Krzysztof Zanussi Lepiej Być Niż Mieć, Z Jednym Wyjątkiem

PISMO STOWARZYSZENIA FILMOWCÓW POLSKICH nr 9 (97)/wrzesień 2019 ISSN 2353-6357

KRZYSZTOF ZANUSSI LEPIEJ BYĆ NIŻ MIEĆ, Z JEDNYM WYJĄTKIEM

70 LAT WFDiF WWW.SFP.ORG.PL SPIS TREŚCI W NUMERZE

PISMO STOWARZYSZENIA FILMOWCÓW POLSKICH nr 9 (97)/wrzesień 2019 ISSN 2353-6357

KRZYSZTOF ZANUSSI LEPIEJ BYĆ NIŻ MIEĆ, Z JEDNYM WYJĄTKIEM

70 LAT WFDiF WWW.SFP.ORG.PL

WYWIAD NUMERU Krzysztof TEMAT NUMERU 22Zanussi 30 70 LAT WFDiF

WSTĘPNIAK FESTIWALE ZA GRANICĄ ZAPA 61 PRZEZ SUBIEKTYW Od Prezesa SFP 2 Odessa 50 Czego nie widać 88 SHORT MIESIĄCA WYDARZENIA Golden Apricot 51 Wyobraź sobie 90 Marcel 80 Wystawa na ekranie 4 POLONICA Krótkometrażowcy 92 NA POCZĄTKU FESTIWALE W POLSCE Polscy filmowcy na świecie52 BYŁ DOKUMENT Moja (filmowa) muzyka93 Gdynia 6 RYNEK FILMOWY Wrzesień 1939 w polskim Filmowy PEN Club 94 Okładka: fot. Rafał Placek/Gildia Reżyserów Polskich Placek/Gildia Reżyserów Okładka: fot. Rafał Animator 8 Andrzej Jakimowski 54 filmie82 STUDIO MUNKA 96 Transatlantyk 10 Klaus Eder 56 NIE DO LAMUSA Nowe Horyzonty 12 10 PYTAŃ DO MACIEJA Monika Lenczewska 58 Ryszard Bolesławski 86 ZIELIŃSKIEGO 98 Dwa Brzegi 14 SWOICH NIE ZNACIE Kameralne Lato 16 Grażyna Jakubczak 100 Lato z Muzami 17 Młodzi i Film – KSIĄŻKI 102 Post Scriptum 18 IN MEMORIAM POLSKIE PREMIERY Ks. Kazimierz Orzechowski 104 Kalendarz premier 38 Andrzej Połeć 105 Piłsudski 40 Jan Purzycki 106 Legiony 42 Piotr Woźniak-Starak 107 Burzyński/Reporter Fot. Roman Mowa ptaków 44 Miloš Stehlík 108 (Nie)znajomi 46 VARIA 113 NA PLANIE Biały potok 48 BOX OFFICE 116 Rys. Henryk Sawka

MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 1 WSTĘPNIAK

Projekt zrealizowany przy wsparciu:

ZNAJDŹ NAS

WYDAWCA Stowarzyszenie Filmowców Polskich ADRES REDAKCJA Krakowskie Przedmieście 21/23 Redaktor naczelny Tomasz Raczek Zastępca redaktora naczelnego Anna Głaszczka Warszawa Sekretarz redakcji Aneta Ostrowska Jacek Bromski Redakcja tekstów i korekta Julia Michałowska Fotoedycja Aneta Ostrowska Prezes SFP Projekt graficzny Magdalena Górska REZERWACJA BILETÓW Studio graficzne Anna Wójtowicz [email protected] Druk ArtDruk ul. Napoleona 2, 05-230 Kobyłka, www.artdruk.com Nakład 4100 egz. Adres redakcji Stowarzyszenie Filmowców Polskich d pierwszego zdania zapisa- chciałem Was wszystkich zaprosić (so- ul. Pańska 85, 00-834 Warszawa tel.: (48) 22 512 41 14 ZAPRASZAMY nego w scenariuszu, poprzez bota, 21 września, godz. 12.00, hotel e-mail: [email protected], www.sfp.org.pl tanie poniedziałki — bilet 12 zł okres zdjęciowy, a na zabie- Mercure Gdynia Centrum). Tym ra- Stowarzyszenie Filmowców Polskich Sekretariat wtorek — piątek do 17:00 gach postprodukcyjnych zem Forum odbędzie się pod hasłem ul. Pańska 85, 00-834 Warszawa tel.: (48) 22 512 41 00, (48) 22 556 54 40 bilet normalny —17 zł kończąc. Tysiące polskich filmowców „Nasz Festiwal” (#naszfestiwal) i po- e-mail: [email protected] O Bank Millennium SA bilet ulgowy — 14 zł z nadzieją czekają na Festiwal Polskich święcone będzie propozycjom zmian Konto: 44 1160 2202 0000 0001 2123 7014 Filmów Fabularnych. Wiedzą, że to wła- w funkcjonowaniu FPFF. Zapraszamy PREZESI HONOROWI SFP piątek od 17:00 — niedziela śnie w Gdyni następuje co roku podsu- do przedstawienia własnych pomy- Jerzy Kawalerowicz Janusz Majewski Andrzej Wajda bilet normalny —19 zł mowanie tego, co udało się polskiej kine- słów dotyczących takich kluczowych WICEPREZESI HONOROWI SFP bilet ulgowy — 16 zł matografii stworzyć w ostatnim sezonie. kwestii, jak długość trwania Festiwa- Janusz Chodnikiewicz, Janusz Kijowski 44. edycja FPFF zapowiada się bardzo lu, liczba filmów w konkursie i sposób ZARZĄD GŁÓWNY ciekawie. 19 filmów Konkursu Głów- ich wyboru, czy źródła finansowania Prezes Jacek Bromski Wiceprezesi Karolina Bielawska, Dariusz Gajewski nego prezentuje nie tylko najwyższą Festiwalu. Rozpoczynając dyskusję Skarbnik Michał Kwieciński jakość, ale także pełną paletę polskiego nad kształtem FPFF, warto pamiętać, Członkowie Zarządu Filip Bajon, Witold Giersz, przemysłu filmowego. Mamy do czynie- że impreza zainicjowana i stworzona Janusz Kijowski, Juliusz Machulski, Allan Starski oraz nia z filmami debiutantów i uznanych przez SFP, przez naszych starszych Jerzy Kucia – Sekcja Filmu Animowanego (Przewodniczący) Hanna Margolis – Sekcja Filmu Animowanego (Wiceprzewodnicząca) twórców, produkcjami poruszający- kolegów i mistrzów – Kawalerowi- Andrzej Marek Drążewski – Sekcja Filmu Dokumentalnego mi kontrowersyjne tematy społeczne cza, Wajdę, Majewskiego, Hoffmana, (Przewodniczący) Andrzej Sapija – Sekcja Filmu Dokumentalnego i błyskotliwym kinem gatunkowym, Kutza, Zanussiego, Antczaka – w za- (Wiceprzewodniczący) Jacek Zygadło – Sekcja Telewizyjna (Przewodniczący) opowiadanymi z epickim rozmachem myśle miała być panoramą tego, co Witold Będkowski – Sekcja Telewizyjna (Wiceprzewodniczący) historycznymi freskami i kameralnymi najlepsze w polskiej kinematografii. Mirosława Wojtczak – Koło Charakteryzatorów (Przewodnicząca) Alina Skiba – Koło Cyfrowych Form Filmowych (Przewodnicząca) dramatami. Cieszę się, że w tym zna- Festiwal z pewnością powinien być Michał Szcześniak – Koło Młodych (Przewodniczący) Janusz Gauer – Koło Operatorów Obrazu (Przewodniczący) komitym zestawie znalazł się debiut otwarty dla wszystkich – kina publi- Barbara Hollender – Koło Piśmiennictwa (Przewodnicząca) Bartosza Kruhlika Supernova zreali- cystycznego, osobistego, gatunkowe- Ewa Borguńska – Koło Producentów (Przewodnicząca) Andrzej Roman Jasiewicz – Koło Realizatorów Filmów dla Dzieci zowany w programie „60 minut” Stu- go, dla artystycznej awangardy, dla i Młodzieży (Przewodniczący) Nikodem Wołk-Łaniewski – Koło Reżyserów Dźwięku dia Munka działającego przy Stowa- debiutantów, młodych twórców i dla (Przewodniczący) rzyszeniu Filmowców Polskich. Drugi klasyków, a jedynymi kryteriami kon- Maciej Karpiński – Koło Scenarzystów (Przewodniczący) Andrzej Haliński – Koło Scenografów (Przewodniczący) film z programu „60 minut” – Eastern kursowej selekcji powinny być jakość Krzysztof Wierzbiański – Koło Seniora (Przewodniczący) Tomasz Dettloff – Oddział Krakowski (Przewodniczący) w reżyserii Piotra Adamskiego – zoba- artystyczna i profesjonalizm, a nie Anna Mroczek – Oddział Łódzki (Przewodnicząca) czyć będzie można w sekcji Panorama układy koleżeńskie czy pokoleniowe. Andrzej Stachecki – Oddział Wrocławski (Przewodniczący) Polskiego Kina. Obrazy z logiem Studia W Komitecie Organizacyjnym zawsze SĄD KOLEŻEŃSKI Munka znajdziemy także w Konkursie staraliśmy się osiągnąć maksymalny Przewodniczący Marek Piestrak Wiceprzewodniczący Tomasz Miernowski, Piotr Wojciechowski Filmów Krótkometrażowych – warto je obiektywizm przy wyborze filmów. Sekretarz Grażyna Banaszkiewicz Członkowie Henryk Bielski, Violetta Buhl, Andrzej Luter, uważnie obejrzeć, bo jak pokazuje po- Tych, którzy podzielają tę opinię oraz Wiktor Skrzynecki, Andrzej Sołtysik, Andrzej Stachecki, naddziesięcioletnia historia Studia, to tych, którzy się z nią nie zgadzają za- Dorian Ster, Magdalena Tomanek właśnie ich twórcy będą w najbliższych praszam na Forum. Naszym wspól- KOMISJA REWIZYJNA latach zmieniać oblicze polskiego kina. nym celem jest taki Festiwal Polskich Przewodniczący Zbigniew Domagalski Wiceprzewodnicząca Ewa Jastrzębska Gdynia to także Forum Stowarzy- Filmów Fabularnych, który najlepiej Sekretarz Łukasz Mańczyk szenia Filmowców Polskich, na które będzie służył polskiemu kinu. Fot. Borys Skrzyński/SFP Członkowie Irena Strzałkowska, Krzysztof Tchórzewski

2 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 WYDARZENIA WYSTAWA NA EKRANIE FENOMEN UCZESTNICTWA W SZTUCE NA EKRANIE

tional Theatre, Teatru Bolszoj, ekranu w przestrzeni sali kino- Szósty już sezon cyklu Filharmonii Berlińskiej. Po wej – z uwzględnieniem spe- muzyce, teatrze i spektaklach cyfiki języka każdej ze sztuk. dokumentalnego Wystawa baletowych przyszła kolej na „Przystępując do realizacji każ- najbardziej prestiżowe muzea dego z kolejnych filmów – mó- na ekranie (Exhibition i galerie świata…”. wi Phil Grabsky – mam pełną on Screen) gromadzi Przyszła kolej na Leonarda świadomość, że powinien poda Vinci na kinowym ekranie – wstać pełnowartościowy utwór Phil Grabsky w pozie Pabla Picassa był rok 2010, brytyjska firma filmowy przeznaczony do pona planie dokumentu Młody Picasso w Polsce, w wybranych kinach producencka The Seventh Art kazywania na wielkim ekra- Productions wprowadziła na nie. Czego to wymaga? Przede studyjnych, imponującą grupę ekrany kinowe transmisję Le- wszystkim respektowania geno- kulturowy flaner peregrynuje publiczności. Aby odpowiadał To poważne wyzwanie, bo pro- W Europie Środkowej jesteście onardo Live, dokumentującą typu kina, które jest »wielkim w poszukiwaniu aury Wielkiej wysokim standardom, do ja- dukujemy 3-4 pełnometrażo- naszym najlepszym odbiorcą. zadeklarowanych, wiernych znakomitą wystawę w National opowiadaczem historii«. Nie- Sztuki. Oglądając film zbudo- kich aspirujemy, potrzebne są we filmy rocznie. A marketing? Przynajmniej raz w roku sta- Gallery w Londynie. Pomysło- zależnie od tego, czy prezentu- wany wokół tej sytuacji, staje- fundusze, których zgromadze- No cóż, jesteśmy fabryką snów ram się przyjeżdżać do Polski widzów. dawcą był Phil Grabsky – reży- jemy osobę i dzieło Leonarda, my się jednocześnie bywalcami nie w przypadku tak niszowej o wielkiej sztuce, co oznacza, do »naszych« kin na spotkania ser dokumentalista, producent Vermeera, Moneta, van Go- galerii, adresatami dzieł ma- produkcji wymaga ogromnego że o dużych pieniądzach na z publicznością. Bywa bardzo ajnowsza produkcja nach.pl, która została utworzo- telewizyjny i filmowy, założy- gha, Boscha, Rembrandta czy larskich najwyższej światowej wysiłku i pomysłowości. Gale- promocję możemy faktycznie entuzjastyczna”. Van Gogh i Japonia na w ramach międzynarodowej ciel Seventh Art Productions, Davida Hockneya film musi klasy i uczestnikami debaty, ja- rie i muzea nie są w stanie nas tylko śnić. Działamy poprzez Wśród „swoich” kin, które (reż. David Bicker- firmy Cikanek Film. Od 2013 autor książek z zakresu historii się rozwijać w kształt i formę ką na ekranie toczą kuratorzy, dofinansowywać, minimalne wszystkie media społeczno- ma na myśli Phil Grabsky, te staff, Wielka Bryta- roku firma jest dystrybutorem sztuki. Rok wcześniej wpadł na wyrazistej ekranowej historii, historycy sztuki, eksperci od- wsparcie przychodzi z budże- ściowe, uruchamiamy rekla- najbardziej aktywne z prawie Nnia 2018) w tej liczącej już pra- Wystawy na ekranie na polski pomysł, aby zaoferować kinom która będzie na tyle fascynują- powiedzialni za kształt ekspo- stu, w których Wystawa na ekra- wie 20 tytułów serii, powstała rynek. – „Zaczęło się wszystko produkowane od 1984 przez ca dla widza, żeby zaufał nam zycji. Bywa, że jak w przypad- nie gości, to (jak podpowiada w oparciu o czasową wysta- w 2001, od koncertu Davida Seventh Art telewizyjne doku- następnym razem i kupił bilet ku dokumentu Młody Picasso, przedstawiciel polskiego dystry- wę w Muzeum Vincenta van Bowie w Metropolitan Ope- menty o sztuce, w tym uznany na kolejną odsłonę Exhibition którego nie tylko producen- butora Bartłomiej Majchrzak): Gogha w Amsterdamie (Van ra, kiedy wiadomo już było, już cykl Great Composers. Oka- on Screen”. tem, ale i reżyserem jest Phil Wystawa na ekranie to kino Nowe Horyzonty we Wro- Gogh Museum). W polskich że w 2006 stanowisko dyrek- zało się, że jest spore zaintere- Zaufanie publiczności nie- Grabsky, film nie koresponduje cławiu, sieć Multikino, OKF Ilu- kinach film pokazywany był tora MET obejmie Peter Gelb, sowanie tym tematem, a dzięki wątpliwie zostało przez Grab- z konkretną wystawą, a rozwija transfer płótna malarskiego zja w Częstochowie, warszawski w czerwcu. Publiczność, jesz- posiadający ogromne doświad- nośnikom cyfrowym i cyfryza- sky’ego i jego „team” zdobyte, sprofilowaną refleksję nad bio- Muranów, krakowskie – Kijów cze z Twoim Vincentem Doro- czenie jako producent muzycz- cji kin dystrybucja jest bezpro- i to w skali światowej. 64 kra- grafią artysty. z przestrzeni galerii bądź i Pod Baranami, Gdyńskie Cen- ty Kobieli i Hugh Welchmana ny i telewizyjny. Zaekspery- blemowa, i co (w przypadku je (65. rynek filmowy, obec- Brzmi kusząco? Zapewne – trum Filmowe oraz katowicki pod powiekami, odebrała ten mentowano wtedy, w 2001, budżetu niszowych dokumen- nie z powodzeniem sondowa- dla limitowanej grupy widzów. muzeum na „płótno” kinoteatr Rialto. W tym ostat- szczególny dokument znako- z telewizyjną transmisją sa- tów) niezwykle istotne – tania. ny, to Chiny…) i ponad 1500 Jakich narzędzi wobec tego na- nim niżej podpisana miała za- micie. telitarną koncertu do wybra- Sam koncept cyklu Wysta- ekranów kinowych, na których leży użyć, aby zbudować zapo- szczyt i przyjemność prowadzić Na ile i w jakim stopniu te nych kin. Eksperyment się powa na ekranie miał się okazać prezentowane są te niezwykłe trzebowanie na ten mocno al- ekranu w kinie z Philem Grabskym Q&A po „miejsca wspólne” kina i sztuk wiódł, ale dopiero po 5 latach, pełnym rozwinięciem zawodo- dokumenty, to liczby świadczą- ternatywny „kontent kinowy”? pokazie filmu Van Gogh i Ja- plastycznych stanowią trwałą w 2006 roku MET uruchomiła wych fascynacji Grabsky’ego ce o atrakcyjności oferty i sku- Pomysłodawca i producent cy- towania państwowego, coś uda- mę bezpośrednią i celowaną ponia. Było entuzjastycznie… propozycję repertuarową na regularny cykl transmisji kon- i jego zespołu. Formułę, jaką teczności jej promocji. Pytanie klu, Grabsky, na tak postawione je się uzyskać od prywatnych w kinach pokazujących nasze polskim rynku kinowym? „To certów na żywo do kin na ca- zaproponował brytyjski doku- o to, „co i jak” jest pokazywane pytanie udziela złożonej odpo- sponsorów, tak że prawie całość filmy, a jest to w tej chwili po- P.S. Pełną informację o cyklu znacząca część szerszego zja- łym świecie ( The MET: Live mentalista i producent moż- w filmach Grabsky’ego i Seventh wiedzi: „Cały proces jest wie- to samofinansowanie. Każdy tężny obszar kulturowy – od Wystawa na ekranie można zna- wiska, jakie stanowi kontent in HD – przyp. A.S.) Później na lapidarnie zdefiniować jako Art Productions dotyka feno- loetapowy, warunek sine qua pens uzyskiwany z wielokana- Ukrainy po Kolumbię i Nową leźć na stronie www.nazywow- alternatywny oferty dla kin” – sprawy potoczyły się lawino- transfer płótna malarskiego ist- menu prominentnych wystaw non to najwyższa jakość pro- łowej dystrybucji i sprzedaży Zelandię. Nawiasem mówiąc, kinach.pl. mówi Bartłomiej Majchrzak, wo – w ofercie dla kin pojawiły niejącego w przestrzeni galeryj- w najważniejszych galeriach duktu, czyli filmu, który chce- naszych filmów przeznaczany w Polsce mamy świetnego dys- dyrektor marki Nazywowki- się transmisje wydarzeń z Na- nej bądź muzealnej na „płótno” i muzeach świata, do których my zaoferować jak najszerszej jest na realizację następnych. trybutora i wierne audytorium. Anita Skwara Fot. Exhibition on Screen

4 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 5 FESTIWALE W POLSCE GDYNIA

acznijmy od kontrowersji związanych z selekcją filmów do Konkursu Głównego. Nie- MAMY PRZED SOBĄ zakwalifikowanie kilku tytu- Złów rekomendowanych przez Zespół Selekcyjny wywołało sporą burzę. Rzeczywiście, doszło do nieporozumienia między Komitetem Organizacyjnym NOWE OTWARCIE a Zespołem Selekcyjnym i przewodniczą- cym Rady Programowej. Zgodnie z regu- Rozmowa z Leszkiem Kopciem, laminem, Zespół Selekcyjny, złożony z twórców filmowych, dokonał prese- dyrektorem Festiwalu Polskich Filmów lekcji filmów. Aż 13 z 21 rekomendowanych tytułów znalazło się w Konkursie. Fabularnych w Gdyni Ze strony Komitetu nie było więc jakie- goś szczególnie drastycznego cięcia. Spór optymalny model, w którym odpowie- zmieściły się w Konkursie Głównym. dotyczył natomiast doboru filmów. Źró- dzialność za selekcję konkursową będzie Nie wszystkie jednak pokażemy, bo kilku dłem nieporozumienia okazała się niepi- bardziej czytelna. Być może zostanie sku- producentów nie przyjęło zaprosze- sana umowa, na którą powołał się Zespół piona na jednej osobie lub na jednym, nia, nie chcąc pokazywać swoich filmów Selekcyjny, twierdząc, że pierwsza ósemka nie za wielkim liczebnie, organizmie lub poza Konkursem. Ostatecznie w Pano- z jego listy miała gwarantowane miej- zespole. ramie mamy 10 tytułów, w tym również sce w Konkursie. Kłopot w tym, że cho- premiery i debiuty. Na temat Innego dziło o umowę ustną, dającą Zespołowi Co znalazło się w tym roku w Konkur- Spojrzenia pewnie będziemy jeszcze dodatkowe pozaregulaminowe uprawnie- sie Głównym, do którego ostatecznie dyskutować. Kiedy kilka lat temu ta sek- nia. Tymczasem nie wszyscy członkowie trafiło 19 filmów (bez Żużla Doroty cja konkursowa powstała, nie byliśmy Komitetu o takich ustaleniach wiedzieli Kędzierzawskiej, który został wyco- w stanie przewidzieć, że przez ostatnie i je akceptowali. Kiedy w ogłoszonych fany na prośbę producenta). dwa lata trzeba będzie na siłę szukać do wynikach selekcji zabrakło czterech fil- W tym roku mamy dużo premier, bo aż 13 niej filmów. Nie powstawało w Polsce aż mów, na których zależało Zespołowi, roz- na 19 tytułów. W Konkur- tyle dzieł oryginalnych, pętała się medialna burza, o której pan sie są też 4 debiuty. Będzie niekonwencjonalnych, wspomniał. Ostatecznie udało się nam duża różnorodność – z jed- przełamujących for- Leszek Kopeć porozumieć: przychylając się do apeli nej strony Obywatel Jones malne ograniczenia. Być środowiska, poszerzyliśmy skład Kon- Agnieszki Holland, z dru- może ten trend odwróci kursu Głównego. Niestety długo to trwało, giej artystyczna Dolina się w przyszłości. nawet te niezależne. Filmowcy mają nia faktu, że są to interesujące, dobrze ponieważ w sezonie urlopowym trudno Bogów Lecha Majewskiego, coraz większe wyczucie formy. O czym zagrane i wyreżyserowane filmy. z dnia na dzień zwołać posiedzenie Komi- a z trzeciej z kolei Piłsudski Co zobaczymy w Kon- dzisiaj opowiadają młodzi twórcy? tetu. Żałuję, że nie dano nam trochę czasu Michała Rosy, Kurier Wła- kursie Filmów Krót- Na to pytanie mogę odpowiedzieć z per- Jakie wydarzenia branżowe pojawią bez odwoływania się do mediów. Mogliby- dysława Pasikowskiego czy kometrażowych? spektywy twórców z Gdyńskiej Szkoły Fil- się w tym roku na festiwalu? śmy uniknąć całego nieporozumienia i tak Legiony Dariusza Gajew- Osobiście nie biorę mowej. Widzę tu tendencję, podobną do W sekcji Industry odbędzie się prezentacja wielkich emocji. skiego, czyli filmy histo- udziału w tej selekcji, tej obecnej w długim metrażu – twórcy i dyskusja „Gymnasia” organizowana przez ryczne. Zakwalifikowały ponieważ co dwa lata realizują projekty o historii najnowszej, Instytut Adama Mickiewicza. Poznamy bli- Prezes Jacek Bromski zaproponował, się też obrazy opowiada- filmy do Konkursu zgła- dramaty psychologiczne, sporo filmów żej możliwości technologii VR, do tej pory żeby na Forum SFP w Gdyni poroz- jące o najnowszej histo- sza Gdyńska Szkoła Fil- mówi o relacjach rodzinnych. Widać też używanej raczej w formie ciekawostki. mawiać o przyszłości selekcji filmów rii, jak Proceder Michała mowa, którą kieruję. pewną dojrzałość, również warsztatową, Na pewno odbędą się debaty, na które do Konkursu Głównego. Węgrzyna, Ikar. Histo- Trzyosobowy zespół która nie była dominująca jeszcze np. 10 zapraszają Kobiety Filmu, Gildia Reżyse- Podzielam ten pomysł. Mam nadzieję, że ria Mietka Kosza Macieja wybrał w tym roku 27 lat temu. Na to się nakłada też technika – rów Polskich, Krajowa Izba Producentów mamy przed sobą nowe otwarcie. Emo- Pieprzycy czy Ukryta gra tytułów z ponad 110 o środkach, jakimi filmowcy dzisiaj dys- Audiowizualnych. Z kolei podczas debaty cje już opadły, możemy spokojnie poroz- Łukasza Kośmickiego. nadesłanych. Cieszy mnie ponują, kiedyś można było tylko poma- „Twarzą w twarz” Radosław Śmigulski, mawiać o możliwych zmianach na festi- W Konkursie będzie silna tak duża liczba zgłoszeń. rzyć. Łatwość dostępu do dobrych kamer, dyrektor Polskiego Instytutu Sztuki Fil- walu. W środowisku już pojawiają się konfrontacja – starszego pokolenia z mło- Są to nie tylko obrazy szkolne. Silną pozy- świateł, montażu za nieduże pieniądze mowej, będzie chciał porozmawiać ze śro- różne pomysły w tej sprawie. Są głosy, że dym i różnych punktów widzenia. cję zajmuje Studio Munka, jest też sporo całkowicie zmienia możliwości szlifowa- dowiskiem. Bogaty program będzie mieć powinna wrócić funkcja dyrektora arty- filmów produkowanych niezależnie – poza nia warsztatu operatorskiego czy reżyser- sekcja Gdynia Industry przygotowywana stycznego, tak by Komitet Organiza- Co z filmami, które się nie dostały, szkołami i studiami. Festiwal pokaże więc skiego. w dużym stopniu przez PISF. A w ostatni cyjny nie włączał się zbyt mocno w selek- jeżeli nie ma w tym roku Konkursu różnorodny obraz kina krótkiego metrażu tematycznie, gatunkowo nie mieszczą dzień, w sobotę, czeka nas wspomniane cję, skoro nie wszyscy jego członkowie Inne Spojrzenie? w Polsce. W obydwu konkursach znalazły się się w pewnych klasycznych wyobraże- niezwykle ciekawe Forum SFP, w dużej są znawcami sztuki filmowej. Dotarło do Tę lukę miała wypełnić przywrócona też filmy ze Studia Munka. Jak je pan niach. Zauważyłem jednak, że niektóre części poświęcone zmianom na festi- mnie przynajmniej kilka koncepcji orga- sekcja pozakonkursowa Panorama Kina Już podczas festiwalu „Młodzi i Film” ocenia? z nich, pełne metraże, to jednowątkowe walu. nizacyjnych czy programowych. Trzeba je Polskiego. Zaprosiliśmy do niej więk- w Koszalinie było widać, że krótkie Niewątpliwie są zrealizowane na bar- historie, których struktura dramatur- przedyskutować i wspólnie wypracować szość filmów spośród tych, które nie filmy bardzo się sprofesjonalizowały, dzo przyzwoitym poziomie, nawet jeżeli giczna jest dosyć wątła. Co nie zmie- Rozmawiał Albert Kiciński proj. Andrzej Pągowski Fot. Anna Rezulak,

6 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 7 FESTIWALE W POLSCE ANIMATOR

Siqi Songa, autora chińskiej animacji lalko- Ostatnia wieczerza, wej Sister, podobnie – jak francuski obraz reż. Piotr Dumała uhonorowany Grand Prix – poświęconej sprawom rodzinnym, tylko w mniej opre- syjnej wersji. Nagrodą specjalną im. Wojciecha Jusz- czaka (nieżyjącego, pierwszego dyrektora Animatora) za szczególne walory artystyczne uhonorowano Rok Małgorzaty Bosek-Serafińskiej, przejmujący animowany rapsod żałobny dedykowany mężowi. Ten film doceniła także publiczność – organi- zowanego po raz drugi z inicjatywy Stowa- rzyszenia Filmowców Polskich – Konkursu Je sors acheter des cigarettes, Polskich Filmów Animowanych Animator. reż. Osman Cerfon pl, przyznając mu także swój laur. Marek Serafiński, gdyby żył, następnego dnia po festiwalowej gali obchodziłby swoje 65. urodziny. Grand Prix – Kryształowego Animusza – jury konkursu krajowego przyznało, inspirowanej słynnym obrazem Leonarda da Vinci, Ostatniej wieczerzy Piotra Dumały, dostrze- gając w niej przede wszystkim „uniwersalny DOKUMENT I KREACJA język i błyskotliwość w prowadzeniu narracji”. Złotym Animuszem za najlepszy film autorski obdarowano – Portret Suzanne, efektowną pla- stelinową ekranizację prozy Rolanda Topora pozycji Animatora w filmowym także filmowi francuskiemu. Laury powę- autorstwa Izabeli Plucińskiej, miesiąc wcze- Poznański festiwal świecie niech świadczy fakt, że drowały do Martiny Scarpelli, autorki Egg, śniej uhonorowaną na Krakowskim Festi- Amerykańska Akademia Fil- surrealistycznej – utrzymanej w czerni walu Filmowym statuetką Złotego Smoka, coraz bardziej mowa przyznała przed trzema i bieli – opowiastki o kobiecie zamkniętej zaś za najlepszy debiut (także Złoty Animusz) Deszcz, reż. Piotr Milczarek Olaty poznańskiej imprezie status festiwalu w sześciennym domu z… tytułowym jaj- uznano Deszcz Piotra Milczarka, uniwersalną umacnia swoje kwalifikującego do Oscarów w kategorii kiem, które z jednej strony bardzo ją zacie- i ponadczasową przypowieść przestrzega- krótkometrażowych filmów animowa- kawia, z drugiej – napawa nieoczekiwanym jącą przed bezrefleksyjnym podążaniem za Główną za to, że autorka filmu, prywatnie nego i purnonsensowego humoru opowieść miejsce na nych. W tym roku oscarową rekomendację, strachem. Srebrnym Pegazem uhonoro- tłumem. Nagroda CeTA została przyznana kuzynka jego bohatera, „bezkompromisowo o życiu codziennym w kolonialnej Afryce a zarazem festiwalowe Grand Prix – Złotego wano bezpretensjonalną rosyjską minia- Julii Orlik za prostą opowiastkę o drucia- i uczciwie dąży do ukazania prawdy, opowiada końca XIX wieku, oraz węgierski Ruben mapie światowej Pegaza – otrzymała francuska gorzka opo- turkę Piat minut do moria Natalii Mirzoyan. nej lalce, która dłużej nie chce być z drutu, osobistą historię, która staje się świadectwem Brandt, kolekcjoner Milorada Krsticia, gdzie wieść Je sors acheter des cigarettes Osmana Obserwując plażowiczów w różnym wieku, zatytułowaną… Quidquid Latine dictum sit, naszych czasów, mistrzowsko łączy animację tytułowemu bohaterowi w jego niewiary- animacji. Cerfona, poświęcona życiu rodzinnemu, dostrzegamy różnicę w postrzeganiu czasu altum videtur, co znaczy: cokolwiek powiesz z dokumentem”. godnych przygodach towarzyszyło trzyna- w którym indywidualny ego- na początku i u schyłku życia. po łacinie, brzmi mądrze. Dodałbym: cokol- W tej poetyce utrzymana jest także ście malarskich arcydzieł. I temu brawuro- Tegoroczna, 12. izm zdecydowanie góruje Tak więc z błahej beztroskiej wiek zanimujesz, niekoniecznie… polsko-hiszpańsko-niemiecko-belgijsko- wemu animowanemu kinu akcji przypadła nad solidarnością wspólnoty. obserwacji wyłania się wręcz O ile krótkie animacje przedstawione -węgierska dokumentalna animacja Jesz- Nagroda Publiczności. edycja Animatora Nagrodzono ten tytuł za – jak filozoficzna przypowieść. w poznańskich konkursach – tym międzyna- cze dzień życia Damiana Nenowa i Raúla Poznański Animator to nie tylko kon- czytamy w jurorskim proto- Za najlepszy film muzyczny rodowym, jak i ogólnopolskim – obracały się de la Fuente, uhonorowana Europejską kursy, ale też wiele niezwykle atrakcyjnych była szczególnie kole – „unikalne użycie ani- uznano niemiecki Macht- głównie w świecie kreacji, często inspirowane Nagrodą Filmową ekranizacja słynnej retrospektyw, koncertów, spotkań, warsz- macji w celu ujawnienia ran spiel Iriny Rubiny, wizuali- dokonaniami innych wybitnych artystów (da książki Ryszarda Kapuścińskiego, w któ- tatów i dyskusji. W tym roku największym udana. Po raz rodziny ukrytych w codzien- zację freejazzowej muzyki Vinci, Topor), o tyle w Międzynarodowym rej – jak sam autor przyznał – z dziennikarza blaskiem świeciły gwiazdy szwajcarskiego nym życiu”. Dodałbym, że niezwykle ekspresyjnie gra- Konkursie Filmów Pełnometrażowych zde- przedzierzgnął się w pisarza, czy chilijski mistrza animacji Georgesa Schwizgebela, pierwszy ofertę francuski reżyser uczynił to jącego kwartetu instrumen- cydowanie prym wiodły realizacje, których Dom wilka Cristóbala Leóna i Josaquina uhonorowanego Kryształowym Pegazem w dość niekonwencjonalny tów dętych, w której animacji genezy należy szukać bardziej w realnym niż Cociñy, inspirowany prawdziwą historią za całokształt twórczości, oraz Tima Allena, programową sposób, kontrapunktując towarzyszy żywa akcja, czerni wymyślonym świecie. osady Colonia Dignidad, gdzie znalazła swą głównego animatora „psiego Frankenste- trudy codziennej egzystencji i bieli – kolor, obrazowi pła- Chris the Swiss Anji Kofmel to pełny siedzibę sekta założona przez niemieckich ina”, czyli Frankenweenie Tima Burtona poszerzono o fragmentami muzyki Siergieja Prokofiewa skiemu – efekty trójwymiarowe. W tym efek- suspensu i nieoczekiwanych zwrotów akcji fanatyków religijnych. oraz Wyspy psów Wesa Andersona. Można z baletu „Romeo i Julia” oraz wielkopostnego townym performansie plastyczno-muzycz- dokument animowany poświęcony szwajcar- Program festiwalowego konkursu pełno- rzec, tegoroczny Animator był „pod psem”, segment branżowy arcydzieła Giovanniego Battisty Pergolesiego nym ogromna wyobraźnia artysty połączyła skiemu dziennikarzowi, który zginął w cza- metrażowych animacji dopełniały: belgij- oczywiście w dosłownym, nie metaforycz- „Stabat Mater”, poświęconego męce Pańskiej. się z warsztatową perfekcją. Nagroda rek- sie wojny w byłej Jugosławii. Festiwalowe sko-francusko-holenderska Ce Magnifique nym znaczeniu tego powiedzenia. (Animator PRO). Warto zauważyć, że Brązowy Pegaz, tora poznańskiego Uniwersytetu Artystycz- jury przyznało tej szwajcarsko-niemiecko- Gateau! Marca Jamesa Roelsa i Emmy De Fot. Materiały prasowe (x2) a także Nagroda Publiczności przypadły nego za najlepszy film studencki trafiła do -chorwacko-finlandzkiej produkcji Nagrodę Swaef, ekscentryczna, pełna surrealistycz- Jerzy Armata Fot. Materiały prasowe (x2)

8 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 9 FESTIWALE W POLSCE TRANSATLANTYK

o Złotą Arkę dla najlepszego filmu wal- sekcji historycznych po raz kolejny okazało czyło 28 tytułów zrealizowanych w Polsce się, że wybitne dzieła kina zachowują swą w ciągu ostatnich 2 lat. Obrazy animo- aktualność i siłę oddziaływania przez dłu- wane, dokumentalne i fabularne oglądało gie lata. W dobrych warunkach dla obrazu międzynarodowe jury w składzie: krytycy i dźwięku prezentowano zrekonstruowane filmowi Neil Young i Edvinas Pukšta oraz cyfrowo obrazy mistrzów kina: Aleksieja reżyser Paweł Borowski. Pierwszą nagrodę Germana i Wojciecha Marczewskiego. Jed- zdobył Deszcz Piotra Milczarka, drugą nym z wydarzeń było odsłonięcie gwiazdy Odprawa Filipa Drzewieckiego, a trzecią pochodzącego z Łodzi Marczewskiego Bliscy Zofii Kowalewskiej. Wyróżnienie w Alei Gwiazd na ulicy Piotrkowskiej. za film Piołun otrzymała Maria Ornaf. Przybliżono także twórczość legendarnego, W ramach sekcji Pokazy Specjalne a niemal nieznanego w Polsce meksykań- widzowie zobaczyli łódzką premierę doku- skiego autora, Arturo Ripsteina, którego mentu Diagnosis w reżyserii Ewy Podgór- uhonorowano doroczną nagrodą kryty- skiej. W obrazie tym bohaterowie pocho- ków FIPRESCI dla reżysera o fascynującej dzący z różnych środowisk opowiadają osobowości i znaczącym dorobku filmo- o swych relacjach związanych z miejscem, Zuzanna Całka wym. Nic więc dziwnego, że wśród naj- Gala otwarcia festiwalu – w którym żyją. Miasto staje się punktem lepszych obrazów festiwalu wymieniano twórcy i aktorzy filmuZnajdę Cię, wyjścia do wydobycia ich wspomnień, Miłość Károly’a Makka, Ucieczkę z kina reż. Martha Coolidge lęków, ukrytych emocji. Łódzkich wątków pragniemy zbudować środowisko reflek- Wolność Wojciecha Marczewskiego, Nie- podczas festiwalu było więcej: na otwarciu sji, zastanowić się, co właściwie się dzieje nawiść Mathieu Kassovitza czy Mrożony pokazano Znajdę Cię Marthy Coolidge, z nami dzisiaj, dokąd zmierzamy”. peppermint Carlosa Saury. amerykański dramat obyczajowy z muzyką Kino, które karmi się, ale też rozbudza Joanna Łapińska specjalnie dla nas Jana A.P. Kaczmarka, w którym historię marzenia i wyobraźnię, jest doskonałym mówiła tuż po zamknięciu festiwalu: miłości Polaka do utalentowanej muzycz- punktem wyjścia do podjęcia takich roz- „To była bardzo dobra edycja. Cieszę się, nie Żydówki osadzono na tle wielokultu- ważań. Dyrektor programowa festiwalu, że widzowie tak licznie pojawiali się na rowej Łodzi lat 30. i 40. XX wieku. Można Joanna Łapińska, tłumaczyła: „»Lądowa- festiwalowych wydarzeniach. Na Trans- TRANSATLANTYK było także zobaczyć długo wyczekiwany nie na Księżycu i inne zawieszone sny« to atlantyk przyjechali również świetni debiut fabularny Marcina Latałły Mary- motyw przewodni, który porządkuje festi- goście. Największą jednak satysfakcję spra- narz bez Łodzi. Zdjęcia do obydwu filmów walowe pokazy. Zaprosimy widzów zarówno wiały mi codziennie słyszane pochwały były kręcone w Łodzi. na filmy bezpośrednio odnoszące się do dotyczące programu festiwalu. Widzowie Muzyczną częścią festiwalu jest Mię- tematu kosmicznych podróży, ale pokażemy podkreślali jego różnorodność, świetną dzynarodowy Konkurs Kompozytorski też obrazy, dla których metafora marzenia, strukturę, dobre retrospektywy, no i – W KOSMOSIE Transatlantyk Instant Composition Con- podróży czy szukania nowego świata są oczywiście – zachwycali się konkretnymi przez naturszczyków obraz nastolatków test™ – jedyny na świecie konkurs natych- punktem wyjścia do mówienia o historii filmami, które ich poruszały, oczarowy- Festiwal Transatlantyk (12-19 lipca) z Neapolu, którzy poznają ciemne strony miastowej improwizacji. Jury przyznało lub snucia rozważań o współczesności”. wały, zadziwiały”. życia, a także zainspirowany powieścią Sta- pierwsze miejsce Zuzannie Całce, drugie I choć niektórych rozczarowywał brak odbył się już po raz dziewiąty, nisława Lema Głos Pana w reżyserii Györ- Joannie Kucharczyk, a trzecie Karolinie wielkich wydarzeń, to dzięki rozbudowaniu Anna Michalska gy’a Pálfiego. Krzyżanowskiej. Wyróżniono także Pawła a czwarty w Łodzi. W programie Festiwalowa publiczność przyznała Łapucia. Z kolei Antoni Komasa-Łazarkie- nagrodę Transatlantyk Distribution Award wicz, podczas gali zamknięcia festiwalu, znalazło się kilkadziesiąt w wysokości 40 tys. złotych – przezna- odebrał Nagrodę Best Polish Young Com- czoną na wsparcie dystrybucji zwycię- poser przyznawaną przez ZAiKS. premierowo pokazywanych tytułów skiego tytułu w polskich kinach – wyróż- Tematem przewodnim tegorocznej edy- nionemu już na Berlinale fabularnemu cji festiwalu było hasło „Lądowanie na z najważniejszych światowych festiwali. debiutowi Nory Fingscheidt Błąd systemu. Księżycu i inne zawieszone sny”, które Przejmująca historia 9-latki Benni, któ- nawiązywało do 50. rocznicy misji Apollo tym roku nagrodzono zwy- Osią Transatlantyku był blok Nowe Kino rej mama założyła rodzinę i nie może 11. „Lądowanie na Księżycu symbolizo- cięzców trzech sekcji tema- z 35 filmami przywiezionymi z festiwali zaopiekować się córką, a niemiecki sys- wało wielki sen, marzenie o lepszym życiu, tycznych: Konkursu Nowe w Cannes, Berlinie, Wenecji, Sundance czy tem opieki jest niewydolny wobec zbunto- o ludzkości, która się rozwija, gdzie jest Kino, Konkursu Polskich Toronto, które podczas łódzkiej imprezy wanego dziecka – od początku była fawo- miejsce dla wszystkich” – mówił dyrektor WFilmów Krótkometrażowych i Międzyna- były po raz pierwszy pokazywane pol- rytem widzów. festiwalu Jan A.P. Kaczmarek. – „Jak dzi- rodowego Konkursu Kompozytorskiego skiej publiczności. Wielką popularnością Jury Młodych Krytyków wręczyło swoją siaj na to patrzymy, wydaje się, że w jakiś Transatlantyk Instant Composition Con- cieszyły się Monos Alejandro Landesa – nagrodę francuskiemu dramatowi Kiedy dziwny sposób to wyparowało. Te wielkie test™. Wydarzeniom konkursowym towarzy- opowieść o kolumbijskim partyzanckim odejdę Nimroda Eldara. Wyróżnienie tra- projekty cywilizacyjne zostały usunięte, bo szyły retrospektywy mistrzów kina, debaty oddziale składającym się z kilkunastolet- fiło do Still Recording w reżyserii Saeeda zwyciężyła chęć zysku. (...) Chcielibyśmy i spotkania z twórcami, projekcje plenerowe nich żołnierzy, którymi dowodzi tajemni- Al Batala i Ghiatha Ayouba – poruszającej w czasie festiwalu dyskutować o tym, co Znajdę Cię, i wizytówki festiwalu – Kino Łóżkowe oraz cza Organizacja, Piranie w reżyserii Clau- relacji z ogarniętej wojną Syrii. się stało, że zawiesiliśmy wielkie sny – my reż. Martha Coolidge Fot. Grzegorz Michałowski/PAP Kino Kulinarne. dio Giovannesiego – wstrząsający, grany W Konkursie Polskich Krótkich Metraży jako ludzkość. Przez filmy, debaty, muzykę Fot. Marcin Stępień/Agencja Gazeta, materiały prasowe/Transatlantyk

10 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 11 FESTIWALE W POLSCE NOWE HORYZONTY W POSZUKIWANIU NOWEGO JĘZYKA Na tegorocznym, 19. Międzynarodowym Festiwalu Filmowym Nowe Horyzonty we Wrocławiu polska kinematografia nie prezentowała się może zbyt licznie, ale za to bardzo różnorodnie.

odzimych filmów zabrakło tym wizja Polski jako miejsca pełnego napięcia, razem w prestiżowym Konkursie frustracji i chaosu wydaje się wręcz jeszcze Nowe Horyzonty (w jury znala- bardziej aktualna niż przed dekadą. zła się natomiast jedna z najbar- Podobną w duchu eksperymentalną Rdziej nowohoryzontowych polskich reżyse- świeżość zachowały także przypomniane rek – wrocławianka Agnieszka Smoczyńska). na festiwalu filmy Andrzeja Żuławskiego. W innych sekcjach festiwalu polskie kino Niewielki przegląd twórczości polskiego było jednak obecne w całej swej różnorodno- mistrza, na który złożyły się Trzecia część ści. Mogliśmy oglądać zarówno współczesne nocy, Opętanie i Najważniejsze to kochać, pełnometrażowe fabuły, jak i klasyki, krótkie stanowił swoisty suplement do pełnej retro- metraże i dokumenty. Pokazy przynajmniej spektywy reżysera, która miała miejsce niektórych spośród tych filmów należały do na festiwalu w roku 2008. Żywy odzew, najgłośniejszych tytułów festiwalu. jaki wówczas filmy Żuławskiego wzbudziły Publiczność przed pokazem wśród festiwalowej publiczności z pewno- na wrocławskim rynku WŁASNYM GŁOSEM ścią ułatwił reżyserowi decyzję o powrocie Jednym z wydarzeń Nowych Horyzontów do tworzenia kina. Nowohoryzontowa pre- z całą pewnością okazała się światowa premiera Mowy ptaków może w tym kontek- to bliskiego ideałom Nowych Horyzontów. festiwalach, Nowe Horyzonty tradycyjnie szył bohaterom nawet w najtrudniejszych przygotowującej realizację obrazu Skull Echo miera długo oczekiwanej Mowy ptaków. ście stanowić symboliczną klamrę, domy- Wrocławski festiwal to jednak oczywiście nie oferują także przestrzeń dla mniej oczy- momentach życia. Julii Marcel. Reżyserski debiut znanej woka- Xawery Żuławski, na podstawie scenariusza kającą jedną z najbardziej niezwykłych tylko klasyka, lecz także polskie premiery wistych, prywatnych olśnień. W tym roku Jak co roku, bardzo ważną częścią Nowych listki i laureatki Paszportu „Polityki” zapo- swojego ojca, zrealizował film jednocześnie karier w historii polskiego kina. najgłośniejszych filmów sezonu. W sek- dla wielu widzów taką niespodzianką oka- Horyzontów okazały się Polish Days. wiada się na intrygujące, ambitne science osobisty i zaangażowany społecznie, sub- cji Pokazów Galowych znalazł się, prezen- zał się dokument Z wnętrza wyreżysero- W ramach tego wydarzenia twórcy zapre- fiction. Elementy tego gatunku, przefiltro- telny i napędzany gniewem. Choć Mowa... MIĘDZY KLASYKĄ towany premierowo w Konkursie Głów- wany przez trio: Cezary Grzesiuk – Tomasz zentowali przed polskimi i zagranicznymi wane przez autorską wrażliwość reżyserki, stanowi hołd reżysera dla dorobku ojca, A WSPÓŁCZESNOŚCIĄ nym tegorocznego Berlinale, Obywatel Jones Szwan – Krystian Kamiński. Błyskotliwie przedstawicielami branży projekty na różnym można odnaleźć także w świetnie przyjętym na pozostaje jednak wyzbyta bałwochwal- Dzieła Żuławskiego – seniora – nie były jedy- Agnieszki Holland. Owacyjnie przyjęta we zmontowany zbiór archiwalnych materiałów etapie rozwoju. Pitchingi i projekcje stanowiły Polish Days Delikatnym balansie terroru Jagody czego patosu. Zamiast tego emanuje zawa- nymi filmowymi klasykami, jakie zaofero- Wrocławiu reżyserka wzięła udział w spo- z życia Zdzisława, Zofii i Tomasza Beksiń- doskonałą okazję do znalezienia koproducenta Szelc. Wokół poetyki SF krąży także kolejny po diackim humorem, którego próbę stanowi wano w tym roku festiwalowej publiczności. tkaniach z publicznością i udzieliła wielu skich udowadnia, że głośna Ostatnia Rodzina bądź agenta sprzedaży, lub wzbudzenia zainte- Love Express obraz Kuby Mikurdy. Przedsta- choćby scena finałowa, będąca z pewnością Na Nowych Horyzontach przypomniano wywiadów, w których zwracała uwagę na bynajmniej nie wyczerpała tematu. W miarę resowania selekcjonerów zagranicznych festi- wiana na Polish Days Ucieczka na Srebrny Glob jedną z najbardziej ekscentrycznych wsta- także Sól ziemi czarnej – jeden z najsłynniej- niepokojącą aktualność filmu, którego akcja poznawania kolejnych aspektów codzienno- wali. W kuluarach chwalono wysoki poziom zapowiada się na ożywczą hybrydę tradycyj- wek musicalowych w historii polskiego szych tytułów zmarłego w grudniu 2018 roku toczy się w latach 30. XX wieku. Historia ści bohaterów nie tylko nie czujemy prze- tegorocznych projektów. Szczególnie duże nego dokumentu i eseju o kulisach powstania kina. Wypełniające Mowę ptaków ener- Kazimierza Kutza. Pokazowi towarzyszyło dziennikarza-idealisty bezskutecznie pró- sytu, lecz stajemy się tym bardziej zaintry- emocje wzbudził Broad Peak Leszka Dawida. jednego z najsłynniejszych filmów Andrzeja gię i drapieżność łatwo odnaleźć także również spotkanie wokół książki „RE-wersy. bującego przebić się do masowej świado- gowani unoszącą się nad Beksińskimi aurą Nowy film twórcy Jesteś Bogiem otrzymał – Żuławskiego. Prezentacje z Polish Days pozwa- w poprzednim dziele Żuławskiego – Woj- Kazimierz Kutz na nowo odczytany”, w któ- mości z informacjami o okrucieństwach tajemniczości. Wydobywając ekscentryzm wręczaną po raz pierwszy – nagrodę maga- lają mieć nadzieję, że polskie kino nie tylko nie polsko-ruskiej, która została przypo- rej swój udział miał także niżej podpisany. sowieckiego reżimu, stawia ważne pytania bohaterów, twórcy potrafią jednak zaakcen- zynu „Screen International”, której stawką jest utrzyma wysoki poziom, lecz także stanie mniana w cyklu darmowych pokazów na Zgodnie z tytułem, wydana przez Instytucję o etykę współczesnych mediów. tować również ich swojskość, a także zwrócić współpraca promocyjna na kolejnych etapach się bardziej otwarte na eksperymenty i kre- wrocławskim Rynku. Mimo że od premiery Filmową Silesia Film publikacja, proponuje uwagę na towarzyszące Beksińskim poczu- produkcji. Inną przyznawaną na Polish Days atywne inspiracje kinem gatunkowym. Czyżby filmu, będącego adaptacją głośnej powieści nietuzinkowe spojrzenie na dorobek zna- CZEKAJĄC cie humoru. Już jedna z otwierających film nagrodą jest stypendium Polskiego Instytutu właśnie na tym miała polegać jego przyszła Doroty Masłowskiej, minęło równo dzie- nego reżysera. Ze zbioru tekstów wyłania NA OLŚNIENIA scen, w której Zdzisław i Zofia z przekąsem Sztuki Filmowej dla najlepszego producenta „nowohoryzontowość”? sięć lat, nie stracił on ze swej jakości ani się obraz Kutza jako twórcy wszechstron- Oprócz filmów obleganych przez widow- komentują komunistyczne slogany, daje projektu na etapie developmentu. W tym roku trochę. Widoczna w Wojnie... groteskowa nego, wiecznie idącego pod prąd, a przez nię i docenionych już na najważniejszych doskonałą próbkę dowcipu, jaki towarzy- laur przypadł w udziale Natalii Grzegorzek Piotr Czerkawski Fot. BTW Photographers Maziarz Rajter

12 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 13 FESTIWALE W POLSCE DWA BRZEGI

rzynasta edycja festiwalu nie była pechowa. Wszyscy zaproszeni goście dotarli, a słoneczna pogoda zachęcała do schronienia się pod OGLĄDANIE Tbrezentowymi dachami namiotów. Pierw- szy weekend należał do zwycięzców Berli- nale – zaprezentowano Synonimy reżysera i scenarzysty Nadava Lapida, zdobywcy Złotego Niedźwiedzia, oraz Piranie autorstwa Claudio Giovannesiego, nagrodzonego POD NAMIOTEM Srebrnym Niedźwiedziem. Włoski reży- ser był gościem Dwóch Brzegów. Podczas spotkania z publicznością mówił: „Jestem Dwa Brzegi to festiwal wyjątkowy. zainteresowany nastoletnimi bohaterami, bo w tym wieku musisz wybrać, co jest dobre, Po pierwsze, filmy ogląda się a co złe. Pokazałem postaci bez przyszło- ści, co czyni ich anarchistami. Są na progu pod idealnie zaciemnionymi namiotami, dorosłości, a to krytyczny moment, w któ- rym dokonuje się pierwszych moralnych a po drugie, artystyczny klimat Kazimierza wyborów”. Film Piranie jest ekranizacją bestsellerowej książki „Chłopcy z Paranzy” Dolnego wpływa na niezwykłą atmosferę Roberto Saviano, wnikliwie portretującej Spotkanie w namiocie festiwalowym mafię. Piranie – to młodzieżowe gangi, letniego wydarzenia. z Danielem Olbrychskim grasujące na skuterach po neapolitańskich ulicach. Z kolei po kazimierskich pasażach tłumnie przechadzali się widzowie krążący Me, I’m Looking for the Ping-pong Room and kinie dokumentalnym i fabularnym. Z kolei zuje się, że sprawy są powiązane. Autorem od Miasteczka Festiwalowego do Małego My Girlfriend Bernharda Wengera i trzecią licznie zgromadzeni widzowie uczcili uro- scenariusza są Mariusz Gawryś i Maciej Rynku, gdzie odbywały się projekcje kina filmowi Deszcz Piotra Milczarka. Nagrodę dziny Janusza Gajosa. Z artystą o najważ- Strzembosz. W Sługach wojny występują pod gołym niebem, m.in. Córki trenera pozaregulaminową dla najmłodszego twórcy niejszych filmach w karierze rozmawiała m.in. Piotr Stramowski, Maria Kania, Paweł Łukasza Grzegorzka czy 7 uczuć Marka zakwalifikowanego do MKFK, ufundowaną Grażyna Torbicka, a wydarzenie zarejestro- Królikowski i Karolina Czarnecka. Koterskiego. przez 21. Społeczne Liceum im. Jerzego Gro- wała kamera TVN Fabuła. Aktor oznaj- Świetnie prowadzone, przez dyrektor Wśród retrospektyw warto było przy- towskiego, przyznano Janowi Bujnowskiemu mił: „Człowiek, który czuje się całkowi- artystyczną Grażynę Torbicką, Dwa Brzegi pomnieć sobie filmy Kazimierza Kutza. za Krzyżówkę. cie spełniony to taki, skracają dystans pomię- Publiczności festiwalu pokazano sześć dzieł, Pełnometrażowy dokument Pavarotti który mówi, że osiągnął dzy artystami i widzami. począwszy od wczesnego, artystycznego w reżyserii Rona Howarda wygrał z kolei już wszystko. Nie chcę Podczas długich dys- Nikt nie woła, a skończywszy na rozra- Plebiscyt Publiczności Dwóch Brzegów. przez to powiedzieć, że kusji zwykle padają chunkowej Śmierci jak kromka chleba. Nie W konkursie wzięły udział filmy z sekcji ciągle zabiegam o suk- szczere pytania o kon- zabrakło nagradzanej i docenianej trylo- „Świat pod namiotem” oraz „Muzyka – cesy, jednak aktorstwo dycję świata. O nich gii śląskiej, którą tworzą Sól ziemi czarnej, moja miłość”. Na drugim miejscu upla- nadal jest dla mnie bar- opowiedziały dokumen- Perła w koronie i Paciorki jednego różańca. Janusz Gajos podczas sował się obraz Serce Jamajki (reż. Peter dzo frapujące. Urodziny talistki, m.in. Ewa Pod- Bohaterem sekcji „I Bóg stworzył aktora” swojego benefisu Webber) – portret grupy pionierów muzyki to prywatne doświadcze- górska w Diagnosis i Ewa był Wojciech Pszoniak. Artysta zapowie- reggae, ukazujący jej wartości społeczne, nie i liczę, że pozytywne Kochańska w Jeździe obo- dział Dantona Andrzeja Wajdy, przeczy- a także pasję jej tworzenia dla kolejnych wydarzenia w zawodzie wiązkowej. Przy rekordo- tał fragmenty „Profesora Tutki” – zbioru ser Tuvalu oraz festiwalowego hitu Sta- giej osoby” – oznajmił reżyser, a jego żona pokoleń. Pierwszą trójkę zamknęła Varda jeszcze przede mną”. wej publiczności, z iro- błyskotliwych miniatur literackich Jerzego niczek, Piotr Wojtowicz – operator Tam dodała: „Krzysztof jest człowiekiem inte- według Agnès (reż. Agnès Varda) – testa- Benefis „4x20” dopełnił nią, dystansem, a przede Szaniawskiego i wystawił monodram „Bel- i z powrotem Wojciecha Wójcika, Daniel lektualnie, moralnie i kulturalnie wspa- ment zmarłej w tym roku międzynarodo- pokaz specjalny filmu wszystkim z dużą dawką fer” w reżyserii Michała Kwiecińskiego. Olbrychski – aktor filmu Van Gogi Sergeya niałym”. Bez filmów, takich jak Imperatyw, wej sławy dokumentalistki. Tam i z powrotem w reży- mądrości rozmawiali – W programie znalazł się również Korczak Livneva oraz Matrina Apostolova – bułgar- Barwy ochronne, Cwał, Życie jako śmier- W Kazimierzu Dolnym świętowano jubi- serii Wojciecha Wójcika doskonały aktor Jerzy Wajdy oraz Aria dla atlety Filipa Bajona. ska aktorka z filmu Irina Nadejdy Kose- telna choroba przenoszona drogą płciową leusze – 70-lecia Wytwórni Filmów Doku- z wyjątkową kreacją Janu- Stuhr oraz ks. Andrzej W ramach festiwalu oglądano dzieła Marco vej. Nie sposób pominąć, jeżdżącego po nie można wyobrazić sobie polskiego ani mentalnych i Fabularnych oraz 80. urodziny sza Gajosa. Luter. W książce „Myśmy się uodpornili. Bellocchio, m.in. najnowszy, nominowany świecie mistrza polskiego kina, Krzysztofa europejskiego kina. wybitnego aktora Janusza Gajosa. WFDiF Festiwal zamknęła światowa premiera Rozmowy o dojrzałości” odsłaniają przed do Złotej Palmy obraz Zdrajca. Zanussiego. Na Dwóch Brzegach przybli- Matrina Apostolova wraz z montażystą to legendarna instytucja, w której od lat Sług wojny Mariusza Gawrysia. To pol- czytelnikami sposoby na to, jak uodpornić Dwa Brzegi to także wyjątkowe „Lek- żył publikację „Życie rodzinne Zanussich. Przemysławem Chruścielewskim i reżyse- powstają polskie filmy. Dyrektor Włodzi- ski film sensacyjny o specjalnej jednostce się na świat. To też jedna z cech charaktery- cje kina – spowiedź twórcy filmowego”. Rozmowy z Elżbietą i Krzysztofem” Barbary rem Kubą Czekajem zasiadali w jury Mię- mierz Niederhaus opowiedział o począt- policyjnej walczącej z groźną bronią biolo- zujących sam festiwal – będący platformą Twórcy opowiedzieli o swoich fascyna- Gruszki-Zych. To pierwsza książka poka- dzynarodowego Konkursu Filmów Krót- kach ośrodka produkcji oraz planach na giczną. Intryga rozpoczyna się, gdy policja wymiany poglądów i prezentacją filmów cjach, artystycznych grzechach i tajemni- zująca dotąd mało znane życie prywatne kometrażowych. Przyznali oni pierwszą przyszłość. Pokazał też fragmenty Polskiej znajduje ciało specjalisty od przeszczepu zaświadczających o tym, że sztuka uwraż- cach rzemiosła. W tym roku „spowiedzi” Zanussiego i jego żony Elżbiety Grochol- nagrodę gruzińskiemu obrazowi Prisoner of Kroniki Filmowej z lat 1949-1975, a także szpiku kostnego, a także szefa dochodowej liwia i zmienia rzeczywistość. udzielili: Ali Vatansever – turecki reżyser skiej-Zanussi. „Małżeństwo to praca, ludzie Society w reżyserii Rati Tsiteladze, drugą dla przypomniał, że na Chełmskiej rodziły się firmy działającej na polu transplantolo-

Fot. Borys Skrzyński/SFP filmu Saf, Veit Helmer – niemiecki reży- muszą uczyć się siebie, poświęcać dla dru- austriacko-niemiecko-szwedzkiego Excuse i rozkwitały najważniejsze trendy w polskim gii. Gdy ginie kolejna osoba, szybko oka- Marcin Radomski materiały prasowe Fot. Borys Skrzyński/SFP,

14 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 15 FESTIWALE W POLSCE KAMERALNE LATO LATO Z MUZAMI

nym przewodnictwem Agnieszki Smo- liczącym 18 tys. miesz- czyńskiej nagrodziło Złotym Łucznikiem kańców Nowogardzie, DEBIUTANCI, wybitne dzieło Tomasza Popakula Acid w 23. edycji Festiwalu Fil- Rain ze studia Animoon. Nie wątpię, że to mu-Muzyki-Malarstwa. jedna z dziesiątek nagród, które ten film WLato z Muzami (8-14 lipca) udział wzięło otrzyma. Nagrodę Specjalną ZAiKS zdo- około 12 tys. widzów. Lato z Muzami od POLICJANCI I RFF-Y była z kolei doskonale już znana Miłość lat stara się zainteresować przede wszyst- bezwarunkowa Rafała Łysaka (Produkcja kim odbiorcę lokalnego. Co prawda w mie- Filmów Jacek Bławut), natomiast wyróż- ście jest malownicze jezioro i od tego roku Ogólnopolskie Spotkania Filmowe nienie honorowe Komendy Wojewódzkiej można je okrążyć specjalnie wzmocnioną za film o wyjątkowych wartościach spo- ścieżką, ale nie jest to typowa „destynacja Kameralne Lato w Radomiu to jedna łecznych – poruszający dokument Tama wakacyjna”. Leży około 50 kilometrów od Natalii Koniarz z Wydziału Radia i Tele- Szczecina, nieco na uboczu szlaków tury- z najszybciej rozwijających się imprez wizji UŚ w Katowicach. Wyróżnienia za stycznych, a „atrakcją” jest więzienie dla reżyserię powędrowały do dwóch filmów przestępców z długimi wyrokami. Ale wła- filmowych w Polsce. Tegoroczna, ze Szkoły Filmowej w Łodzi: Jaskini żółwi śnie tutaj, dzięki całorocznym działaniom Klaudii Folgi oraz Połączonych Aleksan- Nowogardzkiego Domu Kultury, dyrektor 12. edycja odbyła się w dniach 6-13 lipca. dry Maciejczyk. Anety Drążewskiej i Krzysztofa Spora – Równolegle z konkursem i pokazami dyrektora artystycznego Lata z Muzami specjalnymi, młodzi ludzie z Polski, i zarazem gospodarza Akademii Filmo- Gala zakończenia festiwalu Węgier, Niemiec, Francji i Włoch pod wej – przy życzliwości lokalnych władz, okiem profesjonalistów przygotowywali które finansują przedsięwzięcie bez wspar- spoty – rzecz jasna o tematyce społecznej, cia PISF-u i MKiDN (patronat honorowy), wzmocnieni siłami policyjnymi i możli- kultura kwitnie. Tłum ściąga na mono- wościami, jakich nie ma inny organizator dram Soni Bohosiewicz i z ciekawością festiwalu w Polsce. W założeniu najbar- przysłuchuje się Mikołajowi Trzasce oraz dziej trafione tematycznie spoty mogą być jego zespołowi Riverloam Trio. Uczestni- wykorzystane – i były już wielokrotnie – czy w spotkaniach z reżyserami, aktorami w działalności prewencyjnej Policji. Tak i ekspertami. Śmiało stawia czoła wyzwa- GŁÓD KINA szeroki rozmach warsztatów był możliwy niom filmowym – produkcjom porusza- dzięki udzielonemu już po raz kolejny jącym tematy najtrudniejsze. Takie festiwale jak Lato z Muzami dofinansowaniu z programu Erasmus+. W tym roku publiczność mogła poznać Społeczny profil imprezy ma też drugie m.in. Kafarnaum Nadine Labaki i Obrazy dowodzą jak bardzo warto walczyć dno – umożliwia organizatorom sięganie bez autora Floriana Henckel von Don- po fundusze przeznaczone na cele inne niż nersmarcka (dramaty te zdobyły naj- o kulturę w mniejszych miastach kulturalne. Dlatego wśród instytucji wspie- więcej głosów w plebiscycie publiczno- rających znalazło się m.in. Mazowieckie ści na najlepszy film festiwalu), 53 wojny i miasteczkach. I jak wielki głód kina Centrum Polityki Społecznej. Ewy Bukowskiej, odrestaurowaną Halkę Natomiast nową wartością Kameralnego Konstantego Meglickiego, odważną Fugę w nich panuje. Lata jest rozbudowana, trzydniowa sek- Agnieszki Smoczyńskiej i głęboko poru- Rafał Łysak cja industry, w której wzięło udział około szający dokument o opiece nad osobą cier- szych, choć niepozbawionych poważniej- żeby pokazać Jak pies z kotem i opowiedzieć 70 osób, głównie debiutantów i studentów piącą na Alzheimera – Miłość i puste słowa szych tonów, produkcji obecnych w Nowo- o własnej rodzinie, relacji z bratem, spotka- szkół filmowych. Uczestniczyli oni w pitch- Małgorzaty Imielskiej. Trudne, bolesne gardzie, a mianowicie Marcelowi Marcina niu z Januszem Kondratiukiem i Igą Cem- estiwal organizowany przez Stowa- łeczne, wybór drogi życiowej, wyzwania ingach projektów, szkoleniach i spotka- pytania bez łatwych odpowiedzi. Żadnej Mikulskiego (Studio Munka-SFP). brzyńską. Wyjść udało mu się chyba tylko rzyszenie Filmforum to impreza współczesnej rzeczywistości. I choć na niach z producentami. Organizatorzy taryfy ulgowej i – pełne kino, a potem Miał też jednak festiwal i kilka lżejszych dlatego, że chwilę później w plenerze zapra- specyficzna ze względu na spo- papierze wygląda to może niezbyt atrak- Kameralnego Lata chcą, aby festiwal stał kuluary, w których toczy się rozmowa. propozycji. Oddech wprowadzali przede szał na pokaz Seksmisji. I tu też zajęte były łeczny profil programu ukie- cyjnie, kryje się za tym świetny, ostry się miejscem spotkań nie tylko młodzieży Poważna tematyka zdominowała również wszystkim goście – widać było, że z jednej nie tylko wszystkie leżaki, ale i każdy pobli- Frunkowanego na problematykę zagro- jak brzytwa program Konkursu Głów- filmowej, ale także reprezentantów regio- towarzyszący festiwalowi 6. Konkurs Fil- strony czerpią pozytywną energię, która pły- ski murek, kamień, ławka. Tylko dwie czy żeń i wyborów współczesnego człowieka. nego, z pietyzmem skomponowany przez nalnych funduszy filmowych i komisji filmowa Młoda Polska. Tu aż dwie z trzech nęła do nich od widzów, z drugiej widzom trzy osoby komedię Juliusza Machulskiego To jedyny festiwal w Polsce organizo- dyrektorkę artystyczną Adę Bogdziewicz. mowych. W tym roku swoją reprezentację nagród powędrowały do krótkich metraży odpłacali swoim uśmiechem, szczerością, oglądały po raz pierwszy. wany ze służbami policyjnymi – wśród Zasada dominanty tematycznej jest ści- miała większość, bo aż siedem RFF-ów. o żałobie i radzeniu sobie z nią: Jury Mło- dowcipem i wzruszeniem. Takie były spotka- Jeżdżę do Nowogardu od kilku lat i widzę, głównych organizatorów znajduje się śle przestrzegana, być może z wyjątkiem Dla samorządowców festiwal jest nie tylko dzieżowe swoją nagrodą wyróżniło mini- nia z Małgorzatą Imielską, Karoliną Bruch- jak każdego roku przychodzi coraz więcej bowiem Komenda Wojewódzka z sie- animacji, która jako najbardziej formalny przestrzenią kontaktów ze środowiskiem malistyczne Tak jest dobrze Marcina Sautera nicką, przede wszystkim zaś z laureatem osób, coraz bardziej kina spragnionych. dzibą w Radomiu. z filmowych rodzajów wymyka się klasy- filmowym, ale także może stać się, o ile (prod. Studio Munka-SFP), Jury Publicz- Lauru Cisowego – nagrody za wybitne osią- Chcą wiedzieć, gdzie poza festiwalem mogą Kameralne Lato pokazuje krótkie fikacjom tematycznym. pitchingi się rozwiną, okazją do zapo- ności – Rudego Kariny Węgiełek (War- gnięcia reżyserskie – Janem Jakubem Kol- oglądać krótkie metraże, czekają na kolejne metraże, dokumenty, fabuły, animacje, Choć akurat w tym roku bezapelacyj- znania się z nowymi, obiecującymi pro- szawska Szkoła Filmowa). Główne Jury, skim i z Gabrielą Muskałą, która odebrała wydarzenia. Bo apetyt – wiadomo – rośnie których tematyka oscyluje wokół takich nym zwycięzcą został film animowany, jektami filmowymi. w skład którego weszli Jan Jakub Kolski, statuetkę Robi Swoje. Nie chcieli widzowie w miarę jedzenia. zagadnień, jak sytuacja dziecka i młodego doskonale wpisujący się w profil Kame- Aleksandra Michael, Marta Prus i Bartek też wypuścić z kina Olgierda Łukaszewicza,

Fot. Przemysław Skrzydło Fot. Przemysław człowieka, uzależnienia, podziały spo- ralnego Lata. Jury pod charyzmatycz- Anna Wróblewska Fukiet, Grand Prix przyznało jednej z lżej- który przyjechał do Nowogardu specjalnie, Dagmara Romanowska Fot. Małgorzata Dobrowolska/NDK

16 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 17 FESTIWALE W POLSCE MŁODZI I FILM – POST SCRIPTUM MŁODZI I FILM – POST SCRIPTUM POTRZEBA WSPÓLNOTY ZOBACZYĆ Tak i ta zmiana w nas rezonuje z całą Rozmowa z Piotrem Adamskim, swoją rozpiętością. Z drugiej strony był- bym hipokrytą, gdybym nie przyznał, że reżyserem filmu Eastern prezentowanego w kreowaniu obrazu nastolatki z bro- nią jest też typowo męski gaze, fetysz czy na 38. Koszalińskim Festiwalu Debiutów fantazja, która sprawia mi przyjemność. INNY ŚWIAT Tworząc film, po prostu fantazjujemy na Filmowych „Młodzi i Film” temat tego, co chcielibyśmy zobaczyć na ekranie, a następnie to materializujemy. Rozmowa z Kaliną Alabrudzińską, astern to pierwszy film wypro- Pole do interpretacji otwiera się dopiero, dukowany w ramach pilotażo- gdy film wlewa się w umysły widzów, reżyserką filmu icN nie ginie wej edycji programu 60 Minut a każdy z nich jest uwikłany w inny spo- realizowanego przez Stu- sób, więc interpretacje są różne. prezentowanego na 38. Koszalińskim Edio Munka-SFP. Gdzie należy szukać początków tego scenariusza? Czyli zaprzeczasz jakoby Eastern był Festiwalu Debiutów Filmowych Michał Grochowiak, z którym pisa- wielką metaforą współczesnej polskiej Kalina Alabrudzińska łem scenariusz, wspomniał coś o Kanu- mentalności? „Młodzi i Film” nie, czyli średniowiecznym kodeksie Nie zaprzeczam. Eastern jest wielopozio- prawa zwyczajowego, który narodził mową łamigłówką i daje widzowi prze- ic nie ginie to kolejny to, kim są. Chcę, żeby wzbogacali postacie ten smutek w ludziach i w świecie. Pewnie się w Albanii. System ten opierał się na strzeń do myślenia. Wywodzę się z pola dyplom filmowy studen- sobą. Żeby zbliżali się do siebie, poznawali nie jest to żadna nowość i zawsze ludzie rodowych porachunkach i groźbie hono- sztuk wizualnych, gdzie dzieło funkcjonuje tów Wydziału Aktorskiego samych siebie i zobaczyli, że są niewyczer- czuli się zagubieni, samotni, niepotrzebni rowej zemsty, które miały trzymać tam- w następujący sposób: „z czym widz wcho- Szkoły Filmowej w Łodzi. paną skarbnicą inspiracji. i stłamszeni przez role. Ale ja żyję w 2019 tejsze społeczeństwo w ryzach i niejako dzi, z tym też wychodzi”. Jeśli ktoś widzi SpecyfikąN tego projektu jest praca roku i te uczucia też są mi bliskie. Dlatego bronić je przed wpływami obcej kultury w moim filmie metaforę współczesnej Pol- w warunkach szkolnych, z mikrobu- W twoim filmie jesteśmy wrzuceni o tym opowiadam. Imperium Osmańskiego. Nasz proces Piotr Adamski ski, to znaczy, że myśli w metaforycznym dżetem i dużą obsadą złożoną z absol- w środek terapii grupowej, w której ruszył na serio, gdy pojawił się pomysł, rejestrze. I to mnie bardzo cieszy. wentów. To było wyzwanie czy ograni- uczestniczą młodzi, niemogący pora- Inne choroby obecne w twoim filmie by zasady funkcjonowania tego kodeksu czenie? dzić sobie ze swoim życiem, ludzie. to: mowa nienawiści, antysemityzm, przenieść w realia współczesnej Polski. z gatunkiem westernu. Ale żeby nie było Ja doszukałem się w tym wszystkim Dla specyfiki kina, jakie czuję, rozumiem Pomysł terapii dawał mi możliwość poka- obawa przed obcym i zwrot młodych Ostatecznie koncept Easternu opiera się tak łatwo, to twardych facetów ze strzel- jeszcze opowieści o rytuałach, które i chcę robić, ten projekt był idealny. Uwiel- zania wielu światów i wielu postaci. Ale ludzi ku nacjonalizmom. więc na połączeniu tych dwóch odle- bami zamieniliśmy na młode dziew- wciąż są dla nas ważne, bo porządkują biam postaci. To właśnie od nich wycho- sam proces terapeutyczny fascynuje mnie Bohater, który nas w ten świat prowa- głych od siebie biegunów kulturowych, czyny. Sam tytuł Eastern jest już grą życie i pozwalają przez chwilę pomy- dzę w pisaniu scenariusza, więc fakt, że od dawna. A najbardziej to, jak każdy dzi, chce akceptacji. Poczucia, że jest co pozwoliło stworzyć równoległą rze- słowną, ale film ma więcej wymiarów śleć o czymś innymi niż codzienność. musiałam obsadzić wielu aktorów był dla z nas odmiennie interpretuje rzeczywi- ważny. Słowem: chce uzyskać wszystko to, czywistość. Niby naszą, a jednak obcą. niż ten. Myślisz, że wciąż potrzebujemy tego mnie przyjemnym procederem. Na razie stość. Niektórzy bohaterowie są przeko- czego nie dostał w życiu od najbliższych. typu praktyk? też nie mam w głowie drogich projek- nani, że w świecie dominują niemądrzy Ktoś inny z kolei może szukać w takich I zdaje się, że koncept ten wywodzi Skoro wywołałeś bohaterki, to Potrzebujemy jak wody. Spójrz na kul- tów. Skupiam się na rzeczach skromnych ludzie. Inni, że nigdy nie stworzą dobrego miejscach prostych odpowiedzi i świata, się także z tradycji gatunków filmo- należy zauważyć, że są one wyraź- turę rave. Taka impreza to nic innego w realizacji, więc mikrobudżet też mnie nie związku romantycznego. To jasne, że w którym te odpowiedzi znajdzie. Poka- wych. Wiele mówi się o intertekstual- nym sygnałem zmiany pokoleniowej jak wspólny rytuał grupy ludzi skupio- przerażał. Ważne, że wreszcie mogłam zro- wynika to z wychowania, a szerzej ze śro- zując indywidualne zagubienie boha- nym zapleczu waszego filmu. O nawią- i genderowej. nych wokół muzyki, tańca i substan- bić swój długi film, powołać własne pomy- dowiska, w którym się dorasta, z doświad- terów, nie odciągam uwagi od jednego zaniach do kina zemsty, cji psychoaktywnych. Nic się sły do życia. To wielka przyjemność. czeń bliskich i swoich. Tylko pytanie, jak z najmroczniejszych procesów, jaki teraz a nawet do westernowych nie zmieniło od początków zmienić swoje przekonanie o sobie oraz zachodzi w świecie, czyli od wzmocnienia wzorców. ludzkości. Człowiek potrze- A jak wyglądał proces budowania świecie? I co czeka na nas dalej, gdy już się nacjonalizmów. Na co dzień bywa z tym W procesie twórczym wiele buje doświadczenia wspólnoty, relacji pomiędzy tobą i aktorami, któ- zmienimy? W filmie staram się dotknąć u mnie różnie. Najczęściej napawa mnie rzeczy robi się dla zabawy, wspólnota potrzebuje rytuałów, rzy właśnie zakończyli etap edukacji? tych krótkich momentów, w których boha- to przerażeniem, a czasem nawet staram a później trzeba się z tego tłu- tyle że stare już nie działają, Uważam, że każdy ma swój indywidu- terowie zaczynają rozumieć w czym żyli się godzić na taką kolej rzeczy, mówiąc maczyć. Gdy pisaliśmy sce- a nowe pochłonęła konsump- alny sposób pracy. Mój opiera się na tym, i zobaczyć na horyzoncie jakiś inny świat, sobie, że jest to proces, na który nie mam nariusz, nie stawialiśmy sobie cja. To budzi w ludziach poczu- że jestem przewodnikiem dla aktorów po gdzie mogą funkcjonować. wpływu. Może myśląc w ten sposób, bro- konkretnych zadań, by zde- cie osamotnienia i lęku. Prędzej świecie, jaki stworzyłam w tekście i jaki nię się przed poczuciem strachu o moją konstruować ten lub inny czy później stworzymy sobie chcę budować w filmie. Dobry przewod- No właśnie, powiedziałaś kiedyś, że przyszłość i przyszłość mojej córki? gatunek filmowy, bo taka jakiegoś nowego, neurobiolo- nik musi zdobyć zaufanie grupy, mieć siłę bohaterowie twoich filmów chorują na A może to tylko sposób, by móc funkcjo- zadaniowość zabija proces. gicznego boga, a z nim religię i wiedzieć dokładnie, dokąd idzie. Ale też twoją ulubioną chorobę, czyli smutek. nować w świecie, jedynym, w jakim nie- Skoro wzięliśmy na warsz- i rytuały na miarę XXI wieku. mieć pokorę do drogi, jaką trzeba poko- Moja rzeczywistość jest pełna smutku, stety będę żyć? tat takie pojęcia, jak honor, nać i do niespodziewanych zrządzeń losu. ale również pełna poczucia absurdu życia prawo, zemsta, broń, to auto- Rozmawiał Staram się właśnie być kimś takim. Jed- i dowcipu. Taka mieszanka jest specyficzna Rozmawiał Fot. Borys Skrzyński, Studio Munka-SFP matycznie weszliśmy w dialog Eastern, reż. Piotr Adamski Mateusz Demski nocześnie jestem otwarta na aktorów. Na dla mnie i mojego kina. Poza tym widzę Mateusz Demski Fot. Borys Skrzyński

18 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 19 FESTIWALE W POLSCE MŁODZI I FILM – POST SCRIPTUM

gniłe uszy to twój pełnome- trażowy debiut fabularny. Jak narodził się ten pomysł? Zaczęło się spontanicznie i dość Znietypowo. Znajomy akurat kupił piękny dom na Mazurach, przymierzał się do FILM SZYTY jego remontu, ale przez najbliższe pół roku budynek miał stać pusty. Zaproponował, że mogę wykorzystać go do zdjęć. Uznałem, że to zaproszenie, którego wstyd byłoby nie przyjąć. Zacząłem więc pisać scenariusz i szukać pokręconych ludzi, którzy byliby NA MIARĘ gotowi dołączyć do tak nietypowego projektu. Kameralnego, szytego na miarę moż- liwości, opłaconego za pieniądze z mojej kieszeni. Rozmowa z Piotrem Dylewskim,

No właśnie, ten projekt powstał wła- reżyserem filmu Zgniłe uszy ściwie na marginesie filmowego prze- mysłu. Stworzony za twoje prywatne prezentowanego na 38. Koszalińskim oszczędności, dzięki wspólnej pasji i zaangażowaniu. Festiwalu Debiutów Filmowych Zgadza się. To prawdopodobnie jeden z najbardziej niezależnych polskich filmów, „Młodzi i Film” jakie w ostatnich latach powstały. Bez dofinansowania, bez wsparcia instytucji. Nie i dobrze znam mechanikę rzą- chciałem czekać, zebrałem tyle pieniędzy, dzącą terapiami par. Sytuacje ile zdołałem. Wystarczyło na dziesięć dni na ekranie zostały w pewien zdjęciowych, minimalne stawki dla ekipy absurdalny sposób podrasowane i życie jak w komunie. Piętnaście osób na potrzeby filmu, ale zarazem w domu z jedną łazienką, samodzielne mają coś wspólnego z rzeczywi- gotowanie obiadów między kolejnymi sce- stością. Na przykład: ustawie- nami. Na szczęście te okoliczności działały nia rodzinne Berta Hellingera na nas inspirująco. Po pierwsze, ze względu noszą w sobie coś z podob- na ograniczone środki, zbliżyliśmy się do nego pogranicza psychotera- formuły Dogmy 95. Nie budowaliśmy sce- pii, teatru i egzorcyzmów. Pary, nografii, nie używaliśmy statywów, dodat- które uczestniczą w tego rodzaju kowego oświetlenia, zachowaliśmy też spotkaniach, reagują często irra- jedność czasu, miejsca i akcji. Zdjęcia reali- cjonalnie – niekontrolowanie zowaliśmy w kolejności zapisanej w scena- wybuchają płaczem, krzyczą, riuszu. Po drugie, całe dnie spędzane razem śmieją się, odchodzą od siebie pozwoliły zbliżyć się do siebie i pobudzić w gniewie. Indywidualnie wyra- naszą inwencję. Ciągła wymiana zdań, wie- żają emocje i starają się przepra- czory nad jeziorem, pozwoliły włożyć coś cować swoje problemy. wyjątkowego do scenariusza – urozmaicić wiele sytuacji i dialogów. Problemy twoich bohaterów są spowodowane wzajem- Piotr Dylewski Twój film to opowieść o wczesnym nymi pretensjami, niespeł- kryzysie małżeńskim i próbach jego nionymi oczekiwaniami i brakiem rozwiązania. Janek i Marzena mierzą komunikacji. wacje drugiej osoby. Przez to rodzą się kon- się ze swoimi zmorami pod okiem I stąd też tytuł – Zgniłe uszy. Według teo- flikty. Zaczynamy się mijać, nie słyszymy niekonwencjonalnego terapeuty. rii komunikacji Friedemanna Schulza von tego, co tak naprawdę ktoś chciał nam powie- Wątek psychoterapii został zaczerpnięty Thuna człowiek posiada tak naprawdę cztery dzieć. Fascynuje mnie to co nieoczywiste z książki „Mag” Johna Fowlesa. Proces jej pary uszu, z których korzysta na co dzień. w człowieku – jego psychika, to co skrywamy przebiegu jest tam bardzo ciekawy, odbie- Każdy komunikat możemy odbierać na kilka w środku, a czego często sami nie jesteśmy gający od czystego realizmu na rzecz fikcji sposobów, niekoniecznie zgodnie z zamy- w pełni świadomi. i onirycznego szaleństwa. Ale poza tym do słem naszego rozmówcy. Czasem skupiamy głosu doszły moje osobiste doświadcze- się na konkretnej informacji, innym razem Rozmawiał

Fot. Sylwia Olszewska/Młodzi i Film nia. Z wykształcenia jestem psychologiem powierzchownie odczytujemy emocje i moty- Mateusz Demski

20 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 WYWIAD NUMERU KRZYSZTOF ZANUSSI

Lepiej być niż mieć, z jednym wyjątkiem

Z Krzysztofem Zanussim rozmawia Jerzy Armata

Platynowe Lwy podczas 44. edycji Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni otrzyma Krzysztof Zanussi. To kolejne prestiżowe trofeum – po statuetce Orła za Osiągnięcia Życia, Nagrodzie Honorowej wileńskiego festiwalu Kino Pavasaris, Honoris Gratia za zasługi dla Krakowa, Tarnowskiej Nagrodzie Filmowej za twórczy wkład w rodzimą kinematografię – dla tego znakomitego reżysera, który w tym roku obchodzi swoje 80. urodziny, 60-lecie debiutu filmowego oraz 40-lecie teatralnego. Fot. Beata Zawrzel/Reporter

22 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 23 WYWIAD NUMERU KRZYSZTOF ZANUSSI

filmy amatorskie. Później w Szkole Filmowej w Łodzi spo- tkał pan Szczechurę, który jako student Wydziału Opera- Gdy byłem torskiego został autorem zdjęć do pana pierwszej etiudy Ułan i dziewczyna. Niestety tylko do jednej, ale mamy sympatyczny kontakt do młodym dnia dzisiejszego. A w Nowej Hucie pierwsze swoje filmy robił Andrzej Trzos-Rastawiecki i wielu innych kolegów, którzy nie- człowiekiem, bawem zasilili tworzące się ośrodki regionalne Telewizji Pol- skiej. Można powiedzieć, że ten niezwykle silny ruch amatorski w pewnym momencie się zapadł, bo wszyscy się sprofesjonali- kształtowała mnie zowali. fizyka. Nadal Disneyowskie kreskówki pana nie interesowały, białe telefony też nie za bardzo… Czy od początku, kiedy zainte- resował się pan kinem, traktował pan film nie jako roz- mnie zachwyca. rywkę, a instrument rozmowy o sprawach istotnych? Będąc jeszcze w szkole podstawowej, obejrzałem Pustelnię Na Wydziale parmeńską Christiana-Jaque’a z Gérardem Philipe’em w roli głównej, film wówczas niedozwolony dla młodzieży, bo w nim bohaterowie się całowali. Dzięki kapeluszowi ojca i okularom Fizyki trafiłem dostałem się do kina na ten dozwolony od lat osiemnastu tytuł i rzeczywiście zrobił on na mnie olbrzymie wrażenie. Od tego na bardzo czasu kino traktuję poważnie, na równi z powieścią. A naczy- Barbara Wrzesińska i Jan Mysłowicz tałem się we wczesnym dzieciństwie dosyć dużo. Te znaczące w filmieStruktura kryształu, pięknych ludzi książki leżały na półce, z której ojciec nie pozwalał ich zdejmo- reż. Krzysztof Zanussi wać. Robił to prawdopodobnie jak najbardziej świadomie, bo wiedział, że w taki sposób mnie zainteresuje.

tudiował pan fizykę na Uniwersytecie Warszaw- No właśnie, więc gdy tylko skończyła się niemiecka okupacja, Traktuje pan kino jako sztukę równoległą w stosunku do skim oraz filozofię na Uniwersytecie Jagielloń- rodzice zabrali mnie na jakąś komedię amerykańską z Deanną literatury? skim, a jednak wybrał film. Durbin, w której – to zapamiętałem – pojawiły się białe tele- Tak, na równych prawach, od dawna miałem to przekonanie. Wybrałem film, bo nic innego mi nie wychodziło. Upra- fony. Film był dla mnie strasznie nudny, ale to okazało się nie- A nie tylko dużo czytałem, ale oglądałem także bardzo wiele Swiałem dziennikarstwo studenckie, to akurat z pewnym sukce- ważne, ważne, że wszystko na ekranie się ruszało. To mi przede filmów. Od szesnastego roku życia byłem w Dyskusyjnym sem, teatrem studenckim też się zajmowałem, ale wyraźnie nie wszystkim zostało w pamięci. Potem trafiłem na którąś z kre- Klubie Filmowym „Po Prostu”, gdzie mogłem obejrzeć dużo wystarczało mi tej przestrzeni, jaką zapewniały same studia. Na skówek Disneya. Nawiasem mówiąc, bardzo źle ją odebrałem, wartościowych filmów, także tych bezdebitowych czy archi- fizyce dość wcześnie dotarło do mnie, że nie jestem człowie- nie wiem, czy to już wtedy był jakiś ślad tego, że mam nie naj- walnych, których nie pokazywano publicznie, miałem więc kiem wybitnie uzdolnionym, tylko średnio, a to jest najgorsze. bardziej sprawny narząd widzenia, drganie tych postaci wpra- szeroki wgląd w światowe kino, nie byłem skazany jedynie na A co do filozofii, to wiedziałem, że to nie zawód, tylko wykształ- wiało mnie w przygnębienie, nie chciałem za nic chodzić na bieżący repertuar. cenie. Powinienem był zostać architektem jak mój ojciec czy kreskówki. dziadek. To byli ludzie związani z budownictwem, które ich Prof. Bolesław Włodzimierz Lewicki lansował wtedy z Włoch przywiodło do Polski. Wszystko jednak potoczyło się Podczas uroczystego spotkania w Krakowie z okazji pań- pogląd, że film jest sztuką przyliteracką. inaczej. Gdy zacząłem otrzymywać nagrody za filmy amatorskich urodzin oraz dwóch jubileuszy – debiutu filmo- Co do tego nie mam wątpliwości. Film jest bardziej skuzyno- skie, to pomyślałem, że może właśnie kinem powinienem się wego i teatralnego – dostał pan fantastyczny prezent: werk wacony z teatrem niż ze sztukami plastycznymi. Gdy studiowa- zająć, a kiedy mnie wyrzucono ze szkoły filmowej, zrozumia- wykonany przez Wojciecha Plewińskiego na planie jed- łem fizykę, trafiłem do seminarium prof. Aleksandra Jackiewi- łem, że właśnie na kinie zależy mi najbardziej. nego ze swych pierwszych filmów, nakręconych w AKF cza, który też sytuował kino blisko literatury. Spotkałem tam „Nowa Huta” przed 60 laty, notabene z Plewińskim – póź- wiele wspaniałych koleżanek i kolegów, którzy później odegrali Wielu naszych znakomitych reżyserów – m.in. Stani- niejszym wybitnym fotografikiem – w roli głównej. istotną rolę w naszej kulturze, wystarczy wymienić Alicję Hel- sław Różewicz, Janusz Majewski – z którymi rozmawia- Plewiński rzeczywiście tam zagrał, to człowiek o niezwykle man, Janusza Gazdę, Konrada Eberharda… Lista osób na tej łem o ich powodach zainteresowana się filmem, wspo- wyrazistej twarzy, pewnie gdyby sam nie fotografował, to i tak kanapie u prof. Jackiewicza była bardzo długa. Krzysztof Teodor minało pierwsze wizyty w kinie, najczęściej z rodzicami. byłby fotografowany. AKF „Nowa Huta” to był już mój drugi Toeplitz też tam czasem się pojawiał, prof. Jerzy Toeplitz miewał W pamięci często utkwił im jakiś Disneyowski szlagier. klub, z którym się związałem, pierwsze amatorskie filmy reali- wykłady, podobnie jak legendarna prof. Regina Dreyer. Czy pan także już wówczas, podczas pierwszych kinowych zowałem w klubie działającym w Warszawie przy Stowarzy- seansów zaraził się tą chorobą, którą później – już jako szeniu Dziennikarzy Polskich. W tym czasie byłem też swego Wspominamy często literaturę, ale pan w swoich filmach reżyser – zaczął przenosić z filmu na film? rodzaju akolitą przy Studenckim Teatrze Satyryków (STS), rzadko do niej sięga. Większość tytułów zrealizował pan To było w Krakowie, tuż po wojnie. Wprawdzie o kinie mówiło razem z Danielem Szczechurą i moim przyjacielem Wincentym w oparciu o własne scenariusze czy – w pierwszej fazie się wcześniej, ale nie wolno było do niego chodzić. Roniszem… swej twórczości – pisane wspólnie z Edwardem Żebrow- Piotr Garlicki i Zbigniew Zapasiewicz skim. W myśl rzuconego przez Armię Krajową hasła „Tylko świ- Warto wspomnieć, że obaj zajmowali się w STS-ie tworze- w filmieBarwy ochronne, Właśnie dlatego, że literaturę cenię, nie mam ochoty jej ekrani- nie siedzą w kinie”. niem oprawy plastycznej, a także obaj kręcili z sukcesem zować, bo ona spełnia się najlepiej w swojej własnej dyscyplinie. Fot. Wojciech Urbanowicz/SF Tor Fot. Wojciech reż. Krzysztof Zanussi News Pajchel/East Fot. Renata

24 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 25 WYWIAD NUMERU KRZYSZTOF ZANUSSI

Jedynym wyjątkiem jest – moim zdaniem – Lampart (choć wła- ściwie powinien być Gepard ) Giuseppe Tomasiego di Lam- pedusy przeniesiony na ekran przez Luchino Viscontiego. No może jeszcze ekranizacja Na wschód od Edenu Johna Steinbecka Ponieważ cenię dokonana przez Elię Kazana ma w sobie siłę porównywalną do powieści. W tych przypadkach można się sprzeczać, co jest większe – powieść czy film, ale tak na ogół adaptacje zawsze coś literaturę, literaturze ujmują. Tak było również ze wspomnianą Pustelnią parmeńską, którą tak bardzo w pierwszym, młodzieńczym kontakcie przeżyłem. Ale gdy później ją obejrzałem, dostrzegłem to nie mam wiele wątków kiczowatych, może istniały też śladowo u Sten- dhala, lecz to film je uwypuklił. Mimo to, mam kilka adapta- ochoty jej cji literackich za sobą. Dokonałem ich dość pokornie, gdyż odczuwam satysfakcję jako autor i nie muszę w każdym z mych filmów głęboko się eksponować. Tak było z Sinobrodym Maxa ekranizować, bo Frischa, to była pierwsza adaptacja jego powieści, na którą on w ogóle się zgodził, czy z Długą rozmową z ptakiem Tankreda ona spełnia się Dorsta, choć tu akurat mogłem sobie pozwolić na to, by zrobić wszystko na przekór powieści, którą dostałem do adaptacji. najlepiej Powieść Dorsta stała się zatem literacką inspiracją do filmowej improwizacji. w swojej własnej Raczej prowokacji. Myśli, które chciałem przekazać okazały się zupełnie przeciwne do tych, dla których on tę powieść napisał. Krzysztof Zanussi, Andrzej Szenajch A ponieważ prawa do jej ekranizacji już sprzedał, powiedział: dyscyplinie i Maja Komorowska na planie filmuCwał „Niech pan robi, co chce”. Ale nazwiska z mojego filmu nie wycofał. Książka jest bardzo libertyńska w duchu z 1968 roku, z pochwałą pedofilii, ja przedstawiłem to wszystko odwrotnie, się cieszę, jeśli się uda ponad ten grunt wyrosnąć, ale z kolei – mi tę możliwość zrobić amerykański film. Moja ingerencja osadzeniu. Przejął ich los kobiety, która nie zaznała miłości, do pedofilii nie dochodzi, a młoda Lolita – inaczej niż w powie- ponieważ dużo pracuję za granicą – boję się swego rodzaju nie- w treść ekranizowanej powieści spowodowała, że obraz miał uparcie jej szuka i próbuje swoją tęsknotę utopić w ambicjach ści – nieskutecznie uwodzi bohatera. Mam jeszcze na swym zakotwiczenia. Przecież nie przeżyłem tak wiele za granicą, ile o wiele mniejszą dystrybucję, niż miałby wtedy, gdyby został zawodowych, na które nie ma pokrycia. Zrozumieli wszystko, koncie adaptację sztuki Karola Wojtyły (Brat naszego Boga – o tej zagranicy przyszło mi opowiadać. Wtedy rzeczywiście bar- zrobiony jako kryminał, bo ja chciałem wyjść ponad kryminał co istotne, choć nie wiedzieli, czym się różni docent od profe- przyp. red.), gdzie przyjąłem rolę służebną, przestawiając tylko dzo się pilnuję, by być w zgodzie z rzeczywistością. Tym samym i powiedzieć rzeczy, których publiczność nie chciała usłyszeć… sora. To nie miało żadnego znaczenia. parę scen i robiąc kilka skrótów. I tak było też w przypadku bio- śladem szedł Kieślowski, myśmy się czasem dzielili swymi roz- grafii Jana Pawła II – Z dalekiego kraju – pisanej z Janem Józe- terkami. Krzysztof, który przychodził z dokumentu, nagle osa- Amerykanie oczekiwali po prostu kryminału, kina gatun- Niezwykle istotne jest nie tylko to, o czym pan opowiada, fem Szczepańskim i Andrzejem Kijowskim. Z Janem Józefem dził jeden ze swoich filmów w Szwajcarii, w której nigdy nie kowego. ale i to, jak pan opowiada. Iluminacja stała się dla mnie wspólnie pisaliśmy także scenariusz filmu o Maksymilianie mieszkał, i z którą nie utrzymywał żadnych kontaktów. Ależ oczywiście, a ja postanowiłem tam wepchnąć coś z Dosto- jednym z najważniejszych filmów zarówno z uwagi na Kolbe – Życie za życie, a niedawno we Włoszech adaptowałem jewskiego. Bohater, który uniknął kary, zaczął się jej domagać, zawarte w niej treści, ale także z powodu niekonwencjo- sztukę mego przyjaciela Rocco Familiariego. Takie były moje Można przysłonić brak korzeni poprzez uniwersalizowa- mówić, że nie może żyć bez ukarania. A to raczej obce myśleniu nalnej formy. Co więcej, ta forma nie starzeje się, także – filmowe spotkania z literaturą. Funkcje reżyserskie pełniłem nie i nadawanie ponadczasowego charakteru opowiadanej amerykańskiemu. Film spotkał się gdzieniegdzie nawet z żywą jak treści zawarte w pańskich filmach – zdaje się być uni- w tych przypadkach nieco inaczej niż zazwyczaj, bardziej słu- historii. aprobatą, były projekcje, na których ludzie gwizdali, to też swo- wersalna i ponadczasowa. I coraz bardziej popularna, żebnie. Jeżeli poruszam się w środowisku, np. akademickim, dyplo- isty sukces. czego przykładem znakomicie ostatnio rozwijające się matycznym czy kościelnym – a znam te środowiska w różnych tzw. wideoeseje. W autorskich filmach często sięga pan jednak po literac- krajach często lepiej niż tacy szeregowi mieszkańcy – wtedy Jest w pańskim dorobku film umieszczony konkretnie tu Świadomie użyłem tej formy, coś podobnego zrobił Tomasz kie – czy wręcz ogólnokulturowe – motywy, jak choćby czuję się kompetentny i bezpieczny. Często sięgam do historii, i teraz, w czasach PRL-u, w uniwersyteckim ośrodku wcza- Mann, choćby w „Doktorze Faustusie”. Byłem po obejrzeniu fil- trop faustowski w Dotknięciu ręki czy ostatnio w Eterze. wtedy też jestem kompetentny, nie można mi nic zarzucić, bo sowym, a jednocześnie Barwy ochronne to opowieść uni- mów Jean-Luca Godarda, Alaina Resnais; poczułem że w kinie Z pełną świadomością, wszak jest on zakotwiczony w literaturze znam historię, mam do niej dostęp, jak każdy lokalny miesz- wersalna i ponadczasowa. Przecież taka historia mogłaby wolno więcej zrobić, niż można było dotąd. To się cofnęło, dzi- europejskiej bardzo głęboko, i to w różnych postaciach. U nas, kaniec. Robiąc Paradygmat, byłem świadom, że tworzę pewien się rozegrać i teraz, przy tylko nieco zmienionych dekora- siaj takiego filmu chyba nie pozwolono by mi zrobić. Natomiast choćby Pan Twardowski, a precyzyjniej – Mickiewiczowska bal- obraz, to moja bajka, mam do niej prawo, a dzieje się przecież cjach. wtedy skorzystałem z pewnego kredytu po Życiu rodzinnym, lada „Pani Twardowska”, u Jarosława Iwaszkiewicza motywy gdzieś na pograniczu Francji i Niemiec przed pierwszą wojną Ten film wyrastał z obserwacji – z mojego uczestnictwa które uznano za obraz tradycyjny, sprawny warsztatowo, przyli- faustowskie również są mocno obecne i godne uwagi. światową. Robiąc Czarne słońce, opierałem się na sztuce teatral- w jakimś podobnym obozie i wiedzy o stosunkach akademic- teracki właśnie. Dano mi szansę, choć były głosy niechęci. Jerzy nej Rocco Familiariego, inspirowanej autentycznymi wyda- kich – która pojawia się też w innych filmach, wszak to środo- Kawalerowicz był bardzo temu filmowi przeciwny, uważał, że Pańskie kino już od najwcześniejszych etiud było zainte- rzeniami, choć wziąłem tylko pierwszy akt z tej sztuki, a resztę wisko jest mi bliskie i w jego opisywaniu czuję się kompetentny. tak kino nie może wyglądać, to był pewien konflikt pokole- resowane moralnymi dylematami. Śmierć prowincjała, dopisałem… Ale oczywiście coś uniwersalnego tam się też znalazło. Przyją- niowy. Reakcja publiczności była dla mnie pewnym zaskocze- Twarzą w twarz, Zaliczenie, które mocno utkwiły mi łem to z wielką radością, a nawet zdziwieniem, bo myślałem, że niem, jej duża część taki język w pełni zaakceptowała i zrozu- w pamięci, odbieram teraz jako forszpany późniejszych Reszta to pańska wyobraźnia… będzie to film, który zainteresuje wyłącznie krąg akademicki. miała. pełnometrażowych fabuł – Struktury kryształu, Za ścianą, Wyobraźnia, ale i pewien wgląd w tamtejszą rzeczywistość. Wcześniej zrobiłem telewizyjny obraz Za ścianą, też miał duże Iluminacji… Włochy są mi jednak mniej odległe niż inne kraje. Robiłem film powodzenie, był wielokrotnie powtarzany. Pamiętam, że moi Dla wielu młodych Iluminacja jawiła się jako ważna poko- To przywodzi na myśl najrozmaitsze hodowle warzyw. Można w Ameryce – Morderstwo w Catamount – w oparciu o powieść sąsiedzi – na wsi, gdzie miałem dom letniskowy – dzieląc się leniowa wypowiedź, a Stanisław Latałło, grający w niej Fot. Witold Rozmysłowicz/PAP hodować je na wodzie, a jednak lepiej w gruncie. Stąd bardzo „wagonową” Jamesa Harleya Chase’a, to była duża szansa. Dano opiniami o tym filmie, nie mieli pojęcia o jego lokalizacyjnym główną rolę, który rok po premierze pańskiego filmu

26 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 27 WYWIAD NUMERU KRZYSZTOF ZANUSSI

Stanisław Latałło zginął w górach, stał się dla części młodzieży wręcz ido- w filmieIluminacja , nikę wypadków miłosnych, to jeden z najbliższych mi filmów. filmie jak Siódmy pokój Márty Mészáros, który będąc utworem lem, podobnym do innych artystycznych „kaskaderów”, reż. Krzysztof Zanussi To obrazy, w których metafizyka jest najbardziej obecna. głęboko związanym z mistyką, znalazł się w głównym nur- jak choćby Edward Stachura czy Rafał Wojaczek. W tym Natomiast Andrzej zarzucał mi, że ulegam myślom, a nie dość cie kina, a to się powszechnie nie zdarza. Teraz władza odcina filmie szczególnie widać pana zainteresowania, z jednej zmysłowo robię swe filmy. Na przykład skrytykował mnie, sobie tę szansę na rzecz obrazów czysto wyznaniowych, które strony filozofią, a z drugiej – naukami ścisłymi. po koleżeńsku oczywiście, za to, że nie nakręciłem zakoń- są pożyteczne rzecz jasna, ale są adresowane do kruchty, a więc Fizyka mnie kształtowała, gdy byłem bardzo młodym czło- czenia Życia rodzinnego tak, jak to napisałem. W scenariu- do tych, którzy normalnie do kina nie chodzą. I tu panujące, wiekiem, na fizyce trafiłem na bardzo pięknych ludzi. To jest szu opowieść kończyła się wielkim pożarem. Gdy wszystko wręcz socjologiczne niezrozumienie, jak skonstruowane jest ważne, nie tylko ze względu na piękno dyscypliny, która mnie na planie było już do pożaru gotowe, zrozumiałem, że mnie społeczeństwo, jak zróżnicowane w wymiarze kultury, mnie to zachwycała i do tej pory zachwyca. W fizyce jestem do dziś właściwie ten pożar ideowo nie odpowiada, choć estetycznie szalenie zawiodło. Czuję brak oparcia, nawet do dialogu na ten zakochany, ale bez wzajemności. Ludzie, którzy fizykę upra- byłby świetny. Problemy by się rozwiązały i byłby prawdziwie temat. wiali, byli w PRL-u swoistą wyspą czegoś prawdziwego, auten- tragiczny happy end. A ja wolałem zostawić problem. Kiedy tycznego, głębokiego, imponowali szerokością umysłu, nawet zapalają się światła na widowni, widz chciałby, by problemy Zespoły Filmowe nie tylko produkowały filmy, ale stano- gdy byli ideowo naznaczeni, jak choćby profesor Infeld. To było zostały rozwiązane, by wychodząc na jawę, mógł otrząsnąć się wiły ważne fora dyskusyjne. dla mnie wspaniałe przeżycie, na pewno mnie w jakimś stopniu z tego filmowego snu. Tymczasem uważam, że to postawa nie- Te zmiany są robione – taka jest publiczna argumentacja – formowało. godna, że powinienem zostawić publiczność z „hakiem”, który w imię komercji, a przecież kino polskie nie cierpi na brak ma uwierać. No, ale wtedy tracę połowę publiczności… widzów. Można było o tym problemie mówić w latach 70. na Często mówiąc o swoich autorytetach, wymienia pan Węgrzech, gdzie ich wybitne kino nie miało zupełnie odzewu naukowców, jak choćby ostatnio, odbierając Tarnowską Gdy wychodzimy z kina i wszystko jest rozwiązane, po wśród publiczności, ale tego o dzisiejszej Polsce nikt nie powie. Nagrodę Filmową za całokształt twórczości, przypomniał kwadransie zapominamy o dopiero co obejrzanym filmie, Ta krucjata w imię komercji jest kompletnie niestosowna. pan postać wybitnego tarnowianina prof. Michała Hel- mimo że w czasie projekcji dobrze się bawiliśmy. lera. Ale bilet już jest zapłacony. Bez wątpienia jest dla mnie jednym z największych autoryte- tów intelektualnych, a poza tym to szalenie ujmujący czło- Mamy pustą kieszeń i pustkę w głowie. Lepsza jest chyba wiek. Aż mi wstyd za to, że Polska nie dość docenia postać tak jednak sytuacja, gdy przy pustej kieszeni po projekcji wybitną i tak przerastającą nasze codzienne konflikty, ale może pozostanie jednak coś w głowie, nawet jak nas to będzie to i dobrze, bo ten człowiek najlepiej pracuje w ciszy i odosob- długo uwierać. nieniu, a wszelki rozgłos oznacza również – jak u nas zawsze – To ostrzegamy innych – nie chodźcie, bo będziecie mieć ból pewien stopień niechęci czy wręcz publicznej nienawiści, jaką głowy. Po Eterze, swoim ostatnim filmie, usłyszałem dobrze budzą ludzie wybitni. znane mi zdanie – i to od mojego sprzedawcy międzynaro- dowego, człowieka o wielkim doświadczeniu – „Wyrzuć ten Nauka też może być oazą wolności. koniec, będę miał film gatunkowy”. Odpowiedziałem, że nie Tak, oczywiście. Ostatnio na uniwersytetach amerykańskich Zespół Filmowy „Tor” poświęcę swoich dwóch lat życia na film gatunkowy. dostrzegłem nowy atak na darwinizm. I to nie jest ten staro- modny atak, który znaliśmy, ale zupełnie inny, pochodzący ze to grupa ludzi, którzy Nawet kiedy w Ameryce miał pan szansę zrobić obraz środowisk czysto naukowych. Wytropiono, że darwinizm – gatunkowy, a konkretnie kryminał z morderstwem w tle, a przecież uformował on wszelkie inne nauki – oparty jest nakręcił pan moralitet. Wydaje się, że ta formuła była bli- na błędzie, że gatunki inaczej się rozwijały. To wszystko jest mają coś wspólnego ska „Torowi” – Zespołowi Filmowemu, z którym jest pan wysoko ponad moją głową, ale ogromnie mnie ciekawi. W obli- związany od lat. Tu kręcili właśnie swe moralitety Stani- Andrzej Chyra i Jacek czu naszych problemów z praworządnością, Sądem Najwyż- i wyznają podobne sław Różewicz, Edward Żebrowski, Agnieszka Holland, Poniedziałek w filmieEter , szym, 500+ i tych wszystkich użerań, jakie niesie codzienność, Krzysztof Kieślowski, Wojciech Marczewski. „Tor” jawi mi reż. Krzysztof Zanussi chciałbym pytać o naszą cywilizację z takiej szerszej perspek- się bardziej jako formacja ideowo-artystyczna, skupiająca tywy, czy gatunek homo sapiens sobie pomaga czy szkodzi. wartości ludzi o zbliżonych poglądach, niż zespół produkcyjny. Nie w wymiarze ekologicznym, bo to jest w miarę banalne, ale Pan jest wyjątkowo wierny artystycznym przyjaźniom – Po pierwsze, robimy coraz więcej filmów, po drugie, są w wymiarze duchowym. Ekologia jest pustym słowem, jeżeli Irena Strzałkowska, Edward Kłosiński, Sławomir Idziak, coraz bardziej różnorodne i po trzecie – co najważniej- nie odwołamy się do etyki. I to do etyki jednostkowej. By świat Wojciech Kilar, Maja Komorowska, Zbigniew Zapasie- sze – polska publiczność wróciła do kina na rodzime był ekologiczny, człowiek musi postępować inaczej, przyjmować dał – ważnym przemianom w naszym życiu społeczno-po- wicz, Tadeusz Bradecki, Jan Nowicki są tego najlepszymi produkcje. wybory, przed którymi się broni. I tu jest kłamstwo całego życia litycznym przełomu lat 70. i 80. ubiegłego wieku. Filmy przykładami. Po co więc w takich warunkach jeszcze tę komercję promować? publicznego. Wszyscy mówią, że trzeba ratować planetę, ale już Wajdy, i te powstające w jego Zespole „X”, były bardziej Zgadzamy się co do pewnych wartości, estetycznie nie mam To nielogiczne. Co więcej, nie było debaty na ten temat, nie bardzo niechętnie przekładają to na podróż samochodem czy emocjonalne, pańskie, i te Zespołu „Tor” – realizowane żadnego powodu zgadzać się z każdym utworem, który dopuszczono do dyskusji, więc trudno przerzucać się argumen- jedzenie mniejszej ilości mięsa, nienoszenie nieskończonej ilo- były bardziej chłodnym okiem. Ktoś nawet skomentował w „Torze” powstaje. Jeżeli Agnieszka Holland kręci u nas film, tami, bo nie ma z kim. Mam ogromną obawę, że skoro za tym ści niepotrzebnych nikomu ciuchów i odrzuceniu tego, co wma- to dowcipnie, twierdząc, że nasza kinematografia to trasa to kręci go po swojemu i to ma być film Agnieszki Holland, ale nie stoi żadna spójna idea, to budzi się podejrzenie, że chodzi wia w nas reklama, czyli naszych urojonych potrzeb. W-Z (Wajda-Zanussi). jednak coś mamy wspólnego. „Tor” to na pewno grupa ludzi, po prostu o to, żeby ktoś objął jakieś stanowisko. To najniższa Bardzo mi to pochlebia. Zawsze miałem dobrą relację którzy mają coś wspólnego. Teraz na horyzoncie pojawiły się motywacja w życiu publicznym. I wręcz naganna. To, o czym pan mówi, jest ważne w każdym punkcie z Andrzejem, mimo że w wielu sprawach nie byliśmy zgodni, chmury, to bardzo przykre. Zapanowało jakieś głębokie niezro- naszej planety, chciałbym jednak wrócić do naszej rzeczy- a nawet bywało, iż nasze interesy kolidowały ze sobą, ale zumienie. Przecież władza z kultury ma wiele pożytku, z róż- W swoich filmach zastanawia się pan nad najważniejszym wistości. Pańskie Barwy ochronne i Człowiek z marmuru mimo to blisko współpracowaliśmy na forum publicznym. norodności opinii. To właśnie te opinie, ten duch, na których dylematem moralnym w życiu każdego z nas – być czy Andrzeja Wajdy uchodzą za fundament kina moralnego Andrzejowi zawsze zarzucałem, że nie lubił tych swoich fil- władzy teoretycznie powinno zależeć, największe szanse miały mieć? niepokoju, niezwykle ważnego nurtu rodzimej kinema- mów, które ja ceniłem najbardziej, jak Bramy raju, choć przy- przejawić się w moim Zespole, a nie w jakimś wielkim orga- Tyniecki ojciec Leon Knabit powiedział, że oczywiście lepiej być

Fot. Renata Pajchel/SF Tor Pajchel/SF Fot. Renata tografii, który towarzyszył – a niekiedy wręcz je zapowia- znaję, że może nie są doskonałe, Piłata i innych, a także Kro- nizmie, przez który się już nie przebiją. Myślę choćby o takim niż mieć, ale z jednym wyjątkiem. Świnię lepiej mieć. Fot. Maciej Szcześniak/Next Film

28 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 29 TEMAT NUMERU 70 LAT WFDiF

„Tworzy się Przedsiębiorstwo Państwowe pod nazwą Wytwórnia Filmów Dokumentalnych” – głosi zarządzenie nr 122 Ministra Kultury i Sztuki z 29 grudnia 1949 roku. Autorzy aktu prawnego sprzed 70 lat zapewne nie przypuszczali, że przypieczętuje on narodziny wielkiej przygody polskiego kina.

Andrzej Bukowiecki JUBILATKA Z ULICY CHEŁMSKIEJ Fot. Andrzej Stawiński/Reporter

30 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 31 TEMAT NUMERU 70 LAT WFDiF

utorzy aktu inicjującego powsta- Uwaga, chuligani, reż. Jerzy Hoffman, nie Wytwórni Filmów Doku- Edward Skórzewski mentalnych mogli się spodzie- wać uwieczniania przez doku- Amentalistów – m.in. w Polskiej Kronice Fil- mowej – odbudowy kraju i zachodzących w nim przemian. Raczej nie przyszło im na myśl, że Wytwórnia stanie się kuźnią kilku pokoleń filmowych talentów: reżyserów, autorów zdjęć, operatorów dźwięku, mon- tażystów, kierowników produkcji – postaci nierzadko dziś legendarnych. I że narodzi się w niej słynna polska szkoła dokumentu. Na pewno nie przewidywali, że po 70 latach będzie to czołowy krajowy producent nie tylko filmów dokumentalnych, ale i fabularnych oraz prężna instytucja kultury. DZIECKO CHAOSU Narodzinom Wytwórni towarzyszył chaos organizacyjny i prawny. Kiedy zarządzenie nr 122 obwieszczało jej tworzenie, ona już od wiosny 1949 działała przy Chełmskiej 21, w pierwszym budynku lewobrzeżnej Warsza- wy wzniesionym po wojnie od podstaw. Jesz- cze nie została oficjalnie powołana do życia, a już miała dyrektora, Jerzego Bossaka, jego zastępcę ds. produkcji – Edwarda Zajička, i była uchwałą Komitetu Ekonomicznego Rady Ministrów z 12 kwietnia 1949 pod- porządkowana Generalnej Dyrekcji Filmu Polskiego. Prapoczątki Wytwórni sięgają lata 1943 roku. Powstała wtedy Czołówka Filmo- wa Wojska Polskiego. Zrealizowane przez nią dwa wydania „Polski Walczącej” Miesięczni- ka Filmowego uchodzą za forpocztę Polskiej Kroniki Filmowej, jednego z okrętów flago- wych WFD. Nazwa: Wytwórnia Filmów Do- kumentalnych bodaj pierwszy raz zagościła w memoriale Aleksandra Forda z paździer- nika 1944, skierowanym do Głównego Za- Muzykanci, reż. Kazimierz Karabasz 1956 rok – Polska Kronika Filmowa rządu Polityczno-Wychowawczego Wojska Polskiego, postulującym utworzenie właśnie tej instytucji filmowej. Wówczas jednak na Rozpoczęcie 70 lat temu działalności przez munt Kniaziołucki, a Bossak – kierow- z szyldem WFD w czołówce – Budujemy artystyczny – tzw. czarną serię. Filmy: Uwa- codzienności i zwykłych ludzi. Rodziła się postulacie się skończyło. WFD zbiegło się w czasie z wydaniem roz- nikiem artystycznym (pierwszy pozostał rudowęglowce (1950) Stanisława Możdżeń- ga, chuligani! (1955) oraz Dzieci oskarżają oparta na niej polska szkoła dokumentu. W listopadzie 1944 powstała Wytwórnia porządzenia o wyświetlaniu w kinach jej na stanowisku do końca 1971, drugi – do skiego, pierwszy polski dokument barwny – (1956) Jerzego Hoffmana i Edwarda Skó- Filmowa Wojska Polskiego. Wyproduko- krótkometrażowych produkcji w formie do- marca 1968). Mazowsze – kolorowy koncert na ekranie rzewskiego, Warszawa 1956 (1956) Jerzego DEKADA SUKCESÓW wała wczesne wydania PKF, której redakto- datków przed filmami pełnometrażowymi. Również w 1950 ster Polskiej Kroniki Fil- (1952) Tadeusza Makarczyńskiego, pierw- Bossaka i Jarosława Brzozowskiego, Gdzie Pierwszym triumfem tej szkoły byli Muzy- rem naczelnym był Bossak i szereg filmów Kroniki oczywiście też. mowej przejęła Helena Lemańska i utrzyma- szy film fabularny zrealizowany wspólnie diabeł mówi dobranoc (1956) Kazimierza kanci (1960) Karabasza. Bystrość, z jaką re- dokumentalnych. Przetrwała do sierpnia ła go przez 17 lat. Kronika pod jej kierow- z WFD (przez WFF w Łodzi) – Domek z kart Karabasza i Władysława Ślesickiego, czy żyser podpatrzył próbę orkiestry warszaw- 1947. Jesienią 1945 utworzono Przedsiębior- GDY WSZYSTKO BYŁO nictwem w czasach odwilży bardzo się roz- (1954) Erwina Axera, pierwszy film fabular- Paragraf zero (1957) Włodzimierza Boro- skich tramwajarzy, sympatia, którą okazał stwo Państwowe Film Polski. Jak już wiemy, PIERWSZE winęła. Takie były pierwsze istotne zmiany ny zrealizowany tylko przez WFD – Błękit- wika odkłamywały obraz polskiej rzeczy- pasji muzyków amatorów, zjednała filmo- podporządkowano mu Wytwórnię Filmów Jednocześnie dokręcano w Polsce śrubę kadrowe w WFD. Dyrektywy programowe ny krzyż (1954) Andrzeja Munka, pierwszy wistości, ujawniając jej mroczne strony: wi uznanie na całym świecie. Posypały się Dokumentalnych, która do końca istnienia reżimu stalinowskiego. W 1950 roku sta- w okresie stalinowskim zmierzały w stronę polski film panoramiczny i stereofoniczny bandytyzm, znieczulicę, alkoholizm, pro- nagrody festiwalowe: Złoty Smok Wawelski PRL podlegała potem kolejno: Centralnemu nowisko dyrektora WFD objęła Rita Rad- uczynienia z filmów narzędzia propagandy. (eksperymentalny) – Zielony i czarny Śląsk stytucję, fatalne warunki mieszkaniowe. w Krakowie, Złoty Lew św. Marka w Wene- Urzędowi Kinematografii, Naczelnemu Za- kiewiczowa, żona Ministra Bezpieczeństwa W tamtej epoce miały też jednak miejsce (1956) Witolda Lesiewicza. Po odwilży, której częściowo zwiastunem, cji, Złote Wrota w San Francisco, Nagroda rządowi Kinematografii i Komitetowi Kine- Publicznego. Opuściła je dopiero po Paź- ważne fakty z historii Wytwórni. W 1950 Ze wszystkiego, co było w latach 50. XX częściowo owocem była czarna seria, przy- Główna w Oberhausen i inne. Narodzinami matografii. Wzięła pod swoje skrzydła Polską dzierniku ’56, który przyniósł polityczną wmurowano kamień węgielny pod głów- wieku w Wytwórni pierwsze, za najważniej- szła mała stabilizacja. Stępiła ostrze krytyki statku (1961) Jan Łomnicki udowodnił, że Fot. Inplus/East News (x2) Kronikę Filmową. odwilż. Wtedy dyrektorem został Zyg- ny gmach. Powstały kolejno: pierwszy film szy należy uznać pierwszy znaczący nurt na ekranie. Jej miejsce zajęła obserwacja praca może być frapującym tematem filmu Burzyński/Reporter Fot. Roman

32 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 33 TEMAT NUMERU 70 LAT WFDiF

Pewne poszerzenie swobód twórczych, ną – pozostanie Szkoła podstawowa (1971) uprzykrzającego życie bliźnim zamiłowaniem które nastąpiło po Grudniu i zmianach na Zygadły. Dokument ten ukazuje utrwalanie do czynności kontrolnych. W filmie Jak żyć szczytach władzy, zbiegło się w czasie z kolej- w dzieciach, już na wczesnym etapie edu- (1977, prem. 1981, produkcja: WFD i Zespół ną pokoleniową zmianą warty w WFD. Mło- kacji, złych nawyków przejętych ze świata Filmowy „X”) Łoziński uczynił z obozu dla dzi reżyserzy: Kieślowski, Zygadło, Grzegorz dorosłych: lizusostwa, donosicielstwa itp. młodych małżeństw metaforę społeczeń- Królikiewicz, Marcel Łoziński, Paweł Kę- Duszną atmosferę w kraju po protestach stwa poddanego indoktrynacji i manipu- dzierski, czy aktywny już wcześniej Piwowski, społecznych z czerwca 1976 twórcy spod lacji. Z kolei w jego Egzaminie dojrzałości skwapliwie je wykorzystali. Sięgnęli też po znaku nowej zmiany oddali w jeszcze ostrzej- (1979) maturzyści wygłaszają w prywatnych nowe środki wyrazu, głównie dźwięk stupro- szych filmach. W kultowym dokumencie rozmowach własne sądy, a przed komisją centowy. Sztandarowym filmem fermentu, Z punktu widzenia nocnego portiera (1977) egzaminacyjną klepią wyuczone formułki. który wywołali – nazwanego: nową zmia- Kieślowski obnażył mentalność człowieka Te i inne filmy – również starszych reży-

Michalina Olszańska i Marta Mazurek w filmieCórki Dancingu, reż. Agnieszka Smoczyńska

Walentyna z cyklu Teatroteka, reż. Wojciech Faruga

i inspirować reżysera do poszukiwania cie- go pokolenia. Krytyka zauważyła zwłaszcza zdjęciowe. Po raz pierwszy niektóre sce- Magdalena Różańska i Wojciech serów, takie jak Na torach (1971) Bohda- kawych rozwiązań wizualnych. Perłą doku- indywidualność Marka Piwowskiego skła- ny atelierowe nakręcono w nich do filmu Mecwaldowski w filmie Dziewczyna na Kosińskiego czy wstrząsające Robotnice mentu poetyckiego była Rodzina człowiecza niającego się – np. w filmie Pożar! Pożar! Coś Przeciwko bogom (1961) Huberta Drapelli. z szafy, reż. Bodo Kox (1980) Ireny Kamieńskiej (oba o upokarza- (1966) Władysława Ślesickiego – refleksyjna nareszcie dzieje się… (1967) – ku dobrodusz- Wszystkie sceny – do Kwietnia (1961) Witol- jących warunkach pracy kobiet) – stworzyły relacja z jednego dnia życia rodziny chłop- nemu humorowi obserwacyjnemu w sty- da Lesiewicza. Jednocześnie rozbudowano w rodzimym dokumencie ważny nurt kry- skiej na Pojezierzu Augustowskim. lu nowofalowego kina czechosłowackiego. zaplecze produkcyjne. W efekcie, w WFD tyczny, analogiczny do kina moralnego nie- Do sukcesów szkoły przyczyniały się także Finał dekady należał jednak do reżysera, powstały głośne tytuły: Noce i dnie (1975) pokoju w fabule, i jak ono torujący drogę utalentowane reżyserki: Krystyna Grycze- który ją – Muzykantami – rozpoczął: Kazi- Jerzego Antczaka, Człowiek z marmuru do Sierpnia 1980. Niemała w tym zasługa łowska, Danuta Halladin, Irena Kamieńska, mierza Karabasza. Jego średniometrażowy (1976) Andrzeja Wajdy, Barwy ochronne ówczesnego szefa Redakcji Dokumentu Maria Kwiatkowska. Dzień dobry dzieci Rok Franka W. (1968) – opowieść o chłopcu (1976) Krzysztofa Zanussiego, Przesłucha- w WFD – Henryka Jantosa. (1966) Kamieńskiej i 24 godziny Jadwigi ze wsi wchodzącym w dorosłe życie w du- nie (1982) Ryszarda Bugajskiego, Krótki film W następną dekadę Wytwórnia wkro- L. (1967) Gryczełowskiej to gorzkie repor- żym mieście – dowiódł, że dokument może o miłości (1988) Krzysztofa Kieślowskiego czyła Robotnikami ’80 Andrzeja Choda- taże z pierwszego dnia pracy nauczycielki dostarczyć widzom nie mniejszych emocji i wiele innych. W halach WFD gościły też kowskiego i Andrzeja Zajączkowskiego. w szkole wiejskiej oraz jednej doby życia niż wnikliwa fabuła. Znakiem czasu było ekipy popularnych seriali. Rozgłos relacji z rozmów strajkujących kobiety pracującej zarobkowo, prowadzą- wyprodukowanie Roku Franka W. przez pracowników Stoczni Gdańskiej z komisją cej dom i wychowującej dzieci. WFD i TVP – telewizja jako medium co- ZMIANA WARTY rządową, które doprowadziły do powsta- Oryginalny nurt polskiej szkoły doku- raz bardziej interesowała się filmem do- Na Chełmskiej 21 symbolicznym począt- nia Solidarności, dorównał furorze, jaką mentu stworzyły filmy: Album Fleischera kumentalnym. kiem lat 70. był średniometrażowy doku- wcześniej zrobił antystalinowski Człowiek (1962) Janusza Majewskiego i Powszedni Opisane wyżej tytuły z lat 60. to tylko ment Krzysztofa Kieślowskiego i Tomasza z marmuru Wajdy. dzień gestapowca Schmidta (1963) Jerzego przykłady osiągnięć polskiej szkoły doku- Zygadły Robotnicy 1971: Nic o nas bez nas. Ziarnika, które ukazując wojnę na zdjęciach mentu z WFD. Oprócz Muzykantów wie- Filmowy barometr nastrojów społecznych PO KARNAWALE zrobionych w Polsce przez okupanta, de- le innych obrazów – i wielokrotnie PKF – po tragicznym Grudniu ’70 na Wybrzeżu Nie tylko Robotnikami ’80, ale również m.in. maskowały jego przerażającą mentalność. uhonorowano prestiżowymi nagrodami. został wbrew woli twórców wyemitowany Narodzinami Solidarności (1981) Bohdana Pod koniec lat 60. nowy ton wnieśli do Na początku tamtej dekady fabularzy- w TVP w wersji ocenzurowanej i pod zmie- Kosińskiego i Chłopami ’81 (1981) Andrzeja Fot. Jakub Kijowski/Kino Świat, Anna Rzepka/Kino Świat

Fot. Wojciech Radwański Fot. Wojciech polskiej szkoły dokumentu twórcy młodsze- stom oddano do użytku dwie nowe hale nionym tytułem: Gospodarze. Piekutowskiego, WFD, w dobie niezwykłego

34 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 35 TEMAT NUMERU 70 LAT WFDiF

ożywienia, jakie nastało po Sierpniu – na- nipulacji w przekazie filmowym; Irena Ka- tury pod dotychczasową nazwą. Zobowią- zwanego karnawałem Solidarności, opo- mieńska – tytułem Dzień za dniem (1988) zana odtąd do upowszechniania edukacji wiedziała się po stronie zrewoltowanego o monotonnym życiu dwóch sióstr, robotnic; i kultury filmowej, rozwijając działalność społeczeństwa. Tadeusz Pałka – Nadzieją (1988), obrazem skierowaną do ogółu obywateli, zyskała na Po wprowadzeniu 13 grudnia 1981 roku sta- beznadziei życia w Polsce u schyłku lat 80. popularności. nu wojennego, który zakończył karnawał, część Nadzieję (spełnioną) rozbudziły wyda- Wśród form edukacyjnych są tu warsztaty reżyserów związanych z Wytwórnią zaniechała rzenia polityczne z 1989 roku zmieniające filmowe (m.in. scenograficzne, aktorskie), realizacji filmów, a na nią samą posypały się ustrój państwa. Utrwaliły je dokumenty: seminaria dla nauczycieli, a przede wszyst- ataki partyjno-rządowej prasy i NZK. Wte- Górnicy ’88 (1989) Piekutowskiego, Okrągły kim wystawy „Plan Filmowy”, które prze- dy też – jedyny raz w swojej historii – została stół. Polska ewolucja (1989) Pałki i Wybory noszą tłumy zwiedzających w autentyczną zawieszona, świetna w latach 60. i 70., Polska 89 (1990) Kędzierskiego. dekorację – np. Miasta 44 (2014) Jana Ko- Kronika Filmowa (wróciła do kin w drugiej Dzięki zniesieniu cenzury i odblokowaniu masy, Karbali (2015) Krzysztofa Łukasze- połowie 1982, ostatnie wydanie, opatrzone wcześniej nieudostępnianych materiałów wicza czy filmu 7 uczuć (2018) Marka Ko- z zasłużonego wytwórnianego Ar- terskiego – co razem z poglądowymi ma- chiwum, którym wiele lat kierował teriałami wideo (nawet w technologii VR!) Włodzimierz Rekłajtis, rozwijał się pozwala poznać kino od kuchni. dokument historyczny: Bo wolność Funkcję edukacyjną pełnią dwa cykle fa- krzyżami się mierzy… Generał An- Wystawa „Plan Filmowy” – bularyzowanych dokumentów Marka Brodz- ders (1989) Krzysztofa Szmagiera, Miasto 44, reż. Jan Komasa kiego. Historia w ożywionych obrazach (2016) Z archipelagu Gułag (1989) Józefa przybliża ważne momenty z dziejów Polski Gębskiego czy Las Katyński (1990) poprzez inscenizacje płócien Jana Matejki. Marcela Łozińskiego to filmy, który- jęczarki (1993) Barbary Sass-Zdort. W mię- produkowała lub koprodukowała ponad 100 żącym wyprzedażą majątku instytucji fil- Polska Niepodległa – Historia w ożywionych mi WFD wywabiała białe plamy hi- dzyczasie, 21 czerwca 1990, dyrektorem fabuł niemal wszystkich czołowych polskich mowych. Druga – w planie władz stolicy, obrazach (2017), odwołując się do dzieł róż- storii. W Kronice powstania w getcie Wytwórni został Włodzimierz Niderhaus reżyserów, starając się stworzyć im dogod- wedle którego na terenach Wytwórni miały nych malarzy, kreśli drogę, która przywiodła warszawskim według Marka Edelma- pełniący tę funkcję do dziś. Stanął wówczas ne warunki pracy. Opieką otoczyła także – powstać apartamentowce. Filmowcy wy- kraj do niepodległości w 1918 roku. na (1993) Jolanta Dylewska podję- przed trudnymi wyzwaniami. udane, jak się okazało – debiuty: Galerian- grali oba boje o Chełmską. Wobec usta- Teatroteka to z kolei szkoła młodych ta- ła temat Zagłady, przyoblekając go ki (2009) Katarzyny Rosłaniec, Lincz (2010) nia działalności obu Wytwórni Filmów lentów reżyserskich. Początkujący filmow- w zarazem adekwatną i kunsztowną KIERUNEK: PRODUKCJA Krzysztofa Łukaszewicza, Dziewczynę z szafy Fabularnych – w Łodzi i we Wrocławiu – cy, wykorzystując krótkie przestoje w zaję- formę artystyczną. Największym wyzwaniem było ocalenie Wy- (2012) Bodo Koxa, Jezioraka (2014) Michała tegoroczna jubilatka zajęła ich miejsce, tości hal zdjęciowych między jednym fil- Na przełom lat 80. i 90. przypadł twórni, którą w czasie transformacji ustro- Otłowskiego, Córki Dancingu (2015) Agniesz- czyniąc z Warszawy najważniejszy punkt mem a drugim, realizują w nich godzinne początek rewolucji technologicznej jowo-ekonomicznej kraju dotknął kryzys ki Smoczyńskiej, Odnajdę cię (2018) Beaty na mapie polskiego kina. przedstawienia z gatunku spektakli tele- w kinematografii: ewolucyjnego polskiej kinematografii. Państwo przesta- Dzianowicz i inne. Wiele z tych wszystkich Przestawienie się na produkcję filmów fa- wizyjnych. W Teatrotece Młodego Czło- przechodzenia z taśmy światłoczu- ło dotować instytucje filmowe. Wytwórnie produkcji zdobyło Orły – Polskie Nagrody bularnych odbyło się jednak kosztem ilości wieka powstają z kolei przedstawienia dla łej na elektroniczny zapis obrazu. państwowe utraciły monopol na produkcję Filmowe, trofea na FPFF w Gdyni i festiwa- powstających w WFDiF dokumentów. Ale nie najmłodszych. Jednocześnie w Wytwórni WFD szła z duchem czasu – uru- filmów oraz usługi produkcyjne, i aby utrzy- lach zagranicznych. jakości! Cichociemni. Głosy żyjących (2008) Scenariuszy inni adepci sztuki filmowej chomiono nowe linie technologicz- mać się na wolnym rynku, musiały konkuro- Wielkim atutem WFDiF jako producenta Pawła Kędzierskiego, Czternaście dni. Pro- uczą się scenariopisarstwa od najlepszych ne, otwarto Wydział Wideo. wać z wyrastającymi jak grzyby po deszczu jest posiadanie zaplecza technicznego reali- wokacja bydgoska (2008) oraz Miasto bez fachowców w tej dziedzinie. Dla dokumentalistów był to za- firmami prywatnymi. Niektóre, jak choćby zacji filmów w trakcie zdjęć i postprodukcji. Boga (2009) Grzegorza Eberhardta i Jacka W czasach digitalizacji Wytwórnia bierze tem czas ze wszech miar ciekawy. Studio Filmowe Kalejdoskop czy spółka Fo- Aby sprostać konkurencji firm prywatnych, Petryckiego, Moje zapiski z podziemia (2011) udział w projekcie Polska Cyfrowa, zaś po- Ale zarazem trudny. Dokument cus Film, ulokowały się na Chełmskiej i – Wytwórnia stale w to zaplecze inwestuje i je Petryckiego, Czas niedokończony (2015) Da- nad 200 swoich tytułów dokumentalnych w znacznej mierze przeniósł się do korzystając z istniejącego tu zaplecza tech- unowocześnia, a przede wszystkim zatrudnia riusza Gajewskiego, Ostatni klezmer (2017) zdigitalizowała w ramach programu Do- telewizji. Rozwijający się żywioło- nicznego oraz wieloletnich związków per- znakomitych fachowców z różnych dziedzin, Janusza Majewskiego, czy Notatki z życia. kument Cyfrowo. Filmów, które powsta- wo rynek kaset VHS odciągnął pu- sonalnych z WFDiF – kontynuowały z nią prawdziwe „złote ręce”. Toteż, gdy w 2005 Edward Żebrowski (2017) Marii Zmarz-Ko- ły dzięki reżyserom i reżyserkom, ale też bliczność od kin, które zarabiały na owocną współpracę. To jednak nie rozwiązy- roku powstał Polski Instytut Sztuki Filmo- czanowicz to frapujące filmy o najnowszej mistrzom i mistrzyniom kamery, realiza- reklamach i wabiły widzów zwia- wało problemu. Spadek ilościowy produkcji wej, stała się w jego oczach wiarygodnym historii Polski i wybitnych twórcach. cji dźwięku, montażu, prac laboratoryj- stunami. Dodatki dokumentalne filmów fabularnych w Zespołach Filmowych partnerem dla wszystkich, którzy starali się nych, produkcji. Pamiętajmy o nich. Tak rzadko znajdowały w nich miejsce. W 1988 obniżył przychody WFDiF z tytułu świad- pozyskać stamtąd środki na realizację filmu. INSTYTUCJA KULTURY jak o chyba największej tajemnicy 70 lat numerem 3866, ukazało się pod koniec 1994). ówczesny dyrektor WFD, Zygmunt Prugar- czonych usług. Aby zaradzić pogarszającej się WFDiF odegrała wielką rolę w odrodze- Przeobrażenia na Chełmskiej były jednak sukcesów WFD i WFDiF – panującej tu Twórcy i pracownicy WFD z poświęceniem -Ketling, oznajmił wprawdzie (w „Głosie sytuacji, dyrektor Włodzimierz Niderhaus, niu polskiej kinematografii, zawdzięczanym nieuniknione. W 2010 Wytwórnię Filmów rodzinnej atmosferze. Filmowcy związani ratowali cenne materiały filmowe z lat 1980- Robotniczym”), że produkcja filmów do- odrzucając wątpliwe pomysły reprywatyza- nowemu systemowi jej finansowania (via Dokumentalnych i Fabularnych połączono w różnych latach z adresem Chełmska 21 -1981 przed zarekwirowaniem przez władzę. kumentalnych nie zostanie na Chełmskiej cyjne i przełamując opór części środowiska, PISF). Wtedy też w rankingach krajowych z Wytwórnią Filmową Czołówka. WFDiF, powtarzają, że pod nim mieści się ich drugi Tymczasem znów weszło do zawodu młode zaniechana, niemniej stwierdził też: „Fabu- która uważała, że produkcja powinna po- producentów filmowych Wytwórnia wysu- która jako państwowa wytwórnia filmowa dom, do którego zawsze chętnie wracają. pokolenie. Maria Zmarz-Koczanowicz, dziś ła to nasza główna działalność”. zostać w Zespołach, postanowił przenieść nęła się na czoło. miała być – zgodnie z Ustawą o kinemato- jedna z czołowych dokumentalistek, zade- 27 czerwca 1988 roku Wytwórnia Filmów ją do Wytwórni. Wygrał na tym niemal na Żeby nie było za słodko, musiała w po- grafii z 2005 – zlikwidowana lub sprywaty- *Korzystałem głównie z książki prof. Małgo- biutowała miniaturą Każdy wie, kto za kim Dokumentalnych stała się Wytwórnią Fil- początku urzędowania, bo kiedy w 1991 po- czątkach XX wieku odeprzeć – z walną zowana, kolejny raz ocaliła swój byt, tym rzaty Hendrykowskiej, dr Anny Wróblewskiej stoi (1983) – satyrą na tasiemcowe kolejki po mów Dokumentalnych i Fabularnych. Na wstała Agencja Produkcji Filmowej, WFDiF pomocą środowiska filmowego – dwie razem zmieniając status. Z dniem 1 stycznia i Marcina Zawiślińskiego „Chełmska 21. 70 lat wszystko. Do kamer wrócili weterani WFD, lodzie (1989) Zbigniewa Kowalewskiego mogła aplikować do niej o środki na projekty próby zamachu na swoje istnienie. Pierw- 2013 roku, na mocy zarządzenia Ministra Wytwórni Filmów Dokumentalnych i Fabular- m.in. Marcel Łoziński Ćwiczeniami warsz- to pierwszy dokument zrealizowany pod filmowe jak każdy inny producent. sza tkwiła w zapisie jednego z rządowych Kultury i Dziedzictwa Narodowego, prze- nych w Warszawie”, która ukaże się wkrótce Fot. WFDiF Proj. Andrzej Pągowski Proj. tatowymi (1986), odsłaniającymi kulisy ma- szyldem WFDiF. Pierwszą fabułą były Pa- Począwszy od 1993 roku Wytwórnia wy- projektów Ustawy o kinematografii, gro- kształciła się w państwową instytucję kul- nakładem WFDiF.

36 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 37 MARZECWRZESIEŃ 2019 2019

KALENDARZ PREMIER Mowa ptaków, reż. Xawery Żuławski

POLITYKA O ZWIERZĘTACH Polityka, reż. Patryk Vega Nie(znajomi), PREMIERA: 4 WRZEŚNIA I LUDZIACH reż. Tadeusz Śliwa PREMIERA: 6 WRZEŚNIA film fabularny reżyseria: Patryk Vega dokument kreatywny scenariusz: Olaf Olszewski reżyseria: Łukasz Czajka zdjęcia: Norbert Modrzejewski scenariusz: Łukasz Czajka muzyka: Łukasz Targosz zdjęcia: Kacper Czubak scenografia: Agata Stróżyńska, muzyka: Marcin Masecki Gwidon Busiło kostiumy: Zofia Bebej, Małgorzata kostiumy: Małgorzata Bednarek- Karpiuk, Anna Sikorska ‑Chumakou montaż: Jakub Piątek O zwierzętach i ludziach, charakteryzacja: Maja Łukaszewicz dźwięk: Marcin Lenarczyk reż. Łukasz Czajka montaż: Tomasz Widarski producenci: Anna Wereda, Karol dźwięk: Maciej Pawłowski Wożbiński, Wojciech Frączek obsada: Andrzej Grabowski, produkcja: Autograf Karol Wożbiński schronienia Żydów oraz żołnierzy nie staje na czele polskiego pod- Rutkiewicz, Małgorzata Gwiazdecka z kart historii. Wśród nich: bry- producent: Marcin Wierzchosławski film fabularny Zbigniew Zamachowski, czas projekcji: 70 min / 58 min polskiego podziemia. W sumie dali ziemia niepodległościowego. charakteryzacja: Anna Dąbrowska gadier Józef Piłsudski (Jan Frycz), produkcja: Metro Films reżyseria: Tadeusz Śliwa Maciej Stuhr, Daniel Olbrychski, (wersja tv) schronienie około 300 osobom, Nieugięty na polu walki, w życiu montaż: Marcin Kot Bastkowski porucznik Stanisław Kaszubski ps. czas projekcji: 138 min autorzy adaptacji: Katarzyna Janusz Chabior, Iwona Bielska, dystrybucja: Autograf Karol Woż- choć dokładnej liczby nikt nie zna. prywatnym poddaje się namiętno- dźwięk: Mateusz Adamczyk, „Król” (Mirosław Baka), rotmistrz dystrybucja: Velvet Spoon Sarnowska, Tadeusz Śliwa Antoni Królikowski, Marcin Bosak, biński ści, rozdarty między dwiema kobie- Mariusz Bielecki, Jarosław Zbigniew Dunin-Wąsowicz (Borys zdjęcia: Michał Dąbal Ewa Kasprzyk, Tomasz Oświeciński tami jego życia – żoną (Magda- Bajdowski Szyc), porucznik Jerzy Topór-Ki- Tytułowa „mowa ptaków” jest muzyka: Marcin Masecki producent: Patryk Vega Film przybliża historię z jed- PIŁSUDSKI lena Boczarska) i kochanką (Maria obsada: Sebastian Fabijański, sielnicki (Antoni Pawlicki) i wielu językiem, jakim posługują się scenografia: Jeremi Brodnicki produkcja: Vega Investments nej strony znaną, zekranizowaną PREMIERA: 13 WRZEŚNIA Dębska). Przez zachowawczych Bartosz Gelner, Wiktoria Wolańska, innych. wykluczeni z agresywnej, hała- kostiumy: Maria Bulanda dystrybucja: Kino Świat w filmieAzyl Niki Caro, ale na członków Polskiej Partii Socja- Mirosław Baka, Jan Frycz, Antoni śliwej większości: dręczony przez charakteryzacja: Janusz Kaleja tyle wyjątkową, że zasługującą film fabularny listycznej uważany za terrory- Pawlicki, Grzegorz Małecki, Borys MOWA PTAKÓW dzieci nauczyciel historii, wyrzu- montaż: Robert Gryka Co robią i jak zachowują się na ponowne opowiedzenie, tym reżyseria: Michał Rosa stę, Piłsudski wraz z najbliższymi Szyc, Modest Ruciński, Maciej PREMIERA: 27 WRZEŚNIA cony z pracy polonista, trędowaty dźwięk: Mateusz Adamczyk, najważniejsi ludzie w kraju, razem w formie dokumentalnej. scenariusz: Michał Rosa współpracownikami nie cofnie się Marczewski kompozytor, dziewczyna sprząta- Sebastian Witkowski, kiedy gasną światła kamer i spa- Łukasz Czajka utkał historię mał- zdjęcia: Piotr Śliskowski przed niczym – zamachami na car- producenci: Maciej Pawlicki, Adam film fabularny jąca w domu bankiera, szpotawa Jacek Szyba dają maski? Jak władza i dostęp żeństwa Żabińskich – długoletnich muzyka: Stefan Wesołowski skich urzędników i najwyższych Borowski reżyseria: Xawery Żuławski kwiaciarka i zafascynowana kinem obsada: Maja Ostaszewska, Łukasz do publicznych pieniędzy opiekunów warszawskiego zoo – scenografia: Ryszard Melliwa, oficerów, szmuglowaniem bomb, produkcja: Picaresque scenariusz: Andrzej Żuławski uczennica. Zepchnięci na margines Simlat, Aleksandra Domańska, wpływa na osoby piastujące naj- z bogatych archiwaliów i wspo- Łukasz Trzciński zuchwałym napadem na pociąg, czas projekcji: 140 min zdjęcia: Andrzej J. Jaroszewicz przez reprodukujący bezmyślność Michał Żurawski, Katarzyna wyższe urzędy i pełniące obo- mnień żyjących świadków wyda- kostiumy: Magdalena Biedrzycka by osiągnąć swój cel: niepodległą dystrybucja: Kino Świat muzyka: Andrzej Korzyński system, przez skandujące: „Nie- Smutniak, Tomasz Kot, Wojciech

Fot. Aleksandra Mecwaldowska/Vega Investments/Kino Świat, Jarosław Sosiński/SF Kadr Mecwaldowska/Vega Fot. Aleksandra wiązki wobec Narodu? Bezkom- rzeń. Dzięki temu jeszcze lepiej charakteryzacja: Dariusz Krysiak, Polskę. Zbliża się rok 1914 i „Ziuk” scenografia: Elwira Pluta -na-wi-dzę! Nie-na-wi-dzę!” sta- Żołądkowicz Mirosława Wojtczak widzi nowe szanse na osiągnięcie Uniwersalna opowieść o przyjaźni, kostiumy: Anna Englert dionowe bandy nazioli; na swoją producenci: Katarzyna Sarnowska, montaż: Rafał Listopad niemożliwego. Piłsudski to kino marzeniach, gorącym uczuciu charakteryzacja: Olga Nejbauer, obronę mają tylko ironię, kwiaty Kuba Kosma dźwięk: Piotr Domaradzki, Barbara awanturnicze, płomienny romans, i dorastaniu w trudnych czasach. Magdalena Kakietek i cytaty z klasyków. Tekst Andrzeja produkcja: Mimikra Domaradzka, Marcin Jachyra historia prawdziwa Marszałka, Wielka historia w filmie jest tłem montaż: Wojciech Włodarski Żuławskiego akcentuje degradację czas projekcji: 103 min obsada: Borys Szyc, Magdalena jakiej dotąd nie znano. dla rozgrywającej się na pierwszym dźwięk: Jacek Hamela polskiego inteligenta, który oto- dystrybucja: Dystrybucja Mówi Boczarska, Jan Marczewski, Józef planie love story, w którą uwi- obsada: Sebastian Fabijański, Eryk czony pogardą dla wiedzy, cham- Serwis Pawłowski, Maria Dębska, Tomasz LEGIONY kłani są: Józek (Sebastian Fabijań- Kulm jr, Jaśmina Polak, Katarzyna stwem i głupotą, wybiera swoiste Schuchardt, Kamil Szeptycki, Filip PREMIERA: 20 WRZEŚNIA ski) – dezerter z carskiego wojska, Chojnacka, Sebastian Pawlak, splendid isolation. Grupa przyjaciół decyduje się Kosior, Eliza Rycembel, Tomasz agentka wywiadu I Brygady – Ola Andrzej Chyra, Żaneta Palica, Borys zagrać w trakcie kolacji w nie- Borkowski, Marcin Hycnar, Grzegorz film fabularny (Wiktoria Wolańska) z Ligi Kobiet Szyc, Marta Żmuda Trzebiatowska, (NIE)ZNAJOMI winną grę. Do zakończenia spo- Małecki, Krzysztof Stroiński reżyseria: Dariusz Gajewski Pogotowia Wojennego oraz Tadek Daniel Olbrychski tkania wszyscy muszą ujawniać Piłsudski, reż. Michał Rosa PREMIERA: 27 WRZEŚNIA producenci: Dariusz Sidor, Filip Bajon scenariusz: Tomasz Łysiak, Dariusz (Bartosz Gelner), narzeczony Oli, wiadomości przychodzące na ich produkcja: Studio Filmowe „Kadr” Gajewski, Michał Godzic, ułan i członek Drużyn Strzeleckich. Legiony, reż. Dariusz Gajewski telefony, a rozmowy mają odbywać promisowa Polityka stara się możemy zrozumieć wojenny lęk czas projekcji: 107 min Maciej Pawlicki Ich spotkanie rozpocznie burz- się w trybie głośnomówiącym. Jak odpowiedzieć na te pytania. To i heroizm tej pary. Państwo Żabiń- dystrybucja: Next Film zdjęcia: Jarosław Szoda, liwy romans, który wystawi relacje możemy się spodziewać, ten przy- film o przedstawicielach wszyst- scy w czasie wojny, na terenie opu- Arkadiusz Tomiak bohaterów na wielką próbę. Obok jemny wieczór wywróci ich świat kich frakcji i ugrupowań poli- stoszałego zoo, a konkretnie we To nie miało prawa się stać! Jest rok muzyka: Łukasz Pieprzyk postaci fikcyjnych, których historie do góry nogami. tycznych w Polsce, o rządzących własnym domu oraz w pustych 1901. Józef Piłsudski „Ziuk” (Borys scenografia: Paweł Jarzębski, Ewa wzorowano na życiorysach praw- i opozycji, o świeckich liderach zapleczach na tyłach wybiegów Szyc) po brawurowej ucieczce ze Skoczkowska dziwych legionistów, w filmie poja- Oprac. i politykach w sutannach. dla zwierząt ukrywali szukających szpitala psychiatrycznego ponow- kostiumy: Magdalena Jadwiga wia się szereg osobistości znanych Albert Kiciński Jacek Piotrowski/Picaresque Spoon, Jarosław Sosińdki/Mimikra, Autograf Karol Wożbiński, Fot. Grzegorz Adach/Velvet

38 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 39 POLSKIE PREMIERY PIŁSUDSKI

po prostu się chciało. Długo szukali- Kiedy zaczynaliśmy prace nad filmem, każdym etapie życia znajdował sobie śmy aktora do roli tytułowej. Aż pojawił najbardziej zdumiały mnie internetowe nowych ludzi. To był człowiek żyjący się Borys Szyc. Wtedy zobaczyłem, ile posty, że znowu robi się antypolskie kino w bardzo dużej amplitudzie. Raz był na on daje, jak dużą ma w sobie charyzmę. o tym komunistyczno-socjalistycznym górze, raz na dole. Na przykład kiedy Tego nie da się zagrać. sukinkocie, który miał układy z maso- wyrzucono go w 1906 roku z PPS-u, nerią, a w ogóle wszystko za japońskie wpadł w poważną depresję. Wyrwała go Film zrobiony jest w formule kina pieniądze. Myślałem, że już dawno te z niej dopiero kobieta. awanturniczego. spory nie istnieją, a okazuje się, że wciąż Chciałem zrobić kino przygodowe, są żywe. Jaką rolę w życiu Piłsudskiego ode- quasi-gatunkowe. Zależy mi na tym, grały kobiety? żeby młodzi ludzie, którzy na ten film Odczuwał pan zatem presję? Trzy kobiety odegrały naprawdę ważną pójdą, przejęli się historią, a nie znu- Trzeba było się od tego odciąć, choć rolę. W tym jego pierwsza żona Maria. dzili. Inna sprawa, że odebraliśmy tym niewątpliwie presja była. W pewnym To też było niesamowite, bo ona była obrazem Piłsudskiego narodowcom. Po pierwsze, pokazaliśmy człowieka, po drugie socjalistę, o czym wiele osób nie chce teraz pamiętać. Może tu być pewien punkt sporny. Wyzwaniem było połącze- nie faktografii i filmowej fikcji. Zwłasz- cza, że nie znalazłem zbyt wielu tytułów, Piłsudski, reż. Michał Rosa do których mógłbym się w tej materii odnieść. Takie projekty są mocno ryzy- kowne. Każdy ma inny ogląd tego czło- wieka. Od początku wiedzieliśmy, że nie będzie to obraz, który zadowoli wszystkich. Borys Szyc i Magdalena Boczarska w filmiePiłsudski , reż. Michał Rosa TRZEBA BYŁO Trudno więc robi się film o czło- wieku, robiąc jednocześnie film o legendzie? momencie zadziałała chyba przekora. rozwódką, i żeby mogli wziąć ślub, Istnieją pewne punkty węzłowe, które Inna sprawa, że przez rok od napisania oboje musieli zmienić wiarę na lutera- trzeba opowiedzieć. One zresztą są dosyć scenariusza nie mieliśmy na to w ogóle nizm. Maria miała córkę, która stała się WYJŚĆ PRZED SZEREG przyzwoicie opisane. Gdyby streścić tę pieniędzy. Poza PISF-em nikt nie chciał ukochaną pasierbicą Piłsudskiego. To słynną ucieczkę Piłsudskiego ze szpitala, nam ich dać. Dopiero Studio Filmowe była nadzwyczaj dojrzała młoda dziew- ługo chodził panu po gło- Darek pokazał mi jeszcze ksero obrazko- byłoby to tak: PPS wpakował lekarza do „Kadr” dołożyło bardzo dużą kwotę, czyna, notabene wielka miłość Wale- wie pomysł, żeby zrobić Rozmowa wej historyjki z amerykańskiego batona szpitala, który miał pierwszy dyżur i po stawiając tym samym wszystko na jedną rego Sławka. Zmarła w młodym wieku film o Józefie Piłsudskim Mars bądź Snickers. Wydawali serię prostu wyprowadził Piłsudskiego. No kartę. na zapalenie wyrostka robaczkowego. Nie, zwłaszcza że to mój z Michałem pięćdziesięciu największych ucieczek. i jaka tam sensacja? (śmiech) Z drugiej Maria była kobietą, która organizo- Dpierwszy film, którego sam nie wymyśli- Nagle okazało się, że była tam ucieczka strony, nie za bardzo mogłem pozwo- Ma pan poczucie, że wiele z idei Pił- wała dom, pieniądze, choć i tak mocno łem. Namówił mnie Dariusz Sidor, który Rosą, reżyserem Piłsudskiego ze szpitala psychiatrycz- lić sobie na mnożenie bytów, których nie sudskiego zostało dziś wypaczonych? biedowali. Była również działaczką był kierownikiem produkcji przy pięciu nego. Wydawało mi się, że znam trochę było. Wszystko jest na granicy. Z jednej Chociażby definicja patriotyzmu. PPS-u, rozmawiała z Piłsudskim na moich projektach, a później został sze- filmu Piłsudski historię, ale w ogóle o tym nie miałem strony staraliśmy się pokazać to w naj- To spory problem. Bardzo trudno tematy polityczne, miała własne zda- fem produkcji Studia Filmowego „Kadr”. pojęcia. bardziej interesujący sposób, z dru- powiedzieć dzisiaj, co znaczy w ogóle nie. To nie była kura domowa. W pew- Bardzo chciał zrobić film o Piłsudskim – giej – nie za bardzo odbiegać od historii. współczesny patriotyzm. A nasz nym momencie zaczęło się jednak coś gatunkowy, dla szerszej grupy widzów, Mam wrażenie, że historia gdzieś W efekcie jedna trzecia filmu wypeł- bohater parę zdań tam wygłasza. To wypalać. Wtedy pojawiła się Aleksandra niestrącający z pomnika, ale pokazu- zawsze się u pana pojawiała. Szczęście niona jest materią quasi-historyczną, wszystko jest na granicy pewnej sty- Szczerbińska, również bardzo dzielna jący zupełnie innego bohatera. Długo świata się z nią boryka, serial Czas a reszta to człowiek. Im więcej się go lizacji. Mamy określone czas i epokę, osoba, gdyż była szefową składów broni się wahałem. Pomyślałem jednak, że raz honoru. przebije, tym lepiej, ciekawiej. Skandal a jednocześnie są w filmie postawione w Warszawie. Piłsudski ewidentnie przy w życiu można coś takiego zrobić. Sce- Bardzo lubię historię, a przede wszyst- będzie jednak na pewno. fundamentalne kwestie związane z dzi- niej odżył, choć Maria aż do samego nariusz pisałem ponad rok. Sporo na ten kim klimat, który dają mi w filmie czas, siejszymi problemami. Chociażby terro- końca nie chciała dać mu rozwodu. Po temat czytałem, choć nie korzystałem rekwizyt, kostium. Do tej pory opowia- Tak pan myśli? ryzm. Mało kto wie, że Piłsudski, choć jej śmierci ożenił się ze Szczerbińską z żadnych monografii. Dotarliśmy za to dałem przede wszystkim historie kame- Niewątpliwie pojawi się mnóstwo zarzu- brał udział tylko w jednej akcji, dowo- i mieli dwójkę dzieci. Otaczał się bardzo do listów, wspomnień, rzeczy będących ralne, rzeczy międzyludzkie. To naj- tów. Choć pewnie najmniej ze strony dził organizacją bojową, która w ciągu mocnymi, ale jednocześnie niezwykle poza ogólnym obiegiem. W Muzeum bardziej mnie interesowało. A tu nagle historyków, bo tu odbyliśmy wiele trzech lat zabiła ponad tysiąc osób. dbającymi o niego kobietami. I choć był Piłsudskiego znaleźliśmy kilka rekwizy- trzeba było wyjść trochę przed szereg, poważnych konsultacji. Mam nadzieję, Inaczej patrzymy na terroryzm dzisiaj mężczyzną raczej średniej urody, one tów, które uruchomiły moją wyobraźnię. co nie było łatwe. W odnalezieniu się że młodzi ludzie „podczepią się” pod i wtedy, gdyż w tamtej Europie to było widziały w nim prawdziwego Adonisa, Jednym z nich była mapa Europy z 1907 w nowej filmowej rzeczywistości bar- pewien rodzaj awanturniczej opowie- dosyć powszechne. Poza tym, Piłsudski niemal ideał. roku, gdzie każdy kraj był puzzlem. dzo pomogli mi aktorzy. Udało nam ści. Ci, którzy mają własny stosunek do zostawił jedną kobietę dla drugiej, nie

Michał Rosa Fot. Jarosław Sosiński/SF Kadr Fot. Jarosław Sosiński/SF Kadr (x2) Drugą rzeczą był krokomierz. Później się zebrać świetną grupę ludzi, którym Piłsudskiego i tak pewnie będą go mieli. był stały w przyjaźniach. W zasadzie na Rozmawiał Kuba Armata

40 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 41 POLSKIE PREMIERY LEGIONY

dy myślę o Legionach, pró- „bieżączka” polityczna. W modzie jest buję sobie wyobrazić ten kwestionowanie Piłsudskiego z pozy- kolosalny research – mate- cji lewicy, ale skrajna prawica też nie riały historyczne, pamięt- zostawia na nim suchej nitki. Te skraj- Gniki, dokumentacja fotograficzna… POZNAĆ ności nieźle widać również na pozio- Czy to było pana pierwsze zetknięcie mie dyskusji o powstaniu warszaw- z Legionami Polskimi? skim. Zamiast szukać balansu między Moją podstawową inspiracją w pracy skrajnościami, nurkujemy bez pamięci nad tym filmem były fotografie. Wiele w ekstrema, co wyklucza porozumie- lat temu mój kolega przekazał mi fan- nie. Jak od jakiegoś czasu wiadomo, nie tastyczną kolekcję legionowych zdjęć I ZROZUMIEĆ wystarczy być tylko rozważną, trzeba i tak zapoznał mnie z tematem. Nato- być zarazem romantyczną. (śmiech) miast podczas lektury wspomnień Myślę, że podstawą patriotyzmu legionistów trafiłem na kilkuzdaniową powinno być okazywanie szacunku historię o złodzieju przyłapanym na samemu sobie, naszym bliskim, a także kradzieży butów. Był to biedny, nie- wszystkim ludziom, którzy nas otaczają piśmienny chłopak, który mimo że HISTORIĘ i okolicy, którą zamieszkujemy. Zaś otrzymał od legionistów zasłużoną historię należy najpierw poznać, potem nauczkę, to postanowił do nich dołą- zrozumieć, a na koniec wyciągnąć z niej Legiony, reż. Dariusz Gajewski czyć. Legionista, który opisał to zajście Rozmowa z Dariuszem Gajewskim, sensowne wnioski. Choćby tak nie- wspomina, że ten niepasujący mło- skomplikowany, że dzięki odwadze tych dzieniec z czasem stał się żołnierzem, reżyserem filmu Legiony ludzi, można dzisiaj siedzieć w kawiarni stwie, w ramach którego wszyscy mie- W związku z tym Legiony były nie- takim samym jak oni. Poruszyło mnie przy placu Narutowicza. I miło rozma- liby szansę zamieszkać w „szklanych samowitym doświadczeniem pod znaczenie tych słów i pamiętałem wiać, popijając niezłą kawę. domach”. Możemy przejrzeć się w histo- względem warsztatowo-filmowym. o nich, kiedy zgłosili się do mnie pro- rii tego pokolenia, znając jego począ- Tym bardziej, że przyjąłem nietypowe ducenci. Pytanie tylko, czy historia poświęce- tek i koniec – szkoda byłoby zmarno- w obecnych realiach założenie, że nie nia dziewczyn i chłopaków z legiono- wać taką szansę. Przypomnienie sobie będziemy uciekać się do efektów cyfro- Dlatego Legiony stały się opowie- wego pokolenia może rezonować ze o Legionach w tym momencie może wych, a postawimy na efekty na pla- ścią o młodych ludziach, którzy nie współczesnym, młodym widzem? nam pomóc odnaleźć się w przyszło- nie, tam gdzie to tylko będzie możliwe. wahali się rzucić w wir walki o odzy- Też jestem ciekaw. Zobaczymy. Liczę na ści. Tym bardziej, że historia Legionów Piotr Krzyczmonik i Janusz Bykowski skanie państwowości. Nie skupia się to, że wszystkich ludzi łączy ciekawość pozostaje de facto nieznana szerokiej zajęli się pirotechniką, co dało fanta- pan na przywódcach, ani na politycz- swojego pochodzenia. Większość z nas publiczności. styczny efekt. Jeśli coś w tym filmie nej historii, która doprowadziła do jest ciekawa, co robił i kim był dzia- wybucha – a dzieje się tak naprawdę powstania II Rzeczpospolitej. dek czy pradziadek. Choć współcześni Ciekawe, że po latach w końcu przy- często – to wybucha naprawdę. Myślę, Zależało mi, by Legiony nie stały się ludzie bardzo różnią się od swoich pra- szedł czas na superprodukcję z roz- że wygląda to dość widowiskowo pomnikiem marszałka Piłsudskiego, dziadków. Ta niesamowita, ogromna machem, a za kamerą stanął czło- i decyzja o samoograniczeniu się mimo że to on uruchamia tę historię. różnica – pewnie największa w historii wiek kojarzony raczej ze skromnymi w zakresie cyfrowych trików przynio- Powstał film o legionistach. Opowie- ludzkości – jest znakiem naszego czasu. dramatami obyczajowymi. Po Obcym sła niesamowity efekt. dziany z osobistego punktu widzenia Moi dziadkowie urodzili się na świecie niebie musiała to być dla pana nie- trójki osób, które w tym czasie bardzo bez telewizji i radia, międzykontynen- prawdopodobna zmiana. Legiony to jeden z tych obrazów, głęboko przeżywały odpowiedzial- talnych połączeń lotniczych, itd. Ale nie Zapytałem kiedyś Janusza Kamiń- które pokazują, że koniunktura na Dariusz Gajewski ność za życie swoje i swoich bliskich. chodzi tylko o ten niesłychany postęp skiego, jak się kręci takie sceny jak produkcje historyczne wyraźnie Tyle. Film fabularny nie jest wykła- technologii. Na przykład: na zdjęciach lądowanie w Normandii. Odpowie- rośnie. Niektórzy twórcy nie kryją dem z historii i nigdy nim nie będzie. Zadaniem mojej generacji jest prze- wództwu Piłsudskiego, była to jedna legionistów widać, że ci często nasto- dział: „Jak wiesz, co chcesz zobaczyć obaw przed zalewem kina patriotycz- Do analizy twardych faktów nadają się kroczenie „kompleksu polskiego”, z niewielu szczęśliwych generacji letni ludzie mieli wypisane na twa- na ekranie, po prostu sfilmuj to”. To nego. sale wykładowe uniwersytetów. Sala w którym jesteśmy do dziś unurzani w Polsce, która odniosła niebotyczny rzach coś zupełnie innego. Najbardziej jest doskonała rada. Trudność w jej Filmy nie dzielą się na patriotyczne kinowa służy czemuś zupełnie innemu, po czubek głowy. Tak się składa, że sukces, przekroczyła „polski kom- uderza ich dojrzałość, która zapewne realizacji zawiera się w dwóch pierw- i niepatriotyczne, tylko na dobre i złe. czyli emocjonalnemu przeżyciu. historia Legionów świetnie się do pleks” i wygrała. Czy to nie jest fascy- wynikała z faktu, że bardzo wcześnie szych słowach. Dowiedzenie się, co Kinematografie wszystkich krajów tego nadaje. Niech pan zauważy, że nująca historia? musieli wziąć odpowiedzialność za chcę zobaczyć na ekranie, w wypadku robią filmy odwołujące się do histo- No dobrze, ale akcja filmu obej- ta banda cudownych wariatów – zło- własne życie. Z drugiej strony można filmu Legiony, zajęło mi rok życia. rii, nie bardzo rozumiem, dlaczego muje ściśle określony czas. Zaczyna żona na samym początku z zaledwie A nie boi się pan, że tematy zawarte doszukać się pewnych podobieństw Oczywiście, że warsztatowo ten obraz akurat u nas miałoby to być powo- się wymarszem I Kompanii Kadro- kilku tysięcy ochotników, która rzu- w Legionach mogą dziś zostać wyko- między tymi pokoleniami. Wielu mło- był maksymalnie trudnym wyzwa- dem do lęków? Mam nadzieję, że ten wej z krakowskich Oleandrów ciła wyzwanie trzem cesarzom – osta- rzystane w ramach konfliktów poli- dych ludzi czuje dziś gruntowny niedo- niem. Mówimy o produkcji, która rodzaj kina stanie się ważnym elemen- w kierunku Królestwa Polskiego tecznie wygrała i osiągnęła zamierzony tycznych i przedwyborczej manipu- syt współczesności, sposobu jej urzą- w dużej mierze sprowadza się do tem w procesie odczarowywania pol- i szarżą pod Rokitną, a kończy bitwą cel, czyli niepodległość. Kilka ideolo- lacji? dzenia i marzy o redefinicji świata. scen batalistycznych, a ja nigdy nie skości, a z drugiej strony przyczyni się pod Kostiuchnówką. To znaczy, że gicznie wrogich obozów zjednoczyło Nie za bardzo wiem, jak film o Legio- Takie poczucie konieczności zmian nakręciłem nawet grubszej strzela- do rozwoju przemysłu filmowego. Bez zdecydował się pan na konfronta- się we wspólnej sprawie. W wyniku nach można wykorzystać w bieżącej mieli też legioniści. Marzyli o wspa- niny. Mam na koncie scenę nieudanej względu na polityczną orientację. cję z konkretnym rozdziałem naszej odwagi, szczęśliwego splotu okoliczno- polityce. Myślę, że mamy do załatwie- nialszym, nowocześniejszym, bardziej próby napadu na bank, gdzie rabu- Fot. Jacek Piotrowski/Picaresque Fot. Materiały prasowe FPFF historii. ści, a także dzięki doskonałemu przy- nia kilka dużo ważniejszych spraw niż sprawiedliwym i równym społeczeń- sie użyli pistoletów na wodę. (śmiech) Rozmawiał Mateusz Demski

42 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 43 POLSKIE PREMIERY MOWA PTAKÓW

ierwotny pomysł na reżyse- rię dotyczył czterech zaan- gażowanych twórców, czyli ciebie, Jacka Borcucha, Jana PKomasy i Piotra Kielara. Miały to ROZCHODZIĆ być nowelki na podstawie głosu kogoś, kogo już z nami nie ma. Zaniechałem tego pomysłu, ale nie na zasadzie rezygnacji z kolegów, tylko los tak sprawił, że musiałem podjąć taką decyzję. W momencie, kiedy można BUTY OJCA było z projektem startować, a kwestie producenckie zostały ustalone, to ani Janek, ani Jacek nie byli w stanie praco- Rozmowa z Xawerym Żuławskim, wać w tych terminach, ponieważ dostali dofinansowania na własne filmy, więc reżyserem filmu Mowa ptaków mieli inne priorytety. Piotrek natomiast realizował swoje zdjęcia przez kilka dni, ale okazało się, że forma, którą obra- łem na początku, będzie niemożliwa do zrealizowania. Zdecydowaliśmy więc wszyscy, że Mowa ptaków musi przejść na mnie. Na początku myślałem, że jedna głowa na takiego Andrzeja Żuław- skiego to za mało, a że ojciec wpły- wał zapewne na całą rzeszę filmowców, można było oddać mu hołd w grupowy sposób. W pewnym sensie dzieło pozo- Xawery Żuławski na planie stało nowelowe, a wspomniani panowie filmuMowa ptaków pomagali w analizowaniu scenariusza, wspólnie więc dochodziliśmy do wniosku, w jakiej formie należałoby realizo- Żmuda Trzebiatowska gra w Mowie… nowoczesność. Budki chińskie obok rowych. Istnieje w nas potrzeba, żeby wać ten film. dlatego, że ojciec często mówił, iż chce, powstających nowych kawiarni, kebaby, raz na jakiś czas takie doznanie podra- aby ta aktorka wystąpiła w którymś zburzony i zbudowany na nowo Uni- pało nas bardzo mocno, choćby do krwi. z jego filmów. Większość twarzy, które wersam. W scenariuszu jest napisane, że Nie musi to być w ścisłym tego słowa Bałeś się, trzymając w ręku tekst Sebastian Fabijański ojca? w filmieMowa ptaków, pojawiły się na ekranie, są propozy- bohaterowie jedzą zupkę w barze chiń- znaczeniu przyjemne doznanie, ale Oczywiście, że się bałem, chociaż nie reż. Xawery Żuławski cjami castingowymi, które ja ustawiłem. skim, więc zaproponowałem od razu, że potrzebne. był to strach paraliżujący. Niemniej czu- Nietypowo wyszło z Sebastianem Fabi- to musi być „Wiatrak”. Takie elementy łem głęboką odpowiedzialność, bo nie jańskim, którego Marta proponowała świata są zresztą moją zabawą, która Włodarze festiwalu filmowego byłem na to przez kogokolwiek przy- jest, że gdyby to ojciec zabrał się za ten w tym projekcie. Ta perspektywa ojcow- na rolę Józefa, a gdy zobaczyłem go na pozwala na czerpanie przyjemności w Gdyni finalnie zrozumieli, że gotowywany, a kiedy dostałem do ręki scenariusz, dostalibyśmy zupełnie inny sko-synowska wynika z intuicji, a tekst castingu, zauważyłem podobieństwo do z tego filmu przy ponownym seansie – Mowa ptaków musi się u nich zna- scenariusz, usłyszałem, że mogę z nim film. w żaden sposób tego nie wymuszał. mnie. To było ciekawe doznanie, które lokale, odniesienia do mojego życia, leźć. Coś, co zapoczątkowało ważną zrobić, co mi się chce. Marcin Wierz- dużo zmieniło w obsadzie, bo dopóki twórczości ojca, łapanie esencji różnych dyskusję o sztuce, zmieniło się w dar- chosławski, który jak się okazało rów- Zdjęcia zrobił Andrzej Jaroszewicz. To piękny podarunek, prawda? nie ujrzałem Sebastiana na wideo z prób miejsc. Przykładem jest mieszkanie na mową promocję. Na Nowych Hory- nież otrzymał ten tekst, także stwierdził, Za pomocą jego okularów opera- Kończąc zdjęcia, właśnie tak się czułem. castingowych, nie wiedziałem do końca, samym końcu filmu, które istnieje być zontach zresztą bardzo się Mowa że powinienem się tym zająć. Jak dzisiaj torskich spoglądał na rzeczywistość Byłem w głębokim szoku wyjątkowości co to za postać. Dzięki temu podo- może już tylko w głowie bohatera. ptaków podobała, szczególnie mło- o tym myślę, to wiem już, że nie mogło w swoich filmach twój ojciec. tej sytuacji i pomyślałem – o rany, ale mi bieństwu stało się jasne, że mogę sobie dym krytykom. być inaczej. To był intuicyjny wybór. Wszystko reali- ojciec zrobił prezent. pozwolić na przelewanie w tę postać Ludzie nie lubią, kiedy się tak mocno Sprawa z Gdynią przyczyniła się do zowaliśmy bardzo intuicyjnie. Warstwa siebie. zderza w tym kraju różne przeciw- większej ciekawości, odkurzenia nazwi- To wrażenie rozchodzenia butów scenariuszowa to przede wszystkim Aktorów miałeś w głowie od razu, stawne siły, prawą stronę z lewą, sta- ska ojca. Cieszę się, że poznanie Mowy ojca? Czy może po nałożeniu ich dialogi, a didaskalia są jedynie mglistą czy był to żmudny odsiew castin- Wynajmuję mieszkanie przy rondzie rość i nowoczesność, czyli tak moc- ptaków sprawia ludziom intelektu- stwierdziłeś: „cholera, one pasują!”? propozycją tego, jak i gdzie mogłoby się gowy? Wiatraczna. Fascynująca okolica. nego potrząsania klatką. Mówię alną frajdę, a dla mnie to przystanek Zadałeś trudne pytanie, bo nie wiem, to odbywać. Nie zmieniałem niczego Mam to szczęście, że współpracuję ze Starość, nowoczesność, wieś, miasto, o tym, co działo się dookoła tego ku następnym, nowym, niepoznanym czy one tak do końca pasują. Zrobiłem, w dialogach, ponieważ – jak zresztą świetną reżyserką castingową, Martą czystość i brud. Długo zastanawia- filmu. rzeczom. „Uwalnianie od...” – taka jest co mogłem, aby w tych butach przez wynika z tytułu – najważniejsza w tym Kownacką. Zresztą miała ona okazję łeś się nad tą przestrzenią jako miej- Nie zgodzę się z tym – widzowie lubią funkcja Mowy ptaków zarówno dla chwilę poprzebywać, wejść w energię filmie jest mowa. Ostateczne decyzje nie pracować przy potencjalnych projektach scem rozgrywania się wielu scen? takie potrząsanie klatką. Myślę, że cieszą widzów, jak i postaci z tej opowieści, no mojego ojca, poznać od kuchni ducho- podlegały dyskusji, bo jeśli jako reżyser ojca, które nigdy nie doszły do skutku, Również jestem zafascynowany tym się z otrzymania filmu, który zderza ze i oczywiście dla mnie. wo-reżyserskiej sposób, w jaki realiza bardzo zacznę się wsłuchiwać w czyjś ale dzięki temu potrafiła zrozumieć rondem, jego potęgą staroci, która sobą w tak unikalny sposób tyle spraw, Fot. Materiały prasowe Fot. Materiały prasowe zował swoje rzeczy. Oczywiście pewne głos, to ucieknie mi esencja zawarta Mowę ptaków. Dla przykładu, Marta jest dzisiaj wyraźnie wypierana przez odnosi się do naszych korzeni kultu- Rozmawiał Jakub Koisz

44 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 45 POLSKIE PREMIERY (NIE)ZNAJOMI SZLIŚMY ZA POSTACIAMI Rozmowa z Tadeuszem Śliwą, reżyserem filmu (Nie)znajomi

ke’u jest czymś trudnym, chociaż akurat w przypadku tej historii można mówić o jakimś fenomenie, bo na świecie powstało już naście jej wersji. Widzia- łem tylko oryginał, ale gdy zaczęliśmy pracować nad scenariuszem i przenosić fabułę na polski grunt, nasza adaptacja odchodziła coraz bardziej od tego, co Tomasz Kot, Łukasz Simlat, Michał Żurawski, znalazło się we włoskim filmie. Wyzwa- Wojciech Żołądkowicz, Aleksandra Domańska, Kasia Smutniak niem było również to, że opowieść ma i Maja Ostaszewska w filmie(Nie)znajomi , reż. Tadeusz Śliwa jedność miejsca, czasu i akcji, dzieje się w znakomitej większości podczas jednej kolacji, co dla reżysera-debiutanta Na czym polegało wspomniane uru- technicznie i oświetleniowo poradzić z historią, dzięki temu mogłem pokazy- remakiem, lecz podejść z szacunkiem oznaczało, że nie można zasłaniać się chamianie aktorów? sobie ze wszystkimi wyzwaniami. Za wać tyle, ile było konieczne. Z niektó- do oryginału. Wydało mi się ciekawym ani pięknymi plenerami, ani przysło- W filmie dużo się dzieje. Często prze- oknami zastosowaliśmy np. duże ekrany rych scen wynika np., co było w SMS-ie, wyzwaniem dla aktorki, żeby zagrała tę wiowymi wybuchami czy przemar- nosiliśmy akcję na balkon, do kuchni, LED-owe, na których wyświetlany był więc nie trzeba tautologicznie powtarzać samą rolę, tylko inaczej. Pamiętam, że szami wojska. To takie stricte filmowe łazienki itd. Mieliśmy precyzyjnie wymy- wcześniej zarejestrowany plener. Mieli- tego na ekranie. kiedy opowiedziałem jej o tym podczas mięso. śloną inscenizację, która podkreśla poja- śmy na realizację 23 dni zdjęciowe, więc spotkania w Rzymie, popatrzyła na mnie wiającą się u postaci niepewność, ner- wszystko zostało wcześniej przemyślane Wróćmy do przenoszenia włoskiej jak na wariata, ale jak zaczęliśmy rozma- Tadeusz Śliwa A także specyficzny projekt, który wowość. Wymagało to od aktorów dużej w najmniejszych detalach, choćby w per- mentalności na polską. wiać, że będzie to jednak inna postać, groził popadnięciem w teatralność. cierpliwości i dyscypliny, szczególnie spektywie ukazywania telefonów. Szczerze mówiąc, na początku nie myśla- zainteresowała się propozycją. omyślał pan od razu po Jak uatrakcyjnić film o permanentnie że każdy miał sporo tekstu i musiał być łem, że proces adaptowania tej historii seansie Dobrze się kłamie rozmawiających ludziach? obecny w każdej scenie, ale jak ma się Proszę rozwinąć myśl o telefonach. Są na polskie warunki zaprowadzi nas tam, O włoskim pierwowzorze mówiło się, w miłym towarzystwie, że to To oczywiście kolejne wyzwania – takich aktorów, to nie jest problem. one w końcu fabularnym katalizatorem gdzie nas zaprowadził, ale od początku że to film, który ogląda się na własną materiał na polski remake, inscenizacyjne i wizualne. Mieliśmy wielu kłótni i intensywnych emocji. chciałem, żeby film był czytelny, rozgry- odpowiedzialność. Z polską adapta- Pczy przyszło to z czasem? ambicje, żeby uruchomić naszych akto- Film „ożywa” również dzięki ruchowi Starałem się, żeby to nie były tylko wał się tu i teraz, dotyczył współczesnej cją jest podobnie? Było inaczej. To nie ja pomyślałem. rów, ograniczyć siedzenie przy stole kamery i długim, ciekawie zainsce- nadane aktorom rekwizyty. Chcia- Polski. Szukaliśmy osobowości, które są Tak, myślę, że po obejrzeniu tego filmu Zostałem zaproszony do projektu przez i dołożyć jak najwięcej scen dynami- nizowanym ujęciom. Rozumiem, że łem, żeby telefony były zaprzyjaźnione dzisiaj aktualne. Chociaż punkt wyjścia w niejednym domu pojawi się kilka producentów – Kasię Sarnowską i Kubę zujących. Od początku chciałem, żeby całość powstała w studiu? z naszymi bohaterami. Tak przecież jest, jest taki sam – grupa przyjaciół spotyka nowych pytań. Natomiast jednym Kosmę. Szukali reżysera, który zrobiłby historia zyskiwała w miarę rozwoju na Tak, cała scenografia została zbudowana że każdy człowiek chowa w nich swoje się na kolacji i ktoś wpada na pomysł, z moich głównych założeń było, żeby remake tego filmu, a że oryginał bardzo tempie. Kolacja zaczyna się spokojnie, w studiu i dostosowana do wymyślonej myśli i przyzwyczajenia, nawet jeśli robi żeby czytać wszystkie SMS-y na głos, ten obraz był ciekawy zarówno dla ludzi, mi się podobał i lubię takie stricte aktor- ciepło, potem sprawy coraz bardziej się inscenizacji. W niektórych ujęciach były to nieświadomie. Jedna osoba podczas a rozmowy telefoniczne odbierać w trybie którzy oryginał widzieli, jak i dla tych, skie kino, propozycja wydała mi się cie- komplikują, a sam sposób opowiada- ruchome meble, w innych kamera prze- rozmowy bawi się telefonem, druga głośnomówiącym – szliśmy za postaciami którzy nie mieli jeszcze okazji. I tych, kawa. nia staje się bardziej intensywny. Mia- chodziła przez całe mieszkanie i zmie- mizia po ekranie, jeszcze inna kładzie go i sytuacjami, nie za włoskim oryginałem. i tych czeka dużo zaskoczeń. Gdy poka- łem natomiast szczęście, że producenci niała szerokość planów. Przez to, że zawsze ekranem w dół. Czytałem ostat- zywaliśmy (Nie)znajomych na pokazach Film oparty w dużej mierze na dia- zapewnili mi pełną wolność artystyczną mieliśmy do zrealizowania wiele skom- nio badania, że statystyczny Polak spę- Skąd więc pomysł obsadzenia Kasi testowych, często pojawiały się opinie, że logu i prowadzeniu aktorów w jed- i udało się skompletować moją wyma- plikowanych scen, a aktorzy musieli dza dziennie 6,5 godziny przed ekranami Smutniak, która zagrała we włoskim po kilku minutach zapomina się o ory- nym pomieszczeniu musiał być rzoną obsadę. Nie było mowy o żadnych zagrać trudne emocje, chcieliśmy dbać urządzeń elektronicznych. Nie tylko oryginale? U pana wciela się w tę ginale i po prostu kibicuje naszym boha- sporym wyzwaniem w ramach pełno- kompromisach, a na planie wytworzyła o komfort na planie. Akcja dzieje się telefonów, ale akurat w ich przypadku to samą postać, tyle że na różne sposoby terom. Gdyby tak rzeczywiście film ode- metrażowego debiutu fabularnego. się magiczna atmosfera i wszyscy – zresztą późnym wieczorem, więc reali- skłania do zastanowienia, czy to dobrze, zmodyfikowaną. brali widzowie w kinach, byłaby to dla Muszę przyznać, że w początkowej zarówno ekipa, jak i aktorzy – wspomi- zowanie filmu w prawdziwej lokacji ska- że zamykamy całe życie w tych małych Kasia Smutniak jest świetną aktorką i bar- mnie najlepsza recenzja. fazie ten projekt składał się wyłącz- namy ten projekt jako takie spotkanie zywałoby nas na miesiąc nieprzespa- prostokątach. W (Nie)znajomych chcia- dzo chciałem z nią pracować, ale nie mia- Fot. Jarosław Sosiński/MIMIKRA Fot. Albert Zawada/Agencja Gazeta nie z wyzwań. Już sama forma rema- przyjaciół, a nie ciężką pracę. nych nocy. W studiu byliśmy w stanie łem, żeby telefony były zintegrowane łem zamiaru udawać, że mój film nie jest Rozmawiał Darek Kuźma

46 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 47 NA PLANIE BIAŁY POTOK

Marcin Dorociński i Julia czerwcu zakończyły się Wyszyńska na planie filmuBiały Wzdjęcia do pełnome- potok, reż. Michał Grzybowski trażowej produkcji fabularnej NA PLANIE FILMU Biały potok. Autorami scenariusza są Michał Grzybowski i Tomasz Walesiak. Film to pełnometrażowy debiut aktora i reżysera Michała Grzybow- BIAŁY POTOK skiego. Opowiada historię miłości, kłamstw nakręcają- cych spiralę nieporozumień, Rozmowa z reżyserem Michałem rozgrywających się w atmosferze tragikomicznego cha- Grzybowskim, autorem zdjęć osu. Dwa zaprzyjaźnione mał- żeństwa stają przed trudnymi Mateuszem Skalskim, producentką wyborami – co sugeruje, że będzie to kino współcze- Tatianą Matysiak oraz aktorami: snego „moralnego niepokoju”. W rolach głównych Dobromirem Dymeckim, Julią zobaczymy Marcina Doro- cińskiego, Julię Wyszyńską, Wyszyńską i Agnieszką Dulębą-Kaszą Agnieszkę Dulębę-Kaszę i Dobromira Dymeckiego. o pana debiut Jak czuje się debiutant z reżyserem była kluczowa. Autorem zdjęć jest Mate- reżyserski w dłu- w reżimie mikrobudżetu? Na szczęście z Michałem usz Skalski, a producentem gim metrażu, ale Czy ważne są wtedy, i czy (reżyserem) bardzo szybko SQUARE Film Studio (Mag- jest pan również sprawdzają się, przyjaźnie złapałem wspólny język. Obaj dalena Borowiec i Tatiana Twspółscenarzystą Białego w środowisku filmowym? byliśmy wtedy chwilę przed Matysiak). Obraz jest współ- potoku. Jak powstał pomysł Nie czułem się źle w takim 40. urodzinami, obaj dorasta- finansowany przez PISF (pro- na ten film i jak wyglą- reżimie, bo nasz scenariusz liśmy w tych samych czasach gram mikrobudżetów) i TVP. dała współpraca z drugim był napisany właśnie pod i myślę, że podobny bagaż S.N. scenarzystą – Tomaszem mikrobudżet. Oczywiście im doświadczeń, wspólne refe- Walesiakiem? większy budżet, tym więcej rencje kulturowe bardzo nam Michał Grzybowski: Histo- możliwości, ale dobrze zor- to ułatwiły. Mam poczucie, biega jak zawsze bardzo Czy po zapoznaniu się ze Julia Wyszyńska: Po pierw- A że jest niesamowicie kon- z głównych ról w Białym ria, która jest opowia- ganizowana produkcja radzi że obaj robiliśmy ten sam dobrze. Poznałyśmy się na scenariuszem szybko podjął sze, wydaje mi się, że Michał taktowy, bezpośredni, ale potoku, postrzega relację dana w filmie wydarzyła się sobie z niewielkimi środkami. film, co dla mnie w rela- studiach i pracujmy ze sobą pan decyzję o przyjęciu roli? jest przede wszystkim reży- też wymagający i wiedzący, prawdy życia do prawdy naprawdę, i kiedy o niej usły- Uważam, że takie doświad- cji reżyser-operator jest naj- już niemal dekadę. To bar- Dobromir Dymecki: Nie serem. Czuję, że aktorstwo czego chce, praca z nim była ekranu? szałem, pomyślałem, że to czenie zmusza do intensyw- ważniejsze. Michał wiedział, dzo ważne, bo znamy już zastanawiałem się w ogóle, pojawiło się w jego głowie czystą przyjemnością. Mam Agnieszka Dulęba-Ka- może być dobry pomysł na nego działania i świadomego jaki efekt chce osiągnąć, a ja swoje mocne strony i tak ponieważ znam Michała nieco przypadkowo, co nie wrażenie, że jest bardzo sza: Życie pisze niezwykle scenariusz. Opowiedziałem podejmowania decyzji, tak starałem się wzbogacić jego dzielimy się zadaniami, aby od dawna, razem graliśmy wyklucza, że jest świetnym czuły wobec aktorów, sza- ciekawe scenariusze i to, co o nim mojemu koledze sce- aby pieniądze były wydane wizję swoim doświadczeniem każda z nas odpowiadała za w teatrze. Zaproponował mi aktorem. Współpraca na nuje ich proces budowania zdarza się w rzeczywistości nografowi Tomkowi Wale- naprawdę rozsądnie. Na i „operatorskim okiem”. Mam to, co robi najlepiej. Mam współpracę, zadzwonił, że planie bywała więc trudna, roli. Pewnie sam, bazując na często przekracza wszelkie siakowi i właściwie od razu naszym planie pracowali nadzieję, że z resztą ekipy wrażenie, że bardzo dobrze pisze scenariusz i myśli, żeby kiedy np. zaczynał rozgry- swoim doświadczeniu wie, granice wyobraźni. Jeśli prze- zaczęliśmy pisać. Wcześniej ludzie, którzy mocno się ze udało nam się stworzyć dobrą się uzupełniamy. Harmonia obsadzić mnie w jednej z głów- wać moje sceny, chcąc mi że każdy ma swoje tempo niesiemy to na ekran, czę- wspólnie zrobiliśmy dwa sobą zżyli i myślę, że właśnie przestrzeń dla pracy aktorów naszych działań jest kluczowa nych ról. Bardzo się ucieszyłem pomóc, podpowiedzieć – dochodzenia do pożądanego sto widz nie wierzy i mówi, spektakle w teatrach w Opolu na tym planie powstały silne i nie przeszkadzać opowiada- dla każdego produkowanego i od razu się zgodziłem, znając wspaniale pokazując postać efektu. Ma dużo cierpliwości, że to niemożliwe, żeby takie i Kaliszu. Nie myśleliśmy, przyjaźnie. nej historii. przez nas filmu. Bywa, że się jedynie zarys fabuły. Nie miało Ewy – co wcale mi nie skraca dystans, a to powo- rzeczy się zdarzały. Myślę, że żeby razem napisać scena- spieramy co do finansów, czy to znaczenia. Znam Michała, pomagało, bo wiedziałam, że duje, że relacje się zacieśniają emocje ludzi sprzed 50 lat są riusz i była to bardzo spon- Jak wygląda współpraca Co charakteryzuje współ- inaczej artystycznie widzimy łączy nas choćby podobne lepiej od niego nie dam rady i wtedy wiadomo, że będzie bardzo podobne do emocji taniczna decyzja. Obecnie równolatków na planie fil- pracę dwóch producen- dany projekt, niemniej jednak poczucie humoru, więc mia- tego zrobić. Z drugiej strony, się pracowało wyśmienicie. współczesnych, może jedynie jesteśmy po zdjęciach i nie mowym – reżysera i ope- tek? Czy dzielicie się zawsze wypracowujemy kom- łem do niego zaufanie. Nie on ma ogrom empatii, wie- normy zachowań uległy zmia- ukrywam, że bardzo jestem ratora? zadaniami? I czy harmo- promis. Uważamy, że jedno- myliłem się. dząc z doświadczenia, co jest Kino dzisiejszego „moralnie i poczucie, że czegoś nie zaskoczony tym, że udało Mateusz Skalski: W tym nia waszych działań może lite stanowisko i jasny prze- skuteczne w pracy z akto- nego niepokoju” to wypada. Prawda życia jest bru- nam się tak szybko ten pro- projekcie pojawiłem się nie- wpłynąć na efekt arty- kaz od producenta są bardzo Czy inaczej niż zwykle rem, a co może podziałać obraz z życia 30-, 40-lat- talniejsza niż prawda ekranu. jekt zrealizować. W tej chwili spodziewanie i w ostatniej styczny i finansowy pro- ważne dla ekipy, ponieważ wygląda praca aktora na na niekorzyść. Jeżeli cho- ków w epoce diametral- piszemy kolejny scenariusz chwili. Nie miałem czasu na jektu? pozwalają pracować w nale- planie filmowym, gdy za dzi o Michała, to też nie jest nie różnej od tej sprzed Rozmawiał i równie dobrze nam się przygotowania, więc kwestia Tatiana Matysiak: Nasza żytym dla wszystkich kom- kamerą stoi reżyser będący kwestia zawodu, to kwestia 50 lat. Jak pani, jako Stanisław

współpracuje. złapania nici porozumienia współpraca z Magdą prze- forcie pracy. również kolegą po fachu? tego, jakim jest człowiekiem. aktorka grająca jedną Neugebauer Fot. Edgar de Poray

48 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 49 FESTIWALE ZA GRANICĄ ODESSA GOLDEN APRICOT

sza Jabłońskiego). o efekt wielomiesięcznych starań Polskich obecności było zresztą więcej. zespołu Instytutu Adama Mic- W jury konkursu ukraińskich filmów fabu- kiewicza, w którym powołano larnych zasiadała Joanna Kos-Krauze, kurs specjalny program Partnerstwa mistrzowski poprowadził Denijal Hasanović TWschodniego. Pracują w nim Lena Twor- PRZYPOMNIEĆ z warszawskiej Szkoły Wajdy, a w programie kowska i Anna Sajewicz, które starają się pokazano m.in. dwie ukraińsko-polskie pro- przywrócić wymianę kulturalną między dukcje – U311 Cherkasy Timura Jaszczenko Gruzją, Armenią, Azerbejdżanem a Polską. (rekonstrukcja dramatycznych wydarzeń W Erywaniu przekonałem się, że jest z udziałem ukraińskiego okrętu wojen- o co walczyć. Pamięć o naszych filmow- POLSKĘ nego podczas rosyjskiej aneksji Krymu) cach i ich dokonaniach jest tutaj nadal oraz dokument Jurija Szyłowa Panorama żywa. Arcydzieła docenianego w ZSRR (bardzo zabawna opowieść o życiowych Wojciecha Jerzego Hasa, które Sajewicz i zawodowych perypetiach operatora naj- i Tworkowska przywiozły po rekonstrukcji Joanna Kos-Krauze starszego kina panoramicznego w Kijowie). cyfrowej, ściągnęły tłumy. Program sekcji i Vadim Ilkow W planach są kolejne wspólne przedsię- polskiej otworzyło odnowione Sanatorium wzięcia filmowe, nie tylko zresztą z pol- pod Klepsydrą, które tutejsi widzowie znali ską kinematografią, bo Ukraińcy chętnie z rozlicznych emisji w radzieckiej telewizji, i z powodzeniem uczestniczą w międzyna- gdzie było nadawane w wersji czarno-bia- rodowym rynku filmowym. Potwierdzenie łej. Wielu z nich dostało pierwszą w życiu tego przyniosły trwające podczas festiwalu szansę obejrzenia tego filmu w kolorze, JUBILEUSZOWO targi, pitchingi i panele dyskusyjne z udzia- o czym przypomniano podczas wieczor- łem producentów, twórców i dystrybuto- nych spotkań dyskusyjnych. rów z kilkunastu krajów. Przez lata to właśnie one stały się zna- Gdyby na użytek tej relacji próbować okre- kiem rozpoznawczym imprezy. Odbywają ślić profil zakwalifikowanych do Konkursu się codziennie o północy w jednej z piwnic I PRACOWICIE Międzynarodowego 12 tytułów, to zapewne w centrum miasta, gdzie działa klimatyczny selekcjonerom postawiono zadanie wyboru bar. Mimo późnej pory, w rozmowach uczest- Wystawa plakatów Miasto, w którym zbudowano w połowie filmów, których wspólnym mianownikiem niczą liczni kinomani chcący podzielić się do filmów Wojciecha Jerzego Hasa będą portrety ludzkie, obrazy zachowań przemyśleniami na temat obejrzanych fil- XIX wieku najbardziej filmowe schody i reakcji współcześnie żyjących we wszyst- mów. O polskich klasykach mówiono chętnie. kich możliwych konfiguracjach i warun- Zwłaszcza o Pożegnaniach, które w Erywaniu Tegoroczny, 16. Międzynarodowy Europy, musiało doczekać się własnego kach. I choć jurorzy oraz publiczność szybko miały swoją premierę w odnowionej wersji. wskazali na swe typy, to końcowy werdykt Ormianie potrafili się w nich przejrzeć – na Festiwal Filmowy Golden Apricot stał festiwalu. W ukraińskiej Odessie odbyła przyniósł niespodziewane rozstrzygnięcie. Kaukazie klasy posiadające mierzyły się prze- Otóż Grand Prix przyznano dwóm fil- cież z taką samą niechęcią nowej władzy, co pod znakiem Polski – pokazano nasze się właśnie jego jubileuszowa, 10 edycja. mom – ukraińskiemu dramatowi Home- w książce Stanisława Dygata i adaptacji Hasa. ward (reż. Nariman Aliev) oraz gruziń- Doświadczenia historyczne niewątpli- ilkaset filmów (Konkursy: na słynnych Schodach Potiom- sko-szwedzkiej obyczajówce And Then We wie łączą nasze narody. Walka o zacho- najnowsze produkcje i przypomniano Międzynarodowy, Kra- kinowskich. W tym roku poka- Danced (reż. Levan Akin). Pierwszy obraz wanie niepodległości, przeżycia związane jowy, Krótkich Fabuł oraz zano, z towarzyszeniem orkie- to poruszający dziennik podróży pary Tata- z czasem komunizmu, a następnie okres uwielbiane na Kaukazie klasyki Europejskich Dokumen- stry na żywo, zrealizowanych rów Krymskich, ojca i syna, którzy jadą transformacji ustrojowej – zbliżają nas w odrestaurowanej wersji. Któw, filmy dla dzieci, seriale, pokazy w 1928 roku przez George’a W. na zajęty przez Rosjan półwysep. Wiozą do siebie, czego niestety nie wykorzystuje specjalne) oraz sekcja Industry Hilla i Clarence’a Browna Koza- ciało zmarłego syna i brata, by pochować się w wymianie kulturalnej. Tworkowska i branżowe targi – to bardzo bogata ków. Niezwykłe przeżycie dla go w ziemi praojców. Wspólna jazda to też i Sajewicz zauważają, że mieszkańcy Kau- Katarzynę Boniecką i Bartosza Pietrasa, któ- nia scenariusza do przygotowania profesjo- część programowa MFF w Odessie, widzów! okazja, by poznać siebie nawzajem. Z kolei kazu żyją wyobrażeniami na temat Polski rzy przez cztery dni pracowali z wybranymi nalnego teasera i prezentacji na pitching” – a dla kinomanów i łowców auto- Festiwal w Odessie cieszy Levan Akin, urodzony w Szwecji gruziń- z przeszłości, dlatego podstawowym celem projektami. Zaproszenie do wzięcia udziału podkreśla Tworkowska. grafów okazja do spotkania z wiel- się wsparciem merytorycznym ski reżyser, portretuje uważnie i z sympatią działalności zespołu IAM od Partnerstwa w warsztatach było skierowane do wszystkich A że jest to wymiana obustronna, bo kimi twórcami światowego kina. Do przede wszystkim francuskich, narodziny uczucia między dwoma tance- Wschodniego stało się stworzenie plat- krajów regionu kaukaskiego, a także Turcji poziom artystyczny regionalnych projek- pięknego ukraińskiego miasta nad niemieckich, polskich (PISF rzami, których niespodziewanie najpierw formy, która umożliwi podzielenie się aktu- i Iranu. Ostatecznie wyłoniono sześć projek- tów jest naprawdę imponujący, zaświadczą Morzem Czarnym przyjechał w tym i Instytut Adama Mickiewicza) poróżniła, a potem połączyła rywalizacja alną sztuką, ale i doświadczeniem branży tów z Gruzji i Armenii na różnych etapach zarówno Jagoda Szelc, jak i Piotr Galon, roku na retrospektywę swych filmów oraz izraelskich instytucji filmo- o względy pięknej partnerki. filmowej, która po upadku PRL szybko się produkcji. Mimo wysokiego artystycznego którzy w Erywaniu pokazali odpowied- Mike Leigh, a na finałową galę jak wych. Dzięki współpracy z Berli- Z kolei publiczność, w znakomitej więk- przeformowała. Na Kaukazie proces ten poziomu, nasi tutorzy odnotowali, że pra- nio: Wieżę. Jasny dzień i Photon (Galon zawsze piękna i elegancka Cathe- nale może pokazywać nagrodzone szości, zagłosowała na ukraiński film Anto- nadal trwa, bo wcześniej branża funkcjo- wie nikt z uczestników wcześniej nie miał go wyprodukował). Oboje zgadzają się, że rine Deneuve. Francuska aktorka w stolicy Niemiec tytuły. Umowa nio Lukicha My Thoughts Are Silent, ciepłą nowała jako część radzieckiego przemysłu możliwości skonfrontowania swojego pro- region tętni niesamowitą energią twórczą, odebrała statuetkę Złotego Księcia z największym festiwalem tele- komedię obyczajową o próbującym doro- kinematograficznego. jektu z opinią ekspertów i uzyskania infor- która na Polaków może zadziałać niezwy- za wkład w światowe kino. wizyjnym Series Mania w Lille zapewnia snąć 25-letnim kompozytorze. „Wspólnie z Polskim Stowarzyszeniem macji zwrotnej. Specjaliści z Polski mają tu kle inspirująco. Odeska impreza miała jeszcze w pro- projekcje wybranych, najlepszych seriali Montażystów zorganizowaliśmy warsztaty dużo do zaoferowania, nie tylko w kwestiach Fot. Volodymyr Shuvaye, materiały prasowe (x2) Fot. Volodymyr gramie coś specjalnego, wieczorny pokaz sezonu (m.in. Zasada przyjemności Dariu- Janusz Kołodziej montażowe. Zaprosiliśmy do współpracy montażu, ale ogólnie rozwoju – od napisa- Artur Zaborski Fot. Materiały prasowe/MFF Golden Apricot

50 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 51 FESTIWALEPOLONICA ZA GRANICĄ

Sukcesy, nagrody, promocja polskiego POLSCY FILMOWCY NA ŚWIECIE kina za granicą

POLSKIE FILMY lifikują tylko debiuty i drugie POLACY piec otrzymał nagrodę dla najlepszym dokumentem okazał w głowie opowiada o aktorze, NAJLEPSZE filmy. Obraz Kariny Paciorkow- W AMERYKAŃSKIEJ lepszego krótkiego dokumentu, się polski obraz – Proch Jakuba który jeździ z trupą teatralną po W PORTUGALII skiej został uznany za najlepszą AKADEMII FILMOWEJ a obraz Andreja Kuciły Summa Radeja. Szwajcarski festiwal wschodniej Polsce. Kiedy wraca W czasie tegorocznej edycji animację, pokonując 11 kan- Kolejni polscy twórcy zostali zdobył Grand Prix w Między- organizowany jest przez ośrodek do rodzinnej wsi i umierającej festiwalu FEST – New Directors dydatów, w tym Colaholic Mar- wybrani do Amerykańskiej Aka- narodowym Konkursie Filmów CERN i poświęcony jest filmom matki, zastaje w domu upośle- New Films w Espinho w Por- cina Podolca. Tama otrzymała demii Sztuki i Wiedzy Filmowej, Dokumentalnych. Radwan związanym z nauką i techniką. dzonego mężczyznę. Próba roz- tugalii (24 czerwca – 1 lipca) wyróżnienie w kategorii naj- która decyduje m.in. o przy- powstał w Studiu Munka-SFP, W czasie imprezy pokazywane szyfrowania tajemniczej postaci wśród zwycięskich produk- lepszego dokumentu, konkuru- znaniu najważniejszych nagród w ramach programu Pierwszy są jednak nie tylko dokumenty staje się jego obsesją, prowadząc cji znalazły się aż trzy polskie jąc z 10 innymi tytułami, wśród branży filmowej – Oscarów. Do Dokument. Reżyserka obser- naukowe, ale także filmy, dla do nieoczekiwanego finału. krótkie metraże – Nie masz których znalazło się także Wnę- jej grona zaproszono w tym roku wuje w nim przy pracy Stani- których wiedza stała się inspira- dystansu Kariny Paciorkowskiej, trze lwa Karola Lindholma. następujących polskich filmow- sława Radwana, jednego z naj- cją. Od 2012 roku każda edycja BOŻE CIAŁO W WENECJI I TORONTO Tama Natalii Koniarz i Córka Z kolei Mara Tamkovich została ców: Damiana Nenowa, Alek- bardziej oryginalnych polskich festiwalu ma swój temat prze- MAŁGORZATA ajnowszy film Jana Ko- twórcy Miasta 44 i Sali samo- Mary Tamkovich. FEST powstał uhonorowana Nagrodą Publicz- sandrę Staszko, Ewę Puszczyń- kompozytorów muzyki dla wodni, a w tym roku była to SZUMOWSKA Nmasy – Boże Ciało – za- bójców zostanie zaprezento- w 2004 roku, by promować ności za swoją fabułę Córka. ską (wraz ze współproducentką kina i teatru. Z kolei bohaterem Transformacja/Transcendencja. W TORONTO kwalifikował się do konkursu wane również podczas Mię- młodych twórców. W konkur- Ten polski obraz otrzymał naj- oscarowej Idy – Tanyą Seghat- Summy, wyprodukowanej przez Obraz Proch to studium drogi, Anglojęzyczny debiut Małgo- Giornate degli Autori na 76. dzynarodowego Festiwalu sach krótkometrażowych selek- lepsze noty od widzów spośród chian), Marcela Sławińskiego, Studio Filmowe Everest (opie- jaką musi przejść ludzkie ciało rzaty Szumowskiej The Other Międzynarodowym Festi- Filmowego w Toronto w sek- cjonerzy biorą pod uwagę jedy- wszystkich filmów krótkome- Katarzynę Sobańską-Strzałkow- kun artystyczny Jacek Bławut), od chwili śmierci aż po pogrzeb. Lamb zostanie pokazany pre- walu Filmowym w Wenecji cji Contemporary World Ci- nie obrazy, których autorzy nie trażowych prezentowanych na ską, Jerzego Kucię oraz Piotra jest Andrzej Strumiłło, 91-letni mierowo na Międzynarodowym (28 sierpnia – 7 września). nema. Pokazywane są w niej przekroczyli 30 lat, zaś do kate- festiwalu. Dumałę. Osoby zaproszone do wybitny polski artysta mieszka- Festiwalu Filmowym w Toronto. W sekcji tej prezentowanych nieanglojęzyczne obrazy z ca- gorii pełnometrażowych kwa- członkostwa w Akademii pocho- jący na podlaskiej wsi. Odwiedza WIOSNA SMOKÓW Jest to obraz irlandzko-bel- jest maksymalnie 12 produk- łego świata, które przyciągają dzą z aż 59 krajów. Na tegorocz- go młoda dziewczyna z Białorusi WYGRYWA W RUMUNII gijski, a jego producentami są cji z całego świata – walczą uwagę wysokim poziomem nej liście znalazło się po 50 proc. zafascynowana jego twórczo- W tym roku odbyła się 4. edycja David Lancaster i Stephanie Wil- one o Director’s Award przy- artystycznym. MFF w To- kobiet i mężczyzn – jest wśród ścią. Ich spotkanie „na krańcach Buzău International Film Festi- cox z Rumble Films (Whiplash, znawaną przez oficjalne ju- ronto jest najważniejszym nich 21 osób, które już zdobyły życia” jest okazją do refleksji val (7-13 lipca). Wielki sukces Wolny strzelec ), Aoife O’Sullivan ry konkursu, BNL People’s festiwalem filmowym Ame- Oscara i 81, które mają na kon- o tym, co naprawdę ważne. Jury odniósł na nim obraz Wiosna i Tristan Orpen Lynch z Subotica Choice Award oraz Europa ryki Północnej. Kanadyjska cie oscarowe nominacje. Amery- Pärnu Film Festival doceniło Smoków Jarosława Wszędybyła, (Miss Julie) we współpracy Cinemas Label, która wiąże impreza to również jeden kańską Akademię Sztuki i Wie- Summę „jako najlepsze osiągnię- który został uznany za Najlep- z Marie Gade Denessen z Zen- się ze wsparciem międzyna- z największych marketów dzy Filmowej stworzył w latach cie artystyczne i bardzo ważne szy Film Festiwalu oraz otrzy- tropy (Dom, który zbudował rodowej dystrybucji. Głów- filmowych i duża szansa na 20. XX wieku Louis B. Mayer, przesłanie”. mał nagrodę Trofeul Real BUZZ. Jack). Koproducentem jest firma nym celem Giornate degli zdobycie międzynarodowego szef wytwórni Metro- Wiosna Smoków to obraz o pasji Umedia (Genialna przyjaciółka). Autori jest zwrócenie uwagi rozgłosu. Tegoroczna edycja -Goldwyn-Mayer (MGM). i walce z przeciwnościami losu. Scenariusz napisała ceniona na wysokowartościowe kino, odbędzie się w dniach 5-15 KREW BOGA NAGRODZONA W CHICAGO Celem było utworzenie organi- DEBIUT RENATY Główny bohater filmu, 25-letni australijska scenarzystka Cathe- w którym pokazywana jest września. Niedługo po pre- inepocalypse Genre Film Festival w Chicago to wydarze- zacji, która usprawniłaby prze- GABRYJELSKIEJ Paweł, marzy, aby kiedyś zostać rine S. McMullen. Za kamerą także dbałość o każdy szcze- mierze w Wenecji i po poka- Cnie poświęcone filmom grozy. Tegoroczna, 3. edycja im- mysł filmowy i była mediato- Z SUKCESEM W USA trenerem Arsenalu Londyn. stanął Michał Englert, a film gół – zwłaszcza innowację, zie w Toronto Boże Ciało bę- prezy, uznanej przez „MovieMaker Magazine” za najlepszy fe- rem w sporach pracowniczych. Safe Inside w reżyserii Renaty Pierwszą samodzielną pracą, zmontował Jarosław Kamiń- oryginalność i niezależność. dzie można zobaczyć w Pol- stiwal gatunkowy na świecie, zgromadziła kilka tysięcy uczest- Akademia powstała 11 stycznia Gabryjelskiej, prezentowany na jaką udaje mu się podjąć, jest tre- ski. The Other Lamb zostanie Tuż po światowej premierze sce. Film wejdzie na ekrany ników i kilkudziesięciu gości z całego świata. Jednym z obra- 1927 roku, a jej pierwszym prze- Las Vegas International Film nowanie Czerwonych Smoków zaprezentowany podczas presti- w Wenecji najnowsze dzieło kin 11 października. zów pokazywanych na festiwalu w ramach Konkursu Pełno- wodniczącym został Douglas and Screenwriting Competition, Brwinów – najgorszego zespołu żowych Pokazów Specjalnych. metrażowych Filmów Fabularnych była Krew Boga Bartosza Fairbanks Jr., który wprowadził zdobył nagrody w aż trzech piłkarskiego w całym kraju. Tegoroczny MFF w Toronto Konopki, którą jury (pod przewodnictwem Joela Schumache- przyznawanie nagród „za wyróż- kategoriach: Najlepszy Thriller, odbędzie się w dniach 5-15 zostało założone w Cannes we nagrodzonych tytułów znala- ra) uhonorowało czterema statuetkami. Do twórców trafiły niające się osiągnięcia”. Rok póź- Najlepsze Zdjęcia (Piotr Kukla) września. Francji w 1954 roku. Do 2018 zły się Siostry Michała Hytrosia nagrody dla najlepszego aktora (Krzysztof Pieczyński), za naj- niej powstał system głosowania, i Najlepsza Reżyseria. Safe Inside DZIURA W GŁOWIE do CILECT należało ponad (o niezwykłych Benedyktynkach lepszy scenariusz (Bartosz Konopka, Anna Wydra, Przemy- a po nim rozpoczął się proces to pełnometrażowy fabularny NAGRODZONA W USA 180 audiowizualnych instytu- żyjących w najstarszym żeńskim sław Nowakowski) i najlepsze zdjęcia (Jacek Podgórski). Krew selekcji i nominacje do nagrody, debiut Renaty Gabryjelskiej, Montażysta Witold Chomiński SIOSTRY Z NAGRODĄ cji edukacyjnych z 65 krajów klasztorze klauzurowym w Pol- Boga otrzymała ponadto wyróżnienie specjalne Runner Up dla która dziś znana jest jako Oscar. w którym jedną z głównych ról otrzymał First Prize za montaż CILECT na 6 kontynentach, zatrudnia- sce, w podkrakowskich Staniąt- najlepszej fabuły – obok filmu Kiriła Sokołowa Why Don’t You zagrała m.in. Joanna Kulig. filmuDziura w głowie w reżyse- W połowie sierpnia ogłoszono jących w sumie ponad 10 tys. kach), które otrzymały nagrodę Just Die! Obraz Bartosza Konopki został również bardzo do- rii Piotra Subbotko na 37. Flic- zwycięzców nagrody CILECT. nauczycieli i pracowników, któ- dla Najlepszego Filmu w katego- brze przyjęty przez festiwalową publiczność i krytykę. Po pro- NASZE DOKUMENTY kers’ Rhode Island Internatio- To nagrody dla obrazów wypro- rzy rocznie szkolą ponad 60 rii dokumentu. jekcjach porównywano go m.in. do Valhalli Nicolasa Windinga NAJLEPSZE W ESTONII PROCH Z NAGRODĄ nal Film Festival (6-11 sierpnia). dukowanych w szkołach fil- tys. studentów. W tym roku do Refna, odnajdywano także podobieństwa w estetykach Konop- Na 33. Pärnu Film Festival W SZWAJCARII RIIFF jest festiwalem nomi- mowych. Międzynarodowe nagród organizowanych przez ki i Wernera Herzoga oraz Terrence’a Malicka. w Estonii (25-30 czerwca) film Podczas CineGlobe Film Festi- nującym w kilku kategoriach Stowarzyszenie Szkół Filmo- CILECT zgłoszono filmy ze 136 Oprac. Julia Fot. Andrzej Wencel/Aurum Film Fot. Andrzej Wencel/Aurum Fot. Jarosław Sosiński/Otter Films Radwan w reżyserii Teresy Cze- val (3-7 lipca) w Genewie naj- do Oscara i BAFTA. Dziura wych i Telewizyjnych (CILECT) uczelni na całym świecie. Wśród Michałowska

52 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 53 RYNEK FILMOWY ANDRZEJ JAKIMOWSKI

nie o tym, co ich ciekawi czy trapi. To są naprawdę wybitni jurorzy. STARAMY SIĘ Jakie ma pan jeszcze plany na swoją trzyletnią kaden- cję? Najważniejsze projekty to tworzenie zaczątków biura prawnego oraz praca SOBIE POMAGAĆ nad rozpowszechnieniem dobrych wzorców prawnych w umowach reżyserskich. Rozmowa z Andrzejem Jakimowskim, Chciałbym też, żebyśmy mieli w polu widzenia losy nowym przewodniczącym Gildii Reżyserów projektów członków Gil- dii, by w razie czego szybko Polskich reagować. Bywało niestety, że tej samej osobie zdarzały akie są obowiązki niu walczyć o kształt waż- średniego wpływu na roz- się pod rząd dosyć niespra- przewodniczącego nego tytułu. Zdarza się, że wój tego systemu. Martwi wiedliwe rozstrzygnięcia. Gildii Reżyserów Pol- występujemy solidarnie nas, że w kolejnych latach Staramy się sobie poma- skich? w obronie naszych człon- próg wzrośnie, co wykluczy gać. Charakterystyczne dla JPowołaliśmy dziewięciooso- ków lub ich filmów zaata- dostęp do zachęt wielu pol- Gildii jest to, że zrzesza bowy Zarząd, żeby podzielić kowanych w mediach. Jest skich produkcji. naprawdę czynnych zawo- się pracą w ramach mniej- też cała masa spraw prak- dowo reżyserów. Wśród szych zespołów. Mamy tycznych typowych dla Mamy w Polsce dość nich zarówno wybitne np. zespół do spraw praw- naszego zawodu, głównie sprawnie działający sys- nazwiska, jak i obiecujących nych związanych z umo- prawnych – dlatego sta- tem finansowania publicz- twórców na progu wielkich wami, jakie podpisuje reży- wiamy sobie za cel powo- nego, ale rynek prywatny karier. Jest dla nas szalenie ser filmu fabularnego. Mamy łanie małego biura praw- wciąż jest zamknięty na istotne, że znamy się nawza- zespół zajmujący się trudną nego. No i nie zapominajmy, filmowców. Gildia planuje Andrzej Jakimowski jem i spotykamy, tworząc sytuacją osobistą niektó- że czasem trzeba się spo- jakieś działania w tej kwe- swoiste forum wymiany opi- rych z nas. Rola przewod- tkać, wspólnie pośmiać, czy stii? nii i doświadczeń. niczącego sprowadza się do odreagować napięcie przy Nie jestem przekonany żeby w przyszłości posze- oraz innymi organizacjami wanie jedności środowiska przyznawana za nonkon- koordynacji prac członków lampce wina. o tym, że mamy sprawnie rzyć Gildię o reżyserów zrzeszającymi rozmaite reżyserów w Polsce. Jak formizm, wewnętrzną Postrzega pan w takim Zarządu, głównie w tego działający system finansowa- nagradzanych na świecie zawody filmowe, jak scena- ten aspekt się rozwija? wolność i odwagę cywilną? razie Gildię jako osobną typu zespołach. Projekt biura prawnego nia publicznego. Pewne ele- krótkich metraży? Oni też rzyści czy producenci. Chodzi o solidarność Nagroda nawiązuje do organizację, czy inte- i organizacja systemu menty tego systemu działają, potrzebują pomocnej ręki. naszego środowiska. Soli- twórczości Krzysztofa oraz gralną część systemu, któ- Gildia jest stosunkowo wzajemnego wsparcia ma ale inne zawodzą. Często Problemy reżyserów dłu- A jak postrzega pan darność ponad podziałami ideałów, które realizo- rego zadaniem jest rozwój młodą instytucją, która również na celu korzysta- uniemożliwia to zbudowa- gich metraży są trochę inne współpracę Gildii z naj- światopoglądowymi. Takie wał w swoich filmach. On polskiego kina? wciąż kształtuje swoją toż- nie z nowopowstałego sys- nie budżetu filmu. W takich niż te, z którymi borykają większymi branżowymi rzeczy sprawdzają się tylko zawsze był bezkompromi- Polskie kino będzie się roz- samość na polskim rynku. temu zachęt finansowych? przypadkach producent staje się twórcy krótkich filmów. instytucjami czy organiza- w działaniu i z satysfakcją sowy, podejmował dra- wijać tylko wtedy, gdy pol- Jakie są obecnie jej główne W debacie publicznej na się uzależniony od jednego Rozszerzając nasze grono, cjami, takimi jak Stowa- przyznam, że jak do tej pory, styczne problemy społeczne, scy reżyserzy będą realizo- zadania? temat zachęt zajęliśmy zde- czynnika, którego znaczenie myślimy raczej o reżyse- rzyszenie Filmowców Pol- zawsze solidarnie stawaliśmy ale umiał to robić w szer- wać swoje najambitniejsze Stworzyliśmy Gildię, cydowane stanowisko. Nasze nadmiernie rośnie, co jest rach filmowych seriali. Tu skich? w obronie naszych koleżanek szej, humanistycznej per- projekty. Gildia jest narzę- żeby bronić się nawza- wnioski zbiegły się z roz- szkodliwe dla wszystkich. problemy są podobne, np. Bardzo dobrze. Możemy i kolegów. W pewnym sensie spektywie. Dlatego uwa- dziem, które ci reżyserzy jem. Doświadczenie, jakie wiązaniami w rozporządze- Niestety, rynek prywatny nie zagadnienia prawne. Pra- liczyć na pomoc SFP w wielu nie dawaliśmy się podzielić. żam, że profil tej nagrody stworzyli, żeby sobie pomóc. posiada wielu z nas, sprawia, niach wykonawczych do może podjąć funkcji syste- cujemy nad przygotowa- ważnych sprawach i sami Obrona konkretnych ludzi został świetnie dobrany, Nie jesteśmy więc częścią że już samo podzielenie się ustawy. Na przykład próg mowych i nie należy się tego niem wzoru umowy reżysera staramy się być pomocni. i ich racji wymaga czasami a sama nagroda jest niezwy- żadnego systemu, ale wiemy, wiedzą stanowi konkretną minimal spending począt- po nim spodziewać, ponie- z producentem, która dobrze Różnimy się tym, że SFP wtrącenia się w konkretne kle cenna, ponieważ przy- jak każdy system powinien pomoc. Czasami odpowie- kowo miał wynosić cztery waż ten rynek ma w polu chroniłaby obie strony. zrzesza wszystkie zawody fil- sprawy, ale czynimy to dla znają ją aktywni zawodowo działać, żeby mógł rzeczy- dzialność, jaką dźwigamy ze miliony, a my wniosko- widzenia jedynie czynniki Mam nadzieję, że z czasem mowe, a Gildia zrzesza tylko zasady, jaką jest wzajemne reżyserzy z różnym stażem wiście przyczynić się do roz- względu na znaczenie i spo- waliśmy o dwa. Ostatecz- komercyjne. stanie się ona standardem reżyserów i to tych najbar- wsparcie. i podejściem do kina. Więk- woju naszego kina i zawsze łeczny oddźwięk naszych fil- nie, w rozporządzeniach na w branży. Są nam jednak dziej aktywnych zawodowo. szość członków Gildii wpi- jesteśmy gotowi się tą wiedzą mów, wymaga wzajemnego obecny rok, ustalono go na Jednym z warunków bliskie problemy całego śro- Jak rozumiem, przedłu- suje w swoje filmy jakieś podzielić. wsparcia, choćby moral- dwa i pół miliona. Wydaje członkostwa jest posiada- dowiska. Działamy w poro- Kolejnym celem jest, jak żeniem postulatów Gil- przesłania, ukazuje bezkom- nego, bo to też się liczy, się, że udział w debacie miał nie w dorobku filmu peł- zumieniu z Gildią Polskich wyczytałem na stronie dii jest także Nagroda promisowe wizje świata, Rozmawiał kiedy trzeba w osamotnie- sens, ale nie mamy bezpo- nometrażowego. Są plany, Reżyserów Dokumentalnych internetowej Gildii, budo- im. Krzysztofa Krauzego, stara się opowiadać odważ- Darek Kuźma Fot. Borys Skrzyński/SFP

54 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 55 RYNEK FILMOWY KLAUS EDER

zanurzony, bardzo lokalny, ale zarazem uniwersalny i światowy.

Czy Niemcy znają dziś młode polskie kino? Nie tylko Wajdę, Kieślow- NIE JESTEM FANEM skiego, Skolimowskiego, Zanussiego, Holland? Słabo. Niestety to zjawisko dość powszechne nie tylko w Niemczech, ale i całej Europie, że w szerokiej KOPRODUKCJI dystrybucji znane jest najlepiej kino ame- rykańskie. Mało kogo interesują lokalni twórcy, a zwłaszcza młodzi. Jedynym Rozmowa z Klausem Ederem, sekretarzem generalnym wyjątkiem są duże festiwale, np. Berlinale.

Międzynarodowej Federacji Krytyków Filmowych Europejskie festiwale coraz chętniej zapraszają młodych polskich reżyse- – FIPRESCI – która przyznaje swoją nagrodę na Festiwalu rów. Mam na myśli np. Szumowską, Klaus Eder Wasilewskiego, Smoczyńską, Cze- Transatlantyk w Łodzi kaja. Z czego to wynika? Macie teraz bardzo dobry czas. Świetni IPRESCI Platinum Award 94 z podziękowaniami. Wśród nagrodzo- łem The Realm of Fortune, zbiegło się reżyserzy, producenci, operatorzy. Są zna- przyznają krytycy tym reżyse- nych do tej pory są także Margarethe to z trudnym dla Ripsteina czasem. Nie Wspaniale, że nagrody FIPRESCI komici. Jedyny problem to taki, by ta dobra rom, których filmy uważają za von Trotta, Nanni Moretti, Costa- mógł realizować swojego kina i utrzy- festiwalowa passa przełożyła się na dystry- ważne. Czyli jakie? -Gavras, Edgar Reitz, Béla Tarr, Lucrecia mywał się z robienia oper mydlanych. popularyzują dorobek wielkich bucję na europejskich ekranach. Myślę, że FNie ma obiektywnie czegoś takiego jak Martel, Sally Potter. W tym roku, już Pojechałem do Meksyku, by obejrzeć Ida, a potem Zimna wojna Pawła Pawli- kryteria. Jeśli chodzi o moje pokole- czwartym od początku powołania tej więcej jego wcześniejszych filmów. kowskiego bardzo przyczyniły się do wzro- nie, to wyrastaliśmy na kinie francu- nagrody, nazywa się ona FIPRESCI Zachwyciły mnie. Na festiwalu w Mona- autorów kina stu zainteresowania polskim kinem. skiej, czeskiej Nowej Fali, angielskim Platinum Award 94. chium zorganizowaliśmy jego retro- kinie młodych gniewnych. To nazna- spektywę i po tym wydarzeniu Arturo Czy oglądając tak wiele filmów na cza człowieka na całe życie, kształtuje W tym roku na Transatlantyku sta- powrócił do kina sprzed telewizyjnych jeśli Arturo robi dokumenty, to one też ludzi jak ja to nie jest tylko rozrywka. tylu festiwalach, czujesz jeszcze głód jego gust filmowy i sprawia, że odnaj- tuetkę odebrał Arturo Ripstein. Dla- soap oper. są zanurzone w magicznym realizmie. Musi mieć związek z życiem, z ludz- kina? Czy ono jest w stanie cię jeszcze duje się w takim właśnie kinie. Inspira- czego właśnie on? A jednocześnie jest w tym humor, kimi emocjami. Wajda zawsze był bli- zaskoczyć? cją stają się tacy reżyserzy, jak Andrzej To jeden z najważniejszych latyno- Dla mnie Ripstein łączy w kinie to, dystans do samego siebie, autoironia. sko ludzi, swojego społeczeństwa, jego Tak i nie. Im jestem starszy, tym bar- Wajda czy Arturo Ripstein, którzy amerykańskich reżyserów. Jest bardzo co do siebie pozornie nie pasuje. obsesji, lęków, polskiej historii i charak- dziej interesuje mnie historia kina. mają podobną do twojej świadomość popularny w Ameryce Południowej, Miesza konwencje telenoweli Jaka relacja łączyła Ripsteina z Buñu- teru narodowego. A przy okazji, podob- Uświadamia mi, jak wiele filmów nie kina. To nie są twórcy komercyjni. ale prawie nieznany w Europie i Polsce. z wariacją na temat antycznego mitu elem? Napisałeś książkę o jednym nie używał kamery jak Ripstein. Obaj widziałem, albo chciałbym zobaczyć Dlatego właśnie wspaniałe jest to, że Warto więc się o niego upomnieć. Jest o Medei w Takie jest życie, zestawia i drugim. w swych filmach są bardzo blisko swo- jeszcze raz, po latach. Nęci mnie np., nagrody FIPRESCI przyczyniają się najwybitniejszym reżyserem meksykań- obok siebie szaloną miłość, pasję, Chociaż robili kompletnie różne kino, we ich bohaterów. Pisząc książkę o Wajdzie, by obejrzeć ponownie filmy Wajdy do popularyzacji ich osiągnięć, zwra- skim, włączając do tej elity także tych czułość z makabrycznymi, seryj- wszystkich ich filmach jest magia. Kiedy odkrywałem z niego coś dla siebie, dzie- i innych reżyserów. Chciałbym się prze- cają uwagę na ich kino, honorują ich filmowców z jego kraju, którzy zrobili nymi morderstwami kobiet w Kar- spojrzysz na Twierdzę cnoty czy Takie jest liłem się z czytelnikami tym, jak bardzo konać, czy moje fascynacje są nadal tak i doceniają. kariery w Hollywood, jak np. Alejandro mazynowej głębi. Czy to właśnie życie, to mają podobną konstrukcję jak mnie to kino poruszyło. silne jak w młodości, czy miałem rację. González Iñárritu. Ripstein jest nadal dlatego możemy określać Ripsteina obrazy Buñuela. Są zamkniętą przestrze- Odbiór filmów zależy także od etapu Ilu reżyserów do tej pory odebrało inspiracją dla młodszego pokolenia rewolucjonistą kina? nią, pokojem, mieszkaniem, bohaterowie Według ciebie Wajda to esencja życia, w jakim jesteś. Warsztat, znajo- FIPRESCI Platinum Award 94 i skąd meksykańskich reżyserów, jak choćby Tak, to człowiek który przełamywał są uwięzieni w czterech ścianach domów. Polaka. Co masz na myśli? mość historii i konwencji kina to nie nazwa tej nagrody? Carlosa Reygadasa. Swoją wysoką pozy- wiele konwencji i stereotypów. Warto Buñuel był autorytetem dla młodego Powiem tak: nie jestem fanem kopro- wszystko. To nagroda szczególna, bo honoruje cję na południowoamerykańskim rynku zwrócić uwagę na jego bardzo długie Ripsteina. Dzięki ojcu producentowi dukcji. Zbyt wiele krajów, zbyt wiele również naszą federację, a przyzna- zawdzięcza także wieloletniej znajo- ujęcia i pracę kamery. Ripstein opo- mógł oglądać mistrza na planie, gdyż języków, punktów widzenia, które Rozmawiała jemy ją na Transatlantyku w Łodzi, ale mości i współpracy z Gabrielem Garcíą wiada historie ruchem, choreografią Buñuel spędził w Meksyku swoje najlep- trzeba pogodzić. Według mnie kino Mariola Wiktor także na festiwalu w Bari i od niedawna Márquezem oraz Carlosem Fuentesem. kamery. Jego filmowa rzeczywistość sze twórczo lata. wyrasta z kultury i mentalności kon- w Sofii. Została powołana w roku, to świat wystylizowany, sztuczny. On kretnego kraju. Kiedy oglądam Japo- w którym FIPRESCI obchodziło jubi- Jak odkryłeś jego kino? nie próbuje jej imitować. To, co mamy Jesteś także autorem książki nię oczyma Ozu, to uczę się tego kraju. * Klaus Eder, niemiecki krytyk filmowy. leusz 90-lecia, a więc w 2015. Jednym Na jednym z festiwali obejrzałem The przed oczyma to magia, sztuczna kre- o Andrzeju Wajdzie? Dlaczego wła- Tak samo jest z kinem Wajdy. Dzięki W latach 1986-2007 był dyrektorem progra- z pierwszych laureatów był Andrzej Realm of Fortune. Ripstein robi kino, acja. Zawsze mnie porusza, kiedy śnie on cię zaciekawił? jego filmom poznałem, czym jest Pol- mowym MFF w Monachium. Od 1987 roku Wajda. Jego pojawienie się na festiwalu które szokuje, hipnotyzuje, wciąga. Po Arturo mówi, że swoje historie opiera Znasz to uczucie, kiedy oglądasz coś na ska, polskość, wasz charakter, mental- sekretarz generalny FIPRESCI. Autor książek w Barii było jednym z ostatnich niestety wielu latach obejrzałem na Transatlan- na autentycznych faktach, że czerpie ekranie i czujesz wzbierającą fascyna- ność, myślenie, wasze mity. Znam wielu o Andrzeju Wajdzie, Luisie Buñuelu, Niki- publicznych wystąpień tego wspania- tyku ponowie Karmazynową głębię, z tabloidowych newsów. Bardzo trudno cję. Tak było w przypadku wczesnych innych polskich reżyserów, ale żaden cie Michałkowie, Andrieju Konczałowskim, łego filmowca. Był bardzo wzruszony. Takie jest życie, Zgubę mężczyzn i znów w to uwierzyć, oglądając jego filmy, że filmów Wajdy – Popiołu i diamentu, tak nie opowiadał o polskości. Andrzej Arturo Ripsteinie, Im Kwon-taeku, Nagisie

Napisał potem do mnie piękny list poczułem dreszcze. Kiedy zobaczy- te historie zdarzyły się naprawdę. Nawet Kanału, Pokolenia. Kino dla takich Wajda był jednocześnie mocno w niej Ōshimie. Fot. Beata Zawrzel/Reporter

56 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 57 RYNEK FILMOWY MONIKA LENCZEWSKA

ritish Arrows to prestiżowe wyróż- nienie w świecie reklamy. Jak zare- Bagowałaś na złoto? PRACA ARTYSTY Byłam na zdjęciach w Mek- syku, więc nie mogłam ode- brać nagrody osobiście. Dowiedziałam się o złocie dla Never Ask z sms-ów zna- NIE MA KOŃCA jomych, którzy uczestniczyli w ceremonii. To rzeczywi- ście prestiżowe wyróżnie- Rozmowa z autorką zdjęć Moniką nie, ale muszę przyznać, że podchodzę do takich rze- Lenczewską, laureatką nagrody British czy z dystansem. Lubię czuć się doceniona, ale traktuję Arrows za zdjęcia do reklamy Never Ask nagrody jako dodatek do satysfakcji z wykonywanej dla Nike Russia pracy. Znacznie ważniej- sze było dla mnie to, że choć momencie ta subiektywność rem. Daniela zatrudnia się, z siebie 100 proc. możliwości, British Arrows są przyzna- zaczęła kiełkować. Uważam, by dać mu kreatywną wol- a u Daniela, mimo że pracuje wane od 42 lat, byłam pierw- że sztuka powinna odzwier- ność, on z kolei otacza się od się czasami po dwadzieścia szą kobietą, która dostała ciedlać autora. Należy oczy- lat zaufaną ekipą. Jest artystą, godzin na dobę, chcę wkładać złoto za zdjęcia. Kobiety były wiście patrzeć na dokona- który poszukuje w reklamie 200 proc. energii. oczywiście wcześniej nomi- nia innych, czasami się nimi różnych odcieni człowie- nowane, nagradzane, ale nie inspirować, ale najważniej- czeństwa, nie interesuje go Pozwalacie sobie na planie stawały nigdy na najwyższym szym elementem rozwoju proste trzydziestosekundowe na spontaniczność? podium. Chcę wierzyć, że to artystycznego jest słuchanie promowanie produktu. Dla Raczej nie, wszystkie sceny przełom. siebie. Tym bardziej, że praca Daniela kluczowe są emocje, są zaplanowane wcześniej. artysty nie ma końca. Żadna które dla mnie, jako opera- Daniel potrafi być elastyczny, Sama nagroda nic nie droga nie jest zdefiniowana, torki, są najważniejszym two- ale przykłada też dużą wagę zmieni w twojej karierze? nie ma jednej recepty, ale rzywem opowiadanych obra- do dokumentacji i rozmów Monika Lenczewska To była miła niespodzianka, jeśli jest się wiernym sobie, to zem historii. przed zdjęciami. Na planie ale następnego dnia byłam gdzieś to człowieka na pewno zmieniamy czasami insceni- już na planie. Wolę przeby- zaprowadzi. Stworzyliście razem szereg zację pod wpływem światła reklamy, na które stać niewiele mi dało. Tym bardziej, wać na planie niż na rozda- iście filmowych reklam, jak czy lokacji, ale myślę, że 99 wielu twórców. że przez ostatnie lata pozna- niach nagród czy festiwa- Twoja ścieżka zaprowa- Never Ask dla Nike Russia proc. materiału powstaje tak, Muszę przyznać, że Jestem pierwszą kobietą, łam świat reklamy na wylot, lach filmowych, a jeśli już dziła cię w ciekawe rejony. czy niesamowitą wizuali- jak zostało to wcześniej omó- weszłam w reklamy po w tym wiele głośnych, kary- przyjmuję na siebie obowią- Kręcisz z Danielem Wol- zację kampanii Libresse wione i wymyślone. W trak- trudnych zdjęciach do która dostała złotą British katuralnych osób, które nie- zek jurorski, jak ostatnio przy fe’em i innymi uznanymi Blood Normal. cie zdjęć rzadko też rozma- fabuły City of Lies z John- koniecznie inspirują. A Ter- okazji Cannes Lions, to m.in. w branży twórcami, na Fakt, że są filmowe, wynika wiamy o tym, co i jak kręcić. nym Deppem, żeby trochę Arrow za zdjęcia rence to mistrz, który uczy dlatego, że potrzebuję raz na dodatek reklamy, które z jego podejścia do pracy Mam sporą dozę wolno- odpocząć, a niespodziewa- pokory, obserwacji, wiary jakiś czas odpocząć i podła- wymykają się stereoty- oraz rozmów z ekipą. Kręcąc ści w przyjętych wcześniej nie zdałam sobie sprawę, że w siebie. Wróciła mi dzięki dować baterie. powemu postrzeganiu z Danielem, uczestniczę w sze- ramach. To ciekawy proces, ta forma kryje niesamowite niemu potrzeba opowiada- reklam. To raczej małe regu spotkań na temat scena- który wymaga zdyscyplino- możliwości dla operatora. I możesz kręcić z takimi z Terrence’em trzy tygodnie, nia filmowych narracji. Szu- Wielu dałoby dużo, by móc formy artystyczne. riusza, obiektów, kostiumów wania, ale daje również mnó- Musiałam poświęcić trochę filmowcami jak Terrence po prostu rozmawiając. To kam obecnie projektu, który jeździć po świecie i brać Cieszę się, że to dostrze- czy castingu. On dzieli się stwo satysfakcji. A że Daniel, czasu, żeby przestawić się Malick. Jak ci się z nim mądry, skromny i delikatny poruszy mnie na tyle, że będę udział w ciekawych impre- gasz. Kręcę dużo klasycz- tym z nami, wspólnie planu- podobnie jak ja, jest miłośni- na inny tryb opowiadania współpracowało przy człowiek, który jest ciekawy chciała poświęcić mu kilka zach. nych reklam, ale na szczęście jemy większość działań. Zdą- kiem taśmy filmowej i zawsze w sensie narracji, podejścia reklamie Google Pixel 3? świata i ludzi. Rozmawiali- miesięcy życia. Zdaję sobie Doceniam każde wyróżnie- udaje mi się dwa, trzy razy żyłam zżyć się przez te kilka walczy o to, by nie iść do ujęcia, języka filmowego, To było dla mnie ważne śmy o tym, co nas pasjonuje sprawę z tego, że pracuję za nie i zaproszenie, ale to nie do roku tworzyć prawdziwe lat z jego głównymi współ- w kamery cyfrowe – nawet ale po kilku miesiącach spotkanie, mimo że sama w obrazie, w opowiadaniu dużo, więc chcę poświęcać jest zupełnie mój świat. Praca perełki. Reklama to format, pracownikami, tworzymy fil- w reklamie, w której jest zaczęłam się w tym speł- reklama, kręcona na tele- bez słów, dlaczego wierność czas wyłącznie na to, co mnie operatora jest ciągłym poszu- którego treść często nie jest mową rodzinę, która wzajem- to łatwiejsze rozwiązanie – niać. A dzięki współpracy fonach Pixel 3, nie była sobie jest najważniejsza i jeśli interesuje. W tym momencie kiwaniem. Wymaga dyscy- zależna od reżysera czy ope- nie się inspiruje. Nie wiem, jak czuję, że u jego boku cały czas z Danielem trafiłam do elity większym wyzwaniem, bo masz talent, nie możesz go kariery mogę pozwolić sobie pliny i konsekwencji. W życiu ratora, lecz od ludzi tworzą- to wygląda u innych, ale dla artystycznie się rozwijam. operatorów reklamowych na nie mogłam w takiej for- traktować jako coś pewnego. na selektywność. zawodowym kieruję się więc cych daną markę. W pracy mnie ta interakcja jest ważna, świecie, co automatycznie mie osiągnąć jakichś impo- Chodzi chyba o nasze własne instynktem, wytyczam wła- z Danielem Wolfe’em czujesz, bo na planach wielu reklam To rzeczywiście niekon- wiąże się z ciekawymi pro- nujących wyników wizual- odczuwanie rzeczywistości. Rozmawiał sną ścieżkę. W pewnym że jest prawdziwym auto- nie czuję presji, by dawać wencjonalne podejście do jektami. nych. Natomiast spędziłam Niesamowite spotkanie, które Tomasz Kazański Wall Fot. James D.

58 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 59 ZAPA

Szanowni Państwo, Związek Autorów i Producentów Audiowizualnych (ZAPA) zwraca się z uprzejmą prośbą o zgłaszanie się uprawnionych autorów lub producentów, albo ich spadkobierców lub następców prawnych, którzy jeszcze nie powierzyli swoich praw autorskich do zbiorowego zarządzania, w celu wypłaty należnych im tantiem. Dotyczy to reżyserów, autorów scenariusza, operatorów obrazu, scenografów, kostiumografów, dekoratorów wnętrz, montażystów, operatorów dźwięku, producentów oraz ich spadkobierców lub następców prawnych. Na kolejnych stronach przedstawiamy listę osób z podziałem na autorów i producentów, aktualnie zidentyfikowanych, które prosimy o kontakt z biurem ZAPA: tel. (22) 581-43-60 ZAlub [email protected] .A

MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 61 ZAPA AUTORZY

A Banasik Dariusz Bielan Łukasz Bonecki Jacek Brzyk Remigiusz Chołaściński Wojciech Abramowicz Paweł Baran Jaroslav Bielawska Iwona Bonecki Józef Buchowski Marcin Chołuj Monika Abucewicz Piotr Baranowska Ewelina Bielecki Mariusz Boni-Marczyńska Jolanta Buczkowski Leonard Chomczyk Piotr Ackerman Michael Baranowski Bartłomiej Bielińska Halina Borkowska Dorota Buczkowski Robert Christensen Lise Adamek Witold Antoni Bartczak Piotr Roman Bieńkowski Bohdan Boroń Jacek Budnik Mateusz Chruściel Małgorzata Adamiak Janusz Bartel Katarzyna Biernawski Wojciech Tomasz Borowczyk Walerian Bujski Marcin Chrzanowski Andrzej Adamiak Wojciech Barthel Lars Bieszczak Katarzyna Borowiec Piotr Burakiewicz Jakub Chrzanowski Bernard Adamski Przemysław Bartnicki Krzysztof Bik Edyta Borowiecki Andrzej Burke Irena Chudzian Wojciech Adamski-Chwalibóg Stanisław Bartnicki Michał Bilińska Alicja Borowik Włodzimierz Burzyński Adam Chudziński Wojciech Aleksandrowicz Tadeusz Bartosiński Robert Biliński Grzegorz Borowski Wojciech Buśko Marcin Chuszno Patryk Ali Semira Bartoszewicz Grzegorz Binder Emma Borowski-Herbst Adam Piotr Butler Bill Cichecki Tomasz Altman Tadeusz Bartov Eyal Bińczyk Krzysztof Borowy Rafał Buttinger Monika Cichoń Marcin Amiradżibi-Stawińska Helena Bartólewska Iwona Bińczyk Maciej Bors Marcin Buzuk Łukasz Cichowicz Ada Andrulewicz Stanisław Bartuzin Krzysztof Bińkowski Michał Borzęcki Łukasz Byczyński Łukasz Cielewicz Tadeusz Andrychowski Marek Basa Jacek Biskup Leszek Borzyszkowski Tomasz Byrska Agata Cieplak Adam Andrzejewski Amadeusz Bąk Ireneusz Bisztyga Przebinda Halina Bradecki Tadeusz Cieplińska Daniela Anioł Anita Bednarczyk Przemysław Blew Jan Branicka Zofia C Cierniak Agata Antoniszczak Malwina Bednarczyk T. Błaszczak Magdalena Branicki Andrzej Cantu Ed Ciesielski Krzysztof Antoszczyk Alicja Bednarska Genowefa Maria Błaszczyk Anna Braun Dagmara Catela Catherine Cieślak Grzegorz Armusiewicz Zofia Bednarski Andrzej Błaszczyk Konrad Braun Marek Celińska Milena Cimoszko Przemysław Arnesen Magnus Bednarz Bartosz Błaszczyk Wojciech Bretes Bartosz Cękalska Romana Sylwestra Ciona Łukasz Augustynek Paweł Belina Brzozowski Jan Błaszczyńska Alicja Broda Miron Chaberski Emil Ciszak Olaf Augustyniak Bogdan Beliński Andrzej Błażej Tomasz Brodruck Dorothee Chabin Wojciech Witold Cotton Andy Augustynowicz Anna Bełdycki Maciej Bobrowicz Grzegorz Brudz Krzysztof Chamot Jacek Coulter Michael Axer Erwin Bem-Jankowska Magdalena Bochniak Tomasz Brygman Paulina Chmielecki Adam Cudzich Krzysztof Axer Otto Bensch-Stylianu Joanna Bocian Artur Bryniarski Grzegorz Chmielewski Jan Cybulak Piotr Berndt Krystyna Bogacki Tomasz Brysiak Stefan Chmielowski Andrzej Cybulska Barbara B Betlej Hubert Bogaczyk Grzegorz Brzeska-Klinik Joanna Chodak Marek Cygal Maciej Bachańska Regina Białek Katarzyna Bogocz Krzysztof Brzezińska Anna Chodkiewicz Jacek Cygler Zbigniew Bajak Natalia Białousz Michał Boguslu Emine Cansu Brzezowska-Różyłło Ewa Chodorowicz Katarzyna Czabaj Sławomir Bajura Małgorzata Białousz Piotr Bohan Kess Brzostowski Siergiej Chojecka Jadwiga Czaja Maria Antonina Baka Marta Ewa Białowąs Piotr Bohdanowicz Antoni Brzozowska Karolina Chojecki Maciej Czaja Marta Bakanacz-Malinkiewicz Jadwiga Biedrawa Alfred Boksa Szymon Brzozowski Jarosław Chojnacki Piotr Czakon Dominika Balcy Otokar Biedrzycka-Sheppard Anna Bołtowicz-Fransowska Marta Brzozowski Zdzisław Chojnacki Robert Czapla Wojciech ZABanasiak Anna Biegańska Irena PBonati BarnabaA ZABrzózka Andrzej Cholewjusz StanisławP Krzysztof CzarkowskiA Jacek

62 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 63 ZAPA

Czarnecka Joanna Dąbrowska Lucyna Duda-Ziętek Anna Fidala Paweł Marek Garbarczyk Piotr Gorszewski Aleksander Czarnecki Henryk Tadeusz Dąbrowska Małgorzata Dunajewska Beata Fierek Michał Gargas Anita Gorządek Agata Czartoryska Emilia Dąbrowska Zofia Durakova Liubov Fijołek Andrzej Garncarczyk Anna Gosk Aleksander Czech Sebastian Dąbrowski Paweł Duret Jean Pierre Fik Przemysław Gassen Svenja Gosk Teresa Czechowski Waldemar Dąbrowski Robert Dybowski Jacek Filipczak Tomasz Gawliński Stanisław Gotfryd Tomasz Czeczot Janina Dedo Henryk Dybowski Wacław Filipek Włodzimierz Gąsior Ewelina Goździk Sławomir Czeczott Natalia Danuta Dejmek Kazimierz Dyczek Daniel Filipowicz Monika Gąsiorowska Renata Górecki Grzegorz Czekanowski Aleksander Dekarz Łukasz Dymek Matylda Filipowicz Rafał Gąsiorowski Dariusz Górecki Janusz Czepukajtis-Potęga Anna Del Paso Joaquin Dziedzic Natalia Filler Witold Generalczyk Jolanta Górka Radosław Czernek-Banecka Paulina Delannoy Jean-Baptiste Dzierżypolski Maciej Fitzet Patrycja Gibajło Ludwik Górniak Grażyna Czerniatowicz Wojciech Dembiński Lucjan Dziewic Jaromir Flanagan Robert Gibki Ryszard Górska Maria Czerniawski Łukasz Demkowicz Mariusz Dzięcioł Krzysztof Flisak Jerzy Gibson Michael Górski Andrzej Stefan Czernichowski Jarosław Dennett Hester Dzięciołowski Rafał Florek Magda Gilewski Piotr Górski Tomasz Czerwiński Jakub Derbich Dariusz Dziki Waldemar Ford Aleksander Gleichgewicht Helena Graban Monika Czerwiński Jan Dębniak Radosław Dziumowicz Leszek Fornal Maciej Gliszczyńska Benedykta Grabarek Paweł Czerwiński Ryszard Dłużewski Bartosz Fortuna Venti Głodek Jarosław Grabowska Anna Czuba Piotr Dłużniewska Grażyna E Franciszak Jan Głowacka Zuzanna Grabowska Ewa Czuchnowski Mateusz Dmitroca Eugeniusz Edwards Peter Frankowski Adrian Patryk Główczewski Jerzy Grabowska Maria Teresa Czudowska Kama Dobek Mirosław Ejsmont Hanna Frankowski Jacek Jacenty Głuszek Krystyna Grabowski Błażej Krzysztof Czupryńska Sabina Dobek Stanisław Elminowska Justyna Frątczak-Rodak Monika Gniadek Tomasz Grabowski Marek Czyczyło Andrzej Dobrucki Lesław Ernst Jacek Frosztęga-Kmiecik Brygida Gniazdowski Zbigniew Grabowski Mikołaj Czyżnikowska Renata Dokowicz Konstanty Evans Stuart Fudakowski Piotr Godlewski Bogusław Grabowski Piotr Domagała Marek Goetz Jindrich Grabowski Ryszard Ć Domaniecka Agnieszka F G Goldberg Jakub Grabowski Stanisław Ćwik Mariusz Dopierała Jan Faber Kazimierz Gabryel Aniela Golla Rafał Granat Renata Ćwikliński Piotr Doryk Maciej Fabiańska Barbara Gadomski Jakub Gołaszewska Katarzyna Grandys Ligia Ćwikliński Wiesław Dowgiałło Zbigniew Fabrowicz Sebastian Gajewska Magdalena Gołąbek Krzysztof Graszka-Petrykowski Dariusz Drobaczyński Romuald Faflak Maciej Gajewski Maciej Gołąbek Szymon Gravender Piotr D Drozd Mieczysław Fajihauer Marek Gajzler Robert Gołębiewski Arkadiusz Grela Dariusz Danielewicz Magdalena Drozdowska Agata Fandrejewska-Ochnio Karolina Gałązkowski Janusz Gołębiowska Hanna Grela Przemysław Dassier Jerome Drozdowska Barbara Faroń Dominika Gałczyński Marcin Gomułka Sebastian Grobliński Jan Daszkiewicz Michał Drygalski Henryk Faruga Wojciech Gałek Jerzy Gondek Jowita Grochowska Monika Dawidowicz Michał Drzyzga Paweł Ferlak Barbara Gałka Magdalena Gontarz Renata Grodkiewicz Robert Dąbkiewicz Janusz Dubowski Sławomir Fernandez Castellanos Adrian Gapińska Alicja Gordon Łukasz Grodzki Paweł ZADąbrowska Krystyna Ducki Tomasz PFethke JanA Kazimierz ZAGarbaczewski Rafał Gorlikowski MarianPGroszekA Jacek

64 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 65 ZAPA

Groszyńska-Liweń Aneta Hassler Jurgen Janicki Michał Jerzyk Mikołaj Kałwa Piotr Kądziołka Danuta Grubski Łukasz Häuser Maria Janik Mieczysław Jesipowicz Luiza Kamińska Danuta Kegel Barbara Gruda Józef Häuser Paweł Janiszewski Leszek Jezior Christine Kamiński Dominik Kegel Zbigniew Grudzińska Zofia Häuser Piotr Janiszewski Maciej Jeziorski Krzysztof Kamiński Janusz Keim Krzysztof Gruszecki Jacek Hejak Marcin Janiszewski Mariusz Jeżowski Krzysztof Kamiński Piotr Kenar Urszula Gruszka Jacek Herhel Irina Janke Łukasz Jodłowski Marek Kanicki Ireneusz Kępa Krzysztof Gruz Zbigniew Hiperfokal Igor Jankowska Elżbieta Jolie Murenzi Claudine Kaniewska Olga Kępski Tomasz Gryn Michał Hoang Dong Fryderyk Jankowski Bohdan Jopyk-Misiak Maria Kantor Tadeusz Marian Kielak Bolesław Grzyb Aleksandra Hoang Hgoc Piotr Jankowski Grzegorz Jordan-Młodzianowska Monika Kapeniak Szymon Kielar Paweł Grzyb Natalia Hoder Jan Jankowski Piotr Jóźwiak Grzegorz Kapuza Jerzy Kieres Maciej Grzyb Wojciech Hoffman Kruszewska Anna Jankowski Wojciech Jóźwicki Paweł Karasiński Mateusz Kieszek Marcin Grzybacz Krzysztof Hoffmann Beata Janus-Orzepowska Agata Jóźwik Monika Karaś Roman Kijańska Marta Grzybowski Tomasz Hong Suk-Hwa Januszaniec Michał Jurczyk Zbigniew Karczewski Maciej Kilian Adam Jerzy Guizar Andrea Hough Toby Januszewicz Tomasz Jureczka Radosław Karmolińska Maria Kilian Jarosław Gulbrandsen Jonas Matzow Hrechorowicz Andrzej Jarmulski Mateusz Jurewicz Maciej Karpiuk Wojciech Kiselev Andrei Gulbrandsen Marius Matzow Hubka Magdalena Jarmuła Dariusz Jurga Karol Karpowicz Magdalena Kisiel Patrycja Gutkowski Grzegorz Hussar Irena Jarnuszkiewicz Anna Jurgała Wiesław Karwańska Elżbieta Kiss Marian Guzak Marcin Jaruga Jerzy Jusiewicz Krzysztof Kasparowicz Dorota Kiszkurno Albert Gwarda Marcin I Jarzynka Marek Kasperek Łukasz Klamra Bartosz Gwiazdowicz Tomasz Iłowski Maciej Jasicka Ewelina K Kasperek Michał Klata Jan Gwizd Justyna Irzyk Jerzy Jasińska Luiza Kaczkowska Karolina Kasprzak Cezary Paweł Klawikowski Jakub Iwaszkiewicz Marek Jasiński Krzysztof Kaczmarek Jagna Kasprzak Mateusz Klawiński Marcin H Izbińska Izabella Jasiński Mariusz Kaczmarek Piotr Kasprzycka Maria Klewar Małgorzata Hachlica Maciej Jasiukiewicz Piotr Kaczoruk Renata Kasprzyk Andrzej Klimczak Tomasz Haczyk Ewa J Jaskierny Grzegorz Kaczyński Piotr Kasta Waldemar Klimek Tomasz Halastra Mirosław Jabłońska Urszula Jaszkowski Marek Kaim Ewa Kaszuba-Dębska Anna Klimowski Maciej Halbwachs Jean-Pierre Jackowska Jolanta Jaśniak Grzegorz Kaja Piotr Kata Konrad Klonowski P. Hamera Marek Jackowski Wiktor Jaworek Kamil Kaja Ryszard Katarzyńska Katarzyna Kluza Anna Hamer-Świecznik Christine Jadczak Krzysztof Jaworski Artur Kajszczak Jerzy Kaufhold Donata Klynstra-Komarnicki Redbad Hamrol Rafał Jafra Michał Jaworski Stanisław Kalinowski Waldemar Kawiorska Iwona Kłodnicki Andrzej Krzysztof Handzlik Grzegorz Jagielski Jan Jaworski Ziemowit Kalisz Jan Kazek Józef Kłos Martyna Hanzl Andrzej Jakubik Mirosław Jawoszek Łukasz Kaliszewska Iwona Kazimierczak Alicja Kłujsza Marcin Harasiewicz Wojciech Jakubowska Daria Jażyński Marcin Kallstrom Gunnar Kazimierski Maciej Kłujszo Tomasz Hartwig Janina Jakubowski Wojciech Jechna Wojciech Kałczak-Kozieł Ewa Kazimierski Paweł Kłys Bartłomiej ZAHasler Jens Jakżyna Tamara ElżbietaPJeglińskiA Henryk ZAKałuski Adam Kaźmierczak WacławPKnabe PiotrA

66 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 67 ZAPA

Kobiela Daniel Koprowicz Hubert Kowalczyk Marcin Król-Nowińska Faustyna Kubicki Tomir Kwiecień Barbara Kobiela Martyna Koral Sylwester Kowalczyk Paula Kruczkowska-Król Iwa Kubik Janusz Kwiecień-Kaniewska Katarzyna Kobierzycka Magdalena Koralewski Michał Kowalska Ewa Kruczkowski Jerzy Kubiński Łukasz Kobylarz Katarzyna Kornyluk Goria Kowalska Justyna Kruk Narcyz Kucaj Krzysztof L Kobylińska Weronika Korwin Maciej Kowalski Adam Kruk-Nowacki Michał Kucharski Marek Lachmann Piotr Kochańczyk Agnieszka Korwin-Piotrowski Krzysztof Kowalski Andrzej Krukowska Zofia Kuczaj Michał Landova Milena Kochańska Ewa Korzyb Agnieszka Kowalski Mirosław Krupniewski Maciej Kuczera Dariusz Laskowska Dominika Kocięba Jakub Kos Łukasz Kowalski Tomasz Kruszelnicki Mateusz Kuczkowski Tomasz Laskowska Urszula Kocot Wojciech Koseska Barbara Kozakiewicz Marek Kruszyński Seweryn Kudaczkin Oleg Laskowska Wanda Koenig Joanna Kosiarz Paweł Kozik Tomasz Krwicz Mieczysław Kudlicka Boris Laskowski Piotr Kokosiński Piotr Kosiński Bohdan Kozłowski Grzegorz Kryński Adam Kudliński Grzegorz Lasocki Andrzej Kokot Krzysztof Kossakowska-Sienkiewicz Anna Kozok Jolanta Kryszak Paweł Kudła Mateusz Latałło Paul Kolbow-Staroń Małgorzata Elżbieta Kostarczyk Piotr Kozyra Agnieszka Krzanowski Aleksander Kudrzycka Jadwiga Latocha Michał Kollar Michal Kostewicz Jerzy Kozyra Stanisław Krzemień Małgorzata Kufel Adam Laube Adrianna Kolsicki Waldemar Kostowski Paweł Koźbielski Tomasz Krzemińska Janina Kufirska Anna Lebon Thierry Kolska Zuzanna Jagoda Kostrzewiński Zbigniew Koźmińska Janina Krzemińska Lucyna Kujawa Roman Lenarczyk Marcin Kołakowski Maciej Kostur Piotr Krajczok Michał Krzemiński Krzysztof Kujawski Lech Antoni Lenart Marcin Kołas Uładzimir Koszczuk Anna Krajdocha Barbara Krzemiński Łukasz Kulak Piotr Lenart Tomasz Kołodziej Marian Kościa Wanda Krajewska Agnieszka Krzeptowska Czesława Kulik Paweł Lenica Jan Kołodziejczyk Marcin Kościelniak Sławomira Krajewski Jaromir Krzeptowska-Wisiecka Elżbieta Kulpa Leszek Leniec Adam Kołodziejczyk Marek Kościuszko Jacek Krajewski Paweł Krztoń Anna Kurpas Anna Lepiana W. Kołtowicz Jurij Kotarba Piotr Krasiński Marcin Krzyczmonik Barbara Kurzątkowski Piotr Lesiak Monika Kołtunowicz Łukasz Kotetishvili Tato Krassowska Anna Krzysztof Krzysztof Kurzel Denis Leszczyłowski Michał Komacki Mariusz Kotlińska Matylda Krauze Michał Krzysztofowicz Piotr Kuś Mariusz Leszczyński Waldemar Komar Magdalena Kotowicz Alfreda Krawcow Mikołaj Krzyżanowska Halina Kuśmierczyk Małgorzata Leśniewska Jadwiga Komosińska Krystyna Kotowska Gabriela Krawczuk Natalia Krzyżanowska Monika Kutz Kazimierz Lewandowski Marcin Kompan-Altman Mikołaj Kotula Katarzyna Krawczyk Karolina Książak Jacek Kuzdak Urszula Lewiński Maciej Konarska Agnieszka Kotys Eryk Krawicz Mieczysław Książek Adrianna Kuźma Sebastian Lewiński Tomasz Koncewicz Mirosław Kovalenko Alisa Kretkowski Przemysław Księżak Leonard Kuźmiński Krzysztof Libera Antoni Konderek Elżbieta Kovcin Filip Kreutz Maksymilian Kuberka Marcin Kuźnicki Bartłomiej Libera Zbigniew Kononowa Natalia Kowal Andrzej Kreutz-Majewski Andrzej Kubiak Adam Kwestarz Michał Lichota Adam Konrad Kazimierz Kowal Michał Kronic Andrzej Kubiak Karol Kwiatkowska Anna Lichwa Jakub Konwicki Michał Dariusz Kowalczyk Adam Król Justyna Kubiak Krzysztof Kwiatkowski Maciej Stanisław Lindholm Karol Kopaczewski Jarosław Kowalczyk Jakub Król Tomasz Kubiak Stanisław Ryszard Kwiatkowski Marcin Łukasz Linkowska Hanna ZAKopeć Łukasz Kowalczyk Kinga PKrólak KrzysztofA ZAKubiak Wojciech Kwiatkowski PawełPLipińska-LeidingerA Barbara

68 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 69 ZAPA

Lipiński Łukasz Maciejczyk Ewa Małycha Zuzanna Miastkowska-Wujec Katarzyna Montesano Marcin Nadolny Paweł Lipka Paweł Maciejewska Anna Mandes Dariusz Michalak Rafał Morawski Patryk Nagórski Kazimierz Lipowski Aleksander Maciejewska Magdalena Maniewski Mariusz Michalcewicz Jakub Mordak Krzysztof Nagrodzki Henryk Lipski Paweł Maciejowska Paulina Manowski Robert Michalczuk Jakub Mordarski Michał Nagy Władysław Lisak Jerzy Maciejowska-Von Seltmann Gabriela Mańczak Maciej Michalec-Chlebik Olga Mosdorf Halina Nalazek Bartosz Lisak Przemysław Macikowski Wojciech Marciniak Bartosz Michalski Dariusz Moser Kurt Nalepa Piotr Lisiecki Mariusz Macuk Marcin Marduła Halina Michanaszwili Leri Mosiewicz Magdalena Napiontek Małgorzata Lisowski Filip Macur Mateusz Margas Mariusz Michniewicz Tomasz Moskal Przemysław Napiórkowski Józef Liszewska Wiesława Maćków Zbigniew Marhall Aleksander Michnikowski Roch Moskal Wojciech Nawrocki Zbigniew Litwin Piotr Madejek Piotr Markowska Aleksandra Mickiewicz Witold Motylska Agnieszka Dorota Nelson Stephanie Lo Voi Elina Magier Mariusz Markowska Justyna Miecznik Sebastian Moździerz Jarosław Nędzyński Mariusz Loc Hoang Ngoc Piotr Magnuszewski Andrzej Marszałek Diana Mierzwiak Wojciech Możdżeński Stanisław Nhu Vu Nguyne Lorenc Jakub Magowski Maciej Martan Zbigniew Migalski Dariusz Możejko Józef Niedzielska Wanda Lubelska-Chrołowska Maria Maj Aleksander Marzyński Marian Migielska-Świrta Leokadia Mrowiec Anna Niedźwiecka Janina Lucas Christopher Maj Andrzej Masłowska Marta Mikovic Nenad Mrozek Wojciech Niemcewicz Piotr Lutczyn Paweł Maj Jolanta Mass Anna Mikutenas Algimantas Mrozowska Magdalena Niemiec Radosław Lyko Monika Maj Magdalena Masztalerz Krzysztof Milczarek Sara Mrożewski Jerzy Niemiro Robert Maj Paweł Wojciech Matela Łukasz Milencki Jan Jakub Mróz Barbara Nierodzińska Małgorzata Ł Majda Wojciech Matkowski Rafał Milko Grzegorz Mróz Lech Niesiołowski-Spano Łukasz Łaboda Wojciech Majewicz Bartłomiej Matlak Michał Miller Krzysztof Mróz Paweł Niewińska Grażyna Łagowska Jolanta Major Ryszard Matuszak Tomasz Miłosz Andrzej Mruszczak Gabriela Nikolas Jerzy Łagowska Katarzyna Makarewicz Henryk Matys Michał Miłoszewska Marta Muller Jerzy Nikolski Roman Łapiński Jerzy Makuła Waldemar Matysiak Piotr Minkiewicz Bartosz Munk Halszka Kazimiera Niszkiewicz Jacek Ławniczak Agata Malecki Zbigniew Mazowieńska-Wierzbicka Małgorzata Minticz-Skarżyńska Lidia Murasiewicz Majka Nowak Krzysztof Łoś Krzysztof Malejko Wojciech Zbigniew Mazur Franciszek Mioduszewska Anna Musak Monika Nowak Mariusz Łubniewski Jakub Malinowska Ewa Mazur Krzysztof Mirowska Aleksandra Musialik Michalina Nowakowski Adam Łuczków Ewa Malinowski Michał Mazur Maciej Misiukiewicz Wojciech Musiałowicz Edward Nowakowski Konrad Łukasik Katarzyna Malinowski Mirosław Mazurczak Zofia Miszczak Szymon Musidłowska Maryla Nowakowski Marek Tadeusz Łukaszczyk Wojciech Maliński Krzysztof Mąderek Stanisław Mizielińska Małgorzata Muszyńska Małgorzata Nowakowski Mariusz Łukaszewicz Sylwia Malmqvist Jenifer McGettigan Norah Mleczak Natalia Muszyński Marcin Nowicka Irena Maria Łukomska Małgorzata Malski Sebastian Meksiak Marcin Modrzejewska Jadwiga Wiktoria Mydlak Barbara Nowicki Łukasz Łysień Łukasz Maluśkiewicz Marek Mess Edvard Modrzyński Bronisław Myszorek Tadeusz Nowicki Maciej Małecka Marzena Meyer-Chojnowska Ewa Mojnowska Marta Nowogórska-Szczęk Anna M Małecki Jakub Mialik Sebastian Mokicz Leonard N Nowosławski Paweł ZAMaciąg Wojciech Małek Katarzyna PMianowskaA Agata ZAMolenda Maria Nadolny Marcin PNykowskiA Antoni

70 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 71 ZAPA

O Oślak Maciej Pawlikowski Maksymilian Planutis Witold Prakash Tushar R Oblowitz Michael Otocka Wiesława Pawlina Maryla Plawgo Kacper Prałat Grzegorz Rachel Anna Maria Oczkowski Norbert Owczarczak Artur Pawluk Piotr Pluciński Wojciech Prankl Anna Raczkowska Paulina Ogrodowczyk Jacek Pawłowska Karolina Płaska Przemysław Praszkiewicz Krzysztof Radlicz Jan Okoń Tomasz P Pazmandy Katalin Płaza Przemysław Preisner Andrzej Radwański Marcin Oktawiec-Kulik Violetta Pabisiak Anna Pellerin Daniel Płócienniczak Zbigniew Press Renata Radwański Ryszard Olczak Dawid Pacewicz Lidia Perzyna Bartłomiej Płóciennik Mateusz Prochowicz-Ratyńska Maja Radzinowicz Anatol Olejnik Zygmunt Pacholski Piotr Peszek Jan Podgórska Ewa Prochowska Agnieszka Radziukiewicz Jan Olszak Miron Paciorek-Grabowska Anna Petraniuk Włodzimierz Podgórski Jacek Prosiński Jan Rafa Tomas Olszewski Olaf Paczkowski Paweł Pęzińska Joanna Podolec Marcin Prus Bolesław Rajch Paweł Olszewski Olimpiusz Pakuła Julian Piasecki Waldemar Podolecka Agnieszka Przedpelski Mathieu Jean Rajewski Timofej Olszewski Waldemar Pakuła Maciej Piątek Jacek Podolski Krzysztof Przeradzka-Jędrzejewska Rakowski Andrzej Olszewski Włodzimierz Eugeniusz Palka Jakub Piątek Katarzyna Pogany Gabor Jadwiga Ramborg Jens Olszycki Mirosław Palmowska-Knaś Dorota Piątyszek Marcin Pogorielov Andriej Przesmycki Łukasz Raplewski Zbigniew Ołtarzewski Piotr Paluch Paweł Pickford Terry Polak Paweł Przęczek Marek Rasch Marta Onoszko Monika Pałka Piotr Piechura Marcin Polański Jarosław Przybora Jeremi Rasiak Jerzy Opałka Mateusz Panek Grzegorz Piegat Marcin Polar Marcin Przybyłko Filip Ratajczak Piotr Oraczewska-Grabowska Zofia Panfiłow Stanisław Piekarski Jarosław Polewski Robert Przyłuski Jan Reardon Kerry Ordyński Ryszard Pankiewicz Krzysztof Pierzchanowski Paweł Policiński Grzegorz Pstrokońska Lidia Redlarski Andrzej Orlecki Jerzy Papierski Edward Pietras Przemysław Polijaniuk Jerzy Ptaszek Monika Reinhard Stergar Orłowska Elżbieta Paradowicz Tadeusz Zdzisław Pietrow Józef Polis Danuta Ptaszyńska Alicja Reszka Kamil Orłowska Małgorzata Paradowski Konrad Pietrowski Szymon Polkowski Michał Puchacz Marek Reszka Izabela Orłowski Jacek Paradzińska Katarzyna Pietrzak Jakub Poniedzielski Michał Puchalska Justyna Robakiewicz Michał Orłowski Jerzy Paruch Stefan Pięta Ewa Popczyk Grzegorz Pudlik Kamil Robat Klaudia Orski Witold Pasemann Jan Pijanowski Tomasz Józef Popczyk Jan Puławski Bartosz Rogala Mateusz Orzechowska Katarzyna Passini Paweł Pik Lechosław Popek Piotr Puławski Grzegorz Rogalska Barbara Osajda Mateusz Paterek Paweł Pilchowski Mikołaj Popiołek Radosław Purzycka Maria Alina Rogowska Felicja Osiecki Andrzej Patridge Keith Pilich Marcin Popławska Monika Putkiewicz Agnieszka Roguś Piotr Osiecki Tadeusz Paul Lech Piontecka-Lawenda Katarzyna Poprawski Zbigniew Franciszek Putrament Konstanty Rok Anna Osowiecki Andrzej Pawełczyk Adam Piotrowicz Robert Poraniewska Dorota Pyda Maria Rok Mirosław Ossendowski Jakub Pawełczyk Maciej Piotrowska Aleksandra Porczyk Agata Pysz Marek Rokita Damian Ostanówko Waldemar Pawleta Jerzy Piotrowski Łukasz Porembalski Stanisław Roman Krzysztof Ostaszewski Andrzej Pawlik Arkadiusz Pitek Anna Poznański Mieczysław Q Romanowski Franciszek Ostoja-Zagórski Zbigniew Pawlik Justyna Piwowarczuk Maciej Poznański Tomasz Quay Stephen Romaszkiewicz Henryk ZAOśko Łucja Pawlikowska Maja PPiwowarskaA Halina ZAPółrolniczak Adrian Quay Timothy PRonowiczA Stefan

72 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 73 ZAPA

Rosenfeld Malte S Siekiera Czesław Słodkowski Marek Stachiewicz Aleksander Struczyk Piotr Roszyk Jarosław Sabarański Szymon Siekierski Edmund Słomka Tomasz Stachowiak Jakub Struzik Rufin Roy Zalewski Witold Sadowska Zuzanna Sielczak Dominika Słomowicz Mikołaj Stachowski Jacek Stryczek Andrzej Rozmysł Artur Sadowski Andrzej Sielicki Ludwik Słotwiński Józef Stachura Tomasz Strzemżalski Wojciech Różalska Agnieszka Sajewicz Kamil Sienicki Artur Słowikowski Piotr Stadnik Karol Stupiński Adrian Różalski Filip Sala Grzegorz Sienkiewicz Alina Słupska Iga Stanciu Marian Styrna Damian Różańska Elżbieta Salawa Krzysztof Sierociński Krzysztof Smoleński Piotr Stando Grażyna Subotowicz Eliza Różewicz Zenon Salge Klaus Sierszak Michał Smoliński Damian Stani Arkadiusz Suchocki Łukasz Różycki Roman Samborska Magdalena Sabina Siesicki Mateusz Smutny Viktor Stanisławski Łukasz Sulik Bolesław Rucki Tomasz Samojlik Tomasz Sikora Dezyderiusz Smużny Dominik Stankiewicz Grażyna Suwalska Małgorzata Rudnicki Jacek Sanak Marek Sikora Rafał Smyczek Magdalena Stankiewicz Piotr Svitanek Pavel Rudzik Norbert Santura Adam Sikorska Anna Snopkiewicz Łukasz Stankowa Mira Swinarski Konrad Rus Slominski Jan Sapka Jakub Sikorska Mirosława Sobański Tomasz Stańczak Marian Sygowska Karina Ruszkowski Tomasz Sapryk Tomasz Sitkiewicz Marcin Sobczak Ewa Stańczuk Grzegorz Szadkowski Tomasz Rutkiewicz Agnieszka Sartowa Maria Sitkowska Anna Sobczyk Piotr Stańko Lech Szafrański Dariusz Rutkowska Dominika Sasnal Anna Siuciak Krzysztof Sobecka Agnieszka Starecki Witold Szafrański Krzysztof Rutkowski Rafał Sasnal Wilhelm Siwek Piotr Sobieszczański Zbigniew Starnawski Krzysztof Szalsza Piotr Rużycki Jarosław Sawicki Janusz Siwicki Marek Sobociński Jerzy Starowiejski Franciszek Szałwińska-Klimek Iwona Ryba Andrzej Schaerfl Bernhard Josef Skajnowski Marcin Sobolewski Marek Starowieyska Ewa Szamburski Piotr Rybak Urszula Schafer Jorn Skarżyński Radosław Sochan Artur Stasiak Joanna Szaniewski Józef Rybarczyk Paweł Seifert Franciszek Skawiński Rafał Sokołowska Alicja Stawecki Michał Szapliński Paweł Rybicka Cecylia Sekuła Anna Skiba Celina Sokołowski Dawid Stawiski Jacek Szaro Henryk Rybkowski Piotr Semeniuk Paweł Skonieczny Artur Sokołowski Michał Stążecki Mirosław Szarzyński Piotr Rydzewski Łukasz Senechal Philippe Skotarczak Eryk Solak Jan Stefaniak Wojciech Szatan Monika Rydzewski Ryszard Serafinowicz Leokadia Skowron Ewa Solarz Klaudia Stelmaszyński Marcin Szczeblewski Ireneusz Rymarz Anna Serafiński Bartłomiej Skowrońska Emilia Solecki Piotr Stencel Zbigniew Szczepaniak Adrian Rymaszewski Sławomir Serowiecki Konrad Skóra Krzysztof Sołoniewicz Tamara Sterzyński Michał Szczepańska Katarzyna Rymon-Lipiński Adam Sewerniak Piotr Skóra Michał Sopoćko Agnieszka Stevens Roy Szczepański Tomasz Ryn Grażyna Shakeshaft Glyn Skrobiński Józef Sosnowski Paweł Stępczak-Patyk Anna Szczygieł Grzegorz Rzążewska Paulina Siadak Tomasz Skrzypczak Iwona Sprudin Sergiusz Stępińska Aurelia Szeski Jerzy Rzeczycki Tadeusz Siadak Wojciech Skrzypek Dawid Srebrzyński Andrzej Stojanovic Marko Szetela Bogusław Rzepecki Krzysztof Siczek Kazimierz Skwarczyńska Agata Sroczyńska Agnieszka Stolarski Robert Szewczyk Mirosław Rzepliński Rafał Sieciński Wojciech Skwierawski Maciej Srokowska Elżbieta Storzebecher Antoni Szewczyk Szymon Rzewuska Ewelina Sieczkowski Roger Sławiński Erazm Srokowski Jerzy (Jan) Strent Łukasz Rafał Szklarek Agnieszka ZARzeźniczek Marcin Siek Rafał PSłobodzianA Jolanta ZAStacewicz Adam Strohmayer Lisa PSzkopińskiA Zdzisław

74 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 75 ZAPA

Szkudlarczyk Dominik Ś Trętowicz Dariusz V Wesołowska Adrianna Włosik Tomasz Szmit Wiesława Śledziński Michał Wiesław Trojak Agata Vellucci Ignazio Weychert Janusz Wnorowska Wioletta Szmitke (Schmitke) Piotr Ślepowrońska Dagna Maria Trojanowski Roman Verniers Rita Węcławowicz Piotr Wnorowski Krzysztof Szostkowska Bożena Ślepowrońska Darmiła Trusiewicz Mateusz Vokral Frantisek Węgrzyn Radosław Wohl Andrzej Szota Jerzy Agnieszka Trusz Krzysztof Volmer Hanna Węgrzynowski Mariusz Wojciechowski Arkadiusz Szpak Andrzej Śliwiński Orest Jerzy Truszczyński Stefan Von Horn Pagano Lucia Wężowski Marcin Wojciechowski Marcin Szpakowicz Piotr Śmiech Krzysztof Tryzna Olaf Wiatrzyk Jan Jakub Wojdal Paweł Szubert Marta Śniadecki Wiesław Tsagli Michel W Wieczorkiewicz Wojciech Wojta Róża Szubert Urszula Śródka Katarzyna Tuliński Michał Wabersich Natalia Wielowieyski Mateusz Wojtasiak Daniel Szudyga Marta Śródka-Makówka Barbara Tumidajewicz Anna Wachowski Paweł Wierchowicz Zofia Wolska-Stefanowicz Irena Szulc Andrzej Świderski Jan Turek Maria Walaszczyk Dariusz Wierzbowski Krzysztof Wolski Piotr Szulc Grzegorz Świderski Krzysztof Tur-Kiryłow Janina Walczak Krystian Wierzchowski Grzegorz Wołejko Jarosław Szulc Marcin Świdzińska Agnieszka Turow Wiktor Walczak Marta Wierzejski Jan Wołoczko Krzysztof Szulc Mariusz Świerzy Waldemar Turula Adam Walczak Zuzanna Więckowski Leszek Wołoszczuk-Banasiak Anna Szulkin Piotr Turzański Grzegorz Walczyński Michał Wikiera Radosław Wołoszyn Wojciech Szumiec-Zielińska T Twardo Paweł Walendzik-Wiśniewska Marta Wiktor Jerzy Wołowiec Jakub Elżbieta Tafejko Marcin Twardoch Ryszard Walichnowska Anna Wileński Jan Wołpiuk Tomasz Szumińska Dorota Talarczyk Robert Twardowska Elwira Walter Mariusz Wilk Katarzyna Wołyński Wojciech Szuperski Wojciech Talejko Joanna Tyszkiewicz Artur Wancerski Grzegorz Wimmerova Lenka Woronowicz Maciej Szutkowski Elżbieta Talejko Katarzyna Tyszkiewicz Krzysztof Warpechowski Zbigniew Winek Marcin Worsztynowicz Monika Szutta Marek Tarasiewicz Urszula Tywoniuk Michał Wasiela Katarzyna Winiewicz Krzysztof Wośkowski Arkadiusz Szwaj Ryszard Teperek Marcin Wasilewska Agata Wiracki Tomasz Woyciechowski Paweł Szwarc-Bronikowski Terlecki Marian U Wasowski Jerzy Wirth Alicja Woytowicz Ireneusz Stanisław Józef Testa Marco Ufnalewska Zofia Waszyński Michał Wiszowaty Rafał Woźniak Dariusz Szyba Jacek Tingleff Per Uniechowska Felicja Wawrzyniak Cecylia Wiśniak Kazimierz Woźniak Krzysztof Szydłowski Bartosz Tkaczyk Jan Urban Robert Wawrzyniak Daniel Wiśniewska Joanna Woźniak Tomasz Szymaniak Zbigniew Tokarzewski Janusz Urban Roman Wawrzyński Wojciech Wiśniewska Teresa Woźny Izabela Szymanowski Mathew Tokarzewski Marek Urbanek Maria Wąsik Sławomir Wiśniewski Bogdan Wójcik Jakub Szymański Edward Tomanek Konrad Urbanek Paula Wąsowski Przemysław Wiśniewski Grzegorz Wójcik Jerzy Michał Szymański Jacek Tondera Jakub Urbaniak Stanisław Weber Anna Wiśniewski Krzysztof Wójcik Joanna Szymański Marcin Torossian Bianca Urbańczyk Ronald Weber Kurt Wiśniewski Mateusz Wójcik Kamil Szymczak Jacek Tracz Maciej Urbański Kazimierz Weber Sebastian Wit Aleksandra Wójcik Karol Szymczyk Barbara Trafas Aleksander Urlich Artur Wein Yossi Witkowski Artur Wójcik Maciej Szypiłło Maria Romana Trąbicki Paweł Uszyński Stanisław Wejchert Piotr Własow Janusz Wójcik Michał ZASzyszkiewicz Marek Treugutt Jan PUziębło-SchultzA Angiela ZAWejnarowska Renata Włodarczyk MonikaPWójcik ARydlewska Anna

76 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 77 20190315_kipa ulotka akcelerator 02a.pdf 1 18.03.2019 09:21:36

ZAPA

Wójcikowska-Szymczak Hanna Zajączkowski Paweł Zdzinnicki Dariusz Wójtowicz Krzysztof Zakrzewski Mateusz Zejer Alan Wójtowicz-Janowska Wiktoria Zalewska Dorota Zielecka Katarzyna Wróbel Andrzej Zalewski Krzysztof Zieliński Dominik Wróblewski Grzegorz Zaniewska-Chwedczuk Xymena Zielonka Radosław Wróblewski Jacek Krystyna Zięcina Adam Wróblewski Jarosław Zaniewski Ryszard Ziółkowski Maciej Wróblewski Jerzy M. Zankowska Danuta Ziółkowski Przemysław Wróblewski Maciej Zapała Adam Zitzman Irena Wróblewski Rafał Zaręba Adam Zjawiński Robert Wróblewski-Hoffner Katja Gustawa Zarychta Tomasz Znajdek-Znaniewski Maciej Wrześniewski Wojciech Zarzycki Jerzy Zund Lukas Wrzoł Darek Zawada Ernest Zwijacz-Kozica Tomasz Wydra Anna Zawada Piotr Zygadlewicz Janusz C Wysocki Marcin Zawadzki Kamil M

Wysocki Piotr Zawadzki Remigiusz Ż Y

Wyszogrodzki Marcin Zawidzki Krzysztof Żebrowski Marek CM Wyszyński Paweł Ząbczyk Katarzyna Żelazek Katarzyna MY Zbąska Maria Żelazko Tomasz CY CMY Y Zborowska-Skowrońska Anna Żuk Maciej K Yoshida Izumi Zborowski Piotr Żurek Rafał Zdenek Marek Żyła Piotr Z Zabłocki Konrad Zaborowska Ewa Zachariasz Szymon Zaciera Antoni Zaczyk Stanisław Zadęcki Dominik PRODUCENCI Zadrowski Witold Zadworny Marek Apella Lightcraft Zagnińska Magdalena Banzai Media Odra Film Zahorska Michelle Digital35 San Graal Zając Krystian Framesound Scorpio Studio ZAZajączkowski Marek Grupa Warszawa PVisionelleA

78 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 SHORT MIESIĄCA MARCEL

Piotr Żurawski w filmie Marcel, reż. Marcin Mikulski

Muzykę oryginalną skomponowali mój brat Maks Mikulski i jego kolega z zespołu KAŻDY Z NAS Terrific Sunday – Piotr Kołodyński. Widzowie doszukują się w twoim filmie inspiracji kinem Marka Koter- skiego. To właściwy trop? MA W SOBIE Bardzo mi takie skojarzenia schlebiają. Są sceny, w których pokazuję monotonny rytm dnia Marcela, stąd może odniesienia do Dnia świra, ale razem z operatorem oglądaliśmy inne kino – Wesa Andersona, COŚ Z MARCELA Moją łódź podwodną Richarda Ayoadego czy Duszę i ciało Ildikó Enyedi. Dużo czy- Rozmowa z Marcinem Mikulskim, tałem też Harukiego Murakamiego. Może jakiś wpływ miało na mnie także miesz- reżyserem komediodramatu Marcel kanie, w którym przygotowywałem się do zdjęć, bardzo klimatyczne i przytulne. (prod. Studio Munka-SFP), który zdobył Widzowie znają je jako dom Karoliny (granej przez Martę Ścisłowicz). W rze- Grand Prix na 23. Festiwalu Filmu- czywistości należało do moich przyjaciół. Scenografka Zuzanna Walczak tylko nie- -Muzyki-Malarstwa Lato z Muzami znacznie je przedekorowała. w Nowogardzie Marcel to i inne zbiegi okoliczno- ści. Marta i Piotr są parą także poza im jest Marcel? Denijal Hasanović, a także wystrzeganie ekranem... Po części każdym z nas, każ- się tonu kina obyczajowego. Nie chciałem A dowiedziałem się o tym, gdy Piotr był dym, kto choć raz czuł się nie- czegoś takiego i walczyliśmy z tym razem już zaangażowany – spodobało mi się, jak zauważony – przez konkretną z aktorami Piotrem Żurawskim i Martą grał w Opowieściach z chłodni i Kebabie Kosobę lub grupę. Pomysł narodził się Ścisłowicz oraz z operatorem Maciejem i Horoskopie. Na Martę moją uwagę zwró- kilka lat temu, gdy studiowałem w Szkole Twardowskim. Zbyt dosłownie zagrane cił Filip Dzierżawski, u którego wystąpiła Wajdy. Tam poznałem producentki i sfilmowane sceny stawały się albo infan- w skrajnie innym filmie – Nazywam się Joannę Malicką i Katarzynę Kuczyń- tylne, albo za ciężkie. W osiągnięciu osta- Julita. Razem zagrali po raz pierwszy. Dało ską. Razem złożyliśmy projekt do Studia tecznego efektu, a także spójności – film to zupełnie inną dynamikę na planie. Nie Munka-SFP. I tak to się potoczyło. dzieli się na poważniejszą i lżejszą część – musiałem czekać, aż aktorzy się „dotrą”. pomogły narracja z offu oraz muzyka. Szybko weszli w sytuację i emocje, podrzu- Rzuciłeś sobie wyzwanie. Dramat z ele- cili wiele ciekawych pomysłów wpisują- mentami komedii to trudna forma. Rytm i ton nadaje piosenka „Lato 76” cych się w to, co zawarłem w scenariuszu. Dramedy to kierunek, w którym chciał- Artura Rojka. Od początku chciałeś ją bym się dalej rozwijać. Scenariusz i posta- wykorzystać? Czuć między nimi chemię. A co cie zarysowałem tak, żeby wywoływały Towarzyszyła mi od dawna. Wcześniej się- dalej – dla ciebie? uśmiech, chociaż sytuacja życiowa bohate- gałem po nią, gdy chciałem – przy innych Pracuję nad kilkoma projektami. Rów- rów jest skomplikowana. To para samotni- produkcjach – wprowadzić aktorów nież z nurtu dramedy, ale już bez pier- ków, od których świat się odwrócił. Zdjęcia w określony nastrój. Wykorzystałem ją do wiastka magicznego. Nadal kreacyjnie, szybko zweryfikowały pomysły. Najwięk- pierwszej układki montażowej: jako refe- ale teraz bardziej realistycznie. szym wyzwaniem było przestrzeganie rencję. Utwór jednak tak mocno zrósł się reguł świata Marcela, na co szczególną z Marcelem, że mogłem już tylko rozpo- Rozmawiała Fot. Studio Munka-SFP (x2) uwagę zwracał mi mój opiekun artystyczny cząć starania o pozyskanie praw. Udało się! Dagmara Romanowska

80 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 NA POCZĄTKU BYŁ DOKUMENT WOJNA OBRONNA W POLSKIM FILMIE DOKUMENTALNYM

najeźdźcami we wrześniu 1939 roku. Można kampanii wrześniowej – Lwy Westerplatte letniej dziewczynki (Kazimiery Kostewicz) w tych wyobrażeniach o tym, jak dziś opo- (1997) Krzysztofa Pulkowskiego, Wieluń 4.40 płaczącej nad ciałem swej starszej siostry wiadać o „żagwiącym wrześniu” podążyć (2004) Ignacego Szczepańskiego czy Kleeberg zastrzelonej przez lotnika Luftwaffe, stały się w stronę nowoczesnego filmowego eseju, odszedł… Kleeberczycy zostali (2007) Miro- jednym z najbardziej znanych obrazów tej formy kolażowej łączącej w sobie różnego sława Gronowskiego. Wszystkie one mogą wojny, a w chwili rozpowszechniania filmu rodzaju materiały audiowizualne – nie tylko także stanowić cenną inspirację dla dzisiej- w USA zaświadczyły o prawdziwym obra- kroniki wojenne i dawno zapisane relacje szego dokumentalisty. zie hitlerowskiego blitzkriegu, dalekim od WRZESIEŃ 1939 świadków wyłuskane z innych dokumentów Zresztą pewne metody czy artystyczne tego z dystrybuowanych w świecie nazi- oraz programów TV, ale też fragmenty filmów szlaki przetarte w przeszłości znajdują i dziś stowskich reportaży wojennych Feldzug in fabularnych tworzących obraz historycznych swoją ciekawą kontynuację, jak np. filmy Polen (1940) Fritza Hipplera oraz Feuertaufe wydarzeń. Tak ułożony mozaikowy obraz z fotografii. Fotofilmy stanowią jedną z naj- (1940) Hansa Bertrama. – JAK BYŁO? wojny obronnej zyskałby na sile oddziaływa- ciekawszych odmian historycznego doku- Badaniem historii zafałszowanej zajęli nia, gdyby zaopatrzyć go w ramę dającą ogląd mentu w polskim kinie. Zawężając ich wybór się z kolei autorzy dokumentu Powrót do wydarzeń w kontekście szerszym, pokazują- tylko do utworów o wrześniu ’39, można Heimkehr (2012), Marcin Kołodziejczyk cym, że we wrześniu 1939 rozegrała się na ułożyć przegląd filmowy, na który złożą się i Andrzej Żarnow, tropiący fascynującą Mikołaj Jazdon ziemiach polskich bitwa o dalsze losy świata, utwory powstałe w ciągu blisko półwiecza, historię najbardziej antypolskiego z hitle- z udziałem napadających i napadniętych, zaczynając od Przypisu (1970) Kazimierza rowskich filmów fabularnych. Nakręcony przy nieobecności opieszałych sojuszników Karabasza (o bydgoskiej „krwawej niedzieli”), w 1941 roku Powrót (Heimkehr) Gustawa II RP, których bierność utorowała Hitlerowi poprzez Album przywieziony z wojny (1976) Ucicky’ego prezentował propagandową wer- drogę do dalszych podbojów i Holocaustu. Ryszarda Wójcika (o fotokronice niemiec- sję września 1939, w której to Polacy zostali W tak wyobrażonym filmie dokumental- kiego gońca-motocylisty i bitwie pod Iłżą), przedstawieni jako kaci i oprawcy, a żołnierze nym byłoby też może i miejsce na zaryso- krótkometrażówki Żołnierze führera podbi- Wehrmachtu jak wyzwoliciele „ciemiężonej” wanie jakiejś wizji historii alternatywnej, jają Polskę (1996) Jerzego Redlicha (opar- w II RP mniejszości niemieckiej. Ciekawym pokazującej „co by było gdyby…”, przed tej na niemieckich fotografiach propagan- wyzwaniem dla dokumentalisty byłoby podą- czym być może wzbraniałby się historyk, dowych), czy najnowszego w tym zestawie żenie śladem dwóch wymienionych powyżej ale gdzie filmowiec swobodniej poruszający dzieła – AGFA 1939. Podróż w czasy wojny hitlerowskich reportaży, odsłonięcie kulis się w przestrzeni między historią faktyczną (2015) Michała Wnuka. Punktem wyjścia dla ich realizacji, pokazanie „kuchni”, w której a alternatywną, mógłby poszukać sposobu wszystkich tych dokumentów było odnale- najeźdźcy „pichcili” specjały swej propa- na opowiedzenie o naszych dziejach „na zienie jakiegoś zbioru fotografii. Użyte w fil- gandy, obrazy często traktowane po wojnie nowo”, w sposób emocjonujący i prowoku- mie „ożywały” za sprawą konstrukcji nar- tak, jakby stanowiły obiektywny zapis historii. Spojrzenie na wrzesień, jący do dyskusji. racyjnej, odautorskiego komentarza, lub Jeszcze inne podejście do tematyki wrze- reż. Macieja Sieński Pełnometrażowy fresk bitewny to natu- głosów świadków, do których dotarli auto- śnia ’39 reprezentują filmy, których autorzy ralnie niejedyny sposób na opowiedzenie rzy. Wnuk w swoim obrazie pokazuje, że rezygnują z korzystania z archiwów i pytają: Ma polskie kino dokumentalne freski o wojnie obronnej 1939 roku. W erze net- śledztwo historyczne prowadzone ponad kto dziś spośród żyjących pamięta o tamtych Spojrzenie na wrzesień 1939 roku, opisujące kampanię wrześniową w formie flixowych seriali i dokumentalnych kana- 70 lat po wydarzeniach uwiecznionych na wydarzeniach, kto może o nich zaświad- filmów montażowych, proponujących cało- łów tematycznych coraz bardziej w cenie fotografiach i amatorskich filmach, może czyć? W tym samym czasie, gdy Bossak, jakie wyłania się z pokaźnego zbioru ściowy ogląd wydarzeń. Ale dwa klasyczne są wieloodcinkowe cykle. Te, które do tej doprowadzić do zaskakujących odkryć, ale Kaźmierczak i Sieński pieczołowicie mon- dokumenty kompilacyjne z tego grona – pory powstały, by ukazać wrześniowe boje także (a może przede wszystkim) ukazać towali w całość strzępy wrześniowej epo- polskich filmów dokumentalnych, Wrzesień. Tak było (1969) Jerzego Bossaka i ich dramatyczne skutki, jak dziewiętna- historię z nowej perspektywy, ujawniając pei z wojennych kronik, ich młodsi koledzy i Wacława Kaźmierczaka oraz Spojrzenie na stoodcinkowy cykl Wrzesień 1939 (2007) bardziej złożone międzyludzkie i rodzinne szukali jej śladów w pamięci współczesnych. stanowi wielobarwną mozaikę wrzesień (1970) Macieja Sieńskiego to obrazy Jacka Lusińskiego i Tomasza Matuszczaka, relacje, na które cieniem położyła się wojna. Grzegorz Królikiewicz, kręcąc zdjęcia do mogące dziś zainteresować prawie wyłącz- albo ośmioodcinkowy Jacka Kubiaka Wypę- Ale AGFA 1939 podpowiada jeszcze Wierności (1969), nakłonił dawnych żoł- gatunków, tematów, autorskich stylów nie historyków kina, badających estetykę dzeni 1939 (2007), winny raczej otwierać jeden kierunek dla dokumentalnych pene- nierzy kapitana Raginisa, legendarnego dawnych filmów found footage i metody listę kolejnych produkcji niż ją wypełniać. tracji. Wiedzie on w stronę krytycznej lek- dowódcy obrony umocnionego odcinka i artystycznych rozwiązań. kreowania pożądanego obrazu historycz- Osobny nurt tworzą w historycznym kinie tury archiwalnych zapisów, badania kulis Wizny, by pośród ruin schronów „polskich nych wydarzeń, czy po prostu jej propagan- dokumentalnym obrazy przybliżające poje- powstawania konkretnych scen, ujęć czy Termopil”, powrócili pamięcią do przeszłych pośród filmów dotyczących kam- ustannie powracają filmowcy ze świata, uzna- dowego zakłamywania. A przecież współ- dyncze sylwetki, bitwy, zdarzenia. Na prze- całych filmów. Eugeniusz Starky w doku- wydarzeń i odtworzyli swoje zachowanie panii wrześniowej większość to jąc widocznie, że w historii pisanej kamerą czesne możliwości techniczne, dostęp do łomie stuleci powstało szereg filmów zapeł- mentalnym portrecie Korespondent Bryan z ostatnich godzin bitwy. Jak napisał Piotr utwory niesłusznie odesłane w odle- warto i należy mówić przede wszystkim światowych archiwów i atrakcyjność tematu, niających białe plamy w ekranowej wizji (2010) przybliża historię amerykańskiego Zwierzchowski: „Autentyzm tych przeżyć głe zakątki archiwów, zapomniane, o nich. Jest tu miejsce na filmy o Holocauście, który wciąż czeka na ponowne odkrycie dla historii najnowszej, których realizacji wcze- korespondenta wojennego Juliena Bryana, jest niekwestionowany, świadczą o nim nie Strochę jak i sama wojna obronna 1939 roku, wojnie Hitlera ze Stalinem, ataku na Pearl dużego i tych mniejszych ekranów, powinny śniej niepodobna było sobie wyobrazić. Były który z kamerą i aparatem fotograficznym materiały archiwalne i ich montażowe upo- prawie nieobecna we współcześnie realizo- Harbour, lądowaniu aliantów w Normandii, stanowić wystarczającą zachętę, by taki film wśród nich dokumenty przedstawiające agre- dokumentował dramat oblężonej we wrze- rządkowanie, nie wypowiedzi z dystansu, ale wanych zagranicznych dokumentach histo- bitwach o Anglię, na Atlantyku i Pacyfiku. powstał. Jego kształt można sobie wyobra- sję ZSRR na Polskę 17 września 1939 roku, śniu 1939 roku stolicy Polski. Z potajemnie właśnie emocjonalna psychodrama”. Z kolei rycznych o drugiej wojnie światowej. Jakby Wojna polsko-niemiecka z 1939 pojawia się zić, mając w pamięci świetny dyptyk … jak wspomniana … i zdrada Drążewskiego, wywiezionych, już po kapitulacji Warszawy, Krzysztof Wojciechowski w Wyszedł w jasny, sam początek największej hekatomby XX co najwyżej jako epizod z historycznego tła i zdrada (1991) A. Marka Drążewskiego jak również Cios w plecy (1997) Jerzego Redli- materiałów zmontował Oblężenie (Siege, pogodny dzień (1971) zapisał na taśmie filmo- wieku zniknął w cieniu okropieństw, które dla innych dramatów tamtego czasu. Czy złożony z dwóch pełnometrażowych doku- cha czy Defilada zwycięzców (2007) Grzego- 1940), krótkometrażowy reportaż z życia wej przejmujący rytuał kultywowany w gro- nadeszły później. Medialny obraz wojny mogą to zmienić polscy twórcy kina faktów mentów, odsłaniających kulisy powstania rza Brauna i Roberta Kaczmarka. Powsta- bombardowanego miasta, naznaczonego nie mieszkańców pewnej wioski. Zbierają się wojen zdaje się ograniczać do określonego w dobie coraz dynamiczniej rozwijającego zbrodniczego sojuszu Stalina z Hitlerem wały też filmy wykorzystujące możliwość ofiarą tysięcy cywilów. Nakręcone przez Bry- co roku latem przy wystawionym przed chatę

Fot. Inplus/East News zbioru tragicznych wydarzeń, do których nie- się filmu dokumentalnego? oraz nierówną walkę polskiej armii z dwoma spotkania z ostatnimi żyjącymi świadkami ana wstrząsające ujęcia filmowe dwunasto- stołem, by wspominać Jana Stępińskiego, ich

82 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 83 NA POCZĄTKU BYŁ DOKUMENT

krewniaka i sąsiada. W czerwcu 1939 roku Dwunastoletnia Kazimiera Kostewicz został powołany do wojska, a gdy wybuchła płacząca nad ciałem swej starszej siostry wojna ślad po nim zaginął. Nie wiadomo, – reprodukcja z wystawy zdjęć wojennych czy poległ, czy przeżył i żyje gdzieś na dru- „Amerykanin w Warszawie. Stolica gim krańcu świata. Oni czekają, wspomi- w obiektywie Juliena Bryana 1936–74” nają, płaczą. Może jeszcze wróci? Choć dziś żyją już nieliczni świadkowie wojny obronnej 1939 roku, to ślady pamięci po niej kultywowane są na wiele sposobów. Zespoły pasjonatów realizują rocznicowe rekonstrukcje historyczne w formie plene- rowych widowisk (fenomen ten nie dotyczy tylko kampanii wrześniowej), a rekonstruk- torzy statystują w inscenizowanych sekwen- cjach do filmów dokumentalnych. Rzadko jednak w tak efektowny i przekonujący spo- sób, jak w obrazie Bartosza Paducha Puł- kownik Dąbek. Obrona Gdyni 1939 (2009). Paduch potraktował sekwencje inscenizowane jak realizację filmu fabularnego. Zadbał nie tylko o efektowne odtworze- nie scen batalistycznych, ale i o wiarygod- ność rysunku psychologicznego głównych postaci, obsadzając w pierwszoplanowych rolach aktorów zawodowych. Do roli puł- kownika Stanisława Dąbka wybrał Bog- pokoju (1967) czy Smutek i litość (1969) dana Smagackiego, który fizycznie jest – w dokumencie Yorktown. Zwycięstwo bardzo podobny do historycznej postaci Ślady pamięci wolności (1982), gdzie na równi opowiada legendarnego obrońcy Kempy Oksywskiej. o jednej z bitew amerykańskiej wojny o nie- Sekwencje inscenizowane zostały tu uda- podległość z 1781 roku oraz o uczestnikach nie splecione z relacjami ostatnich żyjących o wojnie historycznej inscenizacji. Film ten dzisiejszy świadków obrony Gdyni. widz mógłby skojarzyć z sekwencją z serialu Wcześniej zupełnie inny w formie doku- obronnej House of Cards (2014), w której amerykań- ment fabularyzowany (wart odnotowania ski polityk, Frank Underwood, rozmawia w tym miejscu) nakręcił Krzysztof Magow- 1939 roku z aktorem-rekonstruktorem wcielającym ski. W Czy będzie wojna (1986) połączył się w rolę jego pradziada, Augustusa Eli- w spójną całość archiwalne obrazy przed- kultywowane jaha Underwooda, żołnierza Unii, poległego wojennego Poznania ze scenami aktorskimi w bitwie odtwarzanej po latach w plenero- (stylizowanymi na zdjęcia filmowe z epoki), są na wiele wym widowisku. Rekonstruktor okazuje opowiadając nie tyle o wojnie, co o nastro- się łącznikiem między odległą przeszłością jach w Polsce w przededniu jej wybuchu. sposobów a współczesnością. Czyż nie ciekawe byłoby Inny rodzaj rekonstruowania przeszłości dowiedzieć się, kim są ludzie wcielający się umożliwia łączenie filmu dokumentalnego w żołnierzy z bitew kampanii wrześniowej z animowanym, co praktykowane jest dzisiaj Leszka Moczulskiego, historyka i przywódcę 1939 roku, nad Bzurą, pod Łomiankami coraz częściej. Skorzystali z tej metody auto- Konfederacji Polski Niepodległej). i Kockiem? Zajrzeć za kulisy tych rekon- rzy cyklu Porterty wojenne (2014), łącząc Jednak udział aktorów niezawodowych strukcji, to trochę jak spojrzeć na historię animację (odpowiadali za nią Michał Śle- z grup rekonstrukcji historycznej mógłby obecną w życiu konkretnych ludzi, dla któ- dziński i Michał Arasiewicz) ze scenami w filmie dokumentalnym przybrać jeszcze rych stanowi ona istotną część ich bycia tu aktorskimi. Dwa odcinki z pięcioczęścio- inny kształt. Ciekawe byłoby posłuchać ich i teraz. Ale równie interesujące byłoby opo- wej serii poświęcone są bohaterom wrze- samych, przedstawicieli owego szczególnego wiedzieć o historii powstania filmów fabu- śnia 1939 roku: Jan Grudziński (o dowódcy gatunku hobbystów zgłębiających historię, larnych, które ukształtowały nasze wyobra- okrętu podwodnego ORP Orzeł) Cezarego pieczołowicie kompletujących umunduro- żenia o wojnie obronnej, takich jak Wolne Ibera oraz Józef Beck (o ministrze spraw wanie z epoki, budujących repliki broni, miasto (1958) i Westerplatte (1967) Stani- zagranicznych w rządzie II RP) Tomasza odtwarzających czas miniony w „plene- sława Różewicza, Orzeł (1959) Leonarda Matuszczaka. W miejsce uczestników histo- rowym teatrze”. Kim są? Co nimi kieruje, Buczkowskiego czy …gdziekolwiek jesteś, rycznych wydarzeń (ci już dziś w większości co podsyca ich zainteresowanie przeszło- Panie Prezydencie… (1979) Andrzeja Trzo- nie żyją) pojawiają się na ekranie historycy, ścią? Tym tropem podążył przed laty Mar- sa-Rastawieckiego – ich autorzy z pieczo- ale jakby bardziej w roli świadków pamięci cel Ophüls, autor klasycznych już dziś fil- łowitością odtwarzali na ekranie historię

Fot. Marek Bazak/East News niż ekspertów (w filmie o Becku oglądamy mowych esejów – Monachium, albo sto lat w estetyce bliskiej dokumentowi.

84 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 NIE DO LAMUSA RYSZARD BOLESŁAWSKI

adziwiająca jest Po przenosinach do Ameryki Ryszard Bolesławski przy jednej efemeryczność sła- kwestią czasu było, kiedy o nie- z dekoracji do filmuMalowana zasłona wy wynoszącej uta- konwencjonalnego artystę upo- lentowane jednost- mni się przechodzące stopniowo Zki na absolutne wyżyny popu- ZAPOMNIANY rewolucję dźwięku, nęcące utalen- larności, by wraz z nieubłaga- towanych Europejczyków, Hol- nym upływem czasu skazywać lywood. A Bolesławski był łako- je na marginalizację w annałach mym kąskiem: nie dość, że zyskał światowej kultury. Ryszard Bo- renomę genialnego inscenizatora lesławski, w pierwszej połowie oraz niezrównanego rzemieślni- XX wieku postępowy reżyser MISTRZ ka wydobywającego z aktorów to, filmowy i teatralny, reformator co najlepsze, miał też na koncie sztuki aktorskiej, pisarz, czło- W latach 20. i 30. XX wieku Ryszard dekadę doświadczeń w różnych nek filmowej elity początków kinematografiach. W filmie za- „złotej ery Hollywood”, współ- Bolesławski odmienił oblicze światowego czynał jako aktor i reżyser jeszcze cześnie pozostaje znany nie- w Cesarstwie Rosyjskim, rozwi- licznym. Dla dzisiejszej kultu- kina. Dziś jego reputacja filmowego mistrza jając następnie swe umiejętności ry popularnej jest co najwyżej w Polsce, Niemczech oraz Francji, ciekawostką, przypisem stoją- pokryła się w Polsce patyną niepamięci. i zarazem dostosowując system cym na drodze do zgłębienia stworzony przez Stanisławskie- innych zagadnień, mimo iż Bo- Bolesławski był uczniem po- w nakręconym na zlecenie Mi- nia u Stanisławskiego, z którym go do warunków nowego me- lesławski własnoręcznie kulturę jętnym, ale także – jak wielu nisterstwa Spraw Wojskowych Bolesławski spotkał się ponow- dium. W latach 1929-1937 na- tę kształtował, pracując z takimi młodych, którzy w pewnym mo- Cudzie nad Wisłą (1921). Film nie na początku 1923, wcho- kręcił w Hollywood kilkanaście tuzami, jak Marlena Dietrich, mencie zaczynają czuć potrzebę dał szansę szerszego zaistnienia dząc w skład zespołu MChAT popularnych filmów dla takich Clark Gable, Greta Garbo i Joan wytyczania własnych ścieżek – młodziutkiej wówczas Jadwidze odbywającego właśnie amery- wytwórni, jak RKO, Columbia Crawford, a także naznaczając niesfornym, co mogło wynikać Smosarskiej. kańskie tournée. Jednocześnie Pictures, Selznick International pośrednio przyszłych władców w jakiejś mierze z doświadczeń Niepodległa Polska dość zaczął propagować uzupełnio- Pictures czy Metro-Goldwyn- zbiorowej świadomości: Marlo- w carskim wojsku na polach szybko okazała się zbyt mała ną o własne pomysły i refleksje -Mayer. na Brando, Ala Pacino czy Ro- pierwszej wojny światowej. i zachowawcza dla Bolesławskie- „metodę” w prasie branżowej, Bolesławski podpisał pierw- berta De Niro. W 1919 roku, po scysji ze Sta- go, który po serii artystycznych a także wygłaszać na uczelniach szą produkcję nowo powstałego Ryszard Bolesławski (właśc. nisławskim, wyjechał do Pol- sukcesów na scenach teatral- wykłady na jej temat. 20th Century Fox (Metropolitan, Srzednicki) urodził się 4 lu- ski, gdzie pracował m.in. w po- nych oraz zawodowych porażek W tym samym roku zało- 1935). Sprawdził się jako adapta- tego 1889 roku w Mohylowie znańskim Teatrze Wielkim czy poza nimi wyjechał z kraju. Naj- żył, wraz z wywodzącą się tak- tor słynnych powieści; jego wy- Podolskim, wówczas części warszawskim Teatrze Polskim. pierw do Berlina, gdzie uczył się że z MChAT Marią Uspienską, stawna ekranizacja Nędzników Cesarstwa Rosyjskiego, dziś Ścierał także polski teatr z kon- od legendarnego reżysera Carla American Laboratory Theatre – (1935) Victora Hugo jest wciąż Ukrainy. Mając kilkanaście lat, cepcjami i tezami Stanisławskie- Theodora Dreyera, następnie do szkołę aktorską, która później uznawana za jedną z najlepszych, przeprowadził się z matką do go, które próbował przenieść na Paryża, by ostatecznie wypły- stała się teatrem repertuaro- a interpretująca dzieło Williama Odessy, gdzie odkrył zamiło- grunt rodzimy. Już wtedy dał się nąć w rejs do Ameryki, w której wym. Bolesławski przewodził Somerseta Maughama Malowa- wanie do aktorstwa. Z począt- poznać jako reżyser świetnie w 1922 roku rozpoczął najważ- jej do 1929, reżyserując mnó- na zasłona (1934) święciła duże ku amatorska pasja, rozwija- prowadzący aktorów i fanta- niejszy etap kariery. Wytrychem stwo spektakli, również na sukcesy w kinach. Reżyser radził na m.in. w wędrownej trupie, styczny inscenizator scen ma- do zdobycia uznania na nowym Broadwayu, ale przede wszyst- sobie w każdym gatunku, nawet w 1908 roku przerodziła się sowych, co udowodnił na naj- kontynencie okazały się znowuż kim szkoląc pokolenie młodych tak wymagającym jak screwball w pomysł na życie, gdy Bole- większą możliwą wtedy skalę nauki wyniesione z praktykowa- gniewnych, wliczając Lee Stras- comedy (Teodora robi karierę, sławskiego przyjęto do Mo- berga, Harolda Clurmana i Stel- 1936). Choć sam Bolesławski skiewskiego Akademickiego Greta Garbo i Herbert Marshall lę Adler. Każde z nich modyfi- nie doczekał się nominacji do Teatru Artystycznego, słyn- w filmieMalowana zasłona, kowało później „metodę Stani- Oscara, jego filmy zyskały ich Jego książka „Aktorstwo. Sześć nego MChAT. Tam pod czuj- reż. Ryszard Bolesławski sławskiego” w założonych przez łącznie dziesięć, a Ogród Allaha – nym okiem Konstantego Sta- siebie instytucjach, wpływając jedna z pierwszych produk- pierwszych lekcji” do dziś inspiruje nisławskiego – twórcy metody znacząco na rozwój aktorstwa cji wykorzystujących wizualne aktorskiej opartej na realizmie w USA, a w rezultacie na całym i narracyjne możliwości Techni- psychologicznym postaci oraz globie. Bolesławski pozostawił coloru – dostał Nagrodę Specjal- atak serca, wedle wielu speku- W 1960 reżysera wyróżniono przeglądem wybranych filmów czerpaniu z własnego wnętrza dodatkowo w 1933 roku spuści- ną Akademii za zdjęcia. Reży- lacji spowodowany zakażeniem gwiazdą w Hollywoodzkiej Alei pod egidą Filmoteki Narodo- i wspomnień w budowaniu ro- znę w postaci książki „Aktor- ser był stawiany w jednym rzę- bakteryjnym na planie Ogrodu Sławy. Pomimo różnych inicja- wej – w Polsce Bolesławski ni- li – dojrzewał przez kolejne sie- stwo. Sześć pierwszych lekcji”, dzie obok Franka Capry, Geor- Allaha. Ryszarda Bolesławskie- tyw popularyzatorskich – w tym gdy nie doczekał się podobnej dem lat jako artysta. Od 1912 kondensującej jego zawodowe ge’a Cukora i Walta Disneya. go pochowano z honorami na zorganizowanej w 2016 roku popularności co Pola Negri. Za- roku stał się również pełno- doświadczenia. Kilkadziesiąt re- Zmarł niespodziewanie, Calvary Cemetery w East Los przez stołeczną Akademię Te- dziwiająca jest efemeryczność prawnym reżyserem, skorym edycji i niemal stulecie później – 17 stycznia 1937 roku, podczas Angeles, gdzie kilka dekad póź- atralną im. Aleksandra Zelwe- sławy… do eksperymentowania i prze- słowa Bolesławskiego wciąż in- realizacji Końca pani Cheyney, niej spoczęła również Pola Ne- rowicza trzydniowej międzyna-

Fot. Screen Prod/PhotoNonStop kraczania zastanych granic. spirują nowe pokolenia. tuż przed 48. urodzinami. Był to gri (właśc. Apolonia Chałupiec). rodowej konferencji, popartej Darek Kuźma Fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe

86 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 87 PRZEZ SUBIEKTYW CZEGO NIE WIDAĆ ZOBACZMY TO JESZCZE RAZ na odmalowywaniu „panoram racławic- Marco Giallini i Kasia Smutniak kich”, eksperymentowaniu z „artystycz- w filmieDobrze się kłamie w miłym nymi środkami wyrazu”, względnie epato- towarzystwie, reż. Paolo Genovese waniu „straszną prowincją” – nie potrafią uchwycić przemian, jakie dokonują się w polskim społeczeństwie, zwłaszcza wśród mieszkańców dużych miast. Przemian tak obyczajowych, jak i mentalnych, ekono- micznych czy wreszcie technologicznych. Przypomnijmy, że smartfony są kluczowym rekwizytem Dobrze się kłamie…, a tym samym także (Nie)znajomych. Do tej pory klasę średnią mogliśmy oglądać głównie w tekturowych serialidłach TVN-u albo plastikowych komediach romantycznych, które nieodmiennie zostawiały wrażenie pocztówkowego landszaftu. Wygląda więc na to, że dla opisu polskiej, już istniejącej, lecz wciąż świeżej klasy średniej, trzeba było sięgnąć po scenariusz Kasia Smutniak i Tomasz Kot w filmie (Nie)znajomi, reż. Tadeusz Śliwa włoski. Włochy, w kilku aspektach kulturowych podobne do Polski, mają większe doświadczenie i dłuższą historię w anali- się u nas popularnością. W przeciwieństwie ma także strukturę teatralną, bez problemu zie tej grupy społecznej. Nie mówiąc już Pod koniec września na ekrany kin wejdzie debiut Tadeusza do kina amerykańskiego, które nieustannie można by ten scenariusz wystawić na sce- o tym, że włoskie jedzenie i włoskie wino to dokonuje recyclingu zarówno własnej kla- nie; to przecież ledwie ośmiu do dziewięciu obowiązkowy u nas element kolacji towa- Śliwy (Nie)znajomi, będący polską wersją włoskiego filmu, syki, jak i obcojęzycznych projektów, nawet aktorów i jedno pomieszczenie. rzyskich, wydawanych przez młodych, komercyjne pozycje z katalogu naszej kine- Tak czy owak, (Nie)znajomi w reżyserii prężnych pracowników korporacji, zara- prezentowanego u nas pod tytułem Dobrze się kłamie matografii traktowane są z respektem. A co debiutanta Tadeusza Śliwy stanowią novum biających dobre pieniądze, otwartych na dopiero mówić o takich pomnikowych dzie- w dziejach naszej kinematografii i sam jestem różne nowe trendy, ale też nierzadko obar- w miłym towarzystwie. Kto wie, czy wersja rodzima łach artystycznych jak wspomniane Popiół ciekaw, jak zostaną przyjęci przez publicz- czonych potężnymi długami i uprzedze- i diament czy Faraon. Owszem, mieliśmy ność i media. Film już zresztą widziałem. niami, chowanymi pod maską światłych, nie jest lepsza od pierwowzoru z ziemi włoskiej… nową wersję Och, Karol! i Stawki większej niż Nie będę go tu jednak szczegółowo oma- wielkomiejskich Europejczyków. życie, sequele Misia i Kogla-mogla; zebrały wiał – odsyłam do swojej recenzji we wrze- Rozpisałem się o (Nie)znajomych, któ- Bartosz Żurawiecki one nawet sporą widownię, ale przyjęte śniowym „Kinie”. Napiszę tylko, że uważam rych pewnie wielu moich kolegów po fachu zostały, delikatnie mówiąc, bez entuzjazmu. ten debiut za jak najbardziej udany, mimo uzna za czysto komercyjną próbę zdyskon- awno, dawno temu, bodaj Od tamtego czasu anegdotę tę słysza- w miłym towarzystwie (tytuł oryginalny – Czy to więc znaczy, że polscy widzowie – że dość wiernie naśladuje film Genovese’a, towania sukcesu włoskiego oryginału. Ale jeszcze w latach 80. ubiegłego łem jeszcze parę razy. Jej okoliczności za Perfetti sconosciuti, czyli – Doskonali nie- wbrew słynnemu powiedzeniu z Rejsu (nota- a nawet ma w obsadzie tę samą włosko- sądzę, że film Śliwy stanowić może dobrą wieku, brałem udział w spo- każdym razem ulegały zmianie. Nie był znajomi). Nie jesteśmy zresztą pierwsi bene, wyobrażacie sobie remake tej kome- -polską aktorkę, Kasię Smutniak, w iden- przeciwwagę nie tylko dla dętych naro- tkaniu z Krystyną Sienkiewicz. to plan Godziny pąsowej róży, tylko np. w kopiowaniu, gdyż „obyczajówka” w reży- dii?) – nie chcą słuchać piosenek, które już tycznej (choć z pewnymi modyfikacjami) dowych produkcji historycznych czy też DOpowiedziała wtedy taką anegdotę. Kręciła Nocy i dni, zamiast Popiołu i diamentu serii Paola Genovese (według scenariusza słyszeli? Czy też może chodzi raczej o kwestie roli nie do końca szczęśliwej żony i matki. infantylizmu nisko latających komedyjek Godzinę pąsowej róży, w której grała nie- padał tytuł Faraona, błyskotliwą ripostą pięciu – sic! – autorów) stała się między- finansowe, koszty zakupu licencji? Lub też Kopia też może wnieść nową jakość do ory- różnego rodzaju, lecz także, generalnie, dla wielki epizod. Rozgrywał się on w kurorcie popisała się nie Sienkiewicz, tylko zupeł- narodowym fenomenem. Nakręcono już o lęk branży przed reakcją rodzimych twór- ginalnego materiału. Kto wie nawet, czy polskiego dyskursu skupionego na emo- zainscenizowanym w którymś z warszaw- nie inna aktorka itd., itp. Czyli musi to być w różnych krajach bodaj siedem (!) jej ców oryginałów? Albo o bezlitosną opinię (Nie)znajomi nie są lepsi od włoskiego pier- cjonalnych komentarzach tyczących bie- skich parków. Nawieziono piasku, powty- historia znana w środowisku, a jej źródło remake’ów. Polski jest ósmy. krytyki, która – łaskawa dla amerykańskiego wowzoru, przynajmniej z punktu widzenia żącej polityki i wzajemnym obrzucaniu się kano w niego muszelki, ogrodzono plan trudne jest już dzisiaj do ustalenia. W Polsce jednak dochodzi do tego jeszcze przerobu surowców wtórnych – z lekce- polskiego odbiorcy. O kwestiach obyczajo- memami (czyli tzw. memologii stosowanej). taśmą. Gapiów ciekawych, co tam te artysty Zupełnie jak źródła historii opisywanych jeden precedens. O ile mnie pamięć nie myli, ważeniem traktuje polskich naśladowców wych zawsze lepiej „kłamie się” w języku Jeśli chce się uchwycić prawdę o współ- wyprawiają, zgromadziło się dookoła sporo. np. w dramatach Szekspira. (Nie)znajomi będą u nas pierwszym dziełem (o ile w ogóle ktokolwiek dzisiaj przejmuje ojczystym, trzeba tylko tak kłamać, by widz czesności nieco głębszą niż doraźny news – A co kręcicie? – dopytywał się natręt- Nietrudno za to ustalić pierwowzór kinematograficznym stanowiącym kopię się opiniami krytyków)? rodzimy poczuł, że mówi mu się prawdę. (nierzadko przecież fake news), to trzeba nie ktoś z publiki. filmu, który wchodzi właśnie na nasze produkcji zagranicznej. Owszem, mamy pro- Tylko skąd to lekceważenie? W teatrze (Nie)znajomi kłamią prawdziwie. Co skierować kamerę nie na gabinet prezesa, – Popiół i diament – odpowiedziała na ekrany – (Nie)znajomi. To polska wersja gramy telewizyjne, sitcomy i seriale oparte przecież to rzecz normalna, że wystawia się więcej, jest to najbardziej udany polski tylko zupełnie gdzie indziej. Na przykład, odczepnego Sienkiewicz. całkiem niedawno, bo w 2016 roku, zre- na zachodnich formatach, ale duże ekrany wciąż na nowo stare sztuki i robi krajowe film obyczajowy ostatnich lat, co uświa- na salony i smartfony dobrze sytuowanych – E! To już widziałem – machnął ręką alizowanego włoskiego dzieła, wyświetla- wolne dotąd były od „franczyzy”. Przeróbki, wersje dramatów zagranicznych. Notabene, damia, jak bardzo naszemu kinu brakuje wielkomiejskich mieszczan. I to „kopistom” Fot. Materiały prasowe/Aurora Films

ciekawski i odszedł rozczarowany. nego u nas pod tytułem Dobrze się kłamie nawet filmów krajowych, nigdy nie cieszyły Dobrze się kłamie w miłym towarzystwie takich produkcji. Polscy twórcy – skupieni od (Nie)znajomych naprawdę się udało. Fot. Jarosław Sosiński/MIMIKRA

88 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 89 PRZEZ SUBIEKTYW WYOBRAŹ SOBIE OBRAZY MALOWANE UCZUCIAMI

Wchodzi w rolę mentora, który dokładnie „Georgia” Dawn Tripp działa jak magnes. Otwierasz książkę i już wie, co powinna zaprezentować światu. Prze- ciw takiemu artystycznemu ubezwłasno- nie możesz się od niej oderwać. Historia jednej z ważniejszych wolnieniu Georgia się buntuje. Ma w sobie odwagę, która pozwala tworzyć to, co jest jej amerykańskich artystek XX wieku stawia pytania o istotę artystycznej bliskie. Nie kalkuluje, co się sprzeda, idzie za instynktem. Prawda jej prac obroni się wolności, a także o cenę, jaką płaci się za poświęcenie sztuce. jeszcze za życia ich obojga. Zachwycający jest język, jakim Dawn Tripp opowiada tę historię. Opowieść, którą Weronika Wawrzkowicz-Nasternak snuje, jest niezwykle plastyczna i sensualna. ytułowa Georgia to Georgia cie. Po latach artystka stwierdzi, że w tej Autorka zamyka w słowach zróżnicowane O’Keeffe, amerykańska malarka, korespondencji nie byli sobą, a ludźmi, któ- stany ducha i niuanse sztuki. Warto podkre- ikona sztuki współczesnej. O jej rymi chcieliby być. Taka refleksja przyjdzie ślić też rolę polskiej tłumaczki Marii Smu- życiu w 2009 roku powstał film jednak późno, nie ma do niej dostępu, kiedy lewskiej. To dzięki niej zostało we mnie m.in. Tbiograficzny w reżyserii Boba Balabana. ich czas wypełniają tęsknota i wzajemna takie określenie jak: dryfowanie bliskości. W postać artystki wcieliła się Joan Allen, fascynacja. On wysyła jej swoje ulubione Nazywa moment, kiedy człowiek, który kie- z kolei jej męża, znanego fotografa Alfreda książki. Georgia z ciekawością studiuje m.in. dyś był wielką miłością, zaczyna się niepo- Stieglitza zagrał Jeremy Irons. Książka Tripp podarowane przez niego „Listy Van Gogha” strzeżenie oddalać. pozwala wyświetlić sobie prywatny seans, i „Fausta”. W powieści Tripp Stieglitz twier- Utrzymywanie pozorów zgodnego mał- jej opowieść uruchamia w wyobraźni wyra- dzi, że O’Keeffe ma w sobie to, co posia- żeństwa kosztuje amerykańską malarkę ziste obrazy i silne emocje. Podczas lektury dają dzieci – naturalny instynkt. Czule wiele energii. Po latach zaczyna się zasta- zarejestrowałam w sobie sprzeczne uczucia. nazywa ją Wielką Kobietą-Dzieciakiem nawiać, jak potoczyłoby się jej życie, gdyby Z jednej strony napędzała mnie ciekawość, i Słodką Dzikuską. Mówi do niej: „Jesteś nie spotkała Stiegltiza? Budzi ją refleksja: czy która kazała jak najszybciej pochłaniać moją lampą”. A kto nie chciałby być czyimś mężczyzna, który przez wiele lat był sensem kolejne rozdziały. Z drugiej, próbowałam światłem? Georgia zaczyna się przeglądać jej życia, tak naprawdę od tego życia jej nie oddalić nieuchronny koniec, bo chciałam w jego oczach. oddzielał? Pojawiają się myśli o zaniechanym jak najdłużej przebywać w świecie malarki, Ich romans z czasem zamienia się w mał- macierzyństwie. Zraniona artystka stawia która w mistrzowski sposób przekształcała żeństwo. W tym związku Stieglitz jest kimś sobie pytania, na które chociaż raz w życiu realistyczne tematy w abstrakcyjne obrazy. w rodzaju agenta O’Keeffe. Chce, by świat odpowiadała sobie chyba każda kobieta: dla- Można powiedzieć, że malowała uczuciami. zauważył znalezioną przez niego perłę. czego ten mężczyzna mi to zrobił? Chwilę Książka, którą rekomenduję, należy do Jego nazwisko znają wszyscy w nowojor- później modyfikuje sens zapytania: na co gatunku historical fiction. Oparta na biografii skim świecie sztuki, jest uznanym fotogra- ja sama mu pozwoliłam? Na kolacji zorga- artystki, ma w sobie przestrzeń na literackie fem, kolekcjonerem, właścicielem galerii nizowanej przez Narodową Partię Kobiet dopowiedzenia i interpretacje. Budując tę „291”, w której prezentuje amerykańskiej opowiada już o tym, jak istotne jest bycie opowieść, autorka czerpała inspiracje z licz- Uczucie malarki i fotografa nie było łatwe. publiczności prace europejskich artystów, niezależną jednostką, a za najważniejszy nych książek poświęconych Georgii O’Keeffe, Kiedy spotkali się po raz pierwszy, ona takich jak Henri Matisse, Pablo Picasso czy obowiązek kobiety uznaje samorealizację. fragmentów recenzji jej prac, a także listów, była przed trzydziestką, on przekroczył Auguste Rodin. Mężczyzna, który przy- Dochodzi do momentu, kiedy chce usły- jakie opublikowano zgodnie z życzeniem pięćdziesiątkę. Problem nie tkwił jednak jaźni się z Einsteinem uważa, że Georgia jest szeć swój artystyczny głos, oddzielić czyjeś artystki dopiero 20 lat po jej śmierci. Skon- w sporej różnicy wieku. Sprawy były dużo wyjątkowa. Jego wzrok buduje jej wartość. oczekiwania od własnych potrzeb. centrowała się na korespondencji z Alfredem bardziej skomplikowane. Pan Stieglitz miał Czytając książkę, przyglądamy się chwili, „Georgia” to jedna z tych książek, które Stieglitzem – ojcem nowożytnej fotografii, rodzinę, w domu czekały na niego mał- kiedy malarka wchodzi na salony, począt- powodują, że człowiek chce kontynuować marszandem, człowiekiem, który stał za suk- żonka i córka. Temat żony Emilly przez kowo czuje się tam lekceważona, z czasem literacką znajomość. Po lekturze sięgam po cesem wielu artystów. Wyszukiwał talenty, długi czas był – jak pisze Tripp – jak nie- zyskuje uznanie krytyki. Żyje w czasach, albumy z pracami artystki. Oglądam m.in. a potem dbał o to, by stworzyć im przestrzeń wygodny mebel, który się omija. kiedy kobiety bardzo często sprowadza się obrazy gigantycznych kwiatów, które niemal do działania w świecie sztuki. To on zachwycił Georgia ma świadomość, że sięga po do roli efektownego dodatku do mężczy- wychodzą z płócien. Jest w nich niebywała się szkicami węglem Amerykanki. Najpierw uczucie, do którego nie ma prawa, próbuje zny. Nie wpisuje się w ten schemat. Nie ekspresja. Mam wrażenie, że odbieram je zwrócił uwagę na prace O’Keeffe, a potem się przed nim bronić, ale ostatecznie mu wystarcza jej rola muzy artysty, długo wal- mocniej, znając historię ich powstawania. zakochał się w ich autorce. się poddaje. Po latach sama poczuje gorzki czy o to, by doceniono to, co tworzy bez Życie amerykańskiej malarki to opowieść Dawn Tripp staje się głosem malarki, smak spotkania z kochanką męża. Jednak Stieglitza. Nie chce być jedynie obiektem, o dojrzewaniu do stawiania granic i poszu- czytelnik ma wrażenie, że zagląda do pierwszy etap znajomości tych dwojga to który z upodobaniem fotografuje jej mąż. kiwaniu własnego artystycznego głosu. Jest pamiętników Georgii. Śledzi jej intymne intensywna wymiana listów, w których pró- Alfred nie ma wątpliwości co do jej talentu, w niej miejsce na siłę i kruchość. To ta dwo- Dawn Tripp Fot. Materiały prasowe zapiski, które oddają różne stany duszy. bują nazwać rodzące się między nimi uczu- a jednocześnie nie potrafi odpuścić kontroli. istość jest najciekawsza. Fot. Materiały prasowe

90 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 91 PRZEZ SUBIEKTYW KRÓTKOMETRAŻOWCY MOJA (FILMOWA) MUZYKA JAK DZIAŁA JAMNICZEK TAK NAPRAWDĘ DZIEJE SIĘ WIELE

dzisiejsze problemy gatunku homo sapiens Jednym z najciekawszych wydarzeń Jamniczek, z tyranią technologii i ginącą w oczach Jerzy Armata reż. Julian Józef Antonisz naturą. Na ekranie pulsuje z pozoru nie- ż dziw bierze, że założycielka tegorocznej edycji poznańskiego Animatora wydarzona w kształcie ekspresja tworzo- Polskiej Akcji Humanitarnej nych ad hoc animowanych turpistycznych do tej pory nie doczekała się okazał się pokaz dokumentu animowanego obrazów. Z offu dochodzi głos kobiecy filmowego wizerunku, a jej z kresowym akcentem nieporadnie czy- Adziałalność solidnego zdokumentowa- Adeli Kaczmarek Janka, poświęconego tający tekst komentarza i co rusz pona- nia (notabene, jedyny filmowy ślad Ochoj- wiający apel o rozumne postępowanie skiej, na jaki natrafiłem, to pojawienie Janinie Ochojskiej, ze znakomitą muzyką człowieka z przyrodą: jamniczkiem, kiciu- się jej w trzech odcinkach... serialu M chem, szczupakiem, żurawką, „bo to są jak miłość). Zdumiewające przeoczenie, Grzegorza Turnaua, jej bliskiego przyjaciela. zwierzątka mu potrzebne do życia”. tym bardziej, że jej biografia to właściwie Zdumiewa finezyjna forma tego filmu gotowy scenariusz filmowy. Z zawodu jest najmłodszych, do dorosłych także, wystar- Artysta świetnie czuje dłuższe formy rozpostarta między dziecięcym graffiti na astronomem, z powołania – społeczni- czy wspomnieć Urodziny mistrza (2000), muzyczne. Zetknął się z nimi już w Piw- asfalcie, ekranową bajką dla najmłodszych, kiem. Przebywając we Francji, zetknęła telewizyjną komedię Zbigniewa Książka nicy Pod Baranami, komponując minio- konwencją filmu oświatowego a powiastką się z ideą pomocy humanitarnej, której z życia sławnego aktora kabotyna, wyre- perę komiczną „Prywatne życie Wazów”. filozoficzną dla dorosłych. Antonisz prze- poświęciła się bez reszty, a wszystko to, żyserowaną przez Mártę Mészáros, czy – W swoim dorobku ma również spek- łamuje wszelkie bariery gatunków. Pur- będąc od wczesnego dzieciństwa osobą również utrzymane w pogodnym tonie – takl muzyczny „Wiecznie zielone jest nonsensowe obrazy i zdarzenia, które eks- niepełnosprawną, w wyniku przebytej kinowe fabuły: Zakochany Anioł (2005) drzewo życia” do tekstów Bronisława ponuje, kryją w sobie przenikliwy sens choroby Heinego-Medina. Adela Kacz- Artura Więcka „Barona” oraz Niezawodny Maja oraz koncert „Kiedy ręce odpadną oraz troskę artysty o cały ten świat i prze- marek, autorka Janki, korzystając z dobro- system (2008) Izabeli Szylko. Grzegorz od wierszy” oparty na poezji Zbigniewa trwanie człowieka na nim. Film Jak działa dziejstw kina animowanego i dokumen- Turnau ma w swym dorobku także „Sopli- Herberta. jamniczek powstał w realiach, w których talnego, koncentruje się na dzieciństwie cowo”, efektowną piosenkę wykonywaną Warto wspomnieć, że zanim stał się kom- liczyły się megawaty, wzrost plonów z hek- i wczesnej młodości bohaterki, kiedy to wspólnie ze Stanisławem Sojką, promującą pozytorem filmowo-teatralnym… zagrał tara i spust surówki. To nie przypadek, że odnajduje ona życiowe powołanie. Poprzez Wajdowskiego Pana Tadeusza (1999), uho- gitarzystę Maćka Ziębę w Śmierci Johna L. autor kończył swój obraz, gdy propagan- archiwalia snuje frapującą opowieść o swej norowaną Philip Award na TP SA Music (1987) Tomasza Zygadły, choć prywatnie dowa machina piała z zachwytu nad indu- bohaterce, poprzez animację i – udanie & Film Festival w Warszawie (2000). nad Johna L. przedkłada Paula McC. Jeśli nie wiesz, czym jest stukawka strializacją kraju, odkrywkami kopalni ją wspomagającą – muzykę Grzegorza węgla brunatnego i budową przemysło- Turnaua ją uniwersalizuje oraz nadaje jej pukawka i do czego służą kapucytron wego giganta, huty im. Lenina. ponadczasowy charakter. Przewrotnie naiwny i zaskakująco świeży To nie pierwsze spotkanie krakowskiego wiśniowy i elektrokapuściocha – musisz w wyrazie język tej animacji przywodzi artysty z filmem. Zaczynał właśnie od ani- w myślach: poezję Białoszewskiego. Boha- macji, z tym że kierowanej do najmłodszych koniecznie obejrzeć ten krótki film… ter nie jest eksponatem do oglądania, lecz widzów. Taki był Klon (1992) Józefa Byr- żywą istotą („wszystko, co żyje, ma kiszki”). dego, Klucz (1993) i Wigilia w lesie (1996) Jamniczek uosabia i unaocznia cud wła- Stanisława Lenartowicza oraz Żeby inaczej… Marek Hendrykowski snego istnienia. Okazuje się bytem czują- (1998) Longina Szmyda. I były to produk- cym i myślącym w procesie odkrywania cje udane, trafiające do świata dziecięcej iemal nie do wiary, że ów prze- Powołać do życia tytułowego boha- esencji istnienia w sztuce i poprzez sztukę. wyobraźni. Duża w tym zasługa właśnie dziwny apel adresowany do tera, to wcielić się jako artysta w dziecię- Podobnie z motylkiem et consortes. muzyki, która w animacji często pełni rów- człowieka i ludzkości pojawił cego rysownika, na powrót odnaleźć jego Końcowy apel „Nie niszczmy jamniczka!” nież funkcje narracyjne. Nic zatem dziw- się już wtedy: przed blisko wolność w spontanicznym akcie stwo- poprzedza słynna „Mała kalkulacja” spo- nego, że kompozytor zaczął otrzymywać Npół wiekiem, w 1971 roku. Mowa w nim rzenia. W czasach, gdy wszystko, co pod rządzona na pospólny użytek przez Anto- także zamówienia od reżyserów teatral- nie tylko o samym fenomenie istnienia okiem władzy kręcono w PRL, powinno nisza, określająca wartość motylego oka na nych wystawiających spektakle dla młodej jamniczka, pojawia się też prorocza pro- być naznaczone ideologicznie i „zaanga- podstawie przeliczenia rynkowej wartości widowni. I spisywał się wyśmienicie, czego gnoza co do komputera… Niech nikogo żowane”, krótki metraż mistrza Juliana fotodiody. Z prostego rachunku wynika, dowodem choćby muzyka do Andersenow- nie zwiedzie prowizorka, niedorobienie z Nowego Sącza stanowi jednoosobowy iż „niszcząc motyla, niszczymy wysokiej skich Nowych szat cesarza (1997) Andrzeja i chaotyczny bieg oglądanego spektaklu. manifest spod znaku cinéma sauvage. klasy aparat biologiczny wartości trzy- Domalika, Leśmianowskich Przygód Sin- Fenomen późniejszej serii kronik non- Julian Józef Antonisz przez całe życie dziestu milionów złotych”. Ten biome- dbada Żeglarza (2012) czy Krawca Niteczki -camerowych Antonisza z lat 80. zaczął uprawiał ostro zaangażowany off. Jednym chaniczny wykład na temat istoty życia (2018) według Kornela Makuszyńskiego – się dużo wcześniej właśnie wtedy: wraz z niemal obsesyjnych wyznaczników tego na Ziemi okazuje się antytechnologiczną wystawionych przez Jarosława Kiliana. z jamniczkiem, będącym ich prefigura- offowego programu było myślenie proeko- przestrogą i prekursorską wizją artystyczną Filmowo-teatralna muzyka krakow- Grzegorz Turnau Fot. Studio Miniatur Filmowych cją i zapowiedzią. logiczne, o dekady wyprzedzające myślą dalszego ciągu, który oby nie nastąpił. skiego kompozytora trafia nie tylko do Fot. Karol Makurat/Reporter

92 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 93 PRZEZ SUBIEKTYW FILMOWY PEN CLUB PROFESORESSA

Tomasz Mariusz Raczek Grzegorzek

Panie Mariuszu, Panie Tomaszu, osiem lat temu, w środku relacja krytyk filmowy czy gorącego lata, odeszła teatralny a artysta należy od nas Maria Kornatow- do zbioru zjawisk wiecznie ska – wybitna filmoznaw- krwawiących i nigdy się nie- czyni, badaczka twórczo- gojących. Kiedyś od opinii ści Federico Felliniego, krytyka zależały losy naszych erotycznych ścieżek i bez- zmęczonych zachodów. Dziś droży filmowych, dla której znaczenie krytyki zmizer- świat posiadał dwa centra niało, albo się ją ignoruje, warte tego, by w nich na albo wchodzi w cieplut- zmianę mieszkać – Łódź i Nowy Jork. Pisała recenzje mądre kie układy. Raczej smutno. Potężnych osobowości, urodzonych i mocne, zawsze zaskakujące jakąś nieoczekiwaną perspek- poszukiwaczy i ryzykantów niewielu po obu stronach barykady. tywą, ale także siłą ich niezależności. Przez kilkadziesiąt lat Sarny chodzą do kosmetyczki, a wilki jedzą psią karmę. Nie ma była też, a może przede wszystkim, wykładowczynią łódzkiej komu i na co polować. Maria Kornatowska była istotą wyjątkową, Szkoły Filmowej, z szacunkiem, a nawet intensywną, emanującą niezwykłą energią. uwielbieniem nazywaną przez studentów Nie była krytykiem. Nie oceniała w podniece- Profesoressą. niu, nie uprawiała środowiskowych menuetów, O ten szacunek i uwielbienie właśnie mi gier i zabaw na śniegu. Nigdy nie dawała sobie chodzi: tylko Pan, jako obecny rektor tej prawa, by budować własną pozycję, manipulu- sławnej w całym świecie uczelni, może mi jąc zawartym w słowie nonszalanckim wyro- wyjaśnić, jak to było możliwe. Widziałem kiem. Czuła kino jak rzadko kto, intensywnie, kiedyś taki zaskakujący obrazek: Maria intuicyjnie, na swoich warunkach. Nie intere- Kornatowska szła korytarzem, gdy nagle sowały ją trendy, charakterystyczne dla pol- podbiegł do niej młody człowiek i… klęk- skiego środowiska artystycznego anemiczne nął z uszanowaniem i teatralną przesadą. notowania. Niemodna intuicja i emocje były Był jej studentem, ale nie chodziło mu dla niej zawsze ważnym drogowskazem, słu- wcale o zaliczenie w indeksie – to był po chała siebie, bo tylko tyle i aż tyle miała. prostu wyraz jego szacunku i miłości. Ogromna erudycja była narzędziem krystali- Marzenie każdego krytyka, każdego zującym jej wyraziste poglądy – nigdy zaś źró- znawcy filmów, który sam ich nie robi – dłem jałowego intelektualnego popisu. Dlatego żeby artyści obdarzeni kreatywną mocą Maria Kornatowska jej słowo pisane stawało się sztuką intelektu- sprawczą docenili jego wysiłki, by rezul- alnej i emocjonalnej szczodrości. Wywodem taty ich pracy usystematyzować, nazwać, ocenić. A przecież napisanym jasnym, wciągającym językiem, który wielokrotnie zwykle krytycy ustawiani są w roli przeciwników, tych którzy dostrzegał w filmie coś więcej niż nam, twórcom wytresowanym nie rozumieją, zrażają widzów, psują misternie tworzone biz- do prostych wynurzeń o swych intencjach się wydawało. nesplany promocyjne. Krytyków rzadko się kocha. Kochała kino miłością głośną i bezwarunkową. Żyła podobnie: Co takiego miała w sobie Profesoressa, że już za życia gwałtownie i namiętnie. Śmiała się bez przerwy, choć w środku wniesiono ją na cokół przeznaczony dla tych największych; była smutna. Rzucała na nas czar, bez ostrzeżenia, po kilku minu- tych którzy rozumieją artystów filmu i ich bezwarunkowo tach było już za późno. W jakimś sensie kochała nas. A trzeba kochają? Był Pan przy niej przez lata. Cieszył się Pan jej kochać, żeby być kochanym. Przychodziła na Targową codziennie, przyjaźnią. Towarzyszył jej także w odchodzeniu – szybkim, naładowana wielką siłą życia i ciekawością każdego studenta. Była na własnych warunkach, bez dramy. uważna i bezkompromisowa. Mówiła prawdę, spokojnie i natu- Chciałbym ocalić jej tajemnicę przed zapomnieniem. Zna- ralnie. Jej chaotyczne zajęcia nie były o wszystkim i o niczym, ale leźć klucz do bycia wielkim i kochanym w świecie filmow- o wszystkim i wszystkim. Nie miała żadnego tajemnego klucza, ców i przekazać go młodszym kolegom! Wiem, że Pan wie, drzwi same otwierały się przed nią. Choć pewne ciemne pokoje gdzie jest ten klucz. wolała omijać. Taka była i już nikt nigdy taki nie będzie. Fot. Maciej Grochala, Mikołaj Zacharow/Szkoła Filmowa w Łodzi, Cezary Pecold/SE/East New Filmowa w Łodzi, Cezary Pecold/SE/East Zacharow/Szkoła Fot. Maciej Grochala, Mikołaj

94 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 STUDIO MUNKA W GDYNI I NIE TYLKO widać, program jest kontynu- O nowej fabule Studia Munka-SFP – owany i ma się dobrze. Obecność Studia Munka Supernova – było głośno, zanim ktokolwiek w Gdyni dopełni aż siedem krótkich fabuł: Egzamin Barto- ją zobaczył. Wszystko za sprawą zmian sza Paducha, Home Sweet Home Agaty Puszcz, Marcel Marcina w selekcji 44. FPFF w Gdyni. Mikulskiego, Moje serce Damia- na Kocura, Okno z widokiem na o właśnie film Bar- Munka, pozwalające z nadzieją głyby pozazdrościć produkcje ścianę Kobasa Laksy, Pustostan tosza Kruhlika Su- oczekiwać kolejnych owoców Marvela”. Dwie aktorki pierw- Agaty Trzebuchowskiej, Tak jest pernova był jednym tego przedsięwzięcia” – chwa- szoplanowe – Maja Pankiewicz dobrze Marcina Sautera. I wła- z tych czterech tytu- li Michał Piepiórka. „Czy ten i młodziutka Paulina Krzyżań- śnie te fabuły należą do najczę- Tłów, które ostatecznie dodano film przełamie monopol, jaki ska doczekały się zasłużonych ściej zapraszanych przez festi- do Konkursu Głównego. Będzie na opowieści o zemście w ko- pochwał za swój magnetycz- wale z Polski i zagranicy. Z ze- to absolutna premiera filmu, biecym wydaniu miał ostatnio ny duet. Eastern będzie można szłorocznych naszych krótkich który dosłownie wbija w fotel Patryk Vega?” – zastanawia się obejrzeć w Gdyni, w sekcji Pa- metraży prezentowanych w Gdy- i trzyma w napięciu od pierw- Piotr Guszkowski w „Gazecie norama Kina Polskiego. ni kilka wciąż „biega” po świe- szej do ostatniej minuty. Wyborczej”. Film otrzymał Oba filmy trwają nieco po- cie: Chłopcy z motylkami Mar- Kruhlik w swoim debiucie za- w Koszalinie trzy nagrody – nad 70 minut, są więc pełnymi cina Filipowicza, Odbicie Emilii stosował zabieg jedności cza- dla Mai Pankiewicz za odkry- metrażami. Supernova wejdzie Zielonki, Users Jakuba Piątka, su, miejsca i akcji. Chwila, która cie aktorskie (i dajemy wam sło- do kin późną jesienią, a Eastern a zwłaszcza Atlas Macieja Ka- wszystko zmienia, kilka drama- wo, że nim jest!), dla zespołu zapewne w pierwszym kwarta- walskiego, który ostatnio wy- tycznych godzin z życia wiejskiej Pro8lem za najlepszą muzykę le 2020 roku. Filmy zostaną za- grał dwa festiwale otwierające społeczności. Oglądamy Super- oraz nagrodę dziennikarzy za prezentowane na prestiżowych drogę do nominacji oscarowej. novą ze ściśniętym gardłem, cały „czerpanie pełnymi garściami międzynarodowych festiwalach. Trzymamy kciuki za wszyst- czas myśląc o tym, co by się stało, z mitów i podań, przełamywa- Już we wrześniu natomiast kich naszych twórców. Do zo- gdybyśmy byli w tej samej sytu- nie konwencji, nieustanne za- ruszają zdjęcia do kolejnej baczenia w Gdyni! acji? Co jest dziełem przypadku, skakiwanie widza oraz dwie po- „sześćdziesiątki” – Wiarołoma a co przeznaczenia? staci dziewczęce, których mo- Piotra Złotorowicza, jak więc Anna Wróblewska Film Kruhlika jest jednym z dwóch, które powstały w ra- Supernova, reż. Bartosz Kruhlik mach pierwszej edycji programu 60 Minut. Eastern Piotra Adamskiego (zapewne pamię- tacie jego świetną „trzydziest- kę” Otwarcie) został pokazany w Koszalinie na „Młodzi i Film” i, jak zgodnie przyznali obser- watorzy, o żadnym tytule nie mówiło się tyle, co o filmie Adamskiego. „Po ulicy spalo- nego słońcem podmiejskiego polskiego osiedla jedzie dziewczyna z karabinem przewieszo- nym przez ramię. Jej rywalka kupuje w spożywczaku dwa opakowania z nabojami. Płaci kartą. To będzie historia o ze- mście i buncie kobiet!” – pod- sumowuje akcję filmu Dagmara Romanowska w portalu Interia. „Film Adamskiego to świet- ne otwarcie programu Studia Fot. Celestyna Król/Studio Munka-SFP

96 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 10 PYTAŃ DO MACIEJA ZIELIŃSKIEGO

też stanowił muzyczno-intelektualne ski tytuł W duszy nadal gra) Grego- oceniany przez pryzmat mojej muzyki. wyzwanie. A ja uwielbiam wyzwania, ry’ego Collinsa. Następnie w ramach Można jej posłuchać na tzw. showreelu. stymulują mnie do pracy. Kolejny plus wydarzenia US in Progress twórcy filmu Jeśli się podoba i jest „dobry prze- jest taki, że bardzo szybko następuje Alaska Is A Drag w reżyserii Shaz Ben- lot” – jest szansa na współpracę. Kiedy emisja, czyli od razu widać efekt. No nett „wygrali” moją ścieżkę dźwiękową. dołączałem do Desolation, obraz miał i dobre honorarium! Wiele przyjemnych Moje studio Soundflower robiło też już swój tzw. temp track, taką wstępną aspektów. Tak czy inaczej stale kieruję się dźwięk do innego obrazu z tego pro- muzykę. Po obejrzeniu filmu wiedzia- prostą zasadą: jak mi coś nie odpowiada, gramu – Summer of Blood (Krew nocy łem, że mogę to zrobić dużo lepiej. to tego nie robię. letniej) Onura Tukela. Skomponowałem Przygotowałem przykłady, a reżyser też muzykę do filmu Rozpacz Davida zareagował bardzo pozytywnie. Nie- Jak głęboko kompozytor musi Moscowa. Pokazywane na Tribece stety droga do dalszej współpracy była wejść w film, żeby stworzyć do Initials SG Reni Attieh i Daniela Garcii kręta, bo jak się później okazało ten 3.niego muzykę? to już chyba mój szósty tytuł amery- temp track był przygotowany przez Kieruję się dwiema zasadami. Pierw- kański. W tym obrazie mogłem powró- kolegę Andy’ego Garcíi, którego córka sza: zrozumieć film. Czytam scena- cić do korzeni rodzinnych i napisać grała w filmie główną rolę. Wymiana riusz, nawet, jeśli obraz jest już gotowy muzykę stricte jazzową. temp tracka na moją muzykę wymagała do obejrzenia. Rys postaci, warstwa szczególnych działań z zakresu dyplo- emocjonalna, relacje pomiędzy boha- Zaczyna pan pracować przy macji… Po premierze Dominik Gar- terami – żeby wspomóc je muzyką, coraz większych tytułach. cía-Lorido przedstawiła mnie tacie, ale muszę wszystko zrozumieć i to poczuć. 6.Rozpacz , czyli Desolation był takim choć ze wszystkimi żartował, dla mnie Po drugie, muszę wiedzieć, co reżyser pierwszym większym projektem. W Sta- był zimny jak lód. myśli o swoim filmie, co chce przeka- nach filmy niezależne często nie mają zać. Potem staram się przetłumaczyć szerokiej dystrybucji kinowej, ten Era polskich operatorów w USA wszystko na język muzyki… miał. W pewnym momencie mieliśmy trwa. Czy zaczyna się era nawet taki sukces, że statystycznie byli- 9.polskich kompozytorów? Jaką pozycję mają kompozytorzy śmy w pierwszej trójce box office’u pod Muzyka nie ma konkretnego osadzenia w Polsce? względem ilości widzów na seans. Było w języku i jej eksport jest łatwiejszy niż 4.W Polsce jest dość niska świadomość ich oczywiście ledwie kilka, ale sale np. w przypadku aktorów. Kompozyto- roli muzyki w filmie. Warstwa muzyczna pełne. Tak „przeskoczyliśmy” Jumanji, rzy europejscy są w USA bardzo cenieni, może drastycznie zmienić obraz, jego które tą średnią miało niższą. Teraz regularnie pojawiają się wśród nomi- wymowę, treść emocjonalną. Thriller bez Initials… to kolejny krok do przodu, bo nowanych do Oscarów. Polscy kompo- muzyki, bez sound designu, nie wyzwoli świetna obsada i Konkurs Główny festi- zytorzy to światowy top. Znakomitym aż tak silnych emocji. Producentom walu Tribeca w Nowym Jorku. Muzykę przykładem jest nasz laureat Oscara Jan i reżyserom zdarza się obawiać muzyki. i cały dźwięk zgrywaliśmy w legendar- A.P. Kaczmarek, Stanisław Syrewicz, czy Myślą sobie: „Zrobiliśmy świetny film, nym Skywalker Sound, gdzie powstały reprezentant młodszego pokolenia Abel mamy finalny montaż i nagle teraz wszystkie Gwiezdne wojny. Ekscytująca Korzeniowski. Jest też Bartek Gliniak, przyjdzie jakaś muzyka i to znisz- przygoda, zwłaszcza że praca w tym stu- który przeniósł się tam niedawno, ale jest czy?”. Dziecko już jest, a teraz dosta- diu to było jedno z moich marzeń. niezwykle zdolny i myślę, że będzie sobie nie ubranko. Czy będzie pasowało? Czy tam dobrze radził. będzie ładne? Moim zadaniem jest danie Pracuje pan „na odległość”. Jak filmowcom, z którymi pracuję, poczu- to się sprawdza? Co wyróżnia polskich Maciej Zieliński cia bezpieczeństwa i dodanie obrazowi 7.Praca nad filmami amerykańskimi, gdy kompozytorów? muzycznych skrzydeł. Wydaje mi się, żyje się w Polsce, jest niełatwa. Mam 10.Polacy poruszają się bardzo dobrze że ostatnio świadomość muzyki w fil- szczęście, bo u mnie jakoś to się udaje. zarówno w sferze emocji, jak i są świetni Jak to się stało, że muzyk stylistycznej. Muzycznie są na przecię- Jaka jest recepta, żeby robiąc mie rośnie i idziemy w Polsce w dobrym Filmowcy są zadowoleni, więc każdy warsztatowo. Czasem ta słowiańska z klasycznym wykształceniem ciu i często pojawia się w nich zarówno kolejną ścieżkę do kolejnej kierunku. Ciągle jednak daleko nam do projekt prowadzi do kolejnego. Na przy- emocjonalność to naprawdę ważny 1.i osiągnięciami na polu muzyki muzyka rozrywkowa, jak i orkiestrowa. 2.komedii – czy muzykę do reklam, USA, gdzie mówi się, że film robią: sce- kład do Since August w reżyserii Diany atut. Kompozytorzy innych narodo- poważnej tworzy ścieżki do polskich Komponowanie dla kina komercyjnego muzykę użytkową – zachować narzysta, reżyser i kompozytor. U nas Zuros, nad którym teraz pracuję, zosta- wości mają z tym kłopot. Na przykład komedii romantycznych? to świetna zabawa. Moją mocną stroną świeżość głowy i nie pisać kompozytor jest outsiderem w branży. łem polecony przez znajomego produ- Anglicy – a studiowałem w Wielkiej Bry- Zawsze działałem wielotorowo. Mój było zawsze komponowanie wyrazi- „z pamięci”? Ostatnio ze zdziwieniem dowiedziałem centa. W moim przypadku ważne jest też tanii – mają z uczuciami w muzyce duży ojciec był perkusistą jazzowym (Andrzej stych melodii, które zapadają w pamięć, Kocham komponować. Upraszcza- się np., że jako kompozytor nie mogę być wsparcie mojego managementu „Match problem. Podchodzą do muzyki raczej „Fats” Zieliński – przyp. red.), zresztą a w tego typu produkcjach jest to nie- jąc, większość moich działań muzycz- członkiem Stowarzyszenia Filmowców &Spark”. Poza tym podstawą utrzymania intelektualnie, zapominając o stronie swego czasu nagrywał z Komedą muzykę słychanie istotne. Oczywiście nie ma co nych sprawia mi ogromną przyjemność. Polskich. Wychodzi na to, że w Polsce się w branży jest dobry networking. emocjonalnej. Polska szkoła kompozy- do filmów Polańskiego. W domu zawsze ukrywać, że są to produkcje, które mają Nie ma znaczenia, czy to coś małego kompozytor filmowy nie jest filmowcem. torska to siła. Polscy filmowcy powinni było dużo jazzu i muzyki rozrywkowej. wiele uproszczeń. Osobiście bardziej i krótkiego, czy wielkie formy. Teraz już W Polsce wciąż niedoceniana z niej korzystać, dopóki wszyscy nie Potem w szkole odebrałem też eduka- utożsamiam się z kinem artystycznym, rzadko robię reklamy, ale długo była Jak zaczęła się pana przygoda 8. umiejętność. Pan ją ma? wyjedziemy! cję klasyczną. Dzięki temu czuję się bar- niezależnym, jak np. filmami amerykań- to duża część mojej pracy. Ciekawe dla 5.w Ameryce? Lubię ludzi. Lubię rozmawiać. Cza- dzo dobrze w różnych stylach. Obrazy skimi, do których miałem ostatnio przy- mnie było, że każdy projekt miał inne Najpierw był Natureland Malcolma sem ten networking robi się jakoś tak Pytania zadawała

Fot. Artur Barbarowski/East News komercyjne potrzebują elastyczności jemność tworzyć. potrzeby w swojej mikroformie, więc Murreya, potem A Song Still Inside (pol- sam, niezamierzenie… Potem jestem Anna Tatarska

98 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 99 SWOICH NIE ZNACIE GRAŻYNA JAKUBCZAK

pierwszym od- Grażyna Jakubczak nie ruchu widzo- mogłaby pochwalić się tak wie filmowi imponującym dorobkiem, kojarzą termin gdyby nie przypadek, który Wcharakteryzacja – jeśli pominąć sprawił, że trafiła do kinema- zabiegi specjalne, odrealniają- tografii. „Pewnego dnia na DOBRZE ce postać na ekranie – z maki- początku lat 70., gdy pracowa- jażem aktorek i pudrowaniem łam w Teatrze Wielkim w pra- twarzy, aby nie świeciła, gdy cowni perukarsko-charakte- padnie na nią światło reflek- ryzatorskiej, moja koleżanka, torów. Wprawdzie długie brody Irmina Przychodniak, popro- i sumiaste wąsy też przykuwa- siła mnie oraz pozostałe kole- ją uwagę, ale uczesania i peru- żanki o pomoc przy fryzurach ki – o ile nie są wymyślne lub na planie filmu i serialu Jerzego UCZESANI wyjątkowo piękne – już mniej. Antczaka Noce i dnie. Tak zaczę- Blisko 50 lat pracy w kinematografii. Blisko 50 lat Z perukami w kinie sprawa łam swoją przygodę z kinem” – nie jest prosta. Jedne imi- wspomina pani Grażyna. Marianna Zydek w filmie czesania i strzyżenia aktorów i statystów. Tysiące tują włosy naturalne, np. siwe Kamerdyner, reż. Filip Bajon u osoby starszej, w którą wciela SPECJALNOŚĆ: peruk, sztucznych warkoczy, wąsów, bród, baczków. się młody aktor. Inne – prze- PRZESZŁOŚĆ ciwnie – ostentacyjnie prezen- Mimo bogatego dorobku, idącym do powstania zależało ach ikonografię danej epoki: peruki, upinając włosy natu- Grażyna Jakubczak wprowadza nas w świat tują wygląd peruk używanych bohaterka naszego artykułu na tym, by wyglądać wytwor- malarstwo, fotografię (jeśli ralne i zakładając na głowę jako specjalne nakrycie głowy, jest bardzo skromna. „Znam nie i pięknie...”. już była) itp. „Zachodziłam bandaż elastyczny” – tłumaczy filmowego fryzjerstwa i perukarstwa. choćby przez kobiety w XVIII swoje miejsce. Za całokształt To nie przypadek, że Jakub- w głowę, jak w XIX-wiecz- pani Grażyna. „Zawsze trzeba wieku, czy sędziów w Anglii po charakteryzacji postaci filmo- czak ma za sobą sporo filmów nym okresie zwanym bieder- pamiętać, że fryzjer-perukarz dziś dzień. wych odpowiada charakteryza- i seriali wojennych. „W pro- meier kobiety upinały na gło- ma pomóc aktorowi wcielić się Wszystko to jest chlebem tor prowadzący, ja jestem tylko dukcjach tego gatunku wystę- wach, modne wtedy, duże loki, w graną postać. Zatem aktor, powszednim Grażyny Jakub- członkinią pionu charaktery- puje wielu statystów, a ostatnio żeby im się nie rozplątywały. czy to z fryzurą z jego włosów, czak, której dorobek twórczy – zatorskiego odpowiedzialną, zajmuję się właśnie statystami. Dopiero na wystawie malar- czy w peruce, musi czuć się obok spektakli w Teatrze Wiel- często z innymi osobami, za Czasu na planie jest mało, a ja stwa w Muzeum Narodowym komfortowo: nie może przed kim, gdzie w 1966 roku zaczęła fryzury i peruki. Nie zdarzyło pracuję szybko, więc biorą mnie w Warszawie dowiedziałam się kamerą myśleć o tym, co ma pracę zawodową – to bez mała się jeszcze, żeby nie ułożyła mi do tej roboty” – wyjaśnia. Pani z gigantycznego portretu damy na głowie” – podkreśla. 100 głośnych produkcji kino- się współpraca z charaktery- Grażynie nieobce są też inne z tamtych czasów, że używały Jakubczak znana jest z two- wych i telewizyjnych, wśród zatorem prowadzącym. Mia- minione epoki. „Muszę wie- w tym celu tych samych długich rzenia nie tylko ciekawych nich: Pan Tadeusz, Zemsta, łam zresztą szczęście pracować dzieć, jak zrobić różne fryzury i mających zaczepy szpilek, któ- i pięknych, ale także wygod- Katyń i Tatarak Andrzeja z najlepszymi: Anną Adamek, z dalszej i bliższej przeszłości: rymi przypinały do głów kape- nych i wytrzymałych fryzur Wajdy, Pianista Romana Marią Dziewulską, Januszem paradne, balowe, kawiarniane. lusze” – podaje przykład swojej i peruk. „Trzeba się nad nimi Polańskiego, Chopin. Pragnie- Kaleją, Aurelią Łopatowską, Proste, takie na chodzenie po dociekliwości. napracować. Ale za to jakaż nie miłości Jerzego Antczaka, Waldemarem Pokromskim, domu albo do pracy, i eleganckie, „Moja praca wymaga trudu. jest potem satysfakcja, kiedy 1920. Bitwa Warszawska Jerzego Tomaszem Matraszkiem i wie- z jakimi szło się do teatru. Modne Fryzury z włosów naturalnych Jerzy Antczak chwali całą ekipę Hoffmana, Mała matura 1947 loma innymi – mówi Jakubczak. wśród ludzi zamożnych i plebej- aktora nie powstają na pocze- Chopina. Pragnienia miłości Janusza Majewskiego, Kamienie „Specjalizuję się we fryzjer- skie. W Kamerdynerze duża część kaniu. Nim uczesze się włosy za pracę tak profesjonalną jak na szaniec Roberta Glińskiego, stwie i perukarstwie histo- akcji dzieje się na wsi. Wiejskie zgodnie z pożądanym wizerun- w Ameryce. Albo gdy profesor Miasto 44 Jana Komasy, Hisz- rycznym” – precyzuje. „Dla- dziewczęta nosiły warkocze, kiem postaci filmowej, trzeba je z Uniwersytetu Warszawskiego, panka Łukasza Barczyka, Sztuka tego w środowisku mówią na toteż plotłam je, bądź nakłada- poddać kilku zabiegom higie- na planie Historii w ożywionych kochania. Historia Michaliny mnie »Skansen«, za co wcale łam sztuczne aktorkom. Tworzę nicznym i formującym. Zro- obrazach, notabene mojej ulu- Wisłockiej Marii Sadowskiej, się nie obrażam. Śmieję się, że też imitacje tresek, wąsów, bród bienie peruki zaczyna się od bionej produkcji, rozpoznaje Panie Dulskie i Kamerdyner chyba muszę wywołać trzecią czy bryczesów i faworyt, czyli uzgodnienia z reżyserem i cha- bez trudu, chyba także po peru- Filipa Bajona, Kurier Włady- wojnę światową, żeby prze- dużych baczków i bokobrodów, rakteryzatorem prowadzącym kach, postaci historyczne, za sława Pasikowskiego. Z seriali: stali mnie angażować do fil- no i peruki lub ich fragmenty długości oraz barwy włosów. jakie przebrani są aktorzy” – Czas honoru, Dzwony wojny, mów o drugiej. Ale kiedy o tym zwane tupetami” – wylicza cha- Jeśli peruka ma imitować włosy cieszy się Grażyna Jakubczak. 1920. Wojna i miłość, Szpiedzy myślę, powraca do mnie wzru- rakteryzatorka. naturalne, z takich też musi być „Mój zawód jest żmudny, ale w Warszawie, Stulecie Winnych. szające wspomnienie z planu utkana. Bo peruki tka się szy- nie zamieniłabym go na żaden Do tego dochodzą dwie serie Miasta 44 Janka Komasy, na TRUD dełkiem, przeciągając włos inny” – wyznaje. Pracuje wła- fabularyzowanych dokumentów który przychodziły sędziwe I SATYSFAKCJA po włosie przez drobne oczka śnie nad serialem Bodo Koxa Marka Brodzkiego – Historia łączniczki powstańcze, opo- Grażyna Jakubczak rzetelnie w szpanie, czyli siatce tiulowej, Ludzie i bogowie. w ożywionych obrazach i Polska wiadały o swoich przeżyciach przygotowuje się do każdego naciągniętej na drewniany lub niepodległa – Historia w ożywio- z tamtych dni i mówiły, jak bar- projektu, długie godziny stu- plastikowy model głowy. Aktora Andrzej Grażyna Jakubczak nych obrazach. dzo dziewczętom i chłopcom diując w bibliotekach i muze- trzeba przygotować do noszenia Bukowiecki Fot. Archiwum Grażyny Jakubczak Film Fot. Marcin Makowski/Next

100 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 101 RECENZJE

ANDRZEJ PACUŁA „W STARYM KINIE STANISŁAWA JANICKIEGO” „KOBIETA PRACUJĄCA” WYDAWNICTWO GRUPA M-D-M, 2019 PASJE ŻYCIA Niepowtarzalna w polskim teatrze czuła ogromną satysfakcję, słuchając jak oto mamy pierwszą zaletę wywiadu koleżanki rówieśniczki narzekają na sze- rzeki, jaki na ponad pięciuset stro- Tytuł książki jest trochę mylący: i filmie, radiu i telewizji. Niezrównana rzący się ageizm. W jej przypadku upływ nach przeprowadził ze Stanisławem czasu nie miał żadnego znaczenia – póki Janickim literat i satyryk Andrzej sugeruje, że będzie w niej mowa tylko starczyło zdrowia i pamięci, zapotrze- IPacuła. Bo kimże jest dla większości roda- w komedii i kabarecie. Wydana bowanie na Kwiatkowską nie malało. Nie- ków bohater rozmowy? Tym kultural- śmiertelna stała się już właściwie po Czter- nym panem w ciemnych okularach, który o słynnym programie telewizyjnym. biografia odsłania jej mało znane dziestolatku jako „kobieta pracująca”. Czy przez 32 lata (1967-1999) przyciągał co można sobie w ogóle wyobrazić kogokol- niedzielę miliony osób przed telewizory, Tymczasem odkrywa ona liczne życie prywatne. wiek innego w tej roli? by w programie „W starym kinie” opo- Ale na podstawie ról niewiele można wiadać o dawnych gwiazdach srebrnego fascynacje znanego historyka kina, MARCIN WILK powiedzieć o niej samej, a że o życiu pry- ekranu. I który odkąd TVP nie nadaje „IRENA KWIATKOWSKA. ŻARTY SIĘ watnym niechętnie opowiadała (raczej poja- tego programu, innymi drogami popu- bynajmniej nie tylko filmowe. SKOŃCZYŁY” wiała się w anegdotach kolegów), więc każda laryzuje stare kino. WYDAWNICTWO ZNAK, 2019 duża poświęcona jej publikacja jest gratką. Ambitni kinomani i osoby ze środowiska dości i życiu osobistym, Janicki Pierwsza biografia powstała w 2003 roku, a jej filmowego znają Janickiego także jako kry- mówi elokwentnie, ze swadą rudno to sobie może wyobrazić, autorem był Roman Dziewoński, syn popu- tyka, autora książek o filmie, bywalca festi- i humorem (w szkole był z niego ale Irena Kwiatkowska była o rok larnego „Dudka”. Panią Irenę znał osobiście, wali, wykładowcę uczelnianego, reżysera niezły numer!), demonstrując przy starsza od wielkiej przedwojennej szczycił się jej przyjaźnią i przeprowadził z nią dokumentalistę. Ale to wszystko obraca się tym – w wieku 85 lat – niebywałą gwiazdy polskiego filmu Elżbiety wiele rozmów. W książce uzupełniły je wspo- wokół kina. Natomiast podróż przez swoje pamięć. Toteż książkę Pacuły – ilu- TBarszczewskiej. Prawdopodobnie wielokrot- mnienia znajomych aktorki podkreślające jej długie życie, w jaką zabiera nas Janicki strowaną m.in. przedrukami tek- nie spotykały się w salach i na korytarzach żelazny charakter („Irena Kwiatkowska jest w książce Pacuły, odsłania wiele innych stów bohatera i zdjęciami z jego Państwowego Instytutu Sztuki Teatralnej, bo jak żelbet, a właściwie jak jego zbrojenie” – życiowych pasji gospodarza „starego kina”. bogatego archiwum – czyta się studiowały tam mniej więcej w tym samym twierdził Tadeusz Konwicki). Staje się podróżą w głąb jego renesansowej gładko, choć może grzeszy ona czasie. Ale jednocześnie, odnosi się wrażenie, Czy taka się rzeczywiście czuła? Twarda osobowości, w której jest miejsce na znaw- nadmiarem grzybów w barszczu. że były postaciami z zupełnie różnych epok, i bezwzględna? Czy może zdarzało się jej bać? stwo różnych dziedzin humanistyki, roz- Niestety, nie jest to jej jedyny z zupełnie różnych aktorskich światów. Barsz- Nieszczęśliwie kochać? Na czym w głębi duszy miłowanie w Japonii, lektury, wędrówki po mankament. Są tu bowiem rażące czewska bardzo szybko zaczęła robić karierę – jej najbardziej zależało? Dopiero teraz, osiem świecie, biegłą znajomość muzyki, malar- niedociągnięcia redaktorskie. Każ- w ciągu 5 lat od swojego debiutu do wybuchu lat po śmierci artystki, mamy niepowtarzalną stwa oraz kilku języków obcych. demu może zdarzyć się lapsus, wojny zagrała w 13 inscenizacjach wielkiej okazję zanurzyć się w jej wewnętrzny świat Książka Pacuły ma też inne dobre strony. Janickiemu też. Było jednak rze- literatury teatralnej i 13 filmach, które przy- dzięki temu, że w księgarniach pojawiła się Słowami Janickiego, wychowanka Alek- czą wydawcy nie dopuścić do tego, niosły jej sławę i uwielbienie Polaków. Irena nowa biografia „Irena Kwiatkowska. Żarty się sandra Jackiewicza i Bolesława Michałka, aby krytyka filmowego Stanisława Kwiatkowska przedwojenne sezony spędziła skończyły”. Autorem jest znany dziennikarz związanego w swoim czasie m.in. z pismami Grzeleckiego nazwać Grzelakiem w Teatrze Nowym w Poznaniu i Teatrze Pol- Teatrze Telewizji. Gwiazda Ireny Kwiatkow- i bloger Marcin Wilk, a oparł ją w dużym stop- „Film” i „Kino”, wprowadza czytelnika (str. 188), scenę z podwójnymi skim w Katowicach, i choć chwalono jej role, skiej błyszczała coraz jaśniejszym światłem. niu na pamiętnikach, dokumentach i listach w ciekawy świat dziennikarstwa filmowego oczami Stalina – z Rąk do góry Sko- nie zdobyła szerszej popularności. W 1998 w rankingu najważniejszych akto- aktorki udostępnionych przez jej bratanicę w PRL. Janicki nie kryje, że szkołę zawodu limowskiego – przypisać Barierze Tak było, dopóki na drodze aktorki nie rów polskich XX wieku tygodnika „Polityka” Krystynę. To zupełnie świeże spojrzenie: na przeszedł w „Żołnierzu Wolności”, gdzie (str. 272), Człowieka z marmuru stanęło przeznaczenie. A były nim kaba- zajęła 5. miejsce. szkolne lata artystki obfitujące w miłostki, po śmierci Stalina nie odczuwał nacisków pomylić z Człowiekiem z żelaza ret, satyra, komedia. Począwszy od udziału Kwiatkowska podchodziła do sztuki aktor- na małżeństwo z Bolesławem Kielskim, do politycznych. (str. 449), zaś Wacława Kowal- w rewiowych składankach krakowskich „Sied- skiej w bardzo specyficzny sposób. Swoje którego podchody robiło UB, na postępujący W ogóle – i to jest kolejny plus wywiadu skiego z Władysławem Kowal- miu Kotów” w 1946 roku aż po benefis w 2002 bohaterki zawsze traktowała z dystansem, z wiekiem ekscentryzm i skrajną pobożność. rzeki z Janickim – jego bohater racjonalnie skim! (str. 237). w Teatrze Polskim w 90. rocznicę urodzin ani w portretowaniu ich posługiwała się sar- Ta biografia jest niczym epilog całego jej nie- ocenia komunę. Nie gloryfikuje jej (np. na Uchybienia da się usunąć na moment nie spuściła z tonu. Po drodze kazmem, przerysowaniem, czasem wręcz mal stuletniego życia, z którego prawie 70 lat interwencji w Czechosłowacji nie zostawia Frapujące są też opowieści Janickiego w kolejnych wydaniach, a biorąc pod uwagę była postać Hermenegildy Kociubińskiej, groteską. Nie identyfikowała się z nimi i nie spędziła przed kamerami, mikrofonem bądź suchej nitki), ale i nie potępia w czambuł, o bohaterach jego książek i filmów poświę- wartość merytoryczną książki i niesłabnącą Kabaret Starszych Panów, Wojna domowa, próbowała rozumieć. A ponieważ ten kaba- na estradzie. Jest do czego wracać – i do bio- przypominając choćby zasługi Filmowej conych sławnym polskim reżyserom – Alek- sympatię, jaką cieszy się Stanisław Janicki, Czterdziestolatek, Zmiennicy, dziesiątki ról retowy styl sprawdził się nie tylko na estra- grafii, i do jej dorobku. Rady Repertuarowej w kształtowaniu reper- sandrowi Fordowi i Andrzejowi Wajdzie. można się ich spodziewać. na deskach scenicznych (także w przedsta- dzie, stała się w naszym filmowo-telewizyj- tuaru kin, który uchodził wtedy za najlep- O tym wszystkim: pasjach, karierze,

Fot. Wydawnictwo Znak wieniach dramatycznych), występy w radiu, nym świecie nie do zastąpienia. Myślę, że Hanna Adamkowska szy w świecie. ludziach kina, a także o dzieciństwie, mło- Andrzej Bukowiecki Fot. Wydawnictwo Grupa M-D-M

102 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 103 IN MEMORIAM

ochodził z Sochaczewa, całe zawodowe życie związał ze stolicą. Był Andrzej Połeć Ks. Kazimierz absolwentem prawa Uniwersytetu Warszawskiego (1982). Nie zamie- Orzechowski Przał jednak zostać prawnikiem, ale filmowcem, gdyż kino stanowiło jego największą REALIZOWANIE pasję. Z tych powodów ukończył Wyższe Studium Zawodowe Organizacji Produkcji Filmowej i Telewizyjnej PWSFTviT w Łodzi (1984). MARZEŃ Pracę w kinematografii rozpoczął w 1983 roku w Zespołach Filmowych, pnąc się po Odszedł 7 sierpnia, w wieku 61 lat. Był KAZIO kolejnych szczeblach producenckiej kariery, Kazimierz Orzechowski, poczynając od stanowiska asystenta kierow- współzałożycielem oraz wiceprezesem nika produkcji. Jako kierownik planu praco- ksiądz i aktor, dla przyjaciół wał przy realizacji m.in. Osobistego pamięt- firmy produkcyjnej Film it, której nika grzesznika przez niego samego spisanego Kazio, to postać niezwykła, (1985) Wojciecha Jerzego Hasa, Tabu (1987) zawdzięczamy wiele znaczących tytułów, Andrzeja Barańskiego, Łuku Erosa (1987) szaleniec Boży. Chodził Jerzego Domaradzkiego; funkcję II kierow- m.in. Wojciecha Smarzowskiego, Olgi nika produkcji pełnił przy pracy m.in. nad zawsze swoimi drogami, Niezwykłą podróżą Baltazara Kobera (1988) Chajdas, Bartosza M. Kowalskiego. Hasa, popularnym serialem Wojciecha Wój- do końca poszukiwał cika Ekstradycja (1995) i polsko-węgiersko- Ks. Kazimierz Orzechowski -niemieckimi Córami szczęścia (1999) Márty swojego miejsca w Kościele. Mészáros, a samodzielnie kierował produk- cją m.in. „rocznicowego” dokumentu Pawła Łozińskiego 100 lat w kinie (1995) oraz – marł w wieku 90 lat wśród chadzki, bo mogło to stać się przyczyną wiersze zmarłego i czyta jeden z nich: „Jakaż uhonorowanej kilkunastoma nagrodami „swoich”, w Domu Aktora kłopotów. Kiedyś na Nowym Świecie jest miara życia mojego? Nicość wierutna. festiwalowymi – fabuły Doroty Kędzierzaw- Weterana w Skolimowie. Przez rzuciła mu się na szyję przypadkowo Od niej popłynie ku twoim brzegom pieśń skiej Nic (1998). całe życie szukał drogi do Boga, spotkana Kalina Jędrusik, przestraszył moja smutna. I nic ci po mnie nie pozosta- Na przełomie wieków związał się z Stu- Ua więc wierzył w Niego!!! się tego kleryk Marian Duś, późniejszy nie oprócz tej pieśni, oprócz drżącego cienia diem Filmowym Odeon oraz ITI Film Ojciec Wiesław Dawidowski, prowincjał pomocniczy biskup warszawski, salwując na ścianie, snu co się prześni, oprócz obla- Studio, by w 2002 roku wspólnie z Dariu- zakonu augustianów spotykał się z nim od się ucieczką na bezpieczne Krakowskie nej wieczornym mrokiem trumny drew- szem Pietrykowskim założyć dom pro- 35 lat, przynajmniej raz w miesiącu. Na mszy Przedmieście. nianej”. Myślałem o tych słowach, patrząc dukcyjny Film it. „Znałem się z Andrze- pogrzebowej w kościele Sióstr Wizytek tylko Potrafił łączyć swoje kapłaństwo z gra- na drewnianą trumnę w kościele Sióstr jem ponad dwadzieścia lat. Razem z nim on mógł wygłosić kazanie. Mówił, że Kazio niem w filmach. Jako aktor wystąpił zale- Wizytek, w której było jego ciało; a dusza, i Anią Iwaszkiewicz tworzyliśmy Film it” – był osobą wielowątkową, by nie rzec wielo- dwie w dwóch, w reżyserii Stanisława świadomość były już Tam, dokąd wszyscy wspomina Pietrykowski, prezes zarządu piętrową. Urodził się, aby być wewnętrznie Lenartowicza. A jako ksiądz grał dużo, zmierzamy. firmy. – „Pamiętam, jak był szczęśliwy po wolnym i żyć tylko dla Boga i ludzi. i zawsze księdza. Wszyscy pamiętają go Kochał Edith Piaf. Pamiętam, jak w 1989 tym, gdy udało nam się wyprodukować Aktorstwa uczył się w łódzkiej Szkole z serialu Złotopolscy reżyserowanego głów- roku prowadził rekolekcje wielkopostne wspólnie Wesele, pierwszy film Wojtka Sma- Filmowej, którą ukończył w 1952 roku. nie przez Radosława Piwowarskiego. Wystę- w seminarium warszawskim. W kaplicy rzowskiego. Okazało się nagle, że możemy Potem powrócił do Warszawy. W Teatrze pował też u Wojciecha Jerzego Hasa, Jacka prawie trzystu kleryków. A Kazio wyjmuje sami realizować wspólne marzenia”. Polskim przez pięć lat, niemal co tydzień, Bromskiego, Aleksandra Ścibora-Rylskiego, dyktafon, kładzie na ambonce przed mikro- I tak powstawały następne filmy-ma- umierał na scenie jako paź królowej Marii Jerzego Sztwiertni, Piotra Szulkina, Janusza fonem, naciska klawisz i w kaplicy słyszymy rzenia, m.in. Tulipany (2004) Jacka Bor- Stuart, granej przez Ninę Andrycz. Zaorskiego. Po raz ostatni pojawił się na pieśń „Mon Dieu”, potem kolejne utwory. Po cucha, Maraton tańca (2010) Magdaleny Aż wreszcie nadszedł dzień 21 czerwca kinowym ekranie w filmie Jacka Bławuta każdym krótka medytacja. Zakończył oczy- Łazarkiewicz, Dom zły (2009), Drogówka Andrzej Połeć 1959 i spotkanie w kościele „wizytkowskim” Jeszcze nie wieczór w 2008 roku. W 1979 wiście nieśmiertelnym przebojem: „Non, (2013), Wołyń (2016) Smarzowskiego, Pol- z legendarnym duszpasterzem chuliganów zagrał w arcydziele Andrzeja Wajdy Panny je ne regrette rien” („Niczego mi nie żal”). skie gówno (2014) Grzegorza Jankowskiego, i dziwaków, ks. Bronkiem Bozowskim. Tego z Wilka. Podobno Jarosław Iwaszkiewicz Zastanawiałem się, co go tak fascynowało Plac zabaw (2014) Bartosza M. Kowalskiego, acjach był jak lekarz, zawsze starał się łago- za często się zdarza, pasjonat kina. O nartach dnia młody, pogrążony w kryzysie ducho- specjalnie dla Orzechowskiego dopisał tę w Edith? On po prostu wiedział, jak mówić Nina (2018) Olgi Chajdas. „Andrzej do każ- dzić lub rozwiązywać sporne sprawy. Był z nim nie gadałem, ale o piłce przy każdej wym, aktor Teatru Polskiego wyszedł z mszy rolę. Film zaczyna się od sceny księdza ze o ludziach żyjących w rozdarciu pomię- dego filmu wyprodukowanego przez naszą prawdziwym filmowcem, bardzo wrażliwy, okazji. Brakuje Andrzeja” – wyznaje Woj- jako przyszły ksiądz Kazio. Stokroci i Wiktora Rubena (Daniel Olbrych- dzy grzechem a pragnieniem Boga. Czuł firmę bardzo dużo wnosił. Zawsze można uczciwy, prawy i przyjacielski w stosunku ciech Smarzowski. „To był po prostu dobry Do seminarium przyjęto go z oporami. ski). Po pogrzebie wspólnego przyjaciela to doskonale. Uczył kochać to, co kruche, było liczyć na jego dobrą radę, wsparcie do wszystkich, z którymi współpracował. człowiek, z którym miałem przyjemność Miał jednak Orzechowski ważnego pro- Wiktor zastanawia się, jaki jest stosunek słabe, odrzucone przez świat. Bo wierzył czy też obiektywną i konstruktywną opinię. Zawsze mogłem liczyć na jego wsparcie współpracować. Ciężko jest po stracie takiego tektora, samego Prymasa Wyszyńskiego, pomiędzy ciałem i jego martwotą, czy dusza w Boga – Człowieka. On po prostu czuł produkcję. Nasza praca i pomoc” – wspomina Pietrykowski. wsparcia” – dodaje Dariusz Pietrykowski. który wyświęcił go na księdza. Koledzy i świadomość w momencie śmierci odry- dostarcza wielu stresów, czasem pojawiają „Uczciwy facet, dobry człowiek, skromny

Fot. Ireneusz Sobieszczuk/TVP/East News klerycy bali się wychodzić z nim na prze- wają się od ciała jak plaster? Ksiądz wyjmuje się nawet konflikty, Andrzej w takich sytu- i z wyciętym ego, co w branży filmowej nie ks. Andrzej Luter Jerzy Armata Fot. Viphoto/East News

104 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 105 IN MEMORIAM

cenarzysta i pisarz, ale też nim po łabo go znałem. Poznał nas Łukasz ukończeniu Studium Scenariuszo- Palkowski po gdyńskiej premierze Piotr Woźniak-Starak wego w łódzkiej Szkole Filmowej Bogów. Obaj byli szalenie podeks- związał się na dekady z kinem i tele- cytowani fantastycznym przyjęciem Swizją, pracował w biurze projektów i stad- Sfilmu. Różnie to okazywali, Łukasz jak zwy- ninie koni. Był również elektrykiem, co po kle rej wodził, Piotr sprawiał wrażenie nieco latach pewnie miało jakiś wpływ na to, że onieśmielonego powszechnym aplauzem. PASJA ŻYCIA został doradcą prezydenta Lecha Wałęsy, Przyznali, że podczas pracy nad filmem a wcześniej prowadzącym jego pierwszą, marzyły im się pełne kina, sto, dwieście 18 sierpnia w jeziorze Kisajno na zwycięską kampanię wyborczą. W biografii tysięcy widzów. Kiedy go skończyli, czuli, zawodowej miał także epizod akademicki, że nie jest źle, więc może… pół miliona. Mazurach utonął Piotr Woźniak-Starak, w latach 1990-93 wykładał na Wydziale Po festiwalowej projekcji Łukasz „podbił” Radia i Telewizji Uniwersytetu Śląskiego stawkę. „Byłby numer, gdyby pękła bańka” – producent Bogów, Sztuki kochania, w Katowicach. Był również wiceprezesem wyjawił nieśmiało. „Pęknie” – stwierdziłem Radiokomitetu i szefem Telewizji Polskiej. i wychyliliśmy kolejny toast. czekającej na premierę Ukrytej gry. Pozostanie w pamięci jako świetny, bar- Z Gdyni obaj wyjeżdżali z pokaźnym dzo sprawny i pomysłowy scenarzysta, autor bagażem nagród, właściwie wszelkie gremia Kilka tygodni wcześniej skończył 39 lat… powieści i sztuk teatralnych oraz wszech- uhonorowały ich film najwyższymi laurami stronny publicysta, a na co dzień spokojny, (Złote Lwy, Złoty Klakier, Nagroda Dzien- życzliwy kolega. nikarzy). Niebawem posypały się kolejne: W filmie zadebiutował scenariuszem do Nagrody Publiczności w Moskwie i Chi- obrazu Przypadki Piotra S. w reżyserii Sta- Jan Purzycki cago, dwa Orły za najlepszy film – od branży nisława Jędryki. Następnym tytułem był dziś i publiczności, Złota Taśma – od Koła już słusznie uważany za kultowy Wielki Szu Piśmiennictwa SFP. A do kin poszło nie Sylwestra Chęcińskiego z 1983 roku. Obraz, sto tysięcy, a grubo ponad dwa miliony… będący poza wątkami sensacyjnymi wiary- Jan Purzycki „Historia Religi to po trosze historia, z którą godnym portretem Polski lat 70., odniósł się identyfikuję… Warto w życiu walczyć oszałamiający sukces kinowy. Niewiele jednak i stawiać na swoim. Można robić niezwykłe brakowało, by w ogóle nie powstał w znanej rzeczy w trudnych i nie zawsze sprzyjają- obsadzie. Mówił o tym sam Purzycki: „Pod- cych warunkach” – wyznał Starak. czas pierwszej sceny karcianej okazało się, Był absolwentem komunikacji w bostoń- że Janek Nowicki bał się kart, wypadały mu WIELKI SZU skim Emerson College oraz grafiki w nowo- z rąk, miał tremę. Reżyser pod pretekstem, jorskiej Parsons School of Design, ale że operator nie ma ekspozycji, przerwał zdję- zawsze marzyło mu się kino, dlatego po cia i powiedział do mnie: »My tego filmu nie powrocie z zagranicy – po terminowa- zrobimy, przecież nikt nie uwierzy, że on jest niu w Akson Studio, m.in. przy realiza- szulerem«. Przypomniałem sobie, że znam JUŻ NIE GRA cji Katynia Andrzeja Wajdy i Strajku Vol- iluzjonistę, który ma karty na nitkach. Doje- kera Schlöndorffa – założył firmę Watchout chałem do hotelu i napisałem scenę, w której Kreator Wielkiego Szu, aktywny Productions. „Ojciec Piotra jest potenta- Szu mówi do Młodego: »Zobacz, ja całe życie tem na rynku farmaceutycznym, mama uczyłem moje ręce niezdarności w kontakcie uczestnik Piłkarskiego pokera i ojciec m.in. właścicielem eleganckiej restauracji z kartami. Pewnie, że można i tak«, puszcza w Łazienkach, ale on nie chciał nigdy prze- wachlarz kart i mówi: »Ale kto z tobą usią- chrzestny rodu Złotopolskich. Zmarł jąć rodzinnych interesów” – pisze Barbara dzie do gry?«. Po tej scenie Jankowi karty Hollender na łamach „Rzeczpospolitej”. Piotr Woźniak-Starak już mogły wypadać, bo wiadomo było, że w Warszawie, 20 sierpnia, w wielu 71 lat. „Ojciec mówił mi: »Spójrz na Polpharmę Szu udaje”. i na Watchout. Widzisz różnicę?« Odpo- Potem były kolejne scenariusze: Wedle drogę filmu na ekrany, dodając przy okazji filmie miała chłopa, który był zatrudniony wiadałem: »Widzę, ale moja pasja jest dla Moskwy po Los Angeles, a w kinach znów zdarzeń, do jakich doszło w powietrzu, na wyroków twoich... (wspólnie z reżyse- wspomnienie o innym niestety niezreali- na wyścigach. Wpadł mu w ręce scena- mnie bardzo ważna...«” – opowiadał jej dwa miliony widzów. Na premierę czeka lądzie i w wodzie, które przedwcześnie rem Jerzym Hoffmanem), Przemytnicy zowanym projekcie Purzyckiego: „Myśmy riusz i migiem doniósł swoim szefom na w jednym z wywiadów. Ukryta gra Łukasza Kosmickiego, z Billem zabrały – jakby powiedział Maciek Cheł- (wspólnie z reżyserem Włodzimierzem się bardzo starali, aby wrażenia kontekstu Służewcu. Od razu zerwali umowę i posta- Jako producent zadebiutował pełnome- Pullmanem i Robertem Więckiewiczem micki – „tylu fajnych chłopców i dziewcząt”, Olszewskim), Gracze Ryszarda Bugaj- politycznego nie było. Podejrzenia zdu- nowili, że nie wpuszczą ekipy filmowej! trażową fabułą Barbary Białowąs Big Love w rolach głównych, pełna suspensu sza- dotarło do mnie, że te kilka słów Miszczaka, skiego, Akwarium Antoniego Krauzego szaliśmy w zarodku. Przecież nawet pier- Mało tego. Obdzwonili wszystkie zaprzy- (2012), wsześniej koprodukował realizo- chowo-szpiegowska partia, rozgrywająca wypowiedzianych drżącym głosem, najtraf- i Prymas. Trzy lata z tysiąca Teresy Kotlar- wotny tytuł – Kocham piłkę – miał mak- jaźnione tory, żeby zrobili to samo, bo film wany w stolicy thriller Christophera Doyla się w Pałacu Kultury i Nauki. Zapewne niej, a zarazem najczulej oddaje tę strasz- czyk oraz kilkaset odcinków serialu Złoto- symalnie usypiać czujność środowiska będzie o wyścigowych szwindlach, zna- Warsaw Dark (2011) oraz efektowny krótki kolejny sukces... liwą tragedię. Zbigniew Cybulski, Bogumił polscy, którego Jan Purzycki był też pomy- i władzy. Purzycki dobrze wiedział, ile to czy szkodzący. I już nigdy nie powstał”. metraż Julii Kolberger Mazurek (2013). „To był młody bóg” – powiedział Edward Kobiela, Andrzej Munk, Andrzej Nardelli, słodawcą. W 1988 roku swą premierę miał znaczy. (…) napisał Chęcińskiemu scena- Jerzy Purzycki był wieloletnim człon- A potem przyszli Bogowie (2014) Palkow- Miszczak po śmierci przyjaciela. Edward Stanisław Latałło, Barbara Grabowska, Piotr drugi wielki hit według jego scenariusza, riusz do filmu o przekrętach na wyścigach kiem Stowarzyszenia Filmowców Polskich. skiego, następnie Sztuka kochania. Histo- zawsze miał słabość do wielkich słów, pomy- Sobociński... Bogowie, młodzi bogowie... czyli Piłkarski poker zrealizowany przez konnych. Za trzy dni miały ruszyć zdjęcia ria Michaliny Wisłockiej (2017) Marii ślałem. Po chwili jednak, gdy przez głowę Fot. Kuba Kiljan-Kuźnia Zdjęć/SFP

Janusza Zaorskiego. Tenże tak wspomina na Służewcu. Garderobiana pracująca przy Janusz Kołodziej Sadowskiej. Kolejne festiwalowe laury, od przeleciał jakiś upiorny montaż tragicznych Jerzy Armata Fot. Jacek Domiński/Reporter

106 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 107 IN MEMORIAM

iloš Stehlík był człowie- kiem o wielkiej energii, cią- gle poszukującym nowych Miloš Stehlik wyzwań w działalności oko- Młofilmowej. Chociaż był najbardziej znany jako założyciel i dyrektor artystyczny chi- cagowskej kinoteki Facets Multimedia, to miał również znaczące osiągnięcia jako dys- Z MIŁOŚCI trybutor filmowy, konsultant festiwalowy i dziennikarz radiowy. Zapamiętamy go także jako wielkiego przyjaciela polskiego kina i polskich filmowców. Stehlík urodził się w Czechosłowacji DO KINA w 1949 roku i jako nastolatek przyjechał do Ameryki. W 1975 wynajął pomieszcze- Na początku lipca w Chicago zmarł nie opuszczonego kościoła luterańskiego i przekształcił je w skromnie wyposażoną wyjątkowy pasjonat i znawca X Muzy, salę kinową. Tak rozpoczęła swoją dzia- łalność Facets, niedochodowa organizacja prawdziwy przyjaciel polskiego kina. artystyczna, która szybko stała się wiodą- cym ośrodkiem przybliżającym amerykań- Przez wiele lat bardzo skutecznie skim widzom najnowsze produkcje europejskie. Ich wachlarz był imponujący: od promował filmy europejskie w Stanach dzieł Wernera Herzoga i Louisa Malle’a po obrazoburcze filmy Dušana Makavejeva. Zjednoczonych. W kilka lat później Stehlík nabył dużo Rewolucja technologiczna początku lat Kieślowskiego w Ameryce znacząco wzro- większy budynek, co pozwoliło Facets na 80. wprowadziła Facets w świat nośników sła, a nazwa Facets stała się jeszcze bardziej pełniejsze rozwinięcie artystycznych skrzy- cyfrowych, najpierw kaset wideo, a póź- znana. Wśród wielu innych filmów wyda- deł. Na jego zaproszenie do Chicago coraz niej płyt DVD. W początkowym okresie nych przez Facets na DVD znalazły się rów- częściej zaczęli przybywać autorzy filmów, swojego funkcjonowania wypożyczalnia nież wybrane dzieła Andrzeja Żuławskiego. a sala kinoteki przeobrażała się wówczas tworzyła jedynie uzupełnienie programu Kilkanaście lat temu rozpoczęła się bliska w popularne miejsce twórczej wymiany zdań. kinowego, ale wraz z upływem czasu to współpraca Stehlíka z Festiwalem Filmu Oprócz seansów premierowych odbywały właśnie ona rozsławiła nazwę organizacji Polskiego w Ameryce. Sala kinowa Facets się tam starannie przygotowane retrospek- na całą Amerykę. Działa zresztą do dziś. Jej trafiła na stałe do kalendarza festiwalowych tywy pojedynczych reżyserów i przekrojowe zasoby liczą obecnie ponad 65 tys. tytułów projekcji, wielokrotnie goszcząc także pol- prezentacje kinematografii poszczególnych z całego świata. W zdecydowanej większości skich twórców, m.in. Agnieszkę Holland, krajów. Najbliższa sercu Stehlíka była oczywi- są to obrazy reprezentujące kino artystyczne Krzysztofa Zanussiego, Magdalenę Łazar- ście czeska Nowa Fala, ale znaczące miejsce i niezależne. Utarło się powiedzenie, że jeśli kiewicz czy Roberta Więckiewicza. Wraz w repertuarze miały również polskie pro- jakiegoś filmu nie ma w zbiorach Facets, to ze swoją uroczą żoną Polką, Elżbietą, Ste- dukcje z okresu kina moralnego niepokoju. nie da się go znaleźć nigdzie indziej w USA. hlík często zapraszał polskich filmowców Równocześnie Facets prowadził działalność Dzięki możliwości wysyłki płyt, na prze- w trakcie festiwalu do swojego domu, uła- teatralną, która stanowiła integralną część strzeni lat organizacja znacznie poszerzyła twiając im w ten sposób kontakty ze środo- multimedialnego centrum sztuki. swoje grono odbiorców. Do stałych klien- wiskiem amerykańskim. Czasami prowadził Pojawiły się kolejne pomysły ekspan- tów Facets należą m.in. Martin Scorsese też dyskusje z reżyserami po zakończeniu Miloš Stehlík sji. W 1983 roku ruszyła pierwsza edy- i Cher. Obecnie filmy są również dostar- projekcji festiwalowych. Ostatnim takim cja Międzynarodowego Festiwalu Filmów czane strumieniowo. spotkaniem była rozmowa z Pawłem Pawli- dla Dzieci. Impreza ta jest wciąż kontynu- Oczywiście nie wszystkie wartościowe kowskim po pokazie Zimnej wojny w ubie- klucza językowego czy kraju produkcji, lecz Spośród wszystkich znaczących festi- Stehlík przez wiele lat był konsultantem owana i corocznie prezentuje ponad 250 obrazy wyprodukowane na świecie mają głym roku. W 2007 Miloš Stehlík otrzymał kierując się wyłącznie kryterium jakości. wali filmowych na terenie Ameryki Pół- oraz członkiem zarządu festiwalu w Tel- tytułów z całego świata, w tym także pol- amerykańskich dystrybutorów. Mając na Złotą Ciupagę, doroczną nagrodę przy- Jego recenzje były wnikliwe i szczere, bez nocnej, Stehlík związał się najbliżej z festi- luride. Jako wyraz wdzięczności, dyrekcja skich. Konkurs Główny ocenia zarówno jury uwadze brak dostępności niektórych zna- znawaną przez organizatorów festiwalu chęci nadmiernego schlebiania twórcom czy walem w Telluride w stanie Kolorado. Jest festiwalu już od najbliższej edycji ufun- składające się z dorosłych, jak i oddzielne czących tytułów, w latach 90. Facets Mul- w uznaniu za zasługi w promocji filmu też pomagania w promocji filmu. W miarę to mały, ale bardzo prestiżowy przegląd duje specjalne stypendium studenckie gremium złożone tylko z dzieci. Filmy poka- timedia rozpoczęła dystrybucję płyt DVD polskiego w Ameryce. możliwości zapraszał też do studia odwie- odbywający się co roku na przełomie sierp- imienia Miloša Stehlíka. Powyższy gest zywane są w kilku różnych kategoriach pod własnym szyldem. Stehlík przez wiele Słuchacze popularnego radia publicznego dzających Chicago reżyserów, żeby przy- nia i września. Zwykle mają tam swoje ma zarówno duże znaczenie praktyczne, wiekowych, a dialogi obcojęzyczne pod- lat odwiedzał najbardziej liczące się festiwale w Chicago od połowy lat 80. mieli możliwość bliżyć słuchaczom kulisy realizacji nawet amerykańskie premiery zwycięskie tytuły jak i symboliczne. Dzięki niemu możemy czas seansów dla najmłodszych widzów są filmowe i miał świetne rozeznanie rynku. słuchania cotygodniowych rezenzji filmo- najbardziej egzotycznych produkcji. Jego z Berlina i Cannes; pojawiają się też nowe mieć pewność, że nazwisko człowieka, czytane na głos przez lokalnych aktorów. Jedną z pierwszych produkcji, którą zdecy- wych Stehlíka w programie „Worldview”. Jego obecność na różnych festiwalach, od Cannes filmy hollywoodzkie z oscarowymi aspi- który w swoim życiu zrobił tak wiele dla W kolejnych latach oferta Facets dla dzieci dował się wydać był cykl Dekalog Krzysz- specjalnością były obrazy obcojęzyczne. Ale po Karlowe Wary, zawsze owocowała licz- racjami. Obecność gwiazd jest pewna, kina, nie odejdzie w zapomnienie. i młodzieży poszerzyła się o weekendowe tofa Kieślowskiego. To był przysłowiowy może bliższe prawdy byłoby stwierdzenie, nymi korespondencjami, w których anali- podobnie jak licznego grona dziennika- warsztaty i letnie obozy filmowe. strzał w dziesiątkę. Dzięki temu, popularność że Stehlík nigdy nie dzielił filmów według zował najnowsze trendy światowego kina. rzy i prominentów przemysłu filmowego. Zbigniew Banaś Fot. Classic Chicago Magazine

108 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 109 IN MEMORIAM

Bez jej działalności większość najwybitniej- Miloš Stehlik szych tytułów europejskich, głównie z naszego Ildefonsa Gałczyńskiego, Cy- produkcji debiutował w 1971 tet Artystyczny w Poznaniu). niu. Kinem zainteresował się regionu, pozostałaby w Stanach Zjednoczo- priana Kamila Norwida, Ja- roku etnograficznym filmem Pod pseudonimem Tone wy- jeszcze przed maturą, którą nych praktycznie nieznana. Taka organiza- rosława Iwaszkiewicza, Ha- Edwarda Pełczyńskiego Stro- konywał wielkoformatowe zdał w 1947 roku w Świdni- cja nie mogła być dochodowa, a kino żyło liny Poświatowskiej, Czesła- je podobne kwiatom. W je- murale w Polsce i na całym cy Śląskiej. Do PWSF w Ło- głównie ze sprzedaży popcornu, ale Miloš wa Miłosza, Zbigniewa Her- go dorobku znalazły się po- świecie (Los Angeles, Mia- dzi został przyjęty w wieku WSPOMNIENIE zdawał się tym absolutnie nie przejmować. berta, Stanisława Wyspiań- nadto takie tytuły dokumen- mi, Paryż, Rzym). Był jedy- 18 lat, na Wydział Reżyserii. oznałam Miloša gdzieś w poło- dził, i która była też moją drugą ojczyzną… Jego entuzjazm dla kina, dla nowych, orygi- skiego i Agnieszki Osieckiej. talne i oświatowe, jak Z ba- nym Polakiem, którego pra- Swoją drogę zawodową roz- wie lat 80. Przyjechałam do Chi- Ta abnegacja i brak przywiązywania uwagi nalnych filmów i dla odkrywanej na nowo Zasłynęła również na polu X dań nad snem Wandy Rollny, ce pokazała galeria Steve’a La- począł jako asystent reżyse- cago bodajże z Gorzkimi żniwami, do rzeczy i bogactw charakteryzowały Miloša klasyki był niezmienny. Muzy, m.in. jako wykonaw- Jak powstaje komputer Wie- zaridesa (w 2014), współpra- ra na planach Trudnej miłości na lotnisku czekał na mnie organi- zawsze; jego nieśmiałość i delikatność nie Jako rozmówca, a przeprowadził ze mną czyni słynnej wokalizy w fil- sława Drymera, A za tą górą cownika Banksy’ego. Anima- Stanisława Różewicza i kome- Pzator spotkania, młody jeszcze mężczyzna przeszkadzały mu mówić o filmach z pełnym szereg wywiadów oraz Q&A, był wspa- mie Pociąg Jerzego Kawale- czeka jesień Anny Górnej, Od- cje artysty, za które otrzymał dii Irena do domu! Jana Feth- o zniewalającym uśmiechu. I nie był to „ame- przekonaniem, pasją i wyrazistością sądów, niały… dogłębny, przygotowany, inspi- rowicza. Usłyszeć ją można nowa Władysława Wasilew- m.in. nagrody na Festiwalu ke. Niezwykle ceniono go ja- rykański” uśmiech. Miloš miał wtedy jeszcze bowiem to kino właśnie było jego główną rujący – zawsze życzliwy, wrażliwy. Jako także (i przez moment zoba- skiego, Wspomnij mnie Ma- Filmów Animowanych „Ani- ko II reżysera i w tej właśnie krzywe zęby, a auto, którym po mnie przyje- miłością. Poświęcił mu swój czas, talent, dzie- człowiek był po prostu dobry. czyć na ekranie) we Wszystko riana Kubery, jak i filmy eks- mocje” w Bydgoszczy, Mię- funkcji pracował przy kilku- chał było totalnym rzęchem, drzwi odpadały ląc się szczodrze swymi odkryciami ze słu- Parę tylko spotkałam w życiu osób, któ- na sprzedaż Andrzeja Wajdy. perymentalne – …sztygar na dzynarodowym Festiwalu Fil- dziesięciu filmach fabular- przy zamykaniu i trzeba je było obwiązywać chaczami publicznego radia, widzami kin rych odbiór kina sprawiał, że czułam, że Śpiewała również w Pingwinie zagrodzie… Wojciecha Wisz- mów Animowanych Anima- nych, w tym tak znanych ty- jakimś drutem. Nie pamiętam, dokąd w końcu studyjnych, licznymi festiwalami, którym warto je robić. Miloš Stehlík był jedną Jerzego Stefana Stawińskiego niewskiego, Szczęście Mar- tor w Poznaniu (Virus – naj- tułach, jak: O dwóch takich, dojechaliśmy tym pojazdem, ale pamiętam, pomagał, odbiorcami wydawnictwa wideo- z nich. Żegnaj, kolego! (wokalizy do muzyki Krzysz- ka Koterskiego czy – niekon- lepszym filmem muzycznym) co ukradli księżyc i Lekarstwo że gadaliśmy do rana. O filmach, oczywiście. ‑DVD Facets Multimedia, które obok kina tofa Komedy) czy w krótko- wencjonalne w formie i tre- i Międzynarodowym Festi- na miłość Jana Batorego, Słoń- A trochę o Czechosłowacji, z której pocho- tworzyło wyjątkową organizację filmową. Agnieszka Holland metrażowym Szpitalu Janu- ści – polsko-austriackie Sceny walu Filmów Krótkometrażo- ce wschodzi raz na dzień Hen- sza Majewskiego (do muzyki narciarskie z Franzem Klam- wych Curta Cinema w Rio de ryka Kluby, Opętanie i Stra- Kurylewicza). Była też samo- merem Bogdana Dziworskie- Janeiro (Galeria – najlepszym chy Stanisława Lenartowi- dzielną kompozytorką mu- go, Geralda Kargla i Zbignie- filmem) prezentowane były cza, Dreszcze Wojciecha Mar- zyki filmowej, tworząc ścież- wa Rybczyńskiego. Warto też na specjalnym pokazie z oka- czewskiego, Yesterday i Pociąg lipca zmarł w Salzburgu „Audiencje”, „Scenariusz dla Gepperta we Wrocławiu, wie- satlantyku i Kosmosu Euge- ki do m.in. produkcji w reży- wymienić dokument biogra- zji 40-lecia Animacji na UAP. do Hollywood Radosława Pi- Bogusław Shaeffer (90 l.), trzech aktorów”, „Kwartet dla loletnim pedagogiem w Ka- niusza Korina, Roberto Zucco serii Jana Batorego – głośnej ficzny poświęcony Romanowi wowarskiego. Aleksander Saj- 1kompozytor, krytyk muzycz- czterech aktorów”, „Kaczo”, tedrze Scenografii. Zrealizo- Macieja Dejczera czy Kasi adaptacji powieści dla mło- Kłosowskiemu Na to wszyst- lipca zmarł w Kielcach kow był wieloletnim człon- ny, muzykolog, dramaturg, „Tutam”. Wiele z nich zostało wał ponad 150 scenografii do z Heilbronnu Jerzego Jarockie- dzieży „Jezioro osobliwości” ko trzeba popatrzeć z tej dru- Radosław Hendel kiem Stowarzyszenia Filmow- grafiki pedagog. Urodzony zrealizowanych jako spekta- spektakli teatralnych i telewi- go. Współpracował też sceno- Krystyny Siesickiej oraz po- giej, pogodniejszej strony Ko- 18(46 l.), scenarzysta i reżyser. Był ców Polskich. we Lwowie, studiował muzy- kle Teatru Telewizji. Bogusław zyjnych, współpracował z naj- graficznie przy produkcjach pularnego filmu i serialu Ka- terskiego, a także jedyną fa- stypendystą Polskiej Agencji kologię na Uniwersytecie Ja- Shaeffers komponował też wybitniejszymi polskimi re- filmowych, takich jak Inna rino. Wanda Warska była tak- bułę telewizyjną, której pro- Scenariuszowej i Polskiego In- lipca zmarł w Ło- giellońskim oraz kompozycję muzykę do wielu filmów do- żyserami. Tworzył widowiska Anny Sokołowskiej czy że bohaterką kilku filmów do- dukcją Kamiański kierował – stytutu Sztuki Filmowej. Naj- dzi Stanisław Ściesz- w Państwowej Wyższej Szko- kumentalnych (np. Pielgrzym za granicą, m.in. w teatrach Czerwone ciernie Juliana kumentalnych poświęconych Opowieść Marka Wortmana. bardziej znanym filmem zre- 19ko (76 l.), operator filmowy le Muzycznej w Krakowie. Andrzeja Trzosa-Rastawiec- w Danii, Czechach, na Ło- Dziedziny. jej twórczości oraz jej męża, Ostatni film w dorobku to te- alizowanym według jego sce- i telewizyjny. Był absolwen- Autor ponad 17 książek, 650 kiego, Władysław Strzemiński twie. Kreował rzeczywistość jak również działalności zało- lewizyjny dokument Janu- nariusza (i Piotra Chrzana) tem Wydziału Operatorskie- prac graficznych, 550 kompo- Bohdana Mościckiego) i ani- teatralną na scenach studenc- lipca zmarła w Laskach żonej przez nią Piwnicy Ar- sza Horodniczego i Krzyszto- jest obraz dla dzieci i młodzie- go PWSFiT w Łodzi. W do- zycji muzycznych, 44 drama- mowanych (np. Kominiarczyk kich oraz uznanych scenach Wanda Warska (89 l.), tystycznej na Nowym Świe- fa Wojciechowskiego Kawał ży Gabriel, nagradzany na wie- robku ma zdjęcia do przeszło tów. Jego otwarte formalnie Władysława Nehrebeckie- profesjonalnych, we wnę- 6wokalistka jazzowa, wyko- cie, a później na Rynku Stare- życia Józefa Rusznicy. Ponadto lu festiwalach, m.in. na MFF dwudziestu filmów dokumen- dzieła stanowiły swego rodza- go, K. Kontra Kafka Longina trzach naturalnych w teatrach nawczyni poezji śpiewanej go Miasta w Warszawie. Wan- należy wspomnieć o współ- „Cinerockom” w Los Angeles talnych, w tym takich tytu- ju partyturę rozwijaną przez Szmyda) oraz spektakli Teatru tradycyjnych i takich, któ- i kompozytorka. Nazywa- da Warska była laureatką wie- pracy produkcyjnej przy re- (wśród wielu wyróżnień zna- łów, jak Adam Makowicz An- aktorów, pozostawiały miej- Telewizji. Shaeffer był rów- re powstawały razem z jego no ją Pierwszą Damą Polskie- lu nagród i odznaczeń, w tym alizacji głośnych, nagradza- lazła się Platynowa Nagroda za drzeja Wasylewskiego, Biała sce na improwizację, inspiro- nież bohaterem kilku filmów przestrzenią scenograficzną. go Jazzu. Była główną inter- m.in. Krzyża Oficerskiego Or- nych w kraju i za granicą do- scenariusz). Radosław Hendel broń Piotra Słowikowskiego, wały do interakcji z widzami. dokumentalnych opowiada- Swoje doświadczenia przeka- pretatorką utworów znako- deru Odrodzenia Polski oraz kumentów Macieja Dryga- był także twórcą filmu Spam, za Człowiek ze studni i Scytowie To m.in. jego wizja i drama- jących o jego życiu i sztuce. zywał studentom podczas za- mitego kompozytora i mu- Złotego Medalu Zasłużony sa: Usłyszcie mój krzyk oraz który otrzymał Nagrodę Głów- Grzegorza Królikiewicza, Ma- ty pomogły ukształtować Jana Za swoją twórczość otrzymał jęć o teatrze formy i przed- zyka Andrzeja Kurylewicza, Kulturze – Gloria Artis. Stan nieważkości. Zbigniew ną Międzynarodowego Festi- larz ekranu Michała Fajbusie- Peszka, Mikołaja Grabowskie- wiele nagród i odznaczeń, miotu oraz koncepcjach per- który był jej mężem. Ponad- Kamiański był wieloletnim walu Młodego Kina „Pełny wicza czy Herosi i komendanci go i jego teatr z udziałem Iwo- spośród których należy wy- formersko-happeningowych. to wykonywała także utwory lipca zmarł w Łodzi członkiem Stowarzyszenia Metraż” w Lublinie, oraz I na- Krystyny Piasecznej. Był tak- ny Bielskiej, Andrzeja Gra- mienić Krzyż Kawalerski Or- Przez wiele lat był związany Henryka Mikołaja Góreckie- Zbigniew Kamiań- Filmowców Polskich. grodę i Nagrodę Publiczności że współautorem zdjęć do fa- bowskiego, Jana Frycza czy deru Odrodzenia Polski oraz z Teatrem Polskim we Wro- go, Krzysztofa Pendereckie- 16ski (91 l.), kierownik produk- na Międzynarodowym Forum bularyzowanego dokumentu Tomasza Karolaka. Do naj- Złoty Medal Zasłużony Kul- cławiu. W dorobku ekrano- go czy Wojciecha Kilara. Była cji. Urodził się w Warszawie, lipca zmarł Robert Niezależnych Filmów Fabular- Leopolda René Nowaka Cza- bardziej popularnych i najczę- turze – Gloria Artis. wym ma kilkadziesiąt realiza- autorką piosenek do tekstów ale swe życie studenckie i za- Proch (32 l.), malarz, nych im. Jana Machulskiego rodzieje Honoratki o nieistnie- ściej wystawianych sztuk na- cji scenograficznych dla Te- własnych oraz wierszy poetów wodowe związał z Łodzią. Po 17twórca filmów animowanych „Cinemaforum” w Warszawie. jącej już dziś kultowej łódzkiej leżą „Scenariusz dla nieistnie- lipca zmarł we Wrocławiu atru Telewizji, w tym m.in. do klasycznych i współczesnych, ukończeniu Wydziału Prawa i street artu. Był absolwentem kawiarni Honoratka, w której jącego, lecz możliwego akto- 3Wojciech Jankowiak spektaklu Stara kobieta wy- m.in. Jana Kochanowskie- UŁ związał się z pionem pro- Animacji na Wydziale Komu- lipca zmarł we Wrocła- w latach 50. i 60. spotykali się ra instrumentalnego” (feno- (72 l.), scenograf teatralny, te- siaduje w reżyserii Kazimie- go, Adama Mickiewicza, Ju- dukcyjnym miejscowej Wy- nikacji Multimedialnej Aka- wiu Aleksander Saj- filmowcyi studenci ze Szkoły menalnie grany i wyreżysero- lewizyjny i filmowy. Był profe- rza Brauna, do Świadka oskar- liusza Słowackiego, Zygmun- twórni Filmów Oświatowych. demii Sztuk Pięknych w Po- 19kow (88 l.), reżyser. Urodził Filmowej. Stanisław Ściesz- wany przez Jana Peszka), cykl sorem na ASP im. Eugeniusza żenia Marka Piestraka, Tran- ta Krasińskiego, Konstantego Jako samodzielny kierownik znaniu (obecny Uniwersy- się w Horochowie na Woły- ko od 1968 do 2005 roku

110 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 111 IN MEMORIAM VARIA

Konkurs koordynatorem zagranicznej związany był z łódzkim odcinków (Wigilia, Ciąża, Na- atru Telewizji, jak również fil- w Warszawie. Występowała Aktorskiego PWST w War- mowskiego, Marty Masty- na scenariusz filmu promocji małopolskich przed- ośrodkiem Telewizji Polskiej. rzeczony) serialu Męskie-żeń- mach fabularnych, takich jak w Teatrach: Nowym w Zabrzu szawie. W latach 1952-80 ło i Marty Wegiel, będą- siębiorstw z sektora produkcji skie w reżyserii Jandy. Sąsiedzi Aleksandra Ścibora- (1982-83), Polskim w Bielsku- grała na scenie stołeczne- cy portretem Piotra Skrzy- fabularnego filmowej. W ramach programu lipca w Łodzi zmarł -Rylskiego, Śmierć jak krom- -Białej (1983-84), następnie go Teatru Ludowego (Nowe- neckiego, twórcy niezwy- zaplanowano m.in. liczne 25 Jan Bereśniewicz lipca zmarła w Ko- ka chleba Kazimierza Kutza, w latach 1984-90 była aktorką go). Była najdłużej występu- kłego fenomenu w kulturze wyjazdy i uczestnictwo w naj- (95 l.), kierownik produk- szalinie Ewa Nawroc- Co słonko widziało Michała Teatru Narodowego, a w la- jącą (nieprzerwanie od 1957 polskiej, jakim była Piw- ważniejszych targach i festiwa- cji. Był wieloletnim pracow- 28ka (88 l.) aktorka teatralna, Rosy, a także w serialach tele- tach 1990-92 Teatru Północ- roku aż do śmierci – w ro- nica Pod Baranami. Uro- lach filmowych oraz kampanię nikiem Wytwórni Filmów filmowai telewizyjna. Wy- wizyjnych, m.in. w Blisko, conego w Warszawie. W swo- li Jadwigi „Wisi” Matysiako- dzony we Lwowie Tadeusz digitalową. Kraków Film Kla- Oświatowych w Łodzi. Kie- stępowała w Eksperymen- raz bliżej i Rodzinie Kande- im dorobku ekranowym ma wej) aktorką serialu radio- Metz był również współau- ster realizuje program wraz z rował produkcją takich do- talnym Zespole Dramatycz- rów Zbigniewa Chmielew- wiele ról w filmachi seria- wego „Matysiakowie”, emi- torem zdjęć do dokumen- Krakowskim Biurem Festiwa- kumentów, jak Sybilla Puław- nym „Kuźnica” w Poznaniu skiego, Świętej wojnie Marka lach. Z fabuł kinowych nale- towanego w soboty na an- tu Orlęta (o obronie Lwowa lowym – Krakow Film Com- ska Aleksandry Jaskólskiej, (1954-55), w Teatrach: Lal- Bieleckiego i Dariusza Gocza- ży wymienić: Czułe miejsca tenie Programu I Polskie- i cmentarzu Orląt Lwow- rwa konkurs na scenariusz mission oraz Fundacją Off Żubry i Puszcza Białowieska ki i Aktora w Poznaniu (1956- ła czy w Trzecim oficerze Ma- Piotra Adrejewa, Bez końca go Radia. Zagrała ponad- skich) Krzysztofa J. Krzyża- Tpełnometrażowego filmu Camera. Projekt uzyskał wspar- Włodzimierza Puchalskiego, ‑57), Ziemi Lubuskiej w Zie- cieja Dejczera. Czesław Stop- Krzysztofa Kieślowskiego, Za- to w kilku spektaklach Te- nowskiego i Dariusza Wa- fabularnego o dowolnej tema- cie finansowe z Regionalnego Jaka jesteś… Zygmunta Sko- lonej Górze (1957-61), a na- ka był laureatem wielu nagród mknąć za sobą drzwi Krzysz- atru Telewizji, m.in. w Idach lusiaka. tyce. Konkurs adresowany jest Programu Operacyjnego. W niecznego, Za ciosem Pio- stępnie Dramatycznym w Bia- za swe role teatralne, a także tofa Szmagiera, Gorzką miłość marcowych w reżyserii Je- do osób, które ukończyły stu- ramach zadania zaplanowa- tra Andrejewa, Woda Janu- łymstoku (1961-66) i Polskim odznaczono go Złotym Krzy- (filmi serial) Czesława Petel- rzego Gruzy czy w Operze sierpnia zmarła Bo- dia scenariopisarskie lub reży- nego do 2022 roku, Lider Pro- sza Tylmana czy 40-lecie ze w Szczecinie (1977-79). W la- żem Zasługi. skiego, Feminę Piotra Szulki- za trzy grosze Edwarda Dzie- żena Krzyżanowska serskie. Termin składania prac jektu (Kraków Film Klaster), znaczkiem Ludwika Golca. tach 1966-77 i 1978-93 by- na, Kuchnię polską (film i se- wońskiego. W dorobku fil- 11(61 l.), aktorka teatralna, fil- upłynie 14 stycznia 2020 roku. Partnerzy Projektowi (Kra- ła aktorką Bałtyckiego Teatru lipca zmarł w Bydgosz- rial) Jacka Bromskiego czy mowym ma takie tytuły, jak mowa i telewizyjna, pio- Scenariusz może mieć najwyżej kowskie Biuro Festiwalowe – lipca zmarła Warsza- Dramatycznego w Koszalinie. 31czy Mieczysław Frana- Miasto z morza (film i serial) Nikodem Dyzma i Pan Ana- senkarka. Była absolwent- trzech autorów, z których przy- Krakow Film Commission, wie Anna Bojarska Wystąpiła w kilku spektaklach szek (75 l.), aktor teatralny, fil- Andrzeja Kotkowskiego. Była tol szuka miliona Jana Ryb- ką Wydziału Aktorskiego najmniej jeden ukończył studia Fundacja Off Camera) oraz 26 (72 l.), pisarka, eseistka, au- Teatru Telewizji, m.in. w Po mowy i telewizyjny. Był absol- niezwykle popularną i lubia- kowskiego, Nadzór Wiesła- krakowskiej PWST. W la- scenariopisarskie lub reżyser- przedstawiciele małopolskiej torka sztuk teatralnych i sce- tamtej stronie świec Stanisła- wentem Wydziału Aktorskie- ną przez widzów aktorką te- wa Saniewskiego, Czaro- tach 1997-2002 występo- skie, co najmniej na poziomie branży filmowej będą uczest- narzystka filmowa. Ukończy- wa Grochowiaka w reżyse- go PWST w Krakowie. Wystę- lewizyjną, grając w takich se- dziej z Harlemu Pawła Kar- wała we Wrocławskim Te- licencjatu, oraz w chwili skła- niczyć w ponad 40 międzyna- ła studia na Wydziale Filozofii rii Ryszarda Bugajskiego. Za- pował w Teatrach: Ludowym rialach, jak Pan na Żuławach pińskiego oraz seriale: Ży- atrze Współczesnym im. dania wniosku nie ukończył 35 rodowych wydarzeniach fil- (pracę magisterską z filozofii grała również w filmachNie w Krakowie-Nowej Hucie Sylwestra Szyszki, 07 zgłoś się cie Kamila Kuranta Grzego- Edmunda Wiercińskie- lat. Organizatorem konkursu mowych. Małopolska Film Pascala pisała pod kierunkiem ma takiego numeru i Jak po- (1968-69, 1971-73), Rozma- Krzysztofa Szmagiera, W la- rza Warchoła, Blisko, coraz go. Współpracowała tak- jest Polski Instytut Sztuki Fil- Region pozwoli także zinten- prof. Leszka Kołakowskiego) konać kaca Bartosza Brzesko- itości w Krakowie (1969‑71), biryncie Pawła Karpińskie- bliżej Zbigniewa Chmielew- że m.in. z Teatrami: Lu- mowej. Wszystkie zgłoszone syfikować działalność na arenie oraz Studium Dziennikarskie ta oraz w serialu telewizyjnym Zagłębia w Sosnowcu (1973- go, Zespół adwokacki Kotkow- skiego, Rzeka kłamstwa Ja- dowym w Krakowie-No- prace oceni komisja, w skład międzynarodowej prowadzoną UW. Debiutowała w 1968 ro- Skarb sekretarza Olafa Luba- ‑75), im. Jana Kochanowskie- skiego, Sukces i Zaginiona An- na Łomnickiego i W labiryn- wej Hucie, Dramatycznym której wejdą scenarzyści, pisa- przez Krakow Film Commis- ku na łamach prasy jako felie- szenki. Ewa Nawrocka w 2008 go w Opolu (1975‑79), Bał- drzeja Kostenki, Przyjaciółki cie Pawła Karpińskiego. Lud- w Gdyni, Nowym w Pozna- rze, reżyserzy i producenci. sion. Dzięki niemu Małopol- tonistka. Od tamtej pory była roku została odznaczona Brą- tyckim Teatrze Dramatycz- Grzegorza Kuczeriszki, oraz miła Łączyńska w 2008 ro- niu oraz Syrena w Warsza- Komisja wyłoni 10 laureatów, z ska zwiększy swoją widoczność związana z wieloma tytułami zowym Medalem Zasłużony nym im. Juliusza Słowackie- w realizowanych przez wielu ku została odznaczona Krzy- wie. W 1989 roku zdobyła których każdy otrzyma nagrodę na targach lokacji filmowych prasowymi, m.in. „Gazetą Wy- Kulturze – Gloria Artis. go w Koszalinie (1979-81), reżyserów serialach: Na dobre żem Komandorskim Orderu Nagrodę Główną na Prze- w wysokości 30 tys. złotych i Focus London oraz zaprezen- borczą”, „Polityką”, „Nowymi Polskim w Szczecinie (1981- i na złe, Samo życie, Pensjo- Odrodzenia Polski, a w 2010 glądzie Piosenki Aktor- dodatkowo powalczy o nagrodę tuje się w ramach AFCI Taste of Książkami”, „Przeglądem Ty- lipca w Katowicach ‑83, 1986-92), Współczesnym nat pod Różą, Barwy szczęścia. Splendorem Splendorów im. skiej we Wrocławiu. W swo- PISF-u w kategorii scenariusz the World Locations Forum w godniowym”, „Twoim Stylem”. zmarł Czesław Stopka w Szczecinie (1983-86), Pol- Ponadto, Hanna Dunowska, Krzysztofa Zaleskiego – na- im ekranowym dorobku za rok 2019. Celem konkursu Los Angeles czy India Interna- Jest autorką kilkudziesięciu 29(82 l.), aktor teatralny, filmo- skim w Poznaniu (1992-2001) od pewnego czasu, łączyła ka- grodą Teatru Polskiego Ra- ma role w kilku spektaklach jest powstanie gotowych pro- tional Film Tourism Conclave książek i laureatką wielu lau- wy i telewizyjny. Występował oraz im. Hieronima Konieczki rierę aktorską z pracą psycho- dia za kreacje radiowe. Teatru Telewizji, m.in. jektów pełnometrażowych fil- w Bombaju. Ponadto w ramach rów, w tym Międzynarodowej w Teatrach: Miejskim w Jele- w Bydgoszczy (2001-13). Wy- terapeuty. Po ukończeniu do- w Ulicy krokodyli w reżyse- mów fabularnych, a tym samym projektu zostanie sfinansowana Nagrody Pokojowej im. Mak- niej Górze (1953-59), Lubu- stąpił w kilku spektaklach Te- datkowych studiów z psycho- sierpnia zmarł Tade- rii Janusza Wiśniewskiego, ożywienie rynku scenariopi- obecność przedstawicieli Kra- symiliana Kolbego-Reinholda skim w Zielonej Górze (1959- atru Telewizji, a także filmach logii i psychoterapii, pracowa- usz Metz (84 l.), opera- a ponadto w takich fil- sarstwa. Organizatorzy proszą, kow Film Commission na klu- Schneidera (1976), podziem- -61), im. Aleksandra Węgier- fabularnych, m.in. w Bohaterze ła we własnym Ośrodku Roz- 4tor telewizyjny oraz filmów mach, jak Thais Ryszar - aby wysyłać zgłoszenia, korzy- czowych wydarzeniach bran- nej nagrody Komitetu Kultu- ki w Białymstoku (1961-62), roku Feliksa Falka, Ostatnim woju i Psychoterapii „Prze- dokumentalnych. W latach da Bera, Ognisty anioł Ma- stając ze zaktualizowanej wer- żowych, jak European Film ry Niezależnej dla najlepszego Dramatycznym w Szczecinie promie Waldemara Krzyst- miany”. Pomagała także ofia- 1958-60 studiował na cieja Wojtyszki czy Bez- sji wniosku z dnia 28 czerwca Market przy Berlinale, czy eseisty, Nagrody im. Andrzeja (1962-63), Polskim w Byd- ka i Skardze Jerzego Wójcika, rom przemocy w Centrum Wydziale Operatorskim miar sprawiedliwości Wie- 2019. Regulamin konkursu i Marché du Film w Cannes Kijowskiego (1988), kilkukrot- goszczy (1965-73), im. Wila- a także w serialu telewizyjnym Praw Kobiet. Należała do Pol- PWSTiF w Łodzi. Życie za- sława Saniewskiego. Zagrała wszelkie inne potrzebne infor- oraz udział w marketach: Balitc ną laureatką nagrody „Książ- ma Horzycy w Toruniu (1973- Prawo Agaty, odcinku reżyse- skiego Stowarzyszenia Psy- wodowe związał głównie również w wielu serialach, macje dostępne są na: www.pisf. Event Coproduction Market ka Miesiąca” Warszawskiego -76), Polskim w Szczecinie rowanym przez Patricka Yokę. choterapeutów i Praktyków z regionalnymi ośrodkami w tym w 07 zgłoś się Krzysz- pl/aktualnosci/konkurs-na-sce- w Talinie, London Production Klubu Księgarza. W dziedzi- (1976-77), im. Stefana Jaracza Psychologii Procesu. Telewizji Polskiej – w Kra- tofa Szmagiera, Przyłbicach nariusz-filmu-fabularnego-1. Finance Market czy CineLink nie X Muzy stworzyła scena- w Olsztynie (1979-81), nato- sierpnia w Grodzisku kowie i Rzeszowie. W swo- i kapturach Marka Piestraka Industry Days w Sarajewie. riusz i dialogi do serialu tele- miast w latach 1963-64, 1977- 1 Mazowieckim zmarła sierpnia zmarła w Warsza- im dorobku filmowym ma czy w Modrzejewskiej Jana Wartość całkowita projektu to wizyjnego Modrzejewska Jana -79 oraz 1981-2006 był akto- Hanna Dunowska (60 l.), ak- wie Ludmiła Łączyńska kilka obrazów dokumen- Łomnickiego. Startuje projekt 10 912 053,29 złotych. Dofinan- Łomnickiego z Krystyną Jan- rem Teatru Śląskiego w Ka- torka teatralna, filmowa i te- 3(96 l.), aktorka teatralna i fil- talnych, w tym głośny tytuł sowanie z UE wyniosło 8 517 dą w roli tytułowej oraz jest towicach. Wystąpił ponad- lewizyjna. Była absolwentką mowa, radiowa i telewizyjna. Przychodzimy, odchodzimy Oprac. Julia Filmowa Małopolska 432,73 złotych. Więcej infor- autorką scenariuszy do trzech to w kilku spektaklach Te- Wydziału Aktorskiego PWST Była absolwentką Wydziału w reżyserii Wojciecha Szu- Michałowska rzez trzy najbliższe lata Kra- macji o projekcie na: www.film. Pków Film Klaster będzie krakow.pl. Fot. Materiały prasowe

112 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 113 VARIA

Tegoroczna Komisja powołany przez dyrektora Pol- Pomorze Film Office – insty- alnym i urzędami na terenie Młodej czy Fantastycznego wiedzi na to pytanie jak co roku KALENDARZ IMPREZ – WRZESIEŃ 2019 Oscarowa skiego Instytutu Sztuki Filmo- tucję, która ma stać się pierw- województwa. Wojewódz- Pana Lisa; Carlos Bleycher, będą szukać zaproszeni goście, wej Radosława Śmigulskiego, szym punktem kontaktowym two kujawsko-pomorskie to ekspert od seriali dla dziecięcej najważniejsi krytycy i znako- 1. Warsaw Animation Film 6. Festiwal Filmowy Kino zaakceptował Minister Kultury dla twórców i producentów region wielkokulturowy, róż- widowni; Juan Soto, który pra- mici przedstawiciele branży. W Festival Dzieci i Dziedzictwa Narodowego zainteresowanych realizacją norodny architektonicznie i cował m.in. przy wielokrotnie tym roku swój udział potwier- WARSZAWA, 30 SIERPNIA – PONAD 30 MIAST W POLSCE prof. Piotr Gliński. W skład produkcji filmowych na tere- przyrodniczo, pełen dziewi- nagradzanym filmie Nazywam dzili już m.in. Michał Oleszczyk Komisji weszli: Ewa Puszczyń- nie województwa. Głównym czych miejsc i ciekawych ple- się Cukinia oraz cieszącej się i Łukasz Maciejewski. Po raz 1 WRZEŚNIA 21-29 WRZEŚNIA ska (przewodnicząca Komisji zadaniem Kujawy Pomorze nerów. Jego bogactwo zawie- ogromną popularnością ani- drugi festiwal zagości w kom- www.warsawanimationfest.com www.kinodzieci.pl – producentka), Łukasz Żal Film Office jest pomoc twór- rać będzie tworzona przez macji Piraci!, który poprowadzi pleksie budynków przy ul. Tar- 16. Europejski Festiwal 9. Ars Independent Festival (autor zdjęć), Radosław Śmi- com oraz producentom filmów Biuro baza lokacji dostępna warsztat animacji poklatkowej, gowej 61/63, czyli w murach gulski (dyrektor PISF), Małgo- fabularnych, dokumentalnych już niebawem na stronie www. a także Angela Poschet (wie- słynnej Szkoły Filmowej w Filmowy Integracja Ty i Ja KATOWICE rzata Szczepkowska-Kalemba i animowanych, a także wspar- film.kujawsko-pomorskie.pl. lokrotnie nagradzana koor- Łodzi. Po wcześniejszej przed- KOSZALIN, 3-7 WRZEŚNIA 24-29 WRZEŚNIA (kierowniczka działu Produkcji cie przy realizacji projektów Celem działalności Biura jest dynatorka produkcji, m.in. sprzedaży, 16 września, roz- www.integracjatyija.pl www.arsindependent.pl Filmowej i Rozwoju Projektów dotyczących programów tele- popularyzacja Kujaw i Pomo- Wyspy psów Wesa Andersona pocznie się regularna sprzedaż Filmowych w PISF), Mariusz wizyjnych, spotów reklamo- rza jako idealnego miejsca do czy nominowanego do Oskara karnetów (koszt czterodnio- 5. Bytom Film Festival 36. Międzynarodowy Łukomski (producent), Jan wych, wideoklipów i wszelkich realizacji produkcji kinema- Frankenweenie Tima Burtona), wego karnetu branżowego to BYTOM, 5-7 WRZEŚNIA Festiwal Filmowy Ewa Puszczyńska A.P. Kaczmarek (kompozytor), innych form produkcji audio- tograficznych i stworzenie która poprowadzi masterclass. 50 złotych, a karnetu uczestnika www.festivalbytom.pl Dozwolone do 21/Up to 21 Anna Zamecka (reżyserka). wizualnej w trakcie planowa- optymalnych warunków dla W tegorocznej odsłonie Ani- 75 złotych). Liczba karnetów WARSZAW Obrady Komisji Oscarowej nia i realizacji zdjęć na terenie ekip filmowych pracujących marktu, oprócz sekcji Masters, jest ograniczona. Uczestnicy i 15. Spotkania z Filmem oznaliśmy skład tegorocznej, odbędą się w drugiej połowie województwa kujawsko-po- w województwie. Szczegóły na którą składają się trzy- goście festiwalu będą mogli Górskim 26-28 WRZEŚNIA www.upto21.pl P7-osobowej Komisji Osca- września. morskiego. Biuro pomaga na: www.film.kujawsko-po- dniowe profesjonalne warsz- wybierać spośród tytułów z ZAKOPANE, 5-8 WRZEŚNIA rowej, która pod przewod- przy uzyskiwaniu wymaga- morskie.pl. taty i ekskluzywne masterc- Cannes, Wenecji czy Berlinale. www.spotkania.zakopane.pl 5. Przeźrocza Festiwal nictwem Ewy Puszczyńskiej nych zezwoleń oraz dostępu lassy, znajdzie się też miejsce Nie zabraknie głośnych pozycji Filmowy wyłoni polskiego kandydata do Kujawy Pomorze Film do lokacji publicznych na tere- dla znanego już modułu Ani- z ostatnich lat, a także intere- 9. Sokołowsko Festiwal Oscara w kategorii Najlepszy nie całego regionu. Koordy- Animarkt Stop Motion markt Pitching, a także zupeł- sujących filmowych odkryć. „W Filmowy Hommage BYDGOSZCZ Pełnometrażowy Film Między- Office nuje kontakty z właścicielami nie nowego bloku Animarkt programie znajdzie się blisko Forum à Kieślowski 26-28 WRZEŚNIA narodowy (poprzednia nazwa amorząd Województwa obiektów, służbami, lokalnymi Business. Więcej informacji 50 tytułów docenionych przez www.koloroffon.pl kategorii Najlepszy Film Nie- SKujawsko-Pomorskiego mediami, firmami związa- ajbliższa, 4. już edycja Ani- na: www.animarkt.pl. krytyków na najważniejszych SOKOŁOWSKO, anglojęzyczny). Skład Komisji, powołał do działania Kujawy nymi z rynkiem audiowizu- Nmarkt Stop Motion Forum festiwalach. Podczas FKA 13-15 WRZEŚNIA 11. Festiwal Filmowy odbędzie się w Łodzi w dniach odbędą się także panele dysku- www.hommageakieslowski.pl „Niepokorni, Niezłomni, 8-12 października. To najważ- 10-lecie syjne, warsztaty, spotkania” – Wyklęci” niejsze w Europie Środkowo- wymienia dyrektor festiwalu, 44. Festiwal Polskich Plakat 27. -Wschodniej międzynarodowe Kamery Akcji Przemysław Glajzner. W kon- Filmów Fabularnych GDYNIA, 26-29 WRZEŚNIA www.festiwalnnw.pl EnergaCAMERIMAGE wydarzenie branżowe poświę- kursie Krytyk Pisze po raz GDYNIA, 16-21 WRZEŚNIA cone wyłącznie animacji stop kolejny rywalizować będą mło- www.festiwalgdynia.pl 4. Festiwal Filmów aprezentowano oficjalny plakat 27. edy- motion i lalkowej oraz szcze- dzi krytycy, których teksty o Dolnośląskich – Złoty Zcji Międzynarodowego Festiwalu Filmo- gólne miejsce spotkań całego tematyce filmowej zostaną oce- 24. Festiwal Górski im. Samorodek wego EnergaCAMERIMAGE 2019, który środowiska – wybitnych arty- nione przez dwa zespoły juror- Andrzeja Zawady odbędzie się w Toruniu w dniach 9-16 listo- stów, rzemieślników, producen- skie, czyli Jury Krytyków oraz ZŁOTORYJA, 27-29 WRZEŚNIA LĄDEK ZDRÓJ, pada. Organizatorzy festiwalu przy tej oka- tów, dystrybutorów, nadawców Jury Twórców. To jedyny kon- www.zokir.pl/wydarzenia zji przypomnieli średniowieczną, toruńską TV czy inwestorów. Zróżnico- kurs, w którym filmowcy oce- 19-22 WRZEŚNIA legendę o flisaku, który grając na skrzypcach, wany program Forum łączy niają pracę przyszłych dzien- www.festiwalgorski.pl Oprac. Marcin Radomski opanował szerzącą się w mieście plagę żab, elementy warsztatowe i pro- nikarzy. Organizatorzy wyprowadzając natrętne płazy poza mury fesjonalizacyjne z networkin- zapraszają także do udziału w miejskie. Tegoroczny plakat przedstawia giem oraz spotkaniami „busi- nowej odsłonie konkursu Kry- naładowanego pozytywną energią artystę ness to business”, a pitching tyk Mówi, w ramach którego, – filmowca, który sprowadzi do Torunia krótkometrażowych filmów od 10. edycji FKA, corocznie

inny rodzaj Żab – te Złote, które już w listo- lalkowych stanowi wyjątkową nagradzane będą najlepsze Fot. Materiały prasowe padzie trafią do rąk największych artystów szansę dla twórców, których internetowe audycje audiowi- obrazu filmowego: gości 27. edycji MFF projekty są w fazie develop- Organizatorzy jubileuszowej, zualne o tematyce filmowej. EnergaCAMERIMAGE. Autorem plakatu mentu. Wśród gości tegorocz- 10. edycji Festiwalu Krytyków Swoje ulubione vlogi, wideo- jest, znany z oprawy 25. jubileuszowej edycji nej edycji pojawią się wybitni Sztuki Filmowej Kamera Akcja, eseje i wywiady mogą zgłaszać Camerimage, Piotr Jabłoński /nicponim/, światowi twórcy, w tym m.in. który odbędzie się w Szkole Fil- uczestnicy festiwalu. Więcej absolwent Wydziału Architektury i Urba- nominowany do Oscara i mowej w Łodzi od 17 do 20 paź- informacji na: www.kameraak- nistyki w Białymstoku. Pracował dla Bun- kun Studio, Aggressive TV, Centipede Press, BAFTA Barry JC Purves, który dziernika, zdradzili pierwsze cja.com.pl. gie, Arkane Studios, ArenaNet, Aaron Sims Applibot, Evermotion i wielu innych. Piotr poprowadzi warsztat reżyse- szczegóły imprezy. 10 lat festi- Creative, Wizards of the Coast, DC Comics, Jabłoński jest reprezentowany przez Richard rii animacji; Tim Allen, bez walu to dekada gwałtownych Axis Animation, TBWA/Paris, Games Work- Solomon Artists Representative LLC. którego nie ożyliby na ekranie zmian w krytyce filmowej. Jaki Oprac. Julia Rys. Zbigniew Stanisławski Fot. Oleg Nikishin/East News, materiały prasowe/Energa CAMERIMAGE shop, Platige Image, NetEase Games, Tok- bohaterowie Gnijącej Panny jest kurs na przyszłość? Odpo- Michałowska

114 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 115 BOX OFFICE BĘDZIE DOBRZE! Słaby czerwiec, dobry lipiec i pozytywne nastroje po pierwszym półroczu 2019 roku. Tak przedstawia się sytuacja w polskich kinach na chwilę przed wrześniowym powrotem widzów przed duże ekrany.

powszechnej ocenie branży kinowej w Polsce czerwiec jest jednym z najgorszych miesięcy w roku. Zaintere- Wsowanie filmami w kinach z roku na rok w tym okresie spada, widownia wypatru- jąca słońca i wakacji woli spędzać czas nieco inaczej, a dodatkowo repertuar nie zwala z nóg. I nic nie wskazuje na to, by w przy- szłości miało się to zmienić. W czerwcu 2017 filmy obejrzało 4,8 mln widzów, rok później było to 3,9 mln sprzedanych wej- ściówek, a w czerwcu 2019 już tylko 2,339 mln. Na przestrzeni dwóch lat czerwcowa widownia spadła o prawie 2,5 mln widzów. Katarzyna Łaniewska i Nikodem Rozbicki Sytuacja w branży kinowej byłaby drama- w filmie Miszmasz, czyli Kogel Mogel 3, tyczna, na szczęście kina świetnie radziły reż. Kordian Piwowarski sobie w miesiącach wcześniejszych. Największym przebojem czerwca okazał Mikołaj Roznerski w filmie się film animowany Sekretne życie zwierza- Fighter, reż. Konrad Maximilian ale na cały wynik pracowało w sumie około Kino Patryka Vegi sprzedaje się oczy- na zeszłoroczną Wojnę bez granic. W Top ków domowych 2, który zgromadził 475 tys. 800 tytułów. Wbrew początkowym obawom wiście imponująco, a jednak coś zaczęło 20 jest jeszcze inna komiksowa opowieść – widzów. Drugie miejsce przypadło obrazowi okazało się, że niehandlowe niedziele nie zgrzytać w tej maszynie. Od Pitbulla. Nie- Kapitan Marvel – która przyciągnęła 818 tys. Pokémon: Detektyw Pikachu z wynikiem 332 która przyciągnęła jeszcze 1096 widzów, na liście znalazły się też komedie, kino akcji, zahamowały branży; pojawiają się też głosy, bezpiecznych kobiet (2,7 mln widzów) wie- widzów. Świetnie w naszych kinach pora- tys., a trzecie Aladynowi z rezultatem 221 a w sumie od premiery 1,041 mln osób. sporo grozy. Przebojem okazał się kolejny że kina radzą sobie wtedy lepiej. dzie mu się to lepiej, to… bardzo dobrze. dziły sobie animacje. W Top 20 jest ich tys. Całe podium zajęły więc filmy fami- Czerwiec 2019 okazał się miesiącem sła- film z uniwersum Obecności, ambitny ale Na czele najpopularniejszych filmów Tendencja jest jednak zniżkowa. W kon- sześć/siedem, a najpopularniejsza z nich lijne. Mało tego, Top 10 czerwca to tylko bym, ale to było do przewidzenia i za rok skromny Midsommar. W biały dzień, pierwszego półrocza 2019 roku znala- tekście pięciu milionów widzów na Kle- to Jak wytresować smoka 3, która zgroma- zagraniczne kino rozrywkowe, w więk- będzie zapewne podobnie, bowiem znowu który zgromadził solidne 84 tys. widzów, zła się rodzima komedia Miszmasz, czyli rze wyniki ostatnich produkcji Vegi uznać dziła 1,26 mln kinomanów. szości rozczarowującej niestety jakości. przyjdzie lato, a dodatkowo w Europie roz- a tylko przez kilka pierwszych dni dystry- Kogel Mogel 3, która zgromadziła 2,38 mln należy za „mizerne”, a że jest to biznesman Największą sensacją omawianego okresu W czerwcu porażkę poniósł nawet udany grywane będą mistrzostwa w piłce nożnej. bucji w lipcu nowy film Woody’ego Allena widzów. W ogóle polskie filmy dla szerokiej ambitny, to postanowił zaserwować widzom jest osiągnięcie filmu Green Book. Ten muzyczny Rocketman o Eltonie Johnie, Oba te zdarzenia nie sprzyjają kinom. Te obejrzało 75 tys. osób (na koniec sierpnia widowni dzielnie walczyły w pierwszym prawdziwą petardę. Jego nowy obraz opo- skromny amerykański tytuł nagrodzony który zgromadził jedynie 141 tys. widzów. będą miały szansę odżyć w lipcu, bo jak nieco ponad 200 tys.). Polska była pierw- półroczu. W Top 20 znalazło się jeszcze wiadał będzie o polskiej polityce i zapewne został najważniejszym Oscarem i przyciągnął I co najbardziej smutne, w całym Top 20 pokazuje bieżący rok był to miesiąc bar- szym krajem na świecie, w którym poka- sześć rodzimych produkcji. Milionowy namiesza w box office’ie. Można narzekać do naszych kin ponad 900 tys. osób. Od czasu polskiego box office’u w czerwcu nie ma dzo udany dla branży. W porównaniu do zano W deszczowy dzień w Nowym Jorku. pułap przekroczyły: Planeta Singli 3, którą na jakość filmów Patryka Vegi, ale dla kin Władcy Pierścieni: Powrotu Króla to naj- ani jednego filmu reprezentującego naszą lipca 2018, podczas tegorocznego lipcowego obejrzało 1,43 mln widzów oraz Kobiety w Polsce (szczególnie tych mniejszych) to większy oscarowy hit na polskich ekranach. kinematografię. miesiąca sprzedaż biletów wzrosła o blisko RYNEK ROŚNIE mafii 2, które przyciągnęły 1,14 mln osób. znaczący – jeśli nie główny – element spi- Na chwilę przed startem drugiego półro- Nie udało się powtórzyć lub choć zbli- 1,4 mln sztuk. Największym powodzeniem Podsumowanie pierwszego półrocza 2019 Oba sequele poradziły sobie słabiej od nający biznesowy model działania. cza w rodzimych kinach nastroje są opty- żyć do zeszłorocznego osiągnięcia Zimnej cieszył się w tym okresie Król Lew, który w polskich kinach trzeba zacząć od wiadomo- poprzednich części. O ile komedia z Macie- Na drugim miejscu największych przebo- mistyczne i dobrze wróżą na koniec roku. wojny (w czerwcu 555 tys. kinomanów). zgromadził 1,58 mln widzów. W Top 10 nie ści optymistycznej. Jest dobrze! Rewelacyjny jem Stuhrem straciła niewiele, o tyle kino jów w pierwszym półroczu znalazł się tytuł Przed nami kilka bardzo dużych premier, W czerwcu 2019 najwięcej widzów wśród znalazł się żaden polski film, ale na 11. pozy- pierwszy kwartał i bardzo słaby drugi kwartał akcji Patryka Vegi zgubiło blisko połowę Avengers: Koniec gry. I faktycznie koniec z potencjałem na wielkie zainteresowanie krajowych filmów zgromadził Dzień czeko- cji uplasował się Fighter, który zgromadził łącznie w pierwszym półroczu dały 28,5 mln widowni pierwszej części. Dobrze pora- tej serii okazał się wielkim przebojem, naj- widzów. Rekord frekwencyjny z 2018 roku lady, ale było to jedynie 27,7 tys. osób. I co skromne 56,7 tys. kinomanów. sprzedanych biletów. To o 1,7 mln lepsze osią- dziły sobie też Underdog, Całe szczęście większym hitem spośród wszystkich filmów wydaje się być dziś w zasięgu polskiej branży najciekawsze, po roku od kinowego debiutu, W lipcu repertuar był nieco bardziej gnięcie od tego z roku 2018 i dokładnie takie i Zabawa zabawa, ale rozczarował wynik czerpiących tematykę z komiksowych opo- kinowej. na liście najchętniej oglądanych polskich zróżnicowany. I choć kina zdominowały samo jak w 2017. W pierwszym półroczu do Kuriera, który nie przekroczył granicy pół wieści. Do kin wybrało się w sumie 1,86 Fot. Materiały prasowe/Kino Świat produkcji znalazła się… Zimna wojna, wystawne superprodukcje z Hollywood, to polskich kin premierowo weszło 177 filmów, miliona sprzedanych biletów. mln widzów, o ponad 600 tys. więcej niż Krzysztof Spór Film Paczkowski/Next Fot. Tomasz

116 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 117 BOX OFFICE CZERWIEC 2019 BOX OFFICE LIPIEC 2019 WSZYSTKIE FILMY WSZYSTKIE FILMY

LP. TYTUŁ POLSKI TYTUŁ ORYGINALNY DYSTRYBUTOR KRAJ WPŁYWY WIDZOWIE WPŁYWY WIDZOWIE EKRANY DATA LP. TYTUŁ POLSKI TYTUŁ ORYGINALNY DYSTRYBUTOR KRAJ WPŁYWY WIDZOWIE WPŁYWY WIDZOWIE EKRANY DATA OD PREMIERY OD PREMIERY PREMIERY OD PREMIERY OD PREMIERY PREMIERY 1 SEKRETNE ŻYCIE THE SECRET LIFE OF UIP FRANCJA/JAPONIA/ 8 569 337 475 150 8 569 337 475 150 296 28.06.2019 ZWIERZAKÓW PETS 2 USA 1 KRÓL LEW THE LION KING (LIVE DISNEY USA 30 507 326 1 587 036 30 507 326 1 587 036 507 19.07.2019 DOMOWYCH 2 ACTION)

2 POKEMON DETEKTYW POKEMON DETECTIVE WARNER JAPONIA/USA/CHINY 6 069 138 332 724 12 933 451 680 418 351 31.05.2019 2 SPIDER-MAN: DALEKO SPIDER-MAN: FAR FROM UIP USA 15 562 334 775 185 15 562 334 775 185 269 05.07.2019 PIKACHU PIKACHU OD DOMU HOME

3 ALADYN ALADDIN DISNEY USA 3 750 437 221 426 9 376 117 523 293 291 24.05.2019 3 SEKRETNE ŻYCIE THE SECRET LIFE OF UIP FRANCJA/JAPONIA/USA 14 625 630 809 096 23 194 967 1 284 246 296 28.06.2019 ZWIERZAKÓW PETS 2 DOMOWYCH 2 4 GODZILLA II: KRÓL GODZILLA: KING OF THE WARNER USA/JAPONIA 3 643 116 178 660 3 643 116 178 660 189 14.06.2019 POTWORÓW MONSTERS 4 ANNABELLE WRACA DO ANNABELLE COMES WARNER USA 7 473 139 373 260 7 473 139 373 260 201 12.07.2019 DOMU HOME 5 ROCKETMAN ROCKETMAN UIP WLK. BRYTANIA/USA/ 2 645 153 141 838 2 645 153 141 838 192 07.06.2019 KANADA 5 YESTERDAY YESTERDAY UIP WLK. BRYT./ROSJA/CHINY 3 715 611 194 234 3 715 611 194 234 194 12.07.2019

6 X-MEN: MROCZNA X-MEN: DARK PHOENIX IMPERIAL USA 2 636 739 137 639 2 636 739 137 639 224 07.06.2019 6 I ZNOWU ZGRZESZYLIŚMY, QU'EST-CE QU'ON A GUTEK FILM FRANCJA 2 109 055 112 412 2 109 055 112 412 151 19.07.2019 PHOENIX CINEPIX DOBRY BOŻE ENCORE FAIT AU BON DIEU? 7 OSZUSTKI THE HUSTLE FORUM FILM USA 2 610 396 142 528 2 610 396 142 528 159 21.06.2019 7 OSZUSTKI THE HUSTLE FORUM FILM USA 1 961 848 100 190 4 572 244 242 718 159 21.06.2019 8 MEN IN BLACK MEN IN BLACK: UIP USA 2 212 757 112 254 2 212 757 112 254 177 14.06.2019 INTERNATIONAL INTERNATIONAL 8 W DESZCZOWY DZIEŃ W A RAINY DAY IN NEW KINO ŚWIAT USA 1 557 035 84 725 1 557 035 84 725 198 26.07.2019 NOWYM JORKU YORK 9 AGENT KOT MARNIES WELT KINO ŚWIAT NIEMCY/BELGIA 1 943 196 114 956 1 943 196 114 956 187 14.06.2019 9 MIDSOMMAR. W BIAŁY MIDSOMMAR GUTEK FILM USA/SZWECJA 1 372 958 75 670 1 399 102 77 114 145 05.07.2019 10 PASKUDY. UGLYDOLLS UGLY DOLLS MONOLITH CHINY/KANADA/USA 1 577 866 94 849 3 004 748 176 671 206 31.05.2019 DZIEŃ

35 658 135 1 952 024 10 ANNA ANNA MONOLITH FRANCJA/USA 1 348 417 68 833 2 344 145 123 050 162 28.06.2019

11 JOHN WICK 3 JOHN WICK: CHAPTER 3 MONOLITH USA 1 577 147 79 584 6 758 445 334 729 189 17.05.2019 80 233 353 4 180 641

12 LALECZKA CHILD'S PLAY KINO ŚWIAT USA/KANADA 1 466 494 80 804 1 466 494 80 804 180 20.06.2019 11 FIGHTER FIGHTER KINO ŚWIAT POLSKA 1 117 412 56 792 1 117 412 56 792 207 19.07.2019

13 ANNA ANNA MONOLITH FRANCJA/USA 995 728 54 217 995 728 54 217 162 28.06.2019 12 POKEMON DETEKTYW POKEMON DETECTIVE WARNER JAPONIA/USA/KANADA 911 100 50 885 13 844 551 731 303 351 31.05.2019 PIKACHU PIKACHU 14 TRZY KROKI OD SIEBIE FIVE FEET APART UIP USA 847 515 47 596 3 591 873 197 520 116 10.05.2019 13 ALADYN ALADDIN DISNEY USA 855 311 48 853 10 231 428 572 146 291 24.05.2019 15 TAJEMNICE JOAN RED JOAN BEST FILM WLK. BRYTANIA 682 005 40 239 682 005 40 239 103 14.06.2019 14 MŁODY GENIUSZ I GASTON LAGAFFE KINO ŚWIAT FRANCJA/BELGIA 826 847 47 600 826 847 47 600 134 12.07.2019 KŁOPOTLIWE WYNALAZKI 16 AVENGERS: KONIEC AVENGERS: ENDGAME DISNEY USA 639 530 31 458 40 176 385 1 862 759 602 25.04.2019 GRY 15 IMPREZOWI RODZICE DRUNK PARENTS KINO ŚWIAT USA 693 889 36 199 693 889 36 199 99 05.07.2019

17 MA MA UIP USA 595 696 31 568 595 696 31 568 81 21.06.2019 16 AGENT KOT MARNIES WELT KINO ŚWIAT NIEMCY/BELGIA 595 081 38 531 2 538 277 153 487 187 14.06.2019

18 PODŁY, OKRUTNY, ZŁY EXTREMELY WICKED, BEST FILM USA 532 435 28 595 3 042 285 167 244 163 10.05.2019 17 ROCKETMAN ROCKETMAN UIP WLK. BRYT./USA/KANADA 477 589 24 761 3 122 742 166 599 192 07.06.2019 SHOCKINGLY EVIL AND VILE 18 TRUPOSZE NIE UMIERAJĄ THE DEAD DON'T DIE UIP USA/SZWECJA 473 190 26 397 473 190 26 397 85 26.07.2019

19 KRÓLOWA KIER DRONNINGEN GUTEK FILM DANIA/SZWECJA 479 170 27 821 513 468 29 600 62 07.06.2019 19 AVENGERS: KONIEC GRY AVENGERS: ENDGAME DISNEY USA 342 816 17 003 40 519 201 1 879 762 602 25.04.2019

20 POLAROID POLAROID FORUM FILM KANADA/NORWEGIA/ 431 824 25 155 431 824 25 155 120 28.06.2019 20 STUBER STUBER IMPERIAL USA 327 001 18 871 327 001 18 871 70 12.07.2019 USA CINEPIX

8 247 544 447 037 6 620 236 365 892

TOP 20: 43 905 679 2 399 061 TOP 20: 86 853 589 4 546 533

FILMY POLSKIE FILMY POLSKIE

LP. TYTUŁ DYSTRYBUTOR WPŁYWY WIDZOWIE WPŁYWY WIDZOWIE EKRANY DATA WPŁYWY WIDZOWIE DATA OD PREMIERY OD PREMIERY PREMIERY LP. TYTUŁ DYSTRYBUTOR WPŁYWY WIDZOWIE OD PREMIERY OD PREMIERY EKRANY PREMIERY 1 JA TERAZ KŁAMIĘ KINO ŚWIAT 400 086 21 982 400 086 21 982 180 28.06.2019 1 FIGHTER KINO ŚWIAT 1 117 412 56 792 1 117 412 56 792 207 19.07.2019 2 DZIEŃ CZEKOLADY MÓWI SERWIS 377 209 27 721 713 113 48 830 170 31.05.2019 2 JA TERAZ KŁAMIĘ KINO ŚWIAT 205 909 11 833 605 995 33 815 180 28.06.2019 3 SŁODKI KONIEC DNIA NEXT FILM 178 188 11 286 2 394 658 135 407 182 10.05.2019 3 KURIER KINO ŚWIAT 54 620 5 178 8 293 304 488 235 302 15.03.2019 4 KREW BOGA KINO ŚWIAT 102 969 6 515 102 969 6 515 60 14.06.2019 4 SŁODKI KONIEC DNIA NEXT FILM 41 932 2 675 2 436 590 138 082 182 10.05.2019 5 KURIER KINO ŚWIAT 50 719 4 365 8 238 684 483 057 302 15.03.2019 5 CÓRKA TRENERA AKSON 38 732 4 023 465 231 33 340 111 01.03.2019 6 CIEMNO, PRAWIE NOC KINO ŚWIAT 44 228 4 389 2 675 977 146 760 234 22.03.2019 6 DZIEŃ CZEKOLADY MÓWI SERWIS 36 617 2 972 749 730 51 802 170 31.05.2019 7 FUGA KINO ŚWIAT 43 990 4 364 1 058 022 68 125 123 07.12.2018 7 CAŁE SZCZĘŚCIE NEXT FILM 27 303 2 714 9 062 689 482 761 385 08.03.2019 8 MISZMASZ, CZYLI KOGEL MOGEL 3 NEXT FILM/INTERFILM 29 837 2 934 46 924 665 2 387 417 451 25.01.2019 8 53 WOJNY NEXT FILM 18 977 1 835 512 943 33 979 119 19.10.2018

KONDRAT MEDIA/KINO FUGA KINO ŚWIAT 17 899 1 730 1 075 921 69 855 123 07.12.2018 MIŁOŚĆ I MIŁOSIERDZIE 21 140 1 322 4 156 314 244 362 192 29.03.2019 9 9 ŚWIAT 10 POWSTANIE WARSZAWSKIE NEXT FILM 8 582 801 9 687 095 602 179 176 09.05.2014 10 ZIMNA WOJNA KINO ŚWIAT 11 883 1 096 18 987 870 1 041 262 265 08.06.2018 TOP 10: 1 567 983 90 553 TOP 10: 1 260 249 85 974

118 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 119 BOX OFFICE STYCZEŃ-CZERWIEC 2019 WSZYSTKIE FILMY

LP. TYTUŁ POLSKI TYTUŁ ORYGINALNY DYSTRYBUTOR KRAJ WPŁYWY WIDZOWIE WPŁYWY WIDZOWIE EKRANY DATA OD PREMIERY OD PREMIERY PREMIERY

1 MISZMASZ, CZYLI MISZMASZ, CZYLI KOGEL NEXT FILM/ POLSKA 46 924 665 2 387 417 46 924 665 2 387 417 451 25.01.2019 KOGEL MOGEL 3 MOGEL 3 INTERFILM

2 AVENGERS: KONIEC AVENGERS: ENDGAME DISNEY USA 40 176 385 1 862 759 40 176 385 1 862 759 602 25.04.2019 GRY

3 PLANETA SINGLI 3 PLANETA SINGLI 3 KINO ŚWIAT POLSKA 27 939 705 1 433 565 27 939 705 1 433 565 492 08.02.2019

4 JAK WYTRESOWAĆ HOW TO TRAIN YOUR UIP USA/JAPONIA 24 532 255 1 268 791 24 532 255 1 268 791 249 15.02.2019 SMOKA 3 DRAGON: THE HIDDEN WORLD

5 KOBIETY MAFII 2 KOBIETY MAFII 2 KINO ŚWIAT POLSKA 23 407 808 1 144 606 23 407 808 1 144 606 498 22.02.2019

6 UNDERDOG UNDERDOG NEXT FILM POLSKA 18 715 921 904 585 18 715 921 904 585 330 11.01.2019

7 GREEN BOOK GREEN BOOK M2 FILMS USA 17 592 272 911 030 17 592 272 911 030 129 08.02.2019

8 RALPH DEMOLKA W RALPH BREAKS THE INTE- DISNEY USA 17 579 536 947 998 17 579 536 947 998 273 11.01.2019 INTERNECIE RNET: WRECK-IT RALPH 2

9 KAPITAN MARVEL CAPTAIN MARVEL DISNEY USA 17 205 997 818 331 17 205 997 818 331 239 08.03.2019

10 LEGO PRZYGODA 2 THE LEGO MOVIE 2: THE WARNER DANIA/NORWEGIA/ 13 462 931 697 189 13 462 931 697 189 357 08.02.2019 SECOND PART USA/AUSTRALIA

247 537 475 12 376 271

11 POKEMON DETEKTYW POKEMON DETECTIVE WARNER JAPONIA/USA/ 12 933 451 680 418 12 933 451 680 418 351 31.05.2019 PIKACHU PIKACHU KANADA

12 O PSIE, KTÓRY WRÓCIŁ A DOG'S WAY HOME UIP USA/CHINY 12 434 514 677 143 12 434 514 677 143 140 25.01.2019 DO DOMU

13 ALADYN ALADDIN DISNEY USA 9 376 117 523 293 9 376 117 523 293 291 24.05.2019

14 CORGI - PSIAK THE QUEEN'S CORGI MONOLITH BELGIA 9 054 986 529 034 9 054 986 529 034 187 01.03.2019 KRÓLOWEJ

15 CAŁE SZCZĘŚCIE CAŁE SZCZĘŚCIE NEXT FILM POLSKA 9 035 386 480 047 9 035 386 480 047 385 08.03.2019

16 SEKRETNE ŻYCIE THE SECRET LIFE OF PETS 2 UIP FRANCJA/JAPONIA/ 8 569 337 475 150 8 569 337 475 150 296 28.06.2019 ZWIERZAKÓW USA DOMOWYCH 2

17 ZABAWA ZABAWA ZABAWA ZABAWA KINO ŚWIAT POLSKA 8 527 972 446 467 8 527 972 446 467 252 04.01.2019

18 MIA I BIAŁY LEW MIA ET LE LION BLANC KINO ŚWIAT FRANCJA/RPA/ 8 324 691 469 764 8 324 691 469 764 168 01.02.2019 NIEMCY

19 KURIER KURIER KINO ŚWIAT POLSKA 8 238 684 483 057 8 238 684 483 057 302 15.03.2019

20 DUMBO DUMBO DISNEY USA 7 051 741 381 623 7 051 741 381 623 273 29.03.2019

93 546 879 5 145 996

TOP 20: 341 084 354 17 522 267

FILMY POLSKIE WPŁYWY WIDZOWIE DATA LP. TYTUŁ DYSTRYBUTOR WPŁYWY WIDZOWIE OD PREMIERY OD PREMIERY EKRANY PREMIERY

NEXT FILM/ MISZMASZ, CZYLI KOGEL MOGEL 3 46 924 665 2 387 417 46 924 665 2 387 417 451 25.01.2019 1 INTERFILM

2 PLANETA SINGLI 3 KINO ŚWIAT 27 939 705 1 433 565 27 939 705 1 433 565 492 08.02.2019 3 KOBIETY MAFII 2 KINO ŚWIAT 23 407 808 1 144 606 23 407 808 1 144 606 498 22.02.2019 4 UNDERDOG NEXT FILM 18 715 921 904 585 18 715 921 904 585 330 11.01.2019 5 CAŁE SZCZĘŚCIE NEXT FILM 9 035 386 480 047 9 035 386 480 047 385 08.03.2019 6 ZABAWA ZABAWA KINO ŚWIAT 8 527 972 446 467 8 527 972 446 467 252 04.01.2019 7 KURIER KINO ŚWIAT 8 238 684 483 057 8 238 684 483 057 302 15.03.2019

KONDRAT MEDIA/ MIŁOŚĆ I MIŁOSIERDZIE 4 156 314 244 362 4 156 314 244 362 192 29.03.2019 8 KINO ŚWIAT

9 DIABLO. WYŚCIG O WSZYSTKO KINO ŚWIAT 3 466 525 165 395 3 466 525 165 395 211 18.01.2019 10 PECH TO NIE GRZECH KINO ŚWIAT 3 262 042 163 916 8 286 092 407 895 271 25.12.2018 TOP 10: 153 675 022 7 853 417

120 MAGAZYN FILMOWY nr 97/wrzesień 2019 MAGAZYN FILMOWY nr 78/luty 2018

reklama_RESTAURACJA_CINEMA_PARADISO_18_07_2019.indd 1 24.07.2019 09:30 Di-Aero reklama prasowa CMYK V5.pdf 1 03.08.2018 23:22:28

CMY