Turritella Communis (Risso, 1826)
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
ΣΧΟΛΗ ΘΕΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΛΟΓΙΑΣ ΤΟΜΕΑΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΘΑΛΑΣΣΙΑΣ ΓΕΩΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΓΕΩΔΥΝΑΜΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΘΑΛΑΣΣΙΑΣ ΓΕΩΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΗΣ ΩΚΕΑΝΟΓΡΑΦΙΑΣ ΜΙΚΡΟΠΑΛΑΙΟΝΤΟΛΟΓΙΚΕΣ ΑΝΑΛΥΣΕΙΣ ΘΑΛΑΣΣΙΩΝ ΙΖΗΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΑΜΒΡΑΚΙΚΟΥ ΚΟΛΠΟΥ Μεταπτυχιακή Φοιτήτρια Αρκαδιανού Μαρία Επιβλέπουσα Καθηγήτρια: Γεραγά Μαρία Τριμελής Επιτροπή: Γεραγά Μαρία Παπαθεοδώρου Γεώργιος Ηλιόπουλος Γεώργιος 0 Πάτρα, 2019 Αφιερώνεται στην οικογένειά μου που με στηρίζει σε κάθε νέο ξεκίνημα σε κάθε απόφαση… Ευχαριστίες… Θα ήθελα να ευχαριστήσω τους καθηγητές Γεραγά Μαρία και Παπαθεοδώρου Γεώργιο που μου έδωσαν τη δυνατότητα να εκπονήσω τη διπλωματική μου εργασία στον τομέα της Περιβαλλοντικής Ωκεανογραφίας δείχνοντάς μου εμπιστοσύνη και προσφέροντάς μου πολύτιμη βοήθεια. Τον καθηγητή μου Ηλιόπουλο Γεώργιο και την Δρ. Παπαδοπούλου Πηνελόπη για την πολύτιμη βοήθεια τους, την καθοδήγηση, τις χρήσιμες συμβουλές και τη στήριξη. Την Υποψήφια Διδάκτορα Τσώνη Μαρία για τις συμβουλές της στο χειρισμό ορισμένων λογισμικών. Την Υποψήφια Διδάκτορα Πρανδέκου Αμαλία για τις συμβουλές της. Τον φίλο μου Ανδρέα για τη στήριξη και την υπομονή του. Τέλος, θέλω να εκφράσω ένα μεγάλο ευχαριστώ στην οικογένειά μου που με στήριξε με κάθε τρόπο σε όλη τη διάρκεια των σπουδών μου και υπήρξαν σημαντικοί αρωγοί όλα αυτά τα χρόνια. 1 Ευχαριστίες……………………………………………………………………………………………………….....................1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ………………………………………………………………………………………………………………………………3 Σκοπός…………………………………………………………………………………………………..................3 1. ΠΕΡΙΟΧΗ ΜΕΛΕΤΗΣ………………………………………………………………………………………………3 1.1Γενικά …………………………………………………………………………………………………………………3 1.1.1Γεωλογία περιοχής ………………………………………………………………………………………….8 2. ΓΕΝΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ ΣΤΟ ΥΛΙΚΟΜΕΛΕΤΗΣ…………………………………………………..9 Οστρακώδη 2.1 Μορφολογικά χαρακτηριστικά………………………………………………………. …………………9 2.1.1 Αναπαραγωγή και ενηλικίωση………………………………………………………………………14 2.1.2 Οικολογία………………………………………………………………………………………………………15 Γαστερόποδα 2.2 Γενική περιγραφή γαστερόποδων……………………………………………. ……………………..20 2.2.1 Το κέλυφος των γαστερόποδων…………………………………………………………………….21 2.2.2 Οικολογία των γαστερόποδων………………………………………………………………………22 3. ΥΛΙΚΟ ΜΕΛΕΤΗΣ-ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ- ……………………………………………………………………..23 4. ΛΙΘΟΛΟΓΙΚΕΣ ΕΝΟΤΗΤΕΣ ΠΥΡΗΝΑ………………………………………………………………………27 5. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ…………………………………………………………………………………………………29 5.1 Παρουσίαση αποτελεσμάτων…………………………………………………………………………..29 5.2 Συστηματική ταξινόμηση………………………………………………………………………………….31 5.3 Ανάλυση δειγμάτων………………………………………………………………………………………….52 6. ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΤΩΝ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ – ΣΥΖΗΤΗΣΗ…………………………63 7.ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ…………………………………………………………………………………………………73 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ……………………………………………………...................................................................73 2 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΚΟΠΟΣ ΜΕΛΕΤΗΣ Σκοπός της παρούσας διπλωματικής εργασίας είναι η εξέταση των περιβαλλοντικών συνθηκών που επικρατούσαν στον πυθμένα κατά τοπαρελθόν σε περιοχήπου ανήκει στο Νότιο – Κεντρικό Αμβρακικό κόλπο με τη χρήση της Μικροπαλαιοντολογίας και συγκεκριμένα μέσω της μελέτης των συγκεντρώσεων οστρακωδών και γαστερόποδων σε θαλάσσια ιζήματα. 1. ΠΕΡΙΟΧΗ ΜΕΛΕΤΗΣ 1.1 Γενικά Ο Αμβρακικός κόλπος βρίσκεται στη βορειοδυτική Ελλάδα. Είναι ενας ημίκλειστος και στενόμακρος κόλπος με μήκος 35Km και πλάτος έως 15Km. Kαταλαμβάνει έκταση περίπου 406Km2 και συνδέεται με το Ιόνιο Πέλαγος μέσω του διαύλου στην περιοχή Ακτίου- Πρέβεζας. Αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά και πολύπλοκα οικοσυστήματα στην Ελλάδα. Προστατεύεται από διεθνείς συμφωνίες (Ramsar) και ανήκει στο δίκτυο Natura 2000 αποτελώντας περιοχή ειδικής προστασίας. Ένα μεγάλο πρόβλημα που αντιμετωπίζει παρά τη σπουδαιότητά του είναι η παρουσία υποξικών ή/και ανοξικών φαινομένων που υποβαθμίζουν την ποιότητα των υδάτων του και την επιβίωση των περισσότερων οργανισμών. Στον κόλπο χύνονται δύο κύριοι ποταμοί, ο Άραχθος (2200 x 106 m3/yr) και ο Λούρος (609 x 105 m3/yr), συμβάλλοντας στη δημιουργία λιμνοθαλασσών στο βόρειο τμήμα του Αμβρακικού. 3 Εικόνα 1. Αμβρακικός κόλπος (Ferentinos et al., 2010). Η ωκεανογραφία του κόλπου ελέγχεται τόσο από τη θάλασσα όσο και από τα ποτάμια. Από το στενό Ακτίου-Πρέβεζας (6km μήκος, 1-2 km πλάτος και 2-10m βάθος) (Εικόνα 2 ) Εικόνα 2. Kίνηση ρευμάτων (Kountoura et al., 2014). εξέρχονται επιφανειακά νερά χαμηλής θερμοκρασίας και αλατότητας και εισέρχονται από το Ιόνιο Πέλαγος υποεπιφανειακά νερά υψηλής θερμοκρασίας και αλατότητας. Δημιουργείται έτσι ένα πολύ ισχυρό πυκνοκλινές, δηλαδή, μια στρωμάτωση της υδάτινης στήλης που ελέγχεται τόσο από τη θερμοκρασία όσο και από την αλατότητα (Εικόνα 3) 4 Εικόνα 3. Προφίλ θερμοκρασίας, αλατότητας, πυκνότητας (a) μαζί με προφίλ Eh, pH, DO (b) Φαίνεται η στρωμάτωση της υδάτινης στήλης με το ανώτερο στρώμα να σημειώνεται με γαλάζιο χρώμα και το κατώτερο με πράσινο (Ferentinos et al., 2010). Το επιφανειακό στρώμα με εύρος 0-10m έχει θερμοκρασία 26-28 ο C και αλατότητα 33-33,5 ppt, ενώ το υποεπιφανειακό στρώμα εύρους 15m- επιφάνεια πυθμένα έχει θερμοκρασία 17ο C και αλατότητα 37,5 ppt. Τα δύο στρώματα, αυτά που αναπτύσσονται στην υδάτινη στήλη ξεχωρίζουν επίσης και από το διαλυμένο οξυγόνο στο νερό. Παρατηρείται πιο υψηλό ποσοστό του διαλυμένου οξυγόνου (DO) στο επιφανεικό στρώμα, λόγω κυματισμού και χαμηλό στο υποεπιφανειακό στρώμα, λόγω κατανάλωσής του από τους οργανισμούς και λόγω του ότι δεν αναμιγνύονται τα δύο αυτά στρώματα νερού (Ferentinos et al. 2010). Μετρήσεις θερμοκρασίας, αλατότητας και πυκνότητας που έγιναν κατά μήκος του Αμβρακικού κόλπου έδειξαν ότι υπάρχει ανάπτυξη θερμοκλινούς τους θερινούς μήνες με υψηλές θερμοκρασίες στα επιφανειακά και ψυχρές στα υποεπιφανειακά ύδατα. Το χειμώνα και στις αρχές της άνοιξης οι θερμοκρασίες στα επιφανειακά ελατώνονται (Εικόνα 4). 5 Εικόνα 4. Η ανάπτυξη του θερμοκλινούς κατά τους θερινούς μήνες. Δεν παρατηρείται τους χειμερινούς (Ferentinos et al., 2010, HYPOX). Εικόνα 5. Η ανάπτυξη του πυκνοκλινούς είναι έντονη τους θερινούς μήνες, ενώ ελατώνεται μερικώς τους χειμερινούς μήνες (Ferentinos et al., 2010, HYPOX). Αυτή η παρουσία του έντονου πυκνοκλινούς (Εικόνα 5) έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση του διαλυμένου οξυγόνου (DO) στην υδάτινη στήλη. Μειωμένες τιμές DO εμφανίζονται στα βαθιά νερά όλου του Αμβρακικού κόλπου κατά τους θερινούς μήνες, ενώ περιορίζονται στα 6 βαθιά νερά του Ανατολικού τμήματος του Αμβρακικού κατά τους χειμερινούς μήνες (Εικόνα 6). Η έκταση των χαμηλών συγκεντρώσεων του DO εκτείνεται σε πολύ μεγάλο εύρος και όγκο στον κόλπο (Εικόνα 7) Εικόνα 6. Χαμηλές τιμές DO στα βαθιά νερά του κόλπου κατά τους θερινούς μήνες (Ferentinos et al., 2010). Εικόνα 7. Χαμηλές συγκεντρώσεις DO. Έκτασης: ~217.5km2 από τα συνολικά 411.4km2 (50% ) του κόλπου. Όγκου νερού: ~2.9 ×109m3 από τα συνολικά 7.4 × 109m3 (28.5%) του κόλπου (Ferentinos et al., 2010, HYPOX). 7 1.1.1 Γεωλογία περιοχής Με βάση τα γεωφυσικά δεδομένα προσδιορίστηκε η εξέλιξη και ο τρόπος δημιουργίας του κόλπου. Κατά την τελευταία παγετώδη περίοδο, η στάθμη της θάλασσας ήταν περίπου 55 μέτρα χαμηλότερη από τη σημερινή, η περιοχή αναδύθηκε και χωρίστηκε σε δύο μέρη. Το δυτικό τμήμα, όπου ήταν έντονη η χερσαία διάβρωση και οι ποτάμιες αποθέσεις και το ανατολικό και βαθύτερο τμήμα όπου είχε δημιουργηθεί μια παλαιολίμνη (Εικόνα 8) (Kapsimalis et al., 2005) Εικόνα 8: Μέγιστη παλαιοακτή Αμβρακικού προς τα βόρεια, παλαιολίμνη ηλικίας πριν από 50 έως 11 χιλιάδες έτη από σήμερα στα ανατολικά, δίοδος ένωσης Αμβρακικού με Ιόνιο πέλαγος περίπου πριν από 7 χιλιάδες χρόνια από σήμερα στα δυτικά, ρήγματα της γύρω περιοχής (Avramidis et al., 2014). Τη δυτική πλευρά του Αμβρακικού αποστράγγιζε ένας παλαιοπόταμος μέχρι και την αρχική φάση της μεταπαγετώδους περιόδου . Ο ποταμός χυνόταν στο Ιόνιο πέλαγος δημιουργώντας ένα πυκνό σύστημα κοιλάδων, σχήματος (V). Στην ανατολική πλευρά 8 λιμναίες, δελταϊκές και προδελταϊκές αποθέσεις συσσωρεύονταν μέσα στη παλαιολίμνη. Η διαφορά του βάθους στον κόλπο είναι εμφανής, όποτε γίνεται αισθητός ο διαχωρισμός του σε δυτικό και ανατολικό τμήμα. Στο δυτικό τμήμα τα βάθη κυμαίνονται κατά μέσο όρο στα 45m, ενώ στο ανατολικό κυμαίνονται στα 60m. Μετά την τελευταία παγετώδη περίοδο η θάλασσα εισχώρησε μέσα στον κόλπο αλλάζοντας την θέση των ακτών και βυθίζοντας τις δελταϊκές και προδελταϊκές αποθέσεις (Kapsimalis et al., 2005). Λόγω της επικοινωνίας του κόλπου με το Ιόνιο πέλαγος και της άμεσης ένωσής τους αυξήθηκε η αλατότητα των νερών του κόλπου. Επίσης, ο Αμβρακικός επηρεάζεται και από τους δύο ποταμούς που εκβάλλουν σε αυτόν, μεφέροντας μεγάλα φορτία λεπτόκοκκου ιζήματος. Τις μεγαλύτερες ποσότητες ιζήματος ο κόλπος τις δέχεται από τον ποταμό Άραχθο και κατά δεύτερο λόγο από τον ποταμό Λούρο (Avramidis et al., 2014). Η παράκτια εξέλιξη κατά το Ολόκαινο στο βορειοδυτικό τμήμα του Αμβρακικού κόλπου έχει μελετηθεί από Jing και Rapp (2003), οι οποίοι ανέφεραν ότι κατά την περίοδο αυτή η ακτογραμμή ήταν πιο βόρεια από τη σημερινή της θέση (Εικόνα 8 ). Επίσης, καταγράφηκε μια μετατόπιση προς τα ανατολικά (περίπου 7500 m) στο στόμα του ποταμού Αράχθου κατά τα τέλη του Ολόκαινου (Πούλος et al., 2008). Η ιζηματογένεση στον κόλπο επηρεάστηκε και επηρεάζεται κυρίως από τους δύο μεγάλους ποταμούς που εκβάλλουν στον κόλπο, τον Άραχθο και τον Λούρο (Avramidis et al., 2014). Το ίζημα του κόλπου έχει κοκκομετρικό μέγεθος ιλύος με μόνη εξαίρεση τον κόλπο της Πρέβεζας, όπου έχουμε αμμούχο ίζημα (Κωστής, 2014). 9 2. ΓΕΝΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ ΣΤΟ ΥΛΙΚΟ ΜΕΛΕΤΗΣ Οστρακώδη 2.1 Μορφολογικά χαρακτηριστικά Τα οστρακώδη είναι μικρά υδρόβια αρθρόποδα και αποτελούν έναν από τους πιο σύνθετους οργανισμούς που μελετάμε στην μικροπαλαιοντολογία ενώ έρχονται δεύτερα σε σπουδαιότητα μετά τα τρηματοφόρα. Αποτελούν υφομοταξία της ομοταξίας των Καρκινοειδών, της