Vet. UiI. I)erg. (20(1). 17.4: 67·74

EvciL HAYVANLARDA TESTis PENis VE PREPUsiuM HASTALlKLARININ KLiNiK DEGERLENDiRiLMESi

Yllmaz Ka.;;l @ Fahrettin Alkan 1 Clinical Evalu ations of Testes, Penis and Prepuce Diseases in Domestic Animals

Ozet: Bu ((ali~ma 1995-2001 Yillan arasmda testis. penis va prepusium hastaliklan ~ikayeti ile S.U.veteriner FakOltesi Ce­ rahl Anabilim Dali Klinigine ba~vuran 59 adet evcil hayvanda ger<;ekl~tirildi. Bu hayvanlarda: o~ilis, hidrosel. hemalosel. hernia skrotalis, balanitis. postitis, balanopostitis, paralimosis, penis yaralan, penis tGm6r1eri, Oretral perlorasyon ve urelral dilatasyon belir1endi. Yapllan bu ~all~ma ile, evcil hayvanlann testis, penis ve prepusium hastallklannln hem klinik bulgulan. hem de sagaltlm son~an deger1endirilerel< tartl~11d1. Anahtar Kelimeler: Testis, penis ve prepuslum hastallklan Summary: In this study 59 domestIC animals with testes, penis and prepuce diseases were attended to the Department of Surgel'j. Faculty of veterinal'j Science, The University of Selcuk between the period 1995·2001. These diseases were In· vOlved , hydrocele, , hernia scrota lis, balanitis, posthitis, balanoposthitis, , penIS Inlunes. penis neoplasia. urethral perloratiorl and urethral dilatation. In this retrospectIVe study. both clllllCal finding and the results of treatments of testes, peniS and prepuce diseases in domestic animals were evaluated and discussed. Key Words: Testes, penIS and prepuce diseases

Giri, ile zor1amalar 6nemli rot oynar (Walker va Hull, 1984: DeVries, 1992). Testisin direkt kG! travrna ya da perlore Evcil hayvanlarda testis, penis ve prepusium ile il· yaralanmaJan, testis, epidldimls ya da sperrnatik ka­ gili edinsel hastahklar fertilite problemlerinin 6nemli ne­ nalda 6nemli lezyonlara neden olur. Lokal hemorall va denleridir. Bu organlann haslahldan yif~me va Greme tunika albugineanm Ylrtllmasll"la bagh olarak tunika va­ Ozerine olumsuz elkiler ol~turabi[irler. Edinsel has­ ginalis testis il;inde kan birkmesi ile skrotal hematoma tahklann bazllan nedenlerin e\emine edilmesi ve uy­ (hematocele), hafif derecelerdeki Iravmalar da ise, tu· gulanacak tedaviler1e OOk az elkiler blrakJ(ken ya da nika vaginalis testis iCinde seraz karakterde SIVI bi· tamamen iyil~irken, bazllan ise fertilite Uzerinde ciddi rikrnesine (hydrocele) neden olur (Walker ve Hull, ve kallCI elkiler blrakarak 6nemli ekonomik kaylplara 1984; Blanchard, 1990; Boothe, 1993). neden olur1ar (Akin ve Samsar, 1973; Feldman. ve Fimozis, prepusial deligin konjenital ya da edinsel Nelson, 1986b; DeVries, 1992: YOcel, 1992; Ozaydm anorrnal daralmasl olarak tanlmlaOir. Prepusial stanozis ve ark., 1995: Samsar ve Akin, 1998). olarak da taOimlanan !imozls edinsel yangl, (idem, Testisin yanglsl olarak lanlmlanan o~itis, ge­ tOrnOr, skardoku, irrilasyon ya da en!eksiyona bagh oIa­ nellikle epididimisin yanglSI ile komplike oldugundan, rak geli~ir. Penisin prepusiaJ delikten dl~an ylkamamasl, o~ioepididimi tis olarak tammlamr. C;ogunlukla uni· prepusial bo~lukta klrar toplanmasma, irritasyona, se­ lateral geli~en o~ilis, yangmm diger lestisi etkilemesi kunder bakteriyel enfeksiyonlara veya balanopostitise lie bilateral gell$8bilir. O~itis: direkt travma, skro· neden olur. Parafimozis. kanlanml~ ya da 6demat6z tunmun perlore yaralan, enlekte idrar ve prostat sek· penisin, prepusium klll!1 il;ine geri yekilmemesi oIarak resyonunun duktus deferens yoluyta ya da sistemik tanlmlanlr. Kanlanrna slrasmda korpus kavemosum do­ enfeksiyonlann hematojen oIarak testislere u~­ kusunun bozulan venaz drenajl, glans penisin bCJ­ masly1a olu~ur (Feldman ve Nelson, 198Gb: Blanc­ ylimesine, peniste doIa~lmln bozulmasl ve kurumaslna hard, 1990: DeVires, 1992: YClceI, 1992; Samsar ve neden oIur. Sagaltlm uygulanmaz ise. ~mi, nekroz, Akin. 1998). Endirekt Iltlk oIarak b~inen skrolalllllk; ab­ uretral obstruksiyon ve gangrenle sonuylaOir (Feldman domnal organlardan bir veya birkaymm ingiunial ka­ ve Nelson, 1986a; YUceI, 1992: Boothe. 1993: Holt, naldan geyerek skrolum iyinde yer almasldlr. Eli· 1994; YClceI ve ark., 1998). Balanitis. glans penisin, yolojlslnde konjen~al olarak ostium vaginaJenin yaplsal post~is, prepusiumun yanglsl olup, her ikisinin blr1ikte bozuklugu, edinsel clarak lravma, ~Im va ~m Iklnma yanglslna ise balanopostitis adl verilir. Balanitis ve pes-

Gch~ Tanhl 21 12.2001 ~: [email protected]. tr I 5 L Velenner Fllkllhclol. Ccrrahl I\Jlablhm Dah. KONYA KO(:. ALKAN

tltlsin etiyolojisinde; bakteriler, viruslar, parazitler, Irav­ prepusium ~Iugunun anliseptlk solusyonlar ile 1(­ malar ve tumOral o/u~umlar ro/ oynar. BaJanoposlitisle Ogasyonu yaplldlklan sanra anlibiyotikli pomat ve pa­ penis ve prepusiumdaki yanglsal ~i~kinlikler ile pre­ ranteral antibiyotik uygulamasl yaplldl. Balanitis lamSI pusial mukopurulent aklntl karakteristiktir. Penis va pre­ konan bir losun, bir aI, 2 kOpek ve bir teke ile penisin pusium araslncia zamanla gel~n yapl~maJar pa­ lravmalik yaralanmasl lie balanitis belirlenen bir at ralimozisin en onemli nedenini ol~turur (Cates, 1989; (~kil 4) ve k6pekte, penisteki yara lemizliginden sonra, DeVries, 1992; Vaughan,1992; Samsar ve Akin, kriolerapi, masajlar, ekzersizler ile penisin ~~kinligl 1998). azaHlimaya cah~11d1. Aynca penis yarasl Ozerine an­

Penis-prepusium yaralan daha yak yille~me, bo­ libiyolikli pomatJar uygulandl. gu~ma. ~t allama, tralik kazaJ

68 Evc il hayvanlarda Testis Penis ve ...

$ekil 1. Danada hernia skrotalis $ekil 2. K~a kronik or~ i li s

$ekil 4. Ana penis yarasl

$ekil 3. Danada kronik hemalosel

69 KO<;ALKAN

$ekil 5. K6pekte parafimozis $ekil 6. Tosunda penis tOmorO

$ekiI7. TOm6rlO penisin parsiyel amputasyonu $ekil 8. Oglakta uretal dilatasyon

70 Evci l Hayvanlarda Testis Penis ve ...

$ekil 9. Tekede uretral perforasyon $ekil 10. Hematoselin ultrasonogralik gOrOnOm

$ekil 11 . Miyoz invazyonlu prepusium yarast $ekil 12. Miyoz invazyonlu gingivitis

Table 1. T estJS perIlS va prepusun hastalildan va hayvan tur\enne gOre dagilimi.

Hastahklat Dana Tosun K~ Teke AI KOpek

Qr¥lls 3 4 2 Hldrosel Hemalose/ Hem&a skrot

epldidimis belir1endi. BaZI kronik o~itislerde testisin rine hortumla ce~ suyu slkllchgl OOrenildi. Uygulanan vaginal membrana yapl~maslndan dolaYI serbest ha­ ledavi ile testisler ve prepusiumdaki ~~kinli!')in ge­ reket edemedigi palpe edildi. Hiybir akut ya da kronik riledigi, penisin serbest ucunda t;atal ~ktinde ta~km o~itis vakaslnda skrotal yara, abse olu~umu ve fis­ doku geli~ti~i ~renjldi. Yapllan klinik muayenede ~,~. tOlle~me gozlenmedi. O~idektomilerden soma pos­ kinli~in oldukt;a sert, dtI'farslz, uzerinde nekrotik ve ul· toperatil komplikasyon gorOlmedi. Bilateral o~itis ve seratif alanlann olduQu ($ekil, 6), slklldlg,nda ~~kinligln penskrotal Odem belir1enen bir ana parenteral an­ muhlelif yer1erinden kokulu. purulent iqeri!')in geldi!')i be­ tibiyotik ve lokal antiseptikli hipotenni uygulamasl Ue liriendi. Urinasyonda boganln Slklnlill oldugu ve t;ataJ iyile~me gozlendi. ~klindeki olu~umun iqerisinden idrann geldi~i gOzJendi. Penis ucundaki kille parsiyel penis amputasyonu He biro ilk klinik muayenede unilateral (sol) kronik o~jtjs likte uzakla~(lrildl (l?ekll, 7). Kitlenin patolojik mu­ tanlsl konulan dananln testislen ve skrotal ~j~kinligin operasyon oneesi ultrasonogralik muayenesinde ane­ ayenesinde libropapillom oldugu tespil edildi. kojenik ve hipoekojenik alanlar gozlendi ($ekil, 10). Bi­ Maltlz Irkl iki oglakta belirlenen preskrotaJ penil lateral uygulanan o~idektomi Slmslnda sol skrOlal uretranm ventral dilatasyonu ($ekil, 8) olgulannln, kese iqinde belir1enen killen in, siyah renkte ve pal­ dogum sonras,nda belirgin olrnadlgl ve oglaklann idrar pasyonunda sOngerimsi yer yer sertle~mi~ (kazeliye yapmaSlnda bir Slkmtl olu~turmadlgl, 2-2.5 ayllk ya~ olmu~) kan plhtllannln oldugu belir1endi. Bu kitlenin, tu­ ula~tlldannda ise iqi idrar dolu kese ~klinde belirgin nika vaginalis lestiste olu~n kanamanln plhllla~rak hale geldikleri ve idrar yapmada Slklntl cektilden 69- ve organize olarak klklrdak yaplya don~en kronik he­ renildi. Kese Ozenne parmakla yapllan masaj ve ba­ matosel oldugu belir1endi ($ekil, 3). su"l91a idrar Clkl~lnm olduQ'u, kesenin kOCOldogO, laka! zamanla lekrar doldugu ve gergin bir gorOnOm aldl~ 1 Balanitis, postitis va balanopostitis vakalannda belirlendi. Yapllan muayenede orilisium uretra eks­ ve prepusiumda agnll. hiperemik ~i~­ lemanm tlkah oldugu bir oglakta prosessus uretranln 2- kinlilde bir1ikte mukopurulent preputial aklntl belir1endi. 2.5 em'lik klsmlnln uzakla~lmlmasl ile idrar Clkl~mln ko­ Khnige ~ gelinlen balanoposlitisJi 3 tosunda penis ve layhkla yaplldlgl ve urelral kesenin bo~aldlgl gozlendi. prepusium arasll'lda yapl~malarin oIduQu, bunun so­ Uretrostomi uygulanan diger oglakta hiqbir problemin nucu prepusiaJ stenosis geli~tigi ve penlsin CI­ geli~medigi 6grenildi. kartlJrnaslnm gOo:;:lUkle yapllabildigi beJir1endi. Bu va­ kalarda uygulanan tedavi ile yeni yapl~lann Tart l ~ma ve Sonu cr oI u~mad.gl, yanglnln gerilemesine bagh oIarak da pre­ Eveil hayvanlann urogen~al sisleminin reproduktiv pusiaJ stenosisin geni~ledigi gOzlendi. PrepusiaJ yara bOIOmunO olu~turan testis, penis ve prepusiumun has­ ve postitis belir1enen bir k6pekte miyoz larvalannln in­ tahldan, ~ifIe~me ve ureme uzerina olumsuz etkiler ya­ vazyonu ($ekil. 11) ve kopegin surekli yaray. yalwnasl parken, fertilite problemlerinin de en onemli nedenini ile prepusial yaranln iyil~medigi, aym kopekte ya­ ol~tururtar. lamaya bagh oIarak rrWyoz larvalannln gingivitise ($ekil, 12) neden oldugu gOzlendi. Bu larvaJann pens O~iepididimis olarakta tanlmlanan testisin yan­ ile uzak~tlnlmasl ve yapllan medikal tedavi ile pre­ gls,na oIdukya slk rastlanlrken, direkt kOt travrnalar ve pusial yaranln ve gingivitisin iyile~tigi gOzlendL skrotumun perfore yaralan en 6nemli dl~ nedenleri oIu~turur, Sarklk skrotumlu ko;:, leke ve iX>{)a tes­ Parafimnis tanlsl konulan kOpekierden ikisinde lislerin;n kOt travmalara, diger hayvanlara gOre daha parafimozis nedeni penis tum6rO iken, di{Jer iki ko­ lazla rnaruz kaldlklan, aynca skrotumun yere yakmhgl pekte ise nedeni penisin venOz drenajmm cifle~me ile ile travrnaya ugramasl arasillda paralellik oldugu vur­ bozulmasl oIdugu belir1endi. Bu iki kOpekte uygulanan gulanrnaktadlr (Walker ve Hull. 1984; Blanchard. JokaJ hipotermi ile rnasajlar ve diger iki k6pekte to­ 1990). O~ilis taOiSI konulan 11 hayvandan 8'nln ru· rnOr1enn U2akla~tlnlmasl ile penisin prepusiurn iylne minant almasl, bu g~O destekler ntteliktedir. Skrotal tekrar girdigl belirtendi. ~~kinlik . hiperemi,lokaJ lSI ar1 ' ~I , ayakta dunnada ya da Penis turn6rO tanlsl konan losunlann 1.5-2, ko­ yOrumede isteksizlik, topalhk ve 1~lahslzhk gOsteren peldenn ise 4-6 y~ araslnda oldugu OOrenildi. Penis akU! o~tisli vakalarda liferatOr bilgilere (Walker ve HUll, tumOru tamsl konulan 1, 5 y~h bir bogamn anem­ 1984; Blanchard, 1990; Boothe, 1993) paralel oIarak nezinde. 45 gun once, bir gunde 10 inekte do{Jal a~lm tI'fgulanan lakal hipotermi, parenteral anlibiyotik ve an­ I«in kullamldlgl daha sonra peniste, prepusiumda ve IIenllamatuvar uygulamalar ile oIumlu sonUlflar all­ teSlJsterde a9nll, yaygm bir ~j~kinlig j n oIu~lugu. penisln OIrken, kronik o~itisli ve unilateral hernia skrotaJlS ile prepusiuma girmedigi, bu durumun on gOn kadar bir1ikte beijr1enen o~rt i sl i vakalarda or;;ldektOI1ll, Iltlk devam eTtigl bu sOre Ic,nde boQaya antibiyolik tI'f­ operasyonu de b i rte~l i ri l erek yaplld l. gulandlQ'l, penis, prepusium ve testis Oze- ~ i ~kJnlikleri Tunika vaginalis testis iyinde seraz karakterde SIVI

72 EH'il Hayvanlarda Testis Penis vt' ...

blrikmesi olarak tanlmlanan skrolal hidrosel. periteonal jenilenin yok iyi yorumlanrnasl ile t8$his ve ay.,· t:lo$luk ile Ih~klSinden dolayl asiles ve peritonitis va­ tedilmeleri yapllabilir (Ahmad ve ar1< .• 1991; Mattoon ve kalannda vaginal arallQa abdominal slvmln transferi Nyland, 1995; Canpolal ve ark., 1996; ). Normal teslls ile oIu~urken, viseral yOzlerin IravmaSI sonraSlnda da dokusu orta derecede ekojeniteye sahipken, yanglsal geli~ebilece~i bildirilmektedir (Feldman ve Nelson, durumlarda ekojenitede de9i~iklikler olabilmektedir. KII­ 198Gb; Blanchard, 1990; Samsar ve Akin, 1998). Ay­ nik oIarak unilateral (sol) Of{litis tanlSI konulan bit da· nca hemia skrotalis vakalannda, prosessus vaginaJis nada, skrotumun ultrasonogralik muayenesinde yay­ IIY'ne flllk~n omenlumun konjesyonu sonucunda da glO hipoekojenik ve anekojenik alanlann gOzlendigi skrotal hidrosehn geri~bilece{ji ifade edilmektedir kronik bir hematosel belir1endi. (Walker ve Hull. 1984; Blanchard. 1990). Sunulan ya­ Penis va prepusium yangllanna ayn ayn rast· h~mada kavga sonunda ~killendi~i bildirilen ve bir Ianlr1

73 KCX;:. ALKAN

nulan yakl~mada Maltlz 111(1 iki oOlakta 2-2.5 ayhk d6- Blanchard, T.L(l990). Identification and treatmenl of scrotal nemde hayvan sahibi tarafmdan fark edilen ve idrar re­ abnormalities. In Large Animals, Veterinary Medicine. Ja· nuary.82-84. tensiyonuna neden olan, muhtemelen konjenital ge­ h~tlQi belinenen ve bu sure ~inde idrar ile atllan Boothe, HW.( 1993). PenIS, prepuce and scrotum. Ed. Slat­ debris!erin filiform yapldaki prosessus uretranln ori­ ler, D. In: Textbook of Smal Animal Surgery. 1336-1348. Se­ fisiumunu llkayarak befirgin hale gelen preskrotal penil cond Eation W.B.Saundres Company P~ra . urelral dilatasyon vakaJannda yukanda belirtilen komp­ Canpolal. I., Han, M.C .. K6m, M., Durmu~. AS. va Canpolat, hkasyonlar belinenmedi; iki oglaktan birinde urel· L (1996). KO(flarda o~itisin ultrasonagrafik incelenmeSi. Ve­ rostomie uygulanarak. di{jerinde ise prosessus uret­ teriner Cerrahi Dargisi. 2, 1, 5-8. ranln 2-2.5 em'lik klsmlnln amputasyonu lie idrar Cates, W.F.(I989). Examining the penis and prepuce of ye­ relensiyonu giclerildi. arling bee! bulls. Veterinary Medicine, February. 208-213 Penis ve prepusium lum6nerinin ortaya t;:lk­ DeVries, P.J.(I992). Diseases of the testes, penis and re­ maslnda ya~ faktorOnOn onemli oldu{Ju, fib­ lated structures. Ed. Me Kinnon, A.O.and Voss, J.L. In.:Equine Reproduction. 878-884. Lea and Febiger Phi­ ropapillomanm slglrlarda '-2 ya~ araslnda daha ~k ladelphia. gozlendigi, kopekJerde ise transmissbl veneral tumOr ve di{jer penis tUmOrierinin 4-5 ya~lndan sonra rasl­ Feldman, E.C. and Nelson. A.W(I986a). Disorders of the IandlQI bildirilmektedir (Feldman va Nelson. 1986a; penis and prepuce. 697-710. W.B.Saunders earr.:>any. Lon­ Cales, 1989; Boothe, 1993). Sunulan ttah~mada; testis don. ve prepusiumun bir1ikte lOm6r1erine rastlanmazken, Feldman, E.C. and Nelson, A.W.(l986b). Disorders of the penis IOm6nerine daha yok rastlanllml~tlr. eu 10- testes and epididymides. 691·696. W.B.Saunders Campany. mOnerin 1-2 ya~ grubu gent;: slQlrlarda ve 4 ya~ Ozeri London. kopekJerde gOzlenmesi, yukandaki literalOr verileri Gasthuys. F., MartertS, A and De Moor, A (1996). &uglCat deslekler bulunm~tur. Aynca gen<; slQlnarda be­ treatment of urethral dilatation III seven male cattle. The Ve­ Ilrlenen bUtDn penis tOm6rlerinin fibmpapillom oImasl li­ "erinary Record, January, 6. 17-19. !era!Or veritere (Feldman ve Nelson, 1986a) paralellik Holt, P.(l994). Color Atlas and Text of Small Animal . gOslermektedir. Bir gOnde 10 inekte dogal a~lmda kul­ 85- I 40. Mosby-Wolfe. lanllan bir losunda sonrasr hlzla a~lm geli~n, ~iddelli Karras, S., Modransky, P. and Welker, B. (1992). SurgICal balanopostilisi takiben yakla~lk 45 gOn iyinde penis corredlOO of urethral d~atalion in an Inlersex goal. JAVMA. ucunda gell~ti"i 60renilen ve hislopatolojik muayenede 201,10, 1584-1586. fibropapilloma tanisl konulan tOm6rOn, ~Im slraslnda Mattoon, J.S. and Nyland. T.G.(l995).Vetennary DIagnostIC Inelderin birinden viral oldu{ju aynca bula~n o~inli Ultrasound. 141-164. We. Saunders Company. Phi­ tumOr gefi~iminde yanglsal olaylann cia elkili ola­ ladelphia. bllece{ji kanaatine vanlml~tlr. Ozayclln, L, Okum~. Z., Cihan, M va KII~ , E. (1995). K~­ SonlJlt oIarak, eveil hayvanlarcla urogenital sis­ nigimize getirilen slQniarda gOzleoen penis ve preputium has­ !emin reprodOktiv bOlOmOnO ol~turan testis, penis ve tallklan . Velerinef Cerrahi Dergisi., 1, 2. 26-29. prepusiumun hastahklan eiddi fertilite problemlerine ve Samsar. E. ve Mm, F.( I998). OZei Cerrahi.204·218. Tamer onemli ekonomlk kaYlplara neden olur. Bunun ~in ye­ Malbacdlk, YaYlnclhk, Tanltlm HizmeUen va pazartama Ltd .. tl~tmeilerin bilint;:lendirilmesi ve hastahkJann erken dO­ $11. Ankara. nemde sa{jatllmlan ile fertilite oranlnln artttniacagl, Ie­ Vaughan. J.T.(I992). PenIS and prepuce. Ed.Me. Kinnan. davi glderlerinin aza/t.lmasl ile de ekonomik kaylplann AO. and Voss, J.L In:Equlne Aeproductoo. 885-894. Lea onlenecegl kanaallne vanlml~lr. and Feblger, Philadelphia. Kaynaklar Walker, D.F. and Hull, B.l. (1984). The male urogenital Ahmad, N. , Noakes, D.e. and Subandrio, A.L. (1991). e­ system. Ed.Jennings P.B., In the practice of Large Animal Mode real time ultrasonographic imaging 01 the testis and Surgery. VoI.2. W.e.Saunders Campany, Philadelphia. of sheep and goats. Vetemary Record. 25, 491· YUceI. R. (l992j.veteriner Oze! cerraht. 233-258. Pethask 496. Vel. Hek. Yay. 2. Hatgrafik: Matbaaclhk Kocae ~.

Akin, F. ve Samsar, E. (1973). KJll"liglmizde evcil hay­ YQceI, A .. Selyukbiricik, H. ve GOnencl, R. (1998). Yedi y~ 1 vanlarda gOzlenen peniS ve prepunum anomalileri. btr alta klsmen gangrenli bir parafimoslS olgusu ve sagtlm l. AUVet.FakDer., 25, 2, 280-292. ist.Oniv. VeI.Fak.Derg. 24, I , 107-1 I I .

74