenie gminy stwierdzono występowanie 7 gatunków gadów reprezentujących całą niżową herpetofaunę, w tym: a. żółwia błotnego – objętego ścisłą ochroną gatunkową, b. jaszczurki zwinki – objętej częściową ochroną gatunkową, c. jaszczurki żyworodnej – objętej częściową ochroną gatunkową,

Strona | 25

Prognoza oddziaływania na środowisko ustaleń studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Skwierzyna

d. padalca zwyczajnego – objętego częściową ochroną gatunkową, e. gniewosza plamistego – objętego ścisłą ochroną gatunkową, f. żmiji zygzakowatej – objętej częściową ochroną gatunkową. 7. Ptaki – różnorodność ptaków występujących na terenie gminy jest duża – stwierdzono tu występowanie 130 gatunków lęgowych. Najważniejsze siedlisko stanowi tu dolina Warty, przy czym szczególnie istotny wydaje się być fragment od ujścia Obry do północnych granic gminy, które to stanowi miejsce gniazdowania wielu gatunków ptaków chronionych w tym: kani czarnej, kani rudej, błotniaka stawowego, derkacza, jar zębatki oraz rzadkich w skali regionu: błotniaka łąkowego i rybitwy czarnej. Poza tym obszar ten stanowi miejsce żerowania i odpoczynku cennych gatunków ptaków migrujących takich jak: bocian czarny, łabądź krzykliwy, gęsi, rybołowa czy błotniaka zbożowego. Znaczna część przedmiotowego terenu znajduje się w granicach zespołu przyrodniczo-krajobrazowego „Kijewickie Kerki”. Interesujące z punktu widzenia awifauny są także niewielkie, podmokłe obszary zlokalizowane za zachód od Rakowa przy torach kolejowych, które w części stanowią użytek ekologiczny „Bagno przy torach”. Na znajdujących się tam podmokłych łakach i turzycowiskach do lęgów przystępuje szereg cennych gatunków ptaków, w tym: gegawa, gągoł, żuraw, kszyk, słonka, błotniak stawowy, srokosz, gasiorek, świerszczak, strumieniówka, brzęczka, rokitniczka, trzciniak, jarzębatka. Do najcenniejszych gatunków lęgowych występujących na terenie gminy zaliczono: a. bielika – objętego ścisłą ochroną gatunkową, b. łabędzia niemego – objętego ścisłą ochroną gatunkową, c. krakwę – objęta ścisłą ochroną gatunkową, d. cyranka – objęta ścisłą ochroną gatunkową, e. gągoł – objęty ścisłą ochroną gatunkową, f. nurogęś – objęta ścisłą ochroną gatunkową, g. kania czarna – objęta ścisłą ochroną gatunkową, h. kania ruda – objęta ścisłą ochroną gatunkową, i. błotniak stawowy – objęty ścisłą ochroną gatunkową, j. błotniak łąkowy – objęty ścisłą ochroną gatunkową, k. wodnik – objęty ścisłą ochroną gatunkową, l. derkacz – objęty ścisłą ochroną gatunkową, m. żuraw – objęty ścisłą ochroną gatunkową, n. czajka – objęta ścisłą ochroną gatunkową, o. zimorodek – objęty ścisłą ochroną gatunkową, p. krętogłów – objęty ścisłą ochroną gatunkową, q. słowik szary – objęty ścisłą ochroną gatunkową, r. świerszczak – objęty ścisłą ochroną gatunkową, s. strumieniówka – objęta ścisłą ochroną gatunkową, t. brzęczka – objęta ścisłą ochroną gatunkową, u. trzciniak – objęty ścisłą ochroną gatunkową, v. jarzębatka – objęta ścisłą ochroną gatunkową, w. gąsiorek – objęta ścisłą ochroną gatunkową,

Strona | 26

Prognoza oddziaływania na środowisko ustaleń studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Skwierzyna

x. srokosz – objęty ścisłą ochroną gatunkową, 8. Ssaki – na obszarze gminy występuje 48 gatunków ssaków, przy czym niemal połowę stanowią drobne ssaki. W północnej części, gdzie dominują siedliska suche występują gatunki typowo leśne, zarówno w obrębie drobnych ssaków, jak i dużych i średnich zwierząt łownych, takich jak: lisy, jelenie, sarny, dziki. W południowej części skład teriofauny determinuje obecność rozległej doliny Wart. Doskonałe warunki do życia znajdują tu gatunki wiodące ziemnowodny tryb życia, np. bóbr europejski i wydra. Warta jest również istotnym szlakiem migracyjnym z zachodu na wschód, np. łosia, wilka, szopa pracza. Bardzo istotnym miejscem rozrodczym nocka dużego jest natomiast strych i wieża neogotyckiego kościoła pod wezwaniem św. Mikołaja w Skwierzynie – obecnie obszar ten jest chroniony w postaci Obszaru Natura 2000. Chronione gatunki ssaków bytujące na terenie gminy to: a. jeż zachodni – objęty częściową ochroną gatunkową (gatunek średnio pospolity), b. kret – objęty częściową ochroną gatunkową (gatunek pospolity), c. ryjówka aksamitna – objęta częściową ochroną gatunkową (gatunek pospolity), d. ryjówka malutka – objęta częściową ochroną gatunkową (gatunek pospolity), e. rzęsorek rzeczek – objęty częściową ochroną gatunkową (gatunek pospolity), f. zębiełek karliczek– objęty częściową ochroną gatunkową (gatunek średnio pospolity), g. nocek rudy – objęty ścisłą ochroną gatunkową (gatunek średnio pospolity), h. nocek duży – objęty ścisłą ochroną gatunkową (gatunek średnio pospolity), i. nocek Natterera – objęty ścisłą ochroną gatunkową (gatunek średnio pospolity), j. karlik malutki – objęty ścisłą ochroną gatunkową (gatunek średnio pospolity), k. karlik większy – objęty ścisłą ochroną gatunkową (gatunek średnio pospolity), l. borowiec wielki – objęty ścisłą ochroną gatunkową (gatunek pospolity), m. mroczek późny – objęty ścisłą ochroną gatunkową (gatunek pospolity), n. gacek brunatny – objęty ścisłą ochroną gatunkową (gatunek pospolity), o. gacek szary– objęty ścisłą ochroną gatunkową (gatunek rzadki), p. wiewiórka pospolita – objęta częściową ochroną gatunkową (gatunek pospolity), q. bóbr europejski – objęty częściową ochroną gatunkową (gatunek pospolity), r. karczownik ziemnowodny – objęty częściową ochroną gatunkową (gatunek pospolity), s. badylarka – objęta częściową ochroną gatunkową (gatunek pospolity), t. mysz zaroślowa – objęta częściową ochroną gatunkową (gatunek średnio pospolity), u. wilk – objęty ścisłą ochroną gatunkową (gatunek rzadki), v. gronostaj – objęty częściową ochroną gatunkową (gatunek średnio pospolity), w. łasica – objęta częściową ochroną gatunkową (gatunek pospolity), x. wydra – objęta częściową ochroną gatunkową (gatunek pospolity).

k. Ochrona przyrody

Ochrona przyrody to ogół działań mających na celu zachowanie w niezmienionym lub optymalnym stanie przyrody oraz utrzymanie stabilności ekosystemów, w tym również poprzez

Strona | 27

Prognoza oddziaływania na środowisko ustaleń studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Skwierzyna zachowanie różnorodności biologicznej. W celu ochrony w/w wartości, na terenie gminy Skwierzyna powołano następujące formy ochrony przyrody: 1. Rezerwat Przyrody „Bagno Leszczyny” – ustanowiony zarządzeniem Nr 18/2009 Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Gorzowie Wlkp. z dnia 1 września 2009 r. w sprawie uznania za rezerwat przyrody (Dz. Urz. z 2009 r. Nr 99, poz. 1326). Posiada Plan ochrony ustanowiony Zarządzeniem Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Gorzowie Wielkopolskim z dnia 23 listopada 2015 r., w sprawie zadań ochronnych dla rezerwatu przyrody Bagno Leszczyny. Zajmuje ono powierzchnię 4,04 ha na działce nr ewid. 2182/2 zlokalizowanej w obrębie ewidencyjnym Wiejce, w ramach wydzielenia nr 191 (zarządzanego przez leśnictwo Leszczyny, Nadleśnictwo Międzychód). Celem ochrony jest zachowanie zbiorowisk roślinności torfowiskowej - zespołu torfowiska wysokiego z charakterystyczną fizjonomią i budową kępkowo-dolinkową wraz z całym zróżnicowanym bogactwem roślinności runa. Na znacznym obszarze wykształcony jest tutaj zespół torfowiska wysokiego (mszar wysokotorfowiskowy) Sphagnetum magellanici w dwóch podzespołach. Tego typu zbiorowisko posiada umiejętność gromadzenia i przechowywania wody opadowej, co wynika z masowej obecności mchów torfowców Sphagnum. Jest to zespół o stosunkowo niewielkiej liczbie stanowisk i podlega ochronie z listy Natura 2000. W obniżeniach w obrębie Sphagnetum magellanici wykształcają się fragmenty torfowiska przejściowego. 2. Obszary Chronionego Krajobrazu: a) Dolina Obry – ustanowiony uchwałą nr XXV/351/16 Sejmiku Województwa Lubuskiego z dnia 14.11.2016 r. w sprawie wyznaczenia obszaru chronionego krajobrazu o nazwie „Dolina Obry” (Dz. Urz. Woj. Lub. z dnia 18 listopada 2016 r., poz. 2304). Został on powołany w celu kompleksowej ochrony ekosystemów wodnych oraz występujących w jego zasięgu siedlisk przyrodniczych, w tym między innymi: starorzeczy i naturalnych eutroficzne zbiorników wodnych ze zbiorowiskami z Nympheion, Potamion (kod siedliska 3150), torfowisk przejściowych i trzęsawisk przeważnie z roślinnością z Scheuchzerio-Caricetea (kod siedliska 7140), łęgów wierzbowych, topolowych, olszowych i jesionowych (kod siedliska 91E0). Obejmuje on 88,51 ha obrębu ewidencyjnego 2 w mieście Skwierzyna, b) Dolina Warty i Dolnej Noteci – został powołany 9 sierpnia 2003 r. na mocy Rozporządzenia nr 14 Wojewody Lubuskiego z dnia 24 lipca 2003 r. w sprawie określenia obszarów chronionego krajobrazu na terenie województwa lubuskiego (Dz. Urz. z dnia 25 lipca 2003 r. Nr 47, poz. 820) W chwili obecnej zasady zagospodarowania reguluje uchwała Nr XLII/625/18 Sejmiku Województwa Lubuskiego z dnia 26 lutego 2018 r. (Dz. Urz. Woj. Lub. z dnia 1 marca 2018 r., poz. 505). Został on utworzony w celu zachowania kulturowego i przyrodniczego krajobrazu wnętrza i krawędzi wielkich dolin rzecznych oraz występujących w jego zasięgu siedlisk przyrodniczych, w tym między innymi: starorzeczy i naturalnych eutroficzne zbiorników wodnych ze zbiorowiskami z Nympheion, Potamion (kod siedliska 3150), nizinnych i podgórskich rzek ze zbiorowiskami włosieniczniaków – Ranunculion fluitantis (kod siedliska to 3260), ziołorośli górskich Adenostylion alliariae i ziołorośli nadrzecznych Convolvuletalia sepium (kod siedliska 6430), łęgów wierzbowych, topolowych, olszowych i jesionowych (kod siedliska 91E0), łęgowych lasów dębowo-wiązowo- jesionowych Ficario-Ulmetum (kod siedliska 91F0).

Strona | 28

Prognoza oddziaływania na środowisko ustaleń studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Skwierzyna

3. Obszary Natura 2000: a) Puszcza Notecka (kod obszaru to PLB300015) – ustanowiona rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 05 września 2007 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 (Dz. U. 2007 nr 179 poz.1275) – akt uchylony. Kolejnym aktem prawnym, który dotyczył tego obszaru i wyznaczał jego obecną powierzchnię było Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 października 2008 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura 2000. Aktualnie obowiązująca podstawa prawna funkcjonowania obszaru to Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 12 stycznia 2011 r. w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków (Dz. U. 2011 nr 25 poz. 133) zmienione Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 29 marca 2012 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków (Dz. U. 2012 poz. 358). Posiada plan ochrony ustanowiony Zarządzeniem Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Poznaniu i Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Gorzowie Wielkopolskim z dnia 3 marca 2014 r. w sprawie ustanowienia planu zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000 Puszcza Notecka PLB300015 (Dz. Urz. Woj. Lub. 2014 poz. 698). Jest to jeden z największych obszarów Natura 2000 w Polsce. Obejmuje położoną w międzyrzeczu Warty i dolnej Noteci Puszczę Notecką, należącą do największych krajowych kompleksów leśnych. Lasy Puszczy porastają piaszczystą równinę akumulacyjną z rozległym zespołem wydm śródlądowych, ułożonych w wały o wysokości względnej 20–30 m. Wśród zespołów leśnych w Puszczy Noteckiej przeważają ubogie jednowiekowe bory sosnowe. W jej obrębie znajduje się kilka stosunkowo niewielkich i w większości osuszonych torfowisk oraz dwa kompleksy jezior rynnowych położonych w rejonie Sierakowa i Drezdenka. Południowa część obszaru obejmuje fragment doliny meandrującej wśród łąk Warty oraz położony na południe od niej obszar Pojezierza Międzychodzko-Sierakowskiego. Jest to teren o bardzo żywej, mozaikowej rzeźbie polodowcowej, ze znaczną liczbą wzniesień, o wysokości dochodzącej do 126 m n.p.m., oraz jezior rynnowych i morenowych, z których największe jest Jezioro Chrzypskie (304 ha). Lasów w tej części obszaru jest stosunkowo niewiele, są one natomiast bardzo zróżnicowane i bogate gatunkowo. Wśród zbiorowisk leśnych dominują wielogatunkowe grądy i lasy mieszane, są także płaty buczyn. Puszcza Notecka stanowi jedną z najważniejszych w kraju ostoi ptaków drapieżnych, a także ptaków leśnych związanych z siedliskami borowymi. Gniazduje tu 5 rzadkich gatunków drapieżników, umieszczonych w polskiej Czerwonej Księdze zwierząt, w tym skrajnie nieliczny w Polsce rybołów Pandion haliaetus (do 2 par lęgowych, ponad 5% ogólnokrajowej populacji lęgowej). Do najliczniejszych w skali krajowej należą tutejsze populacje lęgowe: gągoła Bucephala clangula (220–260 par lęgowych, ok. 20% ogólnokrajowej populacji lęgowej), kani czarnej Milvus migrans (25–28 par lęgowych, ok. 8% ogólnokrajowej populacji lęgowej), kani rudej Milvus milvus (20–25 par lęgowych, ok. 4% ogólnokrajowej populacji lęgowej), lelka Caprimulgus europaeus (200–600 par lęgowych, ok. 8% ogólnokrajowej populacji lęgowej), dzięcioła czarnego Dryocopus martius

Strona | 29

Prognoza oddziaływania na środowisko ustaleń studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Skwierzyna

(170–400 par lęgowych, ok. 0,5% ogólnokrajowej populacji lęgowej) i lerki Lullula arborea (2 180–3 230 par lęgowych, blisko 5% ogólnokrajowej populacji lęgowej). Na uwagę zasługuje także stosunkowo znaczna liczebność gniazdujących tu populacji lęgowych bielika Haliaeetus albicilla (21–23 par lęgowych, blisko 2% ogólnokrajowej populacji lęgowej), żurawia Grus grus (130–140 par lęgowych, ok. 1% ogólnokrajowej populacji lęgowej), puchacza Bubo bubo (6–8 par lęgowych, ponad 1% ogólnokrajowej populacji lęgowej) i zimorodka Alcedo atthis (25– 35 par lęgowych, ok. 1% ogólnokrajowej populacji lęgowej). W okresie migracji na terenie obszaru gromadzą się stada ptaków wodno-błotnych, których liczebność sięga 20 000–25 000 osobników. W największych koncentracjach występują w tym okresie gęś zbożowa Anserfabalis (do 12 000 osobników) i gęś białoczelna Anser albifrons (do 9 000 osobników). b) Bory Chrobotkowi Puszczy Noteckiej (kod obszaru to PLH080032) – ustanowione Decyzją Komisji Europejskiej z dnia 10 stycznia 2011 r. w sprawie przyjęcia na mocy dyrektywy Rady 92/43/EWG czwartego zaktualizowanego wykazu terenów mających znaczenie dla Wspólnoty składających się na kontynentalny region biogeograficzny (notyfikowana jako dokument nr C(2010) 9669) (2011/64/UE). Posiada Plan ochrony ustanowiony Zarządzeniem Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Gorzowie Wielkopolskim z dnia 4 maja 2015 r., w sprawie ustanowienia planu zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000 Bory Chrobotkowe Puszczy Noteckiej PLH080032 (Dz. Urz. Woj. Lub. 2015 poz. 875) oraz zmienione Zarządzeniem Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Gorzowie Wielkopolskim z dnia 4 kwietnia 2016 r., zarządzenie w sprawie ustanowienia planu zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000 Bory Chrobotkowe Puszczy Noteckiej PLH080032 (Dz. Urz. Woj. Lub. 2016 poz. 735). Obszar "Bory Chrobotkowe Puszczy Noteckiej" składa się z 5 kompleksów leśnych (1 - 230, 87 ha; 2 - 310,11 ha; 3 - 891,95 ha; 4 - 538,64 ha; 5 - 348,37 ha) położonych na terenie Nadleśnictw Karwin i Międzychód. Granice poszczególnych kompleksów poprowadzono wzdłuż istniejących granic wydzieleń leśnych. Bory Puszczy Noteckiej w zachodniej części Międzyrzecza Warciańsko-Noteckiego rozwijają się na luźnych piaskach pochodzenia sandrowego z udziałem wydmowego. Teren jest płaski lub (miejscami - na lokalnych wyniesieniach wydmowych) sfalowany. Poziom wód gruntowych jest bardzo niski. Brak jest cieków wodnych. Jedynie w kompleksie nr 5 oprócz zbiorowisk borowych znajduje się łąka i torfowisko. Na zdecydowanej większości swojej powierzchni obszar stanowi mozaikę boru chrobotkowego Cladonio-Pinetum i suboceanicznego boru świeżego Leucobryo-Pinetum. Cladonio-Pinetum rozwinięty jest w kilku postaciach: typowej (suchej) - z bezwzględną dominacją w runie chrobotków z podrodzaju Cladina (C. arbuiscula, C. arbuscula ssp. mitis, C. rangiferina), nadających charakterystyczny siwy (szarawy) odcień dna lasu oraz żyznej (mszystej) - z całym zestawem i dużą ilościowością charakterystycznych taksonów chrobotków Cladonia sp.div., bez wyraźnej dominacji chrobotków o siwym lub białawym zabarwieniu, za to z większym udziałem chrobotków o plechach zielonych lub oliwkowych, w tym C. gracilis, C. furcata i in. a także z wyraźnym udziałem mchów właściwych. Warstwa zielna jest bardzo słabo rozwinięta. Na terenie ostoi występuje jeden gatunek ssaka - wilk szary - z II załącznika Dyrektywy Siedliskowej.

Strona | 30

Prognoza oddziaływania na środowisko ustaleń studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Skwierzyna

c) Skwierzyna (kod obszaru to PLH080041) – ustanowione Decyzją Komisji Europejskiej z dnia 10 stycznia 2011 r. w sprawie przyjęcia na mocy dyrektywy Rady 92/43/EWG czwartego zaktualizowanego wykazu terenów mających znaczenie dla Wspólnoty składających się na kontynentalny region biogeograficzny (notyfikowana jako dokument nr C(2010) 9669) (2011/64/UE). Obszar Natura 2000 „Skwierzyna” utworzono celem ochrony jednej z większych w Polsce północnej kolonii rozrodczej nocka dużego i jest to jedyny przedmiot ochrony tego obszaru. Kolonia występuje na strychu i wieży neogotyckiego kościoła pod wezwaniem św. Mikołaja w Skwierzynie. Nietoperze wlatują do kolonii dwoma niewielkimi okienkami w szczycie dachu. W latach 2007 i 2008 był on objęty monitoringiem realizowanym przez Główny Inspektorat Ochrony Środowiska w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. W wyniku tego monitoringu populacja rozrodcza nocka dużego oszacowana została na ok. 460 osobników. Powierzchnia obszaru wynosi 0,3 ha. W czasie tworzenia obszaru nie wyznaczono żerowisk zapewniających bazę pokarmową kolonii. 4. Zespół przyrodniczo-krajobrazowy – został powołany uchwałą Nr X/83/07 Rady Miejskiej w Skwierzynie z dnia 28 września 2007 r. w sprawie utworzenia zespołu przyrodniczo – krajobrazowego (Dz. Urz. Woj. Lubuskiego z 2007 r. Nr 123, poz. 1630), zmienioną uchwałą Nr XXX/234/09 Rady Miejskiej w Skwierzynie z dnia 4 czerwca 2009 r. w sprawie zmiany uchwały Rady Miejskiej w Skwierzynie w sprawie utworzenia zespołu przyrodniczo - krajobrazowego "Kijewickie Kerki" (Dz. Urz. Woj. Lubuskiego z 2009 r. Nr 83, poz. 1106). Obejmuje on powierzchnię 302,48 ha, w ramach obrębu ewidencyjnego Murzynowo i Gościnowo. Został on powołany w celu ochrony walorów widokowych i estetycznych. 5. Pomniki przyrody

Tab. 3 Wykaz pomników przyrody usytuowanych na terenie gminy Skwierzyna Obwód na Numer Obowiązująca wysokości Wysokość działek Nazwa podstawa prawna Obręb Opis lokalizacji 1,3 m [m] ewidencyj-

[m] nych Rozporządzenie Skupienie drzew – 2 N-ctwo Skwierzyna, Wojewody Lubuskiego szt. Dęby obr. leśny Skwierzyna, Nr 14 z 28 lutego Skwierzyna szypułkowe 400; 480 ok. 24 2198/1 L-ctwo Skwierzyna, 2006 r. (Dz. U. Woj. miasto 2 Quercus robur oddz. 295 d. Lub. Nr 14 poz. 338 z

dn. 7 marca 2006 r.) Rozporządzenie N-ctwo Międzychód, Wojewody Lubuskiego obr. leśny Skupienie drzew - 2 Nr 46 Krobielewko, L-ctwo szt. Dąb szypułkowy z 19 maja 2006 r. 485; 320 ok. 25 Skwierzyna 2419/2 Zawarcie, oddz. 419 Quercus robur (Dz. U. Woj. Lub. Nr g. 38 poz. 846 z dn. 5

czerwca 2006 r.) Rozporządzenie N-ctwo Międzychód, Wojewody Lubuskiego obr. leśny Nr 46 Dąb szypułkowy Krobielewko, L-ctwo z 19 maja 2006 r. 450 26 Skwierzyna 2419/2 Quercus robur Zawarcie, oddz. 419 (Dz. U. Woj. Lub. Nr h. 38 poz. 846 z dn. 5

czerwca 2006 r.)

Strona | 31

Prognoza oddziaływania na środowisko ustaleń studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Skwierzyna

N-ctwo Międzychód, obr. leśny Rozporządzenie Krobielewko, L-ctwo Skupienie drzew – 2 Wojewody Lubuskiego Nowy Dwór, oddz. 491 szt. Dęby Nr 46 o. Rosną między szypułkowe z 19 maja 2006 r. 700; 430 ok. 34 Świniary 2491/2 Świniarami a Nowym Quercus robur (Dz. U. Woj. Lub. Nr Dworem na dole 38 poz. 846 z dn. 5 skarpy przy dawnym czerwca 2006 r.) cmentarzu ewangelickim.

Rozporządzenie Wojewody Lubuskiego Rośnie na terenie Nr 46 cmentarza Dąb szypułkowy z 19 maja 2006 r. 620 ok.18 Gościnowo 230 komunalnego w Quercus robur (Dz. U. Woj. Lub. Nr Gościnowie. 38 poz. 846 z dn. 5 czerwca 2006 r.) Rozporządzenie Rośnie ok. 800 m na Wojewody Lubuskiego wschód od Gościnowa Nr 46 i ok. 500 m na Dąb szypułkowy Gościnowo z 19 maja 2006 r. 642 ok.19 południe od asfaltowej Quercus robur (Dz. U. Woj. Lub. Nr drogi Gościnowo- 38 poz. 846 z dn. 5 Dobrojewo. czerwca 2006 r.) Rozporządzenie Wojewody Lubuskiego Skupienie drzew – 3 Rosną na dziedzińcu Nr 14 szt. Platany Szkoły Podstawowej z 28 lutego 2006 r. 390; 410; 450 ok. 30 Murzynowo 61 klonolistne Platanus w Murzynowie. (Dz. U. Nr 14 poz. 338 acerifolia z dn. 7 marca 2006 r..) Rozporządzenie Rosną w rzędzie przy Wojewody Lubuskiego Skupienie drzew – 3 ogrodzeniu w Nr 14 szt. Dęby od 25 do zachodniej części z 28 lutego 2006 r. 380; 490; 495 Murzynowo 61 szypułkowe 30 dziedzińca Szkoły (Dz. U. Nr 14 poz. 338 Quercus robur Podstawowej. z dn. 7 marca

2006 r..) uchwała nr XIII/119/07 Rady Miejskiej w Skupienie drzew- 26 Rosną na wale Skwierzynie z dnia szt. dębów Murzynowo przeciwpowodziowym 10.12.2007 r. (Dz. U. 400-640 23-30 1, 2 szypułkowych /Kijewice/ i w międzywalu rzeki Woj. Lub. Nr 6 Quercus robur Warty poz. 156 z dn. 16 stycznia 2008 r.) uchwała nr XIII/119/07 Rady Miejskiej w Rosną na wale Skupienie drzew- 15 Skwierzynie z dnia przeciwpowodziowym szt. wiązów Murzynowo 10.12.2007 r. (Dz. U. 200-513 20-35 1, 2 i w międzywalu rzeki pospolitych Ulmus /Kijewice/ Woj. Lub. Nr 6 Warty carpinifolia poz. 156 z dn. 16 stycznia 2008 r.) uchwała nr XIII/119/07 Rady Miejskiej w Skupienie drzew - N-ctwo Karwin obręb Skwierzynie z dnia 17 szt. o długości Murzynowo oddz. 10.12.2007 r. (Dz. U. 120-270 23-35 Murzynowo 3334/1 ok. 200 m modrzewi 334b,c,d Woj. Lub. Nr 6 Larix decidua poz. 156 z dn. 16 stycznia 2008 r.)

Strona | 32

Prognoza oddziaływania na środowisko ustaleń studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Skwierzyna

uchwała Nr XVIII/156/08 Rady Miejskiej w rosną przy drodze Aleja drzew 301 Skwierzynie z dnia Murzynowo, 123, 102, Murzynowo-Dębiniec 150-400 20 obiektów 29.04.2008 r. (Dz. U. Gościnowo 202, 196 (Osetnica) Woj. Lub. Nr 55 poz. 1001 z dn. 18 czerwca 2008 r.) uchwała Nr XXX/235/09 Rady N-ctwo Międzychód L- Miejskiej w ctwo Zamyślin oddz. Wiąz szypułkowy Skwierzynie z dnia 498b, rośnie ok.. 100 335 30 Wiejce 2498 Ulmus laevis 4.06.2009 r. (Dz. U. m na południe od Woj. Lub. Nr 83 poz. trasy Zamyślin-Wiejce 1107 z dn. 29.07.2009 r.) uchwała Nr XXX/235/09 Rady N-ctwo Międzychód, Miejskiej w rośnie ok.. 200 m na Dąb szypułkowy Skwierzynie z dnia 400 28 Wiejce 2498 południe od trasy Quercus robur 4.06.2009 r. (Dz. U. Zamyśłin-Wiejce Woj. Lub. Nr 83 poz.

1107 z dn. 29.07.2009 r.) uchwała Nr XXX/235/09 Rady N-ctwo Międzychód, Miejskiej w rośnie ok. 250 m na Dab szypułkowy Skwierzynie z dnia 470 27 Wiejce 2498 południe od trasy Quercus robur 4.06.2009 r. (Dz. U. Zamyśłin-Wiejce Woj. Lub. Nr 83 poz.

1107 z dn. 29.07.2009 r.) uchwała Nr XXX/235/09 Rady N-ctwo Międzychód, Miejskiej w rośnie ok. 300 m na Dąb szypułkowy Skwierzynie z dnia 420 27 Wiejce 2498 południe od trasy Quercus robur 4.06.2009 r. (Dz. U. Zamyśłin-Wiejce Woj. Lub. Nr 83 poz.

1107 z dn. 29.07.2009 r.) uchwała Nr XXX/235/09 Rady N-ctwo Międzychód, Miejskiej w rośnie ok. 4 km na Lipa drobnolistna Skwierzynie z dnia 535 17 Wiejce 2038 płd.-zach. Od wsi Tilia cordata 4.06.2009 r. (Dz. U. Lubiatów Woj. Lub. Nr 83 poz.

1107 z dn. 29.07.2009 r.) uchwała Nr XXX/235/09 Rady Miejskiej w N-ctwo Międzychód, Lipa drobnolistna Skwierzynie z dnia 395 22 Wiejce 2469/2 rośnie przy wsi Wiejce Tilia cordata 4.06.2009 r. (Dz. U.

Woj. Lub. Nr 83 poz. 1107 z dn. 29.07.2009 r.)

Strona | 33

Prognoza oddziaływania na środowisko ustaleń studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Skwierzyna

uchwała Nr XXX/235/09 Rady N-ctwo Międzychód, Miejskiej w Jałowiec pospolity rośnie ok.. 2 km na Skwierzynie z dnia Juniperus 51 10 Wiejce 2394 północ od trasy 4.06.2009 r. (Dz. U. communis Skrzynica-Nowy Dwór Woj. Lub. Nr 83 poz.

1107 z dn. 29.07.2009 r.) uchwała Nr XXX/235/09 Rady Miejskiej w N-ctwo Międzychód, Dąb szypułkowy Skwierzynie z dnia rośnie przy pałacu w 435 36 Nowy Dwór 2491/2 Quercus robur 4.06.2009 r. (Dz. U. Nowym Dworze Woj. Lub. Nr 83 poz. 1107 z dn. 29.07.2009 r.) uchwała Nr XXX/235/09 Rady Miejskiej w N-ctwo Międzychód, kupienie drzew- 2 Skwierzynie z dnia rośnie przy pałacu w szt. Grab zwyczajny 255; 230 33; 32 Nowy Dwór 2491/2 4.06.2009 r. (Dz. U. Nowym Dworze Carpinus betulus Woj. Lub. Nr 83 poz. 1107 z dn. 29.07.2009 r.) uchwała Nr XXX/235/09 Rady Miejskiej w N-ctwo Międzychód, Klon zwyczajny Skwierzynie z dnia rośnie przy pałacu w 330 21 Nowy Dwór 2491/2 Acer platanoides 4.06.2009 r. (Dz. U. Nowym Dworze Woj. Lub. Nr 83 poz. 1107 z dn. 29.07.2009 r.) uchwała Nr XXX/235/09 Rady N-ctwo Międzychód, Miejskiej w rośnie ok.. 800 m na Klon jawor Acer Skwierzynie z dnia 300 27 Nowy Dwór 2491/1 płd.-zach. od wsi pseudoplatanus 4.06.2009 r. (Dz. U. Nowy Dwór Woj. Lub. Nr 83 poz.

1107 z dn. 29.07.2009 r.) uchwała Nr XXX/235/09 Rady N-ctwo Międzychód, Miejskiej w rośnie ok. 1 km na Lipa drobnolistna Skwierzynie z dnia 400 37 Nowy Dwór 2491/1 płd.-zach. od wsi Tilia cordata 4.06.2009 r. (Dz. U. Nowy Dwór Woj. Lub. Nr 83 poz.

1107 z dn. 29.07.2009 r.) uchwała Nr XXX/235/09 Rady N-ctwo Międzychód, Miejskiej w rośnie ok. 1,5 km na Klon zwyczajny Skwierzynie z dnia 280 24 Nowy Dwór 2491/1 płd.-zach. od wsi Acer platanoides 4.06.2009 r. (Dz. U. Nowy Dwór Woj. Lub. Nr 83 poz.

1107 z dn. 29.07.2009 r.)

Strona | 34

Prognoza oddziaływania na środowisko ustaleń studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Skwierzyna

uchwała Nr XXX/235/09 Rady N-ctwo Międzychód, Skupienie drzew - 2 Miejskiej w rosną ok. 3 km na szt.Wiąz Skwierzynie z dnia 385; 345 29; 31 Murzynowo 2419/2 płn.-zach. od szypułkowy Ulmus 4.06.2009 r. (Dz. U. Skwierzyny laevis Woj. Lub. Nr 83 poz.

1107 z dn. 29.07.2009 r.) uchwała Nr XXX/235/09 Rady N-ctwo Międzychód, Miejskiej w rośnie ok. 3 km na Dąb szypułkowy Skwierzynie z dnia 330 28 Murzynowo 2419/2 płn.-zach. od Quercus robur 4.06.2009 r. (Dz. U. Skwierzyny Woj. Lub. Nr 83 poz.

1107 z dn. 29.07.2009 r.) uchwała Nr XXX/235/09 Rady N-ctwo Międzychód, Miejskiej w rośnie ok. 3 km na Dąb szypułkowy Skwierzynie z dnia 440 30 Murzynowo 2417/2 płn.-zach. od Quercus robur 4.06.2009 r. (Dz. U. Skwierzyny Woj. Lub. Nr 83 poz.

1107 z dn. 29.07.2009 r.) Źródło Rejestr pomników przyrody województwa lubuskiego 6. Użytki ekologiczne

Tab. 4 Wykaz użytków ekologicznych usytuowanych na terenie gminy Skwierzyna Obowiązująca Numer Opis wartości Pow. podstawa działek Opis Nazwa Obręb Cel ustanowienia przyrodni- [ha] prawna ewiden- lokalizacji czych cyjnych Rozporządzenie Ochrona N-ctwo Karwin Wojewody ekosystemów L-ctwo Lipki Lubuskiego mających 3138/2, Wielkie zarośnięte Świniary 4,99 Nr 5 z 2002 r. Świniary znaczenia dla 3139/2 oddz. 138j, jezioro leśne (Dz. U. Woj. zachowania 139h Lub. Nr 44, poz. różnorodnych

554) typów siedlisk Rozporządzenie Ochrona Wojewody ekosystemów Lubuskiego N-ctwo Karwin mających Nr 5 z 2002 r. L-ctwo zagłębienie Dobrojewo 0,77 Murzynowo 3144/2 znaczenia dla (Dz. U. Woj. Gościnowo bezodpływowe zachowania Lub. Nr 44, poz. oddz. 144m różnorodnych 554) typów siedlisk

Rozporządzenie Ochrona Wojewody ekosystemów N-ctwo Karwin Lubuskiego mających L-ctwo Lipki zagłębienie Puszcza 1,36 Nr 5 z 2002 r. Świniary 3162 znaczenia dla Wielkie bezodpływowe (Dz. U. Woj. zachowania oddz. 162h. Lub. Nr 44, poz. różnorodnych 554) typów siedlisk

Strona | 35

Prognoza oddziaływania na środowisko ustaleń studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Skwierzyna

Rozporządzenie Ochrona Wojewody N-ctwo Karwin ekosystemów Lubuskiego L-ctwo Lipki mających siedlisko Bagno 3,90 Nr 5 z 2002 r. Świniary 3188, 3189, Wielkie znaczenia dla przyrodnicze (Dz. U. Woj. oddz. 188g, zachowania Lub. Nr 44, poz. 189h. różnorodnych 554) typów siedlisk Rozporządzenie Ochrona N-ctwo Karwin Wojewody ekosystemów L-ctwo Lubuskiego mających 2251, 2252, Kalinówek Małe Łąki 6,09 Nr 5 z 2002 r. Świniary znaczenia dla śródleśne łąki 2253, 2254 oddz. 251f, (Dz. U. Woj. zachowania 252c, 253d,f, Lub. Nr 44, poz. różnorodnych 254a,f. 554) typów siedlisk Rozporządzenie Ochrona Skarb Państwa Wojewody ekosystemów N-ctwo Lubuskiego mających Między Międzychód 0,75 Nr 5 z 2002 r. Krobielewko 2186/1 znaczenia dla śródleśne łąki Linami L-ctwo (Dz. U. Woj. zachowania Leszczyny Lub. Nr 44, poz. różnorodnych oddz. 186g. 554) typów siedlisk Rozporządzenie Ochrona Skarb Państwa Wojewody ekosystemów N-ctwo Lubuskiego mających Międzychód naturalne oczko Bagno 4,60 Nr 5 z 2002 r. Wiejce 2268/1 znaczenia dla L_ctwo wodne (Dz. U. Woj. zachowania Leszczyny Lub. Nr 44, poz. różnorodnych oddz. 68c. 554) typów siedlisk Rozporządzenie Ochrona Wojewody ekosystemów Skarb Państwa Lubuskiego mających miejsca N-ctwo Leszczyny 0,59 Nr 5 z 2002 r. Wiejce 245 znaczenia dla występowania Międzychód (Dz. U. Woj. zachowania leszczyny oddz. 245j. Lub. Nr 44, poz. różnorodnych 554) typów siedlisk Rozporządzenie Ochrona teren częściowo Wojewody N-ctwo ekosystemów porośnięty Lubuskiego Skwierzyna mających brzozą, olsą, Bagno 11,01 Nr 5 z 2002 r. Trzebiszewo 2119 L-ctwo znaczenia dla sosną przy torach (Dz. U. Woj. Trzebiszewo zachowania oraz na ok.60% Lub. Nr 44, poz. oddz. 155g. różnorodnych kruszyną, 554) typów siedlisk. wierzbą i bzem Ochrona Rozporządzenie N-ctwo ekosystemów wojewody Skwierzyna, teren podmokły, mających Lubuskiego zlokalizowany w porośnięty olsą Staw Raby 0,84 Trzebiszewo 2118S/1 znaczenia dla Nr 1 z 2004 r. okolicy w różnych zachowania (Dz.U.Woj.Lub. rozlewiska klasach wieku. różnorodnych Nr 3 poz. 68) Warty typów siedlisk Uchwała Nr XXX/236/09 Torfowisko N-ctwo Rady Miejskiej miedzywydmowe. Międzychód w Skwierzynie z Ochrona obszaru torfowisko Bagienko L-ctwo 2,40 dnia 4.06.2009 Wiejce 2432/1 przed międzywydmo- Zamyślin Zamyślin r. (Dz. Urzęd. uszkodzeniem lub we oddz. leśny Woj. Lub. Nr 83 zniszczeniem 432d, 432f poz. 1108 z dn. 29.07.2009 r.) Źródło Rejestr użytków ekologicznych województwa lubuskiego

Strona | 36

Prognoza oddziaływania na środowisko ustaleń studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Skwierzyna

l. Korytarze ekologiczne

Inicjatywa utworzenia europejskiej sieci ekologicznej EECONET (European ECOlogical NETwork), zgłoszona na Konferencji w Maastricht (9-12.12.1993 r.), została w Polsce podjęta i zrealizowana w roku 1995 (Liro 1995). Sieć ta składa się z dwóch podstawowych elementów: obszarów węzłowych i korytarzy ekologicznych. Korytarze ekologiczne to „obszary umożliwiające migrację roślin, zwierząt lub grzybów” natomiast obszary węzłowe to jednostki ponadekosystemalne, wyróżniające się z otoczenia bogactwem ekosystemów o charakterze zbliżonym do naturalnego, seminaturalnych i antropogenicznych, ekstensywnie użytkowanych, bogatych w gatunki specyficzne dla tradycyjnych agrocenoz. Obie formy choć bezpośrednio nie stanowią formy ochrony przyrody są ważnym elementem sieci Natura 2000, gdyż umożliwiają przemieszczanie się organizmów między poszczególnymi siedliskami. W granicach gminy znajduje się:  korytarz ekologiczny Zachodnia Puszcza Notecka (GKPnC-7C), o znaczeniu ponadregionalnym,  korytarz ekologiczny Jeziora Pszczewskie i Dolina Obry (KPnC-7D), o znaczeniu ponadregionalnym. Poza wskazanymi strukturami na terenie gminy istnieje sieć lokalnych ciągów powiązań ekologicznych funkcjonujących wzdłuż dolin rzecznych, dolinek nieckowatych i obniżeń bezodpływowych, wykorzystując grupy zadrzewień i zakrzewień jako lokalne ostoje faunistyczne, łącząc większe kompleksy leśne.

3. OKREŚLENIE, ANALIZA I OCENA ISTNIEJĄCYCH PROBLEMÓW OCHRONY ŚRODOWISKA ISTOTNYCH Z PUNKTU WIDZENIA PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU, W SZCZEGÓLNOŚCI DOTYCZĄCYCH OBSZARÓW CHRONIONYCH

Ocena uwarunkowań środowiska przyrodniczego, warunków sanitarno-zdrowotnych oraz walorów krajobrazowych obszaru opracowania pozwala na dokonanie diagnozy jego obecnego oraz potencjalnego stanu, jak również możliwości dalszego funkcjonowania. W warunkach naturalnych środowisko przyrodnicze tworzy układ wzajemnie ze sobą powiązanych i wpływających na siebie elementów abiotycznych i biotycznych. Wszelka działalność człowieka powoduje zmiany w pierwotnym stanie równowagi. Przekształceniom i degradacji na skutek antropopresji podlegają poszczególne elementy środowiska, przy czym zmiana jednego wywołuje zaburzenia równowagi w całym układzie, co oddziałuje na pozostałe elementy. Poszczególne komponenty środowiska odznaczają się zróżnicowaną wrażliwością na procesy degradujące, przez co ich stan i możliwości funkcjonowania są również odmienne.

a. Stan atmosfery oraz jej główne zagrożenia

Antropogeniczne rodzaje źródeł emisji zanieczyszczeń powietrza w ramach terenu objętego projektem planu można podzielić na:

Strona | 37

Prognoza oddziaływania na środowisko ustaleń studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Skwierzyna

 emisję punktową (zorganizowaną emisję z kominów zakładowych powstałą w wyniku energetycznego spalania paliw i przemysłowych procesów technologicznych). Zanieczyszczenia powstające ze źródeł punktowych, ze względu na sposób wprowadzania do powietrza (wysokość emitora oraz prędkość wylotowa gazów), oddziałują na jego jakości zwykle w mniejszym stopniu niż spalanie paliw w indywidualnych systemach grzewczych. W Gminie Skwierzyna występuje kilka zakładów będących źródłem emisji zanieczyszczeń do powietrza atmosferycznego (przy czym ich działalność odbywa się na podstawie obowiązujących pozwoleń w tym zakresie). Tab. 5 Wielkość emisji substancji do powietrza na podstawie wydanych decyzji Rodzaj Emisja roczna L.p. Nazwa Zakładu substancji [Mg/r] Decyzje Starosty Międzyrzeckiego Aceton 1,29 Butan-2-on 0,715 4-metylopentan-2-on 0,641 Etylobenzen 1,011 KAGOS Sp. z o.o. Zakład w 1. Ksylen 1,225 Skwierzynie Octan butylu 7,257 Octan etylu 0,55 Toluen 0,552 Węglowodory alifat. 0,217 pył pm10 3,813 dwutlenek siarki 11,000 MOTA ENGIL CENTRAL dwutlenek azotu 14,400 2. EUROPE S.A. Wytwórnia Mas tlenek węgla 18,200 Bitumicznych w Skwierzynie fenol 0,001 benzo(a)piren 7.7E-0007 węglowodory aromatyczne 0,005 aceton 0,1261 butan-1-ol 0,0865 Z.P.H.U."DREWEX" Henryk ksylen 0,0344 3. Pawlaczyk w Skwierzynie octan butylu 0,0692 octan etylu 0,0829 toluen 0,1806 Decyzje Marszałka Województwa Lubuskiego dwutl. siarki 8,981960 dwutl. azotu 4,941436 tlenek węgla 35,351076 Zakład Energetyki Cieplnej Sp. benzo(a)piren 0,008977 4. z o.o., Skwierzyna dwutl.węgla 1681,589972 pył 13,085916 sadza 0,237081 p.ze spal.pal 0,344790 Ferma Drobiu Michał amoniak 6,156 5. Waligórski, Skwierzyna pył zawieszony PM10 1,636 Źródło Program ochrony środowiska dla gminy Skwierzyna na lata 2015-2020 z perspektywą do 2024 roku  emisję liniową - komunikacyjną, pochodzącą głównie z transportu samochodowego. Potencjalne źródło zagrożenia dla atmosfery stanowią arterie o dużym natężeniu ruchu, w tym przede wszystkim: droga ekspresowa nr S3, drogi wojewódzkie nr 159 i 199 oraz sześć dróg

Strona | 38

Prognoza oddziaływania na środowisko ustaleń studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Skwierzyna

powiatowych. Ruch samochodowy powoduje emisję do atmosfery szeregu zanieczyszczeń gazowych, powstających podczas spalania paliw płynnych w silnikach pojazdów, w tym m.in. węglowodorów aromatycznych, dwutlenku siarki, dwutlenku azotu, tlenku węgla oraz substancji pyłowych, powstających w wyniku ścierania nawierzchni jezdni i opon pojazdów. Źródło emisji komunikacyjnej znajduje się nisko nad ziemią, co sprawia, że zanieczyszczenia emitowane z silników pojazdów kumulują się w najbliższym otoczeniu dróg, a ich wpływ na jakość powietrza maleje wraz z odległością. Brak jest danych dotyczących wielkości emisji substancji szkodliwych do atmosfery pochodzących z transportu na przedmiotowym terenie. Nie mniej jednak sektor ten, ma coraz większy wpływ na jakość i stan powietrza znajdującego się w ich sąsiedztwie,  emisje powierzchniową (w skład której wchodzą zanieczyszczenia komunalne). Na terenie miasta głównym dostawcą ciepła jest Zakład Energetyki Cieplnej Sp. z o.o. w skład którego wchodzi: 5 kotłowni gazowych, 5 kotłowni węglowych, 2 kotłownie dwupaliwowe, 1 kotłownia biomasy oraz kotłownia zlokalizowana przy szpitalu im. dr n. med. Radzimira Śmigielskiego. Z w/w źródeł ciepła, korzystają jednak głównie budynki mieszkaniowe wielorodzinne oraz budynki użyteczności publicznej. W związku z powyższym znaczna część terenów mieszkaniowych jednorodzinnych w mieście oraz wszystkie w ramach gminy ogrzewane są poprzez indywidualne kotłownie lub piece gdzie często wykorzystuje się paliwa stałe różnej jakości. Chociaż brak informacji dotyczących emisji z w/w źródła ten rodzaj zanieczyszczeń jest szczególnie odczuwalny w sezonie zimowym, kiedy następuje intensyfikacja eksploatacji palenisk.

W oparciu o obowiązujące przepisy† Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Zielonej Górze, w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska, dokonuje corocznej oceny jakości powietrza dla województwa lubuskiego, celem uzyskania informacji o stężeniu zanieczyszczeń w powietrzu. Pod kątem ochrony zdrowia ludzi, bada się stężenie w powietrzu następujących substancji: dwutlenku azotu (NO2), dwutlenku siarki (SO2), benzenu (C6H6), ołowiu (Pb), kadmu (Cd), arsenu (As), niklu (Ni), benzo(a)pirenu B(a)P, tlenku węgla (CO), ozonu (O3), pyłu PM2,5, pyłu PM10. Pod kątem ochrony roślin uwzględnia się: dwutlenek siarki (SO2), tlenki azotu (NOx), ozon(O3). Ocena i wynikające z niej działania, odnoszone są do obszarów nazywanych strefami, które stanowi:  aglomeracja o liczbie mieszkańców powyżej 250 tysięcy,  miasto o liczbie mieszkańców powyżej 100 tysięcy,  pozostały obszar województwa. Wynikiem oceny, jest zaliczenie strefy do jednej z poniższych klas:

† Prawo ochrony środowiska (Dz. U. 2018 poz. 799), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. z 2012 r. poz. 1031), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 2 sierpnia 2012 r. w sprawie stref, w których dokonuje się oceny jakości powietrza (Dz. U. z 2012 r. poz. 914), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 13 września 2012 r. w sprawie dokonywania oceny poziomów substancji w powietrzu (Dz. U. 2012 poz. 1032), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 13 września 2012 r. w sprawie sposobu obliczania wskaźników średniego narażenia oraz sposobu oceny dotrzymania pułapu stężenia ekspozycji - dla pyłu PM2,5

Strona | 39

Prognoza oddziaływania na środowisko ustaleń studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Skwierzyna

 klasa A – jeżeli stężenia zanieczyszczeń na terenie strefy nie przekraczają odpowiednio poziomów: dopuszczalnych, docelowych, celów długoterminowych,  klasa B – jeżeli stężenia zanieczyszczeń na terenie strefy przekraczają poziomy dopuszczalne, lecz nie przekraczają poziomów dopuszczalnych powiększonych o margines tolerancji,  klasa C – jeżeli stężenia zanieczyszczeń na terenie strefy przekraczają poziomy dopuszczalne powiększone o margines tolerancji; w przypadku gdy margines tolerancji nie jest określony – jeżeli przekroczone są poziomy: dopuszczalne, docelowe, celów długoterminowych,  klasa D1 – jeżeli poziom stężeń ozonu nie przekracza poziomu celu długoterminowego,  klasa D2 – jeżeli poziom stężenia ozonu przekracza poziom celu długoterminowego. Interpretując wyniki klasyfikacji należy pamiętać, że wynik taki nie powinien być utożsamiany ze stanem jakości powietrza na obszarze całej strefy. Klasa C może oznaczać bowiem np. lokalny problem związany z daną substancją. Gmina Skwierzyna znajduje się w strefie lubuskiej. Tab. 6 Klasyfikacja strefy lubuskiej z uwzględnieniem kryteriów określonych w celu ochrony zdrowia Symbol klasy strefy dla poszczególnych substancji NO2 SO2 CO C6H6 pył PM10 pył PM 2,5 BaP As Cd Ni Pb O3 A A A A C A C A A A A C/D2 W badanej strefie notuje się przekroczenia poziomu docelowego dla: benzo(a)piranu.

Rezultatem końcowym oceny stref pod kątem ochrony roślin, podobnie jak pod kątem ochrony zdrowia, jest określenie klas wynikowych dla poszczególnych zanieczyszczeń w danej strefie. Tab. 7 Klasyfikacja strefy lubuskiej z uwzględnieniem kryteriów określonych w celu ochrony roślin Symbol klasy strefy dla poszczególnych substancji NOx SO2 O3 A A A/D2

Wyżej zaprezentowane informacje oparto na podstawie Rocznej oceny jakości powietrza w województwie lubuskim na podstawie badań emisji wykonanych w roku 2016.

Pomiary emisji w 2016 r. wykazały, podobnie jak w latach ubiegłych, że głównym problemem w zakresie zanieczyszczenia powietrza są obserwowane wysokie stężenia pyłu zawieszonego PM10 oraz zawartego w nim benzo(a)pirenu przekraczające poziomy dopuszczalne i docelowe określone w przepisach. W 2016 roku został także przekroczony poziom docelowy dla ozonu w strefie lubuskiej oraz poziom celu długoterminowego zawartości ozonu w powietrzu, którego termin osiągnięcia jest wyznaczony na 2020 rok. Duży wpływ na wystąpienie ww. przekroczeń miał 2015 rok, który był nietypowy pod względem meteorologicznym. W wyniku wykonanej oceny wszystkie strefy województwa lubuskiego zaliczono do klasy C, a tym samym wskazano ponownie jak w latach ubiegłych do wykonania programów ochrony powietrza, których celem jest osiągnięcie dopuszczalnych poziomów i poziomów docelowych substancji w powietrzu.

Strona | 40

Prognoza oddziaływania na środowisko ustaleń studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Skwierzyna

b. Stan wód powierzchniowych i podziemnych

Z pośród wszystkich jednolitych części wód powierzchniowych zlokalizowanych na terenie gminy Skwierzyna trzy z nich, w tym: Warta od Kamionki do Obry, Warta od Obry do Noteci oraz Obra od wpływu do Zb. Bledzew do ujścia, objęte zostały badaniami wykonywanymi w ramach sieci monitoringu operacyjnego wód powierzchniowych województwa lubuskiego w 2015 r. W ramach badania jednolitych części wody‡ ocenie poddaje się: stan/potencjał ekologiczny, stan chemiczny oraz stan. Zgodnie z obowiązującymi przepisami stan/potencjał ekologiczny klasyfikuje się na podstawie zbadanych elementów biologicznych, fizykochemicznych, hydromorfologicznych do jednej z pięciu klas:  I – oznacza stan/potencjał ekologiczny maksymalny,  II – oznacza stan/potencjał ekologiczny dobry,  III – oznacza stan/potencjał ekologiczny umiarkowany,  IV – oznacza stan/potencjał ekologiczny słaby,  V – oznacza stan/potencjał ekologiczny zły. Stan chemiczny badany na podstawie chemicznych wskaźników jakości wód dzieli się na:  dobry - oznacza stan chemiczny wymagany do spełnienia celów środowiskowych ustalonych dla jednolitej części wód powierzchniowych, zgodnie z ustawą Prawo wodne,  poniżej dobrego - jeżeli jeden lub więcej wskaźników chemicznych nie osiąga zgodności ze środowiskowymi normami jakości, Stan jednolitej części wód określa się jako:  dobry – w przypadku gdy dana JCW osiąga przynajmniej dobry potencjał ekologiczny i dobry stan chemiczny,  zły – w każdym innym przypadku niż wymieniony powyżej. Wyniki badań jednolitych części wody w 2015 r. przedstawia poniższa tabela: Tab. 8 Wyniki badań jednolitych części wody zlokalizowanych na terenie gminy Skwierzyna w 2015 r.

-

3.5)

-

Stan

Nazwa JCW

kontrolnego

biologicznych

(grupa 3.1

Iiniesyntet. (3.6) Stan chemiczny

Klasa elementów

Klasa elementów Klasa elementów Klasa elementów

fizykochemicznych fizykochemicznych

Nazwa pkt. pomiarowo

Potencjał ekologiczny

hydroforfologicznych

Specyficzne zaniecz. synt. Warta od Warta - m. Umiarko- Kamionki do III I PPD* II dobry zły Skwierzyna wany Obry Warta od Warta - m. Obry do IV I PPD II słaby dobry zły Stare Polichno Noteci

‡ jednolite części wód powierzchniowych rozumiane są jako oddzielne, znaczące elementy wód powierzchniowych, takich jak rzeka lub jej część, jezioro, inne zbiorniki wodne, itp., które dzielą się na naturalne, silnie zmienione i sztuczne

Strona | 41

Prognoza oddziaływania na środowisko ustaleń studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Skwierzyna

Obra od wpływu do Zb. Obra - m. IV I PPD II słaby dobry zły Bledzew do Skwierzyna ujścia *PPD – poniżej potencjału dobrego Źródło Ocena stanu jednolitych części wód powierzchniowych rzecznych w 2015 r. w województwie lubuskim. Jedną z pośród monitorowanych JCWP (Warta od Kamionki do Obry) charakteryzowało się umiarkowanym potencjałem ekologicznym, tj. spełniało wymagania elementów biologicznych, wartości fizykochemicznych (temperatury, pH, zawartości substancji biogennych) jak dla umiarkowanego potencjału ekologicznego oraz nie przekraczało ustanowionych dla tej grupy poziomów stężenia specyficznych zanieczyszczeń syntetycznych i niesyntetycznych. Słaby potencjał ekologiczny posiadała natomiast Warta od Obry do Noteci, Obra od wpływu do Zb. Bledzew do ujścia.

Zgodnie natomiast z „Planem zagospodarowania wodami na obszarze dorzecza Odry” (Dz. U. 2016 poz. 1967), stan zlokalizowanych na terenie gminy JCWP przedstawia poniższa tabela: Tab. 9 Stan JCWP zlokalizowanych na terenie gminy Skwierzyna Ocena ryzyka nieosiągnięcia Aktualny Zakładany cel Nazwa JCWP Status celów Derogacje Uzasadnienie derogacji stan środowiskowy środowisko- wych dobry stan naturalna ekologiczny Dopływ z część dobry niezagrożona nie nie dotyczy Murzynowa wód dobry stan chemiczny dobry potencjał ekologiczny – możliwość migracji organizmów silnie Warta od wodnych na zmieniona Obry do zły odcinku cieku niezagrożona nie nie dotyczy część Noteci istotnego – wody Warta w obrębie JCWP

dobry stan chemiczny dobry potencjał w zlewni JCWP występuje ekologiczny – presja komunalna oraz możliwość przedłużenie niska emisja. W programie migracji terminu działań zaplanowano silnie Warta od organizmów osiągnięcia celu działanie: weryfikacje zmieniona Kamionki do zły wodnych na zagrożona do 2027 r. ze programu ochrony część Obry odcinku cieku względu na brak środowiska dla gmin, wody istotnego – możliwości mająca na celu Warta w technicznych szczegółowe rozpoznanie i obrębie JCWP w rezultacie ograniczenie presji tak, aby możliwe było

Strona | 42

Prognoza oddziaływania na środowisko ustaleń studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Skwierzyna

dobry stan osiągnięcie wskaźników chemiczny zgodnie z wartościami dobrego stanu. W programie działań zaplanowano działanie obejmujące przegląd pozwoleń wodnoprawnych na wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi przez użytkowników zlewni z uwagi na zagrożenie osiągnięcia celów środowiskowych mające na celu szczegółowe rozpoznanie i w rezultacie ograniczenie presji tak, aby możliwe było osiągnięcie wskaźników zgodnych z wartościami dobrego stanu. Z uwagi jednak na czas niezbędny do wdrożenia tego działania oraz okres niezbędny aby wdrożone działania przyniosły wymierne efekty, dobry stan będzie mógł być osiągnięty do 2027 r. dobry stan ekologiczny Gościmka naturalna dobry niezagrożona nie nie dotyczy dobry stan chemiczny dobry stan Kanał sztuczna ekologiczny Goszczanow część zły niezagrożona nie nie dotyczy ski wód dobry stan chemiczny w zlewni JCWP występuje presja komunalna oraz niska emisja. W programie dobry potencjał działań zaplanowano ekologiczny – działanie: weryfikacje możliwość programu ochrony przedłużenie migracji środowiska dla gmin, terminu organizmów mająca na celu Obra od silnie osiągnięcia wodnych na szczegółowe rozpoznanie i wpływu do zmieniona celu do 2027 zły odcinku cieku zagrożona w rezultacie ograniczenie Zb. Bledzew część r. ze względu istotnego – presji tak, aby możliwe było do ujścia wody na brak Obra w osiągnięcie wskaźników możliwości obrębie JCWP zgodnie z wartościami technicznych dobrego stanu. W dobry stan programie działań chemiczny zaplanowano działanie obejmujące przegląd pozwoleń wodno prawnych na wprowadzanie ścieków

Strona | 43

Prognoza oddziaływania na środowisko ustaleń studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Skwierzyna

do wód lub do ziemi przez użytkowników zlewni z uwagi na zagrożenie osiągnięcia celów środowiskowych mające na celu szczegółowe rozpoznanie i w rezultacie ograniczenie presji tak, aby możliwe było osiągnięcie wskaźników zgodnych z wartościami dobrego stanu. Z uwagi jednak na czas niezbędny do wdrożenia tego działania oraz okres niezbędny aby wdrożone działania przyniosły wymierne efekty, dobry stan będzie mógł być osiągnięty do 2027 r. Z uwagi na niską wiarygodność oceny i związany z tym brak możliwości wskazania przyczyn nieosiągnięcia dobrego stanu brak jest możliwości zaplanowania racjonalnych działań naprawczych. dobry potencjał Zaplanowanie i wdrożenie ekologiczny – przedłużenie jakichkolwiek działań będzie możliwość terminu generowało nieuzasadnione migracji osiągnięcia koszty. W związku z tym w Noteć od organizmów silnie celu do 2027 JCWP zaplanowano Kanału wodnych na zmieniona r. ze względu działania mające na celu Goszczanow zły odcinku cieku zagrożona część na brak rozpoznanie rzeczywistego skiego do istotnego – wody możliwości stanu ekologicznego – Otoka Noteć w technicznych i przeprowadzenie obrębie JCWP dysproporcjon monitoringu badawczego.

alne koszty W przypadku potwierdzenia dobry stan złego stanu po 2 latach chemiczny wprowadzone zostanie działanie mające na celu rozpoznanie jego przyczyn. Takie etapowe postępowanie pozwoli na racjonalne zaplanowanie niezbędnych działań i zapewnienie ich wymaganej skuteczności. Źródło Plan zagospodarowania wód na obszarze dorzecza Odry Stan JCWPd Nr 34, 40, 41 i 59 zgodnie z „Planem zagospodarowania wodami na obszarze dorzecza Odry” (Dz. U. 2016 poz. 1967), przedstawia poniższa tabela:

Strona | 44

Prognoza oddziaływania na środowisko ustaleń studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Skwierzyna

Tab. 10 Stan JCWPd zlokalizowanych na terenie gminy Skwierzyna Ocena stanu Ocena ryzyka Nr Zakładany cel nieosiągnięcia Uzasadnienie Derogacje JCWPd ilościowy chemiczny środowiskowy celów derogacji środowiskowych Ze względu na zmiany chemizmu wód związane z niedostatecznie oczyszczonymi ściekami komunalnymi, zbyt mały stopień skanalizowania, szczególnie terenów wiejskich, składowiskami nieodpowiadającymi wymaganiom przedłużenie ochrony terminu środowiska. W dobry stan osiągnięcia programie działań 34 dobry słaby chemiczny i zagrożona celu do 2027 r. ukierunkowanym na ilościowy ze względu na w/w presje, dla brak możliwości przedmiotowej technicznych JCWP zaplanowano wszelkie możliwe działania ograniczające dopływ zanieczyszczeń komunalnych do wód. Niemniej jednak ze względu na warunki hydrogeologiczne okres 6 lat jest zbyt krótki aby mogła nastąpić poprawa stanu wód dobry stan 40 dobry dobry chemiczny i nie zagrożona nie nie dotyczy ilościowy dobry stan 41 dobry dobry chemiczny i nie zagrożona nie nie dotyczy ilościowy dobry stan 59 dobry dobry chemiczny i nie zagrożona nie nie dotyczy ilościowy Źródło Plan zagospodarowania wód na obszarze dorzecza Odry Większość analizowanych JCWPd charakteryzowało się dobrym stanem chemicznym - wartości niektórych wskaźników były podwyższone w wyniku naturalnych procesów zachodzących w wodach

Strona | 45

Prognoza oddziaływania na środowisko ustaleń studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Skwierzyna podziemnych, przy czym nie przekraczały one wartości dopuszczalnych jakości wody, przeznaczonej do spożycia przez ludzi.

Wyżej zaprezentowana jakość wód wynika przede wszystkim z charakteru zagospodarowania terenu zlewni, a także charakteru ognisk zanieczyszczeń, za które uznać należy takie efekty działalności człowieka prowadzące do zmian własności fizycznych, chemicznych oraz biologicznych, obniżających walory jakościowe wód. Na terenie gminy za potencjalne źródła zagrożenia należy uznać:  ścieki odprowadzane w zorganizowany sposób systemami kanalizacyjnymi, pochodzące głownie z aglomeracji miejskiej w Skwierzynie – wprowadzanie do wód substancji biogennych zawartych w ściekach komunalnych, jest czynnikiem przyśpieszającym eutrofizację wód, czyli wzbogacanie w substancje biogenne (azot i fosfor), której wynikiem jest wzrost żyzności wód oraz zmiany w liczebności i różnorodności gatunkowej, a także zakwity glonów, powstawanie odtlenionych martwych stref i wymywanie azotanów do wód podziemnych, co ma wpływ na cały ekosystem. Obowiązujące regulacje prawne, zabraniają bezpośredniego odprowadzania nieczystości do wód i do ziemi oraz określają warunki, jakie muszą spełniać ścieki przed ich wprowadzeniem do w/w elementów, nie mniej jednak ich emisja do środowiska wodnego nie zostaje bez wpływu na jego stan. I tak w roku 2014 z miejskiej oczyszczalni ścieków w Skwierzynie odprowadzono do Warty ścieki, zawierające następujące ilości zanieczyszczeń. Tab. 11 Ilość zanieczyszczeń odprowadzone do Warty z miejskiej oczyszczalni ścieków Ładunki zanieczyszczeń w ściekach po oczyszczeniu Osady Rodzaj Odbiornik Jednostka zawiesina wytworzone w oczyszczalny ścieków BZT5 ChZT ogólna ciągu roku [kg/rok] [kg/rok [kg/rok] mechaniczno- biologiczna z miejska podwyższonym oczyszczalnia Warta 7060 31400 5984 182 poziomem ścieków usuwania biogenów Źródło: Bank danych lokalnych  dysproporcja między zasięgiem systemu wodociągowego i kanalizacji sanitarnej – największy problem w tym zakresie występuje na terenach wiejskich, w ramach których ludność korzysta jedynie z rozwiązań indywidualnych (zbiorników bezodpływowych na nieczystości ciekłe lub przydomowych oczyszczalni ścieków). Znacznie lepiej przedstawia się sytuacja na terenie miasta Skwierzyna gdzie z sieci wodociągowej korzysta 96% ludności, a z sieci kanalizacji sanitarnej 84%,  nieszczelne zbiorniki bezodpływowe,  zanieczyszczenia wprowadzane razem z wodami opadowymi pochodzące z utwardzonych obszarów miejskich: parkingów, terenów przemysłowych, handlowych,  spływy powierzchniowe z tras komunikacyjnych,

Strona | 46

Prognoza oddziaływania na środowisko ustaleń studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Skwierzyna

 pływy powierzchniowe z terenów pól uprawnych, na których stosowane są nawozy mineralne i chemiczne środki ochrony roślin. Zawierają one znaczne ilości miogenów odpowiedzialnych za powstawanie deficytu tlenowego w wodzie poprzez nadmierny rozwój glonów, co może prowadzić do eutrofizacji zbiorników wodnych.

c. Zagrożenia środowiska powodowane przez hałas

Jednym z bardziej determinujących czynników jakości środowiska jest hałas rozumiany jako dźwięki niepożądane, uciążliwe, szkodliwe. Może wywierać on niekorzystny wpływ na zdrowie człowieka, świat zwierzęcy i roślinny, a jego szkodliwość zależy od natężenia, częstotliwości, charakteru zmian w czasie, długotrwałości działania. Hałas występuje powszechnie zwłaszcza wzdłuż tras komunikacyjnych, obiektów przemysłowych i usługowych o charakterze wytwórczym. Na terenie gminy nie ma stałego punktu pomiarowego, jednak można przyjąć, że głównym jego źródłem jest: 1. hałas drogowy, uzależniony od wielu czynników, w tym m.in.: o od układu drogowego, o natężenia i struktury ruchu, o średniej prędkości strumienia pojazdów, o stanu technicznego nawierzchni, o stanu technicznego pojazdów. Drogami generującymi największy ruch, a co za tym idzie również znaczny hałas, jest droga ekspresowa S3 (odcinek drogi krajowa nr 24 który przebiegał przez centrum miasta Skwierzyny, po oddaniu do użytkowania drogi ekspresowej S3 zmienił przebieg – został włączony w ciąg drogi ekspresowej S3 pomiędzy węzłem Skwierzyna Południe i Skwierzyna Zachód) oraz drogi wojewódzkie nr 159 i 199. Według Generalnego Pomiaru Ruchu wykonanego przez Generalną Dyrekcję Dróg Krajowych i Autostrad w 2015, natężenie ruchu na przedmiotowych drogach kształtowało się następująco: Tab. 12 Średni dobowy ruch na odcinkach pomiarowych zlokalizowanych na terenie gminy Skwierzyna w 2015 r. Rodzajowa struktura ruchu pojazdów silnikowych Lekkie Sam. ciężarowe Pojazdy Sam. sam. Odcinek silnikowe Motocy osob. cięża- Autobus Ciągniki bez bez ogółem kle mikro- rowe y rolnicze przycz. przycz. busy (dosta- wcze) droga ekspresowa S3 odcinek węzeł Gorzów Wielkopolski Południe 17308 53 12048 1412 453 3270 72 0 /DK22/ - węzeł Skwierzyna zachód /DK 24/

Strona | 47

Prognoza oddziaływania na środowisko ustaleń studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Skwierzyna

droga ekspresowa S3 odcinek węzeł Skwierzyna Zachód 16651 50 11217 1375 600 3349 60 0 /DK 24/- węzeł Skwierzyna południe /DK24/ droga wojewódzka. Nr 159 odcinek 2115 38 1694 165 51 144 4 19 Nowe Polichno /DW 158/-Skwierzyna /DW 199/ droga wojewódzka. Nr 159 odcinek 2339 35 1879 215 51 145 9 5 Skwierzyna /DW 199/- Skwierzyna /DK 24 droga wojewódzka. Nr 199 odcinek 286 15 230 19 3 4 2 13 Skwierzyna /DW 159/- granica województwa Źródło https://www.gddkia.gov.pl/pl/2551/GPR-2015 Największe zagrożenie hałasem komunikacyjnym tworzy droga ekspresowa S3. Zgodnie z „Raportem o oddziaływaniu na środowisko drogi ekspresowej nr S3, odcinek Gorzów Wlkp. – Miedzyrzecz” w ramach prognozowanej strefy ponadnormatywnych oddziaływań hałasu drogowego na terenie gminy znajdował się budynek mieszkalny położony w sąsiedztwie węzła Skwierzyna Południe. W związku z powyższym konieczne było zaproponowanie działań zabezpieczających istniejąca zabudowę. W tym celu wprowadzono do projektu budowlanego obowiązek realizacji ekranu akustycznego o następujących parametrach - ekran przezroczysty odbijający, o długości L = 200 m, wysokości H = 6 m. Dzięki jego zastosowaniu, zgodnie z dokonanymi prognozami we wszystkich punktach badawczych zlokalizowanych na terenie gminy Skwierzyna, zarówno w roku oddania trasy S3 jaki i w 2025 r. zostaną zachowane dopuszczalne poziomy hałasu określone w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 roku w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. 2014 r. poz. 112). Pozostałe drogi zlokalizowane na terenie gminy, ze względu na niewielkie natężenie ruchem nie stanowią istotnego źródła zagrożenia dla mieszkańców gminy. Dodatkowo w sąsiedztwie poligonu wojskowego Skwierzyna zaprojektowano tzw. ekrany wojskowe. Urządzenia te nie są jednak urządzeniami ochrony akustycznej środowiska, gdyż ich rolą jest stworzenie nieprzezroczystej osłony poligonu. Choć wizualnie przypominają ekrany akustyczne, to faktycznie urządzenia te stanowią tylko specyficzny rodzaj pełnego ogrodzenia (osłony krajobrazowej). Nie muszą zatem spełniać warunków technicznych stawianych ekranom akustycznym (np. dotyczących wewnętrznej izolacyjności akustycznej). 2. hałas kolejowy - pod pojęciem którego rozumie się hałas powstający w wyniku eksploatacji linii kolejowych. Zagrożenie hałasem wynikające z eksploatacji szlaku kolejowego jest znacząco

Strona | 48

Prognoza oddziaływania na środowisko ustaleń studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Skwierzyna

odczuwalne szczególnie w najbliższym otoczeniu torowisk. O poziomie hałasu na obszarach znajdujących się w bezpośrednim sąsiedztwie linii kolejowych decydują takie czynniki jak: o natężenie ruchu, o ilość pociągów towarowych (w ogólnej liczbie składów pociągów), o prędkość i płynność ruchu pociągów, o położenie torów, o stan techniczny taboru kolejowego oraz torowiska, o ukształtowanie terenu, przez który przebiega linia kolejowa, o odległość pierwszej linii zabudowy od skrajnego toru. Przez teren miasta i gminy przebiega linia kolejowa nr 367 relacji Zbąszynek-Gorzów Wielkopolski, o znaczeniu lokalnym. Charakteryzuje się przewagą ruchu pasażerskiego i ma duże znaczenie dla połączeń centrów administracyjnych i mniejszych miejscowości województwa lubuskiego z Zieloną Górą i Gorzowem Wielkopolskim. Kursuje nią 10 kursów pociągów pasażerskich i do 5 pociągów towarowych na dobę, przy czym wielkość przewozów towarowych jest niewielka i wynosi około 500 tyś. ton rocznie. Ze względu na: o usytuowanie torowiska – wykop o głębokości od 2,5 m do 10 m poniżej terenów sąsiadujących z linia kolejową, o niewielkie natężenie ruchem, o brak stref ochronnych dla terenu zamkniętego w ramach którego zlokalizowana jest przedmiotowa linia kolejowa, należy stwierdzić, iż przedmiotowe źródło hałasu nie powinno stanowić istotnego zagrożenia dla mieszkańców gminy. 3. hałas przemysłowy wynikający z działalności podmiotów gospodarczych – brak odnotowanych przekroczeń norm akustycznych.

d. Zagrożenia powodowane promieniowaniem elektromagnetycznym

Źródłem promieniowania elektromagnetycznego niejonizującego są systemy wytwórcze i przesyłowe energii elektrycznej, stacje radiowe, telewizyjne, urządzenia diagnostyczne, terapeutyczne, urządzenia przemysłowe i urządzenia użytku domowego, słowem - promieniowanie to występuje powszechnie w środowisku. W gminie Skwierzyna do sztucznych źródeł emisji pól elektromagnetycznych stanowiących potencjalne zagrożenie dla środowiska należą:  jednotorowa linia elektroenergetyczną 400 kV relacji Poznań Plewiska-Krajnik,  jednotorowa linia elektroenergetyczną 220 kV relacji Gorzów Wlkopolski – Leśniów Wielki,  linie ŚN stanowiące podstawowe źródło zaopatrzenia mieszkańców w prąd,  urządzenia emitujące pola elektromagnetyczne wykorzystywane w: ośrodkach medycznych, policji, straży pożarnej. Pole elektromagnetyczne powstaje wokół przewodów i aparatury będącej pod napięciem, przy czym analizując jego oddziaływanie należy wyróżnić dwie składowe:

Strona | 49

Prognoza oddziaływania na środowisko ustaleń studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Skwierzyna

 pole magnetyczne – wartość graniczną natężenia pola magnetycznego 50 Hz w środowisku określa załącznik do rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów (Dz. U. Nr 192, poz. 1883), w którym to podano wartość dopuszczalną natężenia pola magnetycznego dla miejsc dostępnych dla ludzi (60 A/m),  pole elektryczne – miarą oddziaływania na ludzi i środowisko pola elektrycznego 50 Hz jest wartość natężenia tego pola określona na wysokości 2 m nad ziemią lub innymi powierzchniami, na których mogą przebywać ludzie, w szczególności dachami, tarasami, balkonami, podestami. Zgodnie z w/w rozporządzeniem dopuszczalne poziomy natężenia pola elektrycznego 50 Hz charakteryzowane są wartościami granicznymi w sposób następujący: o 10 kV/m - obszary dostępne dla ludzi, o 1 kV/m - tereny przeznaczone pod zabudowę mieszkaniową. Przyjęto, że pola o podanych wyżej poziomach nie oddziałują niekorzystnie na ludzi oraz inne elementy środowiska (rośliny, zwierzęta, wodę, powietrze itp.). Nie wykazują również żadnego działania kumulacyjnego lub synergicznego. W celu zachowania dopuszczonych prawem parametrów wyznacza się granice pasów technologicznych w ramach których w/w wartości muszą być dotrzymane.

e. Obszary narażone na osuwanie się mas ziemnych

Jednym naturalnym zagrożeniem geologicznym na terenie gminy Skwierzyna jest niebezpieczeństwo wystąpienia osuwisk. Zgodnie z „Przeglądową mapą osuwisk i obszarów predysponowanych do wystąpienia ruchów masowych” opracowaną przez Państwowy Instytut Geologiczny w południowo-wschodniej części miasta Skwierzyna, na granicy z gminą Przytoczna występują obszary predysponowane do wystąpienia ruchów masowych ze względu na uwarunkowania geomorfologiczne.

f. Obszary zagrożenie wystąpieniem powodzi

Na terenie gminy zgodnie z mapami zagrożenia powodziowego oraz mapami ryzyka powodziowego występują:  obszarów szczególnego zagrożenia powodzią: - na których prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest średnie i wynosi raz na 100 lat (Q1%), - na których prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest wysokie i wynosi raz na 10 lat (Q10%), - obszar między linią brzegu a wałem przeciwpowodziowym lub naturalnym wysokim brzegiem, w którym wbudowano trasę wału przeciwpowodziowego,  obszarów, na których prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest niskie i wynosi raz na 500 lat (Q 0,2%),  obszarów narażonych na zalanie w przypadku zniszczenia lub uszkodzenia wału przeciwpowodziowego.

Strona | 50

Prognoza oddziaływania na środowisko ustaleń studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Skwierzyna

Są one charakterystyczne dla doliny Warty i Obry. Sposób zagospodarowania wskazanych obszarów musi uwzględniać przepisy Prawa Wodnego, a w szczególności wynikające z niego zakazy.

g. Poważne awarie

Na terenie gminny Skwierzyna nie występują istniejące oraz nie planuje się ich lokalizacji nowych zakładów stwarzających zagrożenie wystąpienia poważnej awarii przemysłowej.

4. ANALIZA I OCENA CELÓW OCHRONY ŚRODOWISKA USTANOWIONYCH NA SZCZEBLU MIĘDZYNARODOWYM ALBO KRAJOWYM, ISTOTNYCH Z PUNKTU WIDZENIA PROJEKTU ZMIANY STUDIUM

Projekt studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Skwierzyna uwzględnia cele ochrony środowiska zawarte w wielu dokumentach strategicznych, które zostały wdrożone do polskiego prawodawstwa. Dokumentami rangi międzynarodowej o charakterze przestrzennym, stanowiącym podstawę do formułowania celów ochrony środowiska w programach krajowych są konwencje międzynarodowe, przyjęte przez stronę polską, w tym między innymi:  Konwencja Genewska w sprawie transgranicznego zanieczyszczenia powietrza na dalekie odległości z 1979 r. wraz z II protokołem siarkowym z 1994 r. (Oslo),  Protokół Montrealski w sprawie substancji zubażających warstwę ozonową z 1987 r. wraz z poprawkami londyńskimi (1990 r.), wiedeńskimi (1992 r.).  Konwencja Berneńska o ochronie dzikiej fauny i flory europejskiej oraz ich siedlisk naturalnych z 1979 r.,  Ramowa Konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu z Kioto, 1997 r. wraz Protokołem.,  Konwencja ONZ o ochronie różnorodności biologicznej z Rio de Janeiro, 1992 r.,  Ramowa Konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu z Rio de Janeiro, 1992 r., oraz dyrektywy, rozporządzenia, decyzje Unii Europejskiej. Do ważniejszych z nich, których cele ochrony środowiska są istotne z punktu widzenia projektu studium zaliczyć należy:  Dyrektywę Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory,  Dyrektywę 2009/147/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 30 listopada 2009 r. w sprawie ochrony dzikiego ptactwa,  Dyrektywę Rady z dnia 27 czerwca 1985 r. w sprawie oceny skutków wywieranych przez niektóre przedsięwzięcia publiczne i prywatne na środowisko naturalne,  Dyrektywę 96/62/EU z dnia 27 września 1996 r. w sprawie jakości powietrza,  Dyrektywę 96/61/EC z 24 września 1996 r. w sprawie zintegrowanego zapobiegania i ograniczania zanieczyszczeń,  Dyrektywę 2001/42/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 czerwca 2001 r. w sprawie oceny wpływu niektórych planów i programów na środowisko,

Strona | 51

Prognoza oddziaływania na środowisko ustaleń studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Skwierzyna

 Rozporządzenie Rady 3254/91/EWG z dnia 19 grudnia 1991 r. w sprawie działań Wspólnoty w zakresie ochrony przyrody. Projekt studium uwzględnia wytyczne i cele ochrony środowiska przyjęte w w/w dokumentach, poprzez wprowadzenie szeregu ustaleń z zakresu ochrony środowiska. Dodatkowo uwzględnia również sieć obszarów o istotnych walorach przyrodniczych, które są zagrożone w skali europejskiej – tzw. „Europejską Sieć Ekologiczną Natura 2000”, umożliwiając tym samym realizację spójnej polityki ochrony w/w zasobów. Na szczeblu krajowym, cele ochrony środowiska ustanawiają strategiczne dokumenty rządowe, w tym: II Polityka Ekologiczna Państwa z perspektywą do 2025 r., która respektuje zapisy Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 1997 r., mówiące o konieczności zapewnienia przez Rzeczypospolitą Polską ochrony środowiska kierując się zrównoważonym rozwojem oraz koniecznością zapewnienia przez władze publiczne bezpieczeństwa ekologicznego współczesnemu i przyszłym pokoleniom. Część z nich została uwzględniona przy sporządzaniu studium, a do najważniejszych z nich, w kontekście zakresu ustaleń planistycznych, wymienić należy m.in.:  zasadę równego dostępu do środowiska przyrodniczego - projekt studium poprzez zastosowane rozwiązania z zakresu ochrony środowiska oraz zachowanie puli terenów otwartych sprzyja zachowaniu istniejącego zróżnicowania ekosystemu,  zasadę uspołecznienia polityki ekologicznej – projekt dokumentu wraz z prognozą oddziaływania na środowisko podlega procedurze strategicznej oceny oddziaływania na środowisko, która to zapewnia czynny udział w procedowanym dokumencie wszystkim zainteresowanym stronom,  zasadę prewencji – projekt studium na etapie planowania poszczególnych przedsięwzięć wybiera najbardziej optymalne kierunki zagospodarowania a poprzez zastosowane rozwiązania z zakresu ochrony środowiska oraz uzbrojenia terenu zapobiega powstawaniu zanieczyszczeń. Realizacja zasady zrównoważonego rozwoju oraz zapewnienie bezpieczeństwa ekologicznego w opracowanym dokumencie odbywać się będzie zatem poprzez szereg działań uwzględniających w/w dokumenty ustanowione na szczeblu krajowym i międzynarodowym. Cele te będą realizowane poprzez rozwój i uporządkowanie zagadnień związanych z infrastrukturą techniczną oraz ochronę środowiska przyrodniczego.

5. PRZEDSTAWIENIE USTALEŃ ZAWARTYCH W PROJEKCIE ZMIANY STUDIUM, W TYM ZAPROPONOWANYCH ROZWIĄZAŃ FUNKCJONALNO- PRZESTRZENNYCH

a. Informacje o głównych celach, zawartości studium oraz powiązaniach studium z innymi dokumentami

Podstawą formalną do opracowania studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Skwierzyna była uchwała Nr XXIII/157/16 Rady Miejskiej w Skwierzynie z dnia 2 czerwca 2016 r. Za główne cele przedmiotowego dokumentu uznano stworzenie nowych założeń polityki przestrzennej gminy, bowiem dotychczasowe kierunki ze względu na: zmianę regulacji prawnych,

Strona | 52

Prognoza oddziaływania na środowisko ustaleń studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Skwierzyna postępujące procesy urbanizacji jak również zmiany w strukturze społecznej i osiedleńczej stały się nieaktualne. Określone kierunki zagospodarowania wynikają ze szczegółowego rozpoznania dotychczasowego sposobu użytkowania gruntów, stanowią uaktualnienie wytycznych zawartych we wcześniejszej edycji studium, obowiązujących planów miejscowych i są dostosowane do obecnych uwarunkowań przestrzennych. Zakłada się maksymalne wykorzystanie istniejących walorów gospodarczych (nie zapominając o wartościach przyrodniczo-kulturowych) przyjmując, za główny kierunek dalszą stymulację i podniesienie atrakcyjności gminy. Mając na uwadze powyższe rozwój przestrzenny gminy Skwierzyna należy kształtować w oparciu o następujące zasady:  racjonalne zagospodarowanie terenów polegające na maksymalnym wykorzystaniu terenów już zabudowanych oraz ograniczeniu rozpraszania zabudowy,  wytworzenie miejsc o charakterze przestrzeni publicznych pozwalających na integrację mieszkańców,  poprawę jakości życia mieszkańców poprzez rozwój infrastruktury technicznej,  zwiększenie poziomu bezpieczeństwa poprzez modernizację systemu komunikacji drogowej,  wykorzystanie dogodnego położenia gminy i ściągnięcie na teren gminy inwestorów, którzy poprawią sytuację finansową oraz utworzą nowe miejsca pracy,  wykorzystanie dogodnego położenia gminy i jej walorów przyrodniczych w celu aktywizacji funkcji turystycznej, zwłaszcza z zakresu turystyki aktywnej,  ochronę potencjału przyrodniczego, w tym zwartych kompleksów leśnych, walorów krajobrazowych oraz kulturowych poprzez wprowadzenie odpowiednich ograniczeń w zagospodarowaniu i wykorzystaniu terenów.

Przy sporządzaniu studium uwzględniono zasady określone w koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju, ustalenia strategii rozwoju i planu zagospodarowania przestrzennego województwa, ustalenia strategii rozwoju powiatu oraz strategii rozwoju gminy. Zakres i tryb opracowania określają przepisy ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. 2017 poz. 1073 z późn. zm.) oraz rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 28 kwietnia 2004 r. w sprawie zakresu projektu studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy (Dz. U. z 2004 r. Nr 118, poz. 1233).

b. Ustalenia projektu studium

Przeznaczenie terenów Ustalenia studium w zakresie kierunków zagospodarowania przestrzennego wyznaczają podobnie jak to miało miejsce w przypadku aktualnego sposobu zagospodarowania następujące przeznaczenia terenów:  MU - teren zabudowy śródmiejskiej,  MNU – teren zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej i usługowej,  MN - teren zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej,  MW – teren zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej,

Strona | 53

Prognoza oddziaływania na środowisko ustaleń studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Skwierzyna

 RM – teren zabudowy zagrodowej,  PR – teren produkcji rolniczej,  PU – teren zabudowy produkcyjnej i usługowej,  U – teren zabudowy usługowej,  US – teren usług sportu,  UT – teren usług turystyki,  UTL – teren zabudowy rekreacji indywidualnej,  ZC – teren cmentarza,  ZD – teren upraw działkowych,  KS – teren komunikacji,  IT – teren infrastruktury technicznej,  EO – teren urządzeń wytwarzających energię z odnawialnych źródeł energii,  EK – teren eksploatacji kopalin,  TW – teren specjalny – jednostka wojskowa,  W – teren wód powierzchniowych,  ZL – teren lasu,  RZ – teren rolny (użytki zielone) i zadrzewienia,  R – teren rolny (grunty orne).

Obszary wyłączone z zabudowy oraz z ograniczonymi możliwościami do urbanizacji Ze względu na oddziaływanie obiektów i urządzeń infrastruktury technicznej, potrzebę utrzymania rezerw terenowych oraz konieczność zachowania zasobów środowiska i wymogów ładu przestrzennego w ramach ustaleń studium wskazano następujące tereny wyłączone spod zabudowy:  tereny leśne (ZL), za wyjątkiem wynikających z przepisów odrębnych obiektów związanych z gospodarką leśną i wodną,  tereny rolne związane zarówno z użytkami zielonymi (RZ) jak i gruntami ornymi (R) oraz za wyjątkiem budowli związanych z gospodarką rolną oraz obiektów związanych z gospodarką wodną,  tereny zieleni urządzonej (ZP) za wyjątkiem niewielkich obiektów usługowych w zakresie gastronomi, kultury, administracji, kultu religijnego i handlu,  tereny ogrodów działkowych (ZD) za wyjątkiem infrastruktury ogrodowej i altan działkowych. Poza w/w obszarami na terenie gminy występują również struktury wywołujące częściowe lub całkowite wyłączenia spod zabudowy, przy czym ich funkcjonowanie wynika z przepisów odrębnych lub decyzji organów wyższego szczebla:  kompleksy gruntów rolnych najwyższych klas bonitacyjnych I-III,  obszary narażone na osuwanie się mas ziemnych,  pasy technologiczne i eksploatacyjne oraz strefy techniczne, bezpieczeństwa i kontrolowane właściwe dla linii elektroenergetycznych, ropociągów naftowych i gazociągów,  strefy ochronne odwiertów związanych z poszukiwaniem, rozpoznaniem i wydobywaniem złóż,  obszary szczególnego zagrożenia powodzią,

Strona | 54

Prognoza oddziaływania na środowisko ustaleń studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Skwierzyna

 strefy sanitarne cmentarzy,  strefy ochronne ujęć wody,  strefy związane z ograniczeniami w zabudowie i zagospodarowaniu i użytkowaniu terenu wynikające z lokalizacji terenów wojskowych,  strefy związane z ograniczeniami w zabudowie i zagospodarowaniu i użytkowaniu terenu wynikające z lokalizacji urządzeń wytwarzających energię z odnawialnych źródeł energii.

Układ komunikacyjny Gmina Skwierzyna posiada dobrze rozwinięty układ komunikacyjny. W celu zwiększenia bezpieczeństwa i poprawy płynności ruchu, zakłada się systematyczną przebudowę i modernizację układu drogowego, tym również, jeśli pozwala na to istniejące zagospodarowanie, poprzez sparametryzowanie zgodnie z aktualnie obowiązującymi przepisami. Uwzględniając nowo wyznaczone oraz dotychczas niezagospodarowane tereny zabudowy, jak również wysoki potencjał turystyczny gminy i rosnące zapotrzebowanie na tereny związane z rekreacją, należy dążyć do sukcesywnej rozbudowy systemu komunikacji poprzez realizację nowych dróg dojazdowych oraz ścieżek rowerowych. Poza drogami wskazanymi na załączniku graficznym studium, w zależności od potrzeb lokalnej społeczności, możliwa jest realizacja nowych dróg, których przebieg zostanie ustalony w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego lub w drodze decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej – „specustawa drogowa”. Uzupełnienie dróg publicznych stanowi sieć dróg wewnętrznych pełniących drugorzędną rolę w układzie komunikacyjnym gminy, najczęściej dojazdów do pojedynczych zespołów zabudowy.

Infrastruktura techniczna Teren gminy jest zwodociągowany w blisko 95%, natomiast wydajność eksploatowanych ujęć wody jest wystarczająca dla zaspokojenia bieżących potrzeb odbiorców. Głównym kierunkiem rozwoju gospodarki wodnej jest zatem zapewnienie dostępu do sieci wodociągowej dla wszystkich obszarów wskazanych w studium pod zabudowę. Wraz z przeznaczaniem nowych terenów konieczne jest podjęcie działań zmierzających do zwiększania niezawodności sieci wodociągowej, obniżania jej awaryjności i strat wody. Cel ten powinien być osiągnięty poprzez sukcesywną modernizację i wymianę wyeksploatowanych odcinków sieci. Istotną kwestią jest również zapewnienie odpowiedniej ilość wody dla celów przeciwpożarowych, określonych w przepisach dotyczących zaopatrzenia w wodę oraz dróg pożarowych.

Działania kierunkowe związane z gospodarką ściekową powinny dążyć do objęcia zasięgiem sieci kanalizacji sanitarnej jak najszerszego obszaru gminy, przy czym na obszarach wiejskich oraz poza granicami aglomeracji ściekowej, gdzie budowa sieci kanalizacji sanitarnej jest nieuzasadniona ze względów ekonomicznych, dopuszcza się odprowadzanie ścieków do przydomowych oczyszczalni ścieków lub zbiorników bezodpływowych z zapewnieniem okresowego odbioru ścieków, przy czym w przypadku bezodpływowych zbiorników na nieczystości ciekłe wskazuje się na konieczność prowadzenia ewidencji wskazanych urządzeń oraz założenie ich likwidacji w momencie zaistnienia

Strona | 55

Prognoza oddziaływania na środowisko ustaleń studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Skwierzyna przyłączenia do sieci kanalizacji sanitarnej. Należy przy tym zwrócić uwagę, że dla terenów wskazanych jako obszary szczególnego zagrożenia powodzią niezbędna jest realizacja zbiorczej sieci kanalizacyjnej.

Rozbudowa elementów układu elektroenergetycznego powinna następować równocześnie z zagospodarowaniem nowych terenów przeznaczonych do zabudowy. Na terenach, których walory estetyczne powinny być podkreślone, studium rekomenduje wykonanie nowych sieci rozdzielczych w wersji kablowej. Należy także podejmować działania zmierzające do systematycznej modernizacji istniejącej infrastruktury elektroenergetycznej, mające na celu zwiększenie sprawności systemu zaopatrzenia w energię elektryczną. Uwzględniając planowane inwestycje celu publicznego o znaczeniu ponadlokalnym studium wskazuje lokalizację planowanego przebiegu linii elektroenergetycznej 110kV wraz z lokalizacją Głównego Punktu Zasilania - stacji elektroenergetycznej Skwierzyna II.

Gmina Skwierzyna posiada bezpośrednie zaopatrzenie w gaz sieciowy. Stan eksploatowanej na terenie gminy infrastruktury gazowej jest dobry i prorozwojowy. Dobre warunki lokalizacyjne regionu stanowią dogodną pozycję wyjściową do dalszej gazyfikacji podnosząc standard życia mieszkańców, ograniczając niską emisję i zwiększając atrakcyjność terenów inwestycyjnych gminy. Głównymi kierunkami działań w zakresie zaopatrzenia w gaz są:  rozbudowa sieci w oparciu o istniejącą strukturę, przy maksymalnym zwiększeniu jej efektywności,  zastosowanie indywidualnych zbiorników gazu płynnego, pod warunkiem spełnienia wymogów przepisów odrębnych. Ponadto uwzględniając konieczność rozbudowy systemu tranzytowego związanego z realizacją projektu Baltic Pipe na terenie gminy Skwierzyna planowana jest realizacją gazociągu DN1000 relacji Goleniów- Lwówek, którego trasa przebiegać będzie wzdłuż istniejącego gazociągu Szczecin-Lwówek. Z uwagi na brak szczegółowego trasowania oraz zakresu inwestycji planowane przedsięwzięcie wyłączono z oceny oddziałania na środowisko w ramach niniejszej prognozy.

W zakresie zaopatrzenia w ciepło podstawowym zadaniem jest podniesienie sprawności istniejących źródeł ciepła przy założeniu ograniczenia zużycia paliwa oraz niskiej emisji zanieczyszczeń do środowiska. Należy ograniczyć rozwój systemu ciepłowniczego opartego o nieekonomiczne węglowe kotły grzewcze poprzez zastosowanie nowoczesnych jednostek spełniających wszystkie uwarunkowania związane z ochroną środowiska. Zaleca się rozwój systemów grzewczych opartych o odnawialne źródła energii - biomasę, energię słoneczną lub geotermalną.

Działaniem kierunkowym w zakresie istniejących na terenie gminy rurociągów naftowych jest utrzymanie obecnego przebiegu z uwzględnieniem możliwości przebudowy i remontu.

Uwzględniając potencjał w zakresie energetyki odnawialnej oraz uwarunkowania terenowe i prawne na terenie gminy Skwierzyna planuje się rozmieszczenie urządzeń o mocy przekraczającej 100 kW wytwarzających energię z następujących odnawialnych źródeł energii:  promieniowanie słoneczne:

Strona | 56

Prognoza oddziaływania na środowisko ustaleń studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Skwierzyna

 farma fotowoltaiczna w miejscowości Murzynowo,  farma fotowoltaiczna w Skwierzynie,  energię wody - zespół elektrowni wodnych na rzece Obrze w rejonie wiaduktu drogi ekspresowej S3. Proponowane obszary, na których rozmieszczone będą przedmiotowe urządzenia, a także ich strefy ochronne związane z ograniczeniami w zabudowie oraz zagospodarowaniu i użytkowaniu terenu, zostały określone w części graficznej studium. Wskazany zasięg stref ochronnych należy traktować jako maksymalny, natomiast zakres ograniczeń w zabudowie oraz zagospodarowaniu i użytkowaniu terenu jest zależny od skali realizowanego przedsięwzięcia i jego rzeczywistego oddziaływania, przy czym dotyczy w szczególności wykluczenia możliwości realizacji zabudowy związanej z pobytem ludzi. W przypadku stwierdzenia, iż oddziaływanie i uciążliwości są mniejsze, granice stref mogą zostać zawężone na etapie sporządzania miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego.

6. OKREŚLENIE, ANALIZA I OCENA PRZEWIDYWANEGO ZNACZĄCEGO ODDZIAŁYWANIA USTALEŃ STUDIUM NA ŚRODOWISKO

a. Źródła przewidywanego oddziaływania na środowisko

Do nowych inwestycji, które mogą być skutkiem realizacji ustaleń studium zaliczyć należy:  farmę fotowoltaiczną w Skwierzynie i miejscowości Murzynowo,  tereny eksploatacji powierzchniowej ze złoża piasków i żwirów Nowa Skwierzynka,  tereny zabudowy mieszkaniowej,  tereny zabudowy rekreacji indywidualnej, przy czym zasięg w/w przedsięwzięć przedstawiono na rysunku prognozy oddziaływania na środowisko.

Natomiast pozostałe elementy struktury funkcjonalno-przestrzennej: utrzymują istniejące zagospodarowanie bądź wynikają z przesądzeń planistycznych obowiązujących planów miejscowych, w ramach których podlegały już strategicznej ocenie oddziaływania na środowisko. Dodatkowo projekt studium w swoich ustaleniach uwzględnia 2 projektowane elektrownie wodne, przy czym jedna z nich: „Mała elektrownia wodna na rzece Obrze w km 3+700 z instalacją tzw. maszyn ciśnienia spiętrzonego (jazu obrotowego) na działce 131/3 obręb 2 Skwierzyna” uzyskała już decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach realizacji przedsięwzięcia (znak RK.6220.2.2016 z dnia 10.02.2017 r.) natomiast druga: „Pływające małe elektrownie wodne na rzece Obrze wraz z budową jazu iglicowego oraz udrożnieniem kanału młyńskiego” jest w trakcie procedury uzyskiwania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach realizacji przedsięwzięcia. W związku z powyższym w ramach odrębnej procedury podlegały/podlegają one ocenie oddziaływania na środowisko. Z tego powodu żadne z w/w elementów zagospodarowania nie zostały uwzględnione w analizach zawartych w poniższych rozdziałach.

Strona | 57

Prognoza oddziaływania na środowisko ustaleń studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Skwierzyna

b. Przewidywane oddziaływanie

Dla potrzeb niniejszej prognozy przeanalizowano możliwe oddziaływania realizacji ustaleń analizowanego dokumentu na środowisko, które przedstawia się następując:

Przewidywane oddziaływanie terenów zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej oraz zabudowy rekreacji indywidualnej

bezpośrednie pośrednie wtórne skumulowane krótkoterminowe średnioterminowe długoterminowe stałe chwilowe pozytywne negatywne neutralne różnorodność 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 biologiczną ludzi 1 1 0 0 0 0 0 0 1 0 1 0 zwierzęta 0 1 0 1 0 0 0 0 0 0 1 0 rośliny 1 0 0 0 1 0 0 1 0 0 1 0 wodę 1 0 0 0 1 0 0 1 0 0 1 0 powietrze 1 0 0 0 0 0 0 1 0 0 1 0 powierzchnię 1 0 0 0 0 0 0 1 0 0 1 0 ziemi krajobraz 1 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 1 klimat 1 1 0 1 0 0 0 1 1 0 1 0 (akustyczny) zasoby 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 naturalne zabytki 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 dobra 1 0 0 0 0 0 0 1 0 1 0 0 materialne 0 – brak oddziaływania, 1 – występuje oddziaływanie Podczas prowadzenia prac budowlano-montażowych dojdzie do miejscowej likwidacji pokrywy glebowej i roślinności (skutkiem przemieszczenia warstwy próchnicznej będzie również zniszczenie poziomów glebowych, zmiana warunków wodno-powietrznych gleby) przy czym w ramach przedmiotowych terenów nie stwierdzono występowania gatunków roślin i zwierząt chronionych. Stan aerosanitarny powietrza mogą pogorszyć spaliny pracujących na budowie maszyn i pojazdów (w tym samochody o dużym tonażu, przewożące ładunki), które będą również źródłem hałasu. W/w oddziaływania będą miały charakter lokalny, krótkoterminowy ograniczony do terenu budowy, jego zaplecza oraz dróg dojazdowych. Istniejące tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej czy rekreacji indywidualnej mogą być źródłem oddziaływania skumulowanego, które może występować na skutek lokalizacji w sąsiedztwie obiektów o różnych funkcjach (zabudowy mieszkaniowej, usługowej, dróg), co może spowodować gromadzenie się różnego rodzaju zanieczyszczeń, w tym: niskiej emisji pyłowo-gazowej, ścieków, odpadów komunalnych. Ponieważ jednak studium ustala, że wszystkie nowe tereny zabudowy muszą być wyposażone w niezbędną infrastrukturę techniczną, regulując przede wszystkim sposób odprowadzania ścieków oraz zaopatrzenie w ciepło, można stwierdzić iż planowane przedsięwzięcia nie powinny stanowić źródła zagrożenia dla środowiska.

Strona | 58

Prognoza oddziaływania na środowisko ustaleń studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Skwierzyna

Przewidywane oddziaływanie obszarów rozmieszczenia ogniw fotowoltaicznych w Skwierzynie i miejscowości Murzynowo

minowe

bezpośrednie pośrednie wtórne skumulowane krótkoterminowe średnioterminowe długoter stałe chwilowe pozytywne negatywne neutralne różnorodność 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 biologiczną ludzi 1 0 0 0 1 0 0 0 1 1 1 0 zwierzęta 1 0 0 0 1 0 0 0 1 0 1 0 rośliny 1 0 0 0 1 0 0 0 1 0 0 1 wodę 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 powietrze 1 0 0 0 0 0 0 1 0 1 0 0 powierzchnię 1 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 1 ziemi krajobraz 1 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 1 klimat 1 0 0 0 1 0 0 0 0 0 1 0 (akustyczny) zasoby 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 naturalne zabytki 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 dobra 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 materialne

Na etapie montowania instalacji inwestycja ta może bezpośrednio oddziaływać na takie komponenty środowiska naturalnego jak: gleby, rzeźba terenu, fauna i flora (przy czym w ramach terenów przewidzianych pod realizację farmy fotowoltaicznej nie stwierdzono występowania gatunków roślin i zwierząt chronionych). Konieczność wbijania konstrukcji do gruntu, budowa sieci elektroenergetycznych oraz stacji kontenerowych przyczynią się do likwidacji pokrywy glebowej z istniejącą właściwą dla tego miejsca agrocenozą (fauną glebową), przy czym z powierzchni biologicznie czynnej zostanie wyłączony jedynie grunt pod w/w urządzeniami elektrotechnicznymi bowiem same panele umieszczone będą w najniższym punkcie ok. 0,6 m nad gruntem, co zapewni wystarczającą ilość światła rozproszonego dla wzrostu roślinności. Uciążliwości dla ludzi i zwierząt na tym etapie mogą być związane z transportem materiałów na place inwestycyjne oraz wywozem urobków z wykopów pod fundamenty. Hałas, powstający podczas prac budowlanych wystąpi na skutek pracy maszyn oraz ruchu pojazdów. Przewiduje się jednak, iż proces budowlany związany z realizacją inwestycji będzie krótkotrwały. Funkcjonowanie instalacji wytwarzających energię elektryczną z odnawialnych źródeł energii wykorzystujących w procesie przetwarzania promieniowanie słoneczne nie będzie negatywnie oddziaływać na środowisko. Ogniwa fotowoltaiczne nie emitują do powietrza żadnych zanieczyszczeń oraz nie są źródłem odpadów. Poza pracami montażowymi, przyłączeniowymi oraz okresową koniecznością konserwacji, funkcjonowanie elektrowni słonecznej odbywa się bezobsługowo, bez udziału człowieka. Same panele i stelaże nie stanowią też zagrożenia dla drobnej fauny zamieszkującej tereny trawiaste zlokalizowane pod ogniwami.

Strona | 59

Prognoza oddziaływania na środowisko ustaleń studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Skwierzyna

Przewidywane oddziaływanie terenów eksploatacji powierzchniowej ze złoża Nowa Skwierzynka

bezpośrednie pośrednie wtórne skumulowane krótkoterminowe średnioterminowe długoterminowe stałe chwilowe pozytywne negatywne neutralne różnorodność 1 0 0 0 0 0 1 0 0 0 1 0 biologiczną ludzi 0 1 0 1 0 0 1 0 0 1 0 0 zwierzęta 1 1 0 0 0 0 1 0 0 0 1 0 rośliny 1 1 0 0 0 0 1 0 0 0 1 0 wodę 1 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 1 powietrze 1 1 0 1 0 0 1 0 0 0 1 0 powierzchnię 1 0 0 0 0 0 1 0 0 0 1 0 ziemi krajobraz 1 0 0 0 0 0 1 0 0 0 1 0 klimat 1 1 0 1 0 0 1 0 0 0 1 0 (akustyczny) zasoby 1 0 0 0 0 0 0 1 0 0 1 0 naturalne zabytki 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 dobra 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 materialne 0 – brak oddziaływania, 1 – występuje oddziaływanie Na początkowym etapie oraz w trakcie eksploatacji dominują oddziaływania negatywne spowodowane powierzchniowym przekształceniem terenu (powstaniem wyrobiska eksploatacyjnego), co bezpośrednio wpływa na zwierzęta, rośliny, krajobraz. Z terenu wyrobisk trzeba będzie zdjąć warstwę gleby, a wraz z nią szatę roślinną, co spowoduje, że zmniejszeniu ulegnie powierzchnia siedlisk roślin i zwierząt, dla których mogą stanowić one miejsca żerowania i bytowania (przy czym w ramach terenów objętych eksploatacją nie stwierdzono występowania gatunków roślin i zwierząt chronionych). Sama utrata wartości użytkowej gruntów będzie miała jednak charakter przejściowy, bowiem tereny poeksploatacyjne będą zrekultywowane. Poprzez wzrost zapylenia związanego z pracą maszyn przy wydobyciu, na czas działania zakładu nieznacznie może pogorszyć się stan jakości powietrza. Z uwagi na ograniczoną powierzchnię terenów eksploatacji oraz rodzaj złoża zakłada się, że omawiana utrata jakości powietrza będzie niewielka i ograniczona do miejsca wydobycia. Na etapie funkcjonowania przedsięwzięcia wystąpi stałe negatywne oddziaływanie na zasoby naturalne - zostanie bowiem wyeksploatowane kruszywo, przy czym sposób prowadzenia eksploatacji oraz szczegółowe zasady zagospodarowania zakładu górniczego muszą być zgodne z przepisami odrębnymi. Działalność zakładu górniczego może również pośrednio wpływać na wzrost hałasu, na skutek prowadzonych prac eksploatacyjnych oraz transportu wydobywanych kopalin – będą to oddziaływania długoterminowe i powinny one ustąpić po zakończeniu procesu rekultywacji.

Strona | 60

Prognoza oddziaływania na środowisko ustaleń studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Skwierzyna

7. WPŁYW USTALEŃ ZMIANY STUDIUM NA POSZCZEGÓLNE ELEMENTY ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO

a. Powietrze

W związku z realizacją zapisów projektu studium nie przewiduje się istotnego wzrostu oddziaływań na jakość powietrza atmosferycznego. Planowane inwestycje będą bowiem oddziaływały na powietrze głównie na etapie inwestycyjnym. Spodziewana jest zwiększona emisja substancji gazowych i pyłowych w trakcie budowy, których źródłem będą: pojazdy, silniki pracujących maszyn, sypkie materiały budowlane związane z pracami budowlanymi. Będzie to oddziaływanie krótkotrwałe o zasięgu ograniczonym do terenu budowy, które powinno ustać po zakończeniu prowadzenia prac budowlanych. Możliwość realizacji urządzeń związanych z pozyskiwaniem energii czy ciepła ze źródeł odnawialnych pośrednio pozytywnie wpłynie na stan jakości powietrza. Te źródła „czystej energii” zastąpią równoważną ilość energii produkowaną w konwencjonalny sposób, zmniejszając tym samym zużycie surowców nieodnawialnych oraz emisję do powietrza zanieczyszczeń pochodzących z procesów ich energetycznego spalania.

b. Oddziaływania na powierzchnię ziemi i gleby

Największy wpływ na powierzchnię ziemi i gleby mogą mieć tereny eksploatacji kopalin. Prowadzenie działalności górniczej przyczyni się do zasadniczych zmian i przekształceń powierzchni ziemi, rzeźby terenu (powstaną wyrobiska eksploatacyjne oraz inne obiekty związane z uzbrojeniem terenu). Podczas wydobywania kruszywa nastąpi naruszenie i zniszczenie fizycznej i biologicznej struktury powierzchniowej warstwy gleby, przy czym humus zostanie w całości zdjęty i wykorzystany przy procesach rekultywacji. Pozostały nakład, w tym masy ziemne lub skalne usuwane albo przemieszczane w związku z wydobywaniem kopalin ze złoża, będą zagospodarowane zgodnie z wydaną koncesją. Sama utrata wartości użytkowej gruntów będzie miała jednak charakter przejściowy, bowiem tereny poeksploatacyjne musza być zrekultywowane. Montaż ogniw fotowoltaicznych może mieć wpływ na powierzchnię ziemi i gleby jedynie na etapie realizacyjnym, przy czym będą to oddziaływania niewielkie, bowiem same konstrukcje paneli fotowoltaicznych montowane do gruntu za pomocą pali/kotwów, nie wymagają realizacji wykopów pod fundamenty. Większe przekształcenia mogą dotyczyć jedynie budowy sieci elektroenergetycznych oraz stacji kontenerowych, które przyczynią się do likwidacji pokrywy glebowej z istniejącą właściwą dla tego miejsca agrocenozą (fauną glebową), przy czym stanowią one nie więcej niż 0,5% wszystkich gruntów przeznaczonych pod inwestycje. Realizacja nowej zabudowy i wynikające stąd roboty ziemne w oczywisty sposób naruszą istniejącą strukturę gruntu. W zależności od stopnia przekształcenia powierzchni ziemi transformacji ulegną również gleby, na skutek prowadzenia prac budowlanych nastąpi zmiana ułożenia przypowierzchniowych warstw gleby oraz zmiana składu chemicznego gruntów i ich właściwości technicznych, m.in. uziarnienia, zagęszczenia, stopnia plastyczności. Całkowite wykluczenie gleb z rolniczego użytkowania dotyczyć będzie terenów przewidzianych pod zainwestowanie (w tym:

Strona | 61

Prognoza oddziaływania na środowisko ustaleń studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Skwierzyna budynki, dojazdy, parkingi). Zmiany te jednak należy uznać za nieuniknione w przypadku tego typu inwestycji. Ustalenia studium dotyczące minimalnych udziałów powierzchni czynnych biologicznie pozwolą jednak przynajmniej częściowo ograniczyć zasięg potencjalnej degradacji gleb i powierzchni ziemi.

c. Oddziaływanie na wody powierzchowne i podziemne

Powiększenie obszarów zurbanizowanych (na skutek realizacji inwestycji budowlanych czy komunikacyjnych) wiąże się ze wzrostem udziału powierzchni trwale uszczelnionych oraz pojawieniem się nowych obiektów, których funkcjonowanie związane jest z generowaniem ścieków bytowych i komunalnych. Skutkiem podejmowania tego rodzaju działań jest ograniczenie powierzchni umożliwiającej swobodną infiltrację wód opadowych i roztopowych (skutkujące ograniczeniem zasilania wód podziemnych), przyspieszenie tempa spływu powierzchniowego z terenów utwardzonych (np. parkingi towarzyszące zabudowie) oraz zwiększenie ryzyka zanieczyszczenia środowiska gruntowo- wodnego na skutek prowadzenia niewłaściwej gospodarki wodno-ściekowej (np. gromadzenie ścieków w nieszczelnych zbiornikach). W związku z powyższym aby zminimalizować lub wyeliminować ryzyko wspomnianych powyżej oddziaływań konieczne było wprowadzenie do projektu studium szczegółowych ustaleń m.in. w zakresie prowadzenia gospodarki wodno-ściekowej – projekt studium ustala iż powinno się dążyć do objęcia zasięgiem sieci kanalizacji sanitarnej jak najszerszego obszaru gminy, przy czym na obszarach wiejskich oraz poza granicami aglomeracji ściekowej, gdzie budowa sieci kanalizacji sanitarnej jest nieuzasadniona ze względów ekonomicznych, dopuszcza się odprowadzanie ścieków do przydomowych oczyszczalni ścieków lub szczelnych zbiorników bezodpływowych z zapewnieniem okresowego odbioru ścieków. Dodatkowo głównym kierunkiem rozwoju gospodarki wodnej jest zapewnienie dostępu do sieci wodociągowej dla wszystkich obszarów wskazanych w studium pod zabudowę, dzięki czemu spadnie ryzyko nadmiernej eksploatacji zasobów wód podziemnych na skutek ujmowania wody z indywidualnych ujęć, które mogłyby w konsekwencji doprowadzić do obniżenia poziomu użytkowego poziomu wodonośnego. W/w zapisy odnoszące się zarówno do stanu ilościowego jak i jakościowego wód wyeliminują zagrożenia środowiska gruntowo- wodnego, które mogłyby powstać w wyniku nieprawidłowego zagospodarowania terenów objętych ustaleniami studium. Dodatkowo przedmiotowe rozwiązania mogą przyczynić się do polepszenia stanu:  JCWP Warty od Kamionki do Obry,  JCWP Obry od wpływu do Zb. Bledzew do ujścia oraz  JCWP Noteci od Kanału Goszczanowskiego do Otoka,  JCWPd nr 34, które w większości są zagrożone ze względu na silną presję komunalną, związaną między innymi z niedostatecznie oczyszczonymi ściekami komunalnymi, zbyt małym stopniem skanalizowania, szczególnie terenów wiejskich czy niską emisją zanieczyszczeń. Przy czym do osiągnięcia zakładanych celów środowiskowych istotne dla badanych zlewni jest również podjęcie szeregu działań na szczeblu regionalnym i krajowym oraz rzeczywiste, rozpoznanie stanu/potencjału ekologicznego badanych JCW, w celu zaplanowania racjonalnych działań naprawczych. Jedynie

Strona | 62

Prognoza oddziaływania na środowisko ustaleń studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Skwierzyna

całościowe/wielobranżowe podejście do tematu stanu wód może bowiem dać wymierne, długotrwałe efekty oraz zakładane cele środowiskowe. Eksploatacja kruszywa ze złoża Nowa Skwierzynka, również nie przyczyni się do zmiany stanu wód podziemnych. Na terenach z nią sąsiadujących nie przewiduje się zmiany stosunków wodnych, a co za tym idzie powstania leja depresji i obniżenia się zwierciadła wód podziemnych w otoczeniu wyrobiska (pomimo, iż część zasobów znajduje się w warstwie zawodnionej, to ze względu na jej niewielką zasobność oraz miąższość sięgającą maksymalnie około 1,4 m, eksploatacja kopaliny będzie przebiegać bez odwodnienia górotworu). Samo wydobycie surowców będzie odbywać się sposobem odkrywkowym, a czynności polegające na tankowaniu i serwisowaniu urządzeń będą prowadzone na specjalnie do tego celu przygotowanym miejscu, poza terenem wydobywczym. Oddziaływanie na wody podziemne (pierwszy poziom wodonośny) mógłby wystąpić jedynie w przypadku nieprawidłowo prowadzonej eksploatacji kopalni, np. rozlania substancji ropopochodnych z pracujących maszyn w miejscu wydobycia i ich przeniknięcie do gruntu oraz warstwy wodonośnej. Zachowanie odpowiednich reżimów pracy wykluczy jednak takie oddziaływanie. Także realizacja ogniw fotowoltaicznych w miejscowości Murzynowo nie będzie miała wpływu na stan i jakość wód powierzchniowych i podziemnych. W okresie montażu instalacji fotowoltaicznej nie będzie potrzebna woda. Ze względu na płytkie posadowienie konstrukcji paneli fotowoltaicznych, w żaden sposób nie ulegną także zmianie pokłady wód podziemnych. Sama instalacja nie będzie również źródłem emisji ścieków. W związku z powyższym należy stwierdzić, że realizacji nowych inwestycji na zasoby i jakość wód nie powinna być znacząca, a realizacja zapisów regulujących sposób zagospodarowania terenów oraz zasady prowadzenia gospodarki wodno-ściekowej pozwolą na ograniczenie niekorzystnych oddziaływań w możliwie maksymalnym stopniu, przy czym kluczem do właściwego zabezpieczenia środowiska wodno-gruntowego będzie poza ustaleniami planistycznymi także przyjęcie odpowiednich rozwiązań przez inwestorów, na etapie realizacji poszczególnych inwestycji.

d. Oddziaływanie na krajobraz

Projekt studium przestrzega zasad estetyki i spójności z otaczającym krajobrazem wszelkich realizowanych obiektów. Przeobrażenia krajobrazu w ramach terenów zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej i rekreacji indywidualnej (wyłączywszy fazę budowy nowych obiektów) nie powinny być znaczące. Początkowo może jedynie ucierpieć estetyka (oddziaływania niekorzystne krótkoterminowe, chwilowe), co będzie związane z procesami budowlanymi. Na etapie funkcjonowania zabudowy, projektowane budynki swym charakterem i kubaturą nie powinny jednak odbiegać od zabudowy sąsiednich terenów. Także realizacja ogniw fotowoltaicznych, ze względu na: miejsce ich lokalizacji (nieużytki po dawnej cegielni), planowane parametry (moduły fotowoltaiczne wraz z konstrukcją nie przekroczą 2,2 m wysokości) oraz bezpośrednie sąsiedztwo (grunty leśne) nie powinny być widoczne z terenów sąsiednich. Nie mniej przekształcą istniejące wartości estetyczne krajobrazu, jednak na tym etapie niezwykle trudno jest określić czy oddziaływanie to będzie miało dla potencjalnych obserwatorów jednoznacznie negatywny czy pozytywny charakter.

Strona | 63

Prognoza oddziaływania na środowisko ustaleń studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Skwierzyna

Wpływ na krajobraz będzie miała niewątpliwie powierzchniowa eksploatacja surowców, przy czym największe oddziaływanie wystąpi w fazie eksploatacji, kiedy to rolniczy krajobraz zostanie przekształcony w przemysłowy. Miejsce pól uprawnych oraz nieużytków zajmie wyrobisko (forma wklęsła). Ze względu jednak na niewielkie powierzchnie terenów przeznaczonych pod wydobycie ich wpływ na krajobraz gminy będzie miał charakter lokalny oraz częściowo odwracalny bowiem po zakończeniu eksploatacji, przedmiotowy teren będzie podlegał rekultywacji.

e. Klimat

Żadne z przewidzianych w projekcie studium przedsięwzięć nie przyczyni się do pogłębienia zmian klimatu oraz zwiększenia wrażliwości elementów środowiska na zmiany klimatu. Projektowany dokument poprzez wprowadzenie możliwości realizacji urządzeń związanych z pozyskiwaniem energii czy ciepła ze źródeł odnawialnych pośrednio pozytywnie wpłynie na stan jakości powietrza. Te źródła „czystej energii” zastąpią równoważną ilość energii produkowaną w konwencjonalny sposób, zmniejszając tym samym zużycie surowców nieodnawialnych oraz emisję do powietrza zanieczyszczeń pochodzących z procesów ich energetycznego spalania, takich jak: dwutlenek węgla, tlenek diazotu, metan i inne gazy cieplarniane objęte Ramową Konwencją Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian Klimatu.

f. Oddziaływanie na szatę roślinną, świat zwierzęcy

Potencjalnie największe oddziaływanie na szatę roślinną i zwierzęca mogą mieć tereny eksploatacji powierzchniowej, przy czym oddziaływania te będą występowały głównie na początkowym etapie, związanym z usuwaniem nadkładu. Z terenu wyrobisk trzeba będzie zdjąć warstwę gleby, a wraz z nią szatę roślinną, co spowoduje, że zmniejszeniu ulegnie powierzchnia siedlisk roślin i zwierząt, dla których mogą stanowić one miejsca żerowania i bytowania (przy czym w ramach terenów objętych eksploatacją nie stwierdzono występowania gatunków roślin i zwierząt chronionych). W trakcie wydobywania kopaliny można spodziewać się również okresowego oddziaływania na faunę naziemną bytującą w jej sąsiedztwie. Jego przyczyną będzie wzmożony ruch samochodów oraz praca maszyn będących źródłem: hałasu, drgań i zanieczyszczeń powietrza. Ponieważ jednak przedmiotowe tereny nie wykazują większych wartości przyrodniczych można założyć, iż ich przyszła eksploatacja powierzchniowa ze złoża Nowa Skwierzynka nie będzie miała negatywnego wpływu na zróżnicowanie gatunkowe miejscowej flory i fauny. Dodatkowo po zakończonym procesie rekultywacji, którą przedsiębiorca zobowiązany jest wykonać w terminie do pięciu lat od zakończenia eksploatacji, zdecydowana większość zbiorowisk, które uległy przekształceniu, powinny być w stanie się odnowić i odzyskać utracone funkcje, dzięki czemu przynajmniej częściowo zostanie odbudowany, istniejący w stanie obecnym stan środowiska. Także projektowana farma fotowoltaiczna może oddziaływać na florę i faunę przede wszystkim na etapie montowania instalacji – przy czym będą to oddziaływania krótkotrwałe. Konieczność wbijania konstrukcji do gruntu, budowa sieci elektroenergetycznych oraz stacji kontenerowych przyczynią się do likwidacji pokrywy glebowej z istniejącą właściwą dla tego miejsca agrocenozą (fauną glebową), przy czym z powierzchni biologicznie czynnej zostanie wyłączony jedynie grunt pod w/w urządzeniami

Strona | 64

Prognoza oddziaływania na środowisko ustaleń studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Skwierzyna elektrotechnicznymi bowiem same panele umieszczone będą w najniższym punkcie ok. 0,6 m nad gruntem, co zapewni wystarczającą ilość światła rozproszonego dla wzrostu roślinności. W trakcie funkcjonowania przedsięwzięcia – ze względu na parametry projektowanej instalacji, wegetacja traw będzie zachowana. Teren może również stwarzać dogodne warunki do gniazdowania ptaków (w wyniku jego ogrodzenia stanie się on bowiem mniej dostępny dla drapieżników takich jak lisy czy kuny) a same panele nie będą stanowiły przeszkody dla gniazdujących na ziemi ptaków. Ponadto będą one zabezpieczone powłoką antyrefleksyjną dzięki czemu nie będą oślepiać ptaków przelatujących nad instalacją oraz wyeliminują zagrożenie związane z imitacją powierzchni lustra wody prze powierzchnię paneli. Realizacja nowej zabudowy, jak każda inwestycja budowlana, w sposób bezpośredni oddziaływać może na stan siedlisk oraz liczebność i stan gatunków flory i fauny naziemnej, występujących w obrębie terenu, na którym prowadzone będą prace budowlane. Obecnie są to w większości obszary wykorzystywane rolniczo, łąki i pastwiska, gdzie roślinność posiada niskie walory przyrodnicze i jest silnie przekształcona w wyniku działalności człowieka. W wyniku miejscowego usunięcia pokrywy glebowej (pod budowę fundamentów), likwidacji i/lub przemieszczeniu ulegnie natomiast fauna glebowa występująca w obrębie prowadzonych prac. Ponadto, w fazie budowy okresowo wystąpi także oddziaływanie na faunę naziemną bytującą/żerującą w obrębie terenu inwestycji. Jego przyczyną będzie wzmożony ruch samochodów oraz praca maszyn budowlanych powodujące hałas, drgania i zanieczyszczenia powietrza. Będą to jednak oddziaływania krótkotrwałe i nie powinny one mieć istotnego wpływu na stan populacji fauny występującej na terenie gminy, nawet w skali lokalnej.

g. Różnorodność biologiczna

Różnorodność biologiczna podnosi odporność przedsięwzięć oraz obszarów na oddziaływanie zmian klimatu i klęsk żywiołowych. Dobrze funkcjonujące tereny zielone mogą regulować np.: strumienie deszczówki zmniejszając ryzyko zalania. Obszary zielone mają wpływ chłodzący i ograniczają oddziaływanie fal upałów, zwłaszcza wśród zwartej zabudowy. Rośliny stabilizują glebę, ograniczając ryzyko osuwisk. Wspieranie różnorodności może również przynieść wyraźne korzyści w zakresie obiegu węgla, zwiększając możliwość pochłaniania i składowania dwutlenku węgla w glebie i materii roślinnej. W związku z powyższym bardzo istotna z punktu widzenia projektowanego dokumentu była ochrona bioróżnorodności biologicznej, co pośrednio będzie przeciwdziałać negatywnym skutkom klęsk żywiołowych, które w wyniku zmian klimatycznych mogą stanowić coraz większe źródło zagrożenia. Zapisy studium chronią bioróżnorodność biologiczną poprzez racjonalne kształtowanie przestrzeni, co wiąże się z lokalizowaniem funkcji i odpowiednim sposobem zagospodarowania terenu zgodnym z jego predyspozycjami przyrodniczymi (walorami i wrażliwością na degradację). Chronią istniejące korytarze ekologiczne, utrzymując ich drożność co stanowi jeden z ważniejszych instrumentów pozwalających łagodzić presje na gatunki poprzez utrzymanie korytarzy ich migracji oraz dyspersji na nowo zasiedlanych terenach. W ramach projektowanych terenów zabudowy nie zidentyfikowano miejsc, które mogłyby pełnić funkcję siedlisk dla większej populacji organizmów

Strona | 65

Prognoza oddziaływania na środowisko ustaleń studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Skwierzyna roślinnych, zwierzęcych (zwłaszcza ptaków i owadów), czy też mikroorganizmów decydujących o różnorodności danego obszaru. Dodatkowo projekt studium wprowadza zasady ochrony środowiska przyrodniczego i krajobrazu poprzez wprowadzenie wskaźników dotyczących zabudowy i zagospodarowania terenu dzięki czemu zapewnia odpowiednie warunki życia organizmów żywych, produkcji materii organicznej, warunki infiltracji wód opadowych i roztopowych do gruntu w ramach terenów przeznaczonych do zainwestowania.

h. Oddziaływanie na obszary chronione

Na obszarze gminy zlokalizowane są zarówno wielkoobszarowe jak i indywidualne formy ochrony przyrody oraz inne cenne obszary przyrodnicze, do których zaliczyć należy:  Rezerwat Przyrody „Bagno Leszczyny”,  Obszar Chronionego Krajobrazu Dolina Obry,  Obszar Chronionego Krajobrazu Dolina Warty i Dolnej Noteci,  Obszar Natura 2000 Puszcza Notecka (kod obszaru to PLB300015),  Obszar Natura 2000 Bory Chrobotkowe Puszczy Noteckiej (kod obszaru to PLH080032),  Obszar Natura 2000 Skwierzyna (kod obszaru to PLH080041),  Zespół Przyrodniczo-Krajobrazowy Kijewickie Kerki,  Pomniki przyrody,  Użytki ekologiczne, Projekt studium nie przewiduje realizacji inwestycji, które miałaby jakikolwiek negatywny wpływ na przedmiot i cel ochrony w/w obszarów bądź mogły wpłynąć na pogorszenie ich warunków przyrodniczych. Szczegółowe oddziaływanie projektowanych terenów na obszary chronione przedstawia poniższa tabela:

Cel i przedmiot ochrony Projektowane Ocena ustaleń studium na Forma ochrony przyrody ustanowiony w formie zagospodarowanie obszary chronione ochrony przyrody brak negatywnego oddziaływania ze względu na:  niewielką powierzchnię tereny zabudowy zachowanie kulturowego i podlegająca przyszłym mieszkaniowej przyrodniczego krajobrazu przekształceniom, jednorodzinnej oraz usytuowanie częściowo w wnętrza i krawędzi wielkich  brak występowania mieszkaniowej Obszarze Chronionego dolin rzecznych oraz chronionych gatunków jednorodzinnej i Krajobrazu Dolina Warty i występujących w jego siedlisk przyrodniczych, usługowej Dolnej Noteci zasięgu siedlisk zlokalizowane w  bezpośrednie sąsiedztwo przyrodniczych mieście Skwierzyna terenów zurbanizowanych, które są wyposażone w sieć infrastruktury technicznej, tereny zabudowy najbliższa forma ochrony zachowanie kulturowego i brak negatywnego mieszkaniowej przyrody- Obszar przyrodniczego krajobrazu oddziaływania ze względu na: jednorodzinnej Chronionego Krajobrazu wnętrza i krawędzi wielkich  znaczne oddalenie terenów zlokalizowane w Dolina Warty i Dolnej Noteci dolin rzecznych oraz objętych analizą od miejscowości znajduje się w odległości występujących w jego obszarów chronionych, Trzebiszewo około 2 km na wschód od zasięgu siedlisk

Strona | 66

Prognoza oddziaływania na środowisko ustaleń studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Skwierzyna

granic przedmiotowego przyrodniczych  brak występowania terenu chronionych gatunków siedlisk przyrodniczych,  bezpośrednie sąsiedztwo terenów zurbanizowanych, które są wyposażone w sieć infrastruktury technicznej, brak negatywnego oddziaływania ze względu na:  niewielką powierzchnię podlegająca przyszłym tereny zabudowy największy obszar Natura przekształceniom, mieszkaniowej usytuowanie w Obszarze 2000 w Polsce stanowiący  brak występowania jednorodzinnej Natura 2000 Puszcza ostoję rzadkich i chronionych gatunków zlokalizowane w Notecka (kod obszaru to zagrożonych gatunków siedlisk przyrodniczych, miejscowości PLB300015) roślin, ptaków oraz ssaków Murzynowo,  bezpośrednie sąsiedztwo terenów zurbanizowanych, które są wyposażone w sieć infrastruktury technicznej, zachowanie kulturowego i brak negatywnego przyrodniczego krajobrazu oddziaływania ze względu na: usytuowanie w Obszarze wnętrza i krawędzi wielkich  niewielką powierzchnię Chronionego Krajobrazu dolin rzecznych oraz podlegająca przyszłym przekształceniom, tereny zabudowy Dolina Warty i Dolnej Noteci występujących w jego  brak występowania mieszkaniowej zasięgu siedlisk jednorodzinnej chronionych gatunków przyrodniczych zlokalizowane w siedlisk przyrodniczych, największy obszar Natura  bezpośrednie sąsiedztwo miejscowości Świniary usytuowanie w Obszarze 2000 w Polsce stanowiący terenów zurbanizowanych, Natura 2000 Puszcza ostoję rzadkich i które są wyposażone w Notecka (kod obszaru to zagrożonych gatunków sieć infrastruktury PLB300015) technicznej, roślin, ptaków oraz ssaków brak negatywnego oddziaływania ze względu na:  niewielką powierzchnię najbliższa forma ochrony zachowanie kulturowego i tereny zabudowy podlegająca przyszłym przyrody- Obszar przyrodniczego krajobrazu mieszkaniowej Chronionego Krajobrazu przekształceniom, wnętrza i krawędzi wielkich jednorodzinnej Dolina Warty i Dolnej Noteci  brak występowania dolin rzecznych oraz chronionych gatunków zlokalizowane w znajduje się w odległości występujących w jego siedlisk przyrodniczych, miejscowości około 100 m na zachód od granic przedmiotowego zasięgu siedlisk  bezpośrednie sąsiedztwo Gościnowo terenów zurbanizowanych, terenu przyrodniczych które są wyposażone w sieć infrastruktury technicznej, najbliższa forma ochrony brak negatywnego tereny zabudowy przyrody-obszar Natura największy obszar Natura oddziaływania ze względu na: mieszkaniowej 2000 Puszcza Notecka 2000 w Polsce stanowiący  niewielką powierzchnię jednorodzinnej (kod obszaru to ostoję rzadkich i podlegająca przyszłym zlokalizowane w przekształceniom, PLB300015) zagrożonych gatunków miejscowości  brak występowania znajduje się w odległości roślin, ptaków oraz ssaków Dobrojewo chronionych gatunków około 500 m na wschód od

Strona | 67

Prognoza oddziaływania na środowisko ustaleń studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Skwierzyna

granic przedmiotowego siedlisk przyrodniczych, terenu bezpośrednie sąsiedztwo terenów zurbanizowanych, które są wyposażone w sieć infrastruktury technicznej, zachowanie kulturowego i brak negatywnego przyrodniczego krajobrazu oddziaływania ze względu na: usytuowanie w Obszarze wnętrza i krawędzi wielkich  niewielką powierzchnię Chronionego Krajobrazu dolin rzecznych oraz podlegająca przyszłym przekształceniom, Dolina Warty i Dolnej Noteci występujących w jego tereny zabudowy  brak występowania rekreacji indywidualnej zasięgu siedlisk chronionych gatunków w miejscowości przyrodniczych siedlisk przyrodniczych, Skrzynica największy obszar Natura  bezpośrednie sąsiedztwo usytuowanie w Obszarze 2000 w Polsce stanowiący terenów zurbanizowanych, Natura 2000 Puszcza ostoję rzadkich i które są wyposażone w Notecka (kod obszaru to zagrożonych gatunków sieć infrastruktury PLB300015) technicznej, roślin, ptaków oraz ssaków zachowanie kulturowego i brak negatywnego przyrodniczego krajobrazu oddziaływania ze względu na: usytuowanie w Obszarze wnętrza i krawędzi wielkich  niewielką powierzchnię Chronionego Krajobrazu dolin rzecznych oraz podlegająca przyszłym przekształceniom, tereny zabudowy Dolina Warty i Dolnej Noteci występujących w jego  brak występowania mieszkaniowej zasięgu siedlisk jednorodzinnej chronionych gatunków przyrodniczych zlokalizowane w siedlisk przyrodniczych, największy obszar Natura  bezpośrednie sąsiedztwo miejscowości Skrzynica usytuowanie w Obszarze 2000 w Polsce stanowiący terenów zurbanizowanych, Natura 2000 Puszcza ostoję rzadkich i które są wyposażone w Notecka (kod obszaru to zagrożonych gatunków sieć infrastruktury PLB300015) technicznej, roślin, ptaków oraz ssaków brak negatywnego oddziaływania ze względu na: najbliższa forma ochrony zachowanie kulturowego i  znaczne oddalenie terenów przyrody- Obszar przyrodniczego krajobrazu tereny eksploatacji Chronionego Krajobrazu objętych analizą od powierzchniowej w Dolina Warty i Dolnej Noteci wnętrza i krawędzi wielkich obszarów chronionych, obrębie złoża piasków i znajduje się w odległości dolin rzecznych oraz  niewielką powierzchnię żwirów Nowa około 0,8 km na północ od występujących w jego podlegająca przyszłym Skwierzynka przekształceniom, granic przedmiotowego zasięgu siedlisk  brak występowania terenu przyrodniczych chronionych gatunków siedlisk przyrodniczych, brak negatywnego oddziaływania ze względu na: tereny związane z usytuowanie w ramach lokalizacją urządzeń  największy obszar Natura terenów po dawnej cegielni wytwarzających energię usytuowanie w Obszarze 2000 w Polsce stanowiący – obszar częściowo z odnawialnych źródeł – Natura 2000 Puszcza ostoję rzadkich i zurbanizowany, farma fotowoltaiczna Notecka (kod obszaru to zagrożonych gatunków zlokalizowana w PLB300015)  brak występowania roślin, ptaków oraz ssaków miejscowości chronionych gatunków Murzynowo siedlisk przyrodniczych,  pasywność paneli fotowoltaicznych względem

Strona | 68

Prognoza oddziaływania na środowisko ustaleń studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Skwierzyna

środowiska przyrodniczego – ich funkcjonowanie nie stanowi zagrożenia dla zwierząt i ptaków, nie wywołuje hałasu, nie emituje zanieczyszczeń powietrza oraz nie wytwarza odpadów, brak negatywnego oddziaływania ze względu na:  brak występowania chronionych gatunków najbliższa forma ochrony zachowanie kulturowego i tereny związane z siedlisk przyrodniczych, przyrody- Obszar przyrodniczego krajobrazu lokalizacją urządzeń Chronionego Krajobrazu  pasywność paneli wytwarzających energię Dolina Obry wnętrza i krawędzi wielkich fotowoltaicznych względem z odnawialnych źródeł – znajduje się w odległości dolin rzecznych oraz środowiska przyrodniczego farma fotowoltaiczna około 2,65 km na północny- występujących w jego – ich funkcjonowanie nie zlokalizowana w stanowi zagrożenia dla zachód od granic zasięgu siedlisk Skwierzynie przyrodniczych zwierząt i ptaków, nie przedmiotowego terenu wywołuje hałasu, nie emituje zanieczyszczeń powietrza oraz nie wytwarza odpadów,

i. Oddziaływanie na zasoby naturalne

Jako zasoby naturalne można rozumieć każdy element środowiska przyrodniczego. Ponieważ jednak wpływ ustaleń planu na wody, gleby, klimat, rośliny, itp. elementy omówiono wcześniej, w tym miejscu pod pojęciem „zasoby naturalne” zdefiniowano oddziaływanie na udokumentowane złoża surowców naturalnych. W wyniku realizacji ustaleń studium zostaną wyeksploatowane zasoby piasku i żwiru ze złoża Nowa Skwierzynka. Będzie to oddziaływanie stałe i negatywne.

j. Oddziaływanie na klimat akustyczny

Żadne z przedsięwzięć określonych w projektowanym dokumencie nie będzie źródłem istotnych zmian w klimacie akustycznym (poza zwiększonym krótkotrwałym hałasem związanym z prowadzeniem prac budowlano-montażowych, który jednak ogranicza się do terenu budowy, zaplecza budowy oraz dróg dojazdowych i związany jest z każdym procesem inwestycyjnym). Mając na uwadze wymagania obowiązujących przepisów, dotyczących zasad kształtowania warunków akustycznych w środowisku, w ustaleniach projektu studium wprowadzono kilka obostrzeń, w tym między innymi:  na terenach chronionych akustycznie (zgodnie z przepisami o ochronie środowiska) obowiązuje zakaz przekraczania norm hałasu,  poprawę organizacji ruchu w celu usprawnienia płynności ruchu pojazdów,  poprawę stanu nawierzchni ulic,  rozbudowę systemu ścieżek rowerowych w celu tworzenia alternatywy dla lokalnego ruchu samochodowego,  w przypadku natężonego hałasu wywołanego ruchem komunikacyjnym należy przewidzieć realizację m.in. ekranów akustycznych,

Strona | 69

Prognoza oddziaływania na środowisko ustaleń studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Skwierzyna

 odpowiednie wyznaczanie linii zabudowy oraz kształtowanie brył budynków w celu zminimalizowania wpływu hałasu komunikacyjnego,  ograniczanie rozprzestrzeniania się hałasu przemysłowego, poprzez obowiązek wprowadzania pasów zieleni izolacyjnej,  lokalizacja nowej zabudowy mieszkaniowej powinna uwzględniać strefy ochrony akustycznej związane z występowaniem obiektów o zwiększonej uciążliwości akustycznej: np. urządzenia infrastruktury technicznej. W związku z powyższym należy stwierdzić, iż respektowanie zapisów studium pozwoli na zachowanie klimatu akustycznego na poziomie określonym w przepisach odrębnych.

k. Oddziaływanie na ludzi

Nie przewiduje się by realizacja projektowanych terenów mogła mieć bezpośredni stały negatywny wpływ na zdrowie i warunki życia ludzi. Jedynie na skutek prowadzonych prac budowlanych okresowo należy spodziewać się zwiększonej emisji hałasu, której źródłem będą pracujące maszyny, a także zwiększonej emisji zanieczyszczeń gazowych i pyłowych pochodzących ze źródeł komunikacyjnych. Są to jednak oddziaływania nieuniknione przy realizacji każdej inwestycji budowlanej. Funkcjonowanie terenów zabudowy może przyczynić się do gromadzenia w ich bezpośrednim sąsiedztwie zanieczyszczeń oraz hałasu pochodzenia komunikacyjnego. Stopień ich oddziaływania będzie zależeć od rodzaju prowadzonej działalności, przy czym zgodnie z przepisami odrębnymi nie może dochodzić do przekraczania dopuszczalnych przepisami prawa parametrów.

l. Oddziaływanie na dziedzictwo kulturowe

Nie prognozuje się, by ustalenia studium spowodowały jakiekolwiek niekorzystne oddziaływanie na występujące w gminie obiekty kultury. Jego ustalenia bowiem zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej.

m. Oddziaływanie na dobra materialne

Nie należy spodziewać się znaczącego oddziaływania na istniejące dobra materialne, występujące na przedmiotowym obszarze, przy czym na skutek realizacji ustaleń studium mogą powstać nowe dobra materialne - nowa zabudowa, infrastruktura techniczna czy komunikacja.

8. PRZEDSTAWIENIE ROZWIĄZAŃ MAJĄCYCH NA CELU ZAPOBIEGANIE, OGRANICZANIE LUB KOMPENSACJĘ PRZYRODNICZĄ NEGATYWNYCH ODDZIAŁYWAŃ NA ŚRODOWISKO, MOGĄCYCH BYĆ REZULTATEM REALIZACJI PROJEKTU STUDIUM

Określenie zestawu uniwersalnych wytycznych służących ochronie przyrody i środowiska oraz niwelujących negatywne oddziaływania jest trudne. W zależności od zastosowanej techniki oraz opracowanej technologii, wrażliwości poszczególnych komponentów środowiska i przyrody, na niekorzystne formy oddziaływania jest różna.

Strona | 70

Prognoza oddziaływania na środowisko ustaleń studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Skwierzyna

Projektowany dokument w celu zminimalizowania potencjalnych oddziaływań, które mogą być skutkiem realizacji jego zapisów, wprowadza następujące rozwiązania eliminujące, ograniczające i kompensujące, w tym: 1) w zakresie ochrony powierzchni ziemi:  rozbudowę systemu kanalizacji sanitarnej i deszczowej eliminującą w maksymalny sposób indywidualne sposoby utylizacji ścieków sanitarnych i deszczowych,  kompleksowe rozwiązanie odprowadzania ścieków opadowych z ciągów komunikacyjnych, placów i parkingów oraz oczyszczenie ich zgodnie z obowiązującymi przepisami,  zachowanie torfowisk i oczek wodnych jako naturalnych zbiorników wodnych,  przeciwdziałanie degradacji chemicznej gleb poprzez ochronę powietrza i wód powierzchniowych,  racjonalnie stosowanie wapna, nawozów sztucznych i środków ochrony roślin na terenach rolnych i leśnych. 2) w zakresie ochrony wód powierzchniowych i podziemnych  rozbudowę systemu kanalizacji sanitarnej i deszczowej eliminującej w maksymalny sposób indywidualne sposoby utylizacji ścieków sanitarnych i deszczowych,  kompleksowe rozwiązanie odprowadzania ścieków opadowych z ciągów komunikacyjnych, placów i parkingów oraz oczyszczenie ich zgodnie z obowiązującymi przepisami,  dostosowanie lokalizacji nowych obiektów, uciążliwych dla środowiska, do struktur hydrogeologicznych,  na terenach zurbanizowanych stosować nowe technologie, wpływające na czystość i ilość odprowadzanych ścieków, w tym budowę i modernizację urządzeń oczyszczających ścieki technologiczne,  utrzymanie drożności przepustów, rowów, kanałów i urządzeń melioracji wodnych w zgodzie z normami eksploatacyjnymi,  utrzymanie i ochrona naturalnej roślinności w postaci łąk, zadrzewień i zakrzewień stanowiącej obudowę brzegów rzek i cieków,  przy zagospodarowaniu terenów przewidzianych pod zabudowę należy dążyć do maksymalnego zatrzymania wód w granicach nieruchomości, np. poprzez rozsączanie miejscowe bądź retencję terenową. 3) w zakresie ochrony systemu ekologicznego i walorów krajobrazowych  ograniczyć możliwość lokalizacji nowej zabudowy na terenach charakteryzujących się wysokimi walorami przyrodniczymi,  naturalne tereny zielone znajdujące się w bezpośrednim sąsiedztwie obszarów zurbanizowanych, w razie zaistnienia takiej potrzeby, zagospodarowywać na tereny: sportu lub rekreacji i wypoczynku, które będą charakteryzować się dużą powierzchnią biologicznie czynną i będą w niewielkim stopniu zniekształcać tereny przyrodnicze przez co utrzymają one ciągłość systemu ekologicznego,  zachować naturalne ukształtowanie dolin z systemem zadrzewień i zakrzewień,  ograniczyć rozpraszanie i lokalizowanie zabudowy na terenach otwartych,

Strona | 71

Prognoza oddziaływania na środowisko ustaleń studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Skwierzyna

 stosować zieleń izolacyjną dla terenów szczególnie uciążliwych dla środowiska i negatywnie wpływających na krajobraz gminy. 4) w zakresie ochrony powietrza atmosferycznego:  utrzymanie obecnego stanu zabezpieczenia środowiska przed emisją przemysłową (wszystkie instalacje funkcjonujące w ramach zakładu są wyposażone w liczne urządzenia służące ochronie powietrza),  podejmowanie działań mających na celu uświadomienie społeczeństwa i propagowanie szerszego zastosowania paliw niskoemisyjnych, bardziej przyjaznych środowisku, których wykorzystanie przyczyni się do zmniejszenia tzw. niskiej emisji, jak również wyeliminuje spalanie odpadów.  dążenie do likwidacji kotłowni konwencjonalnych i zastępowanie ich zbiorczym systemem zaopatrzenia w ciepło,  wspieranie rozwiązań zmierzających do zastępowania kotłowni węglowych źródłami o wysokiej sprawności zasilanych paliwem ekologicznym bądź zaopatrzenia w ciepło z odnawialnych źródeł energii, w postaci kolektorów słonecznych,  stworzenie warunków dla szerszego i bardziej powszechnego wykorzystania urządzeń wytwarzających energię cieplną z promieniowania słonecznego jako istotnego czynnika wspomagającego konwencjonalne źródła energii, promocję oraz informowanie o wpływie właściwej termoizolacji budynków na bilans energetyczny budynku,  utrzymanie w jak największym stopniu zlokalizowanych wzdłuż dróg istniejących terenów zieleni, w szczególności terenów leśnych, w celu ochrony powietrza atmosferycznego przed oddziaływaniem wynikającym z użytkowania ciągów komunikacyjnych 5) w zakresie ochrony przed hałasem:  na terenach chronionych akustycznie (zgodnie z przepisami o ochronie środowiska) obowiązuje zakaz przekraczania norm hałasu,  wprowadzenie koniecznych zmian w inżynierii ruchu drogowego,  poprawę organizacji ruchu w celu usprawnienia płynności ruchu pojazdów,  poprawę stanu nawierzchni ulic,  rozbudowę systemu ścieżek rowerowych w celu tworzenia alternatywy dla lokalnego ruchu samochodowego,  w przypadku natężonego hałasu wywołanego ruchem komunikacyjnym należy przewidzieć realizację m.in. ekranów akustycznych,  odpowiednie wyznaczanie linii zabudowy oraz kształtowanie brył budynków w celu zminimalizowania wpływu hałasu komunikacyjnego,  ograniczanie rozprzestrzeniania się hałasu przemysłowego, poprzez obowiązek wprowadzania pasów zieleni izolacyjnej,  lokalizacja nowej zabudowy mieszkaniowej powinna uwzględniać strefy ochrony akustycznej związane z występowaniem obiektów o zwiększonej uciążliwości akustycznej: np. urządzenia infrastruktury technicznej. 6) W zakresie ochrony przed promieniowaniem elektromagnetycznym:

Strona | 72

Prognoza oddziaływania na środowisko ustaleń studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Skwierzyna

 ograniczanie lub zakaz lokalizowania nowych obiektów przeznaczonych na pobyt ludzi w strefach technicznych obiektów i urządzeń elektroenergetycznych.

W przypadku respektowania zapisów studium stan środowiska przedmiotowego obszaru nie powinien ulec pogorszeniu, dlatego w prognozie oddziaływania na środowisko nie wyznacza się dodatkowych rozwiązań, które mogłyby zapobiegać, ograniczać i rekompensować negatywny wpływ na środowisko projektowanego zagospodarowania.

9. PRZEDSTAWIENIE ROZWIĄZAŃ ALTERNATYWNYCH DO ROZWIĄZAŃ ZAWARTYCH W PROJEKCIE STUDIUM WRAZ Z UZASADNIENIEM ICH WYBORU

W ustaleniach studium położono szczególny nacisk na działania zarówno zabezpieczające środowisko, jak i modelujące je w ten sposób, który stara się harmonijnie wpisać każdy proces inwestycyjny w otaczający krajobraz. Projektowane funkcje przyczynią się do pewnych zmian w stanie środowiska, szczególnie w zakresie degradacji pokrywy glebowej czy zmniejszenie powierzchni biologicznie czynnej, które będą rezultatem realizacji nowej zabudowy. Jednak przy zastosowaniu szeregu rozwiązań mających na celu zminimalizowanie potencjalnych oddziaływań (szczegółowo opisanych w pkt. 8), nie należy spodziewać się skutków, które należałoby klasyfikować w kategorii zagrożeń środowiska. W związku z powyższym nie formułuje się rozwiązań alternatywnych do rozwiązań zawartych w projekcie studium. Prognoza oddziaływania na środowisko była sporządzana równocześnie z opracowaniem projektu studium, dzięki czemu możliwe było wprowadzenie takich rozwiązań, które pozwoliły na uniknięcie potencjalnych znaczących kolizji i konfliktów przestrzennych, doprowadzając do wyboru najkorzystniejszych, a zarazem optymalnych kierunków działań.

10. INFORMACJE O MOŻLIWYM TRANSGRANICZNYM ODDZIAŁYWANIU NA ŚRODOWISKO.

Żadne rozwiązania zawarte w projektowanym dokumencie nie będą powodować transgranicznego oddziaływania na środowisko.

11. POTENCJALNE ZMIANY W ŚRODOWISKU W PRZYPADKU BRAKU REALIZACJI POSTANOWIEŃ PROJEKTU STUDIUM

Tereny objęte studium w części są objęte ustaleniami obowiązujących planów miejscowych, w związku z powyższym w przypadku braku realizacji postanowień przedmiotowego dokumentu prawdopodobne mogą być następujące scenariusze, w tym: 1)na terenach objętych planami miejscowymi: mogą zachodzić zmiany wynikające z ustaleń obowiązujących dokumentów planistycznych, przy czym szczegółowe informacje dotyczące potencjalnych zmian w środowisku, zawierają prognozy oddziaływania na środowisko w/w aktów prawnych.

Strona | 73

Prognoza oddziaływania na środowisko ustaleń studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Skwierzyna

2)na terenach nie objętych planami miejscowymi:  może utrzymać się dotychczasowy sposób użytkowania – nie nastąpiłaby tym samym żadna istotna zmiana w środowisku,  istnieje możliwość uzyskania decyzji o warunkach zabudowy (po spełnieniu warunków określonych przepisami art. 61 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym) co przyczyniłoby się do powstania przekształceń w zakresie rzeźby, powierzchni biologicznie czynnych, roślinności, krajobrazu, itp., przy czym będą one uzależnione od rodzaju planowanych inwestycji.

12. PROPOZYCJE DOTYCZĄCE PRZEWIDYWANYCH METOD ANALIZY SKUTKÓW REALIZACJI POSTANOWIEŃ PROJEKTU STUDIUM ORAZ CZĘSTOTLIWOŚCI JEJ PRZEPROWADZANIA.

Zgodnie z art. 32 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym organ sporządzający studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego – Burmistrz Skwierzyny – zobowiązany jest przynajmniej raz w czasie kadencji rady przeprowadzić analizę zmian w zagospodarowaniu przestrzennym (w tym realizacji projektowanego dokumentu). Jednak przepisy w/w ustawy nie regulują metod analizy zapisów studium. Instrumentem badania jakości środowiska jest monitoring, zapisany w odrębnych aktach prawnych. Jego zakres i częstotliwość pomiarów zależna jest od rodzaju inwestycji zapisanych w studium. Za najważniejsze, z punktu widzenia ochrony środowiska należy uznać monitorowanie zmian jakości wód podziemnych i jakości powietrza. Skutki realizacji postanowień planu w zakresie oddziaływania na środowisko będą w związku z powyższym podlegać bieżącym ocenom i analizom w oparciu o pomiary uzyskiwane w ramach państwowego monitoringu środowiska, który według art. 25 ust. 2 ustawy - Prawo ochrony środowiska (Dz. U. 2018 poz. 799) jest systemem: pomiarów, ocen i prognoz stanu środowiska oraz gromadzenia, przetwarzania i rozpowszechniania informacji o środowisku, do których przekazywania Rzeczpospolita Polska jest zobligowana na mocy zobowiązań międzynarodowych (art. 26 ust. 3 ustawy POŚ). Działalność Państwowego Monitoringu Środowiska z mocy art. 24 ustawy z dnia 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska (Dz. U. z 2016 r. poz. 1688) koordynują organy Inspekcji Ochrony Środowiska. Na poziomie województwa, zadania te wykonuje Wojewoda przy pomocy Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska. W realizacji zadań PMŚ uczestniczą również inne jednostki, w tym: Państwowy Instytut Geologiczny, Starosta Międzyrzecki. Wszystkie w/w instytucje prowadzą monitoring poszczególnych komponentów środowiska, w tym jakości powietrza, jakości wód, jakości gleby i ziemi, hałasu i pól elektromagnetycznych, w zakresie określonym w ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. 2018 poz. 799) oraz ustawie z dnia 20 lipca 2017 r. Prawo wodne (Dz. U. z 2017 r. poz. 1566 z późn. zm.). Stosownie do art. 10 ust. 2 Dyrektywy 2001/42/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 czerwca 2001 r. w sprawie oceny wpływu niektórych planów i programów na środowisko, dla monitoringu znaczącego wpływu na środowisko realizacji planów, możliwe jest wykorzystanie istniejącego systemu monitoringu, w celu uniknięcia jego powielania

Strona | 74

Prognoza oddziaływania na środowisko ustaleń studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Skwierzyna

Zakres i częstotliwość monitoringu na terenach objętych ustaleniami studium, powinien być dostosowany do zakresu i częstotliwości monitoringu prowadzonego w ramach programów Państwowego Monitoringu Środowiska.

13. STRESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM

Niniejszy dokument jest prognozą oddziaływania na środowisko do projektu „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Skwierzyna”. Sporządzony dokument zawiera prezentację i ocenę ww. projektu z punktu widzenia problemów środowiska przyrodniczego, jest dokumentem sporządzanym obowiązkowo, zgodnie z obowiązującymi przepisami. Prognoza zawiera część tekstową i graficzną. Część opisowa prognozy składa się z następujących części: - Informacji ogólnych (wprowadzenia) na temat sporządzanego dokumentu, jego podstaw prawnych, przedmiotu i celu opracowania oraz materiałów wykorzystywanych przy sporządzaniu prognozy;  Analizy i oceny stanu istniejącego środowiska, w tym na obszarach objętych przewidywanym znaczącym oddziaływaniem – obszar gminy znajduje się w zasięgu 3 mezoregionów, w tym: Kotliny Gorzowskiej, Pojezierza Poznańskiego oraz Pojezierza Łagowskiego. Współczesny obraz powierzchni terenu jest tu rezultatem nakładania się na siebie szeregu procesów rzeźbotwórczych, przy czym najważniejsze jej cechy ukształtowane zostały w okresie zlodowacenia środkowopolskiego (stadiału Odry i Warty) oraz północnopolskiego (stadiału Wisły) i przemodelowane przez późniejszą działalność rzek, przy silnym udziale procesów stokowych i eolicznych. Pod względem strukturalnym Skwierzyna znajduje się w północno - zachodniej części Monokliny Przedsudeckiej, w obrębie bloku Gorzowa. Jest on zbudowany z utworów permu, triasu, jury o łącznej miąższości sięgającej ponad 1800 m, na których zalegają utwory kredy, paleogenu , neogenu oraz czwartorzędu. W/w budowa przesądziła o różnorodności surowców naturalnych występujących na terenie gminy, do których zaliczyć należy złoża: Murzynowo, Skwierzyna Gaj I, Gaj II, Skwierzyna Gaj III, Nowa Skwierzynka, Lubiatów, Krobielewko. Analizując strukturę hydrogeologiczną wydzielić można 2 użytkowe piętra wodonośne, przy czym podstawowe znaczenie mają tu wody czwartorzędowe, stanowiące piętro użytkowe. Oś hydrograficzną tworzy tu rzeka Warta oraz Obra które uzupełnia sieć kanałów i rowów melioracyjnych. Zgodnie z podziałem na jednolite części wód powierzchniowych, gmina Skwierzyna znajduje się w zasięgu JCWP: Warta od Kamionki do Obry, Dopływ z Murzynowa, Warta od Obry do Noteci, Gościmka, Kanał Goszczanowski, Obra od wpływu do Zb. Bledzew do ujścia, Kanał Postomski do Lubniewki, Noteć od Kanału Goszczanowskiego do Otoka, Kanał Postomski do Lubniewki. Zgodnie natomiast z nowym podziałem Polski na jednolite części wód podziemnych analizowany obszar znajduje się w zasięgu JCWPd: Nr GW600034, Nr GW600040, Nr GW600041, Nr GW600059. W granicach gminy występują gleby brunatne, bielicowe i pseudobielicowe, rdzawe, mady oraz gleby muszrowo- mineralne. Podstawowym czynnikiem wpływającym na lokalną szatę roślinną i jej zróżnicowanie są warunki naturalne wśród których, naczelne miejsce zajmuje: ukształtowanie terenu, warunki glebowe i stosunki wilgotnościowe. Można tu wyróżnić: roślinność wodną - rośliny związane z wodami płynącymi rzeki Warty, Obry oraz nielicznymi rowami i kanałami, roślinność szuwarową

Strona | 75

Prognoza oddziaływania na środowisko ustaleń studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Skwierzyna

występującą w przybrzeżnych partiach zbiorników wodnych i cieków, roślinność torfowisk, roślinność łąk i pastwisk, pionierskie, murawowe zbiorowiska na piaskach oraz zbiorowiska leśne – które to stanowią 69% gminy i są częścią większego kompleksu lasów Puszczy Noteckiej. Wysoka lesistość gminy, dobrze rozwinięta sieć hydrograficzna, to czynniki kluczowe, determinujące zróżnicowanie oraz bogactwo przyrodnicze analizowanego terenu, w ramach którego funkcjonuje niemal pełny łańcuch pokarmowy, w tym: motyle dzienne, chrząszcze, mięczaki, ryby, płazy, gady, ptaki i ssaki. W/w różnorodność biologiczna przyczyniła się do zróżnicowania występujących na terenie gminy form ochrony przyrody, w ramach których wyróżnić należy: Rezerwat Przyrody „Bagno Leszczyny”, Obszar Chronionego Krajobrazu Dolina Obry, Obszar Chronionego Krajobrazu 4 - Dolina Warty i Dolnej Noteci, Obszar Natura 2000 Puszcza Notecka, Obszar Natura 2000 Bory Chrobotkowi Puszczy Noteckiej, Obszar Natura 2000 Skwierzyna, Zespół Przyrodniczo- Krajobrazowy Kijewickie Kerki, pomniki przyrody oraz użytki ekologiczne. Dodatkowo w granicach gminy znajduje się: korytarz ekologiczny Zachodnia Puszcza Notecka (GKPnC-7C), o znaczeniu ponadregionalnym oraz korytarz ekologiczny Jeziora Pszczewskie i Dolina Obry (KPnC-7D), o znaczeniu ponadregionalnym. - Analiza i ocena istniejących problemów ochrony środowiska istotnych z punktu widzenia projektowanego dokumentu, w szczególności dotyczących obszarów chronionych :  stan atmosfery i jej główne źródła zagrożenia – do głównych źródeł zagrożenia terenów objętych studium zaliczono emisję: z kominów zakładowych powstałą w wyniku energetycznego spalania paliw i przemysłowych procesów technologicznych, komunikacyjną, pochodzącą z transportu samochodowego oraz emisje powierzchniową, w skład której wchodzą zanieczyszczenia komunalne,  stan wód powierzchniowych i podziemnych - zgodnie z „Planem zagospodarowania wodami na obszarze dorzecza Odry” (Dz. U. 2016 poz. 1967) wśród znajdujących się na terenie gminy jednolitych części wód, tylko JCWP Warty od Kamionki do Obry, Obry od wpływu do Zb. Bledzew do ujścia, Noteci od Kanału Goszczanowskiego do Otoka oraz JCWPd nr 34 ze względu na silną presję komunalną, związaną między innymi z niedostatecznie oczyszczonymi ściekami komunalnymi, zbyt małym stopniem skanalizowania, szczególnie terenów wiejskich czy niską emisją zanieczyszczeń są zagrożone nie osiągnięciem zakładanych celów środowiskowych,  zagrożenia środowiska powodowane przez hałas - na terenie gminy do głównych źródeł zagrożenia zaliczono: hałas drogowy przy czym drogą generującą największy ruch jest droga ekspresowa S3. Dzięki jednak zastosowaniu ekranów akustycznych zgodnie z dokonanymi prognozami we wszystkich punktach badawczych zlokalizowanych na terenie gminy Skwierzyna, zarówno w roku oddania trasy S3 jaki i w 2025 r. zostaną zachowane dopuszczalne poziomy hałasu,  zagrożenia środowiska powodowane przez promieniowanie elektromagnetyczne – w gminie Skwierzyna do sztucznych źródeł emisji pól elektromagnetycznych stanowiących potencjalne zagrożenie dla środowiska należą: jednotorowa linia elektroenergetyczna 400 kV relacji Poznań Plewiska-Krajnik, jednotorowa linia elektroenergetyczna 220 kV relacji Gorzów Wlkopolski –

Strona | 76

Prognoza oddziaływania na środowisko ustaleń studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Skwierzyna

Leśniów Wielki, linie ŚN stanowiące podstawowe źródło zaopatrzenia mieszkańców w prąd, urządzenia emitujące pola elektromagnetyczne wykorzystywane w: ośrodkach medycznych, policji, straży pożarnej. W celu zachowania dopuszczonych prawem parametrów wyznacza się granice pasów technologicznych w ramach których w/w wartości muszą być dotrzymane,  obszary szczególnego zagrożenia powodzią - na terenie gminy występują: o obszary szczególnego zagrożenia powodzią: - na których prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest średnie i wynosi raz na 100 lat (Q1%), - na których prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest wysokie i wynosi raz na 10 lat (Q10%), - obszar między linią brzegu a wałem przeciwpowodziowym lub naturalnym wysokim brzegiem, w którym wbudowano trasę wału przeciwpowodziowego, o obszary, na których prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest niskie i wynosi raz na 500 lat (Q 0,2%), o obszary narażone na zalanie w przypadku zniszczenia lub uszkodzenia wału przeciwpowodziowego. - Analiza i cena celów ochrony środowiska ustanowionych na szczeblu międzynarodowym albo krajowym, istotnym z punktu widzenia projektu studium - przy sporządzaniu przedmiotowego projektu uwzględniono wytyczne i cele ochrony środowiska przyjęte w dokumentach o randze międzynarodowej, które tyczą się różnych aspektów środowiska, zwłaszcza w zakresie jego ochrony. Uwzględnia w ramach terenów objętych studium sieć obszarów o istotnych walorach przyrodniczych, które są zagrożone w skali europejskiej – tzw. „Europejską Sieć Ekologiczną Natura 2000”, umożliwiając tym samym realizację spójnej polityki ochrony w/w zasobów. Dodatkowo przy sporządzaniu przedmiotowego dokumentu wzięto również pod uwagę cele ochrony ustanowione na szczeblu krajowym, w tym przede wszystkim zawarte w II Polityce Ekologicznej Państwa z perspektywą do 2025 r. Do najważniejszych z nich, w kontekście zakresu ustaleń planistycznych, wymienić należy m.in.: zasadę równego dostępu do środowiska przyrodniczego, zasadę uspołecznienia polityki ekologicznej, zasadę prewencji. - Przedstawienia ustaleń zawartych w projekcie studium, w tym zaproponowanych rozwiązań funkcjonalno – przestrzennych,:  informacji o głównych celach, zawartości studium oraz jego powiązaniach z innymi dokumentami - podstawą formalną do opracowania była uchwała Nr XXIII/157/16 Rady Miejskiej w Skwierzynie z dnia 2 czerwca 2016 r. Za główne cele przedmiotowego dokumentu uznano stworzenie nowych założeń polityki przestrzennej gminy, bowiem dotychczasowe kierunki ze względu na: zmianę regulacji prawnych, postępujące procesy urbanizacji jak również zmiany w strukturze społecznej i osiedleńcze stały się nieaktualne. Przy sporządzaniu studium uwzględniono zasady określone w koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju, ustalenia strategii rozwoju i planu zagospodarowania przestrzennego województwa, ustalenia strategii rozwoju powiatu oraz strategii rozwoju gminy.  ustalenia projektu studium - na obszarze objętym studium wyróżniono następujące rodzaje terenów: MU - teren zabudowy śródmiejskiej, MNU – teren zabudowy mieszkaniowej

Strona | 77

Prognoza oddziaływania na środowisko ustaleń studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Skwierzyna

jednorodzinnej i usługowej, MN - teren zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej, MW – teren zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej, RM – teren zabudowy zagrodowej, PR – teren produkcji rolniczej, PU – teren zabudowy produkcyjnej i usługowej, U – teren zabudowy usługowej, US – teren usług sportu, UT – teren usług turystyki, UTL – teren zabudowy rekreacji indywidualnej, ZC – teren cmentarza, ZD – teren upraw działkowych, KS – teren komunikacji, IT – teren infrastruktury technicznej, EO – teren urządzeń wytwarzających energię z odnawialnych źródeł energii, EK – teren eksploatacji kopalin, TW – teren specjalny – jednostka wojskowa, W – teren wód powierzchniowych, ZL – teren lasu, RZ – teren rolny (użytki zielone) i zadrzewienia, R – teren rolny (grunty orne). Gmina Skwierzyna posiada dobrze rozwinięty układ komunikacyjny. W celu zwiększenia bezpieczeństwa i poprawy płynności ruchu, zakłada się systematyczną przebudowę i modernizację układu drogowego, tym również, jeśli pozwala na to istniejące zagospodarowanie, poprzez sparametryzowanie zgodnie z aktualnie obowiązującymi przepisami. Głównym kierunkiem rozwoju gospodarki wodnej jest zapewnienie dostępu do sieci wodociągowej dla wszystkich obszarów wskazanych w studium pod zabudowę. Działania kierunkowe związane z gospodarką ściekową powinny dążyć do objęcia zasięgiem sieci kanalizacji sanitarnej jak najszerszego obszaru gminy, przy czym na obszarach wiejskich oraz poza granicami aglomeracji ściekowej, gdzie budowa sieci kanalizacji sanitarnej jest nieuzasadniona ze względów ekonomicznych, dopuszcza się odprowadzanie ścieków do przydomowych oczyszczalni ścieków lub zbiorników bezodpływowych. Rozbudowa elementów układu elektroenergetycznego powinna następować równocześnie z zagospodarowaniem nowych terenów przeznaczonych do zabudowy. Głównymi kierunkami działań w zakresie zaopatrzenia w gaz ustala się rozbudowę sieci w oparciu o istniejącą strukturę. W zakresie zaopatrzenia w ciepło podstawowym zadaniem jest podniesienie sprawności istniejących źródeł ciepła przy ograniczeniu ilości zużywanego paliwa oraz niskiej emisji zanieczyszczeń do środowiska. - Analiza i ocena przewidywanego znaczącego oddziaływania ustaleń studium na środowisko oraz wpływ jego ustaleń na poszczególne elementy środowiska przyrodniczego – do nowych inwestycji, wynikających z aktualnie procedowanego dokumentu można zaliczyć:  farmę fotowoltaiczną w Skwierzynie i miejscowości Murzynowo - na etapie montowania instalacji inwestycja ta może bezpośrednio oddziaływać na takie komponenty środowiska naturalnego jak: gleby, rzeźba terenu, fauna i flora (przy czym w ramach terenów przewidzianych pod realizację farmy fotowoltaicznej nie stwierdzono występowania gatunków roślin i zwierząt chronionych). Funkcjonowanie instalacji wytwarzających energię elektryczną z odnawialnych źródeł energii wykorzystujących w procesie przetwarzania promieniowanie słoneczne nie będzie negatywnie oddziaływać na środowisko. Ogniwa fotowoltaiczne nie emitują do powietrza żadnych zanieczyszczeń oraz nie są źródłem odpadów. Same panele i stelaże nie stanowią też zagrożenia dla drobnej fauny zamieszkującej tereny trawiaste zlokalizowane pod ogniwami,  tereny eksploatacji powierzchniowej ze złoża piasków i żwirów Nowa Skwierzynka - na początkowym etapie oraz w trakcie eksploatacji dominują oddziaływania negatywne spowodowane powierzchniowym przekształceniem terenu (powstaniem wyrobiska

Strona | 78

Prognoza oddziaływania na środowisko ustaleń studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Skwierzyna

eksploatacyjnego), co bezpośrednio wpływa na zwierzęta, rośliny, krajobraz. Sama utrata wartości użytkowej gruntów będzie miała jednak charakter przejściowy, bowiem tereny poeksploatacyjne będą zrekultywowane. Na etapie funkcjonowania przedsięwzięcia wystąpi stałe negatywne oddziaływanie na zasoby naturalne - zostanie bowiem wyeksploatowane kruszywo. Działalność zakładu górniczego może również pośrednio wpływać na wzrost hałasu, na skutek prowadzonych prac eksploatacyjnych oraz transportu wydobywanych kopalin – będą to oddziaływania długoterminowe i powinny one ustąpić po zakończeniu procesu rekultywacji.  tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej oraz tereny zabudowy rekreacji indywidualnej - podczas prowadzenia prac budowlano-montażowych dojdzie do miejscowej likwidacji pokrywy glebowej i roślinności (skutkiem przemieszczenia warstwy próchnicznej będzie również zniszczenie poziomów glebowych, zmiana warunków wodno-powietrznych gleby) przy czym w ramach przedmiotowych terenów nie stwierdzono występowania gatunków roślin i zwierząt chronionych. Istniejące tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej czy rekreacji indywidualnej mogą być źródłem oddziaływania skumulowanego, które może występować na skutek lokalizacji w sąsiedztwie obiektów o różnych funkcjach (zabudowy mieszkaniowej, usługowej, dróg), co może spowodować gromadzenie się różnego rodzaju zanieczyszczeń. Ponieważ jednak studium ustala, że wszystkie nowe tereny zabudowy muszą być wyposażone w niezbędną infrastrukturę techniczną, regulując przede wszystkim sposób odprowadzania ścieków oraz zaopatrzenie w ciepło, można stwierdzić iż planowane przedsięwzięcia nie powinny stanowić źródła zagrożenia dla środowiska. - Przedstawienia rozwiązań mających na celu zapobieganie, ograniczanie lub kompensację przyrodniczą negatywnych oddziaływań, mogących być rezultatem realizacji projektowanego dokumentu – w projekcie studium zawarte są różne rozwiązania eliminujące, ograniczające i kompensujące negatywne oddziaływanie na środowisko, w tym w zakresie ochrony wód powierzchniowych i podziemnych, ochrony systemu ekologicznego i walorów krajobrazowych, ochrony powietrza atmosferycznego, ochrony przed hałasem. W przypadku respektowania zapisów studium stan środowiska gminy nie powinien ulec pogorszeniu, dlatego w przedmiotowej prognozie oddziaływania na środowisko nie wyznacza się dodatkowych rozwiązań, które mogłyby zapobiegać, ograniczać i rekompensować negatywny wpływ na środowisko projektowanego zagospodarowania. - Przedstawienia rozwiązań alternatywnych do rozwiązań zawartych w projekcie studium – ponieważ w ustaleniach studium położono szczególny nacisk na działania zarówno zabezpieczające środowisko, jak i modelujące je w ten sposób, który stara się harmonijnie wpisać każdy proces inwestycyjny w otaczający krajobraz oraz zastosowano szereg rozwiązań mających na celu zminimalizowanie potencjalnych oddziaływań, nie należy spodziewać się skutków, które należałoby klasyfikować w kategorii zagrożeń środowiska. W związku z powyższym nie formułuje się rozwiązań alternatywnych do rozwiązań zawartych w studium; - Informacji o możliwym transgranicznym oddziaływaniu na środowisko - żadne rozwiązania zawarte w projektowanym dokumencie nie będą powodować transgranicznego oddziaływania na środowisko; - Potencjalnych zmiany w środowisku, które mogłyby powstać w przypadku braku realizacji postanowień projektowanego dokumentu – Tereny objęte studium w części są objęte ustaleniami

Strona | 79

Prognoza oddziaływania na środowisko ustaleń studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Skwierzyna

obowiązujących planów miejscowych, w związku z powyższym w przypadku braku realizacji postanowień przedmiotowego dokumentu prawdopodobne mogą być następujące scenariusze, w tym:  na terenach objętych planami miejscowymi: mogą zachodzić zmiany wynikające z ustaleń obowiązujących dokumentów planistycznych, przy czym szczegółowe informacje dotyczące potencjalnych zmian w środowisku, zawierają prognozy oddziaływania na środowisko w/w aktów prawnych.  na terenach nie objętych planami miejscowymi: o może utrzymać się dotychczasowy sposób użytkowania – nie nastąpiłaby tym samym żadna istotna zmiana w środowisku, o istnieje możliwość uzyskania decyzji o warunkach zabudowy (po spełnieniu warunków określonych przepisami art. 61 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym) co przyczyniłoby się do powstania przekształceń w zakresie rzeźby, powierzchni biologicznie czynnych, roślinności, krajobrazu, itp., przy czym będą one uzależnione od rodzaju planowanych inwestycji. - Propozycji dotyczących przewidywanych metod analizy skutków realizacji postanowień projektowanego dokumentu oraz częstotliwości jej przeprowadzania - zgodnie z art. 32 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym organ sporządzający studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego – Burmistrz Skwierzyny – zobowiązany jest przynajmniej raz w czasie kadencji rady przeprowadzić analizę zmian w zagospodarowaniu przestrzennym (w tym realizacji projektowanego dokumentu). Jednak przepisy w/w ustawy nie regulują metod analizy zapisów studium. Instrumentem badania jakości środowiska jest monitoring, zapisany w odrębnych aktach prawnych. Jego zakres i częstotliwość pomiarów zależny jest od rodzaju inwestycji zapisanych w studium. Za najważniejsze, z punktu widzenia ochrony środowiska należy uznać monitorowanie zmian jakości wód podziemnych i jakości powietrza. Zakres i częstotliwość monitoringu na terenach objętych ustaleniami studium, powinien być dostosowany do zakresu i częstotliwości monitoringu prowadzonego w ramach programów Państwowego Monitoringu Środowiska.

Strona | 80