Prognoza oddziaływania na środowisko Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Brańsk

Warszawa, 2018

mgr inż. Patrycja Kosyło – Zespół autorski: kierownik zespołu

Współpraca: mgr inż. Miłosz Banasiewicz

mgr inż. Rafał Musiałek

Spis treści

1. Wstęp ...... 7 1.1. Podstawa formalno-prawna ...... 7 2. Cele ochrony środowiska ustanowione na szczeblu międzynarodowym, wspólnotowym i krajowym, istotne z punktu widzenia realizowanego dokumentu oraz sposoby w jakich te cele i inne problemy środowiska zostały uwzględnione podczas opracowywania dokumentu, a także powiązania z innymi dokumentami ...... 7 3. Informacje o powiązaniach z innymi dokumentami, głównych celach projektu Studium oraz jego zawartości ...... 9 3.1. Powiązania z innymi dokumentami ...... 9 3.2. Główne cele sporządzenia zmiany Studium ...... 13 3.3. Zawartość projektowanego dokumentu ...... 13 4. Metodyka zastosowana przy sporządzaniu opracowania ...... 19 5. Propozycje, dotyczące przewidywanych metod analizy skutków realizacji postanowień projektowanego dokumentu oraz częstotliwość jej przeprowadzania ...... 20 6. Transgraniczne oddziaływanie na środowisko ...... 20 6.1. Charakterystyka i stan środowiska przyrodniczego obszaru objętego opracowaniem ...... 21 6.2. Geomorfologia ...... 21 6.3. Geologia ...... 23 6.3.1. Warunki budowlane...... 25 6.4. Surowce mineralne ...... 26 6.5. Użytkowanie gruntów ...... 27 6.6. Gleby ...... 28 6.7. Warunki hydrologiczne ...... 29 6.7.1. Wody powierzchniowe ...... 29 6.7.2. Wody podziemne ...... 32 6.8. Klimat i powietrze ...... 34 6.9. Walory krajobrazowe ...... 35 6.10. Różnorodność biologiczna ...... 38 6.10.1. Szata roślinna ...... 38 6.10.2. Fauna ...... 40 6.11. Powiązania przyrodnicze analizowanych obszarów z otoczeniem ...... 40 6.11.1. Obszary i obiekty przyrodnicze prawnie chronione ...... 40 6.11.2. Korytarze ekologiczne ...... 41 6.11.3. System przyrodniczy gminy ...... 43 7. Stan środowiska na obszarach objętych przewidywanym znaczącym oddziaływaniem ...... 46 8. Istniejące problemy ochrony środowiska istotne z punktu widzenia realizacji projektowanego dokumentu, w szczególności dotyczące obszarów podlegających ochronie na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody ...... 49 8.1. Gospodarka wodno-kanalizacyjna ...... 49 8.2. Zagrożenie powodziowe ...... 50 8.3. Zanieczyszczenie powietrza ...... 51 8.4. Zagrożenie osuwiskowe ...... 51 8.5. Hałas ...... 51 8.6. Gospodarka odpadami ...... 51 8.7. Zagrożenia dla obszarów Natura 2000 ...... 52 8.8. Bariery antropogeniczne dla powiązań ekologicznych ...... 52 9. Potencjalne zmiany stanu środowiska w przypadku braku realizacji projektowanego dokumentu ...... 52 10. Przewidywane znaczące oddziaływania, w tym oddziaływania bezpośrednie, pośrednie, wtórne, skumulowane, krótkoterminowe, średnioterminowe i długoterminowe, stałe, chwilowe oraz pozytywne i negatywne, na cele i przedmioty obszaru Natura 2000 oraz integralność tego obszaru, a także na środowisko ...... 52 10.1. Tereny rozwoju zabudowy mieszkaniowej i usługowej ...... 53 10.2. Tereny rozwoju zabudowy przemysłowej oraz obsługi produkcji w gospodarstwach rolnych i hodowlanych ...... 59 10.3. Tereny górnicze ...... 64 10.4. Tereny rozwoju zabudowy obiektów i urządzeń infrastruktury technicznej oraz dróg, linii elektroenergetycznej wysokiego napięcia i ropociągu ...... 67 10.5. Tereny cmentarzy ...... 71 10.6. Tereny przeznaczone pod funkcje przyrodnicze ...... 72 10.7. Tereny rolnicze ...... 75 11. Rozwiązania mające na celu zapobieganie, ograniczanie lub kompensację przyrodniczą negatywnych oddziaływań na środowisko, mogących być rezultatem realizacji projektowanego dokumentu, w szczególności na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralność tego obszaru ...... 79 12. Rozwiązania alternatywne do rozwiązań zawartych w projektowanym dokumencie wraz z uzasadnieniem ich wyboru ...... 86 13. Trudności wynikające z niedostatków techniki lub luk we współczesnej wiedzy ...... 87 14. Streszczenie w języku niespecjalistycznym ...... 87 15. Dokumenty i materiały źródłowe ...... 89 Akty prawne uwzględnione w opracowaniu ...... 89 Spis rycin ...... 91 Spis tabel ...... 92

6

Prognoza oddziaływania na środowisko do Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Brańsk

1. Wstęp

1.1. Podstawa formalno-prawna

Przedmiotem niniejszego opracowania jest prognoza oddziaływania na środowisko do Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Brańsk, sporządzonego zgodnie z Uchwałą Nr XXV/288/2018 Rady Gminy Brańsk z dnia 12 lutego 2018 r. Podstawę prawną niniejszej prognozy stanowią: 1) ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2017 r., poz. 1073 ze zm.); 2) ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2018 r. poz. 799 t.j.); 3) ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2017 r. poz. 1405 ze zm.).

Prezentowane opracowanie, w myśl art. 46 oraz art. 51 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, stanowi integralną część procedury przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko. Zakres i stopień szczegółowości informacji wymaganych w niniejszej prognozie jest zgodny ze stanowiskiem Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Białymstoku przedstawionym w piśmie z dn. 12 kwietnia 2018 r.; znak pisma: WPN.411.1.18.2018 oraz Państwowym Powiatowym Inspektorem Sanitarnym w Bielsku Podlaskim przedstawionym w piśmie dnia 28.03.2018 r., znak pisma NZ.4462.1.2018. Zakres prognozy jest zgodny z art. 51 ust. 2 ustawy z dnia 3 października 2008 r., o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko.

2. Cele ochrony środowiska ustanowione na szczeblu międzynarodowym, wspólnotowym i krajowym, istotne z punktu widzenia realizowanego dokumentu oraz sposoby w jakich te cele i inne problemy środowiska zostały uwzględnione podczas opracowywania dokumentu, a także powiązania z innymi dokumentami

Ochrona środowiska na szczeblu międzynarodowym i wspólnotowym realizowana jest w Polsce, między innymi poprzez wprowadzenie odpowiednich aktów prawnych w tym ustaw i rozporządzeń. W projektowanym Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego (suikzp) oraz przy ocenie oddziaływania na środowisko, uwzględniono cele zawarte w dokumentach o znaczeniu lokalnym, krajowym i międzynarodowym, w szczególności dotyczące:  działań na rzecz zapewnienia realizacji zasad zrównoważonego rozwoju, przystosowania do zmian klimatu, ochrony różnorodności biologicznej - II Polityka Ekologiczna Państwa (dokument z perspektywą do 2025), Ramowa Konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu; przy wyznaczaniu kierunków zagospodarowania przestrzennego w projekcie Studium, uwzględniono zasadę zrównoważonego rozwoju;

7

Prognoza oddziaływania na środowisko do Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Brańsk

 działań mających na celu kształtowanie struktur przestrzennych wspierających osiągnięcie i utrzymanie wysokiej jakości środowiska przyrodniczego i walorów krajobrazowych Polski, zgodnie Koncepcją Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030, poprzez: • integrację działań w zakresie funkcjonowania spójnej sieci ekologicznej kraju, jako podstawy ochrony najcenniejszych zasobów przyrodniczych i krajobrazowych – w suikzp wyznaczono strefę przyrodniczą obejmującą lokalny system powiązań ekologicznych; • przeciwdziałanie fragmentacji przestrzeni przyrodniczej – na większości terenów objętych opracowaniem, wprowadzona zabudowa jest kontynuacją istniejącej funkcji w sąsiedztwie lub w niewielkim oddaleniu od obszarów analizy; nie dopuszczono do lokalizacji nowej zabudowy w wyznaczonej strefie przyrodniczej; • wzrost lesistości kraju traktowany jako instrument zapewnienia spójności ekologicznej oraz ochrony retencji wody – podstawą programowania zalesień jest Krajowy Program Zwiększenia Lesistości – w Studium przewiduje się powiększenie terenów zieleni, w tym obszarów leśnych oraz zachowanie istniejących fragmentów lasów; • wprowadzanie gospodarowania krajobrazem zgodnie z zapisami Europejskiej Konwencji Krajobrazowej – w projektowanym dokumencie nie przewiduje się wprowadzenia istotnych obiektów dysharmonijnych na terenach objętych ochroną krajobrazową; • racjonalizację gospodarowania ograniczonymi zasobami wód powierzchniowych i podziemnych kraju, w tym zapobieganie występowania deficytu wody na potrzeby ludności i rozwoju gospodarczego – w projektowanym dokumencie nie przewiduje się wprowadzenia terenów mogących wpłynąć na zasoby wód powierzchniowych i podziemnych; • wdrożenie działań mających na celu osiągnięcie i utrzymanie dobrego stanu i potencjału wód oraz związanych z nimi ekosystemów – w projektowanym dokumencie nie przewiduje się wprowadzenia terenów mogących wpłynąć na stan wód podziemnych, powierzchniowych i związane z nimi ekosystemy; • zmniejszenie obciążenia środowiska powodowanego emisjami zanieczyszczeń do wód, atmosfery i gleb – zmniejszenie uciążliwości emisji zanieczyszczeń z indywidualnych gospodarstw, rozwiązanie problemów z gromadzeniem, segregowaniem i utylizacją odpadów zgodnie z Planem Gospodarki Odpadami Województwa Podlaskiego oraz ustawą z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach, ustawą z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach – w projektowanym dokumencie nie wprowadza się ustaleń mogących skutkować ponadnormatywną emisją zanieczyszczeń do gleb, wód i atmosfery; odpady będą odbierane przez wyspecjalizowane firmy; • zwiększenie odporności struktury przestrzennej kraju na zagrożenia naturalne i utratę bezpieczeństwa energetycznego oraz kształtowanie struktur przestrzennych wspierających zdolności obronne państwa, w tym wytwarzanie energii z odnawialnych źródeł (OZE) – dzięki zmianie obowiązującego dokumentu będzie możliwy rozwój alternatywnych źródeł energii; • wzrost wymaganego udziału energii ze źródeł odnawialnych - zgodnie z Dyrektywą 2009/28/WE oraz pakietem klimatyczno-energetycznym przyjętym przez KE w 2008 r. do 2020 r. udział energii ze źródeł odnawialnych ma stanowić 20% w całkowitym zużyciu energii we Wspólnocie. Celem krajowym w zakresie udziału energii ze źródeł odnawialnych w ostatecznym zużyciu energii brutto w 2020 r. jest osiągnięcie poziomu 15% – w Studium wprowadza się zapisy dopuszczające stosowanie odnawialnych źródeł energii; co wpisuje się w cele krajowe i międzynarodowe w zakresie produkcji energii ze źródeł alternatywnych, ponadto dopuszcza się stosowanie indywidualnych instalacji OZE; 8

Prognoza oddziaływania na środowisko do Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Brańsk

 zapewnienia zrównoważonego i harmonijnego rozwoju województwa poprzez ochronę wód podziemnych i powierzchniowych; przeciwdziałania rozpraszaniu zabudowy na terenach otwartych; przeciwdziałania wkraczaniu zabudowy rekreacyjno-wypoczynkowej na tereny leśne i łąkowe; przestrzegania zasady minimalizowania kolizji i konfliktów przestrzennych, polegającej na wyborze rozwiązań neutralnych przyrodniczo, a w przypadku ich braku rozwiązań najmniej kolizyjnych; wzbogacania i racjonalnego gospodarowania zasobami naturalnymi, uwzględniając potrzeby przyszłych pokoleń; utrzymania walorów środowiska przyrodniczego i krajobrazu; wzmocnienia stabilności środowiska przyrodniczego – zgodnie z wytycznymi Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Podlaskiego – w Studium uwzględniono powyższe zasady;  utrzymania norm odnośnie jakości gleb określonych w przepisach szczegółowych - ustawa z dnia 3 lutego 1995r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych – niewprowadzanie przeznaczeń i obiektów mogących obniżyć jakość gleby w stopniu znaczącym;  ochrony wód powierzchniowych i podziemnych oraz prowadzenia odpowiedniej gospodarki wodno-ściekowej określonej w przepisach szczegółowych - ustawa z dnia 20 lipca 2017 r. Prawo wodne, ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska; ustawa z dnia 7 czerwca 2001r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków, Ramowa Dyrektywa Wodna, Program wodno- środowiskowy kraju, Plan gospodarowania wodami w obszarze dorzecza Wisły – w Studium uwzględniono konieczność ochrony wód podziemnych i powierzchniowych;  utrzymania norm odnośnie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku, określonych w przepisach szczegółowych, tj.: ustawa Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. oraz odpowiednie rozporządzenia do niej;  ochrony korytarzy ekologicznych, siedlisk przyrodniczych, różnorodności biologicznej – Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, Krajowa Strategia Ochrony i Umiarkowanego Użytkowania Różnorodności Biologicznej, która jest przełożeniem Konwencji o różnorodności biologicznej z 1992 r. (Rio de Janeiro), Dyrektywa Siedliskowa oraz Dyrektywa Ptasia – w Studium zachowane zostają najcenniejsze obszary przyrodnicze.

Ustalenia Studium umożliwiają prowadzenie polityki przestrzennej gminy z uwzględnieniem działań i celów wyznaczonych w dokumentach strategicznych, w zakresie ochrony środowiska i planowania przestrzennego.

3. Informacje o powiązaniach z innymi dokumentami, głównych celach projektu Studium oraz jego zawartości

3.1. Powiązania z innymi dokumentami

Do najważniejszych dokumentów o charakterze strategicznym, z którymi powiązany jest projekt przedmiotowego Studium wraz z prognozą oddziaływania na środowisko zaliczono:

POZIOM KRAJOWY: Koncepcja Polityki Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 – wizja Polski w 2030 r.

Koncepcja Zagospodarowania Przestrzennego Kraju przyjęta uchwałą Rady Ministrów w dniu 13 grudnia 2011 r. utworzona została na bazie Długookresowej Strategii Rozwoju Kraju i w tej samej perspektywie czasowej, czyli do 2030 r. Dokument zakłada dążenie do spójności społecznej, 9

Prognoza oddziaływania na środowisko do Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Brańsk gospodarczej i przestrzennej. Cele polityki przestrzennego zagospodarowania kraju określone w Koncepcji i wpisujące się w projekt Studium to:  poprawa spójności wewnętrznej osiąganej przez powiązania funkcjonalne wewnątrz terytorium państwa;  poprawa dostępności kraju poprzez rozwój infrastruktury transportowej i telekomunikacyjnej;  osiągnięcie i utrzymanie wysokiej jakości środowiska przyrodniczego i walorów krajobrazowych;  zwiększenie odporności struktur przestrzennych na zagrożenia naturalne i utraty bezpieczeństwa energetycznego;  przywrócenie i utrwalenie ładu przestrzennego.

Koncepcja zakłada ochronę zastanych walorów przyrodniczych i umiejętne wykorzystanie funkcji ekosystemów w planowaniu przestrzennym, w którym powinno uwzględniać się m.in. wzajemne relacje komponentów środowiska, oddziaływanie na procesy zarządzania zasobami przyrody ożywionej i krajobrazu. Poprzez działania planistyczne należy dążyć do stabilizacji ekosystemów. W dokumencie zwraca się uwagę na innowacyjność oraz rozwój trwałych i zrównoważonych form gospodarowania na obszarach o zakorzenionych tradycjach np. rolniczych. Ważnym aspektem jest proces odnowy wsi, który wsparty przez planowanie na poziomie krajowym, przyczynia się do utrzymania trwałych, wielofunkcyjnych struktur ekologicznych i przestrzennych. W Koncepcji zakłada się zachowanie sieci ekologicznej, w tym głównych korytarzy lądowych, mających znaczenie międzynarodowe, łączące się z korytarzami dolin dużych rzek Polski. System uzupełniony korytarzami o znaczeniu ponadregionalnym jest uszczegóławiany na poziomie regionalnym i lokalnym. Postuluje się o wytyczenie i zachowanie obszarów węzłowych, integrujących tereny objęte ochroną przyrody i krajobrazu, a także inne elementy systemu ekologicznego, mające znaczenie dla jego prawidłowego funkcjonowania. Podkreśla się znaczenie obszarów rolniczych w kształtowaniu bioróżnorodności regionów i zachowaniu walorów krajobrazowych. Założenia Koncepcji zostały uwzględnione w Studium, m.in. poprzez zachowanie najcenniejszych struktur przyrodniczych i wyznaczenie przyrodniczego systemu gminy, obejmującego obszary węzłowe, lokalne i regionalne korytarze ekologiczne oraz inne, mniejsze elementy. Ponadto Studium przewiduje ochronę krajobrazu rolniczego oraz wiejskiej sieci osadniczej, w szczególności tradycyjnych form budownictwa.

POZIOM KRAJOWY: Strategia Rozwoju Kraju 2020

Dokument Strategia Rozwoju Kraju 2020, przyjęty uchwałą Rady Ministrów w dniu 25 września 2012 r. jest rządową wizją rozwoju polskich regionów do 2020 r. W nowym systemie do głównych dokumentów strategicznych, na podstawie których prowadzona jest polityka rozwoju, należą: długookresowa strategia rozwoju kraju - DSRK (Polska 2030. Trzecia fala nowoczesności), określająca główne trendy, wyzwania oraz koncepcję rozwoju kraju w perspektywie długookresowej, średniookresowa strategia rozwoju kraju - ŚSRK (Strategia Rozwoju Kraju 2020) – najważniejszy dokument w perspektywie średniookresowej, określający cele strategiczne rozwoju kraju do 2020 r. oraz 9 zintegrowanych strategii. Jednym z przyjętych celów w niniejszej Strategii jest przejście od administrowania do zarządzania rozwojem, poprzez realizację priorytetowego kierunku interwencji, którym jest zapewnienie ładu przestrzennego.

10

Prognoza oddziaływania na środowisko do Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Brańsk

POZIOM KRAJOWY: Strategia „Sprawne Państwo 2020”

Strategia „Sprawne Państwo 2020” została przyjęta uchwałą Nr 17 Rady Ministrów z dnia 12 lutego 2013 r. Dokument ten jest jednym z 9 zintegrowanych strategii rozwoju, wpisujący się w nowy model zarządzania rozwojem kraju, zmierzający do zwiększenia skuteczności programowania i wdrażania polityki rozwoju oraz podniesienia jakości funkcjonowania instytucji publicznych. Głównym celem SSP jest zwiększenie skuteczności i efektywności państwa otwartego na współpracę z obywatelami. Osiągnięcie wyznaczonego celu głównego opiera się na 7 celach szczegółowych i 32 kierunkach interwencji oraz wymaga konsekwentnego realizowania modelu nowoczesnego rządzenia charakteryzującego się: przejrzystością (np. prawa, procedur i procesu decyzyjnego), efektywnością (np. sprawną komunikacją i wymianą dokumentów), szeroką współpracą przy realizacji zadań i rozwiązywaniu problemów między różnymi podmiotami, w tym między rządem a samorządem terytorialnym, zaangażowaniem i uczestnictwem obywateli w procesie podejmowania decyzji przez administrację publiczną, w tworzeniu lepszego prawa oraz dążeniu do wysokich standardów świadczonych usług.

POZIOM KRAJOWY: Strategia Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko – perspektywa do 2020 r.

Strategia Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko (BEiŚ) obejmuje dwa istotne obszary: energetykę i środowisko, wskazując m.in. kluczowe reformy i niezbędne działania, które powinny zostać podjęte w perspektywie do 2020 roku. Głównymi celami są: zrównoważone gospodarowanie zasobami środowiska, zapewnienie bezpiecznego i konkurencyjnego zaopatrzenia w energię oraz poprawa stanu środowiska. W dokumencie tym przyjęto jako jeden z kierunków interwencji uporządkowanie zarządzania przestrzenią.

POZIOM REGIONALNY: Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Podlaskiego

PZPWP w wymiarze ogólnym plan wyznacza cel strategiczny i cele cząstkowe - szczegółowe w zakresie zwiększenia konkurencyjności miejskich obszarów funkcjonalnych ośrodków, wzmocnienia spójności województwa w procesie zrównoważonego terytorialnie rozwoju, poprawy dostępności terytorialnej zewnętrznej i wewnętrznej województwa podlaskiego, osiągnięcia i utrzymania wysokiej jakości środowiska przyrodniczego województwa oraz zwiększenia odporności struktury przestrzennej województwa na zagrożenia bezpieczeństwa energetycznego, naturalne i awariami przemysłowymi oraz zdolności obronnych i ochronnych. W zakresie środowiska przyrodniczego, zgodnie z PZPWP, uwzględniono m.in. zasadę racjonalnego wykorzystania wysokich walorów środowiskowo-krajobrazowych oraz zasobów wodnych, surowców mineralnych i dziedzictwa kulturowego wymaga uruchomienia mechanizmów ich ochrony, służących zmniejszeniu ilości konfliktów o przestrzeń oraz wspomaganiu gospodarowania tymi zasobami, zwłaszcza na obszarach cennych przyrodniczo i kulturowo. Ponadto dostosowano zagospodarowanie przestrzenne do cech naturalnych, predyspozycji, walorów i odporności środowiska na antropopresję i zapewniono spójność oraz ciągłość przestrzeni przyrodniczej. W wymiarze szczegółowym w Planie zawarto przestrzenne warunki realizacji regionalnej polityki rozwoju, określające sposób realizacji oraz miejsce lokalizacji lub preferencje dla lokalizacji działań w przestrzeni, a także określono inwestycje celu publicznego o znaczeniu ponadlokalnym. Zgodnie z ustaleniami PZPWP, Gmina Brańsk, jako ośrodek sieci osadniczej pełni funkcje wynikające ze swojego statusu administracyjnego, gospodarczego, mieszkalnictwa oraz aktywności gospodarczej. 11

Prognoza oddziaływania na środowisko do Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Brańsk

POZIOM REGIONALNY: Strategia Rozwoju Województwa Podlaskiego do 2020 r.

Strategia Rozwoju Województwa Podlaskiego do 2020 r., przyjęta uchwałą Sejmiku Województwa Podlaskiego nr 150/2157/2013 z dnia 19 marca 2013 r., stanowi odpowiedź samorządu województwa na zmieniającą się sytuację polityczną kraju i warunki społeczno-gospodarcze oraz przestrzenne regionu. W Strategii rozwoju województwa podlaskiego uwzględniony został ramowy cel horyzontalny: wysokiej jakości środowisko przyrodnicze podstawą harmonii aktywności człowieka i przyrody, który łączy się bezpośrednio z ideą zrównoważonego rozwoju, rozumianą jako racjonalne i oszczędne gospodarowanie zasobami ekonomicznymi i środowiskowymi na rzecz przyszłych pokoleń. Wysokiej jakości środowisko przyrodnicze województwa podlaskiego ma stanowić samoistny cel rozwojowy, który ma wzmacniać naturalną przewagę województwa postrzeganego jako posiadające doskonale zachowane środowisko naturalne. Konieczna dbałość o utrzymanie wysokiej jakości środowiska jest w układzie celów traktowana jako ważny czynnik zwiększający możliwości wzrostu konkurencyjnej gospodarki – szczególnie jej „zielonych” sektorów. Wizerunek regionu o unikalnym środowisku będzie czynnikiem sprzyjającym rozwojowi powiązań zewnętrznych, poprzez przyciąganie inwestorów zainteresowanych szybko rozwijającą się zieloną gospodarką i jako element promujący na zewnętrznych rynkach regionalne marki.

POZIOM REGIONALNY: Plan Gospodarki Odpadami Województwa Podlaskiego na lata 2016-2022

Plan Gospodarki Odpadami Województwa Podlaskiego na lata 2016-2022 został przyjęty przez Zarząd Województwa Podlaskiego uchwała nr XXXII/280/16 z dnia 19 grudnia 2016 r. wraz z załącznikami opracowany został zgodnie z polityką unijnych, krajowych i regionalnych dokumentów strategicznych i planistycznych. Głównym celem opracowania jest wskazanie kierunków rozwoju polityki zarządzania gospodarką odpadami oraz osiągnięcie celów i wymagań założonych w polityce ochrony środowiska, w tym wynikających z prawa Unii Europejskiej. W Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Brańsk zostały uwzględnione założenia Planu Gospodarki Odpadami Województwa Podlaskiego. Wspólnie, dokumenty te przyczynią się do realizacji założeń Krajowego Planu Gospodarki Odpadami 2022.

POZIOM LOKALNY: Strategia Zrównoważonego Rozwoju Gminy Brańsk na lata 2001-2020

Strategia Zrównoważonego Rozwoju Gminy Brańsk na lata 2001-2020 formułuje cele długofalowe i sposoby realizacji w okresie 2001-2020. Przyjętą misją w niniejszym dokumencie jest istnienie wielofunkcyjnej, proekologicznej gospodarki, gwarantującej wzrost dochodów i poprawę życia mieszkańców Gmina Brańsk. Za priorytetowe działania uznano następujące cele strategiczne: rozwój infrastruktury technicznej przyczyniającej się do poprawy sytuacji w gospodarce i ochronie środowiska, dostosowanie systemu kształcenia do potrzeb i aspiracji mieszkańców, ochrony, wzbogacania oraz racjonalnego wykorzystania walorów środowiska przyrodniczego i kulturowego dla rozwoju turystyki i wypoczynku, rozwój sektora małej i średniej przedsiębiorczości, wdrażanie systemu zarządzania strategią oraz promocja Gminy.

12

Prognoza oddziaływania na środowisko do Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Brańsk

3.2. Główne cele sporządzenia zmiany Studium

Sporządzenie zmiany Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Brańsk ma na celu zaspokojenie potrzeb ogólnospołecznych w zakresie przeznaczenia terenów pod określone funkcje.

W Studium formułuje się następujące ogólne kierunki zagospodarowania przestrzennego dla Gminy Brańsk:  intensyfikacja zabudowy nastąpi głównie poprzez uzupełnianie istniejącej zabudowy w obszarach o zwartej strukturze funkcjonalno – przestrzennej,  utrzymany zostanie rolniczy charakter gminy przy jednoczesnej dbałości o walory przyrodnicze i kulturowe gminy,  nastąpi rozwój terenów przemysłowych związanych z przetwórstwem rolno-spożywczym, terenów obiektów produkcyjnych, składów, magazynów, odnawialnych źródeł energii, w sposób umożliwiający funkcjonowanie na terenie gminy potencjalnym inwestorom,  nastąpi rozwój agroturystyki oraz usług sportu, wypoczynku i rekreacji, które mogą być wykorzystywane zarówno przez mieszkańców jak i turystów,  dążyć należy do uzbrojenia w sieć kanalizacyjną obszarów, w których jest to ekonomicznie uzasadnione.

Celem prognozy sporządzonej do niniejszego dokumentu jest identyfikacja prawdopodobnych oddziaływań na środowisko ustaleń dokumentu, określenie rozwiązań eliminujących, ograniczających lub kompensujących negatywne oddziaływania na środowisko oraz w miarę potrzeb przedstawienie rozwiązań alternatywnych.

3.3. Zawartość projektowanego dokumentu

Granice terenu opracowania zostały określone w uchwale Nr XXV/288/2018 Rady Gminy Brańsk z dnia 12 lutego 2018 r. w sprawie przystąpienia do sporządzenia zmiany studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Brańsk i obejmują cały obszar gminy Brańsk w jej granicach administracyjnych. Gmina położona jest w powiecie bielskim, w południowej części województwa podlaskiego. Obszar graniczy od północy z gminą Poświętne, od wschodu z gminami Wyszki, Bielsk Podlaski oraz Boćki, od południa z gminą Dziadkowice, a od zachodu z gminami Grodzisk, Rudka, Klukowo, Szepietowo, Nowe Piekuty oraz Miasto Brańsk. (Ryc. 1). Teren gminy podzielony jest na 43 miejscowości: Bronka, Brzeźnica, Burchaty, Chojewo, Dębowo, Domanowo, Ferma, Glinnik, Holonki, Kadłubówka, Kalnica, Kiersnowo, Kiersnówek, Kiewłaki, Klichy, Koszewo, Lubieszcze, Majorowizna, Markowo, Mień, Nowosady, Oleksin, Olędzkie, Olszewek, Olszewo, Pace, Patoki, Pietraszki, Płonowo, Poletyły, Popławy, Pruszanka Stara, Pruszanka-Baranki, Puchały Nowe, Puchały Stare, Spieszyn, Szmurły, Ściony, Świrydy, Widźgowo, Załuskie Koronne, Załuskie Kościelne i Zanie.

13

Prognoza oddziaływania na środowisko do Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Brańsk

Ryc. 1. Lokalizacja gminy Brańsk

Gmina ma charakter wiejski, a jej powierzchnia wynosi 227,4 km2. Liczy 5 916 mieszkańców, a gęstość zaludnienia 26 os/km2 (GUS, 2016). W aspekcie przyrodniczym obszar gminy nie wyróżnia się cennymi przyrodniczo obszarami – jego terenów nie objęto żadnymi wielkoobszarowymi formami ochrony przyrody. Występują tu jedynie pomniki przyrody. Najcenniejszym elementem systemu przyrodniczego są tereny wzdłuż dolin rzecznych.

Ryc. 2. Krajobraz wiejski m. Koszewo - maj, 2018

14

Prognoza oddziaływania na środowisko do Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Brańsk

Ryc. 3. Krajobraz wiejski m. Bronka - maj, 2018

Ryc. 4. Krajobraz wiejski m. Holonki - maj, 2018

Ryc. 5. Krajobraz kulturowy gminy Brańsk (Domanowo) - maj, 2018

15

Prognoza oddziaływania na środowisko do Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Brańsk

Ryc. 6. Krajobraz rolniczy gminy Brańsk (obręb Domanowo) - maj, 2018

W Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Brańsk wydzielono trzy strefy funkcjonalno-przestrzenne, w oparciu strukturę osadniczą gminy oraz uwarunkowania przyrodnicze:

 Strefa I – obszary osadnicze – Strefa obejmuje tereny mieszkalno-usługowe, stanowiące obszary o zwartej strukturze funkcjonalno-przestrzennej poszczególnych jednostek osadniczych, w których koncentruje się zabudowa mieszkalna jednorodzinna i zagrodowa oraz usługi z zakresu obsługi mieszkańców, w tym usługi publiczne. Zgodnie z opracowanym bilansem terenów oraz wyznaczonymi kierunkami rozwoju gminy Brańsk obszary te będą w dalszym ciągu koncentrować zabudowę mieszkalną jednorodzinną oraz zagrodową. W znacznej mierze w tych obszarach rozwijać się będą również usługi, w szczególności z zakresu podstawowej obsługi mieszkańców.

 Strefa II – obszary rolniczej i leśnej przestrzeni produkcyjnej – Jest to strefa produkcji rolniczej i leśnej, obejmująca największą część gminy. W obszarach tych dominuje rolnicze użytkowanie gruntów oraz nieliczna rozproszona zabudowa zagrodowa. Strefa ta odzwierciedla rolniczy charakter gminy i zapewnia podstawę rozwoju całej gminy. W obszarach tych przewiduje się przede wszystkim dalszy rozwój rolnictwa, lokalizację gospodarstw rolnych, czy obiektów obsługi produkcji rolniczej. Przewiduje się także wprowadzenie zalesień gleb słabszych w celu poprawy jakości leśnej przestrzeni produkcyjnej oraz docelowo zwiększenia lesistości gminy.

 Strefa III – obszar doliny rzecznej Nurca – Strefa obejmuje dolinę największej rzeki w gminie, w której znaczna część obszaru stanowi tereny szczególnego zagrożenia powodziowego. W obszarze tym wyklucza się wszelką zabudowę kubaturową a jako główny kierunek rozwoju wskazuje się łąki i pastwiska w ramach terenów rolniczych oraz tereny zieleni naturalnej.

W granicach Studium wyznaczono tereny o różnych przeznaczeniach lub zasadach zagospodarowania, oznaczone symbolami:

16

Prognoza oddziaływania na środowisko do Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Brańsk

Symbol Przeznaczenie Główny kierunek rozwoju Uzupełniające kierunki rozwoju M tereny rozwoju • zabudowa mieszkaniowa • zabudowa usługowa, obejmująca zabudowy jednorodzinna, m.in. handel, rzemiosło i usługi mieszkaniowej • zabudowa zagrodowa, nieuciążliwe, • zabudowa usług publicznych i prospołecznych obejmująca m.in. usługi oświaty, ochrony zdrowia, kultu religijnego, pomocy społecznej, administracji, kultury oraz sportu i rekreacji; • zabudowa rekreacji indywidualnej, • drogi, ciągi pieszo-jezdne, parkingi, • obiekty i urządzenia infrastruktury technicznej, • zieleń naturalna i urządzona, U tereny rozwoju • zabudowa usług komercyjnych • zabudowa usług sportu i rekreacji, zabudowy usługowej i rzemiosła, • zabudowa usług obsługi ruchu • zabudowa usług publicznych w turystycznego w tym agroturystyka, tym: • lokale mieszkalne związane z - oświaty i edukacji, prowadzoną działalnością, - ochrony zdrowia, • zieleń urządzona, - pomocy społecznej, • drogi, ciągi pieszo-jezdne, parkingi, - administracji i kultury, • obiekty i urządzenia infrastruktury - kultu religijnego; technicznej; UK tereny rozwoju obiekty do sprawowania kultu • usługi oświaty i edukacji, zabudowy usług religijnego wraz z obiektami • lokale mieszkalne związane sakralnych towarzyszącymi; z głównym kierunkiem rozwoju; • ciągi piesze, parkingi, • obiekty i urządzenia infrastruktury technicznej; US tereny rozwoju zabudowa usług sportu i rekreacji • zabudowa usługowa z zakresu zabudowy usług oraz terenowe obiekty sportu i handlu detalicznego, gastronomi, sportu i rekreacji rekreacji; administracji jako towarzysząca usługom sportu i rekreacji, • zabudowa usług z zakresu obsługi ruchu turystycznego, • zieleń naturalna i urządzona, • drogi, ciągi pieszo-jezdne, parkingi, • obiekty i urządzenia infrastruktury technicznej; PU tereny rozwoju • zabudowa obiektów • zieleń naturalna i urządzona, zabudowy obiektów produkcyjnych, składów, • drogi, ciągi pieszo-jezdne, parkingi, produkcyjnych, magazynów, • obiekty i urządzenia infrastruktury składów, • zabudowa usługowa, związana z technicznej, magazynów i usług zapleczem socjalnym i • w uzasadnionych przypadkach lokale administracyjnym obiektów mieszkalne; produkcyjnych składów i magazynów, • zabudowa usługowa zapewniająca obsługę produkcji, składów i magazynów w tym m.in. stacje paliw i obiekty handlowe; PEF tereny rozwoju • obiekty i urządzenia elektrowni • drogi, ciągi pieszo-jezdne, parkingi, obiektów fotowoltaicznych; • urządzenia i obiekty służące produkcyjnych – obsłudze elektrowni fotowoltaicznej, elektrownia • obiekty i urządzenia infrastruktury fotowoltaiczna technicznej; PG tereny rozwoju eksploatacja złóż wraz ze strefą • obiekty budowlanie związane powierzchniowych szkodliwego oddziaływania robót z zapleczem eksploatacji kopaliny

17

Prognoza oddziaływania na środowisko do Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Brańsk

eksploatacji kopalin górniczych; • drogi, i ciągi technologiczne, • zieleń naturalna i izolacyjna, • obiekty i urządzenia infrastruktury technicznej; IT tereny rozwoju obiekty i urządzenia infrastruktury • obiekty administracyjne związane zabudowy obiektów technicznej związane z przeznaczeniem podstawowym, i urządzeń z telekomunikacją, • zieleń naturalna i urządzona, infrastruktury elektroenergetyką, gazownictwem, • drogi, ciągi pieszo-jezdne; technicznej systemem wodociągowym i kanalizacyjnym (w tym ujęcia wód), stacje uzdatniania wody oraz oczyszczalnie ścieków;

RU tereny rozwoju obiekty obsługi produkcji • zabudowa zagrodowa, zabudowy obsługi w gospodarstwach rolnych • tereny rolnicze, produkcji i hodowlanych; • zieleń naturalna i urządzona, w gospodarstwach • obiekty i urządzenia infrastruktury rolnych, technicznej; hodowlanych i ogrodniczych

ZC tereny cmentarzy cmentarze • obiekty sprawowania kultu religijnego, • usługi pogrzebowe w tym krematoria, • usługi z zakresu obsługi cmentarzy, • zieleń urządzona, • obiekty i urządzenia infrastruktury technicznej, parkingi; R tereny rolnicze tereny użytków rolnych, w tym • zabudowa zagrodowa wyznaczona w grunty orne, łąki, pastwiska, sady, obowiązujących miejscowych stawy hodowlane; planach zagospodarowania przestrzennego, • zieleń naturalna i zadrzewienia, • zalesienia, • drogi służące zapewnieniu obsługi komunikacyjnej terenów rolnych i leśnych, • szlaki piesze i rowerowe, • obiekty i urządzenia infrastruktury technicznej i komunikacyjnej, • zbiorniki wodne, • obiekty i urządzenia melioracji wodnych; ZL tereny lasów lasy i zadrzewienia • budynki i obiekty służące gospodarce leśnej zgodnie z przepisami odrębnymi, • użytki rolne oraz zieleń naturalna, • drogi zapewniające obsługę komunikacyjną gruntów rolnych i leśnych, • szlaki piesze i ścieżki rowerowe, • urządzenia sportowo-rekreacyjne, • obiekty i urządzenia infrastruktury technicznej, • obiekty edukacyjne niebędące budynkami; ZLZ tereny zalesień lasy • tereny rolnicze w tym łąki i pastwiska, • budynki i obiekty służące gospodarce 18

Prognoza oddziaływania na środowisko do Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Brańsk

leśnej zgodnie z przepisami odrębnymi, • drogi zapewniające obsługę komunikacyjną gruntów rolnych i leśnych, • zadrzewienia, • zieleń naturalna, • urządzenia turystyczne, • obiekty i urządzenia infrastruktury technicznej; RL tereny zieleni zieleń łąkowa obejmująca: łąki, • tereny rolnicze, łąkowej pastwiska, naturalną otulinę cieków • zalesienia i zadrzewienia, wodnych; • szlaki piesze i ścieżki rowerowe, • urządzenia sportowo-rekreacyjne, • drogi zapewniające obsługę komunikacyjną gruntów rolnych i leśnych, • obiekty i urządzenia infrastruktury technicznej; WS tereny wód wody powierzchniowe śródlądowe • zieleń naturalna, powierzchniowych płynące i stojące; • obiekty i urządzenia służące turystyce i rekreacji (z zakazem realizacji budynków), • obiekty i urządzenia infrastruktury technicznej;

4. Metodyka zastosowana przy sporządzaniu opracowania

Prognozę sporządzono na podstawie rozpoznania terenowych uwarunkowań środowiskowych i walorów krajobrazowych, identyfikacji potencjalnych zagrożeń i uciążliwości, analizy dostępnych opracowań planistycznych oraz dokumentów na poziomie gminy, powiatu, województwa i kraju, a także informacji udostępnionych przez instytucje naukowe i państwowe. Uwzględniono zapisy oraz wytyczne zawarte w opracowaniu ekofizjograficznym dla przedmiotowego terenu, a także cele najważniejszych dokumentów o znaczeniu krajowym, wojewódzkim, powiatowym i gminnym. Informacje zawarte w prognozie zostały opracowane stosownie do stanu współczesnej wiedzy i metod oceny, dostosowane do zawartości i stopnia szczegółowości Studium oraz etapu przyjęcia dokumentu. W prognozie przeanalizowano wpływ ustaleń projektowanego dokumentu na środowisko przyrodnicze, zgodnie z wymogami ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko. Opracowanie przedstawia wyniki analiz i ocen w formie opisowej. Część kartograficzna została ujęta w tekście w formie schematów i zestawień. Opracowanie zostało podzielone na trzy główne części. Pierwsza zawiera opis podstawy formalno-prawnej, zestawienie materiałów źródłowych oraz metod pracy i analiz skutków ustaleń projektowanego dokumentu, przedstawienie celów, a także omówienie oddziaływania transgranicznego. W części drugiej scharakteryzowano środowisko przyrodnicze analizowanego obszaru, przedstawiono wyniki monitoringu środowiska oraz zidentyfikowano główne zagrożenia dla prawidłowego funkcjonowania ekosystemów.

19

Prognoza oddziaływania na środowisko do Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Brańsk

Część trzecia objęła analizę i ocenę oddziaływania ustaleń projektowanego dokumentu na poszczególne komponenty środowiska. Przeanalizowano wpływ wprowadzonych zapisów na przyrodniczy system gminy. Omówiono skutki środowiskowe zapisów Studium na wody powierzchniowe i podziemne oraz klimat. Przeanalizowano oddziaływanie na walory krajobrazowe. Oceniono przewidywane oddziaływania bezpośrednie, pośrednie, skumulowane, lokalne, ponadlokalne na komponenty środowiska wymienione powyżej oraz określono ich czas trwania. Ponadto określono rodzaje oddziaływań na zdrowie ludzi, zwierzęta, rośliny, bioróżnorodność, powierzchnię ziemi, powietrze, zasoby naturalne, zabytki i dobra materialne. Przedstawiono rozwiązania, mające na celu zapobieganie, ograniczanie lub kompensację przyrodniczą negatywnych oddziaływań na środowisko, mogących być rezultatem realizacji dokumentu.

W niniejszym opracowaniu w szczególności określono, przeanalizowano i oceniono istniejące problemy ochrony środowiska, dotyczące obszarów podlegających ochronie na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, a także na system przyrodniczy gminy Brańsk. W prognozie uwzględniono oddziaływania ustaleń Studium na tereny zalesione i zadrzewione, szpalery i zieleń urządzoną oraz pojedyncze drzewa i zakrzaczenia. Przeanalizowano wpływ zapisów dokumentu na krajobraz rolniczy z terenami upraw rolnych i użytków zielonych. Przeanalizowano możliwość wystąpienia znaczącego oddziaływania na środowisko, wynikającego z projektowanego przeznaczenia na zdrowie i życie ludzi oraz poszczególne komponenty środowiska. Oceniono oddziaływanie na ujęcia wód podziemnych wraz z wyznaczonymi strefami ochronnymi, a także na cele środowiskowe dla jednolitych części wód podziemnych i powierzchniowych, zawartych w Planie gospodarowania wodami w obszarze dorzecza Wisły (2016).

Prognoza opracowywana była równocześnie z projektem Studium, co umożliwiło prowadzenie na bieżąco weryfikacji i dokonywanie zmian ustaleń projektowanego dokumentu, w celu wyeliminowania niekorzystnych oddziaływań na zdrowie ludzi i środowisko przyrodnicze.

5. Propozycje, dotyczące przewidywanych metod analizy skutków realizacji postanowień projektowanego dokumentu oraz częstotliwość jej przeprowadzania

Analiza skutków zapisów projektu Studium będzie odbywała się w ramach monitoringu prowadzonego przez Radę Gminy Brańsk w formie analiz zmian w zagospodarowaniu przestrzennym oraz w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska przeprowadzanego przez WIOŚ i inne instytucje. Wyniki będą prezentowane w corocznych raportach publikowanych w formie ogólnodostępnej. Systematyczny monitoring głównych elementów środowiska przyrodniczego tj. powietrza, gleb, wód powierzchniowych i podziemnych pozwoli ocenić tendencje zmian środowiska oraz kierunki jego ochrony.

6. Transgraniczne oddziaływanie na środowisko

Realizacja ustaleń zmiany Studium nie będzie skutkowała powstawaniem transgranicznych oddziaływań w rozumieniu art. 104 ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko. W projekcie Studium nie zakłada się realizacji przedsięwzięć mogących oddziaływać na środowisko sąsiadujących państw. Odległość od granic gminy do najbliżej położonej granicy z Białorusią wynosi ok. 40 km. 20

Prognoza oddziaływania na środowisko do Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Brańsk

6.1. Charakterystyka i stan środowiska przyrodniczego obszaru objętego opracowaniem

6.2. Geomorfologia

Zgodnie z podziałem fizycznogeograficznym Kondrackiego prawie cały obszar gminy Brańsk położony jest w granicy mezoregionu Równina Bielska (843.37). Północno zachodni fragment gminy znajduje się w zasięgu Wysoczyzny Wysokomazowieckiej (843.35), a skrajnie południowa część opracowania zaliczana jest do Wysoczyzny Drohiczyńskiej (843.38). Wszystkie wymienione jednostki są częścią makroregionu Nizina Północnopodlaska.

Ryc. 7. Gmina Brańsk na tle mezoregionów wg Kondrackiego

Równina Bielska zajmuje ok. 222 km2 w granicach gminy Brańsk (98% powierzchni). Tworzy ją wysoczyzna polodowcowa z licznymi i rozległymi obniżeniami wytopiskowymi, które częściowo zostały przekształcone w doliny rzeczne. Powierzchnia równiny nachylona jest ku zachodowi i północnemu-zachodowi. Na tle wysoczyzn sąsiednich mezoregionów, Równina Bielska odznacza się mniejszymi wysokościami bezwzględnymi i słabszym urzeźbieniem. Monotonną powierzchnię urozmaicają tu wzgórza kemowe, związane z recesją zlodowacenia warciańskiego. Przez równię przebiega dział wód Narwi (Narewki i Orlanki) oraz Bugu (Leśnej i Nurca). W granicach opracowania rzędne terenu sięgają 150–160 m n.p.m. (w obrębie Wysoczyzny Drohiczyńskiej). Około 10–15 m niżej położona jest Równina Bielska. Z południowego wschodu na zachód powierzchnię obszaru rozcina szeroka (700–2 000 m) dolina Nurca, wykorzystująca, podobnie

21

Prognoza oddziaływania na środowisko do Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Brańsk jak jej mniejsze dopływy, ciąg obniżeń wytopiskowych. Płaskie dno doliny znajduje się na wysokości 122,0–132,0 m n.p.m. Dolina charakteryzuje się występowaniem rozległych równin torfowych, tarasu zalewowego - holoceńskiego wyniesionego 2–3 m nad dno doliny oraz fragmentów tarasu nadzalewowego - plejstoceńskiego, zlokalizowanego wyspowo na wschód od wsi Popławy oraz na zachód od wsi Karp (gmina Rudka) na wysokości 5–7 m nad dnem doliny. Dolina Nurca dzieli równinę na dwie części – północną i południową. Na ich obszarze dominują formy lodowcowe i wodnolodowcowe. W części północnej przeważają wysoczyzny morenowe płaskie i faliste. Występują tu także równiny sandrowe, które kumulują się wzdłuż doliny Panasówki i Dopływu z Domanowa. Na wschodzie natomiast, w rejonie Kalnicy i Chojewa znaczną powierzchnię zajmują zagłębienia wytopiskowe. Są to prawie płaskie obniżenia wypełnione utworami wytopiskowymi i deluwialnymi. Wyróżniającymi formami są także występujące na linii Świrydy–Bronka formy akumulacji szczelinowej. Tworzą je wydłużone wzgórza o przebiegu z północnego zachodu na południowy wschód, wysokości względnej 10–15 m i długości dochodzącej do 1200 m. W części równiny zlokalizowanej na południe od Nurca również dominującą formą rzeźby terenu są wysoczyzny morenowe płaskie. Ponadto licznie występują tu równiny wodnolodowcowe. Charakterystycznym elementem krajobrazu wysoczyzny są liczne głazy narzutowe, występujące najczęściej w skupiskach wzdłuż dróg i miedz. Na szczególną uwagę zasługuje wielki głaz narzutowy o średnicy ponad 3 m, zlokalizowany pomiędzy miejscowościami Świrydy i Załuskie Koronne.

Ryc. 8. Rzeźba terenu gminy Brańsk

22

Prognoza oddziaływania na środowisko do Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Brańsk

6.3. Geologia

Gmina Brańsk położona jest w obrębie regionalnej jednostki tektonicznej Polski zwanej obniżeniem podlaskim. Jest to depresyjna forma prekambryjska, wypełniona utworami osadowymi prekambru, kambru, ordowiku i syluru oraz niezgodnie zalegającymi na nich osadami karbonu górnego, lokalnie czerwonego spągowca, cechsztynu i triasu. Cały obszar gminy pokryty jest grubym kompleksem utworów czwartorzędowych, o miąższości przekraczającej miejscami 200 m. Najstarsze stwierdzone osady to margliste iłowce, wapienie oraz piaskowce kwarcowe ordowiku. Nad nimi występują iłowce, piaskowce i zlepieńce triasu dolnego o miąższości około 150 m. Wyżej zalegają jurajskie wapienie margliste z krzemieniami i czertami o podobnej miąższości. Bezpośrednio nad osadami jury stwierdzono mułki, piaski glaukonitowe oraz kredę piszącą o miąższości około 250 m zaliczane do kredy górnej. Nad nimi znajduje się kilkudziesięciometrowej miąższości seria określana ogólnie, jako paleogeńsko-neogeńską, złożona z piasków i mułków glaukonitowuch oraz młodszych mioceńskich iłów, mułków i brunatnych piasków z fragmentami zwęglonego drewna. Zlodowacenia najstarsze reprezentuje zlodowacenie narwi. Utwory tego glacjału zachowały się jedynie w obniżeniach przy północno-wschodniej granicy gminy, gdzie zalegają bezpośrednio na utworach kredowych. Utwory zlodowaceń południowopolskich obejmują osady zlodowacenia nidy (również przy północno-wschodniej granicy gminy) oraz szeroko rozprzestrzenione na pozostałym obszarze utwory zlodowaceń sanu 1 i 2. Przekraczająca 100 m miąższości seria osadów wodnolodowcowych i lodowcowych zlodowacenia nidy to w spągowej części drobnoziarniste i średnioziarniste piaski, nad którymi zalega kompleks glin zwałowych, piasków i żwirów wodnolodowcowych oraz mułków i iłów zastoiskowych. Gliny, zwłaszcza w strefie spągowej cechuje znaczna domieszka piasków o drobnych i średnich frakcjach. W części południowej gminy Brańsk dominują żwiry, głazy i piaski lodowcowe bez glin zwałowych. Wody roztopowe u schyłku zlodowacenia sanu 1 doprowadziły do powstania rozległej pokrywy różnoziarnistych piasków wodnolodowcowych przykrywającej w przeważającej części utwory lodowcowe. Interglacjał ferdynandowski rozdzielający zlodowacenia sanu obejmował sedymentację mułków i piasków jeziornych, a miejscami torfów. W osadach jeziornych stwierdzono obecność substancji organicznej, a torfy cechuje silne sprasowanie. Osady zlodowacenia sanu 2 obejmują cały obszar gminy. Mułki, piaski i iły zastoiskowe o miąższości do 12 m wypełniają kopalne zbiorniki w okolicy Brańska, Brzeźnicy i Kalnicy. Miąższość szarych glin zwałowych znanych z okolic Glinnika ulega redukcji ku południowi, ustępując miejsca żwirom, piaskom czy głazom lodowcowym. Do osadów interglacjału wielkiego separującego zlodowacenia południowopolskie i środkowopolskie zaliczone zostały piaski rzeczne interglacjału mazowieckiego oraz utwory pochodzące z akumulacji podczas zlodowacenia liwca. Zlodowacenia środkowopolskie obejmują zlodowacenie odry i warty. Zlodowacenie odry reprezentowane jest przez osady zastoiskowe i wodnolodowcowe. Mułki i pyłowate piaski zastoiskowe występują głównie na południu omawianego obszaru. Największą miąższość (ok. 12 m) osiągają w Koszewie, a w pozostałej części terenu nie przekracza ona 7 m. Gliny zwałowe, miejscami piaski i żwiry tworzą ciągłą warstwę. Największe ich miąższości stwierdzono na północy, na południu miąższość tych osadów nie przekracza 10 m.

23

Prognoza oddziaływania na środowisko do Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Brańsk

Ryc. 9. Powierzchniowe utwory geologiczne (na podstawie Mapy Geologicznej Polski skala 1: 500 000)

Sedymentację osadów zlodowacenia warty (zlodowacenia środkowopolskie) rozpoczynają iły warwowe z przewarstwieniami mułków piaszczystych, rzadziej piasków pyłowatych. Gliny zwałowe tego zlodowacenia są najstarszymi utworami odsłaniającymi się na powierzchni obszaru gminy Brańsk. Występują powszechnie, tworząc pokrywę o miąższości dochodzącej do 19,6 m (okolice Olend). W części północnej gliny te występują lokalnie w dwóch poziomach rozdzielonych utworami zastoiskowymi. Utwory rozdzielające gliny rozpoznane, jako mułki i piaski zastoiskowe, szczególnie duże miąższości osiągają w okolicy Glinnika (do 23 m). Piaski, żwiry i głazy lodowcowe tworzą niewielkie płaty na powierzchniach wysoczyzn. Różnoziarniste, źle wysortowane piaski z pojedynczymi głazami nie przekraczają na ogół 5 m miąższości. Żwiry, piaski, głazy i gliny zwałowe moren czołowych tworzą niewielkie pagórki w części wschodniej gminy. Formy szczelinowe w okolicach Świryd, budujące ciąg wzgórz o przebiegu równoległym do rynny subglacjalnej, wypełnia ten sam materiał. Piaski, mułki i żwiry kemów budują różnej wielkości formy morfologiczne rozrzucone po całej powierzchni gminy. Żwiry, piaski i gliny zwałowe moren martwego lodu tworzą zespoły drobnych form towarzyszące najczęściej zagłębieniom wytopiskowym (rejon Kalnicy, Olędzkie). Piaski i żwiry wodnolodowcowe zlodowacenia warty nie budują wyraźnych i zwartych

24

Prognoza oddziaływania na środowisko do Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Brańsk powierzchni sandrowych - występują płatami. Są to zazwyczaj piaski drobno- i średnioziarniste z nielicznymi przewarstwieniami materiału grubszego. Interglacjał eemski reprezentują torfy osadzone w dolinie Nurca. Osady najmłodszych zlodowaceń– północnopolskich (zlodowacenie wisły) to piaski rzeczne tarasów nadzalewowych w dolinie Nurca i jego dopływów. Do czwartorzędu nierozdzielonego zaliczane są niewielkie powierzchniowo płaty piasków eolicznych, eluwia piaszczyste glin zwałowych zlodowacenia warty o miąższości 0,7–2,0 m, piaski deluwialno-rzeczne na obrzeżach doliny Nurca oraz piaski i gliny deluwialne pokrywające łagodne zbocza wysoczyzn morenowych bądź wypełniające lokalne obniżenia różnej genezy. Osady holocenu występują dość powszechnie. Piaski i mułki (mady) rzeczne tarasów zalewowych znajdują się na powierzchni lub pod cienkim przykryciem torfów czy namułów torfiastych w dolinach Nurca, Bronki i Mienia. Namuły piaszczyste jak i torfiaste powszechne są w trwale podmokłych obniżeniach terenu i wąskich dolinkach okresowych cieków. Do dziś trwa akumulacja torfów, zwłaszcza w dolinie Nurca, gdzie pod torfami występują także gytie detrytusowo-wapienne.

6.3.1. Warunki budowlane

O warunkach geologiczno-inżynierskich decyduje kilka czynników – rodzaj i stan gruntów, morfologia terenu, głębokość usytuowania zwierciadła wód podziemnych, występowanie procesów geodynamicznych i inne. Do obszarów o warunkach korzystnych, sprzyjających budownictwu należą rejony o gruntach spoistych: zwartych, półzwartych i twardoplastycznych oraz gruntach sypkich średniozagęszczonych i zagęszczonych, na których nie występują zjawiska geodynamiczne, a głębokość zwierciadła wody gruntowej przekracza 2 m p.p.t. Grunty te występują w części północnej, centralnej i południowo- wschodniej gminy, m.in. okolice: Oleksina, Chojewa, Załuskich i Świryd. Rzeźba terenu na obszarach korzystnych do zabudowy jest płaska, miejscami falista o deniwelacjach nie przekraczających 15–20 m. W obrębie wysoczyzn, w strefie powierzchniowej i miejscami przypowierzchniowej (przykrycie utworami fluwioglacjalnymi), dominują grunty spoiste reprezentowane przez mało skonsolidowane gliny zwałowe zlodowacenia warty. W stropie, do głębokości około 3 m, wykazują one dość silne zapiaszczenie. Są najczęściej półzwarte lub twardoplastyczne, choć w strefach przypowierzchniowych narażonych na wpływy atmosferyczne mogą wykazywać podwyższony stopień plastyczności. Wystąpienia tych glin spotykane są na północ od Brańska, w okolicach Glinnika, Świryd i Olędzkich. Piaski i żwiry wodnomorenowe oraz piaski i żwiry akumulacji szczelinowej w rejonie Świryd należą do średniozagęszczonych. Do gruntów o niekorzystnych warunkach geologiczno-inżynierskich, utrudniających budownictwo należą grunty słabonośne, do których zalicza się: grunty organiczne, grunty spoiste plastyczne i miękkoplastyczne, a także grunty niespoiste w stanie luźnym. Niekorzystne warunki geologiczno-inżynierskie związane są ze wszystkimi terenami, na których zwierciadło wód gruntowych występuje płycej niż 2 m od powierzchni terenu, bądź występują wody o zwiększonej agresywności względem betonów. Zalicza się tu ponadto tereny podmokłe i zabagnione, zalewane podczas powodzi oraz rejony, gdzie spadki terenu przekraczają 12%. Na obszarze gminy Brańsk niekorzystne do zabudowy są szerokie tarasy zalewowe, często zatorfione w dolinie Nurca i jego dopływów. Oprócz torfów występują tam namuły, a zwierciadło wód kształtuje się płytko pod powierzchnią terenu. Wody w tych utworach mogą być agresywne względem betonu i stali. Dolina Nurca, zwłaszcza w okresach wiosennych, narażona jest na podtopienia i zalewy. Najbardziej rozległe zagłębienia wytopiskowe w okolicy Kalnicy i Chojewa wypełniają mułki piaszczyste i piaski pylaste z cienkimi laminami iłów. Grunty te są nieskonsolidowane, plastyczne i miękkoplastyczne (mady).

25

Prognoza oddziaływania na środowisko do Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Brańsk

Ryc. 10. Przydatność gruntów na cele budowlane* (na podstawie Mapy Geośrodowiskowej skala 1: 50 000, arkusze Brańsk, Ciechanowiec, Łapy, Bielsk Podlaski, Dziadkowice)

* z wykluczeniem gruntów klas III i IVa terenów leśnych

6.4. Surowce mineralne

Gmina Brańsk jest obszarem dość ubogim w kopaliny. Udokumentowano tu kilka niewielkich, czwartorzędowych złóż piasków i żwirów. Złoże „Świrydy” z powodu wyczerpania zasobów skreślono z „Bilansu zasobów…”. Aktualnie wydobycie prowadzi się w obrębie trzech złóż – „Domanowo”, „Świrydy III” i „Świrydy IV”, dla których zostały wyznaczone tereny górnicze i obszary górnicze. Po zakończeniu eksploatacji planuje się rekultywację wyrobisk w kierunku rolnym i leśnym.

26

Prognoza oddziaływania na środowisko do Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Brańsk

Tab. 1 Złoża kopalin, ich charakterystyka i klasyfikacja

Wiek Ważność Stan Nazwa Rodzaj utworów kompleksu Powierzchnia koncesji zagospodarowania złoża budujących złoże litologiczno- (ha) złoża surowcowego złoże 2030 Domanowo piaski 1,71 zagospodarowane złoże skreślone wygasła Świrydy piasek ze żwirem 0,74 z bilansu zasobów złoże rozpoznane nie Świrydy II piasek ze żwirem 0,72 szczegółowo dotyczy czwartorzęd złoże 2029 Świrydy III piasek 1,62 zagospodarowane złoże 2020 Świrydy IV piasek 1,10 zagospodarowane złoże rozpoznane nie Oleksin piasek ze żwirem 2,00 szczegółowo dotyczy Źródło: http://geoportal.pgi.gov.pl/midas-web

Na obszarze gminy istnieją niewielkie możliwości udokumentowania nowych złóż. Wyznaczono trzy obszary perspektywiczne piasków i żwirów. Nie wytypowano natomiast obszarów prognostycznych z uwagi na brak szczegółowego rozpoznania geologiczno-złożowego. Dwa niewielkie obszary perspektywiczne piasków i piasków ze żwirem, zlokalizowane są w obrębie form akumulacji szczelinowej zlodowacenia warty w rejonie Świryd. Ponadto jeden obszar wyznaczono w rejonie Chojewa i Bodaczek (poza granicą gminy), w obrębie kemów utworzonych podczas zlodowacenia warty.

6.5. Użytkowanie gruntów

W gminie Brańsk dominują grunty rolne (ok. 78%), wśród których największy udział mają grunty orne oraz pastwiska a w dolinach rzecznych również łąki. Sady zajmują niewielkie powierzchnie i mają marginalne znaczenie. Grunty orne pokrywają równinne, rozległe tereny wysoczyznowe. Działalność rolnicza w gminie stanowi podstawę utrzymania mieszkańców. Jej rozwojowi sprzyja wysoka kultura rolna oraz dobry stan środowiska naturalnego. Istnieją tu wyłącznie rodzinne gospodarstwa rolne, które stanowią dobrą bazę surowcową dla przetwórstwa rolno- spożywczego, szczególnie mlecznego. Funkcjonuje kilkaset specjalistycznych gospodarstw mlecznych gdzie odbiór mleka odbywa się bezpośrednio od rolnika. Lesistość gminy wynosi ok. 15,2%. Lasy ogółem zajmują powierzchnię 3 451,99 ha, z czego 2802,88 ha stanowi własność prywatną, 646,81 ha Skarbu Państwa a 2,3 ha gminy. W granicach gminy Brańsk nie wyznaczono lasów ochronnych. Gmina charakteryzuje się znacznym rozproszeniem sieci osadniczej, w szczególności w południowo-wschodniej części.

27

Prognoza oddziaływania na środowisko do Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Brańsk

Ryc. 11. Użytkowanie gruntów w gminie Brańsk

6.6. Gleby

Gmina Brańsk cechuje się dobrymi glebami do uprawy rolniczej. Pokrywa glebowa regionu wykształciła się z miąższych utworów czwartorzędowych pochodzenia lodowcowego. Około 60% gleb wytworzyło się na glinach. Podłożem dla pozostałych gleb są piaski, lokalnie pyły, a w dolinach cieków namuły, torfy i piaski rzeczne. W południowej, środkowej i zachodniej części gminy największe powierzchnie zajmują gleby pseudobielicowe na piaskach gliniastych i gliniasto-pylastych podścielone gliną. W środkowej i północno-zachodniej części obszaru występują wytworzone z glin zwałowych gleby brunatne. Lokalnie wykształciły się także gleby brunatne wyługowane i kwaśne, przeważnie wytworzone z glin piaszczystych i piasków słabogliniastych. W południowo-wschodniej i wschodniej części gminy koncentrują się gleby piaskowe różnych typów (bielicowe, rdzawe, brunatne i kwaśne).

28

Prognoza oddziaływania na środowisko do Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Brańsk

W rozproszeniu, głównie w rejonie niezabagnionych obniżeń terenowych, w dolinach mniejszych cieków wodnych i na bagiennych obrzeżach doliny Nurca występują czarne ziemie na piaskach, glinach i pyłach. Ponadto w dolinie Nurca wykształciły się gleby torfowe, murszowo-torfowe, murszowe i mady. Na większości obszaru analizy przeważają gleby w kompleksie 4 – żytnim bardzo dobrym (pszenno-żytnim). W części zachodniej natomiast dominują gleby w kompleksie 2 – pszennym dobrym. Stosunkowo dużo jest również gleb w kompleksie 6 – żytnim słabym oraz 8 – zbożowo- pastewnym mocnym. Prawie całą dolinę Nurca oraz jego dopływów zajmują użytki zielone w 2 kompleksie (użytki zielone średnie). Znaczna część użytków zielonych została zmeliorowana. Na obszarze gminy stosunkowo dużo jest gleb w klasie bonitacyjnej III – 2 997 ha (13,2% powierzchni całej gminy), w tym 100 ha zajęte przez lasy. Nie występują tu natomiast gleby klas I i II.

6.7. Warunki hydrologiczne

6.7.1. Wody powierzchniowe

Wody powierzchniowe w granicach gminy należą do zlewni trzeciego rzędu rzeki Bug. Główny układ sieci hydrograficznej obszaru związany jest z rzeźbą polodowcową, a tworzy go rzeka Nurzec wraz z dopływami – Mień (Mianka) z Markówką, Bronka z Panasówką, Leśna z Czarną, Siennica, Domanówka (Dopływ z Domanowa). Nurzec jest rzeką typowo nizinną, przepływającą przez tereny bagienne i podmokłe. Mierzy ok. 100 km długości. Jego źródła znajdują się w pobliżu miejscowości Stawiszcze, tuż przy granicy z Białorusią, na południowy wschód od Czeremchy na wysokości około 180 m n.p.m. Do Bugu uchodzi w okolicy wsi Wojtkowice-Dady, około 10 km na południowy zachód od Ciechanowca na wysokości 105,4 m n.p.m. W rejonie gminy Brańsk dolina Nurca jest bardzo szeroka i osiąga od ok. 700 do 2000 m. Charakterystyczną cechą koryta w tej części biegu jest wyraźne wcięcie w dno doliny, spowodowane procesami erozyjnymi zaistniałymi w wyniku nieprawidłowo przeprowadzonych melioracji w górnych odcinkach cieku. Zmeliorowane są doliny Nurca i Mianki. Ciągłość Nurca przerwana jest wskutek zlokalizowania 3 małych elektrowni wodnych: Ciechanowiec, Kuczyn, Kostry-Podsędkowięta. Zbudowano również progi piętrzące o wysokości ok. 2,2–2,4 m. Przy braku przepławek, obiekty te uniemożliwiają wędrówkę ryb.

Na obszarze gminy Brańsk wyróżniono 12 jednolitych części wód powierzchniowych (JCWP):  Liza - RW200017261549  Leśna - RW200017266649  Dopływ spod Kol. Olszewo - RW200017266652  Siennica - RW200017266656  Dopływ z Domanowa - RW200017266658  Markówka - RW200017266668  Nurzec od Nurczyka do Siennicy - RW200024266673  Dopływ z Chojewa - RW2000172666532  Bronka - RW2000172666549  Dopływ z Rudki - RW2000172666549  Mianka od Dzieży do ujścia - RW2000192666699  Siennica - RW2000172666749

29

Prognoza oddziaływania na środowisko do Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Brańsk

Ryc. 12. Rozmieszczenie jednolitych części wód powierzchniowych na terenie gminy Brańsk

Stan wód powierzchniowych

Stan czystości wód powierzchniowych na obszarze gminy kontroluje Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku, zgodnie z rozporządzeniami wykonawczymi do ustawy Prawo Wodne. Prowadzony monitoring ma na celu pozyskanie informacji o stanie wód powierzchniowych dla potrzeb planowania w gospodarowaniu wodami oraz oceny osiągania celów środowiskowych. Wody powierzchniowe w rejonie gminy Brańsk podlegają badaniom jakościowym w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska (PMŚ). Ocena jakości wód powierzchniowych na lata 2010- 2015 została przeprowadzona dla 6 cieków wodnych zlokalizowanych na terenie gminy. Potencjał ekologiczny określany jest jako umiarkowany, z wyjątkiem Nurca, dla którego na tym odcinku określono stan/potencjał ekologiczny jako dobry. Klasa elementów biologicznych jest zróżnicowana, podobnie elementów hydromorfologicznych i fizykochemicznych, których jednak nie określono dla wszystkich JCW. Zły stan JCW stwierdzono w przypadku Lizy i Siennicy (RW2000172666749).

30

Prognoza oddziaływania na środowisko do Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Brańsk

Tab. 2. Ocena jakości wód powierzchniowych

Nazwa Klasa Klasa Klasa Stan/potenc- reprezentatywnego elementów elementów Stan Rzeka elementów jał punktu pomiarowo- hydromorfolo fizykoche- JCW biologicznych ekologiczny kontrolnego -gicznych micznych

Liza Liza – ujście dobry I PSD* umiarkowany zły Dopływ z Dopływ z Rudki – bardzo dobry - - umiarkowany - Rudki ujście do Nurca Bronka – ujście do Bronka dobry - - umiarkowany - Nurca Nurzec od Nurczyka Nurzec – Wyszonki dobry II II dobry - do Błonie Siennicy Siennica Siennica – Koce (RW20001 umiarkowany I PSD* umiarkowany zły Piskuły 72666749) Leśna – ujście do Leśna umiarkowany - - umiarkowany - Nurca * Poniżej stanu dobrego źródło: WIOŚ Białystok 2010-2015

We wszystkich 12 jednolitych częściach wód powierzchniowych na obszarze gminy, stan określany jest jako zły. Cztery części - Markówka, Nurzec od Nurczyka do Siennicy, Dopływ spod Kol. Olszewo oraz Dopływ z Chojewa nie są zagrożone nieosiągnięciem celów środowiskowych (dobry stan/potencjał ekologiczny oraz dobry stan chemiczny). Dla pozostałych cieków zastosowano odstępstwa ze względu na brak możliwości osiągnięcia celów do 2015 roku.

Tab. 3. Cele środowiskowe dla poszczególnych JCWP rzecznych

L.p. Jednolita część wód Ocena ryzyka Cel Typ odstępstwa Termin powierzchniowych nieosiągnięcia środowiskowy osiągnięcia celów dobrego środowiskowych stanu 1. Liza zagrożona dobry stan przedłużenie terminu 2027 (PLRW200017261549) ekologiczny osiągnięcia celu: i chemiczny -brak możliwości technicznych 2. Dopływ spod Kol. niezagrożona dobry stan - - Olszewo ekologiczny (PLRW200017266652) i chemiczny 3. Dopływ z Chojewa niezagrożona dobry stan - - (PLRW2000172666532) ekologiczny i chemiczny 4. Dopływ z Domanowa zagrożona dobry stan przedłużenie terminu 2021 (PLRW200017266658) ekologiczny osiągnięcia celu: i chemiczny -brak możliwości technicznych -dysproporcjonalne koszty 5. Mianka od Dzieży do zagrożona dobry potencjał przedłużenie terminu 2021

31

Prognoza oddziaływania na środowisko do Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Brańsk

L.p. Jednolita część wód Ocena ryzyka Cel Typ odstępstwa Termin powierzchniowych nieosiągnięcia środowiskowy osiągnięcia celów dobrego środowiskowych stanu ujścia ekologiczny i stan osiągnięcia celu: (PLRW2000192666699) chemiczny -brak możliwości technicznych -dysproporcjonalne koszty 6. Markówka niezagrożona dobry stan - - (PLRW200017266668) ekologiczny i chemiczny 7. Leśna zagrożona dobry stan przedłużenie terminu 2021 (PLRW200017266649) ekologiczny osiągnięcia celu: i chemiczny -brak możliwości technicznych -dysproporcjonalne koszty 8. Dopływ z Rudki zagrożona dobry stan przedłużenie terminu 2021 (PLRW2000172666592) ekologiczny osiągnięcia celu: i chemiczny -brak możliwości technicznych -dysproporcjonalne koszty 9. Siennica zagrożona dobry stan przedłużenie terminu 2021 (PLRW200017266656) ekologiczny osiągnięcia celu: i chemiczny -brak możliwości technicznych -dysproporcjonalne koszty 10. Bronka zagrożona dobry stan przedłużenie terminu 2021 (PLRW2000172666549) ekologiczny osiągnięcia celu: i chemiczny -brak możliwości technicznych -dysproporcjonalne koszty 11. Nurzec od Nurczyka do niezagrożona dobry stan - - Siennicy ekologiczny (PLRW200024266673) i chemiczny 12. Siennica zagrożona dobry stan przedłużenie terminu 2021 (PLRW2000172666749) ekologiczny osiągnięcia celu: i chemiczny -brak możliwości technicznych źródło: Plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wisły, 2016

6.7.2. Wody podziemne

Obszar gminy zaliczany jest do regionu hydrogeologicznego I mazowieckiego (Paczyński red., 1995). Nie występują tu główne zbiorniki wód podziemnych (GZWP). Stopień rozpoznania starszych (trzeciorzędowych i jurajskich) poziomów wodonośnych w granicach gminy Brańsk jest słaby. Główny użytkowy poziom wodonośny związany jest z utworami

32

Prognoza oddziaływania na środowisko do Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Brańsk czwartorzędowymi. Miąższość tego poziomu w części północnej wynosi w granicach 12–19 m, a wody występują w piaskach zlodowacenia wilgi. W części południowej gminy poziom wodonośny tworzą piaski wodnolodowcowe zlodowaceń wilgi i sanu, rozdzielone lokalnie cienkimi wkładkami mułków i iłów, a jego miąższość wzrasta do 25-47 m. Zwierciadło wody ma przeważnie charakter napięty, powodowany obecnością izolującej warstwy glin zwałowych zlodowaceń liwca, odry i warty. Wodoprzewodność głównego użytkowego poziomu wodonośnego podobnie jak miąższość jest mniejsza w części północno-wschodniej i wynosi 100-200 m2/24h, w części zachodniej i południowej 200-300 m2/24h, a w części centralnej 500-1000 m2/24h. Potencjalna wydajność studni, poza niewielkimi obszarami na południowym zachodzie, jest znaczna i wynosi 50-70 m3/h w części północno-wschodniej, 70–120 m3/h i więcej na pozostałym obszarze. Wody głównego poziomu użytkowego cechuje niska sucha pozostałość (< 500 mg/dm3) i średnia twardość ogólna. Czwartorzędowe wody podziemne na obszarze gminy są jedynym źródłem zaopatrzenia w wodę dla celów komunalnych i przemysłowych. Ujmowane są kilkoma studniami o głębokościach przeważnie 50–85 m, rzadziej głębszymi. Wydajności studzien wahają się od około 44 m3/h do nieco ponad 100 m3/h i wyraźnie przewyższają potrzeby odbiorców. Prawie cały obszar gminy położony jest w zasięgu jednolitej części wód podziemnych (JCWPd) nr 55 (PLGW200055). Jedynie skrajnie północny fragment, w rejonie wsi Kiewłaki leży w obrębie jednostki nr 52 (PLGW200052). Obydwie części cechują się dobrym stanem ilościowym i chemicznym. Nie są zagrożone nieosiągnięciem celów środowiskowych.

Stan wód powierzchniowych

Monitoring wód podziemnych na tym terenie kontroluje Państwowa Służba Hydrologiczna. Niska zawartość zanieczyszczeń takich jak chlorki, siarczany i azotany wskazuje, że wody podziemne w rejonie gminy Brańsk należą do wód naturalnych lub słabo zanieczyszczonych. Występują tu wody klas: IIa, IIb i III. Przeważają wody klasy IIb, średniej jakości, wymagające uzdatniania. Powszechne są w nich przekroczenia dopuszczalnych dla wód pitnych zawartości Fe i Mn. Wody klasy IIa, dobrej jakości i wymagające prostego uzdatniania (nieznaczne przekroczenia Fe i Mn) występują jedynie w południowo-zachodnim fragmencie gminy. Wody klasy III, niskiej jakości, wymagające skomplikowanego uzdatniania stwierdzono w rejonie Glinnika. Głębokość występowania głównego poziomu wodonośnego, typ naturalnej izolacji oraz jej miąższość, a także rodzaj ognisk zanieczyszczeń i intensywność ich oddziaływania są najważniejszymi czynnikami wpływającymi na ocenę zagrożenia wód podziemnych. Z uwagi na nieliczne źródła zanieczyszczeń oraz grubą warstwę izolujących glin zwałowych teren gminy Brańsk uznano za obszar wysokiej i średniej odporności poziomu głównego, gdzie zagrożenie jakości wód kształtuje się na poziomie niskim i bardzo niskim.

Zmiany składu chemicznego wód podziemnych i powierzchniowych związane są przede wszystkim z odprowadzaniem do środowiska niedostatecznie oczyszczonych ścieków komunalnych. W gminie występuje stosunkowo niski stopnień skanalizowania. Wpływ na skład chemiczny wody ma także stosowanie nawozów i środków ochrony roślin na terenach rolniczych.

33

Prognoza oddziaływania na środowisko do Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Brańsk

Ryc. 13. Stopień zagrożenia głównego użytkowego poziomu wód podziemnych

Obszar gminy uznawany jest za deficytowy w zakresie zasobności w wody podziemne.

6.8. Klimat i powietrze

Według regionalizacji klimatycznej Gumińskiego, gmina Brańsk położona jest w obrębie dzielnicy Wschodniej. Obszar ten cechuje się wpływem klimatu kontynentalnego, z dużymi rocznymi amplitudami temperatury powietrza (ostrą i długą zimą, krótkim przedwiośniem i ciepłym latem) oraz przewagą opadów letnich nad zimowymi. Okres wegetacyjny rozpoczyna się wraz z początkiem prac polowych w okolicach 25 marca i trwa od 190 do 205 dni. Liczba dni mroźnych wynosi od 110 do 135 i jest jedną z najwyższych w całej Polsce. Pokrywa śnieżna zalega na tym obszarze przez około 70–80 dni. Najniższą średnią temperaturę powietrza notuje się w styczniu i wynosi ona -4,3 °C. Najwyższe średnie temperatury przypadają na miesiąc lipiec i osiągają 17,7–18,3 °C. Średnia roczna temperatura powietrza wynosi ok. 7,2 °C. Liczba dni pogodnych waha się w granicach 39–51 dni, a średnie roczne zachmurzenie wynosi ok. 6,4 pokrycia nieba. Wilgotność względna powietrza utrzymuje się między 80 a 81%. Roczna suma opadów jest niewielka - średnio 550 mm. Maksimum opadów przypada na miesiące letnie od czerwca do sierpnia, a minimum na miesiące zimowe – od stycznia do marca. Z uwagi na wyrównany teren o niewielkich deniwelacjach spływ wody opadowej jest nieznaczny, stąd też niedobory wody w glebie występują lokalnie i wiążą się z głębiej zalegającym poziomem wody gruntowej. Na obszarze gminy dominują wiatry zachodnie o niewielkich prędkościach.

34

Prognoza oddziaływania na środowisko do Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Brańsk

Stan powietrza

W raporcie za 2015 rok Wojewódzki Inspektorat Środowiska w Białymstoku opublikował wyniki monitoringu stężenia substancji mających wpływ na stan powietrza. Zgodnie z przyjętą metodyką województwo podlaskie zostało podzielone na 2 strefy: aglomerację białostocką (obejmującą miasto Białystok) oraz strefę podlaską (obejmującą pozostały obszar województwa podlaskiego). Gmina Brańsk została zaliczona do strefy podlaskiej. Na podstawie przeprowadzonego monitoringu i analizy pozyskanych danych w strefie podlaskiej wytypowano trzy substancje, dla których poziom dopuszczalny lub docelowy został przekroczony według kryteriów ochrony zdrowia

(O3, PM10, BaP) i określono dla tych zanieczyszczeń klasę C dla benzo(a)pirenu i pyłu zawieszonego

2,5, a dla ozonu klasę D2. Ponadto stwierdzono przekroczenia wartości normowanej PM2,5 dla II fazy, tj. określonego poziomu dopuszczalnego z terminem osiągnięcia 01.01.2020. Zaklasyfikowano je do klasy D2. Pozostałe substancje mieściły się w normach i zaliczono je do klasy A.

Tab. 4. Ocena jakości powietrza w strefie podlaskiej za rok 2015 – kryterium ochrony zdrowia

Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych zanieczyszczeń dla obszaru całej strefy Nazwa Kod PM2,5 strefy strefy SO NO PM10 Pb C H Co O As Cd Ni BaP PM2,5 2 2 6 6 3 II faza Strefa PL2002 A A A A A A D A A A C C D podlaska 2 2 źródło: WIOŚ 2018, Ocena jakości powietrza województwie podlaskim za 2015 r.

W przypadku oceny jakości powietrza według kryteriów ochrony roślin, w 2015 roku w strefie podlaskiej normy nie zostały przekroczone. Jednak odnotowano przekroczenia wartości tlenków azotu dla celu długoterminowego i nadano im klasę D2.

Tab. 5. Ocena jakości powietrza w strefie podlaskiej za rok 2015 – kryterium ochrony roślin

Klasa strefy dla poszczególnych Klasa celu Nazwa strefy Kod strefy zanieczyszczeń długoterminowego

SO2 NOx O3 NOx Strefa PL2002 A A A D podlaska 2 źródło: WIOŚ 2018, Ocena jakości powietrza województwie podlaskim za 2015 r.

6.9. Walory krajobrazowe

Na obszarze gminy dominuje rolniczy krajobraz otwarty. Ponadto wyróżnić można krajobraz o cechach przyrodniczych, obejmujący dolinę Nurca wraz z dopływami, gdzie przeważają użytki zielone. Tereny leśne zajmują niewielką powierzchnię. W gminie dominuje zabudowa o charakterze wiejskim. Brak jest terenów silnie zurbanizowanych i przemysłowych. Użytki rolne zajmują ok. 78% powierzchni gminy. Są to otwarte, płaskie powierzchnie o dużych areałach. Na zróżnicowanie krajobrazu rolniczego wpływają śródpolne niewielkie zadrzewienia i zakrzewienia, a także bezpośrednie przyleganie pól do lasów lub dolin rzecznych.

35

Prognoza oddziaływania na środowisko do Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Brańsk

Obszary leśne stanowią 15,2% powierzchni gminy. Największy kompleks zlokalizowany jest pomiędzy Oleksinem a Szmurłami. Na pozostałym obszarze tereny leśne i zadrzewione nie tworzą zwartych powierzchni. Gmina w kilku miejscach graniczy z większymi lasami, które zlokalizowane są prawie w całości na terenach sąsiadujących. Krajobraz dolinny związany jest z rzeką Nurzec i jej dopływami. Doliny tych cieków są słabo zaznaczone w terenie, niemniej jednak stanowią ważny wyróżnik w krajobrazie gminy.

Krajobraz kulturowy stanowi przede wszystkim zabudowa zagrodowa i jednorodzinna, która w wielu miejscach nawiązuje do tradycyjnych form wiejskich. Duże rozproszenie zabudowy cechuje obszar na południe od doliny Nurca. Do swoistych wyróżników w krajobrazie gminy należą obiekty zabytkowe. Wskazanym do zachowania elementem krajobrazu kulturowego na terenie gminy są: zabytki nieruchome wpisane do rejestru zabytków: 1. układ przestrzenny wsi Domanowo z początku XV w., teren cmentarza katolickiego, 2. kościół parafialny p.w. św. Doroty w Domanowie, 3. dzwonnica w Domanowie, zabytki archeologiczne wpisane do rejestru zabytków: 1. Załuskie Kościelne – stanowisko nr 1, cmentarzysko kurhanowe (14 kurhanów).

Ponadto na terenie gminy znajdują się inne obiekty ujęte w wojewódzkiej ewidencji zabytków. Należą do nich m.in. wiatrak koźlak w Burchatach, cmentarz-mogiła wojenna w Brzeźnicy i Pietraszkach, dwór wraz z parkiem w Kalnicy, park dworski w Markowie i inne. Ponadto ciekawymi akcentami są kapliczki przydrożne oraz głazy narzutowe.

Ryc. 14. Pomnik ofiar bitwy z 13/14 września 1939 w m. Olszewo (źródło: Karta ewidencyjna mogiły)

36

Prognoza oddziaływania na środowisko do Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Brańsk

Ryc. 15. Kapliczki przydrożne - maj, 2018

Ryc. 16. Drewniana kaplica z 1884 r. z cudownym źródełkiem w Hodyszewie (źródło: http://www.bransk.pl)

37

Prognoza oddziaływania na środowisko do Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Brańsk

Ryc. 17. Kościół parafialny pw. NMP Matki Zbawiciela (źródło: http://www.bransk.pl)

Ryc. 18. Były dworek w Kalnicy (źródło: http://www.bransk.pl)

6.10. Różnorodność biologiczna

6.10.1. Szata roślinna

Gmina Brańsk, zgodnie z podziałem na regiony przyrodniczo-leśne, zaliczana jest do Krainy Mazowiecko-Podlaskiej charakteryzującej się występowaniem grądów i lasów – borów świeżych. Na obszarze gminy dominuje bór mieszany świeży (BMśw) i las mieszany (LM). W składzie gatunkowym drzewostanu wyróżniają się sosna, dąb, jesion, grab, brzoza, olcha i inne. Nie występują tu lasy ochronne. Lasy na terenie gminy charakteryzują się znacznym rozdrobnieniem i nierównomiernym rozmieszczeniem przestrzennym.

38

Prognoza oddziaływania na środowisko do Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Brańsk

Flora tych terenów jest bardzo zróżnicowana. Znajdują się tu zespoły roślinne bagienne i torfowiskowe, związane głównie z doliną rzeki Nurzec i jej dopływami. Dominującymi zbiorowiskami na obszarze gminy są jednak fitocenozy związane z polami uprawnymi (zbiorowiska segetalne) i użytkami zielonymi. W pobliżu zabudowań stwierdzono obecność zbiorowisk ruderalnych. Użytki zielone zajęte są głównie przez łąki i pastwiska. Występują tu łąki ziołoroślowe Filipendulion ulmariae z udziałem Geranium palustre, Filipendula ulmaria, czasami ze znacznym udziałem gatunków klasy Artemisietea, występujące w kompleksie ze zbiorowiskami związku Calthion lub jako okrajki lasów łęgowych i zarośli wierzbowych. Zwykle nie są użytkowane, ale mają duże walory estetyczne, szczególnie w lipcu gdy kwitnie wiązówka błotna. Łąki mokre ze śmiałkiem darniowym Deschampsietum caespitosae rozwijają się na średnio wilgotnych i zaniedbanych siedliskach, towarzyszą często pastwiskom. Natomiast łąki mokre trzęślicowe Junco-Molinietum to stosunkowo ubogie florystycznie zbiorowisko łąk trzęślicowych z udziałem różnych gatunków situ, występujące na mało zasobnych glebach. Pojawia się w miejscach położonych nieco wyżej od łąk silnie wilgotnych. Inna grupa to łąki wilgotne nierozdzielone Molinion i Calthion. Są to zbiorowiska meliorowanych i dobrze nawożonych łąk kośnych. Ich siedliska stanowią żyzne i wilgotne gleby organiczne i mineralnoorganiczne, głównie mursze i mady. Natomiast pastwisko wilgotne Epilobio- Juncetum effusi to zbiorowisko łąkowo-pastwiskowe ze znaczącym udziałem situ rozpierzchłego (Juncus effusus). Występuje na zaniedbanych wilgotnych pastwiskach, powstałych na skutek silnego wypasania mokrych łąk. Obszary te użytkowane są jako łąki jednokośne, po wykoszeniu zwykle spasane. Łąki świeże ze Związku Arrhenatherion elatioris zajmują najczęściej obrzeża dolin rzecznych. Są one bogate florystycznie. Występują w miejscach suchszych oraz na zmeliorowanych torfowiskach. W dolinie Nurca na niewielkich powierzchniach występują także niżowe nadrzeczne łęgi wierzbowo-topolowe w strefie zalewów periodycznych (kompleks dynamiczny: Salici-Populetum. Salicetum triandroviminalis i inne), a w dolinach innych cieków niżowe łęgi olszowe i jesionowo- olszowe siedlisk wodogruntowych, okresowo lekko zabagnionych (Circaeo-Alnetum). Ponadto spotykane są murawy zalewowe Agropyro-Rumicion crispi. Są to zbiorowiska traw rozłogowych i płożących się roślin na miejscach okresowo zalewanych. Do tego typu zbiorowisk zaliczono agregacje Agropyron repens-Urtica dioica. Agregacje te zdominowane są przez pokrzywę Urtica dioica, zajmującą niekiedy rozległe powierzchnie na siedliskach zdegradowanych. Wraz z postępującym osuszaniem i mineralizacją utworów organicznych, zbiorowisko to wypiera szuwary trzcinowe, zastępuje wilgotne łąki typu Calthion oraz łąki z Festuca rubra, Poa pratensis i Alopecurus pratensis. Zbiorowisko Agropyro-Urticetum rozprzestrzenia się bardzo ekspansywnie wzdłuż koryt cieków lub tworzy szerokie okrajki wokół zubożałych form łęgu Circaeo-Alnetum. Roślinność omawianego obszaru ukształtowała się pod wpływem dotychczasowego użytkowania. W wyniku uprawy ziemi nastąpiła zmiana i zubożenie składu gatunkowego w stosunku do potencjalnej roślinności naturalnej. Na terenach użytkowanych rolniczo przeważają zbiorowiska trawiaste łąk i pastwisk, o różnej żyzności i wilgotności lub monokultury upraw polowych. Na terenach ogrodów przydomowych występują rośliny ozdobne i użytkowe. Zbiorowiska roślinności ruderalnej z wtórną sukcesją zajmują tereny odłogowane, na przydrożach i nieużytków. Dominują tam gatunki chwastów łąkowych, polnych i ogrodowych.

39

Prognoza oddziaływania na środowisko do Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Brańsk

6.10.2. Fauna

Świat zwierzęcy na terenie gminy Brańsk związany jest w dużym stopniu z rolniczą działalnością człowieka oraz ekosystemami doliny Nurca. Na wilgotnych podmokłych łąkach występują pospolite gatunki płazów i gadów, a także gatunki związane z terenami łąk, pól i lasów. Duże przestrzenie terenów niezabudowanych tworzące mozaikę łąk, pastwisk, pól ornych i lasów stwarzają dogodne obszary do bytowania ptaków drapieżnych oraz innych gatunków. Kompleksy leśne i zadrzewienia śródpolne stanowią schronienie dla większych ssaków związanych ze środowiskiem rolno-leśnym.

6.11. Powiązania przyrodnicze analizowanych obszarów z otoczeniem

6.11.1. Obszary i obiekty przyrodnicze prawnie chronione

Na terenie objętym opracowaniem występują trzy obiekty przyrodnicze chronione prawnie na mocy ustawy o ochronie przyrody, w formie pomników przyrody. W środkowej części gminy znajduje się obszar wskazany do objęcia ochroną prawną jako Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Rzeki Nurca. W odległości ok. 1,3 km na zachód od terenu opracowania zlokalizowany jest rezerwat przyrody Koryciny, a w odległości ok. 6,5 km na północ, obszary Natura 2000: PLH200010 - Ostoja w Dolinie Górnej Narwi oraz PLB200007 - Dolina Górnej Narwi.

Pomniki przyrody

Tab. 6. Wykaz pomników przyrody na terenie Gminy Brańsk

l.p. Miejscowość Charakterystyka obiektu Lokalizacja Podstawa prawna ochrony Rozporządzenie Nr 3/94 Wojewody Wiąz szypułkowy, wys. 24 Działka Białostockiego z dn. 17.11.1994 r. m, ob. pnia 240 cm, wiek ok 1. Świrydy oznaczona nr w sprawie uznania niektórych tworów 160 lat, pień rozdwaja się na geod. 57/2 przyrody za pomniki przyrody wysokości ok. 3 m. i objęcia ich ochroną Rozporządzenie Nr 3/94 Wojewody Grupa 15 dębów Działka Białostockiego z dn. 17.11.1994 r. 2. Domanowo szypułkowych, wys. 22-25 oznaczona nr w sprawie uznania niektórych tworów m, ob. pni 140-325 cm. geod. 955 i 796 przyrody za pomniki przyrody i objęcia ich ochroną Głaz narzutowy, Rozporządzenie Nr 3/94 Wojewody granitognejs różowoszary Działka Białostockiego z dn. 17.11.1994 r. średnioziarnisty, ob. 10,8 m, 3. Świrydy oznaczona nr w sprawie uznania niektórych tworów dł. ponad 3 m, szer. 3 m, geod. 212/3 przyrody za pomniki przyrody górny fragment głazu i objęcia ich ochroną odłupany.

Projektowany Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Rzeki Nurca

Dolina Nurca, przebiegająca równoleżnikowo przez centralny obszar gminy, wskazywana jest do objęcia ochroną prawną jako Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Rzeki Nurca. Projektowany

40

Prognoza oddziaływania na środowisko do Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Brańsk obszar jest wielkoprzestrzennym elementem o wysokich walorach przyrodniczych w skali regionu wschodniej Polski. Tworzy ciąg powiązań przyrodniczych o znaczeniu lokalnym i regionalnym. Pełni funkcje ekologiczną, krajobrazową, bioklimatyczną oraz rekreacyjną. Objęta ochroną ma zostać cała dolina rzeczna – dno, terasy i zbocza, a także występujące w jej bezpośrednim sąsiedztwie lasy i łąki.

6.11.2. Korytarze ekologiczne

Mapa przebiegu korytarzy ekologicznych na obszarze Polski została opracowana w dwóch etapach przez Zakład Badania Ssaków PAN w Białowieży pod kierownictwem prof. dr hab. Włodzimierza Jędrzejewskiego: - etap I (2005 r.) - na zlecenie Ministerstwa Środowiska opracowano mapę sieci korytarzy dla obszarów Natura 2000 z uwzględnieniem potrzeb ochrony kluczowych gatunków dużych ssaków; - etap II (2011 r.) we współpracy z Pracownią na rzecz Wszystkich Istot (w ramach projektu ze środków EEA/EOG) opracowano kompletną mapę korytarzy istotnych dla populacji dużych ssaków leśnych oraz spójności siedlisk leśnych i wodno-błotnych w skali krajowej i kontynentalnej.

W ramach I etapu prac nad przebiegiem korytarzy ekologicznych, na terenie gminy Brańsk wyznaczono jeden obszar pełniący funkcję szlaku migracyjnego: Dolina Narwi – Puszcza Mielnicka (korytarz Zachodni). W drugim etapie dopracowano mapę sieci korytarzy, jednak na terenie gminy nowo wyznaczone obszary w znacznym stopniu pokryły się z tymi z 2005 roku. Przez obszar Brańska przebiegają: - główny korytarz północno-centralny Lasy Mielnickie – Puszcza Biała GKPnC-1aA (obejmuje skrajnie południową i centralno-zachodnią część gminy); - krajowy korytarz północno-centralny Dolina górnego Nurca KPnC-1B (obejmuje centralno- południowy obszar gminy – dolinę Nurca oraz obszary zlokalizowane na południe od niej); - krajowy korytarz północy Dolina Narwi – Dolin Nurca KPn-5C (obejmuje fragmenty północno-zachodniej części gminy – doliny rzeczne Mianki i Lizy).

Podstawową funkcją korytarzy migracyjnych jest umożliwienie rozprzestrzeniania się gatunków i ukierunkowania przepływu materii i informacji biologicznej w krajobrazie. Zachowanie drożności korytarzy, uznaje się za sprawę priorytetową w ochronie środowiska. Wiąże się to z określonymi zasadami użytkowania terenów: - nie zwiększania ilości liniowych i obszarowych barier antropogenicznych, - zalesień w kierunku uzyskania przez istniejące kompleksy większej zwartości, utrzymania proekologicznych form gospodarki rolnej.

41

Prognoza oddziaływania na środowisko do Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Brańsk

Ryc. 19. Korytarze ekologiczne o randze krajowej i międzynarodowej

Na terenie gminy Brańsk wyróżnić można także lokalne korytarze ekologiczne. Są to drogi migracyjne mniejszej skali, niemniej jednak są równie ważne w prawidłowym funkcjonowaniu ekosystemu. Należy do nich zaliczyć doliny rzeczne Mianki, Lizy, Leśnej, Nurca, Siennicy i Bronki. Pełnią one rolę łącznika między oddalonymi siedliskami zwierząt wewnątrz obszaru opracowania, a także między sąsiednimi gminami. Podobną funkcję pełnią także zwarte zadrzewienia i zakrzewienia oraz pasma łąk i pastwisk. Zgodnie z Planem zagospodarowania przestrzennego województwa podlaskiego, przez teren gminy przebiegają trzy korytarze ekologiczne należące do sieci ekologicznej województwa:  główny korytarz Puszcza Biała – Puszcza Mielnicka (GKPn-2A),  uzupełniający korytarz Dolina Górnej Narwi – Dolina Rzeki Nurzec (KPn-23C),  uzupełniający korytarz Dolina Rzeki Nurzec (KPnC-24C).

42

Prognoza oddziaływania na środowisko do Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Brańsk

6.11.3. System przyrodniczy gminy

System przyrodniczy gminy ma na celu powiązanie ze sobą oraz ochronę najcenniejszych zasobów naturalnych obszaru. Jego sprawne funkcjonowanie zapewnia prawidłowy rozwój poszczególnych ekosystemów, wymianę genetyczną oraz możliwość migracji roślin i zwierząt. Podstawowe elementy PSG to doliny rzeczne wraz z torfowiskami i terenami bagiennymi, pełniące rolę łączników pomiędzy obszarami węzłowymi, zlokalizowanymi głównie w kompleksach leśnych i leśno-łąkowych. Ponadto wyróżnić można tzw. sięgacze ekologiczne, czyli obszary stanowiące krótkie odcinki łącznikowe pomiędzy poszczególnymi elementami systemu. Strukturami wspomagającymi prawidłowe funkcjonowanie PSG są: - drobnoprzestrzenne ekosystemy leśne, zagajniki i zakrzewienia śródpolne, - lokalne i okresowe podmokłości (mokradła), - tereny rolnicze, łąki i pastwiska.

Obszary węzłowe: 1. kompleks leśny wraz ze strefą ekotonową w północnej części gminy, w obrębie sołectw Kiewłaki i Ferma, położony częściowo na terenie gmin Nowe Piekuty, Poświętne i Wyszki; 2. kompleks leśny wraz ze strefą ekotonową w północno-środkowej części gminy, w obrębie sołectw Patoki, Domanowo, Pietraszki, Glinnik, Zanie, Świrydy i Poletyły, położony częściowo na terenie miasta Brańsk; 3. kompleks leśny w północnej części gminy, w obrębie sołectw Zanie, Olędzkie i Olszewek, położony częściowo na terenie gminy Wyszki; 4. kompleks leśny w północnej części gminy, w obrębie sołectw Świrydy, Zanie i Olędzkie; 5. kompleks leśny wraz ze strefą ekotonową w północno-zachodniej części gminy, w obrębie sołectw Markowo i Pruszanka Stara; 6. kompleks leśny wraz ze strefą ekotonową w północno-wschodniej części gminy, w obrębie sołectw Olędzkie, Świrydy i Załuskie Koronne, położony częściowo na terenie gminy Wyszki; 7. kompleks leśny wraz ze strefą ekotonową w środkowo-zachodniej części gminy, w obrębie sołectw Lubieszcze i Brzeźnica, położony częściowo na terenie gminy Rudka; 8. kompleks leśny wraz ze strefą ekotonową w środkowo-wschodniej części gminy, w obrębie sołectw Kalnica, Bronka, Kadłubówka, Kiersnowo; 9. kompleks leśny wraz ze strefą ekotonową w południowo-centralnej części gminy, w obrębie sołectw Brzeźnica, Szmurły, Popławy, Oleksin, Płonowo, Puchały Nowe, Puchały Stare, Widźgowo; 10. kompleks leśny wraz ze strefą ekotonową w południowo-wschodniej części gminy w obrębie sołectwa Chojewo; 11. kompleks leśny wraz ze strefą ekotonową w południowej części gminy, w obrębie sołectw Szmurły, Spieszyn, Holonki, położony w znacznej części na terenach gmin Rudka, Ciechanowiec, Grodzisk, Dziadkowice i Boćki.

Obszary łącznikowe: A. fragment doliny Lizy w północnej części gminy, łączący obszar węzłowy 1 z obszarami leśnymi znajdującymi się na obszarze gminy Poświętne; B. dolina Markówki i Mianki, łącząca dolinę Nurca z obszarem węzłowym 5 i obszarem leśnym na terenie gminy Wyszki; C. dolina dopływu z Domanowa, łącząca obszar węzłowy 2 z doliną Nurca; D. dolina Bronki i Panasówki, łącząca dolinę Nurca i obszary węzłowe 4, 2 i 8;

43

Prognoza oddziaływania na środowisko do Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Brańsk

E. dolina Nurca, łącząca obszary węzłowe 7 i 10, a także cenne tereny przyrodnicze znajdujące się poza granicami gminy; F. dolina Siennicy w środkowej części gminy, łącząca dolinę Nurca i obszary węzłowe 9 i 11; G. dolina Siennicy i Leśnej (południowa część gminy), łącząca obszar węzłowy 11 i dolinę Nurca.

Sięgacze ekologiczne: Obejmują pasma zagajników, łąk, zarośli, mniejszych terenów zalesionych, zadrzewień, rowów melioracyjnych.

Oznaczenia i lokalizację poszczególnych elementów przyrodniczego systemu gminy zostały przedstawione na ryc. 19 oraz na załączniku mapowym.

Najcenniejsze obszary przyrodnicze gminy tworzą mozaikę zróżnicowanych ekosystemów, zlokalizowanych w różnych częściach gminy Brańsk. Dotychczasowe użytkowanie przestrzeni przyrodniczej spowodowało, że w niektórych terenach obserwuje się wyraźne zgrupowania walorów, podczas, gdy znaczne połacie gminy są ich pozbawione. Jest to podstawowa przesłanka do utworzenia w gminie Brańsk przyrodniczego systemu, który na skalę lokalną będzie obejmował wszystkie tereny decydujące o jakości środowiska, wyróżniające się pod względem bogactwa przyrodniczego.

Kształtowanie przestrzeni na obszarach systemu powinno uwzględniać: 1. ochronę przed uszczuplaniem powierzchni obszarów węzłowych oraz korytarzy ekologicznych, 2. ochronę przed zmianą przeznaczenia w obrębie obszarów węzłowych i łącznikowych na użytkowanie zagrażające ich prawidłowemu funkcjonowaniu, 3. działania prowadzące do ochrony rzadkich gatunków roślin i zwierząt, a także wzbogacania składu gatunkowego flory i fauny.

44

Prognoza oddziaływania na środowisko do Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Brańsk

Ryc. 20. Przyrodniczy System Gminy Brańsk (oznaczenia węzłów oraz łączników zgodne z tekstem) 45

Prognoza oddziaływania na środowisko do Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Brańsk

7. Stan środowiska na obszarach objętych przewidywanym znaczącym oddziaływaniem

Projekt Studium zakłada rozwój przestrzenny z poszanowaniem i ochroną zasobów przyrodniczych. Niemniej jednak wzrost gospodarczy Gminy Brańsk możliwy jest m.in. poprzez wyznaczenie nowych terenów inwestycyjnych. W dokumencie wyznaczono kilka obszarów, dotąd niezainwestowanych przeznaczonych pod przemysł oraz obsługę produkcji w gospodarstwach rolnych i hodowlanych, a także górnictwo odkrywkowe. To właśnie na tych terenach istnieje największe prawdopodobieństwo wystąpienia oddziaływań negatywnych. Na obecnym etapie nie można jednak przesądzić, w jakim stopniu ustalenia dokumentu będą miały niekorzystny wpływ na poszczególne elementy środowiska. Studium wyznacza jedynie ramy dla przyszłych przedsięwzięć, których ani rodzaj (z wyjątkiem górnictwa), ani planowane do zastosowania technologie nie są obecnie znane. Stan środowiska na obszarach na których możliwe jest wystąpienie oddziaływania znaczącego został przedstawiony poniżej w formie tabeli, z podaniem lokalizacji i planowanego kierunku zagospodarowania. Ogólny opis stanu środowiska w całej Gminie Brańsk zawiera rozdział 6.

Projektowane obszary rozwoju zabudowy przemysłowo-usługowej dotąd niezainwestowane (oznaczone symbolem PU)

Lokalizacja: Domanowo (południowa część obrębu, przy drodze krajowej)

Uwarunkowania: - tereny rolnicze (łąki), ciek, - niski stopień zagrożenia głównego użytkowego poziomu wód podziemnych (dobra izolacja podłoża), - teren zlokalizowany poza większymi korytarzami ekologicznymi, migracja zwierząt może odbywać się wzdłuż koryta cieku przy zachodniej granicy terenu PU, jednak tylko odcinkowo ze względu na przerwanie szlaku migracji w Domanowie, przez gęstą zabudowę jednorodzinną wzdłuż cieku, - brak gleb chronionych klas I–III.

Stan środowiska i źródła zanieczyszczeń: - brak informacji na temat jakości powietrza, możliwy napływ zanieczyszczeń z Domanowa (zabudowa mieszkaniowa); sąsiedztwo drogi krajowej jest źródłem emisji szkodliwych substancji pochodzących z transportu, - brak informacji na temat jakości wód płynących ciekiem, zlokalizowanym w zachodniej części terenu PU, możliwy dopływ substancji biogennych z przylegających terenów rolniczych i łąk, - teren narażony na ponadnormatywne oddziaływanie akustyczne, ze względu na sąsiedztwo z drogą krajową.

46

Prognoza oddziaływania na środowisko do Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Brańsk

Lokalizacja: Glinnik

Uwarunkowania: - tereny rolnicze, - niski stopień zagrożenia głównego użytkowego poziomu wód podziemnych (dobra izolacja podłoża). - teren zlokalizowany poza korytarzami ekologicznymi, - w południowej części występują brak gleby chronione najwyższych klas bonitacyjnych.

Stan środowiska i źródła zanieczyszczeń: - brak informacji na temat jakości powietrza, możliwy napływ zanieczyszczeń z Glinnika (zabudowa mieszkaniowa).

Lokalizacja: Brzeźnica

Uwarunkowania: - łąki, zakłady przemysłowe - niski stopień zagrożenia głównego użytkowego poziomu wód podziemnych (dobra izolacja podłoża), - brak gleb chronionych klas I–III. - teren zlokalizowany poza korytarzami ekologicznymi.

Stan środowiska i źródła zanieczyszczeń: - brak informacji na temat jakości powietrza, możliwy napływ zanieczyszczeń z miasta Brańsk; sąsiedztwo dróg powiatowych jest źródłem emisji szkodliwych substancji pochodzących z transportu, - brak informacji na temat jakości wód płynących rowami melioracyjnymi w południowej części terenu, możliwy dopływ substancji biogennych z przylegających terenów rolniczych i łąk, - teren narażony na ponadnormatywne oddziaływanie akustyczne, ze względu na sąsiedztwo z drogami powiatowymi, - nowe tereny inwestycyjne będą kontynuacją funkcji zlokalizowanej w północnej części terenu (istniejące zakłady przemysłowe).

Lokalizacja: Brzeźnica

Uwarunkowania: - łąki, - sąsiedztwo cieku, - niski stopień zagrożenia głównego użytkowego poziomu wód podziemnych (dobra izolacja podłoża), - brak gleb chronionych klas I–III, - teren zlokalizowany przy lokalnym korytarzu ekologicznym wzdłuż potoku Siennica, przy zachodniej granicy PU.

47

Prognoza oddziaływania na środowisko do Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Brańsk

Stan środowiska i źródła zanieczyszczeń: - brak informacji na temat jakości powietrza, możliwy napływ zanieczyszczeń z Brzeźnicy; sąsiedztwo dróg lokalnych jest źródłem emisji szkodliwych substancji pochodzących z transportu, - wody Siennicy były monitorowane przez WIOŚ Białystok w cyklu badań na lata 2010-2015. Punkt poboru próbek znajdował się w Kocach Piskułach. Klasa elementów biologicznych oceniono na umiarkowaną, hydromorfologicznych na I, a fizykochemicznych poniżej stanu dobrego. Stan ekologiczny określono jako umiarkowany, a stan JCW jako zły. JCWP jest zagrożona nieosiągnięciem celów środowiskowych.

Lokalizacja: Olszewek

Uwarunkowania: - łąki, rola, - niski stopień zagrożenia głównego użytkowego poziomu wód podziemnych (dobra izolacja podłoża), - brak gleb chronionych klas I–III (poza skrajnie południowym fragmentem terenu PU), - teren zlokalizowany poza korytarzami ekologicznymi.

Stan środowiska i źródła zanieczyszczeń: - brak informacji na temat jakości powietrza, możliwy napływ zanieczyszczeń z Olszewka.

Lokalizacja: Kadłubówka

Uwarunkowania: - tereny rolnicze, - niski stopień zagrożenia głównego użytkowego poziomu wód podziemnych (dobra izolacja podłoża), - brak gleb chronionych klas I–III - teren zlokalizowany poza korytarzami ekologicznymi. Stan środowiska i źródła zanieczyszczeń: - brak informacji na temat jakości powietrza, możliwy napływ zanieczyszczeń z Kadłubówki; sąsiedztwo dróg krajowej i powiatowej jest źródłem emisji szkodliwych substancji pochodzących z transportu, - teren narażony na ponadnormatywne oddziaływanie akustyczne, ze względu na sąsiedztwo z drogami krajową i powiatową. Lokalizacja: Kiersnówek

Uwarunkowania: - tereny rolnicze, - niski stopień zagrożenia głównego użytkowego poziomu wód podziemnych (dobra izolacja podłoża), - brak gleb chronionych klas I–III, - sąsiedztwo cieku Bronka, - teren zlokalizowany poza korytarzami ekologicznymi.

48

Prognoza oddziaływania na środowisko do Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Brańsk

Stan środowiska i źródła zanieczyszczeń: - brak informacji na temat jakości powietrza, możliwy napływ zanieczyszczeń z miasta Brańsk; sąsiedztwo drogi krajowej jest źródłem emisji szkodliwych substancji pochodzących z transportu, - wody Bronki były monitorowane przez WIOŚ Białystok w cyklu badań na lata 2010-2015. Punkt poboru próbek znajdował się przy ujściu do Nurca. Klasa elementów biologicznych oceniono na dobrą. Stan ekologiczny określono jako umiarkowany. JCWP jest zagrożona nieosiągnięciem celów środowiskowych. - teren narażony na ponadnormatywne oddziaływanie akustyczne, ze względu na sąsiedztwo z drogą krajową.

Na obszarze przeznaczonym pod teren górniczy możliwe jest wystąpienie negatywnego oddziaływania na powierzchnię ziemi, stosunki wodne, krajobraz oraz florę i faunę. Tereny górnicze w Oleksinie zostały wyznaczone w miejscach istniejących wyrobisk, gdzie powierzchnia ziemi uległa już przekształceniu. Ponadto dokument wyznacza nowy obszar przeznaczony pod działalność wydobywczą, na użytkach rolniczych zlokalizowanych w bliskiej odległości na zachód od funkcjonującej kopalni odkrywkowej. W Świrydach tereny górnicze wyznaczono w granicach istniejących złóż kruszywa. Obejmują częściowo istniejące wyrobiska a częściowo tereny rolnicze. W obrębie Domanowo tereny górnicze również obejmują obszary eksploatowane, zlokalizowane na terenie zalesionym. Tereny te zostały włączone do krajowego korytarza ekologicznego.

8. Istniejące problemy ochrony środowiska istotne z punktu widzenia realizacji projektowanego dokumentu, w szczególności dotyczące obszarów podlegających ochronie na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody

8.1. Gospodarka wodno-kanalizacyjna

Długość sieci kanalizacyjnej w gminie Brańsk wynosi zaledwie 2,2 km. Ze zbiorczego systemu odprowadzania ścieków komunalnych korzysta jedynie 128 osób – 0,2% mieszkańców (dane za 2016) z miejscowości Kiersnowo, Kiersnówek i Majorowizna. Na terenie gminy Brańsk funkcjonują trzy zbiorcze mechaniczno-biologiczne oczyszczalnie ścieków. Większość gospodarstw domowych posiada przydomowe oczyszczalnie ścieków oraz szczelne zbiorniki bezodpływowe

Długość infrastruktury wodociągowej mierzy 136 km i obejmuje 5 279 osób - 89% mieszkańców (dane za 2016). Wodociąg bazuje na czterech ujęciach wód ze studni głębinowych: 1. hydrofornia w m. Kalnica wraz z przepompownią ze zbiornikiem wyrównawczym w m. Załuskie Kościelne; pobór wód odbywa się z dwóch studni głębinowych: studnia SW – 1 głębokości 80 m, studnia SW – 2 głębokości 71 m; 2. hydrofornia w m. Koszewo; pobór wód odbywa się z dwóch studni głębinowych: studnia SW – 1 głębokość 83 m, studnia SW – 2 głębokość 82 m; 3. hydrofornia w m. Brzeźnica wraz z przepompownią ze zbiornikiem wyrównawczym w m. Szmurły; pobór wód odbywa się z dwóch studni głębinowych: studnia SW 2 – głębokość 87 m, studnia SW 3 – głębokość 89m; 4. hydrofornia w m. Domanowo wraz z przepompownią ze zbiornikiem wyrównawczym w m. Glinnik; pobór wód odbywa się z dwóch studni głębinowych: studnia SW – głębokość 90 m, studnia SW – 2 głębokość 93 m.

49

Prognoza oddziaływania na środowisko do Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Brańsk

Dla wyżej wymienionych ujęć nie ma wyznaczonych stref ochrony pośredniej. Funkcjonują natomiast strefy ochrony bezpośredniej.

8.2. Zagrożenie powodziowe

Dla obszaru gminy Brańsk nie ma aktualnie sporządzonych map zagrożenia i ryzyka powodziowego, w ramach programu ISOK (Informatyczny System Osłony Kraju przed nadzwyczajnymi zagrożeniami). W latach 2004–2006 opracowano studium dla obszarów nieobwałowanych narażonych na niebezpieczeństwo powodzi dla rzeki Nurzec. Na podstawie wykonanych analiz i obliczeń określono zasięg przestrzenny zalewu w dolinie rzeki m.in. dla wód o przepływach prawdopodobnych Q1% (raz na 100 lat). Zasięgi zalewu objęły częściowo obszary zlokalizowane w gminie Brańsk.

Ryc. 21. Zagrożenie powodziowe (na podstawie Studium dla potrzeb ochrony przeciwpowodziowej – Etap I – rzeka Nurzec)

W ramach ograniczania ryzyka powodziowego, w gminie Brańsk wybudowano zbiornik Otapy-Kiersnówek.

50

Prognoza oddziaływania na środowisko do Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Brańsk

8.3. Zanieczyszczenie powietrza

Na analizowanym obszarze największym źródłem zanieczyszczeń powietrza jest ruch samochodowy, szczególnie w obrębie drogi krajowej nr 66 łączącej Zambrów z przejściem granicznym na Białoruś w Połowicach, a także w obrębie dróg wojewódzkich nr 681 o przebiegu Roszki Wodźki – Łapy – Poświętne – Brańsk – Ciechanowiec i nr 659 o przebiegu Bielsk Podlaski – Wyszki – Topczewo – Hodyszewo – Nowe Piekuty – droga 66. Okresowo występująca emisja toksycznych substancji z indywidualnych kotłowni używanych w gospodarstwach domowych, może przyczynić się do spadku jakości powietrza w okresach grzewczych. W obrębie gminy nie występują zakłady przemysłowe mogące w znacznym stopniu powodować zanieczyszczenie powietrza.

8.4. Zagrożenie osuwiskowe

Ze względu na mało urozmaiconą rzeźbę terenu nie obserwuje się tutaj zjawisk geodynamicznych ani obszarów predysponowanych do ich powstawania.

8.5. Hałas

Klimat akustyczny na obszarze opracowania warunkują takie czynniki jak natężenie ruchu samochodowego i jakość sieci drogowej, w mniejszym stopniu – ilość i zagęszczenie zabudowy oraz występowanie zakładów usługowych, przemysłowych i terenów rekreacyjnych. Badania klimatu akustycznego na terenie gminy prowadzone są w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska przez WIOŚ w Białymstoku. Monitoringiem objęte są drogi krajowe, wojewódzkie oraz linie kolejowe. Pomiary nie dotyczą dróg gminnych i powiatowych. Istotnym źródłem hałasu na terenie gminy Brańsk może być ruch samochodowy odbywający się na drodze krajowej nr 66 łączącej Zambrów z przejściem granicznym na Białoruś w Połowcach, a także w obrębie dróg wojewódzkich nr 681 o przebiegu Roszki Wodźki – Łapy – Poświętne – Brańsk – Ciechanowiec i nr 659 o przebiegu Bielsk Podlaski – Wyszki – Topczewo – Hodyszewo – Nowe Piekuty – droga 66. Poza wymienionymi źródłami hałasu, na terenie opracowania nie ma innych istotnych źródeł, które mogą przyczynić się do przekroczeń dopuszczalnych norm hałasu.

8.6. Gospodarka odpadami

Od 1 lipca 2013 r. na terenie gminy Brańsk uruchomiony został nowy system gospodarowania odpadami komunalnymi. Od tego czasu podmiotem odpowiedzialnym za organizację i funkcjonowanie nowego systemu jest gmina Brańsk, organizując przetarg na odbiór, transport i zagospodarowanie odpadów komunalnych z nieruchomości zamieszkałych. Z nieruchomości zamieszkałych odbierane są odpady zmieszane oraz segregowane na: papier i tekturę, szkło białe i kolorowe, tworzywa sztuczne, opakowania wielomateriałowe i metale, odpady ulegające biodegradacji, popiół, odpady wielkogabarytowe, zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny, zużyte opony, zgodnie z ustalonym harmonogramem. Mieszkańcy mają również możliwość przekazywania odpadów do Punktu Selektywnego Zbierania Odpadów Komunalnych w Brańsku. Poziom recyklingu w zakresie ponownego użycia papieru metali, tworzyw sztucznych został osiągnięty. Nie zebrano niebezpiecznych odpadów budowlanych i rozbiórkowych. Również wymagany poziom ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazanych do składowania został zachowany (dane za 2017 r.). Gospodarka gminy w zakresie odpadów jest prawidłowa i zgodna z obowiązującymi przepisami prawa. W obrębie gruntów Domanowo istnieje zrekultywowane składowisko odpadów komunalnych.

51

Prognoza oddziaływania na środowisko do Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Brańsk

8.7. Zagrożenia dla obszarów Natura 2000

Na obszarze gminy oraz w jej bezpośrednim sąsiedztwie nie występują obszary Natura 2000, w związku z czym nie obserwuje się zagrożeń z nimi związanych.

8.8. Bariery antropogeniczne dla powiązań ekologicznych

Główną barierą antropogeniczną dla powiązań ekologicznych na obszarze gminy Brańsk jest sieć drogowa, w szczególności droga krajowa nr 66 łącząca Zambrów z przejściem granicznym na Białoruś w Połowcach, a także drogi wojewódzkie nr 681 o przebiegu Roszki Wodźki – Łapy – Poświętne – Brańsk – Ciechanowiec i nr 659 o przebiegu Bielsk Podlaski – Wyszki – Topczewo – Hodyszewo – Nowe Piekuty – droga 66, w mniejszym stopniu drogi powiatowe i gminne. Największym zagrożeniem są drogi przecinające kompleksy leśne i doliny rzeczne. Mniejsze zagrożenie stanowi zabudowa wsi.

9. Potencjalne zmiany stanu środowiska w przypadku braku realizacji projektowanego dokumentu

Gmina Brańsk jest obszarem typowo rolniczym i nie przewiduje się aby w tym aspekcie w najbliższych latach zachodziły istotne zmiany. Możliwa jest zmiana struktury agrarnej (m.in. wielkość powierzchni gospodarstw) oraz rodzaj uprawianych roślin. Na obszarach nieużytkowanych rolniczo będzie postępować sukcesja wtórna. W dolinach rzecznych na skutek zmiennych stanów wód gruntowych oraz dopływu substancji biogennych może stopniowo dochodzić do przekształcania siedlisk. Proces eutrofizacji będzie dostrzegany również w miejscach zanieczyszczonych ściekami komunalnymi oraz spływami z intensywnie nawożonych pól (oczka wodne, zmiany w korycie cieków, zwłaszcza wolno płynących). Rozwój zabudowy mieszkaniowej na obszarze gminy przebiega w stosunkowo wolnym tempie. Nie obserwuje się tu intensywnej presji urbanistycznej – zwarta zabudowa występuje głównie w obrębie istniejących już wsi. Dla obszaru całej gminy obowiązuje miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego. Dokument ten określa sposób gospodarowania oraz kierunki rozwoju na przedmiotowych terenach i na jego podstawie, w przypadku nie ustanowienia nowego planu, będzie następował rozwój przestrzenny gminy, zgodnie z określonymi funkcjami. Ponieważ zmiana planu musi być zgodna z aktualnie obowiązującym Studium, niezbędna jest w pierwszej kolejności modyfikacja zapisów i kierunków ustalonych w Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Brańsk.

10. Przewidywane znaczące oddziaływania, w tym oddziaływania bezpośrednie, pośrednie, wtórne, skumulowane, krótkoterminowe, średnioterminowe i długoterminowe, stałe, chwilowe oraz pozytywne i negatywne, na cele i przedmioty obszaru Natura 2000 oraz integralność tego obszaru, a także na środowisko

W prognozie oddziaływania na środowisko określono rodzaje oddziaływań, jakie mogą zaistnieć w wyniku wprowadzenia ustaleń projektowanego dokumentu. O znaczącym oddziaływaniu na środowisko można mówić w sytuacji naruszenia określonych prawem standardów jakości

52

Prognoza oddziaływania na środowisko do Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Brańsk

środowiska (powietrza, wód powierzchniowych, gleb, hałasu, promieniowania elektromagnetycznego itp.). Zgodnie z art. 51. ust. 2. ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko w prognozie przeanalizowano wpływ ustaleń planu na zdrowie ludzi oraz poszczególne komponenty środowiska t.j.: rośliny, zwierzęta, bioróżnorodność, obszary chronione (w tym obszary Natura 2000), walory krajobrazowe, powierzchnie ziemi, wody podziemne i powierzchniowe, powietrze, klimat, zasoby naturalne oraz zabytki i dobra materialne. Przy ocenie wpływu projektowanego dokumentu na środowisko odniesiono się do ustaleń aktualnie obowiązującego Studium oraz rzeczywistego zagospodarowania terenu. Analizę przeprowadzono z podziałem na poszczególne rodzaje przeznaczenia obszarów. Szczególną uwagę poświęcono terenom, dla których wskazano nowe funkcje. W ramach oceny wyszczególniono pięć typów oddziaływań na środowisko:

ODDZIAŁYWANIE POZYTYWNE – utrzymanie bez zmiany najcenniejszych elementów środowiska przyrodniczego i krajobrazu, w tym kompleksów leśnych, zbiorowisk łąkowych, zwłaszcza w dolinach rzecznych oraz zmiana, polegająca na przeznaczeniu obszaru pod funkcje przyrodnicze i powiększeniu terenów czynnych biologicznie, w stosunku do ustaleń zawartych, w obowiązujących dokumentach planistycznych, i w odniesieniu do rzeczywistego zagospodarowania.

BRAK ISTOTNEGO ODDZIAŁYWANIA – zachowanie istniejącego stanu na obszarach zurbanizowanych i rolniczych, a także nieznaczna modyfikacja obowiązujących kierunków przeznaczenia oraz przekształcenie terenu w kierunku niepowodującym istotnych zmian w środowisku przyrodniczym.

ODDZIAŁYWANIE SŁABE NEGATYWNE – przypisane terenom, na których wprowadzono jako nowy kierunek rozwoju zabudowę lub obszarom, na których tylko częściowo wyznaczono zabudowę w poprzednich opracowaniach planistycznych, niezainwestowanych lub zabudowanych w niewielkim stopniu.

POTENCJALNE ODDZIAŁYWANIE NEGATYWNE – przypisane obszarom, na których istnieje możliwość wprowadzenia obiektów i zakładów mogących znacząco oddziaływać na środowisko.

ODDZIAŁYWANIE ZRÓŻNICOWANE – w zależności od charakteru wprowadzonych kierunków, oddziaływanie pozytywne, negatywne, słabe negatywne bądź brak istotnego oddziaływania.

10.1. Tereny rozwoju zabudowy mieszkaniowej i usługowej

Do obszarów zabudowy mieszkaniowej i usługowej, zgodnie z kierunkami zagospodarowania przestrzennego wyznaczonymi w Studium, zaliczono:

 tereny rozwoju zabudowy mieszkaniowej – M,  tereny rozwoju zabudowy usługowej – U,  tereny rozwoju zabudowy usług sakralnych – UK,  tereny rozwoju zabudowy usług sportu i rekreacji – US.

Są to obszary w większości już zainwestowane obejmujące zwartą zabudowę w rejonie istniejących miejscowości (Ryc. 23). Wyznaczenie w obrębie wykształconych jednostek osadniczych

53

Prognoza oddziaływania na środowisko do Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Brańsk terenów zabudowy mieszkaniowej i usługowej, pozwoli na wprowadzenie nowych obiektów budowlanych w obszarach przekształconych przez człowieka, bez większych ubytków dla terenów cennych przyrodniczo. Zabudowa została wyznaczona poza Przyrodniczym Systemem Gminy. Rozproszone tereny mieszkaniowe wskazano jedynie w miejscach istniejącej zabudowy.

Ryc. 22. Rozmieszczenie terenów przeznaczonych pod rozwój zabudowy mieszkaniowej i usług

Rodzaj przewidywanego oddziaływania

Na obszarach przeznaczonych pod rozwój zabudowy mieszkaniowej i usługowej przewiduje się wystąpienie oddziaływania zróżnicowanego:  dla terenów zainwestowanych – brak istotnego oddziaływania, zachowanie stanu istniejącego bądź uzupełnienie zabudowy na obszarach o wykształconych strukturach osadniczych;  dla terenów pełniących funkcje przyrodnicze, na których dojdzie do przekształceń – możliwe oddziaływanie słabe negatywne.

54

Prognoza oddziaływania na środowisko do Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Brańsk

W obrębie Popławy zostały ustalone tereny U zlokalizowane w obszarze szczególnego zagrożenia powodzią wyznaczonego na podstawie Studium ochrony przeciwpowodziowej. Dla wymienionych terenów obowiązuje miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego przyjęty Uchwałą Nr XXIII/217/14 Rady Gminy Brańsk z dnia 14 maja 2014 roku. W Studium podtrzymuje się zasięg wyznaczonych w planie terenów usługowych. W terenach U w miejscowości Popławy i Otapy, położonych w obszarze szczególnego zagrożenia powodzią obowiązuje zakaz realizacji nowych budynków. Ponadto dla terenów tych obowiązują zakazy, nakazy oraz obowiązek uzyskania wymaganych pozwoleń dotyczących zagospodarowania obszaru szczególnego zagrożenia powodzią, zgodnie z obowiązującymi w tym zakresie przepisami odrębnymi w tym ustawą Prawo wodne.

Charakterystyka przewidywanych oddziaływań na poszczególne komponenty środowiska

Ludzie

Hałas Bezpośredni, ale krótkoterminowy lub chwilowy charakter może mieć uciążliwość akustyczna związana z fazą budowy obiektów zabudowy jednorodzinnej i usługowej. Będzie to oddziaływanie o znaczeniu lokalnym. Może ono być skumulowane z hałasem generowanym wzdłuż dróg. W projekcie Studium tereny rozwoju zabudowy mieszkaniowej i usługowej obejmują przede wszystkim obszary, które pełnią rzeczywistą funkcję, bądź będą sąsiadować z istniejącymi budynkami mieszkalnymi bądź usługowymi. Tego typu rodzaj zabudowy i związane z nim użytkowanie obiektów nie wpływa negatywnie na zdrowie ludzi. Nie przewiduje się przekroczenia norm akustycznych określonych w Rozporządzeniu Ministra Środowiska w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. z 2012 poz.1109). W przypadku zakładów usługowych zlokalizowanych w obrębie terenów chronionych akustycznie, potencjalni inwestorzy będą zobligowani do prowadzenia działalności nie generującej hałasu na ponadnormatywnym poziomie. Większa uciążliwość akustyczna wystąpi na terenach rozwoju zabudowy mieszkaniowej zlokalizowanych w sąsiedztwie istniejących dróg, w szczególności wzdłuż drogi krajowej nr 66 łączącej Zambrów z przejściem granicznym na Białoruś w Połowcach, a także w obrębie dróg wojewódzkich nr 681 o przebiegu Roszki Wodźki – Łapy – Poświętne – Brańsk – Ciechanowiec i nr 659 o przebiegu Bielsk Podlaski – Wyszki – Topczewo – Hodyszewo – Nowe Piekuty – droga 66. Zgodnie z pomiarem ruchu przeprowadzonym w 2015 roku przez średni dobowy ruch pojazdów (SDR) wyniósł:  na odcinku Szpietowo–Brańsk drogi krajowej nr 66 (punkt pomiarowy w Patokach) 1787 poj./dobę,  na odcinku Topczewo–Dąbrówka Kościelna drogi wojewódzkiej nr 659 (punkt pomiarowy w Nowych Piekutach) 1873 poj./dobę,  na odcinku Topczewo–Brańsk (punkt pomiarowy w Brańsku) 1958 poj./dobę, Dla porównania średni ruch dobowy na monitorowanych drogach krajowych w całym kraju wyniósł 11178 poj./dobę a w województwie podlaskim poniżej 8 000 poj./dobę. W przypadku dróg wojewódzkich średni ruch dobowy na monitorowanych drogach wojewódzkich w całym kraju wyniósł 3398 poj./dobę a w województwie podlaskim 2565 poj./dobę.

Dane wskazują na stosunkowo niskie wykorzystywanie dróg przez pojazdy mechaniczne – znacznie poniżej średnich krajowych i wojewódzkich. Na obecnym etapie nie ma jednak możliwości

55

Prognoza oddziaływania na środowisko do Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Brańsk stwierdzenia czy dopuszczalne poziomy dźwięku zostaną przekroczone na terenach chronionych akustycznie. Uzależnione jest to bowiem od szeregu czynników takich jak: prędkość poruszających się pojazdów, ich stan techniczny, rzeczywiste natężenie ruchu, struktura ruchu pojazdów, usytuowanie zabudowy względem krawędzi jezdni, pokrycie terenu szatą roślinną, obecność pasów zadrzewień i innych ekranów akustycznych, ukształtowanie terenu, aktualne warunki meteorologiczne, stan oraz rodzaj nawierzchni.

Tab. 7. Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku powodowanego przez poszczególne grupy źródeł hałasu, z wyłączeniem hałasu powodowanego przez starty, lądowania i przeloty statków powietrznych oraz linie elektroenergetyczne, wyrażone wskaźnikami LAeq D i LAeq N, które to wskaźniki mają zastosowanie do ustalania i kontroli warunków korzystania ze środowiska, w odniesieniu do jednej doby (zestawienie dla terenów chronionych akustycznie, mogących, zgodnie z ustaleniami Studium, znajdować się w obrębie obszarów rozwoju zabudowy mieszkaniowej i różnego rodzaju usług)

L.p. Rodzaj terenu Dopuszczalny poziom hałasu [dB] Drogi lub linie kolejowe Pozostałe obiekty i działalność będąca źródłem hałasu LAeq D LAeq N LAeq D LAeq N przedział przedział przedział czasu przedział czasu czasu odniesienia czasu odniesienia odniesienia równy 8 najmniej odniesienia równy 16 równy 8 korzystnym równy 1 godzinom godzinom godzinom dnia najmniej kolejno po sobie korzystnej następującym godzinie nocy 1. a) Tereny zabudowy 61 56 50 40 mieszkaniowej jednorodzinnej b) Tereny zabudowy związanej ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży1) 2. a) Tereny zabudowy 65 56 55 45 mieszkaniowej wielorodzinnej i zamieszkania zbiorowego b) Tereny zabudowy zagrodowej c) Tereny rekreacyjno- wypoczynkowe2) d) Tereny mieszkaniowo- usługowe 1) W przypadku niewykorzystywania tych terenów, zgodnie z ich funkcją, w porze nocy, nie obowiązuje na nich dopuszczalny poziom hałasu w porze nocy.

Pola elektromagnetyczne Przez gminę Brańsk projektowany jest przebieg linii elektroenergetycznych wysokiego napięcia 110 kV. W ich sąsiedztwie nie przewiduje się rozwoju nowych terenów zabudowy mieszkaniowej i usługowej. W Studium umożliwia się również rozwój sieci przez budowę nowych linii elektroenergetycznych (średniego i niskiego napięcia) i stacji transformatorowych. Linie mogą być budowane w formie napowietrznej jak i kablowej. Przy realizacji linii napowietrznych należy uwzględnić szerokość pasów technologicznych, w których nie powinny być lokalizowane budynki z pomieszczeniami przewidzianymi na pobyt ludzi. Nie przewiduje się zatem wystąpienia negatywnego oddziaływania pól elektromagnetycznych na ludzi.

56

Prognoza oddziaływania na środowisko do Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Brańsk

Rośliny W miejscu powstawania nowych obiektów budowlanych na terenie dotychczas niezainwestowanym nastąpi lokalne, bezpośrednie i długoterminowe lub stałe zubożenie albo zlikwidowanie istniejącej roślinności. Zmniejszeniu ulegnie powierzchnia biologicznie czynna. Tereny zabudowy mieszkaniowej i usługowej będą wprowadzone przeważnie na obszarach o przeciętnych walorach przyrodniczych, w sąsiedztwie istniejących zabudowań. Na terenach łąk i pastwisk zlokalizowanych wzdłuż doliny Nurca i jego dopływów oraz w zwartych obszarach leśnych nie wprowadza się nowych terenów zabudowy mieszkaniowej i usługowej, a utrzymuje się jedynie istniejące obiekty, których dotychczasowe użytkowanie już było związane z likwidacją istniejącej roślinności (np. tereny U w obrębie Kiersnówek). Na niewielkich fragmentach na etapie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego tereny zajęte przez lasy będą wymagać odlesienia. Warunki ich użytkowania zostaną ustanowione w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego.

Zwierzęta oraz korytarze ekologiczne Ustalenia Studium nie powinny stworzyć istotnego zagrożenia dla fauny terenu, aczkolwiek wprowadzenie nowych obszarów zabudowy zmienia dotychczasowe funkcjonowanie potencjalnie występujących tam gatunków zwierząt, przekształcając ich siedliska i zmuszając do migracji. Będzie to oddziaływanie bezpośrednie, długoterminowe, o charakterze lokalnym. Ponadto istnieje ryzyko wystąpienia oddziaływania skumulowanego z innymi terenami zabudowanymi. Nie przewiduje się jednak, by było to oddziaływania znaczące, ponieważ nowe tereny zabudowy mieszkaniowej i usługowej będą kontynuacją funkcji sąsiedztwa terenu. W Studium nie określa się nowych przegrodzeń poprzecznych funkcjonujących szlaków migracyjnych w formie nowych terenów zabudowy mieszkaniowej i usługowej. Nie przewiduje się, aby przyjęte w Studium rozwiązania w zakresie zabudowy mieszkaniowej i usługowej, miały znaczący negatywny wpływ na faunę zarówno lokalną, jak i krajową.

Różnorodność biologiczna Realizacja ustaleń Studium spowoduje utratę istniejących siedlisk w miejscach wprowadzenia zabudowy na terenach do tej pory niezainwestowanych. Zmiany te nie powinny jednak wpłynąć na bioróżnorodność regionu. Tereny zabudowy mieszkaniowej i usługowej zostały wyznaczone w większości na obszarach o przeciętnych walorach przyrodniczych. Ze względu na skalę ubytków przyrodniczych nie przewiduje się negatywnego wpływu ustaleń dokumentu na bioróżnorodność.

Obszary Natura 2000 i inne formy ochrony przyrody Teren opracowania znajduje się poza granicami obszarów Natura 2000 oraz innych wielkoobszarowych form ochrony przyrody. Ustalenia Studium wprowadzone na terenach zabudowy mieszkaniowej i usługowej nie wpłyną negatywnie na cele wyznaczone dla obszarów Natura 2000 w regionie. W gminie zlokalizowane są pomniki przyrody. W Studium uwzględniono ograniczenia w zakresie sytuowania zabudowy od pomników przyrody, zgodnie z przepisami odrębnymi.

Wody podziemne i powierzchniowe Wprowadzenie zabudowy mieszkaniowej i usługowej na terenach objętych Studium nie powinno przyczynić się do pogorszenia stanu jakościowego i ilościowego wód powierzchniowych i podziemnych. Planowane tereny do zainwestowania na większości obszarów znajdują się w pobliżu istniejących zabudowań, w części objętych siecią wodociągową. W Studium przyjęto ustalenia ograniczające negatywny wpływ na wody powierzchniowe i podziemne. Przy dostosowaniu się

57

Prognoza oddziaływania na środowisko do Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Brańsk mieszkańców do zapisów dokumentu oraz prowadzeniu regularnych kontroli szczelności szamb i sprawności indywidualnych instalacji do odprowadzania ścieków, nie powinno dochodzić do skażenia środowiska. W przypadku nieprzestrzegania obowiązujących przepisów prawa, w sytuacji odprowadzania ścieków w sposób zagrażający jakości wód powierzchniowych i podziemnych możliwe jest negatywne oddziaływanie na środowisko.

Powierzchnia ziemi Do niekorzystnych przekształceń terenu, związanych z realizacją ustaleń Studium, dojdzie podczas prowadzenia wszelkich prac budowlanych. Przeznaczenie terenu na cele rozwoju zabudowy mieszkaniowej i usługowej, będzie skutkowało trwałym zniszczeniem pokrywy glebowej. Przekształcenie profilu glebowego zaistnieje wszędzie tam, gdzie prowadzone będą prace budowlane (wykopy pod fundamenty nowych budynków, budowa dróg). Wystąpią zatem oddziaływania bezpośrednie, długoterminowe i stałe o charakterze lokalnym, na skutek zajmowania gruntów pod zabudowę oraz chwilowe, związane z etapem prowadzenia prac budowlanych (czasowe deformacje terenu, wykopy itp.).

Przeznaczenie terenu pod zabudowę mieszkaniową i usługową nie wiąże się z zanieczyszczeniem gleby lub ziemi pod warunkiem prowadzenia prawidłowej gospodarki odpadami i ściekami. W dokumencie wyznaczono nowe tereny potencjalnego zainwestowania, na których będą wytwarzane odpady oraz ścieki. W Studium wprowadzono zapisy regulujące gospodarkę wodno- ściekową oraz odpadową na tych terenach, dzięki czemu nie przewiduje się negatywnego wpływu na powierzchnię ziemi.

Krajobraz W wyniku realizacji ustaleń Studium w zakresie lokalizacji terenów rozwoju zabudowy mieszkaniowej i usługowej krajobraz nie ulegnie znacznemu przekształceniu. Obszary te obejmują przede wszystkim zwarte jednostki osadnicze, w których możliwe będzie uzupełnianie istniejącej zabudowy. W celu stworzenia i zachowania ładu przestrzennego w Studium wprowadzono zasady i wskaźniki dotyczące zagospodarowania i użytkowania terenu. Wyznaczono także kierunki w zakresie ochrony walorów krajobrazowych. Nie przewiduje się aby wyznaczone w dokumencie tereny rozwoju zabudowy mieszkaniowej i usługowej wpłynęły negatywnie na krajobraz.

Powietrze W fazie wznoszenia nowych obiektów budowlanych nastąpi czasowe oddziaływanie na powietrze atmosferyczne, związane z pracą urządzeń budowlanych oraz transportem materiałów na plac budowy. Może wystąpić pogorszenie warunków akustycznych i zanieczyszczenie pyłowe powietrza, jednak nie przewiduje się, aby było to znaczące oddziaływanie. Prawdopodobnie po zakończeniu inwestycji uciążliwości te ustąpią. Będzie to, więc oddziaływanie bezpośrednie, chwilowe, o zasięgu lokalnym. Na etapie eksploatacji obiektów może dochodzić do kumulacji zanieczyszczeń emitowanych z istniejących indywidualnych systemów grzewczych oraz nowych budynków. Ponadto na terenach usługowych prawdopodobne jest zwiększenie ruchu kołowego i emisji spalin oraz pyłów. Tereny zlokalizowane wzdłuż istniejących dróg, zwłaszcza w pobliżu drogi wojewódzkiej mogą być narażone na dopływ szkodliwych substancji z transportu kołowego. W Studium wprowadzono zapisy mające na celu ograniczenie negatywnego wpływu ustaleń dokumentu na powietrze. Przy dostosowaniu się do ustaleń dokumentu, ryzyko skażenia powietrza na

58

Prognoza oddziaływania na środowisko do Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Brańsk skutek wprowadzania szkodliwych substancji z indywidualnych źródeł grzewczych jest niewielkie. Ze względu na wyznaczenie terenów rozwoju zabudowy mieszkaniowej i usługowej w obszarach o wykształconej strukturze osadniczej, nie przewiduje się negatywnego oddziaływania na środowisko.

Klimat Tereny mieszkaniowe i usługowe zostały wyznaczone na obszarach w znacznym stopniu zabudowanych. Wprowadzenie nowych obiektów nie będzie miało większego znaczenia na klimat regionu. W Studium uwzględniono działania mające na celu dostosowanie się do zmian klimatycznych. Nie przewiduje się wystąpienia negatywnego oddziaływania na środowisko.

Zasoby naturalne Projekt Studium w sposób prawidłowy wykorzystuje zasoby środowiska przyrodniczego. Pod zabudowę mieszkaniową i usługową zostają przeznaczone tereny w znacznym stopniu zainwestowane. Obszary te zostały już przekształcone przez człowieka. Najcenniejsze pod względem przyrodniczym powierzchnie gminy pozostaną wolne od zabudowy. Nie przewiduje się, aby wprowadzenie zabudowy mieszkaniowej i usługowej w obszarach wskazanych w Studium wiązało się z negatywnym oddziaływaniem na zasoby naturalne.

Zabytki i dobra materialne Występujące na terenie gminy obiekty wpisane do wojewódzkiej ewidencji zabytków oraz do rejestru zabytków zgodnie z przepisami odrębnymi zostały objęte ochroną. Ochronie podlegają również stanowiska archeologiczne. Zatem w tym przypadku można mówić o oddziaływaniu pozytywnym pośrednim i bezpośrednim, długoterminowym, o zasięgu lokalnym.

10.2. Tereny rozwoju zabudowy przemysłowej oraz obsługi produkcji w gospodarstwach rolnych i hodowlanych

Do obszarów przemysłowych oraz obsługi produkcji rolniczej, zgodnie z kierunkami zagospodarowania przestrzennego wyznaczonymi w Studium, zaliczono:  tereny rozwoju zabudowy obiektów produkcyjnych, składów, magazynów i usług – PU,  tereny rozwoju obiektów produkcyjnych – elektrownia fotowoltaiczna – PEF,  tereny rozwoju zabudowy obsługi produkcji w gospodarstwach rolnych, hodowlanych i ogrodniczych – RU.

Część terenów wyznaczonych w Studium obejmuje istniejące zakłady przemysłowe i produkcyjne oraz duże obiekty inwentarskie. Obszary oznaczone symbolem PU, wprowadzone na powierzchniach dotąd niezainwestowanych przedstawiono na rycinach poniżej. Największy nowy teren przemysłowy wyznaczono w obrębie Domanowo. Przecina on uregulowany niewielki ciek – Domanówkę. Tereny RU obejmują istniejące duże gospodarstwa rolnicze. Ponadto w obrębie Kiersnówek, w sąsiedztwie terenu PU wyznaczono obszar przeznaczony pod elektrownię fotowoltaiczną (PEF).

59

Prognoza oddziaływania na środowisko do Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Brańsk

Ryc. 23. Rozmieszczenie terenów oznaczonych symbolami PU, PEF oraz RU

Rodzaj przewidywanego oddziaływania

Na obszarach przeznaczonych pod rozwój zabudowy przemysłowej oraz obsługi produkcji w gospodarstwach rolnych i hodowlanych przewiduje się wystąpienie oddziaływania zróżnicowanego:

 dla terenów zainwestowanych bez możliwości znacznej rozbudowy istniejących zakładów – brak istotnego oddziaływania, zachowanie stanu istniejącego;  dla terenów zainwestowanych, na których możliwe jest wprowadzenie nowych obiektów produkcyjnych, usługowych, magazynów, hal, obiektów inwentarskich itp. – możliwe oddziaływanie słabe negatywne, bądź negatywne (w zależności od skali i rodzaju planowanych przedsięwzięć);  dla terenów niezainwestowanych – możliwe oddziaływanie negatywne.

60

Prognoza oddziaływania na środowisko do Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Brańsk

Na obszarach PU, RU oraz PEW możliwe jest wprowadzenie przedsięwzięć mogących negatywnie oddziaływać na środowisko zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko (Dz. U. 2016 poz. 71). Na obecnym etapie nie ma możliwości określenia jakie i czy w ogóle na tych terenach będą realizowane inwestycje uciążliwe. Zgodnie jednak z zasadą przezorności w ocenie oddziaływań na środowisko zakłada się, że istnieje możliwość negatywnego oddziaływania.

Ponadto na terenach oznaczonych symbolem PU oraz PEW dopuszcza się lokalizowanie obiektów wytwarzających energię z odnawialnych źródeł energii o mocy powyżej 100 kW wykorzystujących energię promieniowania słonecznego, energię aerotermalną lub energię geotermalną, (dla terenu PEW energię słoneczną) pod warunkiem, iż strefy ochronne związane z ograniczeniami w zabudowie oraz zagospodarowaniu i użytkowaniu terenu wyznaczone od tych obszarów zamkną się w granicach obszarów PU. Żadna interpretacja zapisów studium nie może prowadzić do zwiększenia zasięgu stref ochronnych związanych z ograniczeniami w zabudowie oraz zagospodarowaniu i użytkowaniu terenu, wyznaczonych od urządzeń wytwarzających energię z odnawialnych źródeł energii, których granice pokrywają się z terenami oznaczonymi symbolem PEF i PU.

W obrębie Popławy teren PU został wyznaczony w zasięgu obszaru szczególnego zagrożenia powodzią, wyznaczonego na podstawie Studium ochrony przeciwpowodziowej. Jest teren aktualnie zagospodarowany i nie przewiduje się jego powiększenia. W jego granicach, zgodnie z projektem Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, nie dopuszcza się realizacji nowych budynków. Ponadto obowiązują zakazy, nakazy oraz obowiązek uzyskania wymaganych pozwoleń dotyczących zagospodarowania obszaru szczególnego zagrożenia powodzią, zgodnie z obowiązującymi w tym zakresie przepisami odrębnymi w tym ustawą Prawo wodne.

Charakterystyka przewidywanych oddziaływań na poszczególne komponenty środowiska

Ludzie

Oddziaływanie akustyczne na terenach zabudowy chronionej może mieć miejsce w przypadku lokalizacji obiektów przemysłowych bądź obsługi produkcji rolniczej w bezpośrednim sąsiedztwie budynków mieszkalnych, usługowych bądź zagród. Oddziaływanie to powinno być związane jedynie z fazą realizacji przedsięwzięć. Może mieć ono charakter bezpośredni, ale krótkoterminowy lub chwilowy, o znaczeniu lokalnym, skumulowane z hałasem generowanym wzdłuż dróg. Na etapie eksploatacji obiektów na terenach PU, PEW i RU inwestorzy będą zobligowani do ograniczenia uciążliwości akustycznej mogącej powodować przekroczenia norm na terenach objętych ochroną przed hałasem, zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. z 2012 poz.1109).

Rośliny Podobnie jak w przypadku wprowadzenia terenów mieszkaniowych i usługowych, w miejscu powstawania nowych obiektów budowlanych na terenie dotychczas niezainwestowanym nastąpi lokalne, bezpośrednie i długoterminowe lub stałe zubożenie albo zlikwidowanie istniejącej roślinności oraz zmniejszeniu ulegnie powierzchnia biologicznie czynna. Wszystkie obszary zostały wyznaczone poza terenami o dużych walorach przyrodniczych.

61

Prognoza oddziaływania na środowisko do Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Brańsk

Zwierzęta oraz korytarze ekologiczne Ustalenia planu w zakresie lokalizacji terenów rozwoju przemysłu i obsługi produkcji rolniczej, nie powinny stworzyć istotnego zagrożenia dla fauny terenu, aczkolwiek wprowadzenie nowych obszarów zabudowy zmienia dotychczasowe funkcjonowanie potencjalnie występujących tam gatunków zwierząt, przekształcając ich siedliska i zmuszając do migracji. Będzie to oddziaływanie bezpośrednie, długoterminowe, o charakterze lokalnym. Przedmiotowe obszary zlokalizowane są poza korytarzami ekologicznymi. Jedynie teren PU w obrębie Domanowo został wytyczony wzdłuż cieku Domanówka. Szczegółowe określenie zasad jego funkcjonowania oraz ochrony zasobów przyrodniczych, zostanie określone na etapie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Domanówka jest ciekiem o niewielkim znaczeniu przyrodniczym, wzdłuż którego możliwa jest migracja jedynie wąską doliną. Jest to ciek uregulowany, o wyprostowanym korycie. Jego dolina została mocno ograniczona zabudowaniami w obrębie Domanowa.

Różnorodność biologiczna Realizacja ustaleń Studium punktowo spowoduje utratę istniejących siedlisk w wyniku zabudowania terenu do tej pory niezainwestowanego. Zmiany te nie powinny jednak wpłynąć na bioróżnorodność w regionu, gdyż pod inwestowanie zostają przeznaczone obszary o przeciętnych walorach przyrodniczych. Ze względu na skalę ubytków przyrodniczych nie przewiduje się negatywnego wpływu ustaleń dokumentu na bioróżnorodność.

Obszary Natura 2000 i inne formy ochrony przyrody Nie przewiduje się negatywnego wpływu.

Wody podziemne i powierzchniowe Wprowadzenie zabudowy przemysłowej i obiektów obsługi produkcji rolniczej nie powinno przyczynić się do pogorszenia stanu jakościowego i ilościowego wód powierzchniowych i podziemnych pod warunkiem dostosowania rozwiązań w zakresie gospodarki wodno-ściekowej i odpadowej do obowiązujących przepisów prawa. Istniejące zakłady i gospodarstwa zobligowane są do odprowadzania ścieków w sposób niezagrażający środowisku. W przypadku nowych inwestycji zostaną również zastosowane rozwiązania minimalizujące ryzyko skażenia wód. W Studium wprowadzono szereg zapisów z zakresu ochrony wód, które mają również zastosowanie w przypadku terenów oznaczonych symbolami PU, PEW i RU.

Powierzchnia ziemi Do niekorzystnych przekształceń terenu, związanych z realizacją ustaleń Studium, dojdzie podczas prowadzenia wszelkich prac budowlanych. Przeznaczenie terenu na cele rozwoju zabudowy przemysłowej i obiektów obsługi rolnictwa, będzie skutkowało trwałym zniszczeniem pokrywy glebowej. Przekształcenie profilu glebowego zaistnieje wszędzie tam, gdzie prowadzone będą prace budowlane (wykopy pod fundamenty nowych budynków, budowa dróg). Wystąpią zatem oddziaływania bezpośrednie, długoterminowe i stałe o charakterze lokalnym, na skutek zajmowania gruntów pod zabudowę oraz chwilowe, związane z etapem prowadzenia prac budowlanych (czasowe deformacje terenu, wykopy itp.).

Realizacja ustaleń Studium nie powinna wiązać się z zanieczyszczeniem gleby lub ziemi pod warunkiem prowadzenia prawidłowej gospodarki odpadami i ściekami.

Krajobraz

62

Prognoza oddziaływania na środowisko do Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Brańsk

Przekształcenia krajobrazu będą szczególnie zauważalne w miejscu wprowadzenia nowych obiektów kubaturowych. Ze względu na charakter planowanej zabudowy mogą to być elementy dysharmonijne (np. wysokie silosy, duże powierzchniowo hale magazynowe, czy inwentarskie), wyróżniające się w terenie, szczególnie, na obszarach w sąsiedztwie, których nie ma terenów o podobnym przeznaczeniu. Będzie to oddziaływanie pośrednie, długoterminowe bądź stałe, o znaczeniu lokalnym. Powietrze W fazie wznoszenia nowych obiektów budowlanych nastąpi czasowe oddziaływanie na powietrze atmosferyczne, związane z pracą urządzeń budowlanych oraz transportem materiałów na plac budowy. Może wystąpić pogorszenie warunków akustycznych i zanieczyszczenie pyłowe powietrza, jednak nie przewiduje się, aby było to znaczące oddziaływanie. Prawdopodobnie po zakończeniu inwestycji uciążliwości te ustąpią. Będzie to, więc oddziaływanie bezpośrednie, chwilowe, o zasięgu lokalnym. Na etapie eksploatacji obiektów może dochodzić do kumulacji zanieczyszczeń związanych z niską emisją, nasileniem ruchu kołowego oraz w zależności od rodzaju technologii w zakładach produkcyjnych innych substancji. emitowanych z istniejących indywidualnych systemów grzewczych oraz nowych budynków. W Studium wprowadzono zapisy mające na celu ograniczenie negatywnego wpływu ustaleń dokumentu na powietrze. Przy dostosowaniu się do ustaleń dokumentu, ryzyko skażenia powietrza na skutek wprowadzania szkodliwych substancji jest niewielkie. Ewentualne oddziaływanie negatywne będzie miało charakter pośredni, średnio-, długoterminowy lub stały, o znaczeniu lokalnym. W Studium nie wyznaczono nowych terenów RU, których zagospodarowanie może być źródłem uciążliwości odorowej. Na wszystkich obszarach rozwoju gospodarstw rolnych i hodowlanych funkcjonują aktualnie obiekty przeznaczone na ten cel.

Klimat W Studium uwzględniono działania mające na celu dostosowanie się do zmian klimatycznych. Na obecnym etapie ze względu na ogólnikowy charakter dokumentu nie ma możliwości jednoznacznej oceny wpływu potencjalnych inwestycji na zmiany klimatyczne. Rozwój obiektów inwentarskich oraz zakładów przemysłowych może wiązać się z emisją gazów cieplarnianych do atmosfery. O potencjalnym negatywnym oddziaływaniu, będącym skutkiem wprowadzonych w Studium ustaleń można mówić jedynie w przypadku terenów dotąd niezainwestowanych lub w sytuacji znacznego zwiększenia liczby niektórych gatunków zwierząt inwentarskich.

Zasoby naturalne: Tereny przemysłowe i rozwoju zabudowy obsługi produkcji rolniczej zostały wprowadzone poza obszarami o najwyższych walorach przyrodniczych, nie przewiduje się zatem, aby ustalenia studium w tym zakresie wiązały się z negatywnym oddziaływaniem na zasoby naturalne.

Zabytki i dobra materialne: W obrębie terenów rozwoju zabudowy obiektów produkcyjnych, składów, magazynów i usług oraz rozwoju zabudowy obsługi produkcji w gospodarstwach rolnych i hodowlanych, ani w ich sąsiedztwie nie ma zlokalizowanych zabytków, ani stanowisk archeologicznych.

Ryzyko wystąpienia poważnych awarii Zgodnie z ustawą Prawo ochrony środowiska przez poważną awarię rozumie się zdarzenie, w szczególności emisję, pożar lub eksplozję, powstałe w trakcie procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu, w których występuje jedna lub więcej niebezpiecznych substancji, 63

Prognoza oddziaływania na środowisko do Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Brańsk prowadzące do natychmiastowego powstania zagrożenia życia lub zdrowia ludzi lub środowiska lub powstania takiego zagrożenia z opóźnieniem. O zaliczeniu zakładu do kategorii o zwiększonym ryzyku lub o dużym ryzyku wystąpienia poważnych awarii decyduje Minister ds. Gospodarki w porozumieniu z Ministrem ds. Zdrowia, Ministrem ds. Wewnętrznych i Ministrem ds. Ochrony Środowiska (Dz. U. 2002 Nr 58 poz. 535 z dnia 9 kwietnia 2002 ze zm.). Na terenie objętym opracowaniem obecnie nie ma zakładów o zwiększonym lub dużym ryzyku wystąpienia poważnych awarii i nie planuje się ich wprowadzenia.

10.3. Tereny górnicze

Do terenów górniczych zaliczono obszary oznaczone symbolem PG – tereny rozwoju powierzchniowych eksploatacji kopalin.

W kierunkach zagospodarowania przestrzennego wyznaczono tereny górnicze (PG) – odkrywka piasku. Obszary te zlokalizowane są w Świrydach oraz zachodniej części obrębu Domanowo, a także w Oleksinie. Są to tereny obejmujące istniejące tereny górnicze oraz nowe obszary wyznaczone w sąsiedztwie terenów funkcjonujących lub wyznaczonych złóż.

Ryc. 24. Rozmieszczenie terenów oznaczonych symbolami PG

64

Prognoza oddziaływania na środowisko do Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Brańsk

Rodzaj przewidywanego oddziaływania

Na obszarze przeznaczonym pod teren górniczy możliwe jest wystąpienie negatywnego oddziaływania na powierzchnię ziemi, stosunki wodne, krajobraz oraz florę i faunę.

Charakterystyka przewidywanych oddziaływań na poszczególne komponenty środowiska

Ludzie

Nie przewiduje się negatywnego wpływu na zdrowie i życie ludzi. Tereny górnicze zostały wyznaczone poza obszarami zabudowy mieszkaniowej i chronionej akustycznie. Z powstaniem inwestycji nie będzie wiązało się również negatywne oddziaływanie promieniowania elektromagnetycznego na ludzi. W rejonie Oleksina znajdują się istniejące punktowe siedliska zabudowy zagrodowej. W ich sąsiedztwie jest prowadzona aktualnie działalność wydobywcza a nowe tereny górnicze zostały wyznaczone w sąsiedztwie lub w pobliżu obecnie funkcjonujących. Niemniej jednak możliwe jest wystąpienie oddziaływań akustycznych na istniejące tereny zabudowy zagrodowej. Zasięg negatywnego oddziaływania powinien być określony na późniejszych etapach proceduralnych np. przy uzyskiwaniu decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. Będzie zależał m.in. od zajętego terenu, pory prowadzenia prac, liczby sprzętu i pojazdów obsługujących teren, przyjętych technologii.

Rośliny Działalność wydobywcza będzie wiązała się z negatywnym oddziaływaniem na środowisko glebowe i rośliny (całkowita likwidacja i degradacja), o charakterze bezpośrednim, średnioterminowym lub długoterminowym, lokalnym. Eksploatacja będzie związana z etapowym wyłączaniem terenu, a następnie po zakończeniu wydobycia z ponownym jego włączeniem, zgodnie z założonym kierunkiem rekultywacji. Oddziaływania negatywne będą generowane jedynie na etapie prowadzenia wydobycia i będą miały charakter czasowy.

Zwierzęta, bioróżnorodność i korytarze ekologiczne Ustalenia Studium wiążą się z likwidacją siedliska zwierząt dotychczas użytkujących ten teren. Ponadto wystąpią uciążliwości akustyczne związane z pracą ciężkiego sprzętu obsługującego teren, mogące odstraszać bytujące tam gatunki zwierząt (fauna leśna i polna). W rejonie planowanej inwestycji znajdują się rozległe tereny o zbliżonych cechach przyrodniczych. Utrata siedliska w rejonie planowanej kopalni, mimo potencjalnie negatywnego wpływu na faunę nie przyczyni się do całkowitej degradacji dotychczasowego miejsca bytowania zwierząt. Istnieje wysokie prawdopodobieństwo, że większość gatunków przeniesie się na sąsiednie tereny otwarte i leśne. Po zakończeniu eksploatacji teren zostanie poddany rekultywacji w kierunku wodno-leśnym, co mimo istotnych zmian siedliskowych, umożliwi zasiedlenie obszaru przez zwierzęta. W kontekście oddziaływania na zwierzęta, ustalenia studium ocenia się jako negatywne, bezpośrednie (niszczenie siedlisk) lub pośrednie (odstraszanie), średnioterminowe (do zakończenia wydobycia), o zasięgu lokalnym. Planowana inwestycja nie przyczyni się do izolacji siedlisk i gatunków zwierząt. Nie wiąże się również z ograniczeniem populacji fauny regionu. Po zakończeniu eksploatacji przewiduje się zwiększenie lub przynajmniej przywrócenie dotychczasowego stanu bioróżnorodności i ustanie wszystkich oddziaływań negatywnych.

65

Prognoza oddziaływania na środowisko do Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Brańsk

Obszary Natura 2000 i inne formy ochrony przyrody Nie przewiduje się negatywnego wpływu.

Wody podziemne i powierzchniowe W dokumencie wprowadzono ustalenia mające na celu ochronę wód podziemnych i powierzchniowych. Prowadzenie eksploatacji odkrywkowej złoża kruszywa naturalnego musi odbywać się w sposób gwarantujący ochronę wód podziemnych i powierzchniowych przed zanieczyszczeniem. Eksploatacja kruszywa naturalnego może wiązać się z ingerencją w stosunki wodne na jej obszarze. Konieczne zatem jest dobranie odpowiednich rozwiązań hydrotechnicznych, w celu minimalizacji wpływu kopalni na stosunki hydrologiczne sąsiadujących terenów. Podstawą do ich zaprojektowania są badania geologiczno-hydrologiczne terenu, które zostaną przeprowadzone na etapie uzyskiwania stosownych zezwoleń w zakresie prowadzenia działalności wydobywczej. Punktowe prowadzenie eksploatacji kruszywa wiąże się ze zdecydowanie niższym ryzykiem zachwiania stosunków wodnych, niż duże kopalnie odkrywkowe. Jak pokazują doświadczenia z innych obiektów, kopalnie odkrywkowe piasku, w przeciwieństwie do eksploatacji węgla, z reguły nie przyczyniają się do zanieczyszczania środowiska wodnego. Nie powstają również duże ilości ścieków komunalnych.

Powierzchnia ziemi Ustalenia dokumentu w zakresie terenu górniczego w największym zakresie będą powodowały negatywne oddziaływanie na litosferę. Górnictwo odkrywkowe wiąże się z częściową lub całkowitą degradacją powierzchni ziemi. Przekształcenie rzeźby terenu obejmuje wykonanie wykopów oraz składowanie urobku. Ponadto wydobycie warstwy piasku i innych substancji mineralnych (z nakładu i przerostu) z obszaru odkrywki powoduje nieodwracalne zmiany w budowie geologicznej terenu. Zajmowanie terenu będzie prowadzone sukcesywnie. W fazie eksploatacji kruszywa będą powstawały negatywne oddziaływania na powierzchnię ziemi, o charakterze bezpośrednim, stałym, lokalnym.

Krajobraz W wyniku realizacji ustaleń Studium na obszarach objętych opracowaniem krajobraz uleganie przekształceniu. Eksploatacja odkrywkowa wiąże się z istotnymi zmianami w krajobrazie. Powierzchnia terenu zostanie całkowicie przekształcona, co przyczyni się do trwałych zmian w fizjonomii krajobrazu. Etap eksploatacji wiąże się z powstaniem oddziaływań na krajobraz o charakterze negatywnym, bezpośrednim, średnioterminowym, lokalnym. Po zakończeniu eksploatacji i rekultywacji obszaru, w obrębie terenu analizy zostaną przywrócone funkcje przyrodnicze. Dzięki temu mogą powstać elementy o charakterze półnaturalnym, w sposób pozytywny urozmaicające aktualny krajobraz.

Powietrze Źródłami emisji zanieczyszczeń do powietrza w trakcie eksploatacji obiektu będzie praca sprzętu urabiającego złoże oraz samochody ciężarowe. Na podstawie podobnych inwestycji można stwierdzić, że nie będzie dochodzić do przekroczeń dopuszczalnych stężeń zanieczyszczeń w powietrzu na skutek spalania paliw. Ewentualne ponadnormatywne wskazania, będą miały miejsce w bezpośrednim otoczeniu pracującego sprzętu, ale ich charakter można ocenić jako chwilowy i nie wpłynie na stan powietrza w rejonie przedsięwzięcia. W celu ograniczenia nadmiernego pylenia prace eksploatacyjne, przeładunkowe i transportowe mogą być wykonywane z użyciem kruszywa w stanie wilgotnym. Ponadto w okresie suszy hałdy surowca oraz drogi transportowe mogą być zraszane. 66

Prognoza oddziaływania na środowisko do Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Brańsk

Nie przewiduje się aby ustalenia planu wpłynęły negatywnie na jakość powietrza atmosferycznego – brak istotnego oddziaływania.

Klimat Wyznaczone w ramach Studium tereny górnicze będą odporne na zmiany klimatyczne i epizody ekstremalnych zjawisk meteorologicznych. Obiekty zlokalizowane w ramach inwestycji będą miały charakter tymczasowy i zostaną wyznaczone na specjalnie wytyczonym do tego celu terenie. Wystąpienie niekorzystnych zjawisk pogodowych może wpłynąć na przestój w prowadzeniu działalności górniczej, lokalnemu obsuwaniu się mas ziemnych, ale nie przyczyni się do trwałego uniemożliwienia wydobycia.

Zasoby naturalne Projekt Studium w sposób prawidłowy wykorzystuje zasoby środowiska przyrodniczego. Eksploatacja będzie odbywała się w miejscu występowania złoża kruszywa naturalnego. Eksploatacja kruszywa naturalnego przyczyni się do uszczuplenia jego zasobów. Jest to jednak kopalina pospolita, a jednocześnie niezbędna w budownictwie. Ocenia się zatem, że planowana działalność wydobywcza będzie prowadzona zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju. Po zakończeniu eksploatacji tereny zostaną poddane rekultywacji.

Zabytki i dobra materialne Nie przewiduje się negatywnego wpływu.

10.4. Tereny rozwoju zabudowy obiektów i urządzeń infrastruktury technicznej oraz dróg, linii elektroenergetycznej wysokiego napięcia i ropociągu

Do terenów związanych z infrastrukturą techniczną i drogową, zgodnie z kierunkami zagospodarowania przestrzennego wyznaczonymi w Studium, zaliczono:  tereny rozwoju zabudowy obiektów i urządzeń infrastruktury technicznej – IT,  drogi publiczne:  droga krajowa,  droga wojewódzka,  drogi powiatowe,  drogi gminne (istniejące i projektowane).

Tereny oznaczone symbolem IT obejmują obszary, na których zlokalizowane są istniejące obiekty infrastruktury (maszty telekomunikacyjne, ujęcia wód, oczyszczalnie ścieków, przepompownia). W Studium wyznacza się istniejące i nowe drogi gminne. Pozostały układ sieci drogowej stanowią dwie drogi wojewódzkie oraz jedna krajowa. W dokumencie uwzględnione zostały projektowane linie wysokiego napięcia 110 kV trasy Mońki – Łyse oraz średniego napięcia 15 kV Brańsk - Ciechanowiec.

67

Prognoza oddziaływania na środowisko do Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Brańsk

Ryc. 25. Lokalizacja terenów związanych z infrastrukturą techniczną i drogową

Rodzaj przewidywanego oddziaływania terenów związanych z infrastrukturą techniczną i drogową

Na przedmiotowych obszarach przewiduje się wystąpienie oddziaływania zróżnicowanego:  dla terenów zainwestowanych – brak istotnego oddziaływania, zachowanie stanu istniejącego,  dla terenów nowych dróg gminnych oraz projektowanych linii wysokiego napięcia – możliwe oddziaływanie negatywne.

Na obszarach, wyznaczonych w miejscu istniejących dróg, z masztów telekomunikacyjnych i oczyszczalni ścieków nie przewiduje się istotnych oddziaływań będących efektem wytycznych zawartych w Studium, z uwagi na usytuowanie obiektów infrastruktury przed zatwierdzeniem dokumentu.

68

Prognoza oddziaływania na środowisko do Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Brańsk

Charakterystyka przewidywanych oddziaływań na poszczególne komponenty środowiska

Ludzie W Studium wprowadzono nowe drogi gminne, których użytkowanie nie powinno generować istotnych oddziaływań w zakresie hałasu i emisji zanieczyszczeń. Są to drogi wyznaczone w obrębie projektowanej bądź istniejącej zabudowy mieszkaniowej i usługowej. Nie prognozuje się wystąpienia tu intensywnego ruchu samochodowego. Oddziaływanie akustyczne na tereny zabudowy chronionej może mieć miejsce tylko na etapie realizacji dróg, na odcinkach zlokalizowanych w pobliżu zabudowań. Może mieć ono charakter bezpośredni, ale krótkoterminowy lub chwilowy, o znaczeniu lokalnym. Na terenie gminy projektowane są linie wysokiego napięcia 110 kV. Oddziaływanie na ludzi będzie uzależnione od przyjętych rozwiązań technologicznych. Ze względu jednak na dość duże odległości od wyznaczonych w Studium terenów zabudowy, ryzyko wystąpienia oddziaływań ponadnormatywnych w zakresie pole elektromagnetycznego oraz hałasu jest zminimalizowane.

Rośliny Podobnie jak w przypadku wprowadzenia innych terenów inwestycyjnych, w miejscu powstawania nowych obiektów nastąpi lokalne, bezpośrednie i długoterminowe lub stałe zubożenie albo zlikwidowanie istniejącej roślinności oraz zmniejszeniu ulegnie powierzchnia biologicznie czynna.

Zwierzęta, bioróżnorodność i korytarze ekologiczne Projektowane nowe odcinki dróg nie będą przecinać najważniejszych korytarzy ekologicznych. W Studium przewidziana została rozbudowa dróg gminnych, mająca na celu uzupełnienie systemu komunikacyjnego w gminie na terenach nowej zabudowy, zatem w obrębie obszarów przekształconych przez człowieka, poza terenami cennymi przyrodniczo. Niemniej jednak wprowadzenie nowych obszarów infrastruktury drogowej zmienia dotychczasowe funkcjonowanie potencjalnie występujących gatunków zwierząt, zarówno na zajętych działkach jak i w ich sąsiedztwie. Część gatunków zwierząt będzie poszukiwała nowych siedlisk. Będzie to oddziaływanie bezpośrednie, długoterminowe, o charakterze lokalnym.

W przypadku projektowanych linii wysokiego napięcia możliwe jest wystąpienie negatywnego oddziaływania na zwierzęta, głównie na etapie budowy, a w przypadku ptaków i nietoperzy w fazie eksploatacji (oddziaływanie bezpośrednie i pośrednie, krótkoterminowe lub długoterminowe o znaczeniu lokalnym). Możliwość wystąpienia tego typu oddziaływań będzie analizowana na etapie wydawania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach.

Obszary Natura 2000 i inne formy ochrony przyrody Nie przewiduje się negatywnego wpływu.

Wody podziemne i powierzchniowe W związku z tym, że w Studium nie wprowadza się nowych terenów pod infrastrukturę techniczną, oznaczonych symbolem IT oraz ze względu na niskie prawdopodobieństwo wpływu projektowanych inwestycji (drogi gminne, linie 110 kV) na wody podziemne i powierzchniowe, nie przewiduje się wystąpienia negatywnego oddziaływania.

69

Prognoza oddziaływania na środowisko do Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Brańsk

Powierzchnia ziemi Do niekorzystnych przekształceń terenu, związanych z realizacją ustaleń Studium, dojdzie podczas prowadzenia wszelkich prac budowlanych. W przypadku dróg i stanowisk słupów pod linię 110 kV można mówić o potencjalnym oddziaływaniu negatywnym, które będą miały miejsce w rejonie wykopów i ewentualnych nasypów. Będzie to oddziaływanie bezpośrednie, stałe o charakterze lokalnym.

Eksploatacja dróg może wiązać się również ze skażeniem gleby wzdłuż pasa drogowego, jednak ze względu na prognozowany niewielki ruch kołowy nie przewiduje się wystąpienia w tym zakresie istotnych oddziaływań.

Krajobraz Realizacja nowych obszarów dróg nie wpłynie na krajobraz. Planowane ciągi komunikacyjne zostały zaprojektowane w granicach istniejących jednostek osadniczych. Wpływ wizualny na krajobraz będą z pewnością stanowić słupy pod linię wysokiego napięcia, co należy określić jako oddziaływanie pośrednie, negatywne, długoterminowe o znaczeniu lokalnym.

Powietrze Nie przewiduje się istotnego wpływu na jakość powietrza. Planowane drogi będę dostosowane do niewielkiego ruchu samochodów. W wyniku wprowadzenia nowych terenów inwestycyjnych na całym obszarze gminy może dojść do zwiększenia liczby pojazdów na istniejących drogach, jednak nie przewiduje się aby generowały one emisję na poziomie znacznie wyższym niż obecnie. Linie wysokiego napięcia mogą oddziaływać nieznacznie na powietrze jedynie na etapie realizacji (praca pojazdów i maszyn, zapylenie z prac ziemnych).

Klimat Nie przewiduje się wprowadzenia dużych powierzchni utwardzonych na terenach infrastruktury technicznej i drogowej, dlatego też nie zakłada się wpływu ustaleń Studium na klimat. Linie wysokiego napięcia nie należą do obiektów odpornych na zmiany klimatyczne. Możliwe są zerwania przewodów lub uszkodzenia elementów linii na skutek oblodzenia, silnych wiatrów czy obfitych opadów śniegu.

Zasoby naturalne Nie przewiduje się negatywnego wpływu.

Zabytki i dobra materialne Nie przewiduje się negatywnego wpływu. Na obszarach wskazanych nowych dróg oraz projektowanych linii elektroenergetycznych.

Ryzyko wystąpienia poważnych awarii Ryzyko awarii może być związane z usterkami w fazie eksploatacji linii wysokiego napięcia, co zostało zasygnalizowane w opisie przy oddziaływaniu klimatu. Ponadto wzdłuż dróg, w szczególności krajowej oraz wojewódzkich może dochodzić do wypadków z udziałem pojazdów przewożących substancje niebezpieczne. Są to jednak zdarzenia, których nie da się przewidzieć.

70

Prognoza oddziaływania na środowisko do Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Brańsk

10.5. Tereny cmentarzy

W kierunkach zagospodarowania przestrzennego wyznaczono:  tereny cmentarzy – ZC.

Ryc. 26. Rozmieszczenie terenów cmentarzy

Na terenie gminy Brańsk zlokalizowane są cztery istniejące cmentarze (obręby: Chojewo, Domanowo, Klichy, Szmurły).

Rodzaj przewidywanego oddziaływania

Brak istotnego oddziaływania, zachowanie stanu istniejącego, lokalizacja nowego cmentarza na terenach o korzystnej budowie geologicznej.

71

Prognoza oddziaływania na środowisko do Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Brańsk

Charakterystyka przewidywanych oddziaływań na poszczególne komponenty środowiska

Ze względu na wyznaczenie w Studium terenów ZC w miejscach istniejących cmentarzy oraz zachowanie stref związanych z ograniczeniami w lokalizowaniu zabudowy w odległości 50 m i 150 m od cmentarzy zgodnie z przepisami odrębnymi, nie przewiduje się wpływu ustaleń dokumentu na żaden z komponentów środowiska przyrodniczego ani zdrowie i życie ludzi w rejonie istniejących obiektów.

W Poletyłach planowana jest rozbudowa obiektów religijnych (Pustelnia Zwiastowania). W Studium na terenie Pustelni wyznaczono niewielki cmentarz. We wrześniu 2018 r. zostały przeprowadzone badania gruntowe, które potwierdziły przydatność terenu do lokalizacji cmentarza. W planach jest budowa obiektu o niskim wykorzystaniu. Będzie to miejsce pochówku jedynie dla osób związanych z Pustelnią – szacunkowo do kilku pochówków rocznie. Wokół planowanego obiektu wyznaczono strefy związane z ograniczeniami w lokalizowaniu zabudowy w odległości 50 m i 150 m od cmentarza zgodnie z przepisami odrębnymi. Cmentarz będzie harmonijnie wpisany w istniejący krajobraz. Możliwe jest usunięcie części drzewostanu. Nie przewiduje się aby lokalizacja cmentarza w sposób znaczący oddziaływała na środowisko.

10.6. Tereny przeznaczone pod funkcje przyrodnicze

Do obszarów pełniących funkcje przyrodnicze, zgodnie z kierunkami zagospodarowania przestrzennego wyznaczonymi w Studium, zaliczono:  tereny lasów – ZL,  tereny zalesień – ZLZ,  tereny zieleni łąkowej – RL,  tereny wód powierzchniowych – WS.

Obejmują one przede wszystkim tereny zielone wzdłuż rzeki Nurzec oraz jej dopływów, tereny lasów, obszary przeznaczone do zalesienia, a także pasma zagajników, łąki, zarośla, zadrzewienia, oczka wodne, torfowiska, mokradła rozlokowane w różnych częściach gminy.

72

Prognoza oddziaływania na środowisko do Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Brańsk

Ryc. 27. Lokalizacja terenów wskazanych pod funkcje przyrodnicze

Rodzaj przewidywanego oddziaływania

Na obszarach przeznaczonych pod funkcje przyrodnicze przewiduje się pozytywne oddziaływanie na środowisko. Tereny te są utrzymane bez zmian najcenniejszych elementów środowiska przyrodniczego i krajobrazu. Kompleksy leśne pozostają nienaruszone. Wyznaczono nowe obszary przeznaczone pod zalesienia, które połączą i zagęszczą istniejące tereny leśne, a tym samym wpłyną pozytywnie na sieć lokalnych korytarzy ekologicznych. Nie wprowadza się nowej zabudowy wzdłuż doliny Nurca.

73

Prognoza oddziaływania na środowisko do Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Brańsk

Charakterystyka przewidywanych oddziaływań na poszczególne komponenty środowiska

Ludzie Tereny o funkcjach przyrodniczych mają pozytywne, bezpośrednie, długoterminowe i lokalne oddziaływanie na zdrowie i życie ludzi. Obszary czynne biologicznie pochłaniają zanieczyszczenia powietrza i hałas, wpływają pozytywnie na mikroklimat, regulują stosunki wodne, a także są miejscem rekreacji i odpoczynku. Rośliny Obszary o największych walorach przyrodniczych i cennej szacie roślinnej, zlokalizowane w dolinach rzecznych, a także istniejące kompleksy leśne oraz zadrzewienia śródpolne zostały całkowicie wyłączone spod zabudowy i wskazane do zachowania. Działanie to należy uznać za bezpośrednie, długoterminowe i o znaczeniu lokalnym. Ponadto zapisy w Studium wskazują tereny przeznaczone pod nowe zalesienia. Zwiększy to powierzchnię leśną, a tym samym miejsce bytowania zwierząt i rozwoju roślinności naturalnej dla tego obszaru. Wpłynie to także na możliwości poruszania się zwierząt i wymianę materiału genetycznego w ramach lokalnych korytarzy ekologicznych.

Zwierzęta W projekcie Studium najcenniejsze siedliska przyrodnicze zostały objęte zakazem zabudowy. Zachowano ciągłość lokalnych szlaków migracyjnych wzdłuż dolin rzecznych, a także umocniono ich sieć poprzez wprowadzenie nowych zalesień. Pozostawiono istniejące tereny leśne i zadrzewione, mogące stanowić potencjalne miejsce kryjówek zwierząt. Oddziaływanie ustaleń Studium ocenia się jako pozytywne, bezpośrednie, długoterminowe, o znaczeniu lokalnym, a także skumulowane z ustaleniami obowiązującymi w całej gminie w zakresie ochrony fauny.

Różnorodność biologiczna Ustalenia Studium w sposób prawidłowy odnoszą się do ochrony różnorodności biologicznej. Ochroną przed wprowadzeniem nowych inwestycji objęto najcenniejsze siedliska przyrodnicze. Dzięki podjętym działaniom możliwe jest zachowanie bioróżnorodności, dlatego ustalenia dokumentu ocenia się jako pozytywne, bezpośrednie, skumulowane, długoterminowe, o znaczeniu zarówno lokalnym jak i ponadlokalnym.

Obszary Natura 2000 i inne formy ochrony przyrody Teren opracowania znajduje się poza granicami obszarów Natura 2000 oraz innych wielkoobszarowych form ochrony przyrody. Ustalenia Studium wprowadzone na terenach przyrodniczych nie wpłyną negatywnie na cele wyznaczone dla obszarów Natura 2000 w regionie. W gminie Brańsk zlokalizowane są pomniki przyrody, które w zapisach Studium są objęte ochroną prawną.

Wody podziemne i powierzchniowe Zapisy Studium w zakresie obszarów przyrodniczych mają pozytywny, pośredni wpływ na wody podziemne i powierzchniowe. Powierzchnie biologicznie czynne regulują stosunki wodne w środowisku, zwiększają retencję glebową, a roślinność porastająca doliny rzeczne tworzy naturalną osłonę cieków.

Powierzchnia ziemi Ustalenia Studium w sprawie zachowania istniejących terenów cennych przyrodniczo, a także wprowadzenie nowych zalesień ma pozytywny wpływ na powierzchnię ziemi. Tereny czynne 74

Prognoza oddziaływania na środowisko do Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Brańsk biologicznie, w szczególności kompleksy leśne zmniejszają odpływ wód z podłoża oraz ich spływ powierzchniowy. Szata roślinna ogranicza ryzyko wystąpienia erozji wodnej i wietrznej gleb. Zachowanie istniejących kompleksów leśnych i wyznaczenie nowych terenów pod zalesienia jest działaniem bezpośrednim, długoterminowym i o znaczeniu lokalnym.

Krajobraz Zapisy dokumentu wskazują na zachowanie otwarć i punktów widokowych, oraz najcenniejszych walorów przyrodniczych i krajobrazowych. Na obszarach pełniących funkcje przyrodnicze obowiązuje także zakaz wprowadzania nowej zabudowy. W kontekście ochrony krajobrazu są to działania pozytywne, bezpośrednie, długoterminowe, o znaczeniu lokalnym.

Powietrze Ustalenia Studium w sposób prawidłowy odnoszą się do ochrony jakości powietrza. Zbiorowiska roślinne, w szczególności kompleksy leśne, które wskazuje się do zachowania, oprócz produkcji tlenu są także swoistym filtrem powietrza, gdyż zatrzymują zanieczyszczenia przenoszone wraz z wiatrem. Dodatkowo wskazuje się tereny przeznaczone do zalesień, co wraz z ochroną lasów już istniejących jest działaniem pozytywnym, bezpośrednim, długoterminowym, o znaczeniu lokalnym i ponadlokalnym.

Klimat Tereny o funkcji przyrodniczej zawarte w Studium mają pozytywny wpływ na mikroklimat obszaru. Powierzchnie biologicznie czynne, w szczególności duże kompleksy leśne mają wpływ na poziom wilgotności powietrza i prędkość wiatru. Zapisy Studium, zachowujące istniejące lasy oraz wyznaczające nowe obszary pod zalesienia są działaniem pozytywnym, bezpośrednim, długoterminowym, o znaczeniu lokalnym.

Zasoby naturalne Projekt Studium w sposób prawidłowy wykorzystuje zasoby środowiska przyrodniczego. Cenne zbiorowiska roślinne oraz siedliska zwierząt są objęte ochroną. Tereny przyrodnicze takie jak kompleksy leśne i doliny rzeczne pozostawiono w stanie niezmienionym i wyłączono z możliwości wprowadzania nowej zabudowy. Ustalenia dokumentu ograniczają możliwość wystąpienia negatywnego wpływu na wody powierzchniowe i podziemne oraz powietrze. Oddziaływanie ustaleń Studium należy zatem uznać za pozytywne, bezpośrednie, długoterminowe, lokalne, skumulowane z wytycznymi obowiązującymi na terenie całej gminy.

Zabytki i dobra materialne Zapisy Studium w zakresie obszarów przyrodniczych nie mają wpływu na zabytki i dobra materialne.

10.7. Tereny rolnicze

W kierunkach zagospodarowania przestrzennego wyznaczono:  tereny rolnicze – R.

Z uwagi na rolniczy charakter gminy oraz dość dobre uwarunkowania glebowe, w Studium wyznaczono tereny rolnicze. Stanowi ona podstawowy element struktury funkcjonalno-przestrzennej gminy. Zaliczono do niej: rozległe grunty orne, łąki i pastwiska wraz z obiektami przyrodniczymi typu oczka śródpolne, zadrzewnia i zakrzewienia, a także towarzyszącą zabudowę zagrodową. Na terenach

75

Prognoza oddziaływania na środowisko do Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Brańsk oznaczonych symbolem R, utrzymuje się istniejącą zabudowę z możliwością rozbudowy, nadbudowy i przebudowy na zasadach określonych w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. Ponadto dopuszcza się sytuowanie budynków i budowli związanych z produkcją rolniczą, na zasadach określonych w planach miejscowych, a także dopuszcza się uzupełnianie istniejących siedlisk maksymalnie jednym budynkiem mieszkalnym. Tego typu zabudowa jest elementem trwale wpisanym w krajobraz rolniczy, stanowiącym podstawę funkcjonowania rolniczej przestrzeni produkcyjnej.

Ryc. 28. Rozmieszczenie terenów rolniczych

Rodzaj przewidywanego oddziaływania

Na przedmiotowych obszarach przewiduje się wystąpienie oddziaływania zróżnicowanego:  dla terenów o najwyższych klasach bonitacyjnych (III) – oddziaływanie pozytywne,  dla pozostałych obszarów rolniczych – brak istotnego oddziaływania.

76

Prognoza oddziaływania na środowisko do Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Brańsk

Charakterystyka przewidywanych oddziaływań na poszczególne komponenty środowiska

Ludzie

Hałas Bezpośredni, ale krótkoterminowy i lokalny charakter może mieć uciążliwość akustyczna związana z fazą rozbudowy obiektów zabudowy zagrodowej. Krótkoterminowe natężenie hałasu może wystąpić także na skutek użytkowania maszyn rolniczych, w szczególności w okresie zbiorów płodów rolnych. Będzie to oddziaływanie o znaczeniu lokalnym. Może być ono skumulowane ze wzrostem natężenia ruchu samochodowego, na drogach, przy których zlokalizowana zostanie istniejąca i projektowana zabudowa zagrodowa. Potencjalne zwiększenie uciążliwości związanej z hałasem będzie jednak mało znaczące i nie przewiduje się przekroczenia norm akustycznych określonych w Rozporządzeniu Ministra Środowiska w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. z 2012 poz.1109).

Różnorodność biologiczna i zwierzęta Ustalenia Studium w sposób prawidłowy odnoszą się do ochrony różnorodności biologicznej. Tereny rolnicze stanowią bazę pokarmową dla zwierząt. Są też siedliskiem fauny gniazdującej na ziemi. Wśród użytków rolnych wyodrębniono użytki zielone, na których występują wskazane do zachowania zbiorowiska trawiaste i łąkowe. Wskazano także do zachowania charakterystyczne zakrzewienia i zadrzewienia śródpolne. Dzięki podjętym działaniom możliwe jest zachowanie bioróżnorodności, dlatego ustalenia dokumentu w zakresie bioróżnorodności i fauny ocenia się jako pozytywne.

Rośliny Nie przewiduje się negatywnego oddziaływania na rośliny.

Obszary Natura 2000 i inne formy ochrony przyrody Teren opracowania znajduje się poza granicami obszarów Natura 2000 oraz innych wielkoobszarowych form ochrony przyrody. Ustalenia Studium wprowadzone na terenach rolniczych nie wpłyną negatywnie na cele wyznaczone dla obszarów Natura 2000 w regionie.

Wody podziemne i powierzchniowe W projekcie Studium przyjęto rozwiązania ograniczające jego negatywny wpływ na wody podziemne i powierzchniowe, poprzez m.in. zakaz rolniczego wykorzystywania ścieków, zakopywania przeterminowanych środków ochrony roślin, odwadniania użytków zielonych oraz budowy i rozbudowy obiektów, które pogorszyłyby stan sanitarny wód. Zwrócono uwagę na konieczność racjonalnego korzystania z nawozów sztucznych i środków ochrony roślin. Proponuje się także rozwój systemu kanalizacji, a na terenach, w których jest ona niedostępna promowane są przydomowe oczyszczalnie ścieków lub bezodpływowe zbiorniki na nieczystości. Przy dostosowaniu się mieszkańców do zapisów dokumentu oraz prowadzeniu regularnych kontroli szczelności szamb, na terenach gdzie nie ma sieci kanalizacji, nie powinno dochodzić do skażenia środowiska. W przypadku nieprzestrzegania obowiązujących przepisów prawa oraz ustaleń Studium przez mieszkańców (odprowadzanie ścieków w sposób zagrażający jakości wód powierzchniowych i podziemnych oraz braku kontroli poprawności funkcjonowania zbiorników bezodpływowych na nieczystości płynne), możliwe jest negatywne oddziaływanie na środowisko.

77

Prognoza oddziaływania na środowisko do Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Brańsk

Powierzchnia ziemi Ustalenia Studium w sposób pozytywny odnoszą się do przeznaczenia terenów o poszczególnych klasach bonitacyjnych. Poddaje się ochronie grunty klasy III i ogranicza się ich zastosowanie na cele nierolnicze. Grunty klasy IV również w większości są predestynowane na cele rolnicze. Grunty klas najsłabszych przeznacza się pod zalesienia i zabudowę. Są to działania pozytywne, bezpośrednie, długoterminowe i o działaniu lokalnym. Do niekorzystnego zjawiska w postaci erozji gleby może dojść na skutek nieodpowiedniej jej uprawy. Odnoszą się do tego zapisy Studium, stanowiące o konieczności prowadzenia zabiegów przeciwerozyjnych na gruntach ornych (zapobieganie przed erozją wodną i wietrzną). Ewentualne wystąpienie erozji będzie zatem skutkiem postępowania użytkowników terenu, niezgodnym z zapisami Studium. Przeznaczenie terenu pod funkcje rolnicze nie wiąże się z zanieczyszczeniem gleby lub ziemi pod warunkiem prowadzenia prawidłowej gospodarki odpadami i ściekami oraz racjonalnego użytkowania nawozów sztucznych i środków ochrony roślin. W Studium wprowadzono zapisy regulujące gospodarkę wodno-ściekową oraz odpadową na tych terenach, dzięki czemu nie przewiduje się negatywnego wpływu na powierzchnię ziemi. Krajobraz Ustalenia Studium uwzględniają dominację rolniczo-przyrodniczego krajobrazu gminy i wskazują na konieczność jego ochrony. Zapisy dokumentu wskazują na zachowanie otwarć i punktów widokowych, oraz najcenniejszych walorów przyrodniczych i krajobrazowych. Za ważny element krajobrazu uznaje się także zachowanie istniejących zakrzewień i zadrzewień śródpolnych oraz strefy ekotonowej między lasem a krajobrazem otwartym. Ustalenia Studium w zakresie terenów rolniczych mają pozytywne oddziaływanie na krajobraz gminy, ponieważ nakazują jego ochronę. Jest to działanie długoterminowe, bezpośrednie, o znaczeniu lokalnym.

Powietrze Na etapie eksploatacji istniejących budynków zagrodowych może dochodzić do kumulacji zanieczyszczeń emitowanych z istniejących indywidualnych systemów grzewczych, głównie w sezonie zimowym. W Studium wprowadzono zapisy mające na celu ograniczenie negatywnego wpływu ustaleń dokumentu na powietrze. Przy dostosowaniu się do ustaleń dokumentu, ryzyko skażenia powietrza na skutek wprowadzania szkodliwych substancji z indywidualnych źródeł grzewczych jest niewielkie. Na obszarach użytkowanych rolniczo nie przewiduje się wystąpienia istotnego oddziaływania na powietrze.

Klimat Realizacja projektu Studium w zakresie terenów rolniczych nie spowoduje znaczących zmian warunków klimatycznych w obszarze analizy, ani w ujęciu ponadlokalnym. Na obszarach, w których pojawi się nowa zabudowa zagrodowa nastąpi wzrost powierzchni utwardzonych, jednak biorąc pod uwagę obecne jej rozproszenie i niewielką gęstość, można uznać, że nie będzie miało to wpływu na lokalny mikroklimat. Zachowane zostają rozległe obszary otwarte, kształtujące obecny mikroklimat, można zatem przyjąć, że zapisy Studium nie mają istotnego oddziaływania na klimat.

Zasoby naturalne Projekt Studium w sposób prawidłowy wykorzystuje zasoby środowiska przyrodniczego. Obszary występowania najlepszych kompleksów glebowych są pod ochroną i obowiązuje zakaz przeinaczania ich na cele nierolnicze. Gleby najsłabszych klas przeznacza się pod zalesienia lub zabudowę. Ustalenia dokumentu ograniczają możliwość wystąpienia negatywnego wpływu na wody 78

Prognoza oddziaływania na środowisko do Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Brańsk powierzchniowe i podziemne oraz powietrze. Można stwierdzić zatem brak istotnego oddziaływania na zasoby naturalne.

Zabytki i dobra materialne Zapisy Studium nie wpłyną negatywnie na zabytki i dobra materialne. W dokumencie wprowadzono odpowiednie zapisy, mające na celu ochronę tych obiektów, co można uznać za oddziaływanie pozytywne, bezpośrednie, długoterminowe i lokalne.

11. Rozwiązania mające na celu zapobieganie, ograniczanie lub kompensację przyrodniczą negatywnych oddziaływań na środowisko, mogących być rezultatem realizacji projektowanego dokumentu, w szczególności na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralność tego obszaru

Na terenie Gminy Brańsk nie występują obszary Natura 2000. Nie przewiduje się także, aby ustalenia Studium wpływały na integralność i cele obszarów Natura 2000, zlokalizowanych poza granicami objętymi opracowaniem. Poniżej przedstawiono rozwiązania mające na celu zapobieganie, ograniczanie lub kompensację przyrodniczą negatywnych oddziaływań na środowisko, będących rezultatem projektowanego dokumentu z podziałem na poszczególne rodzaje terenów.

Zastosowane rozwiązania w zakresie ochrony środowiska dotyczące terenów rozwoju zabudowy mieszkaniowej i usługowej:

W zakresie ograniczania ponadnormatywnych poziomów hałasu na terenach podlegających ochronie akustycznej w Studium wprowadza się poniższe ustalenia:

 modernizacja dróg publicznych, poprawa stanu nawierzchni,  utrzymanie istniejących i tworzenie nowych pasów zieleni izolacyjnej w sąsiedztwie głównych szlaków komunikacyjnych oraz przy terenach zabudowy produkcyjnej, składowej i magazynowej sąsiadujących z terenami chronionymi akustycznie,  lokalizacja obiektów produkcyjnych mogących powodować uciążliwość w odpowiedniej odległości od zabudowy mieszkaniowej.

Minimalna powierzchnia biologicznie czynna dla poszczególnych terenów:

 tereny rozwoju zabudowy mieszkaniowej M – 25% działki budowlanej,  tereny rozwoju zabudowy usługowej U – 20% działki budowlanej,  tereny rozwoju zabudowy usług sakralnych UK, UK1 – 30% działki budowlanej,  tereny rozwoju zabudowy usług sportu i rekreacji US – 50% działki budowlanej.

W celu ograniczenia zagrożeń dla wód powierzchniowych i podziemnych oraz jakości gleby, w Studium przyjmuje się następujące zasady polityki przestrzennej:  zapewnienie warunków do realizacji celów środowiskowych wyznaczonych dla jednolitych części wód podziemnych oraz powierzchniowych, zawartych w Ramowej Dyrektywie Wodnej, Prawie Wodnym oraz Planie gospodarowania wodami dorzecza Wisły poprzez:  zapobieganie lub ograniczanie wprowadzania zanieczyszczeń do gleby i wód,  zapobieganie pogarszaniu stanu wód,

79

Prognoza oddziaływania na środowisko do Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Brańsk

 ochronę i podejmowanie działań naprawczych, a także zapewnienie równowagi między poborem a zasileniem wód, tak by osiągnąć cel dobrego stanu chemicznego i ilościowego wód podziemnych,  zakaz rolniczego wykorzystywania ścieków, zakopywania przeterminowanych środków ochrony roślin, odwadniania użytków zielonych oraz budowy i rozbudowy obiektów które pogorszyłyby stan sanitarny wód,  odpowiednie uregulowanie gospodarki wodno-ściekowej poprzez:  budowę i rozbudowę systemów kanalizacji sanitarnej,  budowę i rozbudowę sieci wodociągowej,  stosowanie odpowiednich indywidualnych rozwiązań magazynowania ścieków np. szczelnych zbiorników (szamb) w przypadku braku możliwości podłączenia do sieci kanalizacyjnej,  utrzymanie w należytym stanie technicznym ujęć wody,,  eliminację zrzutów nieoczyszczonych ścieków do wód i gruntu,  sukcesywne likwidowanie źródeł zagrożeń zanieczyszczenia ścieków komunalnych z układu osadniczego i z gospodarstw rolnych,  modernizację systemu wodociągowego w celu likwidacji strat wody,  racjonalizację zużycia wody, zmniejszenie wodochłonności sektora komunalnego,  zakaz składowania odpadów na obszarach pozbawionych naturalnej warstwy izolacyjnej gruntu i w miejscach do tego nieprzeznaczonych,  niezabudowywanie dolin, zwłaszcza w sąsiedztwie koryt i unikanie regulacji rzek,  zachowanie oczek wodnych,  zwiększenie retencji powierzchniowej i podziemnej oraz zwiększanie lesistości.

Ponadto w Studium przewidziana jest rozbudowa sieci wodociągowej (lub budowa studni na terenach zabudowy rozproszonej). W zakresie odprowadzania i oczyszczania ścieków przyjmuje się zasadę uzbrojenia terenów o zwartej zabudowie w urządzenia do odprowadzania i oczyszczania ścieków. Z uwagi na niezadowalający stan gospodarki ściekowej i słabo rozwiniętą sieć kanalizacyjną konieczny jest rozwój sieci kanalizacyjnej w gminie. Kolejne obszary powinny być skanalizowane w oparciu o małe lokalne oczyszczalnie, które mogą powstawać ze względu na rozwój zabudowy usługowej i przemysłowej lub w miejscowościach o najbardziej zwartej strukturze osadniczej. Dla miejscowości położonych najbliżej miasta Brańsk preferuje się budowę sieci kanalizacyjnej w oparciu o współpracę z miastem szczególnie w zakresie wykorzystania miejskiej oczyszczalni ścieków. Dla zabudowy położonej poza zwartą strukturą funkcjonalno-przestrzenną, gdzie budowa sieci kanalizacyjnej jest ekonomicznie nieuzasadniona, gospodarkę ściekową należy prowadzić poprzez gromadzenie ścieków w szczelnych zbiornikach bezodpływowych lub stosowanie indywidualnych oczyszczalni przydomowych.

Zakłada się utrzymanie w gminie obecnie funkcjonującego systemu gospodarowania odpadami, obejmującego selektywną zbiórkę odpadów w gospodarstwach domowych i wywóz przez upoważnione podmioty oraz utrzymanie punktów selektywnej zbiórki odpadów.

W celu ograniczenia emisji szkodliwych substancji do powietrza atmosferycznego oraz poprawy i utrzymania dobrego stanu, ustala się:  ograniczenie emisji ze spalania węgla w piecach domowych poprzez zmianę sytemu ogrzewania z paliw tradycyjnych na paliwa ekologiczne,

80

Prognoza oddziaływania na środowisko do Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Brańsk

 wycofanie z użytkowania kotłów i pieców węglowych o złym stanie technicznym i niskiej sprawności cieplnej,  modernizację systemów grzewczych i docieplenie budynków, w celu zmniejszenia zapotrzebowania na energię cieplną,  popularyzację energii ze źródeł odnawialnych, przede wszystkim przy wykorzystaniu instalacji kolektorów słonecznych oraz ogniw fotowoltaicznych,  utrzymanie istniejących i tworzenie nowych pasów zieleni izolacyjnej w sąsiedztwie głównych szlaków komunikacyjnych,  ograniczenie energochłonności sektora komunalnego, rolniczego i przemysłowo-usługowego,  stosowanie technik i technologii zapobiegających oraz ograniczających emisję pyłów,  kształtowanie luk w zabudowie umożliwiających ruchy mas powietrza.

Na terenie gminy dopuszcza się realizację instalacji odnawialnych źródeł energii o mocy do 100 kW wykorzystujących energię promieniowania słonecznego, energię aerotermalną lub energię geotermalną. Z uwagi na możliwość obniżenia kosztów związanych z ogrzewaniem budynków oraz na ochronę środowiska zaleca się przeprowadzenie termomodernizacji budynków oraz w miarę możliwości wyposażanie budynków użyteczności publicznej oraz zamieszkania w indywidualne systemy grzewcze wykorzystujące energię z odnawialnych źródeł energii. Na obszarze gminy nie przewiduje się budowy sieci gazowej.

Polityka adaptacyjna do zmian klimatu w gospodarowaniu przestrzennym na terenie gminy Brańsk została uwzględniona w następujących działaniach:  kształtowanie odpowiedniego mikroklimatu w rejonach silniej zagospodarowanych poprzez wprowadzanie i utrzymanie terenów zieleni, zachowanie istniejących zadrzewień i parków, ochronę zbiorników wodnych,  stosowanie najnowszych technologii w budownictwie lądowym, uwzględniających możliwość wystąpienia ekstremalnych zjawisk pogodowych,  podejmowanie działań zmierzających do retencji wodnej na obszarach narażonych na straty materialne podczas suszy (zachowanie oczek wodnych, zadrzewień śródpolnych, użytków zielonych, mokradeł),  ograniczenie emisji gazów cieplarnianych poprzez m.in. stosowanie wysokosprawnych źródeł ciepła w kotłowniach indywidualnych oraz wykorzystywanie nowoczesnych technologii w hodowli zwierząt.

W zakresie ochrony dziedzictwa i krajobrazu kulturowego, zgodnie z ustawą z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami ustala się, że wszelkie działania prowadzone w strefie ochrony krajobrazu kulturowego powinny być ukierunkowane na:  zachowanie wartości zabytkowej zabudowy i jej kompozycji,  porządkowanie, rewaloryzację oraz konserwację zabytkowych parków i cmentarzy oraz innych zabytkowych terenów publicznych,  zachowanie i konserwację historycznych układów przestrzennych oraz dążenie do eliminacji elementów uznanych za zniekształcające historyczne założenia i rekonstrukcji zniszczonych obiektów,  zachowanie i ochronę stanowisk archeologicznych,  dostosowanie nowych obiektów budowlanych do historycznej kompozycji przestrzennej,  dostosowanie współczesnej funkcji budynków do wartości obiektów zabytkowych, 81

Prognoza oddziaływania na środowisko do Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Brańsk

 przebudowę lub usunięcie obiektów dysharmonijnych.

Obiekty, obszary oraz stanowiska archeologiczne wpisane do rejestru zabytków znajdują się pod szczególną ochroną prawną i wszelkie działania związane z nimi muszą być uzgadniane z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków.

W zakresie ochrony krajobrazu wyznaczono następujące kierunki, mające zastosowanie w terenach rozwoju zabudowy mieszkaniowej i usługowej:  ze względu na dominację rolniczo-przyrodniczego krajobrazu gminy należy dążyć do agregowania zabudowy oraz do ograniczenia obiektów nieharmonijnych z krajobrazem,  zachowanie istniejących otwarć i punktów widokowych,  ochrona zabytków w tym obiektów wpisanych do rejestru zabytków, wojewódzkiej ewidencji zabytków oraz zespołów architektoniczno-przestrzennych;  ochrona krajobrazu kulturowo-przyrodniczego poprzez kształtowanie terenu, zieleni (w szczególności starodrzewia), wprowadzenie nowych elementów krajobrazowych, podnoszących wartość estetyczną terenu i podkreślających związek przestrzenny z założeniami urbanistycznymi, podporządkowanie się historycznym układom przestrzennym, tworzącym otwarcia czy też zamknięcia widokowe.

Inne ustalenia z zakresu ochrony środowiska, zdrowia i życia ludzi:

 w granicach obrębu ewidencyjnego Załuskie Kościelne wprowadza się zakaz lokalizowania budynków inwentarskich przeznaczonych do chowu i hodowli zwierząt w obsadzie powyżej 150 DJP. W celu zachowania równowagi środowiska przyrodniczego oraz minimalizowania możliwości jego dewastacji, zaleca się na etapie planu miejscowego doszczegółowienie powyższego zakazu określając między innymi ilość budynków inwentarskich przeznaczonych do chowu i hodowli zwierząt wraz z niezbędnym zapleczem technicznym w stosunku do jednej inwestycji.

Ponadto dla wszystkich terenów należy uwzględnić ograniczenia w lokalizowaniu zabudowy, które wynikają z przepisów odrębnych, dotyczy to m.in.:  odległości lokalizowania zabudowy od ciągów komunikacyjnych,  pasów technologicznych wzdłuż linii elektroenergetycznych,  stref związanych z ograniczeniami w lokalizowaniu zabudowy w odległości 50 m i 150 m od cmentarzy,  odległości lokalizowania zabudowy od pomników przyrody,  odległości lokalizowania zabudowy od brzegów rzek jezior i innych zbiorników wodnych.

W kierunkach zagospodarowania przestrzennego w obszarze szczególnego zagrożenia powodzią wskazano tereny U (w miejscowościach Popławy i Otapy), dla których obowiązuje zakaz realizacji budynków. Ponadto dla terenów tych obowiązują zakazy, nakazy oraz obowiązek uzyskania wymaganych pozwoleń dotyczących zagospodarowania obszaru szczególnego zagrożenia powodzią, zgodnie z obowiązującymi w tym zakresie przepisami odrębnymi w tym ustawą Prawo wodne.

82

Prognoza oddziaływania na środowisko do Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Brańsk

Zastosowane rozwiązania w zakresie ochrony środowiska dotyczące terenów rozwoju przemysłu i obsługi produkcji rolniczej

Minimalny udział powierzchni biologicznie czynnej:

 tereny rozwoju zabudowy obiektów produkcyjnych, składów, magazynów i usług PU – 15% działki budowlanej,  tereny rozwoju obiektów produkcyjnych – elektrownia fotowoltaiczna PEF – 15% działki budowlanej,  tereny rozwoju zabudowy obsługi produkcji w gospodarstwach rolnych i hodowlanych RU – 20% działki budowlanej.

W zakresie ochrony powietrza, wód powierzchniowych i podziemnych, adaptacji do klimatu zastosowanie mają te same ustalenia Studium, co w przypadku terenów mieszkaniowych i usługowych.

Inne ustalenia z zakresu ochrony środowiska, zdrowia i życia ludzi:

W kierunkach zagospodarowania przestrzennego w obszarze szczególnego zagrożenia powodzią wskazano tereny PU (w miejscowości Popławy), dla których obowiązuje zakaz realizacji budynków. Ponadto dla terenów tych obowiązują zakazy, nakazy oraz obowiązek uzyskania wymaganych pozwoleń dotyczących zagospodarowania obszaru szczególnego zagrożenia powodzią, zgodnie z obowiązującymi w tym zakresie przepisami odrębnymi w tym ustawą Prawo wodne.

Zastosowane rozwiązania w zakresie ochrony środowiska dotyczące terenu górniczego  zagospodarowanie terenu powinno nastąpić zgodnie z przepisami prawa geologicznego i górniczego,  zakaz składowania materiałów niebezpiecznych,  w planie miejscowym należy wyznaczyć pasy ochronne dla terenów sąsiednich nie objętych eksploatacją,  po zakończeniu eksploatacji teren należy poddać rekultywacji w oparciu o ustalony w decyzjach administracyjnych kierunek zagospodarowania i warunki jej przeprowadzania

W zakresie ochrony zdrowia i życia ludzi, stanu powietrza, wód powierzchniowych i podziemnych, adaptacji do klimatu zastosowanie mają te same ustalenia Studium, co w przypadku pozostałych terenów.

Zastosowane rozwiązania w zakresie ochrony środowiska dotyczące terenów związanych z infrastrukturą techniczną i drogową

Dla terenów oznaczonych symbolem IT minimalny udział powierzchni biologicznie czynnej wyniesie 15% działki budowlanej.

W zakresie ochrony zdrowia i życia ludzi, stanu powietrza, wód powierzchniowych i podziemnych, adaptacji do klimatu zastosowanie mają te same ustalenia Studium, co w przypadku pozostałych terenów.

83

Prognoza oddziaływania na środowisko do Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Brańsk

Zastosowane rozwiązania w zakresie ochrony środowiska dotyczące terenów cmentarzy

Minimalny udział powierzchni biologicznie czynnej – 40% działki budowlanej. W zakresie ochrony zdrowia i życia ludzi, stanu powietrza, wód powierzchniowych i podziemnych, adaptacji do klimatu zastosowanie mają te same ustalenia Studium, co w przypadku pozostałych terenów.

W Studium wyznaczono strefy związane z ograniczeniami w lokalizowaniu zabudowy w odległości 50 m i 150 m od cmentarzy. Zastosowane rozwiązania w zakresie ochrony środowiska dotyczące terenów przyrodniczych

W zakresie ochrony cennych obiektów i struktur pełniących funkcje ekologiczne ustala się:

 ograniczenie nowej zabudowy mieszkaniowej i zagrodowej w rejonie obszarów węzłowych i łącznikowych,  harmonizowanie istniejących struktur osadniczych i infrastruktury technicznej z siecią ekologiczną,  zakaz użytkowania terenu w sposób zagrażający funkcjom ekologicznym,  ochrona siedlisk torfowiskowych i bagiennych przed osuszeniem, zanieczyszczeniem i degradacją,  zachowanie drożności powiązań ekologicznych: o kształtowanie i ochrona mozaiki siedliskowej, sprzyjającej ochronie różnorodności biologicznej, o zakaz tworzenia nasypów i grodzenia poprzecznego do osi dolin rzecznych,  ustalenie wysokiej powierzchni biologicznie czynnej dla terenów o najcenniejszych walorach przyrodniczych,  prowadzenie polityki zalesień najsłabszych gruntów zwłaszcza w strefach przyleśnych,  kształtowanie granicy lasów (stref ekotonowych), mające na celu wyrównanie na styku las-pole, zaś na styku las-łąka kształtowanie enklaw niezalesionych i polan,  objęcie ochroną: o drzew przydrożnych oraz zadrzewień śródpolnych i zlokalizowanych w dolinach rzecznych, o lasów przed zmianą sposobu ich użytkowania, zwłaszcza w rejonie zwartych kompleksów, o użytków zielonych i zalesień przed przekształceniem w pola uprawne, o form ochrony przyrody, - dla terenów leśnych zaleca się dążenie do poprawy struktury przyrodniczej lasów poprzez: o dostosowywanie gatunkowego składu drzewostanów do zajmowanych siedlisk, o w rejonach występowania siedlisk wilgotnych i bagiennych podjęcie działań w kierunku przywrócenia zakłóconych stosunków wodnych, o zagospodarowanie lasów zgodnie z pełnionymi funkcjami ochronnymi, o kształtowanie i ochrona stref ekotonowych.

W celu zapewnienia prawidłowego funkcjonowania PSG należy zapewnić drożność korytarzy ekologicznych i objąć ochroną obszary węzłowe poprzez zastosowanie następujących zasad: dla obszarów łącznikowych (korytarzy ekologicznych): - ograniczenie do niezbędnego minimum nowych melioracji w obrębie dolin rzecznych, - tworzenie warunków do unaturalniania stosunków wodnych,

84

Prognoza oddziaływania na środowisko do Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Brańsk

- oczyszczanie koryt rzecznych, - ograniczenie dopływu substancji biogennych do obszarów podmokłych, - ograniczenie nowej zabudowy w obrębie korytarzy, - eliminacji istniejących barier ekologicznych (obszarów konfliktowych z punktu widzenia funkcjonowania środowiska) ograniczających swobodną migrację zwierząt np. poprzez budowę odpowiedniej szerokości przepustów na ciekach (mostki), drogach, liniach kolejowych, - ograniczenie tworzenia nowych barier ekologicznych w formie nasypów drogowych itp., w przypadku lokalizacji większych obiektów kubaturowych sytuowanie ich wzdłuż osi korytarzy i ciągów ekologicznych; dla obszarów węzłowych (leśnych i leśno-łąkowych): - ograniczenie do niezbędnego minimum nowych melioracji, - ochrona przed zrębami zupełnymi, - ochrona starodrzewia, - dążenie do przekształcenia struktury drzewostanu zgodnie z zajmowanym siedliskiem, - tworzenie lasów wielowiekowych, wielopiętrowych i różnokierunkowych, - ochrona przed zmianą dotychczasowego przeznaczenia, - zachowanie siedlisk zwierząt; dla sięgaczy ekologicznych: - ochrona przed zmianą dotychczasowego przeznaczenia, - wzbogacanie o nowe zadrzewienia, - ochrona przed eutrofizacją obszarów bagiennych i oczek wodnych.

W miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego należy uwzględnić zasady zagospodarowania oraz zakazy i ograniczenia wynikające z aktów stanowiących podstawę prawną dla obiektów i terenów objętych formami ochrony przyrody.

W zakresie ochrony powietrza, walorów krajobrazowych oraz adaptacji do klimatu zastosowanie mają te same ustalenia Studium, co w przypadku pozostałych terenów.

Inne ustalenia dotyczące poszczególnych terenów pełniących funkcje przyrodnicze:

Wskazuje się następujące tereny, które powinny zostać wykluczone z zabudowy: - tereny lasów - oznaczone symbolem ZL, - tereny zieleni łąkowej - oznaczone symbolem RL, - tereny wód powierzchniowych - oznaczone symbolem WS. dla terenów oznaczonych symbolami RL - utrzymanie istniejącej zabudowy, z możliwością rozbudowy, nadbudowy i przebudowy na zasadach określonych w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, - zakaz lokalizacji budynków, - utrzymanie istniejących systemów melioracji, - zachowanie zadrzewień w celu urozmaicenia krajobrazu gminy.

Zastosowane rozwiązania w zakresie ochrony środowiska dotyczące terenów rolniczych

W zakresie ochrony walorów krajobrazowych oraz środowiska zaleca się:

85

Prognoza oddziaływania na środowisko do Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Brańsk

- zachowanie zadrzewień w celu urozmaicenia krajobrazu gminy, - utrzymanie istniejących systemów melioracji, - zakaz realizacji przedsięwzięć mogących zawsze znacząco oddziaływać na środowisko, z wyjątkiem urządzeń i obiektów infrastruktury technicznej i komunikacyjnej, - stosowanie w krajobrazie rolniczym w zadrzewieniach rodzimych gatunków drzew i krzewów, zgodnie z siedliskiem.

Na terenach wskazanych do objęcia ochroną prawną, rozwijane powinno być rolnictwo ekologiczne z uwzględnieniem potencjalnych ograniczeń wynikających z ochrony projektowanego Obszaru Chronionego Krajobrazu Doliny Rzeki Nurzec. Biorąc pod uwagę walory przyrodnicze obszaru gminy oraz występujące tu licznie zabytki architektury zaleca się wyznaczenie na terenach rolniczych szlaków turystycznych (pieszych, rowerowych i konnych) oraz rozwijanie w gospodarstwach rolnych różnych form agroturystyki.

W zakresie ochrony gleb ustala się: - ograniczanie przeznaczenia gruntów klasy III na cele nierolnicze, - ochronę gruntów organicznych występujących w bezpośrednim sąsiedztwie cieków, na których wykształciły się zbiorowiska łąkowe i torfowiska niezależnie od klasy, - przeznaczanie gruntów najsłabszych klas pod zalesienia, ewentualnie zabudowę, - racjonalne stosowanie wapna, nawozów sztucznych i środków ochrony roślin na terenach rolnych, zakaz składowania bezpośrednio na ziemi nawozów, pasz, obornika i innych substancji wykorzystywanych w rolnictwie, - ochronę istniejących zadrzewień i zakrzewień śródpolnych, - prowadzenie zabiegów przeciwerozyjnych na gruntach ornych (zapobieganie przed erozją wodną i wietrzną), - promowanie rolnictwa ekologicznego, - ograniczanie zmian naturalnego ukształtowania terenu.

W zakresie ochrony zdrowia i życia ludzi, stanu powietrza, wód powierzchniowych i podziemnych, adaptacji do klimatu zastosowanie mają również te same ustalenia Studium, co w przypadku pozostałych terenów.

12. Rozwiązania alternatywne do rozwiązań zawartych w projektowanym dokumencie wraz z uzasadnieniem ich wyboru

Przeznaczenie obszaru analizy pod funkcje wskazane w Studium nie są sprzeczne z zasadami zrównoważonego rozwoju. Nie przewiduje się znaczącego negatywnego wpływu ustaleń dokumentu na środowisko przyrodnicze. Zaproponowane rozwiązanie umożliwia rozwój gospodarczy w gminy Brańsk z poszanowaniem zasad funkcjonowania przyrody. Wprowadzona zabudowa została wskazana w bezpośrednim sąsiedztwie obszarów o w pełni wykształconej strukturze funkcjonalno-przestrzennej jednostek osadniczych, w sposób uwzględniający walory przyrodniczo-środowiskowe obszaru. Nowe tereny inwestycyjne wyznaczono poza najcenniejszymi obszarami przyrodniczymi.

Podstawowe problemy z zakresu ochrony środowiska zostały w projekcie Studium rozwiązane w sposób prawidłowy. Dokument uwzględnia wariant najkorzystniejszy pod względem społecznym, ekonomicznym oraz ekologicznym, dlatego też nie wskazuje się rozwiązań alternatywnych.

86

Prognoza oddziaływania na środowisko do Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Brańsk

13. Trudności wynikające z niedostatków techniki lub luk we współczesnej wiedzy

Trudności jakie napotkano przy sporządzaniu prognozy oddziaływania na środowisko wynikają przede wszystkim z ogólnego charakteru ocenianego dokumentu. Ze względu na brak możliwości sprecyzowania jakiego rodzaju przedsięwzięcia będą wprowadzone na terenach inwestycyjnych, niemożliwe jest dokładne określenie w jakim stopniu i na jakie komponenty mogą one oddziaływać. Nie są także znane szczegółowe dane w zakresie rozwiązań technicznych przy projektowanej infrastrukturze, co w kilku przypadkach uniemożliwiło określenie zasięgu oddziaływania na tereny chronione akustycznie (np. w przypadku dróg i linii elektroenergetycznych), czy obszary na których sprecyzowane jest dopuszczalne natężenie pola elektromagnetycznego (w przypadku linii elektroenergetycznych czy masztów telefonii komórkowych). Gmina Brańsk w całości objęta jest miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego, w których w sposób bardziej szczegółowy określone są parametry gospodarowania przestrzenią i wytyczne z zakresu ochrony zasobów przyrodniczych. Ponadto w przypadku planowanych przedsięwzięć mogących negatywnie oddziaływać na środowisko zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko (Dz. U. 2016 poz. 71), konieczne będzie uzyskanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. Podczas tej procedury na podstawie precyzyjnych danych dotyczących projektowanych inwestycji zostaną wydane wytyczne z zakresu ochrony środowiska.

14. Streszczenie w języku niespecjalistycznym

Przedmiotem niniejszego opracowania jest prognoza oddziaływania na środowisko do Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Brańsk, sporządzonego zgodnie z Uchwałą Nr XXV/288/2018 Rady Gminy Brańsk z dnia 12 lutego 2018 r. Prezentowane opracowanie, w myśl art. 46 oraz art. 51 ustawy z dnia 03 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, stanowi integralną część procedury przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko. Celem projektowanego dokumentu jest zaspokojenie potrzeb ogólnospołecznych w zakresie przeznaczenia terenów pod określone funkcje. Granice terenu opracowania zostały określone w uchwale Nr XXV/288/2018 Rady Gminy Brańsk z dnia 12 lutego 2018 r. w sprawie przystąpienia do sporządzenia zmiany studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Brańsk i obejmują cały obszar gminy Brańsk w jej granicach administracyjnych. Gmina położona jest w powiecie bielskim, w południowej części województwa podlaskiego. Ma charakter wiejski, a jej powierzchnia wynosi 227,4 km2. Liczy 5 916 mieszkańców, a gęstość zaludnienia 26 os/km2. W aspekcie przyrodniczym obszar gminy nie wyróżnia się cennymi przyrodniczo obszarami – jego terenów nie objęto żadnymi wielkoobszarowymi formami ochrony przyrody. Występują tu jedynie pomniki przyrody. Najcenniejszym elementem systemu przyrodniczego są tereny wzdłuż dolin rzecznych, w szczególności wzdłuż Nurca. W Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Brańsk wydzielono trzy strefy funkcjonalno-przestrzenne, w oparciu strukturę osadniczą gminy oraz uwarunkowania przyrodnicze:  Strefa I – obszary osadnicze  Strefa II – obszary rolniczej i leśnej przestrzeni produkcyjnej  Strefa III – obszar doliny rzecznej Nurca.

87

Prognoza oddziaływania na środowisko do Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Brańsk

W granicach Studium wyznaczono tereny o różnych przeznaczeniach lub zasadach zagospodarowania, oznaczone symbolami:  tereny rozwoju zabudowy mieszkaniowej – M  tereny rozwoju zabudowy usługowej – U  tereny rozwoju zabudowy usług sakralnych – UK  tereny rozwoju zabudowy usług sportu i rekreacji – US  tereny rozwoju zabudowy obiektów produkcyjnych, składów, magazynów i usług – PU  tereny rozwoju obiektów produkcyjnych – elektrownia fotowoltaiczna – PEF  tereny rozwoju powierzchniowych eksploatacji kopalin – PG  tereny rozwoju zabudowy obiektów i urządzeń infrastruktury technicznej – IT  tereny rozwoju zabudowy obsługi produkcji w gospodarstwach rolnych, hodowlanych i ogrodniczych – RU  tereny cmentarzy – ZC  tereny rolnicze – R  tereny lasów – ZL  tereny zalesień – ZLZ  tereny zieleni łąkowej – RL  tereny wód powierzchniowych – WS.

Dla wydzieleń określono funkcje oraz wprowadzono szereg zapisów określających zasady użytkowania danego terenu, uwzględniające postulaty idei zrównoważonego rozwoju. W niniejszym opracowaniu w szczególności określono, przeanalizowano i oceniono istniejące problemy ochrony środowiska, dotyczące obszarów podlegających ochronie na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, a także na system przyrodniczy gminy Brańsk. W prognozie uwzględniono oddziaływania ustaleń Studium na tereny zalesione i zadrzewione, szpalery i zieleń urządzoną oraz pojedyncze drzewa i zakrzaczenia. Przeanalizowano wpływ zapisów dokumentu na krajobraz rolniczy z terenami upraw rolnych i użytków zielonych. Przeanalizowano możliwość wystąpienia znaczącego oddziaływania na środowisko, wynikającego z projektowanego przeznaczenia na zdrowie i życie ludzi oraz poszczególne komponenty środowiska. Oceniono oddziaływanie na ujęcia wód podziemnych, a także na cele środowiskowe dla jednolitych części wód podziemnych i powierzchniowych, zawartych w Planie gospodarowania wodami w obszarze dorzecza Wisły (2016). Przeanalizowano wpływ zapisów dokumentu na klimat oraz odporność na ekstremalne zjawiska pogodowe. Ustalenia Studium nie są sprzeczne z celami określonymi dla obszarów i obiektów chronionych na podstawie przepisów odrębnych. Biorąc pod uwagę ogólne zapisy dokumentu, na obecnym etapie można przewidywać, że nie wystąpi znacząco negatywne oddziaływanie na zdrowie ludzi i środowisko przyrodnicze w tym: zwierzęta, rośliny, bioróżnorodność, obszary chronione, powierzchnię ziemi, walory krajobrazowe, jakość wód podziemnych i powierzchniowych, jakość powietrza, klimat, zasoby naturalne oraz zabytki i dobra materialne. W Studium wprowadzono prawidłowo zapisy chroniące środowisko. Dostosowanie się do zakazów oraz nakazów zamieszczonych w dokumencie zapewni właściwe funkcjonowanie środowiska przyrodniczego.

88

Prognoza oddziaływania na środowisko do Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Brańsk

15. Dokumenty i materiały źródłowe

Akty prawne uwzględnione w opracowaniu

 Decyzja Komisji z dnia 13 listopada 2007 r. przyjmująca, na mocy dyrektywy Rady 92/43/EWG, pierwszy zaktualizowany wykaz terenów mających znaczenie dla Wspólnoty, składających się na kontynentalny region biogeograficzny (notyfikowana jako dokument C(2007)5043)(2008/25/WE) (Dz. Urz. Unii Europejskiej L 12 str.383);  Dyrektywa Ptasia (Dyrektywa Rady 2009/147/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 30 listopada 2009 r. w sprawie ochrony dzikiego ptactwa);  Dyrektywa Siedliskowa (Dyrektywa Rady 92/43/EWG z 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory);  Ramowa Dyrektywa Wodna (Dyrektywa 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2000 r. ustanawiająca ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej);  Ramowa Konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu. Nowy Jork.1992.05.09 (Dz. U. 1996, Nr 53, poz. 238);  Dyrektywa 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2000 r. ustanawiającą ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej (Dz. U. UE L z dnia 220 grudnia 2000 r.) tzw. Ramową Dyrektywę Wodną;  Rozporządzenie Ministra Rozwoju z dnia 29 stycznia 2016 r. w sprawie rodzajów i ilości znajdujących się w zakładzie substancji niebezpiecznych, decydujących o zaliczeniu zakładu do zakładu o zwiększonym lub dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej (Dz.U. 2016 poz. 138),  Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. 2016 poz. 2183);  Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 13 kwietnia 2010 r. w sprawie siedlisk przyrodniczych oraz gatunków będących przedmiotem zainteresowania Wspólnoty, a także kryteriów wyboru obszarów kwalifikujących się do uznania lub wyznaczenia jako obszary Natura 2000 (Dz. U. 2014 poz. 1713);  Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 13 września 2012 r. w sprawie dokonywania oceny poziomów substancji w powietrzu (Dz. U. 2012 poz. 1032);  Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 21 grudnia 2015 r. w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu jednolitych części wód podziemnych (Dz. U. z 2016 r., poz. 85);  Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów (Dz. U. z 2003 Nr 192 poz. 1883);  Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 13 kwietnia 2010 r. w sprawie siedlisk przyrodniczych oraz gatunków będących przedmiotem zainteresowania Wspólnoty, a także kryteriów wyboru obszarów kwalifikujących się do uznania lub wyznaczania jako obszary Natura 2000 (Dz. U. z 2014 poz. 1713);  Rozporządzenie Ministra Środowiska z 20 czerwca 2007 r. w sprawie informacji dotyczących ruchów masowych ziemi (Dz. U. z 2007 Nr 121 poz. 840);  Rozporządzenie Ministra Środowiska z 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. z 2012 poz.1031);  Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia z dnia 14 czerwca 2007 roku w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. 2014, poz. 112); 89

Prognoza oddziaływania na środowisko do Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Brańsk

 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 1 września 2016 w sprawie sposobu prowadzenia oceny zanieczyszczenia powierzchni ziemi (Dz. U. 2016 poz. 1395);  Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 18 listopada 2014 r. w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz. U. z 2014 poz. 1800);  Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz. U. z 2014 poz.1409);  Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 1 września 2016 r. w sprawie sposobu prowadzenia oceny zanieczyszczenia powierzchni ziemi (Dz. U. z 2016 poz. 1395);  Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie określenia przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko (Dz. U. 2016, poz. 71);  Rozporządzenie nr 27/2015 Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Warszawie z dnia 16 listopada 2015 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie ustalenia warunków korzystania z wód regionu wodnego Środkowej Wisły;  Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002 r. w sprawie opracowań ekofizjograficznych (Dz.U. 2002 nr 155 poz. 1298);  Ustawa z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U. z 2017 r. poz. 2056 ze zm.);  Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. z 2017 r. poz. 1595. t.j. ze zm.);  Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2017 r. poz. 2290 t.j. ze zm.);  Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2017 r., poz.1566, ze zm);  Ustawa z dnia 28 września 1991 r. o lasach (Dz. U. z 2017 r. poz. 624 t.j. ze zm.),  Ustawa z dnia 3 lutego 1995r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz. U. z 2016 r. poz. 904 t.j ze zm.);  Ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2017 r. poz. 1999 t.j. ze zm.);  Ustawa z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz. U. z 2017 r. poz. 2180 t.j. ze zm.);  Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. z 2017 r. poz. 1566 ze zm);  Ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz. U. 2017 poz. 2056 t.j. ze zm.);  Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2017 r. poz. 1595 t.j. ze zm.);  Ustawa z dnia 18 grudnia 2003 r. o ochronie roślin (Dz. U. z 2016 r. poz. 2246 t.j. ze zm.);  Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. 2017 poz. 60 ze zm.).

Materiały źródłowe  Bank Danych o Lasach, http://www.bdl.lasy.gov.pl;  Centralny rejestr form ochrony przyrody http://crfop.gdos.gov.pl/CRFOP/;  Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska. Geoserwis mapy, http://www.geoserwis.gdos.gov.pl;  Informatyczny System Osłony Kraju – ISOK, mapy zagrożenia powodziowego i mapy ryzyka powodziowego, KZGW http://www.isok.gov.pl;

90

Prognoza oddziaływania na środowisko do Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Brańsk

 Jędrzejewski W., Nowak S., Stachura K., Skierczyński M., Mysłajek R. W., Niedziałkowski K., Jędrzejewska B., Wójcik J. M., Zalewska H., Pilot M., Górny M., Kurek R.T., Ślusarczyk R. Projekt korytarzy ekologicznych łączących Europejską Sieć Natura 2000 w Polsce. Zakład Badania Ssaków PAN, Białowieża 2011;  Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030;  Kondracki J., 2014: Geografia regionalna Polski, PWN SA, Warszawa;  Krajowy program ochrony powietrza do roku 2020 (z perspektywą do 2030), Ministerstwo Środowiska, Warszawa 2015;  Lorenc H., 2005: Atlas klimatu Polski, IMGW Warszawa 2005;  Matuszkiewicz J. M., 2008: Regionalizacja geobotaniczna Polski, IGiPZ PAN, Warszawa;  Pakiet klimatyczno-energetyczny, grudzień 2008,  Państwowy Instytut Geologiczny https://www.pgi.gov.pl;  Plan Gospodarki Odpadami Województwa Podlaskiego na lata 2016–2022; - Plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wisły 2016;  Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Podlaskiego;  Roczna analiza stanu gospodarki odpadami komunalnymi na terenie Gminy Brańsk za 2017 rok;  Stan środowiskowy wód podziemnych w Polsce, Państwowa Służba Hydrologiczna, 2016;  Strategiczny plan adaptacji sektorów i obszarów wrażliwych na zmiany klimatu do roku 2020 z perspektywą do roku 2030;  System Osłony Przeciwosuwiskowej – SOPO, PIG http://geoportal.pgi.gov.pl;  WIOŚ Białystok http://www.wios.bialystok.pl/;  http://www.bransk.pl/;  Studium dla potrzeb ochrony przeciwpowodziowej – Etap I – rzeka Nurzec, MGGP S.A. 2004–2006;  Wieloletni Plan rozwoju i modernizacji rozwoju urządzeń wodociągowych i urządzeń kanalizacyjnych, będących w posiadaniu Gminy Brańsk na lata 2018–2021;  Strategia zrównoważonego rozwoju gminy Brańsk na lata 2001–2020,  Mapa Geośrodowiskowa Polski skala 1: 50 000, arkusze Brańsk, Ciechanowiec, Łapy, Bielsk Podlaski, Dziadkowice,  Mapa Geologiczna Polski skala 1: 50 000, arkusze Brańsk, Ciechanowiec, Łapy, Bielsk Podlaski, Dziadkowice..

Spis rycin

Ryc. 1. Lokalizacja gminy Brańsk ...... 14 Ryc. 2. Krajobraz wiejski m. Koszewo - maj, 2018 ...... 14 Ryc. 3. Krajobraz wiejski m. Bronka - maj, 2018 ...... 15 Ryc. 4. Krajobraz wiejski m. Holonki - maj, 2018 ...... 15 Ryc. 5. Krajobraz kulturowy gminy Brańsk (Domanowo) - maj, 2018 ...... 15 Ryc. 6. Krajobraz rolniczy gminy Brańsk (obręb Domanowo) - maj, 2018 ...... 16 Ryc. 8. Gmina Brańsk na tle mezoregionów wg Kondrackiego ...... 21 Ryc. 9. Rzeźba terenu gminy Brańsk ...... 22 Ryc. 10. Powierzchniowe utwory geologiczne (na podstawie Mapy Geologicznej Polski skala 1: 500 000) ...... 24

91

Prognoza oddziaływania na środowisko do Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Brańsk

Ryc. 11. Przydatność gruntów na cele budowlane* (na podstawie Mapy Geośrodowiskowej skala 1: 50 000, arkusze Brańsk, Ciechanowiec, Łapy, Bielsk Podlaski, Dziadkowice) ...... 26 Ryc. 12. Użytkowanie gruntów w gminie Brańsk ...... 28 Ryc. 13. Rozmieszczenie jednolitych części wód powierzchniowych na terenie gminy Brańsk ...... 30 Ryc. 14. Stopień zagrożenia głównego użytkowego poziomu wód podziemnych ...... 34 Ryc. 15. Pomnik ofiar bitwy z 13/14 września 1939 w m. Olszewo (źródło: Karta ewidencyjna mogiły) ...... 36 Ryc. 16. Kapliczki przydrożne - maj, 2018 ...... 37 Ryc. 17. Drewniana kaplica z 1884 r. z cudownym źródełkiem w Hodyszewie (źródło: http://www.bransk.pl) ...... 37 Ryc. 18. Kościół parafialny pw. NMP Matki Zbawiciela (źródło: http://www.bransk.pl) ...... 38 Ryc. 19. Były dworek w Kalnicy (źródło: http://www.bransk.pl) ...... 38 Ryc. 20. Korytarze ekologiczne o randze krajowej i międzynarodowej ...... 42 Ryc. 21. Przyrodniczy System Gminy Brańsk (oznaczenia węzłów oraz łączników zgodne z tekstem) ...... 45 Ryc. 22. Zagrożenie powodziowe (na podstawie Studium dla potrzeb ochrony przeciwpowodziowej – Etap I – rzeka Nurzec) ...... 50 Ryc. 23. Rozmieszczenie terenów przeznaczonych pod rozwój zabudowy mieszkaniowej i usług ..... 54 Ryc. 24. Rozmieszczenie terenów oznaczonych symbolami PU oraz RU ...... 60 Ryc. 25. Rozmieszczenie terenów oznaczonych symbolami PG ...... 64 Ryc. 26. Lokalizacja terenów związanych z infrastrukturą techniczną i drogową ...... 68 Ryc. 27. Rozmieszczenie terenów cmentarzy ...... 71 Ryc. 28. Lokalizacja terenów wskazanych pod funkcje przyrodnicze ...... 73 Ryc. 29. Rozmieszczenie terenów rolniczych ...... 76

Spis tabel

Tab. 1 Złoża kopalin, ich charakterystyka i klasyfikacja ...... 27 Tab. 2. Ocena jakości wód powierzchniowych ...... 31 Tab. 3. Cele środowiskowe dla poszczególnych JCWP rzecznych ...... 31 Tab. 4. Ocena jakości powietrza w strefie podlaskiej za rok 2015 – kryterium ochrony zdrowia ...... 35 Tab. 5. Ocena jakości powietrza w strefie podlaskiej za rok 2015 – kryterium ochrony roślin ...... 35 Tab. 6. Wykaz pomników przyrody na terenie Gminy Brańsk ...... 40 Tab. 7. Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku powodowanego przez poszczególne grupy źródeł hałasu, z wyłączeniem hałasu powodowanego przez starty, lądowania i przeloty statków powietrznych oraz linie elektroenergetyczne, wyrażone wskaźnikami LAeq D i LAeq N, które to wskaźniki mają zastosowanie do ustalania i kontroli warunków korzystania ze środowiska, w odniesieniu do jednej doby (zestawienie dla terenów chronionych akustycznie, mogących, zgodnie z ustaleniami Studium, znajdować się w obrębie obszarów rozwoju zabudowy mieszkaniowej i różnego rodzaju usług) ...... 56

92

OŚWIADCZENIE

Oświadczam, że autorem prognozy oddziaływania na środowisko, zgodnie z wymogami art. 51 ust. 2 pkt. 1 lit. f oraz art. 74a ust. 2 ustawy z dn. 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2017 r. poz. 1405), jest osoba, która ukończyła, w rozumieniu przepisów o szkolnictwie wyższym, jednolite studia magisterskie na kierunku związanym z kształceniem w obszarze nauk przyrodniczych z dziedzin nauk biologicznych oraz nauk o Ziemi i brała udział w przygotowaniu co najmniej 5 prognoz oddziaływania na środowisko.

Jestem świadoma odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia.