LOKALNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY DUBIECKO NA LATA 2017-2023

LOKALNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY DUBIECKO NA LATA 2017-2023

Projekt

Dubiecko, Warszawa, Gdańsk, Brzozów 2017 r.

1 LOKALNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY DUBIECKO NA LATA 2017-2023

SPIS TREŚCI

Wstęp ...... 4 I. Pogłębiona diagnoza obszaru rewitalizacji. Diagnoza czynników i zjawisk kryzysowych oraz skala i charakter potrzeb rewitalizacyjnych...... 5 I.1. STREFA SPOŁECZNA ...... 5 1.1. Struktura demograficzna i społeczna gminy ...... 5 1.2. Stan i struktura bezrobocia ...... 6 1.3. Pomoc społeczna i struktura udzielanych świadczeń ...... 9 1.4. Bezpieczeństwo mieszkańców ...... 11 1.5. Edukacja i poziom oświaty ...... 11 1.6. Kapitał społeczny ...... 12 1.7. Działalność organizacji pozarządowych ...... 14 1.8. Frekwencja wyborcza...... 15 I.2. SFERA PRZESTRZENNO-FUNKCJONALNA I TECHNICZNA ...... 15 2.1. Położenie i struktura funkcjonalno-przestrzenna gminy ...... 15 2.2. Ukształtowanie terenu ...... 16 2.3. Powierzchnia przestrzeni publicznych ...... 16 2.4. Charakterystyka zasobu mieszkaniowego ...... 17 2.5. Powierzchnia pustostanów ...... 19 2.6. Długość dróg gminnych ...... 19 2.7. Infrastruktura przemysłowa ...... 20 2.8. Stan dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej ...... 21 I.3. STREFA GOSPODARCZA ...... 22 3.1. Podmioty REGON ...... 22 I.4. SKALA I CHARAKTER POTRZEB REWITALIZACYJNYCH ...... 22 4.1. Azbest ...... 22 4.2. Zanieczyszczenie powietrza ...... 23 I.5. WYNIKI BADANIA ANKIETOWEGO ...... 24 5.1. Metodyka badania ...... 24 5.2. Próba ...... 25 5.3. Wyniki badania ...... 27 I.6. WYNIKI WARSZATU DIAGNOSTYCZNEGO ...... 30 I.7. DELIMITACJA OBSZARÓW ZDEGRADOWANYCH I DO REWITALIZACJI ...... 32 I.8. SKALA I CHARAKTER POTRZEB REWITALIZACYJNYCH ...... 37 II. Opis powiązań Lokalnego Programu Rewitalizacji z dokumentami strategicznymi gminy, w tym strategią rozwoju gminy, studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, strategią rozwiązywania problemów społecznych oraz Strategią MOF Przemyśl ...... 39 III. Opis wizji stanu obszaru po przeprowadzeniu rewitalizacji ...... 40 IV. Cele rewitalizacji oraz odpowiadające im kierunki działań służących eliminacji lub ograniczeniu negatywnych zjawisk ...... 41 V. Opis przedsięwzięć rewitalizacyjnych ...... 47 V.1. Opis planowanych podstawowych przedsięwzięć rewitalizacyjnych ...... 47 V.2. Opis planowanych uzupełniających przedsięwzięć rewitalizacyjnych ...... 55

LOKALNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY DUBIECKO NA LATA 2017-2023

VI. Mechanizmy integrowania działań oraz przedsięwzięć rewitalizacyjnych ...... 57 VII. INDYKTYWNE RAMY FINANSOWE ...... 64 VIII. Mechanizmy włączania mieszkańców, przedsiębiorców i innych podmiotów oraz grup aktywnych na terenie gminy w proces rewitalizacji ...... 67 VIII.1. PODSTAWOWE ZAŁOŻENIA PARTYCYPACJI ...... 67 VIII.2. TECHNIKI I NARZĘDZIA PARTYCYPACYJNE ORAZ DZIAŁANIA AKTYWIZACYJNE . 68 VIII.3. ETAP WDRAŻANIA I OCENY LOKALNEGO PROGRAMU REWITALIZACJI ...... 69 IX. SYSTEM REALIZACJI (WDRAŻANIA) PROGRAMU REWITALIZACJI ...... 70 IX.1. PODMIOTY ODPOWIEDZIALNE ZA WDROŻENIE LOKALNEGO PROGRAMU REWITALIZACJI ...... 71 IX.2. PRZEDSIEWZIĘCIA REWITALIZACYJNE ...... 71 X. System monitorowania i oceny skuteczności działań oraz wprowadzenia modyfikacji w reakcji na zmiany w otoczeniu Programu ...... 73 XI. STRATEGICZNA OCENA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO ...... 76 Spis tabel ...... 77 Spis rysunków...... 78 Spis wykresów ...... 78

LOKALNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY DUBIECKO NA LATA 2017-2023

WSTĘP

Lokalny Program Rewitalizacji Gminy Dubiecko na lata 2017-2023 (LPR) to dokument operacyjny wskazujący na potrzebę realizacji działań głównie w sferze społecznej oraz dodatkowo w sferze przestrzenno-funkcjonalnej i gospodarczej. Realizacja działań pozwoli na niwelowanie zjawisk kryzysowych oraz wykorzystanie potencjałów na obszarze rewitalizacji. W konsekwencji pozwoli to na wyprowadzenie obszaru ze stanów kryzysowych, co pobudzi ich rozwój społeczno-gospodarczy, oddziaływujący w konsekwencji na całą gminę. Proces przygotowania LPR poprzedziła diagnoza służąca wyznaczeniu obszaru zdegradowanego i rewitalizacji. Zarówno diagnoza gminy, jak i Lokalny Program Rewitalizacji zostały opracowane zgodnie z:  Wytycznymi Ministerstwa Rozwoju w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata 2014-2020 z dnia 2 sierpnia 2016 r.,  Założeniami Narodowego Planu Rewitalizacji 2022,  Instrukcją Przygotowania Programów Rewitalizacji w Zakresie Wsparcia w Ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Podkarpackiego na lata 2014-2020,  Wytycznymi Instytucji Zarzadzajacej Regionalnym Programem Operacyjnym Województwa Podkarpackiego na lata 2014-2020 w zakresie rewitalizacji w ramach RPO WP 201-2020,  Ustawą z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2016 r. poz. 446 z późn. zm.). Zgodnie z Wytycznymi Ministerstwa Rozwoju w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata 2014-2020 z dnia 2 sierpnia 2016 r. rewitalizacja stanowi proces wyprowadzania ze stanu kryzysowego obszarów zdegradowanych. Jest on prowadzony w sposób kompleksowy, poprzez zintegrowane działania na rzecz lokalnej społeczności, przestrzeni i gospodarki, skoncentrowane terytorialnie, prowadzone przez interesariuszy rewitalizacji na podstawie Lokalnego Programu Rewitalizacji. Lokalny Program Rewitalizacji to dokument operacyjny, który posłuży właścicielowi – władzom gminy, na uruchamianie mechanizmów oraz realizację przedsięwzięć mających na celu szczególny rodzaj interwencji. Opracowanie LPR objęte zostało dofinansowaniem w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2014-2020 zgodnie z umową z Województwem Podkarpackim. W dniu ///// r. Gmina Dubiecko otrzymała pismo z PWIS w sprawie odstąpienia od przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na srodowisko dla projektu pn: „Lokalny Program Rewitalizacji Gminy Dubiecko na lata 2017-2023”. W dniu //// r. Gmina Dubiecko otrzymała pismo z RDOŚ w sprawie odstąpienia od przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko dla projektu pn: „Lokalny Program Rewitalizacji Gminy Dubiecko na lata 2017-2023”.

LOKALNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY DUBIECKO NA LATA 2017-2023

I. POGŁĘBIONA DIAGNOZA OBSZARU REWITALIZACJI. DIAGNOZA CZYNNIKÓW I ZJAWISK KRYZYSOWYCH ORAZ SKALA I CHARAKTER POTRZEB REWITALIZACYJNYCH.

I.1. STREFA SPOŁECZNA 1.1. Struktura demograficzna i społeczna gminy W gminie Dubiecko w 2016 r. mieszkało 9 539 osób, z przewagą kobiet. Między sołectwami panowały duże różnice w liczbie kobiet i mężczyzn, jednak współczynnik feminizacji dla całej gminy wyniósł 103,13. Najliczniejsze były sołectwa Nienadowa (23,27% ludności gminy) oraz Przedmieście Dubieckie (13,53% ludności gminy). Najmniej osób mieszkało w sołectwie Łączki i Załazek. Były to kolejno 64 osoby, czyli 0,67% ludności gminy oraz 74 osoby, czyli 0,78% ludności gminy. Najwyższy współczynnik feminizacji odnotowano w Słonnym (140,68), Kosztowej (122,16) oraz Załazku (117,65), a najniższy w Piątkowej (77,71), Tarnawce (87,27) oraz Winnym-Podbukowinie (90,74). Tabela 1. Liczba ludności oraz współczynnik feminizacji w gminie Dubiecko w 2016 r. Liczba Liczba Liczba Odsetek Współczynnik Lp. Miejscowości mężczyzn kobiet ludności ludności gminy feminizacji 1. Bachórzec 464 468 932 9,77% 100,86

2. Drohobyczka 434 437 871 9,13% 100,69 3. Dubiecko 421 449 870 9,12% 106,65 4. Hucisko Nienadowskie 259 236 495 5,19% 91,12 5. Iskań 135 131 266 2,79% 97,04 6. Kosztowa 185 226 411 4,31% 122,16 7. Łączki 33 31 64 0,67% 93,94 8. Nienadowa 1064 1156 2220 23,27% 108,65 9. Piątkowa 166 129 295 3,09% 77,71 10. Przedmieście Dubieckie 645 646 1291 13,53% 100,16 11. Sielnica 127 131 258 2,70% 103,15 12. Słonne 59 83 142 1,49% 140,68 13. Śliwnica 290 309 599 6,28% 106,55 14. Tarnawka 55 48 103 1,08% 87,27 15. Winne-Podbukowina 162 147 309 3,24% 90,74 16. Wybrzeże 163 176 339 3,55% 107,98 17. Załazek 34 40 74 0,78% 117,65 GMINA 4696 4843 9539 100,00% 103,13 Źródło: Opracowanie własne na podst. danych z Urzędu Gminy Dubiecko. W 2017 r. liczba ludności gminy zmalała o 208 osób. Nie było sołectwa, w którym liczba ludności by wzrosła. Najwięcej ludności ubyło w Nienadowej (43) oraz Bachórzcu (20), a najmniej w Łączkach (3), Załazku (3) i Słonnym (4). Współczynnik obciążenia demograficznego, liczony jako stosunek liczby osób w wieku poprodukcyjnym do liczby ludności w wieku produkcyjnym, dla gminy Dubiecko w 2017 r. wyniósł 3,97%. Największy współczynnik odnotowano w Łączkach (9,43%) i Sielnicy (7,54%), a najmniejszy w Tarnawce (1,22%) i Dubiecku (2,06%). Najmniej osób w wieku przedprodukcyjnym było w Łączkach (4,92% ludności), a następnie w Tarnawce (13,54%) i Słonnym (13,77%). W Załazku i Kosztowej liczba osób w wieku przedprodukcyjnym zbliża się do ¼ mieszkańców tych sołectw.

LOKALNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY DUBIECKO NA LATA 2017-2023

Tabela 2. Liczba ludności w podziale na grupy wieku w 2017 r.

wieku wieku

L. Miejscowości p.

2017 r.

w wiekuw

Zmiana liczby

produkcyjnym produkcyjnym

Liczba ludności

poprodukcyjnym

przedprodukcyjnym

poprodukcyjnym do wieku liczbyw osób

Stosunek liczby osób

Odsetek osób w wieku Odsetek w wieku osób Odsetek w wieku osób Odsetek w osób

ludności 2016 i między 1. Bachórzec 912 -20 18,42% 77,52% 4,06% 5,23% 2. Drohobyczka 853 -18 16,65% 79,72% 3,63% 4,56% 3. Dubiecko 851 -19 18,57% 79,79% 1,65% 2,06% 4. Hucisko Nienadowskie 481 -14 19,75% 77,75% 2,49% 3,21% 5. Iskań 259 -7 17,37% 77,22% 5,41% 7,00% 6. Kosztowa 400 -11 23,25% 71,75% 5,00% 6,97% 7. Łączki 61 -3 4,92% 86,89% 8,20% 9,43% 8. Nienadowa 2177 -43 18,97% 79,01% 2,02% 2,56% 9. Piątkowa 289 -6 21,45% 75,09% 3,46% 4,61% 10. Przedmieście Dubieckie 1281 -10 20,61% 76,89% 2,50% 3,25% 11. Sielnica 251 -7 14,74% 79,28% 5,98% 7,54% 12. Słonne 138 -4 13,77% 81,88% 4,35% 5,31% 13. Śliwnica 582 -17 18,38% 77,84% 3,78% 4,86% 14. Tarnawka 96 -7 13,54% 85,42% 1,04% 1,22% 15. Winne-Podbukowina 301 -8 22,59% 73,42% 3,99% 5,43% 16. Wybrzeże 328 -11 18,60% 78,05% 3,35% 4,30% 17. Załazek 71 -3 23,94% 71,83% 4,23% 5,88% GMINA 9331 -208 18,92% 77,99% 3,10% 3,97% Źródło: Opracowanie własne na podst. danych z Urzędu Gminy Dubiecko. 1.2. Stan i struktura bezrobocia W 2017 r. w gminie Dubiecko na 100 mieszkańców 5,53 było bezrobotnych. Najwięcej osób bezrobotnych na 100 osób mieszkało w Iskani (8,49), Piątkowej (7,69), Hucisku Nienadowskim (7,07) i Śliwnicy (7,04). Największy problem z bezrobociem długotrwałym odnotowano w sołectwie Łączki, gdzie wszystkie osoby bezrobotne nie znalazły pracy w przeciągu 12 ms. Następnie wysoki odsetek osób długotrwale bezrobotnych w ogólnej liczbie bezrobotnych był w Piątkowej (65,22%) i Sielnicy (57,14%). Jedynie w Słonnym nie mieszkała żadna osoba bezrobotna długotrwale. Odsetek osób bezrobotnych długotrwale dla całej gminy wyniósł 50,19%. Jeśli chodzi o wykształcenie osób bezrobotnych, to najgorsza sytuacja panowała w sołectwie Załazek - wszystkie osoby bezrobotne nie uzyskały wykształcenia średniego. Następnie 50% bezrobotnych z Łączek i 47,83% bezrobotnych w Piątkowej nie miało wykształcenia średniego. W Sielnicy natomiast wszystkie osoby bezrobotne miały wykształcenie co najmniej średnie. Tabela 3. Liczba osób bezrobotnych w 2017 r. Odsetek długotrwale Liczba osób Odsetek bezrobotnych L. bezrobotnych w Miejscowości bezrobotnych na 100 bez wykształcenia p. ogólnej liczbie mieszkańców średniego bezrobotnych 1. Bachórzec 4,61 42,86% 14,29% 2. Drohobyczka 4,69 42,50% 35,00% 3. Dubiecko 3,88 54,55% 21,21%

LOKALNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY DUBIECKO NA LATA 2017-2023

4. Hucisko Nienadowskie 7,07 50,00% 32,35% 5. Iskań 8,49 27,27% 27,27% 6. Kosztowa 4,00 43,75% 43,75% 7. Łączki 3,28 100,00% 50,00% 8. Nienadowa 6,20 55,56% 22,22% 9. Piątkowa 7,96 65,22% 47,83% 10. Przedmieście Dubieckie 6,32 45,68% 23,46% 11. Sielnica 2,79 57,14% 0,00% 12. Słonne 2,17 0,00% 33,33% 13. Śliwnica 7,04 56,10% 34,15% 14. Tarnawka 6,25 50,00% 16,67% 15. Winne-Podbukowina 4,98 53,33% 33,33% 16. Wybrzeże 4,27 57,14% 35,71% 17. Załazek 2,82 50,00% 100,00% GMINA 5,53 50,19% 27,13% Źródło: Opracowanie własne na podst. danych z Urzędu Gminy Dubiecko.

LOKALNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY DUBIECKO NA LATA 2017-2023 Tabela 4. Odsetek osób bezrobotnych w podziale na sytuacje życiowe – stan na 2017 r.

Osoby w szczególnej sytuacji na rynku pracy

czególnej czególnej

Lp. Miejscowości

do 6 roku życia 6 roku do

Cudzoziemcy

roku życia

do 30 życia roku

niepełnosprawni

dnia nauki ukończenia

sytuacji na rynku pracysytuacji na rynku

pomocy społecznej

Kobiety,które podjęły nie

powyżej 50życia roku

w tymżycia w do roku 25

dziecko

długotrwale bezrobotne

Bez zawodowych kwalifikacji sz Osoby będące w

korzystające ze świadczeń z z korzystające świadczeń ze

Bez doświadczenia zawodowego Bez doświadczenia

zatrudnienia po urodzeniu dziecka zatrudnieniapo urodzeniu

posiadające co najmniej jedno najmniejposiadające co jedno najmniejposiadające co jedno

Osoby w okresie do 12 miesięcy 12Osoby w okresie od do

dziecko niepełnosprawne do 18 do dziecko niepełnosprawne

1. Bachórzec 2,38% 0% 28,57% 26,19% 14,29% 92,86% 38,10% 19,05% 57,14% 14,29% 2,38% 26,19% 0% 0,00% 0% 2. Drohobyczka 5,00% 5% 45,00% 45,00% 15,00% 85,00% 35,00% 22,50% 47,50% 30,00% 0,00% 12,50% 5,00% 0% 0% 3. Dubiecko 6,06% 24,24% 24,24% 9,09% 87,88% 30,30% 15,15% 57,58% 18,18% 0,00% 24,24% 0,00% Hucisko 2,94% 0% 47,06% 44,12% 26,47% 97,06% 38,24% 14,71% 70,59% 17,65% 0,00% 17,65% 0% 5,88% 4. Nienadowskie 0% 0% 5. Iskań 0,00% 22,73% 22,73% 4,55% 81,82% 36,36% 31,82% 50,00% 9,09% 13,64% 13,64% 4,55% 0% 0% 6. Kosztowa 0,00% 37,50% 37,50% 31,25% 93,75% 31,25% 12,50% 62,50% 18,75% 0,00% 18,75% 18,75% 0% 0% 7. Łączki 5,11% 35,04% 25,55% 16,79% 93,43% 33,58% 16,79% 63,50% 24,82% 0,73% 18,98% 1,46% 0% 0% 8. Nienadowa 4,35% 69,57% 43,48% 17,39% 86,96% 30,43% 17,39% 73,91% 21,74% 0,00% 26,09% 4,35% 0% 0% 9. Piątkowa 0,00% 33,33% 20,00% 13,33% 86,67% 33,33% 13,33% 66,67% 20,00% 0,00% 13,33% 0,00% Przedmieście 6,17% 0% 27,16% 37,04% 18,52% 92,59% 48,15% 27,16% 61,73% 12,35% 1,23% 23,46% 0% 4,94% 10. Dubieckie 0% 0% 11. Sielnica 0,00% 28,57% 57,14% 28,57% 100% 57,14% 42,86% 57,14% 0,00% 0,00% 42,86% 0,00% 0% 0% 12. Słonne 0,00% 100% 100% 50,00% 100% 100% 100% 100% 0,00% 0,00% 50,00% 0,00% 0% 0% 13. Śliwnica 0,00% 33,33% 33,33% 0,00% 66,67% 33,33% 33,33% 33,33% 0,00% 0,00% 0,00% 33,33% 0% 0% 14. Tarnawka 0,00% 39,02% 34,15% 2,44% 97,56% 34,15% 19,51% 75,61% 24,39% 0,00% 21,95% 0,00% Winne- 0,00% 0% 33,33% 50,00% 33,33% 100,00% 33,33% 16,67% 83,33% 50,00% 0,00% 33,33% 0% 0,00% 15. Podbukowina

8 LOKALNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY DUBIECKO NA LATA 2017-2023 0% 0% 16. Wybrzeże 14,29% 28,57% 28,57% 35,71% 92,86% 21,43% 0,00% 71,43% 35,71% 0,00% 21,43% 0,00% 0% 0% 17. Załazek 0,00% 100% 50,00% 0,00% 100% 0,00% 0,00% 100% 0,00% 0,00% 0,00% 0,00% GMINA 2,38% 0% 28,57% 26,19% 14,29% 92,86% 38,10% 19,05% 57,14% 14,29% 2,38% 26,19% 0% 0,00% Źródło: Opracowanie własne na podst. danych z Powiatowego Urzędu Pracy w Przemyślu. 1.3. Pomoc społeczna i struktura udzielanych świadczeń W gminie Dubiecko bardzo duża część mieszkańców, bo 34,86 osób na 100 mieszkańców, korzystała w 2016 r. ze świadczeń pomocy społecznej. Największe wartości wskaźników odnotowano w Załazku (60,81), a następnie w Śliwnicy (48,25), natomiast najmniejsze w Słonnym (12,68), Dubiecku (17,82) i Wybrzeżu (18,58). Wśród przyczyn przyznawania pomocy społecznej dominowało bezrobocie. Z tego powodu świadczenia pomocy społecznej zostały przyznane 10,14 osobom w przeliczeniu na 100 mieszkańców. Najwyższe wartości tego wskaźnika odnotowano w Załazku (16,22), Przedmieściu Dubieckim (15,26) i Hucisku Nienadowskim (14,95). Dużo osób pobierało również świadczenia z tytułu niepełnosprawności lub ubóstwa. W przeliczeniu na 100 mieszkańców najwięcej osób pobierało świadczenia z tytułu niepełnosprawności w Załazku (12,16), Tarnawce (11,65), Kosztowej (10,95) i Drohobyczce (10,33), zaś z tytułu ubóstwa w Tarnawce (15,53), Śliwnicy (14,86) i Piątkowej (13,90). W przeliczeniu na 100 mieszkańców najwięcej osób pobierało świadczenia z tytułu bezradności w Przedmieściu Dubieckim (5,73), z powodu choroby w Sielnicy (8,53) i Śliwnicy (8,18), a z powodu wielodzietności w Przedmieściu Dubieckim (2,87) i Hucisku Nienadowskim (2,83). Tabela 5. Liczba osób korzystająca z pomocy społecznej w podziale na przyczyny przyznania pomocy – dane na 2016 r. Liczba osób korzystających ze świadczeń pomocy społecznej w podziale na powód przyznania pomocy w przeliczeniu na 100 mieszkańców L. p. Miejscowości bezradność bezrobocie choroba niepełnosprawność ubóstwo wielodzietność OGÓŁEM

1. Bachórzec 1,72 10,94 4,08 5,04 4,83 1,61 35,94 2. Drohobyczka 3,10 9,99 4,25 10,33 5,63 2,18 42,25 3. Dubiecko 0,57 4,48 2,76 4,25 1,38 0,69 17,82 4. Hucisko Nienadowskie 0,00 14,95 3,03 3,64 8,28 2,83 39,80 5. Iskań 0,00 9,40 4,14 9,77 5,26 2,63 31,20 6. Kosztowa 0,00 8,27 7,79 10,95 6,57 1,46 42,34 7. Łączki 0,00 0,00 6,25 9,38 6,25 0,00 21,88 8. Nienadowa 2,16 11,35 3,20 5,63 5,00 0,72 32,61 9. Piątkowa 0,00 6,44 6,10 5,08 13,90 1,69 35,59 10. Przedmieście Dubieckie 5,73 15,26 5,96 4,49 2,01 2,87 43,76 11. Sielnica 3,10 4,26 8,53 6,98 1,94 0,39 25,19

LOKALNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY DUBIECKO NA LATA 2017-2023

12. Słonne 0,00 0,00 7,75 0,00 1,41 0,00 12,68 13. Śliwnica 3,84 8,51 8,18 6,34 14,86 1,50 48,25 14. Tarnawka 0,00 12,62 5,83 11,65 15,53 0,00 45,63 15. Winne-Podbukowina 1,62 8,74 2,91 0,00 11,00 0,97 25,24 16. Wybrzeże 2,06 7,08 2,95 2,36 1,18 0,59 18,58 17. Załazek 0,00 16,22 5,41 12,16 5,41 2,70 60,81 GMINA 2,23 10,14 4,59 5,79 5,49 1,49 34,86 Źródło: Opracowanie własne na podst. danych z Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Dubiecku.

LOKALNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY DUBIECKO NA LATA 2017-2023

1.4. Bezpieczeństwo mieszkańców W 2016 r. w gminie Dubiecko popełniono 0,86 wykroczeń i 0,63 przestępstw na 100 mieszkańców. W Załazku i Sielnicy nie popełniono żadnego przestępstwa ani wykroczenia. Wykroczeń nie popełniono również w Łączkach i Winnym-Podbukowinie. Najwięcej wykroczeń na 100 mieszkańców odnotowano w Dubiecku (2,53) i Słonnym (2,11), a najwięcej przestępstw na 100 mieszkańców w Tarnawce (1,94), Łączkach (1,56) i Dubiecku (1,26). Tabela 6. Liczba przestępstw i wykroczeń na 100 mieszkańców w 2016 r. Liczba wykroczeń na 100 Liczba przestępstw na 100 Lp. Miejscowości mieszkańców mieszkańców 1. Bachórzec 0,54 0,32 2. Drohobyczka 1,15 0,57 3. Dubiecko 2,53 1,26 4. Hucisko Nienadowskie 1,21 0,61 5. Iskań 0,75 1,13 6. Kosztowa 0,73 0,49 7. Łączki 0,00 1,56 8. Nienadowa 0,77 0,59 9. Piątkowa 1,02 1,02 10. Przedmieście Dubieckie 0,46 0,70 11. Sielnica 0,00 0,00 12. Słonne 2,11 0,70 13. Śliwnica 0,33 0,33 14. Tarnawka 0,97 1,94 15. Winne-Podbukowina 0,00 0,32 16. Wybrzeże 0,59 0,29 17. Załazek 0,00 0,00 GMINA 0,86 0,63 Źródło: Opracowanie własne na podst. danych z Urzędu Gminy Dubiecko. 1.5. Edukacja i poziom oświaty W gminie Dubiecko działały w 2016 r. 3 przedszkola, 1 zespół szkolno-przedszkolny (w Dubiecku), 6 szkół podstawowych, 1 gimnazjum (w Dubiecku) i 1 zespół szkół (w Przedmieściu Dubieckim). Najwięcej uczniów liczyło gimnazjum w Dubiecku (312), a najmniej dzieci uczęszczało do szkoły podstawowej w Hucisku Nienadowskim (16). Najwięcej komputerów z dostępem do Internetu znajdowało się w Szkole Podstawowej w Hucisku Nienadowskim (0,69) oraz w szkole podstawowej w Drohobyczce (0,34). Najmniej komputerów z dostępem do Internetu znajdowało się w przedszkolach, jednak tam służyły one głównie do użytku pracowników, a nie dzieci. Jeśli chodzi o szkoły podstawowe, gimnazja i zespoły szkół, to najmniej komputerów z dostępem do Internetu było zainstalowanych w gimnazjum w Dubiecku (0,13). Jednocześnie, jedynie w gimnazjum w Dubiecku znajdowali się uczniowie nieotrzymujący promocji do następnej klasy. Było to 0,32 osób na 100 uczniów. Tabela 7. Liczba uczniów, uczniów nieotrzymujących promocji oraz liczba komputerów z dostępem do Internetu w gminie Dubiecko w 2016 r. Liczba Liczba Liczba uczniów komputerów Liczba komputerów z nieotrzymują Lp. Miejscowości Szkoła z dostępem uczniów dostępem do cych do Internetu Internetu promocji na na 1 ucznia 100 uczniów 1. Bachórzec Szkoła Podstawowa 99 23 0,23 0,00

2. Drohobyczka Szkoła Podstawowa 35 12 0,34 0,00 3. Dubiecko Gimnazjum 312 39 0,13 0,32 11 LOKALNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY DUBIECKO NA LATA 2017-2023

Zespół Szkolno- 252 43 0,17 0,00 4. Dubiecko Przedszkolny 5. Dubiecko Przedszkole 64 1 0,02 Nie dotyczy Hucisko Szkoła Podstawowa 16 11 0,69 0,00 6. Nienadowskie 7. Iskań Szkoła Podstawowa 56 15 0,27 0,00 8. Nienadowa Szkoła Podstawowa nr 1 87 16 0,18 0,00 9. Nienadowa Szkoła Podstawowa nr 2 26 10 0,38 0,00 10. Nienadowa Przedszkole 25 1 0,04 Nie dotyczy Przedmieście Zespół Szkół 90 17 0,19 0,00 11. Dubieckie Przedmieście Przedszkole 25 0 0,00 Nie dotyczy 12. Dubieckie GMINA - 1087 188 0,17 0,09 Źródło: Opracowanie własne na podst. danych z Urzędu Gminy Dubiecko. Średni wynik Egzaminu 6-klasisty dla całej gminy wyniósł 55,92%. Najwyższe wyniki osiągnęli uczniowie mieszkający w Bachórzcu (68%), Śliwnicy (67%) i Dubiecku (66%), zaś najgorsze mieszkający w Wybrzeżu (36%). Mniej niż połowę punktów uzyskały dzieci z Drohobyczki, Iskani i Piątkowej. W Łączkach, Sielnicy, Słonnym, Tarnawce i Załazku nie mieszkał żaden 6-klasista. Tabela 8. Wyniki Egzaminu 6-klasisty w 2016 r. Lp. Miejscowości Średni wynik Egzaminu 6-klasisty [%]

1. Bachórzec 68 2. Drohobyczka 47 3. Dubiecko 66 4. Hucisko Nienadowskie 53 5. Iskań 47 6. Kosztowa 52 7. Łączki - 8. Nienadowa 60 9. Piątkowa 48 10. Przedmieście Dubieckie 63 11. Sielnica - 12. Słonne - 13. Śliwnica 67 14. Tarnawka - 15. Winne-Podbukowina 64 16. Wybrzeże 36 17. Załazek - GMINA 55,92 Źródło: Opracowanie własne na podst. danych z Urzędu Gminy Dubiecko. 1.6. Kapitał społeczny Gminny Ośrodek Kultury znajduje się w Dubiecku. W ramach GOK działają także 2 filie w Nienadowej, a także świetlica wiejska i izba pamięci w Śliwnicy. Z zajęć GOK korzysta 0,68 osób na 100 mieszkańców gminy. Są to osoby zamieszkałe na terenie 8 z 17 miejscowości gminy. Zajęcia GOK cieszą się popularnością zwłaszcza wśród mieszkańców Huciska Nienadowskiego (1,66 korzystających z zajęć na 100 mieszkańców) i Nienadowej (1,33). Wśród mieszkańców Bachórzca, Iskani, Kosztowej, Łączek, Sielnicy, Słonnego, Tarnawki, Wybrzeża i Załazka nie ma żadnej osoby korzystającej z zajęć GOK.

12 LOKALNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY DUBIECKO NA LATA 2017-2023

Tabela 9. Liczba osób korzystających z zajęć w Gminnym Domu Kultury w 2017 r. Liczba osób korzystających z zajęć w Gminnym Domu Kultury na L. p. Miejscowości 100 mieszkańców 1. Bachórzec 0,00 2. Drohobyczka 0,23 3. Dubiecko 0,47 4. Hucisko Nienadowskie 1,66 5. Iskań 0,00 6. Kosztowa 0,00 7. Łączki 0,00 8. Nienadowa 1,33 9. Piątkowa 0,35 10. Przedmieście Dubieckie 1,09 11. Sielnica 0,00 12. Słonne 0,00 13. Śliwnica 0,52 14. Tarnawka 0,00 15. Winne-Podbukowina 0,66 16. Wybrzeże 0,00 17. Załazek 0,00 GMINA 0,68 Źródło: Opracowanie własne na podst. danych z Urzędu Gminy Dubiecko. Gminna Biblioteka Publiczna mieści się w Dubiecku. Do lutego 2016 r. Biblioteka posiadała filie w Drohobyczce, Nienadowej i Przedmieściu Dubieckim. Na 100 mieszkańców gminy przypadało 2,86 aktywnego czytelnika i 3,38 osoby korzystającej z zajęć organizowanych w bibliotece. Biblioteka cieszyła się największym zainteresowaniem wśród mieszkańców Łączek. Na 100 mieszkańców przypadało 23,44 aktywnych czytelników i 34,38 osób uczęszczających na zajęcia. Dużo aktywnych czytelników wśród mieszkańców było również w Kosztowej (11,68) i Załazku (10,81). Jeśli chodzi o zajęcia, to poza mieszkańcami Łączek, licznie reprezentowane były miejscowości Iskań (13,16 osób na 100 mieszkańców) oraz Załazek (12,16). Warto zwrócić uwagę na dużą różnicę między liczbą aktywnych czytelników a uczestników zajęć w Iskani. Z Gminnej Biblioteki Publicznej w 2016 r. w ogóle nie korzystali mieszkańcy Słonnego. W zajęciach nie wziął również udziału żaden mieszkaniec Sielnicy. Niskie wartości wskaźników liczby aktywnych czytelników na 100 mieszkańców odnotowano dla miejscowości Sielnica (0,39) i Śliwnica (0,5), Nienadowa (0,54) i Przedmieście Dubieckie (0,54), a liczby uczestników zajęć na 100 mieszkańców dla miejscowości Przedmieście Dubieckie (0,39) i Nienadowa (0,63). Tabela 10. Liczba osób korzystających z Biblioteki Publicznej w 2016 r. Liczba aktywnych Liczba osób korzystających z zajęć czytelników Biblioteki w Bibliotece Publicznej na 100 Lp. Miejscowości Publicznej na 100 mieszkańców mieszkańców 1. Bachórzec 5,58 8,15 2. Drohobyczka 8,73 2,07 3. Dubiecko 1,38 3,33 4. Hucisko Nienadowskie 3,03 4,24 5. Iskań 4,89 13,16 6. Kosztowa 11,68 8,76 7. Łączki 23,44 34,38 8. Nienadowa 0,54 0,63 9. Piątkowa 1,02 4,07 13 LOKALNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY DUBIECKO NA LATA 2017-2023

10. Przedmieście Dubieckie 0,54 0,39 11. Sielnica 0,39 0,00 12. Słonne 0,00 0,00 13. Śliwnica 0,50 2,50 14. Tarnawka 1,94 6,80 15. Winne-Podbukowina 0,32 3,88 16. Wybrzeże 1,47 3,24 17. Załazek 10,81 12,16 GMINA 2,86 3,38 Źródło: Opracowanie własne na podst. danych z Urzędu Gminy Dubiecko. 1.7. Działalność organizacji pozarządowych W gminie Dubiecko w 2016 r. zarejestrowane były 24 organizacje pozarządowe. Były to głównie kluby sportowe, organizacje działające przy szkołach, fundacje oraz stowarzyszenia mające na celu rozwój lokalny. Najwięcej z nich miało siedzibę się w Dubiecku (9) i Nienadowej (5). W sołectwach: Hucisko Nienadowskie, Kosztowa, Łączki, Sielnica, Słonne i Załazek nie było żadnej organizacji pozarządowej. Jeśli chodzi o liczbę członków organizacji pozarządowych, to w przeliczeniu na 100 mieszkańców najwięcej było ich w Dubiecku (48,77) i Tarnawce (36,46). Nikt z mieszkańców Łączek, Winnego- Podbukowiny i Załazka nie jest członkiem organizacji pozarządowej. Tabela 11. Organizacje pozarządowe w gminie Dubiecko – stan na 2017 r. Liczba członków organizacji Organizacje pozarządowe z siedzibą na terenie Lp. Miejscowości pozarządowych na miejscowości gminy Dubiecko 100 mieszkańców wg siedziby Uczniowski Klub Sportowy; 1. Bachórzec Klub Sportowy "Fala"; 11,51 Stowarzyszenie "Warto mieć marzenia" 2. Drohobyczka Fundacja "Pamiętaj" 4,81 Stowarzyszenie Przyjaźni i Współpracy pomiędzy Gm. Dubiecko w RP a Mer. Azay le Rideau we Francji; Uczniowski Międzyszkolny Klub Sportowy; Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Dubieckiej;

3. Dubiecko Klub Sportowy "POGÓRZE"; 48,77 Gminne Stowarzyszenie Kobiet; Stowarzyszenie "SOLI DEO"; Stowarzyszenie "Dobry start - dobra przyszłość"; Stowarzyszenie "Człowiek przyszłości" 4. Hucisko Nienadowskie - 4,37 5. Iskań Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Zasania 6,18 6. Kosztowa - 7,75 7. Łączki - 0,00 Stowarzyszenie "Szkoła Marzeń"; LGD "Pogórze Przemysko-Dynowskie"; 8. Nienadowa Stowarzyszenie Przyjaciół Miejscowości Nienadowa; 9,37 Uczniowski parafialny klub sportowy "Fredro"; Stowarzyszenie Zespołu Szkół im. Aleksandra Fredry 14 LOKALNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY DUBIECKO NA LATA 2017-2023

w Nienadowej 9. Piątkowa Fundacja "Ułani Króla Jana" 2,08 Przedmieście 10. Zespół Pieśni i Tańca "Sanowiacy" 4,14 Dubieckie 11. Sielnica - 7,17 12. Słonne - 18,12 Społeczne Ognisko Kulturalne "Śliwniczanka"; 13. Śliwnica 16,67 Fundacja oazy życia, ciszy i spokoju 14. Tarnawka - 36,46 15. Winne-Podbukowina - 0,00 16. Wybrzeże Jeździecki Klub Sportowy "DRAGON" 7,32 17. Załazek - 0,00 GMINA - 11,69 Źródło: Opracowanie własne na podst. danych z Urzędu Gminy Dubiecko. 1.8. Frekwencja wyborcza W wyborach samorządowych w 2014 r. w gminie Dubiecko udział wzięło 47,07% osób uprawnionych. Najwyższą frekwencję odnotowano obwodzie Dubiecka (składającym się z sołectw Dubiecko, Słonne, Winne-Podbukowina i Wybrzeże), gdzie zagłosowało 51,91% uprawnionych oraz w obwodzie w Nienadowej, gdzie zagłosowało 50,06% uprawnionych. W pozostałych obwodach głosowała mniej niż połowa uprawnionych. Najmniejszą frekwencję odnotowano w obwodzie Sielnica (sołectwa Sielnica i Łączki), gdzie głosowało 34,86% uprawnionych i w obwodzie Drohobyczka (42,84%). Tabela 12. Frekwencja w wyborach samorządowych w 2016 r. Siedziba obwodu Sołectwa wchodzące w skład obwodu wyborczego Frekwencja Lp. wyborczego 1. Bachórzec Bachórzec 44,12 2. Drohobyczka Drohobyczka 42,84 3. Dubiecko Dubiecko, Słonne, Winne-Podbukowina, Wybrzeże 51,91 4. Hucisko Nienadowskie Hucisko Nienadowskie 44,02 5. Kosztowa Kosztowa 44,13 6. Nienadowa Nienadowa 50,06 7. Przedmieście Dubieckie Przedmieście Dubieckie 47,98 8. Sielnica Sielnica, Łączki 34,86 9. Śliwnica Śliwnica 46,99 10. Tarnawka Tarnawka, Iskań, Piątkowa, Załazek 43,97 GMINA - 47,07 Źródło: Państwowa Komisja Wyborcza I.2. SFERA PRZESTRZENNO-FUNKCJONALNA I TECHNICZNA 2.1. Położenie i struktura funkcjonalno-przestrzenna gminy Gmina Dubiecko położona jest w zachodniej części powiatu przemyskiego, we wschodniej części województwa podkarpackiego. Zajmuje powierzchnię 154 km2 i położona jest na terenie Parku Krajobrazowego Pogórza Przemyskiego i Przemysko-Dynowskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Na jej obszarze znajduje się rezerwat przyrodniczy „Broduszurki". Gmina podzielona jest na 17 sołectw: Bachórzec, Drohobyczka, Dubiecko, Hucisko Nienadowskie, Iskań, Kosztowa, Łączki, Nienadowa, Piątkowa, Przedmieście Dubieckie, Sielnica, Słonne, Śliwnica, Tarnawka, Winne - Podbukowina, Wybrzeże, Załazek. Centrum handlowo - usługowym gminy jest miejscowość Dubiecko.

15 LOKALNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY DUBIECKO NA LATA 2017-2023

Gmina Dubiecko jest jedną ze 160 gmin województwa podkarpackiego. Jest to gmina wiejska, jedna z 10 gmin powiatu przemyskiego. Sąsiaduje bezpośrednio z gminami: Bircza i Krzywcza (powiat Przemyśl), Pruchnik (powiat Jarosław), Kańczuga i Jawornik Polski (powiat Przeworsk), oraz Dynów (powiat Rzeszów). Pod względem morfologicznym teren ten znajduje się w obrębie Pogórza Dynowskiego. Okolica jest pagórkowata. Wzniesienia o miejscowych nazwach (Konik, Manasterz, Grodzisko, itd.) przekraczają 400 m n.p.m. Najwyższe z nich, Łubienka, wznosi się na wysokość 449 m n.p.m. Wzniesienia Pogórza Dynowskiego charakteryzują się przebiegiem grzbietów z północnego zachodu na południowy wschód. Omawiany teren charakteryzuje duże urozmaicenie rzeźby oraz zróżnicowane nachylenia wzgórz. Gmina Dubiecko należy do największych powierzchniowo gmin na terenie powiatu przemyskiego, w obszarze województwa zajmuje 0,85 %. Jej powierzchnia 15 426 ha daje jej 3 lokatę w powiecie po gminach Bircza (25 449 ha) i Fredropol (15 968 ha). Jest gminą typowo rolniczą, większa część ludności zajmuje się rolnictwem lub zamieszkuje w gospodarstwach rolnych. 2.2. Ukształtowanie terenu Pod względem fizyczno - geograficznym obszar dzisiejszej Gminy Dubiecko położony jest w granicach rozległej prowincji Karpat i Podkarpacia, w podprowincji Zewnętrznych Karpat Zachodnich, makroregionie Pogórza Środkowobeskidzkiego, mezoregionie Pogórza Dynowskiego i Pogórza Przemyskiego Pogórze Dynowskie jest największym mezoregionem spośród wszystkich Pogórzy karpackich, zajmuje powierzchnię ok. 1840 km2, rozciągając się pomiędzy dolinami Sanu i Wisłoka. Pogórze Przemyskie położone jest po przeciwnej stronie Sanu, który oddziela Pogórza Dynowskie i Przemyskie. A na terenie samej gminy - jej północna część znajduje się na obszarze Pogórza Dynowskiego, południowa, położona na prawym brzegu Sanu - na terenie Pogórza Przemyskiego. Pogórze Przemyskie zajmuje mniejszą powierzchnię (ok. 640 km2) i charakteryzuje się wyższym średnim położeniem n.p.m. Pogórze Dynowskie pod względem krajobrazu jest nieco mniej urozmaicone, w wielu partiach przyjmuje charakter wyżynny. Pogórze Przemyskie z kolei jest bardziej "górskie" pod względem rzeźby, nawiązując do gór tzw. rusztowych. Rozdzielająca dwa pogórza dolina Sanu przyjmuje w interesującym nas terenie charakter przełomu strukturalnego - z licznymi zakolami, ostrogami i górami meandrowymi. W miejscach, gdzie dno doliny rozszerza się, powstają rozległe terasy akumulacyjne, niezwykle podnoszące atrakcyjność krajobrazu, jak choćby w sąsiedztwie Słonnego, Wybrzeża, Iskani czy Nienadowej. Na terenie południowej części gminy znajdują się wzniesienia, przekraczające 410 m. n.p.m., najwyższe z nich - Łubienka - liczy sobie 449 m n.p.m. Oba Pogórza zbudowane są z piaskowców, zlepieńców i łupków, określanych łącznie jako flisz karpacki. Kształtował się on w okresie od dolnej kredy do oligocenu, kiedy to zapoczątkowane zostały ruchy górotwórcze powodujące fałdowanie osadów płytkiego z reguły morza i nasunięcia się płaszczowin - wielkich pakietów skalnych - śląskiej na przedpole powstających gór, i magurskiej na płaszczowiny śląskie. Z kolei młodsze ruchy tektoniczne miały kierunek pionowy i związane były z kształtowaniem się rzeźby terenu. 2.3. Powierzchnia przestrzeni publicznych Największe powierzchnie przestrzenie publiczne mają w Dubiecku (8,69 ha), Nienadowej (5,19 ha) oraz Bachórzcu (4,83 ha), a najmniejsze w Hucisku Nienadowskim, Łączkach, Sielnicy i Załazku – po 0,05 ha. Porównując do powierzchni całej miejscowości największy odsetek przestrzenie publiczne zajmują w Dubiecku (3,63%) i Słonnym (1,32%), a najmniejsze w Iskani i Piątkowej (były bliskie 0%). Przestrzenie publiczne mają na celu integrację lokalnych społeczeństw, dlatego też celowe wydaje się porównanie powierzchni przestrzeni publicznych do liczby mieszkańców. Największa powierzchnia przestrzeni publicznych w przeliczeniu na 100 mieszkańców znajduje się na terenie Słonnego (1,88 ha), Wybrzeża (1,12 ha) i Dubiecka (1,02 ha), a najmniejsza w Hucisku Nienadowskim i Przedmieściu Dubieckim – po 0,01 ha. Tabela 13. Powierzchnia przestrzeni publicznych – stan na 2017 r. Powierzchnia Odsetek powierzchni Powierzchnia przestrzeni publicznych w przestrzeni Lp. Miejscowości publicznych [ha] powierzchni publicznych na 100 miejscowości mieszkańców 1. Bachórzec 4,83 0,52% 0,53 16 LOKALNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY DUBIECKO NA LATA 2017-2023

2. Drohobyczka 0,2 0,01% 0,02 3. Dubiecko 8,69 3,63% 1,02 4. Hucisko Nienadowskie 0,05 0,01% 0,01 5. Iskań 0,06 0,00% 0,02 6. Kosztowa 0,1 0,01% 0,03 7. Łączki 0,05 0,02% 0,08 8. Nienadowa 5,19 0,23% 0,24 9. Piątkowa 0,1 0,00% 0,03 10. Przedmieście Dubieckie 0,1 0,01% 0,01 11. Sielnica 0,05 0,01% 0,02 12. Słonne 2,6 1,32% 1,88 13. Śliwnica 0,37 0,03% 0,06 14. Tarnawka 0,15 0,05% 0,16 15. Winne-Podbukowina 0,1 0,02% 0,03 16. Wybrzeże 3,67 0,46% 1,12 17. Załazek 0,05 0,02% 0,07 GMINA 26,36 0,17% 0,28 Źródło: Opracowanie własne na podst. danych z Urzędu Gminy Dubiecko. 2.4. Charakterystyka zasobu mieszkaniowego W gminie Dubiecko na 100 mieszkańców przypadało 0,36 mieszkań oddanych do użytku w 2015 r. Najwięcej mieszkań w przeliczeniu na 100 mieszkańców oddano w Winnej-Podbukowinie (0,97), Piątkowej (0,66) i Wybrzeżu (0,60). W sołectwach: Hucisko Nienadowskie, Iskań, Kosztowa, Łączki, Sielnica, Słonne, Śliwnica, Tarnawka i Załazek w 2015 r. nie oddano użytku żadnego mieszkania. Jeśli chodzi o liczbę izb w takich mieszkaniach na 100 mieszkańców to najwięcej było ich w Piątkowej (3,61), Wybrzeżu (3,59) i Nienadowej (3,14). Największe powierzchniowo mieszkania oddane do użytku w 2015 r. znajdowały się w Nienadowej (188,3 m² powierzchni użytkowej) i Dubiecku (185 m² powierzchni użytkowej). Tabela 14. Mieszkania oddane do użytku w 2015 r. Przeciętna Przeciętna Liczba mieszkań Liczba izb powierzchnia powierzchnia Lp. Miejscowości na 100 na 100 budynku użytkowa mieszkańców mieszkańców mieszkalnego na mieszkania [m²] osobę [m²] 1. Bachórzec 0,54 2,89 102,8 0,55 2. Drohobyczka 0,22 1,32 143 0,31 3. Dubiecko 0,46 2,87 185 0,85 Hucisko 4. Nienadowskie 0,00 0,00 0 0 5. Iskań 0,00 0,00 0 0 6. Kosztowa 0,00 0,00 0 0 7. Łączki 0,00 0,00 0 0 8. Nienadowa 0,49 3,14 188,3 0,93 9. Piątkowa 0,66 3,61 121 0,79 Przedmieście 10. Dubieckie 0,41 1,99 111,4 0,46 11. Sielnica 0,00 0,00 0 0 12. Słonne 0,00 0,00 0 0 13. Śliwnica 0,00 0,00 0 0 14. Tarnawka 0,00 0,00 0 0 17 LOKALNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY DUBIECKO NA LATA 2017-2023

Winne- 15. Podbukowina 0,97 1,62 108,7 b.d. 16. Wybrzeże 0,60 3,59 128 0,77 17. Załazek 0,00 0,00 0 0 GMINA 0,36 0,58 146,8 b.d. Źródło: Opracowanie własne na podst. danych z portalu Polska w Liczbach (http://www.polskawliczbach.pl/). Średnio w gminie Dubiecko na 1 osobę przypada 26,33 m² powierzchni użytkowej lokalu mieszkalnego. Największą wartość wskaźnik ten osiągnął w Dubiecku (37,21 m²) i Słonnym (36,91 m²), a najmniejszą w Załazku (18,85 m²) i Przedmieściu Dubieckim (21,18 m²). Biorąc pod uwagę dużą liczbę mieszkańców Przedmieścia Dubieckiego (645 osób, co stanowi 13,53% ludności gminy), można wysnuć wniosek, że Przedmieście Dubieckie dotyka problem przegęszczenia mieszkań. Tabela 15. Powierzchnia lokali mieszkalnych na 1 osobę - stan na 2017 r. Lp. Miejscowości Powierzchnia lokali mieszkalnych na 1 osobę [m²] 1. Bachórzec 24,03 2. Drohobyczka 24,42 3. Dubiecko 37,21 4. Hucisko Nienadowskie 22,70 5. Iskań 27,66 6. Kosztowa 28,44 7. Łączki 22,97 8. Nienadowa 26,71 9. Piątkowa 25,03 10. Przedmieście Dubieckie 21,18 11. Sielnica 27,04 12. Słonne 36,39 13. Śliwnica 23,41 14. Tarnawka 27,41 15. Winne-Podbukowina 26,44 16. Wybrzeże 27,76 17. Załazek 18,85 GMINA - średnia 26,33 Źródło: Urząd Gminy Dubiecko. Gmina Dubiecko dysponuje 33 lokalami komunalnymi i socjalnymi. Najwięcej z nich znajdowało się w samym Dubiecku (11). Lokali tych nie ma na terenie miejscowości Łączki, Piątkowa, Sielnica, Tarnawka, Winne-Podbukowina, Wybrzeże i Załazek. Najwięcej lokali komunalnych i mieszkalnych w przeliczeniu na 100 mieszkańców znajduje się w Dubiecku (1,29), Kosztowej (0,75) i Słonnym (0,72). Tabela 16. Liczba lokali komunalnych i socjalnych – stan na 2017 r. Liczba lokali komunalnych i socjalnych na 100 Lp. Miejscowości mieszkańców 1. Bachórzec 0,22 2. Drohobyczka 0,23 3. Dubiecko 1,29 4. Hucisko Nienadowskie 0,21 5. Iskań 0,39 6. Kosztowa 0,75 7. Łączki 0,00 8. Nienadowa 0,37 9. Piątkowa 0,00 18 LOKALNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY DUBIECKO NA LATA 2017-2023

10. Przedmieście Dubieckie 0,16 11. Sielnica 0,00 12. Słonne 0,72 13. Śliwnica 0,34 14. Tarnawka 0,00 15. Winne-Podbukowina 0,00 16. Wybrzeże 0,00 17. Załazek 0,00 GMINA 0,35 Źródło: Opracowanie własne na podst. danych z Urzędu Gminy Dubiecko. 2.5. Powierzchnia pustostanów W celu porównania powierzchni pustostanów wystandaryzowano wartości porównując powierzchni pustostanów w każdej miejscowości do liczby ludności. W gminie Dubiecko na 100 mieszkańców przypada 56,21 m² pustostanów. Największą powierzchnię pustostanów na 100 mieszkańców odnotowano w Łączkach (393,44 m²) i Załazku (281,69 m²). W Iskani i Wybrzeżu nie ma pustostanów. Duża liczba pustostanów jest negatywnym zjawiskiem, które jednocześnie stanowi potencjał. W pustostanach mogą bowiem zostać ulokowane przedsięwzięcia rewitalizacyjne, takie jak świetlice wiejskie, przedsiębiorstwa czy przedszkola. Tabela 17. Powierzchnia pustostanów – stan na 2017 r. Lp. Miejscowości Powierzchnia pustostanów na 100 mieszkańców [m²]

1. Bachórzec 39,47 2. Drohobyczka 17,58 3. Dubiecko 3,53 4. Hucisko Nienadowskie 154,89 5. Iskań 0,00 6. Kosztowa 90,00 7. Łączki 393,44 8. Nienadowa 55,12 9. Piątkowa 20,76 10. Przedmieście Dubieckie 70,26 11. Sielnica 127,49 12. Słonne 144,93 13. Śliwnica 36,08 14. Tarnawka 156,25 15. Winne-Podbukowina 39,87 16. Wybrzeże 0,00 17. Załazek 281,69 GMINA 56,21 Źródło: Opracowanie własne na podst. danych z Urzędu Gminy Dubiecko. 2.6. Długość dróg gminnych O stanie infrastruktury technicznej służy m.in. stan dróg w gminie. W celu bardziej wystandaryzowanego porównania zastosowano wskaźnik długości dróg do remontu przypadającej na 100 mieszkańców miejscowości. W 2016 r. jako stan „do remontu” sklasyfikowano w gminie Dubiecko 188,4 km dróg, z czego najwięcej (40 km) znajdowało się w Drohobyczce. Następnie 22 km dróg do remontu znajdowało się w Dubiecku i 18 km w Nienadowej. Najmniej remontów wymagały drogi w Hucisku Nienadowskim i Tarnawce – po 2 km.

19 LOKALNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY DUBIECKO NA LATA 2017-2023

W przeliczeniu na 100 mieszkańców największa długość dróg do remontu znajdowała się w Łączkach (12,66 km). Wartość ta wynika jednak w dużej mierze z powodu bardzo małej liczebności mieszkańców tej miejscowości (64 osoby). Na drugim miejscu uplasowała się Sielnica (5,81 km), a na trzecim Załazek (5,68). Tabela 18. Długość dróg do remontu – stan na 2016 r. Długość dróg do remontu na 100 Lp. Miejscowości Długość dróg do remontu [km] mieszkańców [km] 1. Bachórzec 15 1,61 2. Drohobyczka 40 4,59 3. Dubiecko 22 2,53 4. Hucisko Nienadowskie 2 0,40 5. Iskań 3,1 1,17 6. Kosztowa 5 1,22 7. Łączki 8,1 12,66 8. Nienadowa 18 0,81 9. Piątkowa 6 2,03 10. Przedmieście Dubieckie 12 0,93 11. Sielnica 15 5,81 12. Słonne 4 2,82 13. Śliwnica 10 1,67 14. Tarnawka 2 1,94 15. Winne-Podbukowina 10 3,24 16. Wybrzeże 12 3,54 17. Załazek 4,2 5,68 GMINA 188,4 1,98 Źródło: Opracowanie własne na podst. danych z Urzędu Gminy Dubiecko. 2.7. Infrastruktura przemysłowa W gminie Dubiecko na 100 mieszkańców 5,76 budynków mieszkalnych jest podłączonych do sieci wodociągowej i 13,87 budynków mieszkalnych jest podłączonych do sieci gazowej. Najwięcej podłączonych do sieci wodociągowej budynków mieszkalnych w przeliczeniu na 100 mieszkańców znajduje się w Dubiecku (23,50) i Wybrzeżu (22,26). W gminie przeważają miejscowości niepodłączone do sieci wodociągowej. Poza wymienionymi, budynki podłączone do sieci wodociągowej znajdują się także w Nienadowej, Przedmieściu Dubieckim i Winnym-Podbukowinie. Sieć gazowa ma w gminie Dubiecko dużo większy zasięg niż wodociągowa. Do sieci tej niepodłączone są jedynie miejscowości: Iskań, Łączki, Piątkowa, Tarnawka i Załazek. Małą liczbę podłączeń do budynków mieszkalnych w przeliczeniu na 100 mieszkańców odnotowano także w Winnym-Podbukowinie (0,33). Najwięcej budynków podłączonych do sieci gazowej w przeliczeniu na 100 mieszkańców znajduje się w Słonnym (39,86), Dubiecku (23,85) i Sielnicy (19,52). Tabela 19. Liczba budynków mieszkalnych podłączonych do sieci wodociągowej i kanalizacyjnej w 2017 r. Liczba budynków mieszkalnych Liczba budynków mieszkalnych podłączonych do sieci podłączonych do sieci gazowej na Lp. Miejscowości wodociągowej na 100 100 mieszkańców mieszkańców 1. Bachórzec 0,00 15,02 2. Drohobyczka 0,00 9,38 3. Dubiecko 23,50 23,85 4. Hucisko Nienadowskie 0,00 16,22 5. Iskań 0,00 0,00 6. Kosztowa 0,00 12,00

20 LOKALNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY DUBIECKO NA LATA 2017-2023

7. Łączki 0,00 0,00 8. Nienadowa 7,12 16,67 9. Piątkowa 0,00 0,00 10. Przedmieście Dubieckie 8,20 13,90 11. Sielnica 0,00 19,52 12. Słonne 0,00 39,86 13. Śliwnica 0,00 11,68 14. Tarnawka 0,00 0,00 15. Winne-Podbukowina 1,33 0,33 16. Wybrzeże 22,26 10,37 17. Załazek 0,00 0,00 GMINA 5,76 13,87 Źródło: Opracowanie własne na podst. danych z Urzędu Gminy Dubiecko. 2.8. Stan dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej Najwięcej zabytków znajduje się w Nienadowej. Jest to 35 obiektów. W rejestr zabytków wpisane są zabudowania podworskie, takie jak dwór, spichlerz, obora, kordegarda oraz park, a także gorzelnia z początku XX w. W Bachórzcu znajdują się 23 zabytki, są to głównie zabudowania podworskie i kościół barokowy pw. św. Katarzyny. Dużo zabytków znajduje się także na terenie Wybrzeża (18), Dubiecka (14), Sielnicy (14) oraz Śliwnicy (13). W Dubiecku mieszczą się m.in. się XIV-wieczny zamek, pełniący obecnie rolę hotelu. Na terenie gminy (w Dubiecku i w Piątkowej) znajdują się zabytkowe cerkwie greko-katolickie. W miejscowościach Łączki i Załazek nie ma żadnego zabytkowego obiektu. Tabela 20. Liczba zabytków – stan na 2017 r. Lp. Miejscowości Liczba zabytków

1. Bachórzec 23 2. Drohobyczka 9 3. Dubiecko 14 4. Hucisko Nienadowskie 6 5. Iskań 4 6. Kosztowa 10 7. Łączki 0 8. Nienadowa 35 9. Piątkowa 3 10. Przedmieście Dubieckie 6 11. Sielnica 14 12. Słonne 9 13. Śliwnica 13 14. Tarnawka 1 15. Winne-Podbukowina 5 16. Wybrzeże 18 17. Załazek 0 GMINA 170 Źródło: Urząd Gminy Dubiecko.

21 LOKALNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY DUBIECKO NA LATA 2017-2023

I.3. STREFA GOSPODARCZA 3.1. Podmioty REGON Na 100 mieszkańców gminy Dubiecko w 2016 r. przypadało 4,94 podmiotu wpisanego do rejestru REGON. Największą wartość wskaźnik ten osiągnął dla Dubiecka (14,71), a następnie dla Iskani (7,14), zaś najgorszą dla Załazka, gdzie nie było żadnego podmiotu wpisanego do REGON oraz Huciska Nienadowskiego (2,42) i Śliwnicy (2,91). Tabela 21. Podmioty wpisane do rejestru REGON – stan na 2016 r. Lp. Miejscowości Liczba podmiotów wpisanych do rejestru REGON na 100 mieszkańców 1. Bachórzec 3,43 2. Drohobyczka 3,44 3. Dubiecko 14,71 4. Hucisko Nienadowskie 2,42 5. Iskań 7,14 6. Kosztowa 3,41 7. Łączki 6,25 8. Nienadowa 4,86 9. Piątkowa 3,05 10. Przedmieście Dubieckie 4,11 11. Sielnica 3,10 12. Słonne 3,52 13. Śliwnica 2,84 14. Tarnawka 2,91 15. Winne-Podbukowina 4,53 16. Wybrzeże 4,42 17. Załazek 0,00 GMINA 4,94

Źródło: Opracowanie własne na podst. danych z Urzędu Gminy Dubiecko. I.4. SKALA I CHARAKTER POTRZEB REWITALIZACYJNYCH 4.1. Azbest Włókna azbestowe są szczególnie szkodliwe dla dróg oddechowych, a także mogą powodować nowotwory organów układu pokarmowego i narządów płciowych, dlatego też przeliczono masę wyrobów azbestowych i eternitowych na 100 mieszkańców. Największa masa wyrobów azbestowych na 100 mieszkańców była w Słonnym (132,82), a następnie w Łączkach (83,28), a najmniejsza w Śliwnicy (5,63) i Dubiecku (8,71). Tabela 22. Masa wyrobów azbestowych i eternitowych – stan na 2012 r. Lp. Miejscowości Masa wyrobów azbestowych i eternitowych na 100 mieszkańców 1. Bachórzec 31,39 2. Drohobyczka 31,04 3. Dubiecko 8,71 4. Hucisko Nienadowskie 29,07 5. Iskań 20,15 6. Kosztowa 35,06 7. Łączki 83,28 8. Nienadowa 18,38 9. Piątkowa 26,58 10. Przedmieście Dubieckie 18,47 22 LOKALNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY DUBIECKO NA LATA 2017-2023

11. Sielnica 70,47 12. Słonne 137,82 13. Śliwnica 5,63 14. Tarnawka 21,55 15. Winne-Podbukowina 19,61 16. Wybrzeże 31,18 17. Załazek 23,24 GMINA 24,90

Źródło: Opracowanie własne na podst. danych z Urzędu Gminy Dubiecko. 4.2. Zanieczyszczenie powietrza Gmina Dubiecko raczej nie miała problemu z zanieczyszczeniem powietrza, zwłaszcza pyłami PM10 i PM2,5. Obszary przekroczeń na analizowanym w dokumencie opracowanym przez delegaturę przemyską WIOŚ w Rzeszowie „Stan środowiska województwa podkarpackiego na obszarze przygranicznym z Ukrainą w 2015 roku”, terenie wystąpiły jedynie w większych miastach – Przemyślu i Jarosławiu. Liczba dni z przekroczeniem dobowego dopuszczalnego poziomu PM10 w gminie Dubiecko nie przekroczyła 7, tym samym była to jedna z najniższych wartości w analizowanym obszarze przygranicznym. Również rozkład benzo(a)pirenu nie miał wysokich wartości dla gminy Dubiecko. Rysunek 1. Rozkład stężeń średniorocznych pyłów PM10 i PM2,5 na podstawie modelowania, obszar przygraniczny 2015 r.

Źródło: Modelowanie jakości powietrza w województwie podkarpackim dla 2015 roku na potrzeby oceny jakości powietrza” - praca wykonana na zlecenie WIOŚ w Rzeszowie przez Biuro Studiów i Pomiarów Proekologicznych „EKOMETRIA” Sp. z o.o., marzec 2016.

23 LOKALNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY DUBIECKO NA LATA 2017-2023

Rysunek 2. Rozkład stężeń średniorocznych benzo(a)pirenu na podstawie modelowania; obszar przygraniczny 2015 r.

Źródło: Modelowanie jakości powietrza w województwie podkarpackim dla 2015 roku na potrzeby oceny jakości powietrza” - praca wykonana na zlecenie WIOŚ w Rzeszowie przez Biuro Studiów i Pomiarów Proekologicznych „EKOMETRIA” Sp. z o.o., marzec 2016. I.5. WYNIKI BADANIA ANKIETOWEGO 5.1. Metodyka badania W dniach od 1 marca 2017 roku do 15 marca 2017 roku przeprowadzone zostało badanie ankietowe w ramach projektu „Opracowanie i przyjęcie do realizacji Lokalnego Programu Rewitalizacji Gminy Dubiecko na lata 2017-2023”. Badanie było realizowane za pomocą dwóch technik:

a. ankiety internetowej za pomocą metody CAWI (ang. Computer-Assisted Web Interview); b. papierowych kwestionariuszy do samodzielnego wypełniania PAPI (ang. Paper and Pencil Interview). Ankietę wypełniło 179 osób. Celem badania było poznanie opinii mieszkańców Gminy Dubiecko na temat aktualnych potrzeb w zakresie rewitalizacji problemowych obszarów gminy oraz oczekiwanych działań mających na celu ich ożywienie społeczno-gospodarcze.

Rewitalizacja stanowi proces wyprowadzania ze stanu kryzysowego obszarów zdegradowanych, prowadzony w sposób kompleksowy, poprzez zintegrowane działania na rzecz lokalnej społeczności,

24 LOKALNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY DUBIECKO NA LATA 2017-2023 przestrzeni i gospodarki, skoncentrowane terytorialnie, prowadzone przez interesariuszy rewitalizacji na podstawie lokalnego programu rewitalizacji.

Obszar zdegradowany to obszar znajdujący się w stanie kryzysowym z powodu koncentracji negatywnych zjawisk społecznych, w szczególności bezrobocia, ubóstwa, przestępczości, niskiego poziomu edukacji lub kapitału społecznego, a także niewystarczającego poziomu uczestnictwa w życiu publicznym i kulturalnym. Jest to obszar charakteryzujący się ponadto: problemami gospodarczymi (np. niski poziom przedsiębiorczości), środowiskowymi (np. zanieczyszczenie środowiska), przestrzenno-funkcjonalnymi (np. niewystarczające wyposażenie w infrastrukturę techniczną i społeczną) i technicznymi (np. zły stan techniczny budynków).

5.2. Próba W badaniu wzięło udział łącznie 179 osób, wśród których przeważały kobiety (76%). Jeśli chodzi o wiek, najliczniejszą grupę stanowiły osoby poniżej 20 roku życia (74,20%). Na kolejnych miejscach znalazły się osoby w przedziale wiekowym 20-24 lat (19,60%), 65 lat i więcej (2,20%). Najmniej liczną grupę stanowiły osoby w przedziale 45-64 lat (0,60%). Pełna informacja o cechach demograficznych respondentów została zaprezentowana na wykresach poniżej.

Wykres 1. Płeć respondentów

24%

Kobieta

76% Mężczyzna

Źródło: Badanie ankietowe Wykres 2. Wiek respondentów 0,60% 2,20% 3,40%

Poniżej 20 19,60% 20 - 24 lata 25-44 lata 45 - 64 lata 74,20% 65 i więcej

Źródło: Badanie ankietowe

Zdecydowana większość mieszka w Gminie Dubiecko od urodzenia (65,50%) lub ponad 15 lat (27,60%).

25 LOKALNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY DUBIECKO NA LATA 2017-2023

Wykres 3. Liczba lat zamieszkiwania w Gminie

3,40% 0,10% 3,40%

od urodzenia 27,60% powyżej 15 lat 65,50% 9 - 15 lat 5 - 8 lat poniżej 5 lat

Źródło: Badanie ankietowe

Jeśli chodzi o sytuację na rynku pracy, najliczniejszą grupę stanowili pracujący – w tym na etacie lub jako przedsiębiorcy (81,00%). Natomiast najmniej osób, które wzięły w badaniu ankietowym to osoby bezrobotne (4,50%) i emeryci i renciści (4,50%).

Wykres 4. Status zawodowy respondentów

4,50% 5,50% 4,50% 4,50% 4,50% uczę się pracuję na etacie pracuję dorywczo jestem przedsiębiorcą jestem bezrobotny jestem emerytem/rencistą 76,50%

Źródło: Badanie ankietowe Jeżeli chodzi o wykształcenie ankietowanych to najliczniejszą grupę stanowiły osoby z wyższym wykształceniem (60,10%). Osoby z wykształceniem podstawowym, gimnazjalnym i zasadniczym zawodowym stanowiły w sumie 14,00%. Osoby z wykształceniem średnim stanowiły 25,30%.

26 LOKALNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY DUBIECKO NA LATA 2017-2023

Wykres 5. Wykształcenie

0,60% 5,60% Podstawowe lub gimnazjalne 8,40% zasadnicze zawodowe

średnie 25,30% 60,10% wyższe

Inne

Źródło: Badanie ankietowe Najliczniejszą grupę ankietowanych stanowili mieszkańcy Wybrzeża (25,70%), Nienadowej (21,20%) oraz miejscowości Dubiecko (16,20%) i Przedmieście Dubieckie (15,10%). Wykres 6. Miejsce zamieszkania 30,00%

25,70% 25,00% 21,20% 20,00% 16,20% 15,10% 15,00%

10,00% 7,30%

5,00% 2,70% 2,80% 3,40% 1,70% 0,60% 1,10% 1,10% 1,10% 0,00%

Źródło: Badanie ankietowe

5.3. Wyniki badania Pierwsze pytanie w ankiecie dotyczyło ogólnej opinii mieszkańców na temat życia w gminie. Z odpowiedzi wyłania się w miarę optymistyczny obraz – łącznie odpowiedzi „bardzo dobrze” i „dobrze” udzieliło ponad 40% ankietowanych (44,70%). Ponad połowa badanych (50,30%) uważa, że żyje się im „średnio”, natomiast 5,10% ankietowanych stwierdziło, że w Gminie Dubiecko mieszka się „źle” lub „bardzo źle”. 27 LOKALNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY DUBIECKO NA LATA 2017-2023

Wykres 7. Ogólna ocena życia w gminie 4,50% 0,60% 5,60%

bardzo dobrze dobrze 39,10% średnio 50,30% źle bardzo źle

Źródło: Badanie ankietowe Następnie kwestia ta została pogłębiona o wskazanie najważniejszych problemów społecznych, gospodarczych oraz problemów związanych ze środowiskiem naturalnym, zagospodarowaniem przestrzennym i stanem infrastruktury technicznej w Gminie Dubiecko.

W zakresie problemów społecznych Gminy Dubiecko, za najważniejsze problemy uznano bezrobocie (40,05%), emigrację ludzi młodych, w tym rodzin z dziećmi (37,62%) oraz niewielką aktywność mieszkańców w życiu publicznym i kulturalnym (10,92%).

Tabela 23. Wskazanie najpoważniejszych problemów społecznych Gminy Dubiecko Problemy Liczba odpowiedzi % Bezrobocie 165 40,05% Emigracja ludzi młodych, w tym rodzin z dziećmi 155 37,62% Niewielka aktywność mieszkańców w życiu publicznym i kulturalnym 45 10,92% Ubóstwo 23 5,58% Niski poziom integracji mieszkańców 19 4,61% Przestępczość 5 1,21% Źródło: Badanie ankietowe Ankietowani najczęściej wskazywali miejscowości Dubiecko, Wybrzeże, Nienadowa i Śliwnica jako miejsca o największym natężeniu problemów społecznych, środowiskowych, gospodarczych, przestrzenno-funkcjonalnych oraz technicznych.

Tabela 24. Jakie są Państwa zdaniem najważniejsze problemy środowiskowe Gminy Dubiecko Liczba Problemy odpowiedzi % Nieekologiczne zachowania wśród mieszkańców (niesprzątanie po 115 34,43% zwierzętach, wywożenie śmieci do lasu, spalanie śmieci, inne) Zły stan zbiorników i cieków wodnych, zanieczyszczenie wody (np. staw, 97 29,04% zalew, rzeki, inne) Zanieczyszczenie gleb w tym dzikie wysypiska śmieci 56 16,77% Zanieczyszczenie powietrza 41 12,28% Brak lub zły stan terenów zielonych (np. parków, skwerków, ogródków 25 7,49% miejskich inne) Źródło: Badanie ankietowe Najczęściej wskazywanymi lokalizacjami dotyczącymi zanieczyszczenia powietrza był obszar całej gminy. Tabela 25. Jakie są Państwa zdaniem problemy gospodarcze w Gminie Dubiecko Liczba Problemy odpowiedzi % Brak stałych miejsc pracy dostosowanych do profilu zawodowego 119 49,58% mieszkańców Słaba kondycja ekonomiczna istniejących przedsiębiorstw 45 18,75% Mała przedsiębiorczość mieszkańców 33 13,75% 28 LOKALNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY DUBIECKO NA LATA 2017-2023

Zbyt mała liczba lokali usługowych 26 10,83% Brak wykwalifikowanych pracowników 17 7,08% Źródło: Badanie ankietowe Na pytanie gdzie występują problemy gospodarcze ankietowani najczęściej odpowiadali, że problemy dotyczą całej gminy i trudno wskazać konkretną lokalizację. Pojawiały się też odpowiedzi wskazujące centrum Dubiecka.

Tabela 26. Jakie są Państwa zdaniem najważniejsze problemy przestrzenno-funkcjonalne Gminy? Liczba Problemy odpowiedzi % Braki lub zła jakość infrastruktury technicznej 121 38,91% Brak lub niewystarczający stopień zagospodarowania miejsc publicznie 74 23,79% dostępnych Niedostosowanie miejsc publicznie dostępnych do potrzeb osób 43 13,83% niepełnosprawnych Zły stan, brak lub mała dostępność do obiektów kulturalnych, miejsc 27 8,68% spotkań dla mieszkańców Braki lub zła jakość infrastruktury technicznej. Zły stan, brak lub mała 25 8,04% dostępność do infrastruktury społecznej Niedostosowanie miejsc publicznych dla rodziców z dzieckiem w wózku 21 6,75% Źródło: Badanie ankietowe Najwięcej Respondentów wskazało na braki lub złą jakość infrastruktury technicznej. Ankietowani najczęściej wskazywali miejscowości: Wybrzeże, Przedmieście Dubieckie, Słonne, Śliwnicę oraz Bachórzec. Tabela 27. Jakie są Państwa zdaniem najważniejsze problemy dotyczące budynków i budowli w Gminie? Liczba Problemy odpowiedzi % Zły stan budynków publicznych (urząd miejski, szkoły, przedszkola, 28 12,84% opieki społecznej, biblioteki inne) Braki w wyposażeniu budynków w rozwiązania energooszczędne i 134 61,47% proekologiczne Zły stan komunalnych budynków mieszkalnych (elewacja, dach, stolarka 56 25,69% okienna, kanalizacja, ogrzewanie inne) Źródło: Badanie ankietowe Ankietowani wskazywali miejscowości Wybrzeże, Hucisko Nienadowskie oraz Dubiecko. Na pytanie czy Gmina Dubiecko wymaga programu ożywienia społeczno-gospodarczego, społecznego i przestrzenno-środowiskowego ankietowani najczęściej udzielali odpowiedzi „zdecydowanie tak” i „raczej tak” (w sumie 97,80%). Wykres 8. Ocena konieczności wdrożenia programu ożywienia społeczno-gospodarczego

2,20%

47,80% zdecydowanie tak 50,00% raczej tak

raczej nie

Źródło: Badanie ankietowe

29 LOKALNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY DUBIECKO NA LATA 2017-2023

Następnie poproszono ankietowanych o wskazanie tych grup społecznych, które ich zdaniem powinny być głównymi odbiorcami działań rewitalizacyjnych w Gminie Dubiecko. Respondenci mogli wskazać więcej niż jedną grupę. W odpowiedziach wskazano przede wszystkim na rodziny z dziećmi (46,70%) oraz na osoby bezrobotne (44,70%). Na trzecim miejscu, znaleźli się seniorzy oraz dzieci (35,80%).

Wykres 9. Wskazanie grup społecznych, które powinny być głównymi odbiorcami działań rewitalizacyjnych w Gminie Dubiecko

osoby zagrożone patologiami 8,90%

osoby zagrożone ubóstwem i wykluczeniem 16,20% społecznym

osoby bezrobotne 44,70%

osoby niepełnosprawne 35,80%

seniorzy 22,90%

młodzież 46%

dzieci 16,80%

rodziny z małymi dziećmi 46,70%

Źródło: Badanie ankietowe I.6. WYNIKI WARSZATU DIAGNOSTYCZNEGO W dniu 30.03.2017 r. odbył się warsztat diagnostyczny, którego celem była identyfikacja obszarów problemowych wraz ze wskazaniem głównych problemów, jakie na nich występują. W trakcie warsztatu uczestnikom warsztatów została przedstawiona tematyka rewitalizacji oraz zostały przedstawione podstawowe definicje. Następnym etapem warsztatu była prezentacja wstępnych wyników analizy diagnostycznej. Po prezentacji uczestnicy w grupach identyfikowali obszary problemowe. Zdaniem uczestników warsztatu najpilniejszej interwencji rewitalizacyjnej wymagają części miejscowości Dubiecko, Nienadowa, Wybrzeże, Śliwnica. W trakcie warsztatu w następnej części uczestnicy zidentyfikowali problemy na tych obszarach – ich wyniki są zamieszczone w poniższej tabeli, a dotyczą sfer: społecznej, przestrzenno-funkcjonalnej, technicznej, gospodarczej i środowiskowej. W wyniku analizy danych wskaźnikowych oraz badań społecznych i jakościowych na wyznaczonych obszarach zidentyfikowano ostatecznie następujące problemy. Tabela 28. Zidentyfikowane problemy na obszarze zdegradowanym i rewitalizacji Sfera Zidentyfikowane problemy  Wysokie bezrobocie, niechęć do przekwalifikowywania się, apatia bezrobotnych.  Małe zainteresowanie mieszkańców życiem gminy. Społeczna  Mała aktywność społeczna – trudności w kształtowaniu nowych liderów, niechęć do działania społecznego, podejrzliwość wobec osób angażujących się w sprawy społeczne.  Niska świadomość społeczna na temat korzyści wynikających z procesu 30 LOKALNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY DUBIECKO NA LATA 2017-2023

społecznictwa obywatelskiego.  Duże zapotrzebowanie na imprezy masowe.  Ograniczone możliwości zapewnienia opieki osobom starszym i będącym w potrzebie.  Ograniczona oferta spędzania wolnego czasu w zakresie rekreacji, sportu i kultury.  Niewystarczająca oferta spędzania wolnego czasu dla dzieci i młodzieży w okresie ferii i wakacji, nierozwijanie zainteresowań.  Nieestetyczne i wyeksploatowane przystanki autobusowe.  Bardzo ograniczona ilość miejsc parkingowych przy obiektach użyteczności publicznej, placówkach handlowych i innych powszechnie użytkowanych np. punkty przesiadkowe (zwłaszcza w Dubiecku).  Niska estetyka przestrzeni publicznych (wyeksploatowane place zabaw, brak zieleni, małej architektury).  Niewystarczające zagospodarowanie przestrzeni publicznej (np. brak placu zabaw przy Szkole Podstawowej Nr 2 w Nienadowej).  Niepełny poziom skanalizowania i zwodociągowania miejscowości w gminie (zwłaszcza: Nienadowa, Wybrzeże, Dubiecko).  Przestarzałe, energochłonne oświetlenie uliczne (szczególnie Dubiecko). Przestrzenno-  Niski stopień wykorzystania niektórych obiektów zabytkowych ze względu funkcjonalna i na zły stan techniczny (np. Spichlerz w Wybrzeżu). techniczna  Nieprzystosowanie budynku Kresowego Domu Sztuki w Dubiecku do całorocznego funkcjonowania (brak ogrzewania, wysoka energochłonność).  Niewykorzystany obiekt szkoły w Śliwnicy (możliwość przystosowania na Dom Dziennego Pobytu osób starszych).  Bariery architektoniczne dla osób niepełnosprawnych, matek z wózkami dziecięcymi itp. (m.in. w Urzędzie Gminy, w innych obiektach użyteczności publicznej, w przestrzeniach publicznych).  Niewystarczające zaplecze techniczne Szkoły Podstawowej i Liceum w Dubiecku (m.in. brak wielofunkcyjnej auli umożliwiającej organizowanie różnych przedsięwzięć kulturalnych, edukacyjnych, rekreacyjnych i innych dla uczniów i mieszkańców, cieknący stropodach).  Stadion w Dubiecku nieprzystosowany do tworzenia różnorodnej oferty rekreacyjno-sportowej.  Bardzo słaba kondycja finansowa przedsiębiorstw.  Bardzo ograniczona promocja miejscowych usług i produktów oraz obszaru. Gospodarcza  Zanikanie miejscowego rynku.  Bardzo ograniczone tereny inwestycyjne.  Niewykorzystane walory turystyczne obszaru.  Niska świadomość ekologiczna mieszkańców.  Spalanie odpadów w piecach. Środowiskowa  Bardzo niski stopień wykorzystania odnawialnych źródeł energii.  Istniejące pokrycia dachowe zawierające azbest. Źródło: Opracowanie własne W związku z tym, iż na obszar rewitalizacji powinien również charakteryzować się potencjałami, w procesie pracy dokonano ich identyfikacji. Zidentyfikowane potencjały znajdują się w poniższej tabeli.

31 LOKALNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY DUBIECKO NA LATA 2017-2023

Tabela 29. Zidentyfikowane potencjały na obszarze zdegradowanym i rewitalizacji Zidentyfikowane potencjały:  atrakcyjne tereny pod działalność handlowo-usługową;  rozwinięta pomoc społeczna realizowana przez GOPS w Dubiecku;  cyklicznie organizowane w Gminie imprezy kulturalne;  działające zespoły ludowe i sportowe;  walory przyrodniczo-krajobrazowe gminy, szczególnie Dolina Sanu ;  funkcjonujące na terenie Gminy lokalne instytucje kultury:  Gminny Ośrodek Kultury (GOK) w Dubiecku;  Galeria,  przebiegające przez Gminę trasy turystyczne;  dobra dostępność komunikacyjna;  łatwa komunikacja z sąsiednimi gminami;  rozwinięta sieć dróg umożliwiająca łatwe przemieszczanie się między miejscowościami gminy;  wolne obiekty, nadjące się do przystosowania do innych potrzeb.

Źródło: Opracowanie własne

I.7. DELIMITACJA OBSZARÓW ZDEGRADOWANYCH I DO REWITALIZACJI Powyższa diagnoza pozwoliła na przeprowadzenie analizy w oparciu o wystandaryzowane wskaźniki, a następnie wyliczenie wskaźnika syntetycznego dla miejscowości na poziomie poszczególnych sfer oraz dla wszystkich łącznie. Wystandaryzowanie wskaźników odbywało się w oparciu o następujący wzór: W − W W = w śr s σ Gdzie: Ws – wskaźnik wystandaryzowany, Ww – wartość wskaźnika dla osiedla, Wśr – średnia arytmetyczna wskaźnika dla całej gminy, σ – odchylenie standardowe wskaźnika. Wystandaryzowanie wskaźnika oznacza jego odchylenie od jego wartość średniej dla gminy, która zawsze wynosi 0. Wartości wystandaryzowanych wskaźników mogą przyjmować wartości dodatnie lub ujemne. Wskaźniki dodatnie wskazują, które miejscowości w gminie są zdegradowane w poszczególnych zagadnieniach, wartości ujemne natomiast wskazują na korzystniejszą sytuację na poszczególnych jednostkach. Standaryzując wskaźniki również została uwzględniona specyfika wskaźników, tzn. im niższa wartość wskaźnika tym większy poziom degradacji, został on pomnożony przez (-)1. Zgodnie z Instrukcją dotyczącą przygotowania projektów rewitalizacyjnych w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Podkarpackiego na lata 2014-2020 obszaru zdegradowanego, na którym zidentyfikowano destrukcyjne procesy społeczne, przestrzenno- funkcjonalne, techniczne, gospodarcze oraz środowiskowe, które doprowadziły do jego trwałej degradacji. W związku z powyższym jako pierwsze zostały uwzględnione wskaźniki dotyczące sfery społecznej, tj:  Liczba osób bezrobotnych na 100 mieszkańców  Odsetek długotrwale bezrobotnych w ogólnej liczbie bezrobotnych  Liczba osób korzystających z pomocy społecznej z powodu bezradności na 100 mieszkańców  Liczba osób korzystających z pomocy społecznej z powodu bezrobocia na 100 mieszkańców  Liczba wykroczeń na 100 mieszkańców  Liczba przestępstw na 100 mieszkańców  Liczba osób korzystających z zajęć w Gminnym Domu Kultury na 100 mieszkańców  Liczba aktywnych czytelników Biblioteki Publicznej na 100 mieszkańców  Liczba osób korzystających z zajęć w Bibliotece Publicznej na 100 mieszkańców  Liczba lokali komunalnych i socjalnych na 100 mieszkańców 32 LOKALNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY DUBIECKO NA LATA 2017-2023

 Długość dróg do remontu na 100 mieszkańców [km]  Odsetek powierzchni publicznych w powierzchni miejscowości  Liczba budynków mieszkalnych podłączonych do sieci gazowej na 100 mieszkańców  Masa wyrobów azbestowych i eternitowych na 100 mieszkańców  Liczba podmiotów wpisanych do rejestru REGON na 100 mieszkańców

W pozostałych sferach:  Liczba lokali komunalnych i socjalnych na 100 mieszkańców  Długość dróg do remontu na 100 mieszkańców [km]  Odsetek powierzchni publicznych w powierzchni miejscowości  Liczba budynków mieszkalnych podłączonych do sieci gazowej na 100 mieszkańców  Masa wyrobów azbestowych i eternitowych na 100 mieszkańców  Liczba podmiotów wpisanych do rejestru REGON na 100 mieszkańców.

W wyniku delimitacji zgodnie z przyjętym wzorem uzyskano następujące wartości wskaźników. Tabela 30. Wartości wskaźników wystandaryzowanych Sfera Sfera Sfera Sfera Sfera MIEJSCOWOŚCI przestrzenno- społeczna techniczna środowiskowa gospodarcza funkcjonalna Bachórzec -0,72 -0,16 -1,03 -0,14 0,30 Drohobyczka 1,02 -0,13 1,07 -0,15 0,30 Dubiecko 2,42 2,85 -4,97 -0,83 -3,35 Hucisko Nienadowskie 0,02 -0,18 -0,98 -0,21 0,63 Iskań 0,54 0,32 0,79 -0,48 -0,90 Kosztowa -3,02 1,33 -0,32 -0,03 0,31 Łączki -6,28 -0,77 4,65 1,44 -0,61 Nienadowa 1,15 0,27 -1,13 -0,54 -0,16 Piątkowa 2,82 -0,77 1,08 -0,29 0,42 Przedmieście Dubieckie 3,84 -0,32 -0,59 -0,53 0,08 Sielnica -1,08 -0,77 0,54 1,05 0,41 Słonne -2,67 1,25 -3,79 3,11 0,27 Śliwnica 2,20 0,18 -0,16 -0,93 0,49 Tarnawka 4,27 -0,77 0,99 -0,44 0,47 Winne-Podbukowina -1,15 -0,77 1,43 -0,50 -0,05 Wybrzeże 0,50 -0,77 0,12 -0,15 -0,02 Załazek -3,88 -0,77 2,29 -0,39 1,41 Źródło: Opracowanie własne Jako obszar zdegradowany wskazuje się te miejscowości, które mają dodatnią wartość wskaźnika w sferze społecznej oraz dodatkowo w jednej sferze oraz mają strategiczne znaczenie dla rozwoju gminy. Dlatego też, jako miejscowości zdegradowane określono: Dubiecko, Nienadową, Śliwnicę oraz Wybrzeże.

33 LOKALNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY DUBIECKO NA LATA 2017-2023

Rysunek 3. Mapa obszaru zdegradowanego

Źródło: Opracowanie własne Wskazany obszar obejmuje 43,44 km2, co stanowi 28,16% całej gminy oraz zamieszkiwany jest przez 4028 mieszkańców, co stanowi 42,23%. Z tego względu niezbędne było zawężenie obszaru rewitalizacji do obszaru, który cechuje się szczególną koncentrację negatywnych zjawisk oraz ma szczególnie strategiczne znaczenie dla rozwoju gminy, dlatego też wyznaczono 4 podobszary rewitalizacji. I podobszar znajduje się w miejscowości Dubiecko.

34 LOKALNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY DUBIECKO NA LATA 2017-2023

Rysunek 4. Podobszar rewitalizacji w miejscowości Dubiecko

Źródło: Opracowanie własne II podobszar znajduje się w miejscowości Nienadowa. Rysunek 5. Podobszar rewitalizacji w miejscowości Nienadowa

Źródło: Opracowanie własne

35 LOKALNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY DUBIECKO NA LATA 2017-2023

III podobszar znajduje się w miejscowości Śliwnica. Rysunek 6. Podobszar rewitalizacji w miejscowości Śliwnica

Źródło: Opracowanie własne IV podobszar znajduje się w miejscowości Wybrzeże. Rysunek 7. Podobszar rewitalizacji w miejscowości Wybrzeże

Źródło: Opracowanie własne Łącznie obszar rewitalizacji obejmuje 83,64ha, co stanowi 0,54% powierzchni całej gminy i jest zamieszkiwany przez 652 osoby, co stanowi 6,84% całej populacji. Wskaźniki referencyjne Zgodnie z instrukcją przygotowania programów rewitalizacji w zakresie wsparcia w ramach regionalnego programu operacyjnego województwa podkarpackiego na lata 2014-2020, wyznaczony 36 LOKALNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY DUBIECKO NA LATA 2017-2023 obszar rewitalizacji powinien charakteryzować się również gorszymi wskaźnikami od zawartych w instrukcji wartości referencyjnych obliczonych dla województwa podkarpackiego. Należało wykazać, że wyznaczony obszar rewitalizacji charakteryzuje się minimum 4 wskaźnikami z kategorii: Demografia, Rynek pracy, Pomoc społeczna, Edukacja, Podmioty gospodarcze, Bezpieczeństwo publiczne, Uwarunkowania przestrzenne, Integracja społeczna, Ochrona środowiska, których wartości są niższe niż od wartości referencyjnych dla województwa podkarpackiego, przy czym maksymalnie jest to 1 wskaźnik z każdej kategorii. Poniższa tabela przedstawia zestawianie wyników wskaźników dla obszaru rewitalizacji ze wskaźnikami referencyjnymi dla województwa podkarpackiego. Obszar rewitalizacji w gminie Dubiecko spełnia warunek posiadania minimum 4 wskaźników (maksymalnie po 1 wskaźniku z każdej kategorii) gorszych niż wartości referencyjnych dla województwa podkarpackiego w następujących kategoriach: Pomoc społeczna, rynek pracy, edukacja oraz Uwarunkowania przestrzenne. Obszar rewitalizacji kwalifikuje się, zatem do wsparcia w ramach RPO WP 2014-2020. Tabela 31. Zestawianie wyników wskaźników dla obszaru rewitalizacji ze wskaźnikami referencyjnymi dla województwa podkarpackiego Kategoria: Kategoria: Pomoc Kategoria: Kategoria: Ochrona Uwarunkowania społeczna Bezpieczeństwo środowiska przestrzenne Wskaźnik: Liczba budynków Liczba osób mieszkalnych korzystających ze Liczba stwierdzonych zamieszkałych, świadczeń pomocy przestępstw ogółem w Odsetek ludności wybudowanych przed społecznej w przeliczeniu na 100 korzystającej z sieci rokiem 1989 w relacji przeliczeniu na 100 osób wg faktycznego wodociągowej do ogólnej liczby osób wg miejsca miejsca zamieszkania budynków zamieszkania w 2014 r. mieszkalnych w 2014 r. zamieszkałych w 2011 r.

Obszar 7,2 (2014 rok) 4,29% (2014 rok) 43,55% (2014 r.) 82,21 (2011 rok) rewitalizacji

Wskaźnik referencyjny Województwo 6,1 (2014 rok) 1,32%, (2014 rok) 80,2 (2014 r.) 76,36% (2011 rok) Podkarpackie Źródło: Opracowanie własne

I.8. SKALA I CHARAKTER POTRZEB REWITALIZACYJNYCH Osiągnięcie wizji będzie możliwe, jeżeli gmina sprosta większości zidentyfikowanym potrzebom rewitalizacyjnym. Identyfikacja potrzeb rewitalizacyjnych nastąpiła w oparciu o przeprowadzoną diagnozę, w tym badania społeczne ilościowe i jakościowe oraz przeprowadzoną wizję lokalną. Zidentyfikowane potrzeby rewitalizacyjne:

 w sferze społecznej: - podejmowanie działań na rzecz ograniczania bezrobocia, - tworzenie warunków do przekwalifikowywania się, - włączanie mieszkańców w życie gminy, - aktywizowanie i wspieranie lokalnych liderów, eksponowanie osób angażujących się w sprawy społeczne, - organizowanie imprezy masowych zwiększających integrację mieskańców, - zapewniani opieki osobom starszym i będącym w potrzebie, - rozwijanie ofert spędzania wolnego czasu w zakresie rekreacji, sportu i kultury, - rozwijanie oferty spędzania wolnego czasu dla dzieci i młodzieży w okresie ferii i wakacji, rozwijanie zainteresowań.

 w sferze środowiskowej: 37 LOKALNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY DUBIECKO NA LATA 2017-2023

- uwrażliwianie mieszkańców na sprawy ochrony środowiska, - zwiększanie stopnia wykorzystania odnawialnych źródeł energii w obiektachpublicznych i w indywidualnych, - usuwanie pokryć dachowych zawierających azbest,

 w sferze technicznej i przestrzenno-funkcjonalnej: - podnoszenie estetyki i funkcjonalności przystanków autobusowych, - zwiększanie ilości i podnoszenie standardu miejsc parkingowych przy obiektach użyteczności publicznej, placówkach handlowych i innych powszechnie użytkowanych np. punkty przesiadkowe (zwłaszcza w Dubiecku), - poprawa estetyki przestrzeni publicznych (place zabaw, zieleń, mała architektura, m.in. przy Szkole Podstawowej Nr 2 w Nienadowej), - zwiększanie stopnia skanalizowania i zwodociągowania miejscowości w gminie (zwłaszcza: Nienadowa, Wybrzeże, Dubiecko), - zmiana oświetlenia ulicznego na bardziej oszczędne (szczególnie w Dubiecku), - większe wykorzystanie obiektów zabytkowych do tworzenia ofety kulturalnej, turystycznej – poprawa stanu technicznego (np. Spichlerz w Wybrzeżu), - przystosowanie budynku Kresowego Domu Sztuki w Dubiecku do całorocznego funkcjonowania (m.in. ogrzewanie, termomodernizacja), - utworzenie Domu Dziennego Pobytu dla osób starszych - wykorzystanie nieczynnego obiektu szkoły w Śliwnicy, - likwidowanie w przestrzeni publicznej barier architektonicznych dla osób niepełnosprawnych, matek z wózkami dziecięcymi itp. (m.in. w Urzędzie Gminy, w innych obiektach użyteczności publicznej, w przestrzeniach publicznych), - rozwijanie zaplecza technicznego Szkoły Podstawowej i Liceum w Dubiecku (m.in. budowa wielofunkcyjnej auli umożliwiającej organizowanie różnych przedsięwzięć kulturalnych, edukacyjnych, rekreacyjnych i innych dla uczniów i mieszkańców, cieknący stropodach), - przystosowanie Stadionu w Dubiecku do tworzenia różnorodnej oferty rekreacyjno-sportowej,

 w sferze gospodarczej: - promomowaie miejscowych usług i produktów oraz obszaru, - zwiekszaniepowierzchni terenów inwestycyjnych, - większe wykorzstanie gospodarcze walorów turystycznych, - tworzenuie warunków sprzyjających dzialalnoci gospodarczej.

38 LOKALNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY DUBIECKO NA LATA 2017-2023

II. OPIS POWIĄZAŃ LOKALNEGO PROGRAMU REWITALIZACJI Z DOKUMENTAMI STRATEGICZNYMI GMINY, W TYM STRATEGIĄ ROZWOJU GMINY, STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY, STRATEGIĄ ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH ORAZ STRATEGIĄ MOF PRZEMYŚL

Lokalny Program Rewitalizacji to jeden z podstawowych programów operacyjnych gminy. Planowane działania w ramach LPR powinny wpisywać się w rozwojową politykę prowadzoną przez Gminę oraz wizję, która przedstawia pożądany efekt całego procesu. Jednocześnie planowane działania rewitalizacyjne powinny być spójne z założeniami głównych dokumentów planistycznych i strategicznych obowiązujących w gminie. Strategia Rozwoju Gminy Dubiecko Strategia Rozwoju Gminy Dubiecko to jeden z podstawowych dokumentów planowania rozwoju gminy. Dokument ten został przyjęty uchwałą Uchwałą Nr 84/XVI/2016 z dnia 27 stycznia 2016 r. w sprawie zmiany uchwały własnej nr 135/XIV/99 z dnia 28.12.1999 r. o przyjęciu Strategii Rozwoju Gminy Dubiecko. Strategia Rozwoju Gminy Dubiecko wskazuje na kluczowe potrzeby i oczekiwania mieszkańców, dlatego też spójność LPR z tym dokumentem jest niezwykle ważna. Opracowana Strategia Rozwoju Gminy Dubiecko w liście priorytetowych programów inwestycyjnych wskazuje m.in. zadanie Zagospodarowanie wolnych obiektów szkolnych i terenów przy szkołach pod rozwój turystyki (np. organizacja zielonych szkół, szkółki jeździeckie). Zapisy LPR stanowią uszczegółowienie założeń polityki strategicznej rozwoju gminy. Dlatego też Strategia Rozwoju Gminy Dubiecko jest komplementarna z celami LPR. Zapisana w LPR wizja, cel nadrzędny oraz cele strategiczne i operacyjne z kierunkami działań rewitalizacyjnych są zbieżne z założeniami i zapisami Strategii Rozwoju Gminy Dubiecko oraz stanowią o ich uszczegółowieniu. Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w gminie Dubiecko na lata 2016-2026 Strategia to jeden z podstawowych dokumentów planowania rozwoju gminy. Dokument ten został przyjęty uchwałą Uchwałą NR 142/XXIII/2016 z dnia 30 sierpnia 2016 r. w sprawie uchwalenia Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych w gminie Dubiecko na lata 2016- 2026. Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych na lata 2016-2026 jest wieloletnim dokumentem programowym. Dokument ten stanowi jeden z podstawowych instrumentów planowania gospodarczego i społecznego. Ma szczególne znaczenie dla zapewnienia bezpieczeństwa socjalnego mieszkańców. Opracowana Strategia w liście priorytetowych zadań wskazuje m.in. 8.1. Cel strategiczny – zapobieganie ubóstwu i marginalizacji grup społecznych szczególnego ryzyka, 8.4. Cel strategiczny – ograniczenie zjawiska patologii społecznej. Misją pomocy społecznej jest przeciwdziałanie marginalizacji społecznej osób poprzez udostępnienie im istniejących oraz rozwijanie nowych usług i form oparcia społecznego, realizowanych poprzez podmioty publiczne i niepubliczne, grupy samopomocy i wysokokwalifikowaną kadrę i wolontariat. W związku z powyższym zapisana w LPR wizja, cel nadrzędny oraz cele strategiczne i operacyjne z kierunkami działań rewitalizacyjnych są zbieżne z założeniami i zapisami Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych w gminie Dubiecko na lata 2016- 2026 oraz stanowią o ich uszczegółowieniu. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Dubiecko Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Dubiecko określa funkcjonalno-przestrzenny rozwój gminy i wskazuje kierunki zagospodarowania w odniesieniu do obszaru gminy. Przyjęte Uchwałą nr 137/XIV/1999 Rady Gminy w Dubiecku z dnia 8 grudnia 1999r. Studium określa strategiczne zamierzenia społeczno-gospodarcze: - rozwój rolnictwa, szczególnie indywidualnego, - propagowanie i poprawianie warunków zycia społeczno-kulturalnego poprzez rozwój obiektów oświatowych, kulturalnych, sportowych i mieszkaniowych, - kompleksowy rozwój turystyki i agroturystyki, - rozwój przedsiębiorczości i usług, - modernizacj i realizacja infrastruktury technicznej. 39 LOKALNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY DUBIECKO NA LATA 2017-2023

III. OPIS WIZJI STANU OBSZARU PO PRZEPROWADZENIU REWITALIZACJI

Wizja przedstawia pożądany obraz rzeczywistości, który ma być osiągnięty poprzez realizację działań zapisanych w LPR. Jest ona opisem wizerunku obszaru rewitalizacji w przyszłości, przy założeniu wystąpienia korzystnych uwarunkowań. Wizja jest możliwie szczegółową „fotografią” stanu i sytuacji obszaru rewitalizacji w 2023 roku. Jest to koncepcja, która powinna być motywująca, sformułowana w sposób pozytywny, z uwzględnieniem lokalnych uwarunkowań. Jest ukierunkowana prognostycznie, tak więc wskazuje generalny kierunek jej rozwoju. Podsumowując, wizja stanowi wzorzec określający stan i tożsamość obszaru rewitalizacji po realizacji zapisów LPR. Wizja obszaru rewitalizacji w Gminie Dubiecko to: W wyniku przeprowadzonego procesu rewitalizacji na wyznaczonych obszarach ograniczone zostały problemy społeczne, przestrzenne, techniczne, gospodarcze i środowiskowe.Zrealizowane przedsięwzięcia przyczyniły się do większej aktywizacji społecznej i zawodowej osób zagrożonych wykluczeniem społecznym. Osoby oraz grupy zagrożone wykluczeniem i marginalizacją społeczną, jeśli tylko tego chciały, uzyskały możliwość przezwyciężenia swego trudnego położenia oraz wzmocnienia swojej pozycji konkurencyjnej na rynku pracy, zorganizowana została opieka dla potrzebujących, dzięki zrewitalizowaniu niewykorzystywanych obiektów publicznych. W następstwie przeprowadzonej rewitalizacji podniesiono standard istniejących oraz utworzone zostały nowe przestrzenie publiczne służące zaspokajaniu różnorodnych potrzeb (m.in. kulturalnych, rekreacyjno-wypoczynkowych, sportowych i turystycznych) mieszkańców obszaru rewitalizacji i całej gminy. Przestrzenie będą służyć szerszej integracji oraz aktywizacji mieszkańców w różnych sferach życia społecznego. Proces rewitalizacji objął również budynki, budowle gminne i infrastrukturę liniową, zwłaszcza wodno- kanalizacyjną oraz drogową, których standard został istotnie poprawiony. Konsekwentne działania przyczyniły się do zachowania i poprawy środowiska naturalnego. Obszary rewitalizacji stały się atrakcyjne pod względem zamieszkania, inwestowania oraz odwiedzania. Przedstawiona Wizja odnosi się do zdiagnozowanych potrzeb mieszkańców obszaru rewitalizacji. Odpowiada na problemy opisane w diagnozie oraz wskazane w pogłębionej analizie obszaru rewitalizacji. Jest odpowiedzią na to, jak mieszkańcy chcieliby widzieć Gminę po przeprowadzonych działaniach rewitalizacyjnych. Kluczowym zagadnieniem jest zniwelowanie zjawisk kryzysowych oraz wykorzystanie potencjału obszaru rewitalizacji w celu podniesienia jakości życia mieszkańców.

40 LOKALNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY DUBIECKO NA LATA 2017-2023

IV. CELE REWITALIZACJI ORAZ ODPOWIADAJĄCE IM KIERUNKI DZIAŁAŃ SŁUŻĄCYCH ELIMINACJI LUB OGRANICZENIU NEGATYWNYCH ZJAWISK

Wizja przedstawia pożądany stan obszarów rewitalizacji w przyszłości. Aby jego osiągnięcie było możliwe konieczne jest wyznaczenie celów rewitalizacji, które będą kierunkowały podejmowane działania. Poniżej prezentowana jest zakładana struktura rezultatów LPR. Rysunek 8. Struktura rezultatów LPR Wizja

Cel nadrzędny rewitalizacji

Podsystem przestrzenno- Podsystem Podsystem Podsystem społeczny funkcjonalny i gospodarczy środowiskowy techniczny

Cele strategiczne Cele strategiczne Cele strategiczne Cele strategiczne

Cele operacyjne Cele operacyjne Cele operacyjne Cele operacyjne

Kierunki działań Kierunki działań Kierunki działań Kierunki działań

Cel nadrzędny rewitalizacji:

Rozwój obszarów rewitalizacji poprzez nadanie im nowych funkcji i odbudowanie istniejących oraz realizację zintegrowanych działań ukierunkowanych na poprawę zagospodarowania przestrzennego, stanu środowiska przyrodniczego oraz przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu i ożywienie gospodarcze.

Wyznaczony cel nadrzędny kierunkuje proces wyprowadzania obszaru rewitalizacji ze stanu kryzysowego. Wynika on ze zidentyfikowanych problemów i potrzeb rewitalizacyjnych i ma przyczynić się do odnowy oraz ożywienia podobszarów rewitalizacji. Powinien być on realizowany wspólnie z wszystkimi interesariuszami LPR. Interesariuszami LPR zgodnie z Ustawą o rewitalizacji są:  mieszkańcy obszaru rewitalizacji oraz właściciele, użytkownicy wieczyści nieruchomości i podmioty zarządzające nieruchomościami znajdującymi się na tym obszarze, w tym spółdzielnie mieszkaniowe, wspólnoty mieszkaniowe i towarzystwa budownictwa społecznego,  inni mieszkańcy Gminy Dubiecko,  podmioty prowadzące lub zamierzające prowadzić na obszarze gminy działalność gospodarczą,

41 LOKALNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY DUBIECKO NA LATA 2017-2023

 podmioty prowadzące lub zamierzające prowadzić na obszarze gminy działalność społeczną, w tym organizacje pozarządowe i grupy nieformalne,  jednostki samorządu terytorialnego i ich jednostki organizacyjne,  organy władzy publicznej. Cele rewitalizacji wskazują na rezultaty o kluczowym znaczeniu oraz długiej perspektywie czasowej. Ukierunkowują działania, których zadaniem jest wyprowadzanie obszaru rewitalizacji ze stanu kryzysowego, a w rezultacie poprawy jego sytuacji, co w konsekwencji przekłada się na całą gminę. Uszczegółowieniem celów strategicznych są cele operacyjne i przypisane im kierunki działań. Cele operacyjne wskazują na sposób osiągnięcia celów strategicznych w zakresie przedsięwzięć właściwych dla wychodzenia z sytuacji kryzysowej obszaru rewitalizacji. Przedsięwzięcia rewitalizacyjne odnoszą się do zidentyfikowanych na etapie diagnozy i jej pogłębienia problemów oraz potencjałów obszarów rewitalizacji. Skupiają się na priorytetach rewitalizacji, jakimi jest poprawa warunków i jakości życia mieszkańców poprzez zintegrowane działania w podsystemach: społecznym, przestrzenno-funkcjonalnym i technicznym, gospodarczym i środowiskowym. Cele wyznaczone w poszczególnych podsystemach zostały przedstawione w poniższej tabeli. Tabela 32. Struktura celów strategicznych i operacyjnych w poszczególnych podsystemach Podsystem Cele strategiczne Cele operacyjne Społeczny 1. Poprawa jakości życia 1.1. Wsparcie osób zagrożonych mieszkańców obszaru wykluczeniem społecznym rewitalizacji 1.2. Wysoki poziom integracji społeczności lokalnej Przestrzenno- 2. Rozwinięty układ 2.1. Infrastruktura techniczna i społeczna funkcjonalny i przestrzenno- dostosowana do potrzeb mieszkańców, techniczny funkcjonalny oraz w tym do potrzeb osób techniczny niepełnosprawnych spełniający potrzeby 2.2. Wysoki poziom estetyki i funkcjonalności mieszkańców obszaru przestrzeni publicznych rewitalizacji 2.3. Infrastruktura sportowo-rekreacyjna, kulturalna i turystyczna odpowiadająca potrzebom mieszkańców Gospodarczy 3. Wzrost poziomu 3.1. Wykorzystanie potencjału obszaru rozwoju rewitalizacji dla budowania jego gospodarczego atrakcyjności gospodarczej Środowiskowy 4. Poprawa stanu 4.1. Ograniczone zagrożenia dla środowiska środowiska naturalnego naturalnego Źródło: Opracowanie własne W Lokalnym Programie Rewitalizacji zostały wyznaczone 4 cele strategiczne w czterech podsystemach. Wyznaczone cele skupiają się na niwelowaniu zdiagnozowanych zjawisk kryzysowych oraz wzmacnianiu istniejących potencjałów. Podsystem społeczny Aspekt społeczny jest priorytetowy w procesie prowadzenia rewitalizacji, dlatego też niezwykle ważne jest jego uwzględnienie we wszystkich wyznaczonych celach, które będą służyły osiągnięciu sformułowanej wizji obszaru po przeprowadzonym procesie rewitalizacji. Sformułowana wizja zakłada aktywizację społeczno-kulturalną i zawodową mieszkańców oraz zwiększenie poziomu integracji różnych grup społecznych co będzie służyło wzrostowi poziomu kapitału społecznego i ludzkiego. Niezwykle ważnym aspektem poruszanym w wizji jest przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu, dlatego ten element również został zawarty w sformułowanych celach. Należy również pamiętać, że problemy społeczne dotyczą określonych grup społecznych. W związku z tym, ważne jest, aby działaniami rewitalizacyjnymi objąć wszystkie grupy zagrożone wykluczeniem społecznym.

42 LOKALNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY DUBIECKO NA LATA 2017-2023

Tabela 33. Kierunki działań oraz przypisane zjawiska kryzysowe i potencjały do celu strategicznego 1 Cel strategiczny 1.: Poprawa jakości życia mieszkańców obszaru rewitalizacji Cel operacyjny 1.1.: Wsparcie osób zagrożonych wykluczeniem społecznym Kierunki działań 1.1.1. Realizacja programów aktywności zawodowej mieszkańców 1.1.2. Wspieranie postaw przedsiębiorczych mieszkańców 1.1.3. Zorganizowanie stacjonarnej opieki dla osób starszych i niepełnosprawnych oraz dla dzieci i młodzieży Powiązanie ze zjawiskami kryzysowymi  Wysokie bezrobocie, niechęć do przekwalifikowywania się, apatia bezrobotnych.  Ograniczone możliwości zapewnienia opieki osobom starszym i będącym w potrzebie  Ograniczona oferta spędzania wolnego czasu w zakresie rekreacji, sportu i kultury.  Niewystarczająca oferta spędzania wolnego czasu dla dzieci i młodzieży w okresie ferii i wakacji, nierozwijanie zainteresowań. Powiązanie z potencjałami  rozwinięta pomoc społeczna realizowana przez GOPS w Dubiecku;  cyklicznie organizowane w Gminie imprezy kulturalne;  działające zespoły ludowe i sportowe; Cel operacyjny 1.2.: Wysoki poziom integracji społeczności lokalnej Kierunki działań 1.2.1. Organizacja programów i imprez aktywizujących mieszkańców 1.2.2. Angażowanie mieszkańców w życie publiczne i kulturalne poprzez organizację wydarzeń kulturalnych i historycznych integrujących mieszkańców i kultywujących lokalne dziedzictwo kulturowe 1.2.3. Rozwijanie bazy i infrastruktury służącej organizacji imprez kulturalnych, rekreacyjno- sportowych, turystycznych Powiązanie ze zjawiskami kryzysowymi  Małe zainteresowanie mieszkańców życiem gminy.  Mała aktywność społeczna – trudności w kształtowaniu nowych liderów, niechęć do działania społecznego, podejrzliwość wobec osób angażujących się w sprawy społeczne.  Niska świadomość społeczna na temat korzyści wynikających z procesu społecznictwa obywatelskiego.  Duże zapotrzebowanie na imprezy masowe  Ograniczona oferta spędzania wolnego czasu w zakresie rekreacji, sportu i kultury.  Niewystarczająca oferta spędzania wolnego czasu dla dzieci i młodzieży w okresie ferii i wakacji, nierozwijanie zainteresowań. Powiązanie z potencjałami  rozwinięta pomoc społeczna realizowana przez GOPS w Dubiecku;  cyklicznie organizowane w Gminie imprezy kulturalne;  działające zespoły ludowe i sportowe;  funkcjonujące na terenie Gminy lokalne instytucje 43 LOKALNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY DUBIECKO NA LATA 2017-2023

Cel strategiczny 1.: Poprawa jakości życia mieszkańców obszaru rewitalizacji kultury: Gminny Ośrodek Kultury (GOK) w Dubiecku, Galeria;

Źródło: Opracowanie własne Podsystem przestrzenno-funkcjonalny Realizacja celów i działań w podsystemie przestrzenno-funkcjonalnym przyczyni się do uporządkowania przestrzeni publicznej na obszarze rewitalizacji oraz podniesienia jakości życia mieszkańców i wzmocnienia procesu integracji społecznej. Modernizacja ciągów komunikacyjnych spowoduje również poprawę bezpieczeństwa. Działania te dotyczą wszystkich mieszkańców. Tabela 34. Kierunki działań oraz przypisane zjawiska kryzysowe i potencjały do celu strategicznego 2 Cel strategiczny 2.: Rozwinięty układ przestrzenno-funkcjonalny oraz techniczny spełniający potrzeby mieszkańców obszaru rewitalizacji Cel operacyjny 2.1.: Infrastruktura techniczna i społeczna dostosowana do potrzeb mieszkańców, w tym do potrzeb osób niepełnosprawnych Kierunki działań 2.1.1. Poprawa dostosowania obiektów użyteczności publicznej i przestrzeni publicznych do potrzeb osób niepełnosprawnych 2.1.2. Zagospodarowywanie niewykorzystanych obiektów 2.1.3. Rozwijanie infrastruktury sportowo-rekreacyjnej, kultury i turystycznej 2.1.4. Renowacja, remont obiektów zabytkowych 2.1.5. Termomodernizacja budynków użyteczności publicznej 2.1.6. Rozbudowa obiektów użyteczności publicznej 2.1.7. Systematyczna rozbudowa systemu kanalizacji sanitarnej i sieci wodociągowej wraz z postępującą zabudową 2.1.8. Poprawa nawierzchni dróg gminnych wraz rozbudową oświetlenia ulicznego Powiązanie ze zjawiskami kryzysowymi  Niepełny poziom skanalizowania i zwodociągowania miejscowości w gminie (zwłaszcza: Nienadowa, Wybrzeże, Dubiecko).  Przestarzałe, energochłonne oświetlenie uliczne (szcz Niski stopień wykorzystania niektórych obiektów zabytkowych ze względu na zły stan techniczny (np. Spichlerz w Wybrzeżu).  Nieprzystosowanie budynku Kresowego Domu Sztuki w Dubiecku do całorocznego funkcjonowania (brak ogrzewania, wysoka energochłonność).  Niewykorzystany obiekt szkoły w Śliwnicy (możliwość przystosowania na Dom Dziennego Pobytu osób starszych)  Bariery architektoniczne dla osób niepełnosprawnych, matek z wózkami dziecięcymi itp. (m.in. w Urzędzie Gminy, w innych obiektach użyteczności publicznej, w przestrzeniach publicznych).  Niewystarczające zaplecze techniczne Szkoły Podstawowej i Liceum w Dubiecku (m.in. brak wielofunkcyjnej auli umożliwiającej organizowanie różnych przedsięwzięć kulturalnych, edukacyjnych, rekreacyjnych i innych dla uczniów i mieszkańców, cieknący stropodach). Powiązanie z potencjałami  dobra dostępność komunikacyjna; 44 LOKALNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY DUBIECKO NA LATA 2017-2023

 łatwa komunikacja z sąsiednimi gminami;  rozwinięta sieć dróg umożliwiająca łatwe przemieszczanie się między miejscowościami gminy;  wolne obiekty, nadjące się do przystosowania do innych potrzeb. Cel operacyjny 2.2.: Wysoki poziom estetyki i funkcjonalności przestrzeni publicznych Kierunki działań 2.2.1. Zagospodarowywanie i nadawanie nowych funkcji przestrzeniom publicznym 2.2.2. Poprawa dostosowania obiektów użyteczności publicznej i przestrzeni publicznych do potrzeb osób niepełnosprawnych Powiązanie ze zjawiskami kryzysowymi  Niewystarczające zagospodarowanie przestrzeni publicznej (np. brak placu zabaw przy Szkole Podstawowej Nr 2 w Nienadowej).  Nieestetyczne i wyeksploatowane przystanki autobusowe.  Bardzo ograniczona ilość miejsc parkingowych przy obiektach użyteczności publicznej, placówkach handlowych i innych powszechnie użytkowanych np. punkty przesiadkowe (zwłaszcza w Dubiecku).  Niska estetyka przestrzeni publicznych (wyeksploatowane place zabaw, brak zieleni, małej architektury). Powiązanie z potencjałami  atrakcyjne tereny pod działalność handlowo- usługową;  dobra dostępność komunikacyjna;  łatwa komunikacja z sąsiednimi gminami;  rozwinięta sieć dróg umożliwiająca łatwe przemieszczanie się między miejscowościami gminy;  wolne obiekty, nadjące się do przystosowania do innych potrzeb; Cel operacyjny 2.3: Infrastruktura sportowo-rekreacyjna, kulturalna i turystyczna odpowiadająca potrzebom mieszkańców Kierunki działań 2.3.1 Rozwijanie infrastruktury sportowo-rekreacyjnej, kultury i turystycznej Powiązanie ze zjawiskami kryzysowymi  Stadion w Dubiecku nieprzystosowany do tworzenia różnorodnej oferty rekreacyjno-sportowej.  Niewystarczające zaplecze techniczne Szkoły Podstawowej i Liceum w Dubiecku (m.in. brak wielofunkcyjnej auli umożliwiającej organizowanie różnych przedsięwzięć kulturalnych, edukacyjnych, rekreacyjnych i innych dla uczniów i mieszkańców, cieknący stropodach). Powiązanie z potencjałami  cyklicznie organizowane w Gminie imprezy kulturalne;  działające zespoły ludowe i sportowe;  walory przyrodniczo-krajobrazowe gminy, szczególnie Dolina Sanu ;  przebiegające przez Gminę trasy turystyczne;  dobra dostępność komunikacyjna; Źródło: Opracowanie własne Podsystem gospodarczy

45 LOKALNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY DUBIECKO NA LATA 2017-2023

Realizacja celów w podsystemie gospodarczym przyczyni się do ożywienia ekonomicznego, a także na całym rewitalizowanym obszarze. Poprawa warunków materialnych mieszkańców obszaru przyczyni się z kolei do poprawy ich warunków socjalno-bytowych. Jednocześnie realizacja działań w podsystemie gospodarczym będzie miała wpływ na integrację wśród mieszkańców oraz ich zrzeszanie się w formalne i nieformalne grupy społeczne. Tabela 35. Kierunki działań oraz przypisane zjawiska kryzysowe i potencjały do celu strategicznego 3 Cel strategiczny 3.: Wzrost poziomu rozwoju gospodarczego Cel operacyjny 3.1.: Wykorzystanie potencjału obszaru rewitalizacji dla budowania jego atrakcyjności gospodarcze Kierunki działań 3.1.1. Tworzenie warunków przestrzenno-technicznych do powstawania i rozwoju przedsiębiorstw 3.1.2. Tworzenie oferty imprez atrakcyjnych dla turystów Powiązanie ze zjawiskami kryzysowymi  Bardzo słaba kondycja finansowa przedsiębiorstw.  Bardzo ograniczona promocja miejscowych usług i produktów oraz obszaru.  Zanikanie miejscowego rynku.  Bardzo ograniczone tereny inwestycyjne.  Niewykorzystane walory turystyczne obszaru. Powiązanie z potencjałami  atrakcyjne tereny pod działalność handlowo- usługową;  walory przyrodniczo-krajobrazowe gminy, szczególnie Dolina Sanu;  dobra dostępność komunikacyjna;  łatwa komunikacja z sąsiednimi gminami;  rozwinięta sieć dróg umożliwiająca łatwe przemieszczanie się między miejscowościami gminy;  wolne obiekty, nadjące się do przystosowania do innych potrzeb. Źródło: Opracowanie własne Podsystem środowiskowy Realizacja celów w podsystemie środowiskowym przyczyni się do zachowania środowiska przyrodniczego oraz zmiany świadomości mieszkańców w tym zakresie. Tabela 36. Kierunki działań oraz przypisane zjawiska kryzysowe i potencjały do celu strategicznego 4 Cel strategiczny 4.: Poprawa stanu środowiska naturalnego Cel operacyjny 4.1 Ograniczone zagrożenia dla środowiska naturalnego Kierunki działań 4.1.1. Usuwanie wyrobów zawierających azbest; 4.1.2. Zwiększanie wykorzystania odnawialnych źródeł energii Powiązanie ze zjawiskami kryzysowymi  Niska świadomość ekologiczna mieszkańców.  Spalanie odpadów w piecach.  Bardzo niski stopień wykorzystania odnawialnych źródeł energii.  Istniejące pokrycia dachowe zawierające azbest Powiązanie z potencjałami  walory przyrodniczo-krajobrazowe gminy, szczególnie Dolina Sanu; Żródło: Opracowanie własne

46 LOKALNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY DUBIECKO NA LATA 2017-2023

V. OPIS PRZEDSIĘWZIĘĆ REWITALIZACYJNYCH

Nabór przedsięwzięć rewitalizacyjnych został przeprowadzony w dniach 21.04.2017 do 05.05.2017r. metodą uspołecznioną, co oznacza, że każdy interesariusz procesu rewitalizacji mógł przedstawić swój pomysł na działania rewitalizacyjne. Wypełnione karty można było złożyć w Urzędzie Gminy w Dubiecku, drogą elektroniczną – wysyłając formularz mailem. Łącznie zostało złożonych 8 kart. V.1. OPIS PLANOWANYCH PODSTAWOWYCH PRZEDSIĘWZIĘĆ REWITALIZACYJNYCH Realizacja celów możliwa będzie przede wszystkim poprzez wdrożenie przedsięwzięć rewitalizacyjnych o charakterze społecznym, a także przestrzenno-funkcjonalnym i gospodarczym. Lokalny Program Rewitalizacji zakłada realizację 8 przedsięwzięć, które przyczynią się w dużej mierze do zniwelowania negatywnych zjawisk społecznych zdiagnozowanych na obszarze rewitalizacji oraz dodatkowo przyczynią się do uporządkowania ładu przestrzennego i ożywienia gospodarczego. Realizacja przedsięwzięć zwiększy poziom integracji mieszkańców, w tym integracji międzypokoleniowej, zwiększy ich aktywność społeczną i zawodową, a także zwiększy poziom odpowiedzialności za dbałość o przestrzeń publiczną oraz za podejmowane przedsięwzięcia. Tabela 37. Przedsięwzięcie rewitalizacyjne: nr 1 Tytuł Przebudowa i rozbudowa Remizy Strażackiej w Dubiecku wraz z zagospodarowaniem otoczenia Dubiecko, ul. Strażacka Lokalizacja Działka nr ewid. 71/7 - powierzchnia 9a Podmiot realizujący Gmina Dubiecko, ul. Przemyska 10 37-750 Dubiecko Potencjalni partnerzy Nie dotyczy  Ograniczona oferta spędzania wolnego czasu w zakresie rekreacji, sportu i kultury.  Bardzo ograniczona ilość miejsc parkingowych przy obiektach Powiązanie z problemami użyteczności publicznej, placówkach handlowych i innych powszechnie użytkowanych np. punkty przesiadkowe (zwłaszcza w Dubiecku).  Niska estetyka przestrzeni publicznych (wyeksploatowane place zabaw, brak zieleni, małej architektury). Budynek Remizy OSP pełniący funkcję kulturalno oświatową położony w centrum Dubiecka przy ul. Strażackiej, wiek budynku – ok. 100 lat. W chwili obecnej budynek znacznie zniszczony i zużyty przez lata istnienia i eksploatacji w stanie nienadającym się do remontu doraźnego. Do prawidłowego i należytego pełnienia swej funkcji planuje się wykonać przebudowę i rozbudowę w/w obiektu. Celem głównym działania ma być przystosowanie budynku do rozszerzenia funkcji i udostępnienie dla społeczeństwa w tym na Opis przedsięwzięcia cele gospodarcze. W ramach przedmiotowego przedsięwzięcia planuje się wykonanie następujących działań:  Przygotowanie dokumentacji projektowej.  Wykonanie robót budowlanych polegających na rozbudowie i przebudowie.  Zagospodarowanie terenu – dojazd, place, zieleń, oświetlenie.  Zakup sprzętu i wyposażenia - instrumentów. Beneficjenci przedsięwzięcia - mieszkańcy, - goście, - władze Gminy 47 LOKALNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY DUBIECKO NA LATA 2017-2023

Tytuł Przebudowa i rozbudowa Remizy Strażackiej w Dubiecku wraz z zagospodarowaniem otoczenia Szacunkowe ramy finansowe 2550000,00 zł Okres realizacji III kwartał 2018 – IV kwartał 2022 Potencjalne źródła Regionalny Program Operacyjny dla Województwa finansowania Podkarpackiego na lata 2014-020. Priorytet VI, Działanie 6.3. Rewitalizacja przestrzeni regionalnej. Budżet Gminy Sposób oceny i miary Ewidencjonowanie spotkań i imprez kulturalno towarzyskich na terenie obiektu. Rezultaty Liczba osób korzystających z obiektu – 2000 Przedsięwzięcie  Przedsięwzięcie nr 8 Aktywni na rynku pracy komplementarne finansowane z Europoejskiego Funduszu Społecznego Źródło: Opracowanie własne na podstawie karty przedsięwzięcia Tabela 38. Przedsięwzięcie rewitalizacyjne: nr 2 Tytuł Rewitalizacja rynku w Dubiecku Obszar pomiędzy ulicami: Drzewińskiego, Krasickiego, ulicą Lokalizacja Rynek i ulicą Przemyską Działki nr ewid. 789/4, 789/5, 71/3 - powierzchnia - 1ha Podmiot realizujący Gmina Dubiecko, ul. Przemyska 10 37-750 Dubiecko Potencjalni partnerzy Nie dotyczy  Bardzo słaba kondycja finansowa przedsiębiorstw.  Bardzo ograniczona promocja miejscowych usług i produktów oraz obszaru.  Zanikanie miejscowego rynku.  Nieestetyczne i wyeksploatowane przystanki autobusowe.  Bardzo ograniczona ilość miejsc parkingowych przy obiektach użyteczności publicznej, placówkach handlowych i innych powszechnie użytkowanych np. punkty przesiadkowe Powiązanie z problemami (zwłaszcza w Dubiecku).  Niska estetyka przestrzeni publicznych (wyeksploatowane place zabaw, brak zieleni, małej architektury)  Bariery architektoniczne dla osób niepełnosprawnych, matek z wózkami dziecięcymi itp. (m.in. w Urzędzie Gminy, w innych obiektach użyteczności publicznej, w przestrzeniach publicznych).  Przestarzałe, energochłonne oświetlenie uliczne (szczególnie Dubiecko). W chwili obecnej w skład rynku wchodzą trzy ulice, ul. Drzewińskiego, ul. Krasickiego i ul. Rynek, parking i tereny zielone wraz z zielenią niską i wysoką, alejkami oraz plac zabaw i teren dworca autobusowego. W chwili obecnej na całym wymienionym terenie planuje się wykonać remont wszystkich wymienionych wyżej części składowych. Zakłada się, że w zakres prac wejdzie również częściowo remont i przebudowa kanalizacji Opis przedsięwzięcia deszczowej oraz oświetlenia ulicznego i parkowego. Planuje się wykonanie również na terenach zielonych wykonanie nowych nasadzeń zieleni niskiej i wysokiej. Celem projektu jest podniesienie standardu i zwiększenie funkcjonalności terenu rynku i miejsc parkingowych przy obiektach użyteczności publicznej, placówkach handlowych i innych powszechnie użytkowanych np. miejsca do rekreacji, 48 LOKALNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY DUBIECKO NA LATA 2017-2023

Tytuł Rewitalizacja rynku w Dubiecku punkty przesiadkowe na dworcu autobusowym. Aktywizacja i integracja lokalnej społeczności poprzez podniesienie estetyki i funkcjonalności przestrzeni publicznych (wyeksploatowane place zabaw, zieleń, mała architektura). W ramach przedmiotowego przedsięwzięcia planuje się wykonanie następujących działań:  Przygotowanie dokumentacji projektowej.  Remont ulic i parkingu wraz z kanalizacją deszczową.  Modernizacja oświetlenia ulicznego i parkowego na terenach zielonych wraz z wymianą lamp.  Remont alejek na terenach zielonych wraz z ewentualnym wykonaniem elementów małej architektury, wykonanie nowych nasadzeń zieleni niskiej, wysokiej oraz trawników.  Remont placów zabaw.  Remont modernizacja terenu dworcowego. Beneficjenci przedsięwzięcia - mieszkańcy, - goście, - władze Gminy Szacunkowe ramy finansowe 1 530 000,00 zł Okres realizacji II kwartał 2019 - IV kwartał 2020 Potencjalne źródła Regionalny Program Operacyjny dla Województwa finansowania Podkarpackiego na lata 2014-020. Priorytet VI, Działanie 6.3. Rewitalizacja przestrzeni regionalnej. Budżet Gminy Sposób oceny i miary Rejestr wejść, monitoring Rezultaty Liczba użytkowników zrewitalizowanych przestrzeni - 22000 Przedsięwzięcie  Przedsięwzięcie nr 8 Aktywni na rynku pracy komplementarne finansowane z Europoejskiego Funduszu Społecznego Źródło: Opracowanie własne na podstawie karty przedsięwzięcia Tabela 39. Przedsięwzięcie rewitalizacyjne: nr 3 Tytuł Budowa Sali Sportowej w Dubiecku wraz z zagospodarowaniem otoczenia Dubiecko, ul. Przemyska Lokalizacja Działki nr ewid. 16/11, 16/13/, 16/15, 16/17, 16/19, 16/21 - powierzchnia - ok. 1 ha Podmiot realizujący Gmina Dubiecko, ul. Przemyska 10 37-750 Dubiecko Potencjalni partnerzy Nie dotyczy Powiązanie z problemami  Duże zapotrzebowanie na imprezy masowe.  Ograniczona oferta spędzania wolnego czasu w zakresie rekreacji, sportu i kultury.  Niewystarczająca oferta spędzania wolnego czasu dla dzieci i młodzieży w okresie ferii i wakacji, nierozwijanie zainteresowań.  Niewykorzystane walory turystyczne obszaru.  Niewystarczające zaplecze techniczne Szkoły Podstawowej i Liceum w Dubiecku (m.in. brak wielofunkcyjnej auli umożliwiającej organizowanie różnych przedsięwzięć kulturalnych, edukacyjnych, rekreacyjnych i innych dla uczniów i mieszkańców, cieknący stropodach).  Stadion w Dubiecku nieprzystosowany do tworzenia

49 LOKALNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY DUBIECKO NA LATA 2017-2023

Tytuł Budowa Sali Sportowej w Dubiecku wraz z zagospodarowaniem otoczenia różnorodnej oferty rekreacyjno-sportowej. Budynek sali sportowej będzie pełnił funkcję kulturalną oraz sportowo rekreacyjną Dubiecka przy ul. Przemyskiej. W chwili obecnej zniwelowano teren w miejscu planowanego budynku. Celem głównym działania ma być wybudowanie budynku sali i między innymi udostępnienie dla społeczeństwa w tym na cele sportowo widowiskowe oraz rekreacyjne i terapeutyczno- rehabilitacyjne np. aerobik, kulturystyka itp. Opis przedsięwzięcia

W ramach przedmiotowego przedsięwzięcia planuje się wykonanie następujących działań:  Wykonanie robót budowlanych polegających na budowie obiektu wraz z urządzeniami towarzyszącymi jak parkingi, drogi wewnętrzne dojazdowe z oświetleniem, zieleń.  Zakup sprzętu i wyposażeni. Beneficjenci przedsięwzięcia - mieszkańcy, - goście, - sportowcy, - władze Gminy Szacunkowe ramy finansowe 8 500 000,00 zł Okres realizacji III kwartał 2018 - IV kwartał 2022 Potencjalne źródła Poddziałanie 19.2 „Wsparcie na wdrażanie operacji w ramach finansowania strategii rozwoju lokalnego kierowanego przez społeczność” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014- 2020 w zakresie Rozwoju infrastruktury turystycznej i/lub rekreacyjnej i/lub kulturalnej. Budżet Gminy Ewidencjonowanie spotkań i imprez kulturalno-towarzyskich na Sposób oceny i miary terenie obiektu. Rezultaty Liczba użytkowników powstałej infrastruktury - 4000 Źródło: Opracowanie własne na podstawie karty przedsięwzięcia Tabela 40. Przedsięwzięcie rewitalizacyjne: nr 4 Tytuł Remont i adaptacja zabytkowego Spichlerza w miejscowości Wybrzeże na potrzeby działalności organizacji pozarządowych, tworzenia oferty turystycznej i cele gospodarcze Lokalizacja Wybrzeże, dz. nr ewid. 149/19 - powierzchnia 26a Podmiot realizujący Gmina Dubiecko, ul. Przemyska 10 37-750 Dubiecko Potencjalni partnerzy Nie dotyczy  Małe zainteresowanie mieszkańców życiem gminy.  Mała aktywność społeczna – trudności w kształtowaniu nowych liderów, niechęć do działania społecznego, podejrzliwość wobec osób angażujących się w sprawy społeczne.  Niska świadomość społeczna na temat korzyści wynikających Powiązanie z problemami z procesu społecznictwa obywatelskiego.  Duże zapotrzebowanie na imprezy masowe.  Ograniczona oferta spędzania wolnego czasu w zakresie rekreacji, sportu i kultury.  Niewystarczająca oferta spędzania wolnego czasu dla dzieci i młodzieży w okresie ferii i wakacji, nierozwijanie zainteresowań.

50 LOKALNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY DUBIECKO NA LATA 2017-2023

 Bardzo ograniczona promocja miejscowych usług i produktów oraz obszaru.  Zanikanie miejscowego rynku.  Niski stopień wykorzystania niektórych obiektów zabytkowych ze względu na zły stan techniczny (np. Spichlerz w Wybrzeżu). Budynek Spichlerza wpisany do rejestru zabytków pod numerem A-68 w roku 1986 pełniący w chwili obecnej funkcję gospodarczo składową położony jest w centrum lewobrzeżnej części m-ci Wybrzeże, wiek budynku – wybudowany w 2 poł. XIX w. Ostatni remont przeprowadzono po I wojnie światowej, wnętrze podzielone jest drewnianymi stropami na trzy kondygnacje oraz pokryto budynek blachą. W chwili obecnej budynek znacznie zniszczony i zużyty przez lata istnienia i eksploatacji. Do prawidłowego i należytego pełnienia swej funkcji planuje się wykonać remont budynku z zagospodarowaniem na cele kultury służącej społeczności Opis przedsięwzięcia lokalnej. Adaptacja budynku na cele kultury służącej lokalnej społeczności, t. j. na potrzeby działalności organizacji pozarządowych, tworzenia oferty turystycznej oraz zakup wyposażenia. W ramach przedmiotowego przedsięwzięcia planuje się wykonanie następujących działań:  Przygotowanie dokumentacji projektowej.  Wykonanie prac remontowo budowlanych dotyczących zmiany sposobu użytkowania budynku z przeznaczeniem na cele kultury i turystyki oraz działalności organizacji pozarządowych.  Zakup sprzętu i wyposażenia. Beneficjenci przedsięwzięcia - mieszkańcy, - goście, - artyści, - władze Gminy Szacunkowe ramy finansowe 840 000,00 zł Okres realizacji II kwartał 2020 - IV kwartał 2022 Potencjalne źródła Regionalny Program Operacyjny dla Województwa finansowania Podkarpackiego na lata 2014-2020. DZIAŁANIE 4.4 KULTURA Budżet Gminy Sposób oceny i miary Ewidencjonowanie spotkań i imprez kulturalno-towarzyskich. Rezultaty Liczba zorganizowanych wydarzeń rocznie - 30 Źródło: Opracowanie własne na podstawie karty przedsięwzięcia Tabela 41. Przedsięwzięcie rewitalizacyjne: nr 5 Tytuł Strzelnica Dubiecko Lokalizacja Dubiecko, ul. Targowa Dz. nr ewid 26/3 - powierzchnia 17a Podmiot realizujący Gmina Dubiecko, ul. Przemyska 10 37-750 Dubiecko Potencjalni partnerzy Nie dotyczy  Ograniczona oferta spędzania wolnego czasu w zakresie rekreacji, sportu i kultury. Powiązanie z problemami  Niewystarczająca oferta spędzania wolnego czasu dla dzieci i młodzieży w okresie ferii i wakacji, nierozwijanie zainteresowań.  Niewykorzystane walory turystyczne obszaru. Opis przedsięwzięcia Strzelnica Sportowa w Dubiecku pełniąca funkcję szkoleniowo

51 LOKALNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY DUBIECKO NA LATA 2017-2023

Tytuł Strzelnica Dubiecko sportową położona w centrum Dubiecka przy ul. Targowej, wiek budynku – ok. 50 lat. W chwili obecnej budynek nie jest użytkowany ze względu na znaczne zniszczenie i zużycie przez lata istnienia i eksploatacji w stanie obecnym nie nadaje się do użytkowania ani do remontu doraźnego. Do przywrócenia prawidłowego i należytego funkcjonowania obiektu planuje się wykonać przebudowę i rozbudowę budynku oraz remont i przebudowę. Celem głównym działania ma być przystosowanie budynku do rozszerzenia funkcji i udostępnienie dla społeczeństwa w tym na cele gospodarcze. W ramach przedmiotowego przedsięwzięcia planuje się wykonanie następujących działań:  Przygotowanie dokumentacji projektowej.  Wykonanie robót budowlanych polegających na rozbudowie i przebudowie.  Remont i przebudowa stanowisk strzelniczych.  Zagospodarowanie terenu – dojazd, place, zieleń, oświetlenie.  Zakup sprzętu strzeleckiego sportowego oraz zakup wyposażenia budynku i stanowisk strzelniczych. Beneficjenci przedsięwzięcia - mieszkańcy, - goście, - sportowcy, - myśliwi, - władze Gminy Szacunkowe ramy finansowe 1 330 000,00 zł Okres realizacji II kwartał 2021 - IV kwartał 2022 Potencjalne źródła Poddziałanie 19.2 „Wsparcie na wdrażanie operacji w ramach finansowania strategii rozwoju lokalnego kierowanego przez społeczność” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014- 2020 w zakresie Rozwoju infrastruktury turystycznej i/lub rekreacyjnej i/lub kulturalnej. Budżet Gminy Sposób oceny i miary Ewidencjonowanie osób i grup korzystających z obiektu. Rezultaty Liczba osób korzystających z miejscowych obiektów w tym przebudowanej strzelnicy - 1500 Źródło: Opracowanie własne na podstawie karty przedsięwzięcia Tabela 42. Przedsięwzięcie rewitalizacyjne: nr 6 Tytuł Wodociąg w Nienadowej Lokalizacja Nienadowa - teren od działki 3643/2 do działki 637/1 Podmiot realizujący Gmina Dubiecko, ul. Przemyska 10 37-750 Dubiecko Potencjalni partnerzy Nie dotyczy  Niska świadomość ekologiczna mieszkańców. Powiązanie z problemami  Niepełny poziom skanalizowania i zwodociągowania miejscowości w gminie (zwłaszcza: Nienadowa, Wybrzeże, Dubiecko). W chwili obecnej teren uzbrojony w sieć gazową, telefoniczną oraz kanalizacyjną. Celem działania jest aktywizacja społeczeństwa na przedmiotowym terenie, intensyfikacja przedsięwzięć Opis przedsięwzięcia inwestycyjno gospodarczych, stworzenie lepszych warunków do osiedlania. W ramach przedmiotowego przedsięwzięcia planuje się wykonanie następujących działań:

52 LOKALNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY DUBIECKO NA LATA 2017-2023

Tytuł Wodociąg w Nienadowej  Przygotowanie dokumentacji projektowej.  Wykonanie uzbrojenia wyznaczonego terenu w sieć wodociągową. Beneficjenci przedsięwzięcia - mieszkańcy, - goście, - władze Gminy Szacunkowe ramy finansowe 370 000,00 zł Okres realizacji III kwartał 2018 - IV kwartał 2019 Potencjalne źródła Regionalny Program Operacyjny dla Województwa finansowania Podkarpackiego na lata 2014-2020. DZIAŁANIE 4.3 GOSPODARKA WODNO-ŚCIEKOWA Budżet Państwa, Budżet Gminy Sposób oceny i miary Ewidencjonowanie wszystkich przedsięwzięć inwestycyjno- gospodarczych i turystycznych na uzbrojonym terenie. Rezultaty Liczba podłączonych budynków - 110 Źródło: Opracowanie własne na podstawie karty przedsięwzięcia Tabela 43. Przedsięwzięcie rewitalizacyjne: nr 7 Adaptacja budynku byłej Szkoły w miejscowości Śliwnica na Tytuł Dom Dziennego Pobytu Lokalizacja Śliwnica, dz. nr ewid. 1012/3 - powierzchnia 1,18ha Podmiot realizujący Gmina Dubiecko, ul. Przemyska 10 37-750 Dubiecko Potencjalni partnerzy Nie dotyczy

 Ograniczone możliwości zapewnienia opieki osobom starszym i będącym w potrzebie.  Niewykorzystany obiekt szkoły w Śliwnicy (możliwość Powiązanie z problemami przystosowania na Dom Dziennego Pobytu osób starszych)  Bariery architektoniczne dla osób niepełnosprawnych, matek z wózkami dziecięcymi itp. (m.in. w Urzędzie Gminy, w innych obiektach użyteczności publicznej, w przestrzeniach publicznych). W chwili obecnej budynek byłej szkoły w Śliwnicy nieużytkowany oświatowo, mieści jedynie 2 mieszkania pracownicze. Budynek posiada dwie kondygnacje naziemne i jedną podziemną. Pomieszczenia oświatowe nie są obecnie użytkowane. Adaptacja budynku byłej Szkoły w miejscowości Śliwnica na cele związane z opieką i ofertą spędzania wolnego czasu dla osób starszych i będących w potrzebie. Opis przedsięwzięcia W ramach przedmiotowego przedsięwzięcia planuje się wykonanie następujących działań:  Przygotowanie dokumentacji projektowej.  Wykonanie prac remontowo budowlanych dotyczących zmiany sposobu użytkowania budynku z przeznaczeniem na cele związane z opieką i ofertą spędzania wolnego czasu dla osób starszych i będących w potrzebie.  Zakup sprzętu i wyposażenia. Beneficjenci przedsięwzięcia - mieszkańcy – osoby zagrożone wykluczeniem Szacunkowe ramy finansowe 900 000,00 zł Okres realizacji II kwartał 2021 - IV kwartał 2022 Potencjalne źródła Regionalny Program Operacyjny dla Województwa finansowania Podkarpackiego na lata 2014-020. Priorytet VI, Działanie 6.3. Rewitalizacja przestrzeni regionalnej. Budżet Gminy

53 LOKALNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY DUBIECKO NA LATA 2017-2023

Adaptacja budynku byłej Szkoły w miejscowości Śliwnica na Tytuł Dom Dziennego Pobytu Sposób oceny i miary Ewidencjonowanie osób i rodzin korzystających z powstałych lokali. Liczba osób korzytających z infrastruktury (personel i osoby pod Rezultaty opieką) - 50 Przedsięwzięcie  Przedsięwzięcie nr 8 Aktywni na rynku pracy komplementarne finansowane z Europoejskiego Funduszu Społecznego Źródło: Opracowanie własne na podstawie karty przedsięwzięcia

Tabela 44. Przedsięwzięcie rewitalizacyjne: nr 8 Tytuł Aktywni na rynku pracy

Lokalizacja Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Dubiecku

Podmiot realizujący Gmina Dubiecko – Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Dubiecku Potencjalni partnerzy - nie dotyczy W sferze społecznej przedsięwzięcie przyczyni się do rozwiązania następujących problemów: Powiązanie z problemami  Wysokie bezrobocie, niechęć do przekwalifikowywania się, apatia bezrobotnych.  Bardzo słaba kondycja finansowa przedsiębiorstw. W obszarze rewitalizacji utrzymuje się duża liczba osób korzystających ze świadczeń GOPS Dubiecko, co potwierdza fakt braku aktywności i samodzielnego działania na rynku pracy. Ten niski poziom kompetencji w zakresie poruszania się po rynku pracy spowodowany jest niskimi kwalifikacjami. Z tego powodu osoby te mają olbrzymie trudności ze znalezieniem pracy pozwalającym na zapewnienie warunków życia lepszych niż minimum socjalne. Brak kompetencji i kwalifikacji zawodowych (przerwy w pracy lub jej brak bezpośrednio po skończeniu szkoły) szczególnie obserwowany u kobiet powoduje utratę wartości posiadanych kwalifikacji. Częstym powodem pozostawania bez pracy albo ubóstwa z uwagi na niskie wynagrodzenia jest brak przygotowania Opis przedsięwzięcia zawodowego lub jego niedostosowanie do potrzeb rynku pracy.

W ramach realizacji projektu zaplanowano dostarczenie wsparcia odpowiadającego indywidualnym potrzebom podopiecznych GOPS Dubiecko, tak aby uczestnictwo w projekcie zwiększyło ich szanse na prace i wyjście z ubóstwa powodującego wykluczenie społeczne.

Zaprojektowano działania, których efektem będzie wzrost możliwości znalezienia zatrudnienia – tj. działania w ramach aktywnej integracji, nabycia i podniesienia kompetencji zawodowych oraz doświadczenia zawodowego poprzez realizację projektów z zakresu integracji osób zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym. Główne zadania:  indywidualne poradnictwo zawodowe klientów GOPS Dubiecko w zakresie podniesienia kompetencji życiowych 54 LOKALNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY DUBIECKO NA LATA 2017-2023

Tytuł Aktywni na rynku pracy i umiejętności zawodowych prowadzących do powrotu na rynek pracy;  kursy zawodowe dostosowane do indywidualnych predyspozycji, możliwości w celu zdobycia nowych kompetencji i umiejętności zawodowych umożliwiających aktywizację zawodową. Mieszkańcy obszaru rewitalizacji – osoby bezrobotne, bierne Beneficjenci przedsięwzięcia zawodowo oraz poszukujące pracy należące, do jednej z grup:  osoby od 50 roku życia,  osoby długotrwale bezrobotne. Szacunkowe ramy finansowe 100 000,00 zł Okres realizacji 2020 - 2023 Potencjalne źródła finansowania RPO WP Działanie 8.1 Aktywna Integracja osób zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym Budżet Gminy

Sposób oceny i miary Listy obecności i potwierdzenia odbioru certyfikatów. Umowy o pracę. Liczba osób, które ukończą odpowiednie kursy zawodowe potwierdzone certyfikatem – 60. Rezultaty Liczba osób, które podejmą zatrudnienie na otwartym rynku pracy – 25. Źródło: Opracowanie własne na podstawie karty przedsięwzięcia Poza przedsięwzięciami głównymi planowana jest również realizacja przedsięwzięć uzupełniających. W ich realizacji zostanie uwzględniony szeroki aspekt partnerstwa z innymi podmiotami. Na etapie LPR nie są znane ich ramy finansowe oraz zakres organizacyjno-techniczny. Głównym założeniem przedsięwzięć uzupełniających będzie aktywizacja mieszkańców, a także wzmacnianie poczucia tożsamości lokalnej. Jednocześnie planowane działania przyczynią się do zwiększenia poziomu integracji mieszkańców, w tym integracji międzypokoleniowej. Utworzenie nowych, atrakcyjnych przestrzeni publicznych stworzy możliwości do organizacji imprez i wydarzeń o charakterze społeczno-kulturalnym. Jednocześnie zwiększą się możliwości spędzania czasu wolnego dla wszystkich grup społecznych, w tym grup szczególnie narażonych na wykluczenie społeczne. W związku z tym planowane jest sukcesywne rozwijanie oferty sprzyjającej zaspokajaniu potrzeb środowisk obszarów rewitalizacji oraz przyczyniających się do rozwiązywania zdiagnozowanych problemów. Przedstawione powyżej przedsięwzięcia zostały ocenione merytorycznie i przyjęte jako spójny i powiązany pakiet przedsięwzięć podstawowych (bez wyodrębnienia przedsięwzięć uzupełniających). Przedsięwzięcia infrastrukturalne finansowane z EFRR są komplementarne z priorytetami inwestycyjnymi EFS i powiazane z realizacją celów w zakresie włączenia społecznego i walki z ubóstwem, a także przyczyniają się do zwiększenia możliwości znalezienia zatrudnienia. V.2. OPIS PLANOWANYCH UZUPEŁNIAJĄCYCH PRZEDSIĘWZIĘĆ REWITALIZACYJNYCH Poza przedsięwzięciami głównymi planowana jest również realizacja przedsięwzięć uzupełniających. W ich realizacji zostanie uwzględniony szeroki aspekt partnerstwa z innymi podmiotami. Na etapie LPR nie są znane ich ramy finansowe oraz zakres organizacyjno-techniczny. Głównym założeniem przedsięwzięć uzupełniających będzie aktywizacja mieszkańców, a także wzmacnianie poczucia tożsamości lokalnej. Jednocześnie planowane działania przyczynią się do zwiększenia poziomu integracji mieszkańców, w tym integracji międzypokoleniowej. Utworzenie nowych, atrakcyjnych przestrzeni publicznych stworzy możliwości do organizacji imprez i wydarzeń o charakterze społeczno-kulturalnym. Jednocześnie zwiększą się możliwości spędzania czasu wolnego dla wszystkich grup społecznych, w tym grup szczególnie narażonych na wykluczenie społeczne. Realizacji części celów dla obszaru rewitalizacja musi być wsparta realizacją projektów 55 LOKALNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY DUBIECKO NA LATA 2017-2023 inwestycyjnych. W związku z tym planowane są do realizacji przedsięwzięcia uzupełniające zaprezentowane w poniżeszej tabeli. Tabela 45. Przedsięwzięcia uzupełniające Przedsięwzięcie Powiązane cele Powiązane cele Powiązane problemy z LPR uzupełniające strategiczne z LPR operacyjne z LPR

- Wysokie bezrobocie, - Wsparcie osób "Wracamy" program Poprawa jakości życia niechęć do zagrożonych aktywizacji mieszkańców obszaru przekwalifikowywania się, wykluczeniem zawodowej kobiet rewitalizacji wychowujących apatia bezrobotnych. społecznym dzieci - - Wsparcie osób Poprawa jakości życia Atrakcyjni na rynku - Wysokie bezrobocie, zagrożonych mieszkańców obszaru pracy niechęć do wykluczeniem przekwalifikowywania się, rewitalizacji społecznym apatia bezrobotnych. - - Ograniczone możliwości zapewnienia opieki osobom starszym i będącym w potrzebie. - Ograniczona oferta - Wysoki poziom Poprawa jakości życia spędzania wolnego czasu w integracji mieszkańców obszaru Biblioteka oknem na zakresie rekreacji, sportu i społeczności rewitalizacji świat kultury. lokalnej

- Niewystarczająca oferta - spędzania wolnego czasu dla dzieci i młodzieży w okresie ferii i wakacji, nierozwijanie zainteresowań. - Ograniczone możliwości zapewnienia opieki osobom starszym i będącym w potrzebie. Aktywizacja - Ograniczona oferta kulturalna seniorów - - Wsparcie osób spędzania wolnego czasu w Poprawa jakości życia organizacja spotkań zagrożonych zakresie rekreacji, sportu i mieszkańców obszaru muzycznych przy wykluczeniem kultury. rewitalizacji współdziałaniu z społecznym grupą miłośników - Niewystarczająca oferta - śpiewu spędzania wolnego czasu dla dzieci i młodzieży w okresie ferii i wakacji, nierozwijanie zainteresowań. - Ograniczona oferta spędzania wolnego czasu w zakresie rekreacji, sportu i - Wysoki poziom "Dni Dubiecka" kultury. Poprawa jakości życia integracji organizacja imprezy mieszkańców obszaru - Niewystarczająca oferta społeczności w celu integracji rewitalizacji wszystkich spędzania wolnego czasu lokalnej dla dzieci i młodzieży w mieszkańców - okresie ferii i wakacji, nierozwijanie zainteresowań.

56 LOKALNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY DUBIECKO NA LATA 2017-2023

- Niewykorzystane walory turystyczne obszaru. Likwidacja pokryć - Istniejące pokrycia dachowe Poprawa stanu - Ograniczanie dachowych z zawierające azbest środowiska źródeł eternitu naturalnego zanieczyszczeni a środowiska Termomodernizacja - Niski stopień wykorzystania Poprawa stanu - Ograniczanie budynków niektórych obiektów środowiska źródeł użyteczności zabytkowych ze względu na naturalnego zanieczyszczeni publicznej zły stan techniczny (np. a środowiska Spichlerz w Wybrzeżu). - Nieprzystosowanie budynku Kresowego Domu Sztuki w Dubiecku do całorocznego funkcjonowania (brak ogrzewania, wysoka energochłonność). Rozbudowa sieci - Niepełny poziom Poprawa stanu - Ograniczanie kanalizacyjnej i skanalizowania i środowiska źródeł wodociągowej w zwodociągowania naturalnego zanieczyszczeni związku z miejscowości w gminie a środowiska rewitalizacją. (zwłaszcza: Nienadowa, Wybrzeże, Dubiecko). Źródło: Opracowanie własne

VI. MECHANIZMY INTEGROWANIA DZIAŁAŃ ORAZ PRZEDSIĘWZIĘĆ REWITALIZACYJNYCH

Niezwykle ważnym aspektem rewitalizacji jest zaplanowanie mechanizmów integrowania działań oraz przedsięwzięć rewitalizacyjnych. Wdrożenie tego elementu będzie opierało się o następujące zasady:  Kompleksowości,  Komplementarności przestrzennej,  Komplementarności problemowej,  Komplementarności międzyokresowej,  Komplementarności proceduralno-instytucjonalnej,  Komplementarności źródeł finansowania,  Koncentracji.

57 LOKALNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY DUBIECKO NA LATA 2017-2023

Rysunek 9. Schemat integrowania działań rewitalizacyjnych

1. Zasada kompleksowości – co oznacza, że w Programie rewitalizacji działania ujęte są w sposób kompleksowy nie pomijając aspektu społecznego, gospodarczego i przestrzennego (w tym również infrastrukturalnego, środowiskowego i kulturowego) związanego zarówno z danym obszarem, jak i jego otoczeniem. Program złożony jest z różnorodnych przedsięwzięć mających przyczynić się w założeniu do kompleksowej interwencji na rzecz obszaru zdegradowanego. Program wyklucza realizację indywidualnych inwestycji nieskutkujących zmianami strukturalnymi w obszarze rewitalizacji. 2. Zasada komplementarności przestrzennej – polega na uwzględnieniu przy realizacji przedsięwzięć rewitalizacyjnych ciągłości przestrzeni i relacji przestrzennych łączących obszary rewitalizacji z pozostałymi częściami gminy. Istotne jest traktowanie przestrzeni jako całości i zapobieganie realizacji projektów realizacyjnych w sposób punktowy. Efekty działań rewitalizacyjnych powinny również pozytywnie wpływać na całe otoczenie, a w konsekwencji na cała gmina. Zaplanowane przedsięwzięcia rewitalizacyjne będą realizowane na obszarze rewitalizacji i charakteryzują się komplementarnością przestrzenną. Planowane działania mają przede wszystkim wymiar społeczny. Zostały one wypracowane w odpowiedzi na zdiagnozowane problemy. Planowane działania będą oddziaływały na cały obszar rewitalizacji. Wszystkie działania będą prowadzone w taki sposób, aby niwelować zjawiska kryzysowe, a nie przenosić je w inne miejsca czy też doprowadzać do niepożądanych efektów takich jak segregacja społeczna czy wykluczenie. 3. Zasada komplementarności problemowej – polega na konieczności realizacji przedsięwzięć rewitalizacyjnych, które się wzajemnie dopełniają pomiędzy różnymi sferami tematycznymi. Dodatkowo zasada ta wyraża się tym, że poszczególne przedsięwzięcia wpisują się w kierunki działań przewidziane do rewitalizacji, a co za tym idzie również w cele operacyjne i strategiczne. W związku z tym, że cele przypisane są bezpośrednio do podsystemów część projektów wpisuje się w więcej niż jeden cel. Wzajemne dopełnianie się przedsięwzięć oraz powiązanie ich z celami tematycznymi zapobiega zjawisku fragmentaryzacji, a sam program będzie oddziaływał na obszar rewitalizacji w sposób kompleksowy, zaś przyczyny zjawisk kryzysowych będą traktowane całościowo.

58 LOKALNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY DUBIECKO NA LATA 2017-2023

Tabela 46. Komplementarność projektów rewitalizacyjnych z celami LPR oraz powiązanie ze zidentyfikowanymi problemami Podsystem Cele strategiczne Cele operacyjne Kierunki działań Projekty Społeczny 1. Poprawa jakości 1.1. Wsparcie osób 1.1.1. Realizacja programów aktywności  Adaptacja budynku byłej Szkoły w życia zagrożonych zawodowej mieszkańców miejscowości Śliwnica na Dom Dziennego

mieszkańców wykluczeniem 1.1.2. Wspieranie postaw przedsiębiorczych Pobytu obszaru społecznym mieszkańców  Aktywni na rynku pracy rewitalizacji 1.1.3. Zorganizowanie stacjonarnej opieki dla osób starszych i niepełnosprawnych oraz dla dzieci i młodzieży projekty uzupełniające:

 "Wracamy" program aktywizacji zawodowej kobiet wychowujących dzieci  Atrakcyjni na rynku pracy Zidentyfikowane problemy ‐ Wysokie bezrobocie, niechęć do przekwalifikowywania się, apatia bezrobotnych. ‐ Ograniczone możliwości zapewnienia opieki osobom starszym i będącym w potrzebie ‐ Ograniczona oferta spędzania wolnego czasu w zakresie rekreacji, sportu i kultury. ‐ Niewystarczająca oferta spędzania wolnego czasu dla dzieci i młodzieży w okresie ferii i wakacji, nierozwijanie zainteresowań. 1.2. Wysoki poziom 1.2.1. Organizacja programów i imprez  Budowa Sali Sportowej w Dubiecku wraz integracji aktywizujących mieszkańców społeczności 1.2.2. Angażowanie mieszkańców w życie z zagospodarowaniem otoczenia lokalnej publiczne i kulturalne poprzez organizację  Remont i adaptacja zabytkowego wydarzeń kulturalnych i historycznych Spichlerza w miejscowości Wybrzeże na integrujących mieszkańców i kultywujących potrzeby działalności organizacji lokalne dziedzictwo kulturowe pozarządowych, tworzenia oferty 1.2.3. Rozwijanie bazy i infrastruktury służącej turystycznej i cele gospodarcze organizacji imprez kulturalnych, rekreacyjno-  Przebudowa i rozbudowa Remizy sportowych, turystycznych Strażackiej w Dubiecku wraz z zagospodarowaniem otoczenia projekty uzupełniające:  Biblioteka oknem na świat  Aktywizacja kulturalna seniorów - organizacja spotkań muzycznych przy współdziałaniu z grupą miłośników śpiewu  "Dni Dubiecka" organizacja imprezy w

59 LOKALNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY DUBIECKO NA LATA 2017-2023 celu integracji wszystkich mieszkańców Zidentyfikowane problemy ‐ Małe zainteresowanie mieszkańców życiem gminy. Mała aktywność społeczna – trudności w kształtowaniu nowych liderów, niechęć do działania społecznego, podejrzliwość ‐ wobec osób angażujących się w sprawy społeczne. ‐ Niska świadomość społeczna na temat korzyści wynikających z procesu społecznictwa obywatelskiego. ‐ Duże zapotrzebowanie na imprezy masowe ‐ Ograniczona oferta spędzania wolnego czasu w zakresie rekreacji, sportu i kultury. ‐ Niewystarczająca oferta spędzania wolnego czasu dla dzieci i młodzieży w okresie ferii i wakacji, nierozwijanie zainteresowań. Przestrzenno- 2. Rozwinięty 2.1. Infrastruktura 2.1.1. Poprawa dostosowania obiektów  Przebudowa i rozbudowa Remizy funkcjonalny i układ techniczna i użyteczności publicznej Strażackiej w Dubiecku wraz z techniczny przestrzenno- społeczna i przestrzeni publicznych do potrzeb osób zagospodarowaniem otoczenia funkcjonalny dostosowana do niepełnosprawnych oraz techniczny potrzeb  Budowa Sali Sportowej w Dubiecku wraz 2.1.2. Zagospodarowywanie niewykorzystanych z zagospodarowaniem otoczenia spełniający mieszkańców, w obiektów potrzeby tym do potrzeb  Remont i adaptacja zabytkowego mieszkańców osób 2.1.3. Rozwijanie infrastruktury sportowo- Spichlerza w miejscowości Wybrzeże na obszaru niepełnosprawny rekreacyjnej, kultury i turystycznej potrzeby działalności organizacji rewitalizacji ch 2.1.4. Renowacja, remont obiektów zabytkowych pozarządowych, tworzenia oferty

2.1.5. Termomodernizacja budynków użyteczności turystycznej i cele gospodarcze

publicznej  Wodociąg w Nienadowej 2.1.6. Rozbudowa obiektów użyteczności publicznej  (7) Adaptacja budynku byłej Szkoły w miejscowości Śliwnica na Dom Dziennego 2.1.7. Systematyczna rozbudowa systemu Pobytu kanalizacji sanitarnej i sieci wodociągowej wraz z postępującą  Rewitalizacja rynku w Dubiecku zabudową

2.1.8. Poprawa nawierzchni dróg gminnych wraz rozbudową oświetlenia ulicznego Zidentyfikowane problemy ‐ Niepełny poziom skanalizowania i zwodociągowania miejscowości w gminie (zwłaszcza: Nienadowa, Wybrzeże, Dubiecko). ‐ Przestarzałe, energochłonne oświetlenie uliczne (szcz Niski stopień wykorzystania niektórych obiektów zabytkowych ze względu na zły stan techniczny (np. Spichlerz w Wybrzeżu). ‐ Nieprzystosowanie budynku Kresowego Domu Sztuki w Dubiecku do całorocznego funkcjonowania (brak ogrzewania, wysoka energochłonność). ‐ Niewykorzystany obiekt szkoły w Śliwnicy (możliwość przystosowania na Dom Dziennego Pobytu osób starszych) ‐ Bariery architektoniczne dla osób niepełnosprawnych, matek z wózkami dziecięcymi itp. (m.in. w Urzędzie Gminy, w 60 LOKALNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY DUBIECKO NA LATA 2017-2023 innych obiektach użyteczności publicznej, w przestrzeniach publicznych). ‐ Niewystarczające zaplecze techniczne Szkoły Podstawowej i Liceum w Dubiecku (m.in. brak wielofunkcyjnej auli umożliwiającej organizowanie różnych przedsięwzięć kulturalnych, edukacyjnych, rekreacyjnych i innych dla uczniów i mieszkańców, cieknący stropodach). 2.2. Wysoki poziom 2.2.1 Zagospodarowywanie i nadawanie nowych  Rewitalizacja rynku w Dubiecku estetyki i funkcji przestrzeniom publicznym funkcjonalności  (1) Przebudowa i rozbudowa Remizy przestrzeni 2.2.2 Poprawa dostosowania obiektów Strażackiej w Dubiecku wraz z publicznych użyteczności publicznej i przestrzeni zagospodarowaniem otoczenia publicznych do potrzeb osób niepełnosprawnych  Zidentyfikowane problemy ‐ Niewystarczające zagospodarowanie przestrzeni publicznej (np. brak placu zabaw przy Szkole Podstawowej Nr 2 w Nienadowej). ‐ Nieestetyczne i wyeksploatowane przystanki autobusowe. ‐ Bardzo ograniczona ilość miejsc parkingowych przy obiektach użyteczności publicznej, placówkach handlowych i innych powszechnie użytkowanych np. punkty przesiadkowe (zwłaszcza w Dubiecku). ‐ Niska estetyka przestrzeni publicznych (wyeksploatowane place zabaw, brak zieleni, małej architektury) 2.5. Infrastruktura 2.5.1. Rozwijanie infrastruktury sportowo-  Rewitalizacja rynku w Dubiecku sportowo- rekreacyjnej, kultury i turystycznej rekreacyjna,  Budowa Sali Sportowej w Dubiecku wraz kulturalna i z zagospodarowaniem otoczenia turystyczna  Strzelnica Dubiecko odpowiadająca potrzebom  Remont i adaptacja zabytkowego mieszkańców Spichlerza w miejscowości Wybrzeże na potrzeby działalności organizacji pozarządowych, tworzenia oferty turystycznej i cele gospodarcze Zidentyfikowane problemy ‐ Stadion w Dubiecku nieprzystosowany do tworzenia różnorodnej oferty rekreacyjno-sportowej. ‐ Niewystarczające zaplecze techniczne Szkoły Podstawowej i Liceum w Dubiecku (m.in. brak wielofunkcyjnej auli umożliwiającej organizowanie różnych przedsięwzięć kulturalnych, edukacyjnych, rekreacyjnych i innych dla uczniów i mieszkańców, cieknący stropodach).

61 LOKALNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY DUBIECKO NA LATA 2017-2023 Gospodarczy 3. Wzrost poziomu 3.1. Wykorzystanie 3.1.1. Tworzenie warunków przestrzenno-  Rewitalizacja rynku w Dubiecku rozwoju potencjału obszaru technicznych do powstawania i rozwoju

gospodarczego rewitalizacji dla przedsiębiorstw  Przebudowa i rozbudowa Remizy budowania jego 3.1.2. Tworzenie oferty imprez atrakcyjnych dla Strażackiej w Dubiecku wraz z atrakcyjności turystów zagospodarowaniem otoczenia gospodarczej  Remont i adaptacja zabytkowego Spichlerza w miejscowości Wybrzeże na potrzeby działalności organizacji pozarządowych, tworzenia oferty turystycznej i cele gospodarcze  Strzelnica Dubiecko projekty uzupełniające:  "Dni Dubiecka" organizacja imprezy w celu integracji wszystkich mieszkańców Zidentyfikowane problemy ‐ Bardzo słaba kondycja finansowa przedsiębiorstw. ‐ Bardzo ograniczona promocja miejscowych usług i produktów oraz obszaru. ‐ Zanikanie miejscowego rynku. ‐ Bardzo ograniczone tereny inwestycyjne. ‐ Niewykorzystane walory turystyczne obszaru. Środowiskowy 4. Poprawa stanu 4.1. Ograniczone 4.1.1. Usuwanie wyrobów zawierających  Przebudowa i rozbudowa Remizy środowiska zagrożenia dla azbest; Strażackiej w Dubiecku wraz z naturalnego środowiska 4.1.2. Zwiększanie wykorzystania zagospodarowaniem otoczenia naturalnego odnawialnych źródeł energii  Remont i adaptacja zabytkowego . Spichlerza w miejscowości Wybrzeże na potrzeby działalności organizacji pozarządowych, tworzenia oferty turystycznej i cele gospodarcze projekty uzupełniające:  Likwidacja pokryć dachowych z eternitu  Termomodernizacja budynków użyteczności publicznej  Rozbudowa sieci kanalizacyjnej i wodociągowej w związku z rewitalizacją. Zidentyfikowane problemy

62 LOKALNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY DUBIECKO NA LATA 2017-2023 ‐ Niska świadomość ekologiczna mieszkańców. ‐ Spalanie odpadów w piecach. ‐ Bardzo niski stopień wykorzystania odnawialnych źródeł energii. ‐ Istniejące pokrycia dachowe zawierające azbest Źródło: Opracowanie własne

63 LOKALNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY DUBIECKO NA LATA 2017-2023

4. Zasada komplementarności międzyokresowej – polega na ocenie działań rewitalizacyjnych zrealizowanych w latach 2007-2013 oraz na zachowaniu ciągłości programowej. Wybrane do realizacji działania, chociaż nowe, w pewnej mierze stanowią już podjęte działania i inicjatywy we wcześniejszym okresie. 5. Zasada komplementarności proceduralno-instytucjonalnej – oznacza konieczność zaprojektowania systemu zarządzania programem rewitalizacji, który pozwoli na efektywne współdziałanie na jego rzecz różnych instytucji oraz wzajemne uzupełnianie się i spójność procedur. Zasada ta została spełniona poprzez zaprojektowanie kompleksowego systemu zarządzania LPR. Struktura zarządzania LPR składać się będzie z następujących komórek: Wójt Gminy, Referat Gospodarki i Ochrony Srodowiska – Operatora Programu oraz Komitetu Rewitalizacji. Szczegółowy opis struktury zarządzania realizacją LPR przedstawiony został w kolejnym rozdziale IX. 6. Zasada komplementarności źródeł finansowania – oznacza, że przedsięwzięcia rewitalizacyjne są komplementarne po kątem źródeł finansowania. Planowane do realizacji przedsięwzięcia uwzględniają ich finansowanie z różnych źródeł wzajemnie się dopełniających. Uwzględnione jest finansowanie ze źródeł publicznych (krajowych, unijnych, środków własnych) oraz prywatnych bez ryzyka podwójnego finansowania. Przedsięwzięcia infrastrukturalne finansowane z EFRR są komplementarne z priorytetami inwestycyjnymi EFS i powiązane z realizacją celów w zakresie włączenia społecznego i walki z ubóstwem, a także przyczyniają się do zwiększenia możliwości znalezienia zatrudnienia. 7. Zasada koncentracji – oznacza prowadzenie działań rewitalizacyjnych na terenach o istotnym znaczeniu dla rozwoju gminy, obejmujących całość lub część obszaru zdegradowanego w miejscach szczególnej koncentracji negatywnych zjawisk. Wszystkie planowane działania rewitalizacyjne zlokalizowane są na obszarze rewitalizacji i są kierowane do grup szczególnie narażonych na działanie zjawisk kryzysowych. Działania te są skoncentrowane terytorialnie. VII. INDYKTYWNE RAMY FINANSOWE W procesie wdrażania przedsięwzięć rewitalizacyjnych kluczowa jest dywersyfikacja źródeł finansowania. Finansowanie z różnych źródeł (komplementarność finansowa) sprawia, że realizacja przedsięwzięć rewitalizacyjnych będzie efektywna i bezpieczna (zwiększa szanse na powodzenie i pełną realizację założeń). Dywersyfikacja źródeł finansowania daje możliwość korzystania zarówno z funduszy komercyjnych, jak i niekomercyjnych. Przedsięwzięcia rewitalizacyjne mogą być realizowane przez różnorodne grupy podmiotów tj. przez podmioty z sektora publicznego, prywatnego i pozarządowego. Do pierwszego rodzaju źródeł finansowania (tj. komercyjnych) zalicza się przede wszystkim kredyty, pożyczki, obligacje komunalne. Ponadto wskazuje się, że niektóre działania mogą być wspierane przez środki własne przedsiębiorstw i innych podmiotów prywatnych i pozarządowych. Na etapie realizacji zapisów LPR bardzo istotna jest współpraca różnych podmiotów gwarantująca powodzenie wdrażanych projektów/przedsięwzięć rewitalizacyjnych. Wspomniany drugi rodzaj obejmuje źródła niekomercyjne. Wśród nich największe znaczenie mają środki własne budżetu gminy, fundusze europejskie, środki budżetu Państwa. Należy wspomnieć o tym, że fundusze europejskie są wyposażone w dedykowane działania, które można wykorzystać planując i realizując działania rewitalizacyjne. Poniższa tabela prezentuje przedsięwzięcia rewitalizacyjne wraz z wartością, okresem realizacji oraz źródłami finansowania.

64 LOKALNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY DUBIECKO NA LATA 2017-2023 Tabela 47. Udział środków finansowych z różnych źródeł w realizacji poszczególnych przedsięwzięć rewitalizacyjnych EFS EFRR śr Przedsięwzięcia Źródła finansowania ogółem PROW Inne BP EFS EFRR PROW Inne BP Własne % % własnne Regionalny Program Operacyjny dla Przebudowa i Województwa rozbudowa Remizy Podkarpackiego na lata Strażackiej w Dubiecku 2014-020. Priorytet VI, 2550000 0% 85% 0% 0% 10% 5% 0,00 2167500 0,00 0,00 255000 127500 wraz z Działanie 6.3. zagospodarowaniem Rewitalizacja przestrzeni otoczenia regionalnej. Budżet Gminy Regionalny Program Operacyjny dla Województwa Podkarpackiego na lata Rewitalizacja rynku w 2014-020. Priorytet VI, 1530000 0% 85% 0% 0% 10% 5% 0,00 1300500 0,00 0,00 153000 76500 Dubiecku Działanie 6.3. Rewitalizacja przestrzeni regionalnej. Budżet Gminy Poddziałanie 19.2 „Wsparcie na wdrażanie operacji w ramach strategii rozwoju lokalnego kierowanego przez Budowa Sali Sportowej społeczność” objętego w Dubiecku wraz z Programem Rozwoju 8500000 0% 85% 0% 0% 0% 15,00% 0,00 7225000 0,00 0,00 0,00 1275000 zagospodarowaniem Obszarów Wiejskich na otoczenia lata 2014-2020 w zakresie Rozwoju infrastruktury turystycznej i/lub rekreacyjnej i/lub kulturalnej. Budżet Gminy Remont i adaptacja zabytkowego Regionalny Program Spichlerza w Operacyjny dla miejscowości Wybrzeże Województwa na potrzeby Podkarpackiego na lata 840000 0% 85% 0% 0% 0% 15,00% 0,00 714000 0,00 0,00 0,00 126000 działalności organizacji 2014-2020. DZIAŁANIE pozarządowych, 4.4 KULTURA tworzenia oferty Budżet Gminy turystycznej i cele gospodarcze

65

LOKALNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY DUBIECKO NA LATA 2017-2023 Poddziałanie 19.2 „Wsparcie na wdrażanie operacji w ramach strategii rozwoju lokalnego kierowanego przez społeczność” objętego Strzelnica Dubiecko Programem Rozwoju 1330000 0% 0% 63,63% 0% 0% 36,37% 0,00 0 846279 0,00 0,00 483721 Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020 w zakresie Rozwoju infrastruktury turystycznej i/lub rekreacyjnej i/lub kulturalnej. Regionalny Program Operacyjny dla Województwa Wodociąg w Podkarpackiego na lata 370000 0% 85% 0% 0% 10% 5% 0,00 314500 0,00 0,00 37000 18500 Nienadowej 2014-2020. DZIAŁANIE 4.3 GOSPODARKA WODNO-ŚCIEKOWA Budżet Gminy Regionalny Program Operacyjny dla Adaptacja budynku Województwa byłej Szkoły w Podkarpackiego na lata miejscowości Śliwnica 900000 0% 85% 0% 0% 10% 5% 1,00 765000 0,00 0,00 90000 45000 2014-020. Priorytet VI, na Dom Dziennego Działanie 6.3. Pobytu Rewitalizacja przestrzeni regionalnej. Budżet Gminy RPO WP Działanie 8.1 Aktywna Integracja Osób Zagrożonych Ubóstwem Aktywni na rynku pracy 100000 85% 0% 0,00% 0% 0% 15,00% 85000 0 0,00 0,00 0,00 15000 Lub Wykluczeniem Społecznym Budżet Gminy Łącznie 16120000 - - - 85000 12486500 846279 0,00 535000 2167221 Żródło: Opracowanie własne

66

LOKALNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY DUBIECKO NA LATA 2017-2023

VIII. MECHANIZMY WŁĄCZANIA MIESZKAŃCÓW , PRZEDSIĘBIORCÓW I INNYCH PODMIOTÓW ORAZ GRUP AKTYWNYCH NA TERENIE GMINY W PROCES REWITALIZACJI

VIII.1. PODSTAWOWE ZAŁOŻENIA PARTYCYPACJI 8.1.1. Podstawowe założenia partycypacji Ustawa o rewitalizacji1 wyraźnie zaznacza, że przeprowadzanie zarówno prac wstępnych, jak i samej rewitalizacji powinno zachodzić w sposób jawny, przejrzysty, z aktywnym udziałem interesariuszy – poprzez opiniowanie - uczestnictwo w konsultacjach i w pracach nad programem rewitalizacji. Również „Instrukcja dotycząca przygotowania projektów rewitalizacyjnych w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Podkarpackiego na lata 2014-2020 oraz preferencji dla projektów mających na celu przywrócenia ładu przestrzennego”2 podkreśla, że partycypacja społeczna nie powinna ograniczać się jedynie do informacji i konsultacji podejmowanych przez władze lokalne działań, ale także dążyć do współdecydowania i kontroli obywatelskiej. Wiąże się to z włączaniem obywateli na każdym możliwym stopniu tworzenia programów rewitalizacji i realizacji działań w nich opisanych. Dzięki temu możliwe jest stworzenie efektywnego, bo odpowiadającego na potrzeby i oczekiwania interesariuszy, programu rewitalizacji. Program Rewitalizacji został dopasowany do potrzeb lokalnej społeczności dzięki przeprowadzeniu pogłębionej diagnozy, która uwzględniała perspektywy różnych grup wiekowych, a także dzięki przeprowadzonym warsztatom. Część projekcyjna programu opracowywana była w dużej mierze przez interesariuszy, co skutkować będzie pozytywnym nastawieniem do działań realizowanych w ramach poszczególnych projektów. Aktywny udział różnych grup interesariuszy przewiduje się także w etapach wdrażania i monitorowania Lokalnego Programu Rewitalizacji. W przyszłości partycypacja będzie miała charakter kontroli obywatelskiej. 8.1.2. Główne zasady partycypacji w ramach projektu Podczas opracowywania Lokalnego Programu Rewitalizacji przyjęto następujące zasady dotyczące organizacji i przebiegu partycypacji społecznej: 1. Zaangażowanie społeczności przez cały czas trwania projektu. 2. Włączenie w proces rewitalizacji różnych grup interesariuszy. 3. Równouprawnienie wszystkich uczestników konsultacji. 4. Dwustronny przepływ informacji – koncentracja na dojrzałych formach partycypacji (współdecydowanie i kontrola obywatelska). 5. Wieloaspektowość partycypacji. 6. Jawność przebiegu partycypacji oraz jej efektów. 7. Responsywność i dopasowanie form oraz treści partycypacji do potrzeb interesariuszy. 8.1.3. Główne zasady partycypacji w ramach projektu Wieloaspektowość procesu rewitalizacji rodzi potrzebę aktywnego udziału wszystkich grup interesariuszy w jego planowaniu. Co do obszaru rewitalizacji różne osoby i podmioty mają bowiem różne potrzeby, preferencje, różne oczekiwania i punkty widzenia. Zaplanowano organizację prac nad Lokalnym Programem Rewitalizacji w sposób umożliwiający aktywne włączenie się grup interesariuszy:  różnych grup mieszkańców (rodziny z dziećmi, młodzież, seniorzy, osoby zagrożone wykluczeniem społecznym),

1 Ustawa z dnia 9 października 2015 r. o rewitalizacji (Dz. U. poz. 1777) 2 Instrukcja dotycząca przygotowania projektów rewitalizacyjnych w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Podkarpackiego na lata 2014-2020, Rzeszów 2017

67

LOKALNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY DUBIECKO NA LATA 2017-2023  przedstawicieli jednostek samorządu terytorialnego i ich jednostek organizacyjnych (m.in. szkół i przedszkoli, ZGRP, GOPS)  przedsiębiorców i pracodawców,  działaczy organizacji pozarządowych (w tym działających w sferze kultury, sportu oraz działających na rzecz dziedzictwa historycznego i tradycji lokalnych),  przedstawicieli kościołów i związków wyznaniowych. Szczególną uwagę przywiązywać się będzie do aktywnego udziału bezpośrednich odbiorców działań na obszarze rewitalizacji, a więc jego mieszkańców, właścicieli, zarządców i użytkowników wieczystych nieruchomości oraz przedsiębiorców prowadzących działalność na tym terenie. Rewitalizacja wyznaczonego obszaru będzie miała znaczenie dla rozwoju całej gminy, toteż partycypacja będzie mieć charakter otwarty. VIII.2. TECHNIKI I NARZĘDZIA PARTYCYPACYJNE ORAZ DZIAŁANIA AKTYWIZACYJNE Działania promocyjno-informacyjne Informacje o postępach prac nad Lokalnym Programem Rewitalizacji były na bieżąco publikowane na stronie internetowej Urzędu Gminy w Dubiecku: www.dubiecko.pl Niezbędnym etapem przygotowawczym do partycypacji społecznej w przygotowywaniu i wdrażaniu Lokalnego Programu Rewitalizacji jest rozpowszechnianie informacji dotyczących procesu rewitalizacji i zachęcenie mieszkańców do aktywnego udziału w pracach. Dzięki nowoczesnemu kanałowi komunikacji jakim jest m.in. Internet zwiększono zasięg działań informacyjno-promocyjnych – pozwoliło to dotrzeć do większej liczby mieszkańców. Badania społeczne W dniach od 1 marca 2017 roku do 15 marca 2017 r. przeprowadzone zostało badanie opinii mieszkańców gminy. Zrealizowano je poprzez metodę mixed-mode, która łączy techniki ankiet papierowych (SAQ) oraz internetowych do samodzielnego wypełnienia (CASI). Trafność postawionej diagnozy zależy w dużym stopniu od opinii i preferencji mieszkańców. Zebranie ankiet umożliwia także weryfikację i uzupełnienie otrzymanych danych. Wybór obszaru zdegradowanego i do rewitalizacji w dużej mierze wyniknął z uzyskanych w ankietach odpowiedzi. Badanie opinii lokalnych społeczności wytwarza pozytywne nastawienie do samego procesu rewitalizacji i przeprowadzanych w jego ramach prac. Ankiety do samodzielnego wypełnienia pozwoliły na uzyskanie rzeczywistych opinii lokalnej społeczności, bez efektu ankieterskiego, którego ryzyko występuje przy angażowaniu w przeprowadzanie badania ankieterów. Dzięki zastosowaniu ankiet internetowych respondenci mogli podzielić się opinią w dogodnym dla nich miejscu i czasie. Dodatkowo, ankiety internetowe wiążą się ze zwiększonym poczuciem anonimowości, co zwiększa poziom szczerości udzielanych odpowiedzi. Spotkanie konsultacyjne nr 1 - warsztat diagnostyczny Warsztat diagnostyczny odbył się 30 marca 2017 r. w godzinach 17.00 – 20.00 w sali Urzędu Gminy w Dubiecku. Podczas spotkania zaprezentowano etapy prac nad Lokalnym Programem Rewitalizacji, i podstawowe informacje o samym procesie rewitalizacji. Pokazano również wstępne wyniki diagnozy opierające się zarówno na analizie danych zastanych jak i opracowaniu badań ankietowych. Uczestnicy warsztatów zostali poproszeni o wskazanie obszarów zdegradowanych oraz kolejności według której powinny być poddane procesowi rewitalizacji, a następnie o wskazanie obszarów do rewitalizacji i scharakteryzowaniu ich pod względem funkcji, jaką pełnią oraz pod względem ich potencjałów. Warsztaty diagnostyczne są formą jakościowego badania potrzeb i preferencji społeczności lokalnych, pokrewną metodologii action research. Technika ta ma charakter partycypacyjny i aktywizujący, wykorzystuje efektu synergii, zwiększonej motywacji i poczucia bezpieczeństwa uczestników warsztatów. Przeprowadzenie spotkania umożliwiło uzupełnienie analiz o dane jakościowe. Warsztaty miały charakter otwarty, co pozwoliło na zestawienie różnych punktów widzenia. Spotkanie konsultacyjne nr 2 - warsztat strategiczny

68

LOKALNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY DUBIECKO NA LATA 2017-2023 Warsztat strategiczny odbył się 21 kwietnia 2017 r. w godzinach 13.00 – 16.00 w sali Urzędu Gminy w Dubiecku. Stanowił on kontynuację prac podjętych podczas warsztatu diagnostycznego. Na spotkaniu pojawiły się także osoby nieobecne na wcześniejszym spotkaniu, dlatego przypomniano podstawowe informacje o procesie rewitalizacji. Ponadto zaprezentowano wynik poprzedniego warsztatu i analiz opartych o dane zastane – wyznaczony obszar zdegradowany i do rewitalizacji. Przedstawiono problemy występujące na tym terenie w sferach: społecznej, gospodarczej, środowiskowej, przestrzenno– funkcjonalnej i technicznej. Uczestnicy warsztatów zostali następnie poproszeni o określenie wizji obszaru w 2023 r. oraz działań, jakie należy podjąć, by wizję zrealizować. Działania te przyporządkowywane były do poszczególnych sfer rewitalizacji: społecznej, gospodarczej, technicznej, środowiskowej oraz przestrzenno-funkcjonalnej. Na zakończenie spotkania zaprezentowano uczestnikom kartę projektów i poinformowano o możliwości jej wypełnienia w formie papierowej lub elektronicznej. Dzięki pracy grupowej swoją opinią mogli podzielić się uczestnicy o różnych punktach widzenia, co wpłynęło na weryfikację pojedynczo zgłaszanych propozycji oraz końcowe wypracowanie konsensusu. Warsztaty przyczyniły się także do aktywizacji interesariuszy rewitalizacji. Dzięki warsztatom finalna część Lokalnego Programu Rewitalizacji – wizja obszaru i projekty do realizacji są efektem wypracowanym przez mieszkańców. Prace odbywały się w partnerstwie między władzami samorządowymi a obywatelami. Konsultacje społeczne – zgłaszanie uwag on-line, papierowo W dniach 30.03-05.05.2017 r. odbyły się konsultacje społeczne obszaru rewitalizacji. Uwagi można było zgłaszać on-line poprzez zakładkę „Rewitalizacja” na stronie internetowej Gminy, korespondencyjnie za pomocą poczty elektronicznej, a także bezpośrednio w Urzędzie Gminy. Informacje o konsultacjach zostały opublikowane na stronie www Gminy. W ramach ww. form nie wpłynęła żadna uwaga. W dniach 16.06-28.06.2017 r. odbyły się konsultacje społeczne projektu LPR Gminy Dubiecko na lata 2017-2023. Uwagi można było zgłaszać on-line poprzez zakładkę „Rewitalizacja” na stronie internetowej Gminy, korespondencyjnie za pomocą poczty elektronicznej, a także bezpośrednio w Urzędzie Gminy. Informacje o konsultacjach zostały opublikowane na stronie www Gminy. W ramach ww. form nie wpłynęła żadna uwaga.

VIII.3. ETAP WDRAŻANIA I OCENY LOKALNEGO PROGRAMU REWITALIZACJI Wdrażanie, monitoring oraz ocena Lokalnego Programu Rewitalizacji będzie realizowana z możliwie najszerszym udziałem interesariuszy, którzy będą źródłem pełnej informacji o sytuacji społeczno- gospodarczej oraz o zmianach, które zaszły na podobszarach rewitalizacji. Związane jest to przede wszystkim z koniecznością powodzenia realizacji przedsięwzięć rewitalizacyjnych w długookresowej perspektywie, zwłaszcza w przypadku ograniczenia możliwości finansowania niektórych z nich. Na powyższym etapie przewidywane są otwarte spotkania z interesariuszami procesu rewitalizacji, a także sprawozdania partnerów z realizacji przedsięwzięć rewitalizacyjnych. Jednocześnie planowane jest badanie ankietowe opinii społecznej na temat realizowanych projektów i efektów ich wdrażania.

69

LOKALNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY DUBIECKO NA LATA 2017-2023

IX. SYSTEM REALIZACJI (WDRAŻANIA) PROGRAMU REWITALIZACJI

Zarządzanie Lokalnym Programem Rewitalizacji jest zadaniem trudnym i skomplikowanym. Ma na to wpływ duża liczba partnerów uczestniczących w jego realizacji oraz multidyscyplinarny charakter przedsięwzięć, które zostały przewidziane do realizacji. Zgodnie z art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 9 października 2015 r. o rewitalizacji zadaniem własnym Gminy jest m.in. tworzenie warunków do prowadzenia rewitalizacji. Skuteczna realizacja Lokalnego Programu Rewitalizacji będzie prowadzona w oparciu o następujące zasady: 1. Kompleksowość – realizacja działań i projektów wieloaspektowo, z perspektywy całej gminy; zasada jest weryfikowana na poziomie Programu, a nie pojedynczych projektów. 2. Koncentracja terytorialna – LPR realizowany jest na wskazanym obszarze kryzysowym, który charakteryzuje się szczególnymi warunkami w skali gminy. Jednocześnie zachowana jest koncentracja środków na zadania priorytetowe o największych korzyściach społecznych. 3. Komplementarność – projekty realizowane w ramach różnych działań i priorytetów wzajemnie się uzupełniają; inwestycje publiczne są realizowane równolegle z projektami wspierającymi i towarzyszącymi partnerów zewnętrznych. 4. Partnerstwo – do realizacji LPR włączają się partnerzy społeczni, gospodarczy i instytucjonalni. Warunkiem skutecznego partnerstwa jest otwarta i ciągła komunikacja. 5. Współpraca – współdziałanie wewnątrz komórek i jednostek organizacyjnych LPR, pomiędzy partnerami publicznymi, społecznymi i prywatnymi; realizacja zasady dotyczy zarówno ustalania priorytetów, realizacji projektów, jak i mierzenia ich efektów. 6. Stały monitoring realizacji programu rewitalizacji i jego ewaluacja. Główne strony współpracy przy wdrażaniu Programu Rewitalizacji: 1. Poszczególne wydziały Urzędu Gminy w Dubiecku oraz jego jednostki organizacyjne. 2. Zarządy spółdzielni i wspólnot mieszkaniowych wchodzących w skład obszaru rewitalizacji. 3. Beneficjenci zewnętrzni odpowiadający za realizację projektów rewitalizacyjnych tj. instytucje kultury, instytucje polityki społecznej, organizacje samorządu gospodarczego, fundacje i stowarzyszenia, lokalni przedsiębiorcy, parafie, osoby prywatne. 4. Mieszkańcy obszaru rewitalizacji. 5. Inni interesariusze Lokalnego Programu Rewitalizacji. Głównym celem wdrażania LPR jest budowanie partnerstwa między koordynatorem procesu - Urzędem Gminy w Dubiecku a innymi podmiotami publicznymi oraz prywatnymi i pozarządowymi działającymi w gminie. Właściwe zarządzanie wdrażaniem wymaga przyjęcia odpowiednich rozwiązań organizacyjnych prezentowanych poniżej.

70

LOKALNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY DUBIECKO NA LATA 2017-2023 IX.1. PODMIOTY ODPOWIEDZIALNE ZA WDROŻENIE LOKALNEGO PROGRAMU REWITALIZACJI Dla sprawnego wdrażania i monitorowania Lokalnego Programu Rewitalizacji zostanie powołany Zespół ds. Rewitalizacji (Projektowy). Będzie on stanowił organ pomocniczy Wójta Gminy Dubiecko do podejmowania decyzji w sprawie wdrażania „Lokalnego Programu Rewitalizacji Gminy Dubiecko na lata 2017 – 2023”. Zespół będzie się składał z przedstawicieli Władz Urzędu Gminy oraz interesariuszy procesu rewitalizacji. Do głównych zadań zespołu należało będzie przede wszystkim koordynowanie wszystkich działań związanych z wdrażaniem Programu, bieżąca ocena i monitorowanie procesu rewitalizacji, reagowanie na wszystkie pojawiające się problemy i wdrażanie środków zaradczych. Ponadto zespół ds. Rewitalizacji będzie odpowiadał za informacje i promocję wszystkich działań rewitalizacyjnych, będzie czynnie współpracował z osobami wdrażającymi projekty infrastrukturalne i społeczne w miejscowościach objętych rewitalizacją. We współpracy przy wdrażaniu Lokalnego Programu Rewitalizacji kluczowa jest komunikacja dwustronna Gmina - mieszkańcy, niewystarczające jest jedynie informowanie lokalnej społeczności, konieczne jest umożliwienie zainteresowanym aktywnego udziału na każdym etapie procesu rewitalizacji. Realizacja tego założenia nastąpi w ramach Zespołu ds. Rewitalizacji, w skład którego wejdą:  Wójt Gminy Dubiecko – będzie to osoba odpowiedzialna za wdrożenie zapisów LPR. Do głównych zadań będzie należało:  zwoływanie spotkań,  nadzór nad przebiegiem prac i wdrażaniem LPR,  akceptowanie rezultatów cząstkowych i końcowych,  rozwiązywanie bieżących i przeciwdziałanie potencjalnym problemom,  podejmowanie decyzji o zmianie LPR,  reprezentowanie projektu na zewnątrz i promowanie celów, koncepcji, rozwiązań i rezultatów,  Konsultanci ds. Rewitalizacji - będzie to trzon Zespołu. W jego skład wejdą przedstawiciele Władz Gminy tj. Zastępca Wójta, Sekretarz Gminy i Skarbnik. W skład Zespołu zakłada się włączenie pracowników następujących komórek organizacyjnych Gminy: Referat Gospodarki i Ochrony Srodowiska. Do ich zadań należeć będzie:  Działalność informacyjno-promocyjna;  Przyjmowanie propozycji przedsięwzięć rewitalizacyjnych od interesariuszy procesu rewitalizacji według zasad ustalonych przez Zespół;  Monitorowanie i ocena stopnia (prowadzenie audytów) realizacji Lokalnego Programu Rewitalizacji. Audyty będą przeprowadzane w pierwszym kwartale kolejnego roku począwszy od roku 2018 i będą obejmowały całość działań wykonanych w roku poprzednim;  Nadzór nad realizacją przedsięwzięć rewitalizacyjnych zawartych w dokumencie, w tym także monitorowanie ich wdrażania;  Wnioskowanie do Wójta Gminy Dubiecko i Rady Gminy Dubiecko o uzasadnione zmiany w treści LPR;  Sporządzenie raportu końcowego na zakończenie horyzontu czasowego Lokalnego Programu Rewitalizacji;  Sołtysi, jako miejscowości, w których zlokalizowany jest obszar rewitalizacji - głównym zadaniem lidera, którego zadaniem jest zapewnienie rozwoju wsi, dlatego zasadnym jest włączenie go w proces rewitalizacji. Do pozostałych zadań Sołtysów w ramach Zespołu ds. Rewitalizacji należą:  uczestniczenie w spotkaniach Zespołu i reprezentowanie na nich lokalnej społeczności;  prowadzenie konsultacji i spotkań w celu pozyskania ich opinii, a także informowaniu ich o działalności Zespołu.

IX.2. PRZEDSIEWZIĘCIA REWITALIZACYJNE Podstawowymi instrumentami wdrażania LPR są kluczowe przedsięwzięcia, które zostały wyłonione w procesie partycypacji społecznej na etapie programowania. Zakłada się, że przedsięwzięcia będą finansowane przez poszczególne podmioty ze sfery publicznej, prywatnej i pozarządowej – poszczególnych wnioskodawców przedsięwzięć ujętych w programie. 71

LOKALNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY DUBIECKO NA LATA 2017-2023 Współfinansowanie przedsięwzięć rewitalizacyjnych przez podmioty z trzech sektorów (publicznego, prywatnego i pozarządowego) będzie wyrazem partnerstwa. Realizacja projektów będzie również finansowana ze środków UE, jak i środków z funduszy celowych. Zróżnicowanie i zachowanie niezależności źródeł finansowania jest niezbędne w poprawnym zarządzaniu i realizacji projektów rewitalizacyjnych. Za pozyskiwanie informacji dotyczących konkursów organizowanych w ramach programów krajowych, RPO Województwa Podkarpackiego oraz przygotowanie wniosków o dofinansowanie i ich realizację będą odpowiadali indywidualnie poszczególni właściciele (wnioskodawcy) przedsięwzięć, znajdujących się w Lokalnym Programie Rewitalizacji. Wsparcie ekspertów zewnętrznych w przygotowaniu projektów, dokumentacji oraz wniosków aplikacyjnych o wspófinansowanie przedsięwzięć z środków zewnętrznych będzie następowało w drodze nawiązywanej indywidualnie współpracy (na własną odpowiedzialność i własny koszt) przez poszczególnych właścicieli (wnioskodawców) przedsięwzięć, znajdujących się w LPR. Planowane przedsięwzięcia rewitalizacyjne obejmują całą perspektywę czasową LPR. Poniżej prezentowany jest harmonogram realizacji poszczególnych przedsięwzięć rewitalizacyjnych. Tabela 48. Harmonogram realizacji przedsięwzięć rewitalizacyjnych Przedsięwzięcia 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 Przebudowa i rozbudowa Remizy Strażackiej w Dubiecku wraz z zagospodarowaniem otoczenia Rewitalizacja rynku w Dubiecku Budowa Sali Sportowej w Dubiecku wraz z zagospodarowaniem otoczenia Remont i adaptacja zabytkowego Spichlerza w miejscowości Wybrzeże na potrzeby działalności organizacji pozarządowych, tworzenia oferty turystycznej i cele gospodarcze Strzelnica Dubiecko Wodociąg w Nienadowej Adaptacja budynku byłej Szkoły w miejscowości Śliwnica na Dom Dziennego Pobytu Aktywni na rynku pracy

Źródło: Opracowanie własne

72

LOKALNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY DUBIECKO NA LATA 2017-2023

X. SYSTEM MONITOROWANIA I OCENY SKUTECZNOŚCI DZIAŁAŃ ORAZ WPROWADZENIA MODYFIKACJI W REAKCJI NA ZMIANY W OTOCZENIU PROGRAMU

Monitorowanie skuteczności działań rewitalizacyjnych jest konieczne z punktu widzenia osiągania celów rewitalizacji, jak również zachowywania efektywności wykorzystania środków finansowych. System monitoringu będzie również wspomagał koordynację działań, ułatwiał zarządzanie nimi oraz wspierał budowanie opartego na odpowiedzialności partnerstwa różnych podmiotów. Podstawą do opracowania systemu monitoringu jest logika interwencji, w której ponoszone nakłady umożliwiają wypracowanie określonych produktów, które z kolei przekładać się mają na rezultaty (skutki bezpośrednie dla bezpośrednich odbiorców) oraz oddziaływanie (skutki długookresowe o bardziej uniwersalnym zasięgu). Lokalny Program Rewitalizacji podlega ocenie pod względem aktualności jego założeń, a także postępu realizacji przedsięwzięć rewitalizacyjnych. Monitoring Programu ma na celu wykrywanie nieprawidłowości oraz podejmowanie działań naprawczych. Odpowiedni system monitorowania i ewaluacji Programu Rewitalizacji zapobiega ewentualnej dezaktualizacji jego założeń. Ocena skuteczności Programu nastąpi w oparciu o wartości wskaźników, które zostały przyjęte jako mierniki przeprowadzania procesu rewitalizacji. Wskaźniki wykorzystane w celu monitorowania procesu rewitalizacji powinny spełniać następujące warunki:  Trafności - czyli dostosowanie wskaźnika do charakteru przedsięwzięcia i oczekiwanych rezultatów jego realizacji;  Mierzalności - powinny być wyrażone w wartościach liczbowych, umożliwiających ich weryfikację;  Wiarygodności - czyli takie zdefiniowanie wskaźnika, które nie powoduje trudności z jego weryfikacją;  Dostępności - powinny być łatwe do wygenerowania. Badanie efektów wdrażania nastąpi na podstawie dwóch rodzajów wskaźników: wskaźnika produktu oraz rezultatu. Wskaźniki wyróżniono zgodnie z metodologią badania efektów wdrażania stosowaną przy tworzeniu dokumentów o charakterze strategicznym oraz programowym. Wskaźniki produktu odnoszą się do wszystkich produktów, które powstały w trakcie realizowania Programu oraz w rezultacie wydatkowania przyznanych środków. Mierzony jest w jednostkach rzeczowych. Natomiast wskaźnik rezultatu dotyczy efektów działań, które nastąpiły po zakończeniu i w wyniku realizowania Programu. Informuje o zmianach jakie nastąpiły w wyniku wcielenia w życie danego przedsięwzięcia. W poniższej tabeli zestawiono wskaźniki produktu projektów planowanych do realizacji w ramach procesu rewitalizacji, a także wskaźniki rezultatu w celu monitoringu realizacji przedsięwzięć rewitalizacyjnych. Tabela 49. Wskaźniki monitoringu LPR i przedsięwzięć

Cel Wartość Wartość Wskaźnik Rodzaj Źródło strategiczny bazowa docelowa Liczba osób korzystających ze 1. Poprawa świadczeń jakości życia Gminny pomocy mieszkańcó Ośrodek społecznej w Rezultatu 7,2 7,00 w obszaru Pomocy przeliczeniu na rewitalizacji Społecznej 100 osób wg 1. miejsca zamieszkania 2. Rozwinięty układ Liczba przestrzenno użytkowników - stan na zrewitalizowanych Rezultatu 25000 Urząd Gminy funkcjonalny 30.06.2017 przestrzeni oraz rocznie techniczny spełniający 73

LOKALNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY DUBIECKO NA LATA 2017-2023 Cel Wartość Wartość Wskaźnik Rodzaj Źródło strategiczny bazowa docelowa potrzeby mieszkańcó w obszaru rewitalizacji 3. Wzrost Liczba nowych poziomu Stan na Dane Urzędu podmiotów Produkt + 5% rozwoju 30.06.2017 Statystycznego gospodarcze gospodarczych w Rzeszowie go 4. Poprawa Liczba obiektów z Protokoły Stan na stanu mikro-instalacjami +95 szt. odbioru z Produkt 30.06.2017 środowiska wykorzystującymi inwestycji naturalnego OZE

Źródło: Opracowanie własne Wskaźniki oddziaływania to długofalowe skutki podjętych interwencji i prowadzonych działań dla obszaru w szerszym kontekście czasowym i przestrzennym. Osiąganie wskaźników oddziaływania jest faktycznie poza kontrolą instytucji wdrażających program. Jest to spowodowane tym, że poza realizowanymi przedsięwzięciami istnieje wiele czynników makrospołecznych i makroekonomicznych, które mają wpływ na ogólną sytuację w Programie tj. jego strukturę demograficzną, system gospodarowania i strukturę gospodarki, dochody ludności i tym podobne. Poniżej przedstawiono podział spodziewanych wskaźników oddziaływania w podziale na podsystemy:  Podsystem społeczny - poziom ogólnego zaufania mieszkańców obszarów rewitalizowanych. Proponowana wartość docelowa w 2023 roku na poziomie 35 % uzyskanym w badaniu społecznym (wartość referencyjna na poziomie zaprojektowanym w Strategii Rozwoju Kapitału Społecznego 2020).  Podsystem przestrzenno-funkcjonalny – spadek liczby zachorowań na choroby cywilizacyjne (zespoły sercowo-wieńcowe, cukrzycę, otyłość itp.) współczesności. Proponowana wartość wskaźnika w 2023 roku zakłada spadek liczby zachorowań na choroby cywilizacyjne (zespoły sercowo-wieńcowe, cukrzycę, otyłość itp.) w spółczesności o 3 % w stosunku do roku 2017. Monitoring i ocena realizowanych działań pozwolą na wprowadzanie koniecznych korekt w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości oraz zmian zachodzących w społeczności lokalnej i przestrzeni. Zmiany mogą wynikać bezpośrednio z wyników monitoringu. Wnioskować o nie mogą także członkowie Zespołu Projektowego, jeśli zmiany te wynikają z uwarunkowań zewnętrznych. Każda zmiana Lokalnego Programu Rewitalizacji wymaga jednak zatwierdzenia przez uchwałę Rady Gminy. Monitorowanie metodą jakościową będzie odbywało się za pomocą danych jakościowych mierzących skuteczność prowadzonych działań, tj. systematycznym prowadzeniu badań społecznych (wywiadów, spotkań) z odbiorcami rewitalizacji. W ramach LPR będą prowadzone audyty, które pozwolą na ocenę stopnia jego realizacji oraz sformułowanie rekomendacji zawierających możliwe kierunki zmian (zgodnie z wynikami oceny). Za przeprowadzenie audytów będzie odpowiadał Wójt Gminy. Będą one dokonywane w pierwszym kwartale każdego roku poczynając od roku 2018. Narzędziami monitoringu i ewaluacji LPR będą także okresowe otwarte spotkania organizowane przez Urząd Gminy dla wszystkich zainteresowanych podmiotów, a także sprawozdania partnerów rewitalizacji dotyczące realizowanych przez nich przedsięwzięć rewitalizacyjnych. Okresowe sprawozdania dotyczące realizacji LPR będą przedkładane do akceptacji Wójtowi oraz zamieszczane na stronie internetowej i BIP Urzędu Gminy. W przypadku zaistnienia potrzeby aktualizacji Zespół zgłosi wniosek do Wójta, a ten przedłoży projekt do uchwalenia przez Rady Gminy. W proces aktualizacji LPR będą angażowani wszyscy interesariusze rewitalizacji, którzy będą informowani na bieżąco o przebiegu procesu wdrażania i monitoringu LPR. Aktualizacja programu zostanie dokonana zgodnie z obowiązującymi w danym momencie wytycznymi oraz regulacjami prawnymi.

74

LOKALNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY DUBIECKO NA LATA 2017-2023 Materiał zebrany w procedurze monitoringu będzie podstawą do przeprowadzenia oceny (ewaluacji) skuteczności działań rewitalizacyjnych zarówno po ich zakończeniu (ewaluacja ex-post), jak również w wyznaczonych momentach jej realizacji (ewaluacja mid-term). Ocena (ewaluacja) procesu rewitalizacji jest sformalizowaną oceną stopnia osiągnięcia celów rewitalizacji w danej chwili i będzie dokonywana w oparciu o odpowiednio zaplanowane badania społeczno-ekonomiczne, które będą dotyczyły w szczególności następujących kryteriów:

 skuteczności i efektywności procesu rewitalizacji,  użyteczności, trwałości i trafności osiągniętych rezultatów. Do oceny będą miały zastosowanie oparte na wytycznych Komisji Europejskiej poniższe kryteria:

 trafność (ang. relevance) – czy cele rewitalizacji odpowiadają potrzebom beneficjentów (różnych grup mieszkańców, przedsiębiorców)?  efektywność (ang. efficiency) – czy działania rewitalizacyjne są racjonalne z ekonomicznego punktu widzenia? Czy ponoszone koszty są proporcjonalne do osiąganych efektów?  skuteczność (ang. effectiveness) – czy wdrażanie działań rewitalizacyjnych przyczynia się do realizacji założonych celów strategicznych?  użyteczność (ang. utility) – czy realizacja działań rewitalizacyjnych przyczynia się do lepszego zaspokojenia potrzeb beneficjentów i rozwiązywania zidentyfikowanych problemów? Czy beneficjenci faktycznie korzystają z efektów działań? Czy pojawiają się niepożądane, negatywne efekty uboczne realizowanych działań?  trwałość (ang. sustainability) – czy pozytywne skutki działań rewitalizacyjnych mają charakter stały? Czy efekty działań będą trwałe? Procedura monitorowania i oceny:

Tabela 50. Kroki w procedurze monitorowania i oceny Pozyskiwanie i dokumentowanie danych 1. Gromadzenie danych i ich weryfikacja Zakres 2. Porównywanie danych ze wskaźników z zakładanymi wartościami planowanymi (o ile monitoringu zostały określone) 3. Przeprowadzenie badań opinii mieszkańców, opracowanie raportów 4. Opracowanie wniosków na podstawie wskaźników monitoringu oraz badań opinii Zakres oceny 5. Udostępnienie wniosków z oceny 6. Weryfikacja i aktualizacja Programu, w tym działań rewitalizacyjnych Wykorzystanie 7. Przeprowadzenie konsultacji społecznych w ramach aktualizacji Programu wyników oceny 8. Realizacja działań rewitalizacyjnych określonych w Programie Źródło: Opracowanie własne Organem odpowiedzialnym za wprowadzanie modyfikacji w reakcji na zmiany w otoczeniu jest Rada Gminy Dubiecko, która będzie to czyniła to na wniosek Wójta. Wójt może wystąpić z wnioskiem podjętym na skutek analizy raportów opracowywanych okresowo na podstawie wyników monitoringu LPR i sytuacji w gminie. Jeżeli w wyniku przeprowadzonej oceny stopnia realizacji LPR, stwierdzone zostanie osiągnięcie celów rewitalizacji, Rada Gminy powinna uchylić uchwałę w sprawie LPR w całości albo w części, z własnej inicjatywy albo na wniosek Wójta. Jednakże Program nie może być uchylony w wymaganym okresie zachowania trwałości produktów będących wynikiem zrealizowanych przedsięwzięć w ramach dofinansowania z środków RPO Województwa Podkarpackiego lub programów krajowych.

75

LOKALNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY DUBIECKO NA LATA 2017-2023

XI. STRATEGICZNA OCENA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO

Na podstawie decyzji Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Warszawie oraz Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego w Warszawie program nie wymaga przeprowadzenia procedury strategicznej oceny oddziaływania na środowisko.

76

LOKALNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY DUBIECKO NA LATA 2017-2023

SPIS TABEL

Tabela 1. Liczba ludności oraz współczynnik feminizacji w gminie Dubiecko w 2016 r...... 5 Tabela 2. Liczba ludności w podziale na grupy wieku w 2017 r...... 6 Tabela 3. Liczba osób bezrobotnych w 2017 r...... 6 Tabela 4. Odsetek osób bezrobotnych w podziale na sytuacje życiowe – stan na 2017 r...... 8 Tabela 5. Liczba osób korzystająca z pomocy społecznej w podziale na przyczyny przyznania pomocy – dane na 2016 r...... 9 Tabela 6. Liczba przestępstw i wykroczeń na 100 mieszkańców w 2016 r...... 11 Tabela 7. Liczba uczniów, uczniów nieotrzymujących promocji oraz liczba komputerów z dostępem do Internetu w gminie Dubiecko w 2016 r...... 11 Tabela 8. Wyniki Egzaminu 6-klasisty w 2016 r...... 12 Tabela 9. Liczba osób korzystających z zajęć w Gminnym Domu Kultury w 2017 r...... 13 Tabela 10. Liczba osób korzystających z Biblioteki Publicznej w 2016 r...... 13 Tabela 11. Organizacje pozarządowe w gminie Dubiecko – stan na 2017 r...... 14 Tabela 12. Frekwencja w wyborach samorządowych w 2016 r...... 15 Tabela 13. Powierzchnia przestrzeni publicznych – stan na 2017 r...... 16 Tabela 14. Mieszkania oddane do użytku w 2015 r...... 17 Tabela 15. Powierzchnia lokali mieszkalnych na 1 osobę - stan na 2017 r...... 18 Tabela 16. Liczba lokali komunalnych i socjalnych – stan na 2017 r...... 18 Tabela 17. Powierzchnia pustostanów – stan na 2017 r...... 19 Tabela 18. Długość dróg do remontu – stan na 2016 r...... 20 Tabela 19. Liczba budynków mieszkalnych podłączonych do sieci wodociągowej i kanalizacyjnej w 2017 r...... 20 Tabela 20. Liczba zabytków – stan na 2017 r...... 21 Tabela 21. Podmioty wpisane do rejestru REGON – stan na 2016 r...... 22 Tabela 22. Masa wyrobów azbestowych i eternitowych – stan na 2012 r...... 22 Tabela 23. Wskazanie najpoważniejszych problemów społecznych Gminy Dubiecko ...... 28 Tabela 24. Jakie są Państwa zdaniem najważniejsze problemy środowiskowe Gminy Dubiecko ...... 28 Tabela 25. Jakie są Państwa zdaniem problemy gospodarcze w Gminie Dubiecko ...... 28 Tabela 26. Jakie są Państwa zdaniem najważniejsze problemy przestrzenno-funkcjonalne Gminy? . 29 Tabela 27. Jakie są Państwa zdaniem najważniejsze problemy dotyczące budynków i budowli w Gminie? ...... 29 Tabela 28. Zidentyfikowane problemy na obszarze zdegradowanym i rewitalizacji ...... 30 Tabela 29. Zidentyfikowane potencjały na obszarze zdegradowanym i rewitalizacji ...... 32 Tabela 30. Wartości wskaźników wystandaryzowanych ...... 33 Tabela 31. Zestawianie wyników wskaźników dla obszaru rewitalizacji ze wskaźnikami referencyjnymi dla województwa podkarpackiego ...... 37 Tabela 32. Struktura celów strategicznych i operacyjnych w poszczególnych podsystemach ...... 42 Tabela 33. Kierunki działań oraz przypisane zjawiska kryzysowe i potencjały do celu strategicznego 1 ...... 43 Tabela 34. Kierunki działań oraz przypisane zjawiska kryzysowe i potencjały do celu strategicznego 2 ...... 44 Tabela 35. Kierunki działań oraz przypisane zjawiska kryzysowe i potencjały do celu strategicznego 3 ...... 46 Tabela 36. Kierunki działań oraz przypisane zjawiska kryzysowe i potencjały do celu strategicznego 4 ...... 46 Tabela 37. Przedsięwzięcie rewitalizacyjne: nr 1 ...... 47 Tabela 38. Przedsięwzięcie rewitalizacyjne: nr 2 ...... 48 Tabela 39. Przedsięwzięcie rewitalizacyjne: nr 3 ...... 49 Tabela 40. Przedsięwzięcie rewitalizacyjne: nr 4 ...... 50 Tabela 41. Przedsięwzięcie rewitalizacyjne: nr 5 ...... 51 Tabela 42. Przedsięwzięcie rewitalizacyjne: nr 6 ...... 52 Tabela 43. Przedsięwzięcie rewitalizacyjne: nr 7 ...... 53 Tabela 44. Przedsięwzięcie rewitalizacyjne: nr 8 ...... 54 Tabela 45. Przedsięwzięcia uzupełniające ...... 56 Tabela 46. Komplementarność projektów rewitalizacyjnych z celami LPR oraz powiązanie ze zidentyfikowanymi problemami ...... 59 Tabela 47. Udział środków finansowych z różnych źródeł w realizacji poszczególnych przedsięwzięć rewitalizacyjnych ...... 65 77

LOKALNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY DUBIECKO NA LATA 2017-2023 Tabela 48. Harmonogram realizacji przedsięwzięć rewitalizacyjnych...... 72 Tabela 49. Wskaźniki monitoringu LPR i przedsięwzięć ...... 73 Tabela 50. Kroki w procedurze monitorowania i oceny ...... 75

SPIS RYSUNKÓW

Rysunek 1. Rozkład stężeń średniorocznych pyłów PM10 i PM2,5 na podstawie modelowania, obszar przygraniczny 2015 r...... 23 Rysunek 2. Rozkład stężeń średniorocznych benzo(a)pirenu na podstawie modelowania; obszar przygraniczny 2015 r...... 24 Rysunek 3. Mapa obszaru zdegradowanego ...... 34 Rysunek 4. Podobszar rewitalizacji w miejscowości Dubiecko ...... 35 Rysunek 5. Podobszar rewitalizacji w miejscowości Nienadowa ...... 35 Rysunek 6. Podobszar rewitalizacji w miejscowości Śliwnica ...... 36 Rysunek 7. Podobszar rewitalizacji w miejscowości Wybrzeże ...... 36 Rysunek 8. Struktura rezultatów LPR ...... 41 Rysunek 9. Schemat integrowania działań rewitalizacyjnych ...... 58

SPIS WYKRESÓW

Wykres 1. Płeć respondentów ...... 25 Wykres 2. Wiek respondentów ...... 25 Wykres 3. Liczba lat zamieszkiwania w Gminie ...... 26 Wykres 4. Status zawodowy respondentów ...... 26 Wykres 5. Wykształcenie ...... 27 Wykres 6. Miejsce zamieszkania...... 27 Wykres 7. Ogólna ocena życia w gminie ...... 28 Wykres 8. Ocena konieczności wdrożenia programu ożywienia społeczno-gospodarczego ...... 29 Wykres 9. Wskazanie grup społecznych, które powinny być głównymi odbiorcami działań...... 30

78