WÓJT GMINY DUBIECKO

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA dla GMINY DUBIECKO

Dubiecko - 2004r.

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DUBIECKO ======SPIS TRE ŚCI:

1. WST ĘP…………………………………………………………………………………. 1 2. CHARAKTERYSTYKA GMINY DUBIECKO………...……………………………. 3 2.1. Przestrze ń gospodarczo-społeczna gminy …………………………...... 3 2.1.1. Stan i struktura ludno ści……………………………………………………. 3 2.1.2. Mieszkalnictwo ……………………………………………………………. 4 2.1.3. Działalno ść gospodarcza ………………………………………………….. 4 2.1.4. Rolnictwo ………………………………………………………………….. 5 2.1.5. Szkolnictwo, o świata i wychowanie ………………………………………… 6 2.1.6. Ochrona zdrowia ……………………………………………….;………… 7 2.1.7. Komunikacja ………………………………………………………………. 7 2.2. Systemy infrastruktury technicznej i gospodarki komunalnej ……………...... 9 2.2.1. Zaopatrzenie gminy w wod ę ……………………………………...... 9 2.2.2. Odprowadzanie oraz oczyszczanie ścieków sanitarnych ………………… 9 2.2.3. Ciepłownictwo ……………………………………………………………. 10 2.2.4. Gazownictwo ……………………………………………………………… 10 2.2.5. Elektroenergetyka ……………………………………………………….. 11 2.2.6. Gospodarka odpadami ……………………………………………………… 11 2.3. Środowisko przyrodnicze gminy ………………………………………………… 12 2.3.1. Budowa geologiczna i rze źba terenu ………………………………………. 12 2.3.2. Bogactwa naturalne ………………………………………………………… 14 2.3.3. Gleby ………………………………………………………………………. 14 2.3.4. Wody podziemne i powierzchniowe ………………………………………. 14 2.3.5. Warunki klimatyczne ……………………………………………………… 14 2.3.6. Szata ro ślinna …………………………………………………………….. 15 2.3.7. Świat zwierz ęcy ……………………………………………………………… 15 2.3.8. Zasoby przyrody obj ęte ochron ą prawn ą ……………………………… 16 3. ZAGRO ŻENIA ŚRODOWISKOWE …………………………………………………. 21 3.1. Zanieczyszczenia powietrza……………………………………………………. 21 3.2. Promieniowanie elektromagnetyczne ………………………………………. 22 3.3. Klimat akustyczny …………………………………………………………. 22 3.4. Nadzwyczajne zagro żenia środowiska ……………………………………….. 22

4. CELE I PRIORYTETY DLA OCHRONY ŚRODOWISKA ………………………… 24 4.1. Cele wynikaj ące z przepisów szczególnych i norm prawa lokalnego ……….. 24 4.2. Ochrona obszarów o walorach przyrodniczych i krajobrazowych …………… 24 4.3. Cele wynikaj ące z zagro żeń naturalnych …………………………………….. 24 4.4. Cele wynikaj ące z przeobra żeń środowiska…………………………………… 24 4.5. Priorytety dla ochrony środowiska ……………………………………….. 24 5. WIELOLETNI PROGRAM INWESTYCYJNY WRAZ Z KOSZTAMI REALIZACJI PROGRAMU ORAZ ŹRÓDŁA JEGO FINANSOWANIA ………………………… 26 6. ZARZ ĄDZANIE PROGRAMEM ……………………………………………….. 28 6.1. Instrumenty realizacji programu ………………………………………………….. 28 6.1.1. Instrumenty prawne ……………………………………………………….. 28 6.1.2. Instrumenty ekonomiczne ……………………………………….……….. 30 6.1.3. Instrumenty organizacyjne …………………………………………..…… 31 6.1.4. Instrumenty edukacyjno-informacyjne …………………………………... 32

2

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DUBIECKO ======6.2. Kontrola realizacji programu …………………………………………………… 33 6.2.1. Monitoring stanu środowiska ……………………….………………….. 33

3

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DUBIECKO ======

1. WST ĘP

Zgodnie z ustaw ą Prawo ochrony środowiska 1, polityka ekologiczna pa ństwa ma na celu stworzenie warunków niezb ędnych do realizacji ochrony środowiska (art. 13). W celu realizacji polityki ekologicznej pa ństwa zarz ądy województwa, powiatów i gmin sporz ądzaj ą swoje programy ochrony środowiska uwzgl ędniaj ąc w nich cele ekologiczne, priorytety ekologiczne, rodzaj i harmonogram działa ń proekologicznych oraz środki niezb ędne do osi ągni ęcia ustalonych celów (art. 14 i 17). Cele ogólne polityki ekologicznej pa ństwa w sferze racjonalnego u żytkowania zasobów naturalnych oraz jako ści środowiska okre śla II Polityka Ekologiczna Pa ństwa przyj ęta przez Rad ę Ministrów dnia 13.06.2000 roku. Zgodnie z ni ą nadrz ędn ą warto ści ą w polityce ekologicznej pa ństwa jest człowiek. Oznacza to, że zdrowie społecze ństwa jako cało ści, komfort środowiska, w którym żyj ą i pracuj ą społeczno ści lokalne oraz życie i zdrowie ka żdego obywatela s ą głównym kryterium w realizacji polityki ekologicznej na ka żdym szczeblu. Dotyczy to wi ęc miejsca pracy i zamieszkania, szczebla lokalnego, regionalnego i krajowego. Polityka ekologiczna winna si ę rz ądzi ć pewnymi zasadami, a w śród nich wiod ącą, czyli zasad ą zrównowa żonego rozwoju. Podstawowym zało żeniem zrównowa żonego rozwoju jest takie prowadzenie polityki i działa ń w poszczególnych sektorach gospodarki i życia społecznego, aby zachowa ć zasoby i walory środowiska w stanie zapewniaj ącym trwałe, nie doznaj ące uszczerbku mo żliwo ści korzystania z nich zarówno przez obecne jak i przyszłe pokolenia, przy jednoczesnym zachowaniu trwało ści funkcjonowania procesów przyrodniczych oraz naturalnej ró żnorodno ści biologicznej na poziomie krajobrazowym, ekosystemowym, gatunkowym i genowym. Istot ą zasady zrównowa żonego rozwoju jest równorz ędne traktowanie racji społecznych, ekonomicznych i ekologicznych. Oprócz zasady zrównowa żonego rozwoju przy realizacji polityki ekologicznej winny by ć brane pod uwag ę inne, pomocnicze zasady: zasada przezorno ści, która przewiduje, że rozwi ązywanie pojawiaj ących si ę problemów powinno nast ępowa ć ju ż wtedy, kiedy pojawia si ę uzasadnione prawdopodobie ństwo, że problem wymaga rozwi ązania, zasada wysokiego poziomu ochrony środowiska, która zakłada, że stosowanie prewencji i przezorno ści powinno by ć ukierunkowane na wysoki i bezpieczny dla zdrowia ludzkiego poziom ochrony środowiska, zasada integracji polityki ekologicznej z politykami sektorowymi, co w praktyce oznacza uwzgl ędnienie w politykach sektorowych celów ekologicznych na równi z celami gospodarczymi i społecznymi, zasada równego dost ępu do środowiska przyrodniczego, a wi ęc potrzeba zaspokajania potrzeb obecnego pokolenia z równoczesnym tworzeniem i utrzymywaniem warunków dla przyszłych pokole ń jako społecze ństw, grup społecznych i jednostek ludzkich w ramach sprawiedliwego dost ępu do ograniczonych zasobów i walorów środowiska oraz równowa żenie szans pomi ędzy człowiekiem a przyrod ą poprzez zapewnienie zdrowego i bezpiecznego funkcjonowania jednostek ludzkich przy zachowaniu trwało ści podstawowych procesów przyrodniczych ze stał ą ochron ą ró żnorodno ści biologicznej, zasada regionalizacji oznaczaj ąca mi ędzy innymi rozszerzenie uprawnie ń dla samorz ądu terytorialnego do ustalania regionalnych opłat i wymogów ekologicznych

1 Ustawa Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. (Dz. U. 62 poz. 627 z pó źn. zm.).

4

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DUBIECKO ======wobec jednostek gospodarczych i regionalizowanie ogólnokrajowych narz ędzi polityki ekologicznej, zasada uspołecznienia polityki ekologicznej przez stworzenie instytucjonalnych, prawnych i materialnych warunków do udziału obywateli, grup społecznych i organizacji pozarz ądowych w procesie kształtowania modelu zrównowa żonego rozwoju, zasada "zanieczyszczaj ący płaci", zasada prewencji, która zakłada, że przeciwdziałanie negatywnym skutkom dla środowiska powinno by ć podejmowane na etapie planowania i realizacji przedsi ęwzi ęć , zasada stosowania najlepszych dost ępnych technik, zasada skuteczno ści ekologicznej i efektywno ści ekonomicznej, która ma zastosowanie do wyboru planowanych przedsi ęwzi ęć inwestycyjnych ochrony środowiska. Generalnie celami polityki ekologicznej w skali kraju w sferze racjonalnego użytkowania zasobów naturalnych s ą: racjonalizacja u żytkowania wody, zmniejszenie zu życia surowców oraz odpadów z produkcji, zmniejszenie energochłonno ści gospodarki i wzrost wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych, ochrona gleb, wzbogacanie i racjonalna eksploatacja zasobów le śnych, ochrona zasobów kopalin. Program ochrony środowiska powinien by ć tak że powi ązany z dokumentami szczebla wojewódzkiego oraz powiatowego. Z dokumentów szczebla wojewódzkiego oraz gminy zostały w pierwszym rz ędzie uwzgl ędnione: Program Ochrony Środowiska dla Województwa Podkarpackiego. Strategia Rozwoju Województwa Podkarpackiego na Lata 2000/2006. Strategia Rozwoju Gminy Dubiecko. Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Dubiecko. W "Programie Ochrony Środowiska dla Województwa Podkarpackiego" wskazano 4 pola strategiczne, to jest: ochron ę i popraw ę jako ści środowiska, racjonalne u żytkowanie zasobów środowiska, współprac ę transgraniczn ą, edukacj ę ekologiczn ą, dost ęp do informacji i poszerzanie dialogu społecznego.

2. CHARAKTERYSTYKA GMINY DUBIECKO.

5

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DUBIECKO ======2.1. PRZESTRZE Ń GOSPODARCZO-SPOŁECZNA GMINY.

2.1.1. Stan i struktura ludno ści. Gmina Dubiecko jest jedn ą ze 160 gmin województwa podkarpackiego. Jest to gmina wiejska, jedna z 10 gmin powiatu przemyskiego. S ąsiaduje bezpo średnio z gminami: Bircza i Krzywcza (powiat Przemy śl), Pruchnik (powiat Jarosław), Ka ńczuga i Jawornik Polski (powiat Przeworsk), oraz Dynów (powiat Rzeszów). Głównym czynnikiem powoduj ącym kształtowanie si ę procesów rozwojowych w gminie s ą jej mieszka ńcy. Pod wzgl ędem zaludnienia, na tle gmin powiatu przemyskiego gmina nale ży do jednostek o du żej liczbie mieszka ńców. Gmina Dubiecko poło żona jest w zachodniej cz ęś ci powiatu przemyskiego, we wschodniej cz ęś ci województwa podkarpackiego. Zajmuje powierzchni ę 154 km 2, poło żona jest na terenie Parku Krajobrazowego Pogórza Przemyskiego, Parku Chronionego Krajobrazu Pogórza Dynowskiego. Na jej obszarze znajduje si ę rezerwat przyrodniczy „Broduszurki”. Ludno ść i powierzchnia poszczególnych miejscowo ści gminy Dubiecko

Udział Powierzchnia Miejscowo ść Ludno ść w powierzchni (w ha) gminy [%] Bachórzec 976 1239 8,03% Drohobyczka 1063 1558 10,10% Dubiecko 896 239 1,55% Hucisko Nienadowskie 610 462 2,99% Iska ń 299 1216 7,88% Kosztowa 434 977 6,33% Łączki 84

Nienadowa 2259 2219 14,38% Pi ątkowa 347 2539 16,46% Polchowa 359 2,33% Przedmie ście Dubieckie 1228 851 5,52% Sielnica 307 1092 7,08% Słonne 170 197 1,28% Śliwnica 708 1086 7,04% Tarnawka 115 385 2,50% Winne – Podbukowina 274 207 1,34% Wybrze że 404 800 5,19% Załazki 77

Razem 10251 15426 100,00%

6

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DUBIECKO ======Wg danych Urz ędu Gminy notuje si ę dodatni przyrost naturalny – na 1000 mieszka ńców wynosi on 0,8 i jest ni ższy od średniego przyrostu w województwie wynosz ącego 3,3 oraz od średniego przyrostu liczonego dla gmin wiejskich 3,8. Wśród gmin powiatu przemyskiego jedynie Bircza ma mniej korzystne saldo migracji ni ż Dubiecko. Saldo migracji w gminie Dubiecko w roku 1997 wyniosło – 63. Odpływ ludno ści skierowany jest do miast i wsi. Wysokie ujemne saldo migracji wskazuje na mał ą atrakcyjno ść gminy co jest spowodowane zapewne trudno ściami w znalezieniu pracy. Przyrost naturalny w gminie Dubiecko kształtuje si ę od lat na dodatnim, lecz bezwzgl ędnie na niskim poziomie. Uwidocznił si ę ci ągły wzrost liczby zgonów przy jednoczesnym spadku liczby urodze ń. Jest to głównie wynik starzenia si ę społecze ństwa. Mimo tego korzystnie przedstawia si ę struktura wiekowa mieszka ńców gminy. Układ taki determinuje przyrost naturalny, który w gminie od kilku lat kształtuje si ę na dodatnim poziomie. Najwi ęcej osób zatrudnionych jest w szkolnictwie i działalno ści produkcyjnej.

2.1.2. Mieszkalnictwo

W gminie Dubiecko podstawow ą form ą budownictwa jest budownictwo tradycyjne – jednorodzinne, wolnostoj ące. W wi ększo ści s ą to budynki murowane w dobrym i bardzo dobrym stanie technicznym. Zasoby mieszkaniowe gminy zamykaj ą si ę liczb ą 2305 mieszka ń. Gmina otrzymała jako mienie komunalne mieszkania w „Agronomówce”, „Lecznicy” jak równie ż mieszkania w Domach Nauczyciela. W wyniku działa ń komunalizacyjnych otrzymano równie ż 2 budynki w Nienadowej przy Zespole Szkół Rolniczych oraz tzw. „Czworaki”.

2.1.3. Działalno ść gospodarcza

Gmina Dubiecko na tle powiatu przemyskiego charakteryzuje si ę średni ą liczb ą podmiotów gospodarczych. Według stanu na koniec grudnia 2002 roku na terenie Gminy działalno ść prowadziło 281 podmiotów zarejestrowanych w rejestrze REGON. Wśród działaj ących na terenie Gminy podmiotów najwi ęcej jest zakładów osób fizycznych. Do najwa żniejszych podmiotów gospodarczych działaj ących na terenie Gminy nale żą : • Zakład Drzewny „B R Z U Z A” Nienadowa 557 • „ŚWIT” s.c. Zakład Produkcujno-Usługpwo-Handlowy Drohobyczka 395 • PRZEDSI ĘBIORSTWO PRODUKCYJNO-HANDLOWE Przedmie ście Dubieckie 43 • ZAKŁAD PRZETWÓRSTWA DRZEWNEGO s.c. Wybrze że 9 • SPÓŁDZIELNIA KÓŁEK ROLNICZYCH Przedmie ście Dubieckie • HURT-DETAL ARTYKUŁÓW SPO ŻYWCZO-PRZEMYSŁOWYCH Nienadowa • Firma usługowo-handlowa Dubiecko – dystrybutor firmy Greinplast • Stacja Paliw Euro-Center w Nienadowej Kierunki rozwoju przedsi ębiorczo ści na terenie Gminy Dubiecko nie odbiegaj ą od ogólnych tendencji wyst ępuj ących w całym województwie podkarpackim. Szczególnie w ostatnim okresie wzrasta liczba osób, które s ą zmuszone do rezygnacji z prowadzenia działalno ści gospodarczej. Najcz ęstsz ą tego przyczyn ą s ą wysokie koszty prowadzenia działalno ści, wysoka konkurencja i brak rynku zbytu,

7

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DUBIECKO ======trudno ści w pozyskaniu środków finansowych na inwestycje a tak że brak fachowego doradztwa. Zmian ę w tej sytuacji mo żna upatrywa ć we wdra żanych obecnie programach dotacji finansowanych z funduszy strukturalnych UE przewidzianych dla osób planuj ących rozpocz ęcie działalno ści gospodarczej, jak równie ż dla mikroprzedsi ębiorstw. Infrastruktura otoczenia biznesowego na terenie Gminy Dubiecko rozwini ęta jest w stopniu bardzo słabym. Na terenie Gminy działa jedynie Bank Spółdzielczy, prowadz ący obsług ę finansowo-kredytow ą podmiotów gospodarczych i osób fizycznych.

2.1.4 Rolnictwo Gmina Dubiecko jest gmin ą typowo rolnicz ą, w której rolnictwo stanowi najwa żniejsz ą gał ąź lokalnej gospodarki. Rolnictwo jest źródłem utrzymania wi ększo ści mieszka ńców. O rolniczym charakterze Gminy Dubiecko świadczy obszar użytków rolnych, które zajmuj ą 53,65% powierzchni Gminy.

Udział Powierzchnia Lp. Wyszczególnienie w powierzchni (w ha) gminy [%]

1 Grunty orne 7194 46,64 2 Sady 53 0,34 3 Łąki i trawy 431 2,79 4 Pastwiska 986 6,39 5 Lasy 5570 36,11 6 Pozostałe 1192 7,73 Razem: 15426 100

Gmin ę zamieszkuje 10 251 mieszka ńców w siedemnastu miejscowo ściach. Grunty orne zajmuj ą powierzchni ę 7 194 ha, co stanowi 46,64% obszaru gminy. Sady stanowi ą 53 ha, czyli 0,34% gminy. Ł ąki i trawy stanowi ą 431 ha (2,79%), pastwiska – 986 ha (6,39%), lasy – 5570 ha, (36,11%). Pozostała powierzchnia gminy to 1192 ha, czyli 7,73%. Według ewidencji wymiarowej jest 2 221 gospodarstw indywidualnych. Najwi ęcej jest gospodarstw rolnych o powierzchni areału od 1 do 7 ha. Jest ich 2150. Kolejn ą grup ę stanowi ą gospodarstwa o powierzchni 7 – 15 ha (w ilo ści 62). Gospodarstw rolnych od 15 do 30 ha odnotowano w 2003 r. 3 sztuki. Areał 30 – 50 ha posiadaj ą 2 gospodarstwa. Liczba gospodarstw o powierzchni od 50 do 100 ha to 3, za ś od 100 do 300 – 1. Gospodarstw rolnych o powierzchni powy żej 300 ha nie stwierdza si ę. Średnia wielko ść gospodarstwa to około 4,3 ha Podobnie jak w całym kraju, tak i w gminie Dubiecko, rolnictwo od kilku lat prze żywa kryzys.

8

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DUBIECKO ======2.1.5. Szkolnictwo, o świata i wychowanie.

Gmina Dubiecko posiada dobrze rozwini ętą sie ć placówek o światy i wychowania. Dział ten jest bardzo wa żny o czym mo że świadczy ć np. około 50% to jego udział w wydatkach bud żetu gminy, czy te ż liczba osób zatrudnionych w tym dziale (nauczyciele, pracownicy obsługi) – 32,59%. Gmina Dubiecko jako jedyna gmina wiejska w powiecie przemyskim przej ęła prowadzenie o światy od 1 stycznia 1994r. czyli 2 lata wcze śniej ni ż ustawowy termin. Okres ten wykorzystano na popraw ę stanu bazy technicznej o światy. Mi ędzy innymi wykonano wiele zada ń remontowo-inwestycyjnych, jak wykonanie 3 dachów, inwestycji w Szkole Podstawowej w Drohobyczce, wykonanie instalacji c.o. na gaz w Przedmie ściu Dubieckim oraz prace remontowe w w szkole w Bachórzcu. Na terenie gminy Dubiecko funkcjonuj ą nast ępuj ące typy obiektów o światowych:
2 przedszkola: w Przedmie ściu i Bachurzcu,
2 gimnazja: w Nienadowej i Dubiecku z 3 oddziałami zamiejscowymi w Drohobyczce, Przedmieściu i Bachurzcu,
10 szkół podstawowych.
szkoły średnie (Liceum Ogólnokształc ące w Dubiecku, Zespół Szkół w Nienadowej

Struktura szkolnictwa podst., gimnazjów i przedszkoli w gminie Dubiecko w roku szkolnym 2002/2003 Stopie ń Liczba uczniów Lokalizacja szkoły organizacji

Przedszkole 32 Dubiecko Szkoła Podstawowa 317 Gimnazjum 316 Szkoła Podstawowa 173 Nienadowa Gimnazjum 151 Przedszkole 13 Przedmie ście Dubieckie Szkoła Podstawowa 114 Przedszkole 14 Bachórzec Szkoła Podstawowa 126 Hucisko Nienadowskie Szkoła Podstawowa 60 Iska ń Szkoła Podstawowa 87 Drohobyczka Szkoła Podstawowa 84 Śliwnica Szkoła Podstawowa 46 Przedszkola 59 Razem Szkoły podstawowe i gimnazja 1474 Źródło: Urz ąd Gminy Dubiecko Szkolnictwo ponadgimnazjalne zlokalizowane jest w gminie i poza terenem gminy. W zakresie kształcenia zawodowego i średniego młodzie ż korzysta z placówek przede wszystkim w Dynowie, Ka ńczudze, Przeworsku i Rzeszowie. Dobra jako ść poł ącze ń komunikacyjnych nie stanowi bariery dla młodzie ży, która chce kontynuowa ć nauk ę poza terenem gminy. W zakresie szkolnictwa wy ższego potrzeby zabezpieczaj ą najbli ższe du że o środki akademickie w Rzeszowie, Przemy ślu, Lublinie i Krakowie, gdzie absolwenci szkół średnich mog ą kontynuowa ć nauk ę na studiach dziennych i zaocznych.

9

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DUBIECKO ======2.1.6. Ochrona zdrowia

Słu żba zdrowia, zarówno placówki jak i personel w gminie Dubiedko zabezpieczaj ą podstawow ą opiek ę medyczn ą mieszka ńcom. W gminie funkcjonuj ą: • Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „Res Medica” w Dubiecku świadcz ący usługi w: - przychodni lekarskiej - przychodni stomatologicznej oraz sprawuje opiek ę piel ęgniarsk ą, poło żnicz ą i środowiskowo-rodzinn ą, • Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „DOROMED” w Dubiecku świadcz ący usługi w: - przychodni lekarskiej - przychodni stomatologicznej oraz sprawuje opiek ę piel ęgniarsk ą, poło żnicz ą i środowiskowo-rodzinn ą, ginekologiczn ą, medycyny pracy. Ze specjalistycznej opieki medycznej mieszka ńcy musz ą korzysta ć w okolicznych miejscowo ściach. Najbli ższy szpital i punkt pogotowia ratunkowego znajduje si ę w Przemy ślu, oddalonym od gminy o 32 km. Szpitale drugiego stopnia referencyjno ści funkcjonuj ą w stolicy województwa podkarpackiego – Rzeszowie. Na terenie gminy Dubiecko zlokalizowana jest jedna apteka.

2.1.7. Komunikacja

Na terenie gminy Dubiecko są trzy kategorie dróg – droga krajowa, drogi powiatowe i drogi gminne (w tym dojazdy do pól). Podobnie jak w wi ększo ści gmin województwa podkarpackiego sie ć dróg jest rozwini ęta dobrze. Wiele dróg powiatowych wymaga kompleksowych remontów i wymiany nawierzchni. Brak środków finansowych pozwala jedynie na bie żą ce naprawy. Drogi gminne – drogi transportu rolnego i drogi dojazdowe do pól s ą w ąskie, co uniemo żliwia przejazd ci ęż szym sprz ętem rolniczym. Brak dro żno ści dróg spowodowany jest przede wszystkim złym stanem technicznym nawierzchni i obiektów mostowych oraz brakiem parametrów technicznych na niektórych odcinkach sieci. Wykształcone w długim okresie czasu układy osadnicze i kierunki ci ąż eń komunikacyjnych zdeterminowały kształt i kierunki rozbudowy sieci komunikacyjnej. Wzrastaj ący ruch na drodze wojewódzkiej przebiegaj ącej przez obszar gminy spowoduje, że układ dróg b ędzie wymagał w okresie kilku lat intensywnej modernizacji i rozbudowy.

Układ komunikacyjny drogowy obejmuje nast ępuj ącą sie ć dróg:

1. droga krajowa (10 km) relacji Przemy śl – Domaradz o nawierzchni twardej ulepszonej, stan dobry - droga prowadz ąca głównie ruch gospodarczy i okresowo turystyczny.

2. drogi powiatowe (63 km) w tym o nawierzchni twardej ulepszonej – 46 km

3. drogi gminne (36,750 km)

10

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DUBIECKO ======Wykaz dróg gminnych na terenie gminy Dubiecko Lp Nr nowy Nr drogi Nazwa drogi Długo ść drogi w km 1 0 16061 R 33 13 001 Bachórzec - Cegielnia 0 + 600 2 0 16063 R 33 13 002 Bachórzec – Miasteczko 0 + 600 3 0 16065 R 33 13 003 Bachórzec – do Sanu 0 + 700 4 0 16064 R 33 13 004 Bachórzec – przez wie ś 0 + 250 5 0 16077 R 33 13 005 Dubiecko – ul. Cmentarna 0 + 200 6 0 16072 R 33 13 006 Dubiecko – ul.Krasickiego 0 + 400 7 0 16072 R 33 13 007 Dubiecko – ul. Ko ścielna 0 + 100 8 0 16059 R 33 13 008 Dubiecko – Olchówka 0 + 900 9 0 16073 R 33 13 009 Dubiecko – ul. Rynek 0 + 100 10 0 16071 R 33 13 010 Dubiecko – ul. Stra żacka 0 + 100 11 0 16074 R 33 13 011 Dubiecko – ul. Świerczewskiego 0 + 100 12 0 16076 R 33 13 012 Dubiecko – ul. Wałowa 0 + 500 13 0 16075 R 33 13 013 Dubiecko – ul. Zamkowa 0 + 250 14 0 16052 R 33 13 014 Drohobyczka – Jastrz ębiec 4 + 000 15 0 16053 R 33 13 015 Drohobyczka – Huta 1 + 500 16 0 16054 R 33 13 016 Hucisko Nienadowskie – Kopce 3 + 500 17 0 16055 R 33 13 017 Bucisko Nienadowsie – Krzy ż 1 + 100 18 0 16060 R 33 13 018 Kosztowa – Wodorówka 0 + 650 19 0 16051 R 33 13 019 Kosztowa – Górna wie ś 1 + 500 20 0 16079 R 33 13 020 Nienadowa – Górka 0 + 600 21 0 16079 R 33 13 021 Nianadowa – Kąt 0 + 800 22 0 16056 R 33 13 022 Nienadowa – Las 0 + 350 23 0 16078 R 33 13 023 Nienadowa – Wysypisko śmieci 0 + 500 24 0 16058 R 33 13 024 Przedmie ście Dubieckie – Czerwonka 1 + 400 25 0 16067 R 33 13 025 Przedmie ście Dubieckie – Podbukowina 2 + 200 26 0 16068 R 33 13 026 Przedmie ście Dubieckie – Stara droga 0 + 900 27 0 16066 R 33 13 027 Sielnica – Łączki 2 + 000 28 0 16057 R 33 13 028 Śliwnica – Ksi ęż a cz ęść 1 + 200 29 0 16081 R 33 13 029 Tarnawka – Załazek 2 + 600 30 0 16067 R 33 13 030 Winne Podbukowina – przez wie ś 0 + 800 31 0 16062 R 33 13 031 Wybrze że – Bachórzec 4 + 500 32 0 16069 R 33 13 032 Wybrze że – przez wie ś 0 + 500 33 0 16080 R 33 13 033 Wybrze że – Za Sanie 0 + 500 34 0 16080 R 33 13 034 Wybrze że – wzdłu ż Sanu 0 + 800 35 33 13 035 Nienadowa – nad Sanem 1+ 969 Razem : 36 + 750

Gęsto ść dróg gminnych jest wystarczaj ąca do prawidłowej obsługi komunikacyjnej gminy.

Komunikacja zbiorowa Obszar gminy obsługuje komunikacja autobusowa PKS w Przemy ślu, Rzeszowie i Brzozowie. Gmina posiada nowy dworzec w Dubiecku. Od czasu likwidacji przez PKS Przemy śl nieopłacalnych poł ącze ń problemem jest komunikacja lokalna.

11

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DUBIECKO ======

2.2. SYSTEMY INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ I GOSPODARKI KOMUNALNEJ.

2.2.1. Zaopatrzenie gminy w wod ę.

W 1999r. opracowano program ogólny budowy wodoci ągu dla Gminy Dubiecko, autor opracowania; Zakład Usługowy „EKOPROJEKT” w Przeworsku. Uj ęcie wody w miejscowo ści Nienadowa oparto na dokumentacji hydrogeologicznej zasobów wód podziemnych z utworów czwartorz ędowych opracowanej przez Zakład Geologiczno-Wiertniczy i Ochrony Środowiska „GEOLOGOS” w Rzeszowie, autor opracowania: mgr Stanisław Mac. Budowa wodoci ągu w gminie została podzielona na dwa etapy: Etap I – obejmuje wsie: Dubiecko, Przedmie ście Dubieckie, Nienadowa; Etap II – obejmuje wsie: Wybrze że, Winne Podbukowina, Śliwnica, Drohobyczka, Kosztowa, Bachórzec, Słonne, Bucisko Nienadowskie.

Ogólne zapotrzebowanie wody dla całej gminy na dob ę wynosi 2709 m3 natomiast łączna wydajno ść uj ęcia wody w Nienadowej oraz wydajno ść nowo wywierconych studni wynosi 1182 m3 na dob ę, czyli zachodzi potrzeba uzyskania dodatkowego uj ęcia wody przy zwodoci ągowaniu całej gminy. Zasoby wodne z uj ęć gł ębinowych są znane z opracowania dokumentacja hydrogeologiczna Głównego Zbiornika Wód Podziemnych „Dolina Sanu” okre śla granice zasi ęgu głównego poziomu wodono śnego i granice zbiornika GZWP 430 jako rejo I – Przemy śl – Dynów, który został naniesiony na planszy graficznej kierunki rozwoju. Przy projektowaniu nowych uj ęć wody nale ży uwzgl ędni ć mo żliwo ść korzystania z tego zbiornika w wypadku braku mo żliwo ści uj ęć lokalnych.

Wodoci ągi gminy Dubiecko (wybrane wska źniki) Wyszczególnienie 2003r. Sie ć wodoci ągowa rozdzielcza (w km) 5,6 (bez poł ącze ń prowadz ących do budynków i innych obiektów ) Poł ączenia prowadz ące do budynków mieszkalnych (ł ącznie z poł ączeniami prowadz ącymi do budynków zbiorowego zamieszkania ) - wodoci ągowe 90 Zu życie wody z wodoci ągów w gospodarstwach domowych (w ci ągu roku) 18,8 - w dam 3 1,8 - na 1 mieszka ńca w m 3 Źródło: Rocznik Statystyczny woj. podkarpackiego 2003

2.2.2. Odprowadzanie oraz oczyszczanie ścieków sanitarnych. Problem odpadów komunalnych zarówno ciekłych ( ścieki komunalne) jak i stałych nie jest na terenie gminy kompleksowo rozwi ązany. Wi ększo ść wsi nie uregulowała problemu odprowadzania i oczyszczania ścieków.

12

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DUBIECKO ======Podobnie jak w zakresie zwodoci ągowania opracowano równie ż w 1999r. program ogólny skanalizowania lewobrze żnej cz ęści gminy Dubiecko obejmuj ący 11 miejscowo ści. Opracowany bilans ścieków na dob ę wynosi z t ęj cz ęś ci gminy 1399 m3 na dob ę. Obecnie istniej ące oczyszczalnie ścieków w Dubiecku o wydajno ści 150 m3 na dob ę oraz oddana do u żytku oczyszczalnia w Nienadowej o wydajno ści 258 m3 na dob ę nie zapewniaj ą przej ęcia w cało ści okre ślonych ścieków. Zaproponowano rozbudow ę nowo wybudowanej oczyszczalni ścieków w miar ę przył ączenia kanalizacji z poszczególnych wsi. W chwili obecnej trzy miejscowo ści w gminie: Dubiecko, Przdmie ście Dubieckie, Nienadowa.

Kanalizacja gminy Dubiecko (wybrane wska źniki) Wyszczególnienie 2003r. Sie ć kanalizacyjna (w km) 12,6 (bez poł ącze ń prowadz ących do budynków i innych obiektów ) Poł ączenia prowadz ące do budynków mieszkalnych (ł ącznie z poł ączeniami prowadz ącymi do budynków zbiorowego zamieszkania ) - kanalizacyjne 838 Źródło: Rocznik Statystyczny woj. podkarpackiego 2003

Inwestycje w infrastruktur ę wodoci ągowo-kanalizacyjn ą s ą przez gmin ę stale prowadzone, docelowo przewidziane jest zaopatrzenie w wod ę i system odprowadzania ścieków w całej gminie.

2.2.3. Ciepłownictwo

Na obszarze gminy nie ma du żych wolnostoj ących obiektów gospodarki ciepłowniczej. Budynki u żyteczno ści publicznej w przewa żaj ącej cz ęś ci ogrzewane są energia ciepln ą z kotłowni zasilanych paliwem gazowym i w ęglowym. Budownictwo jednorodzinne ogrzewane jest z kotłowni indywidualnych zasilanych paliwem gazowym lub w ęglowym oraz piecami w ęglowymi. Na terenie gminy nie wyst ępuj ą urz ądzenia wykorzystuj ące potencjał energii odnawialnych. Cało ść działa ń w zakresie wytwarzania i dystrybucji energii cieplnej na terenie gminy zmierza ć b ędzie do poprawy stanu środowiska oraz zmniejszania kosztów wytwarzania energii cieplnej. Gmina posiada mo żliwo ści wykorzystania zasobów energii ekologicznie czystej, opartej o odnawialne źródła, dlatego te ż nale ży rozwa żyć mo żliwo ść wykorzystania energii cieplnej i elektrycznej ze źródeł alternatywnych (dotyczy to głównie pozyskiwania ciepła z biomasy) z zasobów wód geotermalnych, ze źródeł niskotemperaturowych, z energii promieniowania słonecznego oraz z energii wiatru.

2.2.4. Gazownictwo

Na terenie gminy Dubiecko do tej pory nie stwierdzono wyst ępowania złó ż gazu. Przez teren gminy przebiega gazoci ąg wysokopr ęż ny ∅ 125/100 mm o ci śnieniu nominalnym CN 4,0 hPa, relacji Kopalnia Gazu Husów- SRP Siedleczka - SSRP Bachórz. Dla tego gazoci ągu obowi ązuj ą podstawowe odległo ści od obiektów

13

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DUBIECKO ======terenowych, które okre ślaj ą przepisy techniczne (min. 15 max 35 m). Nie ma ogranicze ń w liczbie przył ączy. Gmina jest dobrze wyposa żona w sie ć gazow ą – w wi ększo ści miejscowo ści gaz jest doprowadzony a do pozostałych jest planowany w najbli ższym okresie. Obecnie zgazyfikowanych jest 12 miejscow ści gminy, do gazyfikacji pozostaje wie ś Ł ączki oraz 4 miejscowo ści za Sanem.

2.2.5. Elektroenergetyka

Istniej ący stan systemu energetycznego w gminie Dubiecko zabezpiecza aktualne potrzeby w zakresie zaopatrzenia mieszka ńców w energi ę elektryczn ą. Wymaga on jednak ci ągłej rozbudowy i modernizacji. Podstawowe parametry GPZ, z którego zasilany jest układ rozdzielczy gminy przedstawia si ę nast ępuj ąco: Napi ęcie Moc transformatorów GPZ Dynów 110/15 kV 16+16 MVA

W perspektywie nie jest przewidziane opracowanie nowych sieci wysokiego napi ęcia. Ostatnio uzgodniono now ą lini ę przesyłow ą 110 kV Jarosław – Dynów która omija gmin ę Dubiecko. W gminie zaobserwowano wyst ępowanie zjawiska tzw. „złego napi ęcia”, co mo że powodowa ć normatywny spadek napi ęcia w sieciach (dla linii średniego napi ęcia poni żej 8%, dla niskiego napi ęcia – poni żej 5 %). Rozwój systemów energetycznych, zaopatruj ących gmin ę powinien i ść w kierunku zapewnienia maksymalnej pewno ści zasilania i odpowiadaj ącej standardom jako ści dostarczanej energii.

2.2.6. Gospodarka odpadami

Składowisko znajduje si ę na gruntach administracyjnych miejscowo ści Nienadowa, na południe od drogi Przemy śl-Dubiecko. Teren na którym poło żone jest składowisko jest nieck ą na terenie pagórkowatym ze spadkiem około 8% na południowy wschód. Składowisko le ży na wysoko ści 270 – 277.5 m n.p.m., i ma kształt nieregularnego wielok ąta o powierzchni eksploatowanej 0,72 ha, ł ącznej 1.1 ha. Otoczone jest polami rolnymi. Składowisko w Nienadowej obsługuje niemal cał ą gmin ę Dubiecko tj. miejscowo ści Dubiecko, Nienadowa, Wybrze że, Słonne, Drohobyczka, Śliwnika, Bachórzec, Hucisko Nienadowskie, Iska ń, Kosztowa, Ł ączki, Pi ątkowa, Przedmie ście Dubieckie, Sielnica, Winne i Tarnawka, czyli około 10 000 ludzi. Na terenie gminy rozmieszczone s ą specjalne pojemniki o pojemno ści 1100 l ka żdy w ilo ści 35 szt., które okresowo s ą usuwane przez specjalistyczn ą firm ę. Rocznie składowisko w Nienadowej przyjmuje ok. 3 500 m 3 odpadów. Ł ączna ilo ść zło żonych odpadów (składowisko eksploatowane jest od 1981 r.) wynosi 7 330 ton, co stanowi 10.5 % projektowanej obj ęto ści składowiska. W 2003 roku na terenie gminy Dubiecko zebrano ogółem 144 Mg niesegregowanych (zmieszanych) odpadów komunalnych oraz wytworzono 2,4 Mg osadów ściekowych.

14

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DUBIECKO ======Analiza stanu istniej ącego pozwala stwierdzi ć, że jest on daleki od optymalnego, zarówno w zakresie odpadów opakowaniowych jak równie ż niebezpiecznych, pomimo że gmina prowadzi system zagospodarowania odpadów. Gmina realizuje swoje ustawowe obowi ązki za pomoc ą podmiotów gospodarczych które otrzymały zezwolenie na zbiórk ę i transport odpadów komunalnych. Nale ży przypuszcza ć, że znaczny procent odpadów zdeponowano na nielegalnych składowiskach lub spalono w domowych piecach. Z pewno ści ą jednak w najbli ższym czasie wyegzekwowane zostan ą zapisy Ustawy o utrzymaniu porz ądku i czysto ści w gminie nakazuj ące wła ścicielom wszystkich posesji zawarcie umów na wywóz nieczysto ści stałych. Powinno to ograniczy ć ilo ść niewła ściwie zagospodarowywanych odpadów. Prowadzenie selektywnej zbiorki odpadów, stanie si ę wtedy jedyn ą mo żliwo ści ą ograniczenia wydatków na pozbywanie si ę odpadów komunalnych. System selektywnej zbiorki surowców wtórnych i odpadów niebe4zpiecznych nie funkcjonuje. Problemy gminy dotycz ące odpadów s ą nast ępuj ące: - zbyt mały procent mieszka ńców obj ęty wywozem odpadów komunalnych, - brak systemu segregacji odpadów komunalnych, przeterminowanych leków i środków ochrony ro ślin jak równie ż opakowa ń po nich, - brak monitoringu przepływu odpadów, - brak „bazy danych” o ilo ści, rodzaju, jako ści, itd. powstaj ących odpadów na terenie gminy, - niewystarczaj ąca świadomo ść ekologiczna mieszka ńców, - ci ągle powstaj ące nielegalne składowiska odpadów („dzikie wysypiska”). Powstaj ą pomimo wyra źnego zakazu - tablice informacyjne.

2.3. ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE GMINY.

2.3.1. Budowa geologiczna i rze źba terenu.

Mi ędzy Dynowem a Dubieckiem depresja Bła żowej wychodzi na powierzchni ę i brze żne fałdy rzeszowskie ł ącz ą si ę w jedn ą cało ść z wypi ętrzeniem Pi ątkowej, tworz ąc wielk ą wi ązk ę fałdów przemyskich, osi ągaj ących na linii Przemy śl – Bircza ok. 30 km szeroko ści. W tej strefie Karpat dokonuje si ę zmiana stylu tektonicznego i przej ście na wła ściwy rejon skibowy, charakteryzuj ący si ę długimi, w ąskimi, na ogół prawidłowymi fałdami złuskowanymi. Odmiennie zachowuje si ę wewn ętrzna i zewn ętrzna cz ęść tych fałdów. Granica wewn ętrzna biegnie od Dynowa prawidłowo, prostolinijnie w kierunku południowo – wschodnim. Granica zewn ętrzna, b ędąca jednocze śnie brzegiem Karpat, dokonuje w Przemy ślu gwałtownego skr ętu, zwanego w geologii Karpat pod nazw ą sigmoidy przemyskiej. Z kierunku północny - zachód – południowy - wschód brzeg Karpat skr ęca pod k ątem prostym na południowy zachód, po czym po o śmiu kilometrach przybiera kierunek południowy. W okolicy Dobromila zmienia si ę znowu na południowo - wschodni, a ż po Bukowin ę. W wyniku tego strefa fałdów przemyskich ulega ku południowi silnemu zw ęż eniu i w rejonie Dobromila osi ąga jedną trzeci ą swojej maksymalnej szeroko ści.

15

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DUBIECKO ======Ma to wpływ na styl tektoniczny. Po okolice Przemy śla fałdy brze żne s ą niezbyt prawidłowe, zbiegaj ące si ę i rozchodz ące, przewa żnie pochylone na północny wschód. Synkliny s ą zmienne, szerokie i płaskodenne. Na południe od Sanu staj ą si ę one strome, w ąskie, ści śni ęte, wr ęcz pionowe i silnie złuskowane. Gł ęboko ść synklin jest mniejsza ni ż wypi ętrzenie siodeł, tote ż składaj ą si ę one głównie z w ąskich smug starego eocenu i łupków menilitowych. Warstwy kro śnie ńskie zachowuj ą si ę jedynie w gł ębszych ł ękach. Istotnym problemem pozostaje do tej pory ustalenie przebiegu dyslokacji. W tym obszarze znane s ą wychodne piaskowców warstw inoceramowych w postaci piasków drobnoziarnistych z żyłkami kalcytu. Odkrywki te mają charakter rumoszu skalnego. według niektórych hipotez wyst ępuje mo żliwo ść wyst ępowania drugiej dyslokacji o przebiegu sko śnym w stosunku do osi kulminacji w rejonie Słonnego. Dokładny jej przebieg jest trudny do okre ślenia, gdy ż brak jest odsłoni ęć dokumentuj ących jej przebieg. Po średnio jej istnienie dokumentuj ą objawy powierzchniowe oraz obserwacje. Pokryw ę czwartorz ędow ą stanowi ą gliny i żwiry. Poni żej znajduj ą si ę utwory górnokredowe b ędące w naprzemianległym układzie łupków i piasków. Nast ępnie zalegaj ą margle krzemionkowe, a pod nimi utwory dolnej kredy.

Pod wzgl ędem fizyczno - geograficznym obszar dzisiejszej Gminy Dubiecko poło żony jest w granicach rozległej prowincji Karpaty i Podkarpacie, w podprowincji Zewn ętrzne Karpaty Zachodnie. Jednym z makroregionów tej prowincji jest Pogórze Środkowobeskidzkie, porozcinane dolinami rzek na kilka mezoregionów, w tym Pogórze Dynowskie i Przemyskie. I wła śnie na terenie tych jednostek zlokalizowane są miejscowo ści gminy Dubiecko. Pogórze Dynowskie jest najwi ększym mezoregionem spo śród wszystkich Pogórzy karpackich, zajmuje powierzchni ę ok. 1840 km 2, rozci ągaj ąc si ę pomi ędzy dolinami Sanu i Wisłoka. Pogórze Przemyskie poło żone jest po przeciwnej stronie Sanu, który oddziela Pogórza Dynowskie i Przemyskie, także na terenie samej gminy - jej północna cz ęść znajduje si ę na obszarze Pogórza Dynowskiego, południowa, poło żona na prawym brzegu Sanu - na terenie Pogórza Przemyskiego. Pogórze Przemyskie zajmuje mniejsz ą powierzchni ę (ok. 640 km 2) i charakteryzuje si ę wy ższym średnim poło żeniem n.p.m. W zwi ązku z tym Pogórze Dynowskie pod wzgl ędem krajobrazu jest nieco mniej urozmaicone, w wielu partiach przyjmuje charakter wy żynny, Pogórze Przemyskie z kolei jest bardziej "górskie" pod wzgl ędem rze źby, nawi ązuj ąc do gór tzw. rusztowych. Rozdzielaj ąca dwa pogórza dolina Sanu przyjmuje w interesuj ącym nas terenie charakter przełomu strukturalnego - z licznymi zakolami, ostrogami i górami meandrowymi. W miejscach, gdzie dno doliny rozszerza si ę, powstaj ą rozległe terasy akumulacyjne, niezwykle podnosz ące atrakcyjno ść krajobrazu, jak cho ćby w sąsiedztwie Słonnego, Wybrze ża, Iskani czy Nienadowej. Wła śnie na terenie południowej cz ęś ci Gminy znajduj ą si ę najwy ższe wzniesienia, przekraczaj ące 410 m. n.p.m., najwy ższe z nich - Łubienka - liczy sobie 449 m n.p.m. Oba Pogórza zbudowane s ą z piaskowców, zlepie ńców i łupków, okre ślanych ł ącznie jako flisz karpacki. Kształtował si ę on w okresie od dolnej kredy do oligocenu, kiedy to zapocz ątkowane zostały ruchy górotwórcze powoduj ące fałdowanie osadów płytkiego z reguły morza i nasunięcia si ę płaszczowin - wielkich pakietów skalnych - śląskiej na przedpole powstaj ących gór, i magurskiej na

16

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DUBIECKO ======płaszczowiny śląskie. Z kolei młodsze ruchy tektoniczne miały kierunek pionowy i zwi ązane były z kształtowaniem si ę rze źby terenu.

2.3.2. Bogactwa naturalne

W obr ębie gminy Dubiecko istnieje udokumentowane zło że kruszywa naturalnego o zasobach przydatnych dla budownictwa w wielko ści 2.414.000 ton. W obr ębie terasy zalewowej rzeki San eksploatowane s ą zło ża żwiru dla celów drogownictwa. W rejonie wsi Nienadowa, Hucisko Nienadowskie i Drohobyczka wyst ępowały cegielnie eksploatuj ące do produkcji ceramiki budowlanej gliny zboczowe. W miejscowo ści Bachórzec eksploatowany był torf do celów opałowych i rolniczych. Obecnie torfowiska znajduj ą si ę pod ochron ą, na terenie rezerwatu Broduszurki. Niewielkie ilo ści ropy naftowej zostały odkryte i wydobywane do 1950 r. w Słonnem.

2.3.3. Gleby.

W obr ębie zrówna ń wierzchowinowych i stoków z utworów zboczowych wytworzyły si ę gleby brunatne wyługowane i brunatne kwa śne. W dolinie Sanu oraz jego dopływów z utworów eluwialnych powstały gleby typu mad, lokalne czarne ziemie wła ściwe.

2.3.4. Wody podziemne i powierzchniowe.

Wody podziemne Na terenie gminy zlokalizowany jest jeden z istotnych zbiorników wód podziemnych powiatu przemyskiego (według Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Podkarpackiego). Jest to GZWP 430 „Dolina Sanu” ze stref ą ochrony sanitarnej, który obejmuje swoim zasi ęgiem gminy: Przemy śl, Krasiczyn, Krzywcza, Dubiecko. Jego powierzchnia wynosi 98 km 2, średnia gł ęboko ść – 10 m, a zasoby dyspozycyjne – 35 tys. m 3/d. Wody powierzchniowe. Wody powierzchniowe stanowi rzeka San oraz kilka jej dopływów. Spotykane s ą nagłe wezbrania, w wyniku których zalewane s ą doliny rzek. Wody Sanu wykazuj ą du że zanieczyszczenie bakteriologiczne. Rzeka San jest najwa żniejsz ą i najwi ększ ą rzek ą przebiegaj ącą przez gmin ę Dubiecko. w porównaniu do 1993 r. stwierdza si ę znaczn ą popraw ę pod wzgl ędem czysto ści wody (fizyko – chemicznym) z uwagi na oddanie do eksploatacji oczyszczalni ścieków w Sanoku, Dynowie i Dubiecku. Wody gruntowe obejmuj ą dwa obszary: o obszar doliny Sanu i jej dopływów o obszar wierzchowiny trzeciorz ędowej

2.3.5. Warunki klimatyczne

Gmina Dubiecko nale ży do Podkarpackiej dzielnicy rolniczo – klimatycznej. Średnia temperatura roczna wynosi od +7 0C do +8 0C, średnia temperatura dnia

17

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DUBIECKO ======w lecie +18 0C, a w zimie –30C. Stosunki termiczne ulegaj ą pewnemu zró żnicowaniu w zale żno ści od rze źby terenu, gł ęboko ści zalegania wód gruntowych. Obszary inwersyjne to doliny Sanu i jego dopływów. Czas trwania pokrywy śnie żnej wynosi od 80 do 90 dni. Średnia suma opadów utrzymuje si ę w granicach 700 – 750 mm. Okres wegetacyjny trwa około 180 dni. Klimat lokalny jest najkorzystniejszy w obr ębie zrówna ń wierzchowinowych i stoków o ekspozycji południowej. Niekorzystne warunki klimatu lokalnego wyst ępuj ą w obr ębie doliny Sanu oraz jego dopływów.

2.3.6. Szata ro ślinna.

Według przyrodniczo – le śnego podziału Polski lasy znajduj ące si ę na badanym terenie zalicza si ę do Krainy Karpackiej w Dzielnicy Pogórze Karpackie. Administracyjnie nale żą do Nadle śnictw Dynów i Pruchnik. Wyst ępuje tu typ siedliskowego lasu świe żego wy żynnego. W dolinach potoków wyst ępuj ą drzewostany typu siedliskowego. Siedlisko lasu świe żego wy żynnego charakteryzuj ą drzewostany mieszane, w skład których wchodz ą: jodła, buk, grab, sosna, d ąb z domieszkami brzozy, olchy szarej, osiki i modrzewia. Drzewostany typu siedliskowego charakteryzuj ą si ę nast ępuj ącym składem: jesion, olcha szara z domieszk ą jaworu, świerka i d ębu. Lasy wyst ępuj ące na tym terenie s ą lasami produkcyjnymi a prace zagospodarowania obszarów le śnych zmierzaj ą do stworzenia lasów mieszanych z jodł ą, bukiem, modrzewiem, d ębem z domieszka jaworu, klonu, jesionu, wi ązu i lipy. W poszyciu lasu mo żna spotka ć czarny bez, leszczyn ę, jarz ębin ę, na skrajach lasów tarnin ę i dzik ą ró żę . Wyst ępuj ą tak że: maliny, je żyny, borówki. W wilgotne lato i jesieni ą lasy obfituj ą w grzyby. Na terenie gminy znajduje si ę kilkana ście drzew uznanych za pomniki przyrody. S ą to przewa żnie stare d ęby, lipy i jesiony. Na szczególn ą uwag ę zasługuje flora rezerwatu torfowiskowego „Broduszurki”,. Na jego terenie mo żna spotka ć takie rzadkie okazy jak: rosiczka okr ągłolistna, narecznica grzebieniasta, gwiazdnica bagienna, tojeść bukietowa i wełnianka wąskolistna.

2.3.7. Świat zwierz ęcy.

Środowisko przyrodnicze ziemi dubieckiej charakteryzuje si ę dobrym stanem zachowania. Świadczy o tym wyst ępowanie na jej terenie wielu gatunków zwierz ąt obj ętych ochron ą. Świat zwierz ęcy na reprezentowany jest przez sarny, zaj ące, kuny le śne i domowe tchórze, lisy. Mo żna spotka ć tak że łasice, borsuki i dziki. Na polach spotyka si ę ba żanty, kuropatwy, przepiórki, strumieniówki, pokrzewki, kokoszki wodne, dziwonie, bociany. Nad Sanem ptactwo reprezentowane jest przez dzikie kaczki (kaczki krzy żówki, cyranki, cyraneczki),czaple, czarne bociany. Gady wyst ępuj ące na tym terenie to: jaszczurka zwinka i jaszczurka żyworodna, żmija zygzakowata, zaskroniec zwyczajny, padalec zwyczajny. Przedstawicielami płazów s ą traszki, ropuchy szare, żaby wodne i moczarowe, San i jego dopływy to raj dla w ędkarzy. Wyst ępuj ą tu klenie, leszcze, okonie, jelce, płocie, brzany, karpie, sazany, szczupaki, w ęgorze, świnki, kiełbie, ukleje, strzelbie. Spotyka si ę niestety coraz mniej pstr ągów, a prawie całkowicie wygin ęły wyst ępuj ące kiedy ś raki.

18

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DUBIECKO ======Bogaty świat owadów reprezentowany jest przede wszystkim przez motyle i chrz ąszcze. Warto wymieni ć takich przedstawicieli tego gatunku, jak: trzmiele, pa ź królowej, zmierzchnica trupia główka, mieniak stru żnik.

2.3.8. Zasoby przyrody obj ęte ochron ą prawn ą

Poło żenie gminy Dubiecko na obszarze o zró żnicowanej budowie geologicznej, podziemnym zbiorniku wodnym oraz o urozmaiconej rze źbie terenu determinuje do przestrzegania licznych przepisów prawnych zwi ązanych z ochron ą środowiska. Walory krajobrazowe i przyrodnicze – obszary le śne, rzadkie gatunki ro ślin i zwierz ąt kwalifikuj ą du żą cz ęść gminy do obszarów o krajobrazie chronionym. Na podstawie ustawy o ochronie przyrody (Dz.U. z 1991 r., Nr 114, poz. 492) za tereny chronione nale ży uzna ć parki narodowe, rezerwaty i parki krajobrazowe wraz z ich otulinami oraz obszary chronionego krajobrazu. Form ę przestrzenn ą mog ą mie ć równie ż niektóre pomniki przyrody, u żytki ekologiczne, stanowiska dokumentacyjne, a zwłaszcza zespoły przyrodniczo – krajobrazowe. Na terenie gminy Dubiecko funkcjonuj ą obszary wyró żniaj ące si ę szczególnymi walorami przyrodniczymi, które obj ęto ró żnorodnymi formami ochrony.

Parki krajobrazowe i obszary chronionego krajobrazu

Park krajobrazowy jest obszarem chronionym ze wzgl ędu na warto ści przyrodnicze, historyczne i kulturowe. Celem jego utworzenia jest zachowanie, popularyzacja i upowszechnianie tych warto ści w warunkach racjonalnego gospodarowania. Park Krajobrazowy Pogórza Przemyskiego został powołany 16 grudnia 1991r. rozporz ądzeniem Nr 11 Wojewody Przemyskiego. Zajmuje on powierzchni ę 61 862 ha. Lasy zajmuj ą około 64% powierzchni parku. Jest on poło żony na terenie 6 gmin powiatu przemyskiego: Birczy, Dubiecka, Fredropola, Krasiczyna, Krzywczy, Przemy śla. Obszar parku zawiera jedyne w Polsce najbardziej wysuni ęte na zachód lesiste pogórza Karpat Wschodnich. Pogórza – niewysokie, przepi ękne góry si ęgaj ą ponad 600 m n.p.m. W wy ższych partiach Pogórza mo żna podziwia ć lasy jodłowo – bukowe, ni żej rozci ąga si ę strefa wielogatunkowych lasów li ściastych, przewa żaj ą d ęby, graby, lipy drobnolistne, klony. Dominuj ącym zbiorowiskiem ro ślinnym Pogórza jest podgórska forma buczyny karpackiej, licznie wyst ępuj ą równie ż: jodła, świerk, jawor i wi ąz górski. W okolicach Dubiecka, w miejscowo ści Bachórzec, wyst ępuje torfowisko przej ściowe i wysokie. Licznie wyst ępuj ą ro śliny całkowicie chronione: kłokoczka południowa, lilia złotogłów, skrzyp olbrzymi, wawrzynek wilczełyko, widłak jałowcowaty, gatunki z rodziny storczyków oraz bluszcz pospolity. Na terenie Parku Krajobrazowego Pogórza Przemyskiego istnieje osiem rezerwatów przyrody. O du żych warto ściach parku decyduje tak że wyst ępowanie unikatowej formy kraw ędzi brzegu karpackiego na odcinku sigmoidy przemyskiej reprezentuj ącej niezale żnie od wyj ątkowo ści struktury geologicznej, tak że wybitne walory krajobrazowe. Na terenie parku krajobrazowego prowadzone s ą działania utrzymujace równowag ę ekologiczn ą środowiska przyrodniczego poprzez zapobieganie zanieczyszczeniu wód powierzchniowych i podziemnych, zapobieganie zanieczyszczeniu powietrza i osłabienie wpływu emisji dalekiego zasi ęgu, ochrona gleb przed erozj ą i degradacj ą oraz ochrona gatunkowa fauny i flory. Zdolno ść ekosystemów do odtwarzania zasobów przyrody uzyskuje si ę poprzez zastosowanie ochrony lasów o składzie gatunkowym zgodnym z siedliskiem, terenów podmokłych, udokumentowanych stanowisk ro ślin chronionych i rejonów chronionych gatunków fauny. Ponadto ochrania si ę obszary ochrony wód podziemnych, naturalne źródła i obszary źródliskowe, wody otwarte, w ęzły i korytarze ekologiczne oraz obszary o szczególnych walorach przyrodniczych.

19

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DUBIECKO ======Na całym obszarze prowadzona jest intensywna ochrona konserwatorska polegaj ąca na zabezpieczeniu istniej ących warto ści i przywracaniu dawnego stanu terenom, obiektom i zespołom, które uległy zniszczeniu oraz intensywna ochrona obiektów

i zespołów kulturowo – historycznych polegaj ąca na minimalizowaniu oraz eliminowaniu potencjalnych zagro żeń. Na terenie parku krajobrazowego istniej ą strefy ochrony ścisłej, tereny obj ęte ochron ą cz ęś ciow ą oraz ochron ą ekspozycji krajobrazowej. Pod poj ęciem ochrony ścisłej rozumie si ę ochron ę prawn ą najcenniejszych zasobów i walorów przyrodniczych, kulturowych i krajobrazowych, obejmuj ącą rezerwaty przyrody, u żytki ekologiczne, stanowiska dokumentacyjne, pomniki przyrody, rezerwaty kulturowe, parki kulturowe, zespoły przyrodniczo – krajobrazowe oraz obiekty zabytkowe wpisane do rejestru zabytków. Ochrona cz ęś ciowa to system ochrony obszarów i obiektów istotnych dla zachowania równowagi ekologicznej oraz decyduj ących o procesach zapewniaj ących trwało ść przyrodnicz ą i ci ągłość kulturow ą obejmuj ącą: ekosystemy le śne, korytarze ekologiczne, skupiska ro ślin i zwierz ąt obj ęte ochron ą gatunkow ą, źródła i obszary źródliskowe, cieki i zbiorniki wodne, torfowiska i tereny podmokłe, obszary o szczególnych walorach przyrodniczych oraz tereny otwarte zalecane do niezalesienia. Pod poj ęciem ochrony ekspozycji krajobrazowej rozumie si ę system ochrony obszarów i obiektów istotnych dla zachowania warto ści estetycznych i widokowych o znaczeniu krajobrazowym i kulturowym obejmuj ący obszary o najwy ższych walorach krajobrazowych, punkty widokowe oraz obszary ekspozycji krajobrazowej. Ograniczenia dotycz ące zagospodarowania krajobrazowych zawieraj ą plany ochrony parków, które zostały sporz ądzone na podstawie Ustawy o ochronie przyrody. Zabraniaj ą one m.in.: • Lokalizacji nowych obiektów zaliczanych do przedsięwzi ęć mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko w rozumieniu przepisów ochrony środowiska; • Lokalizacji budownictwa letniskowego poza miejscami wyznaczonymi w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego; • Utrzymywania otwartych rowów i zbiorników ściekowych; • Dokonywania zmian stosunków wodnych, je żeli słu żą innym celom ni ż ochrona przyrody i zrównowa żone wykorzystywanie u żytków rolnych oraz gospodarki rybackiej; • Likwidowania zadrzewie ń; • Wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcaj ących rze źbę terenu. Obszar chronionego krajobrazu obejmuje wyró żniaj ące si ę krajobrazowo tereny o ró żnych typach ekosystemów. Zagospodarowanie tych terenów powinno zapewni ć stan wzgl ędnej równowagi ekologicznej systemów przyrodniczych. Przemysko – Dynowski Obszar Chronionego Krajobrazu obejmuje tereny gmin Bircza, Dubiecko, Fredropol, Krasiczyn, Krzywcza, Przemy śl, Żurawica. Z ogólnej powierzchni 48 921 ha, u żytki rolne stanowi ą 29 987 ha. Znaczn ą powierzchni ę obszaru (16 939 ha) porastaj ą lasy li ściaste i mieszane o wysokim stopniu naturalno ści. Inne zajmuj ą 1 995 ha. Ten Obszar Chronionego Krajobrazu powstał poł ączenia Hy żyńsko – Gwo źnickiego i Przemysko – Dynowskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu i stanowi otulin ę dla Parku Krajobrazowego Pogórza Przemyskiego.

20

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DUBIECKO ======Rezerwaty przyrody Na terenie miejscowo ści Winne – Podbukowina i Bachórzec znajduje si ę rezerwat przyrody „Broduszurki”. Został utworzony w 1995 r. Ma on powierzchni ę 25,91 ha. Celem jego istnienia jest zachowanie unikatowego torfowiska wysokiego i przej ściowego z rzadk ą ro ślinno ści ą. Na jego terenie wyró żniono 10 zbiorowisk niele śnych i 3 zbiorowiska le śne. Jest to jedyne miejsce wyst ępowania torfowisk wysokich i przej ściowych w tym rejonie. Torfowisko wysokie przej ściowe wysokie i wysokie w zakolu Sanu pochodzi z okresu borealnego. Mi ąż szo ść torfu si ęga 7 metrów, a pod torfem zalega gytia ilasta o grubo ści kilku centymetrów. Dobrze wykształcone zbiorowiska, du ża liczba gatunków chronionych oraz przyległe do torfowiska ł ąki to cechy charakterystyczne tego rezerwatu. Na terenie rezerwatu wyst ępuje zbiorowisko boru bagiennego o specyficznych warunkach siedliskowych: du żej wilgotno ści, beztlenowo ści i kwa śnym odczynie. Środowisko takie jest sprzyjaj ące dla rozwoju rosiczki okr ągłolistnej, ro śliny drapie żnej, b ędącej pod całkowit ą ochron ą. Wyst ępuj ą tu tak że inne rzadkie okazy flory obj ęte ochron ą, tj. Drosera rotundifolia, Drosera longifolia, narecznica grzebieniasta, gwiazdnica bagienna, groszek błotny. Du ża cz ęść rezerwatu poro śni ęta jest żurawin ą błotn ą. W du żej ilo ści gatunków reprezentowana jest flora mszaków, które maj ą szczególne znaczenie w budowie torfowiska. Bogato reprezentowana jest gromada gadów. Wyst ępuj ą tutaj jaszczurka zwinka, jaszczurka żyworodna, padalec, zaskroniec, żmija zygzakowata. Przedstawicielami płazów s ą ropucha szara, żaba wodna, żaba moczarowa. Bogate wyst ępowanie owadów, których samych chrz ąszczy jest 700 gatunków, sprzyja gnie żdżeniu si ę ptaków, znajduj ących tu obfite po żywienie. Wyst ępuj ą ba żanty, kuropatwy, strumieniówki, pokrzewki, pierwiosnek i piecuszek. Ponadto spotyka si ę kokoszki wodne, dziwonie, kaczki krzy żówki, a w okresie ptasich w ędrówek cyrank ę i cyraneczk ę. Ponadto projektowane jest utworzenie rezerwatu „Kozigarb” o powierzchni 32,22 ha. Jego celem byłaby ochrona góry meandrowej z ciekaw ą rze źbą i zbiorowiskiem gr ądu subkontynentalnego. Ograniczenia zagospodarowania i wykorzystania rezerwatów (głównie turystycznego) podane s ą w rozporz ądzeniach powołuj ących ich do życia. Zakres ogranicze ń ka żdorazowo dostosowywany jest do charakteru rezerwatu i chronionych w nim siedlisk. Ponadto ogólne ograniczenia zagospodarowania i podejmowania okre ślonych działa ń na terenie rezerwatu okre śla Ustawa o ochronie przyrody (art. 23a, ust. 1). Pod k ątem zagospodarowania, na terenie rezerwatu zabrania si ę m.in.:
pozyskiwania, niszczenia lub uszkadzania drzew i innych ro ślin;
wysypywania, zakopywania i wylewania odpadów lub innych nieczysto ści, innego zanieczyszczania wód, gleby i powietrza;
dokonywania zmian przedmiotów ochrony i obiektów obj ętych ochron ą;
zmiany stosunków wodnych, regulacji rzek i potoków, je śli słu żą one innym celom ni ż ochrona przyrody;
wydobywania skał i minerałów;
niszczenia gleby lub zmian sposobu jej u żytkowania;
prowadzenia działalno ści wytwórczej, handlowej, a tak że rolniczej, hodowlanej lub chowu zwierz ąt.

Pomniki przyrody Pomnikami przyrody s ą pojedyncze twory przyrody żywej i nieo żywionej lub ich skupienia o szczególnej warto ści naukowej, kulturowej, historyczno – pami ątkowej

21

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DUBIECKO ======i krajobrazowej oraz odznaczaj ące si ę indywidualnymi cechami, wyró żniaj ącymi je wśród innych tworów, w szczególno ści s ędziwe i okazałych rozmiarów drzewa i krzewy gatunków rodzimych oraz obcych, źródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy narzutowe, jaskinie. Na terenie gminy Dubiecko wyst ępuj ą pomniki przyrody o żywionej. Drzewa uznane za pomniki przyrody zlokalizowane s ą w miejscowo ściach: Dubiecko (w ilo ści 11szt), Iska ń (12 szt.), Śliwnica (6 szt.) i Wybrze że (8 szt.). S ą to wiekowe d ęby, lipy, jesiony, miłorz ęby i akacje rubiniowe. Ustawa o ochronie przyrody (art. 31a) stanowi wobec pomników przyrody nast ępuj ące zakazy:
Niszczenia, uszkadzania lub przekształcania obiektu;
Wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcaj ących rze źbę terenu;
Uszkadzania i zanieczyszczania gleby;
Wysypywania, zakopywania i wylewania odpadów lub innych nieczysto ści,
Za śmiecania obiektu i terenu wokół niego;
Budowy budynków, budowli, obiektów małej architektury i tymczasowych obiektów budowlanych mog ących mie ć negatywny wpływ na obiekt chroniony bądź spowodowa ć degradacj ę krajobrazu;
Lokalizacji budownictwa letniskowego poza miejscami wyznaczonymi w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego.

Stanowiska dokumentacyjne Stanowiska dokumentacyjne – jest to kategoria ochrony, utworzona w celu zabezpieczenia dost ępnych na powierzchni b ądź mo żliwych do udost ępnienia, a wa żnych pod wzgl ędem naukowo – dydaktycznym miejsc wyst ępowania formacji geologicznych, nagromadze ń skamieniało ści lub tworów mineralnych, fragmenty eksploatowanych lub nieczynnych wyrobisk powierzchniowych lub podziemnych. Na terenie gminy ze wzgl ędu na zabezpieczenie dost ępnych na powierzchni miejsc wyst ępowania formacji geologicznych tworów mineralnych i fragmentów wyrobisk powierzchniowych oraz podziemnych planuje si ę utworzenie stanowiska dokumentacyjnego „Przełom Sanu”. Plan obejmuje dno i prawy podcinany brzeg rzeki San w miejscowo ści Słonne. Charakteryzuj ą si ę one aktywn ą erozj ą denn ą i podniesieniem poziomu teras, co zwi ązane jest z ruchami neotektonicznymi. Użytkami ekologicznymi s ą obrze ża rezerwatu „Broduszurki” z zachowaniem dominuj ącej grupy ro ślin – ostro żenia siwego oraz przełom Sanu – grunty poro śni ęte ciepłolubnymi murawami.

Obszary i obiekty obj ęte ochron ą konserwatorsk ą Do obszarów i obiektów obj ętych ochron ą konserwatorsk ą obj ęte s ą zabytki, w tym umieszczone w wykazach Pa ństwowej Słu żby Ochrony Zabytków, Oddział w Przemy ślu. Opiek ą i porz ądkowaniem obj ęte s ą wszystkie cmentarze. Utworzono nast ępuj ące rezerwaty krajobrazowo – kulturowych: 1. Nienadowa – układ parkowo – pałacowy, 2. Dubiecko – układ parkowo – pałacowy, 3. Bachórzec – układ parkowo – pałacowy, 4. Pi ątkowa – cmentarz z cerkwi ą. Powołano nast ępuj ące Zespoły Przyrodniczo – Krajobrazowe: 1. Bachórzec, 2. Dubiecko.

22

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DUBIECKO ======Utworzono Obszary Ekspozycji Krajobrazowej zgodnie z Planem Ochrony Parku Krajobrazowego: 1. Bachórzec – Działki, 2. Pi ątkowa. Proponowana jest korekta granic i wł ączenie do obszaru Parku Krajobrazowego Pogórza Przemyskiego następuj ących cz ęś ci miejscowo ści: 1. Nienadowa - układ parkowo –pałacowy z otoczeniem, 2. Bachórzec - układ parkowo –pałacowy z otoczeniem.

23

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DUBIECKO ======

3. ZAGRO ŻENIA ŚRODOWISKOWE

Gmina Dubiecko zalicza si ę do obszarów o warunkach środowiska w pewnym stopniu przekształconych. W celu poprawy istniej ącego stanu, nale ży zwróci ć uwag ę na wyst ępowanie zjawisk negatywnych pojawiaj ących si ę na terenie gminy. Do zagro żeń środowiskowych wyst ępuj ących na obszarze gminy zalicza si ę zagro żenia naturalne i antropogenne. Zagro żenia naturalne wynikaj ą z poło żenia gminy, budowy geologicznej i warunków hydrologicznych. S ą to: – zagro żenia powodziowe – tereny nara żone na zalewy powodziowe, zagro żone wodami stuletnimi Q 1 w przypadkach wyst ąpienia powodzi katastrofalnych; – zagro żenia ska żenia gleb i wód gruntowych posiadaj ące bezpo średni zwi ązek z wyst ępowaniem powodzi i wylewami zanieczyszczonych wód rzek.

Zagro żenia antropogenne zwi ązane z działalno ści ą człowieka: – zanieczyszczone rzeki nie odpowiadaj ące normom w klasyfikacji ogólnej (San); – brak zorganizowanej, systematycznej zbiórki odpadów komunalnych na terenie całej gminy, co prowadzi do za śmiecania „dzikimi” wysypiskami negatywnie wpływaj ącymi na całokształt środowiska przyrodniczego; – lokalizacja wysypiska odpadów komunalnych na podłożu z gliny i iłów; – nieuporz ądkowana gospodarka wodno – ściekowa (brak kanalizacji dla ok. 90% gospodarstw korzystaj ących z wodoci ągów) powoduj ąca powstawanie zanieczyszcze ń obszarowych degraduj ących środowisko wodne i glebowe (odcieki z nieprawidłowo eksploatowanych zbiorników bezodpływowych).

3.1. Zanieczyszczenia powietrza

Powietrze atmosferyczne ze wzgl ędu na powszechno ść wyst ępowania, niezb ędn ą obecno ść w procesach życiowych organizmów jest jednym z elementów środowiska decyduj ąch o jako ści życia człowieka i jego otoczenia. Wpływa na stopie ń czysto ści wód powierzchniowych, zakwaszenie gleb, zdrowotno ść lasów, zanieczyszczenie upraw. Stopie ń zanieczyszczenia powietrza zwi ązany jest z wielko ści ą emisji wprowadzanych do atmosfery strumieni zanieczyszcze ń pochodz ących przede wszystkim ze źródeł antropogennych. Wpływ na stan środowiska atmosferycznego, w skali lokalnej posiada emisja niekontrolowana z nie punktowych źródeł. Zalicza si ę do nich emisja z: − sektora transportowego, − sektora komunalnego – z małych kotłowni i palenisk domowych, gdzie podstawowym źródłem energii cieplnej jest spalanie w ęgla i koksu, − rolnictwo (hodowla bydła, zabiegi agrotechniczne). Zanieczyszczenia emitowane do atmosfery powoduj ą zmian ę jej naturalnego składu chemicznego, struktury termicznej i zakłócaj ą bilans promieniowania słonecznego, stwarzaj ąc zagro żenie dla ludzi i środowiska. W zwi ązku z czym konieczne jest systematyczne kontrolowanie stanu czysto ści powietrza. Wyniki bada ń stanowi ą podstaw ę oceny stopnia nara żenia zdrowia ludzi oraz oceny wpływu zanieczyszcze ń na zmiany zachodz ące w środowisku.

24

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DUBIECKO ======Badania zanieczyszcze ń pyłowych i gazowych prowadz ą WSSE i WIO Ś w wytypowanych punktach pomiarowych. Program bada ń obejmuje zanieczyszczenia podstawowe pochodz ące z procesów spalania paliw: dwutlenek siarki, dwutlenek azotu, pył zawieszony, opad pyłu, opad kadmu i ołowiu, zwi ązki fluoru oraz zanieczyszczenia specyficzne pochodz ące z procesów technologicznych. Lokalizacja punktów pomiarowych wynika z regionalnej polityki ochrony środowiska, są to miejsca potencjalnej koncentracji zanieczyszczeń. Na terenie gminy nie zlokalizowano punktu pomiarowego. Reasumuj ąc, mo żna stwierdzi ć i ż gmina charakteryzuje si ę do ść korzystnymi warunkami czysto ści powietrza, o czym świadczy zdrowotno ść lasów (w drzewostanach wyst ępuj ą jedynie uszkodzenia słabe – I strefa zagro żeń przemysłowych), środowiska szczególnie wra żliwego na zanieczyszczenia zwłaszcza gazowe. W zasadzie na terenie gminy uci ąż liwo ść zwi ązana z nadmiern ą emisj ą zanieczyszcze ń komunikacyjnych nie wyst ępuje.

3.2. Promieniowanie elektromagnetyczne

Na terenie gminy nie stwierdza si ę zagro żenia promieniowaniem elektromagnetycznym. Aktualnie na terenie gminy nie zlokalizowano stacji bazowych telefonii komórkowej.

3.3. Klimat akustyczny

Na klimat akustyczny wpływ posiadaj ą: − hałas przemysłowy, − hałas komunikacyjny. Uci ąż liwo ść spowodowana nadmiern ą emisj ą hałasu jest charakterystyczna głównie dla terenów zwartej zabudowy, dotyczy terenów mieszkalno – przemysłowych oraz przebiegu tras komunikacyjnych o du żym nat ęż eniu ruchu. Gmina Dubiecko nie była przedmiotem bada ń nat ęż enia hałasu. Na terenie gminy nie stwierdza si ę źródeł hałasu przemysłowego znacz ąco wpływaj ących na pogorszenie lokalnego klimatu akustycznego. Poziom nat ęż enia hałasu drogowego zale żny jest od: − rodzaju i hała śliwo ści pojazdów, − rodzaju i jako ści nawierzchni, − ukształtowania terenu, − zwarto ści zabudowy, − nat ęż enia ruchu. Na terenie gminy głównym źródłem hałasu komunikacyjnego jest droga krajowa Przemy śl-Domaradz. Na obszarze gminy brak jest monitoringu poziomu emitowanego hałasu.

3.4. Nadzwyczajne zagro żenia środowiska.

Zagro żenia żywiołowe i katastrofalne. Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy uwzgl ędnia wpływ i skutki zagro żeń żywiołowych i katastrofalnych na proces rozwoju przestrzennego zagospodarowania obszaru.

25

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DUBIECKO ======Gmina nale ży do rejonu o średnim nat ęż eniu czynników zagra żaj ących życiu i zdrowiu ludno ści. Zagro żenia dla ludno ści mog ą nast ąpi ć na skutek awarii, uszkodze ń lub zniszcze ń zbiorników (magazynów) i instalacji z toksycznymi środkami przemysłowymi, awarii elektrowni j ądrowych lub ładunków j ądrowych rozmieszczonych na obszarach pa ństw s ąsiaduj ących, po żary przestrzenne lasów oraz ska żenia środowiska naturalnego w zwi ązku z transportem niebezpiecznych substancji chemicznych.

Zagro żenia powodziowe. Zagro żenie powodziowe dla gminy wyst ępuje okresowo, jedynie przy wysokich stanach wód w rzece San i jej dopływach. Spotykane s ą nagłe krótkotrwałe wezbrania wód spowodowane letnimi burzami. W czasie pory bezdeszczowej wyst ępuj ą w nich długotrwałe okresy ni żu.

Zagro żenia po żarowe. Zagro żenie po żarowe stwarza zwarto ść zabudowy budynków drewnianych i budynków o pokryciu łatwopalnym. Na terenach le śnych w rejonach zagro żonych po żarami przestrzennymi prowadzony jest monitoring zagro żeń, sprawowany przez słu żby nadle śnictw b ędących w kontakcie z jednostkami stra ży po żarnej. Ochron ę przeciwpo żarow ą w zakładach przemysłowych, gdzie wyst ępuje zagro żenie po żarowe sprawuj ą zakładowe stra że po żarne. W ostatnich latach wprowadzane s ą nowoczesne formy ochrony, polegaj ące na wprowadzeniu systemu zabezpiecze ń i czujników. Systemy zabezpiecze ń posiadaj ą ł ączno ść z jednostkami stra ży po żarnej.

Zagro żenia chemiczne. Awaryjne ska żenia chemiczne o zasi ęgu lokalnym mog ą powstawa ć w zakładach gromadz ących znaczne ilo ści niebezpiecznych substancji chemicznych z racji wykorzystywania ich w procesach technologicznych. Szczególne zagro żenie substancjami chemicznymi niebezpiecznymi dla życia i zdrowia ludzi i zwierz ąt oraz ska żenia środowiska stanowi ą przewozy substancji toksycznych w transporcie kołowym i kolejowym. O skali i charakterze tego zagro żenia stanowi klasa ich toksyczno ści, a przede wszystkim znikoma przewidywalno ść wyst ąpienia sytuacji awaryjnych i zwi ązane z tym trudno ści podejmowania natychmiastowych dobrze zorganizowanych przedsi ęwzi ęć ratunkowych. W sytuacjach powy ższych mo że nast ąpi ć konieczno ść dora źnej ewakuacji ludno ści, któr ą kieruje Szef OC województwa lub szefowie OC gmin.

Ska żenia promieniotwórcze. Mog ą wyst ąpi ć w razie awarii elektrowni j ądrowych poza granicami kraju. Najwi ększe zagro żenie stwarzaj ą elektrownie j ądrowe w: miejscowo ściach: Równe – 280 km, Chmielnicki – 400 km, na Ukrainie; miejscowo ściach: Bohunice i Mochovce ok. 270 km w Słowacji; miejscowo ściach: Dukowany – 400 km, Temelin – 440 km w Czechach. Nie przewiduje si ę by ska żenia osi ągn ęły wielko ść stanowi ącą bezpo średnie zagro żenie życia ludzi, nale ży jednak liczy ć si ę z mo żliwo ści ą ska żenia upraw warzyw i owoców, wody i konieczno ści ą wprowadzenia „rygorów” w ich wykorzystaniu do

26

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DUBIECKO ======spo życia oraz potrzeb ą zabezpieczenia preparatów jodu stabilnego i zapewnienia do celów konsumpcyjnych wody z zakrytych uj ęć .

4. CELE I PRIORYTETY DLA OCHRONY ŚRODOWISKA.

4.1.Cele wynikaj ące z przepisów szczególnych i norm prawa lokalnego.

– konieczno ść ochrony areału gleb o wysokiej bonitacji (klasy I – IV), obszarów le śnych w szczególno ści lasów ochronnych przed zmniejszaniem i zmian ą użytkowania; – konieczno ść wzmo żonego nadzoru sanitarnego, w obr ębie stref ochrony bezpo średniej studni oraz uwzgl ędnienia zakazów i nakazów odno śnie zagospodarowania terenów ochrony po średniej wewn ętrznej i zewn ętrznej okre ślonych stosown ą decyzj ą dla uj ęć wody.

4.2.Ochrona obszarów o walorach przyrodniczych i krajobrazowych.

– konieczno ść ochrony: Parku Krajobrazowego Pogórza Przemyskiego, Przemysko-Dynowskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu, rezerwatu „Broduszurki”, areału gleb o wysokiej bonitacji, obszarów le śnych i obszarów wyst ępowania udokumentowanych zasobów surowców naturalnych, – potrzeba ochrony lokalnych systemów ekologicznych.

4.3.Cele wynikaj ące z zagro żeń naturalnych.

– konieczno ść ograniczenia zainwestowania i zabudowy dla terenów zagro żonych erozj ą i osuwiskami oraz powodzi ą, – stosowanie ogranicze ń w zainwestowaniu (wymóg analiz geologicznych okre ślaj ących gł ęboko ść posadowienia obiektów) na terenach o wysokim poziomie wód gruntowych.

4.4.Cele wynikaj ące z przeobra żeń środowiska.

– potrzeba minimalizacji zanieczyszczania wód powierzchniowych i podziemnych; – uzale żnienie rozwoju przestrzennego od mo żliwo ści zaopatrzenia w wod ę, odprowadzania i oczyszczania ścieków w sposób zorganizowany; – potrzeba minimalizacji zagro żeń wynikaj ących z braku zorganizowanej, systematycznej zbiórki odpadów komunalnych dla wszystkich miejscowo ści; – konieczno ść stosowania ogranicze ń w zainwestowaniu w obszarach negatywnego oddziaływania istniejących i projektowanych liniowych elementów infrastruktury technicznej i komunikacji.

4.5. Priorytety dla ochrony środowiska

4.5.1.Kanalizacjia obszaru gminy.

27

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DUBIECKO ======Budowa kanalizacji wymaga du żego nakładu środków finansowych i dlatego, pomimo, że jest to zadanie priorytetowe z uwagi na koszty musi by ć rozło żone na etapy. Zako ńczenie realizacji tego celu przewidziane jest na 2015 rok.

Rozbudowa oczyszczalni ścieków w Nienadowej. Celem tego zadania jest stworzenie mo żliwo ści oczyszczania ścieków sanitarnych z terenów na których b ędzie wykonana kanalizacja sanitarna poszczególnych miejscowo ści gminy.

Budowa kanalizacji sanitarnej. Celem tego zadania jest uzbrojenie terenów w sie ć kanalizacji sanitarnej tj. doko ńczenie budowy w m. Nienadowa oraz rozpocz ęcie budowy w m. Wybrze że, Bachórzcu , Słonnym.

4.5.2. System segregacji i odzysku odpadów.

Nast ępstwem opracowanego planu gospodarki odpadami b ędzie realizacja przyj ętego w nim systemu segregacji i odzysku odpadów.

28

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DUBIECKO ======

29 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DUBIECKO ======

30 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DUBIECKO ======

Harmonogram zada ń w zakresie poprawy stanu środowiska w Gminie Dubiecko

na lata 2008-2011

1. Ochrona przyrody i krajobrazu Najwa żniejszymi zadaniami w zakresie ochrony ró żnorodno ści biologicznej i krajobrazowej s ą: - renaturalizacja i poprawa stanu najcenniejszych zniszczonych ekosystemów i siedlisk, szczególnie le śnych i wodno-błotnych; - utrzymanie urozmaiconego krajobrazu rolniczego z gospodarstwami średniej wielko ści oraz zwi ększenie wsparcia i rozwój form rolnictwa stosuj ących metody produkcji nienaruszaj ące równowagi przyrodniczej, przede wszystkim rolnictwa ekologicznego i zintegrowanego; - podniesienie poziomu świadomo ści ekologicznej społecze ństwa oraz władz szczebla lokalnego, mi ędzy innymi poprzez promowanie zagadnie ń ró żnorodno ści biologicznej w ramach szkole ń i kampanii informacyjnych oraz popraw ę komunikacji społecznej w zakresie zrozumienia celów i skutków ochrony ró żnorodno ści biologicznej - propagowanie umiarkowanego użytkowania zasobów biologicznych i praktyk oszcz ędnego i rozs ądnego gospodarowania, tak by nie niszczy ć zasobów przyrody ponad niezb ędne potrzeby, a tak że wskazywanie na lokalne korzy ści z zachowania ró żnorodno ści biologicznej i krajobrazowej; - zachowanie tradycyjnych praktyk gospodarczych na terenach przyrodniczo cennych, jako narz ędzia ochrony i zrównowa żonego wykorzystania zasobów biologicznych, z uwzgl ędnieniem Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej; - zapewnienie skutecznego przeciwdziałania wprowadzaniu gatunków, które mog ą zagra żać integralno ści naturalnych ekosystemów i siedlisk lub stanowi ć zagro żenie gatunków rodzimych.

2. Ochrona i zrównowa żony rozwój lasów Do podstawowych zada ń w zakresie ochrony i zrównowa żonego rozwoju lasów nale żą : - dalsze zwi ększanie lesisto ści gminy (głównie przez zalesienia na gruntach nieprzydatnych dla rolnictwa oraz przez optymalizacj ę struktury lasów w krajobrazie), a w ślad za tym dalsze powi ększanie zasobów le śnych i ich udziału w globalnym obiegu w ęgla w przyrodzie;

31 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DUBIECKO ======

- rozszerzenie zasi ęgu renaturalizacji obszarów le śnych, w tym renaturalizacji znajduj ących si ę na terenach le śnych obszarów wodno-błotnych i obiektów cennych przyrodniczo; - wdro żenie zasad ochrony i powi ększania ró żnorodno ści biologicznej w lasach na poziomie genetycznym, gatunkowym i ekosystemowym, mi ędzy innymi poprzez wprowadzanie gatunków rodzimych, wzbogacanie składu gatunkowego odnowie ń le śnych, przebudow ę monokultur; - wdro żenie takich technologii w gospodarce le śnej (w tym udoskonalonych rębni), które na śladuj ą procesy i stany wła ściwe naturalnej dynamice zmian w drzewostanie i ekosystemie; - wdro żenie zasad ochrony i zagospodarowania zbiorowisk leśnych o charakterze naturalnym lub półnaturalnym; - zachowanie w stanie zbli żonym do naturalnego lub odtworzenie śródle śnych zbiorników i cieków wodnych; - utrzymanie wielofunkcyjno ści lasów i wzmo żenie ich korzystnego oddziaływania na środowisko (poprawa funkcji wodochronnej, klimatotwórczej i glebochronnej); - poprawa zdrowotno ści i odporno ści drzewostanów; - zwi ększenie ilo ści i powierzchni zadrzewie ń na terenach rolniczych oraz rozszerzenie zakresu le śnej rekultywacji terenów zdegradowanych; - dostosowanie lasów i le śnictwa, w wi ększym ni ż dotychczas zakresie, do wypełniania zró żnicowanych funkcji nie tylko przyrodniczych, ale tak że społecznych (np. turystycznych) - powszechne, cho ć sterowane, udost ępnienie lasów społecze ństwu z zachowaniem zasady niedopuszczania do zagro żenia trwało ści i jako ści zasobów le śnych; - ulepszenie rozwi ąza ń techniczno-finansowych zapewniaj ących trwało ść ekosystemów le śnych; - ochrona gleb le śnych, a szczególnie substancji organicznej gleby; - ekologizacja prac w szkółkarstwie le śnym - ograniczenie chemizacji na rzecz technik przyjaznych środowisku; - wdra żanie programów maj ących na celu podnoszenie świadomo ści społecze ństwa (w tym pracowników le śnictwa) w zakresie celów i korzy ści trwałej i zrównowa żonej gospodarki le śnej, rozwój edukacji i nauk le śnych; - poprawa stanu i produkcyjno ści lasów prywatnych; - zapewnienie lasom i zadrzewieniom wła ściwego znaczenia w planowaniu przestrzennym, w tym w kształtowaniu granicy polno-le śnej i ochronie krajobrazu.

3. Ochrona gleb Do najwa żniejszych zada ń w dziedzinie ochrony gleb nale żą : - podniesienie poziomu wiedzy u żytkowników gleb i gruntów w zakresie mo żliwo ści eksploatacji gleb, przy zwróceniu szczególnej uwagi na

32 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DUBIECKO ======

nieodwracalno ść degradacji zasobów glebowych (zarówno z punktu widzenia areału gleb nadaj ących si ę do u żytkowania przyrodniczego, jak i warto ści ich potencjału produkcyjnego); - wprowadzanie w rolnictwie sposobu produkcji zgodnego z ustaw ą o rolnictwie ekologicznym.

4. Kształtowanie stosunków wodnych i ochrona przed powodzi ą Dla osi ągni ęcia długofalowego celu w zakresie gospodarowania zasobami wód, jakim jest osi ągni ęcie dobrego stanu ekologicznego wód tak pod wzgl ędem jako ściowym, jak i ilo ściowym, konieczne s ą: - kontynuacja podj ętych działa ń w zakresie racjonalizacji zu życia wody, które sprawiły, że od 1990 r. pobór wody w gospodarce narodowej zmniejszył si ę o 30%, szczególnie poprzez wdra żanie najlepszych dost ępnych technik (BAT) tak w działalno ści gospodarczej, jak i w gospodarstwach domowych; - efektywna ochrona przed powodzi ą.

Ochrona przed powodzi ą musi skoncentrowa ć si ę na przeciwdziałaniu, przy wykorzystaniu planowania przestrzennego, procesowi wkraczania zabudowy na tereny zalewowe

5. Gospodarowanie odpadami Priorytetowe zadania w zakresie gospodarowania odpadami to: - pełne wprowadzenie w życie regulacji prawnych zawartych w ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach oraz rozporz ądzeniach wykonawczych do tej ustawy, zgodnie z przyj ętym harmonogramem; - ratyfikacj ę konwencji mi ędzynarodowych dotycz ących gospodarki odpadowej oraz dostosowanie do wymaga ń tych konwencji prawodawstwa krajowego; - zwi ększenie poziomu odzysku (w tym recykling) odpadów przemysłowych poprzez odpowiedni ą polityk ę podatkow ą i system opłat za korzystanie ze środowiska; - stworzenie podstaw dla nowoczesnego gospodarowania odpadami komunalnymi, zapewniaj ącego wzrost odzysku zmniejszaj ącego ich mas ę unieszkodliwian ą przez składowanie co najmniej o 30% do 2006 r. i o 75% do roku 2010 (w stosunku do roku 2000);

6. ZARZ ĄDZANIE PROGRAMEM

6.1. INSTRUMENTY REALIZACJI PROGRAMU

33 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DUBIECKO ======

Bezpo średnie zarz ądzanie programem spoczywa na zarz ądzie jednostki samorz ądowej obszaru, dla którego jest on sporz ądzony i działaj ących z jego upowa żnienia dyrektorów wydziałów jednostek organizacyjnych. Zarz ądzanie to polega ć b ędzie na inicjowaniu, organizowaniu działa ń słu żą cych realizacji, okresowej weryfikacji elementów programu oraz corocznej kontroli post ępów zgodnie z wymaganiami ustawy – Prawo ochrony środowiska . Instrumentami słu żą cymi do wykonania zada ń programu s ą: – instrumenty prawne, – instrumenty ekonomiczne (finansowe), – instrumenty organizacyjne, – instrumenty edukacyjno-informacyjne, – negocjacje z współrealizatorami programu.

6.1.1. Instrumenty prawne

Do instrumentów prawnych zgodnie z kompetencjami organów zarz ądzaj ących programem i współrealizuj ących go wy ższego i ni ższego szczebla, nale żą w szczególno ści decyzje, pozwolenia i postanowienia:  decyzje reglamentacyjne – pozwolenia: zintegrowane, na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza, emitowanie hałasu do środowiska, emitowanie pól elektromagnetycznych, wytwarzanie odpadów, wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi,  zezwolenia na gospodarowanie odpadami,  pozwolenia wodnoprawne na szczególne korzystanie z wód, wykonywanie urz ądze ń wodnych, wykonywanie innych czynno ści i robót, budowli, które maj ą znaczenie w gospodarowaniu wodami lub w korzystaniu z wód,  zezwolenia – koncesje wydane na podstawie Prawa geologicznego i górniczego ,  uzgadnianie w zakresie przestrzegania standardów ekologicznych decyzji o warunkach zabudowy oraz o pozwoleniu na budow ę, rozbiórk ę obiektu budowlanego, decyzji o pozwoleniu na zmian ę sposobu u żytkowania obiektu budowlanego lub jego cz ęś ci przedsi ęwzi ęć mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko,  cofni ęcie lub ograniczenie zezwolenia lub pozwolenia na korzystanie ze środowiska,  decyzje naprawcze dotycz ące zakresu i sposobu usuni ęcia przez podmiot korzystaj ący ze środowiska przyczyn negatywnego oddziaływania na środowisko i przywrócenia środowiska do stanu wła ściwego oraz zobowi ązuj ące do usuni ęcia uchybie ń,  zgody na przeznaczenie gruntów rolnych na cele nierolnicze,  decyzje stanowi ące ochron ę cennych obiektów przyrodniczych,  opłaty za korzystanie ze środowiska,  administracyjne kary pieni ęż ne,  decyzje zezwalaj ące na usuwanie drzew i krzewów,

 programy dostosowawcze dotycz ące przywracania standardów jako ści środowiska do stanu wła ściwego,  decyzje wstrzymuj ące oddanie do u żytku instalacji lub obiektu, a tak że wstrzymuj ące u żytkowanie instalacji lub obiektu,  decyzje o zakazie produkcji, importu, wprowadzania do obrotu,

34 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DUBIECKO ======

 akty prawa miejscowego w postaci rozporz ądze ń wojewody i uchwał samorz ądów terytorialnych okre ślaj ące sposoby u żytkowania terenów i porz ądkuj ące funkcje istniej ące i przyszłe zagospodarowanie (np. miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego),  inne programy i plany maj ące charakter dokumentów strategicznych lecz nie tworz ących prawa lokalnego.

Wykorzystanie uprawnie ń organów do zarz ądzania programem wi ąż e si ę m.in. z zastosowaniem w pełnym wymiarze procedur wspomagaj ących procesy decyzyjne. Chodzi tu o wdro żenie w praktyce decyzyjnej Dyrektyw 85/337/EWG i 97/11/WE dotycz ących sporz ądzania ocen oddziaływania na środowisko (OO Ś) oraz Konwencji z Aarhus o dost ępie do informacji, udziale społe cze ństwa w podejmowaniu decyzji dost ępie do sprawiedliwo ści w sprawach dotycz ących środowiska (Dz. U. 2003, Nr 78, poz. 706). Nadanie w warunkach polskich wła ściwego znaczenia oceny oddziaływania na środowisko jako procedury istotnie wspomagaj ącej decyzje, które niejednokrotnie mog ą stanowi ć dylematy wymaga w szczególno ści: • pełnej znajomo ści – przez pracowników organów uprawnionych do stosowania OO Ś – zasad i wytycznych obowi ązuj ących w tej procedurze opartych na wykładni aktów mi ędzynarodowych, konwencji i dobrej praktyce w tej dziedzinie z innych krajów, • formułowania, w wydawanym przez organ postanowieniu, zakresu przyszłego raportu OO Ś w dostosowaniu do problemów środowiskowych jakie mo że tworzy ć realizacja zamierzenia inwestycyjnego w danych warunkach, jak równie ż ustalania w tych postanowieniach metod oceny i wariantów przedsi ęwzi ęcia w nawi ązaniu do wła ściwo ści inwestycji i warunków środowiska, • rozszerzania wymaga ń opracowania raportu OO Ś na wszelkie dokumenty strategiczne, które mog ą znacz ąco wpływa ć na środowisko, zgodnie z zaleceniami Dyrektywy 2001/42/WE w sprawie „strategicznych ocen oddziaływania na środowisko”, • prowadzenia przez organ – zintegrowanego procesu decyzyjnego w odniesieniu do wszystkich przedsi ęwzi ęć maj ących znaczenie dla rozwoju zrównowa żonego miasta – wykorzystuj ąc do tego celu procedur ę OO Ś i wł ączaj ąc do wymaga ń zakresu przyszłego raportu tak że kryteria społeczne i gospodarcze, które rozpatrywane ł ącznie z kryteriami przyrodniczymi mogłyby stanowi ć dla decydenta postaw ę do przyszłych rozstrzygni ęć . Podkre śli ć nale ży, że wykorzystanie procedury OO Ś umo żliwia organowi w postanowieniu o zakresie raportu OO Ś postawienia warunków zbadania wszystkich skutków istotnych dla realizacji PO Ś jakie mog ą by ć wywołane zarówno przez inwestycj ę wchodz ącą w jej zakres jak te ż podejmowan ą z mocy innych aktów prawa np. miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Wśród innych, nowych instrumentów prawnych szczególne znaczenie posiada ć będą procedury udzielania pozwole ń zintegrowanych wprowadzone zgodnie z Dyrektyw ą Rady 96/61/WE, tzw. IPPC – w sprawie zintegrowanego zapobiegania i ograniczania zanieczyszcze ń. Obowi ązkiem posiadania tych pozwole ń obj ęte s ą podmioty gospodarcze posiadaj ące instalacje mog ące powodowa ć znaczne

35 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DUBIECKO ======zanieczyszczenie poszczególnych elementów przyrodniczych albo środowiska jako całości2. Pozwolenia zintegrowane udzielane b ędą podmiotom ł ącznie w zakresie wszystkich oddziaływa ń instalacji obejmuj ących: powietrze, wod ę, powierzchni ę ziemi, odpady stałe, hałas i pola elektromagnetyczne, stosownie do standardów jakie odpowiadaj ą najlepszym dost ępnym technikom (BAT), uwzgl ędniaj ąc w tym jednocze śnie wymóg minimalizacji zu życia energii i surowców oraz zapobiegania awariom przemysłowym.

6.1.2. Instrumenty ekonomiczne

Do narz ędzi tego rodzaju pozostaj ących zasadniczo w r ękach administracji szczebla krajowego, w tym Ministerstwa Finansów, nale żą ekonomiczne instrumenty finansowo-rynkowe wpływaj ące na zmiany zachowa ń podmiotów gospodarczych i społecze ństwa: – opłaty emisyjne, – kary, – podatki i ulgi podatkowe (w tym podatek w ęglowy na paliwa kopalne), – subsydia i kredyty preferencyjne, – transfery technologiczne, instrumenty rynkowe i wspomagaj ące działania rynku: – handel emisjami, – „zielone” certyfikaty, – dobrowolne zobowi ązania. Obok ju ż istniej ących narz ędzi, których rola i funkcja jest powszechna, zwrócić trzeba uwag ę na nowe formy jak handel emisjami i zielone certyfikaty. Pozytywne rezultaty programów pilotuj ących m.in. w Polsce dla rejonu Chorzowa wskazały, że racjonalny system handlu emisjami mo że ułatwi ć wypełnianie coraz ostrzejszych norm i standardów emisji. Wprowadzenie systemu wymaga jednak zapewnienia tak dla przedsi ębiorstw uczestnicz ących jak i pozostaj ącym poza systemem jednakowych warunków konkurencji, obj ęcia nim wszystkich znacz ących źródeł emisji, efektywno ści ekonomicznej i skuteczno ści wdro żenia, co odsuwa w czasie realizacj ę tego instrumentu w najbli ższych latach. „Zielone certyfikaty” to rozwi ązania prorynkowe polegaj ące na zobowi ązaniu ilo ściowym wymuszania nabywania energii ze źródeł odnawialnych. Rozwi ązania prawne dla przyszłego funkcjonowania tego instrumentu obowi ązuj ą ju ż w Rozporz ądzeniu Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 30 maja 2003 roku o szczegółowym zakresie obowi ązku zakupu energii elektrycznej i ciepła z odnawialnych źródeł energii... (Dz. U. Nr 104 poz. 971). Oczekuje si ę, że dzi ęki popytowi na zielone certyfikaty nast ąpi wzrost inwestycji, przyrost mocy i produkcji energii ze źródeł odnawialnych.

2 Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 26 lipca 2002 r. (Dz. U. Nr 122 poz. 1055).

36 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DUBIECKO ======

6.1.3. Instrumenty organizacyjne

Dobrowolne systemy zarz ądzania środowiskowego w przedsi ębiorstwach i instytucjach. Elementem ułatwiaj ącym i korzystnie wpływaj ącym na realizacj ę RPO Ś s ą systemy zarz ądzania środowiskowego (SZ Ś) dobrowolnie wdra żane przez podmioty gospodarcze i nieprodukcyjne jednostki (organizacje). S ą to: Certyfikat ISO 14001 zgodny z norm ą PN-EN ISO 14001 uzyskiwany od akredytowanych jednostek certyfikuj ących lecz niezale żny od organów administracji rz ądowej. Eko – Zarz ądzanie i Audyt Wspólnoty – EMAS preferowany przez Rozporz ądzenie nr 761/2001, w którym promuje si ę doskonalenie systemów zarz ądzania zgodnych z norm ą ISO 14001 ale wykraczaj ący istotnie poza obowi ązki tego standardu. Ruch czystej produkcji animowany przez Polskie Centrum Czystej Produkcji przy Politechnice Śląskiej i stowarzyszenia działaj ące przy NOT i GIG, w którym uczestniczy ponad 600 przedsi ębiorstw realizuj ąc wymaganie ukierunkowane na poprawę wska źników energo- i materiałochłonno ści. Program „Odpowiedzialno ść i Troska” obejmuj ący du że przedsi ębiorstwa chemiczne kraju i animowany przez Polsk ą Izb ę Przemysłu Chemicznego. Eko-Znak – Komitet działaj ący przy Polskim Centrum Bada ń i Certyfikacji opracowuj ący kryteria oceny wyrobów, na podstawie których wystawiane s ą certyfikaty. System HACCP – obejmuj ący zarz ądzanie bezpiecze ństwem w zakładach przemysłu spo żywczego.

Koncepcja SZ Ś zakłada tak ą przebudow ę zasad oraz procedur zarz ądzania procesami wytwórczymi lub świadczeniem usług, a w przypadku EMAS w ogóle zasad funkcjonowania danej organizacji, aby zwi ązane z tym oddziaływania na środowisko były precyzyjnie identyfikowane oraz eliminowane, a je żeli jest to niemo żliwe, systematycznie ograniczane i kontrolowane w sposób zintegrowany z podstawowymi celami działalno ści. Wymaga to ustanowienia i praktycznego wdro żenia procedur identyfikacji aspektów środowiskowych, planowania strategicznego i operacyjnego oraz monitorowania działalno ści (systemowe audyty wewn ętrzne i zewn ętrzne, śledzenie oddziaływa ń i ich skutków, ocena realizacji planów i osi ągania celów) i przepływu informacji, a tak że innych pomocniczych procedur i instrukcji, słu żą cych sprawnemu funkcjonowaniu SZ Ś. Podstawowym wymaganiem SZ Ś jest osi ąganie systematycznego zmniejszania wpływów na środowisko w drodze zintegrowanego procesu decyzyjnego ł ącz ącego ochron ę środowiska z systemem zarz ądzania przedsi ębiorstwem. Wdro żenie systemu EMAS jest zarówno celem polityki ekologicznej zawartej w II PEP, jak i narz ędziem ułatwiaj ącym administrowanie i zarz ądzanie środowiskiem w przedsi ębiorstwach (jednostkach organizacyjnych). Zgodnie z jego zapisami w systemie mog ą uczestniczy ć nie tylko jednostki gospodarcze czy przemysłowe, ale tak że inne jednostki, w tym organy administracji, placówki edukacyjne, usługowe itp. o ile oddziaływuj ą one w jakikolwiek sposób bezpo średni lub po średni na środowisko.

37 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DUBIECKO ======

W ramach tego systemu3 organem upowa żnionym do rejestracji b ędzie wojewódzki wydział ochrony środowiska, co wymaga wprowadzenia stosownych zmian w ustawie – Prawo ochrony środowiska . Do systemu EMAS w pierwszym rz ędzie nale ży zach ęca ć przedsi ębiorstwa o szczególnym, potencjalnym wpływie na środowisko – podlegaj ące wymaganiom Dyrektywy IPPC, posiadaj ące certyfikat ISO 14001, a tak że władze środowiskowe wy ższych szczebli zarz ądzania.

Inne Narz ędziami znacznie podnosz ącymi efektywno ść realizacji polityki ekologicznej b ędzie w przyszło ści prowadzenie zintegrowanych rejestrów uwalniania i transferu zanieczyszcze ń (PRTR), umo żliwiaj ących raportowanie w oparciu o bazy danych wszelkich informacji środowiskowych wł ączaj ąc w to opłaty, system raportów o awariach przemysłowych i eksploatacji instalacji. Do czasu uruchomienia tego systemu konieczna jest realizacja wojewódzkiego PO Ś i powiatowych programów przy maksymalnie jawnym gromadzeniu informacji przez prowadz ące organy i pełnej wymiany tych danych. Istotnym elementem jest zapewnienie m.in. skuteczno ści w egzekwowaniu zbierania opłat i kar m.in. przez zintensyfikowanie współpracy instytucjonalnej pomi ędzy administracj ą samorz ądow ą i pa ństwow ą.

6.1.4. Instrumenty edukacyjno-informacyjne

Operatywno ść zarz ądzaj ących programem w zakresie stosowania tych narz ędzi stanowi jeden z podstawowych warunków powodzenia realizacji polityki ekologicznej w obszarze obj ętym programem. Instrumenty te obejmuj ą: – upowszechnianie ustale ń PO Ś w śród pracowników organów samorz ądowych realizuj ących program, – system szkolenia i dokształcania w zakresie ochrony środowiska, – integracj ę działa ń na rzecz realizacji PO Ś pomi ędzy ró żnymi szczeblami zarz ądzania, – aktywne formy powi ąza ń władz samorz ądowych ze społeczno ści ą i mediami przez promocj ę PO Ś i PGO na tle polityki ekologicznej kraju i regionu prowadzon ą np. w szkołach, organizacj ę konferencji zwi ązanych z wykonywanym programem i upowszechniaj ące wskazane zmiany zachowa ń przedsi ębiorstw i społeczno ści sprzyjaj ące realizacji zasad zrównowa żonego rozwoju, – stałe zwi ększanie informacji udost ępnianej w sieci Internet w drodze; rozbudowy i aktualizacji zasobów informacyjnych, wymiany informacji poczt ą elektroniczn ą, udost ępniania i konsultowania projektów i dokumentów m.in. weryfikowanego w 2006 r. Programu. Zagadnienia edukacyjno-informacyjne zostały wł ączone do podstawowej cz ęś ci Programu ochrony środowiska w postaci jego celów szczegółowych. Cenny udział społecze ństwa w działalno ści organów zarz ądzaj ących ochron ą środowiska i w procesach decyzyjnych b ędzie ulegał rozszerzaniu. Konwencja o dost ępie do informacji, udziale społecze ństwa w podejmowaniu decyzji oraz o dost ępie do sprawiedliwo ści w sprawach dotycz ących środowiska

3 Program Promocji Systemów Zarz ądzania Środowiskowego w Polsce. Ministerstwo Środowiska, luty 2003.

38 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DUBIECKO ======podpisana w 1999 r. w Aarhus została ratyfikowana przez Polsk ę, a jej tekst został ogłoszony w Dz. U. Nr 78 z 2003 r. Oznacza to, że stanowi ona cz ęść krajowego porz ądku prawnego i powinna by ć bezpo średnio stosowana.

6.2. KONTROLA REALIZACJI PROGRAMU

Kontrola realizacji programu ochrony środowiska prowadzona b ędzie poprzez monitorowanie: – środowiska w zakresie jego stanu oraz zmian – działa ń Urz ędu Gminy Dubiecko na rzecz realizacji celów okre ślonych w Programie Ochrony Środowiska, – efektów realizacji Programu.

6.2.1. Monitoring stanu środowiska

Podstaw ą monitoringu stanu środowiska gminy Dubiecko powinny by ć dane uzyskiwane corocznie z Głównego Urz ędu Statystycznego oraz z Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska. Dane te b ędą charakteryzowa ć stan środowiska, obiekty uci ąż liwe lub zagra żaj ące środowisku, wielko ści emisji zanieczyszcze ń oraz niektóre dane charakteryzuj ące stan sanitarny środowiska.

– jako ść oczyszczonych ścieków szczególnie po oczyszczalni ścieków – jako ść uzdatnionej wody przez Stacje Uzdatniania Wody – jako ść ścieków odprowadzanych

● Rozwój i poprawa funkcjonowania infrastruktury technicznej maj ącej wpływ na jako ść życia mieszka ńców i środowisko: – procentowy przyrost długo ści sieci kanalizacyjnej, – zu życie wody na jednego mieszka ńca i dob ę, – procentowa strata wody w sieci wodoci ągowej, – procent dróg gdzie dokonano naprawy nawierzchni w stosunku do sumy dróg, na których powinno si ę dokona ć napraw.

● Racjonalizacja gospodarowania odpadami: – ilo ść wytwarzanych odpadów komunalnych (Mg/M/rok), – stopie ń pokrycia mieszka ńców zorganizowan ą zbiórk ą (w procentach), – udział zebranych odpadów niebezpiecznych ze strumienia odpadów komunalnych (w procentach), – udział odpadów z sektora komunalnego składowanych na wysypiskach (w procentach), – udział odpadów z sektora gospodarczego składowanych na składowiskach (w procentach), – ilo ść wytworzonych osadów ściekowych (w Mg ⋅sm/rok), – ilość osadów wykorzystanych na cele rolnicze (w Mg ⋅sm/rok), – ilo ść osadów wykorzystanych na cele przemysłowe (w Mg ⋅sm/rok), – ilo ść osadów przekształconych termicznie (w Mg ⋅sm/rok), – ilo ść odpadów wytworzona w sektorze gospodarczym (Mg/rok),

39 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DUBIECKO ======

– ilo ść odpadów z sektora gospodarczego poddanych odzyskowi (Mg/rok), – ilo ść odpadów z sektora gospodarczego poddanych unieszkodliwianiu przez składowania (w Mg/rok), – nakłady inwestycyjne na gospodark ę odpadami (w zł/rok), – udział społecze ństwa w działaniach na rzecz poprawy gospodarki odpadami wg oceny jako ściowej (w procentach), – ilo ść i jako ść interwencji (wniosków) zgłaszanych przez mieszka ńców (np. dzikie wysypiska), – liczba, jako ść i skuteczno ść kampanii edukacyjno-informacyjnych.

● Dalszy rozwój edukacji i informacji ekologicznej oraz poszerzanie dialogu społecznego: - ilo ść osób, które brały udział w szkoleniach z zakresu ochrony środowiska, – liczba dzieci i młodzie ży uczestnicz ących w ró żnych formach edukacji ekologicznej, – ilo ść konkursów, rajdów, wystaw itp. o problematyce ekologicznej.

40 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY DUBIECKO ======

41