Lucia di Lammermoor

Amigos 21 decembro/14 de la Ópera Teatro Sala de Concertos Afundación de Vigo 20:30 horas. Vigo + info: outono lírico 2014 www.amigosoperavigo.com FUNDACIÓN DIVERSIDAD Amigos de la Ópera de Vigo

Presenta: Gaetano Donizetti Lucia di Lammermoor outono lírico 2014

Ópera en tres actos con música de Gaetano Donizetti y libreto de Salvatore Cammarano basado en la novela de Walter Scott “The bride of Lammermoor”. Estrenada en el teatro San Carlos de Nápoles el 26 de septiembre de 1835.

Ópera en tres actos con música de Gaetano Donizetti e libreto de Salvatore Cammarano baseado na novela de Walter Scott The bride of Lammermoor. Estreada no teatro San Carlos de Nápoles o 26 de setembro de 1835.

Lucía. María José Moreno (soprano) Edgardo. Miguel Borrallo () Enrico. Javier Galán (barítono) Raimondo. José Antonio García (bajo) Arturo. Facundo Muñoz (tenor) Alisa. Judith Borrás (soprano) Normanno. Daniel Báñez (tenor)

Escenografía. Esmeralda Díaz Diseño de vestuario/Deseño de vestiario . Silvia García Bravo Iluminación. Ignacio García / Jorge Elbal Ayudante dirección, regiduría/Axudante dirección, rexedor. David Martel

Orquesta Sinfónica Vigo 430/Orquestra Sinfónica Vigo 430 Coro Universitario de Vigo

Dirección musical. Francisco Antonio Moya Dirección de escena. Ignacio García Directora del coro/Directora do coro. Nuria Lorenzo Maestro repetidor/Mestre repetidor. Carlos E. Pérez

2 Lucia di Lammermoor outono lírico 2014

ARGUMENTO ARGUMENTO

Tiempo: Finales del siglo XVII Tempo: Finais do século XVII Lugar: Escocia. Guerras entre los partidarios de Guillermo III de Orange y Jaime I Lugar: Escocia. Guerras entre os partidarios de Guillerme III de Orange e Xaime I

Acto I Acto I Escena primera: en los jardines del castillo de Ravenswood. Escena primeira: nos xardíns do castelo de Ravenswood. Normanno, capitán de la guardia del castillo, acompañado por otros sirvientes, Normanno, capitán da garda do castelo, acompañado por outros serventes, busca a un intruso “Percorrete le spiaggie viccine”. El capitán le cuenta luego a busca a un intruso “Percorrete lle spiaggie viccine”. O capitán cóntalle logo a Enrico que sospecha que el intruso es Edgardo, y que viene al castillo para Enrico que sospeita que o intruso é Edgardo, e que vén ao castelo para atoparse encontrarse con Lucia. Cuándo se descubre que la sospecha de Normanno era con Lucia. Cando se descobre que a sospeita de Normanno era certa, Enrico cierta, Enrico confirma el odio que siente por la familia de Edgardo y su determinación confirma o odio que sente pola familia de Edgardo e a súa determinación por por terminar la relación entre él y su hermana “Cruda funesta smania”. terminar a relación entre el e a súa irmá “Cruda funesta smania”. Escena segunda: una fuente en la entrada del parque, vecino al castillo. Escena segunda: unha fonte na entrada do parque, veciño ao castelo. Lucia espera a Edgardo. En su famosa aria, “Regnava nel silenzio”, Lucia le cuenta Lucia espera a Edgardo. Na súa famosa aria, “Regnava nel silenzio”, Lucia cóntalle a su fiel sirvienta, Alisa, que ha visto el fantasma de una niña asesinada en ese á súa fiel serventa, Alisa, que viu a pantasma dunha nena asasinada nese mesmo mismo lugar por un ancestro de los Ravenswood celoso. Alisa ve en esa aparición lugar por un devanceiro dos Ravenswood celoso. Alisa ve nesa aparición un mal un mal presagio y advierte a Lucia que debe desistir de su amor. Entra Edgardo presaxio e advírtelle a Lucia que debe desistir do seu amor. Entra Edgardo e y explica que por razones políticas debe partir inmediatamente a Francia. Él explica que por razóns políticas debe partir inmediatamente a Francia. El confía confía en hacer las paces con Enrico y casarse con Lucia, pero ante las dudas de en facer as paces con Enrico e casar con Lucia, pero ante as dúbidas dela de que ella de que su hermano acepte esto, ambos juran un voto de matrimonio e o seu irmán acepte isto, ambos xuran un voto de matrimonio e intercámbianse intercambian anillos en un maravilloso duo “Verrano a te”. Edgardo se marcha. uns aneis nun marabilloso dúo “Verrano a te”. Edgardo marcha.

Acto II Acto II Escena primera: las habitaciones de Lord Ashton, en el castillo de Ravenswood. Escena primeira: as habitacións de Lord Ashton, no castelo de Ravenswood. Avanzan los preparativos para la inminente boda de Lucia y Arturo, y Enrico está Avanzan os preparativos para a inminente voda de Lucia e Arturo, e Enrico preocupado por la decisión que pueda tomar Lucia en último momento. Sólo está preocupado pola decisión que poida tomar Lucia no último momento. Só la boda de Lucía puede salvarlo políticamente. Para disipar sus dudas, le muestra a voda de Lucia pode salvalo politicamente. Para disipar as súas dúbidas, una supuesta carta escrita por Edgardo que prueba que la ha olvidado y que móstralle unha suposta carta escrita por Edgardo que proba que a esqueceu tiene un nuevo amor. Enrico deja a Lucia en manos de Raimondo, su capellán e que ten un novo amor. Enrico deixa a Lucia en mans de Raimondo, o seu y tutor, quien la intenta convencer de que renuncie a su compromiso con Edgardo capelán e titor, quen a tenta convencer de que renuncie ao seu compromiso por el bien de su familia, y de que se case con Arturo. con Edgardo polo ben da súa familia, e de que case con Arturo. Escena segunda: un salón en el castillo. Escena segunda: un salón no castelo. Arturo, el novio, llega para casarse. Lucía actúa extrañamente, pero Enrico Arturo, o noivo, chega para casar. Lucía actúa estrañamente, pero Enrico intenta convencer a los demás de que se debe a la muerte de su madre. Arturo tenta convencer os demais de que se debe á morte da súa nai. Arturo asina firma el contrato nupcial, y Lucia hace lo mismo pero reticente. Edgardo o contrato nupcial, e Lucia fai o mesmo pero reticente. Edgardo aparece aparece repentinamente y amenaza a los presentes. Raimondo evita un repentinamente e ameaza os presentes. Raimondo evita un enfrontamento, enfrentamiento, y le muestra la firma de Lucia en el contrato dando al lugar e móstralle a sinatura de Lucia no contrato dando ao lugar ao famoso sexteto al famoso sexteto de la ópera, clásico de la literatura lírica: “Qui mi frena en da ópera, clásico da literatura lírica: “Chi mi frena en tal momento”. Edgardo, tal momento”. Edgardo, indignado, la maldice y exige que se devuelvan indignado, maldí e esixe que se devolvan mutuamente os aneis de compromiso. mutuamente los anillos de compromiso. Lanza su anillo al suelo, antes de que Lanza o seu anel ao chan, antes de que o obriguen a abandonar o castelo. le obliguen a abandonar el castillo. Acto III Acto III Escena primeira: un salón no castelo. Escena primera: un salón en el castillo. Raimondo interrompe as celebracións da voda para comentarlles aos invitados Raimondo interrumpe las celebraciones de la boda para comentar a los invitados que Lucia se volveu tola e matou ao seu noivo Arturo na propia noite de vodas. que Lucia se ha vuelto loca y ha matado a su novio Arturo en la propia noche Entra Lucia. Na aria “Il dolce suono” imaxínase con Edgardo a piques de casar. de bodas. Entra Lucía. En el aria “il dolce suono” se imagina con Edgardo a punto Enrico aparece e ao principio ameaza a Lucia pero logo cálmase cando se dá de casarse. Enrico aparece y al principio amenaza a Lucia pero luego se calma conta da tolemia da súa irmá. Lucia cae. Raimondo culpa a Normanno por cuando se da cuenta de la locura de su hermana. Lucia cae. Raimondo culpa a precipitar toda a traxedia. Normanno por precipitar toda la tragedia. Escena segunda: o cemiterio da familia Ravenswood. Escena segunda: el cementerio de la familia Ravenswood. Edgardo vaise deixar matar por Enrico. “Tombe degli avi miei”. Decátase de Edgardo va a dejarse matar por Enrico. “Tombe degli avi miei” .Se entera de que que Lucia está morrendo e entón chega Raimondo para dicirlle que ela xa Lucia se está muriendo y entonces llega Raimondo para decirle que ella ya ha morreu. Edgardo apuñálase esperando unirse con Lucia no ceo. “Tu che a Dio muerto. Edgardo se apuñala esperando unirse con Lucia en el cielo. “Tu che a spiegasti l´ali” Dio spiegasti l´ali”

3 Lucia di Lammermoor outono lírico 2014

LOS VALORES DE LUCIA OS VALORES DE LUCIA Arturo Reverter Arturo Reverter

En Lucia di Lammermoor, Donizetti, con numerosas óperas en su haber, cómicas En Lucia di Lammermoor, Donizetti, con numerosas óperas no seu haber, y serias, depositó toda su sapiencia, que ya era mucha en los años treinta del cómicas e serias, depositou toda a súa sapiencia, que xa era moita nos anos siglo XIX, tanto en el aspecto orquestal como, particularmente, en el vocal, que trinta do século XIX, tanto no aspecto orquestral como, particularmente, no había venido depurando, desde sus presupuestos neobelcantistas. Evidente­ vocal, que viña depurando, desde os seus orzamentos neobelcantistas. Eviden­ mente, en esta ópera, como en otras de esos años, no estamos ante el mundo temente, nesta ópera, como noutras deses anos, non estamos ante o mundo de vocalidad ligera de L’elisir d’amore (1832), sino en el de la vocalidad densa de vocalidade lixeira de L’elisir d’amore (1832), senón no da vocalidade densa y dramática de Anna Bolena (1830). En la obra que hoy se escucha, de 1835, e dramática de Anna Bolena (1830). Na obra que hoxe se escoita, de 1835, nacida al calor de la atmósfera enrarecida de Walter Scott, la expresión, nacida á calor da atmosfera enrarecida de Walter Scott, a expresión, decidi­ decididamente romántica, tiende al patetismo, es la propia del más elaborado damente romántica, tende ao patetismo, é a propia do máis elaborado teatro teatro en música, del melodrama más puro, que Verdi, tres lustros más tarde, en música, do melodrama máis puro, que Verdi, tres lustros máis tarde, levaría llevaría a la cumbre en la magistral . ao cume na maxistral Rigoletto.

Atmósfera Atmosfera Para conseguir un resultado dramático directo y lograr la rápida inmersión del Para conseguir un resultado dramático directo e lograr a rápida inmersión do espectador en la tragedia, el libretista Salvatore Cammarano realizó un plan­ espectador na traxedia, o libretista Salvatore Ca­ teamiento de notable virulencia, de claro apremio, mmarano realizou unha formulación de notable de excitante ordenación de elementos, de prieta virulencia, de clara prema, de excitante ordenación sucesión de acontecimientos; una imparable y sucinta de elementos, de preta sucesión de acontece­ relación de hechos a la que Donizetti supo revestir mentos; unha imparable e sucinta relación de con suma destreza de una música sencilla pero feitos á que Donizetti soubo revestir con suma provista de unos valores casi táctiles, de una plástica destreza dunha música sinxela pero provista duns y de un poder evocativo innegables. La acción se valores case táctiles, dunha plástica e dun poder trasladó de la Inglaterra de finales del siglo XVII evocativo innegables. A acción trasladouse da (1689), en el momento de las luchas entre los Inglaterra de finais do século XVII (1689), no mo­ partidarios de Guillermo III de Orange y de Jaime mento das loitas entre os partidarios de Guillermo I, a la de principios del siglo XVIII, con objeto de III de Orange e de Jaime I, á de principios do século centrar toda la atención en las relaciones humanas XVIII, con obxecto de centrar toda a atención nas y sentimientos, relegando a un segundo plano las relacións humanas e sentimentos, relegando a un circunstancias de carácter histórico. Y se hizo la segundo plano as circunstancias de carácter consabida reducción de personajes. histórico. E fíxose a consabida redución de per­ Sobre estos mimbres Donizetti supo escribir una sonaxes. música concentrada, tirante, de sombrías y car­ Sobre estes vimbios Donizetti soubo escribir unha gadas tintas, abiertamente romántica, en la que música concentrada, tirante, de sombrías e cargadas tanto estructura dramática –con su separación entre tintas, abertamente romántica, na que tanto a números, sí, pero también con su hábil soldadura del discurso, con inteligente estrutura dramática -coa súa separación entre números, si, pero tamén coa súa aplicación de arioso y recitativo acompañado-, belleza melódica –expansiva y hábil soldadura do discurso, con intelixente aplicación de arioso e recitativo envolvente línea- como atmosférica orquestación funcionan muy teatralmente acompañado-, beleza melódica -expansiva e envolvente liña- como a atmosférica y proporcionan una nostálgica pintura al aguafuerte perfectamente asimilable orquestración funcionan moi teatralmente e proporcionan unha nostálxica al mundo histórico recreado. La caracterización de personajes, monolíticos, pintura ao augaforte perfectamente asimilable ao mundo histórico recreado. definidos con trazo un tanto grueso, es, no obstante, modélica por su vigor y A caracterización de personaxes, monolíticos, definidos con trazo un tanto groso, su verdad dramática. La música, provista de una innegable tensión, nos conduce é, con todo, modélica polo seu vigor e a súa verdade dramática. A música, apremiantemente hacia el trágico desenlace, que sobreviene tras una sucesión provista dunha innegable tensión, condúcenos apremiantemente cara ao tráxico de impactos emocionales de alto voltaje. La obra es muy rica y variada en desenlace, que sobrevén tras unha sucesión de impactos emocionais de alta situaciones, equilibrada y, aunque utiliza algunos rasgos rossinianos (el apego voltaxe. A obra é moi rica e variada en situacións, equilibrada e, aínda que utiliza a formalismos del tipo stretta por ejemplo), lo hace con plena libertad y cierta algúns trazos rossinianos (o apego a formalismos do tipo stretta por exemplo), originalidad, típicos del sello de su autor. faino con plena liberdade e certa orixinalidade, típicos do selo do seu autor.

Números clave Números clave El poder evocativo de la melodía, sostenida por armonías suaves, generalmente O poder evocativo da melodía, sostida por harmonías suaves, xeralmente en modo mayor, es proverbial y conecta de inmediato con la sensibilidad, en modo maior, é proverbial e conecta de inmediato coa sensibilidade, ajena a cualquier dato de carácter local, fiel heredara, a despecho de reflejar allea a calquera dato de carácter local, fiel herdeira, a despeito de reflectir

4 Lucia di Lammermoor outono lírico 2014 pasiones exasperadas, de la pureza lírica que definía al melodrama del paixóns exasperadas, da pureza lírica que definía o melodrama do setecentos. setecientos. Pensemos en la tristeza que emana del canto del tenor en el aria Pensemos na tristeza que emana do canto do tenor na aria final “Tu che a final Tu che a Dio spiegasti l’ali o en el valor nostálgico del larghetto de Lucia Dio spiegasti l’ali” ou no valor nostálxico do larghetto de Lucia “Regnava nel Regnava nel silenzio, impregnado de misterio, modelo de empleo del cuasi- silenzio”, impregnado de misterio, modelo de emprego do case recitativo recitativo para estructurar una narración finamente ornamentada, en clima para estruturar unha narración finamente ornamentada, en clima similar similar al que Verdi, años después, recogería en el aria Tacea la notte placida, ao que Verdi, anos despois, recollería na aria “Tacea la notte placida”, presentación de Leonora en ; o en la línea sublimada, sencilla, de presentación de Leonora en Il trovatore; ou na liña sublimada, sinxela, de lancinante romanticismo, del moderato Verrano a te sull’aure, final del dúo lancinante romanticismo, do moderato “Verrano a te sull’aure”, final do dúo Lucia-Edgardo, del que se cuenta fue inspirado a Donizetti por la cantilena de Lucia-Edgardo, do que se conta foi inspirado a Donizetti pola cantilena duns unos tocadores de zanfoña. tocadores de zanfona. Cómo no conmoverse con el lamento de la joven novia –Soffriva nel pianto- Como non conmoverse co queixume da nova noiva -“Soffriva nel pianto”- al conocer, durante su dúo con Enrico, por otra parte tan rossiniano, la ao coñecer, durante o seu dúo con Enrico, por outra banda tan rossiniano, –simulada- traición de Edgardo. Claro que todo palidece ante la fuerza a -simulada- traizón de Edgardo. Claro que todo palidece ante a forza arrebatada del célebre Sesteto, Chi mi frena in tal momento, en re bemol arrebatada do célebre Sesteto, “Chi mi frena in tal momento”, en re bemol mayor, que se edifica sobre dos líneas emanadas del mismo tema orquestal maior, que se edifica sobre dúas liñas emanadas do mesmo tema orquestral (estructura, como precisa Ashbrook, copiada asimismo de Rossini para esta­ (estrutura, como precisa Ashbrook, copiada así mesmo de Rossini para blecer un claro contraste entre estatismo y acción) y que, sobre un fondo establecer un claro contraste entre estatismo e acción) e que, sobre un fondo tormentoso, busca, a la manera de Bellini, alcanzar un clímax. A través de un tormentoso, busca, á maneira de Bellini, alcanzar un clímax. A través dun sencillo esquema formal A-A’-B-B’ se logra mostrar un pavoroso conflicto de sinxelo esquema formal A-A’-B-B’ lógrase mostrar un pavoroso conflito de emociones encontradas. Abren el fuego, a dos voces, tenor y barítono, emocións atopadas. Abren o lume, a dúas voces, tenor e barítono, secundados secundados por soprano y bajo; únicamente en la sección B entran los otros por soprano e baixo; unicamente na sección B entran os outros dous solistas, dos solistas, el ama y el sposino. El final posee una imponente sonoridad. a ama e o sposino. O final posúe unha impoñente sonoridade. Tras este número tiene lugar la maldición de Edgardo, contestada por Enrico, Tras este número ten lugar a maldición de Edgardo, contestada por Enrico, en uno de los finales (con stretta incorporada) más dramáticos e impresionantes nun dos finais (con stretta incorporada) máis dramáticos e impresionantes de todo el melodrama romántico, en el que el compositor aplica contunden­ de todo o melodrama romántico, no que o compositor aplica contunden­ temente técnicas de signo declamatorio y establece un nuevo puente con temente técnicas de signo declamatorio e establece unha nova ponte con Verdi. Celleti destaca el parentesco con el final del primer acto de la ya citada Verdi. Celleti destaca o parentesco co final do primeiro acto da xa citada Il trovatore, ese trío turbulento entre Lenora, Manrico y el Conde de Luna. Il trovatore, ese trío turbulento entre Lenora, Manrico e o Conde de Luna. “Los tenores y sopranos deberían vender su alma y condenarse para aproxi­ “Os tenores e sopranos deberían vender a súa alma e condenarse para marse a lo que Donizetti ha querido expresar”, decía el estudioso italiano, que aproximarse ao que Donizetti quixo expresar”, dicía o estudoso italiano, comentaba igualmente que, para el pasaje más famoso de la ópera, el Aria que comentaba igualmente que, para a pasaxe máis famosa da ópera, a de la locura, Donizetti adoptó algunos de los procedimientos más característicos Aria da tolemia, Donizetti adoptou algúns dos procedementos máis carac­ de la más célebre escena descriptiva de la pérdida de la razón de un protagonista, terísticos da máis soada escena descritiva da perda da razón dun protago­ el del melodrama barroco Orlando de Haendel, de 1733. De ella derivan nista, o do melodrama barroco Orlando de Haendel, de 1733. Dela derivan asimismo otras escenas similares, entre ellas la de la locura de Elvira de I así mesmo outras escenas similares, entre elas a da tolemia de Elvira de puriitani de Bellini. de Bellini. La sucesión, aparentemente desordenada, en Lucia, de fragmentos que, A sucesión, aparentemente desordenada, en Lucia, de fragmentos que, presididos por mágicas cantilenas, combinan el recitativo con el aria o el arioso presididos por máxicas cantilenas, combinan o recitativo coa aria ou o arioso a lo largo de una cambiante rítmica, el eco de temas ya escuchados constituyen ao longo dunha cambiante rítmica, o eco de temas xa escoitados constitúen en esta página todo un resumen de lo más esencial del melodrama romántico nesta páxina todo un resumo en grao sumo esencial do melodrama romántico italiano. Así tenemos: andante: Chi dolce suono; allegro: Ohimè! Sorge il italiano. Así temos: andante: “Chi dolce suono”; allegro: “Ohimè! Sorge il tremendo fantasma; larghetto: Sparsa è di rose!; andante: Ah, l’inno suona tremenda pantasma”; larghetto: “Sparsa è dei rose!”; andante: “Ah, l’inno di nozze, y, por último, de nuevo andante: Ardon gli incensi. Un número a la suona dei nozze”, e, por último, de novo andante: “Ardon gli incensi”. Un postre configurado por la unión de dos arias sucesivas (la que comienza con número ao cabo configurado pola unión de dúas arias sucesivas (a que Ardon gli incensi y la que se inicia, luego de la intervención de otros personajes, comeza con Ardon gli incensi e a que se inicia, logo da intervención doutros con el moderato Spargi d‘amaro pianto. personaxes, co moderato Spargi d‘amaro pianto. Recordemos que Donizetti había planeado la presencia de un instrumento Lembremos que Donizetti planeara a presenza dun instrumento tan raro e tan raro y singular como la armónica de cristal, de sonoridad tan frágil y al singular como a harmónica de cristal, de sonoridade tan fráxil e ao tempo tan tiempo tan descarnada. Comprendió pronto que su inclusión no era nada descarnada. Comprendeu pronto que a súa inclusión non era nada práctica práctica y él mismo, sobre el manuscrito, anotó en sustitución una parte de e el mesmo, sobre o manuscrito, anotou en substitución unha parte de frauta. flauta. Fue Fanny Tacchinardi-Persiani, creadora de Lucia, famosa por sus dotes Foi Fanny Tacchinardi-Persiani, creadora de Lucia, famosa polos seus dotes de de improvisación, la que ideó introducir en el andante de la primera aria unas improvisación, a que ideou introducir no andante da primeira aria unhas variaciones con flauta obligada, una extensa cadencia que luego otras artistas variacións con frauta obrigada, unha extensa cadencia que logo outras artistas han remodelado a su gusto. La que se suele oír en la actualidad es probable remodelaron ao seu gusto. A que se adoita oír na actualidade é probable

5 Lucia di Lammermoor outono lírico 2014 que fuera esbozada por Teresa Brambilla, aunque existen otras variantes que fose esbozada por Teresa Brambilla, aínda que existen outras variantes firmadas por Mathilde Marchesi, una de ellas destinada a su discípula Nellie asinadas por Mathilde Marchesi, unha delas destinada á súa discípula . Estos auténticos ejercicios, sucesión de fioriture de todo tipo, poseen Melba. Estes auténticos exercicios, sucesión de fioriture de todo tipo, posúen una belleza virtuosística indudable, aunque detienen no poco la acción, hasta unha beleza virtuosa indubidable, aínda que deteñen non pouco a acción, ese momento implacablemente fluida y apremiante. ata ese momento implacablemente fluída e oprimente.

Vocalidad Vocalidade Entremos ya en el terreno de las voces adecuadas para las partes protagonistas. Entremos xa no terreo das voces adecuadas para as partes protagonistas. Como siempre, hemos de tener en cuenta los nombres de los creadores, Como sempre, debemos ter en conta os nomes dos creadores, elixidos polo elegidos por el propio Donizetti. Lucia, criatura a la que dedicaremos más propio Donizetti. Lucia, criatura á que lle dedicaremos máis espazo, foi, espacio, fue, efectivamente, la ya mencionada joven romana Fanny Tacchinardi- efectivamente, a xa mencionada moza romana Fanny Tacchinardi-Persiani, Persiani, hija del famoso tenor Nicola Tacchinardi y esposa del compositor filla do famoso tenor Nicola Tacchinardi e esposa do compositor Giuseppe Giuseppe Persiani. Por los datos que nos han llegado imaginamos que era una Persiani. Polos datos que nos chegaron imaxinamos que era unha soprano soprano lírica de voz clara y brillante y una considerable extensión, hábil en lírica de voz clara e brillante e unha considerable extensión, hábil na coloratura la coloratura y maestra en el fraseo elegíaco y sensual. Anotemos estas palabras e mestra no fraseo elexíaco e sensual. Anotemos estas palabras que sobre que sobre ella escribía el crítico Claudes Aigues: “Ha recibido de la naturaleza ela escribía o crítico Claudes Aigues: “Recibiu da natureza unha garganta una garganta especialmente ágil. Su voz, de una justeza perfecta, puede especialmente áxil. A súa voz, dunha xusteza perfecta, pode ascender ás ascender a las notas más elevadas, descender a las más graves, sin fatiga, sin notas máis elevadas, descender ás máis graves, sen fatiga, sen esforzos, e, esfuerzos, y, don aún más raro, sin don aínda máis raro, sen perder nada perder nada de su melodiosa flexibili­ da súa melodiosa flexibilidade. O talento dad. El talento de la articulación lo posee da articulación posúeo Madame Per­ Madame Persiani en alto grado ( ) siani en alto grao ( ) Doce ou forte, Dulce o fuerte, según la necesidad, segundo a necesidade, delicada ou es­ muelle o estridente, esta voz es por otra tridente, esta voz é por outra banda parte siempre abundante y plena. No sempre abundante e plena. Non lle falta le falta siquiera la vibración, que las sequera a vibración que as voces agudas voces agudas poseen tan raramente.” posúen tan raramente.” En una época en la que proliferaban Nunha época na que proliferaban voces voces femeninas oscuras, compactas femininas escuras, compactas -Malibran, –Malibran, Pasta, Sontag, Meric- Pasta, Sontag, Meric-Lalande-, de so­ Lalande-, de soprano que podríamos prano que poderiamos denominar limi­ denominar limitato, el papel de Lucia tato, o papel de Lucia parecía ir destinado parecía ir destinado a un instrumento a un instrumento claramente sfogato, claramente sfogato, tipo vocal al que tipo vocal ao que podería pertencer Giulia podría pertenecer Giulia Grisi y al que Grisi e ao que se adhería a Persiani, á se adhería la Persiani, a la que ya Do­ que xa Donizetti lle dera a alternativa nizetti había dado la alternativa un año antes, 1834, en Rosmunda d’Inghilterra, un ano antes, 1834, en Rosmunda d’Inghilterra, onde tiña amplo campo para donde tenía amplio campo para las fioriture. La novia de Ravenswood ha de as fioriture. A noiva de Ravenswood ha de ser, por tanto, se utilizamos a ser, por tanto, si utilizamos la terminología hoy vigente, una soprano que terminoloxía hoxe vixente, unha soprano que desenvolva o seu potencial desarrolle su potencial fundamentalmente del médium al sobreagudo, con fundamentalmente do médium ao sobreagudo, con escaladas no do e o re 5. escaladas en el do y el re 5. Una voz penetrante, de rico metal y enorme Unha voz penetrante, de rico metal e enorme flexibilidade que ha de dar vida flexibilidad que ha de dar vida a una fémina romántica, a un personaje con a unha muller romántica, a unha personaxe con capacidade de sacrificio, fráxil capacidad de sacrificio, frágil y delicado. Su valor se concentra en lo melismático e delicada. O seu valor concéntrase no melismático para diferenciala dos para diferenciarla de los demás; de la misma forma que Monteverdi reservaba demais; da mesma forma que Monteverdi reservaba o chamado canto dei el llamado canto di garbo para los dioses. Era una manera de idealizarla. garbo para os deuses. Era unha maneira de idealizala. Quizá Persiani, que llegó a cantar en Madrid el papel en 1845, fuera una soprano Quizá Persiani, que chegou a cantar en Madrid o papel en 1845, fose unha parangonable, por tipo vocal, en nuestros días a una Scotto o una Gruberova. soprano comparable, por tipo vocal, nos nosos días a unha Scotto ou unha Es decir, una voz brillante, muy timbrada, pero no ligera, una voz con cuerpo y Gruberova. É dicir, unha voz brillante, moi timbrada, pero non lixeira, unha voz carne. El personaje desde luego era muy apetecible para otras cantantes de la con corpo e carne. A personaxe desde logo era moi apetecible para outras posguerra, como Callas, Gencer o Sutherland, de tintes más penumbrosos y cantantes da posguerra, como Calas, Gencer ou Sutherland, de tinguiduras una mayor dimensión. Ellas le dieron un carácter y un peso que favoreció por máis penumbrosas e unha maior dimensión. Elas déronlle un carácter e un aquellos años la recuperación de la auténtica naturaleza dramática de la peso que favoreceu por aqueles anos a recuperación da auténtica natureza desgraciada joven, convertida frecuentemente por las ligeras en una caricatura, dramática da desgraciada nova, convertida frecuentemente polas lixeiras nunha en una muñeca, sólo válida para lanzar gorgoritos. Por muy bien que éstos caricatura, nunha boneca, só válida para lanzar trilos. Por moi ben que estes

6 Lucia di Lammermoor outono lírico 2014 fueran realizados, la trascendencia y amplitud psicológica se difuminaban. fosen realizados, a transcendencia e amplitude psicolóxica esfumábanse. Además, las voces leves y especialmente aéreas, siguiendo el camino abierto Ademais, as voces leves e especialmente aéreas, seguindo o camiño aberto por Persani, trastocaron no poco la escritura original de la parte. por Persani, trastornaron non pouco a escritura orixinal da parte. La propia creadora decidió, de un plumazo, sustituir, la misma noche del A propia creadora decidiu, dun saque, substituír, a mesma noite da estrea, estreno, las dos arias de entrada, la cavatina Regnava nel silenzio y la cabaletta as dúas arias de entrada, a cavatina “Regnava nel silenzio” e a cabaletta Quando rapito in estasi, por las correspondientes de Rosmunda d’Inghilterra. “Quando rapito in estasi”, polas correspondentes de Rosmunda d’Inghilterra. A ella le parecían más lucidas. El propio Donizetti las incluyó en la versión A ela parecíanlle máis lucidas. O propio Donizetti incluíunas na versión francesa de la ópera de 1839. Por fortuna la idea no prosperó y la versión francesa da ópera de 1839. Por fortuna a idea non prosperou e a versión italiana conserva los originales; aunque no las tonalidades, sobre todo por italiana conserva os orixinais; aínda que non as tonalidades, sobre todo por esa tendencia a que el papel fuera pasando al reino de las voces de menor esa tendencia a que o papel fose pasando ao reino das voces de menor peso, peso, que necesitaban de una interválica distinta, que ampliara la inicial (dos que necesitaban dunha interválica distinta, que ampliase a inicial (dúas octavas y un semitono partiendo de do) y diera pie al juego por las zonas oitavas e un semitono partindo de do) e dese pé ao xogo polas zonas superiores de la tesitura. superiores da tesitura. Astutamente, sopranos como Patti o Melba se bajaron de tono tres de las Astutamente, sopranos como Patti ou Melba baixaron de ton tres das principales escenas con ánimo de poder alcanzar con mayor facilidad las notas principais escenas con ánimo de poder alcanzar con maior facilidade as más elevadas (no pedidas en un principio por el compositor) y ampliar las notas máis elevadas (non pedidas nun principio polo compositor) e ampliar posibilidades de ornamen- as posibilidades de tación a través de un canto ornamentación a través dun mucho más florido. Así, en canto moito máis florido. Así, vez de alcanzar el mi bemol no canto de alcanzar o mi sobreagudo inserto en la bemol sobreagudo inserido primera aria y en el dúo con na primeira aria e no dúo con Enrico o a un fa en la escena Enrico ou a un fa na escena de la locura (que serían, según da tolemia (que serían, se­ lo comentado, notas postizas, gundo o comentado, notas no previstas por Donizetti), postizas, non previstas por no pasan, con esa bajada de Donizetti), non pasan, con tono, respectivamente, del re esa baixada de ton, respec­ y del mi bemol. La versión que tivamente, do re e do mi se escucha habitualmente se bemol. A versión que se es­ atiene a esas pautas. Con coita habitualmente atense frecuencia también –aunque a esas pautas. Con frecuencia modernamente las cosas van tamén -aínda que moder­ cambiando- se practican una namente as cousas van serie de tradicionales cortes, cambiando- practícanse un­ no precisamente en la parte ha serie de tradicionais cor­ Gianbattista Rubini, tenores tes, non precisamente na de moda en la época, bas­ parte Gianbattista Rubini, tante distintos pero prototipos de las dos caras del llamado contraltino, voces tenores de moda na época, bastante distintos pero prototipos das dúas caras luminosas pero firmes, extensas y vigorosas, fueron ejemplos. Sólidas reso­ do chamado contraltino, voces luminosas pero firmes, extensas e vigorosas, nancias en el médium y una emisión y penetración muy reconocibles en el foron exemplos. Sólidas resonancias no médium e unha emisión e penetración agudo; más allá de que Duprez fuera más proclive, en esa franja, a utilizar moi recoñecibles no agudo; máis aló de que Duprez fose máis proclive, nesa sonoridades plenas y Rubini a fomentar las variadas técnicas del falsete. franxa, a utilizar sonoridades plenas e Rubini a fomentar as variadas técnicas Tenemos a un tenor lírico con cuerpo, con intensidad tímbrica, con arte do falsete. Temos a un tenor lírico con corpo, con intensidade tímbrica, con consumado para la recreación en buena medida aún belcantista, un “poeta arte consumada para a recreación en boa medida aínda belcantista, un de la voz”. Además de los citados, en aquellos años también Gaetano Fraschini, “poeta da voz”. Ademais dos citados, naqueles anos tamén Gaetano Fraschini, el tenor de la maldición (tan apreciado por Verdi), Napoleone Moriani, el o tenor da maldición (tan apreciado por Verdi), Napoleone Moriani, o tenor tenor de la muerte bella, fueron destacados en esta parte de Edgardo, que ha da morte bela, foron destacados nesta parte de Edgardo, que ha de de desarrollar un canto fundamentalmente spianato. Requiere a la vez hipérbole desenvolver un canto fundamentalmente spianato. Require á vez hipérbole y estilización, sonidos enfervorizados (gran escena del segundo acto) y frases e estilización, sons afervoados (gran escena do segundo acto) e frases todo todo miel (dúo con Lucia), acentos de soberbia luciferina (dúo con Enrico, el mel (dúo con Lucia), acentos de soberbia luciferina (dúo con Enrico, o da de le Tempesta o de la Torre, que seguramente no se escuchará en la versión Tempesta ou da Torre, que seguramente non se escoitará na versión viguesa) viguesa) y espasmos de alma condenada en Fra poco a me ricovero, de la que e espasmos de alma condenada en “Fra poco a me ricovero”, da que Verdi Verdi debió de tomar buena nota para la gran aria de Rodolfo de , debeu de tomar boa nota para a gran aria de Rodolfo de Luisa Miller,

7 Lucia di Lammermoor outono lírico 2014

Quando le sere al placido. El aria final, con coro, Tu che a Dio spiegasti l’ali, “Quando le sere ai placido”. O aria final, con coro, “Tu che a Dio spiegasti es de una extrema y transida delicadeza y que requiere una acentuación y un l’ali”, é dunha extrema e transida delicadeza e que require unha acentuación legato muy especiales. e un legato moi especiais. Enrico era cantado en las funciones napolitanas del estreno por el experto Enrico era cantado nas funcións napolitanas da estrea polo experto rossiniano rossiniano Domenico Cosselli, que había participado ya en y que Domenico Cosselli, que participara xa en Parisiense e que adiantaba os adelantaba los valores del barítono preverdiano o verdiano. En la obra del valores do barítono preverdiano ou verdiano. Na obra do bergamasco sería bergamasco sería principal representante Giorgio Ronconi. Estamos ante un principal representante Giorgio Ronconi. Estamos ante un barítono aínda barítono todavía clásico de línea, de vocalidad discreta y levemente adornada. clásico de liña, de vocalidade discreta e levemente adornada. Su extenso dúo con Lucia es de trazo muy rossiniano, como se ha dicho. Legato, O seu extenso dúo con Lucia é de trazo moi rossiniano, como se dixo. Legato, dominio del cantabile, riqueza de colores antes que amplitud en una zona alta dominio do cantabile”, riqueza de cores antes que amplitude nunha zona aún poco trabajada: la mayoría de los agudos que escuchamos, como los soles alta aínda pouco traballada: a maioría dos agudos que escoitamos, como introducidos en el aria de salida, Cruda funesta smania, son postizos. Es un os soles introducidos na aria de saída, “Cruda funesta smania”, son postizos. personaje más bien malévolo y desagradable, autoritario, muy distinto al É un personaxe máis ben malévolo e desagradable, autoritario, moi distinto descrito por Scott, pero no de una pieza. ao descrito por Scott, pero non dunha peza. Carlo Porto fue el primer Raimondo, clérigo y capellán. Es un bajo cantante Carlo Porto foi o primeiro Raimondo, clérigo e capelán. É un baixo cantante sin especiales fulgores, que a veces ve recortadas sus intervenciones. Su aria sen especiais fulgores, que ás veces ve recortadas as súas intervencións. A con coro anunciando la locura de Lucia es muy bella y se constituye en uno súa aria con coro anunciando a tolemia de Lucia é moi bela e constitúese de los instantes más patéticos de la obra. Las frases del segundo acto de nun dos instantes máis patéticos da obra. As frases do segundo acto de Arturo, el sposino, precisan de una voz lírica o lírico-ligera, menos robusta que Arturo, o sposino, precisan dunha voz lírica ou lírico-lixeira, menos robusta la de Edgardo, un tenor de gracia, como Achille Balestracci, que lo creó. El que a de Edgardo, un tenor de graza, como Achille Balestracci, que o creou. ama Alisa fue en el estreno de Nápoles la soprano Teresa Zappucci. Una parte O ama Alisa foi na estrea de Nápoles a soprano Teresa Zappucci. Unha parte de tesitura central, adaptable a una mezzo lírica. El coro, que disfruta de de tesitura central, adaptable a unha mezzo lírica. O coro, que goza de abundantes intervenciones, tiene un papel tradicional, a la manera de la abundantes intervencións, ten un papel tradicional, á maneira da traxedia tragedia griega. Comenta los acontecimientos con variado humor, según el grega. Comenta os acontecementos con variado humor, segundo o momento. momento. En realidad goza solamente de un número que podamos considerar En realidade goza soamente dun número que poidamos considerar alegre, alegre, Per te d’inmenso giubilo, previo al Sexteto. “Per che d’inmenso giubilo”, previo ao Sexteto.

8 Lucia di Lammermoor outono lírico 2014

CUATRO LUCÍAS VIGUESAS CATRO LUCÍAS VIGUESAS Carlos E. Pérez Carlos E. Pérez

Por paradójico que pueda parecer, Lucia di lammermoor, uno de los más Por paradoxal que poida parecer, Lucia di lammermoor, un dos máis emble­ emblemáticos vehículos de lucimiento para las primadonnas fue considerada máticos vehículos de lucimento para as prima donnas foi considerada nunha en una primera etapa más como una ópera de tenor. La decisión de Donizetti primeira etapa máis como unha ópera de tenor. A decisión de Donizetti de de poner broche final a la obra con la escena de Edgardo en el cementerio poñer broche final á obra coa escena de Edgardo no cemiterio dos Ravenswo­ de los Ravenswood, alterando el drama original de Walter Scott, otorgaba od, alterando o drama orixinal de Walter Scott, outorgaba substancial sustancial ventaja a un protagonista masculino que, por añadidura, ya había vantaxe a un protagonista masculino que, por riba, xa puidera presumir das podido presumir de sus facultades canoras en el hermoso dúo del primer acto súas facultades canoras no fermoso dúo do primeiro acto e na súa furibunda y en su furibunda irrupción en la ceremonia nupcial, confrontación que propicia irrupción na cerimonia nupcial, confrontación que propicia o marabilloso e el maravilloso y popular sexteto “Chi mi frena in tal momento”. Sería necesario popular sexteto “Chi mi frena in tal momento”. Sería necesario exceder o sobrepasar el ecuador del XIX para que hagan acto de presencia insignes ecuador do XIX para que fagan acto de presenza insignes sopranos, capaces sopranos, capaces de trasladar al público las extraordinarias cualidades de trasladarlle ao público as extraordinarias calidades musicais e dramáticas musicales y dramáticas del rol de Lucia; eso sí, siempre con la inestimable y, do rol de Lucia; iso si, sempre coa inestimable e, en ocasións, moi discutida en ocasiones, muy discutida ayuda de novedosas agilidades, brillantes variantes axuda de novas axilidades, brillantes variantes ornamentais e, sobre todo, ornamentales y, sobre todo, una de las cadencias más famosas de la historia unha das cadencias máis famosas da historia da ópera. Un ramallete de de la ópera. Un ramillete de grandes voces que grandes voces que comprende desde Nellie comprende desde Nellie Melba, Jenny Lind, Adelina Melba, Jenny Lind, ou Luisa Te­ Patti o Luisa Tetrazzini, a las más recientes Mª trazzini, ás máis recentes María Calas, Joan Callas, Joan Sutherland y Edita Gruberova. Sutherland e Edita Gruberova. La ópera del compositor de Bérgamo, con su escena A ópera do compositor de Bérgamo, coa súa de la locura, siempre ha figurado entre los títulos escena da tolemia, sempre figurou entre os predilectos para los amantes del bel canto y, en títulos predilectos para os amantes do bel canto consecuencia, también ha aparecido en innume­ e, en consecuencia, tamén apareceu en innu­ rables ocasiones en las carteleras de los teatros merables ocasións nas carteleiras dos teatros vigueses. La llegada en octubre de 1882 de la vigueses. A chegada en outubro de 1882 da compañía del eminente tenor romano Enrico compañía do eminente tenor romano Enrico Tamberlick para la inauguración del Teatro-circo Tamberlick para a inauguración do teatro-circo (más tarde bautizado con su nombre) es un (máis tarde bautizado co seu nome) é un evento evento que forma parte de los momentos más que forma parte dos momentos máis relevantes relevantes de la actividad lírica de la ciudad da actividade lírica da cidade olívica. Unha olívica. Una oportunidad única en la que pudo oportunidade única na que puido gozarse de disfrutarse de veintiuna representaciones y dos vinte e unha representacións e dous concertos conciertos líricos a lo largo de casi un mes, en una líricos ao longo de case un mes, nunha tempada temporada que incluía en dos ocasiones Lucia di Lammermoor a cargo de una que incluía en dúas ocasións Lucia di Lammermoor a cargo dunha novísima jovencísima Gemma Bellincioni. La diva italiana, nacida en Monza en 1864, Gemma Bellincioni. A diva italiana, nacida en Monza en 1864, acode a Vigo acude a Vigo como tiple ligera de la compañía de Tamberlick, pero serán sus como tiple lixeira da compañía de Tamberlick, pero serán as súas virtudes virtudes dramáticas las que le proporcionan el éxito en ambas funciones, y dramáticas as que lle proporcionan o éxito en ambas as funcións, e as que, las que, posteriormente, la encumbrarán como una de las sopranos más posteriormente, a enxalzarán como unha das sopranos máis sobresaíntes sobresalientes de la naciente corriente verista. Por ello, precisamente, y da nacente corrente verista. Por iso, precisamente, e despois de que Verdi después de que Verdi la escuche en como Violetta Valery en La a escoite na Scala como Violetta Valery na Traviata, será a elixida para Traviata, será la elegida para protagonizar los estrenos de protagonizar as estreas de Cavalleria Rusticana de Mascagni (Roma, 1890) de Mascagni (Roma, 1890) y Fedora de Giordano (Milán, 1898) junto a Roberto e Fedora de Giordano (Milán, 1898) xunto a Roberto Stagno e , Stagno y Enrico Caruso, respectivamente. respectivamente. Como muestra de la faceta más ligera de la vocalidad de Lucia cabe reseñar Como mostra da faceta máis lixeira da vocalidade de Lucia cabe apuntar aquellas funciones con repartos encabezados por María Galvany, Mª de los aquelas funcións con reparticións encabezadas por María Galvany, M.ª de Ángeles Morales y Gianna D’Angelo. Las dos primeras eran continuadoras de los Ágeles Morales e Gianna D’Angelo. As dúas primeiras eran continuadoras una brillante tradición de sopranos coloratura y lírico-ligeras españolas en la dunha brillante tradición de sopranos coloratura e lírico-lixeiras españolas estela de nombres tan destacados como Josefina Huguet, María Barrientos no ronsel de nomes tan destacados como Josefina Huguet, María Barrientos o Elvira de Hidalgo, maestra de Callas. Galvany interviene en otra inauguración ou Elvira de Hidalgo, mestra de Calas. Galvany intervén noutra inauguración viguesa, la del teatro Rosalía Castro, el quince de julio de 1900. viguesa, a do teatro Rosalía Castro, o quince de xullo de 1900.

9 Lucia di Lammermoor outono lírico 2014

Un recinto acompañado siempre por el mal fario, desde las vicisitudes Un recinto acompañado sempre polo mal fado, desde as vicisitudes sufridas sufridas para finalizar su construcción, a su intermitente funcionamiento e para finalizar a súa construción, ao seu intermitente funcionamento e inesperado final, pasto de las llamas, tan solo diez años después. Ante una inesperado final, pasto das lapas, tan só dez anos despois. Ante unha ansiosa ansiosa concurrencia, la andaluza presenta una Lucia espectacular, haciendo concorrencia, a andaluza presenta unha Lucia espectacular, facendo gala gala de sus enormes habilidades para la pirotecnia vocal, con una voz capaz das súas enormes habilidades para a pirotecnia vocal, cunha voz capaz de de desplegar todo tipo de agilidades a una velocidad vertiginosa y con un despregar todo tipo de axilidades a unha velocidade vertixinosa e cun rexistro registro sobreagudo especialmente extenso y cómodo, como atestiguan los sobreagudo especialmente extenso e cómodo, como testemuñan os nume­ numerosos registros sonoros que ha dejado la cantante. A su lado aparece rosos rexistros sonoros que deixou a cantante. Ao seu lado aparece o Edgardo el Edgardo del gallego Ignacio Varela, destacado tenor de voz timbrada y do galego Ignacio Varela, destacado tenor de voz timbrada e doce que dulce que llegó a actuar en teatros como el Real o la Scala, pero cuyo chegou a actuar en teatros como o Real ou a Scala, pero cuxo nome quedou nombre ha quedado injustamente olvidado. inxustamente esquecido. La madrileña Mª de los Ángeles Morales canta la Ópera donizettiana en Vigo A madrileña M.ª de los Ángeles Morales canta a ópera donizettiana en Vigo en agosto de 1948, cuando apenas cuenta 19 años. Su victoria en el Concurso en agosto de 1948, cando apenas conta 19 anos. A súa vitoria no Concurso internacional de canto de la Haya la convierten en la soprano del momento internacional de canto da Haia convértena na soprano do momento e y le permiten incorporarse a una gira por España junto a reconocidas voces permítenlle incorporarse a unha xira por España xunto a recoñecidas voces como los tenores Giacinto Prandelli o Mario del Mónaco y el barítono Carlo como os tenores Giacinto Prandelli ou Mario del Mónaco e o barítono Carlo Tagliabue. En un repleto García Barbón, el entusiasmo del público vigués Tagliabue. Nun repleto García Barbón, o entusiasmo do público vigués obriga obliga a María Morales (acortó su nombre artístico para impedir confusiones a María Morales (acurtou o seu nome artístico para impedir confusións con con otra famosa soprano española, la excelsa Victoria de los Ángeles) a bisar outra famosa soprano española, a excelsa Vitoria de los Ángeles) a repetir su “Spargi d’amaro pianto” y le proporcionan un enorme triunfo junto al o seu “Spargi d’amaro pianto” e proporciónanlle un enorme triunfo xunto mencionado Prandelli, el bajo Antonio Campó y el Enrico de Luigi Borgonovo. ao mencionado Prandelli, o baixo Antonio Campou e o Enrico de Luigi La brevedad de su carrera no le impediría protagonizar varias grabaciones Borgonovo. A brevidade da súa carreira non lle impediría protagonizar varias de zarzuela bajo la batuta de Argenta e, incluso, varios largometrajes junto gravacións de zarzuela baixo a batuta de Argenta e, mesmo, varias longa­ a Carmen Sevilla, Tony Leblanc o Jorge Negrete. metraxes xunto a Carmen Sevilla, Tony Leblanc ou Jorge Negrete. Gianna D’Angelo ha sido la última gran Lucia de los Festivales organizados Gianna D’Angelo foi a última gran Lucia dos festivais organizados pola por la Asociación de Ámigos de la Ópera. A diferencia de las anteriormente Asociación de Ámigos da Ópera. A diferenza das anteriormente mencionadas, mencionadas, la italoamericana visita esta ciudad para cantar este rol en a italoamericana visita esta cidade para cantar este rol en 1968 xa coa 1968 ya con la consideración de estrella internacional. Pupila de Toti dal consideración de estrela internacional. Pupila de Toti dal Monte (outra ilustre Monte (otra ilustre en este papel) y, a menudo, partenaire de un asiduo de neste papel) e, a miúdo, parella dun asiduo dos festivais vigueses, Alfredo los festivales vigueses, Alfredo Kraus, D’Angelo ejemplificaba la soprano de Kraus, D’Angelo exemplificaba a soprano de timbre luminoso, gran musica­ timbre luminoso, gran musicalidad y excepcionales dotes para el canto lidade e excepcionais dotes para o canto d’agilitá, polo que destacou, d’agilitá, por lo que destacó, igualmente, como la Gilda en Rigoletto o la igualmente, como a Gilda en Rigoletto ou a boneca Olympia de Les Contes muñeca Olympia de Les Contes d’Hoffmann. Acompañada por el tenor d’Hoffmann. Acompañada polo tenor Gianni Laia e o excelente Renato Gianni Laia y el excelente Renato Capecchi su éxito es “sensacional”, según Capecchi o seu éxito é “sensacional”, segundo a prensa da época, con ovacións la prensa de la época, con ovaciones vehementes y prolongadas. vehementes e prolongadas. Mª José Moreno, se une hoy, pues, a este poker de ilustres novias de M.ª José Moreno, únese hoxe, pois, a este póker de ilustres noivas de Lammermmor viguesas, y a otras muchas sopranos de una extensa lista que, Lammermmor viguesas, e a outras moitas sopranos dunha extensa lista que, sin duda alguna, continuará ampliándose en futuras temporadas para las sen ningunha dúbida, continuará ampliándose en futuras tempadas para as que esta obra maestra del arte lírico seguirá siendo un título de obligada e que esta obra mestra da arte lírico seguirá sendo un título de obrigada e inevitable referencia. inevitable referencia.

10 Lucia di Lammermoor outono lírico 2014

MACEDONIA LITERARIO-MUSICAL A PROPÓSITO DE LUCIA MACEDONIA LITERARIO-MUSICAL A PROPÓSIO DE LUCIA Erwin Panzowski Erwin Panzowski Lucia di Lammermoor es uno de los grandes caballos de batalla del repertorio Lucia di Lammermoor é un dos grandes cabalos de batalla do repertorio belcantista, uno de esos monumentos imperecederos que representan, a la belcantista, un deses monumentos imperecedoiros que representan, á perfección, el modo de entender la ópera en un concreto periodo histórico. perfección, o modo de entender a ópera nun concreto período histórico.

Piénsese en el libreto. Es una adaptación de la entonces muy popular novela Pénsese no libreto. É unha adaptación da entón moi popular novela de de 1819 de Walter Scott, The Bride of Lammermoor (“La novia de 1819 de Walter Scott, The Bride of Lammermoor (A noiva de Lammermoor”). Era ésta una práctica muy habitual en la época, donde los Lammermoor). Era esta unha práctica moi habitual na época, onde os derechos de autor de las adaptaciones no estaban muy en boga y los libretistas dereitos de autor das adaptacións non estaban moi en boga e os libretistas llevaban a la práctica el consejo de Anatole France: “cuando algo haya sido levaban á práctica o consello de Anatole France: “cando algo fose ben bien dicho, no tengas escrúpulos: tómalo y cópialo”. Recordemos Il Barbiere dito, non teñas escrúpulos: tómao e cópiao”. Lembremos Il Barbiere dei di Siviglia, I Puritani o Rigoletto para sacarle los colores a los libretistas de Siviglia, I Puritani ou Rigoletto para sacarlles as cores aos libretistas de Rossini, Bellini y Verdi, respectivamente, dignos hijos de su época. Ahora bien, Rossini, Bellini e Verdi, respectivamente, dignos fillos da súa época. Agora el libreto de Lucia cumple otro de los grandes tópicos de la época: es delirante. ben, o libreto de Lucia cumpre outro dos grandes tópicos da época: é Visto con los ojos del siglo XXI, cuesta creer cómo las gentes de su tiempo delirante. Visto cos ollos do século XXI, custa crer como as xentes do seu iban al teatro a ver semejante acumulación de despropósitos, tempo ían ao teatro para ver semellante acumulación absolutamente carentes de rigor histórico. Si tenemos en de despropósitos, absolutamente carentes de rigor cuenta que esta ópera es contemporánea de La canción histórico. Se temos en conta que esta ópera é del pirata de Espronceda, podemos llegar a la conclusión contemporánea da canción do pirata de Espronceda, de que el público del momento era fan del revisionismo podemos chegar á conclusión de que o público do histórico, fuera cual fuera su rigor. Porque Lucia tiene la momento era fan do revisionismo histórico, fose cal misma precisión histórica que la popular serie Los Tudor, fose o seu rigor. Porque Lucia ten a mesma precisión al principio podrían poner un letrero de “basada en hechos histórica que a popular serie Os Tudor, ao principio reales”. A Salvatore Cammarano le bastaba con que “el poderían poñer un letreiro de “baseada en feitos reais”. clima” fuera escocés, misterioso, exótico. “Escocia, a finales A Salvatore Cammarano bastáballe con que “o clima” del siglo XVII” nos indica el libreto. Eso nos situaría en fose escocés, misterioso, exótico. “Escocia, a finais do los acontecimientos posteriores a la Revolución Gloriosa, século XVII” indícanos o libreto. Iso situaríanos nos que terminó con el destronamiento de Jacobo II de acontecementos posteriores á Revolución Gloriosa, Inglaterra (y VII de Escocia) y la coronación de María II que terminou co destronamento de Xacobo II de y Guillermo III. Pues bien, he aquí que el libreto nos dice Inglaterra (e VII de Escocia) e a coroación de María “Spento è Guglielmo... ascendere vedremo in trono II e Guillerme III. Pois ben, velaquí que o libreto nos Maria...”: “Guillermo ha muerto y veremos a María subir di “Spento è Guglielmo... ascendere vedremo in trono al trono”. María murió en 1694 y Guillermo en 1702. Jacobo Maria...”: “Guillerme morreu e veremos a María subir II, por su parte, murió en 1701, exiliado en Francia. A saber en qué estaba ao trono”. María morreu en 1694 e Guillerme en 1702. Xacobo II, pola pensando Cammarano. Lo que él quería reflejar es que se aproximaba un súa banda, morreu en 1701, exiliado en Francia. A saber en que estaba cambio de régimen y que por eso pasaban cosas. Pero no acaban aquí los a pensar Cammarano. O que el quería reflectir é que se aproximaba un desmanes. Tras la mentada Revolución, los partidarios del rey caído, los cambio de réxime e que por iso pasaban cousas. Pero non acaban aquí jacobitas Estos, fracasados, han gozado de una relativa buena prensa en el os excesos. Tras a amentada revolución, os partidarios do rei caído, os arte por lo melancólico de su derrota. Para algunos, la difunta Cayetana de xacobitas Estes, fracasados, gozaron dunha relativa boa prensa na arte Alba sería la última de los jacobitas, en tanto que descendiente de Jacobo II. polo melancólico da súa derrota. Para algúns, a defunta Cayetana de Por su parte, Elvis Presley grabó una conocida versión de My bonnie, quizás Alba sería a última dos xacobitas, en tanto que descendente de Xacobo sin ser consciente de que cantaba al exiliado más allá del mar Bonnie Prince II. Pola súa banda, Elvis Presley gravou unha coñecida versión de My Charlie, nieto del mentado rey, conspiraban desde Francia para lograr el bonnie, quizais sen ser consciente de que cantaba ao exiliado máis aló retorno de su señor. En este contexto, los fieles del anterior régimen tienen do mar Bonnie Prince Charlie, neto do amentado rei, conspiraban desde todas las de perder y se verían obligados a cometer acciones infames, como Francia para lograr o retorno do seu señor. Neste contexto, os fieis do casar a su hermana para salvar la posición. Si todo fuera lógico, Enrico se iría anterior réxime teñen todas as de perder e veríanse obrigados a cometer a Francia a conspirar, ya que como él mismo nos recuerda “Prostrata è nella accións infames, como casar a súa irmá para salvar a posición. Se todo polvere / La parte ch'io seguia...” Los míos lo llevan claro, en el lenguaje de fose lóxico, La parte ch'io seguia...” Os meus lévano claro, na linguaxe hoy en día Golpe de teatro, el que se marcha a Francia es Edgardo. de hoxe en día Golpe de teatro, o que marcha a Francia é Edgardo.

11 Lucia di Lammermoor outono lírico 2014

En definitiva, Lucia no es, ni por asomo, una ópera histórica sino una ópera En definitiva, Lucia non é, de ningunha maneira, unha ópera histórica de época. Ni mejor ni peor que sus contemporáneas: hija de su tiempo. senón unha ópera de época. Nin mellor nin peor que as súas Otro gran icono del momento, fielmente respetado, es que en ella se cumple contemporáneas: filla do seu tempo. el brocardo “el tenor quiere acostarse con la soprano, pero el bajo y/o el Outra gran icona do momento, fielmente respectada, é que nela cúmprese o barítono pretenden impedirlo”. Y es que Lucia di Lammermoor es una ópera brocardo “o tenor quere deitarse coa soprano, pero o baixo e/ou o barítono con una fuerte carga de sexualidad velada entre eufemismos, sintetizada a pretenden impedilo”. E é que Lucia di Lammermoor é unha ópera cunha forte la perfección en lo que la protagonista dice en su escena de la locura: “Oh carga de sexualidade velada entre eufemismos, sintetizada á perfección no gioia che si sente, e non si dice”, “oh gozo que se siente y no se dice”. Los que a protagonista di na súa escena da tolemia: “Oh gioia che se sente, e non encuentros matutinos en la fuente con Edgardo; la imagen freudiana del se di”, “oh gozo que sente e non se di”. Os encontros matutinos na fonte con toro que ataca a Lucia, pero es abatido por el misterioso desconocido; el Edgardo; a imaxe freudiana do touro que ataca a Lucia, pero é abatido polo uxoricidio antes de que Arturo descubra que su esposa no es virgen; las misterioso descoñecido; o uxoricidio antes de que Arturo descubra que a súa líneas “Quando rapito in estasi / Del più cocente amore, / Col favellar del esposa non é virxe; as liñas “Quando rapito in estasi / Del più cocente amore, core / Mi giura eterna fè, / Gli affanni miei dimentico, / Gioia diviene il / Col favellar del core / Mi giura eterna fè, / Gli affanni miei dimentico, / Gioia pianto...” (“Cuando poseído por amor ardiente, / me jura eterna fe con diviene il pianto...” (“Cando posuído por amor ardente, / xúrame eterna fe con palabras / del corazón, arrebatado / por el amor ardiente.../ olvido mis palabras / do corazón, arrebatado / polo amor ardente.../ esquecemento os pesares, / el llanto se torna gozo...”) que parecen las declaraciones de un meus pesares, / o pranto tórnase gozo...”) que parecen as declaracións dun amante relajado tras el encuentro con la amada Todo ello son indicios de amante relaxado tras o encontro coa amada Todo iso son indicios de que o que el casto amor al que cantan Manrico y Leonora aquí ha hecho mutis casto amor ao que cantan Manrico e Leonora aquí fixo a saída de escena polo por el foro. Recuérdese simplemente lo que, antes de enfrentarse en duelo foro. Lémbrese simplemente o que, antes de enfrontarse en duelo mortal, mortal, Enrico le dice a Edgardo: “Quindi al talamo Lucia”. “Ella está en la Enrico lle di a Edgardo: “Quindi al talamo Lucia”. “Ela está na cama” (con cama” (con eufemismos, por supuesto). “Y no contigo”, le falta añadir. Lucia eufemismos, por suposto). “E non contigo”, fáltalle engadir. Lucia é, en definitiva, es, en definitiva, una obra de espíritus ardientes. unha obra de espíritos ardentes. ¿Y qué decir de lo musical? Plumas más autorizadas han escrito en este E que dicir do musical? Plumas máis autorizadas escribiron neste programa programa de mano. Faltarían páginas para describir las maravillas que de man. Faltarían páxinas para describir as marabillas que contén Lucia contiene Lucia di Lammermoor, que son auténticos paradigmas de la ópera di Lammermoor, que son auténticos paradigmas da ópera belcantista. belcantista. En primer lugar, la escena de la locura, absoluta piedra de toque En primeiro lugar, a escena da tolemia, absoluta pedra de toque para para cualquier soprano que se precie, y con la armónica de cristal como calquera soprano que se prece, e coa harmónica de cristal como acompañamiento, retirada después del estreno porque al decir de los médicos acompañamento, retirada despois da estrea porque ao dicir dos médicos de la época podía producir desequilibrios. El dúo entre Lucia y Edgardo, da época podía producir desequilibrios. O dúo entre Lucia e Edgardo, donde ambos cantan por separado la misma melodía y luego juntos y onde ambos cantan por separado a mesma melodía e logo xuntos e amorosos, haciéndonos recordar que en los tiempos en que se estrenó los amorosos, facéndonos lembrar que nos tempos en que se estreou os cantantes se permitían hacer variaciones, cambiando por completo la cantantes permitíanse facer variacións, cambiando por completo a percepción de la pieza. Y, por supuesto, el Sexteto. Chi mi frena in tal percepción da peza. E, por suposto, o Sexteto. “Chi mi frena in tal momento es la quintaesencia de la ópera, seis personajes no en busca de momento” é a quintaesencia da ópera, seis personaxes non en busca de autor sino expresando simultáneamente sus sentimientos, sus pensamientos, autor senón expresando simultaneamente os seus sentimentos, os seus sus pasiones. Dos tenores, soprano (con agudo final inexistente en la pensamentos, as súas paixóns. Dous tenores, soprano (con agudo final partitura), mezzosoprano, barítono, bajo, todo el repertorio vocal unido inexistente na partitura), mezzosoprano, barítono, baixo, todo o repertorio poniendo de manifiesto cómo sólo la ópera puede llevar a escena varias vocal unido poñendo de manifesto como só a ópera pode levar a escena acciones simultáneas, separables pero combinadas, en una combinación varias accións simultáneas, separables pero combinadas, nunha perfectamente armoniosa. combinación perfectamente harmoniosa. En definitiva, un libreto endeble que sostiene una música incomparable. En definitiva, un libreto feble que sostén unha música incomparable. Escuchen Lucia di Lammermoor con el corazón y no con el cerebro. Suspendan Escoiten Lucia di Lammermoor co corazón e non co cerebro. Suspendan la verosimilitud histórica y entréguense, como sus protagonistas, a la pura a verosimilitude histórica e entréguense, como os seus protagonistas, á pasión de los sentidos. pura paixón dos sentidos.

12 Lucia di Lammermoor outono lírico 2014

LUCIA DI LAMMERMOOR LUCIA DI LAMMERMOOR Ignacio García Ignacio García

Lucia di Lammermoor, ópera estrenada en 1835 en el Teatro San Carlo de Nápoles, Lucia di Lammermoor, ópera estreada en 1835 no Teatro San Carlo de Nápoles, es el paradigma de todos los mitos románticos en la ópera: el exceso pasional é o paradigma de todos os mitos románticos na ópera: o exceso pasional e o y el virtuosismo vocal belcantista encuentran un entorno ideal en los paisajes virtuosismo vocal belcantista atopan unha contorna ideal nas paisaxes abatidas desolados del medievo escocés retratado por Walter Scott en su novela y do medievo escocés retratado por Walter Scott na súa novela e reelaborado reelaborado en el libretto de Salvatore Cammarano para la música de Gaetano no libreto de Salvatore Cammarano para a música de Gaetano Donizetti. Os Donizetti. Los enfrentamientos a muerte entre familias rivales, los amores enfrontamentos a morte entre familias rivais, os amores imposibles que saltan imposibles que se saltan todas las barreras, los jóvenes que desafían a las normas todas as barreiras, os mozos que desafían as normas que impiden a súa paixón, que impiden su pasión, la locura del amor no satisfecho y la muerte, sobre todo a tolemia do amor non satisfeito e a morte, sobre todo a morte atroz e la muerte atroz y despiadada mostrada en el escenario en toda su crudeza, son desapiadada mostrada no escenario en toda a súa crueza, son os mitos los mitos románticos que aparecen en Lucia como paradigma y anticipo de lo románticos que aparecen en Lucia como paradigma e anticipo do que será a que será la ópera de las décadas siguientes. ópera das décadas seguintes. El romanticismo operístico es una magnífica invención musical y teatral que O romanticismo operístico é unha magnífica invención musical e teatral que bebe de las fuentes de la literatura (Schiller, Goehte, Von Kleist) de la música bebe das fontes da literatura (Schiller, Goehte, Von Kleist) da música (Schumann, (Schumann, Schubert) y de la pintura de Caspar David Friedrich y de otros Schubert) e da pintura de Caspar David Friedrich e doutros contemporáneos contemporáneos que describen la pequeñez del hombre frente al destino que describen a pequenez do home fronte ao destino implacable e o titánico implacable y el titánico combate que debe llevar a cabo para sobrevivir ante combate que debe levar a cabo para sobrevivir ante inimigos tan terribles como enemigos tan terribles como la determinación trágica y la imponente naturaleza. a determinación tráxica e a impoñente natureza. A proposta de Lucia di La propuesta de Lucia di Lammermoor que llevamos a cabo con esta producción Lammermoor que levamos a cabo con esta produción pretende ser unha pretende ser una proyección escénica de esas ideas románticas en el aspecto proxección escénica desas ideas románticas no aspecto ideolóxico e o estético. ideológico y el estético. El montaje sigue los principios románticos que bullen A montaxe segue os principios románticos que bolen na mente de Donizetti en la mente de Donizetti sobre la importancia del ser humano como paisaje sobre a importancia do ser humano como paisaxe panorámico de emocións panorámico de emociones (“el hombre es un Universo en miniatura” decía (“o home é un Universo en miniatura” dicía Novalis) e sobre a necesidade de Novalis) y sobre la necesidad de que el hombre viva sus pasiones hasta las últimas que o home viva as súas paixóns ata as últimas consecuencias (“é mellor morrer consecuencias (“es mejor morir porque se ha vivido, que vivir porque no se ha porque se viviu, que vivir porque non se viviu nunca”, escribe Hölderlin), incluso vivido nunca”, escribe Hölderlin), incluso ofreciendo su vida como un sacrificio ofrecendo a súa vida como un sacrificio moito máis razoable que o abandono mucho más razonable que el abandono de sus propios deseos. dos seus propios desexos. Por ello la esencia de la dirección de escena de esta ópera reside en la dirección Por iso a esencia da dirección de escena desta ópera reside na dirección actoral de los cantantes, para hacer creíble esa capacidad de morir y matar por interpretativa dos cantantes, para facer crible esa capacidade de morrer e un sentimiento, por un ideal y por una elección libre de vida o de amor, como matar por un sentimento, por un ideal e por unha elección libre de vida ou de la que hace la propia Lucia. El exceso de cualquier pasión del ser humano puede amor, como a que fai a propia Lucia. O exceso de calquera paixón do ser humano ser considerado como locura y puede conducir a una verdadera locura: eso es pode ser considerado como tolemia e pode conducir a unha verdadeira tolemia: lo que le sucede a todos los personajes de la ópera, que viven tan al límite su iso é o que lles sucede a todos os personaxes da ópera, que viven tan ao límite visión del mundo, sus principios y sus deseos, que se sumergen en un camino a súa visión do mundo, os seus principios e os seus desexos, que se mergullan sin retorno de delirio y exceso. Todos matan o mueren por defender su ideal de nun camiño sen retorno de delirio e exceso. Todos matan ou morren por defender vida y su manera de ver el mundo. La pasión y la fuerza de la música y el o seu ideal de vida e a súa maneira de ver o mundo. A paixón e a forza da despliegue vocal virtuoso, típico del belcanto es una consecuencia de esa lucha música e o despregamento vocal virtuoso, típico do bel canto é unha consecuencia de los personajes y no una mera floritura canora. La estética del montaje vive desa loita das personaxes e non un mero floreo canoro. A estética da montaxe también de las fuentes románticas, aunque con un tratamiento absolutamente vive tamén das fontes románticas, aínda que cun tratamento absolutamente contemporáneo. Los paisajes de Caspar David Friedrich, con sus ruinas de contemporáneo. As paisaxes de Caspar David Friedrich, coas súas ruínas de cementerios, sus torres demolidas y sus castillos medievales serán el marco en cemiterios, as súas torres demolidas e os seus castelos medievais serán o marco el que se desarrolla la acción, siempre dentro de esa luz nocturna y enfermiza no que se desenvolve a acción, sempre dentro desa luz nocturna e enfermiza característica del estilo pictórico romántico. El medievo se revisita con la mirada característica do estilo pictórico romántico. O medievo revisítase coa mirada del siglo XIX y con una lectura actual. Lucia es un personaje encerrado en su do século XIX e cunha lectura actual. Lucia é unha personaxe encerrada no seu pasado, en el dolor de la pérdida de su madre, obligada a casarse con un hombre pasado, na dor da perda da súa nai, obrigada a casar cun home ao que non al que no quiere y abandonar a su amor verdadero. Esa es su locura, no poder quere e abandonar o seu amor verdadeiro. Esa é a súa tolemia, non poder encontrar su camino y su libertad, no tener el espacio y el tiempo de vivir su atopar o seu camiño e a súa liberdade, non ter o espazo e o tempo de vivir a dolor por la pérdida materna, no poder elegir nada en su vida. Por esa esta súa dor pola perda materna, non poder elixir nada na súa vida. Por iso está dispuesta a matar y a morir, por eso se lanza a los excesos. Lucia di Lammermoor disposta a matar e a morrer, por iso se lanza aos excesos. Lucia di Lammermoor es la historia del dolor de una mujer que no consigue salir de una espiral de é a historia da dor dunha muller que non consegue saír dunha espiral de sufrimiento, que nunca consigue abandonar el cementerio en que yace su madre, sufrimento, que nunca consegue abandonar o cemiterio en que xace a súa nai, que nunca puede vivir su pena, que es forzada a vivir, a casarse, a ir contra su que nunca pode vivir a súa pena, que é forzada a vivir, a casar, a ir contra a naturaleza y sus pasiones, y acaba muriendo junto a esa tumba. súa natureza e as súas paixóns, e acaba morrendo xunto a esa tumba.

13 Lucia di Lammermoor outono lírico 2014

Orquesta Sinfónica Vigo 430/Orquestra Sinfónica Vigo 430 Violines I/Violíns I: Mario Peris, Fabio Salgado, Ângela Neto, Loida Díaz, Ana Shi Yu, Andrea Rubio. Violines II/Violíns II: Manuel Álvarez, Cristian Álvarez, Carmen Gallego, Estela Rodríguez, Macarena López, Marina Ortiz. Violas: Silvia García, Javier Escobar, Alba Novoa, Paula Santos. Violoncellos: Beatriz Laborda, Carme Tubío, Margarita Mariño, Sandra Carballo. Contrabajos/Contrabaixos: José Luís García, Raquel Miguélez. Flautas/Frautas: Estefanía Fernández, Irene Parada, Pablo Rouco. Óboes: Jennifer Fernández, Lorena Varela. Clarinetes: Andrea Álvarez, Marta Sancho. Fagots: Daniel Garrido, Gonzalo Lemos. Trompas: Óscar Davila, Manuel Lizul, Iván Abalde, María Pérez. Trompetas: Diego Iglesias, Jesús Tenorio. Trombónes/Trombós: Jesús Vicente, José Pons, Luciano Novo. Percusión: David Rodríguez, Pablo Blanco, David Troncoso, Álvaro Jurado. Arpa: Emanuela Nicoli

Coro Universitario de Vigo/Coro Universitario de Vigo Caducha Martínez Martínez, Tina Parcero Pereira, Laura Pazos Guerrero, Elisa Pérez Sobral, Mª José Collazo Otero, Marta Sánchez García, Mª del Sagrario Nieto Núñez, Margarita Martínez Fernández, Sofía Oliveira Viñas, Giovana de, Carvalho Gómes, Fabiola Vicente Velasco, Tilde Valladares Rodríguez, Maribel Sobral Freire, Susi Fernández Collazo, Carmen Rial Fernández, Sara Arias Freire, Yolanda Iglesias Ramudo, Carla Pardo Patiño, Carmen Cividanes González, Mercedes Alvarez Lorenzo, María Celia Viñas Padín, Bonnie Cooper, Rosa María Carrera González, Isabel Ávila Terzi, José María Martínez Portela, Cristian Javier López, Fernando Devesa Múgica, Rodrigo Lomba Carrero, Ramón Pouso Dios, Juan Abalde García, Víctor Bóveda Prado, Pedro De Castro García, José Rey Martínez, Manuel Fernández Cruz, Pablo Torío Gómez, Jesús Fernando Pena Gómez, Oscar Dorado Diz, Juan Luis Leiro Ventoso, Gonzalo Pita Pita, Fernando Goberna Lorenzo, Enrique Migliarini, Patrick Freeman, Juan Alonso Fernández

14 Lucia di Lammermoor outono lírico 2014

MARÍA JOSÉ MORENO. SOPRANO MARÍA JOSÉ MORENO. SOPRANO

Nacida en Granada, estudió en la Escuela Superior de Canto de Madrid con Nacida en Granada, estudou na Escola Superior de Canto de Madrid cos los profesores Ramón Regidor y José Luis Montolío. Comenzó su carrera en profesores Ramón Regidor e José Luís Montolío. Comezou a súa carreira no el año 1996, interpretando Dido y Eneas. En 1997 gana el concurso Francisco ano 1996, interpretando Dido e Eneas. En 1997 gana o concurso Francisco Viñas, dentro del cual se le conceden también los premios del público y al Viñas, dentro do cal se lle conceden tamén os premios do público e ao mellor mejor cantante español. cantante español.

Ha cantado en los principales teatros españoles, y con directores como Peter Cantou nos principais teatros españois, e con directores como Peter Maag, Maag, Colin Davis, Julius Rudel, Jesús López Cobos, Alberto Zedda, Víctor Colin Davis, Julius Rudel, Jesús López Cobos, Alberto Zedda, Víctor Pablo Pablo Pérez, García Navarro, Miguel Ortega, Richard Bonynge, Ros Marbá, Pérez, García Navarro, Miguel Ortega, Richard Bonynge, Ros Marbá, Frans Frans Bruggen, Rinaldo Alessandrini, Marco Armiliato, Vassily Petrenko, Bruggen, Rinaldo Alessandrini, Marco Armiliato, Vassily Petrenko, Giuliano Giuliano Carella, Stefano Ranzani, Roberto Rizzi Brignoli y Christoph Rousset. Carella, Stefano Ranzani, Roberto Rizzi Brignoli e Christoph Rousset.

Debutó en la Opera Estatal de Viena con Rosina, del Barbiere di Siviglia, y Debutou na Ópera Estatal de Viena con Rosina, do Barbiere di Siviglia, e tras el gran éxito obtenido fue nuevamente invitada tras o grande éxito obtido foi novamente con­ para interpretar el rol de Olympia, de Les Contes vidada para interpretar o rol de Olympia, de d’Hoffman. En La Scala de Milán debutó con el Les Contes d’Hoffman. Na Scala de Milán de­ rol de Gilda, en Rigoletto. Ha interpretado a Oscar, butou co rol de Gilda, en Rigoletto. Interpretou Lucía, Reina de la Noche, Sonnambula, Susanna a Oscar, Lucia, Raíña da Noite, Sonnambula, y Zerlina, en el de Madrid; Marie, Susanna e Zerlina, no Teatro Real de Madrid; Drusilla, Francisquita y Marola, en el Teatro de Marie, Drusilla, Francisquita e Marola, no Teatro la Zarzuela de Madrid; Morgana, Adina, Contessa da Zarzuela de Madrid; Morgana, Adina, de Folleville y Amor, en el de ; Contessa de Folleville e Amor, no Liceu de Rosina, Amenaide, Fiorilla, Reina de la Noche Barcelona; Rosina, Amenaide, Fiorilla, Raíña e Ilia, en el Festival Mozart de A Coruña; Gilda, da Noite e Ilia, no Festival Mozart da Coruña; Elvira, Musetta, Lucía y Marina, en Oviedo y Gilda, Elvira, Musetta, Lucia e Marina, en Santander; Susanna, Musetta, Ännchen, en Oviedo e Santander; Susanna, Musetta, ABAO; así como Nannetta, de Falstaff, en Ännchen, en ABAO; así como Nannetta, de Londres, con Colin Davis y la Symphony, Falstaff, en Londres, con Colin Davis e a London de la cual se realizó una grabación para LSO Symphony, da cal se realizou unha gravación Live premiada con un Grammy en 2006. Entre para LSO Live premiada cun Grammy en 2006. sus más recientes actuaciones cabe destacar (Ninetta) en el Entre as súas máis recentes actuacións cabe destacar La Gazza Ladra Rossini Festival de Wilbad, con Alberto Zedda. Estreno de la opera Zaira (Ninetta) no Rossini Festival de Wilbad, con Alberto Zedda. Estrea da ópera (Zaira), de Marcos Portugal, en la Fundación Gulbenkian en Lisboa; y la Zaira (Zaira), de Marcos Portugal, na Fundación Gulbenkian en Lisboa; e actuación con la Orquesta Sinfónica de Galicia en la òpera Siegfried, de a actuación coa Orquestra Sinfónica de Galicia na ópera Siegfried, de Wagner (Der Valdvogel). Wagner (Der Valdvogel).

En 2009 debutó en el Festival Rossini de Pésaro en el papel de la Contessa En 2009 debutou no Festival Rossini de Pésaro no papel da Contessa Adèle Adèle del Comte Ory, y tras el éxito obtenido volvió a ser invitada en 2010 do Comte Ory, e tras o éxito obtido volveu ser convidada en 2010 para para interpretar a la protagonista de Demetrio y Polibio, y un concierto de interpretar á protagonista de Demetrio e Polibio, e un concerto de Pergolesi. Pergolesi. Recientemente participó en conciertos en Italia con “I Solisti Recentemente participou en concertos en Italia con I Solisti Veneti, no Veneti”, en el Festival Mozart de A Coruña, en el Teatro de la Zarzuela de Festival Mozart da Coruña, no Teatro da Zarzuela de Madrid (Doña Fran­ Madrid (Doña Francisquita) y en el Liceu de Barcelona (Gilda, de Rigoletto, cisquita) e no Liceu de Barcelona (Gilda, de Rigoletto, e A Raíña da Noite, y La Reina de la Noche, de La Flauta Mágica).. da Frauta Máxica).

15 Lucia di Lammermoor outono lírico 2014

MIGUEL BORRALLO. TENOR MIGUEL BORRALLO. TENOR

Nacido en Madrid, pero que comenzó sus estudios musicales en Estados Nacido en Madrid, pero comezou os seus estudos musicais en Estados Unidos, Unidos, bajo la tutela de Paul Nelson (Cincinatti Opera -USA-), para luego baixo a tutela de Paul Nelson (Cincinatti Opera -USA-), para logo completalos completarlos en España bajo la tutela de la famosa soprano Ángeles Chamorro en España baixo a tutela da famosa soprano Ángeles Chamorro (Conservatorio (Conservatorio de Guadalajara), posteriormente trabajó con Suso Mariátegui de Guadalaxara), posteriormente traballou con Suso Mariátegui e desde hai y desde hace algunos años con el célebre maestro italiano Vincenzo Spatola algúns anos co famoso mestre italiano Vincenzo Spatola (Madrid e Milán) (Madrid y Milán) con quien trabaja en la actualidad. Miguel Borrallo tiene con quen traballa na actualidade. Miguel Borrallo ten unha sólida formación una sólida formación musical y una amplísima experiencia artística, habiendo musical e unha amplísima experiencia artística, actuando xa en escenarios actuado ya en escenarios tan importantes como el Teatro Real de Madrid tan importantes como o Teatro Real de Madrid (onde cantou como solista (donde ha cantado como solista en 6 Óperas), la Ópera Nacional de París en 6 óperas), a Ópera Nacional de París (Francia), o Teatro da Zarzuela (Francia), el Teatro de la Zarzuela (Madrid), etc. La dilatada trayectoria (Madrid) etc. A dilatada traxectoria profesional deste novo intérprete abarca profesional de este joven intérprete abarca diferentes estilos musicales diferentes estilos musicais onde destacan a ópera, a zarzuela, o oratorio e donde destacan la Ópera, la Zarzuela, el Oratorio y el Concierto. o concerto. Dotado de una voz de excepcional calidad, sonora y dúctil, dispone de una Dotado dunha voz de excepcional calidade, sonora e dúctil, dispón dunha gran cantidad de registros y una amplia tesitura, lo que le convierte en el gran cantidade de rexistros e unha ampla tesitura, o que o converte no intérprete ideal de todos los héroes románticos intérprete ideal de todos os heroes románticos de la Ópera Francesa e Italiana. En Ópera ha da ópera francesa e italiana. En ópera inter­ interpretado con gran éxito los roles protagonistas pretou con grande éxito os roles protagonistas de Óperas tan representativas como el Duca di de óperas tan representativas como o Duca di Mantova de Rigoletto, Alfredo de (G. Mantova de Rigoletto, Alfredo da Traviata (G. Verdi), Edgardo de Lucia di Lammermoor, Ne­ Verdi), Edgardo de Lucia di Lammermoor, Ne­ morino de L’elisir d’amore (G.Donizetti), Rodolfo morino de L’elisir d’amore (G. Donizetti), Rodolfo de La Bohème (G. Puccini), Ferrando de Cosí fan de La Bohème (G. Puccini), Ferrando de Cosí fan Tutte (W.A.Mozart), Paolino de Il Matrimonio Tutte (W. A. Mozart), Paolino de Il Matrimonio Segreto (D.Cimarosa), Camille de Rossillon de Segreto (D. Cimarosa), Camille de Rossillon da La Viuda Alegre (F. Lehar), Beppe/Arlecchino Viúva Alegre (F. Lehar), Beppe/Arlecchino de I de I (R. Leoncavallo), entre otros, Pagliacci (R. Leoncavallo), entre outros, actuando habiendo actuado en Óperas como Lohengrin, en óperas como Lohengrin, Don Carlo, Ariadne Don Carlo, Ariadne auf Naxos, Desde la Casa auf Naxos, Desde la casa de los muertos, Luisa de los Muertos, Luisa Fernanda, Boris Godu­ Fernanda, Boris Godunov polo momento ac­ nov por el momento ha actuado en 6 ocasiones tuou en 6 ocasións no Teatro Real de Madrid, en el Teatro Real de Madrid, y en Teatros como el e en teatros como o Teatro da Zarzuela (Madrid), Teatro de la Zarzuela (Madrid), la Ópera Nacional de Paris, el Teatro dal a Ópera Nacional de París, o Teatro dal Verme (Milán), Teatro Grego de Verme (Milán), Teatro Griego de Taormina (Sicilia), Teatro Nacional de Taormina (Sicilia), Teatro Nacional de Honduras, Teatro Cervantes de Málaga Honduras, Teatro Cervantes de Málaga y ha trabajado con algunos de los e traballou con algúns dos mellores directores de orquestra do noso tempo. mejores directores de orquesta de nuestro tiempo. En el Campo de la No Campo da Zarzuela realizou unha gran cantidade de actuacións por toda Zarzuela ha realizado gran cantidad de actuaciones por toda España con España con títulos como Luisa Fernanda, Doña Francisquita, Marina etc. e títulos como Luisa Fernanda, Doña Francisquita, Marina, etc. y actuando actuou en espectáculos dedicados a este xénero como Zarzuelas en la villa en espectáculos dedicados a este género como “Zarzuelas en la Villa” de de Angel Roger que se realizou en Madrid en 2012 e 2013 e tivo un grande Angel Roger que se realizó en Madrid en 2012 y 2013 siendo un gran éxito éxito de crítica e público. de crítica y público. No campo do concerto e do oratorio interpretou os tenores solistas de obras En el Campo del Concierto y del Oratorio ha interpretado los Tenores solistas tan emblemáticas como o Requiem de G.Verdi, Requiem de W. A. Mozart, de obras tan emblemáticas como el Requiem de G.Verdi, Requiem de Sinfonía N.º 8 de G. Mahler, O Mesías de G. F. Haendel tamén realizou W.A.Mozart, Sinfonía Nº 8 de G. Mahler, El Mesías de G.F.Haendel también recitais en solitario cantando lied, canción española, ópera e zarzuela en ha realizado recitales en solitario cantando Lied, Canción Española, Ópera Madrid, Barcelona, Alacante, Zamora, As Palmas e no estranxeiro en Milán, y Zarzuela en Madrid, Barcelona, Alicante, Zamora, Las Palmas y en el París, Nova York, Malta, Xénova e Nápoles. extranjero en Milán, Paris, Nueva York, Malta, Génova y Nápoles.

16 Lucia di Lammermoor outono lírico 2014

JAVIER GALÁN. BARÍTONO JAVIER GALÁN. BARÍTONO

Estudia Carrera de canto y arte dramático en el Conservatorio Superior de Estuda a carreira de canto e arte dramática no Conservatorio Superior Música de Valencia con D. José M. Pérez Busquier y obtiene el título de de Música de Valencia con D. José M. Pérez Busquier e obtén o título de profesor de canto con la calificación de Matrícula de Honor y el Premio de profesor de canto coa cualificación de matrícula de honra e o premio de Honor fin de carrera. En 1999 es becado por el "Concurso lnt. De canto honra fin de carreira. En 1999 é bolseiro polo Concurso lnt. de canto Francisco Viñas" de Barcelona para acudir a los cursos del tenor Cario Francisco Viñas de Barcelona para acudir aos cursos do tenor Cario Bergonzi en Busseto (Italia). Ha sido premiado en cuatro ediciones del Bergonzi en Busseto (Italia). Foi premiado en catro edicións do Concurso Concurso Internacional de Canto "Francisco Viñas" de Barcelona. Comienza Internacional de Canto "Francisco Viñas" de Barcelona. Comeza a súa su andadura con el "" de "La Serva Padrona" de Pergolessi, etc. Ha andaina co Oberto de La Serva Padrona de Pergolessi etc. Cantou O cantado "El Teléfono" de Menotti para el círculo del Liceo y "Rita" de Donizetti Teléfono de Menotti para o círculo do Liceo e Rita de Donizetti con con Juventudes Musicales de Cataluña. Con el Taller de Opera del Palau de Juventudes Musicales de Cataluña. Co Taller de Opera do Palau da Música la Música de Valencia canta "Belcore" de ~elisir d' a more de Donizetti y de Valencia canta Belcore de L´elisir d'amore de Donizetti e Scamillo de "Scamillo" de Carmen de Bizet. Ha cantado con la Orquesta Sinfónica de Carmen de Bizet. Cantou coa Orquestra Sinfónica de Madrid o Guglielmo Madrid el "Guglielmo" del Cosí fan Tutte de Mozart en el Teatro Real de do Cosí fan Tutte de Mozart no Teatro Real de Madrid. Na programación Madrid. En la programación del Teatro Real de Madrid, también ha cantado do Teatro Real de Madrid, tamén cantou en Der Rosenkavalier de Strauss en "Der Rosenkavalier" de Strauss (2000-2001) con dirección (2000-2001) con dirección de Johnathan Miller, Carmen de Johnathan Miller, "Carmen" de Bizet (2002-2003)con de Bizet (2002-2003) con Emilio Sagi e na estrea Emilio Sagi y en el estreno absoluto de "El Quijote" de absoluta de El Quijote de Cristóbal Halftter, dirixido Cristóbal Halftter, dirigido por Herbert Wemicke y Pedro por Herbert Wemicke e Pedro Halftter. Como con­ Halftter. Como concertista ha cantado "Carmina Burana" certista cantou Carmina Burana de Carl Orff no Palau de Carl Orff en el Pala u de la Música de Valencia, "The da Música de Valencia, The Messiah de Haendel, Messiah" de Haendel, "Magníficat" de Bach en Madrid, Magníficat de Bach en Madrid, concerto editado pola concierto editado por la U.N.E.D., "Misa de Santa Cecilia UNED, Misa de Santa Cecilia de Gounod, Misa da " de Gounod, "Misa de La Coronación" de Mozart, "Misa Coroación de Mozart, Misa de Gloria de Puccini no de Gloria de Puccini" en el Teatro Real de Madrid ante Teatro Real de Madrid ante a súa maxestade a raíña Su Majestad la Reina y en el Palacio Euskalduna de Bilbao e no Palacio Euskalduna de Bilbao co Orfeón Donos­ con el orfeón Donostiarra y la Orquesta Sinfónica de tiarra e a Orquestra Sinfónica de Bilbao. Tamén par­ Bilbao. También participa en el Teatro Arriaga de Bilbao ticipa no Teatro Arriaga de Bilbao na Homenaxe a en el Homenaje a Alfredo Kraus junto a José Sempere Alfredo Kraus xunto a José Sempere e Valeria Sposito. y Valeria Sposito. En 2003 participó en la Semana de En 2003 participou na Semana de Música Relixiosa Música Religiosa de Valencia grabando el Réquiem del de Valencia gravando o Réquiem do compositor Va­ compositor Valenciano, Salvador Giner. Cantó el rol de lenciano, Salvador Giner. Cantou o rol de Sancho Sancho Panza en el estreno de Mauricio Sotelo "Dulcinea" Bandullo na estrea de Mauricio Sotelo Dulcinea con con dirección musical de Joan Cerveró y escénica de Gustavo Tambascio en dirección musical de Joan Cerveró e escénica de Gustavo Tambascio no el Teatro Real de Madrid, Lice Barcelona y Maestranza de Sevilla. Fue el Teatro Real de Madrid, Liceu de Barcelona e Maestranza de Sevilla. Foi protagonista en las zarzuelas "Black el Payaso" y "Adiós a la Bohemia" en o protagonista nas zarzuelas Black el payaso e Adiós a la Bohemia no el Teatro Español de Madrid y Teatro Arriaga de Bilbao con dirección escénica Teatro Español de Madrid e Teatro Arriaga de Bilbao con dirección de Mario Gas e Ignacio García y Musical de Manuel Gas. En 2007 cantó el escénica de Mario Gas e Ignacio García e musical de Manuel Gas. En rol de "Pippo" en la ópera de Martín y Soler "11 Tutore Burlato" con dirección 2007 cantou o rol de Pippo na ópera de Martín y Soler 11 Tutore Burlato de Ignacio García y musical de Lorenzo Ramos, Nueva producción del Teatro con dirección de Ignacio García e musical de Lorenzo Ramos, nova Real de Madrid. En los últimos años ha cantado: "Der Feme Klang" de produción do Teatro Real de Madrid. Nos últimos anos cantou: Der Feme Schreker en La Maestranza de Sevilla, "Bohemios" de A. Vives y "Hagmann, Klang de Schreker na Maestranza de Sevilla, Bohemios de A. Vives e Hagmann" en el Teatro de la Zarzuela de Madrid,"Carmen" de Bizet, "La Hagmann, Hagmann no Teatro da Zarzuela de Madrid, Carmen de Bizet, Battaglia di Legnano", "Un Bailo in Maschera"y "Aroldo" de Verdi en Bilbao A Battaglia di Legnano e Aroldo de Verdi en Bilbao e Orfeo e Euridice de y "Orfeo y Euridice" de Krenek en el Teatro Real de Madrid. "La Traviata" de Krenek no Teatro Real de Madrid. La Traviata de Zeffirelli e Tristan e Zeffirelli y "Tristan e lsolda" en La Maestranza de Sevilla. "Andrea Chemier" lsolda na Maestranza de Sevilla. Andrea Chemier e La Sonnanbula nas y "La Sonnanbula" en Las Palmas. '~riodante" de Haendel y "Tristan e lsolda" Palmas. Ariodante de Haendel e Tristan e lsolda no Campoamor de Oviedo, en el Campoamor de Oviedo, "Le grand Macabre" de ligety en el Colón de Le grand Macabre de Ligeti no Colón de Bos Aires e Las de Caín de Buenos Aires y "Las de Caín" de Sorozabal, en el Teatro Español de Madrid. Sorozabal, no Teatro Español de Madrid.

17 Lucia di Lammermoor outono lírico 2014

JOSÉ ANTONIO GARCÍA. BAJO JOSÉ ANTONIO GARCÍA. BAIXO

Nace en Las Palmas de Gran Canaria (Islas Canarias) donde comienza sus Nace nas Palmas de Gran Canaria (Illas Canarias) onde comeza os seus estudios de técnica vocal en el Conservatorio Superior de Música. Continúa estudos de técnica vocal no Conservatorio Superior de Música. Continúa su formación en la Escuela Superior de Canto de Madrid y posteriormente a súa formación na Escola Superior de Canto de Madrid e posteriormente con Carlos Chausson en Barcelona, Vashek Pazdera en New York y en la con Carlos Chausson en Barcelona, Vashek Pazdera en Nova York e na actualidad con el Tenor Daniel Muñoz en Madrid. Jose Antonio García ha actualidade co tenor Daniel Muñoz en Madrid. José Antonio García cantou cantado bajo la dirección de los maestros López Cobos, Leaper, Halfter, baixo a dirección dos mestres López Cobos, Leaper, Halfter, Colarusso, Colarusso, Merry, Ramos, Ortega y Pujol, Gómez Martínez, Haidjinikos, Merry, Ramos, Ortega y Pujol, Gómez Martínez, Haidjinikos, Kovatchev, Kovatchev, Zedda, Benini, Hogwood, Noseda y Oren, entre otros... El bajo Zedda, Benini, Hogwood, Noseda e Oren, entre outros... O baixo grancanario grancanario debuta en la temporada 2005 en la producción de Lohengrin debuta na tempada 2005 na produción de Lohengrin no Teatro Real de en el Teatro Real de Madrid, interviene posteriormente en el Concierto de Madrid, intervén posteriormente no concerto de Nadal da RTVE no Auditorio Navidad de la RTVE en el Auditorio Nacional de Madrid, evento transmitido Nacional de Madrid, evento transmitido polas canles nacional e internacional por los canales Nacional e Internacional de RTVE. Jose Antonio García ha de RTVE. José Antonio García interpretou os roles de Zuñiga de Carmen interpretado los roles de Zuñiga ( Carmen / Alicante, Salamanca, Málaga, (Alacante, Salamanca, Málaga, Arena de ), Colline de La Boheme Arena de Verona ), Colline ( Boheme / Madrid ) (Madrid ) Duque de Verona de Romeo et Juliette Duque de Verona ( Romeo et Juliette / Villamarta (Villamarta de Xerez ), Pascual de Marina de Jerez ), Pascual ( Marina / Córdoba ), Leuthold (Córdoba ), Leuthold de Guglielmo Tell (A ( Guglielmo Tell / A Coruña ), Basilio ( Il Barbiere Coruña ), Basilio de Il Barbiere di Siviglia (Bil­ di Siviglia / Bilbao, Porto Alegre, El Ferrol, A Coruña, bao, Porto Alegre, O Ferrol, A Coruña, Madrid Madrid y Río de Janeiro ), Ferrando ( Il Trovatore e Río de Janeiro ), Ferrando de Il Trovatore / Alicante, Almería, Lieja ), Simone ( Gianni (Alacante, Almería, Liexa ), Simone de Gianni Schicchi / Madrid ), Sparafucile ( Rigoletto / Schicchi (Madrid ), Sparafucile de Rigoletto Madrid ), Ramfis ( Aida / Bruselas, Brujas, Ooi­ (Madrid ), Ramfis de Aida (Bruxelas, Bruxas, donk, Namur y Lieja ), Padre y Director ( Yo, Dalí Ooidonk, Namur e Liexa), pai e director Yo, Dalí / La Zarzuela de Madrid y Liceu de Barcelona ), (A Zarzuela de Madrid e Liceu de Barcelona ), Fafner ( Das Rheingold, Teatro Argentino de La Fafner de Das Rheingold (Teatro Arxentino da Plata... Ha cantado en el di Torino Prata). Cantou no Teatro Regio di Torino el Il Commendatore de Don Giovanni bajo la comendador de Don Giovanni baixo a dirección dirección de Cristopher Hogwood. Ópera de de Cristopher Hogwood. Ópera de Montecarlo, MonteCarlo, Jorg de con el maestro Jorg de Stiffelio co mestre Maurizio Benini. Maurizio Benini. Euskalduna, Bilbao, Monterone Euskalduna, Bilbao, Monterone de Rigoletto de Rigoletto bajo la batuta de Daniel Oren. Bunka baixo a batuta de Daniel Oren. Bunka Kaikan, Kaikan, en Tokio interpretando Angelotti de y Tom de Ballo in Maschera en Tokio interpretando Angelotti de Tosca e Tom de Ballo in Maschera con con Gianandrea Noseda. De nuevo Angelotti en el Pérez Galdós de Las Palmas Gianandrea Noseda. De novo Angelotti no Pérez Galdós das Palmas con con Fabio Zanetti. Fabio Zanetti.

18 Lucia di Lammermoor outono lírico 2014

FACUNDO MUÑOZ. TENOR FACUNDO MUÑOZ. TENOR

Titulado por el Conservatorio Superior de Música “Dr. Félix T. Garzón” Titulado polo Conservatorio Superior de Música “Dr. Félix T. Garzón” como Profesor Superior de Canto. Se he perfeccionado en técnica vocal como profesor superior de Canto. Perfeccionouse en técnica vocal cos con los maestros Anna María Musajo, Ricardo Yost (instituto Superior de mestres Anna María Musajo, Ricardo Yost (instituto Superior de Canto Canto del Teatro Colón), Augusto Paltrinieri, Y en repertorio con el Mº do Teatro Colón), Augusto Paltrinieri, e en repertorio co mestre Gerardo Gerardo Casalino. Casalino. Actualmente se perfecciona con el tenor Daniel Muñoz. Actualmente perfecciónase co tenor Daniel Muñoz. En 2009, Mención de honor. Otorgada por "Rotary club Córdoba" En 2009, Mención de honra. Outorgada por Rotary club Córdoba. En 2008 forma parte del ”Coro de Cámara de la Provincia de Córdoba”. En 2008 forma parte do Coro de Cámara da Provincia de Córdoba. Ha interpretado roles como: Rodolfo "La Boheme" de Puccini, Alfredo "La Interpretou roles como: Rodolfo en La Boheme de Puccini, Alfredo en La Traviata" de G. Verdi, Arturo "lucia di Lammermoor" G. Donizetti, Arlequín Traviata de G. Verdi, Arturo en Lucia di Lammermoor G. Donizetti, Arlequín (“I Pagliacci” de Rugero Leoncavallo) , Leandro en "la tabernera del puerto" en I Pagliacci de Rugero Leoncavallo , Leandro en A taberneira do porto P. Sorozabal, Giuseppini en "El dúo de la africana" de M. F. Caballer. También de P. Sorozabal, Giuseppini en O dúo da africana de M. F. Caballer. Tamén ha participado en las producciones: “Cavallería rusticana” (P. Mascagni), participou nas producións: Cavallería rusticana de P. Mascagni e L’elisir “L’elisir d’amore” (Donizzeti). d’amore de Donizzeti. En el campo del oratorio ha interpretado como No campo do oratorio interpretou como so­ solista tenor: "Requiem" y “Misa brevis” de W. lista tenor: Requiem e Misa brevis de W. A. A. Mozart. "Jesus en el monte de los olivos" (L. Mozart. Xesús no monte das oliveiras de L. V. Beethoven), “Pequeña misa solemne” (G. V. Beethoven, Pequena misa solemne de G. Rossini); y ha participado en obras tales como: Rossini; e participou en obras tales como: “Missa Brevis” (Zoltan Kodaly), “Missa de Re­ Missa Brevis de Zoltan Kodaly e Missa de quiem” (Ildebrando Pizzetti). Requiem de Ildebrando Pizzetti. En musicales interpretó: Padre Silvestre (“El En musicais interpretou: pai Silvestre en O diluvio que viene”). Formó parte del elenco diluvio que vén. Formou parte do elenco “Franckenstein” (Musical) y de las producciones Franckenstein (musical) e das producións teatrales “Is”, “Calígula”, “Ha llegado un ins­ teatrais Is, Calígula, Chegou un inspector e pector” y “Volvió una noche”. Volveu unha noite. Se especializó en técnicas teatrales en el Se­ Especializouse en técnicas teatrais no Semi­ minario de teatro “Jolie Libois” (dependiente nario de teatro Jolie Libois (dependente da de la secretaría de cultura de la provincia de secretaría de cultura da provincia de Córdoba), Córdoba), en el taller laboratorio teatral “El no taller laboratorio teatral O paxaro Azul e pájaro Azul” y con los profesores Guillermo Ianni, cos profesores Guillermo Ianni, Enrique Ce­ Enrique Ceballos y Rubén Andalor. Ha realizado cursos de pedagogía ballos e Rubén Andalor. Realizou cursos de pedagoxía Dalcroze a cargo Dalcroze a cargo del profesor Iramar Rodríguez (Suiza). Ha actuado en el do profesor Iramar Rodríguez (Suíza). Actuou no Salón dourado do Teatro Salón dorado del Teatro Colón (Bs. As.). Teatro Libertador gral. San Martín Colón (Buenos Aires). Teatro Liberador gral. San Martín (Córdoba, Arxen­ (Córdoba Argentina) y Teatro Real (Córdoba Argentina) Teatro Mitre. y tina) e Teatro Real (Córdoba, Arxentina) Teatro Mitre e Auditorio Municipal Auditorio Municipal (Córdoba). (Córdoba).

19 Lucia di Lammermoor outono lírico 2014

JUDITH BORRAS. SOPRANO JUDITH BORRAS. SOPRANO

Nace en Reus (Tarragona) y a los pocos años se traslada a Madrid, en cuyo Nace en Reus (Tarragona) e aos poucos anos trasládase a Madrid, en cuxo Conservatorio realiza los estudios de piano, violín y canto. Conservatorio realiza os estudos de piano, violín e canto. Posteriormente en Italia se perfecciona con los Maestros, Ettore Campogaliani Posteriormente en Italia perfecciónase cos mestres, Ettore Campogaliani y Arrigo Pola, donde ha desarrollado, así mismo una amplia actividad e Arrigo Pola, onde desenvolveu, así mesmo unha ampla actividade con­ concertística. certística. Ganadora del Concurso Permanente de Jóvenes Interpretes (Juventudes Gañadora do Concurso Permanente de Jóvenes Interpretes (Juventudes Musicales), obtiene el Premio extraordinario “Mercedes Viñas”, finalista en Musicales), obtén o Premio extraordinario “Mercedes Viñas”, finalista no el concurso Filadelfia “L. Pavarotti”, II premio “Ismaele Voltolini” y el premio concurso Filadelfia “L. Pavarotti”, II premio “Ismaele Voltolini” e o premio “Voci” en Verona. “Voci” en Verona. Ha cantado con la Orquesta de RTVE, las “Canciones Negras” de X. Montsal­ Cantou coa Orquestra de RTVE, as Canciones Negras de X. Montsalvatge, vatge, PREMIO REINA SOFÍA. PREMIO REINA SOFÍA. Ha participado en el Xº aniversario de la Orquesta Sinfónica de Baleares Participou no X aniversario da Orquestra Sinfónica de Baleares “Ciutat de “Ciutat de Palma”. Palma”. Ha participado en el LICEO DE BARCELONA en diversas ocasiones como: Participou no LICEO DE BARCELONA en diversas ocasións como: “Conmemoración Del Centenario de la muerte de Conmemoración do centenario da morte de G. Verdi” G. Verdi “Centenario de la muerte de I. Albéniz” Centenario da morte de I. Albéniz Ha cantado en las temporadas del Teatro Principal Cantou nas tempadas do Teatro Principal de de Palma de Mallorca, como en la temporada de Palma de Mallorca, como na tempada de “ÓPERA CATALUÑA”, Campoamor de Oviedo, “ÓPERA CATALUÑA”, Campoamor de Oviedo, Teatro Jovellanos Gijón en el Estreno Mundial, Teatro Jovellanos Xixón na Estrea Mundial, da de la Ópera Pelagio del músico, S. Mercadante, Ópera Pelagio do músico, S. Mercadante, (inspirada en la vida del legendario Rey Astur), (inspirada na vida do lendario Rei Astur), Teatro Teatro de Zürich, Teatro Principal de Maó (Me­ de Zürich, Teatro Principal de Maó (Menorca), norca), en el “Festival Internacional Paiz”, en la no Festival Internacional Paiz, na cidade de ciudad de Antigua, (Guatemala), en el Teatro Antigua, (Guatemala), no Teatro Miguel Ángel Miguel Ángel Asturias de Guatemala, en dichos Asturias de Guatemala, nos devanditos teatros teatros ha cantado roles como Don Giovanni cantou roles como Don Giovanni de W. A. de W. A. Mozart (el role de Donna Anna) Tosca Mozart (o rol de Donna Anna) Basta de G. de G. Puccini, Aída de G. Verdi, “María Stuarda” Puccini, Aída de G. Verdi, María Stuarda de G. de G. Donizetti, El Mefistofele de A. Boito, Donizetti, O Mefistofele de A. Boito, Nabucco de G. Verdi, Butterfly G. Puccini, etc de G. Verdi, Butterfly G. Puccini etc. A su vez también ha interpretado roles dentro de la Zarzuela Como: Pola súa vez tamén interpretou roles dentro da zarzuela como: La rosa del Azafrán, Gavilanes de J Guerrero, La del Soto del Parral, La leyenda La rosa del Azafrán, Gavilanes de J. Guerrero, La del Soto del Parral, La del Beso de Soutullo y Vert, La Calesera de F. Alonso, Luisa Fernanda, de F. leyenda del beso de Soutullo e Vert, La Calesera de F. Alonso, Luisa Fernanda, Moreno Torroba, La Dolores de T. Bretón, La del Manojo de Rosas de P. de F. Moreno Torroba, La Dolores de T. Bretón, La del manojo de rosas de Sorozabal, Los Claveles de J. Serrano, Gigantes y Cabezudos de M. F. Caballero, P. Sorozabal, Los claveles de J. Serrano, Gigantes y Cabezudos de M. F. La Revoltosa de R Chapi, etC. Caballero, La Revoltosa de R. Chapi etc.

20 Lucia di Lammermoor outono lírico 2014

FRANCISCO ANTONIO MOYA RUBIO. DIRECCIÓN MUSICAL FRANCISCO ANTONIO MOYA RUBIO. DIRECCIÓN MUSICAL

Natural de Villahermosa (Ciudad Real). Ingresa en el Conservatorio de Música Natural de Villahermosa (Cidade Real). Ingresa no Conservatorio de Música de Manzanares, más tarde accede al Conservatorio Profesional de Música de Manzanares, máis tarde accede ao Conservatorio Profesional de Música “Marcos Redondo” de Ciudad Real, donde obtiene el título de profesor de “Marcos Redondo” de Cidade Real, onde obtén o título de profesor de Saxofón con José Alfonso Cruz, logrando además el Premio Extraordinario saxofón con José Alfonso Cruz, logrando ademais o premio extraordinario de su instrumento, seguidamente ingresa en el Conservatorio Superior de do seu instrumento, seguidamente ingresa no Conservatorio Superior de Música “Joaquín Rodrigo” de Valencia, donde finaliza el grado superior en Música “Joaquín Rodrigo” de Valencia, onde finaliza o grao superior na la especialidad de Saxofón con el Profesor Miguel LLopis, consiguiendo la especialidade de saxofón co Profesor Miguel LLopis, conseguindo a mención Mención de Honor Fin de Carrera, obteniendo además el título profesional de honra fin de carreira, e obtivo ademais o título profesional de piano e de Piano y concluyendo los estudios de armonía con Rafalel Talens y Francisco concluíu os estudos de harmonía con Rafalel Talens e Francisco Tamariz. Tamariz. Su pasión por la Composición, le lleva a continuar y finalizar los A súa paixón pola composición, lévao a continuar e finalizar os estudos estudios superiores de esta especialidad en el Conservatorio Profesional de superiores desta especialidade no Conservatorio Profesional de Música Música “Teresa Berganza” de Madrid y en el Real Conservatorio Superior “Teresa Berganza” de Madrid e no Real Conservatorio Superior de Música de Música de esta ciudad, recibiendo clases de Contrapunto, Fuga, desta cidade, onde recibe clases de contrapunto, fuga, orquestración e Orquestación y Composición de los profesores. Juan Carlos Panadero, Valentín composición dos profesores. Juan Carlos Panadero, Valentín Ruíz, Arnau Ruíz, Arnau Bataller, Ferrer Ferrán, etc.. Posee un amplio Bataller, Ferrer Ferrán etc. Posúe un amplo catálogo catálogo de obras de Música de Cámara, Banda, Orquesta de obras de música de cámara, banda, orquestra e y Música Cinematográfica. Aunque hoy en día su prefe­ música cinematográfica. Aínda que hoxe en día a súa rencia la ocupan los arreglos, transcripciones y orques­ preferencia a ocupan os arranxos, transcricións e taciones. En el Real Conservatorio Superior de Música de orquestracións. No Real Conservatorio Superior de Madrid obtendrá también el título superior de Dirección Música de Madrid obterá tamén o título superior de de Orquesta, bajo la tutela de los profesores Francisco dirección de orquestra, baixo a tutela dos profesores García Nieto y Antonio Moya Tudela. Es precisamente Francisco García Nieto e Antonio Moya Tudela. É pre­ en el mundo de la dirección orquestal donde centra cisamente no mundo da dirección orquestral onde centra mayormente su carrera profesional, ampliando su maiormente a súa carreira profesional, ampliando a formación en la “Bard University” (Nueva York), con súa formación na Bard University (Nova York), con profesores como Leon Botstein, Apo Hsu, Lawrence profesores como Leon Botstein, Apo Hsu, Lawrence Golan; en la “Escuela de dirección de orquesta Ilia Golan; na Escola de dirección de orquestra Ilia Musin Musin” (San Petersburgo) con el profesor Ennio Nicotra.; (San Petersburgo) co profesor Ennio Nicotra.; na Ac­ en la “Accademia musicale Chigiana” (Siena) con cademia musicale Chigiana (Siena) con Gianluigi Gel­ Gianluigi Gelmetti; en el Royal Northern College of music metti; no Royal Northern College of music de Manchester de Manchester con Ben Zander. Además, ha realizado dife­ con Ben Zander. Ademais, realizou diferentes cursos de rentes cursos de dirección de orquesta con los maestros George Pehlivanian, dirección de orquestra cos mestres George Pehlivanian, Enrique García Enrique García Asensio, Manuel Hernández Silva, Enrique Bátiz, Jose Rafael Asensio, Manuel Hernández Silva, Enrique Bátiz, José Rafael Pascual Pascual Vilaplana, Jordi Mora, formándose además en la dirección de ópera Vilaplana, Jordi Moura, e formouse ademais na dirección de ópera e y zarzuela con los maestros Vinzenzo Laferla, Miquel Ortega y Tulio Gagliardo. zarzuela cos mestres Vinzenzo Laferla, Miquel Ortega e Tulio Gagliardo. Ha dirigido en auditorios como el “Teatro Cervantes” de Málaga, “Palacio Dirixiu en auditorios como o Teatro Cervantes de Málaga, Palacio Euskalduna Euskalduna” de Bilbao, “Teatro Romea” de Murcia, “Palacio Valdès” de de Bilbao, Teatro Romea de Murcia, Palacio Valdès de Avilés, Auditorio Avilés, “Auditorio Nacional de Música” de Madrid, “Palacio de Congresos el Nacional de Música de Madrid, Palacio de Congresos El Greco de Toledo, Greco” de Toledo”, “Teatro García Barbón de Vigo”, etc. Ha superado los Teatro García Barbón de Vigo etc. Superou os procesos selectivos nas procesos selectivos en las oposiciones de Secundaria (especialidad música), oposicións de secundaria (especialidade música), Música e Artes Escénicas Música y Artes Escénicas (especialidades de Saxofón y Composición) y (especialidades de saxofón e composición) e director de Banda Municipal Director de Banda Municipal de Música de la localidad de Puertollano, Banda de Música da localidade de Puertollano, banda á que dirixiu durante 2 a la que dirigió durante 2 temporadas. En la actualidad es, por oposición, tempadas. Na actualidade é, por oposición, profesor de Composición do profesor de Composición del Conservatorio Profesional de Música “Andrés Conservatorio Profesional de Música “Andrés Segovia” de Linares, director Segovia” de Linares, Director titular de la Orquesta Filarmónica de la Mancha, titular da Orquestra Filarmónica da Mancha, e director musical das y director musical de las compañías líricas “La Folía” y “Producciones Telón”. compañías líricas La Folía e Producciones Telón.

21 Lucia di Lammermoor outono lírico 2014

IGNACIO GARCÍA. DIRECTOR DE ESCENA IGNACIO GARCÍA. DIRECTOR DE ESCENA

Licenciado en dirección de escena por la Real Escuela Superior de Arte Licenciado en dirección de escena pola Real Escola Superior de Arte Dramática Dramático de Madrid y ha vencido el premio para jóvenes directores de la de Madrid. Venceu no premio para xoves directores da Asociación de Asociación de Directores de Escena de España y el I certamen de creación Directores de Escena de España e o I certame de creación escénica organizado escénica organizado por el Teatro Real de Madrid con su proyecto escénico polo Teatro Real de Madrid co seu proxecto escénico de El Pequeño Desho­ de El Pequeño Deshollinador. Desde 2004 a 2009 ha sido Adjunto a la Dirección llinador. Desde 2004 a 2009 foi adxunto á dirección artística do Teatro Artística del Teatro Español de Madrid. Ha dirigido espectáculos dramáticos Español de Madrid. Dirixiu espectáculos dramáticos no Teatro María Gue­ en el Teatro María Guerrero, Teatro Lope de Vega de Sevilla, Teatro Español rrero, Teatro Lope de Vega de Sevilla, Teatro Español de Madrid, Compañía de Madrid, Compañía Nacional de Teatro Clásico de España, en el Dramafest Nacional de Teatro Clásico de España, no Dramafest en México D. F., o en México D.F, el festival MESS de Sarajevo, el FIT de Cádiz y el de Scandicci festival MESS de Saraievo, o FIT de Cádiz e o de Scandicci en Italia entre en Italia entre otros. En el campo lírico, ha realizado la puesta en escena de outros. No campo lírico, realizou a posta en escena de Dido and Aeneas de Dido and Aeneas de Purcell, La scala di seta de Rossini, Historia del soldado Purcell; La scala di seta de Rossini; Historia do soldado de Stravinski; La de Stravinski, La contadina de Hasse, II sacrificio di Abramo de Camilla de contadina de Hasse; II sacrificio di Abramo de Padiola de Rossi; II combat­ Rossi, II combattimento di e Clorinda de Monteverdi, Cantata del timento di Tancredi e Clorinda de Monteverdi; Cantata do café de Bach; café de Bach, The little sweep de Britten, Iberia de Albéniz, II tutore burlato The little sweep de Britten; Iberia de Albéniz, II tutore burlato de Martín y de Martín y Soler, Adriano in Siria, La serva padrona y Livietta e Tracollo de Soler; Adriano in Siria, La serva padrona e Livietta e Tracollo de Pergolesi; Pergolesi, Oberto conte di san Bonifacio y Aida de Oberto conte dei san Bonifacio e Aida de Verdi; Verdi, Lucia di Lammermoor, Emilia di Liverpool, Lucia di Lammermoor, Emilia di Liverpool, Rita Rita y de Donizetti, etc. En su carrera ha e Poliuto de Donizetti etc. Na súa carreira de­ demostrado una especial sensibilidad por el re­ mostrou unha especial sensibilidade polo re­ pertorio español de todas las épocas, frecuen­ pertorio español de todas as épocas, e fre­ tándolo con títulos como Don Giovanni Tenorio cuentouno con títulos como Don Giovanni de Ramón Camicer, Pan y Toros y Gloria y Peluca Tenorio de Ramón Camicer; Pan y Toros e Gloria de Francisco Asen jo Barbieri, El estreno de una y Peluca de Francisco Asenjo Barbieri; El estreno artista de Joaquín Gaztambide, Las Golondrinas de una artista de Joaquín Gaztambide, Las de José María Usandizaga, La eterna canción, Black Golondrinas de José María Usandizaga; La el payaso y Juan José de Pablo Sorozóbal, La eterna canción, Black el payaso e Juan José de Celestina de Joaquín Nin-Culmel, Un parque de Pablo Sorozóbal; La Celestina de Joaquín Nin- Luis de Pablo, Orfeo de Jesús Rueda... Asimismo Culmel; Un parque de Luís de Pablo; Orfeo de ha realizado múltiples espectáculos didácticos Jesús Rueda... Así mesmo realizou múltiples con y para niños en diversos países europeos espectáculos didácticos con e para nenos en sobre óperas líricas con obras de Bach, Pergolesi, diversos países europeos sobre óperas líricas Mozart, Donizetti, Britten, Krasa y Vasco Ne­ con obras de Bach, Pergolesi, Mozart, Donizetti, greiros, colaborando con los conjuntos infantiles Britten, Krasa e Vasco Negreiros, colaborando del Orfeón Donostiarra, Coro de la Universidad cos conxuntos infantís do Orfeón Donostiarra, Carlos III de Madrid y la Escolanía de Lausanne en Suiza, El Escorial, Menorca Coro da Universidade Carlos III de Madrid e a Escolanía de Lausanne en y Cuenca. Colabora habitualmente con el European Opera Centre en proyectos Suíza, El Escorial, Menorca e Cuenca. Colabora habitualmente co European internacionales líricos. Ha dirigido en el Teatro Real, Zarzuela, Español, Albéniz Opera Centre en proxectos internacionais líricos. Dirixiu no Teatro Real, y María Guerrero de Madrid, Arriaga y Euskalduna de Bilbao, Campoamorde Zarzuela, Español, Albéniz e María Guerrero de Madrid, Arriaga e Euskalduna Oviedo, Principal de Mahón, Pergolesi de Jesi, Ópera de Lausanne, García de Bilbao, Campoamor de Oviedo, Principal de Mahón, Pergolesi de Jesi, Barbón y Auditorio de Vigo, Jovellanos de Gijón, Colón de Coruña, Auditorio Ópera de Lausanne, García Barbón e Auditorio de Vigo, Jovellanos de Xixón, ciudad de León y en los festivales de Galicia, Mozart de A Coruña, Almagro, Colón da Coruña, Auditorio cidade de León e nos festivais de Galicia, Mozart Niebla, Scandicci, Perelada, Aranjuez, Flamenco de Londres, Biennale de da Coruña, Almagro, Néboa, Scandicci, Perelada, Aranjuez, Flamenco de Venecia, en el MUAC, el Foro Shakespeare y el Teatro Julio Castillo de México Londres, Biennale de Venecia, no MUAC, o Foro Shakespeare e o Teatro D.F., la Ópera de Atenas, el Teatr Wielky de Poznan y el Teatro Alexandrinski Julio Castillo de México D. F., a Ópera de Atenas, o Teatr Wielky de Poznan de San Petersburgo, con una importante proyección internacional en sus e o Teatro Alexandrinski de San Petersburgo, cunha importante proxección trabajos. Ha realizado más de treinta bandas sonoras en importantes escenarios internacional nos seus traballos. Realizou máis de trinta bandas sonoras en como el Teatro Español, Centro Dramático Nacional, Compañía Nacional de importantes escenarios como o Teatro Español, Centro Dramático Nacional, Teatro Clásico o la Compañía Nacional de México. En los últimos años compagina Compañía Nacional de Teatro Clásico ou a Compañía Nacional de México. su labor como director de escena con la pedagogía sobre el teatro, la zarzuela Nos últimos anos compaxina o seu labor como director de escena coa y la ópera, impartiendo cursos y seminarios en diferentes países. Es profesor pedagoxía sobre o teatro, a zarzuela e a ópera, impartindo cursos e semi­ en la Escuela de Arte Dramático de Valladolid y en la escuela de cine Bande narios en diferentes países. É profesor na Escola de Arte Dramática de a Part de Barcelona. Valladolid e na escola de cinema Bande a Part de Barcelona.

22 Lucia di Lammermoor outono lírico 2014

NURIA LORENZO LÓPEZ. DIRECTORA DEL CORO NURIA LORENZO LÓPEZ. DIRECTORA DO CORO

Nace en Vigo, Pontevedra. Comienza sus estudios de música y canto en la Nace en Vigo, Pontevedra. Comeza os seus estudos de música e canto na escuela “Schola Cantorum Santa Cecilia” de Vigo. Más tarde ingresa en el escola “Schola Cantorum Santa Cecilia” de Vigo. Máis tarde ingresa no Conservatorio Superior de Música de dicha ciudad donde se licencia en canto. Conservatorio Superior de Música da devandita cidade onde obtén a Al mismo tiempo, se diploma en Magisterio por lengua extranjera en la licenciatura en canto. Ao mesmo tempo, obtén o diploma en Maxisterio Universidad de Santiago de Compostela y obtiene el Máster en Artes Escénicas por lingua estranxeira na Universidade de Santiago de Compostela e obtén por la Universidad Juan Carlos I de Madrid. Durante sus últimos años de o Máster en Artes Escénicas pola Universidade Juan Carlos I de Madrid. estudios superiores de Canto en el Conservatorio recibe clases magistrales de Durante os seus últimos anos de estudos superiores de canto. No conser­ la mezzosoprano Helga Mueller Mollinari en Verona. Ganadora del 2º premio vatorio recibe clases maxistrais da mezzosoprano Helga Mueller Mollinari nacional de España en el concurso J.J.M.M , 1º premio de Galicia en el concurso en Verona. Gañadora do 2.º premio nacional de España no concurso J.J.M.M Música Xove, 1º premio a la Excelencia Musical en A Coruña y el 1º premio , 1.º premio de Galicia no concurso Música Xove, 1.º premio á Excelencia a la Interpretación Musical en Vigo así como finalista de varios concursos Musical na Coruña e o 1.º premio á Interpretación Musical en Vigo así internacionales. También fue elegida por la fundación Pedro Barrié de la Maza como finalista de varios concursos internacionais. Tamén foi elixida pola para participar en el V ciclo de jóvenes intérpretes, en el cual resultó finalista. fundación Pedro Barrié da Maza para participar no V ciclo de novos Ha grabado un CD titulado Lembrándote, donde interpreta obras de todos los intérpretes, no cal resultou finalista. Gravou un CD titulado Lembrándote, estilos; zarzuela, ópera, lied, etc. onde interpreta obras de todos os estilos; zarzuela, ópera, lied etc. Asiste regularmente a masterclass y cursos de Asiste regularmente a masterclass e cursos de canto con prestigiosos maestros como Teresa canto con prestixiosos mestres como Teresa Berganza, Thomas Hampson, Virginia Zeani, Miguel Berganza, Thomas Hampson, Virginia Zeani, Zanetti, Pedro Lavirgen, Bence Paix, etc. Miguel Zanetti, Pedro Lavirgen, Bence Paix etc. Es becada por la Universidad de San Louis (EE.UU.), É bolseira pola Universidade de San Louis (EUA), para estudiar interpretación de la canción española. para estudar interpretación da canción En el apartado de Oratorio y música de Cámara española. No apartado de oratorio e música ha cantado tanto repertorio de contralto como de cámara cantou tanto repertorio de contralto de mezzo. Debutó con el “Stabat Mater” de como de mezzo. Debutou co Stabat Mater de Pergolesi. Así mismo, ha cantado “Réquiem” de Pergolesi. Así mesmo, cantou Réquiem de Mozart, “Gloria” de Vivaldi, “Magnificat” y “Pasión Mozart, Gloria de Vivaldi, Magnificat e Paixón según San Mateo” de Bach, “Pequeña Misa” de segundo San Mateo de Bach, Pequena Misa de Rossini, Oda a la Reina Ana de Haendel y ha Rossini, Oda á Raíña Ana de Haendel e estreou estrenado en la Catedral de Burgos obras de su na catedral de Burgos obras do seu arquivo archivo catedralicio. En el apartado de Opera catedralicio. No apartado de ópera e zarzuela y Zarzuela participa en varios de los festivales participa en varios dos festivais máis impor­ más importantes del país como Bilbao (ABAO), tantes do país como Bilbao (ABAO), Festival Festival Peralada en Girona, Teatro El Liceo de Peralada en Xirona, Teatro el Liceu de Barce­ Barcelona, Teatro Arriaga en Bilbao, Palau de la Música de Valencia, A Coruña, lona, Teatro Arriaga en Bilbao, Palau da Música de Valencia, A Coruña, Santiago de Compostela,Vigo y Roquetas de Mar. Ha cantado (Condesa de Santiago de Compostela, Vigo e Roquetas de Mar. Cantou condesa de Coigny y Vecchia Madelon) en “Andrea Chenier” de Giordano, (Flora) en Coigny e Vecchia Madelon en Andrea Chenier de Giordano, Flora en La “Traviata” de Verdi, (Dido y Sorceres) en “Dido y Eneas” de Purcell, (Dorabella) Traviata de Verdi, Dido e Sorceres en Dido e Eneas de Purcell, Dorabella en “Cosí fan tutte” de Mozar, (Azucena) en “Il Trovatore” de Verdi, (Suzuki) en Cosí fan tutte de Mozar, Azucena en Il Trovatore de Verdi, Suzuki en en “” de Puccini, (Mercedes) en “Carmen” de Bizet, (Dan­ Madama Butterfly de Puccini, Mercedes en Carmen de Bizet, Dangeville geville) en “Adriana Lecouvrer” de Cilea, (María) en “Le Diable a Seville” de en Adriana Lecouvrer de Cilea, María en Le Diable a Seville de Melchor Melchor Gomis, (Ninetta) en “Les Vepres Sicilienes” de Verdi, (The Second Gomis, Ninetta en Les Vepres Sicilienes de Verdi, The Second Maid en Maid) en “Elektra” de Richard Strauss, (Alisa) en “Lucia de Lammermoor” de Elektra de Richard Strauss, Alisa en Lucia di Lammermoor de Donizetti, Donizetti, (Fata Verde y Cuco) en “La bella dormente” de Respighi, (Rosalía y Fata Verde e Cuco en A bela dormente de Respighi, Rosalía e dona Elvira Doña Elvira) en la zarzuela “Las de Caín” de Sorozábal, (Imelda) en “Oberto, na zarzuela Las de Caín de Sorozábal, Imelda en Oberto, Conte dei San Conte di San Bonifaccio” de Verdi. Como solista, ha ofrecido numerosos Bonifaccio de Verdi. Como solista, ofreceu numerosos concertos líricos nos conciertos líricos en los que interpreta lied, ópera y zarzuela. Recientemente que interpreta lied, ópera e zarzuela. Recentemente estreou en Galicia The ha estrenado en Galicia The Second Sacred Chorus de Duke Ellington, obra Second Sacred Chorus de Duke Ellington, obra para coro, solista e Big- para coro, solista y Big-Band. En sus próximos proyectos destacan; Concierto Band. Nos seus próximos proxectos destacan o concerto de liric/pop/jazz de liric/pop/jazz con Ladibain en el Centro Cultural Afundación el 4 de enero con Ladibain no Centro Cultural Afundación o 4 de xaneiro en Vigo e o en Vigo y el debut como (Lola) de “Cavallería Rusticana”, abril 2015 en Bilbao. debut como Lola de Cavallería Rusticana, abril 2015 en Bilbao.

23 Lucia di Lammermoor outono lírico 2014

Libreto

24 Lucia di Lammermoor outono lírico 2014

LIBRETO LIBRETO A acción sitúase en Escocia, paraxes de Lammermoor, a finais do século XVII. La acción se sitúa en Escocia, parajes de Lammermoor, a finales del siglo XVII. (No libreto orixinal a acción desenvólvese a finais do século XVI, aínda que os (En el libreto original la acción se desarrolla a finales del siglo XVI, aunque los feitos da novela se sitúan en 1689). hechos de la novela se sitúen en 1689). ATTO UNICO ACTO ÚNICO PARTE PRIMA: "La Partenza" PARTE PRIMERA: "La Partida"

Scena Prima NORMANNO Escena Primera NORMANNO (con ironia) (con ironía) (Giardino nel castello di Ravenswood. Schivo d'amor?... Lucia (Jardines del castillo de Ravenswood. ¿Esquiva el amor? Normanno e coro di abitanti del castello D'amore avvampa. Normanno y habitantes del castillo ¡Lucía arde de amor! in arnese da caccia) con trajes de caza) ENRICO ENRIQUE NORMANNO E CORO Che favelli?... NORMANNO Y CORO ¿Qué mascullas? Percorrete le spiagge vicine, Recorred las playas cercanas... Percorriamo le spiagge vicine, RAIMONDO Recorramos las playas cercanas... RAIMUNDO Della torre le vaste rovine: (In disparte) las vastas ruinas de la torre; (Aparte) Cada il velo di sì turpe mistero Oh detto! que caiga el velo del extraño arcano ¡Oh, duras palabras! Lo domanda... lo impone l'onor. lo demanda, lo impone el honor. Splenderà l'esecrabile vero NORMANNO Brillará, así, la verdad execrable NORMANNO Come lampo fra nubi d'orror, M'udite. como relámpago entre nubes de horror, Oidme. Una vez que ella L'onor lo vuol. Ella sen già colà del parco lo exige el honor. se dirigía al recóndito Nel solingo vial dove la madre lugar del bosque donde su madre (il Coro parte rapidamente) Giace sepolta. Impetuoso toro (Sale el coro con rapidez) está enterrada, un toro Ecco su lei s'avventa... impetuoso se abalanzó Scena Seconda Quando per l'aria Escena Segunda contra ella, cuando rimbombar si sente súbitamente se oyó retumbar (Entrano Enrico e Raimondo. Enrico Un colpo, e al suol repente (Enrique y Raimundo entran. Enrique un disparo y la bestia s'avanza fieramente accigliato, Raimondo Cade la belva. avanza amenazante, Raimundo lo sigue cayó fulminada. lo segue mesto e silenzioso. Breve pausa) triste y silencioso. Breve pausa) ENRICO ENRIQUE NORMANNO E chi vibrò quel colpo? NORMANNO ¿Y quién disparó ese tiro? (accostandosi rispettosamente (acercándose respetuosamente ad Enrico) NORMANNO a Enrique) NORMANNO Tu sei turbato! Tal... che il suo nome ricoprì d'un velo. ¡Estás turbado! Uno que ocultó su nombre con un velo.

ENRICO ENRICO ENRIQUE ENRIQUE E n'ho ben donde. Il sai: Lucia forse?... Y por buenas razones. Lo sabes bien: Quizá Lucía... Del mio destin si impallidi la stella... la estrella de mi destino ha caído; Intanto Edgardo... quel mortale nemico NORMANNO pero Edgardo, el mortal enemigo NORMANNO Di mia prosapia, dalle sue rovine L'amò. de mi familia, de entre sus ruinas Se enamoró. Erge la fronte baldanzosa e ride! levanta audaz la frente y se ríe! Sola una mano raffermar mi puote ENRICO Sólo puede una mano venir en mi ayuda ENRIQUE Nel vacillante mio poter... Dunque il rivide? y defender mi vacilante poder. Así, pues, ¿lo volvió a ver? Lucia Osa respinger quella mano!... Lucía no quiere aceptar esa mano... Ah! suora Non m'è colei! NORMANNO ¡Ah! ¡Esa no es mi hermana! NORMANNO Ogni alba... Cada amanecer. RAIMONDO RAIMUNDO (in tuono di chi cerca di calmare ENRICO (Con tono de quien busca calmar ENRIQUE l'altrui collera) E dove? la cólera del otro) ¿Dónde? Dolente vergin, che geme sull'urna re­ Afligida joven, que aún llora sobre centeDi cara madre, al talamo potria NORMANNO el sepulcro de su madre, ¿podría tan NORMANNO Volger lo sguardo? Ah! rispettiam quel In quel viale. pronto girar su rostro al tálamo? En aquel lugar. core Che trafitto dal duol, schivo è Respetemos un corazón que, traspasado d'amore. ENRICO por el dolor, esquiva el amor. ENRIQUE Io fremo! ¡Tiemblo! Né tu scovristi il seduttor?... ¿Has descubierto al seductor?

25 Lucia di Lammermoor outono lírico 2014

NORMANNO NORMANNO NORMANNO NORMANNO Sospetto io n'ho soltanto. (ad Enrico) Sólo tengo sospechas. (a Enrique) Odi tu? ¿Lo oyes? ENRICO ENRIQUE Ah! parla. ENRICO ¡Ah, habla! ENRIQUE Narrate. ¡Contadme! NORMANNO NORMANNO È tuo nemico. RAIMONDO E CORO Es tu enemigo. RAIMUNDO Y CORO (In disparte) (Aparte) RAIMONDO Oh giorno! RAIMUNDO ¡Qué día! (In disparte) (Aparte) Oh ciel!... CORO ¡Oh cielos! CORO Come vinti da stanchezza Fatigados después de NORMANNO Dopo lungo errar d'intorno, NORMANNO errar todo el día, Tu lo detesti. Noi posammo della torre Tú lo detestas. nos acogimos al patio Nel vestibolo cadente: en ruinas de la torre; ENRICO Ecco tosto lo trascorre ENRIQUE y he aquí que lo cruza Esser potrebbe... Edgardo? In silenzio un uom pallente. ¿Podría ser... Edgardo? en silencio un hombre pálido. Come appresso ei n'è venuto Al pasar junto a nosotros, RAIMONDO Ravvisiam lo sconosciuto: RAIMUNDO observamos de cerca (In disparte) Ei su rapido destriero (Aparte) al desconocido, pero Ah!... S'involò dal nostro sguardo... ¡Ah! él se ocultó a nuestras miradas... Qual s'appella un falconiero. Su nombre nos lo dijo un NORMANNO Ne apprendeva, qual s'appella. NORMANNO halconero... se llama... Lo dicesti. ¡Tú lo has dicho! ENRICO ENRIQUE ENRICO E quale? ENRIQUE ¿Como? Cruda... funesta smania ¡Me has desatado una cruel Tu m'hai destata in petto!... CORO y funesta ira en el pecho! CORO È troppo, è troppo orribile Edgardo. ¡Es demasiado, demasiado Edgardo. Questo fatal sospetto! horrible esta fatal sospecha! Mi fa gelare e fremere!... ENRICO Me hiela y me hace temblar... ENRIQUE Mi drizza in fronte il crin! Egli!... me pone los pelos de punta. ¡Él! Colma di tanto obbrobrio Oh rabbia che m'accendi, Ver llena de tanto oprobio a ¡Oh, ira, oh ira que me enciendes, Chi suora mia nascea! Contenerti un cuor non può! aquella que como hermana mía nació. mi corazón no puede contenerte!

(Con terribile impulso di sdegno) RAIMONDO (Con terrible gesto de desprecio) RAIMUNDO Ah! No, non credere... ¡Ah, no des crédito, Pria che d'amor sì perfido No, no... Te presentas ante mí no, no...! a me svelarti rea, como culpable de un pérfido amor, Se ti colpisse un fulmine, ENRICO si te alcanzara un rayo ENRIQUE Fora men rio dolor! No, contenerti un cor non può sería menos amargo mi dolor... No, mi corazón no puede No, non può! No, no! contenerte, no, no puede... no, no... NORMANNO NORMANNO Pietoso al tuo decoro RAIMONDO ¡Por respeto a tu RAIMUNDO Io fui con te crudel! ...Deh sospendi!... honra, he sido cruel contigo! No hagas caso. ...Ella... Ah! ¡Ella... Ah! RAIMONDO RAIMUNDO (In disparte) ENRICO (Aparte) ENRIQUE La tua clemenza imploro; No, no Imploro tu clemencia; No, no. Tu lo smentisci, o ciel!. haz que no sea cierto, ¡Oh cielos! RAIMONDO RAIMUNDO Scena Terza M'odi! Escena Tercera ¡Óyeme!

(Coro di cacciatori, Normanno ed Enrico) ENRICO (cazadores, Normanno y Enrique) ENRIQUE Udir non vò! ¡No quiero escuchar! CORO La pietade in suo favore CORO En vano tus nobles sentimientos (accorrendo a Normanno) Miti sensi invan ti detta... (acercándose a Normanno) piden piedad en su favor. Il tuo dubbio è ormai certezza. Se mi parli di vendetta Tu sospecha es cierta. Sólo te escucharé

26 Lucia di Lammermoor outono lírico 2014

Solo intenderti potrò. Colà trafisse: l'infelice cadde si me hablas de venganza. y la infeliz cayó al agua Sciagurati!... il mio furore Nell'onda, ed ivi rimanea sepolta... ¡Desdichados! Mi furor y aquí permanece sepultada... Già su voi tremendo rugge... M'apparve l'ombra sua... sobre vosotros ruge... Se me apareció su sombra... L'empia fiamma che vi strugge Apagaré con sangre la llama Io col sangue spegnerò. ALISA impía que os consume... ALISA Si, si spegnerò! Che dici!... ¡Sí, sí, la apagaré! ¡Qué dices! Io Col sangue spegnerò! ¡Con sangre la apagaré! LUCIA LUCÍA RAIMONDO Ascolta: RAIMUNDO ¡Escucha! No, no, non può! Regnava nel silenzio ¡No, no, no puede! Reinaba el silencio, No, no, non può! Alta la notte e bruna... ¡No, no, no puede! en la noche profunda y oscura, Colpìa la fonte un pallido iluminaba la fuente CORO Raggio di tetra luna... CORO un pálido rayo de luna... Si, si spegnerà! Quando sommesso un gemito ¡Sí, sí la apagará! cuando un gemido apagado Si, si spegnerà! Fra l'aure udir si fè, ¡Sí, sí la apagará! se oyó entre las brisas Ed ecco su quel margine y aquí, sobre esa orilla, (Enrico parte: tutti lo seguono.) L'ombra mostrarsi a me, ah! (Sale Enrique y todos lo siguen) se me apareció el espectro! ¡Ah! Qual di chi parla muoversi Sus labios se movían como Scena Quarta Il labbro suo vedea, Escena Cuarta si me hablase, E con la mano esanime y con su mano exánime (Parco. Nel fondo della scena un fianco Chiamarmi a sè, parea. (Jardín. Al fondo de la escena parecía llamarme. del castello, con picciola porta praticabile. Stette un momento immobile el castillo, con puerta transitable. Estuvo un instante inmóvil, Sul davanti la così detta fontana della Poi ratta dileguò, Se ve la Fuente de la Sirena, y después se esfumó veloz... Sirena, fontana altra volta coperta da un E l'onda pria sì limpida, fuente una vez cubierta de un bello y las aguas, antes tan limpias, bell'edificio, ornato di tutti i fregi della di sangue rosseggiò! edificio, con todas las bellezas de sangre se tiñeron... gotica architettura, al presente dai rotta­ de la arquitectura gótica, pero que mi di quest'edificio sol cinta. Caduto n'è ALISA está en ruinas. Ha caído el tejado, ALISA il tetto, rovinate le mura, e la sorgente Chiari, oh ciel! ben chiari e tristi el muro caído, y el agua de la fuente ¡Oh cielos! En tus palabras descubro che zampilla si apre il varco fra le pietre, Nel tuo dir presagi intendo! se derrama entre las ruinas claros y trágicos presagios! e le macerie postele intorno, formando Ah! Lucia, Lucia desisti alrededor, formando un arroyo. ¡Ah! ¡Lucía, Lucía, desiste indi un ruscello. Da un amor così tremendo! Está anocheciendo y Lucía viene de un amor tan funesto! È sull'imbrunire. Sorge la luna. Lucia viene del castillo con Alisa: ambas muy dal castello, seguita da Alisa: sono LUCIA agitadas. Ella mira alrededor LUCÍA entrambe nella massima agitazione. Egli è luce a giorni miei, como si buscara a alguien, Él es la luz de mis días, Ella si volge d'intorno, come in cerca di È conforto al mio penar pero al ver la fuente y solaz de mis penas. qualcuno; ma osservando la fontana, Quando rapito in estasi vuelve la mirada a otro lado) Cuando poseído por amor ardiente, ritorce altrove lo sguardo) Del più cocente amore, me jura eterna fe con palabras Col favellar del core del corazón, arrebatado LUCIA Mi giura eterna fè, LUCÍA por el amor ardiente... Ancor non giunse!... Gli affanni miei dimentico, ¡Todavía no ha llegado! olvido mis pesares, Gioia diviene il pianto... el llanto se torna gozo... ALISA Parmi che a lui d'accanto ALISA Me parece que a su lado Incauta!... a che mi traggi!... Si schiuda il ciel per me! ¡Incauta!... ¡Por qué me has traído! el cielo se abre para mí... Avventurarti, or che il fratel qui venne, ¡Ahora que tu hermano ya está aquí È folle ardir. ALISA es una gran locura! ALISA Ah! Giorni d'amaro pianto ¡Ah!, días de amargo llanto, LUCIA Ah! s'apprestano per te! LUCÍA ¡ah!, se acercan para ti. Ben parli! Edgardo sappia Ah! Lucia, ah! Desisti! ¡Dices bien! Edgardo sabe ¡Ah! Lucía, ¡ah! ¡desiste! Qual ne minaccia orribile periglio... qué horrible peligro le acecha. LUCIA LUCÍA ALISA Ah! Quando, rapito in estasi, ecc. ALISA ¡Ah! Cuando, arrebatado, etc. Perché d'intorno il ciglio ¿Por qué con horror, vuelves la vista Volgi atterrita? ALISA a uno y otro lado? ALISA Egli s'avanza... La vicina soglia Él se acerca... la puerta LUCIA Io cauta veglierò LUCÍA vigilaré atenta. Quella fonte, ah!... mai Esta fuente, ¡Ah!... no puedo jamás Senza tremar non veggo... Ah! tu lo sai. (Rientra nel Castello.) mirar sin temor. Tú lo sabes bien: (Alisa vuelve al castillo) Un Ravenswood, ardendo Un Ravenswood, ardiendo de celoso Di geloso furor, l'amata donna furor, mató aquí a su amada,

27 Lucia di Lammermoor outono lírico 2014

Scena Quinta LUCIA Escena Quinta LUCÍA Calma, oh ciel, quell'ira estrema! ¡Oh cielos! ¡Calma esa extrema ira! (Edgardo entra.) (Entra Edgardo.) EDGARDO EDGARDO EDGARDO Fiamma ardente in sen mi scorre! EDGARDO ¡Una llama recorre mi cuerpo! Lucia, perdona se ad ora M'odi. Lucía, perdona que a hora ¡Óyeme! inusitata io vederti chiedea: tan inusitada haya querido verte. ragion possente LUCIA Una poderosa razón LUCÍA A ciò mi trasse. Edgardo!... me obliga a ello. ¡Edgardo! Pria che in ciel biancheggi! Antes que el alba L'alba novella, EDGARDO brille en todo su esplendor, EDGARDO dalle patrie sponde M'odi, e trema. estaré lejos de las costas ¡Óyeme y tiembla! Lungi sarò. Sulla tomba che rinserra de mi patria. Ante la tumba que conserva Il tradito genitore, al padre traicionado, LUCIA Al tuo sangue eterna guerra LUCÍA juré en mi furor Che dici?... Io giurai nel mio furore: ¿Qué dices? eterna guerra a tu familia.

EDGARDO LUCIA EDGARDO LUCÍA Pe' Franchi lidi amici Ah! Izo mi vela hacia la costa francesa; ¡Ah! Sciolgo le vele: ivi trattar m'è dato Allí podré tratar de asuntos que Le sorti della Scozia... EDGARDO Afectan a la suerte de Escocia. EDGARDO Ma ti vidi...in cor mi nacque Pero te vi, y en mi corazón LUCIA Altro affetto, e l'ira tacque... LUCÍA nació otro afecto, la ira se disipó. E me nel pianto Pur quel voto non è infranto... ¿Y me dejas así, Puesto que el voto no ha sido roto Abbandoni così! Io potrei, si, si, potrei compirlo ancor! en medio del llanto? podría aún llevarlo a cabo, ¡sí! ¡sí!

EDGARDO LUCIA EDGARDO LUCÍA Pria di lasciarti Deh! ti placa... Antes de dejarte me presentaré ¡Oh!, ten calma... Asthon mi vegga... io stenderò placato deh! ti frena... a Ashton, le ofreceré la diestra ¡oh! tranquilízate... A lui la destra, e la tua destra, pegno y pediré tu mano en señal Fra noi di pace, chiederò. EDGARDO de paz entre nosotros. EDGARDO Ah! Lucia! ¡Ah! ¡Lucía! LUCIA LUCÍA Che ascolto!... LUCIA ¿Qué oigo? LUCÍA Ah! no... rimanga nel silenzio sepolto Può tradirne un solo accento! ¡Ah, no! Quede oculto en el silencio, Una sola palabra puede traicionarnos Per or l'arcano affetto... Non ti basta la mia pena? de momento, el amor secreto. ¿No te basta con mi pena? Vuoi ch'io mora di spavento? ¿Quieres que yo muera de temor? EDGARDO EDGARDO (con amarezza) EDGARDO (con amargura) EDGARDO Intendo! Ah, no! Comprendo... ¡Ah, no! Di mia stirpe ¡El enemigo Il reo persecutore de' mali miei LUCIA de mi familia todavía no está LUCÍA Ancor pago non è! Ceda, ceda ogn'altro affetto; satisfecho de mis desgracias! Haz que ceda todo otro sentimiento, Mi tolse il padre Solo amor t'infiammi il petto... ¡Me quitó el padre que sólo el amor llene tu pecho. Il mio retaggio avito... Ah! il più nobile, il più santo y me despojó de mi fortuna! Un más noble y más sagrado Né basta? De' tuoi voti è un puro amor! ¿No es bastante? afecto es el amor puro. Che brama ancor quel cor feroce e rio? ¿Qué más quiere aquel corazón La mia perdita intera? EDGARDO feroz y cruel? EDGARDO il sangue mio? Pur quel voto non è infranto... ¿Toda mi perdición, mi sangre? Pero aquel voto no está roto... Ei m'odia... Io potrei compirlo ancor... Me odia. yo podría aún cumplirlo...

LUCIA LUCIA LUCÍA LUCÍA Ah! no... Ah solo amor t'infiammi il petto, ¡Ah! no. Que sólo el amor llene tu pecho... Cedi, cedi a me, cedi, cedi all'amor. Cede, cede por mí, cede al amor... EDGARDO EDGARDO (con più forza) EDGARDO (con fuerza) EDGARDO Mi abborre... (con subita risoluzione) Me detesta. (con rápida resolución) Qui, di sposa eterna fede Aquí, ante el ciclo Qui mi giura, júrame fidelidad

28 Lucia di Lammermoor outono lírico 2014 al cielo innante. EDGARDO eterna de esposa. EDGARDO Dio ci ascolta, Verranno a te sull'aure Dios nos escucha, nos ve, Llegarán hasta ti con la brisa, etc. Dio ci vede... I miei sospiri ardenti, es templo y altar un mis ardientes suspiros, Tempio, ed ara è un core amante; Udrai nel mar che mormora corazón amante. en las olas del mar oirás L'eco de' miei lamenti... el eco de mis lamentos. (ponendo un anello in dito a Lucia) Pensando ch'io di gemiti (poniendo a Lucía una sortija) Pensando que yo me alimento Mi pasco, e di dolor. de gemidos y de dolor, Al tuo fato unisco il mio Spargi una mesta lagrima A tu destino uno el mío. deja que una amarga lágrima Son tuo sposo. Su questo pegno allor! Soy tu esposo. humedezca esta prenda.

LUCIA LUCIA, EDGARDO LUCÍA EDGARDO Y LUCÍA (porgendo a sua volta il proprio Verranno a te sull'aure (a su vez, dando una Llegarán hasta ti con la brisa, etc. anello a Edgardo) I miei sospiri ardenti, sortija a Edgardo) mis ardientes suspiros, E tua son io. Udrai nel mar che mormora Y yo soy tuya. en las olas del mar oirás L'eco de' miei lamenti... el eco de mis lamentos. LUCIA, EDGARDO Pensando ch'io di gemiti EDGARDO Y LUCÍA Pensando que yo me alimento Ah! Soltanto il nostro foco Mi pasco, e di dolor. ¡Ah! Nuestro ardor sólo será de gemidos y de dolor, Spegnerà di morte il gel! Spargi una mesta lagrima apagado por el hielo de la muerte. deja que una amarga lágrima Su questo pegno allor! humedezca esta prenda. LUCIA LUCÍA Ai miei voti amore invoco. LUCIA Como prueba de mi voto llamo al amor, LUCÍA Ai miei voti invoco il Ciel. Il tuo scritto sempre viva y como testigo invoco al cielo... Tu carta guardará tu recuerdo la memoria in me terrà viviendo en mi corazón EDGARDO EDGARDO Ai miei voti invoco il ciel. EDGARDO Sea testigo de mis votos el cielo... EDGARDO Separarci omai conviene. Cara! Sì, sì, Lucia! Ahora conviene separarnos. ¡Querida! ¡Oh, Lucía! Io parto... Debo partir... LUCIA LUCÍA Oh parola a me funesta! LUCIA ¡Oh! ¡Palabra para mí funesta! LUCÍA Il mio cor con te ne viene. Addio... Mi corazón se va contigo. Adiós...

EDGARDO EDGARDO EDGARDO EDGARDO Il mio cor con te qui resta. Rammentati! Ne stringe il Ciel! Mi corazón se queda aquí contigo. ¡Recuerda! ¡Nos ha unido el cielo!

LUCIA LUCIA LUCÍA LUCÍA Ah! Edgardo! Ah! Edgardo! Edgardo! ¡Ah! ¡Edgardo! ¡Ah! ¡Edgardo! ¡Edgardo!

EDGARDO EDGARDO EDGARDO EDGARDO Separarci omai convien. Addio! Ahora conviene que nos separemos. ¡Adiós!

LUCIA (Edgardo parte; Lucia si ritira nel castello.) LUCÍA (Edgardo sale; Lucía va al castillo) Ah! talor del tuo pensiero ¡Ah! Envía alguna vez una carta, Venga un foglio messaggero, una prueba de tus sentimientos E la vita fuggitiva y así nutriré de esperanzas Di speranza nutrirò. mi fugitiva vida.

EDGARDO EDGARDO Io di te memoria viva Yo siempre conservaré vivo Sempre oh cara, serberò. tu recuerdo, oh querida.

LUCIA LUCÍA Verranno a te sull'aure ¡Ah!, llegarán hasta ti con la brisa I miei sospiri ardenti, mis ardientes suspiros, Udrai nel mar che mormora en las olas del mar oirás L'eco de' miei lamenti... el eco de mis lamentos. Pensando ch'io di gemiti Pensando que yo me alimento Mi pasco, e di dolor. de gemidos y de dolor, Spargi una mesta lagrima deja que una amarga lágrima Su questo pegno allor! humedezca esta prenda.

29 Lucia di Lammermoor outono lírico 2014

PARTE SECONDA: PARTE SEGUNDA: "Il contratto nuziale" "El contrato nupcial"

Scena Prima Si accendono per te. Escena Primera las antorchas de Himeneo... Mi guardi, e taci? ¿Me miras y callas? (Gabinetto negli appartamenti di (Estancia en los apartamentos de Lord Asthon. Enrico e Normanno. LUCIA Lord Ashton. Enrique y Normanno. LUCÍA Enrico è seduto presso un tavolino: Il pallor funesto orrendo Enrique está sentado cerca de una mesa: La palidez funesta, horrorosa Normanno sopraggiunge.) Che ricopre il volto mio llega Normanno.) que se dibuja en mi rostro, Ti rimprovera tacendo te manifiesta, a pesar de mi NORMANNO Il mio strazio... il mio dolore. NORMANNO silencio, mi tragedia y mi dolor. Lucia fra poco a te verrà. Perdonar ti possa Iddio Dentro de poco Lucía vendrá a ti. Pueda Dios perdonarte L'inumano tuo rigor. tu inhumano rigor ENRICO E il mio dolor. ENRIQUE y mi dolor. Tremante L'aspetto. La espero tembloroso. A festeggiar le nozze illustri ENRICO Los nobles miembros de mi familia ENRIQUE Già nel castello i nobili congiunti A ragion mi fe' spietato han llegado ya al castillo El afecto ruin que te ardía en el pecho Giunser di mia famiglia; in breve Arturo Quel che t'arse indegno affetto... para celebrar las ilustres bodas. me hizo con razón despiadado; Qui volge... Ma si taccia del passato... En breve Arturo se presentará aquí... pero son cosas del pasado; todavía soy Tuo fratello io sono ancor. tu hermano. La ira ha (sorgendo agitatissimo) Spenta è l'ira nel mio petto (Se levanta muy agitado) desaparecido de mi pecho, Spegni tu l'insano amor. olvida tú el amor insano. E s'ella pertinace osasse d'opporsi?... Nobil sposo... ¿Y si ella, obstinada, osa oponerse?... Un noble esposo...

NORMANNO LUCIA NORMANNO LUCÍA Non temer: la lunga assenza Cessa... ah! cessa. No temas: la larga ausencia ¡Calla... ¡ah! calla! Del tuo nemico, i fogli de tu enemigo, las cartas secuestradas Da noi rapiti, e la bugiarda nuova ENRICO por nosotros y la falsa nueva de que él ENRIQUE Ch'egli s'accese d'altra fiamma, Come? se ha interesado por otra mujer, ¿Cómo? in core di Lucia borrarán la llama del corazón spegneranno il cieco amore. LUCIA de Lucía. LUCÍA Ad altr'uomo giurai mia fè. Juré fidelidad a otro hombre. ENRICO ENRIQUE Ella s'avanza!... Il simulato foglio ENRICO ¡Se acerca! Dame la carta simulada... ENRIQUE (iracondo) (iracundo) (Normanno gli dà un foglio) Nol potevi... (Normanno le da la carta) ¡No debiste!...

Porgimi, ed esci sulla via che tragge LUCIA y dirígete LUCÍA Alla città regina di Scozia; Enrico!... a la ciudad real de Escocia; ¡Enrique! e qui fra plausi, e liete grida y regresa, entre aplausos y muestras Conduci Arturo. ENRICO de júbilo, con Arturo. ENRIQUE Nol potevi!... ¡No debiste!... (Normanno esce.) (Sale Normanno) LUCIA LUCÍA Scena Seconda Ad altr'uomo giurai mia fè. Escena Segunda A otro juré fidelidad.

(Lucia si arresta presso la soglia: la ENRICO (Lucía se detiene bajo el umbral; ENRIQUE pallidezza del suo volto, il guardo (raffrenandosi) la palidez de su rostro, el extravío (refrenándose) smarrito, e tutto in lei annunzia Or basti. de su mirada, todo anuncia en ella ¡Ya basta! i patimenti ch'ella sofferse ed i primi el sufrimiento que padece, y los primeros sintomi d'un'alienazione mentale) (porgendole il foglio, ch'ebbe da Nor­ síntomas de un desequilibrio mental.) (dando la carta que le ha dado manno) Normanno) ENRICO ENRIQUE Appressati, Lucia. Questo foglio appien ti dice, Acércate, Lucía. Esta carta te demuestra claramente Qual crudel, qual empio amasti! a qué cruel e impío amaste. (Lucia si avanza alcuni passi macchinal­ Leggi! (Lucía avanza maquinalmente, ¡Lee! mente, e sempre figgendo lo sguardo y siempre con la mirada fija immobile negli occhi di Enrico) LUCIA en los ojos de Enrique) LUCÍA (legge: la sorpresa, ed il più vivo affanno (Lucía lee, la sorpresa y aflicción Sperai più lieta in questo dì vederti, si dipingono nel suo volto, ed un tremito Confiaba en verte hoy más alegre le cubren el rostro, un temblor In questo dì, che d'imeneo le faci l'investe dal capo alle piante) Pues para ti se encienden la recorre de la cabeza a los pies.)

30 Lucia di Lammermoor outono lírico 2014

Il core mi balzò! LUCIA ¡Ah! ¡Un vuelco me ha dado el corazón! LUCÍA Ho sugli occhi un vel! ¡Un velo cubre mis ojos! ENRICO ENRIQUE (accorrendo in di lei soccorso.) ENRICO (corriendo en su ayuda) ENRIQUE Tu vacilli!... M'odi. Vacilas... Óyeme: Spento è Guglielmo... ascendere Guillermo ha muerto, pronto veremos LUCIA Vedremo in trono Maria... LUCÍA subir a María al trono... Me infelice!... Prostrata è nella polvere ¡Infeliz de mi!... Está postrado en el suelo Ahi!... la folgore piombò! La parte ch'io seguia... ¡Ay!... ¡Cayó el rayo! el partido que yo seguía. Soffriva nel pianto... Sufría en el llanto... languìa nel dolore... LUCIA languidecía en el dolor... LUCÍA La speme... Ah! Io tremo!... puse la vida, ¡Ah! ¡Yo tiemblo! la vita riposi la esperanza in un core... ENRICO en un corazón. ENRIQUE L'istante di morte Dal precipizio Ha llegado el instante Del precipicio, è giunto per me. Arturo può sottrarmi, de la muerte para mí. Arturo puede salvarme, Quel core infedele Sol egli!... ¡Aquel corazón infiel ¡sólo él! ad altra si diè!... se ha entregado a otra! LUCIA LUCÍA ENRICO Ed io? Ed io?... ENRIQUE ¿Y yo?, ¿Y yo? Un folle ti accese, un perfido amore: Un loco, un pérfido amor te encendió; Tradisti il tuo sangue ENRICO traicionaste tu sangre ENRIQUE per vil seduttore Salvarmi devi. por un vil seductor. ¡Tienes que salvarme!

LUCIA LUCIA LUCÍA LUCÍA Oh! Dio! Enrico! ¡Oh Dios! ¡Enrique!

ENRICO ENRICO ENRIQUE ENRIQUE Ma degna dal cielo ne avesti mercè: Vieni allo sposo! Mas del cielo recibiste lo que merecías: Recibe a tu esposo. Quel core infedele ad altra si diè! aquel corazón infiel lo ha dado a otra. LUCIA LUCÍA (si ascoltano echeggiare in lontananza Ad altro giurai! (Se pueden oír a lo lejos sones Estoy prometida a otro. festivi suoni, e clamorose grida) festivos y clamor de alegría.) ENRICO ENRIQUE LUCIA Devi salvarmi... LUCÍA Tienes que salvarme. Che fia!... ¿Qué es eso?... LUCIA LUCÍA ENRICO Ma!... ENRIQUE Pero... Suonar di giubilo Sones de júbilo... Senti la riva? ENRICO ¿los oyes desde la orilla? ENRIQUE Il devi! ¡Tienes que hacerlo! LUCIA LUCÍA Ebbene? (in atto di uscire) ¿Y pues? (Va a salir)

ENRICO LUCIA ENRIQUE LUCÍA ¡Oh cielos, cielos! Giunge il tuo sposo. Oh ciel!.. Oh ciel! Ya llega tu esposo. ENRIQUE LUCIA ENRICO LUCÍA (volviendo hacia Lucía, y con acento Un brivido (ritornando a Lucia, e con accento ¡Un escalofrío me corre rápido, pero enérgico) Mi corse per le vene! rapido, ma energico) por las venas! Se tradirmi tu potrai, Si decides traicionarme La mia sorte è già compita... mi suerte está ya echada. ENRICO ENRIQUE Tu m'involi onore, e vita; Tú me quitas vida y honor, A te s'appresta il talamo!... ¡Se te prepara el tálamo nupcial! Tu la scure appresti a me... tú me preparas el patíbulo. Ne' tuoi sogni mi vedrai En tus sueños apareceré como LUCIA LUCÍA Ombra irata e minacciosa!... sombra airada y amenazante; La tomba a me s'appresta! ¡Se me prepara la tumba! Quella scure sanguinosa el patíbulo sangriento Starà sempre innanzi a te! siempre estará ante ti. ENRICO ENRIQUE Ora fatale è questa! Éste es el momento fatal... LUCIA LUCÍA (volgendo al cielo gli occhi gonfi (dirigiendo al cielo los ojos di lagrime) llenos de lágrimas)

31 Lucia di Lammermoor outono lírico 2014

Tu che vedi il pianto mio... LUCIA Tú que ves mi llanto, LUCÍA Tu che leggi in questo core, Oh, sventurato amore! tú que lees en mi corazón, ¡Oh, amor desgraciado! Se respinto il mio dolore si mi dolor en la tierra es rechazado Come in terra in ciel non è. RAIMONDO en los cielos no lo es. RAIMUNDO Tu mi togli, eterno Iddio, Ah! Cedi, cedi o più sciagure Quítame, oh Dios eterno, ¡Ah! Abandona., abandona miserable Questa vita disperata... ti sovrastano infelice... esta vida desventurada vas al encuentro de grandes desgracias. Per le tenere mie cure, Por todas las inquietudes que presiento, ENRICO Per l'estinta genitrice ENRIQUE por tu difunta madre, Ah! Quella scure sanguinosa Il periglio d'un fratello ¡Ah! El patíbulo sangriento por tu hermano en peligro, starà sempre innanzi a te deh ti mova; e cangi il cor... siempre estaré ante ti. cambia tus sentimientos... O la madre nell'avello o, en su tumba, tu madre LUCIA fremerà per te d'orror. LUCÍA temblará de horror por ti. Ah! Io son tanto sventurata, ¡Ah! Estoy tan desesperada que la Che la morte è un ben per me! LUCIA muerte me resulta un bien. LUCÍA Ah! Ah! Taci... ¡Ah! ¡Ah! Calla... (Enrico parte affrettatamente. Lucia (Enrique parte rápidamente. Lucía si abbandona su d'una seggiola, ove resta RAIMONDO se deja caer en una silla, quedando RAIMUNDO qualche momento in silenzio.) La madre! Il fratello! algunos momentos en silencio) ¡Tu madre! ¡Tu hermano!

Scena Terza LUCIA Escena Tercera LUCÍA Taci... taci: tu vincesti... Calla... calla: tú has ganado... (Lucia vendendo giungere Raimondo, Non son tanto snaturata. (Lucía viendo acercarse a Raimundo, No soy tan inhumana. gli va incontro ansiosissima) sale a su encuentro con impaciencia) RAIMONDO RAIMUNDO LUCIA Oh! qual gioia in me tu desti! LUCÍA ¡Oh! ¡Qué alegría haces nacer en mí! Ebben? Oh qual nube hai dissipata!... ¿Y bien? ¡Oh! ¡Qué sombrías nubes disipas! Al ben de' tuoi qual vittima Haces, Lucía, ofrenda de ti misma, RAIMONDO offri Lucia, te stessa; RAIMUNDO por el bien de tu familia Di tua speranza l'ultimo raggio tramontò! e tanto sacrifizio La última esperanza se acaba como tú, y tal sacrificio Credei, al tuo sospetto, che il fratel chiu­ scritto nel ciel sarà. sospecho que tu hermano a interceptado encontrará en el cielo su recompensa. desse tutte le strade, onde sul Franco Se la pietà degli uomini todos los caminos para que no llegue, Si la piedad de los hombres suolo, all'uomo che amar giurasti a te non fia concessa; en suelo francés, tu carta al hombre te es negada, Non giungesser tue nuove: v'è un Dio, che tergere al que prometiste tu amor: será un Dios el que podrá Io stesso un foglio da te vergato, il pianto tuo saprà. Yo mismo he enviado, por manos seguras, enjugar tus llantos per secura mano recar gli feci... la carta que tú escribiste... Invano! Tace mai sempre... LUCIA ¡En vano! Él persiste en callar... LUCÍA Quel silenzio assai D'infedeltà ti parla! Guidami tu... tu reggimi.. ¡el silencio es prueba de infidelidad! ¡Guíame!... ¡sosténme! Son fuori di me stessa!.. ¡Estoy fuera de mí!.. LUCIA Lungo crudel supplizio LUCÍA La vida será E me consigli? La vita a me sarà! Y ¿qué me aconsejas? ¡un largo y cruel suplicio!

RAIMONDO RAIMONDO RAIMUNDO RAIMUNDO Di piegarti al destino. Si, figlia, coraggio. Abandonarte a tu destino Valor, hija mía, Qual nube hai disgombrata! ¡Qué nubarrones has alejado! LUCIA LUCÍA E il giuramento?... (Partono.) ¿Y el juramento?... (Ellos salen)

RAIMONDO Scena Quarta RAIMUNDO Escena Cuarta Tu pur vaneggi! ¡Divagas! Los juramentos nupciales I nuziali voti (Magnifica sala, pomposamente ornata que no han sido bendecidos (Gran sala del castillo. Todo está Che il ministro di Dio non benedice pel ricevimento di Arturo. Nel fondo por el ministro de Dios listo para recibir a Arturo. Al fondo nè il ciel, una porta praticabile. Altre porte laterali. no tienen valor, ni ante el cielo una puerta practicable. Enrique, Arturo, nè il mondo riconosce. Enrico, Arturo, Normanno, cavalieri e ni ante los hombres Normanno, caballeros y damas, parientes dame congiunti di Asthon, paggi, armige­ de los Ashton, pajes, soldados, LUCIA ri, abitanti di Lammermoor, e domestici, LUCÍA habitantes de Lammermoor y criados, Ah! cede persuasa la mente... tutti inoltrandosi dal fondo) ¡Ah! La razón puede ser convencida todos avanzando desde el fondo) Ma sordo alla ragion pero el corazón persiste sordo resiste il core. CORO a la voz de la razón CORO Per te d'immenso giubilo Por ti de inmenso jubilo RAIMONDO Tutto s'avviva intorno RAIMUNDO todo se aviva alrededor. Vincerlo è forza. Per te veggiam rinascere Debes resistirte Gracias a ti vemos renacer

32 Lucia di Lammermoor outono lírico 2014

Della speranza il giorno ENRICO el día de la esperanza. ENRIQUE Qui l'amistà ti guida, È vero quel folle ardia, ma... Aquí te guía la amistad, Es cierto, aquel loco se atrevió, mas... Qui ti conduce amore, aquí te conduce el amor. Qual astro in notte infida ARTURO Como estrella en noche cerrada, ARTURO Qual riso nel dolor. Ah! como sonrisa en el dolor. ¡Ah!

ARTURO CORO ARTURO CORO Per poco fra le tenebre S'avanza qui Lucia; s'avanza. Poco ha, entre las tinieblas, Aquí llega Lucía; aquí llega. Sparì la vostra stella; desapareció vuestra estrella; Io la farò risorgere ENRICO yo la haré resurgir ENRIQUE Più fulgida e più bella. (Ad Arturo) más brillante, más bella. (a Arturo) La man mi porgi Enrico... Piange la madre estinta... Dame la mano, Enrique, Llora a su madre muerta. Ti stringi a questo cor. estréchame contra tu corazón. A te ne vengo amico, Scena Quinta Vengo hasta ti como amigo, Escena Quinta Fratello e difensor. hermano y defensor. (Lucia, nel massimo abbattimento, (Lucía sostenida por Raimundo y Alisa, CORO è sostenuta da Raimondo ed Alisa) CORO entra en un estado de gran abatimiento.) Per te d'immenso giubilo ¡Ah! gracias a ti todas las cosas Tutto s'avviva intorno ENRICO toman jubiloso color, ENRIQUE Per te veggiam rinascere (presentando Arturo a Lucia) por ti vemos renacer (Presentando Arturo a Lucía) Della speranza il giorno Ecco il tuo sposo... el día de la esperanza. He aquí tu esposo... Qui l'amistà ti guida, Aquí te guía la amistad, Qui ti conduce amore, (Lucia fa un movimento come per aquí te conduce el amor. (Lucía hace un movimiento para huir. retrocedere. Sommessamente a Lucia) Enrique en voz baja, a Lucía.) ARTURO ARTURO A te ne vengo amico, Incauta!... ¡Vengo hasta ti como amigo, ¡Incauta! Fratello e difensor. Perder mi vuoi? hermano y defensor! ¿Me quieres perder?

CORO LUCIA CORO LUCÍA Qual astro in notte infida (Fra sè) Como estrella en noche cerrada, (Para sí) Qual riso nel dolor... Gran Dio! como sonrisa en el dolor... ¡Gran Dios! Fratello e difensor! Hermano y defensor. ARTURO ARTURO ARTURO Ti piaccia i voti accogliere ARTURO Acepta con agrado los votos Dov'è Lucia? del tenero amor mio... ¿Dónde está Lucía? de mi tierno amor.

ENRICO ENRICO ENRIQUE ENRIQUE Qui giungere or la vedrem... (A Lucia) Pronto la veremos llegar... (A Lucía) Incauta! ¡Incauta! (In disparte ad Arturo) (Aparte a Arturo) (accostandosi ad un tavolino su cui è (acercándose a la mesa donde Se in lei il contratto nuziale, e troncando Si te parece está el contrato nupcial e Soverchia è la mestizia, destramente le parole ad Arturo) melancólica en exceso, interrumpiendo a Arturo) Maravigliarti, no, no, non dei. no, no te debes extrañar, no. Dal duolo oppressa e vinta Omai si compia il rito. Vencida y doblegada por el dolor Cúmplase la ceremonia. Piange la madre estinta... llora todavía la madre muerta. LUCIA LUCÍA ARTURO (Fra sè) ARTURO (Para sí) M'è noto, si, si, m'è noto. Gran Dio! Ya me lo han dicho sí, me lo han dicho. ¡Gran Dios!

ENRICO ENRICO ENRIQUE ENRIQUE Soverchia è la mestizia (ad Arturo) Es excesiva su melancolía, (a Arturo) Ma piange la madre. T'appressa. pero llora a la madre. Acércate.

ARTURO ARTURO ARTURO ARTURO Or solvi un dubbio: Oh dolce invito! Pero resuélveme una duda. ¡Oh dulce invitación! Fama suonò, che Edgardo (avvicinandosi ad Enrico che Corrió la voz que Edgardo, (A cercándose a Enrique firma el Sovr'essa temerario sottoscrive il contratto, egli vi temerario, hacia ella contrato, también Enrique. Alzare osò lo sguardo... appone la sua firma. Intanto intentó alzar la mirada Mientras tanto Raimundo y Alisa Temerario... Raimondo, ed Alisa conducono la ¡Temerario! conducen a la temblorosa Lucía tremebonda Lucia verso il tavolino.) hasta el documento.)

33 Lucia di Lammermoor outono lírico 2014

LUCIA EDGARDO LUCÍA EDGARDO (fra sè) (In disparte) (Para sí) (Aparte) Io vado al sacrifizio!... Chi mi frena in tal momento?... ¡Voy al sacrificio!.. ¿Quién me frena en tal momento? Chi troncò dell'ire il corso? ¿Quién truncó el curso de las iras? RAIMONDO Il suo duolo, il suo spavento RAIMUNDO ¡Su dolor, su espanto (In disparte) Son la prova d'un rimorso!... (Aparte) son prueba de remordimiento! Reggi buon Dio l'afflitta. Ma, qual rosa inaridita, ¡Ayuda, gran Dios, a la afligida! ¡Pero, como rosa marchita, Ella sta fra morte e vita!... ella está entre la muerte y la vida! ENRICO Io son vinto... son commosso... ENRIQUE Estoy vencido... estoy conmovido... (piano a Lucia, e scagliandole furtive, T'amo, ingrata, t'amo ancor! (En voz baja a Lucía, lanzando miradas te amo, ingrata, ¡aún te amo! e tremende occhiate) furtivas y amenazantes) Non esitar. Scrivi! ENRICO ¡No dudes... firma! ENRIQUE (In disparte) (Aparte) LUCIA Chi trattiene il mio furore, LUCÍA ¿Quién detiene mi furor (fra sè) E la man che al brando corse? (Para sí) y la mano que corre hacia la espada? Me misera!... Della misera in favore ¡Desgraciada de mí!.. ¡En mi pecho suena un grito Nel mio petto un grido sorse! en favor de la miserable! (piena di spavento, e quasi fuor È il mio sangue! io l'ho tradita! (Llena de espanto, y casi perdiendo ¡Es mi sangre! ¡Yo la he traicionado! di se medesima, segna l'atto) Ella sta fra morte e vita!... la razón, firma el contrato) Ella está entre la vida y la muerte!.. Ah! che spegnere non posso ¡Ah, no puedo borrar La mia condanna ho scritta! Un rimorso nel mio cor! ¡He firmado mi propia condena! los remordimientos de mi corazón!

ENRICO LUCIA ENRIQUE LUCÍA (fra sè) (riavendosi. In disparte) (Para sí) (recuperándose. Aparte) Respiro! Io sperai che a me la vita ¡Respiro! Confiaba en que mi terror Tronca avesse il mio spavento... me hubiese segado la vida, LUCIA Ma la morte non m'aita... LUCÍA pero la muerte no me ayuda, (fra sè) Vivo ancor per mio tormento! (Para sí) vivo todavía para mi tormento. Io gelo e ardo!.. Da' miei lumi cadde il velo... ¡Estoy helada y ardiente... Cae el velo de mis ojos, Io manco!... Mi tradì la terra e il cielo!... me desvanezco!... me han traicionado tierra y cielo. Vorrei pianger, ma non posso... Querría llorar y no puedo, (Si ascolta dalla porta in fondo lo strepito Ah, mi manca il pianto ancor! (Se oye tras la puerta el ruido de una ¡incluso el llanto me abandona! di persona che è per entrare a forza) persona que quiere entrar a la fuerza.) RAIMONDO RAIMUNDO TUTTI (Fra sè) TODOS (Para sí) Qual fragor!... Qual terribile momento!... ¿Qué es este ruido? ¡Qué momento más terrible! Chi giunge?... Più formar non so parole!... ¿Quién llega? ¡Ni siquiera puedo articular Densa nube di spavento una sola palabra! Scena Sesta Par che copra i rai del sole! Escena Sexta ¡Una densa nube de temor, Come rosa inaridita parece que cubra los rayos de sol! (Entra Edgardo) Ella sta fra morte e vita!... (Entra Edgardo.) Ella está entre la muerte y la vida. Chi per lei non è commosso Quien no se compadece de ella EDGARDO Ha di tigre in petto il cor. EDGARDO tiene en el pecho un corazón de tigre. (Con voce e atteggiamento terribili. Egli (Con voz y ceño terrible. Él está è ravvolto in gran mantello) EDGARDO envuelto por una capa) EDGARDO Edgardo! (Fra sè) ¡Edgardo! (Para sí) Chi mi frena in tal momento? ¿Quién me frena en este instante? GLI ALTRI Ma chi? Chi? Come rosa inaridita LOS OTROS Pero, ¿quién?, Como rosa marchita Ella sta fra morte e vita!... Edgardo!... ¡Edgardo! ¡Oh terror! ella está entre la muerte y la vida. Ingrata! T'amo ancor, Ingrata, aún te amo, si, t'amo ancor! LUCIA LUCÍA ¡sí, te amo todavía! Oh fulmine!... ¡Oh rayos! ENRICO ENRIQUE (In disparte) (cade tramortita) (Cae desmayada) (Aparte) È mio sangue! L'ho tradito! ¡Es sangre mía y la he traicionado! Ella sta fra morte e vita... GLI ALTRI LOS OTROS Ella está entre la muerte y la vida... Spegnere non posso i rimorsi... Oh terror!... ¡Oh terror! ¡No puedo disipar los remordimientos! ARTURO (Lo scompiglio è universale. Alisa, col (El desorden es general. Alisa, con ARTURO (Fra sè) soccorso di alcune donne solleva Lucia, la ayuda de una dama, levanta a Lucía, (Para sí) Qual terribile momento!... e l'adagia su una seggiola.) y la sienta sobre una silla) ¡Qué terrible momento!

34 Lucia di Lammermoor outono lírico 2014

Più formar non so parole!... Pur di ferro perirà." No puedo articular una sola palabra; a hierro morirá" Densa nube di spavento Pace, pace! ¡una densa nube de terror ¡Paz, paz! Par che copra i rai del sole! parece que cubra los rayos del sol! Come rosa inaridita (Tutti ripongono le spade. Un Como rosa marchita (Todos envainan la espada. Ella sta fra morte e vita!... momento di silenzio.) ella está entre la muerte y la vida. Un instante de silencio.) Chi per lei non è commosso Quien no se compadece de ella Ha di tigre in petto il cor. ENRICO tiene en el pecho un corazón de tigre. ENRIQUE (facendo qualche passo verso Edgardo, (dando algunos pasos hacia Edgardo, ALISA E CORO e guardandolo biecamente di traverso) ALISA Y CORO y mirándolo de forma siniestra) (In disparte) Sconsigliato! in queste porte (Aparte) Desventurado, ¿quién te ha Come rosa inaridita Chi ti guida? Como rosa marchita guiado hasta esta casa? Ella sta fra morte e vita!... ella está entre la muerte y la vida; Chi per lei non è commosso EDGARDO quién no se compadece de ella EDGARDO Ha di tigre in petto il cor. (altero) tiene en el pecho un corazón de tigre. (altivo) La mia sorte, Mi suerte... LUCIA Il mio dritto... LUCÍA ¡y mis derechos! (Fra sè) (Para sí) Vorrei piangere e non posso... ENRICO Quisiera llorar pero no puedo ENRIQUE M'abbandona il pianto ancor! Sciagurato! mis propias lágrimas me abandonan. ¡Desventurado!

EDGARDO EDGARDO EDGARDO EDGARDO (Fra sè) Sì! Lucia (Para sí) Sí... Lucía Ah, son vinto, son commosso La sua fede a me giurò. ¡Ah, estoy vencido, estoy conmovido! me juró fidelidad. t'amo ingrata, t'amo ancor! ¡Te amo ingrata, te amo todavía! RAIMONDO RAIMUNDO ENRICO Ah, questo amor funesto oblia; ENRIQUE ¡Ah! Olvida este funesto amor: (Fra sè) Ella è d'altri!... (Para sí) ella es de otro... Ah! È mio sangue, l'ho tradita! Es mi sangre. ¡Yo la he traicionado! Ella sta fra morte e vita! EDGARDO ¡Ella está entre la muerte y la vida! EDGARDO Ah! Che spegnere non posso, D'altri?... ah! no. No puedo disipar ¿De otro?.. ¡Ah! , no I rimorsi del mio cor! Los remordimientos de mi corazón. RAIMONDO RAIMUNDO RAIMONDO (gli presenta il contratto nuziale) RAIMUNDO (presentándole el contrato nupcial) (Fra sè) Mira. (Para sí) Mira. Chi per lei non è commosso Quien no se compadece de ella ha di tigre in petto il cor! EDGARDO tiene en el pecho un corazón de tigre. EDGARDO (dopo averlo rapidamente letto, e (después de leerlo rápidamente, y ENRICO, ARTURO figgendo gli occhi in Lucia) ARTURO Y ENRIQUE fijando la mirada en Lucía) (scagliandosi con le spade denudate con­ Tremi!... ti confondi! (Arrojándose con la espada desenvainada ¡Tiemblas... estás confundida! tro Edgardo) Son tue cifre? contra Edgardo) ¿Es tu letra? T'allontana sciagurato... Aléjate desgraciado... O il tuo sangue fia versato... (mostrando la di lei firma) O tu sangre será vertida... (mostrándole la firma)

CORO A me rispondi: CORO ¡Respóndeme! T'allontana sciagurato! ¡Aléjate, desgraciado! (con più forza) (Más fuerte) EDGARDO EDGARDO (traendo anch'egli la spada) Son tue cifre? Rispondi. (desenvainando su espada) ¿Es tu letra? ¡responde! Morirò, ma insiem col mio Moriré, pero con la mía Altro sangue scorrerà. LUCIA Otra sangre carrera. LUCÍA (con voce simigliante ad un gemito) (con voz débil y lastimera) RAIMONDO Sì... RAIMUNDO Sí. (mettendosi in mezzo alle parti (poniéndose entre los adversarios e avversarie, ed in tuono autorevole.) interviniendo con autoridad) EDGARDO Rispettate in me di Dio EDGARDO Respetad en mí (sofocando su cólera) la tremenda maestà. (soffocando la sua collera) la terrible majestad divina. Recoge In suo nome io vel comando, Riprendi En su nombre os lo ordeno: tu prenda, corazón infiel. Deponete l'ira e il brando... Il tuo pegno, infido cor. deponed las armas y la ira. Pace, pace... egli aborrisce Paz, paz... Él aborrece le devuelve el anillo.) L'omicida, e scritto sta: (le rende il di lei anello) al homicida y escrito está: "Chi di ferro altrui ferisce, "Quien a hierro mata,

35 Lucia di Lammermoor outono lírico 2014

LUCIA Vivi... e forse il tuo duolo fia spento: LUCÍA Vive y quizás tu dolor se disipe. Ah! Tutto è lieve all'eterna pietà. ¡Ah! ¡Todo es posible a la Eterna Piedad!

EDGARDO LUCIA EDGARDO LUCÍA Il mio dammi! (cadendo in ginocchio) ¡Devuélveme el mío! (poniéndose de rodillas) Dio lo salva... in sì fiero momento Dios, ¡sálvalo en tan duro momento, LUCIA D'una misera ascolta il lamento... LUCÍA escucha de una miserable el lamento! Almen... È la prece d'immenso dolore Por lo menos... ¡Es el ruego de inmenso dolor Che più in terra speranza non ha... de quien nada espera ya en la tierra! EDGARDO È l'estrema domanda del core, EDGARDO Es la extrema petición de un corazón Lo rendi. Che sul labbro spirando mi sta! ¡Devuélvelo! que está expirando en mis labios.

LUCIA EDGARDO LUCÍA EDGARDO Edgardo! Edgardo! (gettando la spada, ed offrendo ¡Edgardo! ¡Edgardo! (guardando la espada, y ofreciendo il petto a' suoi nemici) el pecho a sus enemigos) (Lo smarrimento di Lucia lascia divedere, Trucidatemi, e pronubo al rito (La turbación de Lucía deja ver, que Matadme y cúmplase el rito nupcial che la mente turbata della infelice intende Sia lo scempio d'un core tradito... la mente turbada de la infeliz apenas destruyendo un corazón traicionado... appena ciò che fa: quindi si toglie treman­ Del mio sangue bagnata la soglia entiende lo que hace: retira temblando ¡Cubierto el tálamo con mi sangre será do l'anello dal dito, di cui Edgardo Dolce vista per l'empia sarà!... el anillo del dedo, y Edgardo lo toma dulce visión para la impía! s'impadronisce sul momento.) Calpestando l'esangue mia spoglia rápidamente) Pasando por encima de mis exangües All'altare più lieta se ne andrà! despojos irá más contenta al altar. EDGARDO EDGARDO Hai tradito il cielo, e amor! ENRICO, ARTURO E CORO ¡Has traicionado al cielo y al amor! ENRIQUE, ARTURO Y CORO Va! T'invola ¡Desaparece! ¡vete! (sciogliendo il freno del represso sdegno La macchia d'oltraggio sì nero (No pudiendo contener más su desprecio, Un tan negro ultraje, getta l'anello, e lo calpesta) Lavata col sangue sarà. arroja el anillo y lo pisotea) ¡será lavado con sangre! Esci, fuggi, il furor che mi accende ¡Sal!, ¡huye!, el furor que me arde Maledetto sia l'istante solo un punto i suoi colpi sospende.. Sea maldito el instante sólo por un instante se detiene. Che di te mi rese amante... Ma fra poco più atroce, più fiero... en que te entregué mi amor. ¡Pero dentro de un momento, más atroz Stirpe iniqua... abbominata Sul tuo capo abborrito cadrà. Estirpe inicua..., abominada, y más fiero sobre tu odiosa cabeza caerá! Io dovea da te fuggir!... ¡yo tenía que haber huido de ti! Abbominata, maledetta, ALISA, RAIMONDO E CORO Abominada, maldita, ALISA, RAIMUNDO Y CORO Io dovea da te fuggir! Deh! Ti salva! Infelice! ¡tenía que haber huido de ti! ¡Vamos! ¡Sálvate! ¡Infeliz! T'invola... t'affretta! ¡Vete! ¡Date prisa! LUCIA I tuoi giorni... il suo stato rispetta... LUCÍA Respeta su situación, su estado. Ah! Vivi, e forse il tuo duolo fia spento, ¡Ah! Vive y quizás tu dolor se disipe. tutto è lieve all'eterna pietà. ¡Todo es posible a la Eterna Piedad! EDGARDO Quante volte ad un solo tormento EDGARDO Cuántas veces para un solo tormento Ah! Vi disperda! Mille gioie apprestate non ha. ¡Ojalá os disperséis! ha añadido mil alegrías...

ENRICO (Raimondo sostiene Lucia, in cui l'ambascia ENRIQUE (Raimundo sostiene a Lucía, su dolor es Insano ardir! Esci! è giunta all'estremo: Alisa, e le Dame son ¡Qué insano atrevimiento! ¡Sal de aquí! extremo; Alisa y las damas están a su loro d'intorno. Gli altri incalzano Edgardo fin a lado. Los demás acosan a Edgardo RAIMONDO presso la soglia. Intanto si abbassa la tela.) RAIMUNDO hasta el umbral. Cae el telón.) Insano ardir! Pace! ¡Qué insano atrevimiento! ¡Paz!

CORO CORO Insano ardir! ¡Que insano atrevimiento!

ARTURO, NORMANNO, CORO ARTURO, ENRIQUE Y CORO Esci, fuggi il furor che accende ne ¡Sal! ¡Huye! El furor que me arde Solo un punto i suoi colpi sospende... sólo por un instante se detiene... Ma fra poco più atroce, più fiero ¡Pero dentro de un momento, más atroz Sul suo capo abborrito cadrà... y fiero, sobre tu odiosa cabeza caerá!

RAIMONDO RAIMUNDO Infelice, t'invola... t'affretta... ¡Infeliz!, ¡vete.. date prisa!

(ad Edgardo) (A Edgardo)

I tuoi giorni... il tuo stato rispetta. Ten en cuenta su situación, su estado.

36 Lucia di Lammermoor outono lírico 2014

PARTE TERZA: PARTE TERCERA: "La ragion smarrita" "La locura"

Scena Prima Escena Primera EDGARDO EDGARDO (Salone terreno nella torre di Wolferag, Per mia? (Salón en La Torre del Risco del Lobo ¿Para la mía? adiacente al vestibolo. Una tavola spoglia contiguo al vestíbulo. Una mesa sin di ogni ornamento, e un vecchio seggio­ ENRICO ningún ornamento y un viejo sillón ENRIQUE lone ne formano tutto l'arredamento. Vi Non venisti nel mio tetto? constituyen el mobiliario de la sala. ¿No has venido tú a mi hogar? è nel fondo una porta che mette En el fondo una puerta al exterior, all'esterno: essa è fiancheggiata da due EDGARDO flanqueada por dos ventanas que EDGARDO finestre che avendo infrante le invetriate, Qui del padre ancor respira tienen rotas las vidrieras y dejan ver Aquí respira aún la sombra paterna... lasciano scorgere gran parte delle rovine L'ombra inulta... e par che frema! parte de las ruinas de la torre, un lado medita su venganza ¡con qué impaciencia! di detta torre, ed un lato della medesima Morte ogn'aura a te qui spira! de la misma sobresale del mar. Noche: ¡La muerte está en el aire que respiras! sporgente sul mare. È notte: il luogo Il terren per te qui trema! el lugar está iluminado por una ¡La tierra tiembla bajo tus pies! viene debolmente illuminato da una Nel varcar la soglia orrenda lámpara. El cielo está muy negro; Cuando has cruzado este umbral terrible smorta lampada. Il cielo è orrendamente Ben dovresti palpitar. relampaguea, truena, y el viento tu corazón ha debido palpitar. ¡Como cuando nero; lampeggia, tuona, ed i sibili delven­ Come un uom che vivo scenda se mezcla con el ruido de la lluvia) un hombre vivo desciende a su propia tumba! to si mescono coi scrosci della pioggia) La sua tomba ad albergar! EDGARDO ENRIQUE EDGARDO ENRICO (Edgardo está sentado cerca de la mesa, (con una alegría malintencionada) (Edgardo è seduto presso la tavola, (con gioia feroce) sumido en pensamientos melancólicos; Lucía fue conducida al altar, immerso ne' suoi malinconici pensieri; Fu condotta la sacro rito después de unos instantes se recobra, y entrando después en la cámara nupcial. dopo qualche istante si scuote, e Quindi al talamo Lucia. guardando attraverso delle finestre) mira a través de la ventana) Orrida è questa notte EDGARDO ¡Horrible es esta noche EDGARDO Come il destino mio! Ei più squarcia il cor ferito!... como mi propio destino! ¡Mi corazón herido se desgarra!... Oh tormento! oh gelosia! ¡Oh, tormentos! ¡Oh, envidia! (scoppia un fulmine) Ebben? Ebben? (Estalla un rayo) ¿Y entonces? ¿Y entonces?

Sì, tuona o cielo... ENRICO Sí, ruge, Oh cielo... ENRIQUE Imperversate o turbini... sconvolto Ascolta: Desataos oh tempestades, alterado sea Escucha: Sia l'ordin di natura, Di letizia il mio soggiorno el orden de la naturaleza, En mi casa resuenan gritos de alegría e pera il mondo... E di plausi rimbombava; y que el mundo perezca... y los aplausos; Ma non m'inganno! scalpitar d'appresso Ma più forte al cor d'intorno ¡Pero no me engaño! Oigo cerca de aquí pero ¡en mi corazón el grito Odo un destrier!... S'arresta!... La vendetta a me parlava! piafar un caballo... ¡Se detiene!... de la venganza es más fuerte todavía! Chi mai nella tempesta Qui mi trassi... in mezzo ai venti ¿Quién puede venir, Yo venía aquí... en la tempestad Fra le minacce e l'ire La sua voce udia tuttor; desafiando las amenazas y la cólera Todavía oía su voz; Chi puote a me venirne? E il furor degli elementi de la tempestad? ¡la cólera de la tempestad Rispondeva al mio furor! era igual a mi cólera! Scena Seconda Escena Segunda EDGARDO EDGARDO ENRICO (con altera impazienza) ENRIQUE (con impaciencia orgullosa) (Gettando il mantello, in cui Da me che brami? (arrojando la capa, con ¿Qué quieres de mí? era inviluppato) la que estaba cubierto) Io. ENRICO Yo ENRIQUE Ascoltami: Escúchame: EDGARDO Onde punir l'offesa, EDGARDO Con el fin de pagar la ofensa Quale ardire!... De' miei la spada vindice ¡Qué audacia! hecha a los míos, Asthon! Pende su te sospesa... ¡Asthon! la espada de la venganza Ch'altri ti spenga? pende sobre tu cabeza... ENRICO Ah! mai... ENRIQUE ¡Que otro te mate!.. Nunca... Sì. Chi dee svenarti il sai! Sí ¡Tu sabes que debo matarte!

EDGARDO EDGARDO EDGARDO EDGARDO Fra queste mura So che al paterno cenere ¡Osas presentarte ante mí He jurado sobre las cenizas de mi padre Osi offrirti al mio cospetto! Giurai strapparti il core. dentro de este recinto! arrancarte el corazón

ENRICO ENRICO ENRIQUE ENRIQUE (con gioia feroce) Tu!... (con una alegría malintencionada) ¡Tú!... Io vi sto per tua sciagura. Estoy aquí para tu desdicha

37 Lucia di Lammermoor outono lírico 2014

EDGARDO Scena Terza EDGARDO Escena Tercera Sì! ¡Sí! (Galleria del castello di Ravenswood, (Gran sala del castillo di Ravenswood, ENRICO vagamente illuminata per festeggiarvi ENRIQUE débilmente iluminada para festejar Tu! le nozze di Lucia. Dalle sale contigue ¡Tú! la boda de Lucía. Desde la sala si ascolta la musica di liete danze. contigua se oye música de danza. EDGARDO Il fondo della scena è ingombro di EDGARDO El fondo de la escena está obstruido (con nobile disdegno) paggi ed abitanti di Lammermoor del (con desprecio altivo) por pajes y habitantes del castillo de Quando? castello. Sopraggiungono molti gruppi d ¿Cuándo? Lammermoor. Sobreponiéndose, varios i Dame e Cavalieri) grupos de damas y caballeros) ENRICO ENRIQUE Al primo sorgere del mattutino albore. CORO Al amanecer CORO D'immenso giubilo Que un grito de inmenso EDGARDO S'innalzi un grido: EDGARDO júbilo se eleve Ove? Corra la Scozia ¿Dónde? y corra de una punta Di lido in lido; a la otra de Escocia; E avverta i perfidi ENRICO ENRIQUE y advierta a nuestros Nostri nemici, Fra l'urne gelide Entre las frías piedras pérfidos enemigos Che a noi sorridono dei Ravenswood. de las tumbas de los Ravenswood que todavía nos Le stelle ancor. sonríen las estrellas. Che a più terribili, EDGARDO EDGARDO Que el cielo en su gran favor Ne rende l'aura Verrò. Allí estaré nos vuelva más terribles d'alto favor y más dichosos. ENRICO Scena Quarta ENRIQUE Ivi a restar preparati. Estad dispuesto quedar allí Escena Cuarta RAIMONDO EDGARDO (trafelato, ed avanzandosi a passi vaci­ EDGARDO RAIMUNDO Ivi... t'ucciderò. llanti) Entonces... Te mataré allí (Jadeando y avanzando vacilante) Ah! Cessate... ah cessate quel contento... ¡Ah! cesad vuestra alegría EDGARDO, ENRICO EDGARDO, ENRIQUE Ah! O sole più rapido a sorger t'appresta... CORO Oh sol, sal por el horizonte... CORO Ti cinga di sangue ghirlanda funesta... Sei cosparso di pallor!... Que una guirnalda de sangre lo rodee.. ¡Estás demacrado! Con tu rischiara l'orribile gara Con ella ilumina el terrible combate d'un odio mortale, d'un cieco furor. RAIMONDO de un odio mortal, de una cólera ciega RAIMUNDO Ah! Cessate! ¡Ah! ¡Acabad! EDGARDO EDGARDO Giurai strapparti il core CORO Juré arrancarte el corazón CORO Ciel! Che rechi? ¡Cielos! ¿Por qué razón? ENRICO ENRIQUE La spada pende su te RAIMONDO La espada pende sobre tu cabeza RAIMUNDO Un fiero evento! ¡Un terrible acontecimiento! EDGARDO EDGARDO Fra l'urne di Ravenswood CORO Cerca de las tumbas de los Ravenswood CORO Tu ne agghiacci di terrore! ¡Nos hielas la sangre! ENRICO ENRIQUE All'alba verrò. RAIMONDO Al amanecer allí estaré RAIMUNDO (accenna con mano che tutti lo circondi­ (invitando con la mano a que le rodeen, EDGARDO, ENRICO no, e dopo avere alquanto rinfrancato il EDGARDO, ENRIQUE y después de recobrar la respiración) Farà di nostr'alme atroce governo respiro) Sobre nuestras almas, Desde la estancia a la que Lucía Gridando vendetta, Dalle stanze ove Lucia los espíritus infernales reinaran se había retirado con su consorte, lo spirto d'Averno... Tratta avea col suo consorte, aullando gritos de venganza... un lamento, un grito, surgía, Un lamento... un grido uscia ¡como de un hombre próximo a la (l'uragano è al colmo) Come d'uom vicino a morte! (La tempestad es muy intensa) muerte! Corsi ratto in quelle mura... Corrí veloz a la habitación. Del tuono che mugge, del nembo che Ahi! terribile sciagura! La cólera de mi corazón es más terrible ¡Ay, terrible desgracia! rugge più l'ira è tremenda, Steso Arturo al suol giaceva que el rugido del trueno, Yacía en el suelo Arturo che m'arde nel cor. Muto freddo insanguinato!... que el aullido del viento. mudo, frío, ¡ensangrentado!... E Lucia l'acciar stringeva, ¡Y Lucía sostenía en su manos (Enrico parte: Edgardo si ritira) Che fu già del trucidato!... (Enrique parte: Edgardo se retira) el acero del propio asesinado!

38 Lucia di Lammermoor outono lírico 2014

(tutti inorridiscono.) Un'armonia celeste (Todos se horrorizan) Di, ¿no oyes una celeste armonía? Di', non ascolti? Ah, l'inno ¡Ah! ¡Suena el himno nupcial! Ella in me le luci affisse... suona di nozze!... Il rito Ella fijó en mí sus ojos... Se prepara para "Il mio sposo ov'è?" mi disse: per noi s'appresta!... "¿Dónde está mi esposo?", me dijo, nosotros el rito. E nel volto suo pallente Oh, me felice! y en su pálido rostro ¡Oh! ¡Feliz de mí! Un sorriso balenò! Oh, gioia che si sente, e non si dice! ¡se dibujó una sonrisa! ¡Oh gozo que se siente y no se dice! Infelice! della mente Ardon gl'incensi... splendono ¡Infeliz! ¡De la mente Arden los inciensos... La virtude a lei mancò! Le sacre faci, splendon intorno!... ha perdido la razón! Brillan las sagradas velas por doquier. Ecco il ministro! ¡He aquí el ministro! CORO Porgimi La destra.... CORO Dame la diestra... Oh! qual funesto avvenimento!... Oh lieto giorno! ¡Oh! ¡Qué funesto acontecimiento! ¡Oh día feliz! Tutti ne ingombra cupo spavento! Alfin son tua, sei mio! ¡A todos nos cubre un oscuro terror! ¡Por fin soy tuya, por fin tu eres mío! Notte, ricopri la ria sventura A me ti dona un Dio... Noche, ¡corre un tupido velo A mí te entrega Dios... Col tenebroso tuo denso vel. Ogni piacer più grato sobre la cruel desventura! Todo placer será muy grato, Mi fia con te diviso compartido contigo. RAIMONDO E CORO Del ciel clemente un riso RAIMUNDO Y CORO Nuestra vida la alumbrará Ah! quella destra di sangue impura La vita a noi sarà! ¡Ah! ¡Que la diestra de sangre impura una clemente sonrisa celestial... L'ira non chiami su noi del ciel. no nos traiga la ira del cielo! RAIMONDO, NORMANNO E CORO RAIMUNDO, NORMANNO Y CORO RAIMONDO Abbi in sì crudo stato! RAIMUNDO ¡En qué cruel estado se halla! Eccola! Di lei, signore, di lei pietà. ¡Hela aquí! De ella, Señor, tened piedad.

Scena Quinta RAIMONDO Escena Quinta RAIMUNDO S'avanza Enrico!... ¡Llega Enrique!.. (Lucia è in succinta e bianca veste: (Lucía entra con un vestido blanco, ha le chiome scarmigliate, ed il suo volto, (Enrico entra) despeinada y con el rostro cubierto (Entra Enrique.) coperto da uno squallore di morte, la de una desolación mortal, que le hace rende simile ad uno spettro, anziché ad Scena Sesta parecer un espectro que un ser vivo. Escena Sexta una creatura vivente. Il di lei sguardo Su mirada petrificada, los impietrito, i moti convulsi, e fino un sorriso ENRICO movimientos convulsos, y hasta una fina ENRIQUE malaugurato manifestano non solo una (accorrendo) sonrisa amarga, manifestando no sólo (corriendo) spaventevole demenza, ma ben anco i segni Ditemi: Vera è l'atroce scena? una espantosa demencia, sino también Decidme: ¿La atroz noticia es cierta? di una vita, che già volge al suo termine.) una señal de inminente fin.) RAIMONDO RAIMUNDO CORO Vera, pur troppo! CORO No es mas que la verdad (In disparte) (Aparte) Oh giusto cielo! ENRICO ¡Oh! ¡Justo cielo! ENRIQUE Par dalla tomba uscita! Ah! perfida!... ¡Parece salida de la tumba! ¡Ah! ¡Pérfida!... Ne avrai condegna pena... Tu tendrás el castigo que mereces... LUCIA LUCÍA Il dolce suono (scagliandosi contro Lucia) ¡El dulce sonido (Arrojándose sobre Lucía) Mi colpì di sua voce!... de su voz me desveló! Ah! quella voce CORO ¡Ah, aquella voz me ha CORO M'è qui nel cor discesa!... T'arresta... penetrado aquí en el corazón! Detente... Edgardo! Io ti son resa: ¡Edgardo! ¡Yo soy sólo tuya! Edgardo! Ah! Edgardo mio! RAIMONDO ¡Edgardo! ¡ Ah, Edgardo mío! RAIMUNDO Sì, ti son resa! Oh ciel!... Non vedi ¡Sí, solo tuya! ¡Oh cielos!...¿No ves Fuggita io son da' tuoi nemici... Lo stato suo? He huido de tus enemigos... en qué estado se encuentra? Un gelo mi serpeggia nel sen!... Un gélido aliento reina en mi seno... trema ogni fibra!... LUCIA ¡Todas mis fibras tiemblan, LUCÍA Vacilla il piè!... (sempre delirando) vacila el pie! (continúa delirando) Presso la fonte, meco t'assidi alquanto... Che chiedi?... Te sentaste a mi lado junto a la fuente. ¿Qué quieres?.. Ohimè!... Sorge il tremendo ¡Ay de mí! ¡Aparece el terrible fantasma e ne separa! ENRICO fantasma y nos separa! ENRIQUE Ohimè! Ohimè! (fissando Lucia, che nell'impeto di ¡Ay de mí!, ¡ay de mí! (Mirando a Lucía, que con la cólera Edgardo!... Edgardo! Ah! collera non aveva prima bene osservata) ¡Edgardo!, ¡Edgardo! no había podido observarla bien) Il fantasma, il fantasma ne separa!... Oh qual pallor! ¡Ah, el fantasma, nos separa! ¡Oh qué palidez! Qui ricovriamo, Edgardo, a piè dell'ara... ¡Busquemos refugio, Edgardo, Sparsa è di rose!... al pie del altar sembrado de rosas!...

39 Lucia di Lammermoor outono lírico 2014

LUCIA (Alisa e le Dame conducono altrove Lucia) LUCÍA (Alisa y las damas se llevan a Lucía) Ah!, me misera!... ¡Ah, mísera de mí! Io più me stesso in me non trovo!... ¡Estoy desesperado!... RAIMONDO RAIMUNDO Ha la ragion smarrita. (parte nella massima costernazione: Ella ha perdido la razón (Sale muy consternado: tutti lo seguono, tranne Raimondo todos lo siguen, excepto Raimundo ENRICO e Normanno) ENRIQUE y Normanno) Gran Dio!... ¡Dios mío!... RAIMONDO RAIMUNDO RAIMONDO (A Normanno) RAIMUNDO (A Normanno) Tremare, o barbaro, Delator! gioisci dell'opra tua. Cruel, tu debes temblar ¡Traidor! ¿Estás satisfecho de tu obra? Tu dei per la sua vita. por su vida NORMANNO NORMANNO LUCIA Che parli? LUCÍA ¿Qué dices? Non mi guardar sì fiero... No me mires con una mirada tan cruel... Segnai quel foglio è vero... RAIMONDO He firmado el contrato, es cierto... RAIMUNDO Nell'ira sua terribile Sì, dell'incendio che divampa e strugge En su terrible cólera, Tú has arrojado la primera chispa Calpesta, oh Dio! l'anello!... Questa casa infelice hai tu destata ¡Dios mío! ¡Pisoteó el anillo!.. del incendio que causó estragos y Mi maledice!... Ah! vittima la primiera favilla. ¡Él me maldice!.. ¡Ah! destruyó esta desdichada casa. Fui d'un crudel fratello, He sido la víctima de un hermano cruel; Ma ognor t'amai... lo giuro... NORMANNO Yo no he cesado de amarte, lo juro... NORMANNO Edgardo... e t'amo ancor Io non credei... Edgardo... y todavía te amo. No te creo...

ENRICO, RAIMONDO RAIMONDO ENRIQUE, RAIMUNDO RAIMUNDO Pietà di lei, Signor. Tu del versato sangue, empio! tu sei Ten piedad de ella, Señor ¡Tú eres la vil razón la ria cagion!... Quel sangue de la sangre derramada!... Esta sangre LUCIA Al ciel t'accusa, e già la man suprema LUCÍA te acusa ante el cielo y la mano divina Chi mi nomasti? Arturo! Segna la tua sentenza... ¿De quién me hablas? ¡Arturo!... firma ya tu sentencia... Ah! non fuggir... Perdono... Or vanne, e trema. ¡Ah! Desaparezcas... perdón... Ahora, vete y tiembla.

GLI ALTRI (Segue Lucia; Normanno esce LOS OTROS (Raimundo sigue a Lucía; Normanno sale Qual notte di terror! per l'opposto lato.) ¡Qué noche de horror! por la puerta contraria)

LUCIA Scena Settima LUCÍA Escena Séptima Ah! No, non fuggir, Edgardo! ¡Ah! No, no desaparezcas, ¡Edgardo! Spargi d'amaro pianto (Parte esterna del Castello, con la Vierte lágrimas amargas (Sale del castillo, con una puerta Il mio terrestre velo, porta praticabile: un appartamento sobre la piedra de mi tumba, practicable: un apartamento del mismo Mentre lassù nel cielo dello stesso è ancora illuminato mientras que en cielo todavía iluminado en el interior. Io pregherò per te... internamente. In più distanza una yo rezaré por ti... Más lejos una capilla: el camino que Al giunger tuo soltanto cappella: la via che vi conduce è ¿El cielo sólo me parecerá bello conduce a ella atraviesa el cementerio fia bello il ciel per me! sparsa delle tombe dei Ravenswood. cuando te reúnas conmigo!... con las tumbas de los Ravenswood. È notte.) Es de noche.) (resta quasi priva di vita, (Queda casi sin vida fra le braccia di Alisa) EDGARDO en los brazos de Alisa) EDGARDO Tombe degli avi miei, Tumbas de mis antepasados, RAIMONDO, CORO l'ultimo avanzo RAIMUNDO, CORO preparaos para recoger Più raffrenare il pianto D'una stirpe infelice ¡Es imposible el último vestigio possibile non è! Deh! raccogliete voi. calmar sus lágrimas! de una infeliz estirpe. Cessò dell'ira Se apagó ya el débil fuego Il breve foco... sul nemico acciaro ENRIQUE de la ira. Quiero abandonarme ENRICO Abbandonar mi vo'. ¡Mis remordimientos me preparan bajo el acero enemigo. Vita d'amaro pianto Per me la vita días bañados por lágrimas amargas! ¡Para mí la vida Serba il rimorso a me! È orrendo peso!... ¡Llévatela allí... Alisa! es un horrible peso! Si tragga altrove... Alisa! l'universo intero ¡Sin Lucía, para mí el È un deserto per me senza Lucia!... (A Raimundo) universo entero es un desierto! (a Raimondo) Di faci tuttavia ¡En el castillo brillan aún Splende il castello! Tú, hombre piadoso, las antorchas! Uom del Segnor, deh, voi Ah! scarsa vigila a la desdichada... ¡Para su júbilo, la misera vegliate... Fu la notte al tripudio!... la noche ha sido corta!

40 Lucia di Lammermoor outono lírico 2014

Ingrata donna! EDGARDO ¡Mujer ingrata!, EDGARDO Mentr'io mi struggo in disperato pianto, Ah! mientras yo me deshago en cruel llanto, ¡Ah! Tu ridi, esulti accanto tú ríes, ¡disfrutas al lado Al felice consorte! CORO del feliz consorte! CORO Tu delle gioie in seno, Fur le nozze a lei funeste... ¡Tú estás en el seno del gozo; Las bodas le han sido funestas... io... della morte! Di ragion la trasse amore... yo... de la muerte! el amor le robó la razón. Fra poco a me ricovero S'avvicina all'ore estreme, Dentro de muy poco un olvidado Se avecina la última hora, darà negletto avello... E te chiede... per te geme... sepulcro me dará refugio. y te llama..., ¡por ti se desespera! Una pietosa lagrima ¡Ni siquiera una lágrima Non scenderà su quello!... EDGARDO de piedad se verterá ante él! EDGARDO Ah! Fin degli estinti, ahi misero! Ah! Lucia muore! Lucia!... ¡Ah! ¡Desgraciado de mí! ¡Ah! ¡Lucía muere! ¡Lucía, ah! Manca il conforto a me! Me faltarán las atenciones. Tu pur, tu pur dimentica ( si ode lo squillo lungo, e monotono Mientras, tú, olvídate (Se oye el toque lento y monótono Quel marmo dispregiato: della campana de' moribondi) del despreciado sepulcro. de la campana de moribundos) Mai non passarvi, o barbara, No pases ante él, oh, bárbara, Del tuo consorte a lato... CORO, EDGARDO al lado de tu marido... CORO Rispetta almeno le ceneri Questo dì che sta sorgendo respeta por lo menos las cenizas El día que está apuntando chi moria per te. tramontar più non vedrà! de quien muere por ti. ella ya no podrá ver acabar... Oh, barbara! ¡Oh, bárbara! CORO CORO Scena Ottava Rimbomba già la squilla in suon di morte! Escena Octava ¡Las campanas suenan en señal de duelo!

(Si avvicina una processione EDGARDO (Se acerca una procesión proveniente EDGARDO proveniente dal castello di Lammermoor) Ahi!... quel suono al cor mi piomba! del castillo de Lammermoor.) ¡Ah! ¡Este sonido me golpea el corazón! È decisa la mia sorte!... ¡Está decidida mi suerte!... CORO Rivederla ancor vogl'io... CORO Volverla a ver aún quiero.. Oh meschina! Oh, fato orrendo! Rivederla e poscia... ¡Oh, desgraciada! ¡desdichado destino! Volverla a ver, y quizás... Più sperar non giova omai!... De nada sirve la esperanza, ¡de nada! Questo dì che sta sorgendo (incamminandosi) El día que está apuntando (Poniéndose en camino) Tramontar tu non vedrà! ¡ella ya no podrá ver acabar! CORO CORO EDGARDO (trattenendolo) EDGARDO (reteniéndolo) Giusto cielo!... Rispondete: Oh Dio!... Qual trasporto sconsigliato!... ¡Cielo santo!... Responded, ¡Oh Dios! Este arrebato... ¡Desgraciado! Rispondete! Ah! Ah desisti...ah! riedi in te... ¡ah!, ¡responded! ¡Ah! ¡Olvídalo!, ¡ah! ¡Vuelve en ti!

CORO (Edgardo si libera a viva forza, fa alcuni CORO (Edgardo se libera a la fuerza, da algunos Oh meschina! rapidi passi per entrare nel castello, ¡Oh, desgraciada! pasos rápidos para entrar en el castillo, ed è già sulla soglia quando n'esce y está ya en el umbral cuando entra EDGARDO Raimondo). EDGARDO Raimundo.) Di chi mai, di chi piangete? Decidme, ¿por quién lloráis? Rispondete, rispondete per pietà! Scena ultima ¡Responded, responded por piedad! Escena última

CORO RAIMONDO CORO RAIMUNDO Di Lucia. Dove corri sventurato? Por Lucía. ¿A dónde corres? ¡Desventurado! Ella in terra più non è. ¡Ella ya no está entre nosotros! EDGARDO EDGARDO (esterrefatto) (Edgardo si caccia disperatamente (Estupefacto) (Edgardo coge desesperadamente las Lucia diceste! le mani fra' capelli, restando immobile ¿Habéis dicho Lucía? manos del capellán, quedando inmóvil in tale atteggiamento, colpito da en esta postura, golpeado por CORO quell'immenso dolore che non ha CORO un inmenso dolor que le impide La meschina... favella. Lungo silenzio) ¡La desgraciada! hablar. Largo silencio)

EDGARDO EDGARDO EDGARDO EDGARDO Su parlate! Lucia! ¡Vamos, hablad! ¡Lucía!

CORO RAIMONDO CORO RAIMUNDO Sì la misera sen muore Sventurato! ¡Sí, la desgraciada está muriendo! ¡Desgraciado!

41 Lucia di Lammermoor outono lírico 2014

EDGARDO RAIMONDO EDGARDO RAIMUNDO In terra più non è? Sciagurato! ¿Ya no está entre nosotros? ¡Desdichado! Ella dunque? Así pues ella... EDGARDO EDGARDO RAIMONDO Ti rivolgi, ah! Al tuo fedel... RAIMUNDO Vuelve tus ojos, ¡ah! a tu fiel amante. È in Cielo! Ah se l'ira... dei mortali... ¡Está en el Cielo! ¡Ah!, si la ira... de los mortales... Si cruda guerra... O bell'alma, Si tan cruel guerra... oh bella alma, EDGARDO ne congiunga il Nume in Ciel!, EDGARDO ¡nos una la divinidad en el cielo! Lucia più non è... O bell'alma innamorata, ¡Lucía ya no está aquí! Oh, bella alma enamorada, ne congiunga il Nume in Ciel!, nos una la divinidad en el cielo. CORO Se divisi fummo in terra CORO Si divididos estuvimos en la tierra, Sventurato! Sventurato! ne congiunga il Nume in Ciel!, ¡Desgraciado! ¡Desgraciado! ¡nos una la divinidad en el cielo!

EDGARDO RAIMONDO EDGARDO RAIMUNDO (scuotendosi) Pensa al ciel! (recobrándose) Piensa en el cielo. Tu che a Dio spiegasti l'ali, Tú que has dirigido las alas hacia Dios, O bell'alma innamorata, CORO oh bella alma enamorada, CORO Ti rivolgi a me placata... Quale orror! Quale orror! vuelve tus ojos benévolos hacia mí, ¡Qué horror! ¡Qué horror! Teco ascenda il tuo fedel. ascienda contigo tu amante fiel. Ah se l'ira dei mortali RAIMONDO ¡Ah!, si la ira de los mortales RAIMUNDO Fece a noi sì cruda guerra, Oh Dio, perdona. nos hizo una tan cruel guerra, ¡Oh, Dios, perdona. Se divisi fummo in terra, si estuvimos separados en la tierra, Ne congiunga il Nume in ciel! CORO ¡nos una la divinidad en el cielo! CORO O bell'alma innamorata, Ahi tremendo!... ahi crudo fato!... Oh, bella alma enamorada, ¡Oh, tremendo, oh, negro hecho! Ne congiunga il Nume in Ciel Dio, perdona tanto error. ¡nos una la divinidad en el cielo! Dios, perdona tanto horror.

(trae rapidamente un pugnale) (Prostrandosi, ed alzando le mani (Desenvaina rápidamente su daga) (Postrándose, y alzando las manos al cielo: tutti lo imitano: al cielo, todos lo imitan. Io ti seguo... Edgardo cade e muore) ¡Yo te sigo! Edgardo cae y muere)

(tutti si avventano, ma troppo FINE DELL'OPERA (todos corren, pero es demasiado FIN DE LA ÓPERA tardi per disarmarlo) tarde para desarmarlo.)

RAIMONDO RAIMUNDO Forsennato!... ¡Loco, insensato!

RAIMONDO, CORO RAIMUNDO Y CORO Ah! Che fai!... Ah ¿qué haces?

EDGARDO EDGARDO Morir voglio, morir voglio! ¡Quiero morir, quiero morir!

RAIMONDO, CORO RAIMUNDO Y CORO Ritorna in te, ritorna in te! ¡Vuelve en ti! ¡Vuelve en ti!

EDGARDO EDGARDO No, no, no! ¡No, no, no!

(Se immerge il pugnale in core) (Se clava el puñal en el corazón)

RAIMONDO, CORO RAIMUNDO Y CORO Ah! ¡Ah!

RAIMONDO RAIMUNDO Che facesti? ¿Qué has hecho?

EDGARDO EDGARDO A te vengo, o bell'alma... A ti voy, oh, bella alma...

42 Lucia di Lammermoor outono lírico 2014

TEMPADA AMIGOS DE LA ÓPERA DE VIGO OUTONO LÍRICO 2014 ORGANIZA: AMIGOS DE LA ÓPERA DE VIGO

Xunta Directiva Presidente: Pedro Pablo Gutiérrez González. Vicepresidente: Daniel Diz Portela. Secretario: Isabel Ávila Terzi. Tesoureiro: José Grobas Montenegro. Vogais: Emilia Diaz Fernández. Marina Inés Linares Cuerpo. Daniel Álvarez Vázquez.

PATROCINAN: CONCELLO DE VIGO DEPUTACIÓN DE PONTEVEDRA XUNTA DE GALICIA

COLABORAN: ABANCA UNIVERSIDADE DE VIGO

MECENADO: GRUPO FEMXA MÁS COCINA

Imaxe creativa e publicidade: IdeasPropias Publicidad S.L.

Dirección artística: Daniel Diz Portela

Mais Información: www.amigosoperavigo.com

43 Lucia di Lammermoor outono lírico 2014

INSCRICIÓN SOCIO

Apelidos: Nome: DNI: Domicilio Rúa: nº: Piso: Código Postal: Localidade: Provincia: Teléfono: Correo electrónico:

DATOS BANCARIOS

Banco ou Caixa: Oficina: Cidade:

Estimados señores: Pola presente, rogo a Vostedes sírvanse atender ata novo aviso, e con cargo á miña Conta nesa Entidade que se indica arriba, os recibos anuais que recibirán de "Amigos de la Ópera", relativos á miña cota de Socio.

Data:

Sen outro particular, saúdoos atentamente

Asdo.:

Titular/es da conta:

Nº de conta:

Cota anual: 50,00 €

Cubrir e remitir por correo ao apartado de correos 324 de Vigo ou escanear e enviar a [email protected]

44 www.mas-cocina.es

+más electros your internet kitchen store www.maselectros.com

DISEÑO ITALIANO

Diseño italiano accesible Liceu ÓPERA Òpera Amigos de la Ópera Barcelona de Vigo Presenta INFANTIL Guillermo Tell

en Vigo 11 enero/15

Teatro Sala de Conciertos Afundación www.servinova.com Policarpo Sanz ,13. 36202 Vigo 12:00 18:00 902 504 500 horas horas Desde 13'50€ Socios Amigos de la Ópera, descuento del 50%*

Los socios que deseen beneficiarse del descuento especial del 50% del importe de las localidades, deberán realizar la compra a través de la taquilla telefónica 902 504 500 con el fin de realizar su acreditación. + info: www.amigosoperavigo.com

MECENADO COLABORAN PATROCINAN