Rapporten All-Archeo bvba 385
Archeologienota Belsele (Sint-Niklaas) - Kouterdreef
Natasja Reyns en Vincent Smet
Temse 2017
2 | Belsele - Kouterdreef
Colofon
Rapporten van het archeologisch onderzoeksbureau All-Archeo bvba
All-Archeo bvba Laagstraat 12 9140 TEMSE
Wettelijk depot nummer D/2017/12.807/23
© All-Archeo bvba
Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en /of openbaar gemaakt worden door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de opdrachtgever.
All-Archeo bvba aanvaardt geen aansprakelijkheid voor eventuele schade voortvloeiend uit de toepassing van de adviezen of het gebruik van de resultaten van dit onderzoek.
Belsele - Kouterdreef| 3
Inhoudsopgave 1 Inleiding ...... 4 2 Verslag resultaten bureauonderzoek ...... 5 2.1 Administratieve gegevens ...... 5 2.2 Archeologische voorkennis ...... 6 2.3 Onderzoeksopdracht ...... 6 2.3.1 Vraagstelling en randvoorwaarden ...... 6 2.3.2 Beschrijving geplande werken ...... 7 2.3.3 Werkwijze ...... 7 2.4 Assessmentrapport ...... 10 2.4.1 Landschappelijke ligging van het onderzochte gebied ...... 10 2.4.2 Historische beschrijving van het onderzochte gebied ...... 16 2.4.3 Het onderzochte gebied in zijn archeologisch kader ...... 20 2.4.4 Interpretatie van het onderzochte gebied en synthese ...... 21 2.4.5 Afweging noodzaak verder vooronderzoek ...... 22 2.4.6 Samenvatting gericht op een gespecialiseerd publiek ...... 22 2.4.7 Samenvatting gericht op een niet gespecialiseerd publiek ...... 23 3 Bibliografie ...... 24 3.1 Publicaties ...... 24 3.2 Websites ...... 24 4 Bijlagen ...... 25 4.1 Archeologische periodes ...... 25 4.2 Plannenlijst ...... 25 4.3 Fotolijst ...... 25
4 | Belsele - Kouterdreef
1 Inleiding
De archeologienota werd opgemaakt naar aanleiding van de aanvraag van een verkavelingsvergunning waarbij de totale oppervlakte van de kadastrale percelen waarop de vergunning betrekking heeft 3000 m² of meer bedraagt en waarbij de percelen helemaal buiten de archeologische zones liggen, opgenomen in de vastgestelde inventaris van archeologische zones,1 zoals bepaald in artikel 5.4.2 van het Onroerenderfgoeddecreet van 12 juli 2013. Het onderzoeksgebied valt niet binnen een beschermde archeologische site, noch binnen een gebied waar geen archeologisch erfgoed te verwachten valt.2
Alle coördinaten die weergegeven worden, zijn uitgedrukt in Lambert 72, tenzij anders vermeld.
De uitvoering van vooronderzoek zonder ingreep in de bodem gaat steeds de uitvoering van vooronderzoek met ingreep in de bodem vooraf. Het doel van een archeologisch vooronderzoek wordt immers met een minimum aan destructie van het archeologisch erfgoed bereikt.
1 https://geo.onroerenderfgoed.be 2 https://geo.onroerenderfgoed.be Belsele - Kouterdreef| 5
2 Verslag resultaten bureauonderzoek
Het doel van de archeologische bureaustudie is de aanwezigheid, aard en bewaringsomstandigheden van de archeologische monumenten te kunnen inschatten, de landschappelijke opbouw van het gebied te kennen, om de impact van de werken op het aanwezige archeologische erfgoed in te schatten en daaruit concrete aanbevelingen te formuleren voor de verdere prospectiestrategie. 2.1 Administratieve gegevens Projectcode: 2016L155
Erkend archeoloog: All-Archeo bvba, OE/ERK/Archeoloog/2015/00018
Locatie (provincie, gemeente, deelgemeente, adres, toponiem): Oost-Vlaanderen, Sint-Niklaas, Belsele, Kouterdreef, Kouterdreef
Bounding box x/y Lambert 72: - 129563, 204254 - 129563, 204204 - 129636, 204212 - 129642, 204254
Kadastraal plan:
2016L155
Figuur 1: Kadasterplan met aanduiding van het onderzoeksgebied in rood (www.geopunt.be)
Kadastrale percelen: Sint-Niklaas, Afdeling 9, sectie A, nummers 957f, 957g, 946r, 946s en 965e 6 | Belsele - Kouterdreef
Oppervlakte onderzoeksgebied: ca. 3425 m²
Topografische kaart:
2016L155
Figuur 2: Topografische kaart met aanduiding van het onderzoeksgebied (https://www.dov.vlaanderen.be)
Begin- en einddatum uitvoering onderzoek: 23/12/2016 – 16/02/2017
Relevante termen uit de thesauri bij de Inventaris Onroerend Erfgoed: bureauonderzoek, steentijd, metaaltijden, Romeinse tijd, middeleeuwen, nieuwe tijd, nieuwste tijd, akkerland.
Verstoorde zones: er zijn geen verstoorde zones gekend. 2.2 Archeologische voorkennis Niet van toepassing.
2.3 Onderzoeksopdracht
2.3.1 Vraagstelling en randvoorwaarden Naar aanleiding van de geplande werken ter hoogte van het onderzoeksterrein werd een archeologisch bureauonderzoek uitgevoerd. Hierbij staat de vraag centraal wat de impact zal zijn van de geplande werken op het archeologisch bodemarchief. Op basis daarvan wordt een afweging gemaakt of verder archeologisch onderzoek met ingreep in de bodem nodig is.
Belsele - Kouterdreef| 7
Volgende onderzoeksvragen worden behandeld: - Welke aanwijzingen bevatten de bestaande bronnen over het archeologisch potentieel van het terrein? - Wat is de landschapshistoriek en de gebruiksevolutie van het terrein? - Wat is de impact van de geplande werken?
Randvoorwaarden: er zijn geen randvoorwaarden van toepassing.
2.3.2 Beschrijving geplande werken Op het terrein zal een verkaveling gerealiseerd worden, bestaande uit 7 loten voor eengezinswoningen (Fout! Verwijzingsbron niet gevonden.). De woningen sluiten aan op reeds estaande wegenis. De aanleg van woningen, wegenis en parkeerplaatsen betekent vermoedelijk een verstoring van ca. 50 cm diepte. De woningen mogen echter onderkelderd worden. Dit betekent plaatselijk een grotere verstoringsdiepte. De locatie van bijvoorbeeld vorstranden, regenwaterputten en huisaansluitingen, die de verstoringsdiepte van de eengezinswoningen overschrijden, ligt in het kader van de verkaveling nog niet vast. Ook zijn er indirecte factoren zoals compactie bij de werfingrepen, die een invloed op het aanwezige bodemarchief hebben.
2.3.3 Werkwijze Het bureauonderzoek heeft betrekking op een zone die gekenmerkt wordt door een lage densiteit aan bebouwing in het verleden. Daarom wordt bijzondere aandacht besteed aan de landschappelijke opbouw en het landgebruik van het gebied.
Voor het bureauonderzoek zijn de aardkundige gegevens online opgezocht via www.dov.vlaanderen en www.geopunt.be. De geomorfologische kaart is niet beschikbaar voor het onderzoeksgebied. Het historisch kaartmateriaal is gegeorefereerd geraadpleegd op www.geopunt.be.
Het belangrijkste beschikbare historisch kaartmateriaal werd geraadpleegd om de gebruiksgeschiedenis van het onderzoeksgebied van de laatste eeuwen zo goed mogelijk te kennen. Met de Kaart van de heerlijkheden van het Beverse, Puiembeke, Paddeschoot en Aarschot te Sint- Niklaas (1786), de Kabinetskaart van de Oostenrijkse Nederlanden (1771-1778), de Atlas der Buurtwegen (1841) en de Vandermaelen kaarten (1846-1854) worden vier momentopnames bekeken, voorafgaand aan de stafkaarten. De informatie afkomstig uit historisch kaartmateriaal kan een impact hebben op de inschatting van de kwaliteit van het eventueel aanwezige oudere bodemarchief. Beschikbare stafkaarten en luchtfoto's van het onderzoeksterrein werden geraadpleegd op www.geopunt.be en op www.cartesius.be. Ze worden enkel weergegeven in voorliggende studie wanneer ze een relevante bijdrage kunnen leveren aan de onderzoeksvragen met betrekking tot de landschapshistoriek, de gebruiksgeschiedenis van het terrein of de evolutie van de historische bebouwing.
In het kader van de vraagstelling rond het archeologisch potentieel van het terrein werden de Centrale Archeologische Inventaris en de landschapsatlas geraadpleegd. De Centrale Archeologische Inventaris is een inventaris van tot nog toe gekende archeologische vindplaatsen. Vanwege het specifieke karakter van het archeologisch erfgoed dat voor ons verborgen zit in de ondergrond, is het onmogelijk om op basis van de Centrale Archeologische Inventaris met zekerheid uitspraken te doen over de aan- of afwezigheid van archeologische sporen.
Bij de opmaak van de archeologienota is contact opgenomen met de projectvereniging Erfpunt. Ook is de erfgoedbank Waasland digitaal geraadpleegd.
8 | Belsele - Kouterdreef
Figuur 3: Bestaande toestand (IRTAS) Belsele - Kouterdreef| 9
Figuur 4: Ontwerpplan (Koppen & Cie)
10 | Belsele - Kouterdreef
2.4 Assessmentrapport
2.4.1 Landschappelijke ligging van het onderzochte gebied Het onderzoeksgebied grenst in het noorden aan de Kouterdreef. Volgens het gewestplan is het terrein gelegen in woongebieden met landelijk karakter. Hydrografisch maakt het onderzoeksgebied deel uit van het Bekken van de Gentse kanalen. Net ten zuiden bevindt zich de Leebeek. In het is de Ransbeek aanwezig (Figuur 6).
2016L155
Figuur 5: Luchtfoto van 2015 met aanduiding van het onderzoeksgebied (https://www.geopunt.be/kaart) Belsele - Kouterdreef| 11
2016L155
Figuur 6: Hydrografische kaart met aanduiding van het onderzoeksgebied (https://www.geopunt.be/kaart)
Figuur 7: Hoogteverloop van noord naar zuid
De hoogte van het terrein varieert tussen 12,7 m TAW in het zuiden tot 14,4 m TAW in het noorden (Figuur 8 en Figuur 7). Het is gelegen op een oost-west georiënteerde zandrug, aan de westrand van het cuestalandschap van het Land van Waas.3 Het was voornamelijk tijdens het quartair dat het landschap zijn huidige uitzicht verkreeg. Vooral tijdens de koude perioden vond een sterke erosie plaats en een belangrijke uitschuring van de tertiaire lagen door rivieren. Zo ontstond een zwak golvend, laag heuvellandschap. Algemeen helt het landschap van het Waasland af naar het noordoosten toe. De zuidelijke helling is zeer steil. Deze asymmetrische reliëfvorm wordt een cuesta genoemd.4
3 De Moor/van de Velde 1995, 7-8 4 Thoen 1989, 15 12 | Belsele - Kouterdreef
2016L155
Figuur 8: Digitaal Hoogtemodel Vlaanderen II, DTM 1m, met aanduiding van het onderzoeksgebied
De tertiaire ondergrond (Figuur 9) bestaat uit het Lid van Ruisbroek. Het wordt gekenmerkt door licht grijsgroen zand, dat rijk is aan fossielen (met soms grote oesterschelpen). Ten noordoosten hiervan bevind zich het Lid van Belsele-Waas. Dit bestaat uit grijsgroen, zeer fijn zand dat kleinhoudend kan zijn tot grijze klei. Verder is het silthouden, gebioturbeerd en bevat het kalkhoudende horizonten, glauconiet en glimmers. De quartairgeologische kaart (Figuur 10) geeft aan dat er in het onderzoeksgebied sprake is van Eolische afzettingen uit het Weichseliaan (laat-pleistoceen) en mogelijk het Vroeg-Holoceen, en/of hellingsafzettingen van het quartair. Ten zuiden is de vallei van de Leebeek gearceerd aangegeven. Ten noorden van het onderzoeksgebied kunnen bovenop de vermelde eolische afzettingen nog jongere eolische afzettingen aanwezig zijn.
Belsele - Kouterdreef| 13
2016L155
Figuur 9: Tertiaire geologische ondergrond met aanduiding van het onderzoeksgebied (www.geopunt.be). Magenta: Lid van Ruisbroek, blauw: Lid van Belsele-Waas
2016L155
Figuur 10: Quartairgeologische kaart met aanduiding van het onderzoeksgebied (www.geopunt.be) 14 | Belsele - Kouterdreef
Figuur 11: Legende bij de quartairgeologische kaart (www.geopunt.be)
De bodemkaart (Figuur 12) toont dat het onderzoeksgebied zich in een bebouwde zone (OB) bevindt. In het uiterste noordwesten is een droge zandbodem met duidelijke ijzer en/of humus B horizont (Zbg) aangegeven. Ten zuiden van het onderzoeksgebied wordt een matig droge zandbodem zonder profiel of met een onbepaald profiel (ZcP(s)) aangegeven. Ten zuidoosten is een matig natte zandbodem zonder profiel of met een onbepaald profiel (ZdP(O)) aanwezig. Het geeft aan dat het onderzoeksgebied gelegen is in een gradiëntzone van hoger gelegen, droge gronden naar lager gelegen, nattere gronden ter hoogte van de vallei van de Leebeek.
De bodembedekkingskaart (Figuur 13) geeft aan dat het noordelijke deel van het onderzoeksgebied bebouwd is. Dit was in het verleden het geval, maar de bebouwing is vandaag de dag gesloopt. Momenteel is het volledige terrein begroeid met gras. De bodemerosiekaart (Figuur 14) geeft voor het zuiden van het terrein aan dat de potentiële bodemerosie er verwaarloosbaar is.
Belsele - Kouterdreef| 15
2016L155
Figuur 12: Bodemkaart met aanduiding van het onderzoeksgebied (www.geopunt.be)
2016L155
Figuur 13: Bodembekking met aanduiding van het onderzoeksgebied (www.geopunt.be) 16 | Belsele - Kouterdreef
2016L155
Figuur 14: Bodemerosiekaart met aanduiding van het onderzoeksgebied (http.//www.geopunt.be/kaart) met donkergroen: verwaarloosbaar, lichtgroen: zeer laag en grijs: niet van toepassing
2.4.2 Historische beschrijving van het onderzochte gebied De oudste vermelding van Belsele kennen we uit documenten rond 870. In 1217 werd de parochie afgescheiden van de moederparochie Waasmunster. De abdij van Boudelo had er een belangrijke invloed op de landbouw in de middeleeuwen.5 Op de Kaart van de heerlijkheden van het Beverse, Puiembeke, Paddeschoot en Aarschot te Sint-Niklaas uit 1786 (Figuur 15) is het onderzoeksgebied te zien. De kaart is samengesteld door landmeter du Caju, die zich baseerde op de kaarten van landmeters Van Landeghem en Manderschaidt.6 De kaart geeft bijgevolg een oudere situatie weer, dan die uit 1786. Het doel van de kaart was vooral de percellering van het terrein. Een correcte weergave van de bebouwing was geen doelstelling van de kaart. Op de kaart is binnen het onderzoeksgebied niets aangegeven. De Leebeek is te zien ten zuiden en ten noordoosten, aan de kruising tussen de huidige Kouterdreef en Koutermolenstraat bevond zich een molen. De Kabinetskaart van de Oostenrijkse Nederlanden (Figuur 16), opgemaakt op initiatief van graaf de Ferraris (1771-1778) toont een gelijkaardige situatie, maar de Leebeek is duidelijk minder nauwkeurig gesitueerd en lijkt door het onderzoeksgebied te stromen, in plaats van ten zuidwesten ervan. Verder is ook de molen te zien en wordt het terrein aangegeven als akkerland. Ten oosten is bebouwing te zien.
5 Agentschap Onroerend Erfgoed 2017: Belsele, Inventaris Onroerend Erfgoed [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/121037 (geraadpleegd op 6 januari 2017). 6 http://www.waaserfgoed.be/erfgoed/25751-kaart-van-heerlijkheden-het-beverse-puiembeke-paddeschoot- en-aarschot-te-sint-niklaas-1786 De oorspronkelijke kaarten van Van Landeghem en Manderschaidt zijn niet meer bewaard. Belsele - Kouterdreef| 17
2016L155
Figuur 15: Kaart van de heerlijkheden van het Beverse met aanduiding van het onderzoeksgebied (www.waaserfgoed.be)
2016L155
Figuur 16: Kabinetskaart van de Oostenrijkse Nederlanden met aanduiding van het onderzoeksgebied (www.geopunt.be) 18 | Belsele - Kouterdreef
2016L155
Figuur 17: Atlas der Buurtwegen (1841) met aanduiding van het onderzoeksgebied (www.geopunt.be)
2016L155
Figuur 18: Vandermaelen kaart (1846-1854) (www.geopunt.be) Belsele - Kouterdreef| 19
2016L155
Figuur 19: Luchtfoto uit 1971 (www.geopunt.be)
2016L155
Figuur 20: Luchtfoto uit 1979-1990 (www.geopunt.be) 20 | Belsele - Kouterdreef
Op de Atlas der Buurtwegen (1841, Figuur 17) zijn twee gebouwen binnen het onderzoeksgebied te situeren. De Vandermaelenkaart (Figuur 18) is duidelijk minder nauwkeurig, maar toont globaal hetzelfde beeld als de Atlas der Buurtwegen. De Vandermaelenkaart toont nu ten zuidoosten van het onderzoeksgebied ook een spoorweg. Luchtfoto’s uit 1971 (Figuur 19) en uit 1979-90 (Figuur 20) tonen dat de bebouwing gewijzigd is ten opzichte van de voorgaande kaarten. Een groot deel van het onderzoeksgebied is nu bebouwd.
2.4.3 Het onderzochte gebied in zijn archeologisch kader De Centrale Archeologische Inventaris (CAI) toont verschillende locaties in de omgeving van het onderzoeksgebied waar archeologische resten gekend zijn (Figuur 21). We bespreken de vondsten zo veel als mogelijk chronologisch.
2016L155
Figuur 21: Overzichtskaart Centrale Archeologische Inventaris met aanduiding van het onderzoeksgebied (https://geo.onroerenderfgoed.be/)
De oudste vondsten dateren uit het neolithicum. Het betreft losse vondsten van lithische materiaal gevonden te Waterschoot7 (CAI ID 32654) en ter hoogte van Duizend Appels8 (CAI ID 32648). Een derde vondst werd aangetroffen op locatie CAI ID 1659909 en is eveneens een losse vondst lithisch materiaal. Het betreft een silexknol met afhakingen en/of bewerkingssporen. Mogelijk heeft het voorwerp als klopper gediend.
Andere vondsten dateren uit de metaaltijden. Op locatie CAI ID 15663010 werden sporen van gebouwen langs een weg gevonden. Op het Wijnveld11 (CAI ID 165005) werden eveneens bewoningssporen gevonden, meer bepaald paalsporen en greppels. De vondsten zouden echter ook uit de Romeinse tijd kunnen dateren. Ter hoogte van CAI ID 3265612 werden bewoningssporen gevonden uit de bronstijd en de ijzertijd.
7 Centrale Archeologische Inventaris, CAI ID 32654, Waterschoot (geraadpleegd op 3 januari 2017) 8 Centrale Archeologische Inventaris, CAI ID 32648, Duizend Appels (geraadpleegd op 3 januari 2017) 9 Centrale Archeologische Inventaris, CAI ID 165990, Duizend Appels (geraadpleegd op 3 januari 2017) 10 Centrale Archeologische Inventaris, CAI ID 156630, Mierennest (geraadpleegd op 3 januari 2017) 11 Centrale Archeologische Inventaris, CAI ID 165005, Wijnveld (geraadpleegd op 3 januari 2017) 12 Centrale Archeologische Inventaris, CAI ID 32656, Steenwerk (geraadpleegd op 3 januari 2017) Belsele - Kouterdreef| 21
Uit de Romeinse tijd werden tegula- en baksteenfragmenten gevonden op de Hanewee13 (CAI ID 32667). Verder is er op de eerder vermelde locatie CAI ID 3265614 een grafstructuur van twee stenen en een vaasje met witte aarde gevonden, alsook de resten van gebouwen in houtbouw en een villa. Er werd ook een muntschat gevonden met munten van Septimus Severus (193-211) tot Postumus (260-269).
De Sint-Andreas en Gislenuskerk15 (CAI ID 32649) dateert uit de middeleeuwen. De eerste kerk zou van hout zijn geweest en werd gedurende de 10de eeuw in Romaanse stijl gebouwd. Hiervan zijn de mortelvloer en funderingen teruggevonden. In de eerste helft van de 13de eeuw werd de kerk omgevormd. Op locatie CAI ID 15663016 werd een geïsoleerd vierkant gebouw (vermoedelijk een opslagschuur) uit de volle middeleeuwen gevonden. Op locaties CAI ID 32654,17 CAI ID 4011018 en CAI ID 3277119 werden sporen van middeleeuwse bewoning gevonden. Ter hoogte van CAI ID 3265220 is nog een alleenstaande hoeve uit de middeleeuwen te situeren.
2.4.4 Interpretatie van het onderzochte gebied en synthese Na uitvoering van het bureauonderzoek kunnen de onderzoeksvragen die vooropgesteld werden, beantwoord worden.
Welke aanwijzingen bevatten de bestaande bronnen over het archeologisch potentieel van het terrein? In de omgeving van het onderzoeksgebied bevinden zich verschillende gekende archeologische waarden, maar de meeste bevinden zich op enige afstand van het onderzoeksgebied. Ze geven geen specifieke informatie van het archeologische potentieel van het terrein en tonen enkel aan dat de regio rijk is aan vondsten uit de steentijd, de metaaltijden, de Romeinse tijd en de middeleeuwen. De landschappelijke ligging van het terrein is eveneens gunstig te noemen, in een gradiëntzone van hoger gelegen droge gronden, naar lager gelegen natter terrein ter hoogte van de Leebeek, die zich vlakbij bevindt. Op basis daarvan is er sprake van potentieel naar steentijd artefactensites toe. Het lange gebruik van het terrein als akkerland, zoals te zien op historische kaarten, en de hoge graad van bebouwing op het terrein in het verleden, maken het echter weinig waarschijnlijk dat op het terrein nog in situ bewaarde steentijd artefactensites aanwezig zijn. Daarbij komt dat de oppervlakte van het onderzoeksgebied relatief beperkt is. Het betreft met name ca. 3425 m². Een combinatie van al deze elementen maakt dat het archeologisch potentieel van het onderzoeksgebied eerder laag is.
Wat is de landschapshistoriek en de gebruiksevolutie van het terrein? Historische kaarten en luchtfoto’s tonen dat het terrein in het verleden in gebruik was als akkerland. Vanaf omstreeks het midden van de 19de eeuw tonen historische kaarten de aanwezigheid van twee bouwvolumes binnen het onderzoeksgebied. In de 20ste eeuw is de bebouwing gewijzigd en uitgebreid ten opzichte van de situatie in de 19de eeuw. Onlangs werd deze bebouwing gesloopt.
13 Centrale Archeologische Inventaris, CAI ID 32667, Hanewee (geraadpleegd op 3 januari 2017) 14 Centrale Archeologische Inventaris, CAI ID 32656, Steenwerk (geraadpleegd op 3 januari 2017) 15 Centrale Archeologische Inventaris, CAI ID 32649, Sint-Andreas en Gislenuskerk (geraadpleegd op 3 januari 2017) 16 Centrale Archeologische Inventaris, CAI ID 156630, Mierennest (geraadpleegd op 3 januari 2017) 17 Centrale Archeologische Inventaris, CAI ID 32654, Waterschoot (geraadpleegd op 3 januari 2017) 18 Centrale Archeologische Inventaris, CAI ID 40110, Baverik I (geraadpleegd op 3 januari 2017) 19 Centrale Archeologische Inventaris, CAI ID 32771, Baverik II (geraadpleegd op 3 januari 2017) 20 Centrale Archeologische Inventaris, CAI ID 32652, De Populieren (geraadpleegd op 3 januari 2017) 22 | Belsele - Kouterdreef
2016L155
Figuur 22: Syntheseplan
Wat is de impact van de geplande werken? Binnen het volledige onderzoeksgebied worden werken gepland. De voornaamste werken omvatten de bouw van woningen. Van verschillende bodemingrepen ligt de precieze verstoringsdiepte niet vast. Ook dient in acht genomen te worden dat de geplande werken compactie van de bodem zullen veroorzaken buiten de zones waar de eigenlijke werken voorzien worden. Dit doet besluiten dat binnen het volledige onderzoeksgebied het bodemarchief bedreigd is.
2.4.5 Afweging noodzaak verder vooronderzoek In situ bewaarde steentijd artefactensites zijn waarschijnlijk niet meer te verwachten gezien het lange gebruik van het terrein als akkerland en de mate van bebouwing op het terrein in het verleden. Op zich is er sprake van potentieel voor resten uit de metaaltijden, de Romeinse tijd en de middeleeuwen, op basis van gekende archeologische waarden in de omgeving. Deze bevinden zich echter reeds op enige afstand van het onderzoeksgebied. Daarbij komt dat de oppervlakte van het onderzoeksgebied relatief beperkt is. Het betreft met name ca. 3425 m². Een combinatie van al deze elementen maakt dat het archeologisch potentieel van het onderzoeksgebied eerder laag is. Dit betekent ook dat het potentieel op kennisvermeerdering aan de hand van verder archeologisch vooronderzoek beperkt is. De verwachte resultaten wegen niet op tegen de kostprijs van het verder archeologisch vooronderzoek. Daaruit volgt dat geen bijkomende archeologische maatregelen nodig geacht worden in het kader van de geplande werken.
2.4.6 Samenvatting gericht op een gespecialiseerd publiek Het onderzoeksgebied bevindt zich in een gradiëntzone aan de rand van de Leebeek. In de omgeving zijn vondsten gekend uit de steentijd, de metaaltijden, de Romeinse tijd en de middeleeuwen. Deze vondsten bevinden zich op enige afstand van het onderzoeksgebied. Historische kaarten tonen dat het terrein in de 18de eeuw in gebruik was als akkerland. Vanaf de 19de eeuw verschijnt bebouwing Belsele - Kouterdreef| 23
op het terrein. In de 20ste eeuw blijkt de bebouwing gewijzigd en beslaat ze een groot deel van het onderzoeksgebied. Al deze gegevens, in combinatie met de eerder beperkte oppervlakte van het onderzoeksgebied maken dat er sprake is van een laag archeologisch potentieel. Dit impliceert tevens dat het potentieel op kennisvermeedering in het geval van bijkomend archeologisch vooronderzoek laag is. Naar aanleiding daarvan worden geen bijkomende archeologische maatregelen nodig geacht in het kader van de geplande werken.
2.4.7 Samenvatting gericht op een niet gespecialiseerd publiek Het bureauonderzoek toont aan de hand van een afweging van verschillende factoren aan dat het onderzoeksgebied slechts een laag archeologisch potentieel kent. Het potentieel op kennisvermeerdering in geval van bijkomend archeologisch onderzoek is eveneens laag. Daarom worden geen bijkomende archeologische maatregelen nodig geacht in het kader van de geplande werken.
24 | Belsele - Kouterdreef
3 Bibliografie
3.1 Publicaties De Moor, G./D. Van de Velde, 1995: Toelichting bij de Quartairgeologishe Kaart. Kaartblad 14 Lokeren, Brussel.
Thoen, H. (ed.), 1989: Temse en de Schelde van ijstijd tot Romeinen, Brussel. 3.2 Websites Cartesius (2016) https://www.cartesius.be
Centrale Archeologische Inventaris (2016) https://cai.onroerenderfgoed.be
Databank ondergrond Vlaanderen (2016) http://dov.vlaanderen.be
Erfgoedbank Waasland (2017) http://www.waaserfgoed.be
Geoportaal Onroerend Erfgoed (2016) https://geo.onroerenderfgoed.be/
Geopunt Vlaanderen (2016) http://www.geopunt.be/
Inventaris Onroerend Erfgoed (2016) https://inventaris.onroerenderfgoed.be
Onderzoeksbalans Onroerend Erfgoed Vlaanderen (2016) https://www.onderzoeksbalans.be Belsele - Kouterdreef| 25
4 Bijlagen
4.1 Archeologische periodes
4.2 Plannenlijst Plannenlijst bureauonderzoek: projectcode 2016L155
Plan- Aanmaak- Aanmaak- Type Onderwerp Datum nummer schaal wijze 1 Kadasterplan Locatie onderzoeksgebied 1:1 Digitaal 23/12/2016 2 Topografische kaart Locatie onderzoeksgebied 1:1 Digitaal 23/12/2016 3 Bouwplan Bestaande toestand 1:1 Digitaal 16/02/2017 4 Bouwplan Ontwerpplan 1:1 Digitaal 23/12/2016 5 Hydrografische Locatie onderzoeksgebied 1:1 Digitaal 23/12/2016 kaart 6 Doorsnede Terreinverloop 1:1 Digitaal 23/12/2016 7 Hoogtemodel Digitaal hoogtemodel terrein en 1:1 Digitaal 23/12/2016 omgeving 8 Tertiaire Locatie onderzoeksgebied 1:1 Digitaal 23/12/2016 geologische kaart 9 Quartairgeologische Locatie onderzoeksgebied 1:1 Digitaal 23/12/2016 kaart 10 Bodemkaart Locatie onderzoeksgebied 1:1 Digitaal 23/12/2016 11 Bodemgebruikskaart Locatie onderzoeksgebied 1:1 Digitaal 23/12/2016 12 Bodemerosiekaart Locatie onderzoeksgebied 1:1 Digitaal 23/12/2016 13 Historische kaart Kaart van de heerlijkheden van het 1:1 Digitaal 06/01/2017 Beverse 14 Historische kaart Kabinetskaart van de Oostenrijkse 1:1 Digitaal 23/12/2016 Nederlanden 15 Historische kaart Atlas der Buurtwegen 1:1 Digitaal 23/12/2016 16 Historische kaart Vandermaelenkaart 1:1 Digitaal 23/12/2016 17 CAI-kaart CAI vondstlocaties 1:1 Digitaal 23/12/2016 18 Syntheseplan Synthese van het bureauonderzoek 1:1 Digitaal 23/12/2016
4.3 Fotolijst Fotolijst bureauonderzoek: projectcode 2016L155
ID Type Onderwerp Vervaardiging Datum F1 Luchtfoto Toestand terrein 2015 Digitaal 23/12/2016 F2 Luchtfoto Toestand terrein 1971 Digitaal 23/12/2016 26 | Belsele - Kouterdreef
ID Type Onderwerp Vervaardiging Datum F3 Luchtfoto Toestand terrein 1979-1990 Digitaal 23/12/2016