PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY DUBIECKO NA LATA 2004-2006

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY DUBIECKO NA LATA 2004 – 2006

Dubiecko Październik 2004 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY DUBIECKO NA LATA 2004-2006

SPIS TREŚCI

I. OBSZAR I CZAS REALIZACJI PLANU ROZWOJU LOKALNEGO ...... 4 II. ANALIZA SPOŁECZNO – GOSPODARCZA GMINY DUBIECKO ...... 4 1. INFORMACJE OGÓLNE ...... 4 a. Rys metodyczny analizy ...... 4 b. Rys historyczny gminy ...... 4 c. PołoŜenie geograficzne ...... 5 d. Powierzchnia i uŜytkowanie gruntów ...... 6 2. ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE ...... 7 a. Ukształtowanie terenu ...... 7 b. Budowa geologiczna ...... 7 c. Klimat ...... 8 d. Charakterystyka wód ...... 9 e. Surowce naturalne ...... 9 f. Gleby ...... 10 g. Szata roślinna ...... 10 h. Fauna ...... 11 3. UWARUNKOWANIA ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO ...... 11 a. Uwarunkowania ochrony środowiska naturalnego ...... 11 b. Parki krajobrazowe i obszary chronionego krajobrazu ...... 11 c. Rezerwaty przyrody ...... 13 d. Pomniki przyrody ...... 15 e. Stanowiska dokumentacyjne ...... 15 f. Obszary i obiekty objęte ochroną konserwatorską ...... 15 4. TURYSTYKA ...... 16 5. ROLNICTWO ...... 24 a. Gleby i uŜytkowanie gruntów ...... 24 b. Gospodarstwa rolne ...... 25 c. Uprawy ...... 26 d. Hodowla zwierząt gospodarskich...... 28 6. INFRASTRUKTURA TECHNICZNA ...... 28 a. System komunikacji ...... 28 b. Gospodarka wodno – ściekowa ...... 29 c. Gospodarka odpadami ...... 30 d. Infrastruktura energetyczna ...... 32 e. Gazownictwo ...... 32 7. GOSPODARKA ...... 33 a. Przedsiębiorczość i podmioty gospodarcze ...... 33 8. GOSPODARKA FINANSOWA SAMORZĄDU GMINNEGO ...... 34 9. SFERA SPOŁECZNA ...... 37 a. Demografia ...... 37 b. Zasoby mieszkaniowe ...... 40 c. Edukacja przedszkolna, podstawowa i gimnazjalna ...... 41 d. Oświata ponadgimnazjalna ...... 42 e. Szkolnictwo wyŜsze ...... 43 f. Biblioteki publiczne ...... 43 g. Podstawowa opieka medyczna ...... 44 h. Opieka szpitalna ...... 44 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY DUBIECKO NA LATA 2004-2006

i. Pomoc społeczna ...... 45 j. Bezpieczeństwo publiczne ...... 46 k. Rynek pracy ...... 47 III. POWIĄZANIE PLANOWANYCH PROJEKTÓW POD ZPORR Z CELAMI STRATEGII ROZWOJU GMINY DUBIECKO ...... 49 IV. PLANOWANE INWESTYCJE W ŚWIETLE STRATEGII ROZWOJU WOJEWÓDZTWA PODKARPACKIEGO I ZPORR ...... 50 1. HIERARCHICZNA LISTA INWESTYCJI : ...... 56 1.1. LISTA PROJEKTÓW NA LATA 2004 – 2006 ...... 56 1.2. LISTA PROJEKTÓW NA LATA 2007 – 2013 ...... 59 V. POWIĄZANIA PROJEKTÓW Z INNYMI DZIAŁANIAMI REALIZOWANYMI NA TERENIE GMINY ...... 61 VI. OCZEKIWANE WSKAŹNIKI OSIĄGNIĘĆ PLANU ROZWOJU LOKALNEGO ...... 61 VII. PLAN FINANSOWY ZADAŃ INWESTYCYJNYCH NA LATA 2004 – 2006 ...... 66 1.1. INWESTYCJE NA LATA 2007 – 2013 ...... 76 VIII. SYSTEM WDRAśANIA, MONITOROWANIA I OCENY PLANU ROZWOJU LOKALNEGO ...... 76

3 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY DUBIECKO NA LATA 2004-2006

I. OBSZAR I CZAS REALIZACJI PLANU ROZWOJU LOKALNEGO

Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Dubiecko szczegółowo obejmuje inwestycje samorządu gminnego planowanego na lata 20042006 oraz wskazuje na inwestycje zaplanowane do realizacji w latach 20072013. planem rozwoju objęty jest cały obszar gminy, ze szczególnym uwzględnieniem terenów, gdzie prowadzone będą inwestycje w latach 2004 2006.

II. ANALIZA SPOŁECZNO – GOSPODARCZA GMINY DUBIECKO

1. Informacje ogólne

a. Rys metodyczny analizy Dane wykorzystywane w niniejszej analizie pochodzą z Urzędu Gminy w Dubiecku, Powiatowego Urzędu Pracy w Przemyślu, oraz danych statystycznych Wojewódzkiego Urzędu Statystycznego w Rzeszowie, („Podstawowe informacje ze spisów powszechnych – gminy – woj. podkarpackie” – 2002 r.) i Głównego Urzędu Statystycznego (Bank Danych Regionalnych – źródło internetowe). Dane dotyczące lat 1998 – 2002 stały się podstawą analizy dynamicznej, określającej tendencje zachodzące w gminie Dubiecko na przestrzeni lat. Dodatkowo w niniejszej pracy dokonano analizy porównawczej (analiza układu lokalnego) gminy Dubiecko z sąsiednimi gminami o podobnym potencjale społeczno – gospodarczym. Gminy te wchodzą w skład województwa podkarpackiego, powiatu przemyskiego. Uzyskane wyniki porównano takŜe ze średnią wartością dla powiatu przemyskiego. W analizie porównawczej z innymi powiatami wykorzystano dane z 2002 r. – najbardziej aktualne dane GUS i US w Rzeszowie w momencie tworzenia niniejszej analizy.

b. Rys historyczny gminy

Gmina Dubiecko powstała w 1973 r. i wchodziła w skład byłego województwa rzeszowskiego. Od 1975 r., w wyniku podziału administracyjnego, weszła w skład województwa przemyskiego. Od 1999 r. jest gminą powiatu przemyskiego w województwie podkarpackim. Nazwa Dubiecko wywodzi się od ruskiego „dub” (dąb) i powstała zapewne w związku z występowaniem w okolicy duŜej ilości dębów. W dokumentach z XIV i XV wieku występuje jako Dubeczko, Dubeczsko lub Dubyeczko, a więc w formie bardzo zbliŜonej do dzisiejszej. Najstarsze ślady zamieszkiwania przez ludzi terenów, na których leŜy obecnie gmina Dubiecko pochodzą z okresu neolitu. Pozostałością osady jest wczesnośredniowieczne (IX – XI w.) grodzisko odkryte nad Sanem podczas badań archeologicznych w II połowie XX wieku. W 1340 r. Kazimierz Wielki zajął Przemyśl i tym samym omawiany teren znalazł się w granicach Polski. Najstarsza wzmianka o Dubiecku jako osadzie królewskiej pochodzi z 1358 roku. W 1389 r. Dubiecko przeszło w posiadanie Kmitów. Zostało ono wówczas przeniesione na lewy brzeg rzeki i znacznie rozbudowane.

4 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY DUBIECKO NA LATA 2004-2006

Poprzez Dubiecko biegł prastary handlowy „szlak węgierski” łączący ziemie polskie z Węgrami. W 1407 r. król Władysław Jagiełło nadał Dubiecku prawa miejskie. W sąsiedztwie nowopowstałego miasta Kmitowie wznieśli obronny, bogato wyposaŜony zamek z przeznaczeniem na magnacką siedzibę. W XV w. do Dubiecka naleŜały wsie: Nienadowa, Skuwierzowa, Iskań, Piątkowa, Zachutyń, Ruska Wieś, Połchowa, Słonne, Drohobycz i Stara Śliwnica. W XVI w. miasto przeszło w ręce Stadnickich, w XVII w. Krasickich, a ostatnimi właścicielami byli Konarscy (XX w.). W 1934 r. Dubiecko, liczące wówczas 4 tys. mieszkańców utraciło prawa miejskie. Do powołanej do Ŝycia gminy zbiorowej naleŜały: Bachórzec, Drohobyczka, Kosztowa, Iskań, Hucisko Nienadowskie, Ruska Wieś (WybrzeŜe), Polchowa, Podbukowina i Słonne. W czasie ostatniej wojny bogate i kwitnące ongiś miasto poniosło wielkie straty. Okupant przeprowadził liczne aresztowania wśród Polaków, a takŜe wywoził na przymusowe roboty do Niemiec. Hitlerowcy wymordowali tutaj około 200 śydów, wywoŜąc pozostałych do obozów zagłady. Miejscowość została silnie zniszczona. Z całej ludności Dubiecka, liczącej w 1939 r. 5000 mieszkańców, pozostało po wyzwoleniu około 1 000 osób. Po odejściu Niemców mieszkańców gminy gnębiły napady zbrojne i akcje dywersyjne UPA. W latach powojennych miejscowość przybrała charakter ośrodka rolniczo – rzemieślniczego.

c. PołoŜenie geograficzne Gmina Dubiecko połoŜona jest w zachodniej części powiatu przemyskiego, we wschodniej części województwa podkarpackiego. Zajmuje powierzchnię 154 km 2 i połoŜona jest na terenie Parku Krajobrazowego Pogórza Przemyskiego i PrzemyskoDynowskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Na jej obszarze znajduje się rezerwat przyrodniczy „Broduszurki”. Gminę zamieszkuje 10 251 osób w 17 sołectwach: Bachórzec, Drohobyczka, Dubiecko, Hucisko Nienadowskie, Iskań, Kosztowa, Łączki, Nienadowa, Piatkowa, Przedmieście Dubieckie, Sielnica, Słonne, Śliwnica, Tarnawka, Winne Podbukowina, WybrzeŜe, Załazek. Centrum handlowo – usługowym gminy jest miejscowość Dubiecko. Tabela 1. Ludność i powierzchnia poszczególnych miejscowości gminy Dubiecko Udział Powierzchnia Miejscowość Ludność w powierzchni (w ha) gminy [%] Bachórzec 976 1 239 8,03% Drohobyczka 1 063 1 558 10,10% Dubiecko 896 239 1,55% Hucisko Nienadowskie 610 462 2,99% Iskań 299 1 216 7,88% Kosztowa 434 977 6,33% Łączki 84 Nienadowa 2 259 2 219 14,38% Piątkowa 347 2 539 16,46% Polchowa 359 2,33% Przedmieście Dubieckie 1 228 851 5,52% Sielnica 307 1 092 7,08% Słonne 170 197 1,28% Śliwnica 708 1 086 7,04% Tarnawka 115 385 2,50%

5 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY DUBIECKO NA LATA 2004-2006

Winne – Podbukowina 274 207 1,34% WybrzeŜe 404 800 5,19% Załazki 77 Razem 10 251 15 426 100,00% Gmina Dubiecko jest jedną ze 160 gmin województwa podkarpackiego. Jest to gmina wiejska, jedna z 10 gmin powiatu przemyskiego. Sąsiaduje bezpośrednio z gminami: Bircza i Krzywcza (powiat Przemyśl), Pruchnik (powiat Jarosław), Kańczuga i Jawornik Polski (powiat Przeworsk), oraz Dynów (powiat Rzeszów). Pod względem morfologicznym teren ten znajduje się w obrębie Pogórza Dynowskiego. Okolica jest pagórkowata. Wzniesienia o miejscowych nazwach (Konik, Manasterz, Grodzisko, itd.) przekraczają 400 m n.p.m. NajwyŜsze z nich, Łubienka, wznosi się na wysokość 449 m n.p.m. Wzniesienia Pogórza Dynowskiego charakteryzują się przebiegiem grzbietów z północnego zachodu na południowy wschód. Omawiany teren charakteryzuje duŜe urozmaicenie rzeźby oraz zróŜnicowane nachylenia wzgórz.

d. Powierzchnia i uŜytkowanie gruntów Gmina Dubiecko naleŜy do największych powierzchniowo gmin na terenie powiatu przemyskiego, w obszarze województwa zajmuje 0,85 %. Jej powierzchnia 15 426 ha daje jej 3 lokatę w powiecie po gminach Bircza (25 449 ha) i Fredropol (15 968 ha). Jest gminą typowo rolniczą, większa część ludności zajmuje się rolnictwem lub zamieszkuje w gospodarstwach rolnych. Tabela 2. Powierzchnia uŜytków rolnych w gminie Dubiecko Udział Powierzchnia Lp. Wyszczególnienie w powierzchni (w ha) gminy [%] 1 Grunty orne 7194 46,64 2 Sady 53 0,34 3 Łąki i trawy 431 2,79 4 Pastwiska 986 6,39 5 Lasy 5570 36,11 6 Pozostałe 1192 7,73 Razem: 15426 100

Gminę zamieszkuje 10 251 mieszkańców w siedemnastu miejscowościach. Grunty orne zajmują powierzchnię 7 194 ha, co stanowi 46,64% obszaru gminy. Sady stanowią 53 ha, czyli 0,34% obszaru gminy. Łąki i trawy stanowią 431 ha (2,79%), pastwiska – 986 ha (6,39%), lasy – 5 570 ha, (36,11%). Pozostała powierzchnia gminy to 1 192 ha, czyli 7,73%. Według ewidencji wymiarowej jest 2 431 gospodarstw indywidualnych. Najwięcej jest gospodarstw rolnych o powierzchni areału od 1 do 5 ha. Jest ich 1 487. Kolejną grupę stanowią gospodarstwa o powierzchni 0 – 1 ha (666 szt). Gospodarstw rolnych od 5 do 10 ha odnotowano w 2003 r. 250 sztuki, 10 – 15 ha posiada 18 gospodarstw, areał powyŜej 15 ha posiada 10 gospodarstw. Średnia wielkość gospodarstwa to około 4,3 ha. Podobnie jak w całym kraju, tak i w gminie Dubiecko, rolnictwo od kilku lat przeŜywa kryzys. Gospodarkę leśną prowadzą Nadleśnictwa: Dynów, Bircza, Kańczuga.

6 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY DUBIECKO NA LATA 2004-2006

2. Środowisko przyrodnicze

a. Ukształtowanie terenu Pod względem fizyczno geograficznym obszar dzisiejszej Gminy Dubiecko połoŜony jest w granicach rozległej prowincji Karpat i Podkarpacia, w podprowincji Zewnętrznych Karpat Zachodnich, makroregionie Pogórza Środkowobeskidzkiego, mezoregionie Pogórza Dynowskiego i Pogórza Przemyskiego Pogórze Dynowskie jest największym mezoregionem spośród wszystkich Pogórzy karpackich, zajmuje powierzchnię ok. 1840 km 2, rozciągając się pomiędzy dolinami Sanu i Wisłoka. Pogórze Przemyskie połoŜone jest po przeciwnej stronie Sanu, który oddziela Pogórza Dynowskie i Przemyskie. A na terenie samej gminy jej północna część znajduje się na obszarze Pogórza Dynowskiego, południowa, połoŜona na prawym brzegu Sanu na terenie Pogórza Przemyskiego. Pogórze Przemyskie zajmuje mniejszą powierzchnię (ok. 640 km 2) i charakteryzuje się wyŜszym średnim połoŜeniem n.p.m. Pogórze Dynowskie pod względem krajobrazu jest nieco mniej urozmaicone, w wielu partiach przyjmuje charakter wyŜynny. Pogórze Przemyskie z kolei jest bardziej "górskie" pod względem rzeźby, nawiązując do gór tzw. rusztowych. Rozdzielająca dwa pogórza dolina Sanu przyjmuje w interesującym nas terenie charakter przełomu strukturalnego z licznymi zakolami, ostrogami i górami meandrowymi. W miejscach, gdzie dno doliny rozszerza się, powstają rozległe terasy akumulacyjne, niezwykle podnoszące atrakcyjność krajobrazu, jak choćby w sąsiedztwie Słonnego, WybrzeŜa, Iskani czy Nienadowej. Na terenie południowej części gminy znajdują się wzniesienia, przekraczające 410 m. n.p.m., najwyŜsze z nich Łubienka liczy sobie 449 m n.p.m. Oba Pogórza zbudowane są z piaskowców, zlepieńców i łupków, określanych łącznie jako flisz karpacki. Kształtował się on w okresie od dolnej kredy do oligocenu, kiedy to zapoczątkowane zostały ruchy górotwórcze powodujące fałdowanie osadów płytkiego z reguły morza i nasunięcia się płaszczowin wielkich pakietów skalnych śląskiej na przedpole powstających gór, i magurskiej na płaszczowiny śląskie. Z kolei młodsze ruchy tektoniczne miały kierunek pionowy i związane były z kształtowaniem się rzeźby terenu.

b. Budowa geologiczna Omawiany teren połoŜony jest na Pogórzach, budowanych przez młody, sfałdowany górotwór karpacki, wypiętrzony w czasie orogenezy alpejskiej. PodłoŜe geologiczne stanowią utwory kredowe i trzeciorzędowe, czyli tzw. flisz karpacki W obrębie Pogórza Dynowskiego występują trzy jednostki facjalnotektoniczne: skolska (skibowa), budująca północno wschodnią część tego obszaru, śląska tworząca część południowozachodnią oraz leŜąca pomiędzy nimi, niewielka jednostka podśląska. Począwszy od kredy basen skolskoborysławskopokucki tworzył najbardziej zewnętrzną rynnę szerokiego i wieloczłonowego oceanu Tetydy. Nieprzerwana sedymentacja morska w basenie rozpoczęła się w hoterywie (środek dolnej kredy) i trwała do burdygału (wyŜsza część dolnego miocenu). W wyniku cyklicznej sedymentacji sekwencje osadów geosynklinalnych charakteryzują się następstwem pakietów łupkowych o nieoszlifowanym charakterze na przemian z pakietami fliszowymi, bądź piaszczystymi. W neogenie utworzone warstwy zostały sfałdowane, wypiętrzone i w postaci płaszczowin nasunięte w kierunku północnym. Gruby płaszcz osadów dzieli się na mniejsze jednostki stratygraficzne (warstwy), wśród których wyodrębnia się z kolei ogniwa. Podstawą podziału są zmieniające się barwy osadów, ich wapnistość oraz naprzemianległość serii łupkowych, fliszowych, piaszczystych, itp. Zostały więc wyróŜnione, idąc od warstw najstarszych następujące formacje

7 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY DUBIECKO NA LATA 2004-2006

litostratygraficzne: spaska z Dołhego, ropianiecka (warstwy inoceramowe), pstrego paleogenu, menilitowe, krośnieńskie. W strefie zewnętrznej Karpat Przemyskich (płaszczowina skolska) przewaŜa łuskowy styl budowy geologicznej, z zachowanymi, lecz mocno zredukowanymi skrzydłami SW. Czołową strefę tej płaszczowiny stanowi antyklinorium północne, zbudowane głównie z warstw inoceramowych. W części wschodniej w rejonie Dynowa i Przemyśla, występują strome fałdy zawierające utwory górnej kredy i cały profil paleogenu. W wąskich synklinach pojawiają się tu najmłodsze ogniwa reprezentowane przez warstwy krośnieńskie z wkładkami diatomitów. Typowe warstwy iniceramowe rozwinięte są w dolnej części jako margle krzemiankowe, wyŜej zaś występują w postaci sinoszarych, twardych piaskowców o silnie wapnistym spoiwie, często poprzekładanych ilastowapnistymi łupkami. Utwory czwartorzędowe występują na Pogórzu jedynie w dolinach rzek i potoków w formie aluwii. Znaczne powierzchnie osadów polodowcowych i holoceńskich znajdują się na terasach Sanu, szczególnie na zachód od Przemyśla, są to głównie namuły glin, Ŝwirów i otoczaków.

c. Klimat Według Okołowicza (1973, 1978) teren gminy znajduje się w zasięgu przejściowego klimatu strefy umiarkowanie ciepłej w ramach, której wydzielił karpacki region klimatyczny o dominującym wpływie pogórza i średnim modyfikującym wpływie kontynentalizmu. W podziale E. Romera omawiany obszar naleŜy do klimatu gór i pogórzy, który jest dość chłodny, o znacznej ilości opadów oraz o duŜych kontrastach klimatów lokalnych. Według regionalizacji ekoklimatycznej Tramplera i in. (1990) teren gminy naleŜy do karpackiej strefy ekoklimatycznej, makroregionu podgórskiego karpackiego. Omawiany teren znajduje się na trasie wędrówek i transformacji mas powietrza o zróŜnicowanych właściwościach fizycznych. Zdecydowaną przewagę posiadają masy powietrza z sektora zachodniego, które przemieszczają się przez cały rok, zarówno z ośrodków niŜowych jak i wyŜowych. Generalnie przewaŜają masy powietrza polarno morskiego ok. 65% częstości występowania w ciągu roku, mniejszy udział ma powietrze polarnokontynentalne (ok. 20%), arktyczne (ok. 6%), zwrotnikowe (ok. 3%). Dominują tutaj wiatry południowe, występujące z częstotliwością ok. 18% i południowozachodnie ok. 18%. Rzadziej pojawiają się wiatry z kierunku zachodniego i północnozachodniego (ok. 12%). Z najmniejszą częstotliwością występują wiatry z kierunku południowowschodniego ok. (2%). PoniŜej przedstawiono schematyczny wykres częstotliwości występowania wiatrów z poszczególnych kierunków. Usłonecznienie na terenie Pogórza jest zróŜnicowane i maleje w miarę przesuwania się na południe, średnie wartości dla omawianego terenu wynoszą ok. 4,1 godz./dobę. Biorąc pod uwagę zachmurzenie, najbardziej pochmurnymi miesiącami są listopad i grudzień, najmniejsze zaś pokrycie chmurami przypada na sierpień, wrzesień i październik. Średnie roczne zachmurzenie waha się w granicach 60 – 70%. Omawiany teren naleŜy do obszarów z najmniejszą liczbą dni z mgłą w Polsce, nie przekracza ona 30 dni w ciągu roku. Roczny przebieg występowania mgieł jest zróŜnicowany. Wyraźne nasilenie tego zjawiska przypada na okres od października do grudnia, średnio jest to 67 dni. Minimum występowania mgieł notuje się w czerwcu i lipcu. Gmina połoŜona jest w podgórskim makroregionie klimatycznym, w którym średnie roczne temperatury powietrza wahają się w przedziale od 6°C do 8°C. Najzimniejszym miesiącem jest styczeń, najcieplejszym zaś lipiec. Średnia maksymalna temperatura powietrza najcieplejszego miesiąca waha się od 23,5 do 24°C; średnia roczna liczba dni bardzo upalnych (temp. > 30°C) wynosi 4, natomiast bardzo mroźnych (temp. < 10°C) 3,5 dnia.

8 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY DUBIECKO NA LATA 2004-2006

Długość okresu wegetacyjnego na omawianym terenie wynosi średnio 210 dni, w czasie jego trwania występuje 15,3 dnia z przymrozkami. Pierwsze jesienne przymrozki pojawiają się pomiędzy 5 a 10 października a ostatnie wiosenne występują pomiędzy 5 a 10 maja. Drugim obok warunków termicznych, istotnym elementem klimatu są opady atmosferyczne, występujące z reguły w postaci deszczu, a w zimie śniegu. Najwięcej opadów występuje w miesiącu wrześniu oraz maju i czerwcu, minimum zaś przypada na luty i styczeń. Opad w postaci śniegu z reguły pojawia się w listopadzie czasem juŜ w październiku. Długość zalegania pokrywy śnieŜnej dla tego regionu wynosi średnio 90 dni, potencjalnie zaś 130 dni. ”

d. Charakterystyka wód
Wody powierzchniowe Wody powierzchniowe stanowi rzeka San oraz kilka jej dopływów. Spotykane są nagłe wezbrania, w wyniku których zalewane są doliny rzek. Wody Sanu wykazują duŜe zanieczyszczenie bakteriologiczne. Rzeka San jest najwaŜniejszą i największą rzeką przebiegającą przez gminę Dubiecko. W porównaniu do 1993 r. stwierdza się znaczną poprawę czystości wody pod względem fizyko – chemicznym, z uwagi na oddanie do eksploatacji oczyszczalni ścieków w Sanoku, Dynowie i Nienadowej.
Wody gruntowe obejmują dwa obszary: o obszar doliny Sanu i jej dopływów o obszar wierzchowiny trzeciorzędowej
Wody podziemne Na terenie gminy zlokalizowany jest jeden z istotnych zbiorników wód podziemnych powiatu przemyskiego (według Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Podkarpackiego). Jest to GZWP 430 „Dolina Sanu” ze strefą ochrony sanitarnej, który obejmuje swoim zasięgiem gminy: Przemyśl, Krasiczyn, Krzywcza, Dubiecko. Jego powierzchnia wynosi 98 km 2, średnia głębokość – 10 m, a zasoby dyspozycyjne – 35 tys. m 3/d. Na obszarze zbiornika występują wodonośne utwory czwartorzędowe ujmowane licznymi studniami wierconymi. Warstwę wodonośną stanowią otoczaki i Ŝwiry. GZWP 430 obejmuje górską, wąską dolinę rzeki San. Zasilanie wód podziemnych następuje na drodze infiltracji wód opadowych. Na obszarze zbiornika obserwuje się łączność wód podziemnych z wodami powierzchniowymi. Największe rozprzestrzenienie mają tereny zaliczone do klasy A2 zagroŜenia jakości wód podziemnych. Jest to zagroŜenie silne. Obserwowana zła jakość wód podziemnych ma związek z działalnością rolniczą lub gospodarką wodno – ściekową w rejonach zwartej zabudowy, jak i stanem czystości wód w Sanie .

e. Surowce naturalne W obrębie gminy Dubiecko istnieje udokumentowane złoŜe kruszywa naturalnego o zasobach przydatnych dla budownictwa w wielkości 2.414.000 ton. W obrębie terasy zalewowej rzeki San eksploatowane są złoŜa Ŝwiru dla celów drogownictwa. W rejonie wsi Nienadowa, Hucisko Nienadowskie i Drohobyczka występowały cegielnie eksploatujące do produkcji ceramiki budowlanej gliny zboczowe. W miejscowości Bachórzec eksploatowany był torf do celów opałowych i rolniczych. Obecnie torfowiska znajdują się pod ochroną, na terenie rezerwatu Broduszurki. Niewielkie ilości ropy naftowej zostały odkryte i wydobywane do 1950 r. w Słonnem.

9 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY DUBIECKO NA LATA 2004-2006

f. Gleby Na terenie gminy Dubiecko wyróŜniono jeden typ gleby, w obrębie którego wydzielono dwa podtypy. Ich układ w systematyce gleb przedstawia się następująco: Dział: Gleby autogeniczne Rząd: Gleby brunatnoziemne Typ: Gleby brunatne właściwe Podtyp: Gleby brunatne właściwe oglejone Gatunek: wytworzone z pyłów gliniastoilastych Podtyp: Gleby brunatne właściwe wyługowane Gatunek: wytworzone z pyłów gliniastoilastych Gleby brunatne właściwe oglejone powstają z róŜnych utworów macierzystych bogatych w zasady, w przypadku omawianego terenu są to czwartorzędowe piaski i gliny deluwialne, z których powstały zwietrzeliny o składzie mechanicznym pyłów gliniasto ilastych. Gleby te charakteryzują się wymyciem węglanów do głębokości na ogół nie większej niŜ 60 – 80 cm oraz brakiem przemieszczania lub słabym przemieszczaniem frakcji ilastej, wolnego Ŝelaza i glinu. Odczyn tych gleb waha się od obojętnego w glebach eutroficznych do kwaśnego w glebach mezotroficznych. Charakterystycznym typem próchnicy jest mull rzadziej mullmoder. Występują one w warunkach nadmiernego uwilgotnienia o raz wykazują oglejenie w dolnej części profilu nie głębiej niŜ 100 cm. W obowiązującej obecnie klasyfikacji gleb leśnych Polski ten podtyp gleb został zniesiony i są one opisywane jako, np. gleby brunatne wyługowane z występującym oglejeniem. Gleby brunatne właściwe wyługowane (obecnie brunatne wyługowane) zajmują pozostałą część gminy. Powstały z czwartorzędowych glin i piasków deluwialnych, z których utworzyły się zwietrzeliny o składzie mechanicznym pyłów gliniastoilastych. Są to gleby okresowo wilgotne. Cechami charakterystycznymi omawianych gleb są: brak węglanów w profilu do głębokości 1 m, odczyn kwaśny do słabo kwaśnego, wysycenie kompleksu sorbcyjnego kationami zasadowymi w granicach 30 – 60% w warstwie 25 – 75 cm, słabe przemieszczanie wolnego Ŝelaza i glinu a niekiedy frakcji ilastej, do głębokości 1 m w profilu glebowym nie występują plamy oglejenia, brak jest takŜe w podłoŜu do głębokości 50 cm litej skały. Charakterystycznym typem próchnicy jest mull, rzadziej mullmoder. Poziom próchniczny zawiera ponad 20% świeŜej lub częściowo rozłoŜonej materii organicznej, jest zwykle szary i jasnoszary, ma najczęściej miąŜszość 10 – 15 cm, a z poziomem przejściowym 20 cm . Ponadto występują gleby brunatne kwaśne. W dolinie Sanu oraz jego dopływów z utworów eluwialnych powstały gleby typu mad, lokalne czarne ziemie właściwe.

g. Szata roślinna Według przyrodniczo – leśnego podziału Polski lasy znajdujące się na badanym terenie zalicza się do Krainy Karpackiej w Dzielnicy Pogórze Karpackie. Administracyjnie naleŜą do Nadleśnictwa Kańczuga Obręb Pruchnik. Występuje tu typ siedliskowego lasu świeŜego wyŜynnego. W dolinach potoków występują drzewostany typu siedliskowego. Siedlisko lasu świeŜego wyŜynnego charakteryzują drzewostany mieszane, w skład których wchodzą: jodła, buk, grab, sosna, dąb z domieszkami brzozy, olchy szarej, osiki i modrzewia. Drzewostany typu siedliskowego charakteryzują się następującym składem: jesion, olcha szara z domieszką jaworu, świerka i dębu. Lasy występujące na tym terenie są lasami produkcyjnymi, a prace zagospodarowania obszarów leśnych zmierzają do stworzenia lasów mieszanych z jodłą, bukiem, modrzewiem, dębem z domieszką jaworu, klonu, jesionu, wiązu i lipy.

10 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY DUBIECKO NA LATA 2004-2006

W poszyciu lasu moŜna spotkać czarny bez, leszczynę, jarzębinę, na skrajach lasów tarninę i dziką róŜę. Występują takŜe: maliny, jeŜyny, borówki. W wilgotne lato i jesienią lasy obfitują w grzyby. Na terenie gminy znajduje się kilkanaście drzew uznanych za pomniki przyrody. Są to przewaŜnie stare dęby, lipy i jesiony. Na szczególną uwagę zasługuje flora rezerwatu torfowiskowego „Broduszurki”,. Na jego terenie moŜna spotkać takie rzadkie okazy jak: rosiczka okrągłolistna, narecznica grzebieniasta, gwiazdnica bagienna, tojeść bukietowa i wełnianka wąskolistna.

h. Fauna Środowisko przyrodnicze ziemi dubieckiej charakteryzuje się dobrym stanem zachowania. Świadczy o tym występowanie na jej terenie wielu gatunków zwierząt objętych ochroną. Świat zwierzęcy reprezentowany jest przez sarny, zające, kuny leśne i domowe tchórze, lisy. MoŜna spotkać takŜe łasice, borsuki i dziki. Na polach spotyka się baŜanty, kuropatwy, przepiórki, strumieniówki, pokrzewki, kokoszki wodne, dziwonie, bociany. Nad Sanem ptactwo reprezentowane jest przez dzikie kaczki (kaczki krzyŜówki, cyranki, cyraneczki), czaple, czarne bociany. Gady występujące na tym terenie to: jaszczurka zwinka i jaszczurka Ŝyworodna, Ŝmija zygzakowata, zaskroniec zwyczajny, padalec zwyczajny. Przedstawicielami płazów są traszki, ropuchy szare, Ŝaby wodne i moczarowe, San i jego dopływy to raj dla wędkarzy. Występują tu klenie, leszcze, okonie, jelce, płocie, brzany, karpie, sazany, szczupaki, węgorze, świnki, kiełbie, ukleje, strzelbie. Spotyka się niestety coraz mniej pstrągów, a prawie całkowicie wyginęły występujące kiedyś raki. Bogaty świat owadów reprezentowany jest przede wszystkim przez motyle i chrząszcze. Warto wymienić takich przedstawicieli tego gatunku, jak: trzmiele, paź królowej, zmierzchnica trupia główka, mieniak struŜnik.

3. Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego

a. Uwarunkowania ochrony środowiska naturalnego PołoŜenie gminy Dubiecko na obszarze o zróŜnicowanej budowie geologicznej, podziemnym zbiorniku wodnym oraz o urozmaiconej rzeźbie terenu determinuje do przestrzegania licznych przepisów prawnych związanych z ochroną środowiska. Walory krajobrazowe i przyrodnicze – obszary leśne, rzadkie gatunki roślin i zwierząt kwalifikują duŜą część gminy do obszarów o krajobrazie chronionym. Na podstawie ustawy o ochronie przyrody (Dz.U. z 1991 r., Nr 114, poz. 492) za tereny chronione naleŜy uznać parki narodowe, rezerwaty i parki krajobrazowe wraz z ich otulinami oraz obszary chronionego krajobrazu. Formę przestrzenną mogą mieć równieŜ niektóre pomniki przyrody, uŜytki ekologiczne, stanowiska dokumentacyjne, a zwłaszcza zespoły przyrodniczo – krajobrazowe. Na terenie gminy Dubiecko funkcjonują obszary wyróŜniające się szczególnymi walorami przyrodniczymi, które objęto róŜnorodnymi formami ochrony.

b. Parki krajobrazowe i obszary chronionego krajobrazu Park krajobrazowy jest obszarem chronionym ze względu na wartości przyrodnicze, historyczne i kulturowe. Celem jego utworzenia jest zachowanie, popularyzacja i upowszechnianie tych wartości w warunkach racjonalnego gospodarowania. Park Krajobrazowy Pogórza Przemyskiego został powołany 16 grudnia 1991 r. rozporządzeniem Nr 11 Wojewody Przemyskiego. Zajmuje on powierzchnię 61 862 ha. Lasy zajmują około 64% powierzchni parku. Jest on połoŜony na terenie 6 gmin powiatu przemyskiego: Birczy, Dubiecka, Fredropola, Krasiczyna, Krzywczy, Przemyśla. Obszar

11 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY DUBIECKO NA LATA 2004-2006

parku zawiera jedyne w Polsce najbardziej wysunięte na zachód lesiste pogórza Karpat Wschodnich. Pogórza – niewysokie, przepiękne góry sięgają ponad 600 m n.p.m. W wyŜszych partiach Pogórza moŜna podziwiać lasy jodłowo – bukowe, niŜej rozciąga się strefa wielogatunkowych lasów liściastych, przewaŜają dęby, graby, lipy drobnolistne, klony. Dominującym zbiorowiskiem roślinnym Pogórza jest podgórska forma buczyny karpackiej, licznie występują równieŜ: jodła, świerk, jawor i wiąz górski. W okolicach Dubiecka, w miejscowości Bachórzec, występuje torfowisko przejściowe i wysokie. Licznie występują rośliny całkowicie chronione: kłokoczka południowa, lilia złotogłów, skrzyp olbrzymi, wawrzynek wilczełyko, widłak jałowcowaty, gatunki z rodziny storczyków oraz bluszcz pospolity. Na terenie Parku Krajobrazowego Pogórza Przemyskiego istnieje osiem rezerwatów przyrody. O duŜych wartościach parku decyduje takŜe występowanie unikatowej formy krawędzi brzegu karpackiego na odcinku sigmoidy przemyskiej reprezentującej niezaleŜnie od wyjątkowości struktury geologicznej, takŜe wybitne walory krajobrazowe. Na terenie parku krajobrazowego prowadzone są działania utrzymujące równowagę ekologiczną środowiska przyrodniczego poprzez zapobieganie zanieczyszczeniu wód powierzchniowych i podziemnych, zapobieganie zanieczyszczeniu powietrza i osłabienie wpływu emisji dalekiego zasięgu, ochrona gleb przed erozją i degradacją oraz ochrona gatunkowa fauny i flory. Zdolność ekosystemów do odtwarzania zasobów przyrody uzyskuje się poprzez zastosowanie ochrony lasów o składzie gatunkowym zgodnym z siedliskiem, terenów podmokłych, udokumentowanych stanowisk roślin chronionych i rejonów chronionych gatunków fauny. Ponadto ochrania się obszary ochrony wód podziemnych, naturalne źródła i obszary źródliskowe, wody otwarte, węzły i korytarze ekologiczne oraz obszary o szczególnych walorach przyrodniczych. Na całym obszarze prowadzona jest intensywna ochrona konserwatorska polegająca na zabezpieczeniu istniejących wartości i przywracaniu dawnego stanu terenom, obiektom i zespołom, które uległy zniszczeniu oraz intensywna ochrona obiektów i zespołów kulturowo – historycznych polegająca na minimalizowaniu oraz eliminowaniu potencjalnych zagroŜeń. Na terenie parku krajobrazowego istnieją strefy ochrony ścisłej, tereny objęte ochroną częściową oraz ochroną ekspozycji krajobrazowej. Pod pojęciem ochrony ścisłej rozumie się ochronę prawną najcenniejszych zasobów i walorów przyrodniczych, kulturowych i krajobrazowych, obejmującą rezerwaty przyrody, uŜytki ekologiczne, stanowiska dokumentacyjne, pomniki przyrody, rezerwaty kulturowe, parki kulturowe, zespoły przyrodniczo – krajobrazowe oraz obiekty zabytkowe wpisane do rejestru zabytków. Ochrona częściowa to system ochrony obszarów i obiektów istotnych dla zachowania równowagi ekologicznej oraz decydujących o procesach zapewniających trwałość przyrodniczą i ciągłość kulturową obejmującą: ekosystemy leśne, korytarze ekologiczne, skupiska roślin i zwierząt objęte ochroną gatunkową, źródła i obszary źródliskowe, cieki i zbiorniki wodne, torfowiska i tereny podmokłe, obszary o szczególnych walorach przyrodniczych oraz tereny otwarte zalecane do niezalesienia. Pod pojęciem ochrony ekspozycji krajobrazowej rozumie się system ochrony obszarów i obiektów istotnych dla zachowania wartości estetycznych i widokowych o znaczeniu krajobrazowym i kulturowym obejmujący obszary o najwyŜszych walorach krajobrazowych, punkty widokowe oraz obszary ekspozycji krajobrazowej. Ograniczenia dotyczące zagospodarowania parków krajobrazowych zawierają plany ochrony parków, które zostały sporządzone na podstawie Ustawy o ochronie przyrody. Zabraniają one m.in.:

12 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY DUBIECKO NA LATA 2004-2006

Lokalizacji nowych obiektów zaliczanych do przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko w rozumieniu przepisów ochrony środowiska;
Lokalizacji budownictwa letniskowego poza miejscami wyznaczonymi w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego.;
Utrzymywania otwartych rowów i zbiorników ściekowych;
Dokonywania zmian stosunków wodnych, jeŜeli słuŜą innym celom niŜ ochrona przyrody i zrównowaŜone wykorzystywanie uŜytków rolnych oraz gospodarki rybackiej;
Likwidowania zadrzewień;
Wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcających rzeźbę terenu. Obszar chronionego krajobrazu obejmuje wyróŜniające się krajobrazowo tereny o róŜnych typach ekosystemów. Zagospodarowanie tych terenów powinno zapewnić stan względnej równowagi ekologicznej systemów przyrodniczych. Przemysko – Dynowski Obszar Chronionego Krajobrazu obejmuje tereny gmin Bircza, Dubiecko, Fredropol, Krasiczyn, Krzywcza, Przemyśl, śurawica. Z ogólnej powierzchni 48 921 ha, uŜytki rolne stanowią 29 987 ha. Znaczną powierzchnię obszaru (16 939 ha) porastają lasy liściaste i mieszane o wysokim stopniu naturalności. Inne zajmują 1 995 ha. Ten Obszar Chronionego Krajobrazu powstał połączenia HyŜyńsko – Gwoźnickiego i Przemysko – Dynowskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu i stanowi otulinę dla Parku Krajobrazowego Pogórza Przemyskiego. Na jego terenie znajdują się następujące miejscowości gminy Dubiecko: Bachórzec, Drohobyczka, Dubiecko, Hucisko Nienadowskie, Nienadowa, Przedmieście Dubieckie, Śliwnica,.

c. Rezerwaty przyrody Na terenie miejscowości Winne – Podbukowina i Bachórzec znajduje się rezerwat przyrody „Broduszurki”. Został utworzony w 1995 r. Ma on powierzchnię 25,91 ha. Celem jego istnienia jest zachowanie unikatowego torfowiska wysokiego i przejściowego z rzadką roślinnością. Na jego terenie wyróŜniono 10 zbiorowisk nieleśnych i 3 zbiorowiska leśne. Jest to jedyne miejsce występowania torfowisk wysokich i przejściowych w tym rejonie. Torfowisko wysokie przejściowe i wysokie w zakolu Sanu pochodzi z okresu borealnego. MiąŜszość torfu sięga 7 metrów, a pod torfem zalega gytia ilasta o grubości kilku centymetrów. Dobrze wykształcone zbiorowiska, duŜa liczba gatunków chronionych oraz przyległe do torfowiska łąki to cechy charakterystyczne tego rezerwatu. . Na terenie rezerwatu występuje zbiorowisko boru bagiennego o specyficznych warunkach siedliskowych: duŜej wilgotności, beztlenowości i kwaśnym odczynie. Środowisko takie jest sprzyjające dla rozwoju rosiczki okrągłolistnej, rośliny drapieŜnej, będącej pod całkowitą ochroną. Występują tu takŜe inne rzadkie okazy flory objęte ochroną, tj. Drosera rotundifolia, Drosera longifolia, narecznica grzebieniasta, gwiazdnica bagienna, groszek błotny. DuŜa część rezerwatu porośnięta jest Ŝurawiną błotną. W duŜej ilości gatunków reprezentowana jest flora mszaków, które mają szczególne znaczenie w budowie torfowiska. Bogato reprezentowana jest gromada gadów. Występują tutaj jaszczurka zwinka, jaszczurka Ŝyworodna, padalec, zaskroniec, Ŝmija zygzakowata. Przedstawicielami płazów są ropucha szara, Ŝaba wodna, Ŝaba moczarowa. Bogate występowanie owadów, których samych chrząszczy jest 700 gatunków, sprzyja gnieŜdŜeniu się ptaków, znajdujących tu obfite poŜywienie. Występują baŜanty, kuropatwy, strumieniówki, pokrzewki, pierwiosnek i piecuszek. Ponadto spotyka się kokoszki wodne, dziwonie, kaczki krzyŜówki, a w okresie ptasich wędrówek cyrankę i cyraneczkę. Ponadto projektowane jest utworzenie rezerwatu „Kozigarb” o powierzchni 33,30 ha. Jego celem byłaby ochrona góry meandrowej z ciekawą rzeźbą i zbiorowiskiem grądu

13 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY DUBIECKO NA LATA 2004-2006

subkontynentalnego, rzadkiego na Pogórzu zbiorowiska kwaśnej buczyny górskiej oraz aleją dębowo – bukową (38 szt. dębów, 3 szt. buka). We florze projektowanego rezerwatu „Kozigarb” zanotowano podczas prac terenowych 183 gatunki roślin naczyniowych (w tym: 18 drzewiastych, 15 krzewów i krzewinek oraz 147 roślin zielnych) i 5 gatunków mchów. Spośród drzew pierwszoplanową rolę odgrywa buk zwyczajny, mniejszą jodła pospolita, sosna zwyczajna i jesion wyniosły. Krzewy są nieliczne, reprezentowane głównie przez kruszynę pospolitą, wierzby: wiciową, trójpręcikową i iwę. Spośród roślin zielnych najczęściej występują: turzyca orzęsiona, gwiazdnica wielkokwiatowa, borówka czarna , gajowiec Ŝółty. Ciekawym rysem flory omawianego rezerwatu jest dość znaczny udział roślin górskich (14 gatunków, ok. 8 % flory naczyniowej), głównie reglowych. Zdecydowanie mniej liczne są gatunki o rozmieszczeniu ogólnogórskim oraz podgórskie. Wschodniokarpacki charakter flory naczyniowej rezerwatu podkreśla obecność sałatnicy leśnej i bluszczyka kosmatego . Obok, przedstawionego wyŜej bogactwa gatunkowego, róŜnorodności geograficznej flora roślin naczyniowych projektowanego rezerwatu „Kozigarb” zawiera gatunki objęte ochroną gatunkową oraz rzadkie na tym terenie. Na omawianym obszarze stwierdzono 11 taksonów objętych ochroną gatunkową, w tym 5 podlegających ochronie ścisłej oraz 6 częściowej. Występuje tu takŜe 1 gatunek (śnieŜyczka przebiśnieg Galanthus nivalis) umieszczony w V załączniku Dyrektywy Siedliskowej Europejskiej Sieci Ekologicznej NATURA 2000. PoniŜej podano wykaz roślin naczyniowych objętych ochroną gatunkową stwierdzonych w projektowanym rezerwacie. Gatunki objęte ochroną ścisłą to: bluszcz pospolity, lilia złotogłów, skrzyp olbrzymi, śnieŜyczka przebiśnieg. Gatunki objęte ochroną częściową to konwalia majowa, kopytnik zwyczajny, kruszyna pospolita, marzanka wonna, naparstnica zwyczajna i pierwiosnek wyniosły Na obszarze projektowanego rezerwatu „Kozigarb” stwierdzono występowanie 5 gatunków mszaków, są to: PłoŜymerzyk pokrewny ,PłoŜymerzyk kędzierzawy, śórawiec falisty, Krótkosz zmienny i Bielistka sina – takson podlegający ochronie częściowej

Ograniczenia zagospodarowania i wykorzystania rezerwatów (głównie turystycznego) podane są w rozporządzeniach powołujących ich do Ŝycia. Zakres ograniczeń kaŜdorazowo dostosowywany jest do charakteru rezerwatu i chronionych w nim siedlisk. Ponadto ogólne ograniczenia zagospodarowania i podejmowania określonych działań na terenie rezerwatu określa Ustawa o ochronie przyrody (art. 23a, ust. 1). Pod kątem zagospodarowania, na terenie rezerwatu zabrania się m.in.:  pozyskiwania, niszczenia lub uszkadzania drzew i innych roślin;  wysypywania, zakopywania i wylewania odpadów lub innych nieczystości, innego zanieczyszczania wód, gleby i powietrza;  dokonywania zmian przedmiotów ochrony i obiektów objętych ochroną;  zmiany stosunków wodnych, regulacji rzek i potoków, jeśli słuŜą one innym celom niŜ ochrona przyrody;  wydobywania skał i minerałów;  niszczenia gleby lub zmian sposobu jej uŜytkowania;  prowadzenia działalności wytwórczej, handlowej, a takŜe rolniczej, hodowlanej lub chowu zwierząt.

14 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY DUBIECKO NA LATA 2004-2006

d. Pomniki przyrody Pomnikami przyrody są pojedyncze twory przyrody Ŝywej i nieoŜywionej lub ich skupienia o szczególnej wartości naukowej, kulturowej, historyczno – pamiątkowej i krajobrazowej oraz odznaczające się indywidualnymi cechami, wyróŜniającymi je wśród innych tworów, w szczególności sędziwe i okazałych rozmiarów drzewa i krzewy gatunków rodzimych oraz obcych, źródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy narzutowe, jaskinie. Na terenie gminy Dubiecko występują pomniki przyrody oŜywionej. Drzewa uznane za pomniki przyrody zlokalizowane są w miejscowościach: Dubiecko (w ilości 11szt), Iskań (12 szt.), Śliwnica (6 szt.) i WybrzeŜe (8 szt.). Są to wiekowe dęby, lipy, jesiony, miłorzęby i akacje rubiniowe. Ustawa o ochronie przyrody (art. 31a) stanowi wobec pomników przyrody następujące zakazy:  Niszczenia, uszkadzania lub przekształcania obiektu;  Wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcających rzeźbę terenu;  Uszkadzania i zanieczyszczania gleby;  Wysypywania, zakopywania i wylewania odpadów lub innych nieczystości,  Zaśmiecania obiektu i terenu wokół niego;  Budowy budynków, budowli, obiektów małej architektury i tymczasowych obiektów budowlanych mogących mieć negatywny wpływ na obiekt chroniony bądź spowodować degradację krajobrazu;  Lokalizacji budownictwa letniskowego poza miejscami wyznaczonymi w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego.

e. Stanowiska dokumentacyjne Stanowiska dokumentacyjne – jest to kategoria ochrony, utworzona w celu zabezpieczenia dostępnych na powierzchni bądź moŜliwych do udostępnienia, a waŜnych pod względem naukowo – dydaktycznym miejsc występowania formacji geologicznych, nagromadzeń skamieniałości lub tworów mineralnych, fragmenty eksploatowanych lub nieczynnych wyrobisk powierzchniowych lub podziemnych. Na terenie gminy ze względu na zabezpieczenie dostępnych na powierzchni miejsc występowania formacji geologicznych tworów mineralnych i fragmentów wyrobisk powierzchniowych oraz podziemnych planuje się utworzenie stanowiska dokumentacyjnego „Przełom Sanu”. Plan obejmuje dno i prawy podcinany brzeg rzeki San w miejscowości Słonne. Charakteryzują się one aktywną erozją denną i podniesieniem poziomu teras, co związane jest z ruchami neotektonicznymi. UŜytkami ekologicznymi są obrzeŜa rezerwatu „Broduszurki” z zachowaniem dominującej grupy roślin – ostroŜenia siwego oraz przełom Sanu – grunty porośnięte ciepłolubnymi murawami.

f. Obszary i obiekty objęte ochroną konserwatorską Do obszarów i obiektów objętych ochroną konserwatorską objęte są zabytki, w tym umieszczone w wykazach Państwowej SłuŜby Ochrony Zabytków, Oddział w Przemyślu. Opieką i porządkowaniem objęte są wszystkie cmentarze. Utworzono następujące rezerwaty krajobrazowo – kulturowe: 1. Nienadowa – układ parkowo – pałacowy, 2. Dubiecko – układ parkowo – pałacowy, 3. Bachórzec – układ parkowo – pałacowy, 4. Piątkowa – cmentarz z cerkwią.

15 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY DUBIECKO NA LATA 2004-2006

Powołano następujące Zespoły Przyrodniczo – Krajobrazowe: 1. Bachórzec, 2. Dubiecko. Utworzono Obszary Ekspozycji Krajobrazowej zgodnie z Planem Ochrony Parku Krajobrazowego: 1. Bachórzec – Działki, 2. Piątkowa. Proponowana jest korekta granic i włączenie do obszaru Parku Krajobrazowego Pogórza Przemyskiego następujących części miejscowości: 1. Nienadowa układ parkowo –pałacowy z otoczeniem, 2. Bachórzec układ parkowo –pałacowy z otoczeniem.

4. Turystyka Bogate walory turystyczne i rekreacyjne gminy Dubiecko zachęcają do odwiedzenia tego zakątka Podkarpacia, a naturalne warunki Pogórza stwarzają doskonałe moŜliwości uprawiania róŜnorodnych form turystyki kwalifikowanej. Południową część gminy zajmuje utworzony w 1991 r. Park Krajobrazowy Pogórza Przemyskiego. Dogodne warunki uprawiania turystyki kajakowej stwarza szlak wodny biegnący z Dynowa do Przemyśla. Rzeka San i jej dopływy dostarczają wielu moŜliwości atrakcyjnego spędzenia wolnego czasu. Miłośnicy wędkowania mogą złowić: brzanę, lipienia, klenia, szczupaka, świnkę, karpia, płoć, leszcza, lina, karasia, okonia, ukleję, certę, sandacza, suma i inne. Piękno przyrody parku moŜna podziwiać wędrując po utworzonej ścieŜce dydaktycznej „Winne – Podbukowina”. ŚcieŜka ta znajduje się na terenie rezerwatu torfowiskowego „Broduszurki”. Przejście tej trasy zajmuje około jednej godziny. ŚcieŜka wyposaŜona jest w miejsca wypoczynkowe, ławki i mostki. MoŜna tu podziwiać, opisane juŜ we wcześniejszych rozdziałach, bogactwo i róŜnorodność flory i fauny. Flora zawiera elementy bagienne, leśne, łąkowe i pastwiskowe. Bogaty świat roślin i wielość ekosystemów sprzyja występowaniu wielu gatunków zwierząt. ŚcieŜka dydaktyczna wyposaŜona jest w tablice informacyjno – poglądowe i przystankowe, pokazujące dojazd do ścieŜki, jej przebieg oraz opisujące osobliwości przyrody, które moŜemy zobaczyć. Jest wyposaŜona w stoły i ławy, umoŜliwiające turystom wypoczynek. Kierunek marszu wyznaczają strzałki lub znaki namalowane na drzewach. ŚcieŜkę moŜna przejść indywidualnie, grupowo oraz z rodziną. Na uwagę zasługują równieŜ trasy rowerowe. Pierwsza z nich, o długości 20 km, rozpoczyna się w Dubiecku, następnie przebiega przez rezerwat „Broduszurki”, Winne – Podbukowinę, WybrzeŜe, Iskań, Nienadowę, swój bieg kończąc w Dubiecku. Trasa rozpoczyna się na parkingu samochodowym w centrum Dubiecka. Prowadzi ona przez ok. 3,5 km drogą główną w kierunku Dynowa. Po drodze mija się kościół parafialny i cerkiew greckokatolicką w Dubiecku. W miejscowości Bachórzec trasa rowerowa skręca z drogi asfaltowej i od tej pory przebiega drogami Ŝwirowymi lub polnymi. Po przejechaniu 1,4 km dociera do ścieŜki dydaktyczno – przyrodniczej w rezerwacie „Broduszurki”, która cięgnie się przez 1,3 km. Następnie wjeŜdŜa się na drogę smołową w Winnem – Podbukowinie. Potem na skrzyŜowaniu skręca się w lewo, w kierunku WybrzeŜa. Po lewej stronie znajduje się Łysa Góra (Manasterz). Według krąŜącej legendy istniał tam niegdyś monastyr (klasztor) Bazylianów. Z wierzchołka tego wzgórza rozciąga się piękna panorama okolicy i widok na pobliskie wsie. W miejscowości WybrzeŜe, obok ośrodka KSM, następuje przeprawa przez wiszącą kładkę na prawy brzeg Sanu. Skręca się w prawo. Na tę miejscowość składają się dwie dawne wsie: prawobrzeŜna Ruska Wieś (pierwotna wieś Dubiecko) i lewobrzeŜna Przysada, połączone wiszącą kładką. Naprzeciwko tej kładki znajduje się park, w którym

16 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY DUBIECKO NA LATA 2004-2006

rosną pomnikowe lipy i dęby, a takŜe sosna wejmutka, iglicznia, surmia zwyczajna. Na terenie parku znajduje się pięknie odnowiony budynek Katolickiego Stowarzyszenia MłodzieŜy. Następnie trasa prowadzi obok gruntów rolnych, łąk, które przechodzą w las iglasty, a potem mieszany. Na czternastym kilometrze trasy, po prawej stronie, uczestnicy rajdu mijają strzelnicę myśliwską i skręcają w lewo, kierując się na most drogowy na rzece San. Po przejechaniu 2 km docierają do miejscowości Nienadowa. Jest to wieś połoŜona na lewym brzegu Sanu, pierwszy raz wzmiankowana w dokumentach z 1441 roku. Ozdoba tej miejscowości jest XIX – wieczny, klasycystyczny dworek, otoczony parkiem liczącym około 75 gatunków roślin i drzew, w tym wiele pomnikowych. Obok dworu zachowały się dwie oficyny i dwie kordegardy oraz zabudowania gospodarcze. Do tego dworku, w odwiedziny do dziadka, W. Dembińskiego, bardzo często przyjeŜdŜał młody Aleksander Fredro, późniejszy „ojciec komedii polskiej”. PrzejeŜdŜając obok dworku, Zespołu Szkół im. Aleksandra Fredry, uczestnicy rajdu kierują się w kierunku Dubiecka. Ok. 300 m przed skrzyŜowaniem z drogą główną Przemyśl – Dynów, skręcają w lewo na drogę asfaltową, równoległą do nurtu Sanu. Na końcu trasy rozciąga się piękny widok na prawobrzeŜną część WybrzeŜa. Po dojechaniu do drogi głównej skręca się w lewo w stronę Dubiecka. Po prawej stronie mija się Publiczną Szkołę Podstawową im. Ignacego Krasickiego i Zespół Szkół. Po prawej stronie znajduje się park. Najcenniejszym zabytkiem Dubiecka jest XVIII – wieczny pałac z okalającym go parkiem. Tutaj w 1753 roku urodził się biskup Ignacy Krasicki, wielki poeta oświecenia. Zamek otacza park krajobrazowy z wieloma gatunkami drzew i krzewów. Rosną tu: dąb szypułkowy, miłorząb japoński, platany klonolistne, tulipanowce amerykańskie. Na dziedzińcu znajduje się pomnik Ignacego Krasickiego, postawiony w 1935 r., w dwusetną rocznicę urodzin księcia poetów polskich. W Dubiecku na uwagę zasługuje równieŜ kościół parafialny wybudowany w latach 19341952, wzniesiony na miejscu wcześniejszych, drewnianych kościołów, z których pierwszy pochodził z 1407 roku, a takŜe, wybudowana w latach międzywojennych, cerkiew greckokatolicka znajdująca się w trakcie renowacji, zaadoptowana na Kresowy Dom Sztuki. W północnej części Dubiecka zachowały się ślady starego cmentarza Ŝydowskiego, zniszczonego podczas drugiej wojny światowej. Kolejną trasą rowerową jest trasa dla wytrwałych. Jest to trasa wysokim stopniu trudności. Zaczyna się ona w Dubiecku obok Kresowego Domu Sztuki, wiedzie 6 km w kierunku Słonnego, przez Park Krajobrazowy Pogórza Przemyskiego. Następnie skręca w prawo na kamienistą, środpolną drogę prowadzącą do lasu. Zaczyna się trudny podjazd. Ze szczytu wzniesienia rozciąga się przepiękna panorama Słonnego i okolic. Jadąc tą drogą dociera się do lasu i pola ornego śródleśnego. Droga skręcając nieco w lewo krzyŜuje się z drugą dróŜką. Skręcając w tą dróŜką mija się piękne krzewy Ŝarnowca, kierują się do lasu. Na jego początku trasa skręca w lewą ścieŜkę i dojeŜdŜa się do polany, która niegdyś słuŜyła jako paśnik dla dzikiej zwierzyny. Na końcu polany trasa rowerowa skręca w prawo. Po około 100 m dojeŜdŜa się do przepięknej alei dębowej, która kwalifikuje się, by uznać ją jako pomnik przyrody. Podziwiać moŜna takŜe buki i inne starodrzewia. Powrót do Dubiecka następuje tą samą trasą. Rowerowa trasa rodzinna rozpoczyna się przy Kresowym Domu Sztuki w Dubiecku i biegnie w kierunku Dynowa. W Przedmieściu Dubieckim skręca w stronę Winnego – Podbukowiny. Po przejechaniu około 1 km, wjeŜdŜa się na górkę i skręca w pierwszą drogę w prawo. Po ok. 1 km kończy się droga asfaltowa i wtedy szlak rowerowy skręca w lewo. Prowadzi on do „Broduszurek”. MoŜna tam odpocząć przy ognisku, a takŜe podziwiać ciekawą roślinność wędrując ścieŜką przyrodniczo – dydaktyczną. Szlak powrotny biegnie początkowo tą samą trasą. ZjeŜdŜając z górki po prawej stronie jest polna droga, która prowadzi do niewielkiego zagajnika, widocznego z oddali. Jest to stary cmentarz

17 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY DUBIECKO NA LATA 2004-2006

greckokatolicki, który warto zwiedzić. Jadąc dalej do drogi asfaltowej skręca się w lewo, do Dubiecka. Kolejnym szlakiem turystycznym przebiegającym przez gminę jest trasa spływu kajakowego na rzece San z Dynowa do Przemyśla. Trasa spływu liczy około 85 km. Rzeka San jest jedną z najpiękniejszych polskich rzek. Płynie w północnej części Parku Krajobrazowego Pogórza Przemyskiego, spływ odcinkiem dostarcza wielu wraŜeń, a rozległość trasy i leniwy nurt wody pozwala na spokojne przeglądanie mijanych środowisk. Przez gminę przebiegają ponadto następujące szlaki turystyczne: 1. Szlaki piesze: a. Dynów – Dubiecko – Pruchnik (szlak Ŝółty) b. Przemyśl – Helusz – Dynów (szlak zielony); c. Dynów – Krasiczyn – Jureczkowa – Ustrzyki Dolne (szlak niebieski) 2. Trasy samochodowe: a. Przemyśl – Prałkowce – Olszany – Bircza – Stara Bircza – Lipa –Jawornik Ruski – śohatyn – Dąbrówka Starzeńska – Dynów – Bachórz – Dubiecko – Babice – Krzywcza – Przemyśl b. Przemyśl – Aksmanice – Huwniki – Makowa – Arłamów – Jureczkowa – Wojtkowa – Kuźmina – Bircza – Iskań – Nienadowa – Babice – Przemyśl. Szlak Ŝółty wiedzie przez przepiękne tereny Pogórza Dynowskiego. Biegnie on niemal środkiem lesistych wzgórz. Daje on moŜliwość turyście sprawdzenia swoich sił na długiej, lesistej i prawie bezludnej trasie. Rozpoczyna się on w Dynowie i przebiega przez następujące tereny gminy Dubiecko: od Bachórca biegnie wzdłuŜ lewego brzegu rzeki San, poprzez miejscowości Słonne i WybrzeŜe, do Dubiecka. W Dubiecku rozstaje się z brzegiem rzeki i poprzez wzgórza biegnie do Nienadowej i dalej w kierunku wsi Połanki, by zakończyć swoją trasę w Pruchniku. Szlak zielony prowadzi poprzez liczne wzgórza i ciekawe miejscowości Przemysko – Dynowskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu stanowiącego otulinę Parku Krajobrazowego Pogórza Przemyskiego. Swój bieg rozpoczyna w Przemyślu, koło wieŜy zegarowej, obierając kierunek zachodni. Na znacznej długości szlak przebiega przez tereny rolnicze mijając drobne osiedla wiejskie. Niewielki odcinek prowadzi lasem. Jest on godny polecenia miłośnikom wędrówek ze względu na piękne krajobrazy leśno – rolnicze. Podziwiać na nim moŜna mozaikę pól uprawnych i niewielkich enklaw leśnych. Jeden z etapów jego trasy znajduje się w północnej części gminy Dubiecko. Przejście całej trasy zajmuje około 2 godziny. Szlak niebieski ma długość 107 km, z czego 74 znajduje się na terenie Parku Krajobrazowego Pogórza Przemyskiego. Przejście szlaku zajmuje 29 godzin. Jest on najdłuŜszą trasą turystyczna na terenie Parku Krajobrazowego Pogórza Przemyskiego. Jego przejście daje bardzo szczegółowy obraz róŜnorodności przyrodniczej i kulturowej tego obszaru. Urozmaicona rzeźba, bogactwo gatunkowe roślin i zwierząt, liczne świadectwa naszego dziedzictwa kulturowego, to niezaprzeczalnie walory tego szlaku. Początek tej trasy znajduje się na rynku w Dynowie. Prowadzi on ulicą biegnącą w kierunku południowym. Przechodzi przez most na rzece San i skręca na drogę do Dąbrówki Starzeńskiej. Idąc poprzez Bartkówkę, Dylągową, po około 3 godzinach marszu dociera się do wsi Piątkowa. Jest to słabo zaludniona wieś połoŜoną w dolinie potoku Jawornik. Jej największą atrakcją jest XVIII – wieczna cerkiew, ładnie połoŜona na niewielkim wzgórku po drugiej stronie potoku. Podczas śnieŜnych zim Pogórza stwarzają doskonałe warunki do uprawiania narciarstwa i saneczkarstwa. Turyści zbiorowi, jak i indywidualni mają moŜliwość wykorzystania bazy turystycznej gminy. Z gminy łatwo jest przemieścić się w Bieszczady. Jednocześnie przechodząc lub przejeŜdŜając oddalone o około 40 km przejście graniczne w

18 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY DUBIECKO NA LATA 2004-2006

Medyce moŜna zwiedzić Ukrainę, z przepięknym Lwowem. Na Słowację z kolei moŜna się dostać przez przejście w Barwinku, oddalone od Dubiecka o około 100 km. Turystyka pobytowa moŜe rozwijać się w oparciu o gospodarstwa agroturystyczne i ośrodki wypoczynkowe. Na terenie gminy znajdują się cenne i ciekawe zabytki architektury drewnianej oraz obiekty sakralne i inne miejsca, które warto poznać i zobaczyć. Są to między innymi obiekty wpisane do rejestru zabytków:  Zespół zamkowy z XVIII w w Dubiecku;  Cerkiew greckokatolicka parafii p.w. PodwyŜszenia KrzyŜa Św. w Dubiecku;  Cerkiew greckokatolicka, drewniana p.w. Św. Dymitra w Piątkowej;  Zespół dworski Krasickich z XVIII w. w Bachórcu;  Drewniany kościół rzymskokatolicki p.w. św. Katarzyny z XVII w. w Bachórcu;  Zespół dworski w Nienadowej. Historia ścierania się wpływów kultury wschodniej i zachodniej na obszarze gminy Dubiecko znajduje swoje potwierdzenie w cmentarzach rzymskokatolickich, greckokatolickich i Ŝydowskich, m.in. w Piątkowej, Dubiecku, WybrzeŜu i Kosztowej i Iskani. Bogato zdobione figurki, rzeźby i kapliczki są ozdobą tych historycznych obiektów. WaŜnym elementem rozwoju lokalnej turystyki jest ponadregionalny Szlak Architektury Drewnianej, ukazujący najciekawsze, zachowane jeszcze zabytki drewniane. Na terenie Gminy Dubiecko w dobrym stanie zachowanych jest kilka zabytków będących elementami Szlaku Architektury Drewnianej. Są to: 1. Bachórzec – drewniany kościół parafialny, z lat 1760 – 1763, 2. Piątkowa drewniana cerkiew greckokatolicka z 1732 r., obok cmentarz. Zabytki gminy Dubiecko reprezentują wszystkie okresy i style, występują zarówno w zespołach jak i pojedynczo, reprezentując róŜne typy budowli drewnianych i murowanych: obiekty mieszkalne, sakralne, uŜyteczności publicznej, reprezentacyjne, obronne, parki, cmentarze, itp.. W miejscowości Dubiecko są to przede wszystkim:
Kościół parafialny p.w. Niepokalanego Serca NMP z lat 1934 – 1952. Okazała świątynia została wzniesiona na miejscu wcześniejszych drewnianych kościołów. Pierwszy pochodził z 1408 roku i rozebrany został na polecenie Stadnickiego w XVI wieku, drugi spłonął. Na jego miejscu w 1755 roku staraniem Anny ze Strzechowskich Krasickiej wzniesiony został drewniany kościół w stylu późnego baroku. Rozebrano go ze względu na zły stan techniczny i w 1927 roku rozpoczęto budowę obecnego. W wyposaŜeniu wnętrza kościoła znajduje się XV wieczna gotycka kropielnica jeszcze z pierwszej świątyni i wiele detali z barokowego kościółka pochodzącego z XVIII i XIX wieku.
Cerkiew greckokatolicka z lat międzywojennych stoi w miejscu dawnej drewnianej z 1753 roku, która spłonęła po I wojnie światowej. Znajduje się obecnie w trakcie renowacji i jest zaadoptowana na Kresowy Dom Sztuki. Odbywają się tu imprezy kulturalne tj. wystawy fotografii, wieczorki poetyckie, koncerty muzyczne, itp.
Zamek połoŜony jest na skarpie nad Sanem w południowej części miejscowości. Wzniesiony został w latach 1771 1790 w miejscu dawnego zamku obronnego, spalonego w 1750 roku. Była to okazała rezydencja magnacka i waŜny ośrodek Ŝycia towarzyskiego okolicznej szlachty. Po przebudowach w XIX wieku pałac wiele stracił ze swej ozdobnej architektury. W 1900 roku dobudowano do niego neogotycką oficynę, przebudowano dawną wieŜę. Znacznie zniszczony po wojnie, był remontowany i konserwowany w latach 1966 1968. Do końca XIX wieku przechowywano tu archiwum Krasickich i rodzin z nimi spokrewnionych. Znajdowały się tu liczne zabytki, militaria, artystyczne szkło, porcelana, emalia, srebra i meble. Większość tych cennych przedmiotów została zniszczona lub skradziona przez kwaterujące w zamku wojsko rosyjskie w czasie I wojny

19 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY DUBIECKO NA LATA 2004-2006

światowej. W zamku mieściło się do niedawna Muzeum Biograficzne Ignacego Krasickiego. Zgromadzone w nim były liczne pamiątki po wybitnym poecie, myślicielu, polityku i duchownym Ignacym Krasickim i jego epoce. Zamek otacza park krajobrazowy, załoŜony w XIX wieku przez RóŜę Charczewską. Park w Dubiecku jest dziś, po Krasiczynie, jednym z ładniejszych ogrodów ziemi przemyskiej. Do czasów obecnych zachował się geometryczny układ parku, głównie dzięki potęŜnym i starym drzewom. Wiele z okazów znajdujących się w tym parku zostało sprowadzonych przez RóŜę do Dubiecka. Do gatunków tych naleŜy między innymi platanowiec. Zachowały się równieŜ okazałe rośliny pochodzenia polskiego, które dominują w parku i liczą sobie po dwa trzy stulecia. Piękno ich znalazło odbicie w twórczości wielu pisarzy. Przed pałacem w parku stoi obelisk z popiersiem Ignacego Krasickiego, ufundowany przez rodzinę Krasickich. Popiersie z brązu wykonał Stefan Zbigniewicz, rzeźbiarz ze szkoły Dunikowskiego. Główną inicjatorką wzniesienia pomnika była ElŜbieta Konarska.
Grodzisko wczesnośredniowieczne, połoŜone za Sanem, znajdujące się na wzgórzu połoŜonym 65 m. nad poziomem rzeki. Teren dawnego grodu zajmuje płaszczyznę wzniesienia o wymiarach 150 x 200 m. Składa się z dwóch części: zachodniej wyŜszej i wschodniej niŜszej. W czasie badań stwierdzono tu pozostałości wału obronnego. Wewnątrz grodziska odkryto ślady chat o wymiarach ok. 4 x 4 m, a po zewnętrznej stronie wałów ślady osad otwartych z tego okresu, stanowiących zaplecze grodu.
W Rynku na początku lat dziewięćdziesiątych prowadzono prace modernizacyjne. Urządzono „Plac pomnikowy”, któremu nadano imię marszałka Józefa Piłsudskiego. Przeniesione, z północnej części rynku na jego zachodnią stronę, dwa pomniki zostały poświęcone: jeden „Wszystkim mieszkańcom gminy Dubiecko, którzy oddali Ŝycie za Ojczyznę”, na drugi pomnik powróciła płaskorzeźba marszałka Józefa Piłsudskiego, która była przechowywana przez jedną z rodzin. Odsłonięcia tych pomników dokonano 11 listopada 1992 roku. Szczególnie warte odwiedzenia są następujące miejscowości gminy Dubiecko: 1) Bachórzec Miejscowość połoŜona na zachód od Dubiecka, po lewej stronie Sanu, przy drodze do Przemyśla, na wysokości 240 m n.p.m. Oddalona jest od Dynowa o 10 km. Miejscowość ma bogatą historię, pierwsza wzmianka o niej pochodzi z 1377 roku. Od początku XV wieku stanowiła własność rodu Kmitów. W posiadaniu rodu Kmitów, dziedziców dóbr dynowskich, Bachórzec pozostawał do końca XVI stulecia. Następnie wieś weszła w skład dóbr Stadnickich, spadkobierców Kmitów. Mieli oni swoją siedzibę w Dubiecku. Krasiccy byli kolejnymi dziedzicami miejscowości. Pozostał po nich pałacyk zbudowany w 1808 roku, połoŜony w otoczeniu parku krajobrazowego z pierwszej połowy XIX stulecia. W pobliŜu znajduje się murowana oficyna z końca XVIII stulecia i XIX wieczny most kamienny. Innym obiektem zasługującym na uwagę jest stary, modrzewiowy kościół w stylu baroku podkarpackiego z 1763 roku. Obecnie nie jest uŜywany i wymaga gruntownego remontu. W pobliŜu stoi monumentalna, murowana świątynia. Wzniesiono ją w latach międzywojennych, w jej wnętrzu moŜna oglądać wiele detali z wyposaŜenia wspomnianego starego kościółka, między innymi polichromie. Bachórzec jest jedną z większych miejscowości w gminie, znajduje się w niej szkoła podstawowa, parafia rzymskokatolicka i OSP. W tej miejscowości znajduje się ponad 20 obiektów zabytkowych. Są to zabytki o róŜnych stylach architektury, drewniane i murowane. Najstarsze z nich powstały w XVII w. Są to kapliczki, zagrody, domy, kaplica cmentarna, dzwonnice, kuźnia i inne.

20 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY DUBIECKO NA LATA 2004-2006

Wieś niegdyś nazywała się Bachorzek. Brak jest materiałów źródłowych stwierdzających kto i kiedy ją załoŜył. Zgodnie z przekazem historycznym w XVI wieku wszystkie dokumenty zostały zniszczone w czasie zbrojnego napadu. Kościół drewniany ufundowany w 1760 r., przez Antoniego z Siecina Krasickiego, poświęcony został w 1762 r. pod wezwaniem św. Katarzyny. Brzegi Sanu w tym miejscu są wzgórzyste, z pięknymi widokami, opisanymi przez Wincentego pola w „Senatorskiej Zgodzie”. 2) Nienadowa Miejscowość połoŜona na lewym brzegu Sanu, około 2 km od Dubiecka. Wzmiankowana po raz pierwszy w dokumentach z 1441 roku, stanowiła wówczas przedmieście Dubiecka. Osada w XV wieku wchodziła do dóbr Kmitów. Z ich to rąk przeszła na własność Stadnickich. W 1588 roku Stanisław Stadnicki, zwany „diabłem łańcuckim” dokonał zamiany dóbr z Anną Pilecką. W zamian za Nienadowę otrzymał Łańcut. Tą drogą na krótki okres Nienadowa weszła w posiadanie Pileckich, następnymi właścicielami była rodzina Derszniaków, od których nabyli wieś Krasiccy z Dubiecka. W XVIII stuleciu miejscowość była własnością Dembińskich. W dworze spędził lata chłopięce, u dziadka Jana Nepomucena Dembińskiego, znany później komediopisarz Aleksander Fredro. Dwór ten rozebrał mąŜ Eleonory Bardeleben Antoni Dembiński (oficer insurekcji kościuszkowskiej). W miejscu gdzie stał wcześniej dwór, wzniesiony został nowy murowany w stylu klasycystycznym, z czterokolumnowym portykiem. Przetrwał on do dziś. Z zabudowań dworskich zachowały się teŜ z tego okresu dwie oficyny i dwie murowane kordegardy oraz zabudowania gospodarcze. W otoczeniu dworu znajduje się piękny XIX wieczny park krajobrazowy pełen starego drzewostanu. Wiele uroku nadawały wysokie lipy posadzone tuŜ przy wschodniej części budynku. Obecnie – niestety – daleki od dawnej świetności. Przy drodze zwraca uwagę okazały pomnik upamiętniający strajk chłopski z 1937 roku. W latach 1881 – 1882 pracowała w Nienadowej, jako nauczycielka, Maria Bartusówna, poetka okresu pozytywizmu. Po II wojnie światowej dwór mieścił Ośrodek Szkolenia Kadr Mechanizacji Rolnictwa. Obecnie naleŜy on do Fabryki Urządzeń Mechanicznych „Kamax” w Kańczudze. Podczas okupacji ruch oporu dokonał we wsi akcji, konfiskując hitlerowcom (2 marca 1942 roku) broń złoŜoną w gorzelni dworskiej. Inną udaną akcją ruchu oporu było uszkodzenie 13 maja 1944 roku mostu na Sanie, zbudowanego przez Niemców wiosną 1944 roku dla celów strategicznych. Most prowadzący z Nienadowej do Iskani łączył drogę z Dubiecka do Birczy. Na miejscu akcji Niemcy rozstrzelali 20 zakładników z Przemyśla. Nienadowa naleŜy do najdłuŜszych wsi w okolicy, ciągnie się 4 km w kierunku północnym, dochodząc do pasma wzgórz o wysokości 443 m n.p.m. 3) Piątkowa Miejscowość połoŜona w górnej części doliny potoku Jawornik, wśród wzniesień Pogórza Przemyskiego. Wieś wcześniej nazywała się Piątkowa Ruska. Pierwsza wzmianka o niej pochodzi z 1458 roku. Podanie z XII wieku głosi, iŜ na terenie wsi rozegrała się bitwa między ksiąŜętami ruskimi i polskimi. W 1938 roku w Piątkowej mieszkało 1430 grekokatolików. Częściowo zniszczona i wysiedlona w czasie walk z UPA. W okresie międzywojennym działał w Piątkowej folusz obsługujący całą okolicę. Ukraińskich mieszkańców wysiedlono po II wojnie na tereny ZSRR. Miejsce Ukraińców zajęli nieliczni polscy osadnicy. Obecnie wieś nie ma zwartej zabudowy i rozciąga się jak dawniej na długości 3 km wzdłuŜ doliny potoku Jawornik. Przez górną część wsi przechodzi szlak turystyczny Krasiczyn Dynów. Wędrując tym szlakiem moŜna podziwiać kościół. Obiektem wartym

21 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY DUBIECKO NA LATA 2004-2006

zobaczenia jest zachowana do dziś oryginalna, drewniana cerkiew. Cerkiew greckokatolicka p.w. św. Dymitra, jest trójdzielna, nakryta trzema ośmiobocznymi kopułami i okolona podcieniami. Świątynia greckokatolicka wzniesiona została w stylu bojkowskim. Obwiedziona szerokim okapem opartym na słupach, oszalowana gontem. Zbudowana w 1732 roku. W czasie drugiej wojny światowej uległa częściowemu zniszczeniu. Całe wyposaŜenie świątyni zostało zniszczone i spalone. W wyniku prowadzonych prac odrestaurowano cerkiew w latach 1958 61. Dokonano przede wszystkim wymiany znacznej ilości budulca. Obecnie jako obiekt architektury sakralnej stoi nie uŜytkowany. Obok świątyni znajduje się cmentarz przycerkiewny. Powstał on w końcu XIX wieku na powierzchni 0,36 ha. Czas dokonał licznych zniszczeń, a przyroda dokończyła dzieła. Na zarośniętym krzewami cmentarzu zachowało się kilka nagrobków i ślady mogił. We wsi znajdują się dwie kapliczki z XIX wieku. Pierwsza, murowana stoi obok szkoły i druga drewniana, znajduje się obok leśnictwa. 4) Słonne Mała wieś leŜąca w górnej części doliny Sanu, miejscowość wypoczynkowa. Nazwa związana jest z dawnymi słonymi źródłami. Występują tu słabo zmineralizowane wody siarczkowe. Pomiędzy Słonnem a pobliskim WybrzeŜem moŜna podziwiać wspaniałą przełomową dolinę Sanu. Na odcinku ok. 6 km rzeka przeciska się krętą, wąską doliną pomiędzy zalesionymi zboczami wzgórz Pogórza Dynowskiego (Kozigarb 334 m) od północy i Pogórza Przemyskiego (Łubienka 449 m) od południa. Rzeka jest stosunkowo płytka i kamienista, nurt bystry, woda czysta i zdatna do kąpieli. Nad rzeką dogodne miejsca do plaŜowania i biwakowania. Wszystkie wspomniane walory krajobrazowo – turystyczne zachęcają do odwiedzenia tego zakątka gminy. Po przeciwnej stronie rzeki do 1947 roku istniała wieś Polchowa, która po wysiedleniu ludności zarosła lasem. Miejscowość ta jest wspaniałym miejscem gdzie moŜna odpocząć i spędzić urlop czy weekend. Przełom Sanu przez Góry Słonne, obfitość lasów, a w nich grzybów i zwierząt zaprasza do wędrówek. MoŜna tutaj nie tylko spacerować i zbierać grzyby, ale równieŜ wędkować i polować. Wszystkich chętnych, chcących spędzić tutaj wolny czas zaprasza zespół rekreacyjno wypoczynkowy. 5) Winne Podbukowina Jest to miejscowość na terenie której znajduje się rezerwat torfowiskowy „Broduszurki”. Przebiega przez niego ścieŜka przyrodniczo dydaktyczna. „Winne – Podbukowina”. Jest jednym torfowiskiem typu przejściowego i wysokiego na terenie Parku Krajobrazowego Pogórza Przemyskiego. 6) WybrzeŜe Nazwa tej miejscowości funkcjonuje od 1968 roku. PołoŜona jest ona w dolinie Sanu. Po drugiej stronie rzeki istniała pierwotnie wieś Dubiecko, od końca XV wieku nazywana Ruską Wsią lub Starym Dubieckiem. Ponad osadą góruje wzgórze Grodzisko (ok. 260 m), na którym zachowały się nikłe pozostałości załoŜeń obronnych dawnego grodu. Podczas badań archeologicznych stwierdzono tu ślady osadnictwa z okresu kultury łuŜyckiej oraz wczesnego średniowiecza (XXIII w). 7) Iskań Jest miejscowością połoŜoną 7 km na południowy wschód od Dubiecka. Była to wieś wielowyznaniowa. Według danych z 1881 r. mieszkało tam 675 wyznawców

22 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY DUBIECKO NA LATA 2004-2006

obrządku greckokatolickiego, 90 – rzymskokatolickiego. We wsi była cerkiew i młyn amerykański. Wieś naleŜała niegdyś do Dubiecka jako przyległość Nienadowej. We wsi znajduje się kilka obiektów zabytkowych. Są to kapliczki, zagroda z kuźnią, szkoła z XIX w. Ponadto we wsi znajduje się 12 pomników przyrody oŜywionej. Krajobrazy nadsańskiej miejscowości zachęcają do podziwiania piękna przyrody.

Pomimo posiadanych walorów przyrodniczych i kulturowych gmina nie posiada rozwiniętej bazy turystycznej. Na terenie gminy zlokalizowanych jest 5 ośrodków wypoczynkowych. Dysponują one 327 miejscami noclegowymi, z tego 217 noclegów znajduje się w obiekcie funkcjonującym przez cały rok. W 2003 r. z noclegów skorzystało 249 turystów. Są to dane statystyczne GUS. Są one pozyskiwane głównie z profesjonalnych obiektów noclegowych zbiorowego zakwaterowania, do których zalicza się: hotele, motele, pensjonaty, domy wycieczkowe, schroniska, schroniska młodzieŜowe, kempingi, pola biwakowe, , ośrodki wczasowe, ośrodki szkoleniowo – wypoczynkowe, itp. Statystyki te nie obejmują obiektów tak istotnych z punktu widzenia gospodarki lokalnej oraz turystyki, jak: kwatery agroturystyczne, pokoje gościnne, które w przypadku gminy Dubiecko stanowią równieŜ waŜną bazę noclegową. Spośród 10 gmin powiatu przemyskiego tylko gminy: Bircza, Dubiecko, Fredropol, Krasiczyn i Krzywcza posiadają bazę noclegową zarejestrowaną przez GUS. Tabela 3. Ośrodki wypoczynkowe w powiecie przemyskim.

Miejsca noclegowe Korzystający z noclegów Liczba W tym Gmina W tym obiektów ogółem ogółem turyści całoroczne zagraniczni Bircza 2 50 29 Dubiecko 5 327 217 249 Fredropol 2 47 286 6 Krasiczyn 6 299 209 12 207 2 432 Krzywcza 2 68 68 486 45 Medyka Orły Przemyśl Stubno śurawica Razem 17 791 494 13 257 2 483 powiat

Jak wynika z powyŜszej tabeli, gmina Dubiecko zajmuje 1 miejsce pod względem zarejestrowanych miejsc noclegowych, co stanowi 41% miejsc noclegowych powiatu. Coraz bardziej popularną formą wypoczynku w Polsce w ostatnich latach staje się agroturystyka. Wypoczynek na wsi w rejonie atrakcyjnym turystycznie, to najlepszy sposób ucieczki od miejskiego zgiełku i zanieczyszczenia powietrza. Agroturystyka to przede wszystkim spędzenie czasu w sposób niekonwencjonalny. Wczasy na wsi to moŜliwość uczestniczenia w pracach rolnych, kontakt ze zwierzętami, zarówno gospodarskimi jak i dziką, i wolną naturą. Jeszcze kilka lat temu agroturystyka w Polsce była traktowana po macoszemu.

23 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY DUBIECKO NA LATA 2004-2006

Jednak nie naleŜy sądzić, Ŝe jest ona całkiem nowym działem turystyki, na który moda przybyła do nas z zachodu. Wypoczynek na wsi ma w naszym kraju długą tradycję. W tym miejscu przypomnieć naleŜy chociaŜby zakładowe "Wczasy pod Gruszą", czy wyjazdy na wieś do rodziny (tańsze i łatwiej dostępne niŜ wykupione turnusy wczasowe). Obecnie liczba kwater agroturystycznych rośnie bardzo szybko. Zmienia się takŜe tendencja w pełnionej przez nie funkcji. Nie są to juŜ gospodarstwa rolnicze nastawione na dodatkowy zysk, lecz coraz częściej gospodarstwa wyspecjalizowane w tego typu ofertach turystycznych, o wysokim standardzie z wieloma atrakcjami turystycznymi. Agroturystyka polega na spędzaniu wolnego czasu w funkcjonującym gospodarstwie rolnym, w domu przystosowanym do przyjmowania gości, w pensjonacie, domku letniskowym czy na polu kempingowym. Nie wymaga ona dodatkowych duŜych nakładów i budowy nowych obiektów, a jedynie adaptacji juŜ istniejących budynków mieszkalnych. Daje natomiast społeczności wiejskiej moŜliwość uzyskania dochodów za noclegi, sprzedaŜ Ŝywności, wyroby sztuki ludowej i rzemiosła artystycznego oraz za korzystanie z dodatkowych atrakcji turystycznych, takich jak: jazda konna, kulig, przejazd bryczką, itp. Ponadto ma wiele innych zalet, m.in. kameralność. WaŜne jest równieŜ to, Ŝe gospodarze przyjmujący gości wkrótce uświadamiają sobie, Ŝe warunkiem niezbędnym dla przyciągnięcia turystów są wysokie walory przyrodnicze i krajobrazowe otaczających ich gospodarstwa terenów. Tak więc stają się oni naturalnymi sprzymierzeńcami przyrody i słuŜb ochrony przyrody. Na terenie gminy Dubiecko funkcjonuje 2 gospodarstwa agroturystyczne, oferujące róŜne formy zakwaterowania. Są to samodzielne jednostki mieszkalne, pokoje gościnne, pola namiotowe. Oferują równieŜ szeroką gamę usług towarzyszących, takich jak: spływy kajakowe, ogniska, grile, przejaŜdŜki bryczką, jazdę konną, wycieczki rowerowe. Na terenie jednego z ośrodków znajduje się basen odkryty, kort tenisowy, siłownia, sauna, bar letni, bilard, boisko, plac zabaw, podłoga do tańca i wiele atrakcji. Przez właścicieli ośrodków organizowane są ogniska, uroczyste kolacje, bankiety, itp Poza wycieczkami (Łańcut, Przemyśl, Lwów, Kalwaria Pacławska, Solina...) organizowane są spływy Sanem, piesze wycieczki, wycieczki kolejką wąskotorową na trasie Dynów – Przeworsk przez najdłuŜszy w Europie tunel wąskotorówki, pogoń za „lisem”, gry i zabawy terenowe, itp.

5. Rolnictwo

a. Gleby i uŜytkowanie gruntów

Na terenie gminy Dubiecko wyróŜniono jeden typ gleby, w obrębie którego wydzielono dwa podtypy. Ich układ w systematyce gleb przedstawia się następująco: Dział: Gleby autogeniczne Rząd: Gleby brunatnoziemne Typ: Gleby brunatne właściwe Podtyp: Gleby brunatne właściwe oglejone Gatunek: wytworzone z pyłów gliniastoilastych Podtyp: Gleby brunatne właściwe wyługowane Gatunek: wytworzone z pyłów gliniastoilastych Gleby te naleŜą do lepszych gleb w województwie karpackim, co odzwierciedla przydział gleb do poszczególnych kompleksów gleboworolnych. Wśród kompleksów rolniczej przydatności przewaŜa kompleks pszenny górski, zajmujący ponad 50 % powierzchni gruntów ornych. Znaczącą powierzchnię zajmuje kompleks zboŜowo – górski,

24 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY DUBIECKO NA LATA 2004-2006

zboŜowo – pastewny mocny i owsianoziemniaczany górski. Wśród uŜytków zielonych przewaŜają uŜytki zielone średnie dobre i bardzo dobre. Szczegółowe informacje o uŜytkowaniu gruntów w miejscowościach gminy Dubiecko przedstawia poniŜsza tabela Tabela 4. UŜytkowanie gruntów w gminie Dubiecko w tym Miejscowość Ogółem uŜytki rolne grunty orne sady

Drohobyczka 782,05 590,10 434,11 0,1 Hucisko Nienadowskie 363,92 312,73 296,34 Śliwnica 467,96 421,78 278,46 0,3 Kosztowa 490,47 411,69 314,06 0,3 Bachórzec 620,27 544,23 385,84 0,2 Winne Podbukowina 246,16 204,12 151,69 0,4 Przedmieście Dubieckie 576,62 478,91 384,26 2,21 Dubiecko 208,03 139,89 115,68 3,4 Nienadowa 1 138,99 1 027,58 757,01 1,2 WybrzeŜe 263,30 234,89 150,45 0,55 Iskań 219,72 180,57 147,10 Słonne 150,93 109,79 78,88 Tarnawka 118,87 73,78 59,56 1,38 Załazek 93,50 69,90 47,78 Sielnica 571,14 438,14 312,05 2,6 Piątkowa 498,35 417,08 312,15 1,1 Ogółem 6 810,28 5 655,18 4225,42 13,74

b. Gospodarstwa rolne Wg ostatniego Powszechnego Spisu Rolnego (2002r.) na terenie gminy Dubiecko funkcjonuje 2431 gospodarstw rolnych. Struktura wielkościowa gospodarstw rolnych przedstawia się następująco: Tabela 5. Struktura wielkościowa gospodarstw rolnych. Liczba pow. gospodarstw ogółem 01 ha 15 ha 5 – 10 ha 10 – 15 ha 15 ha rolnych (szt) 2431 666 1487 250 18 10 (%) 100 27,4 61,2 10,3 0,7 0,4

Największą liczbę gospodarstw na terenie gminy Dubiecko stanowią gospodarstwa o powierzchni od 1 – 5 ha (61,2 %). Gospodarstwa rolne wielkości 0 – 1 ha stanowią 27,4% ogółu gospodarstw. Kolejną pozycję zajmują gospodarstwa od 5 do 10 ha (10,3%). Wielkość 10 – 15 ha ma 18 (0,7%) gospodarstw rolnych na terenie gminy. PowyŜej 15 ha odnotowano 10 gospodarstw, co stanowi 0,4 % gospodarstw gminy.

25 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY DUBIECKO NA LATA 2004-2006

c. Uprawy Gospodarstwa rolne zajmują się uprawą pszenicy (jarej i ozimej), Ŝyta, jęczmienia (jarego i ozimego), owsa, pszenŜyta (ozimego i jarego), mieszanki zboŜowej, kukurydzy, buraków cukrowych, rzepaka ozimego, ziemniaków, warzyw gruntowych i truskawek. Ogółem zasiewy zajmują 2543,85 ha. Największy areał zasiewów zajmuje pszenica – 977,23 ha, z czego 951,20 ha to zasiew pszenicy jarej, zaś 26,03 pszenicy ozimej. Uprawy owsa zajmują 334,54 ha. śyto uprawiane jest na 235,16 ha. Areał upraw jęczmienia na terenie gminy Dubiecko wynosi 131,71 ha (102,16 ha to zasiew jęczmienia jarego, 29,55 ha – ozimego). Kukurydza na ziarno jest siana na powierzchni 131,13 ha, mieszanka zboŜowa na powierzchni 34,87 ha. Uprawa pszenŜyta zajmuje 13,71 ha, a buraków cukrowych 12,67 ha. Uprawa rzepaku zajmuje 5,1 ha. Ziemniaki uprawiane są na areale 452,49 ha, warzywa gruntowe – 33,99 ha, zaś truskawka – 2,6 ha.

26 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY DUBIECKO NA LATA 2004-2006

Tabela 6. Areał upraw na terenie gminy

w tym (w ha) mieszanka pszenica jęczmień pszenŜyto rzepak zboŜowa Miejscowość (w ha) ha) (w śyto śyto owies owies na ziarno naziarno zasiew ogółem ogółem zasiew ziemniaki jara jara jare jara truskawki truskawki jary jary jary kukurydza kukurydza warz grunt warzgrunt ozime ozime ozima ozima ozima ozimy ozimy ozimy buraki cukrowe cukrowe buraki

Drohobyczka 201,31 77,32 0,16 11,37 0,86 44,55 1,95 4,74 41,14 4,02 Hucisko Nien 188,60 55,94 0,9 12,16 0,75 34,02 2,2 1,09 5,21 0,15 37,86 3,07 0,84 Śliwnica 171,64 56,98 3,77 11,13 1 14,4 22,69 0,5 5,14 40,73 5,11 0,1 Kosztowa 174,48 56,81 0,4 18,94 5,2 7,65 33,66 2,4 0,3 2,35 3,78 24,09 0,11 Bachórzec 254,29 94,24 2,1 21,24 2,8 12,99 23,71 1,7 3,99 5,46 0,6 46,78 2,21 Winne Podbukowina 100,80 38,15 2,6 9,35 6,19 12,71 0,2 4,54 1,65 16,01 0,49 0,54 Przedmieście Dubieckie 199,51 82,75 2,95 14,06 7,9 4,03 15,43 0,5 0,5 0,5 3,9 0,1 3,6 40,06 4,99 0,1 Dubiecko 45,10 21,29 1,41 2,1 2,1 0,4 4,2 0,1 0,2 88,2 1 8,16 1 0,52 Nienadowa 498,05 194,59 6,48 46,05 2,7 36,44 59,07 1,55 0,56 1 0,38 8,65 9,62 0,5 91,45 9,25 0,04 WybrzeŜe 121,96 49,26 1,83 17,98 0,7 5,2 14,18 14,07 1,38 11,98 0,66 0 Iskań 87,34 38,70 0,7 2,3 7,75 2,7 0,6 0,05 15,18 Słonne 46,36 21,76 6,2 1,5 5,44 0,2 10,04 0,79 0,15 Tarnawka 33,69 6,24 2,4 1,15 1,3 3,6 0,17 5,3 Załazek 35,60 15,45 4 11,55 0,3 4,3 Sielnica 229,28 98,67 43,63 2,2 3,85 23,15 0,7 4,25 0,2 2,35 2 39,48 2,4 0,2 Piątkowa 155,84 43,05 0,33 13,5 2,7 1,1 23,88 1,05 1,2 0,15 19,93 Ogółem 2543,85 951,2 26,03 235,16 29,55 102,16 334,54 12,55 1,16 6,35 28,52 131,13 12,67 5,1 0 452,49 33,99 2,6

27 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY DUBIECKO NA LATA 2004-2006

d. Hodowla zwierząt gospodarskich. Na terenie gminy Dubiecko odnotowano 1 647 sztuk bydła, w tym 1 186 szt. krów dojnych. Hodowanych jest 856 szt. trzody chlewnej (w tym 85 szt. loch na chów) oraz 4 szt. owiec. Tabela 7. Ilość hodowlanych zwierząt gospodarskich

Bydło Trzoda chlewna Miejscowość w tym w tym lochy Owce ogółem ogółem krowy dojne na chów Drohobyczka 154 137 27 1 Hucisko Nienadowskie 147 112 33 8 Śliwnica 112 88 22 Kosztowa 115 86 103 9 2 Bachórzec 170 110 160 21 Winne Podbukowina 61 41 28 1 Przedmieście Dubieckie 105 88 29 1 1 Dubiecko 27 16 28 2 Nienadowa 257 196 158 11 WybrzeŜe 89 60 17 Iskań 58 39 38 Słonne 24 18 11 2 Tarnawka 16 13 1 Załazek 32 14 3 Sielnica 184 113 169 24 Piątkowa 96 55 29 6 Ogółem 1 647 1 186 856 85

Najwięcej bydła hodowanego jest w miejscowościach Nienadowa (257 szt.), Sielnica (184 szt.), Bachórzec (170 szt.) i Drohobyczka (154 szt.). Trzoda chlewna hodowana jest przede wszystkim w miejscowościach Sielnica (169 szt.), Bachórzec (160 szt.), Nienadowa (158 szt.) i Kosztowa (103 szt.) Odnotowano hodowlę owiec w ilości 2 szt. w Kosztowej i po jednej sztuce w miejscowościach Winne – Podbukowina i Przedmieście Dubieckie.

6. Infrastruktura techniczna

a. System komunikacji Dostępność komunikacyjna gminy z zewnątrz: Drogą wojewódzką nr 884 Domaradz – Przemyśl Droga Powiatowa nr 777 Pruchnik – Nienadowa – Bircza Sieć połączeń komunikacyjnych na terenie gminy Dubiecko jest stosunkowo dobra. Tworzą ją drogi wojewódzkie, drogi powiatowe oraz drogi gminne.

28 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY DUBIECKO NA LATA 2004-2006

Drogi łączące poszczególne miejscowości w których są siedziby budynków komunalnych gminy, to w większości drogi powiatowe które posiadają odpowiednie połączenia z drogą wojewódzką Przemyśl – Domaradz nr 884 oraz drogami gminnymi. Drogi gminne są o nawierzchni Ŝwirowej i asfaltowej. Jakość nawierzchni bitumicznych jest na ogół wysoka ze względu na solidnie zakładaną technologię przy modernizacji nowych odcinków i jest stosunkowo lepsza w porównaniu do dróg powiatowych. Utrzymanie dróg gminnych naleŜy do Urzędu Gminy w Dubiecku . Tabela 8. Stan ilościowy dróg gminnych i dojazdowych W tym Wskaźnik Ogółem stan Wyszczególnienie utwardzone w gęstości w km km km/ 100 Drogi gminne (zakwalifikowane) 36 35 23,3 Drogi dojazdowe do gruntów 40 25,9 rolnych i leśnych Ogółem 76 35 49,2

Sieć dróg gminnych wynosi około 100 km. Ich stan techniczny jest zróŜnicowany pod względem stanu nawierzchni. Drogi asfaltowe wybudowane w ostatnich latach są dobre, natomiast drogi o innej nawierzchni wymagają modernizacji.

b. Gospodarka wodno – ściekowa Gmina Dubiecko dysponuje wodociągową siecią rozdzielczą o długości 5,6 km oraz siecią kanalizacji sanitarnej o długości 51,4 km, które stanowią odpowiednio 1,49% i 21,25% ogółu sieci w powiecie przemyskim. Gęstość sieci kanalizacyjnej i wodociągowej wynosi odpowiednio 0,39 kmb/km 2 i 0,04 kmb/km 2., Do sieci wodociągowej podłączonych jest 132 gospodarstwa domowe, a do kanalizacyjnej 903, w tym budynki zbiorowego mieszkania. Stanowi to odpowiednio 1% i 23,39% podłączeń w powiecie. Tabela 9. Gospodarka wodno – ściekowa w miejscowościach gminy Dubiecko.

Sieć kanalizacyjna Sieć wodociągowa Podłączenia Ilość Podłączenia ZuŜycie Miejscowość Długość prowadzące odprowadzo Długość w prowadzące wody z w km do budynków nych ścieków km do budynków wodocią mieszkalnych w dam 3 mieszkalnych gów Nienadowa 34,1 498 45,5 0,9 43 Przedmieście 18,1 235 23,8 1,3 28 18,8 Dubieckie dam 3 Dubiecko 7,2 170 17,3 WybrzeŜe 3,4 61 18,8 Razem: 59,4 903 86,6 5,6 132 dam 3

Dysproporcja pomiędzy długością sieci kanalizacyjnej i wodociągowej na terenie gminy jest stosunkowo duŜa. Długość sieci wodociągowej stanowi jedynie 10,89% długości sieci kanalizacyjnej. Dzięki inwestycjom poczynionym w ostatnich latach na terenie gminy

29 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY DUBIECKO NA LATA 2004-2006

pokrycie infrastrukturą kanalizacyjną uległo poprawie. Najlepsza sytuacja w tym względzie jest w miejscowościach Nienadowa, Dubiecko i Przedmieście Dubieckie , gdzie występuje kanalizacyjna sieć rozdzielcza . Pozostałe miejscowości nie są skanalizowane. Obecnie władze samorządowe systematycznie rozbudowują sieć kanalizacyjną, dzięki czemu zwiększa się ilość uŜytkowników, poprawia się atrakcyjność gminy oraz jakość środowiska naturalnego. PoniŜsza tabela przedstawia stan sieci kanalizacyjnej w gminie na terenie gminy Dubiecko. Tabela 10. Sieć kanalizacyjna na terenie gminy Dubiecko.

Sieć kanalizacyjna Miejscowość Ludność podłączona do Długość w km sieci kanalizacyjnej w % Nienadowa 26,1 70,96 Przedmieście 18,1 67,59 Dubieckie Dubiecko 7,2 67,19 Razem: 51,4 29,61

W miejscowości Nienadowa funkcjonuje oczyszczalnia ścieków. Odbiornik i zlewnię stanowi rzeka San. Przepustowość projektowa wynosi 258 m 3/d i jest wykorzystywana w 100%. Jest to oczyszczalnia typu biologiczno – mechanicznego. W wyniku rozbudowy sieci kanalizacyjnej na terenie gminy istnieje potrzeba modernizacji i rozbudowy istniejącej oczyszczalni ścieków.

Słabo rozwinięta sieć wodociągowa i kanalizacyjna obniŜa atrakcyjność gminy dla inwestorów. Najlepsza sytuacja zaopatrzenia wodę jest w miejscowości WybrzeŜe. (3,4 km sieci i 61 podłączeń do budynków mieszkalnych). W Przedmieściu Dubieckim jest 1,3 km sieci z 28 podłączeniami do budynków mieszkalnych, a w Nienadowej – 0,9 km z 43 podłączeniami. Pozostałe 14 miejscowości nie posiada sieci wodociągowej. Gospodarstwa domowe zaopatrują się w wodę ze studni kopanych prywatnych i gminnych indywidualnie lub zbiorowo. Władze gminy podejmują działania zmierzające ku rozbudowie istniejącej infrastruktury. W związku z tym w 2004 r. została oddana do uŜytku stacja uzdatniania wody. W następnych latach zostanie przygotowana w tym zakresie dokumentacja i podjęta budowa sieci wodociągowej.

c. Gospodarka odpadami Do odpadów powstających w sektorze komunalnym na terenie gminy zaliczono odpady pochodzące z: gospodarstw domowych i obiektów uŜyteczności społecznej; odpady komunalne z podmiotów gospodarczych, placówek handlowych i gastronomicznych, itp.; terenów otwartych, pielęgnacji cmentarzy oraz z oczyszczania placów; osady ze stacji uzdatniania wody oraz z komunalnej oczyszczalni ścieków; odpady wielkogabarytowe

30 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY DUBIECKO NA LATA 2004-2006

Odpady komunalne z terenu Gminy są usuwane przez podmioty posiadające pozwolenie na świadczenie usług w zakresie zbierania i transportu odpadów na terenie Gminy Dubiecko: • Przedsiębiorstwo Transportowe, Janina RuŜyła Przemyśl, ul. Bpa Glazura 32/9 • Zakład Gospodarki Komunalnej Sp. z o.o. w Birczy Wywóz odpadów odbywa się na składowiska odpadów komunalnych w Dynowie i Przemyślu. Podmioty transportujące odpady komunalne obsługują obszar gminy, zamieszkały przez 10 142 osób, od których w 2003 r wywieziono 144 Mg odpadów. W przeliczeniu na jednego mieszkańca wynosi to 0,010 Mg/rok odpadów komunalnych. OpróŜnianie pojemników z odpadami przez powyŜsze podmioty odbywa się jeden raz w tygodniu. Na terenie gminy Dubiecko istnieje składowisko odpadów, znajdujące się na gruntach administracyjnych miejscowości Nienadowa, na południe od drogi Przemyśl – Dubiecko. Teren na którym jest połoŜone to niecka w terenie pagórkowatym ze spadkiem około 8% na południowy wschód. Składowisko leŜy na wysokości 270 – 277.5 m n.p.m., i ma kształt nieregularnego wielokąta o powierzchni eksploatowanej 0,72 ha, łącznej 1.1 ha. Otoczone jest polami rolnymi. Składowisko w Nienadowej obsługiwało niemal całą gminę Dubiecko tj. miejscowości Dubiecko, Nienadowa, WybrzeŜe, Słonne, Drohobyczka, Śliwnika, Bachórzec, Hucisko Nienadowskie, Iskań, Kosztowa, Łączki, Piątkowa, Przedmieście Dubieckie, Sielnica, Winne i Tarnawka, czyli ponad 10 000 ludzi. Na terenie gminy rozmieszczone są specjalne pojemniki o pojemności 1100 l kaŜdy w ilości 35 szt., które okresowo są usuwane przez specjalistyczną firmę. Rocznie składowisko w Nienadowej przyjmowało ok. 3 500 m 3 odpadów. Łączna ilość złoŜonych odpadów (składowisko eksploatowane jest od 1981 r.) wynosi 7 330 ton, co stanowi 10.5 % projektowanej objętości składowiska. Składowisko nie ma uszczelnionego dna i ujmowania zanieczyszczonego odcieku. Poza zagroŜeniem zanieczyszczenia wód podziemnych i powierzchniowych składowisko nie powoduje znaczącego oddziaływania na powietrze atmosferyczne, krajobraz, powierzchnię ziemi, gleby oraz roślinność. Składowisko nie powoduje uciąŜliwości hałasowej, nie stwarza teŜ zagroŜenia wystąpienia awarii przemysłowej. Składowisko nie przyjmuje odpadów: toksycznych, palnych, wybuchowych, radioaktywnych i mogących wywołać choroby zakaźne. Decyzja Starosty Przemyskiego z dnia 31.12.2003r. znak: R.Oś.V.76459/03 nakazuje z urzędu Wójtowi Gminy Dubiecko wstrzymanie działalności na składowisku odpadów w Nienadowej oraz jego zamknięcie z dniem 31 grudnia 2005 r. Na podstawie przeglądu ekologicznego składowiska oraz danych WIOŚ Rzeszów zakwalifikowano go do kategorii C czyli składowisk do wstrzymania działalności i rekultywacji. Gmina nie wprowadziła systemu segregacji odpadów, polegającego na bezpośrednim odbiorze z posesji worków z wyselekcjonowanymi surowcami wtórnymi lub z gniazd recyklingowych. Gmina nie wprowadziła zbiórki odpadów wielkogabarytowych (zmieszanych) odpadów komunalnych oraz wytworzono 2,4 Mg osadów ściekowych. Analiza stanu istniejącego pozwala stwierdzić, Ŝe jest on daleki od optymalnego, zarówno w zakresie odpadów opakowaniowych jak równieŜ niebezpiecznych, pomimo Ŝe gmina prowadzi system zagospodarowania odpadów. Gmina realizuje swoje ustawowe obowiązki za pomocą podmiotów gospodarczych, które otrzymały zezwolenie na zbiórkę i transport odpadów komunalnych. NaleŜy przypuszczać, Ŝe znaczny procent odpadów zdeponowano na nielegalnych składowiskach lub spalono w domowych piecach. Z pewnością jednak w najbliŜszym czasie wyegzekwowane zostaną zapisy Ustawy o utrzymaniu porządku

31 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY DUBIECKO NA LATA 2004-2006

i czystości w gminie nakazujące właścicielom wszystkich posesji zawarcie umów na wywóz nieczystości stałych. Powinno to ograniczyć ilość niewłaściwie zagospodarowywanych odpadów. Prowadzenie selektywnej zbiorki odpadów, stanie się wtedy jedyną moŜliwością ograniczenia wydatków na pozbywanie się odpadów komunalnych. System selektywnej zbiórki surowców wtórnych i odpadów niebezpiecznych nie funkcjonuje. Problemy gminy dotyczące odpadów są następujące: zbyt mały procent mieszkańców objęty wywozem odpadów komunalnych, brak systemu segregacji odpadów komunalnych, przeterminowanych leków i środków ochrony roślin, jak równieŜ opakowań po nich, brak monitoringu przepływu odpadów, brak „bazy danych” o ilości, rodzaju, jakości, itd. powstających odpadów na terenie gminy, niewystarczająca świadomość ekologiczna mieszkańców, ciągle powstające nielegalne składowiska odpadów („dzikie wysypiska”). Powstają pomimo wyraźnego zakazu tablice informacyjne,

Analizując opisany powyŜej stan gospodarki odpadami, naleŜy stwierdzić, Ŝe utrzymywanie w dalszym ciągu obecnej sytuacji, w krótkim czasie spowoduje niemoŜność realizacji na terenie gminy KPGO i WPGO, a w szczególności przyjętych na siebie przez Polskę obowiązków w zakresie poziomów odzysku odpadów opakowaniowych i pouŜytkowych. MoŜe to w konsekwencji spowodować ograniczenie dostępności gminy do unijnych środków pomocowych, a nawet spowoduje nałoŜenie na Polskę kar finansowych.

d. Infrastruktura energetyczna Sieć wysokiego napięcia (WN) jest w dobrym stanie technicznym. Stan części sieci elektroenergetycznej SN i NN na terenie gminy nie odpowiada jego potrzebom aktualnym. Występują stosunkowo często przerwy w dostawie energii elektrycznej. Zaspokajanie zwiększonego zapotrzebowanie na energię elektryczną dla celów gospodarczych będzie wymagało wymiany, bądź dodania transformatorów, budowy nowych stacji trafo i likwidacji napowietrznych linii NN Na terenie gminy Dubiecko jest 38 stacji pomiaru energii elektrycznej. PoniŜsza tabela przedstawia ogólny stan oświetlenia dróg na terenie gminy Dubiecko. Tabela 11. Oświetlenie ulic ogółem na terenie gminy Dubiecko. Suma mocy zainstalowanych urządzeń Ilość wszystkich punktów oświetleniowych wszystkich dróg świetlnych przy drogach (kWh)

Gmina Dubiecko 89 450 523

Energia elektryczna potrzebna do oświetlenia ulic jest kosztem pokrywanym z budŜetu gminy Dubiecko.

e. Gazownictwo Zgazyfikowanych jest 12 miejscowości gminy Dubiecko. Największa ilość przyłączy jest w miejscowości Nienadowa – 298 przyłączy do budynków mieszkalnych. Drugie miejsce pod tym względem zajmuje miejscowość Dubiecko z 168 przyłączami, trzecie Przedmieście Dubieckie (158 przyłączy). Kolejnymi miejscowościami są Bachórzec (111), Hucisko Nienadowskie (59), Śliwnica (58) i Drohobyczka (52), Kosztowa (46), Sielnica (42),

32 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY DUBIECKO NA LATA 2004-2006

WybrzeŜe (41), Słonne (34) oraz Winne – Podbukowina (13). Ogółem wykonano 1 236 przyłączy do budynków mieszkalnych, jednakŜe uŜytkowanych przez odbiorców w 2004 r. jest 1 080 przyłączy. Siecią gazociągową na terenie gminy administruje Rejonowy Zakład Gazowniczy w Jarosławiu, Posterunek Gazowy Dynów. Gęstość sieci gazociągowej wynosi 0,2 kmb/km 2. Analogiczny wskaźnik dla powiatu wynosi 0,63 kmb/km 2, zaś dla województwa – 1,0 kmb/km 2. Tabela 12. Stan sieci gazociągowej w gminie Dubiecko. Ilość Długość Lp. Miejscowość przyłączy sieci w m. 1 Dubiecko 168 11 505 2 Przedmieście Dubieckie 158 17 111 3 Kosztowa 46 8 861 4 Bachórzec 111 13 293 5 Śliwnica 58 7 285 6 Nienadowa 298 33 587 7 Słonne 34 5 053 8 WybrzeŜe 41 9 Winne – Podbukowina 13 1 765 10 Sielnica 42 3 723 11 Drohobyczka 52 13 691 12 Hucisko Nienadowskie 59 12 100 Razem: 1 080 127 974

Ogólna długość sieci gazociągowej na terenie gminy wynosi 127 974 mb. NajdłuŜszy odcinek sieci gazowniczej znajduje się w miejscowości Nienadowa (33 587 mb). W Przedmieściu Dubieckim jest 17,1 kmb sieci. Ponadto w Drohobyczce i Bachórcu znajduje się ponad 13 kmb gazociągów. W Hucisku Nienadowskim znajduje się 12,1 kmb, zaś w Dubiecku 11,5 kmb. W pozostałych miejscowościach długość sieci gazociągowej nie przekracza 10 km.

7. Gospodarka

a. Przedsiębiorczość i podmioty gospodarcze

Na przestrzeni 19982002 r. zaobserwowano wzrost liczby podmiotów gospodarczych na terenie Gminy Dubiecko, a od 2003r. notuje się spadek liczby firm i likwidację działalności gospodarczych przez osoby fizyczne

Tabela 13. Rozwój liczby firm w latach 19982003

Gmina 1998 1999 2000 2001 2002 2003

Dubiecko 310 348 347 372 393 377 Powiat 2790 2940 2927 3156 3307 przemyski

33 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY DUBIECKO NA LATA 2004-2006

Analizując formy prawne firm, zdecydowaną większość stanowią podmioty będące własnością osób fizycznych 78,1 % , zaledwie 8,4 % stanowią własność sektora publicznego tj. samorządu terytorialnego.

Według stanu na dzień 31.XII.2003r Ogółem w gminie: – 377 podmiotów gospodarczych Własność sektora publicznego – 33 podmiotów gospodarczych Własność sektora prywatnego (osoby fizyczne) – 344 podmiotów gospodarczych

Do dnia 31.X.2004r. wpisu do ewidencji działalności gospodarczej dokonało zaledwie 27 nowo powstałych podmiotów gospodarczych. Jednocześnie w tym okresie czasu 38 podmiotów gospodarczych, zrezygnowało z prowadzenia działalności gospodarczej, wykreślając wpis. Na terenie Gminy Dubiecko dominują firmy z branŜy „Handel i naprawy” 30 %, kolejna grupa „przemysł” – 18 %, „ budownictwo” – 11% , w większości są to firmy przetwórstwa drzewnego i spoŜywczego wykorzystujące produkcję w okolicznych gospodarstwach rolnych oraz usługi instalatorsko budowlane. Są to firmy małe, zatrudniające do 10 pracowników, lub jednoosobowe.

Podział według sekcji PKD Przemysł – 74 Handel i naprawy – 117 Transport i gospodarka mag. i łączność – 17 Obsługa nieruchomości i firm – 30 Budownictwo – 46 Edukacja i ochrona zdrowia – 33

W gminie moŜna zaobserwować niewielkie zainteresowanie rozwojem małej i średniej przedsiębiorczości oraz brak zainteresowania gminą znaczących inwestorów strategicznych. Wysoki poziom bezrobocia, szczególnie dotkliwy jest brak miejsc pracy dla niepełnosprawnych, kobiet i młodych ludzi. Zwiększający się problem bezrobocia poprzez przewagę likwidowanych miejsc pracy nad nowo powstającymi, wzrost konsumpcyjnego stylu Ŝycia wśród młodzieŜy w połączeniu z brakiem perspektyw dla młodych ludzi kończących szkołę. Do głównych problemów lokalnej przedsiębiorczości naleŜy zaliczyć brak uzbrojonych terenów inwestycyjnych oraz niewysoką chłonność lokalnego rynku zbytu.

8. Gospodarka finansowa samorządu gminnego Gmina Dubiecko dysponowała w 2003 roku dochodem w wysokości 14.603,9 tys. zł co stawia ją na drugim miejscu w porównaniu z wszystkimi gminami powiatu przemyskiego. Jednak struktura dochodów przedstawia się na poziomie średnim w porównaniu do innych gmin. Dochody własne stanowią 29,9 % w stosunku do dochodów ogółem. W porównaniu gmina Krzywcza osiąga dochody własne 17,4 % natomiast Gmina Medyka 44,0 %. Najbardziej uzaleŜnioną gminą od dotacji i subwencji jest Gmina Krzywcza gdzie dotacje stanowią 11,7 % a subwencje 70,9 %. W gminie Dubiecko udział dotacji wynosi 12,7 % a subwencji 57,4 %. Analizując dochód na 1 mieszkańca zdecydowanie najwyŜszy osiąga gmina Bircza. Gmina Dubiecko osiąga nieco niŜszy wskaźnik, bo 1505 zł. Znacznie gorzej juŜ prezentuje się wskaźnik dochodów własnych na 1 mieszkańca w Gminie Dubiecko – jest to 450 zł. Dla porównania Gmina Medyka posiada wskaźnik 645 zł na 1 mieszkańca natomiast Gmina Bircza 331 zł. Wskaźnik dochodów na 1 mieszkańca jest najwyŜszy w

34 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY DUBIECKO NA LATA 2004-2006

gminach o najmniejszej liczbie mieszkańców, ale dochody własne na 1 mieszkańca juŜ są proporcjonalne do wielkości gmin i liczby mieszkańców. PoniŜsze tabele pokazują wartości dochodów budŜetów wszystkich gmin powiatu przemyskiego w liczbach bezwzględnych i udział procentowy poszczególnych źródeł dochodów. Tabela 14. Dochód budŜetów gmin w 2003 roku. Dochody własne Dochody Dochody w tym udział ogółem na własne na w podatku Dotacje Subwencje Ogółem 1 1 razem dochodowym celowe ogólne Gminy mieszkań mieszkań osób ca ca fizycznych w tys. zł w zł Bircza 11 071,7 2 273,4 467,6 2 233,4 6 564,9 1 612 331 Dubiecko 14 603,9 4 365,5 618,4 1 860,5 8 377,9 1 505 450 Fredropol 8 075,6 2 237,5 307,7 1 208,6 4 629,5 1 471 408 Krasiczyn 6 417,2 2 647,9 473,1 1 201,2 2 568,1 1 369 565 Krzywcza 6 981,6 1 212,4 241,1 819,4 4 949,8 1 372 238 Medyka 8 948,5 3 937,4 475,4 1 341,2 3 669,9 1 466 645 Orły 11 830,7 2 930,8 526,2 1 717,3 7 182,6 1 396 346 Przemyśl 11 043,0 4 232,5 875,0 1 466,5 5 344,0 1 196 458 Stubno 6 185,4 2 171,2 263,1 646,6 3 367,6 1 496 525 śurawica 17 150,9 7 040,6 1 253,2 2 224,1 7 886,2 1 399 574 Tabela 15. Dochody budŜetów gmin w 2003 roku – udział procentowy Dochody własne w tym udział Dotacje Subwencje Gminy Ogółem w podatku razem celowe ogólne dochodowym osób fizycz. Bircza 100 20,5 4,2 20,2 59,3 Dubiecko 100 29,9 4,2 12,7 57,4 Fredropol 100 27,7 3,8 15,0 57,3 Krasiczyn 100 41,3 7,4 18,7 40,0 Krzywcza 100 17,4 3,5 11,7 70,9 Medyka 100 44,0 5,3 15,0 41,0 Orły 100 24,8 4,5 14,5 60,7 Przemyśl 100 38,3 7,9 13,3 48,4 Stubno 100 35,1 4,3 10,5 54,4 śurawica 100 41,0 7,3 13,0 46,0

Wydatki budŜetowe gminy Dubiecko prezentują się na poziomie wysokim, w porównaniu z innymi gminami powiatu przemyskiego. Jedynie Gmina śurawica wykazuje wyŜsze wydatki tj. 16421679,00 zł. W Gminie Dubiecko wydatki wyniosły 15 990 718,00 zł co w porównaniu do najniŜszych w Gminie Krasiczyn stanowi 241,2 %. Odrębnie kształtują się nakłady majątkowe w poszczególnych gminach. Gmina Dubiecko prezentuje stosunkowo wysokie nakłady majątkowe tj 4042,8 tys. zł. Wskaźnik wydatków ogółem na 1 mieszkańca jest w Gminie Dubiecko jednym z najwyŜszych, natomiast juŜ wskaźnik wydatków

35 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY DUBIECKO NA LATA 2004-2006

majątkowych jest najwyŜszy w powiecie przemyskim tj. 417 zł, gdzie na przykład Gmina Medyka inwestuje 401 zł na 1 mieszkańca, a Gmina Krzywcza 80 zł na 1 mieszkańca. Wydatki majątkowe na 1 mieszkańca obrazują skalę inwestycyjną gminy. Strukturę wydatków budŜetów gmin w liczbach bezwzględnych i procentowo obrazują poniŜsze tabele. Tabela 16. Wydatki budŜetów gmin powiatu przemyskiego w 2003 roku w tym: Wydatki Wydatki wydatki Ogółem wydatki ogółem na 1 majątkowe na Gminy majątkowe bieŜące mieszkańca 1 mieszkańca w tys. zł w zł Bircza 11 267,1 9 559,7 1 707,4 1 641 249 Dubiecko 15 990,7 11 947,9 4 042,8 1 648 417 Fredropol 9 164,2 7 351,4 1 812,8 1 669 330 Krasiczyn 6 629,5 5 422,4 1 207,1 1 414 257 Krzywcza 6 889,1 6 480,1 409,0 1 354 80 Medyka 9 867,4 7 420,5 2 446,9 1 617 401 Orły 12 548,5 9 717,7 2 830,8 1 480 334 Przemyśl 11 162,2 10 403,1 759,1 1 209 82 Stubno 5 785,8 5 161,4 624,4 1 399 151 śurawica 16 421,7 13 731,6 2 690,1 1 339 219

Tabela 17. Wydatki budŜetów gmin w 2003 roku – podział na niektóre działy gospodarki (w tys. zł) Z ogółem wydatki na: gospodark kulturę i ę Gminy Ogółem oświatę i opiekę administra ochronę komunalną wychowan. społeczną cję dziedzictwa i ochronę narodowego środowiska Bircza 11 267,1 5 282,4 999,7 1 221,9 374,9 2 086,2 Dubiecko 15 990,7 6 653,9 1 740,8 1 854,1 251,7 3 664,7 Fredropol 9 164,2 4 159,8 1 132,1 1 359,0 209,6 1 123,5 Krasiczyn 6 629,5 2 194,2 869,0 1 069,1 112,2 1 421,4 Krzywcza 6 889,1 3 571,9 702,5 993,0 137,0 575,8 Medyka 9 867,4 4 234,7 750,3 1 123,0 207,7 2 377,7 Orły 12 548,5 6 458,4 953,7 1 478,4 144,9 1 917,9 Przemyśl 11 162,2 5 409,8 1 099,8 1 542,3 54,7 1 073,1 Stubno 5 785,8 2 593,1 622,6 932,9 185,0 458,8 śurawica 16 421,7 7 649,2 1 664,5 2 291,7 206,9 2 308,1

Tabela 18. Wydatki budŜetów gmin w 2003 r. – udział procentowy z ogółem wydatki na: kulturę i gospodarkę Gminy Ogółem oświatę i opiekę administra ochronę komunalną wychowan. społeczną cję dziedzictwa i ochronę narodowego środowiska Bircza 100 46,9 8,9 10,8 3,3 18,5

36 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY DUBIECKO NA LATA 2004-2006

Dubiecko 100 41,6 10,9 11,6 1,6 22,9 Fredropol 100 45,4 12,4 14,8 2,3 12,3 Krasiczyn 100 33,1 13,1 16,1 1,7 21,4 Krzywcza 100 51,8 10,2 14,4 2,0 8,4 Medyka 100 42,9 7,6 11,4 2,1 23,7 Orły 100 51,5 7,6 11,8 1,2 15,3 Przemyśl 100 48,5 9,8 13,8 0,5 9,6 Stubno 100 44,8 10,8 16,1 3,2 7,9 śurawica 100 46,6 10,1 14,0 1,3 14,1

Wydatki z podziałem na działy gospodarki narodowej obrazują strukturę nakładów finansowych na rozwój danych dziedzin. Szczególnie analiza wydatków na gospodarkę komunalną i ochronę środowiska, gdzie gmina Dubiecko pokazuje się w czołówce po gminie śurawica. NajniŜsze nakłady zauwaŜa się w gminie Stubno – 7,9 % budŜetu. Prawie połowę budŜetu gmin stanowią wydatki na oświatę i wychowanie – od 33,1 % w gminie Krasiczyn do 51,8 % w gminie Krzywcza. W gminie Dubiecko wydatki na oświatę znajdują się na średnim poziomie tj. 41,6 % wydatków ogółem.

9. Sfera społeczna

a. Demografia Według danych statystycznych za I półrocze 2004 roku, liczba ludności województwa podkarpackiego wyniosła 2 097 325, a ogólna liczba ludności w Polsce 38 191 000. Natomiast według statystyk Urzędu Gminy w Dubiecku aktualnie gmina liczy 10 102 mieszkańców (zameldowanych na pobyt stały), 149 osób to osoby zameldowane na pobyt czasowy, co stanowi około 0,48% liczby ludności województwa podkarpackiego i około 0,026% ogólnej liczby ludności w Polsce. Przy czym, naleŜy tu wyjaśnić poszczególne kategorie ludności. Ludność moŜna podzielić na cztery kategorie: 1. Ludność stała liczba osób zameldowanych na pobyt stały. 2. Ludność czasowa osoby zameldowane na okres czasowy. 3. Ludność zamieszkała liczba osób faktycznie zamieszkałych. 4. Rezydenci ludność rezydująca (przyjezdni). Dane jakimi dysponuje Ewidencja Ludności dotyczą liczby ludności zameldowanej na pobyt stały na terenie gminy lub na pobyt czasowy a nie osób faktycznie mieszkających lub przebywających bez dopełnienia obowiązku meldunkowego. Gmina Dubiecko administracyjnie podzielona jest na 17 sołectw, które stanowią jej jednostki pomocnicze i zajmuje powierzchnię 154 km 2. Gęstość zaludnienia w gminie wynosi średnio 65 osób na km 2, jednakŜe w rozbiciu na poszczególne miejscowości gęstość ta jest bardzo zróŜnicowana co obrazuje poniŜsza tabela.

Tabela 19. Struktura stałych mieszkańców gminy Dubiecko według stanu na dzień 20.10.2004 r. Udział % Gęstość Liczba Kobiety w zaludnie Lp. Miejscowość Ludności Kobiety MęŜczyźni na 100 populacji nia (stała) męŜczyzn gminy l. osób/km 2 1. Bachórzec 957 9,5 472 485 97,3 73 2. Drohobyczka 1 048 10,4 527 521 101,1 66

37 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY DUBIECKO NA LATA 2004-2006

3. Dubiecko 864 8,5 438 426 102,8 288 4. Hucisko 601 6,0 283 318 88,9 120 Nienadowskie 5. Iskań 295 3,0 154 141 109,2 26 6. Kosztowa 424 4,2 217 207 104,8 42 7. Łączki 83 1,0 40 43 93,0 27 8. Nienadowa 2 235 22,0 1 165 1 070 108,8 102 9. Piątkowa 347 3,4 155 192 80,7 15 10. Przedmieście 1 220 12,0 618 602 102,6 136 Dubieckie 11. Sielnica 306 3,0 152 154 98,7 38 12. Słonne 164 1,6 97 67 144,7 82 13. Śliwnica 700 7,0 354 346 102,3 64 14. Tarnawka 115 1,1 54 61 88,5 29 15. Winne 271 2,7 122 149 81,8 135 Podbukowina 16. WybrzeŜe 395 4,0 199 196 101,5 49 17. Załazek 77 0,8 41 36 113,8 26 OGÓŁEM 10 102 100,0 5 088 5 014 101,4 65 Źródło: Urząd Gminy Dubiecko referat Ewidencji Ludności. Jak wynika z danych zamieszczonych w powyŜszej tabeli zróŜnicowanie w zaludnieniu poszczególnych miejscowości w gminie jest ogromne. Najwięcej mieszkańców w stosunku do obszaru skupia Dubiecko miejscowość, która stanowi centrum handlowo usługowe; w której mieści się siedziba UG, Poczta, Posterunek Policji itp., wskaźnik gęstości zaludnienia wynosi tutaj 288 os/km 2. Biorąc pod uwagę wskaźnik liczby ludności w innych miejscowościach Dubiecko zajmuje dopiero 5 miejsce. Pod tym względem najwięcej mieszkańców liczy Nienadowa, 2 235, miejscowość sąsiadująca z Dubieckiem, naleŜąca do największych w gminie pod względem terytorialnym. Ponadto moŜna stwierdzić, Ŝe im bardziej miejscowość oddalona jest od Dubiecka tym mniejsza jest gęstość jej zaludnienia np. Łączki, Załazek, Piątkowa; aczkolwiek nie moŜna uznać tego za regułę, poniewaŜ na gęstość zaludnienia ma wpływ wielkość obszaru zajmowanego przez kaŜdą miejscowość. Na liczbę mieszkańców w gminie mają wpływ pewne zdarzenia rzeczywiste rejestrowane w ewidencji ludności, typu: urodzenia, zgony, migracje; przedstawione poniŜej. Tabela 20. Statystyka zdarzeń rzeczywistych w ewidencji ludności na przełomie lat 19992004 L.p. Rok 1999 2000 2001 2002 2003 2004 stan na Nazwa zdarzenia 20.10.2004r. 1. MałŜeństwa 121 109 102 94 90 76 2. Urodzenia 145 143 119 121 137 92 3. Zgony 111 106 120 124 115 91 4. Przyrost naturalny w % 3,2 3,5 0,0 0,0 2,1 0,1 5. Ludność zameldowana 148 118 133 145 136 140 na pobyt czasowy 6. Migracja wewnętrzna 122 125 133 120 129 78 (przemeldowania stałe w obrębie gminy) 7. Migracja stała – 102 74 51 59 61 46

38 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY DUBIECKO NA LATA 2004-2006

zewnętrzna (napływ) 8. Migracja stała – 149 122 114 99 137 87 zewnętrzna (odpływ) 9. Saldo migracji 47 48 63 40 76 41 Liczba mieszkańców 10 314 10 303 10 239 10 196 10 142 10 102 ogółem Źródło: Urząd Gminy Dubiecko Referat Ewidencji Ludności. Analizując dane zawarte powyŜej, moŜna stwierdzić stopniowy spadek pewnych zdarzeń rejestrowanych w ewidencji ludności tj. liczba małŜeństw, urodzeń, napływ ludności spoza gminy, a w rezultacie spadek ogólnej liczby ludności. Migracje ludności to przemieszczenia ludności związane ze zmianą miejsca zamieszkania (pobytu stałego). WyróŜnić moŜna 2 typy migracji: migrację wewnętrzną, która nie ma wpływu na ogólną liczbę ludności gminy, poniewaŜ oznacza ruch ludności w obrębie gminy oraz migrację zewnętrzną, wpływającą bezpośrednio na ogólną liczbę ludności poprzez napływ lub odpływ stałych mieszkańców gminy. Migracją zewnętrzną jest zatem kaŜda zmiana miejsca zamieszkania (pobytu stałego), połączona z przekroczeniem granicy administracyjnej jednostki terytorialnej (gminy). Saldo migracji stanowi róŜnica pomiędzy napływem a odpływem stałych mieszkańców gminy. Na przestrzeni kilku ostatnich lat saldo to jest ujemne, co oznacza stały odpływ ludności gminy. Analizując strukturę ludności gminy naleŜy zwrócić szczególną uwagę na związek płci z poszczególnymi grupami wiekowymi. Tabela 21. Struktura ludności gminy Dubiecko według płci i wieku stan na 20.10.2004 r. Płeć L.p. Kobiety MęŜczyźni Razem Wiek 1. Przedprodukcyjny 1 328 1 364 2 692 2. Produkcyjny 2 618 3 084 5 702 3. Poprodukcyjny 1 142 566 1 708 Nieprodukcyjni na 100 4. osób w wieku 94 62 77 produkcyjnym OGÓŁEM 5 088 5 014 10 102 Źródło: Urząd Gminy Dubiecko Referat Ewidencji Ludności. Wiek osób określony liczbą lat ukończonych przyporządkowano do poszczególnych grup ekonomicznych, np.: 1. wiek przedprodukcyjny, to męŜczyźni i kobiety w wieku 0 – 18 lat, 2. wiek produkcyjny, to męŜczyźni w wieku 19 – 65 lat i kobiety w wieku 19 – 60 lat. 3. wiek poprodukcyjny męŜczyźni powyŜej 65 lat i kobiety powyŜej 60 lat. Struktura płci ludności gminy charakteryzuje się liczebną przewagą kobiet jedynie w wieku poprodukcyjnym, aczkolwiek róŜnica jest tak ogromna, Ŝe rzutuje na ogólną przewagę tej płci w gminie. O ile w wieku przedprodukcyjnym i produkcyjnym przewaŜają męŜczyźni a współczynnik feminizacji (liczba kobiet na 100 męŜczyzn) osiąga wartość zaledwie 88,7; to w wieku poprodukcyjnym przewaga kobiet jest podwójna a współczynnik feminizacji wynosi aŜ 201,7. W świetle powyŜszego, waŜnym wskaźnikiem obrazującym strukturę wiekową ludności jest współczynnik osób w wieku nieprodukcyjnym (przedprodukcyjni i poprodukcyjni) na 100 osób w przedziale wieku produkcyjnego.

39 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY DUBIECKO NA LATA 2004-2006

Oznacza on potencjalne obciąŜenie, jakie spada na barki osób w tzw. „sile wieku” związane z utrzymaniem jeszcze nie bądź juŜ niepracujących członków społeczeństwa. Omawiany współczynnik wynosi średnio 77 osób w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym. Po przeprowadzeniu ogólnej analizy struktury demograficznej gminy, stwierdzić moŜna stale zmniejszającą się liczbę mieszkańców, na co wpływ ma zerowy bądź znikomy przyrost naturalny oraz odpływ ludności, który w szczególności dotyczy ludzi młodych. Reprezentanci tej grupy społeczności, najbardziej mobilni, otwarci na zmiany migrują w związku z podejmowaniem studiów w wielkich ośrodkach akademickich, a po ich ukończeniu tam próbują szukać pracy i osiedlać się na stałe. Część osób próbuje swoich sił w pracy za granicą, gdzie po uzyskaniu samodzielności finansowej na stałe ściągają swoje rodziny.

b. Zasoby mieszkaniowe Zasoby mieszkaniowe w Gminie Dubiecko tworzą lokale gminne w budynkach stanowiących własność gminy, lokale stanowiących własność osób fizycznych oraz własność innych podmiotów. Wielkość zasobu mieszkaniowego stanowiącego własność w poszczególnych miejscowościach gminy wynosi 18 lokali mieszkalnych, o łącznej powierzchni 1089 m2. Średnia powierzchnia jednego mieszkania wynosi 60,5m2. Na terenie gminy wielkość zasobu mieszkaniowego przedstawia się następująco: Tabela 22. wielkość zasobu mieszkaniowego na terenie gminy. Lokale Pozostałe Liczba izb w związane ze lokale L.p. Miejscowość, budynek lokalu stosunkiem mieszkalne mieszk. pracy w m2 w m2 1 Dubiecko – bud. weter. 1 lokal / 72,00 1 lokal /65,00 11 1 lokal /63,00 2 Dubiecko – bud. Agronom. 2 lokale x 54,00 – 6 3 Nienadowa D. bud .szkoły 1 lokal / 73,00 – 4 4 Nienadowa G. bud. szkoły 2 lokale x 54,00 – 8 5 Kosztowa bud. szkoły 1 lokal / 50,00 – 4 6 Przedmieście bud. szkoły 1 lokal / 58,00 – 6 1 lokal / 60,00 7 Przedmieście – stare przedsz – 1 lokal /64,00 2 8 Śliwnica – bud. szkoły 2 lokal x 45,00 – 8 9 Tarnawka – bud.szkoły 1 lokal / 54,00 – 4 10 Piątkowa – bud. szkoły 1 lokal / 64,00 – 4 11 Bachórzec – bud.drewn. – 1 lokal / 119,00 5 12 Hucisko Nien. –bud.wiejski. – 1 lokal / 41,00 2 Razem: 13 lokali / 737,0 5 lokali / 352,0 64

Zdecydowana większość budynków liczy około 50 lat i stan techniczny lokali wykazanych w powyŜszej tabeli jest bardzo zróŜnicowany. W najlepszym stanie technicznym są lokale związane ze stosunkiem pracy, w większości są to lokale znajdujące się w budynkach szkolnych zajmowane przez nauczycieli. W wyniku długoletniego uŜytkowania, budynki ulegają naturalnemu zuŜyciu technicznemu, w związku z tym wymagają ponoszenia corocznie znacznych kosztów remontowych. Do zasadniczych prac remontowo – modernizacyjnych zasobów mieszkaniowych gminy naleŜy zaliczyć: modernizację instalacji centralnego ogrzewania lokali, wymianę stolarki okiennej, odnowę elewacji.

40 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY DUBIECKO NA LATA 2004-2006

Głównym źródłem finansowania gospodarki mieszkaniowej gminy są przychody z czynszów lokali mieszkalnych. Czynsz za lokal mieszkalny obejmuje podatek od nieruchomości, koszty administrowania, koszty konserwacji, utrzymania technicznego budynku oraz wszystkich pomieszczeń wspólnego uŜytkowania, w tym opłaty za utrzymanie czystości, energię elektryczną i cieplną. Zarządem lokali zajmuje się Wójt dąŜąc jednocześnie do podnoszenia standardu budynków i lokali wchodzących w skład mieszkaniowego zasobu gminy. SprzedaŜ lokali mieszkalnych dokonywana jest na wniosek ich najemców.

c. Edukacja przedszkolna, podstawowa i gimnazjalna Zgodnie z Ustawą o samorządzie gminnym do obowiązków tego szczebla samorządowego naleŜy zapewnienie edukacji na poziomie przedszkolnym, podstawowym i gimnazjalnym. W gminie Dubiecko funkcjonują Samorządowe Przedszkole w Dubiecku, Samorządowe Przedszkole w Zespole Szkół w Bachórcu oraz Samorządowe Przedszkole w Zespole Szkół w Przedmieściu Dubieckim. W roku szkolnym 2003/2004 do 4 oddziałów przedszkolnych uczęszczało 76 dzieci. Średnio do jednego oddziału uczęszcza 19 dzieci. Opiekę nad dziećmi sprawuje 6 nauczycieli i 7 pracowników obsługi. Na szczeblu edukacji podstawowej w gminie Dubiecko działa 9 szkół podstawowych. W roku szkolnym 2003/2004 w szkołach tych naukę pobierało 1022 uczniów. Średnio 113 uczniów na jedną szkołę podstawową. W szkołach tych jest 110,64 etatów nauczycielskich i 10,02 etatu pracowników obsługi. W dwóch gimnazjach na terenie gminy w roku szkolnym 2003/2004 kształciło się 463 uczniów. W szkołach tych jest 33,97 etatów nauczycielskich i 7 etatów pracowników obsługi. Tabela 23. Przedszkola w gminie Dubiecko w 2003r. Liczba etatów Liczba Liczba Liczba etatów Przedszkola pracowników oddziałów dzieci nauczycielskich obsługi Samorządowe Przedszkole w 2 42 4 4 Dubiecku Samorządowe Przedszkole 1 18 1 2 w Zespole Szkół w Bachórcu Samorządowe Przedszkole w Zespole Szkół w 1 16 1 1 Przedmieściu Dubieckim Razem 4 76 6 7

Tabela 24. Szkoły podstawowe w gminie Dubiecko w 2003r. Liczba etatów Liczba Liczba Liczba etatów Szkoły pracowników oddziałów uczniów nauczycielskich obsługi Publiczna Szkoła Podstawowa 17 330 26,42 6,42 w Dubiecku Publiczna Szkoła 4 60 8,94 0,6

41 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY DUBIECKO NA LATA 2004-2006

Podstawowa w Hucisku Nienadowskim Publiczna Szkoła Podstawowa Nr 1 7 95 11,01 1,75 w Nienadowej Publiczna Szkoła Podstawowa Nr.2 7 78 10,78 1,5 w Nienadowej Publiczna Szkoła Podstawowa w 7 87 10,18 1,75 Iskani Publiczna Szkoła Podstawowa 7 84 10,06 2,00 w Drohobyczce Publiczna Szkoła Podstawowa 3 47 8,00 1,5 w Śliwnicy Zespół Szkół 7 117 13,52 1,5 Bachórzec Szkoła Filialna w Kosztowej 1 10 2,00 0,5 Zespół Szkół Przedmieście 7 114 9,73 1,5 Dubieckie Razem 67 1022 110,64 19,02

Tabela 25. Gimnazja w gminie Dubiecko w 2003r. Liczba Liczba Liczba etatów etatów Gimnazja Liczba uczniów oddziałów nauczycielskich pracowników obsługi Publiczne Gimnazjum 13 316 23,14 6 w Dubiecku Publiczne Gimnazjum 6 147 10,83 1 w Nienadowej Razem 19 463 33,97 7 Opracowanie Urząd Gminy Dubiecko

d. Oświata ponadgimnazjalna Publiczne szkolnictwo ponadgimnazjalne, zgodnie z ustawą o samorządzie powiatowym, leŜy w gestii tego szczebla samorządowego. W gminie Dubiecko, na tym poziomie edukacji, funkcjonują 2 Zespoły Szkół – Zespół Szkół w Dubiecku i Zespół Szkół w Nienadowej. Organem prowadzącym jest Starostwo Powiatowe w Przemyślu. W roku szkolnym 2004/2005 naukę w szkołach ponadgimnazjalnych na terenia gminy pobiera 539 uczniów w 20 oddziałach. Zatrudnionych jest 62 nauczycieli.

42 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY DUBIECKO NA LATA 2004-2006

Tabela 26. Szkoły ponadgimnazjalne w gminie Dubiecko. Liczba Liczba Liczba Nazwa szkoły oddziałów uczniów nauczycieli Zespół Szkół w Dubiecku: 7 180 24 Liceum Ogólnokształcące Zespół Szkół w Nienadowej: Technikum Mechanizacji Rolnictwa 2 34 Liceum Ekonomiczne 2 57 38 Zasadnicza Szkoła Zawodowa 3 73 Technikum Mechaniczne 3 92 Technikum Ekonomiczne 3 102 Razem 20 539 62

W Zespole Szkół w Dubiecku w roku szkolnym 2004/2005 naukę pobiera 180 uczniów w 7 oddziałach. Zatrudnionych jest 24 nauczycieli. W Zespole Szkół w Nienadowej uczy się 359 młodzieŜy, na 5 kierunkach, w 13 oddziałach. Szkoła zatrudnia 38 pedagogów.

e. Szkolnictwo wyŜsze W gminie Dubiecko, jak i w powiecie przemyskim brak jest szkół wyŜszych, jednak samo miasto Przemyśl, będące naturalnym centrum społeczno – gospodarczym dla gmin powiatu ziemskiego, staje się takŜe uznanym centrum naukowo – oświatowym. Obecnie w Przemyślu prowadzi działalność pięć szkół wyŜszych, 2 kolegia nauczycielskie i 3 towarzystwa naukowe:  WyŜsze Seminarium Duchowne  Państwowa WyŜsza Szkoła Zawodowa  WyŜsza Szkoła Administracji I Zarządzania  WyŜsza Szkoła Gospodarcza  WyŜsza Szkoła Informatyki I Zarządzania z Siedzibą w Przemyślu  Nauczycielskie Kolegium Języków Obcych  Kolegium Nauczycielskie  Towarzystwo Przyjaciół Nauk  Południowo – Wschodni Instytut Naukowy  Regionalny Ośrodek Kultury, Edukacji I Nauki. MłodzieŜ z terenu gminy kształci się w powyŜszych uczelniach i szkołach. Ponadto popularnym ośrodkiem szkolnictwa wyŜszego dla mieszkańców gminy jest stolica województwa, Rzeszów, z Uniwersytetem Rzeszowskim, Politechniką Rzeszowską i innymi uczelniami, państwowymi i prywatnymi.

f. Biblioteki publiczne W gminie Dubiecko działają: Gminna Biblioteka Publiczna i trzy filie biblioteczne – w Drohobyczce, w Nienadowej i w Przedmieściu Dubieckim. Ogólna liczba wypoŜyczeń wyniosła na koniec 2003 r. 15558. Najwięcej wypoŜyczeń zanotowano w GBP w Dubiecku – 6741, czyli 43,33%. W filii GBP w Nienadowej wypoŜyczono 3350 woluminów – 21,53%, w filii w Drohobyczce – 2975 (19,12%), zaś w filii w Przedmieściu Dubieckim – 2492 (16,02%).

43 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY DUBIECKO NA LATA 2004-2006

Wśród czytelników przewaŜają dzieci i młodzieŜ ucząca się, którzy stanowią 68,74% czytelników (741 osób). Odsetek dorosłych korzystających z biblioteki i jej filii wynosi 31,26% (337). Największą liczbę czytelników ma GBP w Dubiecku. Korzysta z niej 362 dzieci i młodzieŜy uczącej się oraz 198 osób dorosłych. Drugie miejsce pod względem czytelników zajmuje filia GBP w Nienadowej. Ma ona 186 czytelników. 136 osób to dzieci i młodzieŜ, a 50 – dorośli. Filia w Drohobyczce odnotowała w 2003 r. 169 wypoŜyczających, w tym 118 to osoby do 19 roku Ŝycia a 51 to dorośli. Ostatnią pod względem liczby czytelników (163) jest filia w Przedmieściu Dubieckim. Tabela 27. Stan czytelnictwa w gminie Dubiecko

Czytelnicy WypoŜyczenia Biblioteka W tym: ogółem Razem Dzieci i młodzieŜ dorośli ucząca się GBP w Dubiecku 560 362 198 6741 Filia w Drohobyczce 169 118 51 2975 Filia w Nienadowej 186 136 50 3350 Filia w Przedmieściu 163 125 38 2492 Dubieckim Razem: 1078 741 337 15558 Wszystkie biblioteki prowadzą działalność informacyjną i popularyzują czytelnictwo poprzez: róŜnorodne konkursy, lekcje biblioteczne, głośne czytanie bajek dla najmłodszych czytelników, dyskusje nad ciekawymi ksiąŜkami, itp.

g. Podstawowa opieka medyczna W gminie Dubiecko publiczna opieka medyczna sprawowana jest przez 2 niepubliczne zakłady opieki zdrowotnej, działających w Dubiecku. Jeden z nich, NZOZ Res Medica, posiada swój oddział w miejscowości Drohobyczka. NZOZ Res Medica zatrudnia 3 lekarzy podstawowej opieki medycznej, 1 stomatologa, 7 pielęgniarek i 2 połoŜne. Zarejestrowanych jest w nim około 7 300 pacjentów. NZOZ Doromed zatrudnia 8 lekarzy podstawowej opieki medycznej róŜnych specjalizacji, 2 stomatologów, 3 pielęgniarki i 1 połoŜną. Zarejestrowanych jest w nim około 3000 mieszkiańców gminy. Na terenie gminy działa jedna apteka.

h. Opieka szpitalna Świadczenia szpitalne zapewnia mieszkańcom gminy Dubiecko i powiatu przemyskiego Wojewódzki Szpital Zespolony w Przemyślu, leŜący w gestii Marszałka Województwa Podkarpackiego. W strukturze szpitala działa 21 oddziałów, dysponując łącznie 682 łóŜkami. Największa liczba łóŜek znajduje się na Oddziale Chirurgicznym – 68 (10% ogólnej liczby łóŜek), Kardiochirurgicznym – 48 (7%), i Ortopedycznym – 48 (7%). W szpitalu zatrudnionych jest 144 lekarzy oraz 546 pielęgniarek. Tabela 28. Liczba łóŜek w oddziałach Wojewódzkiego szpitala Zespolonego w Przemyślu

% ogółu Oddział Liczba łóŜek pacjentów Kardiologia z intensywnym nadzorem kardiologicznym 48 7,0 Pulmonologia 25 3,7

44 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY DUBIECKO NA LATA 2004-2006

Chirurgia 68 10,0 Laryngologia 28 4,1 PołoŜnictwo 30 4,4 Ginekologia 40 5,9 Dermatologia 30 4,4 Oczny 25 3,7 Dziecięcy 33 4,8 Zakaźny 32 4,7 Reumatologia 25 3,7 Chirurgia dziecięca 32 4,7 Neurologia 36 5,3 Urologia 36 5,3 Ortopedia 48 7,0 Oddział Intensywnej Opieki Medycznej 10 1,5 Wewnętrzny 43 6,3 Gastroenterologia 32 4,7 Nefrologia 24 3,5 Rehabilitacja 22 3,2 Szpitalny Oddział ratunkowy 15 2,2 Razem: 682 100 Źródło: Wojewódzki Szpital zespolony w Przemyślu

i. Pomoc społeczna W ostatnich latach zasadniczą funkcją pomocy społecznej było udzielanie wsparcia materialnego, w chwili obecnej działania skierowane są na wzmacnianie postaw aktywnych oraz wspieranie osób i ludzi zgłaszających się z prośbą o pomoc w rozwiązywaniu problemów. Pomimo róŜnych form pomocy skierowanych na jednostkę, podejmuje się takŜe pracę z całą rodziną, gdyŜ zmiany w jej funkcjonowaniu stanowią szansę na to, Ŝe następne pokolenie nie stanie się podopiecznymi pomocy społecznej. Strategia rozwiązywania problemów pomocy społecznej nastawiona jest na rozszerzanie i pogłębianie form pomocy socjalnej, współpracę z róŜnymi instytucjami i organizacjami pozarządowymi. Codziennemu Ŝyciu towarzyszą liczne problemy, które swoim zasięgiem obejmują coraz większą grupę ludzi i coraz młodsze pokolenie. Zmuszają one część społeczności do szukania róŜnych form pomocy, w tym i korzystania z pomocy GOPS. Liczba rodzin korzystających z pomocy Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w I półroczu 2004 wynosiła 822, a liczba osób, którym udzielono pomocy finansowej (róŜnego rodzaju) 1387. Najczęstszymi przyczynami kwalifikującymi do pomocy jest: ubóstwo, bezrobocie, niepełnosprawność. Ubóstwo jest to stan, w którym jednostce brakuje środków na zaspokajanie podstawowych potrzeb mimo tego, Ŝe posiadają minimalne dochody. Problem bezrobocia natomiast stanowi istotne zagroŜenie i jest jednym z najdotkliwszych zjawisk społecznych na terenie gminy. Wpływa on niekorzystnie na poziom Ŝycia mieszkańców i wywołuje negatywne nastroje społeczne. Bezrobocie jest często w rodzinie czynnikiem konfliktogennym i nasilającym patologie społeczne takie jak: naduŜywanie alkoholu, zdobywanie środków pienięŜnych nielegalnymi sposobami, itp.

45 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY DUBIECKO NA LATA 2004-2006

Pomoc dla bezrobotnych nie moŜe się ograniczać jedynie do świadczeń finansowych. Konieczne jest takŜe prowadzenie intensywnej pracy socjalnej, której celem będzie kształtowanie u bezrobotnych odpowiedzialności za swój los i umiejętność przystosowania się do samodzielnego Ŝycia w obecnej rzeczywistości. Głównym działaniem powinno być wspieranie bezrobotnych w poszukiwaniu pracy a szczególnie osób bezrobotnych, które są podopiecznymi gminnego ośrodka i wykazują aktywność w poszukiwaniu zatrudnienia. Reasumując, moŜna przyjąć, Ŝe na poprawę warunków bytowo – społecznych mieszkańców gminy musi wpłynąć walka z bezrobociem, moŜliwość zatrudnienia i godziwego wynagrodzenia, zabezpieczenia społecznego. Najczęstsze przyczyny udzielania pomocy w I półroczu 2004 r.: ubóstwo – 540 rodzin bezrobocie – 225 rodzin niepełnosprawność – 90 rodzin potrzeba ochrony macierzyństwa – 39 rodzin długotrwała choroba – 10 rodzin bezradność w sprawach opiekuńczo wych. – 8 rodzin

j. Bezpieczeństwo publiczne Bezpieczeństwo publiczne definiowane jest jako stan faktyczny wewnątrz państwa, który umoŜliwia normalne funkcjonowanie organizacji państwowej i realizację jej interesów, zachowanie Ŝycia, zdrowia i mienia jednostek Ŝyjących w tej organizacji oraz korzystanie przez te jednostki z praw i swobód zagwarantowanych konstytucją i innymi przepisami prawa. Porządek publiczny jest to stan faktyczny wewnątrz państwa, regulowany przez zespół norm prawnych i pozaprawnych, których przestrzeganie umoŜliwia normalne współŜycie jednostek ludzkich w organizacji państwowej w określonym miejscu i czasie. Wspólną cechą przedstawionych powyŜej pojęć jest uznanie, Ŝe podmiotem ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego jest zawsze państwo i społeczeństwo, przedmiotem istniejące urządzenia państwowe, mienie społeczne, dobra materialne i niematerialne poszczególnych obywateli. http://policjabelchatow.dolsat.pl/temat1.htm Organem odpowiedzialnym za przestrzeganie porządku publicznego na terenie gminy jest Posterunek Policji w Dubiecku, podlegający Komendzie Powiatowej Policji w Przemyślu. Zgodnie z danymi uzyskanymi z Posterunku Policji w Dubiecku na obszarze gminy w roku 2003 stwierdzono zakończonych postępowań przygotowawczych ogółem 91 przestępstw, z czego 16 (17,58% ogółu) o charakterze kryminalnym, 63 (62,23%) o charakterze drogowym oraz 2 (2,2%) o charakterze gospodarczym. W kategorii przestępstw kryminalnych dominuje kradzieŜ rzeczy cudzej – 15 przypadków (57,7% przestępstw kryminalnych) oraz kradzieŜ z włamaniem – 9 przypadków (34,62%). Nie stwierdzono uszczerbku na zdrowiu, i rozboju, wymuszenia rozbójniczego. Wskaźnik przestępczości (liczba stwierdzonych przestępstw na 1000 mieszkańców danej jednostki samorządowej) dla gminy Dubiecko wynosił w 2003 r. 8,88 przypadków na 1000 mieszkańców. Analogiczny wskaźnik dla powiatu przemyskiego wynosił 25,4 przypadków na 1000 mieszkańców. Tabela 29. Przestępstwa stwierdzone w 2003 r. na terenie gminy i powiatu.

Przestępstwa o charakterze kryminalnym Przestępstwa Przestępstwa o charakterze o Udział w KradzieŜ Rozbój, Ogółem Uszczerbek KradzieŜ z gospodarczy charakterze bójce lub cudzej wymuszenie na zdrowiu włamaniem m drogowym pobiciu rzeczy rozbójnicze Gmina 0 2 15 9 0 2 63 91

46 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY DUBIECKO NA LATA 2004-2006

Dubiecko Powiat 52 22 481 728 109 325 619 3537 przemyski

k. Rynek pracy Istniejące na terenie gminy zakłady pracy nie są w stanie zapewnić licznej grupie bezrobotnych stałych miejsc pracy. W gminie Dubiecko pracuje zawodowo 533 osoby, w tym 339 kobiet, co stanowi 9,9 % całej grupy ludności w wieku produkcyjnym.(dane z GUS Stan na koniec grudnia 2002 r.) DuŜą bolączką gminy jest wciąŜ wysokie bezrobocie sięgające 23,6 %. Obecnie zarejestrowanych jest 826 osób. Dane pochodzą z Powiatowego Urzędu Pracy w Przemyślu. Stopa bezrobocia jest wskaźnikiem określającym stosunek liczby bezrobotnych do liczby ludności aktywnej zawodowo. Rolniczy charakter naszej gminy w nieznacznym stopniu fałszuje wskaźnik bezrobocia, gdyŜ nie uwzględnia tzw. „bezrobocia ukrytego”. Bezrobocie ukryte występuje w gospodarstwach rolnych, którego członkowie nie rejestrują się z róŜnych powodów w urzędach pracy. Ubezpieczenie zapewniają im składki płacone do KRUS . Za bezrobotnego uznaje się osobę niezatrudnioną i nie wykonującą innej pracy zarobkowej, zdolną i gotową do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy, nie uczącą się w szkole w systemie dziennym. Podlega rejestracji we właściwym dla miejsca zameldowania (stałego lub czasowego) powiatowym urzędzie pracy, jeŜeli:
Ukończyła 18 lat, za wyjątkiem młodocianych absolwentów,
Kobieta nie ukończyła 60 lat , a męŜczyzna 65 lat,
Nie nabyła prawa do emerytury lub renty inwalidzkiej,
Nie posiada gospodarstwa rolnego o pow. powyŜej 2 ha przeliczeniowych
Nie jest osobą tymczasowo aresztowaną lub nie odbywa kary pozbawienia wolności,
Jest osobą niepełnosprawną, której stan zdrowia pozwala na podjęcie zatrudnienia co najmniej w połowie wymiaru czasu pracy.

Tabela 30. Liczba bezrobotnych w gminie na przełomie lat 1999 2003 Rok Gmina 1999 2000 2001 2002 2003 Dubiecko 758 862 894 910 899 Powiat 5 266 5 840 6 443 6 500 6 498 przemyski Dane z PUP w Przemyślu

Z grona ogółu bezrobotnych w Gminie Dubiecko (Stan na 31.XII.2003r) tj. 899 bezrobotnych, co stanowi 13,8 % ogółu w powiecie przemyskim, ponad 45,3 % stanowią kobiety w liczbie 407. Prawo do zasiłku posiadało 175 osób tj. 19,5 % ogółu bezrobotnych. Wartość tego wskaźnika maleje co świadczy o długim okresie pozostawania bez pracy przez osoby zarejestrowane w PUP w Przemyślu. Czas pozostawania bez pracy bezrobotnych w gminie Dubiecko (stan na 31.XII.2003r) do 1 mca – 74 osoby 1 3 mcy – 89 osób 3 6 mcy – 98 osób 6 12 mcy – 125 osób

47 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY DUBIECKO NA LATA 2004-2006

12 24 mcy – 157 osób pow. 24 mcy – 356 osób

Tabela 31. Liczba osób bezrobotnych w gminie Dubiecko z podziałem na kobiety oraz uprawnionych do zasiłku .( w okresie od 1.X.2003r do 31.10.2004r ) Zarejestrowani bezrobotni W tym z prawem do zasiłku Miesiąc/rok ogółem kobiety ogółem kobiety X 2003 831 392 136 34 XI 2003 836 387 139 36 XII 2003 899 407 175 56 I – 2004 930 415 190 58 II 2004 929 410 184 56 III 2004 929 407 176 46 IV 2004 924 405 170 47 V 2004 868 401 165 54 VI 2004 878 411 147 52 VII 2004 857 401 131 42 VIII 2004 820 387 132 36 IX 2004 803 378 133 34 X 2004 826 378 137 36

Bezrobocie dotyka przede wszystkim ludzi młodych. Największy procent stanowią grupy wiekowe od 25 – 34 lat ( 34,7 %), oraz najmłodsi do 24 lat ( 32 %) . Struktura wieku bezrobotnych w gminie Dubiecko (stan na 31.XII.2003r) 18 24 lat – 268 osób 25 34 lat – 339 osób 35 44 lat – 203 osoby 45 54 lat – 86 osób 55 64 lat – 3 osoby DuŜy procent bezrobotnych to absolwenci, kończący szkoły średnie i zasadnicze zawodowe. Niedostosowanie systemu kształcenia do potrzeb rynku pracy powoduje, Ŝe część młodych ludzi juŜ na starcie Ŝyciowym spotyka trudności ze znalezieniem pracy. Obserwuje się, Ŝe osoby po 45 roku Ŝycia, mają problemy ze znalezieniem pracy i zazwyczaj zasilają szeregi długotrwale bezrobotnych ( pow.12 miesięcy). Zmieniający się rynek pracy zmusza pracodawców do stawiania wysokich wymagań w stosunku do kwalifikacji potencjalnych pracowników, co oznacza stosunkowo korzystniejszą sytuację na lokalnym rynku pracy osób lepiej wykształconych.

Wykształcenie osób bezrobotnych w gminie Dubiecko ( stan na 31.XII.2003r)  wyŜsze – 30 osób  policealne i średnie zawodowe – 180 osób  średnie ogólnokształcące – 77 osób  zasadnicze zawodowe – 339 osób  podstawowe i niepełne podstawowe – 273 osób

Bezrobocie jest jednym z problemów społecznych w gminie, jest on równieŜ problemem ogólnopolskim. Stosowane instrumenty walki z bezrobociem to organizacja

48 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY DUBIECKO NA LATA 2004-2006

zatrudnienia dla bezrobotnych w ramach prac interwencyjnych, robot publicznych i staŜy absolwenckich.

III. POWIĄZANIE PLANOWANYCH PROJEKTÓW POD ZPORR Z CELAMI STRATEGII ROZWOJU GMINY DUBIECKO

Strategia Rozwoju Gminy Dubiecko została opracowana w 1999 r. przez Rzeszowską Agencję Rozwoju Regionalnego S.A. Zakres programowania obejmuje kilkanaście najbliŜszych lat. Wszystkie projekty zawarte w niniejszym Planie rozwoju lokalnego Gminy Dubiecko na lata 2004 – 2006 są zgodne z zapisami strategii. Funkcjonowanie gminy Dubiecko w ciągu najbliŜszych kilkunastu lat, które określa Strategia Rozwoju Gminy Dubiecko, będzie się koncentrowało na rozwijaniu rolnictwa, przedsiębiorczości i szerokim promowaniu gminy jako miejsca inwestycji i wypoczynku. Tabela 32. Powiązania celów Strategii Rozwoju Gminy Dubiecko i planowanych projektów pod ZPORR

Obszar Cel Projekt Infrastruktura Kompleksowy PT rozbudowy oczyszczalni ścieków w Nienadowej techniczna rozwój w dziedzinie Rozbudowa oczyszczalni ścieków w Nienadowej infrastruktury PT Kanalizacji w m. WybrzeŜe technicznej PT kanalizacji w Bachórcu Kanalizacja w m. WybrzeŜe PT Kanalizacji w m. Słonne Kanalizacja w m. Bachórzec Kanalizacja w m. Słonne Aktualizacja PT ujęcia gminnego wody w Nienadowej Rozbudowa gminnego ujęcia wody w Nienadowej PT sieci wodociągowej w Nienadowej, Dubiecku Wykonanie sieci w Nienadowej, Dubiecku Aktualizacja PT w m. Przedmieście Dubieckie Wykonanie sieci wodociągowej w m. Przedmieście Dubieckie Modernizacja dróg gminnych w m. Winne – Podbukowina Budowa drogi w m. Łączki, Sielnica Budowa mostu na rzece San w m. Sielnica Budowa drogi łączącej m. Drohobyczka z m. Jawornik Polski Drobna Aktywizacja Stworzenie inkubatora przedsiębiorczości i przedsiębiorczość, gospodarcza doradztwa rolniczego w Dubiecku przetwórstwo gminy

49 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY DUBIECKO NA LATA 2004-2006

rolne Oświata, rozwój Poprawa Roboty wykończeniowe – sala gimnastyczna w m społeczny warunków Bachórzec nauczania Roboty wykończeniowe – szkoła podstawowa w m. Dostosowanie Iskań bazy szkolnej do Modernizacja, rozbudowa i wyposaŜenie Publicznej potrzeb Szkoły Podstawowej Nr 1 w Nienadowej Rozwój usług oświatowych i Budowa społeczeństwa informacyjnego – Publiczne kulturalnych dla Punkty Dostępu do Internetu mieszkańców Środowisko Dalszy rozwój naturalne, infrastruktury turystyka proekologicznej – Wykonanie projektu zagospodarowania wód zabezpieczającej geotermalnych w m. Słonne środowisko naturalne Wykorzystanie Wykonanie PT sali gimnastycznej i centrum naturalnych sportowo rekreacyjnego w m. Dubiecko walorów gminy Budowa sali gimnastycznej i centrum sportowo do stworzenia rekreacyjnego w m. Dubiecko bazy turystyczno Budowa stanic wodnych na rzece San w m. Słonne i rekreacyjnej WybrzeŜe Wykonanie ścieŜki rowerowej i szlaku turystycznego od Dubiecka poprzez WybrzeŜe i Słonne Wykonanie trasy narciarskiej wraz z wyciągiem na terenie gminy Dubiecko

IV. PLANOWANE INWESTYCJE W ŚWIETLE STRATEGII ROZWOJU WOJEWÓDZTWA PODKARPACKIEGO I ZPORR

STRATEGIA ROZWOJU WOJEWÓDZTWA PODKARPACKIEGO

Strategia Rozwoju Województwa Podkarpackiego opracowana została w 2000 r. i obejmuje okres 20002006, jest zatem aktualna do końca pierwszego okresu programowania funduszy strukturalnych w Polsce (20042006). Strategia województwa słuŜy: zarządzaniu rozwojem regionu, organizuje współpracę partnerską z głównymi aktorami sceny regionalnej, integrowaniu i koordynowaniu działań samorządów lokalnych, pozyskiwaniu wsparcia ze strony rządu i Unii Europejskiej, organizowaniu wspólnego wysiłku wszystkich partnerów zaangaŜowanych w rozwój województwa podkarpackiego, promowaniu województwa podkarpackiego. Głównym celem strategii rozwoju województwa podkarpackiego jest przyspieszenie rozwoju i strukturalnego dostosowania regionu oraz poprawa poziomu Ŝycia jego mieszkańców. WyróŜnia ona 6 pól strategicznych, wokół których ma skupiać się rozwój

50 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY DUBIECKO NA LATA 2004-2006

województwa. 1. Obszary wiejskie 2. Przedsiębiorczość 3. Kultura, turystyka i ochrona przyrody 4. Kapitał ludzki 5. Infrastruktura 6. Współpraca międzynarodowa W ramach kaŜdego z pól strategicznych sformułowano poŜądane tendencje rozwojowe, które polityka regionalna winna wspierać. Jako podstawę strategicznego rozwoju regionu przyjęto 3 priorytety, które tworzą podstawowe segmenty nowej bazy ekonomicznej województwa . Są to:  zmodernizowane strukturalnie rolnictwo, w powiązaniu z sektorem rolnospoŜywczym,  silny ekonomicznie sektor małych i średnich przedsiębiorstw, w połączeniu ze zrestrukturyzowanymi duŜymi firmami,  rozwinięty sektor turystyczny, oferujący na rynkach zewnętrznych konkurencyjne produkty turystyczne, wykorzystujący – zgodnie z zasadą zrównowaŜonego rozwoju – walory przyrodnicze i dziedzictwo kulturowe regionu.

W ramach kaŜdego z PRIORYTETÓW sformułowane zostały – zgodnie z zasadą koncentracji dwa lub trzy CELE STRATEGICZNE. Następnie w zakresie kaŜdego z celów strategicznych wyodrębniają KIERUNKI DZIAŁAŃ.

PRIORYTET ROZWOJU – OBSZARY WIEJSKIE Wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich oraz modernizacja strukturalna rolnictwa CEL STRATEGICZNY NR 1 Rozwój alternatywnych źródeł dochodu na obszarach wiejskich, w warunkach zrównowaŜonego rozwoju. Dla realizacji celu strategicznego nr 1 naleŜy podjąć następujące kierunki działania: Kierunek działania 1. Tworzenie warunków do podejmowania pozarolniczej działalności gospodarczej poprzez rozwój infrastruktury technicznej i społecznej Kierunek działania 2. Zapobieganie degradacji środowiska naturalnego na obszarach wiejskich, upowszechnianie metod produkcji rolniczej przyjaznych dla środowiska. CEL STRATEGICZNY NR 2 Poprawa konkurencyjności gospodarstw rolnych Kierunek działania 1. Poprawa struktury obszarowej gospodarstw w celu uzyskania wielkości gospodarstwa rolnego zapewniającej wysoką efektywność. Kierunek działania 2. Unowocześnienie produkcji poprzez: modernizację gospodarstw rolnych, postęp biologiczny, sprawną strukturę dystrybucji, zaopatrzenia, przetwórstwa, usług. CEL STRATEGICZNY NR 3 Odnowa wsi i modernizacja przestrzeni wiejskiej. Kierunek działania 1. Integracja społeczności lokalnych. Kierunek działania 2.

51 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY DUBIECKO NA LATA 2004-2006

Podniesienie standardu Ŝycia i pracy na wsi. Kierunek działania 3. Zaspokojenie potrzeb społecznych i kulturalnych i zachowanie dziedzictwa kulturowego Kierunek działania 4. Modernizacja przestrzeni wiejskiej.

PRIORYTET ROZWOJU – ROZWÓJ PRZEDSIĘBIORCZOŚCI Tworzenie warunków dla rozwoju przedsiębiorczości i wzrostu konkurencyjności jako podstawa rozwoju gospodarczego i przeciwdziałania bezrobociu, rozwój sektora małych i średnich przedsiębiorstw. CEL STRATEGICZNY NR 1 Efektywne wykorzystanie potencjału gospodarczego, naukowotechnicznego, kapitału ludzkiego i finansowego regionu. Kierunek działania 1. Restrukturyzacja gospodarki ze szczególnym uwzględnieniem przedsiębiorstw funkcjonujących w tradycyjnych dla regionu sektorach przemysłu, rozwój nowych podmiotów gospodarczych, w tym na bazie przekształconych podmiotów publicznych. Kierunek działania 2. Stymulowanie wzrostu innowacyjności gospodarki województwa podkarpackiego poprzez wzmocnienie i dalszy rozwój regionalnego systemu innowacji. Kierunek działania 3. Wspieranie rozwoju przedsiębiorczości zwłaszcza w sektorze MŚP poprzez wsparcie kapitałowe i instytucjonalne. Kierunek działania 4. Kształtowanie kultury przedsiębiorczości w społeczeństwie województwa podkarpackiego ze szczególnym uwzględnieniem młodzieŜy. CEL STRATEGICZNY NR 2 Stworzenie sprzyjających warunków do zwiększenia napływu inwestycji. Kierunek działania 1. Podniesienie atrakcyjności inwestycyjnej regionu poprzez rozbudowę odpowiedniej infrastruktury technicznej, przygotowanie ofert inwestycyjnych oraz ukształtowanie korzystnego klimatu dla inwestorów. Kierunek działania 2. Pozyskiwanie nowych rynków zbytu dla podmiotów gospodarczych z terenu województwa poprzez szeroko rozumianą promocję gospodarczą regionu na rynkach krajowych i zagranicznych oraz podniesienie konkurencyjności ich oferty.

PRIORYTET ROZWOJU – KULTURA, TURYSTYKA I OCHRONA PRZYRODY Rozwój kultury i ochrona walorów przyrodniczych i krajobrazowych regionu jako warunek podniesienia konkurencyjności produktu turystycznego. CEL STRATEGICZNY NR 1 Wzbogacenie istniejących i kreowanie nowych produktów turystycznych opartych na dziedzictwie kulturowym i unikatowych wartościach przyrodniczokrajoznawczych Kierunek działania 1. Rewaloryzacja dziedzictwa kulturowego, wartości krajobrazowych i przyrodniczych oraz rozwój działalności kulturalnej jako podstawa tworzenia produktu turystycznego regionu. Kierunek działania 2. Rozbudowa i modernizacja szeroko rozumianej infrastruktury turystycznej i podnoszenie jakości usług jako składowe rozwoju produktu turystycznego województwa.

52 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY DUBIECKO NA LATA 2004-2006

CEL STRATEGICZNY NR 2 Wzmocnienie toŜsamości i integracji społeczeństwa i uzyskanie tą drogą korzystnej zmiany wizerunku regionu. Kierunek działania 1. Wzmocnienie procesów integracyjnych w społeczności regionalnej poprzez wzrost znaczenia kultury. Kierunek działania 2. Działania na rzecz regionalnej edukacji kulturalnej. Kierunek działania 3. Propagowanie w społeczności lokalnej idei zrównowaŜonego rozwoju województwa. CEL STRATEGICZNY NR 3 Doskonalenie systemu ochrony przyrody i gospodarki leśnej, tak by rozwój województwa odbywał się w sposób zapewniający zachowanie jego wartości przyrodniczych i krajobrazowych. Kierunek działania 1. Objęcie ochroną najbardziej wartościowych terenów, zagroŜonych ekosystemów, gatunków roślin, zwierząt i ich siedlisk. Kierunek działania 2. Wzbogacanie i racjonalne uŜytkowanie lasów.

PRIORYTET ROZWOJU – KAPITAŁ LUDZKI Zbudowanie systemu gwarantującego wzrost kapitału ludzkiego województwa, zgodnie ze współczesnymi trendami rozwoju cywilizacji. CEL STRATEGICZNY NR 1 Zwiększenie potencjału wysoko kwalifikowanych kadr. Kierunek działania 1. Rozwój ośrodka akademickiego. Kierunek działania 2. Tworzenie warunków do pozyskiwania kadr wysoko kwalifikowanych. CEL STRATEGICZNY NR 2 Wzrost mobilności społecznej i zawodowej mieszkańców. Kierunek działania 1. Społeczeństwo ustawicznie kształcące się. Kierunek działania 2. Rozwój edukacji w zakresie szkolnictwa ponadgimnazjalnego. Kierunek działania 3. Bezpieczeństwo zdrowotne ludności. Kierunek działania 4. Rozbudowa systemu pomocy społecznej i przeciwdziałanie skutkom wykluczenia społecznego.

PRIORYTET ROZWOJU – INFRASTRUKTURA Modernizacja podstawowego układu komunikacyjnego województwa oraz rozwój infrastruktury technicznej CEL STRATEGICZNY NR 1 Zwiększenie dostępności komunikacyjnej regionu jako czynnik wzmocnienia atrakcyjności inwestycyjnej i turystycznej. Kierunek działania 1. Modernizacja istniejącego układu drogowego.

53 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY DUBIECKO NA LATA 2004-2006

Kierunek działania 2. Modernizacja istniejącego układu kolejowego. Kierunek działania 3. Rozwój i efektywne wykorzystanie komunikacji lotniczej. Kierunek działania 4. Rozwój i efektywne wykorzystanie przejść granicznych. CEL STRATEGICZNY NR 2 Rozwój i modernizacja infrastruktury technicznej. Kierunek działania 1. Rozwój gospodarki ściekowej. Kierunek działania 2. Rozwój gospodarki wodnej. Kierunek działania 3. Gospodarka odpadami. Kierunek działania 4. Pozyskiwanie energii ze źródeł odnawialnych. Kierunek działania 5. Ograniczenie zanieczyszczeń powietrza i przeciwdziałanie zmianom klimatu. Kierunek działania 6. Zagospodarowanie terenów poprzemysłowych.

PRIORYTET ROZWOJU – WSPÓŁPRACA MIĘDZYNARODOWA Inicjowanie i wspieranie współpracy z Ukrainą i Republiką Słowacką oraz krajami UE i Ameryki Północnej. CEL STRATEGICZNY NR 1 Przyspieszenie rozwoju gospodarczego poprzez wykorzystanie połoŜenia geopolitycznego i szans wynikających z integracji europejskiej. Kierunek działania 1. Wzmocnienie zdolności absorpcyjnych regionu. Kierunek działania 2. Rozwój handlu międzynarodowego z Ukrainą, Słowacją oraz krajami Unii Europejskiej i Ameryki Północnej. CEL STRATEGICZNY NR 2. Kreowanie pozytywnego wizerunku województwa podkarpackiego za granicą Kierunek działania 1. Utrzymanie i rozwój dobrych stosunków z Ukrainą i Słowacją. Kierunek działania 2. Efektywna promocja województwa za granicą.

ZINTEGROWANY PROGRAM OPERACYJNY ROZWOJU REGIONALNEGO

Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego (ZPORR) jest jednym z sześciu programów operacyjnych, które posłuŜą do realizacji Narodowego Planu Rozwoju Podstaw Wsparcia Wspólnoty na lata 20042006 (NPR/PWW). ZPORR rozwija cele NPR, określając priorytety i kierunki polityki regionalnej państwa w pierwszym okresie członkostwa Polski w Unii Europejskiej. Realizacja tej polityki w ramach ZPORR, będzie współfinansowana z funduszy strukturalnych. Celem ZPORR jest tworzenie warunków wzrostu konkurencyjności regionów oraz przeciwdziałanie marginalizacji niektórych obszarów w taki sposób, aby sprzyjać długofalowemu rozwojowi gospodarczemu kraju, jego

54 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY DUBIECKO NA LATA 2004-2006

spójności ekonomicznej, społecznej i terytorialnej oraz integracji z Unią Europejską. Wzrost konkurencyjności naleŜy rozumieć jako oddziaływanie na zmiany struktury gospodarczej i poprawę sytuacji wszystkich regionów w Polsce względem regionów europejskich, w zakresie produktywności gospodarki, wydajności pracy, tworzenia i absorpcji innowacji, wykształcenia mieszkańców, dochodów ludności oraz ilości i jakości infrastruktury technicznej, a więc tych czynników, które decydują obecnie o sile gospodarek państw i regionów. Przeciwdziałanie marginalizacji niektórych obszarów naleŜy rozumieć jako podjęcie działań interwencyjnych w ograniczonej liczebnie i przestrzennie grupie obszarów: wiejskich, koncentracji przemysłów restrukturyzowanych oraz degradacji społeczno ekonomicznej przestrzeni miejskiej, poprzemysłowej i powojskowej, o najmniejszych moŜliwościach rozwojowych oraz najtrudniejszej sytuacji społecznogospodarczej. Realizacja strategicznego celu sprzyjać będzie wzrostowi gospodarczemu, przekształceniom strukturalnym regionów, wzrostowi urbanizacji, zwiększeniu mobilności przestrzennej ludności oraz zwiększeniu poziomu wiedzy i dostępu do najnowocześniejszych technologii społeczeństwa i podmiotów gospodarczych. Osiągnięcie wyŜej wymienionego celu odbywać się będzie poprzez realizację poszczególnych priorytetów i działań programu. WyróŜniamy cztery priorytety ZPORR:

Priorytety i działania ZPORR:

1.Rozbudowa i modernizacja infrastruktury słuŜącej wzmacnianiu konkurencyjności regionów 1.1. Modernizacja i rozbudowa regionalnego układu transportowego; 1.2. Infrastruktura ochrony środowiska; 1.3. Regionalna infrastruktura społeczna; 1.4. Rozwój turystyki i kultury; 1.5. Infrastruktura społeczeństwa informacyjnego; 1.6. Rozwój transportu miejskiego w aglomeracjach;

2. Wzmocnienie zasobów ludzkich w regionach 2.1. Rozwój umiejętności powiązany z potrzebami regionalnych rynków pracy i moŜliwości kształcenia ustawicznego w regionie; 2.2. Wyrównywanie szans edukacyjnych poprzez programy stypendialne; 2.3. Reorientacja zawodowa osób odchodzących z rolnictwa; 2.4. Reorientacja zawodowa osób zagroŜonych procesami restrukturyzacyjnymi; 2.5. Promocja przedsiębiorczości; 2.6. Regionalne strategie innowacyjne i transfer wiedzy.

3. Rozwój lokalny 3.1. Obszary wiejskie; 3.2. Obszary podlegające restrukturyzacji; 3.3. Zdegradowane obszary miejskie, poprzemysłowe i powojskowe; 3.4. Mikroprzedsiębiorstwa; 3.5. Lokalna infrastruktura społeczna

4. Pomoc techniczna 4.1. Wsparcie procesu wdraŜania ZPORR – wydatki limitowane 4.2. Wsparcie procesu wdraŜania ZPORR – wydatki nielimitowane 4.3. Działania informacyjne i promocyjne

55 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY DUBIECKO NA LATA 2004-2006

Gmina Dubiecko w pierwszym okresie członkostwa w Unii Europejskiej (lata 2004 2006) planuje prowadzić inwestycje wpisujące się w działanie 1.3 (Regionalna infrastruktura społeczna), działanie 3.1. (Obszary wiejskie), działanie 3.2 (Obszary podlegające restrukturyzacji) oraz działanie 3.5 (Lokalna infrastruktura społeczna) Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego. Inwestycje współfinansowane w ramach ZPORR będą waŜnym czynnikiem pobudzającym rozwój społecznogospodarczy na obszarze gminy Dubiecko oraz w południowowschodniej części województwa podkarpackiego.

1. Hierarchiczna lista inwestycji: Głównymi kryteriami według których dokonano hierarchizacji projektów do realizacji były: przygotowanie do realizacji (poziom przygotowania inwestycji do realizacji, istniejąca dokumentacja, dostęp terenów pod inwestycję)\ zapotrzebowanie (potrzeba realizacji inwestycji wynikająca z przepisów prawa, strategii rozwoju gminy, opinii mieszkańców) powszechność (odsetek mieszkańców, którzy korzystać będą ze zrealizowanej inwestycji) długotrwałość poŜytków (oczekiwane produkty i rezultaty zrealizowanej inwestycji, okres korzystania z efektów zrealizowanego projektu)

1.1. Lista projektów na lata 2004 – 2006 Strategia Rozwoju Województwa Lp. Nazwa projektu ZPORR Podkarpackiego 1 Priorytet : Priorytet: Wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich 3 Rozwój lokalny Modernizacja dróg oraz modernizacja strukturalna rolnictwa Działanie: gminnych w m. Winne Cel strategiczny 1: Podbukowina Rozwój alternatywnych źródeł dochodu na obszarach wiejskich, w warunkach 2 zrównowaŜonego rozwoju Priorytet: Kierunek działania 1: 3 Rozwój lokalny Budowa drogi w m. Tworzenie warunków do podejmowania Działanie: Łączki Sielnica pozarolniczej działalności gospodarczej poprzez rozwój infrastruktury technicznej i społecznej 3 Priorytet : Priorytet: PT rozbudowy Wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich 3 Rozwój lokalny oczyszczalni ścieków w oraz modernizacja strukturalna rolnictwa Działanie: Nienadowej Cel strategiczny 1: 3.1. Obszary wiejskie 4 Rozwój alternatywnych źródeł dochodu na Priorytet: Rozbudowa obszarach wiejskich, w warunkach 3 Rozwój lokalny oczyszczalni ścieków w zrównowaŜonego rozwoju Działanie: Nienadowej Kierunek działania 1: 3.1. Obszary wiejskie 5 Tworzenie warunków do podejmowania Priorytet: PT Kanalizacji w m. pozarolniczej działalności gospodarczej 3 Rozwój lokalny WybrzeŜe poprzez rozwój infrastruktury technicznej i Działanie: społecznej 3.1. Obszary wiejskie

56 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY DUBIECKO NA LATA 2004-2006

6 Priorytet: PT kanalizacji w m. 3 Rozwój lokalny Słonne Działanie: 3.1. Obszary wiejskie 7 Priorytet : Priorytet: Aktualizacja PT ujęcia Wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich 3 Rozwój lokalny gminnego wody w oraz modernizacja strukturalna rolnictwa Działanie: Nienadowej Cel strategiczny 1: 3.1. Obszary wiejskie 8 Rozwój alternatywnych źródeł dochodu na Priorytet: Rozbudowa gminnego obszarach wiejskich, w warunkach 3 Rozwój lokalny ujęcia wody w zrównowaŜonego rozwoju Działanie: Nienadowej Kierunek działania 1: 3.1. Obszary wiejskie 9 Tworzenie warunków do podejmowania Priorytet: PT sieci wodociągowej pozarolniczej działalności gospodarczej 3 Rozwój lokalny w Nienadowej, poprzez rozwój infrastruktury technicznej i Działanie: Dubiecku społecznej 3.1. Obszary wiejskie 10 Priorytet: Priorytet: Tworzenie warunków dla rozwoju 3 Rozwój lokalny przedsiębiorczości i wzrostu konkurencyjności Działanie: jako podstawa rozwoju gospodarczego 3.1. Obszary wiejskie i przeciwdziałania bezrobociu, rozwój sektora Stworzenie inkubatora małych i średnich przedsiębiorstw. przedsiębiorczości i Cel strategiczny 1: doradztwa rolniczego w Efektywne wykorzystanie potencjału m. Dubiecko gospodarczego, naukowotechnicznego, kapitału ludzkiego i finansowego regionu Kierunek działania 4: Kształtowanie kultury przedsiębiorczości w społeczeństwie województwa podkarpackiego ze szczególnym uwzględnieniem młodzieŜy 11 Priorytet: Roboty wykończeniowe 3 Rozwój lokalny – sala gimnastyczna w Działanie: m Bachórzec

12 Priorytet: Roboty wykończeniowe 3 Rozwój lokalny – szkoła podstawowa w Działanie: m. Iskań

57 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY DUBIECKO NA LATA 2004-2006

13 Priorytet 3: Priorytet: Rozwój kultury i ochrona walorów 3 Rozwój lokalny przyrodniczych i krajobrazowych regionu jako Działanie: warunek podniesienia konkurencyjności produktu turystycznego Cel strategiczny 1: Wzbogacenie istniejących i kreowanie Budowa stanic wodnych nowych produktów turystycznych opartych na na rzece San w m. dziedzictwie kulturowym i unikatowych Słonne i WybrzeŜe wartościach przyrodniczokrajoznawczych. Kierunek działania 1: Rewaloryzacja dziedzictwa kulturowego, wartości krajobrazowych i przyrodniczych oraz rozwój działalności kulturalnej jako podstawa tworzenia produktu turystycznego regionu 14 Priorytet 3: Priorytet: Rozwój kultury i ochrona walorów 3 Rozwój lokalny przyrodniczych i krajobrazowych regionu jako Działanie: warunek podniesienia konkurencyjności produktu turystycznego Wykonanie ścieŜki Cel strategiczny 1: rowerowej w m. Wzbogacenie istniejących i kreowanie WybrzeŜe i szlaku nowych produktów turystycznych opartych na turystycznego od dziedzictwie kulturowym i unikatowych Dubiecka poprzez wartościach przyrodniczokrajoznawczych. WybrzeŜe i Słonne, Kierunek działania 1: Bachórzec Rewaloryzacja dziedzictwa kulturowego, wartości krajobrazowych i przyrodniczych oraz rozwój działalności kulturalnej jako podstawa tworzenia produktu turystycznego regionu 15 Wykonanie nadbudowy Priorytet: budynku 3 Rozwój lokalny administracyjnego Działanie: Urzędu Gminy w Dubiecku 16 Priorytet : Priorytet: Wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich 3 Rozwój lokalny PT kanalizacji w oraz modernizacja strukturalna rolnictwa Działanie: Bachórzcu Cel strategiczny 1: 3.1. Obszary wiejskie Rozwój alternatywnych źródeł dochodu na obszarach wiejskich, w warunkach 17 zrównowaŜonego rozwoju Priorytet: Kierunek działania 1: 3 Rozwój lokalny Tworzenie warunków do podejmowania Kanalizacja w m. Działanie: pozarolniczej działalności gospodarczej WybrzeŜe 3.1. Obszary wiejskie poprzez rozwój infrastruktury technicznej i społecznej

58 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY DUBIECKO NA LATA 2004-2006

18 Priorytet : Priorytet: Wykonanie sieci Wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich 3 Rozwój lokalny wodociągowej w oraz modernizacja strukturalna rolnictwa Działanie: Nienadowej, Dubiecku Cel strategiczny 1: 3.1. Obszary wiejskie Rozwój alternatywnych źródeł dochodu na 19 obszarach wiejskich, w warunkach Priorytet: zrównowaŜonego rozwoju 3 Rozwój lokalny Aktualizacja PT sieci Kierunek działania 1: Działanie: wodociągowej w m. Tworzenie warunków do podejmowania 3.1. Obszary wiejskie Przedmieście Dubieckie pozarolniczej działalności gospodarczej poprzez rozwój infrastruktury technicznej i społecznej 20 Priorytet 3: Priorytet: Rozwój kultury i ochrona walorów 3 Rozwój lokalny przyrodniczych i krajobrazowych regionu jako Działanie: warunek podniesienia konkurencyjności produktu turystycznego Cel strategiczny 1: Wykonanie PT sali Wzbogacenie istniejących i kreowanie gimnastycznej i centrum nowych produktów turystycznych opartych na sportowo – dziedzictwie kulturowym i unikatowych rekreacyjnego w m. wartościach przyrodniczokrajoznawczych. Dubiecko Kierunek działania 1: Rewaloryzacja dziedzictwa kulturowego, wartości krajobrazowych i przyrodniczych oraz rozwój działalności kulturalnej jako podstawa tworzenia produktu turystycznego regionu

1.2. Lista projektów na lata 2007 – 2013 Strategia Rozwoju Województwa Lp. Nazwa projektu ZPORR Podkarpackiego Priorytet : Wykonanie Modernizacja podstawowego układu Priorytet: projektu komunikacyjnego województwa oraz rozwój 3 Rozwój lokalny zagospodarowania infrastruktury technicznej 1 Działanie: wód Cel strategiczny 1: 3.1. Obszary geotermalnych w Rozwój i modernizacja infrastruktury technicznej wiejskie m. Słonne Kierunek działania 1: Pozyskiwanie energii ze źródeł odnawialnych Priorytet 3: Rozwój kultury i ochrona walorów Wykonanie trasy Priorytet: przyrodniczych i krajobrazowych regionu jako narciarskiej wraz 3 Rozwój lokalny warunek podniesienia konkurencyjności produktu 2 z wyciągiem na Działanie: turystycznego terenie gminy 3.1. Obszary Cel strategiczny 1: Dubiecko wiejskie Wzbogacenie istniejących i kreowanie nowych produktów turystycznych opartych na

59 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY DUBIECKO NA LATA 2004-2006

dziedzictwie kulturowym i unikatowych wartościach przyrodniczokrajoznawczych. Kierunek działania 1: Rewaloryzacja dziedzictwa kulturowego, wartości krajobrazowych i przyrodniczych oraz rozwój działalności kulturalnej jako podstawa tworzenia produktu turystycznego regionu Priorytet: Zbudowanie systemu gwarantującego wzrost kapitału ludzkiego województwa, zgodnie ze Priorytet: Budowa współczesnymi trendami rozwoju województwa 3 Rozwój lokalny społeczeństwa 3 Cel strategiczny 2: Działanie: informacyjnego Wzrost mobilności społecznej i zawodowej 3.1. Obszary online (PIAP) mieszkańców wiejskie Kierunek działania 1: Społeczeństwo ustawicznie kształcące się Priorytet: 3 Rozwój lokalny Budowa mostu na 4 Działanie: rzece San 3.1. Obszary wiejskie Priorytet : Priorytet: Wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich oraz 3 Rozwój lokalny Kanalizacja w m. 5 modernizacja strukturalna rolnictwa Działanie: Bachórzec Cel strategiczny 1: 3.1. Obszary Rozwój alternatywnych źródeł dochodu na wiejskie obszarach wiejskich, w warunkach Priorytet: zrównowaŜonego rozwoju 3 Rozwój lokalny Kanalizacja w m. Kierunek działania 1: 6 Działanie: Słonne Tworzenie warunków do podejmowania 3.1. Obszary pozarolniczej działalności gospodarczej poprzez wiejskie rozwój infrastruktury technicznej i społecznej Priorytet : Wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich oraz modernizacja strukturalna rolnictwa Cel strategiczny 1: Priorytet: Wykonanie sieci Rozwój alternatywnych źródeł dochodu na 3 Rozwój lokalny wodociągowej w 7 obszarach wiejskich, w warunkach Działanie: m. Przedmieście zrównowaŜonego rozwoju 3.1. Obszary Dubieckie Kierunek działania 1: wiejskie Tworzenie warunków do podejmowania pozarolniczej działalności gospodarczej poprzez rozwój infrastruktury technicznej i społecznej Priorytet 3: Priorytet: Budowa sali Rozwój kultury i ochrona walorów 3 Rozwój lokalny gimnastycznej i przyrodniczych i krajobrazowych regionu jako Działanie: 8 centrum sportowo warunek podniesienia konkurencyjności produktu 3.1. Obszary – rekreacyjnego w turystycznego wiejskie m. Dubiecko Cel strategiczny 1: lub Wzbogacenie istniejących i kreowanie nowych Priorytet:

60 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY DUBIECKO NA LATA 2004-2006

produktów turystycznych opartych na 3 Rozwój lokalny dziedzictwie kulturowym i unikatowych Działanie: wartościach przyrodniczokrajoznawczych. 3.5. Regionalna Kierunek działania 1: infrastruktura Rewaloryzacja dziedzictwa kulturowego, wartości edukacyjna i krajobrazowych i przyrodniczych oraz rozwój sportowa działalności kulturalnej jako podstawa tworzenia produktu turystycznego regionu Priorytet: Modernizacja, 3 Rozwój lokalny rozbudowa i Działanie: 9 wyposaŜenie SP 3.5. Regionalna Nr 1 w infrastruktura Nienadowej edukacyjna i sportowa

V. POWIĄZANIA PROJEKTÓW Z INNYMI DZIAŁANIAMI REALIZOWANYMI NA TERENIE GMINY

Gmina Dubiecko w pierwszym okresie członkostwa w Unii Europejskiej (lata 20042006) planuje prowadzić inwestycje wpisujące się w działanie 1.3 (Regionalna infrastruktura społeczna), działanie 3.1. (Obszary wiejskie) oraz działanie 3.5 (Lokalna infrastruktura społeczna) Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego. Inwestycje współfinansowane w ramach ZPORR będą waŜnym czynnikiem pobudzającym rozwój społecznogospodarczy na obszarze gminy oraz w tej części województwa podkarpackiego.

Projekty zaproponowane do realizacji przy współfinansowaniu z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach ZPORR na lata 2004 – 2006 są elementami większego programu, którego podstawowym celem jest pobudzenie rozwoju społeczno – gospodarczego w gminie Dubiecko, co wpłynie korzystnie na zainwestowanie gospodarcze tych terenów. W ramach tych działań zrealizowano juŜ wiele zadań inwestycyjnych z wykorzystaniem róŜnorodnych źródeł finansowania, m.in.: środków z budŜetu gminy, środków z budŜetu państwa, środków z Kontraktu Wojewódzkiego, funduszy przedakcesyjnych (SAPARD). Obecne inwestycje zgłaszane do ZPORR wynikają zarówno ze Strategii Rozwoju Gminy Dubiecko, jak i potrzeb społeczności zamieszkującej teren gminy Dubiecko.

W przyszłości program inwestycyjny Gminy Dubiecko będzie realizowany poprzez kolejne zadania uwzględnione w niniejszym Planie Rozwoju Lokalnego na lata 2007 – 2013.

VI. OCZEKIWANE WSKAŹNIKI OSIĄGNIĘĆ PLANU ROZWOJU LOKALNEGO

Zgodnie z metodologią stosowaną przy tworzeniu projektów europejskich stosuje się następujące wskaźniki monitoringu: wskaźnik produktu – opisuje wszystkie produkty materialne i usługi powstałe bezpośrednio w ramach projektu (fizyczne),

61 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY DUBIECKO NA LATA 2004-2006

wskaźnik rezultatu – jest związany z bezpośrednimi i natychmiastowymi efektami projektu odczuwalnymi przez beneficjenta (jakościowe), wskaźnik oddziaływania – odnosi się do konsekwencji danego projektu odsuniętych w czasie.

W ramach działania 3.1 ZPORR Obszary wiejskie przewidziane są następujące wskaźniki: Wskaźniki produktu: Długość wybudowanych dróg powiatowych Długość wybudowanych dróg powiatowych z towarzyszącą kanalizacją teletechniczną Długość wybudowanych dróg gminnych Długość wybudowanych dróg gminnych z towarzyszącą kanalizacją teletechniczną Liczba nowych obiektów infrastruktury drogowej Długość zmodernizowanych dróg powiatowych Długość zmodernizowanych dróg gminnych Liczba wybudowanych/zmodernizowanych obiektów mostowych Liczba wybudowanych/zmodernizowanych przejazdów kolejowych Długość wybudowanych utwardzonych poboczy Liczba wybudowanych miejsc postojowych Liczba wybudowanych zatok autobusowych Długość wybudowanych chodników Długość wybudowanych ścieŜek rowerowych Długość wybudowanych ciągów pieszorowerowych Długość wybudowanych ekranów akustycznych Liczba wybudowanych punktów oświetleniowych Liczba wybudowanych przejść dla pieszych Liczba wybudowanych sygnalizacji świetlnych Liczba zmodernizowanych obiektów infrastruktury drogowej Długość wybudowanej/ zmodernizowanej sieci rozdzielczej wodociągów Długość wybudowanej/ zmodernizowanej sieci kanalizacyjnej Długość wybudowanej/zmodernizowanej sieci kanalizacji deszczowej Długość wybudowanych/zmodernizowanych przyłączy (przykanalików) kanalizacji deszczowej Liczba wybudowanych/zmodernizowanych przyłączy (przykanalików) kanalizacji deszczowej Liczba wybudowanych/zmodernizowanych stacji uzdatniania wody Liczba wybudowanych/zmodernizowanych oczyszczalni ścieków Liczba wybudowanych/zmodernizowanych spalarni odpadów (w tym niebezpiecznych) Liczba projektów organizacji i wdraŜanie systemów selektywnej zbiórki odpadów i recyklingu Liczba projektów wdraŜania systemowej gospodarki odpadami komunalnymi Liczba wybudowanych/zmodernizowanych składowisk odpadów Powierzchnia wybudowanych/zmodernizowanych składowisk odpadów Objętość wybudowanych/zmodernizowanych składowisk odpadów Liczba zakupionych pojemników do selektywnej zbiórki odpadów Liczba wybudowanych/zmodernizowanych elektrowni wykorzystujących odnawialne źródła energii Liczba wybudowanych/zmodernizowanych urządzeń do produkcji/przesyłu energii Całkowita moc elektrowni wykorzystujących odnawialne źródła energii Liczba zmodernizowanych systemów ciepłowniczych Długość wybudowanej/zmodernizowanej sieci ciepłowniczej

62 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY DUBIECKO NA LATA 2004-2006

Długość wybudowanych/zmodernizowanych elementów zapobiegających powodziom Liczba wybudowanych/zmodernizowanych elementów zapobiegających powodziom Długość wybrzeŜa morskiego objęta zasilaniem Długość wybrzeŜa plaŜowego objęta zasilaniem Powierzchnia zmodernizowanej lokalnej bazy kulturalnej i turystycznej Lokalne punkty informacji kulturalnej i turystycznej Liczba systemów zabezpieczeń w obiektach dziedzictwa kulturowego Nowe miejsca noclegowe Powierzchnia odrestaurowanych i zrewitalizowanych obiektów dziedzictwa kulturowego Liczba wybudowanych/zmodernizowanych obiektów infrastruktury kulturalnej Powierzchnia uzbrojonego terenu Liczba projektów „małej retencji” Pojemność nowych/zmodernizowanych zbiorników małej retencji

Wskaźniki rezultatu: Powierzchnia terenów inwestycyjnych, które stały się dostępne w wyniku realizacji projektów Średni czas przejazdu między dwoma punktami sieci Nośność zmodernizowanych dróg Przepustowość odciąŜonych dróg zdefiniowanych przez beneficjenta Liczba gospodarstw domowych/budynków podłączonych do sieci wodociągowej Długość sieci wodociągowej na terenie gminy Powierzchnia terenów inwestycyjnych z dostępem do sieci wodociągowej Liczba gospodarstw domowych/budynków podłączonych do sieci kanalizacji sanitarnej Długość sieci kanalizacji sanitarnej na terenie gminy Powierzchnia terenów inwestycyjnych z dostępem do sieci kanalizacji sanitarnej Liczba gospodarstw domowych/budynków obsługiwanych przez stację uzdatniania wody Powierzchnia terenów inwestycyjnych objęta działaniem stacji uzdatniania wody Liczba gospodarstw domowych/budynków obsługiwanych przez oczyszczalnię ścieków Powierzchnia terenów inwestycyjnych objęta działaniem oczyszczalni ścieków Wykorzystywana moc przerobowa zmodernizowanej oczyszczalni ścieków Przepustowość zmodernizowanej oczyszczalni ścieków Ilość nieoczyszczonych ścieków Wartość fizykochemiczna oczyszczanych ścieków bezpośrednio po zakończeniu projektu Liczba gospodarstw domowych obsługiwanych przez składowisko odpadów Powierzchnia terenów inwestycyjnych objęta działaniem składowiska odpadów Liczba gospodarstw domowych objętych programem selektywnej zbiórki odpadów Ilość odpadów poddawanych segregacji Ilość odpadów poddawanych recyklingowi Liczba gospodarstw domowych obsługiwanych przez zakład utylizacji/spalarnię odpadów Ilość energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych Liczba nowych ofert programowych w zakresie kultury i turystyki Liczba obiektów zabezpieczonych przed zagroŜeniami Liczba nowych miejsc pracy powstała w wyniku realizacji projektów turystycznych i kulturalnych Liczba osób korzystających z nowej lokalnej bazy kulturalnej i turystycznej Liczba pojemników stosowanych do selektywnej zbiórki odpadów selektywnej zbiórki odpadów

63 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY DUBIECKO NA LATA 2004-2006

Wskaźniki oddziaływania: Liczba pojazdów korzystających z drogi (w okresie 1 roku) Liczba wypadków (w okresie 1 roku) Zanieczyszczenie na obszarze oddziaływania inwestycji (w okresie 1 roku) NatęŜenie hałasu na obszarze oddziaływania inwestycji (w okresie 1 roku) Cena gruntów inwestycyjnych, które stały się lepiej dostępne (w okresie 2 lat) Liczba utworzonych miejsc pracy (w okresie 2 lat) Liczba utworzonych przedsiębiorstw (w okresie 2 lat) Liczba turystów na obszarze oddziaływania inwestycji (w okresie 1 roku) Ilość wody konsumowanej (w okresie 1 roku) Ilość ścieków odprowadzonych/oczyszczonych (w okresie 1 roku) Ilość odpadów poddawanych segregacji (w okresie 1 roku) Ilość odpadów poddawanych recyklingowi (w okresie 1 roku) Liczba nielegalnych wysypisk śmieci zlikwidowanych (w okresie 2 lat) Klasa czystości wód rzek leŜących wskazanych przez beneficjenta (po roku) Liczba pracujących w obszarze oddziaływania Liczba osób korzystających z sieci wodociągowej Liczba osób korzystających z sieci kanalizacyjnej Liczba mieszkańców objętych selektywną zbiórką odpadów Liczba poŜarów, włamań do obiektów zabytkowych Liczba korzystających z nowych ofert programowych w zakresie kultury i turystyki Stałe miejsca pracy w obszarze kultury i turystyki Wielkość migracji w gminie

W ramach działania 3.5 ZPORR Lokalna infrastruktura społeczna przewidziane są następujące wskaźniki: Wskaźniki produktu: Powierzchnia zmodernizowanych / wyremontowanych lokalnych ośrodków zdrowia Powierzchnia wybudowanych/zmodernizowanych/wyremontowanych/zaadaptowanych przedszkoli publicznych Powierzchnia wybudowanych/zmodernizowanych/wyremontowanych innych obiektów infrastruktury społecznej Powierzchnia wybudowanych/zmodernizowanych/wyremontowanych szkół podstawowych Powierzchnia wybudowanych/zmodernizowanych/wyremontowanych gimnazjów Powierzchnia wybudowanych/zmodernizowanych/wyremontowanych szkół średnich Powierzchnia wybudowanych/zmodernizowanych/wyremontowanych obiektów infrastruktury edukacyjnej Powierzchnia wybudowanych/zmodernizowanych/wyremontowanych obiektów sportowych Liczba zakupionego sprzętu na potrzeby obiektów sportowych/ dydaktycznych/ społeczno edukacyjnych Powierzchnia obiektów publicznych ze zmodernizowaną infrastrukturą ciepłowniczą i gazowniczą Powierzchnia obiektów publicznych z dostępem do szerokopasmowego Internetu Parkingi i dojazdy do zakładów opieki zdrowotnej Liczba specjalistycznego sprzętu medycznego

Wskaźniki rezultatu: Liczba uczniów szkół podstawowych

64 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY DUBIECKO NA LATA 2004-2006

Liczba dzieci w przedszkolach Liczba uczniów gimnazjów Liczba uczniów szkół średnich Liczba uczniów w placówce oświatowej. Liczba korzystających z obiektów sportowych Liczba pacjentów lokalnych ośrodków zdrowia RóŜnica w kosztach stałych ośrodków zdrowia z uwzględnieniem wskaźnika inflacji Liczba ośrodków wyposaŜonych w sprzęt specjalistyczny Liczba wykonanych badań sprzętem specjalistycznym Koszty energii cieplnej (na potrzeby ośrodków zdrowia)

Wskaźniki oddziaływania Liczba osób korzystających z usług ochrony zdrowia na miejscu Liczba osób , które ukończyły na miejscu szkołę wyŜszą Liczba osób , które ukończyły na miejscu szkołę średnią Liczba osób które ukończyły szkołę ponadgimnazjalną Liczba nowych podmiotów gospodarczych Liczba nowych miejsc pracy Liczba osób , które ukończyły na miejscu szkołę podstawową

65 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY DUBIECKO NA LATA 2004-2006

VII. PLAN FINANSOWY ZADAŃ INWESTYCYJNYCH NA LATA 2004 – 2006

Nr zadania: I.1. Nazwa zadania: PT kanalizacji w m. WybrzeŜe

Środki krajowe (w tys. zł) Europejski Inne Międzynarodowe Fundusz krajowe Środki Instytucje Całkowity Rozwoju BudŜet BudŜet BudŜet BudŜet Inne Lata fundusze prywatne Finansowe koszt Regionalnego państwa województwa powiatu gminy (jakie?) publiczne (jakie?) (jakie?) (w tys. zł) (jakie?) zł % zł % zł % zł % zł % zł % zł % zł % zł % zł % 2005 37,5 75 5 10 7,5 15 50000 100 2006 Razem: 37,5 75 5 10 7,5 15 50000 100

Nr zadania: I.2. Nazwa zadania: PT rozbudowy oczyszczalni ścieków w Nienadowej

Środki krajowe (w tys. zł) Europejski Inne Międzynarodowe Fundusz krajowe Środki Instytucje Całkowity Rozwoju BudŜet BudŜet BudŜet BudŜet Inne Lata fundusze prywatne Finansowe koszt Regionalnego państwa województwa powiatu gminy (jakie?) publiczne (jakie?) (jakie?) (w tys. zł) (jakie?) zł % zł % zł % zł % zł % zł % zł % zł % zł % zł % 2005 37,5 75 5 10 7,5 15 50000 100 2006 Razem: 37,5 75 5 10 7,5 15 50000 100

66 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY DUBIECKO NA LATA 2004-2006

Nr zadania: I.3. Nazwa zadania: Rozbudowa oczyszczalni ścieków w Nienadowej

Środki krajowe (w tys. zł) Europejski Inne Międzynarodowe Fundusz krajowe Środki Instytucje Całkowity Rozwoju BudŜet BudŜet BudŜet BudŜet Inne Lata fundusze prywatne Finansowe koszt Regionalnego państwa województwa powiatu gminy (jakie?) publiczne (jakie?) (jakie?) (w tys. zł) (jakie?) zł % zł % zł % zł % zł % zł % zł % zł % zł % zł % 2005 600 75 80 10 120 15 800000 100 2006 Razem: 600 75 80 10 120 15 800000 100

Nr zadania: I.4. Nazwa zadania: PT kanalizacji w m. Słonne

Środki krajowe (w tys. zł) Europejski Inne Międzynarodowe Fundusz krajowe Środki Instytucje Całkowity Rozwoju BudŜet BudŜet BudŜet BudŜet Inne Lata fundusze prywatne Finansowe koszt Regionalnego państwa województwa powiatu gminy (jakie?) publiczne (jakie?) (jakie?) (w tys. zł) (jakie?) zł % zł % zł % zł % zł % zł % zł % zł % zł % zł % 2005 37,5 75 5 10 7,5 15 50000 100 2006 Razem: 37,5 75 5 10 7,5 15 50000 100

67 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY DUBIECKO NA LATA 2004-2006

Nr zadania: I.5. Nazwa zadania: Aktualizacja PT ujęcia gminnego wody w Nienadowej

Środki krajowe (w tys. zł) Europejski Inne Międzynarodowe Fundusz krajowe Środki Instytucje Całkowity Rozwoju BudŜet BudŜet BudŜet BudŜet Inne Lata fundusze prywatne Finansowe koszt Regionalnego państwa województwa powiatu gminy (jakie?) publiczne (jakie?) (jakie?) (w tys. zł) (jakie?) zł % zł % zł % zł % zł % zł % zł % zł % zł % zł % 2005 22,5 75 3 10 4,5 15 30000 100 2006 Razem: 22,5 75 3 10 4,5 15 30000 100

Nr zadania: I.6. Nazwa zadania: Rozbudowa gminnego ujęcia wody w Nienadowej

Środki krajowe (w tys. zł) Europejski Inne Międzynarodowe Fundusz krajowe Środki Instytucje Całkowity Rozwoju BudŜet BudŜet BudŜet BudŜet Inne Lata fundusze prywatne Finansowe koszt Regionalnego państwa województwa powiatu gminy (jakie?) publiczne (jakie?) (jakie?) (w tys. zł) (jakie?) zł % zł % zł % zł % zł % zł % zł % zł % zł % zł % 2005 225 75 30 10 45 15 300000 100 2006 Razem: 225 75 30 10 45 15 300000 100

68 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY DUBIECKO NA LATA 2004-2006

Nr zadania: I.7. Nazwa zadania: PT sieci wodociągowej w Nienadowej, Dubiecku

Środki krajowe (w tys. zł) Europejski Inne Międzynarodowe Fundusz krajowe Środki Instytucje Całkowity Rozwoju BudŜet BudŜet BudŜet BudŜet Inne Lata fundusze prywatne Finansowe koszt Regionalnego państwa województwa powiatu gminy (jakie?) publiczne (jakie?) (jakie?) (w tys. zł) (jakie?) zł % zł % zł % zł % zł % zł % zł % zł % zł % zł % 2005 67,5 75 9 10 13,5 15 90000 100 2006 Razem: 67,5 75 9 10 13,5 15 90000 100

Nr zadania: I.8. Nazwa zadania: Roboty wykończeniowe – sala gimnastyczna w m. Bachórzec

Środki krajowe (w tys. zł) Europejski Inne Międzynarodowe Fundusz krajowe Środki Instytucje Całkowity Rozwoju BudŜet BudŜet BudŜet BudŜet Inne Lata fundusze prywatne Finansowe koszt Regionalnego państwa województwa powiatu gminy (jakie?) publiczne (jakie?) (jakie?) (w tys. zł) (jakie?) zł % zł % zł % zł % zł % zł % zł % zł % zł % zł % 2005 450 75 60 10 90 15 600000 100 2006 450 75 60 10 90 15 600000 100 Razem: 900 75 120 10 180 15 1200000 100

69 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY DUBIECKO NA LATA 2004-2006

Nr zadania: I.9. Nazwa zadania: Roboty wykończeniowe – szkoła podstawowa w Iskani

Środki krajowe (w tys. zł) Europejski Inne Międzynarodowe Fundusz krajowe Środki Instytucje Całkowity Rozwoju BudŜet BudŜet BudŜet BudŜet Inne Lata fundusze prywatne Finansowe koszt Regionalnego państwa województwa powiatu gminy (jakie?) publiczne (jakie?) (jakie?) (w tys. zł) (jakie?) zł % zł % zł % zł % zł % zł % zł % zł % zł % zł % 2005 195 75 26 10 39 15 260000 100 2006 150 75 20 10 30 15 200000 100 Razem: 345 75 46 10 69 15 460000 100

Nr zadania: I.10. Nazwa zadania: Budowa stanic wodnych na rzece San w m. Słonne i WybrzeŜe

Środki krajowe (w tys. zł) Europejski Inne Międzynarodowe Fundusz krajowe Środki Instytucje Całkowity Rozwoju BudŜet BudŜet BudŜet BudŜet Inne Lata fundusze prywatne Finansowe koszt Regionalnego państwa województwa powiatu gminy (jakie?) publiczne (jakie?) (jakie?) (w tys. zł) (jakie?) zł % zł % zł % zł % zł % zł % zł % zł % zł % zł % 2005 75 75 10 10 15 15 100000 100 2006 75 75 10 10 15 15 100000 100 Razem: 150 75 20 10 30 15 200000 100

70 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY DUBIECKO NA LATA 2004-2006

Nr zadania: I.11. Nazwa zadania: Wykonanie ścieŜki rowerowej i szlaku turystycznego od Dubiecka przez WybrzeŜe, Słonne, Bachórzec

Środki krajowe (w tys. zł) Europejski Inne Międzynarodowe Fundusz krajowe Środki Instytucje Całkowity Rozwoju BudŜet BudŜet BudŜet BudŜet Inne Lata fundusze prywatne Finansowe koszt Regionalnego państwa województwa powiatu gminy (jakie?) publiczne (jakie?) (jakie?) (w tys. zł) (jakie?) zł % zł % zł % zł % zł % zł % zł % zł % zł % zł % 2005 37,5 75 5 10 7,5 15 50000 100 2006 75,0 75 10 10 15 15 100000 100 Razem: 112,5 75 15 10 22,5 15 150000 100

Nr zadania: I.12. Nazwa zadania: Stworzenie inkubatora przedsiębiorczości i doradztwa rolnego w m. Dubiecko

Środki krajowe (w tys. zł) Europejski Inne Międzynarodowe Fundusz krajowe Środki Instytucje Całkowity Rozwoju BudŜet BudŜet BudŜet BudŜet Inne Lata fundusze prywatne Finansowe koszt Regionalnego państwa województwa powiatu gminy (jakie?) publiczne (jakie?) (jakie?) (w tys. zł) (jakie?) zł % zł % zł % zł % zł % zł % zł % zł % zł % zł % 2005 37,5 75 5 10 7,5 15 50000 100 2006 Razem: 37,5 75 5 10 7,5 15 50000 100

71 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY DUBIECKO NA LATA 2004-2006

Nr zadania: I.13. Nazwa zadania: Wykonanie PT sali gimnastycznej i centrum sportowo – rekreacyjnego w m. Dubiecko

Środki krajowe (w tys. zł) Europejski Inne Międzynarodowe Fundusz krajowe Środki Instytucje Całkowity Rozwoju BudŜet BudŜet BudŜet BudŜet Inne Lata fundusze prywatne Finansowe koszt Regionalnego państwa województwa powiatu gminy (jakie?) publiczne (jakie?) (jakie?) (w tys. zł) (jakie?) zł % zł % zł % zł % zł % zł % zł % zł % zł % zł % 2005 2006 112,5 75 15 10 22,5 15 150000 100 Razem: 112,5 75 15 10 22,5 15 150000 100

Nr zadania: I.14. Nazwa zadania: Wykonanie nadbudowy budynku administracyjnego Urzędu Gminy w Dubiecku

Środki krajowe (w tys. zł) Europejski Inne Międzynarodowe Fundusz krajowe Środki Instytucje Całkowity Rozwoju BudŜet BudŜet BudŜet BudŜet Inne Lata fundusze prywatne Finansowe koszt Regionalnego państwa województwa powiatu gminy (jakie?) publiczne (jakie?) (jakie?) (w tys. zł) (jakie?) zł % zł % zł % zł % zł % zł % zł % zł % zł % zł % 2005 22,5 75 3 10 4,5 15 30000 100 2006 225,0 75 30 10 45 15 300000 100 Razem: 247,5 75 33 10 49,5 15 330000 100

72 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY DUBIECKO NA LATA 2004-2006

Nr zadania: I.15. Nazwa zadania: Modernizacja dróg gminnych w m. Winne – Podbukowina

Środki krajowe (w tys. zł) Europejski Inne Międzynarodowe Fundusz krajowe Środki Instytucje Całkowity Rozwoju BudŜet BudŜet BudŜet BudŜet Inne Lata fundusze prywatne Finansowe koszt Regionalnego państwa województwa powiatu gminy (jakie?) publiczne (jakie?) (jakie?) (w tys. zł) (jakie?) zł % zł % zł % zł % zł % zł % zł % zł % zł % zł % 2005 75 75 10 10 15 15 100000 100 2006 75 75 10 10 15 15 100000 100 Razem: 150 75 20 10 30 15 200000 100

Nr zadania: I.16. Nazwa zadania: Budowa drogi w m. Łączki Sielnica

Środki krajowe (w tys. zł) Europejski Inne Międzynarodowe Fundusz krajowe Środki Instytucje Całkowity Rozwoju BudŜet BudŜet BudŜet BudŜet Inne Lata fundusze prywatne Finansowe koszt Regionalnego państwa województwa powiatu gminy (jakie?) publiczne (jakie?) (jakie?) (w tys. zł) (jakie?) zł % zł % zł % zł % zł % zł % zł % zł % zł % zł % 2005 75 75 10 10 15 15 100000 100 2006 75 75 10 10 15 15 100000 100 Razem: 150 75 20 10 30 15 200000 100

73 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY DUBIECKO NA LATA 2004-2006

Nr zadania: I.17. Nazwa zadania: PT kanalizacji w m. Bachórzec

Środki krajowe (w tys. zł) Europejski Inne Międzynarodowe Fundusz krajowe Środki Instytucje Całkowity Rozwoju BudŜet BudŜet BudŜet BudŜet Inne Lata fundusze prywatne Finansowe koszt Regionalnego państwa województwa powiatu gminy (jakie?) publiczne (jakie?) (jakie?) (w tys. zł) (jakie?) zł % zł % zł % zł % zł % zł % zł % zł % zł % zł % 2005 2006 52,5 75 7 10 10,5 15 70000 100 Razem: 52,5 75 7 10 10,5 15 70000 100

Nr zadania: I.18 Nazwa zadania: kanalizacja w m. WybrzeŜe

Środki krajowe (w tys. zł) Europejski Inne Międzynarodowe Fundusz krajowe Środki Instytucje Całkowity Rozwoju BudŜet BudŜet BudŜet BudŜet Inne Lata fundusze prywatne Finansowe koszt Regionalnego państwa województwa powiatu gminy (jakie?) publiczne (jakie?) (jakie?) (w tys. zł) (jakie?) zł % zł % zł % zł % zł % zł % zł % zł % zł % zł % 2005 2006 450 75 60 10 90 15 600000 100 Razem: 450 75 60 10 90 15 600000 100

74 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY DUBIECKO NA LATA 2004-2006

Nr zadania: I.19. Nazwa zadania: Wykonanie sieci wodociągowej w m. Nienadowa, Dubiecko

Środki krajowe (w tys. zł) Europejski Inne Międzynarodowe Fundusz krajowe Środki Instytucje Całkowity Rozwoju BudŜet BudŜet BudŜet BudŜet Inne Lata fundusze prywatne Finansowe koszt Regionalnego państwa województwa powiatu gminy (jakie?) publiczne (jakie?) (jakie?) (w tys. zł) (jakie?) zł % zł % zł % zł % Zł % zł % zł % zł % zł % zł % 2005 2006 525 75 70 10 105 15 700000 100 Razem: 525 75 70 10 105 15 700000 100

Nr zadania: I.20. Nazwa zadania: Aktualizacja PT sieci wodociągowej w m. Przedmieście Dubieckie

Środki krajowe (w tys. zł) Europejski Inne Międzynarodowe Fundusz krajowe Środki Instytucje Całkowity Rozwoju BudŜet BudŜet BudŜet BudŜet Inne Lata fundusze prywatne Finansowe koszt Regionalnego państwa województwa powiatu gminy (jakie?) publiczne (jakie?) (jakie?) (w tys. zł) (jakie?) zł % zł % zł % zł % zł % zł % zł % zł % zł % zł % 2005 2006 22,5 75 3 10 4,5 15 30000 100 Razem: 22,5 75 3 10 4,5 15 30000 100

75 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY DUBIECKO NA LATA 2004-2006

1.1. Inwestycje na lata 2007 – 2013 Nakłady ogółem w Lp. Nazwa planowanego zadania zł w latach 2007 Źródła finansowania 2013 1 Wykonanie projektu zagospodarowania BudŜet Gminy wód geotermalnych w m. Słonne 500,0 BudŜet Państwa ZPORR 2 Wykonanie trasy narciarskiej wraz z BudŜet Gminy wyciągiem na terenie gminy Dubiecko 300,0 BudŜet Państwa ZPORR 3 Budowa społeczeństwa informacyjnego BudŜet Gminy online (PIAP) 300,0 BudŜet Państwa ZPORR 4 Budowa mostu na rzece San BudŜet Gminy 3000,0 BudŜet Państwa ZPORR 5 Kanalizacja w m. Bachórzec 1.700,0 BudŜet Gminy BudŜet Państwa ZPORR 6 Kanalizacja w m. Słonne 500,0 BudŜet Gminy BudŜet Państwa ZPORR 7 Wykonanie sieci wodociągowej w m. 800,0 BudŜet Gminy Przedmieście Dubieckie BudŜet Państwa ZPORR 8 Budowa sali gimnastycznej i centrum BudŜet Gminy, sportowo – rekreacyjnego w m. BudŜet Państwa Dubiecko ZPOOR 9 Modernizacja, rozbudowa i wyposaŜenie BudŜet Gminy, lokalnej infrastruktury edukacyjnej w SP BudŜet Państwa Nr 1 w Nienadowej ZPOOR

VIII. SYSTEM WDRAśANIA, MONITOROWANIA I OCENY PLANU ROZWOJU LOKALNEGO

System wdraŜania Planu Rozwoju Lokalnego gminy Dubiecko oparty jest na zasadach wdraŜania pomocy strukturalnej Unii Europejskiej. Samorządy korzystające ze środków finansowych funduszy strukturalnych UE są zobowiązane przestrzegać zasad i procedur wspólnotowych, które zostały określone w Rozporządzeniu z dnia 21 czerwca 1999 r. nr 1260/1999 wprowadzającym ogólne przepisy odnośnie funduszy strukturalnych oraz rozporządzeniach odnoszących się do poszczególnych funduszy strukturalnych. Poszczególne projekty będą wdraŜane w oparciu o zasady wydatkowania środków wg źródeł ich pochodzenia. W niektórych sytuacjach moŜe to oznaczać, Ŝe podmiot korzystający z róŜnych źródeł finansowania będzie musiał sprostać wielu wymaganiom formalnym. Dotyczy to w szczególności odmiennych zasad wykorzystania środków pochodzących ze źródeł krajowych oraz środków pochodzących ze źródeł unijnych.

76 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY DUBIECKO NA LATA 2004-2006

Instytucja Zarządzająca Planem Rozwoju Lokalnego gminy Dubiecko Funkcję Instytucji Zarządzającej i koordynującej realizację Planu Rozwoju Lokalnego będzie pełniła Gmina Dubiecko. Zakres zadań Instytucji Zarządzającej obejmuje między innymi: • dokonanie oceny exante (przed rozpoczęciem) realizacji Planu, • kreowanie i przyjmowanie propozycji projektów od instytucji podległych – beneficjentów pomocy, • przygotowywanie i składanie wniosków aplikacyjnych do instytucji zarządzających programami operacyjnymi, • kontrolę formalną składanych wniosków, ich zgodności z procedurami, z zapisami Planu, • monitorowanie wdraŜania poszczególnych projektów, • zbieranie danych statystycznych i finansowych na temat postępów wdraŜania oraz przebiegu realizacji projektów w ramach Planu, • zapewnienie zgodności realizacji Planu z poszczególnymi dokumentami programowymi wyŜszego rzędu, • zapewnienie przygotowania i wdroŜenia planu działań w zakresie informacji i promocji Planu (informowanie o współfinansowaniu przez UE realizowanych projektów), • przygotowanie okresowych (np. kwartalnych, rocznych) raportów dotyczących wdraŜania Planu do instytucji zarządzających programami operacyjnymi, zbieranie informacji do raportu o nieprawidłowościach, • dokonanie oceny expost (po zakończeniu) realizacji Planu.

Dla właściwej oceny Instytucja Zarządzająca moŜe tworzyć grupy robocze, składające się z lokalnych ekspertów (przedstawiciele lokalnych środowisk społecznogospodarczych) oraz korzystać z opinii niezaleŜnych ekspertów i usług innych instytucji.

Sposoby monitorowania, oceny i komunikacji społecznej Kluczowe znaczenie w zakresie monitorowania i oceny realizacji Planu Rozwoju Lokalnego posiada Wójt Gminy Dubiecko i powołany przez niego zespół monitorujący (reprezentanci lokalnych instytucji społecznych i gospodarczych) . Jego funkcja będzie polegała na monitorowaniu przebiegu realizacji zadań zawartych w Planie Rozwoju Lokalnego, okresowej ocenie oraz ewentualnym podejmowaniu interwencji w przypadku stwierdzenia opóźnień lub nieuzasadnionej rezygnacji z realizacji zadania.

Monitorowanie to proces systematycznego zbierania i analizowania wiarygodnych informacji finansowych i statystycznych dotyczących wdraŜania projektów, którego celem jest zapewnienie zgodności realizacji projektów i programu z wcześniej zatwierdzonymi załoŜeniami realizacji. Monitorowanie realizacji Planu Rozwoju Lokalnego gminy Dubiecko prowadzony będzie w zakresie rzeczowym i finansowym. Monitorowanie rzeczowe obejmować będzie skwantyfikowane dane obrazujące postęp we wdraŜaniu programu oraz umoŜliwienie oceny jego wykonania w odniesieniu do celów ustalonych w PRL i będzie prowadzony w trzech kategoriach: wskaźniki produktu wskaźniki rezultatu wskaźniki oddziaływania

Monitorowanie finansowe obejmować będzie dane finansowe z realizacji projektów, będących podstawą do oceny sprawności wydatkowania przeznaczonych na niego środków w

77 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY DUBIECKO NA LATA 2004-2006 oparciu o raporty okresowe obrazujące wysokość wkładu finansowego pochodzącego ze środków publicznych.

Skuteczność Planu Rozwoju Lokalnego poddawana będzie takŜe okresowej ocenie . Sprawowana ona będzie przez Wójta Gminy Dubiecko i powołany przez niego zespół monitorujący przy pomocy określonych dla kaŜdego zadania wskaźników monitorowania (wskaźniki produktu, rezultatu, oddziaływania). Wójt i powołany przez niego zespół monitorujący przedkładać będzie okresowe raporty (półroczne) z przebiegu realizacji zadań umieszczonych w PRL na ręce Przewodniczącego Rady Gminy. Ocena realizacji zadań wynikających z Planu Rozwoju Lokalnego dokonywana będzie na sesji absolutoryjnej kaŜdego roku.

Współpraca pomiędzy gminą Dubiecko a sektorem prywatnym i organizacjami pozarządowymi (partnerstwo lokalne) w realizacji Planu Rozwoju Lokalnego, opierać się będzie na kilkunastu zasadach: realizm cele i terminy ich realizacji ustalane przez partnerów muszą być moŜliwe do osiągnięcia; pragmatyzm poszukiwanie wymiernych i szybko osiągalnych rozwiązań jasno zdefiniowanych problemów; stosowność metody pracy i zasoby muszą być dostosowane do wymogów konkretnych działań, partnerstwo musi umoŜliwiać osiąganie postępu w rozwoju lokalnym, przezwycięŜanie kryzysów i osiąganie akceptowalnych rozwiązań; podzielanie wspólnej wizji przyszłości powiatu, która rozwija się i wzbogaca wraz z realizacją projektów na rzecz rozwoju; otwartość i elastyczność pozwalające uczestniczyć jak największej liczbie osób i gwarantujące zróŜnicowany skład partnerstwa, warunek jego pomysłowości i innowacyjności; wysłuchiwanie, szacunek i zaufanie, dzięki którym moŜna przełamać potencjalne konflikty, uwzględnić róŜne punkty widzenia i osiągnąć prawdziwe porozumienie w miejsce pozornego konsensusu; wzajemne zrozumienie umoŜliwiające poznanie umiejętności i moŜliwości róŜnych partnerów oraz szybkie osiągnięcie najlepszej formy współdziałania i podziału obowiązków w konkretnych sytuacjach; zrozumienie i dostosowanie się do potrzeb roŜnych grup społecznych w celu zmobilizowania i uczynienia odpowiedzialnymi wszystkich mieszkańców powiatu; przejrzystość działań i troska o informowanie, tak by wszyscy mogli uczestniczyć w działaniu i przez to zmieniać swoją mentalność; dyskusja nad rolą, funkcją i działaniami kaŜdego z partnerów w celu wzmocnienia jego poparcia i zaangaŜowania; determinacja, na ogół ze strony kilku kluczowych osób, gwarantująca spójność projektu jako całości i uniemoŜliwiająca rozpraszanie działań.

Public relations Planu Rozwoju Lokalnego WaŜnym elementem realizacji Planu Rozwoju Lokalnego będzie plan komunikacji społecznej. Do podstawowych zadań planu komunikacji społecznej naleŜą: zapewnienie powszechnego dostępu do informacji o moŜliwościach uzyskania wsparcia w ramach funduszy strukturalnych dla wszystkich grup docelowych na terenie gminy Dubiecko; zapewnienie czytelnej informacji o kryteriach oceny i wyboru projektów oraz obowiązujących w tym zakresie procedurach;

78 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY DUBIECKO NA LATA 2004-2006

zapewnienie bieŜącego informowania opinii publicznej o zakresie i wymiarze pomocy wspólnotowej dla poszczególnych projektów i rezultatach działań na poziomie gminy; zapewnienie współpracy z instytucjami zaangaŜowanymi w monitorowanie i realizowanie Planu Rozwoju Lokalnego w zakresie działań informacyjnych i promocyjnych poprzez wymianę informacji i wspólne przedsięwzięcia; inicjowanie dodatkowych działań promocyjnych o zasięgu lokalnym; wykorzystanie nowoczesnych technologii, takich jak Internet, poczta elektroniczna, elektroniczna archiwizacja dokumentów, w celu usprawnienia komunikacji pomiędzy podmiotami uczestniczącymi w realizacji Planu Rozwoju Lokalnego, promowanie udanych efektów współpracy pomiędzy gminą Dubiecko a sektorem prywatnym i organizacjami pozarządowymi.

Działania promocyjne podejmowane w ramach realizacji Planu Rozwoju Lokalnego gminy Dubiecko będą uwzględniały potrzeby wymienionych grup docelowych w zakresie informacji oraz uŜytych instrumentów:  Opinia publiczna – powszechna wiedza na temat działań związanych z wdraŜaniem oraz wykorzystaniem środków Unii Europejskiej słuŜyć będzie prezentacji korzyści płynących z członkostwa we Wspólnocie, budowaniu pozytywnego wizerunku podmiotów zaangaŜowanych w proces wdraŜania pomocy, jak równieŜ przyczyni się do poparcia dla inwestycji, których bezpośrednim beneficjentem będzie społeczność lokalna gminy.  Beneficjenci – to osoby, instytucje lub grupy społeczne bezpośrednio korzystające z wdraŜanej pomocy. Będą to m.in.: podmioty będące jednostkami podległymi samorządowi gminnemu bądź realizujące zadania jednostki samorządu gminnego, podmioty gospodarcze, organizacje zrzeszające przedsiębiorców, organizacje pozarządowe, związki wyznaniowe, mieszkańcy gminy, uczniowie szkół podstawowych i gimnazjalnych gminy, turyści.  Partnerzy w realizacji inwestycji, m.in.: Starostwo Powiatowe w Przemyślu, Urząd Marszałkowski Województwa Podkarpackiego, Podkarpacki Urząd Wojewódzki, banki, przedsiębiorcy prywatni, osoby publiczne związane z gminą Dubiecko (np. parlamentarzyści, radni wojewódzcy, radni powiatowi),

Realizacji polityki promocyjnej słuŜyć będą następujące instrumenty: o konferencje, seminaria, wykłady, warsztaty, prezentacje – propagujące informacje o moŜliwościach wykorzystania środków unijnych i rezultatach wsparcia UE; o wizytacje projektów, ekspozycje projektów – będą stanowić skuteczne metody prezentacji osiągnięć w zakresie realizacji inicjatyw z wykorzystaniem środków Unii Europejskiej; o wykorzystanie tablic informujących o współfinansowania inwestycji z funduszy strukturalnych Unii Europejskiej, o informowanie o projektach oraz ich promocja przez beneficjentów – (waŜne będzie przekazanie odpowiedniej wiedzy beneficjentom z gminy Dubiecko, którzy będą odpowiedzialni za spełnienie wymogów w tym zakresie);

79 PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY DUBIECKO NA LATA 2004-2006 o serwisy internetowe – będą szybkim i ogólnodostępnym źródłem informacji dla potencjalnych beneficjentów i instytucji o aktualnych moŜliwościach skorzystania ze wsparcia finansowego, zaś dla opinii publicznej stanowić kompleksowe źródło informacji o osiągnięciach Planu Rozwoju Lokalnego i wsparciu ze strony Unii Europejskiej dla gminy Dubiecko; o współpraca z mediami lokalnymi i regionalnymi – działania wykorzystujące współpracę z prasą, radiem, telewizją o zasięgu lokalnym i regionalnym będą kluczowym elementem przy realizacji Planu Rozwoju Lokalnego. Działania podejmowane za pośrednictwem mediów będą miały formę artykułów i relacji prasowych, audycji radiowych i telewizyjnych, reklam i ogłoszeń.

80