Rok Pod Specjalnym Nadzorem

WRĘCZYLIŚMY NASZĄ NAGRODĘ KOLEJNYM LAUREATOM

MAGAZYN NIE TYLKO DLA ŻOŁNIERZY

nr 1 (897) STYCZEŃ 2021

ISSN 0867-4523

MARIUSZ BŁASZCZAK MINISTER OBRONY NARODOWEJ NIE MA MOWY O PAUZACH

ROK POD SPECJALNYM NADZOREM ŻOŁNIERZE OD MIESIĘCY ANGAŻUJĄ SIĘ W ZWALCZANIE PANDEMII, NIE ZWALNIAJĄ JEDNAK TEMPA SZKOLENIA (W TYM 8% VAT) CENA 6,50 ZŁ PATRONAT HONOROWY Adam Krysiak

Szczepan Pietraszek NA: WIW.COM.PL

ZOBACZ FILM Pokłady 9 01.

Logo KGHM Polska Miedź – Elementy logo Elementy Artur Pelo możliwości PARTNERZY

Mariusz Dominik Duda Chmielewski Minerał

KGHM Logo KGHM Logotyp

Marek Rękas Paweł Chabielski 100 LAT POLSKI ZBROJNEJ

PISMO CODZIENNE

Od stu lat towarzyszymy żołnierzom w ich codziennej menty artykułów z pierwszych lat pisma, żeby pokazać, jak służbie. Społeczeństwu zaś pokazujemy fascynujący świat te założenia były przekuwane w konkretne numery „Polski wojska. Taka idea od początku przyświecała dziennikarzom Zbrojnej”. Dziś staramy się kontynuować dzieło naszych i redaktorom, którzy to pismo tworzyli. Publikujemy frag- poprzedników.

Warszawa, 1 stycznia 2021 roku

Żegluga powietrzna Od REDAKCJI należy szukać naszej obrony Państwo- wej i zabezpieczenia zdobytych skar- Wywiad z gen. Zagórskim* Z dniem dzisiejszym po wydaniu nu- bów wolności. […] Dusza żołnierza – […] Chcecie wiedzieć zbyt wiele. meru okazowego „Polski Zbrojnej” roz- w myśl wywodów świetnego prelegenta Oczywiście całej waszej ciekawości za- poczynamy stałą pracę codzienną. – posiada te same zasadnicze właści- spokoić nie mogę, ale spróbuję zapoznać Rozpoczynamy ją z wiarą w dobro wości co i naród, do którego on należy. was w kilku słowach ze stanem rzeczy. rozpoczętej sprawy, jej rację i wartość, […] Chcąc więc zbadać duszę żołnie- […] I tu gen. Zagórski we właściwych tem bardziej, iż w przeciągu kilku dni rza, musimy jednocześnie badać i duszę sobie treściwych, jędrnych zdaniach za- […] „Polska Zbrojna” spotkała się już narodu i uprzytomnić sobie, w jakich poznaje nas w ramach możliwości z tem, z żywym oddźwiękiem w całej Armji warunkach fizycznych, geograficznych co Dep. IV w roku ubiegłym zrobił i co i licznemi objawami zainteresowania ze i politycznych kształtowała się psyche robić będzie w najbliższej przyszłości. strony społeczeństwa. narodowa. […] Polski ptak skrzydlaty musi mieć Utrwala nas to w tem przekonaniu, iż 7 stycznia 1922 roku przede wszystkiem własne gniazdo. Nie zajęliśmy placówkę leżącą odłogiem i bę- zapominajmy przecież o tem, że Polska dącą wyrazem istotnej potrzeby oraz, że *Gen. por. Eugeniusz de Henning-Michaelis w latach 1920–1921 był wiceministrem jako nowe państwo, budujące u siebie na swoim posterunku przy współdziałaniu spraw wojskowych, a następnie szefem Biura niemal wszystko od podstaw, w dziedzi- ogółu Armji, nie szczędząc sił i energii, Administracji Armii w Ministerstwie Spraw nie lotnictwa nie otrzymała nic prawie potrafiliśmy przynieść prawdziwą korzyść Wojskowych. od okupantów, a chcąc istnieć, chcąc zanie tylko wojsku, lecz także interesom pewnić sobie posiadanie tego niezbędne- Narodu i kształtującego się Państwa […]. go żywiołu do życia, powietrza, musi po- 9 października 1921 roku Z katechizmu siadać przede wszystkiem swe obszerne rycerskiego i dobrze wyposażone bazy lotnicze […]. Drugim czynnikiem jest szkolenie, Dyktatury moralnej w wielkich przesi- szkolenie i jeszcze raz szkolenie. W tym leniach nie nadaje się, lecz bierze potęgą kierunku musi iść praca nieustanna. Życie wojskowe ducha; nadana lub narzucona, zawodzi, W roku ubiegłym założyliśmy oficerską uzurpowana częściej prowadzi do celu, bo szkołę lotniczą i wznowiliśmy szkolenie Odczyt gen. Michaelisa* jest dowodem prawdziwej energji i siły… obserwatorów, przeprowadziliśmy też Trzygodzinny odczyt gen. por. Ho- Ujarzmienie żywiołów przeciwnych, kompletną unifikację szkolnictwa, co jest enning-Michaelisa to szereg wskazań wywołanie walki, śmiałość i zuchwalstwo ogromnym krokiem naprzód. wychowawczych dla bezpośrednich nawet znamionują genjusz; rozum 1 stycznia 1925 roku przewodników żołnierza naszego i na- i umiarkowanie, ostrożność, wstręt do uczycieli oficera polskiego, kilka ziarn kroków stanowczych są cechą ludzi po- *Gen. bryg. Włodzimierz Zagórski w latach prawdy, rzuconej w oczy społeczeń- spolitych. 1924–1926 był szefem Departamentu IV Żeglugi Powietrznej Ministerstwa Spraw stwu, odkrywających istotę bytu samo- J. I. Kraszewski Wojskowych. dzielnego narodu, oraz wskazań, gdzie 16 stycznia 1923 roku

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA 100 LAT POLSKI ZBROJNEJ

Wrażenia z obozu Pojedynek geniuszu angielskiego z niemieckim Statki podwodne o 10 tonach pojemności

ćwiczeń w Grupie Głośny konstruktor budownictwa względem. Po długich miesiącach stu- okrętowego i profesor politechniki djów Flamm wynalazł wreszcie sposób Grupa, malownicza miejscowość pod w Charlottenburgu, Flamm, ukończył ustalający równowagę statków podwod- Grudziądzem, wśród jezior i lasów, oży- wypracowanie planu budowy podwodne- nych, ale kilka dni po dokonaniu tego wiona latem wesołym rozgwarem ćwiczą- go krążownika pancernego o 7.067 tonn odkrycia front niemiecki się załamał cego tu wojska, zimą owinięta mgłami, pojemności, zaopatrzonego w działa i podpisano rozejm. zlekka pokryta srebrnym szronem, zda wielkiego kalibru. Prof. Flamm kontynuował od tej pory się wygląda cicho i sennie… Wielką przeszkodą przy budowie stat- swe studja i obecnie wypracował już Lecz jest to tylko złudzeniem, dzięki ków podwodnych o dużej pojemności by- z wszelkiemi szczegółami plan nowego energii gronu pozostałych tu na zimę ła trudność zachowania równowagi. olbrzyma podwodnego, który rozmiarami osób z komendantem obozu ćwiczeń Wielkie niemiecki łodzie podwodne swymi prześcignie wszystko to, co w tym płk Osmólskim na czele, życie towarzyskie budowane pod koniec wojny światowej, kierunku zdołano już zdziałać. i kulturalne nie poddaje się tej tak szkodli- dalekie były od doskonałości pod tym 1 stycznia 1924 roku wej dla duszy drzemce zimowej. Przypad- kowo losy zaniosły mnię do tego zda się pustkowia i byłem mile zdziwiony, znala- Niewątpliwie barwne opisy znanego dowiłem się przed przedziałem z moc- złszy się w rzęsiście oświetlonym kasynie. już naszym czytelnikom korespondenta nym postanowieniem porozmawiania Dwie wesołe jednoaktówki pod reżyserią „Polski Zbrojnej” z egzotycznego kraju, z królem tonów za wszelką cenę. kpt. Abramowicza wprawiły zgromadzo- który jest obecnie terenem wojny*, żywo Gdy jednak zobaczyłem tuż koło siebie nych na widowni w wyborny humor. zainteresują nasz ogół. lwią twarz byłego premiera, fundatora 30 stycznia 1925 roku pomnika Władysława Jagiełły, gorącego M.B. LEMPECKI patrioty, międzynarodowej sławy pianisty – uczułem, że cały mój kontenans zaczyna się gdzieś ulatniać, niczem oficer- Ogłaszajcie się Podróż skie nadzieje na „polepszenie losu”. w „Polsce Zbrojnej” do Marokko – Jestem korespondentem „Polski Zbrojnej”. Parę słów. Pan pozwoli… Przez moją dziennikarską głowę przele- – Paderewski jestem. „Polska Zbroj- ciała natychmiast z szybkością międzyna- na”, tak, bardzo sympatyczne pismo – Z pożółkłych kart: rodowego ekspresu myśl – wywiad. O re- mistrz ściska mi rękę i uśmiecha się Języków różnych ty! co za okazja – w tym samym wagonie przyjaźnie. umiejętność z mistrzem. […] 4 stycznia 1925 roku Czyhałem długo na moment, gdy Pade- *W Maroku w latach dwudziestych XX wieku Królowi polskiemu trzeba ludzi, któ- rewski spożyje obiad, a widząc, że sekre- toczyły się walki o uzyskanie niezależności od rzyby umieli nie tylko po polsku mówić, tarz bierze się do brania rachunku, usa- kolonizatorów. ale też po łacinie, po niemiecku, po mo- skiewsku, po tatarsku, po turecku, po wo- łosku, po hiszpańsku, po włosku. Czemu? WŁADYSŁAW DUNIN-WĄSOWICZ Bo z temi sprawy miewa wielkie, z temi przyjaźń i wojny toczy. Ów, który nie Rozrost prasy wojskowej w roku 1924 umie, jedno swój język przyrodzony, nie może panu posługi czynić, jedno w do- Kiedy w zaraniu nowej Polski i polskiej armji zaczęto stawiać pierwsze kroki na po- mu. Na króle zaś wiele rzeczy i spraw lu publicystyki wojskowej – słychać było tu i owdzie głosy pesymistów, że są to pró- przychodzi postronnych, a każdy bardzo by dyletantów, że wojsko pisać do gazet nie umie, słowem, że rzecz ta się nie uda. rad z tym mówi i sprawy miewa, którego Złe wróżby na szczęście nie spełniły się, bo ubiegłe pięciolecie dowiodło, że nie język rozumie i z którym przez tłumacza tylko żadne z wojskowych wydawnictw perjodycznych nie zginęło na zwyczajny mówić mu nie trzeba. w prasie uwiąd prenumeracyjny, ale liczba ich wrosła tak imponująco, że pisząc dziś Jakóba Góreckiego Rada Pańska 1597 roku o nich można już użyć słowa: „rozrost” – zwłaszcza, jeśli idzie o rok ubiegły. 11 stycznia 1923 roku 3 stycznia 1925 roku

We fragmentach artykułów „Polski Zbrojnej” została zachowana oryginalna pisownia. Teksty oznaczone gwiazdką są współczesnym komentarzem redakcji.

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA Z SZEREGU WYSTĄP

IZABELA BORAŃSKA- -CHMIELEWSKA

WYDARZENIA UBIEGŁEGO ROKU WSZECHSTRONNIE NAS DOŚWIAD- CZYŁY. MUSIELIŚMY SIĘ DOSTOSO- WAĆ DO NOWEJ, TRUDNEJ RZE- CZYWISTOŚCI I NAUCZYĆ ŻYĆ W CZASIE PANDEMII.

iezależnie od kryzysu Wojsko Polskie stoi na straży bezpieczeństwa, i to nie tylko pod względem militarnym. Od początku pandemii intensywnie Nwspiera również system opieki zdrowotnej. Żołnierze są delegowani do szpitali, pobierają wymazy, pomagają potrzebującym, oddają dla chorych krew i osocze. Równolegle z tymi działaniami na bieżąco odbywały się planowe szkolenia wojskowe. W numerze otwierającym nowy, 2021 rok dokonujemy podsumo- wania niełatwych, ale bardzo pracowitych ostatnich 12 miesięcy. Mimo trudnej sytuacji epidemicznej pragnęliśmy zachować ciągłość tradycji wrę- czania nagród „Polski Zbrojnej”, Buzdyganów. Wprawdzie tym razem przekazanie statuetek siedmiu wspaniałym laureatom miało miejsce w zaciszu redakcji, ale nie umniejszyło to rangi spotkania. Namiastką uroczystej gali, która niestety w mi- nionym roku nie mogła się odbyć, jest pamiątkowy film, który przygotowaliśmy dla laureatów nagrody za 2019 rok. Można go obejrzeć na stronie internetowej Wojsko- wego Instytutu Wydawniczego: wiw.com.pl. Relację z naszego spotkania z nagro- dzonymi znajdą Państwo także w tym numerze miesięcznika.

„Polska Zbrojna” za kilka miesięcy będzie obchodzić stulecie istnienia. 5 października 1921 roku ukazał się okazowy numer pisma. Wspaniała, ale i trudna historia gazety dowodzi, że bezcenne są wartości i idee, które przy- świecały ojcom założycielom periodyku. Jak zapewniano w pierwszym numerze: „»Polska Zbrojna« będzie organem niezbędnym dla każdego wojskowego, a ciekawym i zabiegliwym informatorem w sprawach Armji i jej życia dla ogó- łu społeczeństwa”. Do dziś to założenie jest celem naszej pracy.

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA 6 ŚWIĘTUJEMY

PRZEKAZANY W DOBRE RĘCE Maseczki, rękawiczki i… Buzdygany. Tuż przed końcem 2020 roku, w innych niż zazwyczaj okolicznościach, wręczyliśmy żołnierzom nagrody „Polski Zbrojnej”.

MAGDALENA MIERNICKA

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA 7

KOMENTARZ MARIUSZ BŁASZCZAK

Szanowni Państwo, Laureaci, Żołnierze! ie tak dawno obchodziliśmy 25. rocznicę pierwszego Nwręczenia Buzdyganów – nikt wówczas nie przypusz- czał, jak bardzo zmieni się rzeczywistość. Pandemia wpły- nęła na życie całego wojska i wszystkich Polaków. W tym pełnym wyzwań czasie wartości, takie jak: służba, hart ducha, odwaga, pracowitość, oddanie i chęć pomocy innym, nabierają szczególnego znaczenia. Buzdygany trafiają do wyjątkowych osób – to nie tylko znamienici specjaliści w swoich dziedzinach, lecz także Pandemia uniemożli- wiła wręczenie wspaniali ludzie, którzy codziennie wskazują drogę, jaką Buzdyganów podczas powinniśmy podążać. Ich indywidualne osiągnięcia – tradycyjnej, uroczy- w lotnictwie, medycynie czy sporcie, to tylko fragment cięż- stej gali. Zamiast na scenę, zaprosiliśmy kiej codziennej służby, do której podchodzą z niesłabnącą laureatów do naszej pasją i poświęceniem. Są wśród nich przedstawiciele na- redakcji. Na zdjęciu uki, uczestnicy misji zagranicznych, znakomici i bardzo ce- Izabela Borańska- -Chmielewska, redak- nieni przez podwładnych dowódcy – to właśnie ludzi ta- tor naczelna „Polski kich jak oni Polska potrzebuje najbardziej. Zbrojnej”, oraz Nagrodzeni w tej edycji Buzdyganów dołączą do grona Maciej Podczaski, dyrektor WIW-u, wraz ponad 200 innych osób – nie tylko żołnierzy, ale również z jednym z laureatów cywilów – które na trwałe zmieniły i cały czas zmieniają

MICHAŁ NIWICZ oblicze Wojska Polskiego. Dzięki Buzdyganom poznajemy historię tych wyjątkowych ludzi, a także na nowo odkrywa- my wojsko, które stało się ich domem – pełnym pasji i za- angażowania. ym razem nie było blasku reflektorów Oni stali się swoistymi ambasadorami Wojska Polskie- ani oklasków publiczności. Pandemia go. Przyznane wyróżnienie to nie tylko wyraz naszego uniemożliwiła nam zorganizowanie uro- uznania, to również zobowiązanie. To na laureatach sku- czystej gali, podczas której tradycyjnie pia się dziś uwaga nie tylko ich rodzin, współpracowników Tod lat wręczamy Buzdygany osobom zmieniają- czy społeczności. To wielkie wyzwanie, któremu – o czym cym oblicze wojska. Nie mogliśmy jednak po- jestem przekonany – z pewnością podołają. zwolić na to, aby laureaci nagród nie otrzymali. Mam nadzieję, że przyznane wyróżnienie potwierdzi Dlatego, stosując się do obowiązujących wytycz- słuszność drogi życiowej, którą wybrali, i zachęci innych do nych sanitarnych, postanowiliśmy zorganizować wzięcia przykładu z najlepszych. Wierzę, że kolejne Buzdy- kilka kameralnych spotkań w redakcji, podczas gany trafią w ręce tych, którzy postanowią zrobić dla Pol- których uhonorowaliśmy naszych bohaterów. ski, dla naszej ojczyzny to „coś więcej” – bez względu na Statuetki wręczali laureatom Maciej Podczaski, kolor munduru, wykształcenie czy czas służby. dyrektor Wojskowego Instytutu Wydawniczego, i Izabela Borańska-Chmielewska, redaktor naczel- MARIUSZ BŁASZCZAK na miesięcznika „Polska Zbrojna”. To była też minister obrony narodowej okazja, by zamienić kilka słów z naszymi gośćmi. „Dzięki tym osobistym spotkaniom, bez limitu

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA 8 ŚWIĘTUJEMY

PPŁK PIL. PŁK MARIUSZ DOMINIK CHMIELEWSKI DUDA KIEDY ZOSTAŁ LAU- ZAMIŁOWANIE REATEM BUZDYGA- DO PRĘDKOŚCI NA, BYŁ ZASTĘPCĄ I PERFEKCJA DZIEKANA WYDZIA- W PILOTAŻU ŁU CYBERNETYKI POPCHNĘŁY WAT, A TAKŻE GO W STRONĘ JEDNYM Z NAJLEP- AKROBACJI SZYCH W KRAJU LOTNICZEJ SPECJALISTÓW W DZIEDZINIE TECHNOLOGII MOBILNYCH MICHAŁ NIWICZ (4) MICHAŁ NIWICZ

czasowego i sztywnego grafiku wydarzenia, mieli- a jednocześnie dumny, że jego praca została doce- śmy okazję poznać laureatów bliżej, posłuchać niona. Czy uważa, że Buzdygan będzie miał o ich życiowych doświadczeniach, o pasjach i pla- wpływ na jego dalszą karierę? „Tego nie wiem, nach na przyszłość. To utwierdziło nas jeszcze staram się przede wszystkim wykonywać swoje mocniej w przekonaniu, że Buzdygan trafia do naj- obowiązki najlepiej jak potrafię”, kwituje. lepszych z najlepszych”, mówi Izabela Borańska- -Chmielewska. CYBERNETYCZNY WYMIAR Od wiosny, bo właśnie wtedy miała odbyć się NAJWYŻSZY POZIOM uroczysta gala wręczenia nagród, wiele zmieni- WTAJEMNICZENIA ło się także u kolejnego laureata nagrody, Kapituła nagrodziła sześciu wyjątkowych ofice- płk. Mariusza Chmielewskiego, który przez wie- rów. O tym, że zostali laureatami, dowiedzieli się le lat był związany z Wojskową Akademią Tech- kilka miesięcy temu. Jak się okazuje, od tego cza- niczną, najpierw jako student, później pracow- su wiele się zmieniło. Kiedy kapituła postanowiła nik naukowy. To właśnie tam pod jego kierow - przyznać Buzdygan ppłk. pil. Dominikowi Dudzie nictwem były realizowane projekty badawcze, – oficer został doceniony „za bojową perspektywę wiele razy poprowadził też swoich studentów na w lataniu F-16” – ten był jeszcze majorem, lide- podium w konkursach związanych z cyberbez- rem zespołu F-16 Tiger Demo Team Poland i słu- pieczeństwem. Kiedy został laureatem Buzdyga- żył w 31 Bazie Lotnictwa Taktycznego. „Osiągnął na, był zastępcą dziekana Wydziału Cybernety- najwyższy stopień wtajemniczenia na F-16, został ki WAT, a także jednym z najlepszych w kraju instruktorem, dzięki czemu przekazuje swoje do- specjalistów w dziedzinie technologii mobil- świadczenie młodszym kolegom”, mówił w mar- nych. Kapituła Buzdyganów uhonorowała go cu 2020 roku płk pil. Robert Chojnacki, dowódca właśnie za „wprowadzenie wojska w cyberne- 31 BLT. tyczny wymiar”. Chociaż pilot zdążył już zmienić stanowisko Jedną z pierwszych osób, które wówczas gra- i jednostkę, nadal zajmuje się tym, co lubi najbar- tulowały oficerowi nagrody, był gen. bryg. Karol dziej – nie tylko szkoli młodych adeptów latania KAPITUŁA nagrodziła Molenda, dyrektor Narodowego Centrum Bez- oraz doświadczonych pilotów, lecz także pracuje sześciu wyjątkowych pieczeństwa Cyberprzestrzeni. „Płk Mariusz nad rozwojem zastosowania bojowego myśliw- oficerów. O tym, że Chmielewski jest wzorem do naśladowania nie zostali laureatami, ców. Jak mówi, kiedy dowiedział się, że został dowiedzieli się kilka tylko dla podchorążych, lecz także dla oficerów, laureatem nagrody, był bardzo mile zaskoczony, miesięcy temu. oficerów starszych, a nawet generałów”, mówił

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA 9 PŁK PROF. MAREK RĘKAS JEST KIEROWNI- KIEM KLINIKI OKULISTYKI WIM, KTÓRA DZIĘKI NIEMU STAŁA SIĘ PPŁK ADAM JEDNYM Z NAJ- KRYSIAK LEPSZYCH W POL- ODBIERAJĄC SCE OŚRODKÓW NAGRODĘ, LECZENIA PRZYZNAŁ, ŻE CHORÓB OCZU NIE OSIĄGNĄŁBY SUKCESU, GDYBY NIE WSPARCIE RODZINY, PRZEŁO- ŻONYCH, A TAKŻE PODWŁADNYCH

kilka miesięcy temu. Dziś pułkownik jest jego zastępcą. Rycerski, dowódca 15 Brygady i dotychczasowy przełożony Sam przyznaje, że nagroda to podsumowanie pewnego etapu oficera. w jego życiu, zwieńczenie wielkiego wysiłku i przede wszystkim niewyspania, z jakim wiąże się praca naukowa. TO JEST MOJA POWINNOŚĆ Chociaż zmienił miejsce służby, cały czas wykłada na WAT, „On zawsze się wyróżniał, najpierw jako student, później a spośród swoich studentów wyławia prawdziwe perły. Mo- jako lekarz, a jego kolejne osiągnięcia pokazały, że jest tak- bilizuje ich do działania i prowadzi do kolejnych sukcesów. że człowiekiem wybitnym”, tak o następnym laureacie mówi Pytany o plany na przyszłość, odpowiada krótko: „Chciał- gen. dyw. Grzegorz Gielerak, dyrektor Wojskowego Instytu- bym cały czas zmieniać informatykę wojskową”. tu Medycznego. A chodzi o płk. prof. Marka Rękasa, kierownika Kliniki Okulistyki WIM, która dzięki niemu stała JAK JEDEN ORGANIZM się jednym z najlepszych w Polsce ośrodków leczenia cho- „Za nowatorskie podejście do szkolenia, także w wymia- rób oczu. Pacjentów, którym uratował wzrok, można liczyć rze sojuszniczym” Buzdygan otrzymał ppłk Adam Krysiak. w tysiącach. Wśród nich są zarówno żołnierze, jak i cywile, Oficer przez kilka lat dbał o to, aby stacjonujące na Mazu- którzy przyjeżdżają z całego kraju. rach pododdziały z 15 Brygady Zmechanizowanej, a także Sam laureat zapewnia, że nagroda nie jest zwieńczeniem armii ze Stanów Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii, Rumunii jego dorobku, bo ma zamiar robić to co dotychczas, czyli po i Chorwacji, które tworzą Batalionową Grupę Bojową prostu leczyć. „To jest moja powinność jako profesora medy- NATO, funkcjonowały jak jeden organizm. To właśnie on kie- cyny. Ale może teraz oprócz lekarza niektórzy zauważą we rował działaniami wojsk podczas niezliczonej liczby szkoleń mnie także oficera”, mówi z uśmiechem. Zapewnia także, że i ćwiczeń, a także robił wszystko, aby każda kolejna zmiana przygotował już miejsce, w którym umieści nagrodę. żołnierzy jak najszybciej zaaklimatyzowała się w Polsce. Odbierając nagrodę, przyznał, że nie osiągnąłby sukcesu, NIESZABLONOWE DZIAŁANIE gdyby nie wsparcie rodziny, przełożonych, a także podwład- Spotkanie z płk. Pawłem Chabielskim było okazją do roz- nych. I dodał: „Ta nagroda jest dla mnie ogromną nobilitacją, mowy o szkoleniach prowadzonych w dowodzonym przez ale przede wszystkim będzie mnie dopingować do dalszej niego Centrum Przygotowań do Misji Zagranicznych. W tej pracy na rzecz sił zbrojnych”. Wygląda na to, że już wkrótce jednostce żołnierze i cywile dokształcają się m.in. przed będzie miał okazję sprostać temu wyzwaniu, bo rozpoczął udziałem w operacjach pokojowych czy misjach obserwa- właśnie służbę w 20 Brygadzie Zmechanizowanej, gdzie jest cyjnych. Duży nacisk jest tam położony na szkolenia zwią- szefem sztabu jednostki. „Nowe stanowisko umożliwi mu zane ze współpracą cywilno-wojskową, szczególnie poza zdobywanie kolejnych doświadczeń. Mam jednak nadzieję, granicami kraju. I to właśnie „za budowanie więzi między że kiedyś jeszcze do nas wróci”, mówi gen. bryg. Bogdan wojskiem a lokalną społecznością” oficer został nagrodzony

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA 10 ŚWIĘTUJEMY

PŁK PAWEŁ CHABIELSKI NOWOCZESNY DOWÓDCA –

KOMENTARZ DAJE LUDZIOM SPORO SWOBODY MACIEJ W DZIAŁANIU, CHOĆ SAM PODCZASKI WYZNACZA KIERUNKI PRACY iedy zaczynaliśmy prace nad 26. edycją tej prestiżo- Kwej nagrody, nic nie zapowiadało żadnych nadzwyczaj- nych sytuacji. Nasi laureaci, tak jak w latach ubiegłych, mieli ją otrzymać podczas uroczystej gali. Rok 2020 przyniósł jednak nieprzewidziane zdarzenia i okazało się, że finał Buzdyganów 2019 w tradycyjnej formie odbyć się nie może,

dlatego nasze nagrody wręczyliśmy w odmienny, lecz bez- CPDMZ (2), ARCH. MICHAŁ NIWICZ pieczny sposób. To znacząca zmiana w tradycji, lecz jedyna możliwa w zrozumiałej dla nas wszystkich sytuacji. Pierwsze Buzdygany wręczono 26 lat temu. Dorosło więc całe pokolenie, od kiedy redakcja „Polski Zbrojnej” zainau- Buzdyganem. „To nagroda przyznawana osobom, gurowała tę piękną, wspaniale przyjętą w środowisku woj- które działają nieszablonowo i z determinacją wy- skowym nagrodę. Fakt ten zobowiązuje Wojskowy Instytut konują swoją pracę, a także wykazują się odwagą, Wydawniczy do dochowania najwyższych standardów zwią- uporem w działaniu i chcą zmieniać siły zbrojne. zanych z wyborem laureatów. Kiedyś ktoś powiedział, że Dla mnie to ogromny zaszczyt, że mogę dołączyć Buzdygany są wojskowymi Oscarami. Miał rację. Potwier- do tego elitarnego grona”, mówił podczas odbie- dzają to emocje, jakie towarzyszą co roku procedurze wybo- rania statuetki laureat. Zaznaczył także, że wiele ru, wzruszenie i radość podczas uroczystej gali oraz prestiż zawdzięcza swoim współpracownikom. „To na- idący w ślad za nagrodą. Warto przypomnieć, że Buzdygany groda nie tylko dla mnie, ale też dla żołnierzy przyznaje kapituła, w której skład wchodzą laureaci po- i pracowników Centrum. To im ją dedykuję”. przedniej edycji i przedstawiciele redakcji „Polski Zbrojnej”. Gdy kilka miesięcy temu przewodniczyłem posiedzeniu ka- WOJSKO TO GRA ZESPOŁOWA pituły, po raz kolejny miałem okazję się przekonać, jak wiel- „Skarb i symbol brygady”, „Wzór do naślado- kie wyzwanie stanowi wybór laureatów, jak gorące są dys- wania dla wielu młodych żołnierzy.” Który żoł- kusje temu towarzyszące, jak ważne jest rzetelne uzasad- nierz nie chciałby usłyszeć takich słów o sobie? nienie wyboru nominowanej osoby. I w końcu, jakie Tak o kolejnym laureacie, kpt. Szczepanie napięcie towarzyszy głosowaniu i oczekiwaniu na wynik. Pietraszku z 21 Brygady Strzelców Podhalańskich, Przekazanie tej wyjątkowej nagrody w sposób kameralny, mówią jego przełożeni – gen. dyw. Jarosław zgodny z wymogami bezpieczeństwa wynikającymi z pande- Gromadziński, dowódca 18 Dywizji Zmechanizo- mii, dało nam jeszcze lepszą możliwość poznania laureatów wanej, i stojący na czele podhalańczyków i upewnienia się w słuszności dokonanego wyboru. Dzisiaj gen. bryg. Dariusz Lewandowski. Oficer został z wielką satysfakcją i zaszczytem mogę przyznać, że laure- doceniony Buzdyganem za „zdobywanie szczy- aci 2019 roku znakomicie wpisują się w ideę nagrody. tów w szkoleniowej sztafecie i wierność trady- Wkrótce znów będziemy szukać ludzi nieprzeciętnych, cjom podhalańczyków”. odważnych w myśleniu i działaniu, reprezentujących to, co To właśnie w 21 BSP stawiał pierwsze kroki w Wojsku Polskim najlepsze – służbę drugiemu człowieko- we wspinaczce górskiej i uczył się jeździć na nar- wi, honor i wierność ojczyźnie. Niech Buzdygan trafi do tach. Dziś, po prawie 30 latach służby, jest mi- Przygotowaliśmy najlepszych. materiał filmowy, strzem górskiego survivalu, a jego tajniki przeka- MACIEJ PODCZASKI w którym przedsta- zał już kilku pokoleniom żołnierzy. Uważa, że dyrektor Wojskowego Instytutu Wydawniczego wiamy naszych Buzdygan to wyróżnienie dla wszystkich strzel- bohaterów. Więcej na stronie ców podhalańskich. „W końcu wojsko to gra ze- wiw.com.pl społowa”, mówił podczas spotkania z kierownic-

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA 11

KPT. ST. SIERŻ. SZCZEPAN ARTUR PIETRASZEK PELO JEST MISTRZEM W SWOJEJ JED- GÓRSKIEGO SU- NOSTCE JEST RVIVALU, A JEGO ZNANY PRZEDE TAJNIKI PRZEKA- WSZYSTKIM ZAŁ JUŻ KILKU ZE ŚWIETNEJ POKOLENIOM ORGANIZACJI ŻOŁNIERZY SZKOLEŃ DLA SŁUŻBY PRZYGOTO- WAWCZEJ

twem redakcji. Dodał, że niebawem jego służba dobiegnie „Emanuje z niego siła i pewność. Imponują nie tylko jego końca. „Ta nagroda to taka niespodziewana osłoda, bo żoł- niebywałe wprost sukcesy sportowe. Marka Pelo to też przy- nierz nie powinien oczekiwać wyróżnień za to, co robi. Żoł- wiązanie do tradycji wojskowej i historii. On nie jest żołnie- nierzem jest się z poczucia obowiązku, a nie dla odznaczeń”, rzem z przypadku. Mundur po prostu był jego marzeniem. podkreślił. Każdy z nas podczas spotkania z nim miał jedną myśl: oto stoi przed nami żołnierz idealny, oto stoi przed nami czło- NICZYM RAMBO wiek, przy którym słowo »etos« przestaje być archaizmem”, Zgodnie z tradycją decyzję o tym, kto otrzyma jeden powiedziała po rozmowie z laureatem Anna Putkiewicz, re- z Buzdyganów, pozostawiliśmy czytelnikom portalu Polska- daktor naczelna portalu Polska-zbrojna.pl. Podoficer zapyta- -zbrojna.pl. Tym razem w internetowym plebiscycie wybrali ny o to, jakie znaczenie ma dla niego Buzdygan, mówi krót- oni st. sierż. Artura Pelę z 7 Brygady Obrony Wybrzeża. ko: „Nie mam wyjścia. Ta nagroda zmusza mnie do tego, „Rambo. Komandos polskiej armii”. „Ten gość to maszyna. aby włożyć jeszcze więcej wysiłku w treningi, pomoc in- Powiedziałbym, że Robokop”, argumentowali swoją decyzję nym, a przede wszystkim – w służbę ojczyźnie”. w mediach społecznościowych nasi czytelnicy. Docenili Mimo że w tym roku nie celebrowaliśmy uroczystości podoficera przede wszystkim za jego sukcesy sportowe. Re- wręczenia Buzdyganów tak jak dotychczas, zależało nam gularnie bowiem startuje on w imprezach biegowych, naj- na tym, aby nasi czytelnicy mieli szansę dowiedzieć się częściej w cyklu tzw. biegów komandoskich, podczas któ- o laureatach nagrody więcej, poznać ich i przekonać się, rych można go zobaczyć w mundurze, z plecakiem i w uko- dlaczego to właśnie oni zostali uhonorowani. Dlatego przy- chanym błękitnym berecie. Większość z nich kończy na gotowaliśmy materiał filmowy, w którym relacjonujemy nie podium. Ale Pelo ma także inne zasługi – w swojej jednost- tylko samo wręczenie wojskowych Oscarów, lecz także ce jest znany przede wszystkim ze świetnej organizacji szko- przedstawiamy naszych bohaterów. Można go obejrzeć na leń dla służby przygotowawczej. stronie wiw.com.pl.

Patronat honorowy Partnerzy

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA I 2021 / nr 1 (897)

MAGDALENA MICHAŁ ZIELIŃSKI TADEUSZ WRÓBEL ŁUKASZ ZALESIŃSKI KOWALSKA-SENDEK 28 Walka 54 Fundusz ostatniej 72 Klucz do światowego 16 Rok pod specjalnym o zwyczajne życie nadziei pokoju nadzorem Polscy żołnierze Modernizacja argentyńskich Rozmowa z Andrzejem Podrazą Jak wojsko szkoli się na misji w Libanie sił zbrojnych w czasie pandemii? TOMASZ OTŁOWSKI ŁUKASZ ZALESIŃSKI TOMASZ OTŁOWSKI MAGDALENA 34 Wyprowadzone 60 Z siłą huraganu 79 KOWALSKA-SENDEK, w pole MAGDALENA MIERNICKA KRZYSZTOF WILEWSKI Śmiertelny 26 Nie ma mowy PIOTR RASZEWSKI 64 Hipersoniczna wirus o pauzach 39 Tu jesteśmy zmiana warty Rozmowa z ministrem obrony u siebie radykalizmu narodowej Mariuszem TADEUSZ WRÓBEL Błaszczakiem TOMASZ ZDZIKOT 66 Czas wielkich ROBERT SENDEK 41 Otwarcie kontraktów 83 Kraj eksplozji o cyberoperacjach wewnętrznych KRZYSZTOF WILEWSKI MICHAŁ ZIELIŃSKI 68 Zbrojeniowy gigant ROBERT CZULDA 42 Przeprawa 86 Ruchy nie tylko z przeszkodami na mapie

ŁUKASZ ZALESIŃSKI TADEUSZ WRÓBEL 48 Międzynarodowy 88 Koncert mocarstw Elbląg MAŁGORZATA SCHWARZGRUBER 91 Groźba turbulencji Rozmowa z Kamilem Wasilewskim

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA DYREKTOR WOJSKOWEGO INSTYTUTU WYDAWNICZEGO Maciej Podczaski, [email protected]; tel.: 261 849 008, 261 849 007, faks: 261 849 459; Aleje Jerozolimskie 97, 00-909 Warszawa

REDAKTOR NACZELNY POLSKI ZBROJNEJ Izabela Borańska-Chmielewska, tel.: 261 849 212; [email protected]

SEKRETARZ REDAKCJI, Z-CA REDAKTORA NACZELNEGO Aneta Wiśniewska, tel.: 261 849 213; Zastępcy sekretarza redakcji Katarzyna Pietraszek, tel.: 261 849 147; Joanna Rochowicz, tel.: 261 849 262; [email protected]

TEKSTY PIOTR KORCZYŃSKI MACIEJ NOWAK-KREYER Anna Dąbrowska, Paulina Glińska, Piotr Korczyński, Ewa Korsak, Magdalena Kowalska-Sendek, 94 Myślałem, że 112 Drugie wcielenie Magdalena Miernicka, Bogusław Politowski, Małgorzata wygrywamy tę wojnę Naukowy wymiar Schwarzgruber, Robert Sendek, Jacek Szustakowski, Paradoks ofensywy Tet rekonstrukcji historycznych Krzysztof Wilewski, Tadeusz Wróbel WSPÓŁPRACA Robert Czulda, Andrzej Fąfara, Krzysztof Kubiak, Maciej MACIEJ NOWAK-KREYER PIOTR KORCZYŃSKI Nowak-Kreyer, Tomasz Otłowski, Piotr Raszewski, 101 Plamy na mundurze Łukasz Zalesiński, Michał Zieliński

118 ZDJĘCIA PIOTR KORCZYŃSKI Pułkownik Michał Niwicz, Jarosław Wiśniewski 104 Na wojnie wcześnie GRAFIKA się dojrzewa Marcin Dmowski (kierownik), Paweł Kępka, i melan- Małgorzata Mielcarz, Monika Siemaszko, tel.: 261 849 498; Rozmowa z Januszem Andrzej Witkowski (fotoedytor), tel.: 261 849 279 Gołuchowskim cholia OPRACOWANIE STYLISTYCZNE Marta Sachajko (kierownik), tel.: 261 849 244; ROBERT SENDEK ANDRZEJ FĄFARA Renata Gromska 107 Wykreśleni 122 Można się było MARKETING I PROMOCJA z historii pochwalić Piotr Zarzycki (kierownik), Patryk Czarnowski, Arkadiusz Juszczak, Agnieszka Karaczun, Anita Kwaterowska (tłumacz), Marta Szulc, Małgorzata Szustkowska, KRZYSZTOF KUBIAK tel.: 261 849 496, 261 849 457; [email protected] 111 Dyskretne Numer zamknięto: 28.12.2020 r. rozwiązanie DRUK ARTDRUK, ul. Napoleona 2, 05-230 Kobyłka, www.artdruk.com

KOLPORTAŻ I REKLAMACJE Punkt Pocztowy Włocławek ul. Duninowska 9a, 87-823 Włocławek [email protected] tel. 885 870 509, kom. 502 012 187

PRENUMERATA Zamówienia na prenumeratę wydań papierowych „Polski Zbrojnej” można składać poprzez: – www.polska-zbrojna.pl – www.garmondpress.pl/prenumerata – www.kolporter.com.pl/prenumerata Sprzedaż bieżących wydań elektronicznych, w tym prenumeraty wydań elektronicznych „Polski Zbrojnej”, dostępna na: http://e-kiosk.pl, www.egazety.pl

PARTNER Narodowe Archiwum Cyfrowe. 250 tysięcy zdjęć online na Zdjęcie na okładce: www.nac.gov.pl Andrzej Hulimka/ Forum Znajdziesz nas tutaj: Treść zamieszczanych materiałów nie zawsze odzwierciedla stanowisko redakcji. Tekstów niezamówionych redakcja nie zwraca. Zastrzega sobie prawo do skrótów. Egzemplarze miesięcznika w wojskowej dystrybucji wewnętrznej są bezpłatne. Informacje: 261 849 494. Zasady przekazywania redakcji miesięcznika „Polska Zbrojna” materiałów tekstowych i graficznych opisuje regulamin dostępny na stronie głównej portalu polska-zbrojna.pl. 14 MELDUNEK

POMOC DLA LIBANU olejny transport z pomo- tarnej do Libanu odbywają się Kcą humanitarną trafił od początku funkcjonowania z Polski do Libanu. Załoga PKW UNIFIL (więcej o ko- samolotu C-130 Hercules lejnej zmianie na str. 28–33). z 33 Bazy Lotnictwa Trans- Żołnierze zajmują się dystry- portowego w Powidzu prze- bucją. Najczęściej dary tra- wiozła 1700 kg darów. Wśród fiają do szkół, sierocińców rzeczy zebranych przez Cari- i ośrodków zdrowia. Takie tas Ordynariatu Polowe- akcje są organizowane za go WP znalazły się m.in. ar- zgodą dowódcy operacyjne- tykuły żywnościowe i higie- go rodzajów sił zbrojnych niczne, leki, artykuły w ramach tzw. wolnej prze- szkolne, zabawki, a także strzeni ładunkowej. Pomoc środki ochronne związane humanitarna dołączyła do z zagrożeniem COVID-19. transportu z zaopatrzeniem Transporty pomocy humani- dla żołnierzy. PZ, MKS NA POLIGONIE ORP „Wodnik” jak nowy W ORZYSZU

ednostka szkolna przeszła we konsole sterujące, radar, 11 PUŁK ARTYLE- Jgruntowny remont w stocz- systemy nawigacji i łączności ni Net Marine – Marine Po- wewnętrznej. Zmodernizowa- RII TRENUJE KIE- wer Service w Szczecinie. no elementy układu napędo- Prace trwały 19 miesięcy. wego. Okręt zyskał dodatko- ROWANIE OGNIEM Objęły m.in. główne stano- we możliwości związane wisko dowodzenia, gdzie z uzupełnianiem paliwa wymieniono iluminatory. i przyjmowaniem ładunków Z WYKORZYSTA- ORP „Wodnik” ma także no- stałych na morzu. Kapitalny remont przeszły również sil- NIEM HAUBIC niki główne i pomieszczenia

socjalne. PZ, ŁZ MICHAŁ WAJNCHOLD KRAB Gotowi na misję Żołnierze przeszli ostatni sprawdzian przed wyjazdem do Rumunii.

smą rotację polskiego kontyngen- nictwem oraz artylerią przeciwlotniczą, Ótu, który działa w Rumunii od po- a także walkę w terenie zurbanizowa- nad trzech lat, wystawia 1 Batalion Pie- nym”, mówi mjr Michał Antosiewicz, Poszczególne choty Zmotoryzowanej 17 Wielkopol- dowódca VIII zmiany. Zadaniem żoł- zmiany skiej Brygady Zmechanizowanej nierzy jest wzmacnianie wschodniej PKW Rumunia z Międzyrzecza. Wojskowi wyjadą flanki NATO i zgrywanie się z sojusz- liczą do 250 żołnierzy. w lutym 2021 roku. Ostatnim etapem niczymi oddziałami. Kontyngent ma przygotowań były dla nich ćwiczenia również zaświadczać o gotowości „Dunaj ’20”. „Duży nacisk położyliśmy państw Sojuszu do walki w obronie in- MICHAŁ WILK na współpracę naszych żołnierzy z lot- nych jego członków. PZ, ŁZ 15

zwiadowcą dotrzeć do linii frontu, by w 18 Pułku Rozpo- tam jako medycy wesprzeć ZMAGANIA znawczym. Jako walczące jednostki. Działali medyk był także pod ostrzałem i odpierali na misji w Iraku. ataki przeciwnika, pokony- MEDYKÓW Żołnierze starto- wali tor przeszkód, udzielali wali w pełnym pomocy poszkodowanemu umundurowaniu, ka- i wzywali MEDEVAC. Poka- Ratownik z Polski wygrał mizelkach, hełmach, zywali także swoje umiejęt- rywalizację z żołnierzami US Army. z bronią i plecakami. ności na wirtualnej strzelni- Każdy miał pokonać cy oraz nawigowali w tere- amerykańskiej bazie stanął też Polak z Jednostki dystans kilkudziesięciu kilo- nie po zmierzchu. Debiut Ww Bawarii odbyły się Wojskowej Agat z Gliwic. metrów z niemal 30-kilogra- Polaka okazał się wyjątko- zawody ratowników i medy- Wojtek, żołnierz i ratownik mowym obciążeniem. Zgod- wo udany, pokonał rywali ków pola walki Best Medic medyczny, służy w niej ponie ze scenariuszem uczest- i zawody ukończył z pierw- Competition. Do rywalizacji nad trzy lata, wcześniej był nicy zmagań musieli m.in. szą lokatą. PZ, MKS

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA 16 TEMAT NUMERU / WOJSKO POLSKIE 2020 DWOT

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA 17

ZESPÓŁ ŻOŁ- NIERZY 12 WIELKO- POLSKIEJ BRYGADY OT, KTÓRZY JUŻ OD WIELU MIESIĘCY WSPIERAJĄ IZOLATORIUM „IKAR” W POZNANIU, RUSZA DO PRACY. ROK POD SPECJALNYM NADZOREM Każdego dnia kilka tysięcy żołnierzy angażuje się w walkę z pandemią COVID-19. I choć zadań na tym polu jest bardzo dużo, wojsko nie zapomina o szkoleniu. Żołnierze pełnią dyżury bojowe, służą na misjach i ćwiczą na poligonach.

MAGDALENA KOWALSKA-SENDEK

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA 18

dy jesienią 2019 roku w me- W ramach tej pierwszej, pod kierownictwem diach pojawiły się pierwsze Dowództwa Operacyjnego Rodzajów Sił Zbroj- wzmianki o tajemniczym nych, każdego dnia setki żołnierzy wojsk opera- wirusie w Chinach, nikt się cyjnych, m.in. z 12 Dywizji Zmechanizowanej, nie spodziewał, że epidemia 11 Dywizji Kawalerii Pancernej czy 6 Brygady poczyni na Starym Konty- Powietrznodesantowej oraz brygad WOT-u, nencie takie spustoszenie. wspierały Straż Graniczną – pilnowały, by nikt Pierwsze przypadki COVID-19 w Polsce zdiagno- nie przekraczał granicy nielegalnie, unikając zowano na początku marca 2020 roku, gdy choro- tym samym kontroli sanitarnej przy wjeździe ba zbierała już śmiertelne żniwo we Włoszech do Polski. Gi Hiszpanii. Wówczas do walki z pandemią niemal Za tę drugą operację odpowiadało z kolei Do- natychmiast zaangażowano wojsko. Najpierw wództwo Wojsk Obrony Terytorialnej. Terytorial- wojskowi piloci pomagali w transportowaniu si i współpracujący z nimi mundurowi z jednostek polskich obywateli ewakuowanych z chińskiego operacyjnych, logistycznych, podchorążowie oraz Wuhan, a wkrótce w stan gotowości postawiono Żandarmeria Wojskowa prowadzili działania, któ- także wojskowe szpitale, ośrodki medycyny pre- re miały złagodzić skutki kryzysu. Wspierali lo- Gen. JAROSŁAW wencyjnej i laboratoria. Powstawały zgrupowania kalne władze, transportowali leki, sprzęt medycz- MIKA: „Pandemia COVID-19 z pewnością zadaniowe, w których działali żołnierze wojsk ny i żywność dla osób starszych, pomagali także wpłynęła na aktyw- operacyjnych, logistycy i terytorialsi. placówkom medycznym. Rozpoczęli współpracę English version: polska-zbrojna.pl English version: ność Sił Zbrojnych RP, z Urzędem Lotnictwa Cywilnego i służyli na tere- ale Wojsko Polskie kolejny raz udowodniło, WSZYSTKIE RĘCE NA POKŁAD nie największych portów lotniczych w Polsce. że jest instytucją ela- Już na początku walki z pandemią kierownic- Mierzyli temperaturę pasażerom wracającym do styczną, szybko i płyn- two resortu obrony podjęło decyzję o zaangażo- kraju i przyjmowali od nich ankiety z wywiadem nie adaptującą się do nowych warunków waniu Wojska Polskiego w dwie równoległe epidemiologicznym. W kilka tygodni obsłużyli służby”. operacje: „Tarcza” oraz „Odporna wiosna”. 160 tys. osób.

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA TEMAT NUMERU / WOJSKO POLSKIE 2020 19 RAFAŁ MNIEDŁO/11 LDKPANC MNIEDŁO/11 RAFAŁ Dla wojska udział w operacji kryzysowej w 2020 roku był ważnym, ale niejedynym wyzwaniem. Armia podtrzymywała gotowość do obrony bezpieczeństwa kraju i dlatego, mimo pandemii, żołnierze doskonalili swoje umiejętności na poligonach całej Polski. DWOT PATRYK SZYMANIEC PATRYK ODPOWIADA NA ZGŁOSZENIE Sojusz Północnoatlantycki ma wiele narzędzi umożliwiających szybkie i bezproblemowe przekazywanie pomocy krajom członkowskim.

genda odpowiedzialna za działania pośrednika między instytucjami oferujący- chodnich m.in. maseczki chirurgiczne Apodczas podobnych zagrożeń: Euro- mi pomoc, sprzęt i wyposażenie a odbior- oraz płyny dezynfekcyjne wysłane przez atlantycki Ośrodek Koordynacji Reago- cami, którzy zgłaszają zapotrzebowanie Polskę. Z kolei respiratory pochodzące wania w Przypadku Katastrof (Euro- na wsparcie. Dzięki pracy EADRCC samo- z zapasów Sojuszu powędrowały w listo- -Atlantic Disaster Response Coordina- loty transportowe NATO w maju 2020 ro- padzie m.in. do Albanii, Czarnogóry, Ma- tion Centre – EADRCC), pełni funkcję ku dostarczyły państwom Bałkanów Za- cedonii Północnej oraz Czech. RS

„Bardzo szybko od wykrycia pierwszego w Polsce przy- i podmiotów leczniczych”, dzięki której pracownicy tych in- padku zakażenia COVID-19 dowódca WOT-u podjął decyzję stytucji mogli składać wnioski o pomoc wojska. Po dziewię- o zmianie modelu funkcjonowania formacji – ze szkolenio- ciu miesiącach zarejestrowano ich ponad 15 tys. wego na przeciwkryzysowy. W dowództwie powstał zespół działań przeciwkryzysowych, który całą dobę, przez siedem OPERACYJNI, TERYTORIALNI, dni w tygodniu, koordynował zadania i stawiał rozkazy pod- PODCHORĄŻOWIE ległym siłom”, mówi płk Maciej Klisz, zastępca dowódcy Dodatkowo na czas pandemii szef resortu obrony powołał WOT-u. Zaczęła także funkcjonować zaprojektowana przez 16 zespołów interwencji kryzysowej, które stworzyli żołnie- podchorążych z Wojskowej Akademii Medycznej aplikacja rze WOT-u oraz jednostek podległych Dowództwu General- „Platforma wsparcia samorządów, organów sanitarnych nemu Rodzajów Sił Zbrojnych i Inspektoratowi Wsparcia Sił

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA 20 TEMAT NUMERU / WOJSKO POLSKIE 2020 MICHAŁ NIWICZ

Zbrojnych. Ich głównym zadaniem było pomaga- nie w operację znowu wzrosło. Każdego dnia nie domom pomocy społecznej, np. przy ewaku- uczestniczy w niej około 7 tys. żołnierzy”. Skala acji podopiecznych. Ppor. Żaneta Balcerzak udziału wojska w walce z pandemią nie maleje. z 12 Wielkopolskiej Brygady OT trzykrotnie bra- Żołnierze, którzy początkowo wspierali policję ła udział w takiej akcji w Kaliszu. Sześcioosobo- w kontrolowaniu osób przebywających na kwa- W „Defender Euro- wy zespół, którym dowodziła, ewakuował w su- rantannie, zaczęli te obowiązki wykonywać także pe ’20” miało uczest- niczyć 37 tys. żołnie- mie blisko sto osób. „W większości byli to pacjen- samodzielnie. Każdego dnia wojskowi pobierają rzy z 18 państw, ale ci leżący. Musieliśmy więc każdego chorego kilkanaście tysięcy wymazów. Opiekują się kom- przez koronawirusa zanieść do wojskowej karetki”, opowiada. Razem batantami i seniorami, dowożąc im ciepłe posiłki, wstrzymano przerzut wojsk ze Stanów z dwoma żołnierzami WOT-u i trzema podchorą- leki, a czasem – robiąc też zakupy. Zaangażowali Zjednoczonych i do żymi działała w DPS-ie przez kolejnych 27 dni. się w pomoc medykom, także w kilkuset szpita- działania zostali za- „W szczytowym okresie w operacji »Odporna lach w całej Polsce. Wsparcie służby zdrowia angażowani tylko ci, którzy zdążyli już wiosna« uczestniczyło nawet 5,5 tys. terytorial- przybrało też inną formę. Od marca do grudnia przemieścić się do sów i podchorążych. Obliczyliśmy, że od marca 2020 roku żołnierze oddali 11,5 tys. litrów krwi. innych krajów. do czerwca było w nią zaangażowanych ponad Ci, którzy przeszli już zakażenie koronawirusem, 20 tys. żołnierzy WOT-u, co stanowi blisko 84% dzielą się także osoczem. formacji”, podaje płk Klisz i uzupełnia: „Po COVID-19 postawił też na baczność cały system 22 czerwca przeszliśmy płynnie w operację szpitali i laboratoriów wojskowych. Medycy z Woj- »Trwała odporność«. Zmieniła się nie tylko na- skowego Instytutu Medycznego brali udział w mi- zwa, ale i charakter naszego wsparcia. Spadła sjach we Włoszech, w Słowenii, Stanach Zjedno- liczba chorych na COVID-19, działaliśmy więc czonych, a zdobytą przez nich wiedzę wykorzysty- nieco bardziej reaktywnie. Jesienią zaangażowa- wano do budowania narodowych rozwiązań

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA 21

BEZPIECZNE MANEWRY Chyba jeszcze nigdy nie trzeba było tak często weryfikować scenariuszy ćwiczeń wojskowych jak w 2020 roku.

troski o zdrowie żołnierzy wprowadza- tarnych i bezpieczeństwa epidemicznego Response” brało udział około 20 tys. żoł- Zno znaczne obostrzenia i zmiany odbyły się też jedne z kluczowych ćwiczeń nierzy z krajów NATO oraz Szwecji i Finlan- w programach oraz scenariuszach ćwi- „Defendera” – „Allied Spirit XI”. dii. Gdy w jednym z obozów pojawiło się czeń. Wiosną pod znakiem zapytania sta- W podobny sposób zmieniano pro- ognisko koronawirusa, fińskie władze zde- nął np. „Defender Europe ’20”, najwięk- gramy innych manewrów. Do sytuacji cydowały o wycofaniu swoich żołnierzy. sze od lat manewry NATO. Ich pierwotny zagrożenia epidemicznego dostosowa- Wkrótce potem ćwiczenia po prostu prze- scenariusz zakładał ćwiczenie strategicz- no np. scenariusz tegorocznego szkole- rwano. Odwołano również zaplanowane nego przerzutu znacznych sił amerykań- nia morskiego na Bałtyku „Baltops na przełom marca i kwietnia „African skich na Stary Kontynent, głównie do Pol- ’20”. Odbyło się ono wyłącznie na mo- Lion”, które miały się odbyć na terenie ski i krajów bałtyckich. Ostatecznie te rzu i w powietrzu, zrezygnowano zaś Maroka, Senegalu i Tunezji przy współ- manewry przeprowadzono, ale zmniejszo- z desantowania wojska z okrętów na udziale amerykańskiego dowództwa no ich skalę i zmodyfikowano program. ląd oraz z elementów ćwiczeń odbywa- w Afryce – AFRICOM. Wzięli w nich udział tylko ci żołnierze jących się w portach. W trybie za- W niektórych wypadkach udało się do- amerykańscy, którzy już się w Polsce zna- ostrzonych procedur bezpieczeństwa stosować ćwiczenia do warunków pande- leźli. Odwołano z kolei towarzyszące „De- przeprowadzono również „Dynamic micznych. Dla przykładu, odbywające się fender Europe ’20” ćwiczenia „Dynamic Mariner”, odbywające się u wybrzeży w listopadzie manewry „Cyber Coali- Front”, „Joint Warfighting Assessment”, Francji. Ograniczono w ich trakcie inte- tion ’20” odbyły się zdalnie. Uczestniczyło „Saber Strike” i „Swift Response”. rakcje między uczestnikami. w nich około tysiąca żołnierzy z 27 krajów W czerwcu, gdy minęła pierwsza fala pan- Niektóre plany pandemia jednak moc- NATO i państw partnerskich, a ich działa- demii, przeprowadzono „Defender Euro- no pokrzyżowała. W odbywających się nia koordynowało estońskie Centrum Do- pe ’20 Plus”. Z zachowaniem norm sani- w północnej Norwegii manewrach „Cold skonalenia Cyberobrony NATO. RS

w walce z pandemią. Wojsko przygotowało również szpitale wało się na ostatniej prostej przygotowań do udziału w ma- tymczasowe czy izolatoria. Do pomocy gotowych jest pół ty- newrach „Anakonda”, a potem „Defender Europe ’20”. siąca studentów medycyny w mundurach. Podchorążowie Ko- Pierwszy raz od wielu lat w „Anakondzie”, organizowanej legium Wojskowo-Lekarskiego Uniwersytetu Medycznego przez Dowództwo Operacyjne RSZ, ze względu na korona- w Łodzi w zależności od posiadanej wiedzy i kwalifikacji ma- wirusa wzięli udział tylko polscy żołnierze – około 5 tys. ją pomagać lekarzom, pielęgniarkom i salowym. wojskowych – z jednostek lądowych, powietrznych i marynarki wojennej. Pandemia przyhamowała też te drugie ćwi- SZTUKA KOMPROMISU czenia, których celem było sprawdzenie procedur związa- Udział wojska w operacji kryzysowej to niejedyne wyzwa- nych z przerzutem dużych sił ze Stanów Zjednoczonych na nie w 2020 roku – wszak armia przede wszystkim musi pod- Stary Kontynent, a następnie przeprowadzenie kilku ćwiczeń trzymywać gotowość do obrony bezpieczeństwa kraju. I dlate- w wymiarze sojuszniczym. W „Defender Europe ’20” miało go, mimo pandemii, żołnierze kontynuowali szkolenie i do- uczestniczyć 37 tys. żołnierzy z 18 państw, ale przez korona- skonalili swoje umiejętności na poligonach w całej Polsce. Nie wirusa przerzut wojsk wstrzymano, a do działania zostali za- zrezygnowano też z dyżurów bojowych samolotów F-16 w Si- angażowani tylko ci, którzy zdążyli przemieścić się do in- łach Odpowiedzi NATO ani międzynarodowych ćwiczeń. nych krajów. W Polsce było wówczas już 4 tys. sojuszników. Kierownictwo resortu obrony nie kryje, że przy takim obcią- Ramię w ramię z żołnierzami zza oceanu zadania wykony- żeniu dodatkowymi zadaniami nie było to proste. „Musieliśmy wali wojskowi z 12 Brygady Zmechanizowanej, 9 Brygady wypracować racjonalny kompromis, godzący konieczność Kawalerii Pancernej, 6 Brygady Powietrznodesantowej. Ich szkolenia wojska z wymogami bezpieczeństwa epidemiczne- działania wspierały lotnictwo i wojska inżynieryjne – w su- go”, podkreśla minister obrony Mariusz Błaszczak. mie 2 tys. żołnierzy. Kiedy w marcu 2020 roku w Polsce potwierdzono pierw- Rozegrano też kilka mniejszych ćwiczeń. Celem „Allied szy przypadek zachorowania na COVID-19, wojsko znajdo- Spirit ’20”, będących częścią „Defendera”, było budowanie

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA 22 TEMAT NUMERU / WOJSKO POLSKIE 2020

interoperacyjności. Wykonywano m.in. przeprawy wodne. Pierwotnie mieli za nie odpowiadać Ame- ŻOŁNIERZE BĘDĄ rykanie, Niemcy i Brytyjczycy, ale przez pande- mię obowiązki spadły na Polaków. To nasi żołnie- ODPOWIEDZIALNI rze zorganizowali przeprawy desantowe dla wojska i promowe dla sprzętu. M.IN. ZA DYSTRYBUCJĘ „Mimo korekty planów, wynikającej z zagro- żenia COVID-19, wiele strategicznych celów do- tyczących gotowości zostało osiągniętych”, poin- SZCZEPIONEK PRZE- formowało po manewrach amerykańskie dowództwo. Z przebiegu ćwiczeń był też zado- CIWKO COVID-19 wolony gen. Jarosław Mika, dowódca generalny ro- dzajów sił zbrojnych: „Podczas takich działań mo- I STWORZĄ MOBILNE żemy zdobyć cenne doświadczenia na wszystkich szczeblach. Ten strategiczny dotyczył przerzutu ZESPOŁY SZCZEPIEŃ w krótkim czasie dużych sił na znaczną odległość i przygotowania planu ich użycia. Jeśli chodzi o poziom operacyjny i taktyczny, to ćwiczenia w Draw- sku pozwoliły nam zweryfikować dotychczasowe żołnierzy”, mówi gen. Mika. Podczas „Tumaka” doświadczenia dotyczące współpracy, a także ukie- ćwiczyli wojskowi ze wszystkich jednostek podle- runkować nasze kolejne działania”. głych 16 Dywizji Zmechanizowanej, a także ze Dowódca generalny RSZ zwraca też uwagę na stacjonującej na Mazurach Batalionowej Grupy drugą połowę roku, kiedy to odbyła się seria ćwi- Bojowej NATO, w sumie ponad 5 tys. żołnierzy. czeń w większości przeznaczona dla pododdzia- „Wojsko operowało nie tylko na poligonie, lecz łów pancerno-zmechanizowanych. „Niemal także poza nim. Pododdziały zostały ulokowane w jednym czasie we wszystkich ośrodkach szkole- od Elbląga, przez Braniewo, Bartoszyce, Iławę, nia poligonowego w Polsce w ramach ćwiczeń Orzysz, aż po wschodnią granicę. Takiego rozma- taktycznych z wojskami »Gepard«, »Pantera«, chu, jeśli chodzi o ćwiczenia, w historii naszej dy- »Ryś« czy »Tumak« szkoliło się prawie 10 tys. wizji jeszcze nie było”, mówi płk Piotr Fajkowski,

TRZY PYTANIA DO Rajmunda T. Andrzejczaka

ok 2020 z pewnością będzie cieśninie Ormuz będą kluczowe w kwe- białoruskich sił zbrojnych, wyjście woj- zapamiętany na lata. Czy tyl- stii światowego bezpieczeństwa, wybu- ska na ulicę, a także rozgrywane blisko ko przez pandemię koronawi- chła pandemia koronawirusa. Początko- naszej wschodniej granicy manewry rusa? wo przyglądaliśmy się temu, co się dzie- wojskowe. W tym samym czasie w Pol- RTo rok przełomu z wielu powodów. je w Chinach, a następnie – jak wirus sce dyskutowaliśmy dużo o obecności Z kronikarskiego obowiązku należało- przenosi się do Europy. Mimo pandemii wojsk amerykańskich na terytorium naby zacząć od tego, że na początku nie straciliśmy z wojskowych radarów szego kraju, zapadła decyzja o utwo- stycznia Amerykanie zabili irańskiego tego, co działo się w Donbasie i na Mo- rzeniu wysuniętego stanowiska dowo- gen. Ghasema Solejmaniego, co bardzo rzu Czarnym, a kilka miesięcy później dzenia V Korpusu Wojsk Lądowych mocno podgrzało sytuację na Bliskim także na Białorusi czy w Górskim Kara- Stanów Zjednoczonych w Poznaniu. Wschodzie. To było też istotne dla nas, bachu. I choć konflikt u wschodnich są- A poza tym cały świat czeka na pierw- bo w tym rejonie świata utrzymujemy siadów ma podłoże polityczne, to wpły- sze decyzje nowego prezydenta Stanów polski kontyngent. I kiedy wydawało wa także na sytuację bezpieczeństwa Zjednoczonych, Joego Bidena. Jak na się, że wydarzenia w Iranie, Iraku czy w regionie. Obserwujemy mobilizację jeden rok, to bardzo dużo.

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA 23

szef szkolenia 16 DZ. Wojsko prowadziło wówczas działania z Łasku, strzegąc przestrzeni powietrznej krajów bałtyckich. taktyczne i ogniowe, a żołnierze wspólnie z funkcjonariusza- Polscy żołnierze w warunkach pandemii służą w Iraku mi innych służb interweniowali, gdy jeden z mazurskich i Afganistanie, a w planach jest wysłanie wkrótce nowego urzędów opanowali terroryści. kontyngentu do Turcji. „Obecnie Siły Zbrojne RP biorą udział w dziewięciu mi- ZOBOWIĄZANIA SOJUSZNICZE sjach zagranicznych: w Iraku, Afganistanie, Rumunii, Koso- Sporemu wyzwaniu musiała także sprostać 21 Brygada wie, Łotwie, Bośni i Hercegowinie, Republice Środkowo- Strzelców Podhalańskich, która przez rok trzymała dyżur afrykańskiej, Włoszech i Libanie. Łącznie jest w nie zaanga- w Siłach Odpowiedzi NATO. Tworzą je poddziały żowanych blisko 1,9 tys. żołnierzy i pracowników wojska”, z 12 państw, które w razie zagrożenia któregoś z członków informuje kmdr ppor. Anna Maciejowska-Krześniak, zastęp- Sojuszu Północnoatlantyckiego muszą interweniować w cią- ca rzecznika prasowego Dowództwa Operacyjnego Rodza- gu kilkudziesięciu godzin. Objęcie dyżuru wiązało się z per- jów Sił Zbrojnych. Oficer wyjaśnia, że mimo pandemii manentnym testowaniem gotowości podhalańczyków do dzia- wszystkie zobowiązania sojusznicze zostały utrzymane łania. „To był dla nas bardzo intensywny rok. Zaczęliśmy go i nie zredukowano liczby kontyngentów. „Zadania są wyko- od ćwiczenia działań logistycznych, takich jak alarmowe po- nywane zgodnie z mandatem misji, choć niektórzy doradcy bieranie amunicji czy sprzętu, później go przerzucaliśmy, w Afganistanie robią to w trybie online. W Iraku z kolei a z każdym miesiącem poprzeczka była ustawiona coraz wy- trwa rekonfiguracja misji”, dodaje kmdr ppor. Maciejowska- żej. I choć w pewnym momencie pojawiły się ograniczenia -Krześniak. epidemiczne, to wojsko musi działać w każdych warunkach, Dowództwo Operacyjne RSZ wyjaśnia także, że żołnierze bez względu na czas, przestrzeń czy siły, jakimi dysponuje”, służący poza granicami Polski są zobowiązani do przestrze- mówi gen. dyw. Jarosław Gromadziński, dowódca 18 Dywi- gania zasad reżimu sanitarnego, podobnie jak w kraju. By zji Zmechanizowanej, której podlega 21 BSP. zminimalizować ryzyko transmisji wirusa, wprowadzono też To nie wszystko. W Siłach Odpowiedzi NATO roczny dy- obowiązek dwutygodniowej izolacji przed wylotem i wyko- żur trzymali także żołnierze polskich wojsk specjalnych. Po- nania testu na obecność koronawirusa. Podobna procedura za tym cały czas były utrzymywane dyżury bojowe F-16. jest stosowana przy powrocie żołnierzy do Polski. Nie zmieniono zasad funkcjonowania polskich kontyngen- tów wojskowych ani przygotowywania kolejnych rotacji SZANSA DLA REZERWISTÓW PKW. Misje w ramach Baltic Air Policing w pandemii wy- Przebieg pandemii wymuszał zmiany nie tylko w harmo- konywali m.in. piloci z 32 Bazy Lotnictwa Taktycznego nogramie ćwiczeń międzynarodowych i krajowych, lecz

Na początku 2020 roku w wywiadzie zmian w sferze legislacyjnej oraz zaję- i sztabów? Czy jesteśmy świadkami dla „Polski Zbrojnej” mówił pan liśmy się szkoleniami rezerw, choć tu przełomu technologicznego w tej o priorytetowych kierunkach działa- też trochę namieszała pandemia. sferze? nia naszej armii. Czy pandemia stała I wreszcie, 2020 rok miał być rokiem Nastąpiła zmiana bardziej kulturowa się hamulcem w realizacji tamtych sprawności fizycznej w Wojsku Pol- niż technologiczna. Aplikacje, progra- planów? skim. Zdaję sobie jednak sprawę z temy, łącza internetowe i satelitarne są Priorytety się nie zmieniły, ale przygo, że w obliczu kryzysu epidemicz- takie same, ale zmieniła się intensyw- znam, że ich realizacja nie zawsze by- nego nie mają znaczenia oceny z rocz- ność korzystania z nich. Dla żołnierzy ła możliwa w takim stopniu, jak by- nego egzaminu z WF-u. Sprawność wideokonferencje nie są żadną nowo- śmy chcieli. Dużo uwagi poświęciłem żołnierzy oceniam dziś przez pryzmat ścią, bo przecież od lat łączą się tak sprawdzeniu gotowości bojowej, choć ich działalności poza murami koszar, np. ci, którzy służą w Iraku czy Afga- tego tematu nie chciałbym rozwijać. gdy pomagają społeczeństwu. Mam nistanie, ale dziś stało się to po- Wystarczy wspomnieć o zmianie po- nadzieję, że pandemia szybko ustąpi, wszechne. Za pośrednictwem wideołą- dejścia do planowania i organizacji bo choć żołnierze doskonale sprawdzi- czy prowadzimy narady z szefami ćwiczeń, w czasie których żołnierze li się w operacji kryzysowej, chciał- sztabów wojskowych państw NATO długo przebywali poza rejonami swo- bym, abyśmy więcej uwagi poświęcali i załatwiamy w godzinę coś, co kiedyś jego stałego stacjonowania. Były to szkoleniu, a także strategii obrony trwałoby tydzień. niestandardowe działania, w których i odstraszania. siły i środki dostosowywaliśmy ade- Gen. RAJMUND T. ANDRZEJCZAK jest kwatnie do potrzeb i pojawiających się W jakim stopniu pandemia zmie- szefem Sztabu Generalnego Wojska wyzwań. Powstało też wiele koncepcji niała pracę wojskowych dowództw Polskiego.

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA 24 TEMAT NUMERU / WOJSKO POLSKIE 2020

także w planach szkoleniowych. Nie powiednio długie szkolenie poligono- odbyły się np. wiosenne selekcje do we”. Ostatecznie w 2020 roku na woj- jednostek specjalnych, a w niektórych skowe ćwiczenia powołano około z nich czasowo wstrzymano szkolenia 21 tys. rezerwistów. podstawowe. Wprowadzono także Podobne ograniczenia w tym kontek- zmiany w WOT. W marcu zawieszono ście dotknęły służbę przygotowawczą. szkolenie programowe pododdziałów, W maju odwołano turnus, na którym utrzymano jedynie to przeznaczone miało zostać przeszkolonych około dla kadry dowódczej i instruktorskiej. 2,4 tys. ochotników, ale już w czerwcu „Opracowaliśmy program szkolenia wojsko wyszło jednak z propozycją dotyczący reagowania na sytuacje kry- zorganizowania dodatkowego. Szkole- zysowe o charakterze niemilitarnym nia prowadzono w 13 jednostkach. i zaczęliśmy zgodnie z nim działać. „Przygotowaliśmy je z myślą o tych, Żołnierze, którzy nie byli zaangażowa- którzy z powodu pandemii stracili pra- ni w walkę z kryzysem, podtrzymywali cę. Zgłosiło się w sumie 700 osób, umiejętności strzeleckie i taktyczne. a ukończyło je prawie 550 żołnierzy”, Pozostałych skierowano do wsparcia tłumaczy płk Korneliusz Łaniewski pracowników ochrony zdrowia oraz z Zarządu Organizacji i Uzupełnień – administracji publicznej i innych służb P1 Sztabu Generalnego.

mundurowych”, mówi płk Aleksander DWOT Żeby jeszcze ułatwić drogę do woj- Głowacki z Dowództwa WOT. Każdego dnia wojskowi pobierają kil- ska, we wrześniu wprowadzono nowy Pandemia wpłynęła także na pro- kanaście tysięcy wymazów. Opiekują system rekrutacji, który skrócił proce- gram szkolenia rezerwistów. Na ćwi- się także kombatantami i seniorami, durę naboru ze 190 do 50 dni. Powsta- dowożąc im ciepłe posiłki, leki, a cza- czenia do jednostek w 2020 roku miało sem – robiąc też zakupy. ły także wojskowe centra rekrutacji, ich trafić znacznie więcej niż w ubie- gdzie kandydaci, oprócz założenia głych latach, nawet 46 tys. Te plany ewidencji wojskowej, poddają się nie- szybko jednak zostały zweryfikowane, bo już w marcu od- zbędnym badaniom lekarskim, odbywają rozmowę z psy- wołano zaplanowane na pierwsze półrocze obowiązkowe dla chologiem oraz kwalifikacyjną. Zmodyfikowano także sam nich szkolenia, ale w czerwcu, gdy sytuacja nieco się unor- model szkolenia podstawowego w ramach czynnej służby mowała, wojsko wyszło z ofertą ochotniczych ćwiczeń. Pro- wojskowej. „Wcześniej osoby zainteresowane służbą prze- pozycja była adresowana do osób mających za sobą czynną chodziły każdy z etapów tej rekrutacji osobno, w różnych służbę wojskową i złożoną przysięgę: byłych żołnierzy za- miejscach. Było to uciążliwe dla kandydatów”, mówi wodowych, ochotników po służbie przygotowawczej, zasad- płk Radosław Niecikowski, szef Wojewódzkiego Sztabu niczej służbie wojskowej, a także absolwentów Legii Akade- Wojskowego w Szczecinie. Dodatkowo system został wspar- mickiej po ukończonym szkoleniu wojskowym. ty przez rekrutacyjny serwis internetowy. Według danych Sztabu Generalnego WP, do 27 listopada 2020 roku zareje- FURTKA DO WOJSKA strowało się w nim prawie 14 tys. osób zainteresowanych Zgłosił się wówczas m.in. mat rez. Fabian Sienkiewicz pełnieniem różnych rodzajów służby wojskowej. z Koszalina. W październiku 2019 roku ukończył służbę Żołnierze, niezależnie od rodzaju sił zbrojnych i reprezen- przygotowawczą w korpusie podoficerskim, ale ze względów towanych jednostek, zgodnie przyznają, że rok 2020 był osobistych musiał odsunąć w czasie plany dotyczące wojska. szczególny: pracowity, wymagający i wyczerpujący. Jak Po wybuchu pandemii stracił pracę, więc z radością przyjął podkreśla gen. Jarosław Mika: „Pandemia COVID-19 z pew- informację o szkoleniu ochotników. W ten sposób na trzy nością wpłynęła na aktywność Sił Zbrojnych RP, ale Wojsko miesiące trafił do 12 Brygady Zmechanizowanej. „Najtrud- Polskie kolejny raz udowodniło, że jest instytucją elastyczną, niejszy był ten pierwszy miesiąc. Nie miałem najlepszej kon- szybko i płynnie adaptującą się do nowych warunków służ- dycji, a tu codziennie intensywne zajęcia… Stopniowo jed- by. Pomimo znaczących ograniczeń zrealizowaliśmy wszyst- nak, z każdym dniem czułem się coraz lepiej”, mówi rezerwi- kie priorytetowe przedsięwzięcia”. sta. Podkreśla, że to szkolenie wiele mu dało. Nie tylko Jakie okażą się kolejne miesiące? Z pewnością nadal woj- nauczył się nowych rzeczy, ale także zyskał finansowo. Wśród sko będzie uczestniczyć w operacji przeciwkryzysowej. Ale ochotników był też plut. pchor. rez. Dariusz Janiszewski ze przed armią już kolejne wyzwania. W połowie 2021 roku Stargardu. Zgłosił się na ćwiczenia, bo chciał się sprawdzić odbędą się na przykład ćwiczenia, w których weźmie udział i podwyższyć swoje kwalifikacje. „W 2002 roku, już po stu- kilka tysięcy żołnierzy, planowane są także treningi między- diach, odbyłem półroczną obowiązkową służbę wojskową narodowe. dla absolwentów. Zdałem egzamin oficerski, ale do miano- Współpraca: PAULINA GLIŃSKA, wania na stopień podporucznika potrzebowałem zaliczyć od- MAGDALENA MIERNICKA

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA ARMIA / WOJNA 25

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA 26 TEMAT NUMERU / WOJSKO POLSKIE 2020

Nie ma mowy

WOJCIECH KRÓL/CO MON KRÓL/CO WOJCIECH o pauzach

Z ministrem obrony narodowej Mariuszem Błaszczakiem o funkcjonowaniu wojska w czasie pandemii i wyzwaniach, jakie przyniesie 2021 rok, rozmawiają Magdalena Kowalska-Sendek i Magdalena Miernicka.

andemia koronawirusa zmieniła świat. Obostrze- Czego wojsko nauczyło się w czasie pandemii? nia, izolacja, niepewność jutra, a także osobiste Bardzo wielu rzeczy, a trzeba zaznaczyć, że sprawdzian dramaty nie ominęły także Wojska Polskiego. Żoł- i proces analizy wniosków ciągle trwają. Już teraz zauważal- nierze pokazali jednak, że Polacy mogą na nich li- na jest na pewno zdolność szybkiego i elastycznego dostoso- Pczyć. Jak ocenia pan przygotowanie wojska do wspierania wywania się do dynamicznie zmieniającej się sytuacji i sku- społeczeństwa w takich sytuacjach? tecznego działania w czasie kryzysu. Wielu z nas dopiero te- W tym ciężkim czasie szczególnie ważne są wzajemna po- raz zobaczyło, jak ważne są sprawnie zaplanowany system moc, ludzkie gesty i ofiarność. Dlatego już na samym począt- łączności oraz zastępowalność w strukturze organizacji. ku epidemii zdecydowałem, że Wojsko Polskie maksymalnie Każdy szczebel dowodzenia, wszystkie instytucje i jednostki zaangażuje się w przeciwdziałanie jej, będzie ważnym ele- wojskowe musiały odnaleźć się w warunkach permanentne- mentem wsparcia społeczeństwa. Nieprzerwanie od wielu go kryzysu, równocześnie zapewniając ciągłość funkcjono- miesięcy każdego dnia kilka tysięcy żołnierzy – można powania. Chodzi przede wszystkim o krytycznie ważne dla na- wiedzieć cichych bohaterów – wyrusza do szpitali, domów szej obronności zdolności mobilizacyjne i gotowość bojową. pomocy społecznej, sanepidów oraz domów prywatnych, by W tych dziedzinach nie ma mowy o pauzach czy długotrwa- wspierać opiekę zdrowotną, dostarczać leki, materiały me- łym zawieszeniu szkoleń. Kompromis musiał dotyczyć jedy- dyczne i żywność, a także dawać zwykłe, ludzkie oparcie. nie tego, w jakim stopniu można niektóre szkolenia ograni- English version: polska-zbrojna.pl English version: Niezwykle cenne okazały się elastyczność, empatia i odpo- czyć czy zmodyfikować. Tylko nieliczne zdecydowaliśmy się wiedzialność żołnierzy. Mogę z satysfakcją przyznać, że przełożyć. świetnie wywiązują się ze swoich zadań. Za co szczerze dzię- kuję. To w dużej mierze ich tytaniczna praca i codzienna wal- Przez ostatnie miesiące cały czas były także realizowane ka sprawiają, że polski system walki z pandemią cały czas jest programy modernizacji technicznej Wojska Polskiego. Do wydolny i może działać dalej. jednostek regularnie trafiało nowe wyposażenie.

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA 27

ŻOŁNIERZE BĘDĄ WY- KONYWAĆ ZADANIA ZWIĄZANE Z WALKĄ Modernizacja techniczna to jeden Z PANDEMIĄ DO Globalna pandemia nie ominęła jed- z moich priorytetów. Dążę do tego, aby nak przemysłu zbrojeniowego. Czy Wojsko Polskie miało do dyspozycji OSTATNIEGO DNIA, wywołane nią turbulencje wpłynęły sprzęt nowoczesny i najwyższej jako- DO KIEDY TO BĘDZIE na harmonogramy dostaw nowego ści. Zazwyczaj jest on jednak bardzo uzbrojenia do Wojska Polskiego? drogi, więc staramy się dysponować POTRZEBNE. TAKI Epidemia nie oszczędza nikogo i ma budżetem modernizacyjnym rozważ- wpływ na gospodarki na całym świecie. nie, a jednocześnie perspektywicznie. JEST CEL NA NAJBLIŻ- Dotknęła również przemysł zbrojenio- Cieszy to, że pula finansowa na nowe SZE MIESIĄCE. DLA wy, ale muszę przyznać, że nie notuje- zakupy systematycznie wzrasta. Jeśli my poważniejszych opóźnień. Te, które chodzi o ten wskaźnik, jesteśmy jed- MNIE, DLA WOJSKA, się zdarzają ze względu na oczywiste nym z liderów Sojuszu Północnoatlan- DLA WSZYSTKICH ograniczenia w halach produkcyjnych tyckiego. Już wydajemy na obronność i logistyce, staramy się traktować z dużą znacznie powyżej wymaganych w NATO 2% PKB, a za kil- dozą zrozumienia. Mogę zapewnić, że sprzęt sprawnie trafia ka lat osiągniemy 2,5%. Tylko tak możemy utrzymać niedo polskich jednostek wojskowych. Żołnierze odbierają nowe zbędne zdolności odstraszania i odgrywać w regionie rolę li- poprady, kraby, bieliki, mustangi, ale również zmodernizowa- dera pod względem podejścia do bezpieczeństwa. Od kilku ne leopardy i wyremontowane T-72. Pod tym względem rok lat nie ma tygodnia czy miesiąca bez ogłoszenia większych 2020 można uznać za naprawdę dobry. lub mniejszych dostaw dla armii. Czuję satysfakcję zarówno w chwili, gdy wręczam kluczyki np. do raków, popradów Gdyby miał pan wskazać trzy najważniejsze wyzwania, ja- czy krabów, jak i wtedy, kiedy mogę przekazać informacje, kie czekają Wojsko Polskie w rozpoczynającym się 2021 że do wojska trafi ultranowoczesny system obrony powietrz- roku, to co by to było? nej Patriot, niewidoczny dla radarów samolot F-35 czy długo Żołnierze będą wykonywać zadania związane z walką wyczekiwany system HIMARS. z pandemią do ostatniego dnia, do kiedy to będzie potrzebne. To jest cel na najbliższe miesiące. Dla mnie, dla wojska, dla Które z zawartych w 2020 roku kontraktów uważa pan za wszystkich. Najbliższy rok to, mam nadzieję, będzie też dyna- najważniejsze? miczny czas wychodzenia ze stanu epidemii i powrotu do nor- Zakupem przełomowym, wręcz skokiem w przyszłość, jest malnego funkcjonowania. Dla naszych sił zbrojnych także umowa na F-35. 32 sztuki tych samolotów będą w stanie real- czas intensywnego szkolenia i ćwiczeń, również tych z udzia- nie umocnić pozycję Polski w działaniach odstraszających łem rezerw. Czeka nas przede wszystkim „Dragon”, podczas i obronnych. To nowe zdolności, bo F-35 to więcej niż samo- którego certyfikacji podda się dowództwo 18 Dywizji Zme- lot – to wielozadaniowa platforma i centrum zbierania oraz chanizowanej. przetwarzania danych. Dzięki technologii stealth może niewy- Chciałbym, aby w 2021 roku rzeczywistych kształtów za- kryty operować nad wrogim terytorium. W przyszłości te ma- częła nabierać Agencja Uzbrojenia. Zależy mi na tym, żeby szyny stworzą z patriotami i HIMARS-ami kompleksowy sys- wreszcie uporządkować kwestie zakupów dla wojska. Agencja tem, który zapewni naszemu wojsku zwiększone możliwości ma właśnie odgrywać rolę nadrzędną – koordynatora, który rozpoznawcze, obronne, a w razie potrzeby także uderzenio- oprócz wszystkich kwestii analitycznych, prawnych, przetar- we. To zdecydowanie zła wiadomość dla potencjalnego agre- gowych i zakupowych, będzie również nadzorował cały cykl sora oraz doskonała dla Polski. życia sprzętu. Jest ona również potrzebna ze względu na pla- 2020 rok to jednak nie tylko F-35. Udało nam się podpisać nowane kolejne – podkreślam, że krytycznie ważne – umowy wiele ważnych umów z polskim przemysłem obronnym, dla wojska. Przede wszystkim chodzi tu o obronę powietrzną m.in. kolejną już z konsorcjum spółek Polskiej Grupy Zbro- – drugą fazę programu średniego zasięgu „Wisła” oraz pro- jeniowej – Hutą Stalowa Wola i Rosomakiem – na zakup gram krótkiego zasięgu „Narew”. Nie zapominamy również pięciu kompanijnych modułów ogniowych Rak, inną na do- o okrętach podwodnych dla marynarki wojennej i programach stawę 60 egzemplarzy specjalnej wersji rosomaka do prze- śmigłowcowych. wozu obsług przenośnych zestawów przeciwpancernych po- W niedawnym sondażu Wojsko Polskie zostało przez Pola- cisków kierowanych Spike. Do naszych jednostek trafiają ko- ków najlepiej ocenione jako instytucja. To wymierny sukces lejne transze nowego sprzętu, jak np. pojazdy Aero dla naszych wspólnych działań. Mam nadzieję, że w najbliższym spadochroniarzy i karabinki Grot. To świetny, sprawdzony roku ta pozycja zostanie umocniona. i – co ważne – polski sprzęt. Trwają też dostawy samochodów Szersza wersja wywiadu z ministrem obrony narodowej Ford Ranger XLT. na portalu Polska-zbrojna.pl

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA 28

ARMIA / MISJE

WALKA O ZWYCZAJNE ŻYCIE To już trzecia zmiana Polskiego Kontyngentu Wojskowego w Libanie. I chociaż żołnierze z 12 Brygady Zmechanizowanej jadą tam, by pilnować pokoju, są przygotowani na każdy scenariusz.

MICHAŁ ZIELIŃSKI

Wszyscy polscy żołnierze jadący na mi- sję do Libanu muszą się li- czyć z trudnymi warunkami atmosferycznymi oraz terenowymi. Ma to ogromne znaczenie przede wszystkim dla kierow- ców, którzy będą prowa- dzić KTO Rosomak. PIOTR PYTEL/12PIOTR BZ

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA 29 NATO

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA 30 ARMIA / MISJE

owrót na misję prowadzoną pod egidą Organizacji Naro- dów Zjednoczonych (UNIFIL), ze względu na ponaddziesię- cioletnią przerwę oraz trwającą od wiosny pandemię, nie był prosty. Żołnierze ze szczecińskiej 12 Brygady Zmechanizowanej udowodnili jednak, że nieza- leżnie od okoliczności potrafią wywiązać się z po- Pstawionych zadań. Co więcej, ich służba nie ogra- w Libanie. Szczególny nacisk położono także nicza się do monitorowania sytuacji na pograni- na wsparcie tamtejszych sił zbrojnych w formie czu libańsko-izraelskim, ale przynosi także realne wspólnych patroli, prowadzenia ulicznych poste- korzyści lokalnej społeczności, np. dzięki akcjom runków kontrolnych oraz szkoleń na wszystkich humanitarnym oraz edukacyjnym. szczeblach dowodzenia. W tym wypadku także zobowiązuje charakter misji, który ukierunkowu- JESTEŚMY MILE WIDZIANI je działania polskich żołnierzy raczej na obserwa- Misja w Libanie ma charakter pokojowy, a jej cję i dzielenie się doświadczeniem, niż ścisłą cele są jasno określone przez rezolucje Rady Bez- współpracę przy prowadzeniu operacji. pieczeństwa ONZ. Sytuacja na Bliskim Wscho- „Nadrzędnym celem misji jest utrzymanie po- dzie sprawia jednak, że przez cały czas pojawiają koju i ochrona lokalnej ludności. Swoją opieką się nowe wyzwania. Zachodzą zmiany nie tylko otoczymy wszystkich obywateli, przy czym nie polityczne, lecz także ekonomiczne, a lokalne chodzi wyłącznie o poprawę bezpieczeństwa. We społeczności muszą mierzyć się również z kata- współpracy z miejscową administracją będziemy strofami naturalnymi bądź tragediami, takimi jak prowadzić także różne akcje pomocowe”, podkre- sierpniowa eksplozja w Bejrucie. Wiedzą o tym śla ppłk Kowalewski i za przykład podaje wypo- Ppłk DANIEL żołnierze rozpoczynający trzecią zmianę, którzy, sażenie jednej ze szkół w komputery czy organi- KOWALEWSKI: „Nad- rzędnym celem misji mimo doświadczeń zebranych i przekazanych zację oświetlenia w kilku miejscowościach. Żoł- jest utrzymanie poprzez ich kolegów, nie spoczywają na laurach. nierze służący na poprzednich zmianach koju i ochrona lokal- „Nasza główna działalność będzie polegać na prowadzili także zajęcia z pierwszej pomocy, wy- nej ludności. Swoją opieką otoczymy monitorowaniu zawieszenia broni na granicy li- chowania fizycznego czy… gotowania. „Dużym wszystkich obywate- bańsko-izraelskiej. Przede wszystkim w strefie utrudnieniem jest pandemia COVID-19, przez li, przy czym nie cho- ONZ rozdzielającej te dwa państwa, czyli w re- którą musimy ograniczyć kontakt z miejscową dzi wyłącznie o po- prawę bezpieczeń- jonie tzw. niebieskiej linii. Nie zapominamy ludnością. Dostajemy jednak sygnały, że jesteśmy stwa. We współpracy przy tym, że jest to możliwe dzięki utrzymaniu bardzo mile widziani, więc w miarę możliwości z miejscową admini- dobrych relacji z lokalną ludnością”, mówi zamierzamy kontynuować rozpoczęte projekty”, stracją będziemy pro- wadzić także różne ppłk Daniel Kowalewski, dowódca III zmiany podkreśla podpułkownik. Według dowódcy akcje pomocowe”. Polskiego Kontyngentu Wojskowego UNIFIL III zmiany to właśnie pandemia w połączeniu

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA 31 PIOTR PYTEL/12PIOTR BZ

z trudną do przewidzenia sytuacją we- nują działania mandatowe na trzech wnętrzną będzie stanowiła największe MISJA W LIBANIE kierunkach – chodzi o obecność na wy- wyzwanie dla kontyngentu. Właśnie MA CHARAKTER PO- suniętym posterunku obserwacyjnym dlatego przed wyjazdem żołnierze w rejonie niebieskiej linii, ochronę ba- przeszli wszechstronny trening, który KOJOWY, A JEJ CELE zy oraz prowadzenie patroli w strefie przygotował ich na każdy scenariusz. SĄ JASNO OKREŚLO- odpowiedzialności. Zmiany będą prze- NE W REZOLUCJACH prowadzane co dwa miesiące”, tłuma- WEDŁUG PROCEDUR czy kpt. Krzysztof Zdanowski, dowód- BOJOWYCH RADY BEZPIECZEŃ- ca kompanii manewrowej. Przygotowania do kolejnej zmiany Dotychczas polski kontyngent dzia- PKW UNIFIL w Libanie rozpoczęły STWA ONZ. SYTUACJA łał w ramach batalionu irlandzko-pol- się już sześć miesięcy temu od szkoleń NA BLISKIM WSCHO- skiego, w którego sztabie służyli tak- indywidualnych, m.in. z prowadzenia że Węgrzy. W czasie trzeciej zmiany pojazdów, nawiązywania i utrzymywa- DZIE SPRAWIA JED- ich udział w misji UNIFIL został roz- nia łączności oraz medycznych. Na- NAK, ŻE CAŁY CZAS szerzony. „Do jednego z plutonów na stępnie przeprowadzono ocenę wyszko- stałe przydzielono 15 węgierskich lenia żołnierzy na poziomie drużyny, POJAWIAJĄ SIĘ NOWE żołnierzy, którzy wspólnie z nami bę- plutonu i kompanii. Ze względu na WYZWANIA dą wykonywać wszystkie zadania pandemię COVID-19 większa część te- mandatowe. Przez ponad miesiąc go procesu odbyła się w macierzystych jednostkach 12 Bry- zgrywaliśmy nasze pododdziały i czas ten pokazał, że gady Zmechanizowanej z jednoczesnym wsparciem instruk- wcześniej sojusznicy szkolili się według wskazanych przez torów z Centrum Przygotowań do Misji Zagranicznych nas procedur. Byliśmy pozytywnie zaskoczeni, jak płynnie w Kielcach, którzy prowadzili zajęcia za pomocą wideokon- przebiegły wspólne ćwiczenia i certyfikacja”, zaznacza ferencji. kpt. Zdanowski. Cykl szkoleń wieńczyła certyfikacja kontyngentu, którą Chociaż żołnierze przygotowywali się do misji pokojowej, przeprowadzono w grudniu 2020 roku. Wtedy sprawdzono, doskonalili się z procedur stricte bojowych. Podejście to jed- jak ze swoich obowiązków wywiązują się sztab oraz plutony nak nie wykracza poza standardy określone przez wytyczne wchodzące w skład kompanii manewrowej. „Plutony wyko- Rady Bezpieczeństwa ONZ. Żołnierz pozostaje żołnierzem

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA 32 ARMIA / MISJE PIOTR PYTEL/12PIOTR BZ (3)

TYMCZASOWE SIŁY ZBROJNE ONZ W LIBANIE

UNIFIL (United Nations Interim wadzone z tego regionu. W latach Force in Lebanon) to misja poko- 1992–2009 w skład tej misji i w wypadkach szczególnego zagrożenia musi po- jowa prowadzona na terenie połu- wchodził także polski kontyngent trafić zareagować. Dlatego najbardziej wymagają- dniowego Libanu. Została powo- wojskowy. Po dekadzie przerwy, cym etapem certyfikacji były patrole, w czasie łana w 1978 roku, aby umożliwić w 2019 roku polscy żołnierze po- których oceniane plutony musiały rozwiązywać wycofanie się wojsk izraelskich, wrócili do Libanu. Od tego czasu różne problemy mogące wystąpić na teatrze dzia- które okupowały strefę przygra- wszystkie zmiany PKW UNIFIL łań. Także te skrajne. „Scenariusze sprowadzały niczną ze względu na ataki Orga- w Libanie wystawia 12 Brygada się przede wszystkim do rozmów z lokalną ludno- nizacji Wyzwolenia Palestyny pro- Zmechanizowana. ścią, ale przygotowano też »niespodzianki«. Pew- nego razu zablokowano nam drogę. Musieliśmy wykazać się empatią i załagodzić sytuację. To by- ła tylko podgrywka, ale trzeba pamiętać, że w strefie naszej odpowiedzialności funkcjonują Takie scenariusze są mało prawdopodobne, trzy duże religie oraz różne kultury. W takich sy- ale wszyscy polscy żołnierze jadący na misję tuacjach znajomość lokalnych zwyczajów może do Libanu muszą liczyć się z trudnymi warun- okazać się kluczowa”, podkreśla ppor. Adam kami atmosferycznymi (upalne lata, deszczowe Kołcz, dowódca 1 plutonu zmotoryzowanego zimy) oraz terenowymi. Ma to ogromne znacze- III zmiany PKW UNIFIL w Libanie. W czasie nie przede wszystkim dla kierowców, którzy bę- certyfikacji ćwiczono także procedury obowiązu- dą prowadzić KTO Rosomak w czasie patroli jące w wypadku znalezienia ładunków wybucho- zmotoryzowanych. W ramach przygotowań do wych, a nawet otwartego ataku na konwój. jazdy w warunkach górskich wzięli oni udział

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA 33

PRZYGOTOWANIA DO KOLEJNEJ ZMIA- NY PKW UNIFIL W LIBANIE ROZPOCZĘ- ŁY SIĘ JUŻ SZEŚĆ MIESIĘCY TEMU OD SZKOLEŃ INDYWIDUALNYCH, M.IN. Z PROWADZENIA POJAZDÓW, NAWIĄZYWANIA I UTRZYMYWANIA ŁĄCZNOŚCI ORAZ MEDYCZNYCH

w szkoleniu przeprowadzonym w Ośrodku Szkolenia my teraz diametralnie różni się od zadań z tamtych czasów. Piechoty Górskiej „Jodła”. Do Libanu jedziemy nie jako logistycy, lecz siły manewrowe, „Pokonywaliśmy wyznaczoną trasę zarówno w dzień, jak które mają utrzymywać pokój między zwaśnionymi krajami”, i nocą, przy użyciu noktowizji. Wiązało się to z nauką prowa- podkreśla chor. Walento. Zaznacza przy tym, że o ile część dzenia rosomaka po bardzo ciasnych drogach, trudnych zjaz- doświadczeń zdobytych podczas patroli w Syrii można bezpo- dach oraz stromych i śliskich podjazdach. Naprawdę było co średnio przełożyć na misję UNIFIL, o tyle trzeba rozgrani- robić”, relacjonuje st. szer. Krzysztof Wiśniewski, kierowca czyć wnioski płynące z misji stabilizacyjnych. „Nie jesteśmy KTO Rosomak. Jedną z najczęstszych uwag przekazywanych stroną konfliktu. Obowiązuje nas bardzo restrykcyjne prawo przez kierowców, którzy służyli w Libanie, jest konieczność użycia broni, które dopuszcza walkę jako ostateczność. Zanim umiejętnego korzystania z napędów pojazdu oraz retardera, żołnierz odda strzał, musi być pewien, że dana sytuacja na- który na stromych zjazdach sprawdza się lepiej od hamulców. prawdę tego wymaga. Mamy pilnować pokoju, a nie zaogniać „Podobnie jak w ciężarówkach, w rosomaku możemy w ten sytuację”, podkreśla żołnierz. sposób regulować siłę hamowania, co pozwala dłużej zacho- Odpowiedzialność za prowadzenie patroli w strefie niebie- wać pełną manewrowość. Jeżeli unikniemy przegrzania ha- skiej linii spoczywa przede wszystkim na podoficerach, któ- mulców, w każdej chwili będziemy mogli zatrzymać pojazd, rzy nimi dowodzą. Jednym z nich jest sierż. Artur Jaźwiński, wykonać ostrzejszy skręt czy też szybko odjechać. Od tego za- zastępca dowódcy plutonu. Jest to jego trzecia misja, wcze- leży bezpieczeństwo załogi”, podkreśla st. szer. Wiśniewski. śniej służył właśnie w Iraku oraz w Afganistanie. „Tam rów- Dodaje, że taki sposób prowadzenia wozu w połączeniu nież działałem w zespołach manewrowych, ale to moja z możliwością użycia systemu pompowania kół i blokady mo- pierwsza misja polegająca na utrzymaniu pokoju. Teraz nie stów napędowych pozwala pokonać dowolny teren. będzie działań bojowych, zaminowanych dróg czy walk z przeciwnikiem. Jesteśmy przygotowani na takie zagroże- TO NIE AFGANISTAN nia, ale podczas patroli będziemy przede wszystkim obser- Opisana certyfikacja może kojarzyć się z przygotowaniami wować wydzieloną strefę, raportować o ewentualnych naru- do misji stabilizacyjnych w Iraku czy w Afganistanie. Rzeczy- szeniach i przekazywać te informacje do TOC-u [tactical wiście, część elementów szkoleniowych jest podobna, ale nie operation center, czyli centrum operacji taktycznych]. Rów- należy zapominać, że misja w Libanie ma charakter całkowi- nocześnie będziemy zbierać informacje o potrzebach lokal- cie odmienny. Bliżej jej do operacji pod sztandarem ONZ pro- nej ludności”, tłumaczy sierż. Jaźwiński. wadzonych przed dekadą, chociaż i tutaj można wskazać wy- Dotychczas najczęściej odnotowywano takie zdarzenia, raźne różnice. „Będę służyć pod błękitną flagą po raz drugi. jak próba nielegalnego przedostania się na terytorium Izra- Pierwsze doświadczenia zbierałem w 2009 roku w ramach ela lub naruszenie libańskiej przestrzeni powietrznej przez misji UNDOF w Syrii. W tym czasie było tam jeszcze bardzo drony. Dochodzi także do napięć wokół budowanego przez spokojnie, dlatego w wolnej chwili mogliśmy zobaczyć i le- Izrael muru. „Pomimo tych incydentów strefa niebieskiej li- piej poznać tę część świata”, wspomina st. chor. sztab. Artur nii traktowana jest jako stabilna i chcemy, żeby tak zostało. Walento z sekcji szkolenia III zmiany PKW UNIFIL. W tym Pozostaje życzyć nam żołnierskiego szczęścia oraz mieć na- samym czasie polski kontyngent stacjonował także w Liba- dzieję, że przyczynimy się do tego, żeby mieszkańcy tego nie. Był to batalion logistyczny wzmocniony przez podod- regionu mogli normalnie żyć”, podsumowuje sierż. Artur działy sapersko-inżynieryjne oraz medyczne. „To co wykona- Jaźwiński.

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA 34 ARMIA / WOJNAWOJSKA LĄDOWE

WYPROWADZONE W POLE Na poligon po raz pierwszy wyjechały leopardy w zmodernizowanej wersji 2PL. Podczas dwudniowego szkolenia 10 Brygady Kawalerii Pancernej ich załogi współpracowały z czołgistami używającymi maszyn w wersjach 2A4 i 2A5.

ŁUKASZ ZALESIŃSKI

rudniowy poranek. Jedziemy na poligon w Świętoszowie. Ale to za chwilę. Na razie idzie- w Świętoszowie. Będziemy się przyglą- my przyjrzeć się im z bliska. dać szkoleniu żołnierzy z 10 Brygady Kawalerii Pancernej. Zobaczymy czołgi CO WIDAĆ NOCĄ Gw natarciu, ale też pododdziały, których zada- Leopardy to podstawowe czołgi polskiej armii. niem jest zatrzymywać te maszyny. Kiedy docie- Zostały kupione w Niemczech, a do służby zaczę- ramy na plac ćwiczeń, rozstawiamy się na nie- ły wchodzić w 2002 roku. Pięć lat temu resort wielkim nasypie. Tuż obok pluton leopardów. obrony podpisał kontrakt na modernizację więk- „Mamy tutaj pojazdy w wersji 2A4, 2A5, ale też szości pojazdów w wersji 2A4. Umowa opiewa na najnowsze – w wersji 2PL. Chcemy sprawdzić, 2,4 mld zł, a jej realizacji podjęła się spółka Bu- Czołgi formują linię bojową, po czym ru- w jaki sposób będą ze sobą współdziałać. To po- mar Łabędy, która współpracuje z kilkoma innymi szają w ugrupowaniu może w doskonaleniu kadry instruktorskiej, a co polskimi firmami oraz niemieckim koncernem rozwiniętym. Kilka za tym idzie, samych załóg”, wyjaśnia mjr Marcin Rheinmetall Landsysteme GmbH. Pierwsze le- minut później znikają w kłębach dymu, któ- Wdowiak, komendant Ośrodka Szkolenia opardy w najnowszej wersji, czyli 2PL, trafiły nie- ry unosi się nad poli- Leopard z 10 Brygady Kawalerii Pancernej dawno do Ośrodka Szkolenia Leopard w Święto- gonem.

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA ARMIA / WOJNA 35 MICHAŁ ZIELIŃSKI (2)

MJR MARCIN WDOWIAK: „LEOPARDY RÓŻ- NYCH TYPÓW WSPÓŁPRACOWAŁY ZE SOBĄ PO RAZ PIERWSZY. WSTĘP- NE WNIOSKI: TRZE- BA DOGRAĆ DETA- LE ZWIĄZANE CHOĆBY Z PROWA- DZENIEM NATAR- CIA CZY STAŁYMI PROCEDURAMI RA- DIOWYMI W CZASIE DZIAŁAŃ”.

szowie oraz 1 Warszawskiej Brygady Pancernej (więcej na chodzi o DM11, to możliwy jest także wybuch nad celem, ten temat w „Polsce Zbrojnej” 12/2020). Dwa z nich mam co pomaga skutecznie razić na przykład żołnierzy przeciw- właśnie przed sobą. nika ukrywających się w okopie czy za przeszkodą”, wylicza Na pierwszy rzut oka wyglądają niemal identycznie jak le- chorąży. Na tym jednak nie koniec. Leopard 2PL zyskał też opardy 2A4 czy 2A5. Może mają nieco jaśniejsze malowa- nową kamerę termowizyjną oraz wyposażony w termowizję nie. W praktyce jednak różnic jest sporo. celownik dowódcy. „Nowa optyka znacząco poprawiła moż- „Leopardy 2PL posiadają wzmocniony pancerz i zmoder- liwości ogniowe czołgu”, przyznaje mjr Wdowiak. Nowością nizowany system kierowania ogniem, który został przystoso- jest wreszcie agregat prądotwórczy. Dzięki niemu uzbrojenie wany do strzelania amunicją programowalną”, tłumaczy działa nawet przy wyłączonym silniku. „Za sprawą nowego chor. Tomasz Potęga, dowódca grupy pojazdów gąsienico- opancerzenia czołg jest cięższy niż leopardy w starszych wych w Ośrodku Szkolenia Leopard. Nowe parametry po- wersjach. Prowadzi się jednak niemal tak samo. Plus dla kie- zwalają m.in. na używanie pocisków DM11 czy też ich pol- rowcy to na pewno kamera cofania. Podobne udogodnienia skiego odpowiednika – HE. „Działają one w kilku trybach. posiadają co prawda również leopardy 2A5, ale tutaj obraz Mogą eksplodować w chwili kontaktu z celem, a także jest kolorowy, w dodatku urządzenie pracuje też w trybie z pewnym opóźnieniem lub po przebiciu przeszkody. Jeśli nocnym”, podkreśla st. szer. Adrian Adamkiewicz, kierowca

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA 36 ARMIA / WOJSKA LĄDOWE

Zanim żołnierze za- czną strzelać, mu- szą swoje wyrzutnie skalibrować. Pomogą w tym przygotowane wcześniej stojak i płachta papieru z dwoma krzyżami – dużym i małym. MICHAŁ ZIELIŃSKI (2)

leoparda 2PL. Tymczasem załogi zajmują miejsca. Maszyny rejon, odpowiednio się przy tym ubezpieczając. Dobrze, jeśli formują szyk i ruszają na plac ćwiczeń. uda się go w to miejsce wciągnąć i ponownie zyskać przewa- gę”, przyznaje kierownik ćwiczeń. Jeszcze moment i leopardy JAK W WALCE wykonują zwrot. Teraz zmierzają wprost ku nasypowi, na któ- Początkowo czołgi poruszają się w kolumnie. Podczas jaz- rym stoimy. Zatrzymują się dosłownie kilka metrów od niego. dy ich wieże obracają się w różne strony. „Zgodnie z proce- I tak ćwiczenia dobiegają końca. „Leopardy różnych typów durą każdy dowódca, a także działonowy, otrzymuje swój sek- współpracowały ze sobą po raz pierwszy. Wstępne wnioski: tor, który musi obserwować. W razie ataku na kolumnę – od- trzeba dograć detale związane choćby z prowadzeniem natar- powie ogniem. W ten sposób jest ona przez cały czas cia czy stałymi procedurami radiowymi w czasie działań. Ma- chroniona”, tłumaczy mjr Wdowiak. Ze swojego wozu prze- my jednak doświadczoną kadrę, więc o wyniki się nie oba- syła do dowódcy plutonu kolejne polecenie, a ten podaje ko- wiam”, podsumowuje mjr Wdowiak. mendę do zmiany ugrupowania. Czołgi ustawiają się w odle- głości kilkudziesięciu metrów od siebie. „Załogi, używając PIERWSZY… OGNIA przyrządów optoelektronicznych, muszą rozpoznać rejon, do- Kolejny poranek. Nad poligonem wiszą ciężkie chmury, wiedzieć się, czy w okolicy znajduje się przeciwnik i jakim horyzont zasnuwa mgła. Jedziemy przez las, w okolice sprzętem dysponuje”, wyjaśnia major. Chwilę później dowód- tzw. Wzgórza Prezydenckiego, gdzie dziś mają zostać prze- ca plutonu dostaje sygnał do natarcia. prowadzone strzelania z granatników RPG-7. Będą ćwiczyć Czołgi formują linię bojową, po czym ruszają w ugrupowa- celowniczy z drużyn piechoty, ale też żołnierze z dywizjonu niu rozwiniętym. Kilka minut później znikają w kłębach dy- przeciwlotniczego, którzy na co dzień odpowiadają za osłonę mu, który unosi się nad poligonem. Zadbali o niego żołnierze pododdziałów ogólnowojskowych brygady. Po kilkunastu mi- z tzw. podgrywki. Po prostu rozrzucili na placu granaty dym- nutach jesteśmy na miejscu. Na wzgórzu powiewa biała flaga ne. A wszystko po to, by załogi czołgów poczuły się trochę jak – na razie strzelań nie będzie. Poniżej, na rozległej pustej prze- na prawdziwym placu boju. Zza gęstej zasłony dociera do nas strzeni, grupka żołnierzy, ciężarówka, skrzynki z granatnikami huk wystrzałów. Salwy oddawane są jednak ślepą amunicją. i amunicją. W oddali majaczy ciemny kształt – wrak BWP-a, „Plac ćwiczeń jest zbyt mały, by prowadzić strzelania bojowe. czyli bojowego wozu piechoty. „To będzie nasz cel, oczywi- Te mamy już zaplanowane, ale dziś koncentrujemy się na tak- ście jeżeli warunki się poprawią. Na razie mgła jest zbyt gęsta. tyce”, podkreśla mjr Wdowiak. Na otwarcie ognia nie pozwalają zasady bezpieczeństwa”, Zgodnie ze scenariuszem załogom udaje się zepchnąć mówi por. Adrian Kotowicz, kierownik ćwiczeń. przeciwnika do defensywy. Niebawem jednak role się odwra- Postanawiamy jednak trochę poczekać i wykorzystać ten cają. Leopardy ponownie suną przed naszymi oczami, tyle że czas na rozmowę z żołnierzami. „RPG-7 to ręczna wyrzutnia na wstecznym biegu. Terkocą karabiny maszynowe. Czołgi granatów przeciwpancernych. Broń została przeznaczona do wycofują się na wcześniejsze pozycje, cały czas jednak prowa- niszczenia pojazdów opancerzonych – transporterów, czoł- dząc ostrzał. Szyk zostaje utrzymany. „Kiedy przeciwnik zdo- gów... Może skutecznie razić obiekty znajdujące się w odległo- ła zatrzymać natarcie, często lepiej wycofać się w bezpieczny ści 400–500 m”, opisuje st. szer. Daniel Nizioł z 10 Brygady

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA 37

a ich miejsce zajmuje kolejna trójka. Potem kolejna i jeszcze jedna. Jeśli pogoda pozwoli, celowniczy będą ćwiczyć przez kilka godzin. My tymczasem jedziemy zobaczyć minowanie. I tak ponownie jesteśmy w miejscu, gdzie dzień wcześniej ćwiczyły leopardy. Na razie plac jest pusty, ale już po chwili zza pagórka wyłaniają się dwa krotony, czyli systemy minowania narzutowego. Z rozmieszczonych na burtach zasobni- ków wylatują serie ciemnych dysków, które wirują w powietrzu i upadają w miękki grunt. W razie potrzeby krotony mo- gą rozstawiać miny także z tyłu. Kiedy pojazdy odjeżdżają, idziemy zobaczyć efekt ich pracy. Miny zostały rozmieszczo- ne na solidnym kawałku poligonu. Człowiek może między nimi lawirować. Nie ma jednak mowy, by przemieścił się tędy czołg czy transporter opancerzony. DZIĘKI „W 10 BKPanc mamy cztery krotony. Wchodzą one w skład plutonu minowania, który podczas działań bojowych prze- kształca się w oddział zaporowy. Łącznie pojazdy w ciągu GĄSIENICOM kwadransa są w stanie rozstawić 1600 min i skutecznie za- mknąć drogę pododdziałom pancernym przeciwnika”, tłuma- KROTONY Z ŁATWO- czy por. Michał Barwicki z kompanii saperów. CHAOS U PRZECIWNIKA ŚCIĄ PORUSZAJĄ Kiedy brniemy przez poryty gąsienicami piach, jeden z żoł- nierzy trąca minę butem. W mgnieniu oka unosi się nad nią SIĘ PO PRZYGOD- czerwony dym – rzecz jasna niegroźny dla otoczenia. „To mina ćwiczebna”, podkreśla por. Barwicki. „Te w wersji bojowej NYM TERENIE są wypełnione heksogenem, czyli materiałem wybuchowym o zwiększonej sile działania. Bezpiecznik czasowy sprawia, że aktywują się dopiero 15 minut po wystrzeleniu z krotona. I tak jednak podczas załadunku każda z min jest dokładnie spraw- Kawalerii Pancernej. Zanim jednak żołnierze zaczną strzelać, dzana przy użyciu specjalnego miernika. Chodzi o to, by wy- muszą swoje wyrzutnie skalibrować. Pomogą w tym rozłożo- kluczyć ewentualną usterkę obwodów elektrycznych, a co za ne obok stojak i płachta papieru z dwoma krzyżami – dużym tym idzie – ryzyko detonacji podczas transportu czy ustawia- i małym. „Granatnik należy położyć na stojaku, a w lufie nia pola minowego”, dodaje oficer. Zaporę mogą tworzyć mi- umieścić przeziernik [przyrząd do zgrywania nastaw zero- ny narzutowe dwóch typów. Pierwsze eksplodują w chwili, wych] z siateczką. Musi się ona wpasować w duży krzyż. gdy najedzie na nie np. czołg lub transporter przeciwnika. De- Z kolei celownik PGO powinien zgrać się z krzyżem mniej- tonacja drugich następuje z opóźnieniem. Mina może wy- szym”, tłumaczy st. szer. Adrian Jendyczek i dodaje, że prze- buchnąć pod drugim, a nawet trzecim pojazdem, który po niej zierniki zakładane na RPG zimą oraz te zakładane latem róż- przejedzie. „W ten sposób wprowadzamy chaos w szeregi nią się od siebie. „To kwestia przejrzystości powietrza. Przy przeciwnika”, podkreśla por. Barwicki. minusowej temperaturze jest ona mniejsza, więc celownik na- Obserwujemy, jak krotony powoli wracają do miejsca, które leży ustawić odrobinę inaczej”, wyjaśnia. przed chwilą zaminowały. Teraz możemy przyjrzeć im się Tymczasem mija pół godziny, a mgła nie opada. Decyzja: z bliska. Pojazdy zostały zbudowane przez Hutę Stalowa Wola jedziemy w inną część poligonu, gdzie będzie stawiane pole na podwoziu lekkiego transportera opancerzonego MTLB. minowe. W połowie drogi telefon – jednak strzelają. Wraca- Dzięki gąsienicom z łatwością poruszają się po przygodnym my, białą flagę na wzgórzu zastąpiła czerwona. Powietrzem terenie. Każda z załóg składa się z dwóch żołnierzy – kierowcy raz po raz wstrząsa seria wystrzałów. Podjeżdżamy bliżej. Żoł- oraz dowódcy, który obsługuje sterownicę do wyrzucania min, nierze ustawiają się naprzeciw celu trójkami. Pierwszy i drugi a także zamontowany na kabinie karabin maszynowy kalibru strzelają w przyklęku, trzeci – stojąc. „Pierwszy... Ognia!”, 12,7 mm. Broń służy do odpierania ewentualnych ataków prze- ppor. Kotowicz wykrzykuje komendę, a chwilę później nad ciwnika. Bo kroton może stanowić naprawdę atrakcyjny cel... wrakiem BWP-a unosi się krótki rozbłysk. Pocisk w celu. Tymczasem ćwiczenia z minowania dobiegają końca, a my „Drugi... Ognia!”. Tym razem pocisk ląduje w piachu kilka powoli opuszczamy poligon. Kiedy jedziemy leśną drogą ku metrów przed pojazdem. „Trzeci... Ognia!”. Pocisk odbija się bramie, towarzyszą nam odgłosy karabinowych wystrzałów. od pancerza i jeszcze przez kilka metrów ciągnie za sobą Na poligonie w Świętoszowie taki intensywny ruch panuje świetlistą smugę. Strzał zaliczony. Żołnierze wycofują się, właściwie przez okrągły rok.

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA

ARMIA / INFRASTRUKTURA 39

TU JESTEŚMY U SIEBIE RASZEWSKI PIOTR

Wojsko wraca na ścianę wschodnią. 2 Lubelska Brygada Obrony Terytorialnej zajęła koszary na Majdanku, które przed laty opuścili żołnierze jednostki zmechanizowanej.

PIOTR RASZEWSKI

dy cztery lata temu zaczynała działanie 2 Lubelska belska Brygada Obrony Terytorialnej. „Wierzyłem, że moje Brygada Obrony Terytorialnej, na miejsce jej stacjo- pokolenie będzie pierwszym od kilkuset lat, które nie doświad- nowania wybrano koszary przy ulicy Herberta czy wojny. Niestety widzimy agresję w Donbasie, okupację w Lublinie. Teren w południowej części miasta tery- Krymu… Nie mamy gwarancji bezpieczeństwa na setki lat. Gtorialsi współdzielili wówczas z Batalionem Dowodzenia Dlatego rozumiem potrzebę powrotu wojska do Lublina”, mó- Wielonarodowej Brygady. Powstanie piątego rodzaju sił zbroj- wi Krzysztof Stanowski, dyrektor Centrum Współpracy Mię- nych zbiegło się jednak w czasie z odbudową wojska na ścia- dzynarodowej Urzędu Miasta Lublina i zaznacza: „Mamy tutaj nie wschodniej. Wkrótce zaczęto formowanie 18 Dywizji Wielonarodową Brygadę, 19 Lubelską Brygadę Zmechanizo- Zmechanizowanej, a następnie 19 Lubelskiej Brygady Zme- waną i wreszcie 2 Lubelską Brygadę Obrony Terytorialnej. To, chanizowanej właśnie przy Herberta. Stało się jasne, że kosza- że 21 Batalion Lekkiej Piechoty ma koszary na Majdanku, jest ry nie będą w stanie pomieścić wszystkich. istotne nie tylko w aspekcie militarnym, lecz także symbolicz- nym. Przez lata byłem wolontariuszem w Ośrodku dla Dzieci BLIŻEJ WOJSKA i Młodzieży Niesłyszącej i Słabosłyszącej, który sąsiadował Rozpoczęły się więc poszukiwania miejsca dla nowo po- z budynkami garnizonu. Pamiętam, kiedy to miejsce służyło wstałych jednostek. Jedną ze wskazanych lokalizacji były wojsku i moim zdaniem to dobrze, że ono tam wróciło. Na uli- dawne koszary na Majdanku. Wojsko użytkowało je do 2008 cach miasta coraz częściej widzimy żołnierzy obrony teryto- roku. To tu przez kilkanaście lat miała siedzibę 3 Brygada rialnej. Mamy ich wsparcie chociażby w pandemii. To są woj- Zmechanizowana Legionów. Gdy została rozformowana, teren ska najbliższe społeczeństwu. A zarazem to mieszkańcy, któ- trafił w ręce Agencji Mienia Wojskowego, a jego odkupieniem rzy działają na rzecz swojej lokalnej społeczności”. były zainteresowane m.in. straż pożarna, policja, a także miasto. Jednostka jest bowiem położona w atrakcyjnym miejscu, WIELKI REMONT z dobrym dojazdem do centrum Lublina. Ostatecznie ponad Gdy żołnierze otrzymali potwierdzenie decyzji o wypro- 70-hektarowy teren na dziesięć lat wydzierżawił Katolicki wadzce do nowego miejsca, natychmiast podjęli działania, by Uniwersytet Lubelski i budynki koszarowe zamieniono na sa- dostosować je do swoich potrzeb. „Każdy chciałby mieć kole wykładowe. szary, w których jest samodzielnym gospodarzem”, mówi Wojsko jednak podjęło starania o ponowne przejęcie tych płk Tadeusz Nastarowicz, dowódca 2 Lubelskiej Brygady terenów. Zapadła decyzja, że to właśnie tu przeniesie się 2 Lu- Obrony Terytorialnej, i dodaje: „Przeprowadziliśmy wizję

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA 40 ARMIA / INFRASTRUKTURA

2 LUBELSKA BRYGADA OBRONY TERYTORIALNEJ JEST TERAZ W STANIE PRZYGOTOWAĆ WSZELKIE SZKOLENIA NA WŁASNYM TERENIE

lokalną, by zaplanować działania inwestycyjne i re- w terenie zurbanizowanym. Będziemy mogli uży- montowe. Wyznaczyliśmy budynki, które należało wać tu środków pozoracji i przygotowywać swoich przystosować do naszych wymogów w pierwszej żołnierzy do wykonywania zadań w terenie miej- kolejności i za zgodą uczelni oraz władz wojsko- skim, bo przecież rejonem odpowiedzialności wych od razu rozpoczęliśmy prace”. 21 Batalionu Lekkiej Piechoty jest Lublin. Liczy- Na początku wyremontowali największe obiekty my też na to, że swoje pomysły na zagospodarowa- Płk TADEUSZ – garaże oraz dwa budynki koszarowe. „Musieliśmy nie pasa taktycznego przedstawi 19 Lubelska Bry- NASTAROWICZ: „Po- przygotować miejsce dla dowództwa i żołnierzy gada Zmechanizowana, z którą będziemy współ- wstanie tu tzw. kil- 21 Batalionu Lekkiej Piechoty. Sale wykładowe dzielili ten obiekt”, podkreśla. ling house, czyli specjalny obiekt do w jednym budynku podzieliliśmy więc na pomiesz- szkolenia z walki czenia kancelaryjne, a w drugim na mieszkalne. PLANY NA LATA w terenie zurbanizo- Z kolei obiekty garażowe wyremontowaliśmy z my- Teraz 2 Lubelska Brygada Obrony Terytorialnej wanym. Będziemy mogli używać w tym ślą o przechowywaniu tam sprzętu”, zaznacza jest w stanie przygotować wszelkie szkolenia na miejscu środków po- kpt. Damian Stanula, oficer prasowy 2 Lubelskiej własnym terenie. „Możemy u nas organizować za- zoracji i przygotowy- Brygady Obrony Terytorialnej. równo te podstawowe i wyrównawcze, jak również wać swoich żołnierzy do wykonywania za- Jesienią 2020 roku terytorialsi przenieśli się na zintegrowane”, zapewnia dowódca i wtóruje mu dań w mieście”. Majdanek i niemal od razu zagospodarowali dwa kpt. Damian Stanula, który zaznacza, że pomiesz- inne budynki dla służby dyżurnej. Rozpoczęli też czenia znajdujące się w budynkach zostały dostoso- kolejne inwestycje oraz prace remontowe, takie jak wane do potrzeb kancelarii, a także przygotowane wymiana ogrodzenia czy porządkowanie rozległe- jako miejsca, w których żołnierze mogą być skosza- go terenu. „Chociaż od wyprowadzki wojska minę- rowani, właśnie z myślą o tego rodzaju działalności. ła ponad dekada, koszary były w całkiem dobrym W części dla żołnierzy WOT-u jest około stanie”, przyznaje płk Tadeusz Nastarowicz. 150 miejsc – w koszarach może nocować cała Równolegle z porządkowaniem terenu koszaro- wzmocniona kompania lekkiej piechoty. „Wszystko wego trwają prace na pobliskim pasie taktycznym. planujemy tak, by w jednym terminie w kompleksie Tzw. poligon na Majdanku przez wiele lat dzierża- nie było więcej niż 200 żołnierzy. Jeśli podczas da- wiły różne podmioty. Organizowano tu np. między- nego weekendu szkolą się dwie kompanie, jedna narodowe mistrzostwa Lubelszczyzny w motocros- z nich ćwiczy w kompleksie koszarowym, wykorzy- sie czy wyścigi samochodowe Wrak Race. Obiekt stując strzelnicę czy pas taktyczny, a druga w swoim nie stracił jednak wojskowego charakteru. Dlatego stałym rejonie odpowiedzialności, czyli na terenie tuż po przenosinach terytorialsi zaczęli w tym poszczególnych powiatów”, podkreśla kpt. Stanula. miejscu organizować swoje zajęcia. „Bliskość pasa Lubelscy terytorialsi mają także długofalowe taktycznego to dla nas duże dobrodziejstwo. Dzię- plany rozbudowy koszarów. „Korzystamy już ze ki niemu zdecydowanie łatwiej nam zaplanować strzelnicy kontenerowej, ale myślimy też o lasero- szkolenia, i to nie tylko ze względów logistycz- wej i tunelowej, zwłaszcza że żaden z tych obiek- nych. By przeprowadzić zajęcia w terenie, potrze- tów nie byłby uciążliwy dla okolicznych mieszkań- bujemy wielu uzgodnień z władzami samorządo- ców”, przyznaje płk Tadeusz Nastarowicz i zazna- wymi, leśnikami czy innymi służbami. Tu jesteśmy cza, że to dopełniłoby kwestie szkoleniowe: u siebie”, przyznaje płk Nastarowicz. „Wszystkie inwestycje chcielibyśmy zakończyć Dowódca 2 Lubelskiej Brygady Obrony Teryto- w ciągu najbliższych dwóch, trzech lat. Wiemy, że rialnej zapewnia jednocześnie, że pas taktyczny bę- przed nami jeszcze trochę pracy, ale wierzę, że dzie stale modyfikowany. „Powstanie tu tzw. killing w niedługim czasie doprowadzimy to miejsce do house, czyli specjalny obiekt do szkolenia z walki odpowiedniego dla wojska stanu”.

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA ARMIA / CYBERBEZPIECZEŃSTWO 41

TOMASZ ZDZIKOT Otwarcie o cyberoperacjach

raz z rozwojem technologii cyfrowych, wszechobecnych w niemal każdej Wdziedzinie życia społecznego i gospodarczego, zdolność do zabezpieczenia własnych sieci i systemów stała się czynnikiem warunkującym zapewnienie bez- pieczeństwa narodowego. Z perspektywy zaś sił zbrojnych szczególnie istotne jest odpowiednie zaplanowanie i umiejętne przeprowadzenie działań w cyberprzestrzeni jako operacji samodzielnych lub wspierających te z innych domen. W listopadzie 2020 roku Wielka Brytania ogłosiła powstanie nowej jednostki pod nazwą National Cyber Force (NCF), której głównym zadaniem stanie się prowadzenie ofensywnych operacji w cyberprzestrzeni. Wyjątkowy charakter i status jednostki będzie wynikał nie tylko z zakresu działania, lecz także ze sposobu jej zorganizowania. Zostanie w niej skupiony pod jednolitym dowództwem personel służby wywiadu (Secret Intelligence Service – MI6), wywiadu elektronicznego (Government Commu- nications Headquarters), brytyjskiego resortu obrony oraz agencji wykonawczej odpowie- dzialnej za maksymalizację wpływu nauki i technologii na obronność i bezpieczeństwo Wielkiej Brytanii (Defence Science and Technology Laboratory). Opisując zadania nowej jednostki, wskazuje się, że cyberoperacje będą prowadzone na równi z działaniami dyplomatycznymi, ekonomicznymi, politycznymi oraz wojskowymi. Obejmą m.in. ingerowanie w sieci łączności mobilnej w celu uniemożliwienia komunikacji między terrorystami i ich kontaktami czy też zabezpieczanie brytyjskich samolotów wojskowych przed namierzeniem przez wrogie systemy uzbrojenia. NCF ma przy tym ściśle współpracować z organami ścigania i sojusznikami. Warte odnotowania jest to, że ministrowie obrony i spraw zagranicznych łączą tworzenie Na- tional Cyber Force z ambicjami globalnej obecności w cyberprzestrzeni. NCF są wprost okre- ślane jako wiodąca w skali świata siła, zdolna do prowadzenia ukierunkowanych operacji w sposób odpowiedzialny. Analogicznie do polskiego Narodowego Centrum Bezpieczeństwa Cyberprzestrzeni tworzenie nowej brytyjskiej jednostki wiąże się z uruchomieniem permanent- nej otwartej rekrutacji, w ramach której poszukiwani są specjaliści w wielu dziedzinach. Koncepcja prowadzenia operacji w cyberprzestrzeni z wykorzystaniem synergii wynika- jącej ze współpracy służb specjalnych i wojska nie jest nowa. Ciekawy jest zaś rosnący poziom komunikacyjnej otwartości. W jej ramach informuje się o zało- żeniach, organizacji oraz operacyjnych i strategicznych celach. Wśród nich obrona bezpieczeństwa cyberprzestrzeni staje się wypad- kową pełnoskalowych operacji, prowadzonych globalnie, odstrasza- nie zaś nie pozostaje już tylko w podtekście, lecz jest wyrażanym wprost oczekiwaniem jako pochodna posiadanych zdolności i goto- wości do ich użycia.

TOMASZ ZDZIKOT jest ekspertem do spraw cyberbezpieczeństwa. Był wiceministrem obrony narodowej oraz pełnomocnikiem ministra obrony narodowej do spraw bezpieczeństwa cyberprzestrzeni.

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA 42 ARMIA / WOJNAKADR

PRZEPRAWA Z PRZESZKODAMI Żołnierze 2 Batalionu Czołgów 1 Brygady Pancernej osiągnęli gotowość bojową. Żeby potwierdzić swoje umiejętności, w czasie ćwiczeń „Lampart ’20” musieli się wykazać we wszystkich możliwych działaniach.

MICHAŁ ZIELIŃSKI

ĆWICZENIA trwały tydzień i były prowadzone 24 godziny na dobę. MICHAŁ ZIELIŃSKI

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA 43

ompania rozpoznawcza z 1 Brygady Pancernej działała w terenie blisko dobę. W tym czasie sprawdziła warunki panujące w miejscu planowanej przeprawy oraz zabezpieczyła lądowisko dla śmi- Kgłowców z 25 Brygady Kawalerii Powietrznej. Później to właśnie kawalerzyści wzięli na siebie ciężar zabezpieczenia obu brzegów Sanu. Dzięki temu certyfikowane pododdziały pancerne mogły pokonać rzekę bez narażenia się na atak przeciwnika. To tylko jeden z przykładów współdziałania w czasie oceny stopnia wyszkolenia 2 Batalionu Czołgów 1 Brygady Pancer- nej. Certyfikacji podlegali przede wszystkim czołgiści, ale ich skuteczność jest uzależniona od umiejętności podejmowania współpracy z innymi rodzajami wojsk, w tym z pododdziałami artylerii samobieżnej, piechoty zmechanizowanej, inżynieryj- nymi, lotnictwem wojsk lądowych czy właśnie kawalerią po- wietrzną. „To był sprawdzian z całego zakresu działań, do jakich może zostać użyty batalion. Najpierw ćwiczyliśmy prze- mieszczanie się oraz zajęcie rejonu wyznaczonego do działania. W takich sytuacjach pododdziały pancerne nigdy nie poruszają się same, stąd obecność zwiadowców, artylerii czy wojsk obrony terytorialnej”, tłumaczy gen. bryg. Jarosław Górowski, dowódca warszawskiej brygady. W programie szkolenia jednostek wchodzących w skład 18 Dywizji Zmechanizowanej, a zatem także wspomnianej brygady, nacisk położono na prowadzenie działań poza poligonem. Nie inaczej było w wypadku „Lamparta ’20”, gdyż czołgiści z 2 Batalionu musieli nie tylko kilkakrotnie poko- nać San, lecz także przemieszczać się po publicznych drogach w czasie licznych epizodów taktycznych. Jednocześnie na poligonie w Nowej Dębie odbywała się część ogniowa ćwiczeń, w tym strzelania w dzień oraz nocą. „Największym wyzwaniem, z jakim przyszło nam się zmierzyć, było zmę- czenie, bo ćwiczenia trwały tydzień i były prowadzone 24 godziny na dobę. Zwłaszcza że zaplanowana na koniec naszych działań część ogniowa wymagała maksymalnego skupienia”, podkreśla generał. Efektywność 2 Batalionu Czołgów zależała nie tylko od umiejętności żołnierzy, lecz także od stanu technicznego maszyn. Kilkadziesiąt leopardów 2A5 biorących udział w certyfikacji po każdym działaniu trzeba było poddać róż- nym czynnościom przygotowującym je do kolejnego wyjazdu w pole. W czasie ćwiczeń część prac z obsługi technicznej musiała być wykonywana na bieżąco. Tak było podczas przygotowania czołgów do przeprawy. „Na gąsie- nice musieliśmy założyć gruntozaczepy, czyli nakładki uniemożliwiające ślizganie się po dnie rzeki. Do wieży czołgu przytwierdzaliśmy specjalny komin, który wystaje ponad wodę. To wymaga sporo pracy, ale dzięki temu mo- gliśmy przejechać po dnie rzeki, nawet jeżeli jej głębokość sięgała 4 m”, wyjaśnia ppłk Bartłomiej Chmielewski, do- wódca 2 Batalionu Czołgów. Oficer zaznacza przy tym, że to jednak sama walka zawsze jest najtrudniejsza. Tak jak podczas całonocnych starć z wykorzystaniem laserowego symulatora strzelań AGDUS.

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA 44 ARMIA / WOJNAKADR

KAWALERZYŚCI WZIĘLI NA SIEBIE CIĘŻAR ZABEZPIECZENIA OBU BRZEGÓW SANU. DZIĘKI TEMU CERTYFIKOWANE PODODDZIAŁY PANCERNE MOGŁY POKONAĆ RZEKĘ BEZ NARAŻE- NIA SIĘ NA ATAK PRZECIWNIKA

Obsługa czołgów nie kończyła się na kwestiach je ppor. Arkadiusz Brodziński z 2 Batalionu 4 Puł- technicznych. Scenariusz zakładał także skażenie ku Chemicznego. Od razu po przeprowadzeniu od- pojazdów w wyniku ataku bronią masowego raże- każania leopardy mogą wrócić na pole walki. nia, co wymagało natychmiastowej dekontamina- Ćwiczenia „Lampart ’20” zakończyły pierwszy Kwestie technicz- cji. Zadanie zostało wykonane dzięki żołnierzom etap przygotowań 2 Batalionu Czołgów 1 Brygady ne to nie wszyst- z 4 Pułku Chemicznego. „Proces ten był rozłożony Pancernej do działania. Wraz z osiągnięciem goto- ko. Scenariusz zana cztery etapy: sprawdzenie stopnia i rodzaju ska- wości bojowej będzie on podtrzymywał umiejętno- kładał także ska- żenie pojazdów żenia, wstępne umycie pojazdu, nałożenie odkażal- ści m.in na poligonie w Orzyszu. To właśnie tam, w wyniku ataku nika oraz jego zmycie. Wszystkie czynności zajmu- wspólnie z 15 Giżycką Brygadą Zmechanizowaną bronią masowego ją do 30 minut. Kabina leoparda jest hermetyzowa- oraz sojusznikami stacjonującymi w Polsce w ra- rażenia, co wyma- gało natychmia- na, dlatego załoga nie ulega skażeniu i nie mach wysuniętej obecności NATO, pancerniacy stowej dekontami- opuszcza pojazdu w czasie dekontaminacji”, opisu- będą musieli sprostać kolejnym wyzwaniom. nacji.

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA ARMIA / WOJNA 45

EFEKTYWNOŚĆ 2 BATALIONU CZOŁ- GÓW ZALEŻAŁA NIE TYLKO OD UMIEJĘT- NOŚCI ŻOŁNIERZY, LECZ TAKŻE OD STANU TECHNICZNE- GO MASZYN. KILKADZIESIĄT LEOPARDÓW 2A5 BIORĄCYCH UDZIAŁ W CERTYFIKACJI ZA KAŻDYM RAZEM NA- LEŻAŁO ODPOWIED- NIO PRZYGOTOWAĆ

MICHAŁ ZIELIŃSKI (4) DO DZIAŁANIA

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA Zamów prenumeratę na 2021 rok 16 wydań: 12 x „Polska Zbrojna” i 4 x „Polska Zbrojna Historia” w cenie 97 zł 30 PIERWSZYCH PRENUMERATORÓW KUPUJĄCYCH W NASZYM E-SKLEPIE OTRZYMA KSIĄŻKĘ

POLSKIEBellona ZWYCIĘSTWO DLA WOLNOŚCI EUROPY. BITWA WARSZAWSKA 1920 OCZAMI ŚWIADKÓW TAMTYCH WYDARZEŃ

Bohaterom 1920 roku Wojskowy Instytut Wydawniczy

Promocja obowiązuje do 31 stycznia 2021 roku lub do wyczerpania zapasów. Warunkiem skorzystania z promocji jest złożenie zamówienia oraz jego opłacenie na www.sklep.polska-zbrojna.pl Numer konta dla prenumeratorów: 23 1130 1017 0020 1217 3820 0002 ARMIA / TECZKA AKT PERSONALNYCH 47 Zamów prenumeratę na 2021 rok 16 wydań: 12 x „Polska Zbrojna” i 4 x „Polska Zbrojna Historia” w cenie 97 zł PLUT. EMILIAN BARSZCZ 30 PIERWSZYCH PRENUMERATORÓW KUPUJĄCYCH

W NASZYM E-SKLEPIE OTRZYMA KSIĄŻKĘ Data i miejsce urodzenia: 13 stycznia 1981 roku, Drawsko Pomorskie.

W wojsku służy od: Zajmowane stanowisko: 15 lat. dowódca drużyny ewakuacji w Centrum Szkolenia Wojsk Lądowych Drawsko.

EDUKACJA WOJSKOWA: Szkoła Młodszych Specjalistów w Wałczu. ZOSTAŁEM ŻOŁNIERZEM, BO: chciałem tego już jako dziecko. I to był dobry wybór, dziś czuję satysfakcję z pełnionej służby. MOJE NAJWIĘKSZE OSIĄGNIĘCIE: tytuł Podoficer Roku 2020 CSWL Drawsko. PRZEŁOMOWE WYDARZENIE W ŻYCIU: narodziny syna. MISJE I ĆWICZENIA: brałem udział w wielu różnego rodzaju ćwiczeniach z cyklu „Anakonda”, „Dragon” i „Compact Eagle”. NAJLEPSZA BROŃ: karabinek Beryl kalibru 5,56 mm. W UMUNDUROWANIU POLSKIEGO ŻOŁNIERZA PODOBAJĄ MI SIĘ: noszone z dumą barwy narodowe i odznaka identyfikacyjna mojej jednostki. GDYBYM MÓGŁ ZMIENIĆ COŚ W WOJSKU: Bellona chciałbym, żeby wyposażenie indywidualne żołnierza było POLSKIE ZWYCIĘSTWO DLA na wyższym poziomie. WOLNOŚCI EUROPY. BITWA WARSZAWSKA 1920 OCZAMI ŚWIADKÓW TAMTYCH WYDARZEŃ PO SŁUŻBIE LUBIĘ JEŹDZIĆ Bohaterom MOTOCYKLEM. A JAK MAM WIĘCEJ 1920 roku CZASU, TO TAKŻE WĘDKUJĘ. Wojskowy Instytut Wydawniczy OPRAC. MAGDALENA KOWALSKA-SENDEK MAGDALENA OPRAC. CZERWIŃSKI MARCIN FOT. HOBBY:

Promocja obowiązuje do 31 stycznia 2021 roku lub do wyczerpania zapasów. motoryzacja sport myślistwo Warunkiem skorzystania z promocji jest złożenie zamówienia oraz jego opłacenie na www.sklep.polska-zbrojna.pl Numer konta dla prenumeratorów: 23 1130 1017 0020 1217 3820 0002 nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA 48 ARMIA / WOJSKO OD KULIS

POZNAJCIE Z NAMI SPECYFIKĘ SŁUŻBY ŻOŁNIERZY W RÓŻ- NYCH JEDNOSTKACH POLSKIE- GO WOJSKA. W CYKLU WOJSKO OD KULIS PRZECZYTACIE O MA- RYNARZACH, PILOTACH, LOGI- STYKACH, ARTYLERZYSTACH, PRZECIWLOTNIKACH CZY CHEMIKACH.

MIĘDZYNARODOWY ELBLĄG Dowództwo Międzynarodowej Dywizji Północny Wschód to najmłodsza struktura NATO w Polsce. Lista zadań, które wykonują służący w nim żołnierze, jest naprawdę pokaźna.

ŁUKASZ ZALESIŃSKI

rzeciwnik uderzył od wschodu, ale jego marsz został rować ich poczynaniami we wskazanych przez NATO miej- szybko wyhamowany przez współpracujące z woj- scach. W krótkiej historii dowództwa był to punkt zwrotny. skami USA pododdziały z Polski, Litwy oraz Czech. Natarcie załamało się, a obrońcy przeszli do kontr- TRUDNE POCZĄTKI Pofensywy. Operacja była częścią manewrów „Anakonda ’18”. W 2014 roku historia Europy wkroczyła na nowe tory. Rosja Choć przeprowadzona nie na poligonie, lecz w przestrzeni wysłała światu jasny sygnał, że nie zamierza dłużej tolerować wirtualnej, miała kluczowe znaczenie dla Dowództwa Wielo- postzimnowojennego ładu. Na przełomie lutego i marca jej woj- narodowej Dywizji Północny Wschód. W ten sposób zaliczy- ska opanowały ukraiński Krym. Miesiąc później wybuchła ło ono certyfikację, osiągając gotowość bojową. Oznacza to, wojna w Donbasie. Wkrótce też zaczęły się mnożyć incydenty English version: polska-zbrojna.pl English version: że oficerowie z Elbląga są zdolni wspólnie pokierować opera- wzdłuż wschodnich granic NATO. W odpowiedzi Sojusz Pół- cją obronną zgodnie z artykułem 5 traktatu waszyngtońskie- nocnoatlantycki postanowił wzmocnić ich ochronę. Jedną z ini- go, a także koordynować funkcjonowanie i szkolenie batalio- cjatyw stało się powołanie batalionowych grup bojowych nowych grup bojowych NATO, które stacjonują na tzw. w Polsce i państwach bałtyckich. Polskie władze zadeklarowa- wschodniej flance. Co więcej, mogą przyjąć w swoje podpo- ły, że utworzą dowództwo na szczeblu dywizji, które pokieruje rządkowanie jednostki z dowolnego państwa Sojuszu i pokie- ich działaniami. Na miejsce jego stacjonowania wyznaczono

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA 49 ROBERT SUCHY ROBERT

Elbląg. Lokalizacja nieprzypadkowa – miasto jest i adaptacją dawnych pomieszczeń sztabowych położone na wschodzie Polski, blisko stamtąd do 16 Dywizji. Inwestycja pochłonęła 120 mln zł. Naj- portów w Gdańsku i Gdyni, ale też niezbyt daleko ważniejsze było jednak scalenie w jeden organizm do Warszawy. Poza tym w Elblągu istniała już woj- poszczególnych komórek obsadzonych przez żoł- W Dowództwie Mię- skowa infrastruktura, bo stacjonowała tam 16 Po- nierzy kilkunastu narodowości i przygotowanie do- dzynarodowej Dywizji morska Dywizja Zmechanizowana. Początki wielo- wództwa do certyfikacji. Przez kolejne miesiące Północny Wschód służy ponad 250 żoł- narodowego dowództwa nie były jednak łatwe. sztabowcy opracowywali więc dokumentację, pro- nierzy z kilkunastu Wiosną 2017 roku do koszar przy ulicy Łęczyc- cedury operacyjne, a w styczniu 2018 roku zamel- państw NATO. Część kiej zaczęli przybywać pierwsi żołnierze oraz spro- dowali się na pierwszych ćwiczeniach. z nich już wcześniej zajmowała stanowi- wadzono sprzęt. Już wtedy jednak było wiadomo, Żołnierze z Elbląga pojechali do niemieckiego ska w strukturach że to siedziba tymczasowa. Nowe dowództwo po- Hohenfels, gdzie mieści się ośrodek treningowy Sojuszu, dla innych trzebowało odpowiednio zaaranżowanej przestrzeni, 7 Armii USA, i wzięli udział w manewrach „Al- służba w Elblągu to pierwsze tego typu która pozwalałaby na pracę w zgodzie ze standarda- lied Spirit VIII”. Weszli tam w skład zespołu pod- doświadczenie. mi bezpieczeństwa obowiązującymi w NATO. grywającego szczebla nadrzędnego (High Com- Niebawem ruszyły prace związane z rozbudową mand – HICON), który dowodził częścią z 4 tys.

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA 50 ARMIA / WOJSKO OD KULIS

ćwiczących na poligonie żołnierzy. Sztabowcy Dowództwa Międzynarodowej Dywizji Północny Wschód byli wspierani przez oficerów z 4 Dywizji Piechoty Armii USA i polskiej 12 Brygady Zmechanizowanej. Kolejnym testem stały się dla nich „Saber Strike ’18”, ćwiczenia z udziałem 18 tys. żołnie- rzy z 20 państw, przeprowadzone w czerwcu 2018 roku na poligonach Polski i krajów bałtyckich. Wszystko to stanowi- ło jednak zaledwie przygrywkę do generalnego sprawdzianu.

ANAKONDA NA HORYZONCIE „Certyfikacja faktycznie rozpoczęła się jeszcze latem 2018 roku, a przygotowanie naszego dowództwa oceniała komisja zorganizowana przez Dowództwo Wojsk Lądowych NATO. Liczyła kilkadziesiąt osób”, wspomina ppłk Dariusz Guzenda, rzecznik prasowy Dowództwa Międzynarodowej Dywizji Pół- nocny Wschód. Najpierw sztabowcy z Elbląga musieli zapla- nować działania bojowe z myślą o listopadowych ćwiczeniach „Anakonda ’18”. W październiku komisja sprawdziła przygotowanie i wyposażenie certyfikowanych komórek, a miesiąc później bacznie śledziła, w jaki sposób oficerowie poradzą sobie z przeprowadzeniem operacji obronnej. W wirtualnej roz- grywce mogli korzystać ze wsparcia żołnierzy litewskiej Bry- gady „Żelazny Wilk”, czeskiej 7 Dukielskiej Brygady Zme- chanizowanej, 15 Brygady Zmechanizowanej, 21 Brygady Strzelców Podhalańskich, a także pododdziałów zabezpieczenia i wsparcia. „W sumie certyfikacja obejmowała pięć obsza- rów, a ocenie podlegało 1400 różnego rodzaju wskaźników”, informuje ppłk Guzenda. Członkowie komisji zwracali uwagę na detale bezpośrednio związane z użyciem pododdziałów na polu walki, a także na kwestie łączności czy wsparcia. Każde zagadnienie z długiej ich listy było punktowane według czte- rostopniowej skali. Aby zaliczyć test, w każdym z obszarów należało zdobyć ponad 65% punktów. Najwyższa nota wiąza- ła się z koniecznością zaliczenia 90% zagadnień z listy. Zada- nie niezwykle trudne. Cel udało się jednak osiągnąć.

TRZY OSOBOWOŚCI Dowództwo Wielonarodowej Dywizji Północny Wschód

zdążyło się już wprowadzić do nowej siedziby. W jednostce (2) PÓŁNOCNY WSCHÓD DYWIZJI WIELONARODOWEJ DOWÓDZTWA ARCH.

TRZY PYTANIA DO Krzysztofa Motackiego

o wyróżnia pana jednostkę spo- tyckim. W NATO – oprócz stacjonują- wać autorskie rozwiązania dotyczące śród innych pododdziałów Woj- cej w Rumunii Wielonarodowej Dywizji procedur czy wdrażania systemów łącz- Cska Polskiego? Południowy Wschód, która jednak dzia- ności i dowodzenia. Obecnie, po osią- W 2017 roku wielonarodowe do- ła na nieco innych zasadach niż my – nie gnięciu pełnej gotowości operacyjnej, wództwo szczebla taktycznego było no- funkcjonowały podobne dowództwa. możemy przyjąć w podporządkowanie wością w całym Sojuszu Północnoatlan- Dlatego często musieliśmy opracowy- jednostki ze wszystkich państw Sojuszu

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA 51

WIELONARODOWA DYWIZJA PÓŁNOCNY WSCHÓD

odczas zorganizowanego w Warsza- wództwo Wielonarodowej Dywizji Północ- Pwie szczytu NATO w 2016 roku zapa- ny Wschód zainaugurowało działalność, dła decyzja o utworzeniu czterech ba- po czym rozpoczęło przygotowania do talionowych grup bojowych. By- certyfikacji, która ostatecznie zo- ła to odpowiedź na rosnące stała przeprowadzona w grud- zagrożenie ze strony Rosji. niu 2018 roku. Elbląskie do- W ślad za tymi ustaleniami wództwo, które podlega Wie- Polska zaproponowała, że lonarodowemu Korpusowi powoła strukturę dowódczą, Północno-Wschodniemu która mogłaby koordynować w Szczecinie, koordynuje dzia- ich działania. Siedzibą nowej jed- łania grup bojowych NATO w Pol- nostki został Elbląg. W 2017 roku Do- sce i na Litwie.

WYPOSAŻENIE

ficerowie z Elbląga podczas ćwiczeń Ona poligonach często korzystają MANEWRY POD z wozów dowodzenia, które powstały na KRYPTONIMEM podwoziu KTO Rosomak. Zostały one wy- posażone w system teleinformatyczny „IRON WOLF ’20” umożliwiający przetwarzanie i wymianę WIĄZAŁY SIĘ danych, także tych niejawnych, opatrzo- nych klauzulą NATO Secret. Pojazdy są za- Z PRZEMIESZCZE- bezpieczone przed podsłuchem, mają sys- rosomaka znajduje się pięć stanowisk NIEM WOJSK NA temy detekcji skażeń oraz mobilnego ka- pracy. Można z nich korzystać podczas muflażu. Nowoczesne rozwiązania postoju, ale też kiedy wóz się przemiesz- LITWĘ I ODPAR- pozwalają m.in. na redukcję promienio- cza. W październiku 2018 roku siedem CIEM SYMULOWA- wania termalnego i ochronę przed urzą- takich pojazdów trafiło do Pułku Wspar- dzeniami noktowizyjnymi. cia Dowodzenia, czyli jednostki bezpo- NEGO UDERZENIA Załoga wozu dowodzenia składa się średnio podlegającej Dowództwu Wielo- PRZECIWNIKA z siedmiu żołnierzy. Wewnątrz każdego narodowej Dywizji Północny Wschód.

Północnoatlantyckiego i w ten sposób trzeci, a dla podoficerów drugi według cerów starszych oraz dla oficerów od wykonywać zadania w dowolnym miej- porozumienia standaryzacyjnego stopnia porucznika wzwyż. Żołnierze ci scu wskazanym przez NATO. STANAG 6001. Chcę również zwrócić muszą mieć również poświadczenia uwagę na to, że służba w wielonarodo- bezpieczeństwa – polskie i natowskie. Jakich żołnierzy potrzebujecie w dowym dowództwie dywizji, zwłaszcza Chętni do służby w Dowództwie Wielo- wództwie? dla oficerów młodszych, jest dla nas ja- narodowej Dywizji Północny Wschód Ludzi otwartych na nowe pomysły, ko kraju ramowego bezcenna. Dalszy powinni kierować wnioski do wyższych takich, którzy nie obawiają się pracy rozwój tych ludzi na pewno przyniesie przełożonych drogą służbową. w środowisku wielonarodowym. W na- korzyści polskim siłom zbrojnym. szym dowództwie posługujemy się an- gielskim, więc jednym z istotnych kry- W jaki sposób do was trafić? Gen. dyw. KRZYSZTOF MOTACKI teriów jest również znajomość tego ję- Mamy w dowództwie stanowiska jest dowódcą Wielonarodowej Dywizji zyka. Dla oficerów jest to poziom przewidziane dla podoficerów i podofi- Północny Wschód w Elblągu.

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA 52 ARMIA / WOJSKO OD KULIS

POD KONIEC STYCZ- NIA 2020 ROKU DO DOWÓDZTWA DYWI- służy ponad 250 żołnierzy z kilkuna- jest ppłk Stephen Ang z USA, zastępca stu państw NATO. Część z nich już ZJI PÓŁNOCNY szefa sztabu wydziału G6. „Doradzam wcześniej zajmowała stanowiska WSCHÓD JUŻ OFI- dowódcy we wszystkich aspektach w strukturach Sojuszu, dla części jed- związanych z obsługą telekomunikacyj- nak służba w Elblągu to pierwsze tego CJALNIE DOŁĄCZYŁY ną dywizji i powiązanych z nią jedno- typu doświadczenie. „Kiedy 20 lat te- 15 GIŻYCKA BRYGA- stek”, tłumaczy oficer. Wcześniej służył mu rozpoczynałem naukę w poznań- m.in. w sektorze łączności natowskiego skiej Wyższej Szkole Oficerskiej DA ZMECHANIZOWA- dowództwa w Brunssum. Spędził tam Wojsk Pancernych, po głowie chodziła NA ORAZ LITEWSKA trzy lata. mi myśl: za cztery lata zostanę ofice- Trzej oficerowie – trzy różne naro- rem i zajmę się planowaniem operacji BRYGADA „ŻELAZNY dowości, odmienne specjalizacje i do- wojskowych. I przez te wszystkie lata WILK” świadczenie. Razem współtworzą me- konsekwentnie do tego dążyłem”, chanizm, który z każdym miesiącem wspomina mjr Robert Rozmierski, szef zespołu w Oddzia- coraz mocniej wpasowuje się w złożoną strukturę NATO. le Planowania Dowództwa. Przez ostatnią dekadę służył w Elblągu, był m.in. szefem sekcji operacyjnej w 16 Po- ŻELAZNY WILK morskiej Dywizji Zmechanizowanej. Z Dowództwem Wie- NA DESER lonarodowej Dywizji Północny Wschód związał się Rok 2020 upłynął na świecie pod znakiem walki z pande- w chwili jego powstania. Na początku znalazł się w zespo- mią COVID-19, która storpedowała wiele planowanych le, który przechodził certyfikację, teraz odpowiada za pla- wcześniej przedsięwzięć. W elbląskiej jednostce doszło jed- nowanie długoterminowe. „Koordynuję działanie grup ro- nak do kilku ważnych wydarzeń. Pod koniec stycznia do do- boczych powołanych do wykonania określonych zadań. Do wództwa już oficjalnie dołączyły wcześniej współpracujące tego dochodzi udział w odprawach, szkoleniach, konsulta- z dywizją 15 Giżycka Brygada Zmechanizowana oraz litew- cje z fachowcami w określonych dziedzinach życia wojsko- ska Brygada „Żelazny Wilk”. Oficerowie dowództwa wzięli wego”, wylicza mjr Rozmierski. „Oczywiście nie robię te- też udział w wielu ćwiczeniach, m.in. w „Defenderze ’20”. go sam. Mam dobry zespół”. To miał być największy od czasu zakończenia zimnej wojny Inną drogę przeszedł kpt. Vedran Barić z wydziału trans- przerzut wojsk USA do Europy. Według scenariusza amery- portu i ruchu wojsk. Do Elbląga trafił ponad rok temu. Jak kańscy żołnierze powinni byli przemieścić się na wschodnią tłumaczy, wiedzę i umiejętności zdobywał przede wszyst- flankę NATO i przeprowadzić serię manewrów z wojskami kim w armii chorwackiej, ale przed przyjazdem do Polski sojuszników. „Nasi żołnierze uczestniczyli w części plani- przeszedł dodatkowe szkolenie, przygotowujące do pracy stycznej ćwiczeń. W podporządkowaniu mieli cztery bryga- w natowskich strukturach. „Przez kilka miesięcy służyłem dy: dwie polskie, niemiecką oraz hiszpańską”, informuje w dowództwie Joint Logistics Support Group. Byłem tam ppłk Guzenda. Ostatecznie z powodu pandemii „Defender” podczas »Trident Juncture ’18«, jednych z największych odbył się w okrojonej formie. ćwiczeń NATO”, wspomina. W trakcie tych manewrów te- Kolejne miesiące minęły m.in. pod znakiem ćwiczeń stowano gotowość sojuszniczych wojsk do obrony i wypro- „Decisive Vision ’20” na poligonie w Libavie, gdzie spe- wadzenia skutecznego kontrataku w warunkach arktycz- cjaliści z dowództwa wspomagali żołnierzy 7 Dukielskiej nych. Przez miesiąc w Norwegii, na Atlantyku i Morzu Brygady Zmechanizowanej w prowadzeniu operacji obron- Północnym oraz w przestrzeni powietrznej Szwecji i Fin- nej, a także manewrów pod kryptonimem „Iron Wolf ’20”. landii zadania wykonywało ponad 50 tys. żołnierzy, dzie- Wiązały się one z przemieszczeniem wojsk na Litwę i od- siątki okrętów i setki samolotów. „Dla nas, logistyków, by- parciem symulowanego uderzenia przeciwnika. W ćwicze- ło to prawdziwe wyzwanie”, podkreśla kpt. Barić. Do- niach wzięły udział Siły Odpowiedzi NATO, w tym świadczenia, które tam zdobył, przydają się w Elblągu. 21 Brygada Strzelców Podhalańskich (więcej na ten temat Chorwacki oficer pracuje m.in. nad planami związanymi w „Polsce Zbrojnej” 12/2020). z transportem wojsk. Oficerowie dowództwa na poligony Tymczasem żołnierze z elbląskiego dowództwa cały czas jeżdżą regularnie, a i podczas samych manewrów często są pracują. „Jesteśmy w trakcie wykonywania kilku zadań, w ruchu. Działania podległych im wojsk mogą koordyno- wśród których mogę wyróżnić przygotowania do ćwiczeń wać z pokładu nowoczesnych wozów, obsługiwanych przez »Griffin Lightning ’21«”, przyznaje kpt. Barić. A dowódca żołnierzy Pułku Wsparcia Dowodzenia. dywizji, gen. dyw. Krzysztof Motacki podsumowuje: „Jeste- Podczas tego rodzaju przedsięwzięć kluczową rolę odgry- śmy żołnierzami, i mimo istniejących ograniczeń, nikt nie wa łączność. Jedną z osób, która odpowiada za tę dziedzinę, zwolnił nas z wykonywania zadań”.

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA

54 ARMIA / WOJNA

MILITARIA / PRZEGLĄD

FUNDUSZ OSTATNIEJ NADZIEI Po latach marazmu Argentyna próbuje odzyskać zdolności militarne, które utraciła po przegranej wojnie o Falklandy.

TADEUSZ WRÓBEL

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA ARMIA / WOJNA 55 JUAN IGNACIO RONCORONI/EPA/PAP IGNACIO JUAN

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA 56 MILITARIA / PRZEGLĄD

ładze Argentyny zamierzają moderni- lekkich samolotów bojowych FA-50 Fighting Eagle zować zaniedbane siły zbrojne, które w Korei Południowej. Ta blokada była szczególnie dysponują uzbrojeniem kupionym bolesna, ponieważ decydenci w Buenos Aires li- w większości w latach siedemdziesią- czyli, że ich lotnictwo znowu będzie dysponowało tych i osiemdziesiątych XX wieku. maszynami naddźwiękowymi. W 2015 roku wyco- Impulsem do przyspieszenia procesu fano bowiem ze służby ostatnie osiem myśliwców unowocześniania wojska jest ustawa Mirage III, cztery Mirage 5 i tyleż daggerów (eks- o utworzeniu Narodowego Funduszu portowa nazwa samolotu Nesher, będącego produ- Obrony (Fondo Nacional de Defensa – kowaną w Izraelu wersją Mirage 5). FONDEF). Ma ona też wspierać od- Nadzieje jednak prysły, gdy ambasador Argenty- budowę przemysłu zbrojeniowego. Dlatego minister ny w Seulu pod koniec października 2020 roku obrony Agustín Rossi – który przygotował projekt otrzymał od koncernu Korea Aerospace Industries ustawy o funduszu, gdy był parlamentarzystą – (KAI) list z informacją, że dostawa odrzutowców Wuznał jej przyjęcie za wydarzenie historyczne. jest niemożliwa. Jak uzasadniono, w konstrukcji FA-50 znajduje się „sześć głównych komponen- BRYTYJSKIE EMBARGO tów” produkowanych w Wielkiej Brytanii, a „kwe- Jednym z powodów braku nowoczesnej broni stia pozwoleń eksportowych od Zjednoczonego w argentyńskiej armii jest brytyjskie embargo na jej Królestwa nie została do tej pory rozwiązana”. sprzedaż do tego kraju. Londyn nie tylko nie udo- stępnia własnych rozwiązań technologicznych, lecz POLITYCZNE RYZYKO także skutecznie blokuje uzyskanie zaawansowa- Zablokowanie kupna nowoczesnych bojowych od- nych systemów uzbrojenia produkowanych przez in- rzutowców może sprawić, że znowu powróci temat ne państwa zachodnie. Te działania ułatwia Brytyj- zamówienia u Chińczyków myśliwców FC-1 (zna- czykom kooperacja między rodzimymi firmami nych też jako JF-17) lub jakiegoś samolotu rosyj- a producentami broni w USA, państwach Europy skiego. Aczkolwiek transakcja taka jest obarczona Zachodniej oraz Azji. Na skuteczność embarga dużym ryzykiem politycznym. Władze w Buenos wpływają też bliskie relacje polityczne Londynu Aires mogą popaść w konflikt z USA, które nerwo- z wieloma zachodnimi stolicami. wo reagują na aktywność Pekinu w Ameryce Połu- Blokada jest pokłosiem sporu Argentyny z Wiel- dniowej. Argentyńczycy już i tak rozdrażnili Ame- ką Brytanią o Falklandy, archipelag wysp na połu- rykanów, gdy zgodzili się na zbudowanie w swym dniowym Atlantyku, na które wiosną 1982 roku kraju chińskiej stacji satelitarnej. przeprowadziła inwazję rządząca w Buenos Aires Mniej ryzykowny, jeśli chodzi o politykę zagra- junta wojskowa. Konflikt zakończył się w połowie niczną, byłby zakup samolotów od Izraela. Przed czerwca tegoż roku klęską militarną Argentyńczy- kilku laty argentyńscy politycy przymierzali się do ków, oni jednak cały czas podtrzymują swe roszcze- zamówienia kilkunastu myśliwców Kfir Block 60. nia do spornego terytorium. Z tego właśnie powodu Pomysł ten jednak był krytykowany w kraju, kolejne rządy Wielkiej Brytanii przeciwdziałały pró- gdyż chodziło o odrzutowiec bazujący na pła- bom wzmocnienia potencjału militarnego Argenty- towcu Mirage 5, a takie maszyny wycofano ny. Szczególnie chodziło o uzbrojenie, które mogło- z tamtejszego lotnictwa. by stanowić zagrożenie dla Falklandów, a za takie Wcześniej, w 1994 roku, Argentynie udało się ku- W 2021 roku uznano bojowe odrzutowce. Dlatego Argentyńczy- pić 36 odrzutowców A-4M Skyhawk od USA, ale FONDEF ma dyspo- kom nie udało się kupić wycofanych z hiszpańskich był to połowiczny sukces. Brytyjski lobbing w Wa- nować środkami stanowiącymi sił powietrznych francuskich myśliwców Mirage F1 szyngtonie sprawił, że podczas modernizacji tych oraz zrealizować koncepcji zamówienia w Brazylii maszyn do standardu A-4AR Fightinghawk nie za- 0,35% licencyjnych szwedzkich gripenów. instalowano systemów pozwalających atakować cel, zakładanych wpły- wów do budżetu pań- Ostatnim przykładem skuteczności brytyjskiego nim znajdzie się on w zasięgu wzroku pilota. Jak stwa w 2020 roku. embarga jest niedopuszczenie do zakupu dziesięciu skonstatował jeden z amerykańskich dyplomatów,

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA 57 PRESIDENTE DE LA NACIÓN ARGENTINA PRESIDENTE DE LA NACIÓN

Prezydent Argentyny Alberto Fernández na początku października 2020 roku na terenie stoczni Tandanor w Buenos Aires zaprezentował założenia Narodowego Funduszu Obrony, który sfinansuje odbudowę i modernizację sił zbrojnych tego kraju. Na zdjęciu wraz z ministrem obrony Agustinem Rossim (z prawej)

POLITYCY ARGENTYŃSCY LICZĄ NA TO, ŻE NARODOWY FUNDUSZ OBRONY OŻYWI POGRĄŻONĄ W RECESJI GOSPODARKĘ, A PRZYNAJMNIEJ SEKTOR OBRONNY

dwa lub trzy myśliwce Tornado, które wówczas stacjonowały na Brak pieniędzy to obok brytyjskiego embarga główna prze- Falklandach, mogłyby zdziesiątkować eskadrę skyhawków, za- szkoda w modernizacji lotnictwa. Dlatego, choć Stany Zjed- nim Argentyńczycy dowiedzieliby się o ich obecności. noczone zgodziły się sprzedać Argentynie 24 szkolne samolo- Pewnym sukcesem w przełamywaniu blokady Londynu był ty T-6C+Texan II, znalazła ona fundusze na zamówienie tylko natomiast zakup w 2017 roku dla lotnictwa morskiego pięciu tuzina. Prawdopodobnie brak pieniędzy był też jednym z po- używanych samolotów myśliwsko-szturmowych Super wodów, dla których nie zamówiono chińskich bądź rosyjskich Ètandard od Francji. Argentyna kupiła już wcześniej 14 ta- odrzutowców. kich maszyn, zamówionych jeszcze przed wojną o Falklandy, Z podobnych przyczyn równie trudna jest sytuacja argentyń- wymagają one jednak modernizacji. skiej marynarki wojennej. Jej problemy obnażyła największa w historii tragedia w czasach pokoju, do której doszło 15 listo- STAN KRYTYCZNY pada 2017 roku, gdy na Atlantyku zatonął okręt podwodny Podczas konfliktu w 1982 roku argentyńskie lotnictwo utraci- „San Juan” z 44 osobami na pokładzie. Był on jedną z dwóch ło 72 maszyny. Od tego czasu sytuacja systematycznie się po- jednostek typu TR1700, zbudowanych dla Argentyny w pierw- garszała. W 2017 roku były minister obrony Julio Martinez szej połowie lat osiemdziesiątych ubiegłego stulecia przez nie- stwierdził, że za prezydentury Néstora Carlosa Kirchnera miecką stocznię Nordseewerke. Flota argentyńska, tak jak resz- (2003–2007) i jego żony Cristiny Elisabety Fernández ta sił zbrojnych, odczuła skutki zmian politycznych w kraju po de Kirchner (2007–2015) wojsko straciło więcej samolotów klęsce w wojnie o Falklandy. Rządy cywilne nie ufały wojsko- niż w starciu z Brytyjczykami. Chodzi o ponad sto egzempla- wym i zaczęły ograniczać wydatki na obronność. Pieniędzy nie rzy, które skończyły służbę w większości przypadków z braku było nie tylko na dokończenie nowych okrętów, lecz także na części zamiennych. Obecnie Argentyna ma około 50 maszyn remonty oraz bieżące utrzymanie już posiadanych. Do tego do- bojowych, ale część z nich jest w złym stanie technicznym. chodziło brytyjskie embargo. Według informacji mediów w 2020 roku do użycia nadawało Połączenie tych dwóch czynników przypieczętowało los nisz- się zaledwie kilka A-4AR, z których jeden rozbił się 5 sierp- czycieli rakietowych typu 42 „Santisima Trinidad”, które zbu- nia w rejonie miasta Kordoba. dowano w Argentynie w latach siedemdziesiątych. Pierwszy

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA 58 MILITARIA / PRZEGLĄD

z nich, „Hércules”, na przełomie stuleci został prze- -rozwojowych w sferze militarnej prowadzonych robiony na transportowiec dla piechoty morskiej. przez firmy i instytucje zarówno państwowe, jak Drugi z okrętów z powodu awarii na pokładzie i prywatne, tak by ograniczyć uzależnienie kraju od w styczniu 2013 roku przewrócił się w porcie, importu uzbrojenia i sprzętu wojskowego. Chodzi w którym cumował. Choć go potem podniesiono, nie tylko o aspekt ekonomiczny, lecz także politycz- był już nie do uratowania. ny. W kraju, którego kilkadziesiąt procent obywateli Argentyńska marynarka wojenna w statystykach żyje w ubóstwie, wielomiliardowe zakupy broni za jednak prezentuje się całkiem nieźle. Ma blisko granicą mogłyby spowodować protesty społeczne. 50 jednostek pływających, w tym cztery niszczycie- Próbą pogodzenia interesów wojska i gospodarki le, dziewięć korwet i dwa okręty podwodne. Tyle są zamówienia zmodernizowanych samolotów tylko, że wszystkie niszczyciele weszły do służby IA-63 w Fábrica Argentina de Aviones „Brigadier w latach 1983–1984, a na części korwet banderę San Martín” (FAdeA), która zatrudnia 1500 osób. podniesiono jeszcze w latach siedemdziesiątych Firma już w 2013 roku ogłosiła, że otrzyma od rzą- ubiegłego stulecia. Zresztą eksperci wojskowi już du fundusze na produkcję 40 samolotów Pampa III przed laty uznali, że argentyńska flota nie ma zdol- z nowoczesną awioniką. To była jednak przedwcze- ności do działań na otwartym morzu. Potwierdze- sna radość, gdyż recesja gospodarcza i wielka infla- niem tej tezy jest zapowiedź złomowania niszczycie- cja sprawiły, że te pieniądze nie dotarły do produ- la „Heroina” i korwety „Rosales”. centa. Ostatecznie prototyp odrzutowca pojawił się Pojawiła się jednak nadzieja na powstrzymanie na niebie w 2015 roku. W latach 2016–2020 wypro- upadku argentyńskich sił morskich. Na początku dukowano i przekazano siłom powietrznym sześć października 2020 roku we francuskiej stoczni Pi- Ostatnim przykładem seryjnych maszyn Pampa III. W październiku nato- riou zwodowano duży wielozadaniowy patrolowiec skuteczności brytyj- miast poinformowano o zawarciu umowy z FAdeA „Piedrabuena”. Argentyna zamówiła trzy takie jed- skiego embarga jest na siódmy samolot oraz części i podzespoły stano- niedopuszczenie do nostki. Ponadto od Francuzów kupiła też wycofany zakupu przez Argen- wiące ekwiwalent 85% następnego egzemplarza. z ich marynarki wojennej podobny okręt patrolowy tynę dziesięciu lek- Obecne plany przewidują, że do argentyńskich sił „L’Adroit”. kich samolotów bojo- powietrznych trafi 18 IA-63 Pampa III, które są wych FA-50 Fighting Eagle w Korei Połu- klasyfikowane jako maszyny bojowe (szturmowe), KROK KU SAMODZIELNOŚCI dniowej. a nie szkolne. Argentyńczycy liczą Środki finansowe z FONDEF mają wspomagać przezbrojenie argentyńskiej armii, bazujące głównie na produkcji rodzimego przemysłu obrony. Przewi- dziano wsparcie dla prac badawczo- ROKAF

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA 59

również, że ich samolot, mający nowoczesną awionikę i dobre Argentyńscy politycy liczą, że FONDEF ożywi pogrążoną osiągi, a jednocześnie tani w eksploatacji, może być interesują- od lat w recesji gospodarkę, a przynajmniej sektor obronny. cą opcją dla niezamożnych krajów Ameryki Łacińskiej i Afry- Tym bardziej że sytuację ekonomiczną kraju dodatkowo po- ki. Na razie dwie pampy zamówiła Gwatemala, a zainteresowa- gorszyła epidemia COVID-19. W drugim kwartale 2020 roku nie nimi zasygnalizowały Boliwia, Paragwaj i Urugwaj. argentyński produkt krajowy brutto zmniejszył się o 19,1%. FAdeA od lat remontuje i modernizuje również statki po- W październiku szacowano, że w ujęciu rocznym może on wietrzne, m.in. transportowce C-130, a w sierpniu 2020 roku spaść o 12–13%. Zaleganie ze spłatą zagranicznego zadłuże- minister Rossi zapowiedział uruchomienie tam produkcji śmi- nia spowodowało, że w 2020 roku Argentyna de facto zban- głowego samolotu treningowego IA-100 Malvina. krutowała po raz dziewiąty w swej historii i już trzeci raz Argentyńskie stocznie mają z kolei doświadczenie w budo- w tym wieku. wie dużych jednostek, aczkolwiek realizacja rozpoczętego W 2021 roku FONDEF ma dysponować funduszami stano- w 1979 roku programu sześciu korwet typu Espora w Astillero wiącymi 0,35% zakładanych wpływów do budżetu państwa Río Santiago zajęła ćwierć wieku. Zdecydowanie gorzej jest w 2020 roku. Jesienią szacowano, że będzie to 30 mld peso w kwestii produkcji sprzętu pancernego. W tej dziedzinie Ar- (w październiku, po przeliczeniu według oficjalnego kursu wy- gentyna nie ma obecnie zdolności, ale nie planuje też wielkich miany, było to około 400 mln dolarów, ale wartość argentyń- zamówień takiego uzbrojenia. W grę wchodzi tylko zakup nie- skiej waluty się obniża). W następnych latach odsetek środków wielkiej partii kołowych transporterów opancerzonych dla kon- przekazywanych na fundusz ma regularnie wzrastać, osiągając tyngentów w misjach pokojowych Organizacji Narodów Zjed- poziom 0,8% wpływów do budżetu w roku 2023. FONDEF noczonych. Argentyńczycy kontaktowali się z Amerykanami jest koniecznością, ponieważ Argentyna przeznacza na obronę w sprawie możliwości kupna 27 wozów Stryker 8x8, ale są też znacznie poniżej 1% produktu krajowego brutto, a gros środ- zainteresowane brazylijskim KTO Guarani 6x6, który może być ków z budżetu resortu obrony jest wydawanych na bieżące tańszą alternatywą dla amerykańskiego pojazdu. funkcjonowanie sił zbrojnych. JEDNYM Z POWO- DÓW BRAKU NOWOCZESNEJ BRONI W ARGEN- TYŃSKIEJ ARMII JEST BRYTYJSKIE EMBARGO NA JEJ SPRZEDAŻ DO TEGO KRAJU

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA 60 ARMIAMILITARIA / WOJNA / TECHNIKA

Rosja Ukraina Chiny

Białoruś UŻYTKOWNICY Armenia Azerbejdżan Algieria Indie Syria NA ŚWIECIE Zjednoczone Emiraty Arabskie Turkmenistan

Kuwejt

masa 43,7 t

wysokość 3 m

podwozie 8×8 szerokość 3 m długość 12 m Z SIŁĄ HURAGANU Choć oficjalnie systemy Smiercz bojowo zostały wykorzystane dopiero w 2014 roku w Syrii, Rosjanie używali tej broni już podczas wojen czeczeńskich.

TOMASZ OTŁOWSKI

ierwsze dekady XXI wieku przyniosły nie tylko cał- ła broń wyciągnięta z lamusa, jak chociażby systemy holo- kowicie nowy typ wojen, z tzw. konfliktami hybry- wanej artylerii polowej, które z powodzeniem zostały wy- dowymi na czele, ale też nowatorskie podejście do korzystane m.in. w walkach w Syrii i na wschodniej zastosowania w boju wielu znanych od dawna syste- Ukrainie. Innym razem z konkretnych systemów korzysta- Pmów uzbrojenia. Niekiedy po prostu kolejne życie dostawa- no w całkowicie nowych realiach i celach, jawnie sprzecz-

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA ARMIA / WOJNA 61

zasięg operacyjny 850 km

donośność – 20–90 (120) km celność – około 150 m SPECYFIKACJA RAKIET kaliber w wersji masa – 810–815 kg eksportowej długość – 7600 mm 300 mm 120 km 90 km masa głowicy – 245–258 kg długość głowicy – 2049 mm maksymalny zasięg rakiet masa materiału wybuchowego – 95 kg

[ liczba tub (prowadnic) napęd 12 silnik dieslowski D12A-525A V12 o mocy 525 KM

prędkość maks. 60 km/h BM-30 SMIERCZ załoga SPECYFIKACJA TECHNICZNA WOZU 3 żołnierzy BOJOWEGO 9A52-2 NA PODWOZIU MAZ-543M PK/DZIAŁ GRAFICZNY ROSYJSKIEJ FEDERACJI OBRONY MNISTERSTWO

nych z ich podręcznikowym zastosowaniem. Tak właśnie wroga przez siły pancerne i zmechanizowane, przy równo- stało się z rosyjskim systemem artylerii rakietowej dalekie- czesnym zdezorganizowaniu dalszym ogniem pośrednim za- go zasięgu BM-30 Smiercz. plecza przeciwnika, zwłaszcza logistycznego. Ten potężny środek rażenia artyleryjskiego kalibru 300 mm, opracowany w Związku Sowieckim w latach osiemdziesią- JEDNA BROŃ, WIELE METOD tych ubiegłego wieku jako kolejna generacja mobilnych wie- Ze względu na różnorodność rakiet o korygowanym torze loprowadnicowych wyrzutni rakietowych (Grad, Uragan), sta- lotu, mających rozmaite typy głowic bojowych – wśród któ- nowił odpowiedź na pojawienie się amerykańskiej wyrzutni rych prym wiedzie amunicja kasetowa przeznaczona do M-270 MLRS. Tego rodzaju broń – wywodząca się wprost ze zwalczania siły żywej przeciwnika – systemy artylerii rakie- słynnych katiusz z okresu II wojny światowej – miała w so- towej klasy BM-30 to broń bardzo niebezpieczna. Nawet wieckiej doktrynie militarnej szerokie zastosowanie. wtedy, gdy wykorzystuje się je w sposób nie do końca zgod- Smiercze, które weszły do służby w Armii Czerwonej ny z pierwotnymi założeniami operacyjnymi – co pokazały w 1989 roku, zostały przeznaczone dla samodzielnych bry- doświadczenia z konfliktów, w których ta broń odegrała nie- gad artylerii frontowej, a ich głównym zadaniem, dzięki za- poślednią rolę. kładanemu zmasowanemu użyciu na niewielkim odcinku Choć nie brakuje doniesień o zastosowaniu systemu frontu, było szybkie zmiękczenie obrony przeciwnika. We- Smiercz podczas wojen czeczeńskich w latach dziewięćdzie- dług sowieckich planistów wojskowych taka koncentracja siątych ubiegłego stulecia, to uznaje się, że oficjalnie ta broń huraganowego ognia miała ułatwić przełamanie linii obrony została użyta po raz pierwszy dopiero w 2014 roku podczas

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA 62 MILITARIA / TECHNIKA

konfliktu w Syrii, a niewiele później na wierzchnię ziemi, czasem dokonując wschodzie Ukrainy. Zestawy wykorzy- WEDŁUG SOWIEC- ogromnych zniszczeń samą energią kine- stywano tam najczęściej na szczeblu KICH PLANISTÓW tyczną. Wbrew powszechnym opiniom te jednej baterii, jako punktowe wsparcie sterczące z gruntu końcówki rakiet nie są dla walczących oddziałów lub jako arty- WOJSKOWYCH KON- więc niewybuchami. leryjskie środki ostrzału odwetowego CENTRACJA HURAGA- Równie często w użyciu są pociski (ogień przeciwbateryjny). W takich sy- z głowicami z amunicją kasetową, za- tuacjach niewielką celność rekompensu- NOWEGO OGNIA MIA- wierające dziesiątki podpocisków je sama liczba wystrzeliwanych w bar- ŁA UŁATWIĆ PRZEŁA- odłamkowych (szrapneli), odłamkowo- dzo krótkim czasie pocisków, najczę- -burzących lub kumulacyjno-odłamko- ściej amunicji kasetowej, która razi MANIE LINII OBRONY wych. Wśród szerokiego asortymentu znaczny obszar. Taka nawała ogniowa, WROGA PRZEZ SIŁY rakiet, jakie ma do dyspozycji obsługa nawet przy niedostatecznym rozpo- systemów Smiercz, znajdują się te znaniu celu, jest w stanie wyrządzić PANCERNE I ZMECHA- z głowicami termobarycznymi (paliwo- przeciwnikowi duże straty. NIZOWANE wo-powietrznymi), z narzutowymi mi- Smiercz może też służyć jako narzę- nami przeciwpancernymi lub przeciw- dzie do terroryzowania ludności cywilnej przeciwnika po- piechotnymi, a nawet z samonaprowadzającymi się podpoci- przez nękające ataki na miasta i infrastrukturę krytyczną. Ta- skami przeciwpancernymi typu Motiw-3M. kie sprzeczne z prawem konfliktów zbrojnych sytuacje niestety miały wielokrotnie miejsce podczas działań militarnych na KOREKCJA LOTU wschodzie Ukrainy, w Syrii, a ostatnio także na Zakaukaziu. W 2004 roku Rosjanie wyposażyli swe zestawy w pociski Wieloprowadnicowy system artylerii rakietowej dalekiego 9M534, zawierające niewielkie bezzałogowe aparaty latające zasięgu 9K58 Smiercz jest w stanie strzelać na odległość (UAV) typu T-90 z zamontowaną kamerą wysokiej rozdziel- 20–90 km (w wersji eksportowej do 120 km) i jednorazowo po- czości i cyfrowym przekaźnikiem obrazu. Drony, po uwolnie- razić cele na obszarze niemal 70 ha (czyli około 700 tys. m2). niu z pocisku wystrzelonego przez BM-30, mogą pozostawać Dwunastotubowa wyrzutnia została umieszczona na produko- w powietrzu około 20 min na wysokości 500 m i przekazywać wanym na Białorusi kołowym nośniku samobieżnym 9A52-2 w czasie rzeczywistym obraz rejestrowany z obszaru o po- marki MAZ-543M 8x8. W wyposażeniu jednej baterii znajdują wierzchni 25 km2. Warto przypomnieć, że Rosjanie już w la- się cztery takie pojazdy, a także dwa (czasem trzy) współpracu- tach 2014–2015 podczas walk na wschodzie Ukrainy podjęli jące z nimi wozy transportowo-załadowcze 9T234-2 (również próby zintegrowania działań systemów Smiercz z aktywnością MAZ-543), przewożące po 12 zapasowych pocisków. Ponadto rozpoznawczych dronów typu Orłan-10 i Forpost, odgrywają- w skład standardowej baterii systemu Smiercz wchodzą: system cych rolę bezpośredniego rozpoznania i powietrznych ośrod- kontroli ognia i dowodzenia 9C729M1 Sliepok-1, wóz zabez- ków koordynacji ognia artyleryjskiego. Próby musiały wypaść pieczenia technicznego i inżynieryjnego 9F819, mobilny ze- pomyślnie, ponieważ tego typu współpracę ćwiczono później staw nawigacji satelitarnej i rozpoznania topograficznego oraz w czasie wielu manewrów (ostatnio wiosną 2020 roku). mobilny kompleks meteorologiczny 1B44 Ułybka. Amunicję używaną w systemach Smiercz wyróżnia zdol- ność do korekcji trajektorii lotu, którą zapewnia system gazo- CENNE MINUTY wych sterowników, oraz rotacja pocisku w locie wzdłuż jego Załadowany rakietami wóz bojowy zestawu Smiercz jest osi podłużnej. Dzięki temu rozwiązaniu celność systemu jest w stanie przejść z położenia marszowego w tryb bojowy w cią- bezprecedensowo wysoka i na najdalszych dystansach prowa- gu niespełna pięciu minut (dobrze wyszkolonym i zgranym za- dzenia ognia (90–100 km) rozrzut nie przekracza 150 m. łogom potrzeba na to zaledwie trzech minut). Czas trwania peł- Z końcem 2019 roku pierwsze zestawy systemu nej salwy z 12 rakiet to około 40 s. Po odpaleniu pocisków bate- 9K58 Smiercz dostarczono do obwodu kaliningradzkiego, ria jest gotowa do zmiany pozycji (wykonania manewru gdzie ostatecznie w marcu 2020 roku znalazły się w wypo- przeciwogniowego) w ciągu najwyżej dwóch minut. Ponowne sażeniu stacjonującej w Czkałowsku 244 Niemeńskiej Bry- załadowanie wszystkich 12 tub wyrzutni maszyny bojowej gady Artylerii, wchodzącej w skład korpusu sił lądowych 9A52-2 zajmuje około 20–35 min. Floty Bałtyckiej. Według nieoficjalnych danych, w zestawy Smiercz może strzelać salwą lub ogniem pojedynczym, przy Smiercz przezbrojono jeden z batalionów tej jednostki, co użyciu pocisków o różnym przeznaczeniu. Najczęściej stosowa- oznacza, że w Kaliningradzie stacjonuje co najmniej osiem ne są rakiety z oddzielającą się głowicą penetrująco-burzącą wyrzutni BM-30, czyli dwie pełne baterie. Sprawdzony (92,5 kg materiału wybuchowego). To właśnie ich resztki, nie- w boju system artyleryjski dołączył zatem do wielu innych kiedy malowniczo wbite w grunt, zaściełają pola bitew tam, typów nowoczesnego uzbrojenia, w które w ostatnich latach gdzie w użyciu była ta broń. Po oddzieleniu się głowicy bojowej intensywnie są przezbrajane rosyjskie siły zbrojne stacjonu- pocisku w końcowej fazie lotu reszta rakiety (z jednostką napę- jące w eksklawie kaliningradzkiej, wpływając na istotną dową i usterowieniem) opada siłą bezwładności i uderza w po- zmianę sytuacji strategicznej na wschodniej flance NATO.

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA ARMIA / WOJNA 63

REKLAMA

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA 64 MILITARIA / BROŃ PRZYSZŁOŚCI HIPERSONICZNA ZMIANA WARTY Amerykanie chcą zastąpić konstrukcjami hipersonicznymi opracowane niemal 50 lat temu rakiety powietrze–ziemia AGM-86, które umożliwiają rażenie celów oddalonych nawet o 2500 km.

KRZYSZTOF WILEWSKI

ażde mocarstwo atomowe za strategiczny atomowa, mają na tyle zdywersyfikowane środki cel stawia sobie posiadanie takiego nu- ofensywne, żeby przeprowadzić atak (lub kontr- klearnego potencjału, który umożliwiłby atak) z lądu, powietrza i wody. Oczywiście nie mu przeprowadzenie odwetu na agreso- w takim samym zakresie. Korea Północna na Krze, w myśl zasady: cokolwiek mi zrobisz, na Nowa amerykańska przykład stawia na rakiety balistyczne – przede pewno ci odpowiem. A do tego niezbędne jest rakieta hipersonicz- wszystkim lądowe bardzo dalekiego zasięgu, póź- dysponowanie atomową triadą, czyli zdolnościami na jest podobno niej na pociski morskie do rodzimych okrętów 17 razy szybsza niż do przeprowadzenia nuklearnego kontruderzenia: te, których obecnie podwodnych. Jej potencjał do uderzenia powietrz- z lądu – za pomocą rakiet balistycznych, powie- używa armia USA. nego zaś jest niewielki, żeby nie powiedzieć – ilu- trza – bombami i rakietami zrzucanymi lub wy- zoryczny. strzeliwanymi z samolotów, oraz z wody – poci- Stany Zjednoczone dysponują potencjałem skami, których nosicielami są zarówno jednostki umożliwiającym przeprowadzenie lotniczego nawodne, jak i podwodne. ataku atomowego na dowolnie wybrany kraj na świecie. Mają nie tylko bombowce strategiczne DOSIĘGNĄĆ KAŻDEGO dalekiego zasięgu, lecz także odpowiednio do- Przez bardzo długi czas o takim komplekso- brane do nich uzbrojenie. Tam bowiem, gdzie sa- wym uzbrojeniu mogły mówić w zasadzie tylko molot nie jest w stanie dolecieć, aby zrzucić kla- dwa mocarstwa atomowe – Stany Zjednoczone syczną bombę atomową – czy to ze względu na i sowiecka Rosja. Z czasem do tego grona dołą- ich zasięg, czy bardzo silną obronę przeciwlotni- czyły Chiny. Obecnie można przyjąć, że wszyst- czą nieprzyjaciela – piloci są w stanie wystrze-

SHUTTERSTOCK, PK/DZIAŁ GRAFICZNY SHUTTERSTOCK, kie armie na świecie, w których arsenale jest broń lić… rakietę.

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA 65

Pomysł, aby wykorzystać bombowce strategiczne B-52 działo wycofanie ze służby także i tych ostatnich, jasne się Stratofortress do roli nosicieli rakiet, narodził się w ame- stało, że potrzebny będzie następca. Pentagon od samego rykańskiej armii na początku lat pięćdziesiątych ubiegłego początku deklarował, że musi to być konstrukcja spełniają- stulecia. Zaleta takiego rozwiązania była oczywista. Sa- ca najnowsze wymagania pola walki, czyli hipersoniczna. moloty te były w stanie przenieść 60 t śmiercionośnego ła- Temu wymogowi nie ma się jednak co dziwić. Napęd taki dunku, czyli poradzić sobie z nawet najcięższymi pociska- umożliwia poruszanie się z prędkością od 5 do 10 Ma, czy- mi rakietowymi, i to w ilości zadowalającej wojskowych li od 6 tys. do 12 tys. km/h (a niektórzy specjaliści mówią strategów. nawet o 20 Ma). Po pierwsze, taki cel niezwykle ciężko jest Jedną z pierwszych rakiet opracowa- unieszkodliwić. Po drugie, pocisk po- nych z myślą o B-52 była ADM-20, STANY ZJEDNOCZONE ruszający się z taką prędkością jest służąca do zakłócania stacji radioloka- ZDECYDOWAŁY w stanie w dwie godziny dolecieć cyjnych. Miała pomagać amerykań- w dowolne miejsce na Ziemi. skim pilotom w obezwładnianiu so- O URUCHOMIENIU Stany Zjednoczone, jak to zazwy- wieckiej obrony przeciwlotniczej. Po- KILKU PROGRAMÓW czaj robią w kwestii nowego uzbroje- cisk udawał nisko lecące B-52, przez nia, zdecydowały o uruchomieniu kil- co stawał się celem dla systemów ra- MAJĄCYCH DOPRO- ku programów mających doprowadzić kietowych i samolotów przechwytują- WADZIĆ DO OPRACO- do opracowania na potrzeby sił po- cych, tym samym odciągał uwagę od wietrznych pocisków hipersonicznych prawdziwego bombowca znajdującego WANIA NA POTRZEBY klasy powietrze–ziemia. Wydaje się, się w innym miejscu. I choć ADM-20 SIŁ POWIETRZNYCH że najbliżej finału jest prowadzony były bardzo skuteczne, to wraz z roz- przez koncern Lockheed Martin pro- wojem technicznym radzieckiego lot- POCISKÓW HIPERSO- jekt Air-launched Rapid Response nictwa, dla którego priorytetem było NICZNYCH KLASY Weapon (ARRW), którego efektem wprowadzenie do służby samolotów ma być rakieta AGM-183A. zdolnych skutecznie zwalczać B-52, POWIETRZE–ZIEMIA Umowę w tej sprawie podpisano Pentagon – aby nie narażać Stratofor- w sierpniu 2018 roku, a już rok póź- tress na zestrzelenie – zadecydował o wyposażeniu ich nie niej odbył się lot próbny prototypowej konstrukcji. Wpraw- tylko w broń defensywną, jaką był ADM-20, lecz także dzie rakieta została podczepiona na stałe pod bombowiec w ofensywną, czyli w pociski dalekiego zasięgu. B-52, ale – jak zapewniali konstruktorzy – była w pełni zdolna do samodzielnego lotu (pozbawiono ją głowicy bo- NUKLEARNY STRASZAK jowej, zamiast niej zainstalowano czujniki telemetryczne Prace nad AGM-86, czyli rakietami powietrze–ziemia do zbierania danych). Potrzebowali zresztą kilkunastu mie- uzbrojonymi w głowice atomowe, rozpoczęto na początku sięcy, żeby mógł odbyć się jej samodzielny lot. Nie należy lat siedemdziesiątych ubiegłego stulecia. O tym, jak szyb- się jednak dziwić takiemu tempu prac, skoro Dowództwo ko rozwijała się wówczas technologia rakietowa, najlepiej Lotnictwa Uderzeniowego Sił Powietrznych USA (Air For- świadczy fakt, że kiedy w 1977 roku odbył się pierwszy lot ce Global Strike Command – AFGSC) oczekuje, że broń prototypowej konstrukcji, oznaczonej jako AGM-86A, będzie mogła wejść do służby już w 2022 roku! Co cieka- o zasięgu około 1200 km, dowództwo sił powietrznych (US we, US Air Force chcą w nią wyposażyć nie tylko B-52, Air Force) zdecydowało, że oczekuje jednak konstrukcji lecz także bombowce B-1B Lancer. o dwa razy większym zasięgu! Dlatego postanowiono, że do seryjnej produkcji na początku lat osiemdziesiątych tra- ODJECHANY POCISK fi AGM-86B, nie tylko o 2 m dłuższy i 0,5 t cięższy od Choć Amerykanie są wstrzemięźliwi, jeśli chodzi o zdra- AGM-86A, lecz także zdolny razić cele oddalone nawet dzanie możliwości technicznych AGM-183A, eksperci sza- o 2400 km. Dla amerykańskiej armii oznaczało to, że B-52 cują, że zasięg tej rakiety wyniesie około 1600 km, a pręd- będzie w stanie uderzyć atomowym pociskiem w strate- kość konstrukcji uzbrojonej w głowicę konwencjonalną – giczne cele w ZSRR, nawet zbytnio nie zbliżając się do co najmniej 10 Ma. Kiedy prezydent Donald Trump granic tego kraju. chwalił się osiągnięciami technicznymi amerykańskiej AGM-86B okazał się na tyle dobrą konstrukcją, że kiedy armii, wspomniał o Super Duper Missile, czyli naprawdę na początku lat dziewięćdziesiątych siły zbrojne USA, nadzwyczajnym pocisku. Zdradził też, że nowa rakieta hi- w wyniku traktatów rozbrojeniowych, zdecydowały o wy- personiczna (czyli właśnie AGM-183A), jest 17 razy szyb- cofaniu ze służby atomowej wersji tych pocisków, pozosta- sza niż te, których obecnie używa amerykańska armia. Ile wiły AGM-86C/D, czyli rakiety uzbrojone w klasyczne w tym prawdy, okaże się pewnie z czasem. Gdy weźmie się głowice odłamkowo-burzące (a później także w penetracyj- pod uwagę to, że hipersoniczne rakiety będę latać nawet ną do niszczenia głęboko ukrytych umocnień i schronów). z prędkością 20 Ma, może się okazać, że nie są to jedynie Kiedy kilka lat temu dowództwo US Air Force zapowie- czcze przechwałki.

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA 66 MILITARIA / INWESTYCJE EMBRAER

Węgry podpisały kontrakt z brazylijską fir- CZAS WIELKICH mą lotniczą Embraer na dwa odrzutowe samoloty transportowe C-390 Millenium w wersji KC-390. KONTRAKTÓW Od kilku lat Węgrzy inwestują w siły zbrojne znaczne środki. Zależy im jednak nie tylko na wyposażeniu żołnierzy w zachodnie systemy walki, lecz także na wzmocnieniu własnego przemysłu obronnego.

TADEUSZ WRÓBEL

inisterstwo obrony Węgier w 2021 roku będzie lądowały one w 59 Bazie Lotniczej „Szentgyörgyi Dezső” miało do dyspozycji 778 mld forintów (2,2 mld w Kecskemét. Później dołączyła do nich para biznesowych euro). Taka kwota stanowi 1,66% produktu kra- odrzutowców Falcon 7X. jowego brutto. Zwiększony o 34% w stosunku do Kolejnym posunięciem w modernizacji floty powietrznej M2020 roku budżet resortu ułatwi realizację rozpoczętego może być zakup szkolno-treningowych odrzutowców. Tam- w 2017 roku dziesięcioletniego programu rozwoju obronności tejsze lotnictwo nie ma takich maszyn od czasu, gdy i sił zbrojnych „Zrínyi 2026”. Chodzi głównie o modernizację w 2009 roku wycofało ze służby L-39ZO Albatros. W li- techniczną i wymianę posowieckiego sprzętu, dlatego już stopadzie 2020 roku w Kecskemét Czesi zaprezentowali podpisano wiele dużych kontraktów na dostawy uzbrojenia Węgrom nową wersję tego odrzutowca. „L-39NG to dobry i wyposażenia dla wojska, a w planach są kolejne umowy. i nowoczesny samolot szkoleniowy z dużym potencjałem na przyszłość”, powiedział wtedy dowódca węgierskiego PRIORYTETY LOTNICZE lotnictwa gen. dyw. Nándor Kilián. Niewykluczone zatem, 17 listopada 2020 roku Węgry podpisały kontrakt z brazy- że ze względu na bardzo dobre relacje w sferze przemysło- lijską firmą lotniczą Embraer na dwa odrzutowe samoloty wo-obronnej z Czechami i pozytywną opinię o albatrosach transportowe C-390 Millenium w wersji KC-390, czyli słu- Budapeszt zdecyduje się na zamówienie tych maszyn. żące do tankowania w powietrzu innych samolotów. Wraz Na bardziej zaawansowanym etapie jest z kolei moderni- z dostawą tych maszyn w latach 2023–2024 zakończy się zacja floty wiropłatów. 13 grudnia 2019 roku w 86 Bazie modernizacja lotnictwa transportowego węgierskich sił po- Śmigłowców w Szolnok węgierskie siły powietrzne oficjal- wietrznych, które wcześniej wzbogaciły się o dwa używane nie przejęły pierwsze cztery z 20 maszyn H145M, które ku- samoloty pasażerskie Airbus A319-100. Trzy lata temu wy- piono w czerwcu 2018 roku. Kolejnych siedem dotarło tam

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA 67

koncernem Rheinmetall na dostawę 218 egzemplarzy KF41 Lynx. Pojazd ten składa się z podwozia bazowego oraz mo- dułów misyjnych, umożliwiających jego konwersję do róż- nych wersji specjalistycznych, m.in. rozpoznawczej, dowodzenia i ewakuacji medycznej. W odniesieniu do węgierskie- go zamówienia mowa była jednak tylko o wersji bojowego wozu piechoty z dwuosobową wieżą Lance 2.0 uzbrojoną w armatę automatyczną MK-30-2/ABM kalibru 30 mm i sprzężony karabin maszynowy kalibru 7,62 mm. Wybór lynxa nie był zaskoczeniem, bo już wcześniej Węgrzy postanowili przy modernizacji parku pancernego wojsk lądowych bazować na sprzęcie niemieckim. W grudniu 2018 roku zawarli kontrakt z firmą Krauss-Maffei Wegmann na dostawę 24 samobieżnych PzH 2000 kalibru

RHEINMETALL DEFENCE RHEINMETALL 155 mm, 44 nowych czołgów Leopard 2A7+ i 12 używa- nych Leopard 2A4 (do celów szkoleniowych). Tuzin ma- Na początku września 2020 roku w Budapeszcie została zawarta umowa o wartości 2 mld euro z niemieckim koncernem Rheinmetall szyn z drugiej ręki trafił już w lipcu 2020 roku do 11 Bata- na dostawę 218 egzemplarzy KF41 Lynx. lionu Czołgów w Tacie, wchodzącego w skład 25 Brygady Piechoty „György Klapka”. Węgrzy nie tylko kupują sprzęt od Niemców, lecz także wzorują swoją strukturę organizacyjną na ich armii, na co do 1 grudnia 2020 roku. Następnie od 2023 roku węgierskie- wskazuje chociażby liczba zakontraktowanych systemów. mu lotnictwu zaczną być przekazywane wielozadaniowe Otóż niemiecki dywizjon artylerii liczy trzy baterie po osiem H225M, które zastąpią Mi-8 i Mi-17. Umowę na dostawę PzH 2000, a batalion czołgów trzy kompanie po 14 leopar- 16 takich maszyn zawarto z firmą Airbus Helicopters dów i dwa w dowództwie. Bataliony grenadierów pancer- w grudniu 2018 roku. nych mają zaś po 44 bojowe wozy piechoty Puma lub Mar- Jeden z kosztowniejszych programów modernizacyjnych der, dlatego prawdopodobnie węgierski batalion zmechani- będzie się wiązał z zakupem nowych rakietowych zesta- zowany będzie miał tyle samo bojowych lynxów. Jeśli wów przeciwlotniczych, które w 12 Pułku Rakiet Obrony wszystkie zamówione KF41 dostarczono by w wersji z wie- Powietrznej „Arrabona” zastąpią użytkowane od 1976 roku żą Lance, wystarczyłoby ich dla pięciu batalionów piechoty sowieckie kuby. 13 sierpnia 2020 roku rząd w Budapeszcie używających obecnie kołowych BTR-80 i BTR-80A. Wtedy oficjalnie ogłosił, że wybrano norweski system – do rozwiązania pozostałaby kwestia wersji specjalistycz- NASAMS, bazujący na amerykańskich rakietach AIM-120 nych, takich jak wozy dowodzenia, medyczne czy rozpo- AMRAAM, a kontrakt ostatecznie podpisano 30 listopada. znawcze, chyba że do tych zadań zachowano by część rosyj- Koszty tego programu są szacowane na miliard dolarów. skich transporterów. Wybór amerykańsko-norweskiego rozwiązania nie był nie- spodzianką, ponieważ jeszcze przed ogłoszeniem decyzji STAWIAJĄ NA SWOJE w tej sprawie Węgry wystąpiły do Stanów Zjednoczonych Rząd w Budapeszcie stara się, by na modernizacji sił o zgodę na zakup pocisków oraz dodatkowych urządzeń zbrojnych zyskała węgierska zbrojeniówka. Dlatego i usług. Defense Security Cooperation Agency podała, że w Niemczech powstanie tylko pierwsza partia 46 sztuk dwie transakcje będą dotyczyć sprzedaży m.in. 60 sztuk KF41 oraz dziewięć zamówionych z bewupami wozów za- AIM-120C-7/C-8 AMRAAM-ER i 180 AIM-120C-7 bezpieczenia technicznego Bergepanzer 3 Büffel. Pozostałe AMRAAM oraz oprogramowania integrującego je z rada- 172 pojazdy będą montowane na Węgrzech, w zakładzie, rami MPQ-64F1 Sentinel 3D, które są elementem systemu który zostanie zbudowany w Zalaegerszegu. NASAMS. Na podstawie umowy z firmą Česká Zbrojovka w kraju uruchomiono też montaż kilku typów broni strzeleckiej, KU SIŁOM CIĘŻKIM w tym karabinków automatycznych BREN 2. Nad Dunajem Ponad dwa razy więcej niż NASAMS będzie kosztował produkowane będą też części do śmigłowców Airbusa. Pro- program nowego bojowego wozu gąsienicowego. Węgierskie gram „Zrínyi 2026” ma bowiem nie tylko zapewnić Wę- wojska lądowe nie mają pojazdu tej klasy od czasu rezygna- grom nowoczesne wojsko, lecz także sprawić, że przemysł cji w 2007 roku z dalszego użytkowania BWP-1. 9 września obronny tego kraju będzie kooperował z wielkimi koncer- 2020 roku w Budapeszcie podpisano umowę z niemieckim nami zagranicznymi.

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA 68

ZBROJENIOWY GIGANT TECHNOLOGIES RAYTHEON To jeden z największych koncernów zbrojeniowych na świecie. Pojawienie się na globalnym rynku Raytheona Technologies, który powstał z połączenia firm Raytheon Company oraz United Technologies Corporation, mocno wpłynie na branżę lotniczo-obronną w naszym kraju.

KRZYSZTOF WILEWSKI

aytheon Technologies składa się z czterech w formie inwestycji, gdyż dla Raytheona Technolo- zasadniczych podmiotów, są to: Collins gies nasz kraj stanie się jednym z najistotniejszych Aerospace Systems i Pratt & Whitney obszarów działalności. (spółek wprowadzonych do holdingu Rprzez United Technologies Corporation – UTC) KLUCZOWA POLSKA oraz Raytheon Intelligence & Space i Raytheon W pewnym sensie Raytheon Technologies jest RAYTHEON Missiles & Defense (firm stworzonych przez obecny w Polsce już od 30 lat, a spółki utworzone TECHNOLOGIES Raytheona Company na potrzeby fuzji z UTC). Za w naszym kraju przez United Technologies Corpo- zatrudnia w Polsce sprawą zleceń o wartości prawie 78 mld dolarów ration budowały zręby rodzimej Doliny Lotniczej ponad koncern znajduje się w ścisłej czołówce najwięk- i są jej najważniejszymi ogniwami. Wszystko miało 8 tys. szych globalnych przedsiębiorstw obronnych. Choć swój początek jednak w zupełnie innej dziedzinie osób i można oczeki- jego utworzenie będzie miało bezpośredni wpływ w latach osiemdziesiątych ubiegłego stulecia, kie- wać, że liczba ta będzie w przyszłości przede wszystkim na rynek amerykański, to konse- dy to zależna od UTC spółka OTIS Elevator rozpo- rosnąć – wraz z ko- kwencje fuzji odczują firmy na całym świecie – częła w Polsce sprzedaż swoich wind. Ale inwesty- lejnymi inwestycjami chociażby w postaci jeszcze silniejszego zagranicz- cje lotnicze nastąpiły już w 1976 roku, kiedy i rozszerzaniem dzia- łalności przez nego konkurenta. W wypadku Polski będziemy ra- WSK „PZL-Rzeszów” zaczęła dostarczać kompo- holding o nowe czej świadkami pozytywnych konsekwencji, m.in. nenty do Pratt & Whitney Canada. projekty.

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA MILITARIA / ZBROJENIÓWKA 69

W 1992 roku należący do UTC producent silników lotniczych Pratt & Whitney, na bazie kupionej Wytwórni Sprzętu Komunikacyjnego „PZL-Kalisz”, założył spółkę Pratt & Whit- ney Kalisz. W 2002 roku przejął zakłady WSK „PZL-Rze- szów” (powstała Pratt & Whitney Rzeszów), a po kolejnej de- UMOWY RAYTHEONA kadzie – producenta rur w Niepołomicach (powstała Pratt & MISSILES & DEFENSE COMPANY Whitney Tubes Niepołomice). Tymczasem w 2007 roku nale- żący do United Technologies Corporation koncern Sikorsky Z POLSKIMI SPÓŁKAMI przejął zakłady lotnicze PZL Mielec i uruchomił tam produk- cję śmigłowców. A to nie wszystko. Jedną z inwestycji UTC w Polsce jest również otwarta w Krośnie firma BF Goodrich, 2015 rok która od kilkunastu lat produkuje komponenty podwozi do cy- l Zlecenie dla bydgoskiej spółki Teldat na opracowa- wilnych maszyn Boeinga, Airbusa oraz Gulfstreama, a także nie i produkcję nowoczesnych routerów – kluczowych dla samolotów wojskowych, takich jak F-16, F-18 oraz F-35. urządzeń umożliwiających systemowi rakietowemu Patriot komunikację sieciową. Trafiają one teraz do RAKIETOWA OBECNOŚĆ wszystkich modernizowanych systemów Patriot. Nieco mniejsza była obecność w Polsce firmy Raytheon Company, która specjalizowała się w systemach rakietowych, styczeń 2016 produkując zestawy przeciwlotnicze i przeciwrakietowe Pa- l Umowa ze spółką PIT-RADWAR na produkcję nowo- triot, pociski klasy powietrze–powietrze AIM-120 AMRAAM czesnych anten do systemów identyfikacji „swój-obcy” i AIM-9 Sidewinder oraz klasy powietrze–ziemia AGM-154 (Identification Friend or Foe – IFF) systemu Patriot. Joint Standoff Weapon i Joint Strike Missile. Po podpisaniu dwa lata temu umowy na dostawę do Polski do 2022 roku luty 2019 dwóch baterii produkowanego przez amerykańską firmę syste- l Umowa z Hutą Stalowa Wola dotycząca rozpoczęcia mu przeciwlotniczego i przeciwrakietowego Patriot obecność produkcji i integracji wyrzutni M903 systemu Patriot. ta jednak zwiększała się właściwie z każdym miesiącem. Co warto podkreślić, Raytheon Company, oprócz bliskiej współ- czerwiec 2019 pracy z lokalnymi firmami obronnymi i kontraktów bizneso- l Umowa z Wojskowymi Zakładami Elektronicznymi wych, które włączały je do sieci globalnych dostawców Ray- na produkcję i integrację zestawów modułów elektro- theona, mocno stawiał na społeczną obecność w Polsce. niki DLTM (Data Link Terminal Module) na potrzeby W 2015 roku amerykańska firma przekazała Wojskowej programu „Wisła”. Akademii Technicznej oraz Politechnice Warszawskiej gran- ty o łącznej wartości 100 tys. dolarów na rozwój studiów listopad 2019 w dyscyplinach inżynierskich, a w latach 2018–2019 kon- l Umowa z firmą Agregaty Pex-Pool Plus na opraco- cern, we współpracy z Ambasadą Stanów Zjednoczonych wanie, wyprodukowanie i dostarczenie kontenerów w Warszawie i Polsko-Amerykańską Fundacją Wolności, zor- operacyjnych i innych elementów obsługi technicznej ganizował trzy edycje dwumiesięcznych staży w USA dla stu- do systemów Patriot zakupionych przez Polskę w ra- dentów polskich szkół technicznych. Ponadto w 2016 roku mach programu „Wisła”. podpisał umowę z Centrum Nauki Kopernik na stworzenie l Umowa z Zakładami Mechanicznymi Tarnów doty- Wytwórni, czyli FabLabu edukacyjnego, w którym dzieci cząca produkcji siłowników liniowych i obrotowych do i młodzież uczą się projektować i budować różne przedmioty. wyrzutni M903 systemu Patriot. Od 2016 roku Raytheon Company wspierał również stowa- rzyszenie „Pamięć i Przyszłość”, zrzeszające rodziny pole- marzec 2020 głych na misjach żołnierzy i mające pod swoją pieczą kilka- l Umowa ze spółką Demarko na dostawy naczep, na dziesięcioro dzieci. Koncern regularnie przekazywał stowarzy- których będą umieszczone kontenery ze sprzętem do szeniu darowizny na realizację statutowych celów, głównie obsługi technicznej systemu Patriot. edukacyjnych i terapeutycznych, w tym organizację warszta- l Umowa z Wojskowymi Zakładami Łączności Nr 1 tów czy naukę języków obcych. (WZŁ-1) w sprawie integracji kontenerów na sprzęt do Raytheon Technologies zatrudnia w Polsce ponad 8 tys. obsługi technicznej systemu Patriot. Pex-Pool wypro- osób i można oczekiwać, że liczba ta będzie w przyszłości ro- dukuje kontenery, Demarko dostarczy naczepy, a CTM snąć – wraz z kolejnymi inwestycjami i rozszerzaniem działal- zaprojektuje wewnętrzną konfigurację tych pierw- ności. Holding intensywnie współpracuje także z rodzimym szych. Zakłady WZŁ-1 wyposażą wnętrze kontenera, środowiskiem nauki i należy oczekiwać, że ta kooperacja – a następnie przeprowadzą integrację i testy poszcze- z racji ogromnego potencjału polskich uczelni i jednostek gólnych komponentów. naukowo-badawczych – będzie się dynamicznie rozwijała.

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA 70 MILITARIA / PRZEKRÓJ

Tarcza armii Polskie wojska lądowe dysponują kilkoma systemami rakietowymi, które mają zapewnić im zdolność do obrony przed atakami z powietrza. 2K12 Kub

raz z rozwojem lotnictwa rosło jenie, kupione od Związku Sowieckie- W latach 1974–1980 do WP trafiły Wrównież zagrożenie dla wojsk lą- go, znalazło się w latach siedemdziesią- sowieckie przeciwlotnicze zestawy dowych. Samoloty ograniczyły m.in. ich tych i osiemdziesiątych. Niektóre z tych rakietowe z wyrzutniami na podwo- swobodę manewru, dlatego naturalną systemów nadal są używane. Wojska lą- ziu gąsienicowym. Polska kupiła konsekwencją było stworzenie jedno- dowe wyposażono też w lżejsze przeno- ponad sto kubów. Część wyrzutni stek przeciwlotniczych, dysponujących śne zestawy rakietowe, których licen- oraz stacji wykrywania i naprowa- karabinami maszynowymi i artylerią lu- cyjną produkcję uruchomiono w kraju. dzania tego systemu została zmo- fową. Skuteczność tych systemów oka- Dzięki temu możliwe stało się opraco- dernizowana. zała się jednak ograniczona, gdy w la- wanie w ostatniej dekadzie minionego tach pięćdziesiątych XX wieku więk- wieku rodzimego systemu rakietowe-  Masa – 32,4 t szość bojowych samolotów śmigłowych go bardzo krótkiego zasięgu Grom.  Liczba rakiet – 3 zastąpiły odrzutowce. Dlatego w na- Następnie z wykorzystaniem jego ra-  Obsługa – 4 żołnierzy (wyrzutnia) stępnej dekadzie wprowadzono, przygo- kiety powstał mobilny zestaw Poprad.  Masa pocisku – 635 kg towane specjalnie dla wojsk lądowych, Kolejnym etapem wzmacniania tarczy  Masa głowicy – 57 kg mobilne przeciwlotnicze zestawy rakie- armii ma być nowy system krótkiego  Zasięg – do 24 km towe. W polskim arsenale takie uzbro- zasięgu.  Pułap – do 14 000 m

9K33 Osa

Kupiony w Związku Sowieckim samobieżny przeciwlotniczy zestaw rakietowy 9K33 jest w naszych silach lądowych od 1980 roku. Na pojeździe oprócz wyrzutni rakiet zamon- towano radary śledzenia i naprowadzania oraz wykrywania celów. 64 zestawy Osa-AK i Osa-AKM zmodernizowano do standardu Osa-P.

 Masa – 17,5 t  Liczba rakiet – 2x3  Obsługa – 5 żołnierzy  Masa pocisku – 170 kg (9K33M3)  Masa głowicy – 16 kg  Zasięg – do 10,5 km  Pułap – do 12 000 m

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA 71

PPZR Grom

Najliczniejszym rakietowym systemem przeciwlotniczym w polskich wojskach lądowych jest przenośny zestaw Grom opracowany w latach dziewięćdziesiątych. Zastąpiono nim zestawy Strzała-2M. W przyszłości następcą gromu będzie system Piorun, nad którym trwają prace.

 Masa – 16,5 kg  Liczba rakiet – 1  Obsługa – 1 żołnierz  Masa pocisku – 10,5 kg  Masa głowicy – 1,82 kg  Zasięg – do 5,5 km  Pułap – do 3500 m

W przyszłości jednostki obrony WRÓBEL TADEUSZ OPRAC. MD/DZIAŁ GRAFICZNY GRAF. przeciwlotniczej otrzymają nowy system rakietowy krótkiego zasięgu wybrany dla programu „Narew”.

SPZR Poprad

Najnowszy system to samobieżny przeciwlotniczy zestaw rakietowy Po- prad. Platformą dla poczwórnej wyrzutni gromów jest czterokołowy opancerzony pojazd Żubr-P firmy AMZ Kutno. W końcu 2020 roku wojska lądowe miały 60 z 79 zamówio- nych popradów.

 Masa – 12 t (Żubr-P)  Liczba rakiet – 4+4 (zapasowe)  Obsługa – 2 żołnierzy (wyrzutnia)  Masa pocisku – 10,5 kg  Masa głowicy – 1,82 kg  Zasięg – do 5,5 km  Pułap – do 3500 m

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA 72 ARMIA / WOJNA

STRATEGIE / ROZMOWA YAN YAN/XINHUA/EAST NEWS YAN/XINHUA/EAST YAN

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA ARMIA / WOJNA 73

KLUCZ DO ŚWIATOWEGO POKOJU Z Andrzejem Podrazą o wydarzeniach 2020 roku, które mogą zmienić układ sił geopolitycznych na świecie, rozmawia Łukasz Zalesiński.

Państwo Środka chce zmierzać drogą prowadzącą na pozycję świa- towego supermocarstwa. W programie na stulecie Chiń- skiej Republiki Ludowej, który niedawno ogłosił Xi Jingping (stoi w limuzynie), jest mowa o dynamicznym rozwoju wszystkich dziedzin gospodarki.

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA 74 STRATEGIE / ROZMOWA

ocno nas ten 2020 rok blemu. Dla władz taka ingerencja to codzienność. poturbował... Zapewne nie muszą się one też obawiać większego Zdecydowanie tak… oporu społecznego.

Wszystkich jednako- Hamowanie pandemii przekłada się jednak na wo? Pod koniec paź- rozruch gospodarki. dziernika Międzynaro- Tak, ale przewagę nad przeciwnikiem można dowy Fundusz Waluto- zdobyć w inny sposób. Kluczową kwestią wydaje wy ogłosił, że pomimo się skuteczna szczepionka. Chińczycy jakiś czas te- pandemii chińska gospodarka odnotuje wzrost. mu poinformowali, że już ją mają. W październiku Co więcej, tak samo powinno być w kolejnym ro- przystąpili do jej podawania, na razie swoim obywa- ku. Mamy nowego światowego hegemona? telom. Ale to sygnał wysłany w świat, zwłaszcza do MNie, choć nie można wykluczyć, że pandemia biedniejszych państw. Jeżeli się okaże, że szcze- w dłuższej perspektywie wpłynie na przewarto- pionka działa, to może się ona stać cenną kartą ściowanie globalnego układu sił. Wiele zależy od przetargową w zdobywaniu wpływów. Zwłaszcza tego, jak szybko uda się ją wygasić i kto zrobi to jeśli Pekin będzie gotowy ją sprzedawać za niewiel- jako pierwszy. Między mocarstwami trwa dosko- kie pieniądze. Xi Jinping, sekretarz generalny Ko- nale widoczna rywalizacja, munistycznej Partii Chin, już a Państwo Środka wysyła wcześniej pokazał, że myśli WIZYTÓWKA coraz mocniejsze sygnały, że w skali globalnej, a przy tym bardzo dobrze radzi sobie jest człowiekiem niezwykle z COVID-19. Przekaz ten PROF. DR HAB. elastycznym... trudno rzecz jasna w pełni ANDRZEJ PODRAZA zweryfikować i na pewno czę- Co na to Stany Zjednoczo- ściowo jest efektem propa- est politologiem, kierownikiem Kate- ne? Dla nich to ciekawy, ale gandowej gry. Niewątpliwie Jdry Stosunków Międzynarodowych i trudny czas. Z jednej stro- jednak w zwalczaniu tego ty- i Bezpieczeństwa na Wydziale Nauk ny koronawirus mocno daje pu zagrożeń Chiny już na Społecznych Katolickiego Uniwersytetu się im we znaki, z drugiej starcie mają przewagę nad Lubelskiego. Był pracownikiem nauko- właśnie są w trakcie zmiany USA czy państwami zachod- wym Królewskiego Instytutu Spraw Mię- na stanowisku prezydenta. niej Europy. Aby wygrać dzynarodowych (Chatham House) Jeśli chodzi o politykę wo- z koronawirusem, należy w Londynie. Wykładał w wielu ośrod- bec Chin, po administracji stworzyć mechanizmy inge- kach uniwersyteckich i badawczych Joe Bidena raczej nie należy rujące w obywatelskie swobo- w Europie i Stanach Zjednoczonych. się spodziewać rewolucji. De- dy. W krajach niedemokra- Członek Komitetu Nauk Politycznych mokraci i republikanie zga- tycznych od strony prawnej Polskiej Akademii Nauk. dzają się, że dotychczasową nie stanowi to większego pro- strategię trzeba kontynuować,

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA 75 ARCH. PRYWATNE ARCH.

UNIA EUROPEJSKA NADAL DO KOŃ- CA NIE WIE, JAKĄ POLITYKĘ PROWA- DZIĆ WOBEC PÓŁNOCNEJ AFRYKI. NAJWYŻSZY CZAS, BY WYPRACO- WAĆ SPÓJNĄ STRATEGIĘ

bo rywalizacja z Pekinem jest koniecznością dla kich gałęzi gospodarki: od przemysłu farmaceutycz- USA. Co więcej, z kręgów zbliżonych do Bidena nego po robotykę i technologie kosmiczne. Do tego coraz częściej dochodzą głosy, że nowy prezydent chińska armia nieustannie się rozbudowuje i moder- jest gotów jeszcze zaostrzyć ten kurs. Chiny, tak jak nizuje. Cel jest jasny: w 2049 roku Państwo Środka Rosja, są mocarstwem rewizjonistycznym. Chcą chce zająć pozycję supermocarstwa, gospodarczego przemodelować światowy ład, ale w odróżnieniu od i militarnego lidera. To ogromne przedsięwzięcie niej mają potencjał, by to uczynić, i to w nieodle- cywilizacyjne, które jest realizowane krok po kroku, głym czasie. W programie na stulecie Chińskiej Re- z nadzwyczajną konsekwencją. Jeśli Amerykanie publiki Ludowej, który niedawno ogłosił prezydent marzą o tym, by utrzymać prymat na świecie, nie Xi Jinping, mowa o dynamicznym rozwoju wszel- mogą przysnąć nawet na chwilę.

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA 76 STRATEGIE / ROZMOWA

Co mogą zatem zrobić? Myślę, że skupią się na zacieśnianiu więzów z tymi państwami, dla których Chiny stanowią bezpo- średnie geopolityczne zagrożenie. Mam na myśli nie tylko tradycyjnych amerykańskich sojuszników, jak Australia, Japonia czy Korea Południowa, lecz także partnerów w pewnym sensie nowych. Amery- kanie coraz intensywniej współpracują na przykład z Indiami. Kilka miesięcy temu władze obydwu państw zaczęły rozmawiać o porozumieniu w sprawie wolnego handlu, Amerykanie pomogą też In- diom zbudować elektrownię atomową. To efekt porozumienia o współpracy w dziedzinie energetyki jądrowej jeszcze z czasów administracji George’a W. Busha. Na tym Waszyngton oczywiście nie po- przestanie. Cennym partnerem dla USA może się okazać na przykład dynamicznie rozwijający się Wietnam. Metoda od lat jest taka sama. Politolodzy mówią o niej system piasta–szprychy, od angielskiego „hub-and-spoke”. Amerykanie budują wiele relacji bilateralnych, tworząc sieć państw, które współpracują z Waszyngtonem. Nie stronią też oczywiście od większych formatów. Wystarczy wspomnieć czterostronny dialog w dziedzinie bez- pieczeństwa z udziałem Australii, Japonii, Indii oraz USA. Za prezydentury Donalda Trumpa poja- wiła się nawet sugestia, by otworzyć go na inne państwa [więcej na ten temat na str. 88–90]. Z KRYZYSU WYWOŁA-

USA są gotowe zwiększyć swoją obecność mili- NEGO PANDEMIĄ tarną w tym regionie? Pozyskiwanie nowych partnerów do współpracy wojskowej nie jest proste. Wyścig z Chinami od- CHINY NA PEWNO bywa się przede wszystkim na płaszczyźnie gospodarczej, choć i tu Amerykanie napotykają wie- WYJDĄ MOCNIEJSZE. le trudności, bo Pekin działa niezwykle elastycz- nie i odnosi sukcesy. W listopadzie 2020 roku ALE JEŚLI KORONA- Chińczykom udało się na przykład doprowadzić do zawarcia porozumienia o regionalnym wszech- stronnym partnerstwie gospodarczym z 15 pań- WIRUSA UDA SIĘ PO- stwami z rejonu Azji i Pacyfiku. Wśród nich zna- leźli się także amerykańscy sojusznicy: Australia, KONAĆ W TYM ROKU, Japonia i Nowa Zelandia. W ten sposób powstała największa na świecie strefa wolnego handlu. DO ZMIANY GLOBAL- W jej obrębie mieszka 2 mld osób, czyli 30% lud- ności świata. Państwa sygnatariusze wypracowują jedną trzecią światowego PKB. Tymczasem Stany NEGO LIDERA W NAJ- Zjednoczone za prezydentury Trumpa wycofały się z możliwości stworzenia podobnej strefy. Za- BLIŻSZYM CZASIE kładam, że administracja Bidena do tego powróci, by nie zostawiać pola Chińczykom. RACZEJ NIE DOJDZIE

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA 77

konflikt na wschodniej Ukrainie, reakcja USA była natychmia- stowa. Doszło do wzmocnienia wschodniej flanki NATO. Putin otrzymał więc wyraźny sygnał, że Biały Dom nie zapomniał o Europie i nie godzi się na neoimperialną politykę Rosji. I wydaje się, że po zaprzysiężeniu Joe Bidena większych zmian w tej kwestii nie będzie. Amerykańskie wojska pozostaną w środkowej Europie, a nowa administracja najpewniej będzie kontynuowała politykę sankcji wobec Rosji. Może nawet kurs zostanie tutaj zaostrzony, bo potrzeba okiełznania Putina to kolejna kwestia, wokół której panuje zgoda między demokratami i republikanami.

Raczej trudno przypuszczać, że Kreml zrezygnuje ze swoich ambicji. W ostatnich latach Rosja prowadziła agresyw- ną politykę nie tylko w Europie, lecz także poza nią, anga- żując się w konflikty w Syrii czy Libii. Nie zmieniła tego nawet pandemia koronawirusa, która przecież dotknęła Rosjan bardzo mocno. Moskwa nadal pewnie będzie ingerować w sprawy Europy, sięgając po starą rzymską zasadę „dziel i rządź”. Putin konsekwentnie stosuje podział państw NATO i Unii Europejskiej na te dobre, z którymi można siadać do rozmów i prowadzić inte-

ROBERT WAY/SHUTTERSTOCK ROBERT resy, oraz te złe, z którymi trudno o jakikolwiek dialog. Do pierwszej kategorii zalicza na przykład Niemcy, do drugiej Polskę, Litwę czy Wielką Brytanię. Mocno też stawia na woj- nę informacyjną, tworzenie wszelkiego rodzaju fake newsów Amerykańsko-chińska rywalizacja nie ogranicza się jednak oraz walkę w cyberprzestrzeni. Pewne sukcesy oczywiście od- do obszaru Azji i Pacyfiku. Pekin poszerza też swoje wpływy nosi, ale generalnie trudno oprzeć się wrażeniu, że impet rosyj- w Afryce. Stany Zjednoczone muszą z kolei intensywnie dzia- skich działań słabnie. Przykładem niech będzie Nord Stream 2. łać w Europie, bo nie mogą mieć pewności, że wszystkie pań- Budowę rurociągu ciągle jeszcze wspiera kanclerz Angela stwa Unii Europejskiej będą ich bezwzględnie wspierać w ry- Merkel, ale grono jego przeciwników, nawet w samych Niem- walizacji z Pekinem. Niemcy na przykład są bardzo mocno czech, rośnie. Do tego dochodzą amerykańskie sankcje, które uzależnieni od eksportu do Chin. W ciągu dwóch dekad wzrósł mogą wyhamować inwestycję. Rosja stara się prowadzić neo- on dziesięciokrotnie. Z drugiej strony koncerny z Państwa imperialną politykę, ale nie ma szans, by ponownie stać się Środka coraz mocniej wchodzą na niemiecki rynek. Mają duże światowym mocarstwem. Co więcej, trudno jej będzie zmienić udziały chociażby w firmie Daimler, kilka lat temu przejęli układ sił nawet w Europie. Tym bardziej że jej i tak skromne, produkującą roboty firmę Kuka. Berlin obawia się co prawda w porównaniu z USA czy Chinami, zasoby zostały podkopane zbyt daleko idących ingerencji, jest gotów temu przeciwdzia- przez wspomnianą już pandemię i nakładane od kilku lat sank- łać, ale ta sytuacja jest bardzo złożona. cje. Rosja powoli już dochodzi do ściany, co oczywiście nie znaczy, że należy ją lekceważyć. Skoro wywołał pan Europę, to zapytam, czy Rosja może wykorzystać mocniejsze zaangażowanie USA w Azji do re- Co zatem może jeszcze zrobić Putin? alizacji własnych imperialnych interesów. Na pewno będzie się starał zachować wpływy na teryto- Nie sądzę, aby w najbliższym czasie doszło w Europie do ja- riach niegdyś wchodzących w skład ZSRR. Jednym ze spo- kichś dramatycznych i przełomowych wydarzeń. O tym, że sobów, w takim zresztą stopniu jak dotychczas, będzie sianie Amerykanie przesuwają geostrategiczny środek ciężkości niepokoju i podsycanie konfliktów. Kreml w dalszym ciągu z obszaru Atlantyku na południe, wiadomo już było od dawna. postara się więc destabilizować Ukrainę. Pilnie śledzi też sy- Bardzo jasno sformułował to prezydent Barack Obama. Pod- tuację w Mołdawii, gdzie nowa, prozachodnia prezydent czas jednej z wizyt w Tokio stwierdził, że jest pierwszym „pa- Maia Sandu zaapelowała ostatnio o wycofanie rosyjskich cyficznym” prezydentem Stanów Zjednoczonych. Z drugiej wojsk z Naddniestrza, a w odpowiedzi usłyszała, że to grozi strony, kiedy Rosjanie zajęli Krym, a potem zaczęli podsycać bardzo poważnymi konsekwencjami [więcej na ten temat na

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA 78 STRATEGIE / ROZMOWA

CHINY, TAK JAK ROSJA, SĄ MOCAR- STWEM REWIZJONI- str. 83–85]. Rosjanie umocnili też swo- wschodni znów stał się dla nich jednym ją pozycję na Kaukazie, angażując się STYCZNYM. CHCĄ z kluczowych obszarów na świecie. w rozwiązanie armeńsko-azerskiego PRZEMODELOWAĆ konfliktu o Górski Karabach. Wreszcie ŚWIATOWY ŁAD, ALE Tymczasem w ostatnich miesiącach do robią wiele, by zatrzymać przy sobie przełomowych wydarzeń doszło nie Białoruś. Są przy tym bardzo elastycz- W ODRÓŻNIENIU OD tylko na Bliskim Wschodzie, lecz do- ni. Pewien czas temu udzielili co praw- NIEJ MAJĄ POTEN- słownie za miedzą, czyli w północnej da wsparcia Aleksandrowi Łukaszence, Afryce. W listopadzie strony walczące ale jednocześnie prowadzą rozmowy CJAŁ, BY TO UCZYNIĆ, w libijskiej wojnie domowej podpisały z przedstawicielami białoruskiej opo- I TO W NIEODLEGŁYM porozumienie o trwałym zawieszeniu zycji, w dużej części przecież prorosyj- broni. Co to oznacza dla regionu? skiej. Odbywa się to jeszcze na niskim CZASIE Szansa na zakończenie konfliktu to szczeblu, bez konkretów, ale coraz wy- oczywiście bardzo dobra wiadomość – raźniej widać, że Kreml w imię kontroli nad sąsiadem jest przede wszystkim dla Afryki i Europy. Mówimy przecież w stanie poświęcić Łukaszenkę. Putin wielokrotnie powta- o ogromnym, bogatym w ropę naftową państwie, które rzał, że upadek ZSRR był największą geopolityczną kata- w pewnym momencie znalazło się na krawędzi upadku. Sta- strofą XX wieku. W miarę możliwości będzie się starał od- ło się polem działania ISIS oraz wielu lokalnych grup terro- budować choćby jego namiastkę. Ale dławiąc w zarodku rystycznych. Sytuacja taka generowała zagrożenie przede wszelkie wolnościowe ruchy, kolorowe rewolucje, działa też wszystkim dla jej afrykańskich sąsiadów. Poza tym Libia sta- we własnym interesie. Pilnuje, by ich powodzenie nie dało ła się głównym w regionie „eksporterem” nielegalnej emigra- czasem impulsu do podobnych wystąpień w samej Rosji. cji, co szczególnie dotkliwie odczuwały państwa Unii Euro- W ten sposób walczy o własne być albo nie być. pejskiej. Teraz jest nadzieja na zmianę, której skutkiem bę- dzie choćby zwiększenie europejskiego bezpieczeństwa. Dla Zostawmy jednak Rosję i zatrzymajmy się przez chwilę na Zachodu to jednak kolejna cenna lekcja. W 2011 roku Wiel- Bliskim Wschodzie. Przez dekady wydawało się, że to wła- ka Brytania i Francja przy wsparciu USA bardzo mocno za- śnie tam znajduje się klucz do światowego pokoju... angażowały się w pomoc libijskiemu powstaniu. W ślad za Rok 2020 przyniósł tam epokowe wydarzenia. W listopadzie usunięciem Muammara Kaddafiego nie poszedł jednak żaden dzięki amerykańskiej mediacji Izrael nawiązał stosunki dyplo- konkretny plan pomocy. Rewolucja zakończyła się fiaskiem, matyczne z Bahrajnem oraz Zjednoczonymi Emiratami Arab- Libia pogrążyła się w chaosie. Co gorsza, Unia Europejska skimi. Niedługo potem izraelski premier Beniamin Netanjahu nadal do końca nie wie, jaką politykę prowadzić wobec pół- w tajemnicy odwiedził Arabię Saudyjską. Miał się spotkać nocnej Afryki. Najwyższy czas, by wypracować spójną stra- z następcą tamtejszego tronu księciem Muhammadem ibn tegię. Najpierw jednak trzeba pokonać koronawirusa. Salmanem oraz amerykańskim sekretarzem stanu Mikiem Pompeo. Informację podaną przez media w Izraelu Arabia I tak wracamy do punktu wyjścia. Pandemia koronawiru- Saudyjska zdementowała. Wcześniej Saudowie uzależniali ja- sa – oczywiście z zachowaniem wszelkich proporcji – jest kiekolwiek rozmowy z Izraelem od zgody na utworzenie pań- trochę jak wojna. Czy podobnie jak ona, może zmienić stwa palestyńskiego. Widać, że nie są tam jeszcze gotowi na globalny ład? przekroczenie tak poważnej bariery, ale krok w tym kierunku Jak mówiłem, nie można tego wykluczyć. Na pewno skutki zapewne został właśnie zrobiony. Zbliżenie Izraela z państwa- zawirowań gospodarczych będziemy odczuwać jeszcze długo. mi arabskimi to z jednej strony oznaka normalizacji relacji, Musimy się liczyć z falą bankructw. Nawet duże koncerny, choć- z drugiej zaś postępowanie wymierzone w Iran – odwiecznego by te z branży paliwowej czy energetycznej, mogą mieć proble- wroga zarówno Izraelczyków, jak i Arabów. Czy taka demon- my z przetrwaniem. Pandemia odciśnie długotrwałe piętno na stracja siły w efekcie doprowadziłaby do deeskalacji napięcia? naszym codziennym życiu. Wiele wskazuje na to, że Chiny istot- Dziś trudno powiedzieć. Na razie, po sekwencji zaskakujących nie wyjdą z kryzysu mocniejsze. Ale czy zdołają zastąpić USA ruchów, na Bliskim Wschodzie nastał czas wyczekiwania. Klu- na pozycji światowego lidera? Moim zdaniem chyba jednak nie. czowa wydaje się postawa nowej amerykańskiej administracji. Oczywiście pod warunkiem, że uda się pokonać COVID-19 W ostatnich latach polityka Białego Domu wobec tego regionu w 2021 roku, na co zresztą wiele wskazuje. Powrót do normal- ulegała zmianom. Prezydent Barack Obama w pewnym mo- nego życia trochę potrwa, ale po pandemii, jak sądzę, będziemy mencie uznał, że USA nie powinny zajmować się sprawami się zmagać z podobnymi problemami, dylematami i zagrożenia- Bliskiego Wschodu tak mocno, jak dotychczas. Amerykanie mi, jak przed nią. Choć zastrzec trzeba, że to tylko jedna zwielu szybko jednak ten pogląd zweryfikowali i region blisko- prognoz, którą najbliższy czas może zweryfikować.

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA STRATEGIE / TERRORYZM 79

Śmiertelny wirus radykalizmu Ataki terrorystyczne z ostatnich miesięcy w państwach europejskich boleśnie przypomniały Zachodowi, że wciąż istnieje zagrożenie ze strony radykalnego islamu.

TOMASZ OTŁOWSKI

andemia koronawirusa oraz jej dramatycz- stycznych, jak mogłoby się wydawać. Owszem, ne skutki społeczno-ekonomiczne, poli- wielu bojowników zachorowało, część zmarła tyczne i kulturowe, odczuwalne na całym (koronawirus zebrał szczególnie obfite żniwo świecie, zepchnęły nieco na bok inne za- wśród islamistów w Syrii). Dla lokalnych środo- Pgrożenia, takie chociażby jak islamski radykalizm wisk dżihadystycznych większym problemem i motywowany nim terroryzm. Co prawda muzuł- stały się drastyczne ograniczenia swobód obywa- mańscy ekstremiści przez pierwsze miesiące 2020 telskich, nałożone na społeczeństwa Zachodu. roku znacząco ograniczyli swą aktywność, co Paradoksalnie to lockdown, wprowadzany jako sprzyjało powstaniu złudnego przekonania, że pro- metoda walki z epidemią, okazał się skuteczną blem islamizmu przynajmniej częściowo stracił na bronią w walce z islamskimi radykałami. znaczeniu. Wydarzenia z końca roku dowiodły jed- Ci nie zaprzestali jednak aktywności – wyko- nak, że takie nadzieje były płonne. W Europie do- rzystali ten czas na zwiększenie swego propagan- szło do serii ataków terrorystycznych o podłożu is- dowego oddziaływania online. Wielu ekspertów lamistycznym: w październiku we Francji (m.in. już rok temu ostrzegało, że przeniesienie się glo- brutalne zabójstwo nauczyciela Samuela Paty’ego balnego dżihadu w świat wirtualny może się oka- czy zamach w katedrze w Nicei) oraz w Niem- zać bardziej dramatyczne w skutkach niż jego re- czech (atak nożownika w Dreźnie), a w listopadzie alny wymiar. Tymczasem kilka miesięcy temu w Austrii i Szwajcarii (klasyczne ataki samotnych młodzi ludzie, zmuszeni do spędzania całych dni Paradoksalnie to wilków w Wiedniu i Lugano). Incydenty te bole- w domach, z nudów zaczęli sięgać w internecie lockdown, wprowa- śnie przypomniały Zachodowi, że zagrożenie ze po treści, które w innych warunkach niekoniecz- dzany jako metoda strony radykalnego islamu wciąż istnieje, a główne nie by ich zainteresowały, w tym po materiały walki z epidemią, okazał się skuteczną struktury dżihadystyczne – Państwo Islamskie (IS) propagandowe IS, Al-Kaidy lub innych ugrupo- bronią w walce i Al-Kaida (AQ) – nie przerwały działań z chwilą wań islamskich. z islamskimi wybuchu pandemii. Nic zatem dziwnego, że struktury dżihadu zin- radykałami. tensyfikowały swoje działania w internecie właśnie ŚWIĘTA WOJNA ONLINE w czasie pandemicznych lockdownów na Zacho- Eksperci od lat śledzący rozwój sytuacji w ru- dzie. Ich aktywność skierowana jest do młodych chu światowego dżihadu nie byli jednak zasko- muzułmanów, żyjących w krajach zachodnich czeni tym nagłym przebudzeniem radykałów. i szczególnie dotkniętych kryzysem ekonomicz- Wbrew pozorom sama pandemia nie miała bo- nym wywołanym pandemią. Wiele treści i przeka- wiem aż tak negatywnego wpływu na działalność zów skonstruowano jednak również specjalnie pod organizacyjną i propagandową struktur islami- kątem innego odbiorcy – młodych rdzennych

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA 80 STRATEGIE / TERRORYZM

STRUKTURY DŻIHA- DU ZINTENSYFIKO-

Europejczyków czy Amerykanów, wy- WAŁY SWOJE DZIA- porównywalny z tym, co wydarzyło kluczonych ekonomicznie lub społecz- ŁANIA W INTERNE- się już nawet nie w USA w 2001 roku, nie przez sytuację gospodarczą ich ale choćby „tylko” w Hiszpanii państw. Islamscy specjaliści od propa- CIE WŁAŚNIE W CZA- w 2004 roku czy w Londynie rok póź- gandy wzięli na celownik ludzi od SIE PANDEMICZNYCH niej. W efekcie od ponad dekady dziecka wychowywanych w duchowej Al-Kaida nie dokonała w żadnym i religijnej pustce liberalnych społe- LOCKDOWNÓW NA z państw zachodnich dużego ataku. czeństw swych państw, nastawionych ZACHODZIE Tę lukę skutecznie wypełniło Państwo głównie na konsumpcję i materializm. Islamskie, wdrażając zupełnie inną fi- Osoby takie to idealny materiał na konwertytów i lokal- lozofię działania i odmienne metody taktyczne. nych bojowników dżihadu, często znacznie bardziej rady- Aktywność islamistów z IS na Zachodzie polega z kolei kalnych od rówieśników wyznających islam od urodzenia. na dokonywaniu licznych drobnych ataków, całkowicie nie- Najbliższa przyszłość pokaże, ilu takich samorodnych bo- przewidywalnych, pozornie chaotycznych i przypadko- jowników pojawiło się podczas miesięcy pandemicznych wych, ale przeprowadzanych nieustannie. Im jest ich wię- ograniczeń i jak wpłynie to na bezpieczeństwo państw za- cej, tym silniej destabilizują życie tamtejszych społe- chodnich. czeństw, alarmują i absorbują służby oraz burzą poczucie bezpieczeństwa obywateli. Islamiści z IS trafnie zauważyli NIEBEZPIECZNI HEROSI bowiem, że dla mieszkańców Zachodu większym szokiem Wzmożone wysiłki propagandowe w świecie wirtualnym, jest nieprzewidywalne zagrożenie czyhające na nich w każ- podjęte w minionych miesiącach przez islamistów, nałoży- dej chwili i w każdym miejscu, niż dokonywany raz na ja- ły się na inny czynnik mający fundamentalne znaczenie ope- kiś czas jeden duży atak, nawet jeśli ginie w nim kilkadzie- racyjne w walce z Zachodem. Chodzi o powroty do rodzin- siąt czy kilkaset osób. nych krajów byłych zachodnich bojowników kalifatu, którzy w latach 2014–2016 wyjechali z Europy do Lewantu. To DOMOROŚLI TERRORYŚCI czynnik mogący mocno zdestabilizować sytuację bezpie- Kluczem do skuteczności takiej taktyki jest ciągłe utrzy- czeństwa na Starym Kontynencie. Pozornie skala tego zjawi- mywanie tempa działań na terenie państw zachodnich. To ska nie jest duża – szacuje się, że po 2017 roku wróciło do zaś możliwe wydaje się tylko przy jak najszerszym zmobili- Europy od 1 do 2,5 tys. weteranów IS, a kolejnych kilkuset zowaniu zwolenników. Przy niedostatku sformalizowanych ma zamiar uczynić to w najbliższej przyszłości. struktur islamistycznych – które łatwo ulegają dekonspiracji Należy jednak mieć na uwadze to, że w znacznej części i rozbiciu przez sprawnie działające służby państwowe – chodzi o doświadczonych bojowników, zaprawionych w krwa- główną rolę prowadzenia na Zachodzie „świętej wojny” wych walkach, często posiadających taktyczne umiejętności przejmują jednostki – weterani dżihadu (np. ci, którzy wła- i specjalizacje, m.in. w dziedzinie konstrukcji improwizowa- śnie wrócili z Lewantu), radykalni islamscy kaznodzieje nych urządzeń wybuchowych. Co gorsza, są to również fana- i imamowie w meczetach, a także lokalni przywódcy spo- tycy, do tego całkowicie zdemoralizowani aktywnym udzia- łeczności wiernych. łem w licznych brutalnych rzeziach, jakich kalifat dokonywał Ludzie ci rozpropagowują w swym otoczeniu nie tyle ter- w Syrii, Iraku, na egipskim Synaju czy w Libii. A sława boha- rorystyczne know-how, ile przede wszystkim radykalną isla- terów, z jaką wracają do Europy, czyni z nich istnych herosów mistyczną ideologię, opakowaną w religijne hasła oraz nie- dla rzesz europejskich młodych muzułmanów, którzy pragną rzadko dopełnianą mistycznymi treściami z obrzeży główne- naśladować czyny i dokonania swych idoli. go nurtu islamu. Najważniejszym hasłem, wbijanym do głów adeptom kalifatu, jest jednak brutalnie nieskomplikowane UDERZENIE NA DWA SPOSOBY wezwanie, które w 2014 roku skierował do wszystkich wier- W tym miejscu, gdzie kończy się wielka strategia, a zaczy- nych muzułmanów sam kalif Ibrahim (Abu Bakr al-Baghda- na taktyka, pojawiają się istotne różnice między Al-Kaidą di): „Szerzcie dżihad i zabijajcie niewiernych wszędzie, a Państwem Islamskim. Ta pierwsza od chwili swego po- gdziekolwiek ich spotkacie i w jaki tylko sposób możecie”. wstania przed niemal 30 laty skupia się przede wszystkim Wśród słuchaczy takich nieformalnych kursów i wykła- na organizowaniu na terenie państw Zachodu dużych, spek- dów, nasączonych ideologią Państwa Islamskiego, rodzą się takularnych operacji terrorystycznych – zamachów, które domorośli terroryści. Ludzie tacy – w języku służb bezpie- swą skalą mają sterroryzować zachodnie społeczeństwa. Po czeństwa zwani potocznie samotnymi wilkami – to osobnicy 2001 roku coraz trudniej jednak jest zorganizować i sku- o radykalnych postawach społecznych, często skonfliktowani tecznie przeprowadzić na Zachodzie zamach terrorystyczny z najbliższym otoczeniem, silnie zmotywowani religijnie

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA 81

Czynnikiem mającym fundamentalne znaczenie operacyjne w walce islamistów z Zachodem są powroty do rodzinnych krajów byłych zachodnich bojowników kalifatu, którzy w latach 2014–2016 wyjechali z Europy do Lewantu. Co gorsza, są to również fanatycy, do tego całkowicie zdemoralizowani aktywnym udzia- łem w licznych brutalnych rzeziach. MUZUŁMAŃSCY EKSTREMIŚCI PRZEZ PIERWSZE MIESIĄCE 2020 ROKU OGRANICZYLI SWĄ AKTYWNOŚĆ, CO

SPRZYJAŁO POWSTANIU ZŁUDNEGO HVRIS/SHUTTERSTOCK PRZEKONANIA, ŻE PROBLEM ISLAMIZMU PRZYNAJMNIEJ CZĘŚCIOWO STRACIŁ NA ZNACZENIU. WYDARZENIA Z KOŃCA ROKU DOWIODŁY JEDNAK, ŻE TAKIE NADZIEJE BYŁY PŁONNE

i zainspirowani ideowo, skłonni nawet do misji sa- z Państwa Islamskiego – wszak granie na resenty- mobójczych. To oni właśnie – najczęściej nie ma- mentach i uprzedzeniach religijnych w celu wy- jąc żadnych formalnych związków z Państwem Is- wołania stanu wrzenia społecznego stanowi jedną lamskim – przeprowadzają w Europie zdecydowa- z dróg do wywołania pożądanego na Zachodzie ną większość zamachów. Ataki takie, choć starcia cywilizacji. motywowane pompatycznymi hasłami i ideami, są Operacje terrorystyczne zwolenników IS prze- często dokonywane pod wpływem chwilowego prowadzane na Zachodzie pozornie wydawać się impulsu. To sprawia, że ich efekt psychologiczny mogą niegroźne, zwłaszcza jeśli będziemy rozpa- w zaatakowanej społeczności jest większy od pre- trywać je w oderwaniu od szerszej strategii kalifatu cyzyjnie i długotrwale przygotowywanych skom- i jego celów. W ujęciu całościowym jednak widać plikowanych operacji terrorystycznych, z jakich skuteczność tej metody prowadzenia świętej wojny słynie np. Al-Kaida. W tej sytuacji rodzi się coraz z niewiernymi. Państwu Islamskiemu udało się bo- większa nieufność, potęgowana obawą, że każdy wiem w ciągu kilku ostatnich miesięcy odświeżyć wyznawca Allaha może być potencjalnym terrory- w zachodniej świadomości społecznej problem is- stą, co jest jak najbardziej na rękę islamistom lamskiego ekstremizmu i terroryzmu.

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA 82 ARMIA / WOJNA

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA STRATEGIE / EUROPA 83

Mołdawia to jedno z najbiedniejszych państw Europy. O skali problemów gospodarczych niech świadczy choć- by fakt, że praktycznie jedna trzecia z 3,6 mln Mołdawian

PREŞEDINTELE REPUBLICII MOLDOVA pracuje za granicą. Kraj eksplozji wewnętrznych

W wyborach prezydenckich Mołdawianie wybrali kandydatkę proeuropejską. Nie oznacza to jednak, że przyszedł czas stabilizacji. Wręcz przeciwnie, nadchodzą gorące miesiące, polityczne spory i niepewna przyszłość.

ROBERT SENDEK

am wrażenie, że wielcy geopolityczni kazują specyfikę tego kraju. Między innymi wła- gracze – i na Zachodzie, i na Wscho- śnie jego działania doprowadziły do tego, że sytu- dzie – zaczęli rozumieć, że takim acja wewnętrzna w Mołdawii znów jest bliska państwom jak Mołdawia nie można eksplozji. Mpostawić wyboru na zasadzie albo-albo. W naszym kraju ludność podzielona jest mniej więcej NA POGRANICZU po połowie. Jedni chcą przyjaźni z Rosją, drudzy Mołdawia to jedno z najbiedniejszych państw Maia Sandu została – przyjaźni z Unią Europejską. Jeśli Mołdawia bę- w Europie, o burzliwej przeszłości, wyjątkowo prezydentem Mołda- dzie musiała takiego wyboru dokonać, sytuacja trudnej teraźniejszości i ze słabymi perspektywa- wii po długiej, ciekawej, choć brutalnej wewnętrzna w kraju eksploduje”. Tak jesienią mi na przyszłość. Problemów jest mnóstwo: du- kampanii. Wydaje się 2018 roku mówił były już prezydent Mołdawii że podziały społeczne, niestabilna scena poli- jednak, że jej elekcja Igor Dodon w wywiadzie udzielonym rosyjskiej tyczna z mocno skonfliktowanymi elitami, nie- raczej nie daje nadziei na poprawę redakcji BBC. Przestał być głową państwa wydolne instytucje państwowe, brak szacunku sytuacji w kraju. w grudniu 2020 roku, ale jego słowa dobitnie po- dla rządów prawa, a do tego wysoka korupcja.

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA 84 STRATEGIE / EUROPA

GŁÓWNE PROBLEMY MOŁDAWII TO DUŻE PODZIAŁY SPOŁECZNE, NIESTABIL- NA SCENA POLITYCZNA Z MOCNO SKON- FLIKTOWANYMI ELITAMI, NIEWYDOLNE INSTYTUCJE PAŃSTWOWE, BRAK SZACUN- KU DLA RZĄDÓW PRAWA, A DO TEGO OGROMNA KORUPCJA

O skali problemów niech świadczy choćby to, że niemal 200 km. Proklamowało niepodległość praktycznie jedna trzecia z 3,6 mln Mołdawian w początkach lat dziewięćdziesiątych ubiegłego pracuje za granicą. Wysyłane przez nich pienią- stulecia i dzięki rosyjskiej pomocy niedookreślo- dze stanowią nawet jedną szóstą PKB kraju. ną i nieuznaną przez nikogo państwowość utrzy- Elity polityczne nie zajmują się rozwiązywa- mało do dzisiaj. To swoista enklawa sowieckości niem problemów kraju, lecz niemal wyłącznie so- jakby żywcem wyjęta z lat osiemdziesiątych. Na bą i swoimi rozgrywkami. Na mołdawskiej scenie fladze dumnie powiewa sierp i młot, na ulicach politycznej, najogólniej rzecz biorąc, da się wyod- IGOR DODON: widoczne są pomniki Lenina. Na dodatek to miej- rębnić dwa główne bloki, które można by nazwać „W naszym kraju lud- sce jest uznawane za największe w Europie skła- ność podzielona jest prozachodnim (lub reformatorskim) i prorosyj- mniej więcej po poło- dowisko posowieckiej broni, zwożonej tu przez skim. Najnowsza historia pokazuje burzliwe ście- wie. Jedni chcą przy- jednostki armii sowieckiej wycofujące się z Cze- ranie się tych żywiołów. W trwających walkach jaźni z Rosją, drudzy chosłowacji czy wschodnich Niemiec. Naddnie- – przyjaźni z Unią Eu- politycznych żadna z tych sił dotychczas nie zdo- ropejską. Jeśli Moł- strze nie uznaje rządów w Kiszyniowie, jej bez- łała jednak uzyskać dominacji i skutecznie wpro- dawia będzie musia- pieczeństwa zaś strzegą rosyjskie siły pokojowe. wadzić w życie swej wizji kraju. W efekcie od ła takiego wyboru Zresztą to właśnie Moskwa jest gwarantem istnie- dokonać, sytuacja wyborów do wyborów elity miotają się między wewnętrzna w kraju nia tej osobliwej republiki. Zachodem a Rosją. eksploduje”. Niekończące się spory polityczne przebiegają MIĘDZY SKRAJNOŚCIAMI niekiedy bardzo burzliwie, czego przykładem Igor Dodon był zdeklarowanym zwolennikiem jest choćby czas władzy ustępującego prezyden- współpracy z Rosją. Stawiał na Moskwę do tego ta. W ciągu minionych czterech lat mołdawski stopnia, że dorobił się opinii polityka nawet nie sąd konstytucyjny kilkakrotnie zawieszał prezy- tyle prorosyjskiego, ile wręcz jawnie proputinow- denturę Igora Dodona, jego pełnomocnictwa skiego. To prezydenta Władimira Putina podczas przejmował zaś przewodniczący parlamentu. Po- wywiadów i przemówień stawiał za wzór patrio- lityk z tych wyroków nic sobie nie robił. Z kolei tyzmu, skuteczności działania i cnót wszelakich. jako zwierzchnik sił zbrojnych podejmował Widomym znakiem prokremlowskiej orientacji decyzje, które wojskowi – nominalnie przecież Dodona były jego liczne wizyty w Moskwie i remu podlegający – oficjalnie ignorowali: w 2017 gularne spotkania z rosyjskimi politykami naj- roku mołdawscy żołnierze brali udział w ćwicze- wyższego szczebla. niach na terenie Ukrainy, choć Dodon im tego W ciągu czterech lat rządów Dodon regularnie zakazał. spotykał się z politykami rosyjskimi, mniej więcej Jakby tych problemów było mało, dla Mołdawii co dwa miesiące. W 2017 roku był jedynym hono- ciągle pozostaje nierozwiązana kwestia separaty- rowym zagranicznym gościem na wielkiej defila- stycznej Naddniestrzańskiej Republiki Mołdaw- dzie organizowanej przez Kreml z okazji Dnia skiej. Przypomnijmy: jest to quasi-państwo, cią- Zwycięstwa. Podczas wizyt w Moskwie spotykał gnące się wzdłuż lewego brzegu Dniestru przez się, jak mawiają złośliwi, ze swoimi oficerami

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA 85

prowadzącymi z rosyjskich specsłużb, z którymi Załatwienie kwestii uprawnień głowy państwa uzgadniał jakoby treść wystąpień. To oczywiście w pakiecie z językiem rosyjskim było niezwykle złe języki, faktem jest jednak to, że prorosyjskie sprytne. O ile bowiem sama Maia Sandu przed sympatie Dodona i dystans wobec instytucji euro- wyborami obiecywała podniesienie statusu tego pejskich dla nikogo nie były tajemnicą, podobnie ostatniego w republice, o tyle pozostałe ustawy, jak jego zaplecze polityczne, czyli Partia Socjali- nad którymi głosowano łącznie, były dla ugrupo- stów Republiki Mołdawii. wań proeuropejskich nie do przyjęcia. W efekcie Z kolei nowa prezydent Maia Sandu ma skraj- Partia Akcji i Solidarności oddała głos przeciwnie odmienne preferencje polityczne. Ta absol- ko uszczupleniu prerogatyw prezydenta, co wentka Harvardu ma za sobą ponad 25 lat w służ- oznacza, że jej deputowani wystąpili przeciwko bie cywilnej i administracji, w tym także dla in- podniesieniu statusu języka rosyjskiego. Dało to stytucji międzynarodowych (przez jakiś czas socjalistom argument, podnoszony też przez ro- pracowała dla Banku Światowego). W przeszłości syjską propagandę, że Sandu w istocie jest anty- była ministrem zdrowia, a w 2019 roku przez kil- rosyjska, że obiecuje jedno, a robi drugie. Decy- ka miesięcy nawet premierem Mołdawii. W 2016 zje parlamentu wywołały oburzenie opozycji, roku kandydowała na urząd prezydenta, ale wów- która wyprowadziła ludzi na ulice. Sandu doma- czas przegrała – właśnie z Dodonem – różnicą gała się rozwiązania parlamentu i rozpisania no- kilku punktów procentowych. wych wyborów. Teraz wreszcie nadszedł jej czas i w wyborach prezydenckich jesienią 2020 roku większość Moł- W OCZEKIWANIU NA CUD dawian oddała głos właśnie na nią. Mówi się, że Sądząc po pierwszych powyborczych wypo- Sandu wygrała wyścig o fotel prezydenta m.in. wiedziach Sandu, jednym z głównych elementów Mołdawskie elity dzięki rzeszy mołdawskich emigrantów pracują- jej programu będzie sprawa Naddniestrza. miotają się od wybo- rów do wyborów cych w krajach Unii Europejskiej, przede wszyst- Wkrótce po elekcji stwierdziła bowiem, że Rosja między Zachodem kim w sąsiedniej Rumunii. Sandu jest liderką powinna wycofać stamtąd swoje siły pokojowe a Rosją. i współtwórczynią Partii Akcji i Solidarności, i rozwiązać wreszcie problem składów broni na centroprawicowego ugrupowania o orientacji pro- terenie republiki. Ma to posłużyć stopniowemu europejskiej. uporaniu się z kwestią nieuznawanego quasi- -państwa po trzech dekadach zawieszenia. Takie BĘDĄ ZMIANY. ALBO I NIE postawienie sprawy rozwścieczyło jednak zarów- Maia Sandu została prezydentem po długiej, no socjalistów Dodona – który przecież propono- ciekawej, choć brutalnej kampanii. Wydaje się wał federalizację Naddniestrza – jak i polityków jednak, że jej elekcja raczej nie daje nadziei na rosyjskich. W sukurs Sandu przyszedł zaś szef poprawę sytuacji w kraju ani na to, że Mołdawia NATO Jens Stoltenberg, który, komentując jej wreszcie dokonała cywilizacyjnego wyboru, opo- wypowiedź, podkreślił, że Rosja narusza suwe- wiadając się za Zachodem. Pierwsze tygodnie po renność Mołdawii, utrzymując w Naddniestrzu wyborach pokazują wręcz, że sprawdza się sce- swoje wojska bez zgody Kiszyniowa. nariusz nakreślony przez Dodona, a w kraju do- W innym wystąpieniu Sandu ostro skrytykowa- chodzi do kolejnej eksplozji wewnętrznej. Oto ła Moskwę, zaznaczając, że z perspektywy jej w reakcji na przegraną dotychczasowego prezy- kraju nieuczciwe jest to, że Rosja dostarcza Nad- denta zdominowany przez socjalistów parlament dniestrzu gaz, a rachunkami za to obarcza Kiszy- przegłosował pakiet ustaw. Jedną z najbardziej niów, który republiki nie kontroluje. Zadłużenie kontrowersyjnych decyzji było uszczuplenie Mołdawii wobec Gazpromu z tego tytułu ma już uprawnień głowy państwa: prezydentowi odebra- wynosić 7,5 mld dolarów, co stanowi dla tego no mianowicie zwierzchnictwo nad służbami. państwa sumę astronomiczną. Wprawdzie Sandu Najciekawsze jest to, że za zmianą optowali so- zapowiedziała, że kwestię Naddniestrza zamierza cjaliści, którzy jeszcze niedawno wspierali lanso- poruszyć podczas swojej ewentualnej wizyty waną przez Igora Dodona koncepcję poszerzenia w Moskwie, jednak z Kremla i rosyjskiej Dumy prerogatyw prezydenta i uczynienia z Mołdawii nadchodzą komentarze, które nie dają nadziei na republiki prezydenckiej. Inna przeprowadzona to, że jakiekolwiek jej propozycje zostaną potrak- przez parlament ustawa przyznaje językowi ro- towane poważnie. Wydaje się więc, że jeśli nie syjskiemu specjalny status, a kolejna przywraca nastąpi cud, to po zmianie głowy państwa wszyst- dostęp do rosyjskich programów informacyjnych, ko w Mołdawii pozostanie po staremu, a liczne zablokowanych uprzednio ze względu na krem- problemy ciągle nie mają większych szans na lowską propagandę. rozwiązanie.

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA 86 STRATEGIE / AZJA

Ruchy nie tylko

SKANDA GAUTAM/FORUM SKANDA na mapie

ROBERT CZULDA Do niedawna Nepal utrzymywał bliskie relacje z Indiami, ale od pewnego czasu coraz wyraźniej dąży do zacieśnienia więzi z Chinami. Władze w Nowym Delhi nie chcą jednak zrezygnować ze swojego strategicznego partnera.

Nepalu w kontekście geopolityki i rywa- kluczową rolę w zakończeniu trwającej w latach lizacji mocarstw nie mówiło się zbyt 1996–2006 nepalskiej wojny domowej. Konse- często. W ostatnim czasie jednak to się kwentna polityka Chin, coraz bardziej interesują- zmieniło i niepostrzeżenie to niewielkie cych się himalajskim krajem, przyniosła jednak Ohimalajskie państwo stało się przedmiotem starań efekty i władze w Katmandu zbliżyły się do Pekinu. W czerwcu 2020 ro- sąsiednich Indii oraz Chin. Rywalizacja między ni- Wywołuje to niezadowolenie Hindusów, którzy ku parlament w Kat- mandu zatwierdził mi wpisuje się w szerszy kontekst – chodzi o na- Państwo Środka postrzegają jako główne – obok Pa- nową mapę kraju, na pięcia między Nowym Delhi a Pekinem, które dają kistanu – zagrożenie dla swojego bezpieczeństwa. której częścią Nepa- o sobie znać nie tylko w rejonie Oceanu Indyjskie- W pewnym stopniu zwrot Nepalu w polityce za- lu jest fragment terytorium kontrolowa- go, lecz także w Himalajach, czego efektem jest granicznej jest rezultatem działania Indii, które ny przez Indie. Wła- niedawny kryzys wojskowy na wspólnej granicy. przez lata postrzegały mniejszego sąsiada jak kolo- dze w Nowym Delhi Nepal stanowi dla obu mocarstw ważny bufor nię. Przełomowym momentem był kryzys w 2015 określiły to mianem „kartograficznej ochronny, a jednocześnie punkt wyjścia do powięk- roku, kiedy Nowe Delhi wstrzymało eksport towa- agresji”. Na zdjęciu szania strefy wpływów. rów do tego niewielkiego państwa. W rezultacie Nepalczycy zapalają w kraju, w którym 70% importu pochodziło wła- świece wokół nowej mapy politycznej KARTOGRAFICZNA AGRESJA śnie z Indii, wzmogły się antyindyjskie nastroje, swojego kraju. W przeszłości to Indie cieszyły się dobrymi rela- a rząd zaczął szukać partnera, który będzie stanowił cjami z Nepalem. Rząd w Nowym Delhi odegrał pewnego rodzaju przeciwwagę. Znalazł go w Chi-

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA 87

nach. Obecnie stan relacji dwustronnych KALKULACJE PEKINU pas, jedna droga”, czyli współczesnego jest tam – ku zadowoleniu Pekinu – Jedwabnego Szlaku, mającego połączyć jeszcze bardziej napięty, co stanowi SĄ OCZYWISTE – SZU- Chiny z resztą Azji, Bliskim Wschodem efekt niedawnego podgrzania emocji KA NOWYCH RYNKÓW i Europą. Chińczycy dali również Ne- wokół indyjsko-nepalskiego sporu tery- palczykom dostęp do swych portów torialnego w rejonie Kalapani. Ten hi- ZBYTU, A TAKŻE PART- oraz infrastruktury, co tym drugim uła- malajski obszar, liczący 370 km2, pozo- NERÓW POLITYCZ- twia rozwój gospodarczy. staje pod kontrolą Indii, choć jednocze- NYCH I WOJSKO- śnie rości sobie do niego prawa Nepal. BATALIA NA PROJEKTY W 2019 roku Nowe Delhi opublikowało WYCH. IM WIĘCEJ ICH Władze w Nowym Delhi obawiają się skorygowane mapy, na których Kalapani w związku z tym, że Nepal staje się for- stanowi część indyjskiego dystryktu Pi- ZDOBĘDZIE, TYM pocztą chińskich wpływów w tym strate- thoragarh. Katmandu wprawdzie zapro- WIĘKSZĄ SIŁĘ gicznym dla Indii regionie – ważnym nie testowało, ale problemu wówczas nie tylko z powodu bliskości stolicy, lecz rozwiązano. Pozostał zamrożony aż do ODDZIAŁYWANIA także za sprawą licznych świątyń bud- maja 2020 roku, kiedy indyjski minister ZYSKAJĄ CHINY dyjskich, będących miejscem indyjskich obrony Rajnath Singh otworzył drogę pielgrzymek. Chiny mogą zagrozić po- w pobliżu Kalapani. Premier Nepalu Sharma Oli oskarżył zycji Indii jako głównego partnera gospodarczego Nepalu, któ- wówczas Indie o naruszenie status quo oraz zapowiedział ry obecnie importuje z tego kraju około 65% wszystkich pro- zwiększenie liczby posterunków wojskowych wzdłuż wspól- duktów, podczas gdy z Chin 13%. To jednak powoli się zmie- nej granicy. Jednocześnie parlament przyjął poprawkę do kon- nia – chińskie firmy przemysłu ciężkiego inwestują w Nepalu, stytucji. Umieszczono w niej mapę, według której sporna zie- przez co spada zapotrzebowanie na indyjskie cement i stal. mia należy się Nepalowi. Zaktualizowano również kształt Co więcej, Indie obawiają się, że mogą utracić na rzecz Chin państwa w jego godle. Indie te działania określiły mianem specjalną pozycję, jaką mają w nepalskiej polityce wewnętrznej kartograficznej agresji. – do tej pory to Nowe Delhi negocjowało zawieszenie broni oraz rozwiązywało spory pomiędzy stronami politycznymi POLITYKA KUSZENIA PARTNERÓW w tym regionie. Już teraz indyjskie władze twierdzą, że za no- Kalkulacje Pekinu są oczywiste – szuka nowych rynków welizacją nepalskiej konstytucji, w którą wpisano mapę, stały zbytu, a także partnerów politycznych i wojskowych. Im więcej Chiny, aby w ten sposób doprowadzić do zaognienia relacji ich zdobędzie, tym większą siłę oddziaływania zyskają Chiny. nepalsko-indyjskich. Co więcej, budując silną pozycję w Nepalu, osłabiają swojego Aby utrzymać Nepal w swojej orbicie wpływów, Indie pro- strategicznego rywala. Ważny jest jeszcze inny aspekt – teren ponują mu wspólne projekty infrastrukturalne, choć również Kalapani w północnej części graniczy z będącym we władaniu i na tym polu muszą stawić czoła atrakcyjnej ofercie Chin. Za Chin Tybetem i w przeszłości Nepal dawał schronienie dysy- przykład może posłużyć chociażby plan budowy linii kolejo- dentom sprzeciwiającym się chińskiej okupacji. Teraz rząd wej pomiędzy Lhasą (stolica Tybetu), Katmandu a Lumbini w Katmandu może zmienić swoje podejście. (według tradycji miejsce urodzenia Buddy). Pomysł ten po- Poza tym nepalska narracja w kwestii spornego terenu jest wstał w Chinach już w 2008 roku, ale dopiero w ostatnim cza- bardzo korzystna dla Chińczyków. Zdaniem Katmandu obszar sie prace zostały zintensyfikowane. Planuje się ich zakończenie Kalapani zaczyna się od strategicznej przełęczy Lipulekh, do 2025 roku. Jeśli tak się stanie, to Nepal – dzięki stacji gdzie od 2015 roku działa indyjsko-chińskie przejście granicz- w Lhasie – będzie miał połączenie kolejowe z całymi Chinami, ne. Miejsce to pozostaje ważne dla tych dwóch mocarstw. Indie a tym samym ze światem. chcą mieć kontrolę nad przełęczą, by chronić stolicę (wymiar Mimo wszystko Indie działają na płaszczyźnie dyplomatycz- obronny), a w razie wojny zagrozić Tybetowi (wymiar ofen- nej. Z misją ocieplenia stosunków przybył do Katmandu tam- sywny). W wypadku Chin jest odwrotnie – chodzi o zabezpie- tejszy minister spraw zagranicznych Harsh Vardhan Shringla. czenie szlaku na Tybet i możliwość ofensywy na Nowe Delhi. Poprawa relacji może być jednak trudnym zadaniem, ponieważ O politycznym znaczeniu Nepalu świadczy chociażby to, że konieczne byłoby załagodzenie sporu terytorialnego, a władze państwo w 2019 roku osobiście odwiedził Xi Jinping – była to zarówno w Nowym Delhi, jak i Katmandu prezentują sztywne pierwsza wizyta przywódcy chińskiego od czasów Jiang stanowisko w tej sprawie. Chociaż nepalski minister spraw za- Zemina w 1996 roku. Pod koniec listopada 2020 roku do Kat- granicznych Pradeep Kumar Gyawali zapewnia, że jego pań- mandu przybył także minister obrony Wei Fenghe. Zapowie- stwo chce współpracować i z Indiami, i z Chinami, to w prak- dział m.in. wznowienie zawieszonych przez pandemię wojsko- tyce bardzo wyraźnie widać, że tamtejszym politykom coraz wych programów szkoleniowych oraz dostaw „nieśmierciono- bliżej do Pekinu. Najlepszym na to dowodem jest decyzja śnej pomocy militarnej”, na którą składa się głównie sprzęt władz Nepalu o wybraniu chińskich, a nie indyjskich standar- inżynieryjny. Z perspektywy gospodarczej niezwykle istotne dów w narodowym planie kolejowym. To zapowiedź dalszego jest zaś to, że Nepal został włączony w chiński projekt „Jeden zbliżenia między tymi dwoma państwami.

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA 88 ARMIASTRATEGIE / WOJNA / AZJA KONCERT MOCARSTW Państwa regionu indo-pacyficznego, które czują się zagrożone przez Chiny, chcą zacieśnić współpracę militarną.

TADEUSZ WRÓBEL

e względu na agresywną politykę Chiń- wrześniu natomiast w „Malabar ’07-2” w Zatoce skiej Republiki Ludowej w regionie indo- Bengalskiej uczestniczyło pięć państw: Indie, -pacyficznym pojawiła się idea utworze- USA, Japonia, Australia i Singapur. nia bloku państw, które byłyby w stanie Wrześniowe ćwiczenia odbierano wówczas jako Zsię jej przeciwstawić. Kluczową rolę prawdopo- przejaw funkcjonowania czterostronnej inicjatywy dobnie odegrałby kwartet: Stany Zjednoczone, In- dla bezpieczeństwa (Quadrilateral Security Dialo- die, Japonia oraz Australia. Współpraca militarna gue, znanej jako Quad), czyli nieformalnego fo- między tymi czterema państwami może stworzyć rum strategicznego USA, Japonii, Indii i Australii. podwaliny pod formalny sojusz wojskowy podob- Przedstawiciele tych państw spotkali się przy oka- ny do NATO. zji dorocznej konferencji dotyczącej polityki bez- pieczeństwa Regionalnego Forum Stowarzyszenia POLITYCZNY FALSTART Narodów Azji Południowo-Wschodniej (Associa- Rząd w Pekinie w obawie przed takim scena- tion of South-East Asian Nations – ASEAN), któ- riuszem ucieka się do różnych metod, by zniechę- ra odbyła się w maju 2007 roku w Manili, stolicy cić wymienione państwa do utrzymywania bli- Filipin. W założeniach ta czterostronna inicjatywa skich relacji wojskowych. Chiny wrogo zareago- miała obejmować organizację szczytów przywód- wały na manewry morskie pod kryptonimem ców państw, współpracę wywiadowczą oraz ćwi- „Malabar ’20”, które odbyły się w listopadzie czenia wojskowe. 2020 roku u wybrzeży Indii. Od blisko dwóch de- Nieformalny charakter sprawiał, że nie było ja- kad co roku hinduska flota ćwiczy z amerykań- sności, jak ten czworokąt faktycznie będzie funk- Szybki upadek kon- ską. Odstępstwo od tej reguły miało miejsce cjonował. W styczniu 2008 roku przed wizytą cepcji czworokąta w 2007 roku, gdy manewry odbyły się dwa razy. w Pekinie indyjski premier Manmohan Singh był sukcesem dyplo- Otóż „Malabar ’07-1” pierwszy raz zorganizowa- oświadczył, że inicjatywa „nigdy się nie rozpo- macji Chin, które dą- żą do izolowania po- no poza Oceanem Indyjskim, w pobliżu wyspy częła”. Co więcej, zadeklarował, że dla jego kra- tencjalnych rywali Okinawa i wzięła w nich udział Japonia. We ju najważniejsze są dobre relacje z Chinami. czy przeciwników.

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA ARMIA / WOJNA 89

TRZECIA FLOTA

merykanie wzmacniają środkowym Pacyfiku do indyj- Aswą obecność militarną na sko-pakistańskiej granicy mor- Oceanie Indyjskim, za który, po- skiej na Oceanie Indyjskim, od dobnie jak za Pacyfik, odpowia- Wysp Kurylskich na północy po da US Indo-Pacific Command Antarktydę na południu. Jak (USINDOPACOM). W listopadzie oświadczył rzecznik prasowy ma- 2020 roku sekretarz marynarki rynarki, nie podjęto jednak w tej wojennej Kenneth Braithwaite sprawie jakichkolwiek decyzji. wezwał do odtworzenia 1 Floty, Gdy one zapadły, to USINDOPA- która odciążyłaby 7 Flotę, bo jej COM, jako jedyne z połączonych, obszar odpowiedzialności rozcią- geograficznych dowództw bojo- ga się od linii zmiany daty na wych, miałoby trzy floty.

KLUCZOWE DLA CZWOROKĄTA BĘDZIE TO, JAK NOWA ADMINI- Okręty marynarek wojennych Stanów STRACJA PREZYDENTA JOEGO Zjednoczonych i Indii oraz Japońskich Mor- BIDENA ODNIESIE SIĘ DO ZACIE- skich Sił Samoobro- ny podczas ćwiczeń ŚNIENIA RELACJI POLITYCZNO-

US NAVY „Malabar” -WOJSKOWYCH Z INDIAMI

Znaczący wkład w upadek koncepcji czworokąta mieli poli- Australii w przeszłości, nie spieszyli się jednak z wystoso- tycy australijscy. W lutym 2008 roku minister spraw zagra- waniem zaproszenia. nicznych tego kraju Stephen Smith na wspólnej konferencji prasowej ze swoim chińskim odpowiednikiem Yangiem CHIŃSKI ODWET Jiechim zapewnił, że spotkanie na Filipinach było jednorazo- Szybki upadek koncepcji czworokąta był sukcesem dyplo- we i „Australia w przyszłości nie będzie proponować prowa- macji Chin, które dążą do izolowania potencjalnych rywali dzenia takiego dialogu”. W podobnym tonie wypowiadał się czy przeciwników. Dlatego Pekin stara się blokować próby też australijski minister obrony Brendan Nelson. Podczas wi- wielostronnej współpracy wojskowej w Azji z udziałem zyty w Pekinie zapewnił gospodarzy, że „tak zwany cztero- Amerykanów. Chińczycy nie ograniczają się w swych dzia- stronny dialog z Indiami” nie jest priorytetem politycznym. łaniach do pogróżek i nacisków dyplomatycznych. Ich bar- Do tego stwierdził, że Australia może być zainteresowana dzo groźnym orężem jest presja ekonomiczna. czterostronną inicjatywą tylko w kwestiach pokojowych Z wszystkich czterech państw najbardziej podatna wydaje i gospodarczych. Stanowisko Canberry odzwierciedlało jej się na nią Australia, której gospodarka jest silnie powiązana działania mające na celu pogłębianie istniejącej współpracy z rynkiem chińskim. Tuż po zakończeniu manewrów „Mala- polityczno-wojskowej w innych formułach. Także w Tokio bar ’20” pojawiła się informacja, że politycy w Pekinie po- i Waszyngtonie idea czworokąta nie miała silnego wsparcia stanowili ukarać Australijczyków za udział w nich, bez ofi- politycznego. cjalnego wprowadzania sankcji. Fakt ten potwierdziła treść Na upadek inicjatywy wpłynęły obawy jej uczestników artykułu redakcyjnego zamieszczonego w anglojęzycznej przed chińskimi retorsjami. Aby nie drażnić Pekinu, Austra- gazecie „China Daily”, którego autor radził Canberze, żeby lia po 2007 roku nie brała udziału w ćwiczeniach „Malabar”, „omijała przepychanki Waszyngtonu z Chinami, zanim bę- a Japonia ogłosiła, że zacznie w nich uczestniczyć regular- dzie za późno”. Posunął się do niezawoalowanej groźby: nie dopiero w 2015 roku. Informacje, że Canberra jest zain- „Wybór strony [przeciwnej] to decyzja, której Australia bę- teresowana dołączeniem do manewrów, pojawiły się w 2017 dzie żałować, ponieważ jej gospodarka boleśnie to odczuje”. roku, kiedy rozpoczęły się działania na rzecz reaktywacji I nie była to tylko kwiecista retoryka. Chińskie władze za- Quadu. Politycy indyjscy, mając w pamięci postawę władz leciły swym importerom, by przestali sprowadzać z Australii

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA 90 STRATEGIE / AZJA

CHINY WROGO ZAREAGOWAŁY NA MANEWRY MORSKIE POD KRYPTONI- MEM „MALABAR ’20”, KTÓRE ODBYŁY SIĘ W LISTOPADZIE 2020 ROKU U WYBRZEŻY INDII

kilka grup towarów. Choć tylko to zasugerowano, tach 2007–2008, wszyscy partnerzy dojrzeli do biznesmeni działający w państwie totalitarnym współpracy. Sygnałem zmian w polityce była zgo- zdawali sobie sprawę, że nieuwzględnienie takiej da australijskiego rządu w 2014 roku na sprzedaż sugestii byłoby nieroztropne. Restrykcjami objęto uranu do Indii. Przez lata Canberra nie godziła się australijski węgiel, rudę miedzi, drewno, jęcz- na to, gdyż Nowe Delhi nie podpisało układu mień, cukier, a także wino i homary. Cios został o nierozprzestrzenianiu broni jądrowej. Wzrost wyprowadzony bardzo celnie, bo zakaz dotyczy napięcia w stosunkach z Chinami może spowodo- Anne-Marie Slaughter w raporcie towarów, których znacząca część sprzedawana jest wać, że wskazanie Quadu jako sposobu na ich po- końcowym Projektu Chinom. Na ich rynek trafia na przykład jedna wstrzymywanie nie będzie już budzić oporów we- Princeton wezwała trzecia eksportu australijskiego wina. wnątrzpolitycznych w krajach zaangażowanych do stworzenia cztero- stronnego partner- Ten zakaz nie jest pierwszym działaniem komu- w tę inicjatywę. stwa wojskowego nistycznych Chin wymierzonym w Australię, bo Kluczowe dla czworokąta będzie to, jak nowa między Stanami ich nie najlepsze relacje nie są spowodowane wy- administracja prezydenta Joego Bidena odniesie Zjednoczonymi, Japonią, Australią łącznie inicjatywą Quadu. Canberra rozwścieczyła się do zacieśnienia relacji polityczno-wojskowych i Indiami. Pekin swym poparciem wezwań do wszczęcia mię- z Indiami. Stosunki z Chinami nie ulegną zmia- dzynarodowego dochodzenia w sprawie źródła ko- nie, gdyż zarówno demokraci, jak i republikanie ronawirusa, który wywołał pandemię. W rewanżu postrzegają je jako zagrożenie dla USA. Dlatego Chińczycy wprowadzili wówczas pierwsze restryk- już za prezydentury Donalda Trumpa zaczęto pro- cje wobec części australijskich produktów, m.in. cła ces reaktywowania czworokąta. 5 października dumpingowe na jęczmień i wstrzymali import 2020 roku dziennik „Washington Times” ujawnił drewna z powodów sanitarnych. zaś, że w administracji urzędującego prezydenta pojawił się pomysł przekształcenia Quadu w azja- WZMACNIANIE SOJUSZY tyckie NATO. Przyszłość inicjatywy była jednym Jako że władze Chin oficjalnie milczą, australij- z tematów spotkania szefów dyplomacji czterech ski rząd stara się nie łączyć problemów w handlu państw 8 października w Tokio. O wadze tego ze swymi decyzjami w sferze polityczno-militar- wydarzenia świadczy to, że wobec konieczności nej. Podpisanie w listopadzie 2020 roku w Tokio skrócenia podróży do Azji sekretarz stanu Mike japońsko-australijskiego porozumienia o współ- Pompeo na rzecz spotkania zrezygnował m.in. pracy obronnej mocno jednak zirytowało azjatyc- z wizyty w Korei Południowej. kie mocarstwo. Dokument zezwala na zasadzie Idea ta może być bliska prezydentowi Bideno- wzajemności wojskowemu personelowi obu kra- wi. Wskazówką jest Projekt Princeton, będący po- jów na obecność na terytorium państw stron w ce- nadpartyjną inicjatywą na rzecz rozwoju zrówno- lu prowadzenia szkoleń i wspólnych operacji. ważonej i skutecznej strategii bezpieczeństwa na- Porozumienie, określane jako historyczne, rodowego USA. W jego raporcie końcowym Chińczycy natychmiast uznali za wymierzone Anne-Marie Slaughter, politolożka z Uniwersyte- w ich kraj, bowiem pozwoli ono zacieśnić współ- tu Princeton, wezwała do stworzenia czterostron- pracę wojskową między Australią, Japonią i USA. nego partnerstwa wojskowego między Stanami Aby trójkąt przekształcił się w czworokąt, ko- Zjednoczonymi, Japonią, Australią i Indiami. Nie- nieczna jest ich bliska kooperacja wojskowa z In- które z osób zaangażowanych w projekt pracowa- diami. Pozostaje pytanie, czy w czasie, jaki upły- ły w administracji Baracka Obamy, w której waż- nął od spektakularnego fiaska tej inicjatywy w la- ną postacią był nowy prezydent.

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA STRATEGIE / ROZMOWA 91

Groźba turbulencji

TRZY PYTANIA DO Kamila Wasilewskiego

o oznaczają sankcje, które USA nałożyły dyplomatycznej ekwilibrystyki, i to nie tylko Wa- na Turcję w związku z zakupem przez szyngtonu i Ankary, bo np. do rozwiązania z relo- C ten kraj rosyjskich rakiet S-400? kacją S-400 potrzebne byłoby zaangażowanie Waszyngton konsekwentnie powtarza, że obec- również dyplomatów innych państw. Wyjście ność S-400 w Turcji jest zagrożeniem dla techno- z obecnego impasu wymagałoby najprawdopo- logii wojskowej i żołnierzy Stanów Zjednoczo- dobniej także rewizji podejścia Turcji do Rosji, nych. Amerykańscy eksperci uważają, że radary tak by Ankara kupno S-400 potraktowała wyłącz- zainstalowane w rosyjskiej broni nauczą się śle- nie jako zwykłą transakcję, a nie potencjalny in- dzić myśliwce F-35. strument oddziaływania na Moskwę. Obecne sankcje godzą głównie w turecki Dy- rektoriat Przemysłu Zbrojeniowego, instytucję od- Jakie stanowisko zajmie nowy prezydent USA powiedzialną m.in. za sprowadzenie S-400 nad Joe Biden? Zaostrzy sankcje czy będzie próbo- Bosfor. Na razie restrykcje nie są zbyt dotkliwe, wał doprowadzić do porozumienia? ale istnieje możliwość późniejszego ich zaostrze- Sankcje zostały przyjęte przez administrację nia. W tym sensie – być może nieco paradoksal- Donalda Trumpa, więc Joe Biden ma niejako czy- nie – mają pokazywać, że USA wciąż są gotowe stą kartę w relacjach z Ankarą. Może np. w akcie do szukania z Turcją kompromisu. Nie może on dobrej woli wstrzymać je na 180 dni albo też po- jednak wyglądać tak, jakby życzyli sobie tego traktować jako topór zawieszony nad głowami tamtejsi decydenci: zatrzymujemy S-400, a Stany Turków. Biden to doświadczony dyplomata, sądzę Zjednoczone muszą przyznać się do błędu. więc, że początkowo da Ankarze szansę na roz- wiązanie problemu. Zapewne będzie też chciał Czy w ogóle istnieje kompromisowe rozwiąza- skonsultować politykę wobec tego państwa z eu- nie tego problemu? ropejskimi sojusznikami. Nie sądzę jednak, aby Kompromis musiałby pozwolić Turcji zachować Biden zmienił zdanie w sprawie rozmieszczenia twarz. Możliwe rozwiązania obejmują scenariusze nad Bosforem S-400. Jeśli zatem Turcy nie będą dość fantazyjne i kreatywne, np. rozlokowanie skłonni do kompromisu, musimy przygotowywać S-400 na Cyprze Północnym, co pozwoliłoby Tur- się na zaostrzenie sankcji i poważniejsze turbulen- kom odpowiednio przedstawić tę sytuację elekto- cje w relacjach między Turcją a USA. ratowi, czy – jak sugerują amerykańscy analitycy – zatrzymanie systemu na terytorium Turcji z za- Dr KAROL WASILEWSKI jest kierownikiem programu chowaniem reżimu kontroli zbrojeń, z regularny- „Bliski Wschód i Afryka” w Polskim Instytucie Spraw mi inspekcjami sprawdzającymi, czy rzeczywiście Międzynarodowych. nie został on przez Turków aktywowany. Kluczo- we jest jednak to, że taki kompromis wymagałby Rozmawiała MAŁGORZATA SCHWARZGRUBER.

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA 92 STRATEGIE / MELDUNEK ZE ŚWIATA

FRANCJA FRANCJA

Prezydent Francji Emmanuel Macron ogłosił w grudniu 2020 roku rozpoczę- cie prac nad nowym Iron Man francuskim lotni- skowcem atomowym (program „Porte- -avions de nouvelle génération”), będą- w mundurze cym następcą „Charles’a de Czy dopuszczalne jest NIGERIA ATAK Gaulle’a” (R91). Jak wynika z planów, prowadzenie przez armię stępka zostanie po- łożona w 2025 roku, okręt zaś wejdzie do badań nad cyborgizacją ISLAMISTÓW służby do 2038 roku. Boko Haram przyznało się do żołnierzy? porwania 300 chłopców. omisja Etyki Obronnej wydała dokument, Kw którym wyraża akceptację dla podjęcia zbrojona grupa mężczyzn 11 grudnia przez armię badań nad cyborgizacją żołnierzy. U2020 roku dokonała ataku na gimna- Chodzi o rozwój „żołnierza wspomaganego”, zjum dla chłopców w mieście Kankara tj. takiego, który dzięki nowoczesnym technolo- w stanie Katsina na północy Nigerii. Ter- giom – w tym również inwazyjnym, czyli np. za- roryści wjechali na motocyklach na teren biegom chirurgicznym – będzie miał rozszerzone szkoły z internatem, gdzie naukę pobiera możliwości działania. W dokumencie wspomi- ponad 800 uczniów. Sterroryzowali obec- AFGANISTAN na się o zabiegach medycznych, protetyce oraz nych, po czym uprowadzili ponad W zamachu terrory- stosowaniu implantów, które poprawią zdolności 330 chłopców. Najmłodszy z nich ma za- stycznym zginął fizyczne, poznawcze, percepcyjne i psychologicz- ledwie dziesięć lat. 15 grudnia 2020 ro- ne człowieka. Wskazuje się, że może chodzić ku wicegubernator Po czterech dniach do ataku przyznała się Kabulu Mahboobul- np. o implanty, które pozwolą na geolokalizację islamistyczna grupa terrorystyczna Boko Ha- lah Mohebi. To kolej- czy utrzymywanie łączności z innymi członkami ram. To ugrupowanie działające w Afryce Za- ny z wielu krwawych oddziału oraz systemami uzbrojenia. Dziś jedyne ataków, do jakich chodniej, zwłaszcza w północnej Nigerii, na doszło w ostatnich ty- inwazyjne metody stosowane we francuskich si- terenie Kamerunu, Czadu i Nigru. Prowadzi godniach w Afgani- łach zbrojnych polegają na podawaniu specyfików ono brutalną kampanię na rzecz wprowadze- stanie. Najbardziej ułatwiających regenerację po wysiłku, redukują- brutalny został prze- nia w życie zasad islamu. Terroryści z Boko prowadzony w listo- cych stres, ale także np. leków przeciwmalarycz- Haram są odpowiedzialni za napady zbrojne, padzie, a jego celem nych oraz szczepień, dlatego publikacja doku- zabójstwa i porwania. W 2014 roku uprowa- był uniwersytet w Ka- mentu wywołała duże zainteresowanie prasy. bulu. Zginęły wów- dzili ponad 270 dziewczynek z miasta Chi- czas 32 osoby, W odpowiedzi na wątpliwości dziennikarzy bok w stanie Borno. SEND a 50 odniosło rany. R francuskie ministerstwo obrony wydało oświad- czenie: „Tak zwane inwazyjne zabiegi nie znaj- dują się obecnie w planie działań armii francu- MOZAMBIK skiej. Musimy jednak być czujni, jest to przy- Delgado na północy kraju. Wkrót- szłość, na którą powinniśmy być przygotowani. Portugalskie ce pojadą tam doradcy, którzy Opinia komisji etycznej nam w tym pomaga, mają opracować odpowiednią dzięki niej możemy szukać sposobów i środków, wsparcie strategię szkolenia. Portugalia, które pozwolą nam zachować przewagę operacyj- była metropolia kolonialna, ną, bez odrzucenia naszych wartości i z poszano- inister obrony Joao popiera też starania Mo- waniem zobowiązań międzynarodowych”. MGomes Cravinho pod- zambiku o wysłanie do tego Komisję Etyki Obronnej powołała do istnienia czas wizyty w Mozambiku kraju międzynarodowego w styczniu 2020 roku francuska minister obrony zapowiedział, że Portugalia kontyngentu wojskowe- Florence Parly. Zasiada w tym gremium 18 osób będzie szkolić tamtej- go. Od 2017 roku reprezentujących tamtejsze siły zbrojne, a także szych wojskowych do w Cabo Delgado specjaliści różnych dziedzin: prawnicy, etycy, le- walki z terrorystami trwa rewolta isla- karze oraz inżynierowie. Wydawane przez komi- w prowincji Cabo mistyczna. S sję opinie mają charakter doradczy. SR

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA 93

STANY ZJEDNOCZONE

ZBROJENIOWA DOMINACJA USAF

Sztokholmski Instytut Badań nad Pokojem opublikował raport podsumowujący handel bronią za rok 2019.

ak wynika z opracowania, 61%. Pięć największych: tion (CETC) i China North -Antiej oraz United Shipbu- J25 największych świato- Lockheed Martin, Boeing, Industries Group Corpora- ilding Corporation. Naj- wych firm zbrojeniowych Northrop Grumman, Raythe- tion (NORINCO). Zauważal- większą zmianą w porów- sprzedało w 2019 roku broń on i General Dynamics, zaj- ne w tym zestawieniu są naniu z zeszłorocznym i usługi wojskowe warte muje czołowe miejsca. również takie przedsiębior- dokumentem jest pojawie- w sumie 361 mld dolarów. W 2019 roku sprzedały one stwa europejskie, jak: BAE nie się po raz pierwszy fir- To więcej o 8,5% w stosun- broń za 166 mld dolarów. Systems, Leonardo, Airbus my z Bliskiego Wschodu – ku do sprzedaży broni W raporcie zostały i Thales, Dassault Aviation chodzi o holding Edge 25 największych firm zbro- uwzględnione cztery chiń- Group i Rolls-Royce. Udział z siedzibą w Zjednoczo- jeniowych rok wcześniej. skie firmy, trzy w pierwszej firm ze Starego Kontynen- nych Emiratach Arabskich. W zestawieniu dominują dziesiątce: Aviation Indu- tu wynosi 18% łącznej Zajmuje on 22. miejsce na amerykańskie koncerny, jest stry Corporation of China sprzedaży. W raporcie wy- liście i odpowiada za 1,3% ich tam aż 12, ich udział zaś (AVIC), China Electronics mieniono również rosyjskie całkowitej sprzedaży w łącznej sprzedaży wynosi Technology Group Corpora- przedsiębiorstwa Ałmaz- uzbrojenia. ROB

REPUBLIKA SUDANU Ladena, który w latach dzie- więćdziesiątych ubiegłego stulecia znalazł schronienie Wykreślony z czarnej listy właśnie w Sudanie. Zmiana polityki tego kraju Rząd w Chartumie zyskuje nowe możliwości. jest związana z odsunięciem od władzy wieloletniego pre- ficjalnie w połowie grud- Zjednoczonymi a Sudanem. terroryzm oraz zgodziły się zydenta, Umara al-Baszira. Onia 2020 roku Waszyng- Wpisanie Sudanu na listę kra- wypłacić w ramach odszko- O wykreślenie Sudanu z ame- ton usunął Sudan z listy kra- jów sponsorujących terroryzm dowań 335 mln dolarów, m.in. rykańskiej listy państw wspie- jów finansujących terroryzm. zostało oficjalnie anulowane”. rodzinom ofiar zamachów na rających terroryzm, na której Poinformował o tym na Twit- Decyzja Amerykanów wy- amerykańskie ambasady znalazł się w 1993 roku, ubie- terze sekretarz stanu USA Mi- nika z oceny, że władze tego w Kenii i Tanzanii w 1998 ro- gał się rząd tego kraju, planu- ke Pompeo, pisząc: „To histo- państwa podjęły rzeczywiste ku. Zginęło wówczas ponad je bowiem otworzyć go na in- ryczny dzień w dwustronnych starania na rzecz poszanowa- 220 osób. O ataki oskarżono westycje i przystąpić do odbu- stosunkach między Stanami nia praw człowieka. Potępiły Al-Kaidę oraz Osamę bin dowy gospodarki. RS

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA 94 ARMIA / WOJNA

HISTORIA / XX WIEK

Amerykańskie wojska w Wietnamie w 1967 roku liczyły 485 tys. żołnierzy. Wspierały je kontyngenty australijski, nowozelandzki, połu- dniowokoreański, tajski (razem ponad 50 tys. żołnierzy), a przede wszystkim Armia Republiki Wietnamu, której regularne siły szacowano na blisko 350 tys. ludzi.

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA ARMIA / WOJNA 95

MYŚLAŁEM, ŻE WYGRYWAMY TĘ WOJNĘ Dla Wietnamu Północnego ofensywa Tet była militarną katastrofą. Zwycięzcy nie przewidzieli jednak tego, że amerykańskie media pokażą zupełnie inny obraz wojny. US NATIONAL ARCHIVES US NATIONAL

PIOTR KORCZYŃSKI

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA 96 HISTORIA / XX WIEK

edna z popularnych wietnamskich bajek opowiada żołnierzy), a przede wszystkim Armia Republiki o tygrysie, który w dżungli napadł na stado małp. Wietnamu, której regularne siły szacowano na Po masakrze nie był w stanie tknąć żadnej ze blisko 350 tys. ludzi. Nie była wcale taka zła, jak swych ofiar. Deprymowało go to, że pyski zabi- się dzisiaj powszechnie sądzi. Zwłaszcza jej spa- tych zwierząt zastygły w uśmiechu. Jakże można dochroniarze i komandosi, wyszkoleni przez cieszyć się zwycięstwem, jeśli twój nieprzyjaciel amerykańskich instruktorów, nieźle radzili sobie śmieje się z ciebie zza grobu?! na froncie. Przestrzeń powietrzną nad Azją Połu- Ta przypowieść doskonale pasuje jako ko- dniowo-Wschodnią kontrolowało amerykańskie mentarz do konferencji prasowej gen. Williama lotnictwo. Napalmem i bombami zapalającymi Westmorelanda po odparciu ataku komunistycz- likwidowano całe fragmenty dżungli, by znisz- nego komanda na amerykańską ambasadę w Saj- czyć szlaki komunikacyjne i kryjówki Wietkon- J gonie 31 stycznia 1968 roku. Szef Dowództwa gu – komunistycznej partyzantki w Wietnamie Pomocy Wojskowej w Wietnamie (Military Assi- Południowym. stance Command Vietnam – MACV) zapewniał Wszystko to dawało efekty, ale gen. Westmoreland dziennikarzy, że sytuacja została opanowana. zdawał sobie sprawę z tego, że to wciąż za mało, W tle jednak wybrzmiewały serie z broni maszy- by odnieść decydujące zwycięstwo. Potrzebował nowej i eksplozje, a na dziedzińcu żołnierze zbie- jeszcze więcej żołnierzy i sprzętu, by zmusić rali zakrwawione zwłoki północnowietnamskich wroga do kapitulacji. Problem w tym, że ani po- komandosów w cywilnych ubraniach. lityczni zwierzchnicy generała, ani społeczeń- Pewny siebie, w nienagannym mundurze, gene- stwo amerykańskie nie byli gotowi do długo- rał ogłaszający zwycięstwo na tle dopalających trwałej wojny na wyniszczenie przeciwnika. się zgliszczy zrobił na dziennikarzach jak najgor- Westmoreland musiał liczyć się z coraz większy- sze wrażenie. Peter Arnett z Associated Press już mi stratami we własnych szeregach, niezadowo- kwadrans po ataku depeszował do Stanów Zjed- leniem niecierpliwych polityków i wreszcie – noczonych: „Wietkong zaatakował w czwartek pamiętać o nastrojach w rodzinnych domach Sajgon i zajął znaczną część amerykańskiej am- swych żołnierzy… To wszystko nie miało z kolei basady. Amerykańska żandarmeria wojskowa pró- znaczenia w Hanoi, gdzie totalitarna władza bowała wedrzeć się tam o świcie, lecz została po- wszystko podporządkowała jednemu celowi: wstrzymana silnym ogniem z budynku”. zjednoczeniu kraju i poddaniu go swej ideologii. Dziennikarz powtórzył w relacji słowa spaniko- W istocie Amerykanie znaleźli się w takiej sa- wanego żandarma, który w ciemnościach krzy- mej sytuacji jak Francuzi, których zastąpili czał do niego, by ten pochylił głowę: „Oni są w Wietnamie. W jaki sposób Westmoreland w ambasadzie i jesteśmy ostrzeliwani z góry!”. To chciał wyjść z tego pata? Powtarzając… scena- była psychoza, ale depesza Arnetta pojawiła się riusz spod Dien Bien Phu! w nagłówkach wszystkich amerykańskich dzien- Ta nazwa słusznie kojarzyła się Amerykanom ników, a na stronie tytułowej „New York Timesa” jak najgorzej. To tam w 1954 roku spadochronia- widniało zdjęcie trzech żandarmów kryjących się rze z Legii Cudzoziemskiej i kolonialnych wojsk za murami ambasady… Walter Cronkite, ówcze- francuskich ponieśli klęskę, która ostatecznie śnie czołowy publicysta amerykański, zareagował zdecydowała o wycofaniu się z Indochin. Ame- Gen. William Westmoreland w swoim stylu: „Co się dzieje, do cholery? My- rykański dowódca w podobny sposób chciał liczył, że w falowych ślałem, że wygrywamy tę wojnę!”. ściągnąć komunistów pod obóz swych wojsk, atakach na Khe z jedną zasadniczą różnicą: odpowiednio się do Sanh Armia Wietna- mu Północnego WE FRANCUSKICH BUTACH tego przygotować, a przede wszystkim zapewnić i Wietkong w końcu Amerykańskie wojska w Wietnamie w 1967 sobie przytłaczającą przewagę w powietrzu. Ma- się wykrwawią, roku liczyły 485 tys. żołnierzy. Wspierały je ło kto o tym pamięta, ale francuską załogę niczym Niemcy pod Verdun w I wojnie kontyngenty australijski, nowozelandzki, połu- w Dien Bien Phu obsługiwali amerykańscy lot- światowej. dniowokoreański, tajski (razem ponad 50 tys. nicy ochotnicy, którzy zostali zdziesiątkowani,

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA 97 EDDIE ADAMS/AP/EAST NEWS EDDIE ADAMS/AP/EAST

Cały świat obiegły zdjęcia, na których szef sajgońskiej policji zabija strzałem w głowę schwytanego jeńca. Fotografie z egzekucji okazały się skuteczniejsze od wszystkich elitarnych oddziałów Północy. AMERYKANIE ZNALEŹLI SIĘ W TAKIEJ SAMEJ SYTUACJI JAK FRANCUZI, KTÓRYCH ZASTĄPILI W WIETNAMIE

a następnie przegonieni przez artylerię przeciwlotniczą, Westmoreland liczył na to, że w falowych atakach na Khe której zresztą, według wywiadu francuskiego, Wietnam- Sanh Armia Wietnamu Północnego i Wietkong w końcu się czycy w ogóle nie posiadali… wykrwawią, niczym Niemcy pod Verdun w I wojnie świato- wej. 21 stycznia 1968 roku nastąpił pierwszy atak na Khe ŁYKNĘLI PRZYNĘTĘ Sanh – wydawało się, że Wietnamczycy łyknęli przynętę. Westmoreland spodziewał się północnowietnamskiej ofen- Głównodowodzący MACV był pełen optymizmu. Jeśli sywy na Khe Sanh – bazę amerykańskiej piechoty morskiej wszystko dobrze się ułoży, w Sajgonie, stolicy Wietnamu (marines), na granicy z Laosem i Kambodżą. Dlatego to Południowego, przypadające wówczas na koniec stycznia miejsce wybrał na przynętę. Zależało mu na tym, by w Ha- święto Tet (księżycowy początek Nowego Roku) będzie ob- noi, stolicy Wietnamu Północnego, pomyślano, że mogła po- chodzone naprawdę hucznie. wtórzyć się historię sprzed 13 lat. Analogie między Khe Sanh a Dien Bien Phu były aż na- OSTATECZNE ZWYCIĘSTWO zbyt czytelne. I takie miały być. Oto w warownym obozie, BĘDZIE NASZE zagubionym pośród gęstej dżungli, zamknięto 6 tys. marines. Tymczasem w Hanoi radio i gazety cytowały nowy wiersz Na wieży kontroli lotów polowego lotniska bazy żołnierze Ho Chi Minha. Komunistyczny przywódca, jakby wbrew rozwiesili wielki baner z prowokacyjnym hasłem: „Welcome faktom, pisał radośnie: „Ta wiosna jest daleko jaśniejsza niż to Khe Sanh”. Wiedzieli, że są przynętą. Zadbali o to, by inne wiosny/ Z całego kraju dochodzą szczęśliwe wieści w odpowiedni sposób przyjąć „gości”. Obstawiono wszyst- o zwycięstwach./ Niech Północ i Południe rywalizują ze so- kie wzgórza wokół bazy, by nie mogła się tam zainstalować bą w walce z amerykańskimi agresorami!/ Naprzód!/ Osta- żadna nieprzyjacielska artyleria. Przygotowano ogromne od- teczne zwycięstwo będzie nasze!”. To nie było zaklinanie wody, które w każdej chwili mogły odblokować obrońców. rzeczywistości, lecz wybieganie w przyszłość. Ten wiersz A przede wszystkim czuwały nad nimi potężne siły po- w istocie ogłaszał, że komunistyczne wojska są gotowe do wietrzne – od śmigłowców kawalerii powietrznej po bom- nowej ofensywy, jakiej wcześniej jeszcze nie było. I wcale bowce strategiczne B-52. nie chodziło tylko o zdobycie Khe Sanh.

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA 98 HISTORIA / XX WIEK

W NOCY Z 30 NA 31 STYCZNIA 1968 RO- KU W SAJGONIE TRWAŁA SZAMPAŃSKA ZABAWA. NIKT NIE ZAUWAŻYŁ, ŻE NAD RANEM NIEBO NAD MIASTEM ROZŚWIE- TLAŁY NIE TYLKO FAJERWERKI, LECZ TAKŻE ŁUNY POŻARÓW PO EKSPLOZJACH ŁADUNKÓW WYBUCHOWYCH

Zarówno wywiad amerykański, jak i południo- o przygotowaniu się do obrony rozesłano także wowietnamski alarmowały sztab MACV, że ko- do oddziałów amerykańskich, ale tego rodzaju Z perspektywy muniści przygotowują się do czegoś naprawdę alarmy zdarzały się często i niewielu dowódców militarnej poważnego. Gen. Westmoreland z ich raportów potraktowało je poważnie w czasie wietnamskie- gen. Westmoreland wywnioskował, że wróg zaatakuje po święcie Tet, go karnawału. Sam gen. Westmoreland nie prze- odniósł ogromne zwycięstwo. Straty i zażądał odwołania zwyczajowego zawieszenia jął się zbytnio doniesieniami wywiadu – wszak Armii Wietnamu Pół- broni, które w tym roku miało trwać trzy dni. jego bitwa pod Khe Sanh już trwała i wszystko nocnego szacowano Prezydent Republiki Wietnamu gen. Nguyen Van rozgrywało się według perfekcyjnie przygotowa- na nawet 80 tys. zabitych. Wietkong zo- Thieu, obawiając się, że wpłynie to deprymująco nego planu. stał rozbity nie tylko na morale żołnierzy, zgodził się jedynie na ogra- w południowowiet- niczenie rozejmu do 36 godzin. Wiadomość ta CZŁOWIEK W KRACIASTEJ KOSZULI namskich miastach, lecz także na prowin- i tak nie dotarła na czas do wielu jednostek i żoł- W nocy z 30 na 31 stycznia 1968 roku w Sajgo- cji. Na zdjęciu jeńcy nierze pozostali w domu na urlopach. Rozkazy nie trwała szampańska zabawa. Rozpoczął się Rok z Wietkongu US NATIONAL ARCHIVES US NATIONAL

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA 99

Małpy. Nikt nie zauważył, że nad ranem niebo nad miastem ich nie zawiódł. Cały świat obiegły film Suu i zdjęcia rozświetlały nie tylko fajerwerki, lecz także łuny pożarów Adamsa, na których szef sajgońskiej policji, gen. Nguyen po eksplozjach ładunków wybuchowych. Do natarcia na Ngoc Loan, strzałem z pistoletu w głowę zabija schwytane- stolicę Wietnamu Południowego ruszyło 35 doborowych ba- go jeńca. Zdjęcia z egzekucji okazały się skuteczniejsze od talionów saperskich. Najważniejsze zadania otrzymało wszystkich elitarnych oddziałów Północy. 11 spośród nich, które wyszkoleniem i determinacją w wal- W Stanach Zjednoczonych i innych krajach Zachodu lu- ce odpowiadały oddziałom komandosów. Saperzy przebrani dzie pytali, dlaczego ich rządy popierają takich „zbrodnia- za cywilów, policjantów lub żołnierzy południowowietnam- rzy”. Nikt nie zapytał Loana, kim był młody człowiek skich mieli opanować pałac prezydencki, kwaterę główną w kraciastej koszuli, którego zabił. Tymczasem Nguyen Van marynarki wojennej Republiki Wietnamu, budynek szefo- Lem należał do szwadronu śmierci, który miał zlikwidować stwa połączonych sztabów Armii Republiki Wietnamu, am- sajgońskich policjantów i ich rodziny. Schwytano go nad basadę amerykańską i siedzibę radia sajgońskiego. Ten dołem z pomordowanymi, wśród których podobno byli tak- ostatni punkt był ważny dla atakujących, gdyż po zdobyciu że krewni generała… rozgłośni mieli nadać apel wzywający do powszechnego powstania przeciwko Amerykanom i rządowi gen. Thieu. PO CZYJEJ JESTEŚCIE STRONIE? Komunistyczne komando przebrane za policjantów za- We wszystkich zaatakowanych przez północnowietnam- skoczyło i wystrzelało ochronę rozgłośni, ale jeden z tech- skie wojska i Wietkong miejscowościach doszło do rozpra- ników radiowych zdołał nadać zaszyfrowaną depeszę o na- wy z „wrogami ludu”. Najlepszym tego przykładem było paści. W innych miejscach również dość szybko zdołano Hue, dawna stolica cesarstwa wietnamskiego. Podczas nie- opanować sytuację. Agresorów albo zlikwidowano od razu zwykle krwawych walk komuniści rozstrzelali, zakatowali przed atakowanymi przez nich obiektami (tak właśnie było kijami lub pogrzebali żywcem około 6 tys. ludzi. Ale ta i in- przed amerykańską ambasadą), albo otoczono. Jednak to ne masakry nie zainteresowały zachodnich reporterów. nie rozgrywka militarna w Sajgonie okazała się najważniej- Trzeba jednak przyznać, że druga strona dostarczała im sza. Po konferencji prasowej z gen. Westmorelandem kore- wiele przykładów świadczących o tym, że ta wojna wy- spondenci, jak zaczarowani, wciąż słali do Stanów Zjedno- mknęła się spod kontroli. Żołnierze południowowietnam- czonych newsy o tragicznej sytuacji w mieście i całym scy mścili się za śmierć członków swych rodzin, rozstrzeli- Wietnamie Południowym oraz zdobyciu ambasady amery- wując na miejscu schwytanych jeńców. Amerykańscy żoł- kańskiej! I to nie było wcale najgorsze… nierze, dotknięci syndromem oblężonej twierdzy, niczym W piątek 1 lutego 1968 roku kolega Arnetta z Associated na Dzikim Zachodzie, najpierw strzelali, a następnie pytali Press, fotoreporter Eddie Adams i Vo Suu, kamerzysta tele- o dokumenty. W świat poszedł wyrazisty przekaz – wizji NBC, natknęli się na grupę ludzi. Reporterski instynkt w Wietnamie prowadzimy brudną wojnę, którą zaczynamy przegrywać. Podczas nieoficjalnego spotkania z przedstawicielami mediów zdenerwowany sekretarz stanu Dean Rusk zapytał dziennikarzy: „Po czyjej, do cholery, stronie jesteście?”… Przy tym wszystkim gen. Westmoreland zdawał się nie ro- zumieć, co się wokół niego dzieje. Z perspektywy militarnej odniósł ogromne zwycięstwo. Straty Armii Wietna- mu Północnego szacowano na 40, a nawet 80 tys. zabitych. Wietkong został rozbity nie tylko w południowowietnamskich miastach, lecz także na prowincji. W Khe Sanh żołnierze piechoty morskiej przy pomocy kawalerii powietrznej i lotnictwa zgodnie z planem topili we krwi nacierają- cych komunistów. I tak miało być aż do czerwca 1968 roku, kiedy ogłoszono zwy- cięstwo pod Khe Sanh. Tylko że media ogłosiły generała nie triumfatorem, lecz grabarzem wojsk amerykańskich w Wiet- namie! Jego Khe Sanh nie było drugim Dien Bien Phu, lecz jedną z lokalnych bitew w wielkiej ofensywie Tet, która stała się początkiem końca amerykań- skiej interwencji w Wietnamie.

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA KatyńHISTORIA TYCH, 1920-1940 CO POKONALI BOLSZEWIKÓW W 1920, A POLEGLI W 1940 ROKU W KATYNIU

47 złotych. Taniej o 22%

[10:24] Patryk Czarnowski dobra: Katyń - 47 złotych. Taniej o 22% ROK 1920Rok W OBRAZIE 1920 I DOKUMENCIE. 1920 - 120 złotych. Taniej o 25% WOJNA Z BOLSZEWIKAMI W ZBIORACH Bellona - 40 złotych. Taniej o 33% ARCHIWÓW POLSKICH 120 złotych. Taniej o 25%

POLSKIEBellona ZWYCIĘSTWO DLA WOLNOŚCI EUROPY. BITWA WARSZAWSKA 1920 OCZAMI ŚWIADKÓW TAMTYCH WYDARZEŃ

40 złotych. Taniej o 33%

Arcybiskup Stanisław Gall ŻYCIORYS PIERWSZEGO BISKUPA POLOWEGO WOJSKA POLSKIEGO

39,90 złotych 2020 Darmowa dostawa DOSTĘPNE NA WWW.SKLEP.POLSKA-ZBROJNA.PL HISTORIA / XX WIEK 101 PLAMY NA MUNDURZE

W przedwojennym Wojsku Polskim karność zdołano utrzymać bez drastycznych środków. Celem twórców armii było takie ukształtowanie żołnierza, aby przestrzegał prawa oraz dyscypliny z nakazu esprit de corps, a nie ze strachu. Niestety, jak w każdej społeczności,

NARODOWE ARCHIWUM CYFROWE ARCHIWUM NARODOWE pojawiały się wyjątki.

MACIEJ NOWAK-KREYER

iły zbrojne II Rzeczypospolitej Polskiej by- ły armią zdyscyplinowaną, jednak, jak każ- de wojsko, stanowiły zbiór ludzi o różnych charakterach, pochodzących z różnych śro- Sdowisk, codziennie poddawanych presji oraz po- kusom. Zdarzało się zatem, że karny armijny mo- nolit pękał i żołnierz dopuszczał się niedozwolo- Wojsko II RP miało zrzeszać nego czynu. wolnych ludzi, wspólnie wypełniających obowiązek KŁOPOTY Z DYSCYPLINĄ obrony ojczyzny. Przeciwsta- wiano tę ideę zasadom panu- Najczęściej wojskowi mieli na sumieniu drob- jącym w armiach zaborczych, ne naruszenia przepisów, czyli niewłaściwe postrzeganych jako narzę- umundurowanie, nieoddawanie honorów, brak dzia wewnętrznej i zewnętrz- nej opresji, gdzie brutalnie przepustek czy legitymacji. Poza koszarami fa- wymuszano karność. son często kolidował z regulaminem, szczególnie

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA 102 HISTORIA / XX WIEK

ZDRADA STANU, W TYM SZPIEGOSTWO, NALEŻA- ŁA DO NAJCIĘŻSZYCH PRZESTĘPSTW, KARA- NYCH Z REGUŁY ŚMIERCIĄ

u podchorążych, notorycznie spisywanych przez służby, odcinano sobie palec wskazujący prawej żandarmerię za nieprzepisowe czapki, ostrogi al- dłoni, raniono się w kończyny z broni palnej czy bo noszenie szabli podczas urlopu. Największy zwilżano oczy drażniącą substancją. Oprócz nie- problem z oddawaniem honorów mieli maryna- chęci do wojska najczęstszymi przyczynami de- rze. Przyłapani usprawiedliwiali się brakiem zercji były obawa przez karą za różne przewiny, znajomości lądowych stopni i mundurów. Zdarzały terror przełożonych czy zwykła potrzeba pomocy się też „cięższe” przewiny. Pchor. Henryk Comte, rodzinie przy żniwach. Najwięcej ucieczek zresz- w przyszłości adiutant prezydenta Stanisława tą było w miesiącach letnich. Wojciechowskiego, trafił na przykład do aresztu za mrugnięcie i uśmiechnięcie się przy prezento- ZŁODZIEJE W SZEREGACH W przedwojennym waniu broni. Później, już jako oficer, siedział Wojskowym nieobce były też kradzieże. Nie- polskim wojsku w odwachu za to, że tańczył w mundurze w lo- uczciwi żołnierze zabierali kolegom pieniądze, nie było kompanii karnej, za to hojnie kalu. Jego towarzyszem niedoli był wtedy słynny wartościowe przedmioty oraz elementy umundu- wymierzano karę pilot por. Franciszek Żwirko, ukarany za niskie, rowania i wyposażenia. Podoficerowie przywłasz- aresztu lub twierdzy. brawurowe loty nad miastem. czali przesyłki pieniężne przeznaczone dla pod- Poważniejszą sprawą było nadużywanie wła- władnych. Czasem okazja czyniła złodzieja. Kie- dzy, częste u młodszych oficerów, podoficerów dyś dwaj kanonierzy przy sprzątaniu mieszkania nadterminowych oraz starszych roczników służby przełożonego znaleźli na stole nieopatrznie pozo- czynnej. Już w latach dwudziestych znane było stawiony klucz do magazynu. Sporządzili odcisk to, co dziś nazywa się falą. Młodszych żołnierzy i używając później duplikatu, nocą skradli artyku- zmuszano do uciążliwych, nieregulaminowych ły mundurowe warte sporą sumę. ćwiczeń oraz rozmaitych posług. Dopuszczano się też oszustw finansowych. Władzy nadużywano też wobec cywilów. Częsty proceder stanowiło powtórne wykorzysty- Sławomir Lindner, aktor, oficer piechoty i Korpu- wanie znaczków pocztowych, po usunięciu śla- su Ochrony Pogranicza, we wspomnieniach „Ale dów stempli. Podczas ćwiczeń polowych, gdy pa- serce boli” przyznał, że podczas zajęć polowych, szę i prowiant udało się zdobyć darmo lub tanio, pod groźbą obcięcia palca bagnetem zmusił jakie- fałszowano rachunki, a nadwyżki pieniężne trafia- goś księdza do udostępnienia wody dla koni. ły do prywatnych kieszeni. Andrzej Zbyszewski, Dużym problemem były dezercje. W pierw- oficer artylerii, uczestnik bitwy pod Kockiem, szych latach II RP zbiegów było tylu, że organi- w książce „Odwroty” wspominał, że młody oficer zowano na nich obławy. Po złych doświadcze- z jego promocji próbował podjąć pieniądze na sfał- niach z armiami zaborców pobór do wojska czę- szowaną książeczkę PKO. Oszustwa zdarzały się sto traktowano jak nieszczęście. Uciekali przed też na samej górze. W połowie lat dwudziestych nim nawet oficerowie. Bywało, że aby uniknąć głośna była afera z gen. Michałem Żymierskim,

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA 103

który za łapówkę zapewnił wygraną w przetargu na maski poprzedzała formuła „w imieniu służby”, a związane ze spra- przeciwgazowe. wami kryminalnymi – formuła „w imieniu prawa”. Żołnierz tej formacji na służbie miał uprawnienia wartownika na poste- AWANTURY O HONOR runku, co w skrócie oznaczało, że mógł wydawać rozkazy W wojsku II RP do picia alkoholu podchodzono raczej po- wszystkim wojskowym niezależnie od ich stopnia, a sam błażliwie, co miewało opłakane skutki. Pół biedy, gdy docho- przyjmować polecenia tylko od swojego przełożonego. Żan- dziło do niegroźnych wybryków, takich jak ten, gdy maryna- darmeria m.in. prowadziła śledztwa, inwigilowała podejrza- rze Flotylli Pińskiej wypięli gołe pośladki na żonę wysokiego nych żołnierzy i odbywała regularne patrole. Przyłapanych na rangą dowódcy. Gorzej, gdy wybuchała awantura, której przestępstwie lub wykroczeniu zatrzymywano i odsyłano do uczestnicy bywali uzbrojeni. W 1923 roku por. obs. lotnictwa komendy garnizonu, albo tylko zwracano im uwagę, ewentu- Zdzisław Bilażewski został zastrzelony w poznańskim lokalu alnie informując też komendanta garnizonu lub jednostki. przez innego oficera, ułana. W 1926 roku w Warszawie Za lżejsze winy karali przełożeni. Łagodniejszą konse- Stefan Pawlikowski, także oficer lotnictwa, zastrzelił kłócące- kwencją mogło być odebranie przepustki (koszarniak), kar- go się z nim taksówkarza. W Bydgoszczy dla odmiany to ne meldowanie się u dowódcy albo obciążenie dodatkowymi właściciel restauracji ciężko postrzelił z pistoletu w głowę pracami, na przykład noszeniem wody. Zdarzały się też bar- awanturującego się wojskowego. Uzbrojony oficer miał hono- dzo oryginalne sankcje. Por. Jan Józefczak, instruktor z Wo- rowy obowiązek reagowania na obrazę, a sądy zwykle uzna- łyńskiej Szkoły Podchorążych Rezerwy Artylerii, za niedo- wały, że działał w obronie koniecznej i wymierzały łagodne zwolone spanie w kalesonach kazał przyłapanemu biegać po kary lub wręcz uniewinniały w takiej sytuacji oskarżonych. koszarach z tą częścią garderoby trzymaną nad głową. Z ko- W ostateczności karierę i wolność zasłużonego wojskowego lei Sławomir Lindner wspominał, że kiedyś swojemu nie- mogło uratować prezydenckie ułaskawienie (tak stało się sfornemu żołnierzowi zaproponował pięć razów palcatem na w wypadku Stefana Pawlikowskiego). gołe pośladki. Poważnymi sprawami zajmowało się sądownictwo karne SPRAWY POLITYCZNE wojskowe. Sprawy dotyczące floty trafiały do sądów mary- Polityczne emocje międzywojnia nie omijały też wojska. narskich lub admiralskich, a te związane z siłami lądowymi Żołnierze rozprowadzali zakazane komunistyczne ulotki, – do równorzędnych rejonowych bądź okręgowych sądów niektórych podoficerów przyłapywano na rozklejaniu anty- wojskowych. państwowych afiszy. Czasem w kłopoty wpadano przypad- W przedwojennym polskim wojsku nie było kompanii kar- kiem. Jeden z żołnierzy 53 Pułku Piechoty niebacznie opo- nej, za to hojnie wymierzano karę aresztu lub twierdzy. wiedział gimnazjalistom o pacyfikacji strajku chłopskiego Areszt trwał od dnia do sześciu tygodni. Szeregowy był z 1937 roku, której był świadkiem podczas urlopu. Sprawą przetrzymywany w odpowiedniej izbie, oficer zaś miał pozo- zajęły się policja i żandarmeria, przed poważnymi problema- stawać we własnym mieszkaniu. Ta kara mogła być zami uchroniła go interwencja dowódcy pułku. ostrzona, co dla zwykłego żołnierza oznaczało spanie na Zdrada stanu, w tym szpiegostwo, należała do najcięż- twardym łożu oraz dietę składającą się z chleba i wody, a dla szych przestępstw, karanych z reguły śmiercią. Gdy żandar- oficera przebywanie pod kluczem. W warunkach polowych meria wpadła na trop, sprawę przejmowały wojskowe kontr- areszt niekiedy zamieniano na stójkę, czyli karną wartę wywiad i prokuratura. Do najgłośniejszych afer szpiegow- w postawie na baczność i pod bronią, czasem w pełnym skich należały zdrada mjr. Piotra Demkowskiego, bohatera rynsztunku. Nieznana dziś kara twierdzy trwała od dwóch wojny 1920 roku, dokonana na rzecz Sowietów w 1931 roku, tygodni do 12 miesięcy, odbywano ją w przeznaczonych do oraz afera młodych oficerów Kazimierza Urbaniaka i Pawła tego pomieszczeniach. Piontka, w połowie lat dwudziestych działających dla nie- Za poważniejsze przestępstwa groziła kara więzienia, li- mieckiej Abwehry. czona w latach. Jeśli wynosiła powyżej roku, skutkowała też Do wojskowych przestępstw o podłożu politycznym trzeba degradacją, a w przypadku oficerów – wydaleniem z korpu- zaliczyć napaści na przeciwników sanacji, dokonywane pod su oficerskiego. Powyżej pięciu lat oznaczała wydalenie koniec lat dwudziestych. Umundurowani sprawcy ciężko po- z wojska. Za najcięższe przestępstwa rozstrzeliwano. turbowali posła Jerzego Zdziechowskiego, publicystę Adolfa Wojsko II RP miało być armią wolnych ludzi, wspólnie wy- Nowaczyńskiego, a także ówczesnego felietonistę Tadeusza pełniających obowiązek obrony ojczyzny. Przeciwstawiano tę Dołęgę-Mostowicza. Przyszły pisarz o mało wtedy nie ideę zasadom panującym w armiach zaborczych, postrzega- umarł, pobity pałkami, wywieziony autem za Warszawę nych jako narzędzia wewnętrznej i zewnętrznej opresji, gdzie i porzucony w dole. brutalnie wymuszano karność. Wojskowa codzienność wyma- gała ciągłego balansowania między utrzymywaniem dyscypli- JAKA ZBRODNIA, TAKA KARA ny a poszanowaniem dla żołnierza-obywatela. Z pewnością ta Batem na niesfornych żołnierzy była żandarmeria. Jej żoł- względna łagodność nie ułatwiała trzymania w ryzach, cza- nierze mieli obowiązek interweniować, nawet gdy nie byli na sem mogła wręcz ośmielać do różnych występków – jednak służbie. Wkroczenie do akcji związane ze sprawami karności z drugiej strony, nie odstręczała od wojska.

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA 104 HISTORIA / JEDNO Z MOICH IMION BRZMI ŻYCIE

Na wojnie wcześnie się dojrzewa

Z Januszem Gołuchowskim o powstaniu warszawskim z perspektywy żołnierza oddziału z Białołęki oraz służbie w dywizji gen. Stanisława Maczka rozmawia Piotr Korczyński.

1944 roku zmienił pan swoją metrykę, by zaczepne, ale w rzeczywistości robiły więcej huku niż szko- wstąpić do Armii Krajowej. dy. Każdy z nas dzierżył w dłoni po jednym takim granacie Musiałem dodać sobie dwa lata. Udał mi się i to było całe nasze uzbrojenie. Tak wyposażeni wyruszyli- ten fortel, bo jak na szesnastolatka byłem dość śmy w kierunku Legionowa. Nie uszliśmy daleko, gdyż Wwysoki. Pstro w głowie też już nie miałem – na wojnie wcze- przed Choszczówką na czele naszej kolumny nagle doszło śniej się dojrzewa. Ponadto wszyscy moi koledzy byli starsi do strzelaniny. Okazało się, że to omyłkowo inny oddział AK ode mnie i dzięki nim łatwiej mi było dostać się do konspira- otworzył w naszym kierunku ogień. Na szczęście sytuacja cji. Mieszkałem w Henrykowie pod Warszawą i stamtąd wy- szybko się wyjaśniła i obyło się bez strat. Przekroczyliśmy wodziła się 5 kompania II Batalionu „Jabłonna”, ale więcej niezauważenie linię kolejową w Choszczówce, co nie było kolegów – jak to się mówi – z boiska miałem w Białołęce do końca bezpieczne, bo jeździł tamtędy niemiecki pociąg [wówczas podwarszawska wieś] i z nimi trzymałem. Dlatego pancerny. Kiedy zrobiło się ciemno, weszliśmy w las i ru- wstąpiłem do tamtejszej 6 kompanii i w jej szeregach wziąłem szyliśmy dalej, do Legionowa. udział w powstaniu warszawskim. Dlaczego akurat w tym kierunku? Wydarzenia z sierpnia 1944 roku postrzegamy głównie Mieliśmy zaatakować niemieckie koszary, żeby zdobyć przez pryzmat walk w Śródmieściu, na Starym Mieście broń. Rozsądek podpowiadał nam, że to dość karkołomny czy Mokotowie. Doświadczenia walczących tam powstań- plan, zważywszy na nasze uzbrojenie. Po rzuceniu wątpliwej ców siłą rzeczy różnią się od przeżyć żołnierzy z pana od- jakości granatu było się już zupełnie bezbronnym. No ale by- działu… liśmy wojskiem i obowiązywały nas rozkazy. Kiedy doszliśmy Powstanie na naszym terenie miało specyficzny charakter. do rogatek Legionowa, była 4.00, może 5.00 nad ranem. Za- Dwa dni przed godziną W zostaliśmy postawieni w stan goto- trzymaliśmy się niedaleko głównej szosy, która prowadziła wości. Zebraliśmy się w piwnicach budującego się wówczas w kierunku Jabłonny, i czekaliśmy na kogoś z tamtejszego do- domu państwa Nowakowskich w Białołęce i tam czekaliśmy wództwa AK, by nas przejął i poprowadził do akcji. Słyszeli- na rozkaz do walki. Akurat 1 sierpnia 1944 roku otrzymałem śmy przy tym silniki czołgów niemieckich, patrolujących oko- wraz z kolegą pozwolenie, by zajrzeć do domu. Kiedy więc licę. Nie przejmowaliśmy się nimi zbytnio, gdyż sądziliśmy, o 17.00 wybuchło powstanie, biegiem z Henrykowa [dziś że w ciemnościach nie można nas zauważyć. I to był błąd! część Białołęki] wróciliśmy na miejsce zbiórki. Stamtąd wy- W pewnym momencie nad naszymi głowami zaczęły wybu- ruszyliśmy do akcji. chać szrapnele! Do dziś nie mam pewności, czy to my byli- śmy głównym celem pancerniaków, ale zrobiło się naprawdę Jak byliście uzbrojeni? niebezpiecznie. Cofnęliśmy się do lasu, jeden z kolegów zo- Brak broni to był główny problem naszej kompanii. Zosta- stał ranny odłamkiem, a czołgi jeżdżące po szosie wciąż da- liśmy wyposażeni jedynie w granaty własnej produkcji – wały ognia w naszym kierunku. Zaczynało świtać. Nasze i tak tzw. sidolki, bo sporządzone z pojemników po sidolu, popu- zerowe szanse w konfrontacji z czołgami zmieniały się w czy- larnym środku czyszczącym. Teoretycznie były to granaty ste samobójstwo.

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA 105

Jak wybrnęliście z tej patowej sytuacji? Na szczęście dotarł do nas ktoś z Legionowa i zmienił rozkazy. Mieliśmy teraz iść do Dąbrówki Szlacheckiej i na miejscu czekać na dalszy rozwój sytuacji. Tam ze- brało się całe dowództwo miejscowych oddziałów, które uradziło, że taka walka nie ma sensu i trzeba wrócić do konspiracji. Nasze zgrupowanie zostało rozformowane. Każdy miał w swoim miejscu zamieszkania czekać na dalsze rozkazy. To jednak wcale nie była taka łatwa sprawa, bo Niemcy, przejąwszy inicjatywę w Warszawie, zabez- pieczali też zaplecze. To oznaczało ciągłe akcje pacyfikacyj- ne – aresztowania i strzelanie do każdego, kto wydał im się podejrzany. W Henrykowie ukryłem się w domu moich dziadków nieopodal fabryki drożdży. Wyprawa do Legiono- wa zakończyła się dla mnie zapaleniem płuc i leżałem w go- rączce, gdy dotarł łącznik z rozkazem, że moja kompania ma się przeprawić przez Wisłę i udać do Kampinosu. Kiedy jednak zobaczył, w jakim jestem stanie, pozwolił mi zostać w domu. Traf chciał, że wówczas w domu dziadków zakwa- terowali się węgierscy żołnierze. Szybko się zorien- towali, kim jestem, i zaczęli mnie chronić przed Niemcami, którzy cały czas tropili młodych mężczyzn. Dwa razy ukryli mnie w swoich szeregach przed pa- trolem. W końcu jednak okupanci

Brak broni to był główny problem naszej kompanii. Zo- staliśmy wyposażeni jedynie w granaty własnej produkcji – tzw. sidolki. Każdy z nas dzierżył w dło- ni po jednym takim granacie i to było całe nasze uzbrojenie. PIOTR KORCZYŃSKI PIOTR

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA 106 HISTORIA / JEDNO Z MOICH IMION BRZMI ŻYCIE

W PEWNYM MOMEN- CIE NAD NASZYMI wysiedlili całą okolicę i pognali nas GŁOWAMI ZACZĘŁY no formalności i zostałem służbowo w kierunku Jabłonny. Tak trafiłem do WYBUCHAĆ SZRAP- przeniesiony z tego obozu do dywizji. obozu przejściowego w Bukowie. NELE! DO DZIŚ Pański wujek był oficerem w dywizji? A stamtąd na roboty do Niemiec? NIE MAM PEWNOŚCI, Starszym chorążym. Nazywał się Wcześniej jeszcze z Bukowa popę- Antoni Fijałkowski. Zabawna sprawa, dzono nas do twierdzy zakroczymskiej, CZY TO MY BYLIŚMY ale kiedy dotarłem na miejsce, wujek gdzie przez dwa tygodnie byliśmy prze- GŁÓWNYM CELEM mnie nie poznał. Raz, że upłynęło sporo trzymywani w wykopanych w ziemi ja- czasu od naszego ostatniego spotkania, mach. Dopiero po tym czasie razem PANCERNIAKÓW, ALE a dwa – byłem w amerykańskim mun- z innymi wpakowano mnie w Modlinie ZROBIŁO SIĘ NA- durze, w takie nas ubrano po wyzwole- do pociągu i wywieziono do Rzeszy. Po niu. Przez kilka dni opowiadałem wuj- selekcji trafiłem do grupy około 30, jak PRAWDĘ NIEBEZ- kowi swoje wojenne przeżycia. nas Niemcy obrazowo określili, „Bandi- PIECZNIE ten aus Warschau” – „bandytów z War- Jak wyglądała służba w dywizji po szawy”, którą skierowano do pracy pod Hanowerem. Stamtąd wojnie? Czy tacy rekruci jak pan, przyjmowani do jed- zostaliśmy wywiezieni do leśnego obozu w górach Harzu, nostki z obozów, przechodzili szkolenie pancerne? gdzie całą zimę pracowaliśmy przy wyrębie lasu. Nasza służba polegała na utrzymywaniu wozów pancernych w należytym porządku. Jakichś poważniejszych ćwiczeń ze Aż wiosną, wraz z Amerykanami, przyszło wyzwolenie. strzelania czy manewrów już wtedy nie prowadzono. To była znacząca data – 20 kwietnia 1945 roku, czyli rocz- nica urodzin Hitlera. Mieliśmy przez to dodatkową satysfak- Do jakiego pododdziału został pan wcielony? cję! Byliśmy wolni, ale ja z kilkoma chłopakami postanowi- To był tzw. obóz uzupełnień 1 Dywizji Pancernej w Qu- łem zostać na razie w górach. Zamieszkaliśmy w sześciu akenbrück. Tam też znajdowało się gimnazjum i liceum przy- w budynku zajmowanym wcześniej przez załogę obozową. dywizyjne dla takich młodocianych żołnierzy jak ja. To już Urządziliśmy się tam niezgorzej. Mieliśmy radio, które było całkowite przejście na stopę pokojową. Mimo że dywizja nadawało z każdym dniem coraz bardziej optymistyczne pełniła służbę okupacyjną w Niemczech, czuło się, że jej ist- wiadomości. Wokół otaczały nas góry i piękne lasy pełne nienie dobiega końca, a żołnierze przede wszystkim myślą zwierzyny. Mogliśmy polować, bo każdy z nas zaopatrzył się o tym, co dalej. Dywizję zdemobilizowano latem 1947 roku. w porzuconą przez Niemców broń. Amerykanie pozostawili Wyruszyłem do Polski ostatnim transportem, a wujek został nam też do obrony przed niemieckimi maruderami szesna- w Wielkiej Brytanii. Dostałem propozycję wyjazdu z kilkoma stostrzałowe karabinki. Na szczęście używaliśmy ich tylko chłopakami z AK do Ameryki, ale nie miałem serca zostawiać do polowania na jelenie. Zapamiętałem ten czas jako chwile matki samej. Ojciec zmarł jeszcze przed powstaniem, w mar- beztroski po latach wojny. Wkrótce jednak Amerykanie cu 1944 roku. Do kraju wróciłem w battle dressie z naszyw- stwierdzili, że nie możemy dłużej mieszkać sami w górach kami „Poland” na ramionach. Najistotniejsze było jednak to, i zabrali nas do obozu zbiorczego dla byłych jeńców w Blan- że bezpieka nie wiedziała o mojej służbie w AK. To uchroniło kenburgu. mnie od ostrzejszych represji.

To stamtąd trafił pan do 1 Dywizji Pancernej gen. Stani- Co się stało z granatem, z którym wyruszył pan do po- sława Maczka? wstania? Najpierw „zwiedziłem” jeszcze kilka obozów i w końcu tra- Wróciłem z nim do domu, a potem zakopałem razem z po- fiłem do polskiego obozu dla byłych jeńców wojennych w He- wstańczą opaską. Po wojnie, ze względu na UB [Urząd Bez- erte. Aż pewnego dnia dostałem wezwanie do komendantury. pieczeństwa], wolałem nie odkopywać tych moich powstań- Pomyślałem sobie, że może coś przeskrobałem. Ale nie mia- czych pamiątek. łem nic na sumieniu. Okazało się, że dotarł tam list od mojego wujka. Dowiedziałem się wówczas, że jest żołnierzem dywizji gen. Stanisława Maczka. Po wyzwoleniu przez Amerykanów Ppłk JANUSZ GOŁUCHOWSKI „Orwicz” brał udział w powstaniu od razu napisałem pismo do Międzynarodowego Komitetu warszawskim w szeregach 6 kompanii II Batalionu „Jabłonna”. Czerwonego Krzyża z informacją, że w Polskich Siłach Zbroj- Następnie został żołnierzem 1 Dywizji Pancernej gen. Stanisława nych na Zachodzie służy dwóch moich wujków. Dość szybko Maczka. Obecnie jest prezesem Stołecznego Środowiska 1 Polskiej do nich dotarli i efektem był ten list. Błyskawicznie załatwio- Dywizji Pancernej.

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA HISTORIA / XX WIEK 107

WYKREŚLENI Z HISTORII Zbuntowali się przeciwko kiepskim warunkom służby i fatalnemu dowodzeniu. Gdy zdezerterowali, ich rodzimą jednostkę rozwiązano. ROBERT SENDEK

nocy z 12 na 13 października 1944 roku ne polskim komunistom, wiernie stojącym przy Stalinie w stadninie koni w Białce pod Krasnymsta- i wypełniającym jego polecenia. Dowodzenie nad formowa- wem, gdzie stacjonował formujący się 31 Pułk nymi jednostkami objął Zygmunt Berling, oficer przedwo- Piechoty z 7 Dywizji Piechoty 2 Armii Wojska jennego Wojska Polskiego, który w Starobielsku zdecydował WPolskiego, niedawno skończyła się suto zakrapiana impreza się podjąć współpracę z Sowietami. Znaczną część kadry weselna. Świętowano ożenek jednego z oficerów, więc więk- oficerskiej stanowili Rosjanie bądź też zrusyfikowani Polacy. szość kadry pułku była w stanie wskazującym na spożycie. Do armii Berlinga wstępowali ochotnicy, ludzie o lewico- Dowódcy, ppłk. Michała Kiślickiego, nie było wtedy w jed- wych poglądach, członkowie partii komunistycznej. Na służ- nostce. Tymczasem nagle w środku nocy rozległy się strzały. bę decydowali się jednak również ci, którzy z polityką nie Zbudzonych żołnierzy zebrał dowódca kompanii szkolnej mieli nic wspólnego. Po prostu widzieli w tym szansę na ppor. Studziński (najprawdopodobniej nazwisko fałszywe), wydostanie się z ZSRS i powrót do Polski. Wielu żołnierzy który nie uczestniczył w popijawie. Gdy żołnierze stanęli na znalazło się w jej szeregach drogą przymusowego poboru. placu w pełnym oporządzeniu, oświadczył, że oddział udaje się na nocne ćwiczenia, po czym wyprowadził ich do pobli- DO WOJSKA NA SIŁĘ skiego lasu. Zaraz za nim wyruszył drugi oddział, który na Gdy latem 1944 roku na mocy dekretu Polskiego Komite- ćwiczenia poprowadził kpr. Stanisław Lipiński. Gdy jednak tu Wyzwolenia Narodowego powołano do życia w pełni za- oddalili się z jednostki, nagle Lipiński ze Studzińskim znik- leżną od władzy sowieckiej tzw. Polskę Lubelską, na jej tere- nęli, a obydwa oddziały poszły w rozsypkę. Okazało się, że nie ruszyła szeroko zakrojona branka. Podstawą był doku- nocne ćwiczenia były jedynie pretekstem do wyjścia z jed- ment z 15 sierpnia 1944 roku o mobilizacji i rejestracji nostki. Później ten, kto chciał, uciekał już na własną rękę. ludności do służby wojskowej. Nakładał on na organy milicji W ten sposób z pułku samowolnie oddaliło się ponad i władz bezpieczeństwa publicznego obowiązek dopilnowa- 600 żołnierzy. Była to największa dezercja w dziejach ludo- nia, by poborowi stawili się do jednostek wojskowych. Pobór wego Wojska Polskiego. w zamyśle komunistów miał doprowadzić do rozbrojenia lo- Na mocy decyzji politycznych już od wiosny 1943 roku kalnych oddziałów polskiego podziemia niepodległościowe- tworzono – niejako u boku Armii Czerwonej – złożone z Po- go, ale też służyć do objęcia kontrolą potencjalnych przeciw- laków oddziały wojska ludowego. Były one podporządkowa- ników nowej władzy.

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA 108 HISTORIA / XX WIEK

NA MOCY DECYZJI POLITYCZNYCH JUŻ OD WIOSNY 1943 ROKU TWO- RZONO – NIEJAKO U BOKU ARMII CZERWONEJ – ZŁOŻONE Z POLA- KÓW ODDZIAŁY WOJSKA LUDOWE- GO. BYŁY ONE PODPORZĄDKO- WANE POLSKIM KOMUNISTOM, WIERNIE STOJĄ- CYM PRZY STALI- NIE I WYKONUJĄ- CYM JEGO POLECENIA

Szło to jednak wyjątkowo opornie, bo oddziały stępnie wywożono w głąb Rosji. Nierzadko też po wojska ludowego powszechnie uważano za prze- prostu ich rozstrzeliwano. Do wojska ludowego bierańców: wprawdzie żołnierze byli ubrani powoływano zaś dość powszechnie żołnierzy niż- w polskie mundury z orzełkami, ale oficerowie szych szarż. Zdarzało się i tak, że część akowców przeważnie mówili po rosyjsku albo posługiwali w obawie o swój los sama zgłaszała się do jedno- się łamaną polszczyzną. Dlatego braki kadrowe stek. Niektórzy nie wytrzymywali jednak fatal- były bardzo duże. W znacznym stopniu wynikały nych warunków, brutalności dowództwa i ucieka- one także ze specyficznego podejścia do samego li, decydując się np. na ponowne przejście do pod- Stanisław Lipiński werbunku. Oficjalnie do wojska ludowego kiero- ziemia, tym razem antysowieckiego. poniósł karę śmierci. Szybko zidentyfikowano m.in. ujawnionych żołnierzy polskich od- wano, że to fałszywe działów podziemnych, ale wcześniej przeprowa- ZIMNO, GŁODNO, SYBIR nazwisko Stanisława dzano staranną selekcję. Z zasady oficerów uzna- Wśród formowanych jesienią 1944 roku jedno- Głowali „Romba”, przedwojennego ofi- wano za element obcy klasowo i co najmniej stek ludowego wojska był również 31 Pułk Pie- cera Wojska Polskie- niechętny władzy sowieckiej, dlatego najczęściej choty, należący do 7 Dywizji w ramach tworzonej go i członka Armii izolowano ich w aresztach, przesłuchiwano, a na- wówczas 2 Armii. Formowano go w folwarku Krajowej.

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA 109

kilku jej przedstawicieli miało za sobą doświadczenie z walk w Armii Krajowej. Dowódca Michał Kiślicki był oficerem Armii Czerwonej pochodzenia ukraińskiego. Kadra, przy- zwyczajona do sowieckich standardów, traktowała żołnierzy w sposób brutalny i lekceważący. Gdy więc w początkach października nadszedł rozkaz, że pułk ma się przemieścić do Parczewa, wśród żołnierzy rozeszła się pogłoska, że zostaną wysłani w głąb Rosji. Nikogo to nie zdziwiło, bo Sowieci prowadzili już akcję rozbrajania oddziałów Armii Krajowej, a oficerów internowano lub deportowano na Wschód. Dlate- go wielu żołnierzy, w obawie o swój los, zdecydowało się na ucieczkę.

WYGODNY PRETEKST Nie wiadomo, ile osób zdezerterowało tej pamiętnej paź- dziernikowej nocy. Niektóre opracowania wymieniają 636, inne 667 zbiegów, czasem pisze się, że mogło być ich jeszcze więcej. Trudno to jednak ustalić, bo panował wtedy kompletny chaos administracyjny i odnotowano duże braki w dokumentacji ewidencyjnej. Inna sprawa, że część akt zhańbionego dezercją pułku później zniszczono. 13 października 1944 roku za dezerterami ruszyły od- działy pościgowe. Niektórych schwytano. Część zbiegów – szczególnie ci, którzy znaleźli się z dala od domów albo zupełnie nie byli przygotowani do ucieczki – wróciła do jednostki sama. Niektórzy zaś przeszli do podziemia. Kpt. Mieczysław Pazderski „Szary” po ucieczce utworzył własny oddział partyzancki. W wojsku przeprowadzono błyskawiczne śledztwo i już po czterech dniach 12 oficerów pułku postawiono przed sądem wojennym. Sześciu z nich, włącznie z ppłk. Kiślickim, zostało skazanych na karę śmierci. Gen. bryg. Stanisław Popławski, dowódca 2 Armii, zatwierdził ten wyrok, ale już wkrótce naczelny dowódca ludowego Wojska Polskiego gen. broni Michał Rola-Żymierski zamienił go na pobyt w kompanii karnej. Na- wet i to nie trwało długo: ze względu na dotkliwe braki kadro-

REPRODUKCJA FOKA REPRODUKCJA we skazanym karę anulowano, przywrócono stopnie i skierowano ich do pracy w innych formacjach. Jednostkę zaś rozfor- mowano, żołnierzy rozdzielono do innych istniejących oddziałów, a numer 31 wykreślono z rejestrów. Białka, leżącym kilka kilometrów od Krasnegostawu, gdzie Sprawa dezercji odbiła się jednak bardzo szerokim echem mieściła się stadnina, prowadząca przed wojną hodowlę koni wśród wyższego dowództwa LWP. Wykorzystano ją propa- na potrzeby wojska. Zabudowania uznano za tymczasowe gandowo do zaostrzenia walki z podziemiem akowskim. Już koszary i gromadzono w nich żołnierzy skierowanych do 16 października – zaledwie kilka dni po dezercji i jeszcze za- służby wojskowej. nim śledztwo zostało zakończone – za winnych uznano żoł- Warunki zakwaterowania były wyjątkowo marne, bo żoł- nierzy AK. Naczelne Dowództwo LWP wydało rozkaz podpi- nierzy umieszczono w stajniach i stodołach. Te budynki by- sany przez gen. dyw. Zygmunta Berlinga. Stwierdzano w nim ły nieogrzewane, a na dodatek nie wszystkim wydano mun- wprost: dezercje „dowodzą, że hitlerowsko-akowska agentura dury, więc jesienne chłody były bardzo dojmujące. Nie za- działa niezmordowanie na szkodę narodu polskiego i Rzeczy- dbano też o kuchnię polową – żołnierze sami musieli pospolitej”. Karę śmierci poniósł zaś Stanisław Lipiński. szykować sobie posiłki. Nic dziwnego, że słabło ich morale, Szybko zidentyfikowano, że to fałszywe nazwisko Stanisława tym bardziej że duża część z nich znalazła się w jednostce Głowali „Romba”, przedwojennego oficera Wojska Polskiego wbrew własnej woli, skierowana do pułku na podstawie i członka Armii Krajowej. Aresztowany przez bezpiekę i bru- przymusowego poboru. Poza tym kadra oficerska była nie- talnie przesłuchiwany, został rozstrzelany 11 grudnia 1944 ro- liczna, większość wywodziła się z Armii Czerwonej i tylko ku. Studzińskiego zaś nie zidentyfikowano.

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA 110 HISTORIA / XX WIEK

Na czele pochodu demonstranci niosą drzwi z ciałem zastrzelonego Zbyszka Godlewskiego, KRZYK ROBOTNIKÓW osiemnastoletniego INSTYTUT NARODOWEJ PAMIĘCI stoczniowca. By zdążyć na pierwszy kurs kolejki do stoczni w Gdyni, trzeba było wstać o czwartej nad ranem. Nim słońce wzeszło, poranna zmiana już pracowała. 17 grudnia 1970 roku było inaczej: ludzie z pociągu wyszli „naprzeciw glinom, naprzeciw tankom”.

PIOTR KORCZYŃSKI

nia 7 grudnia 1970 roku podpisano układ między Gomułka, przeczytawszy raporty o eskalacji rozruchów Polską Rzeczpospolitą Ludową a Republiką Fede- w Trójmieście, miał krzyczeć, że na Wybrzeżu wybuchło an- ralną Niemiec o normalizacji międzypaństwowych tykomunistyczne powstanie. stosunków. Zachodni Niemcy formalnie uznali pol- Dską granicę na Odrze i Nysie Łużyckiej. To był sukces I sekre- DRAMATYCZNE STATYSTYKI tarza partii i Władysław Gomułka postanowił swój triumf wy- Mimo informacyjnej blokady protesty wybuchały w kolej- korzystać do wprowadzenia niepopularnych podwyżek cen nych miastach, ale partyjnych notabli najbardziej zaniepokoił produktów spożywczych. Wierzył, że zniknięcie niemieckie- Szczecin. Na wieść o masakrze w Gdyni robotnicy Stoczni go straszaka osłabi niezadowolenie Polaków. Kiedy ludzie Szczecińskiej momentalnie przerwali pracę. Zaczęło docho- 13 grudnia poszli na przedświąteczne zakupy, w sklepach cze- dzić też do sytuacji, które przerażały komunistów: wojsko za- kał na nich cenowy horror. Następnego dnia jako pierwsza za- bezpieczające stocznię bratało się z demonstrantami! Za po- strajkowała załoga Stoczni Gdańskiej. Potem robotnicy ruszy- zwoleniem żołnierzy robotnicy na transporterach opancerzo- li ku centrum Gdańska, a tam już czekała milicja. nych i czołgach umieszczali transparenty z hasłami: „Popieramy stoczniowców Gdańska i Gdyni!”. By przerwać te CZARNY CZWARTEK niebezpieczne dla partii tendencje, dowódcy dostali rozkazy Milicyjne pałki, gaz i petardy nie zatrzymały jednak ludzi. zdecydowanych działań… Przez dwa dni na ulicach Szczeci- 15 grudnia w Trójmieście stanęły kolejne zakłady, a manife- na toczyła się walka. stanci uderzyli na komendę Milicji Obywatelskiej, by uwolnić Strajki, demonstracje i starcia na Wybrzeżu oraz w wielu aresztowanych kolegów. Tam oprócz milicjantów czekało na miastach innych części kraju trwały do 19 grudnia. Wtedy nich wojsko, upoważnione do użycia broni. Padli pierwsi zabi- ogłoszono, że Gomułkę zastąpił Edward Gierek. Bilans tych ci. Następnego dnia znowu zginęli ludzie. Pacyfikatorom nie kilku grudniowych dni był przerażający. Według oficjalnych udało się jednak wyciszyć buntu. statystyk – jak twierdzą historycy, mocno zaniżonych – zginę- Czarny czwartek, 17 grudnia, rozpoczął się o 5.00 rano, na ło 45 osób, rannych było 1165, a aresztowano 3 tys. ludzi. przystanku Szybkiej Kolei Miejskiej Gdynia-Stocznia. Wojsko Przeciw własnym obywatelom użyto 27 tys. żołnierzy, setki i milicja niespodziewanie otworzyli ogień do tłumu robotni- czołgów, śmigłowców i innego sprzętu wojskowego. Siły ków spieszących z pociągu na pierwszą zmianę do stoczni. Po milicyjne szacowano na około 9 tys. osób. masakrze w centrum Gdyni rozpoczęła się wielka manifesta- Na początku 1971 roku cofnięto podwyżki cen, a Edward cja i ruszyła w stronę przystanku Gdynia-Stocznia. Tu rozbita, Gierek od społeczeństwa otrzymał kredyt zaufania. Wydawa- zebrała się ponownie na ul. Czerwonych Kosynierów. Na cze- ło się, że dramatyczny Grudzień ’70 będzie już tylko zale pochodu demonstranci nieśli drzwi z ciałem zastrzelonego mkniętą, kolejną tragiczną kartą naszej historii. Dziś wiemy, Zbyszka Godlewskiego, osiemnastoletniego stoczniowca. że on tę kartę dopiero otwierał.

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA HISTORIA / W SMUDZE CIENIA 111

KRZYSZTOF KUBIAK Dyskretne rozwiązanie

rancja pierwsze próby nuklearne przeprowadziła w latach 1960–1961 na pu- Fstynnym algierskim poligonie Reggane. Od amerykańskiego testu jądrowego, który odbył się w lipcu 1945 roku w Nowym Meksyku, upłynęło już wiele lat. Pa- ryż pozostał w tyle również za Związkiem Sowieckim (pierwszy wybuch atomo- wy w sierpniu 1949 roku) i Wielką Brytanią (październik 1952 roku). Owo opóź- nienie było po części rezultatem podjętej wcześniej przez władze decyzji, że technologia jądrowa i środki jej przenoszenia będą wytworem czysto francuskim, z czym wiązać się miała pełna niezależność w potencjalnym użyciu broni. Fran- cuzi poszli więc odmienną drogą niż Brytyjczycy, którzy opracowali własne gło- wice, ale przyjęli amerykańskie rakiety Polaris. Nad Sekwaną wiele problemów rozwiązywano zatem samodzielnie, co pochłaniało czas i pieniądze. W latach sześćdziesiątych XX wieku wyzwaniem okazało się znalezienie nowego poligonu nuklearnego. Algieria uzyskała niepodległość w 1962 roku. Na podstawie umowy dwustronnej Francja kontynuowała testy jądrowe na poligonie w Ekker i w górach Ahag- gar (fr. Hoggar) – łącznie 19 testów do 1966 roku. Paryżowi jednakże zależność od byłego terytorium zamorskiego w tak kluczowej sprawie nader doskwierała. Jeszcze na początku lat sześćdziesiątych rozpoczęto przygotowania do przeniesienia poligonu nuklearnego na atol Mururoa, wchodzący w skład należącego do Polinezji Francuskiej archipelagu Tuamotu. 2 lipca 1966 roku zdetonowano tam umieszczoną na specjalnej barce taktyczną głowicę ją- drową. Do roku 1974 przeprowadzono 46 rozmaitych testów nuklearnych. Początkowo miejsce wydawało się idealne. W latach osiemdziesiątych jednak zaczęła interesować się nim międzynarodowa organizacja ekologiczna Greenpeace. Należący do niej statek „Rainbow Warrior” przebazowany został na południowy Pacyfik, a protesty przeciwko francuskim pró- bom jądrowym na trwałe wpisały się w kalendarz ekologów. Dla Paryża była to sytuacja raczej kłopotliwa niż groźna. Pamiętać należy, że Greenpe- ace cieszył się przychylnością państw regionu, w tym Australii i Nowej Zelandii, niechęt- nych broni nuklearnej. W takiej sytuacji prezydent François Mitterrand zdecydował, że problem powinien dyskretnie rozwiązać wywiad wojskowy. Plan przewidywał wysadzenie statku „Rainbow Warrior” za pomocą ładunków umieszczonych na kadłubie, a dojść do tego miało podczas postoju jednostki w nowozelandzkim porcie Auckland. Tam właśnie wy- słano dwójkę oficerów udających parę turystów oraz jacht z załogą złożoną z trzech pod- oficerów płetwonurków. 10 lipca 1985 roku sprawnie zaminowano kadłub statku ekologów. Dalej już jednak wszystko poszło źle. W wyniku eksplozji zginął fotograf Greenpeace’u Fernando Pereira, a oficerowie zostali aresztowani przez nowozelandzką policję. Na szczę- ście dla Francuzów jacht z trójką bezpośrednich sprawców na pokładzie wyszedł wcześniej w morze. Wydarzenie wstrząsnęło relacjami Francji z Nową Zelandią. Ostatecznie Paryż zapłacił odszkodowanie zarówno rodzinie zabitego, jak i organizacji Greenpeace. To, co miało być dyskretnym rozwiązaniem, zmieniło się w kompromitujący akt terroryzmu państwowego. Mjr. Alaina Mafarta i kpt. Dominique Prieur skazano na dziesięć lat więzienia. Nowa Zelandia na mocy odrębnej umowy przekazała ich jednak Francji, gdzie na jednej z polinezyjskich wysp mieli odbywać karę. Oboje zwolniono już w 1986 roku.

Prof. dr hab. KRZYSZTOF KUBIAK jest pracownikiem naukowym Katedry Nauk o Bezpieczeństwie na Uniwersytecie Jana Kochanowskiego w Kielcach.

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA 112 ARMIA / WOJNA

PO SŁUŻBIE / PASJE

Starszy wachmistrz żandarmerii w ubio- rze pozasłużbowym, w towarzystwie kuzynki. Lato 1938 roku (rekonstrukcja) ANNA MARIA BIELECKA ANNA

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA ARMIA / WOJNA 113

MACIEJ NOWAK-KREYER DRUGIE WCIELENIE Często rekonstrukcję historyczną postrzega się jako zabawę w wojnę. I chociaż, tak jak większość hobby, ma ona na celu rozrywkę, coraz bardziej ewoluuje w stronę alternatywnego czy wręcz nowego sposobu badania historii.

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA 114 PO SŁUŻBIE / PASJE

iektórzy rekonstrukcję historycz- kuje. Często urzędowe zarządzenia dotyczące ną traktują z przymrużeniem oka. jakiegoś przedmiotu w praktyce wyglądały cał- Tymczasem jest to hobby bardzo kiem inaczej. Niejedno wspomnienie naocznego pojemne, wykraczające poza tzw. świadka wydarzeń jest zniekształcone, bo nieja- przebieranki. Traktowane rzetel- ko przetworzone przez pamięć. Nawet zdjęcia nie, łączy w sobie nie tylko ele- mogą wprowadzać w błąd, gdy na poważnie menty improwizowanego teatru, weźmie się fotografię zrobioną dla żartu albo lecz także badań naukowych, mi- uzna jakiś wyjątek za normę. Dobrze na przy - sji edukacyjnej czy szkolenia wojskowego. kład wiedzieć, że do prywatnych zdjęć w atelier Dla mnie jako historyka rekonstrukcja to przede wojskowi często wkładali szykowne, lecz niere- wszystkim atrakcyjna forma wykorzystywania gulaminowe umundurowanie. Ni zdobywania wiedzy. Kiedy empirycznie poznaje się realia minionej epoki, użytkując dawne SZLAKIEM TRADYCJI ubrania i narzędzia przy okazji odtworzonych sy- Ze swoich dokonań na polu rekonstrukcji hi- tuacji, inaczej czyta się potem źródła historyczne storycznej najwyżej cenię sobie projekt Dziennik – łatwiej je weryfikować i wydobywać z nich no- Starszego Wachmistrza – blog na Facebooku, sta- we informacje. Zupełnie inaczej odbieram relacje nowiący pokłosie niedokończonego doktoratu weteranów z września 1939 roku po tym, jak sam, o przedwojennych podoficerach zawodowych WP. stosując przedwojenne regulaminy, przemaszero- Traktuję go jako alternatywne opracowanie popu- wałem wiele kilometrów w dokładnie zrekonstru- larnonaukowe, gdzie zamiast czystego tekstu po- owanym umundurowaniu i rynsztunku Wojska jawia się atrakcyjniejsze dla odbiorcy odtworzenie Polskiego z tego okresu i brałem udział w staran- w skali 1:1 sylwetki człowieka z przeszłości oraz nie odtworzonych natarciach. sytuacji z jego udziałem. Jest to też hołd złożony Największą przyjemność daje rekonstruktorom mojej rodzinie. Inspiracją był tu mój dziadek, złudzenie przeniesienia się w czasie. Im bardziej st. wachm. Aleksander Kijanko, który w latach szczegółowo odtwarzane są dawne realia, tym ta trzydziestych służył w Zamkowym Szwadronie iluzja jest doskonalsza. Kluczem do satysfakcji sta- Żandarmerii, a w 1939 roku dostał się do niewoli ją się więc profesjonalne metody badań historycz- sowieckiej, gdzie prawdopodobnie zginął. nych. Nawet więcej, specyfika rekonstrukcji wyma- Wielki wpływ na moje podejście do rekon- Starszy wachmistrz ga podejścia holistycznego, same źródła pisane to strukcji miała przyjaźń z Tomaszem Sarneckim, Zamkowego Szwa- za mało, by odpowiednio zanurzyć się w epokę. autorem legendarnego plakatu „W samo połu- dronu Żandarmerii Trzeba łączyć w spójny obraz relacje świadków, dnie” z czerwca 1989 roku. On również był wnu- Aleksander Kijanko. Początek 1939 roku. dokumenty, zdjęcia i zachowane zabytki. Eksploru- kiem żołnierza II RP i rekonstruktorem historii. Zdjęcie z archiwum je się przy tym pola często niedoceniane przez na- Opierając się na przekazach rodzinnych oraz rodzinnego autora ukowców, czyli np. historię życia codziennego. własnych studiach, szczegółowo odtworzył mun- artykułu Do wszystkiego, co się odnajdzie, należy jed- dur swojego dziadka, poległego w 1939 roku nak podchodzić krytycznie, bo pułapek nie bra- kpt. Janusza Sarneckiego. Zachęcił mnie do pój-

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA 115

KOMENTARZ TOMASZ KACZYŃSKI

rekonstrukcji piękne jest odkrywanie szczegółów, Wna przykład umundurowania albo sprzętów codziennego użytku. Detale pozwalają lepiej osadzić od- twarzaną postać w dawnych realiach. Wiedza z sieci szybko przestaje wystarczać, rośnie stos książek, szafy puchną od ekwipunku. Gdy ze względów rodzinnych zain- teresowałem się II wojną światową, sądziłem, że ta epo- ka jest świetnie zbadana i bez niespodzianek. Każda nowa książka i zdjęcie z prywatnych archiwów pokazywały, że się myliłem. Dzięki rekonstrukcji wiem, że w historii niczego nie można być pewnym, każdą informację należy wielokrotnie sprawdzać

TOMASZ KACZYŃSKI jest rekonstruktorem z Rodzinnej Grupy Historycznej Szwadron Żandarmerii, twórcą i administratorem facebookowej grupy „Żandarmeria wojskowa II RP i PSZ”. ANNA MARIA BIELECKA, SYLWIA MOŻDŻONEK/PROJEKT MIGAWKA MOŻDŻONEK/PROJEKT SYLWIA MARIA BIELECKA, ANNA NAJWIĘKSZĄ PRZYJEMNOŚĆ DAJE RE- KONSTRUKTOROM ZŁUDZENIE PRZENIE- SIENIA SIĘ W CZASIE. IM BARDZIEJ SZCZE- GÓŁOWO ODTWARZANE SĄ DAWNE REALIA, TYM TA ILUZJA JEST DOSKONALSZA

ścia w swoje ślady, a szacunkiem oraz rzetelnym podejściem Rekonstrukcja żandarma z Zamku Królewskiego okazała do zgłębianego tematu – ustrzegł przed częstą w rekonstruk- się niełatwa. Przedwojenna żandarmeria to formacja, którą cji pułapką beztroskiej zabawy tak bolesnymi i wcale nieod- za czasów Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej skazano na ległymi sprawami jak wojna 1939 roku. zapomnienie, a po 1989 roku długo nie stanowiła atrakcyj- nego obiektu badań. Kilkanaście lat temu prawie nie było ZNOJE REKONSTRUKTORA na ten temat opracowań. Co gorsza, z racji specyfiki służby, Na początku o moim dziadku wiedziałem bardzo mało. wiedzę o Zamkowym Szwadronie Żandarmerii, zarówno Wzdragałem się też przed bezpośrednim wcielaniem przed wojną, jak i po niej, traktowano co najmniej jako po- w przodka. Postanowiłem więc stworzyć, niejako na moty- ufną. Z biegiem czasu coraz więcej materiałów archiwizo- wach jego życia, fikcyjną postać Starszego Wachmistrza: wano w internecie, zawiązały się także grupy pasjonatów podoficera zamkowej żandarmerii, możliwie zbliżonego wymieniających się informacjami. Czułem wielką satysfak- stopniem, wyglądem, życiorysem i przeżyciami do cję, gdy okazywało się, że obraz budowany przeze mnie st. wachm. Aleksandra Kijanko. wcześniej na bazie domysłów i fragmentarycznych danych

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA 116 PO SŁUŻBIE / PASJE

pokrywał się z tym, co zawierały udo- KOMENTARZ sobą wiele godzin lektury przedwojen- stępnione źródła. nych regulaminów wojskowych oraz Wielokrotnie przydawała się wtedy ćwiczeń musztry, zajęć polowych z ów- znajomość szerszego kontekstu. Na ROBERT GUCMAN czesnej taktyki i posługiwania się daw- przykład, na większości fotografii żan- ną bronią. darmi mają na mundurach odznakę pa- ostatnich latach ruch rekonstrukcyjny Duży problem stanowią odznaczenia. miątkową, która przysługiwała po Ww Polsce bardzo się zmienił. Przestał Z jednej strony, szacunek do nich po- dwóch latach nienagannej służby w tej być „zabawą w wojnę”, a stał się alternatyw- wstrzymuje przed przypinaniem tych, formacji. Noszono ją tak powszechnie, ną formą badań historycznych. Rekonstruk- które nie przysługują. Z drugiej, nie- że dziś często mylnie uważa się, że by- torzy spędzają czas już nie tylko w terenie al- rzadko stanowią one konieczny element ła to oznaka służbowa. Można by więc bo przy pracy nad poszczególnymi elementa- rzetelnej rekonstrukcji. Dobrym zwy- uznać, że z pewnością mieli ją na mun- mi wyposażenia, lecz także w bibliotekach czajem jest sięganie do odznaczeń moż- durach żandarmi ze szwadronu zamko- i archiwach, gdzie zgłębiają dzieje jednostek, liwie najniższej rangi, najlepiej obecnie wego. Tymczasem nie znalazłem jej na które odtwarzają, często pochylając się nad już nienadawanych albo nadawanych żadnym przedstawiającym ich zdjęciu. życiem poszczególnych żołnierzy. To właśnie w innej formie. Zawsze się przy tym Trudno jednak uznać, aby ochroniarze m.in. dzięki ich staraniom do kraju wróciło wyraźnie informuje, że stanowią one samego prezydenta nie byli nienagan- kilka egzemplarzy przedwojennego sprzętu tylko element roli. nym żołnierzami. O co więc chodzi? pancernego. Być może, tak jak w Baonie Stołecz- HISTORIA nym, przedwojennej jednostce repre- ROBERT GUCMAN jest historykiem Z PRZEWODNIKIEM zentacyjnej Wojska Polskiego, nie po- i autorem podręczników do historii Głównym założeniem mojego bloga zwalano im zbytnio obwieszać się od- dla szkół ponadpodstawowych. było to, aby fikcyjny Starszy Wach - znakami? A może, co bardziej mistrz, w którego się wcielałem, stał prawdopodobne, w związku się dla czytelnika przewodnikiem po z nietypowymi zadaniami zam- przeszłości. Obserwując jego losy, kowej żandarmerii do szwadronu odbiorca miał poznawać wojskową codzienność ostatnich często trafiali żołnierze z innych lat II RP. Dlatego starałem się publikować jak najwięcej wojsk, którzy do wybuchu woj- fotografii. Postanowiłem dodać im ducha, rekonstruując ny nie zdążyli odsłużyć sytuacje, w których przed laty to wszystko działo się na- w nowej formacji przepi- prawdę. Dzięki współpracy z profesjonalną fotografką sowych dwóch lat. Anną Marią Bielecką oraz znakomitymi rekonstruktora- mi powstały więc całe fotokomiksy z życia Starszego SZACUNEK Wachmistrza, pokazujące jego służbę przy prezydencie, DO MUNDURU życie prywatne oraz dramatyczne doświadczenia Rzetelny rekon- z Września ’39. Przemyciłem w nich m.in. wykłady struktor dawnego o umundurowaniu oraz pracy żandarma czy kurs woj- wojska musi pamiętać, skowego savoir-vivre’u. że mundur, który nosi, Udało mi się też od innej strony pokazać relikty przed- nie jest przebraniem, że wojennej Warszawy, takie jak zachowane budynki Fundu- w identycznych kiedyś wal- szu Kwaterunku Wojskowego. Przyznam też, że choć czono. Dlatego należy wy- unikałem ingerencji Photoshopa, to ukazując Za- glądać oraz zachowywać Rzetelny mek Królewski, nie mogłem powstrzymać się rekonstruktor dawnego się w nim godnie. Trzeba wojska musi pamiętać, przed przywróceniem jego elewacji przedwo- wkładać go prawidłowo, że mundur, który nosi, jennej, piaskowej barwy, o której mało kto wypada też znać dawne re- nie jest przebraniem, że dziś pamięta… w identycznych kiedyś guły musztry, oddawania walczono. Dlatego należy Rekonstrukcja, zwłaszcza dotycząca II RP, honorów, a także wie - wyglądać oraz zachowywać zdobywa w Polsce coraz większą popular- dzieć, na czym polegała się w nim godnie. ność. Dostrzegam, że ma duży wkład w propa- codzienna służba ludzi, gowanie wiedzy historycznej i, wymuszając którzy go nosili przed la- wnikliwe badania, realnie przyczynia się do posze- ty. Nabycie podobnych rzania tej wiedzy. Co prawda dużo jeszcze musi minąć czasu umiejętności wymaga oraz wiele zmienić się w ogólnym nastawieniu samych re- dużego wysiłku, ale konstruktorów, aby środowisko naukowe w pełni doceniło przynosi sporo satys- ich wysiłki, ale już teraz można powiedzieć, że to hobby, jak

ANNA MARIA BIELECKA ANNA fakcji. Sam mam za mało które, bawiąc – uczy.

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA polska-zbrojna.pl

magazyn o tradycji i chwale polskiego oręża

ZAMÓW PRENUMERATĘ TEL. +48 261 849 494 Wojsko Polskie Twoja historia – Twoje życie!

Polecam! Anna Putkiewicz, redaktor naczelna 118 PO SŁUŻBIE / FILM

Charles Bronson i Marlène Jobert

MATERIAŁY PRASOWE MATERIAŁY PUŁKOWNIK I MELANCHOLIA Jednego z czołowych twardzieli kina nikomu nie trzeba przedstawiać. Ta kreacja aktorska Charlesa Bronsona była jednak wyjątkowa. Do tego stopnia, że film zainspirował Jima Morrisona do napisania głośnego przeboju „Riders on the Storm”.

PIOTR KORCZYŃSKI

„Pasażera w deszczu” wyreżyserował René urorty po sezonie napawają smutkiem. Okazało się, że pasażer także zwrócił uwagę na Clément – jeden z oj- Autobus, latem wypełniony po brzegi Mellie, jak zdrobniale nazywali ją znajomi i ro- ców neorealizmu w ki- wczasowiczami, jesienią kursuje pusty. dzina… Tymczasem kobieta, jak zawsze po pracy nie francuskim, m.in. twórca głośnej „Bitwy Prawie nikt nie chce przyjeżdżać nad wróciła wieczorem do domu. To, co nastąpiło tej o szyny” z 1946 roku, Kmorze, kiedy po plażach hula wiatr i leje deszcz. nocy, było niczym senny koszmar, nie miało pra- która opiewała dokona- Nikt… oprócz psychopaty. Na takiego przybysza wa się wydarzyć. Brutalny gwałt, morderstwo nia francuskiego ruchu oporu w czasie operacji miała nieszczęście natknąć się Mélancolie Mau i ukrycie ciała napastnika. Po tych dramatycznych „Overlord”. (Marlène Jobert). Pewnego deszczowego dnia, wydarzeniach Mellie musiała stanąć oko w oko kiedy pracowała w biurze, przez okno zauważyła z rzeczywistością, tak by nikt niczego nie zauwa- na przystanku wysokiego mężczyznę, kurczowo żył – ani mąż, pilot cywilnych linii lotniczych, trzymającego czerwoną torbę. który wrócił do domu z pracy, ani matka, ani 119

czyna ją coraz bardziej fascynować. Wiedziała CHARLES BRONSON jednak, że nie może się zapomnieć. Tymczasem Dobbs tylko czekał na chwilę słabości Mellie…

KREOWAŁ POSTACIE DESZCZOWA PIOSENKA „Pasażera w deszczu” wyreżyserował René IKONICZNE AMERY- Clément – jeden z ojców neorealizmu w kinie francuskim, m.in. twórca głośnej „Bitwy o szyny” KAŃSKIEGO KINA – z 1946 roku, która opiewała dokonania francuskiego ruchu oporu w czasie operacji „Overlord”. REWOLWEROWCÓW, O ile „Bitwa…” robiła wrażenie paradokumentu, o tyle „Pasażer w deszczu” z 1970 roku przypo- mina ożywione obrazy Edwarda Hoppera, z ta- GANGSTERÓW, jemniczymi kobietami i mężczyznami oświetlo- nymi zimnym, sztucznym światłem nocnych ba- POLICJANTÓW rów i pokoi hotelowych, co jeszcze mocniej podkreśla ich alienację i samotność. Nieprzypad- CZY ŻOŁNIERZY kowo film otwiera cytat z „Alicji w krainie cza- rów” Lewisa Carrolla: „Studnia widać była tak głęboka, czy może Alicja spadała tak wolno, że miała dość czasu, aby rozejrzeć się dokoła?”. przyjaciele. Lecz nagle w miasteczku pojawił się Skoro Mellie to Alicja, to płk Dobbs jest Kape- kolejny tajemniczy gość – Amerykanin Harry lusznikiem – przewrotnym aniołem stróżem, któ- Dobbs (Charles Bronson), który ku przerażeniu ry stawia kobietę nad krawędzią przepaści, by za- Mellie dał jej do zrozumienia, że wie o wszyst- raz móc ją uratować… Niewątpliwie to jedna kim, co się wydarzyło, i żąda wyznania prawdy. z najlepszych ról Charlesa Bronsona. Clément podkreślił jego wielki aktorski atut – aurę tajem- DŁUGIE NOCE ROZMÓW niczości, jaką potrafił tworzyć na planie filmo- Kiedy niczego nieświadomy mąż Mellie po kil- Na „Pasażera w desz- wym. Jako jeden z czołowych twardzieli Holly- ku dniach wyjechał do pracy, między kobietą czu” zwrócił uwagę woodu, niezapomniany Bernardo O’Reilly i nieznajomym rozpoczęła się emocjonalna psy- Jim Morrison z „The z „Siedmiu wspaniałych”, Joseph Wladislaw Doors”. W swych fil- chodrama. Okazało się też, że ta gra toczy się mach, wierszach z „Parszywej dwunastki” czy Paul Kersey z „Ży- o wysoką stawkę – w torbie, którą psychopata i tekstach piosenek czenia śmierci”, kreował postacie ikoniczne ame- miał przy sobie, było schowanych 60 tys. dola- także opowiadał o lu- rykańskiego kina – rewolwerowców, gangsterów, dziach, którzy, tak rów. Dobbs podejrzewał, że to Mellie stała się jak Mellie, szukali policjantów czy żołnierzy – ale jego bohaterowie właścicielką tej fortuny. Jednak ani prośbą, ani wyjścia z labiryntu mieli zawsze pierwiastek inności. Często zresztą groźbą, ani fortelem nie potrafił zmusić jej do rzeczywistości, kieru- jeszcze uwypuklony nazwiskiem, sugerującym jąc się instynktem wyjawienia prawdy. i wspomnieniami meksykańskie lub… polskie pochodzenie. Nie- Ta niepozorna blondynka o subtelnej urodzie z dzieciństwa. przypadkowe to zresztą konotacje, gdyż Bronson okazała się kobietą niezwykle zahartowaną przez pochodził z rodziny Lipków – jak nazywano Tata- traumatyczne dzieciństwo. Nie dała się złamać rów osiadłych na Litwie. i sama zaczęła śledzić Dobbsa. Włamała się do je- Nic dziwnego, że na „Pasażera w deszczu” zwró- go hotelowego pokoju i odkryła w szafie… mun- cił uwagę Jim Morrison. Frontman „The Doors” dur pułkownika US Army. Poczuła ulgę, że jej w swych filmach, wierszach i tekstach piose- prześladowca nie jest policyjnym detektywem, nek także opowiadał o ludziach, którzy, tak który chce poznać tajemnicę dramatycznej nocy. jak Mellie, szukali wyjścia z labiryntu rzeczywi- Dlaczego jednak tropi ją wysłannik armii amery- stości, kierując się instynktem i wspomnieniami kańskiej? Postanowiła, że poczeka na oficera, by z dzieciństwa. W napisanej pod wpływem filmu wreszcie poznać prawdę. piosence „Riders on the Storm” śpiewał: „Girl, To spotkanie nie przyniosło jednak przełomu. you gotta love your man./ Take him by the hand./ Sprawa skomplikowała się jeszcze bardziej, Make him understand” (Dziewczyno musisz ko- a Mellie, by wreszcie uwolnić się od płk. Dobbsa, chać swojego mężczyznę./ Weź go za rękę/ Spraw, musiała „zstąpić do piekła”, które znajdowało się by zrozumiał). To frazy o Mellie i płk. Dobbsie – przy samej wieży Eiffla w Paryżu. Jednocześnie warto się o tym przekonać, oglądając „Pasażera zdała sobie sprawę z tego, że ten mężczyzna za- w deszczu”.

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA 120 POARMIA SŁUŻBIE / WOJNA / KULTURA

KSIĄŻKA Mity faktyczne Czy diabeł mieszał ogonem w kotle naszej historii?

ewnego razu, gdy mój pradziad wracał do kultury Mircea Eliade, staje się prawdą apodyk- Pdomu późną nocą, spotkał na rozstaju dróg tyczną, absolutną. Zgodnie z eskimoskim stwier- diabła, z którym zamienił się na fajki. Oddał mu dzeniem: „tak jest, albowiem powiedziano, że tak swoją prostą, grubo ciosaną, a w zamian dostał jest”. Mnogość mitów w naszej historii i kulturze piękną, inkrustowaną. Rano zamiast fajki na szaf- pokazuje w swej książce „Śladami Szeli, czyli ce przy łóżku znalazł koński gnat. Nie wiadomo, diabły polskie” Piotr Korczyński. Od legend opi- czy pradziadek naprawdę kogoś spotkał, czy bał sujących krwawe, diabelskie postępki licznego się powiedzieć prababce, że swoją fajkę zgubił, kuzynostwa Stefana Batorego po mity związane i wymyślił całą historię. Słowo się rzekło, stwo- z kolejnymi powstaniami i rebeliami oraz czasami rzono legendę, która z czasem zyskiwała nowe współczesnymi, kiedy traumy wyniesione z wojny wątki i znaczenia. Bo tak właśnie rodzą się mity. zakrzywiały kształtującą się nową rzeczywistość Nieważne, ile jest w nich prawdy, zawsze mają ja- następnych pokoleń. kąś przyczynę. Niewiedza, kwestie religijne, Korczyński z naszymi mitami narodowymi czy strach lub polityka to chyba najważniejsze z nich. kulturowymi nie walczy, nie obala ich, bo i po A raz opowiedziany mit, jak napisał antropolog co? Pokazuje zaś mechanizm ich powstawania

KSIĄŻKA W KOŃCU TRZEBA WSTAĆ Te historie są pewnego rodzaju spowiedzią rodzin żołnierzy, strażaków czy policjantów, którzy zginęli na służbie.

ie mam wątpliwości, że to ważna nierzy. W tle pojawiają się pytania: czy mująco pisze o miłości i stracie. „Pa- Nksiążka. Przede wszystkim dla tych, ze śmiercią za ojczyznę, w imię wyż- trzyłam na zdjęcie i myślałam, że wró- którzy stracili najbliższego członka ro- szego celu, łatwiej się pogodzić, czy ci. Choć przecież przytulałam się do dziny: żołnierza na misji, policjanta an- wielkie słowa o bohaterstwie pomagają jego trumny. Zobaczyłam te obrączki tyterrorystę podczas akcji, ratownika zaakceptować stratę najbliższej osoby? i byłam na niego zła. Że mnie zostawił, medycznego udzielającego pomocy ran- Nie padają proste odpowiedzi. Bliscy że on umarł, a ja muszę żyć. […] Czas nemu czy strażaka ratującego ludzi tych, którzy zginęli, mówią, że nic niby goi rany, ale nie do końca”, z płomieni. Dzieci przez nich osierocone nie wypełni pustki, ale pomaga wspomina Anna, żona są podopiecznymi Fundacji Dorastaj im świadomość, że ktoś chor. Andrzeja Rozmiarka, z Nami, która nie tylko wspierała ich po o nich pamięta. W od- który w 2009 roku zginął śmierci rodzica, lecz także przez lata an- niesieniu do żołnierzy gażowała się w ich edukację. – to koledzy z jednost- Na książkę „Śmierć warta zachodu. ki i towarzysze z misji.  Magdalena Rigamonti, Małgorzata Sidz, Robert Co nam po bohaterach?” składają się Te opowieści poru- Mazurek, Paweł Reszka, Piotr trzy wywiady, siedem reportaży oraz szają serca. W tekście Siemion, Brygida Grysiak, Jan esej. To historie o ludziach, którzy zgi- „Zawsze na niego cze- Rojewski, Cezary Łazarewicz, Dorota Łosiewicz, „Śmierć nęli na służbie, a także o dalszym życiu kała” jego autorka warta zachodu. Co nam po ich rodzin. Trzy opowieści dotyczą żoł- Brygida Grysiak przej- bohaterach?”, Bellona, 2020.

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA 121

i proces zakorzeniania się w historii. Tłumaczy z legend, guślane opowiastki, lokalne plotki. Ich też, jakie znaczenie mają w pamięci narodu i jak bohaterami są Berko Joselewicz, Maksymilian bardzo czasem ta pamięć różni się od pamięci lo- Gierymski, Jakub Szela czy Andrzej Munk. kalnej – ten aspekt subiektywności historycznej A obok nich postaci z powieści i filmów, a przede wydaje się zresztą niezwykle ważny, podkreślany wszystkim Rokita i diabły spoglądające z płotu al- jeszcze częstymi odniesieniami do rodzinnych bo zamieszkujące polskie wierzby. Świat realny dziejów autora. Bo w wielu wypadkach historia, miesza się z mistycznym, szlachta z chłopstwem, którą uznajemy za faktyczną, sacrum z profanum. Wiele jest też odniesień do z faktami bardzo się mija. dzieł kultury, zarówno literatury, jak i malarstwa W kilkudziesięciu krótkich czy kinematografii, która zajmuje w tej niezwy- opowieściach autor cofa czytel- kłej książce ważne miejsce. ników do wojen napoleońskich, Wśród tych wszystkich bohaterów paradoksal- powstania listopadowego czy ranie poruszył mnie najbardziej Zbigniew Cybulski. bacji galicyjskiej, a także do cał- Paradoksalnie, bo przecież to znana postać kiem nieodległych czasów komu- i znana historia. Ale właśnie Cybulski – aktor ny. Nie mamy tu jednak zwy - i grany przez niego Maciek Chełmicki z filmu kłych pogadanek historyka. „Popiół i diament” to doskonały przykład na to, Oprócz powszechnie znanych fak- w jaki sposób życiorysy faktyczny i zmyślony tów pojawiają się w nich wątki splatają się w jednego mitycznego bohatera. I nie wiadomo, gdzie kończy się Cybulski, a zaczyna Chełmicki. I który z nich siedzi w knajpie  Piotr Korczyński „Śladami Szeli , czyli diabły polskie”, Wydawnictwo nad szklanką płonącego spirytusu. RM, 2020. JOANNA ROCHOWICZ

w Afganistanie, i matka pięciorga dzie- Nastrojowe biało- ci (trzech własnych synów oraz dwóch -czarne zdjęcia córek siostry męża, które wychowuje). do książki zrobił Małgorzata Sidz jest autorką repor- Maksymilian Rigamonti. tażu o st. chor. Rafale Celebudzkim, który zginął w 2014 roku w Afgani- stanie. „Straszna chwila, nienawidzę jej”, mówi jego żona Emilia, wspomi- nając moment, gdy do jej drzwi zapu- kali koledzy z Wielonarodowego Kor- pusu Północno-Wschodniego, aby po- informować ją o śmierci męża. Syn miał wtedy sześć lat, a córka zaledwie miesiąc. „Żałoba? Nie było na nią czasu. Wdowa z małym dzieckiem nie ma chwili na smutek. Można myśleć o mężu, można zamknąć się w łazien- ce i wyć z bólu, ale w końcu trzeba niają wywiady. Jakub Szumański, psy- Ireneusz Biruś po powrocie z misji wstać, otrzeć twarz i nakarmić płaczą- chiatra i psychoterapeuta, opowiada w Afganistanie kupił motocykl. Chce ce dziecko”, pisze Małgorzata Sidz. o żałobie, złości i depresji. „Nikt, kto objechać miejsca, gdzie pochowani są Trzeba opakować życie „przed” jechał na misję, nie zakładał, że jedzie żołnierze polegli na misjach, aby oddać w piękny papier, zawiązać wstążką na śmierć. Górnolotne słowa o Bogu, im cześć. „Oni żyją, dopóki trwają i odważnie wkroczyć w życie „po”. honorze i ojczyźnie nie zabliźnią rany w naszej pamięci”, mówi w książce. Opowieści rodzin i przyjaciół uzupeł- po stracie”, twierdzi. Ksiądz kapelan MAŁGORZATA SCHWARZGRUBER

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA 122 PO SŁUŻBIE / TAKA HISTORIA

ANDRZEJ FĄFARA Można się było pochwalić

ak ten czas leci... Przepraszam za ten najpopularniejszy banał w historii ludzko- Jści, ale nie da się inaczej zareagować na wieść, że od operacji „Pustynna burza” mija w styczniu 2021 roku 30 lat. W wypadku bardziej odległych wydarzeń żad- ne rocznice nie robią na nikim wrażenia. No bo co to za różnica, że od obrony Wiednia minęło 300 czy 400 lat? Tu zaś wydaje się, że „Pustynna burza” była całkiem niedawno. Może przy - czyniły się do tego transmisje z pola walki, przeprowadzane przez największe sieci telewizyjne? Niemal przez całą dobę pokazywano na żywo loty bojowe, ostrzały rakietowe i podobne akcje, tak jakby to były mecze piłkarskiej Ligi Mistrzów. Ludzie oglądali to podczas śniadania lub obiadu (w zależności od strefy czasowej) i, przełykając owsiankę, podziwiali sprawność i techniczne możliwości sojuszniczych armii. Mnogość telewizyjnych przekazów z „Pustynnej burzy” nie była przypadkowa. Wojna z Saddamem Husajnem wydawała się pierwszą od dawien dawna zbrojną interwencją Sta- nów Zjednoczonych nieobarczoną żadnymi złymi intencjami. To była wojna, którą można się było chwalić, by nie powiedzieć: wojna na pokaz. Chłopaki z US Army stawali więc przed kamerami uradowani i rozmowni. Wiedzieli doskonale, że widz bardzo lubi, jak dobro wy- grywa ze złem. Pokonane zło najlepiej było widoczne na autostradzie prowadzącej przez pustynię, łączą- cej Kuwejt z Irakiem. Próbowali tamtędy uciekać żołnierze iraccy, korzystając z wszelkich dostępnych środków lokomocji. Stawali się łatwym celem dla lotnictwa, które atakowało każdy poruszający się tą drogą obiekt. Szybko więc autostrada zamieniła się w złomowisko zniszczonych samochodów osobowych, ciężarówek i autobusów. Reporterzy z całego świata upodobali sobie to miejsce, pokazując je jako najmocniej działający na wyobraźnię znak klę- ski Saddama Husajna. Mówiło się o dziesiątkach tysięcy zabitych, pojawiła się nazwa „autostrada śmierci”, a w mediach nieprzychylnych Amerykanom oceniono te działania jako zbrodnię wojen- ną. W tej sytuacji tak efektownie pokazywana walka dobra ze złem została podana w wątpliwość. Potem dopiero, po bliższym zbadaniu sprawy, okazało się, że na feralnej drodze z Kuwejtu do Iraku straci- ło życie około tysiąca żołnierzy Saddama. Znacznie większa ich liczba, chcąc uniknąć nalotów, uciekała przez piaski, mało uczęsz - czanymi szlakami. Dobry wizerunek „Pustynnej burzy” został więc uratowany…

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA A

PRAWO STYCZEŃ 2021

Katalog zmian Od 1 stycznia 2021 roku żołnierzy obowiązują nowe przepisy mundurowe.

PAULINA GLIŃSKA

zefostwo Służby Mundurowej Inspektoratu Wsparcia gisty – należy im się po jednym komplecie tych mundurów. Sił Zbrojnych RP przygotowało propozycje zmian W efekcie zmiany, żołnierze zawodowi pełniący służbę w przepisach. Tzw. pakiet mundurowy żołnierzy za- w 2020 roku, a posiadający od 1 stycznia 2021 roku po dwa wodowych obejmuje trzy rozporządzenia, dotyczące: komplety, otrzymają równoważnik pieniężny za jeden. Jed- Sumundurowania i wyekwipowania; rodzajów, zestawów nocześnie, z racji rzadszego niż dotąd korzystania z mundu- i wzorów umundurowania oraz zasad jego noszenia; a także rów galowych i wyjściowych, wydłużą się okresy ich użyt- wypłaty tzw. mundurówek. kowania. Wyjściowy ma przysługiwać raz na cztery, a nie, jak dotąd, na trzy lata, płaszcz z kolei będzie wydawany raz NA POLOWO CZY WYJŚCIOWO na sześć, a nie na cztery lata. Co więcej, żołnierze służący Jedną z najważniejszych wprowadzo- w dowództwach i sztabach od szczebla nych zasad jest ta ustanawiająca mun- korpusu nie będą otrzymywać dur polowy oraz ćwiczebny jako pod- dodatkowych ubiorów wyjściowych, stawowy ubiór, używany przez żołnie- tzw. sztabowych (chodzi np. o spodnie rzy w codziennej służbie. Reguła ta wyjściowe i koszulobluze). Szeregowi dotyczy także sztabów i dowództwa od zawodowi i marynarze zawodowi z ko- szczebla korpusu w górę, gdzie dotąd lei swoje pierwsze mundury galowe żołnierze częściej nosili mundury wyj- i wyjściowe dostaną po 60 miesiącach KOMENTARZ ściowe. Zrównano też należności zawodowej służby wojskowej, a nie przedmiotów umundurowania polowe- po 24, jak dotąd. go i ćwiczebnego. Oznacza to, że woj- WITOLD FEDEJKO Wszystkim żołnierzom ma również skowi, niezależnie od miejsca pełnienia przysługiwać takie samo wyekwipowa- służby, będą otrzymywali taki sam ak wiadomo, są formowane nowe jednost- nie, chodzi np. o zasobniki piechoty zestaw mundurów z takimi samymi Jki wojskowe i wzrasta liczba polskich kon- górskiej czy szelki do przenoszenia okresami ich używalności . tyngentów wojskowych. Coraz intensywniej oporządzenia. Ponieważ te elementy są Nowością są także zasady wyposa- współpracujemy także z sojusznikami i ro- przez sztabowców używane znacznie żania żołnierzy w mundury polowe, śnie zaangażowanie wojska w ćwiczenia mię- rzadziej niż przez żołnierzy z jednostek polowe letnie oraz ćwiczebne i ćwi- dzynarodowe. To wszystko sprawia, że zwięk- liniowych, okresy używalności (czas czebne letnie marynarki wojennej szają się potrzeby żołnierzy, jeśli chodzi o wy- użytkowania) będą różne, w zależności wzór 2010. Mają oni otrzymywać ze- korzystanie mundurów, szczególnie od miejsca pełnienia służby. staw tylko przy powołaniu do zawodo- polowych, ćwiczebnych i specjalnych. Dlate- wej służby wojskowej, a po dwóch la- go konieczne były zmiany w przepisach. WIĘCEJ MOŻLIWOŚCI tach będzie im przysługiwał równo- Płk WITOLD FEDEJKO stoi na czele Szefo- Zmiany wynikają także z oczekiwań ważnik pieniężny na zakup kolejnego stwa Służby Mundurowej Inspektoratu kobiet służących w wojsku. Dotąd kompletu. Wyjątkiem będą żołnierze Wsparcia Sił Zbrojnych. w ich wypadku spódnica była obo- otrzymujący umundurowanie specjal- wiązkowym elementem ubioru galo- ne, jak np. kombinezon pilota lub czoł- wego lub wyjściowego, a spodnie

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA B

PRAWO STYCZEŃ 2021

KOMENTARZ BEATA TARGOŃSKA

miany dotyczące umundurowania żołnierzy pomysły chcemy jednak zrealizować w trybie Zkobiet są wynikiem współpracy Szefostwa pracy rozwojowej, obejmującej badania użytko- Służby Mundurowej Inspektoratu Wsparcia SZ we w warunkach rzeczywistych przez wskaza- i Rady ds. Kobiet. W niedalekiej przyszłości pla- ną liczbę żołnierzy kobiet. Wnioski i opinie po nujemy podjąć kolejne działania, zmierzające tym testowaniu zostaną wykorzystane do opra- do zmian we wzorach umundurowania. Nasze cowania ostatecznych rozwiązań. Ppłk BEATA TARGOŃSKA jest przewodniczącą Rady ds. Kobiet w Ministerstwie Obrony Narodowej.

mogły nosić tylko przy niskich temperaturach. ności nie minął, zwalniany z zawodowej służby Teraz tę część garderoby włożą bez względu na wojskowej ma obowiązek je zwrócić. pogodę. Warunki atmosferyczne mają zaś znaczenie przy wyborze obuwia do munduru galo- MUNDURÓWKA PO NOWEMU wego – przy niskich temperaturach kobiety mogą Zmiany w przepisach dotyczą corocznych tzw. zdecydować o włożeniu kozaków, a mężczyźni – mundurówek dla żołnierzy. Nowością jest to, że te trzewików zimowych. Zmiany dotyczą również pieniądze będą mogły być wykorzystywane także personelu latającego. Teraz gdy żołnierz ma na na zakup ubiorów polowych, ćwiczebnych oraz sobie ubiór specjalny, może też włożyć kurtkę pi- specjalnych (np. kombinezon pilota, kombinezon lota z ocieplaczem lub sam ocieplacz. Analogicz- czołgisty). Chodzi o umożliwienie żołnierzom na- ne rozwiązanie obowiązuje w wypadku ubrania bywania umundurowania według własnych po- ochronnego – tu podpinka może być wykorzysty- trzeb, wynikających ze specyfiki wykonywanych wana samodzielnie w składzie ubiorów polowych zadań. Wszystko to będzie mógł nabyć w maga- i ćwiczebnych. Z kolei kapelusz polowy, który zynie oddziału gospodarczego. wcześniej mogli nosić jedynie żołnierze wykonu- Szeregowym i marynarzom pierwsze umunduro- jący zadania służbowe poza granicami kraju, zna- wanie galowe i wyjściowe będzie przysługiwało nie, lazł się w składzie umundurowania wszystkich jak dotąd, po dwóch latach służby, lecz po pięciu. wojskowych. W efekcie tych zmian wszyscy szeregowi (maryna- W znowelizowanych przepisach została roz- rze), niezależnie od płci i rodzaju pełnionej służby, szerzona lista przedmiotów, które nie wchodzą mają otrzymywać od drugiego roku jej pełnienia w skład umundurowania, ale żołnierze mogą je przez pięć lat 558 zł rocznie. Potem ich mundurów- mieć, gdy mają na sobie mundur. Dotychczas by- ka wzrośnie i zostanie zróżnicowana. ły to m.in. torby i teczki w czarnym kolorze oraz okulary przeciwsłoneczne. Ta lista została jednak uzupełniona o środki ochrony indywidualnej, Podstawy prawne: rozporządzenie MON zmieniające rozpo- np. maseczki ochronne, kamizelki i elementy od- rządzenie w sprawie umundurowania i wyekwipowania żoł- blaskowe. nierzy zawodowych i pełniących służbę kandydacką; rozpo- Zmieniony został także sposób rozliczania żoł- rządzenie MON zmieniające rozporządzenie w sprawie rów- noważników pieniężnych przysługujących żołnierzom nierzy zwalnianych ze służby zawodowej z wyda- zawodowym oraz żołnierzom pełniącym służbę kandydacką nych im przez armię przedmiotów wyekwipowa- w zamian za umundurowanie i wyekwipowanie niewydane nia, które nie przechodzą na własność. Chodzi tu w naturze; rozporządzenie zmieniające rozporządzenie w sprawie rodzajów, zestawów i wzorów oraz noszenia m.in. o karimaty, śpiwory, zasobniki piechoty umundurowania i oznak wojskowych przez żołnierzy zawo- górskiej czy nakolanniki. Jeśli okres ich używal- dowych i żołnierzy pełniących służbę kandydacką.

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA C

PRAWO STYCZEŃ 2021

Zderzenia z paragrafem

Nasi eksperci rozwiązują Wasze problemy z interpretacją przepisów prawnych. Zachęcamy do zadawania pytań: [email protected]

DLA KOGO OFERTA SŁUŻBY?

Czy program „Zostań żołnierzem Rzeczypo- cały proces: rozmowę kwalifikacyjną, rozmowę spolitej” jest przewidziany tylko dla korpusu z psychologiem, badania lekarskie. Jeśli chodzi szeregowych? I czy służba przygotowawcza o służbę przygotowawczą, czyli tzw. szkolenie w dotychczasowej formule zostaje zniesiona? podstawowe, została ona skrócona do maksymal- Czy będzie możliwość przeszkolenia w korpu- nie 30 dni. Zachowano jednocześnie najważniej- sie oficerskim? sze elementy programu szkolenia dla osób, które nie służyły w wojsku i nie składały przysięgi woj-  Program „Zostań żołnierzem Rzeczypospoli- skowej. Po pozytywnym zakończeniu szkolenia tej” jest realizowany od kilku lat. Obejmuje róż- podstawowego i złożeniu przysięgi kandydat zo- nego typu działania, począwszy od klas wojsko- staje przeniesiony do rezerwy. Ochotnik może za- wych na etapie wyboru szkoły średniej, przez Legię poznać się z wolnymi stanowiskami, a następnie Akademicką dla studentów, którzy chcieliby odbyć zostać terytorialsem lub, po przejściu dodatko- szkolenie wojskowe, a skończywszy na rekrutacji do wych badań, żołnierzem zawodowym. Sił Zbrojnych RP. Jednym z jego celów jest zwięk- Biuro do spraw Programu „Zostań żołnierzem szenie liczebności Wojska Polskiego. Rzeczypospolitej” działa na wielu obszarach, Od 2 września 2020 roku wprowadzono w pro- a sam program nie jest przewidziany tylko dla gramie wiele zmian, dotyczących m.in. procesu żołnierzy szeregowych. Dotyczy też służby w kor- rekrutacji i możliwości aplikowania do Wojska pusie oficerskim oraz przygotowawczej do korpu- Polskiego. Uruchomiono rekrutację w formie su oficerów. Szczegółowe informacje można zna- elektronicznej, za pośrednictwem portalu rekruta- leźć na stronie Ministerstwa Obrony Narodowej cyjnego Wojska Polskiego, wprowadzono też woj- w zakładce Zostań żołnierzem RP. skowe centra rekrutacji, w których kandydat do JOANNA RYBA korpusu szeregowych zawodowych lub terytorial- Kancelaria Radców Prawnych s.c. nej służby wojskowej szybkim trybem przechodzi K. Przymęcka & J.P. Przymęcki

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA D

PRAWO STYCZEŃ 2021

ANULOWANY AWANS

15 sierpnia 2017 roku zostałem awansowany na bądź uchylenie może nastąpić tylko w formie przez dowódcę jednostki na wyższy stopień przewidzianej prawem. Taką możliwość przewi- wojskowy zgodnie z decyzją nr 105/MON duje m.in. art. 155 ustawy z 14 czerwca 1960 ro- z 29 maja 2017 roku w sprawie limitu awanso- ku „Kodeks postępowania administracyjnego”, wania w 2017 roku. Spełniałem przy tym wa- w którym mowa jest o tym, że „decyzja ostatecz- runki zawarte w ustawie z 11 września 2003 na, na mocy której strona nabyła prawo, może roku o służbie żołnierzy zawodowych. Czy do- być w każdym czasie za zgodą strony uchylona wódca jednostki mógł anulować mój awans na lub zmieniona przez organ administracji publicz- wyższy stopień wojskowy 24 sierpnia 2017 ro- nej, który ją wydał, jeżeli przepisy szczególne ku, po terminie mianowania? nie sprzeciwiają się uchyleniu lub zmianie takiej decyzji i przemawia za tym interes społeczny lub  Szczegółowe warunki awansu na wyższe słuszny interes strony”. Przepis ten dopuszcza stanowisko służbowe określa ustawa jednak zmianę bądź uchylenie decyzji wyłącznie Podstawy prawne: z 11 września 2003 roku o służbie wojskowej za zgodą strony. Inną możliwością, którą przewi- ustawa z 11 września żołnierzy zawodowych. Według przepisów tej duje wskazana ustawa, jest procedura nadzwy- 2003 roku o służbie ustawy otrzymanie awansu jest uzależnione czajna, związana ze stwierdzeniem nieważności wojskowej żołnierzy zawodowych (tekst od spełnienia określonych warunków, do któ- decyzji, którą wszczyna się z urzędu bądź na jednolity DzU z 2020 rych należy uzyskanie co najmniej oceny bardzo wniosek strony, a właściwy do stwierdzenia nie- roku, poz. 860), decy- dobrej z opinii służbowej oraz odpowiednio dłu- ważności decyzji jest organ wyższego stopnia zja nr 105/MON ministra obrony narodo- gi okres stażu na danym stanowisku, przy czym nad tym, który ją wydał. Ponadto jeżeli żołnierz wej z 29 maja 2017 w przypadku oficerów i podoficerów to co naj- zawodowy otrzymał informację o mianowaniu, roku w sprawie limitu mniej trzy lata, w przypadku zaś żołnierzy szere- to rozkaz ten wszedł do obiegu prawnego i wią- awansowego w 2017 roku, ustawa gowych – pięć lat. Wprawdzie przepisy dopusz- że organ, który go wydał od chwili jego ogło- z 14 czerwca 1960 czają możliwość awansu żołnierzy z krótszym szenia lub doręczenia, co oznacza, iż nie ma roku „Kodeks postę- stażem, lecz jest od nich wówczas wymagana możliwości „uchylenia bądź zmiany” wydanej powania administracyjnego” (tekst jed- ocena wzorowa z opinii służbowej. Istotne jest decyzji w innym przypadku, aniżeli przewidują nolity DzU z 2020 ro- również to, że zmiana zaszeregowania, o której to przepisy aktów prawnych, tj. kodeksu postę- ku, poz. 256 ze zm.). mowa w art. 40 ust. 3, art. 41 ust. 2 i art. 42 powania administracyjnego, do którego odsyła ust. 1 ustawy, odbywa się w ramach limitu awan- art. 8 ustawy o służbie wojskowej żołnierzy za- sowego określanego corocznie przez ministra wodowych. obrony narodowej. Zgodnie z decyzją ministra Ze względu na to, że w zadanym pytaniu obrony narodowej z 29 maja 2017 roku limitem prawnym zawarto zbyt mało informacji na temat awansowym w tymże roku, w celu zmiany zasze- procedury zastosowanej przez dowódcę jednost- regowania na kolejny wyższy stopień wojskowy ki względem wydanego rozkazu oraz wziąwszy w korpusie oficerów młodszych, podoficerów za- pod uwagę lakoniczne sformułowanie pytania, wodowych oraz szeregowych zawodowych, zo- trudno jest dokonać autorytatywnej oceny zacho- stali objęci wszyscy żołnierze zawodowi tych wania dowódcy jednostki. Jednak jeśli rozkaz korpusów, którzy 15 sierpnia 2017 roku spełnia- personalny wydany w formie decyzji wszedł do li warunki ustawowe. obiegu prawnego, to jego zmiana bądź uchylenie Odpowiadając na zadane pytanie dotyczące może nastąpić w procedurze przewidzianej pra- anulowania awansu na wyższy stopień wojskowy wem, która dopuszcza zmianę bądź uchylenie po terminie mianowania, należy w pierwszej ko- ostatecznej decyzji przez organ, który ją wydał, lejności wskazać, że w ustawie pragmatycznej ale wyłącznie za zgodą strony. O nieważności ani w żadnym innym akcie prawnym nie przewi- wydanej decyzji może też stwierdzić organ wyż- dziano procedury „anulowania” rozkazu perso- szego stopnia w postępowaniu nadzwyczajnym nalnego wydawanego w formie decyzji. Autor wszczętym z urzędu bądź na wniosek strony. pytania użył najprawdopodobniej sformułowania ILONA BIEDRZYCKA-WIECZOREK potocznego. Skoro mianowanie następuje w for- Kancelaria Radców Prawnych s.c. mie rozkazu personalnego – decyzji, to jej zmia- K. Przymęcka & J.P. Przymęcki

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA E

PRAWO STYCZEŃ 2021

MIESZKANIE Z WOJSKA Jestem żołnierzem zawodowym. Około 15 lat temu wy- go małżonek nabył lokal mieszkalny od Agencji z bonifika- kupiłem mieszkanie wojskowe z bonifikatą i wybudowa- tą, to możliwe, że zgodnie z opisanym w zapytaniu stanem łem dom w miejscowości Y, gdzie zamieszkałem razem faktycznym zawarcie związku małżeńskiego przez autora z żoną. Codziennie dojeżdżałem do garnizonu X. Obec- pytania nie będzie skutkowało całkowitą utratą przez jego nie jestem po rozwodzie i ponownie zamieszkałem żonę prawa do zakwaterowania, o którym mowa w art. 21 w garnizonie X, w wynajętym mieszkaniu. Moja nowa ustawy o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej partnerka jest również żołnierzem zawodowym. Jak bę- Polskiej. W ust. 10 wskazanego przepisu ustawodawca dzie wyglądała nasza sytuacja mieszkaniowa, gdy wstą- wskazał bowiem, że prawo do zakwaterowania realizowane pimy w związek małżeński? Moje potrzeby mieszkanio- w formie przydziału miejsca w internacie albo kwaterze in- we w świetle ustawy o zakwaterowaniu zostały zaspoko- ternatowej przysługuje żołnierzowi zawodowemu, jeżeli on jone. Czy zatem moja nowa partnerka w przypadku lub jego małżonek w miejscowości, w której pełni służbę, ślubu ze mną straci uprawnienia do kwatery, a tym sa- albo w miejscowości pobliskiej nie skorzystał z uprawnień, mym do należności z tytułu jej braku lub do równoważ- o których mowa w ust. 6, albo on lub jego małżonek nie nika w zamian za rezygnację? posiada w tej miejscowości lokalu mieszkalnego wybudo- wanego lub nabytego z wykorzystaniem uprawnień, o któ-  Żołnierzowi zawodowemu przysługuje prawo do rych mowa w ust. 6. Przedstawiony w pytaniu niepełny stan zakwaterowania na czas pełnienia służby wojskowej faktyczny nie pozwala jednak na jednoznaczne ustalenie, w miejscowości, w której ją pełni albo pobliskiej, lub – czy po ślubie żona autora pytania będzie spełniała prze- za jego zgodą – w innej miejscowości. Prawo to jest reali- słanki z art. 21 ust. 10. Z pytania nie wynika bowiem, czy zowane w formie przydziału kwatery albo innego lokalu mieszkanie wykupione od Agencji było położone w miej- mieszkalnego, miejsca w internacie albo kwaterze interna- scowości X, ani czy autor pytania nadal jest posiadaczem towej, lub wypłaty świadczenia mieszkaniowego. Ustawa tego mieszkania. Przykładowo, jeżeli mieszkanie wykupio- o zakwaterowaniu sił zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej ne z bonifikatą nie było położone w miejscowości X ani po- przewiduje jednak sytuacje, w których żołnierzowi zawo- bliskiej, to taki stan faktyczny należy zakwalifikować jako dowemu prawo do zakwaterowania nie przysługuje, a za- spełniający przesłankę z art. 21 ust. 10 wymienionej usta- warcie związku małżeńskiego w wielu wypadkach ma na wy (żołnierz lub jego małżonek w miejscowości, w której to wpływ. pełni służbę albo w miejscowości pobliskiej nie skorzystał Zgodnie z art. 21 ust. 6 pkt 5 żołnierzowi zawodowemu z uprawnień, o których mowa w ust. 6). Podobnie, jeżeli nie przysługuje prawo do zakwaterowania, jeżeli on lub po wykupieniu od Agencji lokalu z bonifikatą autor pyta- jego małżonek, z zastrzeżeniem ust. 10, nabył lokal miesz- nia wybudował dom, a mieszkanie sprzedał, to taki stan kalny od Agencji Mienia Wojskowego z bonifikatą, a taki faktyczny również należy zakwalifikować jako spełniający stan faktyczny został przedstawiony w pytaniu. W wyro- przesłankę z art. 21 ust. 10 ustawy (on lub jego małżonek kach z 15 stycznia 2020 roku (sygn. I OSK 1480/18) oraz nie posiada w tej miejscowości lokalu mieszkalnego wy- z 27 listopada 2018 roku (sygn. I OSK 1418/18) Naczelny budowanego lub nabytego z wykorzystaniem uprawnień, Sąd Administracyjny wyjaśnił, że wyłączone jest uprawnie- o których mowa w ust. 6). W takich sytuacjach przyszła nie żołnierza zawodowego do zakwaterowania, jeżeli on żona autora pytania po ślubie zachowa prawo do zakwate- lub jego małżonek nabyli kiedykolwiek lokal mieszkalny rowania, ale jedynie realizowanego w formie przydziału z bonifikatą od wskazanych w powyższym przepisie pod- miejsca w internacie albo kwaterze internatowej. miotów. Zatem po ślubie żona autora pytania utraci prawo Podsumowując, należy wskazać, że po ślubie żona auto- do zakwaterowania w formie przydziału kwatery albo in- ra pytania utraci prawo do zakwaterowania w formie przy- nego lokalu mieszkalnego oraz w formie wypłaty świad- działu kwatery albo innego lokalu mieszkalnego oraz czenia mieszkaniowego, gdyż jej małżonek nabył lokal od w formie wypłaty świadczenia mieszkaniowego. Przedsta- Agencji z bonifikatą. wiony przez autora zapytania stan faktyczny nie Do rozważenia pozostaje jednak to, czy po pozwala jednak na ustalenie, czy utraci je całko- ślubie żona utraci prawo do zakwaterowania cał- Podstawa prawna: wicie, czy też zachowa prawo do zakwaterowania ustawa o zakwatero- kowicie, czy może będzie miała prawo do za - waniu Sił Zbrojnych realizowanego w formie przydziału miejsca kwaterowania realizowanego w formie przydzia- Rzeczypospolitej Pol- w internacie albo kwaterze internatowej. łu miejsca w internacie albo kwaterze internato- skiej z 22 czerwca DOROTA GUDALEWICZ 1995 roku wej. Mimo że prawo do zakwaterowania nie (DzU z 2018 roku, Kancelaria Radców Prawnych s.c. przysługuje żołnierzowi zawodowemu, jeżeli je- poz 2356) – art. 21. K. Przymęcka & J.P. Przymęcki

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA F

PRAWO STYCZEŃ 2021

JAKA EMERYTURA? W 2004 roku odbyłem dwunastomiesięczną służby wojskowej bezpośrednio po ukończeniu służbę kandydacką w Straży Granicznej. Ko- służby kandydackiej; lejne lata przepracowałem w cywilu, a w 2017 2) powołanego do zawodowej służby wojskowej roku zostałem żołnierzem zawodowym. Czy po 31 grudnia 2012 roku, jeżeli przed tym powo- w związku z tym, że na początku była służba łaniem pełnił służbę w Policji, Urzędzie Ochrony kandydacka, a do wojska wstąpiłem na nowych Państwa, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, zasadach, emerytura będzie przysługiwać mi Agencji Wywiadu, Służbie Kontrwywiadu Woj- po 15 latach? skowego, Służbie Wywiadu Wojskowego, Cen- tralnym Biurze Antykorupcyjnym, Straży Gra-  Zgodnie z art. 18a ust. 1 ustawy o zaopatrze- nicznej, Biurze Ochrony Rządu, Państwowej Stra- niu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich ży Pożarnej lub Służbie Więziennej, do której rodzin żołnierzowi powołanemu po raz pierw- został powołany przed 1 stycznia 2013 roku. szy po dniu 31 grudnia 2012 roku do zawodo- Biorąc pod uwagę przedstawiony stan faktycz- Podstawa prawna: wej służby wojskowej lub służby kandydackiej ny, nie spełnia pan warunków wynikających ustawa z 10 grudnia emerytura przysługuje na zasadach i w wyso- z art. 18a ust. 2 pkt 1 ustawy o zaopatrzeniu eme- 1993 roku o zaopa- kości określonych w niniejszym rozdziale rytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin. trzeniu emerytalnym żołnierzy zawodo- (emerytura przysługuje żołnierzowi zwolnione- 1 stycznia 2013 roku nie pełnił pan służby kandy- wych oraz ich rodzin mu z zawodowej służby wojskowej, który w dniu dackiej i nie został powołany do zawodowej służ- (tekst jednolity DzU zwolnienia posiada co najmniej 25 lat służby by wojskowej bezpośrednio po jej ukończeniu. z 2020 roku, poz. 586 ze zm.) – art.18a wojskowej w Wojsku Polskim – art. 18b ust. 1 Obowiązują więc pana nowe zasady emerytalne i 18b. wymienionej ustawy). W myśl art. 18a ust. 2 cy- i nie może pan przejść na emeryturę po 15 latach towanej ustawy przepisu ust. 1 nie stosuje się służby wojskowej. jednak do żołnierza: ANETA KLIMOWICZ 1) pełniącego służbę kandydacką 1 stycznia Kancelaria Radców Prawnych s.c. 2013 roku, w przypadku powołania do zawodowej K. Przymęcka & J.P. Przymęcki

SPRAWY ŻOŁNIERZY Uposażenie po nowemu Wynagrodzenia żołnierzy służby przygotowawczej nie będą już uzależnione od pensji zawodowców.

rojekt rozporządzenia w sprawie stawek uposa- (60% najniższego uposażenia żołnierza zawodo- Pżenia zasadniczego dotyczy żołnierzy pełnią- wego), podoficerom – 1644 zł (40%), a szerego- cych służbę przygotowawczą na potrzeby trzech wym – 1233 zł (30%). korpusów: oficerskiego, podoficerskiego i szere- MON postanowiło zmienić przepisy i zamiast gowych. procentowego wprowadzić system kwotowy. Ozna- Według obowiązujących przepisów, miesięczne cza to, że po zmianie przepisów miesięczne stawki wynagrodzenie takich żołnierzy zależy od najniż- wynagrodzeń dla służby przygotowawczej będą szego uposażenia zasadniczego żołnierzy zawo- stałe (pozostaną na obecnym poziomie), a ewentu- dowych. Obecnie to 4110 zł brutto. W praktyce alny wzrost pensji zawodowców pozostanie bez oficerom przysługuje więc miesięcznie 2466 zł wpływu na wysokość tych kwot. PG/PZ

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA G

PRAWO STYCZEŃ 2021

SPRAWY ŻOŁNIERZY KODYFIKACJA PRAWA WOJSKOWEGO Trwają prace nad kodyfikacją przepisów dotyczących obronności. Dwie nowe ustawy mają powstać do końca przyszłego roku.

systematyzowanie wojskowego Członkowie zespołu będą analizować przez rezerwistów i terytorialsów. Uprawa jest, zdaniem przedstawicie- zapisy kilkunastu ustaw, w tym o służ- Druga, o Siłach Zbrojnych Rzeczy- li MON-u, koniecznością. Obecne bie wojskowej żołnierzy zawodowych pospolitej Polskiej, będzie zawierała przepisy, w tym akty wykonawcze i ak- oraz o powszechnym obowiązku obro- przepisy dotyczące przeznaczenia, za- ty prawa wewnętrznego, nie przystają ny RP, a także wydanych do nich roz- dań, struktury i działalności Sił Zbroj- do rzeczywistości, są rozproszone porządzeń. Docelowo na bazie wszyst- nych Rzeczypospolitej Polskiej. Znajdą i wielokrotnie nowelizowane. Dlatego kich przepisów mają powstać dwie się w niej także zapisy o zasadach i wa- w resorcie powstał, powołany przez mi- ustawy. Pierwsza, o służbie wojskowej, runkach użycia sił zbrojnych, zarówno nistra Mariusza Błaszczaka, specjalny będzie dotyczyła wszystkich form peł- w kraju, jak i poza jego granicami. Pra- zespół, który zajmie się kodyfikacją nienia służby, a więc m.in. zawodowej, ce kodyfikacyjne mają się zakończyć przepisów dotyczących obronności. kandydackiej, a także tej pełnionej 31 grudnia 2021 roku. PG/PZ

Zmiany w dodatkowym wynagrodzeniu MON chce zwiększyć zachęty finansowe do pełnienia m.in. dyżurów bojowych oraz medycznych.

resorcie obrony narodowej przygotowano projekt załóg statków powietrznych dyżurujących w ramach systemu Wzmian w przepisach dotyczących dodatkowego wyna- obrony powietrznej NATO. MON chce rozszerzyć te upraw- grodzenia dla żołnierzy zawodowych. nienia także na żołnierzy, którzy pełnią takie dyżury w ra- Jedne z ważniejszych propozycji dotyczą m.in. zwiększe- mach systemu obrony powietrznej RP. Po zmianach wyso- nia zachęt finansowych do pełnienia dyżurów poszukiwaw- kość dodatkowego wynagrodzenia dla członków załóg stat- czo-ratowniczych i bojowych, m.in. w służbie poszukiwania ków powietrznych wzrośnie ze 150 zł do 200 zł, a dla i ratownictwa lotniczego (ASAR) oraz systemie ratownictwa członków personelu technicznego z 80 zł do 100 zł za każdy morskiego (SAR). Obecnie na dodatkowe wynagrodzenie dyżur. mogą liczyć wyłącznie żołnierze z trzech lotniczych zespo- Zaproponowano też zmiany w dodatkowym wynagradza- łów poszukiwawczo-ratowniczych: w Gdyni-Babich Dołach, niu żołnierzy – lekarzy, którzy posiadają specjalizację w jed- Darłowie i Cewicach, pełniący oba rodzaje dyżurów. Po nej z 29 dziedzin medycyny priorytetowych dla Sił Zbroj- zmianach przepisów na dodatkowe pieniądze będą mogli li- nych RP. Obecnie dodatkowe wynagrodzenie za każdą go- czyć też żołnierze czterech pozostałych zespołów (ze Świ- dzinę dyżuru pełnioną poza normalnym czasem służby dwina, Mińska Mazowieckiego, Krakowa i Leźnicy Wiel- wynosi 5% stawki wynagrodzenia zasadniczego należnego kiej), którzy pełnią dyżury wyłącznie w służbie ASAR nad żołnierzowi zawodowemu – lekarzowi. Po zmianach stawka obszarem lądowym RP. wzrośnie o 5%, co przy przeciętnej miesięcznej wysokości Projekt zakłada też zmiany w wynagradzaniu żołnierzy za dodatkowego wynagrodzenia 1652 zł oznacza wzrost o 83 zł dyżury bojowe. Obecnie prawo takie przysługuje członkom za cały dyżur dla jednego lekarza. PG/PZ

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA H

POŻEGNANIA STYCZEŃ 2021

SPOKÓJ NIEŚMIERTELNIKA Żołnierzom i ludziom związanym z wojskiem udostępniamy łamy „Polski Zbrojnej”, aby zachować pamięć o tych, którzy odeszli.

Panu Andrzejowi Śliwie, Z głębokim żalem przyjęliśmy wiadomość o śmierci zastępcy kierownika infrastruktury Taty 12 Wojskowego Oddziału Gospodarczego, gen. broni dr. inż. pil. Tadeusza Mikutela, oraz Jego Najbliższym I zastępcy szefa Sztabu Generalnego Wojska Polskiego. wyrazy głębokiego współczucia i szczere kondolencje Łącząc się w żałobie i smutku w trudnych chwilach po śmierci z Rodziną oraz Najbliższymi Pana Generała, Ojca wyrazy głębokiego współczucia Tadeusza Śliwy, składa dowódca operacyjny rodzajów sił zbrojnych odznaczonego medalem „Unitas Durat Palatinatus gen. broni Tomasz Piotrowski Cuiaviano-Pomeraniensis”, wraz z żołnierzami i pracownikami. składają żołnierze i pracownicy 12 Wojskowego Oddziału Gospodarczego w Toruniu. „Nie umiera ten, kto trwa w pamięci żywych”.

Z głębokim żalem i smutkiem Wyrazy ubolewania przyjęliśmy wiadomość o śmierci Żonie i Rodzinie kmdr. por. Andrzeja Połecia. śp. płk. Józefa Miałkowskiego, Wyrazy głębokiego współczucia, otuchy i wsparcia wieloletniego głównego księgowego – szefa finansów Rodzinie oraz Bliskim Zakładu Inwestycji Organizacji Traktatu składają szef, żołnierze i pracownicy Północnoatlantyckiego, Zarządu Planowania Użycia Sił Zbrojnych składają dyrektor i pracownicy ZIOTP. i Szkolenia-P3/P7 Sztabu Generalnego WP.

Z głębokim żalem i smutkiem oraz poczuciem ogromnej Koledze Mariuszowi Waszczukowi, straty przyjęliśmy wiadomość o śmierci pełnomocnikowi prezesa mjr. Jerzego Bołtryka, Wojskowego Sądu Garnizonowego w Lublinie szefa wydziału – zastępcy wojskowego komendanta do spraw ochrony informacji niejawnych, uzupełnień w Łomży. wyrazy szczerego żalu i głębokiego współczucia oraz Rodzinie i Najbliższym wsparcia i otuchy w trudnych chwilach z powodu śmierci szczere wyrazy głębokiego współczucia składają Mamy szef wraz z żołnierzami i pracownikami składają prezes, sędziowie oraz pracownicy Wojskowego Wojewódzkiego Sztabu Wojskowego w Białymstoku Sądu Garnizonowego w Lublinie. oraz wojskowi komendanci uzupełnień wraz z żołnierzami i pracownikami wojskowych komend uzupełnień w Białymstoku, Bielsku Podlaskim, Łomży i Suwałkach.

Nekrologi przyjmujemy tylko w formie elektronicznej. Treść kondolencji należy przesyłać pod adresem: [email protected] z nagłówkiem wiadomości: „Nekrologi”. Prosimy o telefoniczne potwierdzenie zamieszczenia kondolencji: 261 849 213, 261 849 147, 261 849 262

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA I

POŻEGNANIA STYCZEŃ 2021

Panu płk. rez. Mariuszowi Pogonowskiemu Panu płk. Jarosławowi Adamowiczowi i Jego Najbliższym wyrazy głębokiego współczucia z powodu śmierci wyrazy głębokiego współczucia i szczere kondolencje Mamy z powodu śmierci składają dyrekcja, koleżanki i koledzy Ojca z Centrum Operacyjnego MON. składają żołnierze i pracownicy Centrum Weterana Działań poza Granicami Państwa. Z głębokim żalem przyjęliśmy wiadomość o śmierci mjr. rez. Janusza Sokołowskiego, Pani Annie Zamorskiej naszego kolegi, oraz Jej Rodzinie byłego oficera Dowództwa Operacyjnego wyrazy głębokiego współczucia i szczerego żalu oraz Rodzajów Sił Zbrojnych. wsparcia i otuchy w trudnych chwilach z powodu śmierci Wyrazy głębokiego współczucia Taty Rodzinie oraz Najbliższym składają dowódca, żołnierze i pracownicy RON składa dowódca operacyjny rodzajów sił zbrojnych 8 Szczycieńskiego Batalionu Radiotechnicznego gen. broni Tomasz Piotrowski w Lipowcu. wraz z żołnierzami i pracownikami.

Pogrążonemu w żałobie po śmierci Państwu Ewie i płk. Markowi Mroczek Żony Lidii oraz Ich Najbliższym Panu gen. bryg. w st. spocz. Stanisławowi Ferenzowi, szczere wyrazy głębokiego żalu i współczucia komendantowi Garnizonu Warszawa z powodu śmierci w latach 1991–1997, Mamy i Teściowej szczere wyrazy współczucia składają dowódca, żołnierze składają żołnierze i pracownicy RON i pracownicy Dowództwa Garnizonu Warszawa. 6 Wojskowego Oddziału Gospodarczego w Ustce.

Panu st. chor. sztab. Janowi Niedźwieckiemu Panu ppłk. Henrykowi Kowalczykowi oraz Jego Rodzinie oraz Jego Rodzinie i Bliskim wyrazy głębokiego współczucia wyrazy współczucia i słowa wsparcia w trudnych oraz szczere kondolencje z powodu śmierci chwilach z powodu śmierci Mamy Taty składają dowódca, żołnierze i pracownicy RON składają szef, kadra oraz pracownicy Szefostwa 8 Szczycieńskiego Batalionu Radiotechnicznego Służby Hydrometeorologicznej Sił Zbrojnych RP. w Lipowcu.

Panu kpr. Tomaszowi Chazy Panu ppłk. Rafałowi Materze wyrazy głębokiego żalu i szczerego współczucia wyrazy głębokiego współczucia oraz słowa wsparcia w trudnych chwilach z powodu śmierci z powodu śmierci Ojca Ojca składają komendant, żołnierze i pracownicy składają dowódca, żołnierze oraz pracownicy RON Centrum Szkolenia Wojsk Lądowych Jednostki Wojskowej nr 2286. im. Hetmana Polnego Koronnego Stefana Czarnieckiego.

Panu st. chor. szt. Robertowi Hildebrandowi Panu st. chor. sztab. Michałowi Karasiowi wyrazy głębokiego żalu i szczerego współczucia wyrazy głębokiego współczucia oraz słowa wsparcia w trudnych chwilach z powodu śmierci z powodu śmierci Ojca Rodziców składają komendant, żołnierze i pracownicy składają dowódca, żołnierze oraz pracownicy RON Centrum Szkolenia Wojsk Lądowych Jednostki Wojskowej nr 2286. im. Hetmana Polnego Koronnego Stefana Czarnieckiego.

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA J

POŻEGNANIA STYCZEŃ 2021

Pani Iwonie Szokalskiej Z głębokim smutkiem zawiadamiam, wyrazy współczucia i głębokiego żalu że 17 listopada 2020 roku zmarł w Krakowie oraz szczere kondolencje z powodu śmierci śp. mjr Stanisław Władysław Szuro Brata ps. „Kruk”, „Zamorski” składają koleżanki i koledzy urodzony 19 października 1920 roku w Krakowie. z Akademii Wojsk Lądowych Od stycznia 1940 roku żołnierz Związku Walki Zbrojnej, im. gen. Tadeusza Kościuszki. a następnie Armii Krajowej w Krakowskim Okręgu ZWZ-AK. We wrześniu 1942 roku aresztowany przez Gestapo. Panu ppłk. Grzegorzowi Pietrucha Więzień niemieckiego obozu w Pustkowie, i Jego Rodzinie KL Sachsenhausen i KL Bergen-Belsen. wyrazy głębokiego współczucia i słowa wsparcia Po wojnie, podczas studiów na Uniwersytecie z powodu śmierci Jagiellońskim, działał w konspiracyjnej Lidze Walki Rodziców z Bolszewizmem w strukturze Narodowej Organizacji składają rektor-komendant Akademii Sztuki Wojennej, Wojskowej. W listopadzie 1946 roku aresztowany przez szef, żołnierze i pracownicy władze komunistyczne, następnie skazany na karę Oddziału Organizacyjno-Kadrowego śmierci, zamienioną na mocy amnestii na 15 lat wraz z całą społecznością akademicką. pozbawienia wolności. Więziony w Rawiczu, Wronkach i Strzelcach Opolskich. W lipcu 1956 roku zwolniony warunkowo. Z sercem przepełnionym smutkiem i żalem Prezes Oddziału Krakowskiego Związku Więźniów żegnamy Politycznych Okresu Stalinowskiego. śp. ppłk. Krzysztofa Pyrsza. Nauczyciel i wychowawca, zasłużony w krzewieniu Najszczersze wyrazy współczucia polskiej tradycji niepodległościowej. Żonie Ewie, Rodzinie i Bliskim Uhonorowany Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia składają koleżanki i koledzy Polski, Medalem Pro Bono Poloniae z Delegatury Wojskowego Dozoru Technicznego oraz innymi odznaczeniami. we Wrocławiu. Niech odpoczywa w Pokoju Wiecznym! Cześć Jego Pamięci!

Panu ppłk. Dariuszowi Jędrzeczak Jan Józef Kasprzyk oraz Jego Rodzinie Szef Urzędu do Spraw Kombatantów w tych trudnych chwilach i Osób Represjonowanych wyrazy współczucia i słowa wsparcia z powodu śmierci Mamy składają koleżanki i koledzy z Oddziału Personalnego Pani Małgorzacie Polzin Inspektoratu Wsparcia Sił Zbrojnych. oraz Jej Rodzinie wyrazy głębokiego współczucia i szczerego żalu z powodu śmierci „Umarłych wieczność dotąd trwa, Mamy dokąd pamięcią im się płaci…” składają żołnierze i pracownicy W. Szymborska Wojskowej Komendy Uzupełnień w Poznaniu.

Ze smutkiem i głębokim żalem przyjęliśmy wiadomość o nagłej i przedwczesnej śmierci naszego Kolegi śp. kmdr. por. Andrzeja Połecia. Pani Katarzynie Nejman W Zmarłym straciliśmy człowieka wielkiego autorytetu, oraz Jej Rodzinie życzliwego ludziom. wyrazy współczucia i szczere słowa otuchy Rodzinie oraz Bliskim w trudnych chwilach po śmierci składamy najszczersze wyrazy współczucia oraz żalu. Taty Koledzy i koleżanki z Oddziału składają żołnierze i pracownicy Sił Powietrznych i Marynarki Wojennej, Wojskowej Komendy Uzupełnień w Poznaniu. Zarządu Organizacji i Uzupełnień P1

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA K

POŻEGNANIA STYCZEŃ 2021

Pani Arlecie Fiksek Pani Grażynie Pitule oraz Jej Rodzinie wyrazy szczerego współczucia i głębokiego żalu wyrazy głębokiego współczucia oraz szczere oraz słowa wsparcia i otuchy kondolencje w szczególnie trudnym czasie, z powodu śmierci łącząc się w bólu z powodu śmierci Taty Syna, składają żołnierze i pracownicy składają komendant, żołnierze i pracownicy Wojskowej Komendy Uzupełnień w Poznaniu. resortu obrony narodowej 26 Wojskowego Oddziału Gospodarczego w Zegrzu.

Rodzinie oraz Najbliższym szczere kondolencje i wyrazy głębokiego współczucia Pani Jagodzie Sarnik z powodu śmierci wyrazy szczerego żalu i głębokiego współczucia st. chor. Ireneusza Streckera z powodu śmierci składają żołnierze i pracownicy Taty Wydziału Personalnego składają dowódca, żołnierze i pracownicy Dowództwa 11 Dywizji Kawalerii Pancernej. 15 Sieradzkiej Brygady Wsparcia Dowodzenia.

Pani Irenie Malisz Pani mgr inż. Grażynie Roik, wyrazy głębokiego żalu i szczerego współczucia zastępcy dyrektora Wojskowego Biura Emerytalnego z powodu śmierci we Wrocławiu, Mamy wyrazy szczerego żalu i współczucia oraz słowa ukojenia składają komendant, kadra zawodowa, lekarze, w trudnych chwilach z powodu śmierci pielęgniarki i pracownicy Taty 5 Wojskowego Szpitala Klinicznego składają dyrektor oraz pracownicy z Polikliniką w Krakowie. Wojskowego Biura Emerytalnego we Wrocławiu.

Panu Robertowi Krupie Panu ppłk. Witoldowi Brzozowskiemu wyrazy współczucia, szczere kondolencje oraz Jego Rodzinie i słowa wsparcia w trudnych chwilach wyrazy szczerego współczucia i głębokiego żalu z powodu śmierci z powodu śmierci Mamy Mamy składają komendant, żołnierze i pracownicy składają koledzy ze Stowarzyszenia 6 Wojskowego Oddziału Gospodarczego w Ustce. Byłych Żołnierzy 1 Batalionu Szturmowego w Dziwnowie.

„Śpieszmy się kochać ludzi, tak szybko odchodzą...”. „Bóg widzi śmierć inaczej niż my. Z wielkim smutkiem przyjęliśmy wiadomość o śmierci My widzimy ją jako ciemny mur, Bóg – jako bramę”. śp. Pani Renaty Nowińskiej, pielęgniarki Kliniki Ortopedii i Chirurgii Urazowej Panu ppłk. Sławomirowi Rzadkiewiczowi Narządu Ruchu 10 Wojskowego Szpitala Klinicznego oraz Jego Rodzinie i Bliskim z Polikliniką SPZOZ w Bydgoszczy. wyrazy głębokiego współczucia, szczere kondolencje Rodzinie i Najbliższym i słowa wsparcia w trudnych chwilach po śmierci wyrazy głębokiego współczucia i żalu Mamy składają dyrektor, kierownictwo oraz żołnierze składają żołnierze oraz pracownicy RON i pracownicy Departamentu Wojskowej Służby Zdrowia 100 Batalionu Łączności. Ministerstwa Obrony Narodowej.

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA L

POŻEGNANIA STYCZEŃ 2021

Panu Czesławowi Sawickiemu „Są pożegnania, na które nigdy nie jesteśmy gotowi. oraz Jego Rodzinie Są słowa, które zawsze wywoływać będą morze łez wyrazy współczucia oraz szczere kondolencje i są takie osoby, na myśl o których zawsze zasypie nas z powodu śmierci lawina wspomnień”. Ojca składają komendant, żołnierze i pracownicy RON Z głębokim smutkiem zawiadamiamy, 25 Wojskowego Oddziału Gospodarczego że 23 listopada 2020 roku odeszła na wieczną wartę w Białymstoku. mł. chor. rez. Alicja Zarzycka. Żołnierz 2 Wojskowego Szpitala Polowego we Wrocławiu. Weteran misji w Libanie, Syrii Panu ppłk. Radosławowi Zblewskiemu i Afganistanie. Nie ma słów, by wyrazić żal i smutek, wyrazy głębokiego żalu i szczerego współczucia jaki czujemy. Odejście Ali pozostawiło pustkę, z powodu śmierci ale pamięć o niej pozostanie na zawsze. Taty Najszczersze wyrazy współczucia i głębokiego żalu składają komendant, żołnierze oraz pracownicy Rodzinie i Bliskim Centralnego Poligonu Sił Powietrznych w Ustce. składa komendant 2 Wojskowego Szpitala Polowego we Wrocławiu wraz z żołnierzami.

Z głębokim żalem i smutkiem przyjęliśmy wiadomość o śmierci Panu mł. chor. Dobromirowi Bujakowi, płk. w st. spocz. dr. hab. med. Ryszarda Zyssa, Małżonce oraz Najbliższym byłego kierownika pracowni patomorfologii wyrazy głębokiego żalu i szczerego współczucia 5 Wojskowego Szpitala Klinicznego z powodu śmierci z Polikliniką w Krakowie. Teścia Rodzinie i Najbliższym składa sekcja wychowawcza szczere wyrazy głębokiego współczucia składają Centralnego Poligonu Sił Powietrznych w Ustce. komendant, kadra zawodowa i pracownicy 5 Wojskowego Szpitala Klinicznego z Polikliniką w Krakowie. Panu Robertowi Krupie wyrazy głębokiego żalu i szczerego współczucia z powodu śmierci Panu płk. Markowi Brzezicha Mamy wyrazy głębokiego współczucia składają komendant, żołnierze oraz pracownicy i szczere kondolencje z powodu śmierci Centralnego Poligonu Sił Powietrznych w Ustce. Mamy składają dowódca, żołnierze i pracownicy 3 Wrocławskiej Brygady Radiotechnicznej.

st. chor. sztab. Mieczysław Jaszczuk rat. med. Marcin Knap 17 stycznia 1998 roku 22 stycznia 2011 roku UNIFIL Liban PKW Afganistan

sierż. Marcin Pastusiak mjr Krzysztof Woźniak 22 stycznia 2011 roku 23 stycznia 2013 roku Pamiętamy PKW Afganistan PKW Afganistan

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA Ł

POŻEGNANIA STYCZEŃ 2021

Panu płk. Markowi Brzezisze „Śpieszmy się kochać ludzi tak szybko odchodzą...”. wyrazy szczerego współczucia oraz słowa wsparcia z powodu śmierci Z wielkim smutkiem przyjęliśmy wiadomość o śmierci Mamy śp. mł. chor. rez. Alicji Zarzyckiej, składa szef Zarządu Wojsk Radiotechnicznych żołnierza rezerwy z 2 Wojskowego Szpitala Polowego wraz z żołnierzami i pracownikami. we Wrocławiu. Rodzinie i Najbliższym wyrazy głębokiego współczucia i żalu Panu ppłk. pil. Przemysławowi Strujowi składają dyrektor, kierownictwo wyrazy głębokiego współczucia, oraz żołnierze i pracownicy szczere kondolencje oraz słowa wsparcia Departamentu Wojskowej Służby Zdrowia w trudnych chwilach po śmierci w Ministerstwie Obrony Narodowej. Mamy składają dowódca, żołnierze oraz pracownicy RON 32 Bazy Lotnictwa Taktycznego. Panu mł. chor. Patrykowi Bogdanowi i Jego Najbliższej Rodzinie Z głębokim żalem przyjęliśmy wiadomość wyrazy głębokiego współczucia o śmierci naszego kolegi, wieloletniego zastępcy i słowa wsparcia w trudnych chwilach komendanta 4 Wojskowego Szpitala Klinicznego z powodu śmierci z Polikliniką SP ZOZ we Wrocławiu córki Amelki płk. rez. lek. Wiesława Ruszkowskiego. składają dowódca, żołnierze i pracownicy Z serca płynące wyrazy głębokiego współczucia 8 Bazy Lotnictwa Transportowego. całej Rodzinie składają koledzy – komendant płk lek. Artur Bobruk oraz radca prawny płk rez. Leszek Proskin 107 Szpitala Wojskowego z Przychodnią SP ZOZ Panu mjr. Zbigniewowi Styczniowi w Wałczu. i Jego Najbliższej Rodzinie wyrazy szczerego żalu i głębokiego współczucia z powodu śmierci „Umarłych wieczność dotąd trwa, Mamy dokąd pamięcią się im płaci”. składają dowódca, żołnierze i pracownicy 8 Bazy Lotnictwa Transportowego. Wyrazy głębokiego współczucia oraz wsparcia i otuchy z powodu śmierci Taty Panu kmdr. Jackowi Hamerze Koledze mł. chor. Tomaszowi Jerominiakowi oraz Jego Najbliższym i Jego Najbliższej Rodzinie w imieniu swoim oraz całego stanu osobowego wyrazy szczerego współczucia i głębokiego żalu składa inspektor marynarki wojennej z powodu śmierci wiceadm. Jarosław Ziemieński. Ojca Wacława składają koledzy z 1 Siedleckiego Batalionu Rozpoznawczego. Z głębokim żalem przyjęliśmy wiadomość o śmierci naszego kolegi, wieloletniego zastępcy komendanta szpitala płk. rez. lek. Wiesława Ruszkowskiego. Pani Barbarze Brzezińskiej Z serca płynące wyrazy głębokiego współczucia oraz Jej Najbliższym żonie Sabinie, córkom Patrycji i Katarzynie szczere wyrazy współczucia i otuchy oraz synowi Piotrowi w tej trudnej chwili, jaką jest śmierć składają komendant płk dr n. med. Wojciech Tański, Męża, kadra oraz pracownicy 4 Wojskowego Szpitala składają koleżanki i koledzy z Wydziału Ogólnego Klinicznego z Polikliniką SPOZ we Wrocławiu. Regionalnego Centrum Informatyki Warszawa.

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA M

POŻEGNANIA STYCZEŃ 2021

Wyrazy żalu i współczucia Z głębokim smutkiem zawiadamiam, z powodu śmierci że 22 listopada 2020 roku zmarł w Lidzbarku Męża Warmińskim Pani Barbarze Brzezińskiej śp. składają komendant, żołnierze i pracownicy mjr Lucjan Deniziak Regionalnego Centrum Informatyki Warszawa. ps. „Orzeł” urodzony 18 czerwca 1926 roku w Wojtkowicach. W kwietniu 1943 roku został zaprzysiężony Panu st. chor. Tomaszowi Radomskiemu w Armii Krajowej na Placówce Wojtkowice-Glinna oraz Jego Rodzinie w Obwodzie AK Bielsk Podlaski. wyrazy głębokiego współczucia i szczerego żalu W listopadzie 1944 roku aresztowany przez NKWD z powodu śmierci i zesłany do łagru w Kotłasie na terenie północnej Rosji. Mamy W kwietniu 1946 roku powrócił do Polski. składają dowódca, żołnierze i pracownicy RON Od czerwca 1946 roku działał w Białostockim Okręgu 49 Bazy Lotniczej w Pruszczu Gdańskim. Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”. W grudniu 1946 roku został ranny podczas próby aresztowania przez Urząd Bezpieczeństwa. Panu płk. Sławomirowi Kuli Od stycznia do marca 1947 roku służył wyrazy głębokiego współczucia i szczerego żalu w Pogotowiu Akcji Specjalnej Komendy Białostockiego z powodu śmierci Okręgu Narodowego Zjednoczenia Wojskowego. Mamy We wrześniu 1947 roku aresztowany przez składają żołnierze oraz pracownicy władze komunistyczne, następnie torturowany 5 Lubuskiego Pułku Artylerii i skazany na osiem lat pozbawienia wolności. im. gen. art. kor. Marcina Kątskiego. Więziony w Białymstoku i Płocku. W styczniu 1953 roku zwolniony warunkowo. W latach 80. działał w NSZZ „Solidarność”. Dowódcy 5 Pułku Artylerii Wiceprezes Zarządu Głównego Niezależnego Związku Panu płk. Sławomirowi Kuli Żołnierzy Armii Krajowej. wyrazy głębokiego współczucia oraz szczere Oddany działalności na rzecz kultywowania kondolencje z powodu śmierci etosu walk o niepodległość Polski. Uhonorowany Mamy Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, składają szef Zarządu WRiA IWL DGRSZ Medalem Pro Bono Poloniae oraz innymi wraz z kadrą i pracownikami resortu obrony narodowej odznaczeniami. Zarządu Wojsk Rakietowych i Artylerii Inspektoratu Niech odpoczywa w Pokoju Wiecznym! Wojsk Lądowych. Cześć Jego Pamięci!

Jan Józef Kasprzyk Panu ppłk. Radosławowi Weremczukowi Szef Urzędu do Spraw Kombatantów wyrazy głębokiego współczucia i Osób Represjonowanych oraz szczere kondolencje z powodu śmierci Ojca składają kierownictwo, żołnierze i pracownicy Departamentu Polityki Zbrojeniowej. Z głębokim żalem i smutkiem przyjęliśmy wiadomość o śmierci płk. rez. Zbigniewa Gawrjołka, Panu Jarosławowi Kurowskiemu szefa Wydziału Personalno-Administracyjnego wyrazy szczerego żalu i głębokiego współczucia Wojskowego Centrum Metrologii. z powodu śmierci Wyrazy głębokiego współczucia i żalu Matki Rodzinie oraz Najbliższym składają dowódca, żołnierze i pracownicy składają dyrektor oraz pracownicy Dowództwa Garnizonu Warszawa. wraz z podległymi wojskowymi ośrodkami metrologii.

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA N

POŻEGNANIA STYCZEŃ 2021

Z głębokim żalem i smutkiem Z głębokim smutkiem zawiadamiam, przyjęliśmy wiadomość o śmierci że 7 listopada 2020 roku zmarła w Warszawie byłego żołnierza batalionu śp. ppłk. dypl. inż. w st. spocz. Tomasza Mańkowskiego. ppłk Lidia Markiewicz-Ziental Wyrazy głębokiego współczucia i szczere kondolencje ps. „Lidka” Żonie , Dzieciom oraz Najbliższym urodzona 17 grudnia 1929 roku w Warszawie. składają żołnierze i pracownicy resortu obrony narodowej Od 1942 roku harcerka Szarych Szeregów 6 Batalionu Dowodzenia Sił Powietrznych w Śremie. w Warszawskim Okręgu Armii Krajowej. Podczas Powstania Warszawskiego sanitariuszka w 2 plutonie Kompanii „Giewont” Batalionu AK „Zośka”. Wyrazy głębokiego współczucia i żalu Uczestniczka wyzwolenia obozu „Gęsiówka”, ataku na oraz wsparcia i otuchy w tych trudnych chwilach Dworzec Gdański, walk na Starym Mieście, w Śródmieściu, Panu płk. Arturowi Olszewskiemu na Czerniakowie i Mokotowie. Trzykrotnie ranna. z powodu śmierci Po kapitulacji Powstania wyszła z Warszawy z ludnością Teściowej cywilną. Uhonorowana Krzyżem Walecznych, Krzyżem składają dyrekcja oraz żołnierze i pracownicy Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem Armii Departamentu Wojskowych Spraw Zagranicznych. Krajowej, Warszawskim Krzyżem Powstańczym oraz innymi odznaczeniami. Awansowana pośmiertnie na stopień podpułkownika. Szanownej Pani Jadwidze Majewskiej Niech odpoczywa w Pokoju Wiecznym! oraz Jej Najbliższym Cześć Jej Pamięci! wyrazy głębokiego współczucia i żalu, słowa wsparcia w trudnych chwilach oraz szczere kondolencje Jan Józef Kasprzyk z powodu śmierci Szef Urzędu do Spraw Kombatantów Pana płk. Witolda Majewskiego, i Osób Represjonowanych długoletniego pracownika Departamentu Kadr Głównego Inspektora Techniki WP, szczególnie zasłużonego w doborze kadr technicznych w instytucjach centralnych, Szczere kondolencje i wyrazy współczucia instytutach naukowo-badawczych, przedstawicielstwach kmdr. Robertowi Sobczakowi wojskowych pionu technicznego wojska, z powodu śmierci składają przyjaciele wspólnej służby i konsultacji Teściowej na Freta. składają dyrekcja, żołnierze i pracownicy Departamentu Wojskowych Spraw Zagranicznych MON. Panu kmdr. por. Mirosławowi Zbroińskiemu oraz Jego Rodzinie wyrazy głębokiego współczucia i najszczersze Panu ppłk. Pawłowi Hemonowi, kondolencje z powodu śmierci Jego Rodzinie i Bliskim Ojca wyrazy głębokiego żalu i współczucia oraz słowa wsparcia składają żołnierze oraz pracownicy w trudnych chwilach z powodu śmierci Pionu Planowania Centrum Operacji Morskich – Taty Dowództwa Komponentu Morskiego. składają szef, żołnierze i pracownicy Szefostwa Dowodzenia i Łączności Inspektoratu Uzbrojenia.

Szczere kondolencje i wyrazy współczucia płk. Mateuszowi Jaworskiemu Panu st. chor. sztab. Janowi Niedźwieckiemu z powodu śmierci oraz Jego Rodzinie Matki wyrazy głębokiego współczucia składają dyrekcja, żołnierze i pracownicy oraz szczere kondolencje z powodu śmierci Departamentu Wojskowych Spraw Zagranicznych Mamy MON. składają dowódca, żołnierze i pracownicy RON 8 Szczycieńskiego Batalionu Radiotechnicznego w Lipowcu.

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA O

POŻEGNANIA STYCZEŃ 2021

Pani Annie Zamorskiej Z głębokim żalem zawiadamiam, oraz Jej Rodzinie że dnia 1 grudnia 2020 roku zmarł w Toronto wyrazy głębokiego współczucia i szczerego żalu śp. oraz wsparcia i otuchy w trudnych chwilach kpt. Stefan Podsiadło z powodu śmierci urodzony 15 stycznia 1922 roku w Prząsławiu. Taty Kadet Szkoły Podoficerskiej Piechoty dla Małoletnich nr 3 składają dowódca, żołnierze i pracownicy RON w Nisku. Po inwazji niemiecko-sowieckiej 1939 roku 8 Szczycieńskiego Batalionu Radiotechnicznego aresztowany przez NKWD i więziony w Kowlu, Kijowie w Lipowcu. oraz Starobielsku, następnie zesłany do łagru w północnej Rosji. W listopadzie 1941 roku wstąpił w Tockoje do 16 Pułku Piechoty w składzie Armii Polskiej formowanej przez gen. dyw. Władysława Andersa. Wyrazy szczerego współczucia, głębokiego żalu Od marca 1944 roku uczestniczył w kampanii włoskiej, oraz wsparcia i otuchy służąc w 5 Batalionie Ciężkich Karabinów Maszynowych w trudnych chwilach z powodu śmierci 5 Kresowej Dywizji Piechoty 2 Korpusu Polskiego. Ojca Walczył pod Monte Cassino, o Ankonę oraz wyzwolenie Panu ppłk. dr. Michałowi Tumielewiczowi Bolonii. Po wojnie pozostał na emigracji. oraz Jego Najbliższym Zasłużony działacz polonijny. Wieloletni Prezes Organizacji składają koleżanki i koledzy z OKZ ISz Weteranów 2 Korpusu Polskiego 8 Armii Brytyjskiej. Dowództwa Generalnego Rodzajów Sił Zbrojnych. Odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, Brązowym Krzyżem Zasługi z Mieczami, Krzyżem Monte Cassino oraz innymi odznaczeniami polskimi i brytyjskimi. Panu płk. lek. Markowi Wesalakowi, Niech odpoczywa w Pokoju Wiecznym! Rodzinie i Najbliższym Cześć Jego Pamięci! wyrazy głębokiego współczucia i żalu z powodu śmierci Jan Józef Kasprzyk Mamy Szef Urzędu do Spraw Kombatantów składają dyrektor, kierownictwo oraz żołnierze i pracownicy i Osób Represjonowanych Departamentu Wojskowej Służby Zdrowia w Ministerstwie Obrony Narodowej.

Panu Krzysztofowi Siwkowi wyrazy współczucia oraz słowa wsparcia Pani kpt. Annie Aleksandrzak-Heiduckiej w trudnym czasie po śmierci oraz Rodzinie i Bliskim Matki wyrazy głębokiego współczucia i żalu składają żołnierze i pracownicy Centrum Wsparcia z powodu śmierci Systemów Dowodzenia DGRSZ. Ojczyma składają dyrektor, kierownictwo oraz żołnierze i pracownicy Departamentu Wojskowej Służby Zdrowia w Ministerstwie Obrony Narodowej. „Można odejść na zawsze, by stale być blisko”.

Szczere kondolencje, wyrazy głębokiego współczucia oraz słowa wsparcia i otuchy Panu ppłk. Rafałowi Dąbrowskiemu Panu ppłk. Rafałowi Kyszka wyrazy głębokiego współczucia w trudnych chwilach po śmierci oraz najszczersze kondolencje z powodu śmierci Taty Mamy oraz Taty składają szef, żołnierze, pracownicy Delegatury składają szef, żołnierze i pracownicy RON Departamentu Kontroli w Bydgoszczy. Zarządu Rozpoznania i Walki Elektronicznej Inspektoratu Rodzajów Wojsk DGRSZ.

nr 1 / STYCZEŃ 2021 / POLSKA ZBROJNA GLOBALNE ROZWIĄZANIA PATRIOT® Skuteczne dziś. Gotowe na wyzwania jutra.

Raytheon dostarczy Polsce baterie Patriot® zgodnie z wymaganiami i ze znaczącym udziałem polskiego przemysłu. Patriot, stanowiący najnowocześniejszą na świecie, sprawdzoną w boju obronę przeciwlotniczą i przeciwrakietową, ewoluuje wraz z nowo pojawiającymi się zagrożeniami, gwarantując bezpieczeństwo 17 państwom po umiarkowanych kosztach.

20RMD034_PatriotPolish_PolskaZb.indd 1 11/5/20 12:14 PM NUMER 1 | STYCZEŃ 2021 | POLSKA ZBROJNA 1921–2021 WIELKI JUBILEUSZ WIELKI Z nieskrywaną radością radością Z nieskrywaną że nasze informujemy, obchodzi swój czasopismo