Salafisme in Nederland: Aard, Omvang En Dreiging
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
UvA-DARE (Digital Academic Repository) Salafisme in Nederland: aard, omvang en dreiging Roex, I.; van Stiphout, S.; Tillie, J. Publication date 2010 Document Version Final published version Link to publication Citation for published version (APA): Roex, I., van Stiphout, S., & Tillie, J. (2010). Salafisme in Nederland: aard, omvang en dreiging. Instituut voor Migratie- en Etnische Studies. General rights It is not permitted to download or to forward/distribute the text or part of it without the consent of the author(s) and/or copyright holder(s), other than for strictly personal, individual use, unless the work is under an open content license (like Creative Commons). Disclaimer/Complaints regulations If you believe that digital publication of certain material infringes any of your rights or (privacy) interests, please let the Library know, stating your reasons. In case of a legitimate complaint, the Library will make the material inaccessible and/or remove it from the website. Please Ask the Library: https://uba.uva.nl/en/contact, or a letter to: Library of the University of Amsterdam, Secretariat, Singel 425, 1012 WP Amsterdam, The Netherlands. You will be contacted as soon as possible. UvA-DARE is a service provided by the library of the University of Amsterdam (https://dare.uva.nl) Download date:28 Sep 2021 Salafisme in Nederland Aard, omvang en dreiging Ineke Roex Sjef van Stiphout Jean Tillie Instituut voor Migratie- en Etnische Studies, Universiteit van Amsterdam in samenwerking met het Centraal Bureau voor de Statistiek Dankwoord Dit onderzoek is uitgevoerd in opdracht van het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC), op verzoek van de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding (NCTb)1. We willen de leden van de begeleidingscommissie bedanken voor hun kritische begeleiding en onmisbare input: Dr. M. Croes (WODC) Drs. P. Dercon (Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties) Drs. A. Hamdy (Instituut Clingendael) Prof. dr. R. Koopmans (Vrije Universiteit Amsterdam, Wissenschaftszentrum Berlin für Sozialforschung) Drs. C. van Nassau (WODC) Prof. dr. P. Scheepers (Radboud Universiteit Nijmegen, voorzitter) Drs. F. Willemsen (WODC) Ook maakte de NCTb deel uit van de begeleidingscommissie. Zonder hen was dit rapport niet geworden wat het nu is. Ook willen we het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) en bureau Veldkamp bedanken voor hun participatie in dit onderzoek. Met name de inbreng van prof. dr. Hans Schmeets en drs. Yolanda Schothorst was zeer waardevol. We willen ook onze overleden collega Frank Buijs herinneren die er mede voor heeft gezorgd dat het IMES dit onderzoek kon uitvoeren. En alhoewel de opmerkingen van de begeleidingscommissie, het CBS en bureau Veldkamp de kwaliteit van dit rapport absoluut ten goede zijn gekomen, zijn zij niet verantwoordelijk voor de uiteindelijke inhoud van het rapport. Deze verantwoordelijkheid ligt geheel bij de auteurs. Amsterdam, 23 juni 2010 Ineke Roex Sjef van Stiphout Jean Tillie Instituut voor Migratie en Etnische Studies Universiteit van Amsterdam 1 Het WODC is een onderdeel van het Ministerie van Justitie. De NCTb werkt voor de minister van Justitie en de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. ii Inhoudsopgave Engelse samenvatting - English summary…...………………….…………...vi Inleiding……………………………………………………………………...1 Deel I – Salafisme van binnenuit Methodische verantwoording………………………………………………...8 1 De salafistische geloofsleer………………………………………….15 1.1 De geloofskern……………………………………………………...15 1.2 Dezelfde geloofsleer, drie varianten…………………………………19 1.3 Organisatievormen en missiewerking………………………………..23 2 Organisaties en predikers……………………………………………27 2.1 Salafistische centra en aanverwante organisaties……………………..27 2.2 Functies van de salafistische organisaties……………………………32 2.3 Profielen en netwerken van predikers……………………………….39 2.4 Salafistische organisaties, internet en geleerden……………………...44 2.5 Verschillen tussen ‘traditionele’ en salafistische moskeeën…………..46 3 Geloofsopvattingen nader bekeken…………………………………52 3.1 Salafistische educatie: het belang van kennisvergaring……………….53 3.2 Salafistische gedragsvoorschriften: het ‘juiste’ gedrag in deze wereld en het hiernamaals……………………………………………………...56 3.3 Da’wa en salafistische opvattingen over andersdenkenden: onwetenden, dwalenden, hypocrieten, ongelovigen en afvalligen………………….62 3.4 Zelfdefinitie…………………………………………………………70 4 De salafistische retoriek van de gematigdheid: grenzen in geloof en praktijk……………………………………………………………………...75 4.1 ‘Wij zijn de umma van de middenweg’……………………………….75 4.2 Grenzen van da’wa en nasiha ………………………………………...81 4.3 De grenzen in akhlaq………………………………………………...85 4.4 Verschillende interpretaties van het concept al-wala wa-l-bara………...91 5 Wegen naar de ideale samenleving…………………………………..94 5.1 Salafistische opvattingen over het leven in een democratisch en niet- islamitisch land……………………………………………………...94 5.2 Salafistische opvattingen over de invoering van de shari’a…………...99 5.3 Salafistische opvattingen over maatschappelijke positie en het publieke debat………………………………………………………………102 5.4 Verschillende salafistische interpretaties van jihad …………………111 iii 6 De geloofspraktijk van salafistische gelovigen……………………...121 6.1 Gelovigen en salafistische activiteiten……………………………....121 6.2 Status van predikers………………………………………………..127 6.3 De salafistische moskee als ongewenste ruimte…………………….132 6.4 Groepsidentiteit: broederschap, kleding en taal…………………….133 6.5 Aantrekkingskracht van het salafisme en religieuze ontwikkeling van salafi’s……………………………………………………………...138 6.6 De geloofspraktijk en het dagelijks leven van salafistische gelovigen.144 7 Vijf geloofsinterpretaties…………………………………………...150 7.1 Vrome volger……………………………………………………....152 7.2 Vrome pragmaticus………………………………………………...156 7.3 Criticus…………………………………………………………….159 7.4 Salafi pride…………………………………………………………162 7.5 Fanatieke born-again………………………………………………164 Deel II – Netwerkanalyse van salafistische organisaties 8 Bestuursnetwerken van salafistische organisaties…………………...180 8.1 Het belang van een (etnisch-religieus) elitenetwerk: sociaal kapitaal en politieke integratie………………………………………………….181 8.2 Definitie van organisaties, islamitische organisaties en salafistische organisaties………………………………………………………...185 8.3 Methode van dataverzameling: 1300 organisaties, 13.000 bestuursleden………………………………………………………187 8.4 De netwerken van salafistische organisaties………………………...190 8.5 Dubbelfuncties van de vier grote salafistische centra………………193 8.6 Overige salafistische centra………………………………………...199 8.7 Uitgeverijen………………………………………………………..200 8.8 Overige organisaties………………………………………………..201 Deel III – Orthodoxie onder Turken en Marokkanen 9 Religieuze orthodoxie en politieke integratie onder Turkse en Marokkaanse moslims……………………………………………206 9.1 De opzet van het onderzoek……………………………………….207 9.2 De steekproef……………………………………………………...208 9.3 De uitvoering van het onderzoek…………………………………..209 9.4 Responsverantwoording…………………………………………....211 9.5 Orthodoxie………………………………………………………...213 9.5.1 Orthodoxie en salafistische attitudestructuren iv 9.5.2 Kenmerken Turkse en Marokkaanse streng orthodoxe moslims 9.6 Orthodoxie en politieke integratie………………………………….233 9.6.1 Politieke participatie 9.6.2 Identificatie met Nederland 9.6.3 Democratische normen en waarden 9.6.4 Legitimatie van geweld als middel 9.6.5 Religieuze politiek 9.6.6 De relatie tussen orthodoxie en politieke integratie 9.7 Radicalisme en extremisme………………………………………...258 9.7.1 Islam als politiek strijdpunt 9.7.2 Wantrouwen religieuze elite 9.7.3 Utopisch denken en realiseerbaarheid 9.7.4 Dichitoom wereldbeeld 9.7.5 De verschillende overtuigingen gecombineerd Deel IV – Samenvatting en conclusies 10 Aard, omvang en dreiging van het salafisme in Nederland…………274 Bijlagen I Informanten, onderzoekslocaties en veldwerkactiviteiten II Doelstellingen van Alfeth III Verklaring van de Stichting Islamitisch Comité Ahlu-Sunnah in Nederland met hun standpunt over de uitlatingen van Wilders IV Topiclijst voor veldwerk V Begrippenlijst Arabische termen VI Vragenlijst face to face-onderzoek VII Introductiebrief voor face to face-onderzoek VIII Verantwoording van weging IX Verantwoording van steekproeftrekking X Achtergrondkenmerken Turkse en Marokkaanse streng orthodoxe moslims XI Vertrouwen in democratische instituties XII Oordeel over islamdebat Literatuur v Engelse samenvatting - English summary This report is an extensive study of the salafist community in The Netherlands and orthodox Islamic thought among Dutch Muslims. The study consisted of three ways of data collection: (1) fieldwork in the salafist community in The Netherlands (2) a network analysis of salafist organizations and (3) a survey among Dutch Muslims studying their degree of orthodox Islamic thought. The main results of this study can be summarized as follows: The core of salafist thought is aiming at a moral revival by interpreting the Koran and Sunna in a strict way. The religious sources have to be freed from all ‘innovations’ and every decision in daily life has to be legitimized by the religious sources. Salafi’s consider it an obligation to convert people to Islam. Salafism in The Netherlands is certainly not a homogeneous collection of thoughts. We distinguish three ways of thinking: (a) Pure religious salafi’s: they aim at an ‘uncorrupted’ religious lifestyle; they are faithful to their political and religious leaders; they do not involve in politics. (b) Political salafi’s: they are political active. Their aim is to actively improve the situation