Entomofauna Van Zuid-Limburg Verslag Van De 162E Zomerbijeenkomst Te Mechelen

130 entomologische berichten 68(4) 2008

Entomofauna van Zuid-Limburg Verslag van de 162e zomerbijeenkomst te Mechelen

samenstelling Bas Drost Jan G.M. Cuppen Trefwoorden Inventarisatie, faunistiek, Zuid-Limburg, Proprioseiopsis okanagensis en Eotetranychus fagi

Entomologische Berichten 68(4): 130-153

Tijdens de 162e zomerbijeenkomst van de NEV, die plaatsvond in Zuid-Limburg van 8 tot 10 juni 2007, zijn 1567 taxa van 14 insectenordes waargenomen. In dit verslag worden 30 soorten voor het eerst gemeld voor de provincie Limburg en bovendien twee soorten als nieuw voor de Nederlandse fauna, te weten Proprioseiopsis okanagensis (Acari, Phytoseiidae) and Eotetranychus fagi (Acari, Tetranychidae).

Inleiding De 162e zomerbijeenkomst van de NEV werd van 8 tot 10 juni 2007 gehouden te Mechelen. De 33 deelnemers werden gehuisvest in de groepsaccommodatie ‘De Elset’ (figuur 1). Dat was voor de vereniging bekend terrein: we verbleven hier ook al tijdens de zomerbijeenkomst van 1991. Er waren vergunningen aangevraagd voor vele terreinen bij Natuur- monumenten, Staatsbosbeheer en Stichting Het Limburgs Landschap. De weersomstandigheden waren dit weekend erg wisselend; op vrijdag was het warm en zonnig, maar tegen de avond sloeg het weer om en begon het te onweren en te regenen. Zaterdag vielen er stevige regenbuien en pas op zon- dag knapte het weer wat op. De vliegende insecten lieten zich in het algemeen weinig zien en er werd van de deelnemers op zaterdag veel inventiviteit gevraagd om de verkleumde wespen en bijen tussen de vegetatie te ontdekken. De avonden werden 1. Na een dag veldwerk genoten we van een goede maaltijd. goed gebruikt voor informele contacten, waardoor het weekend Foto: Bas Drost. als vanouds gezellig en erg nuttig werd ervaren (figuur 2). 1. After a day of field work we enjoyed a good meal.

De gebieden De Bellet en het Geuldal Onder deze naam (code: cam) gaat een aantal terreinen schuil in de buurt van Camerig en Cottessen, te weten een hoogstamboomgaard, een hellingweide naar de Geul met een kwelmoeras, enkele vochtige bronbosjes en de beroemde Heimans- groeve. Al deze terreinen zijn in eigendom van het Limburgs Landschap. De Bellet-boomgaard (figuur 3) wordt onbespoten beheerd. Er zijn bomen van tientallen appelrassen geplant en het onderhoud ervan wordt gedaan door de Vrienden van de Bellet en het Pomologische Genootschap Limburg. Het vele dood hout in de boomgaard – veelal uitgewaaide takken – bleek een broedplaats van allerlei (zeer) bijzondere keversoorten, waaronder de boktor Molorchus umbellatarum, het klein vliegend hert Dorcus parallelipipedus en de scraptiide Scraptia fuscula. Hier werd ook de corylophide Clypastraea nana verzameld. Een tweede exemplaar van deze kleine kever werd geklopt uit maretak (Viscum album) op een populier, die langs de nabijgelegen Bervers- bergbeek staat (figuur 4). De greppelsprinkhaan Metrioptera roeselii was present in de boomgaard en er werden maar liefst 2. Deelnemers Ruud Vis en Joop Kuchlein wisselen vindplaatsen uit. drie soorten klokjesbijen gevonden, waarvan de zuidelijke klok- Foto: Bas Drost. jesbij (Chelostoma distictum) de meest bijzondere is. 2. Participants Ruud Vis and Joop Kuchlein are exchanging collecting sites. entomologische berichten 131 68(4) 2008

3. De Bellet-boomgaard wordt natuurvriendelijk beheerd. Foto: Matty Berg. 3. The Bellet-orchard is managed nature friendly.

Groeve ’t Rooth Deze mergelgroeve (code: roo), die sinds 1938 in gebruik is, ligt ten noordoosten van Cadier en Keer. Het afgewerkte deel van de groeve is in eigendom van het Limburgs Landschap. Een deel wordt nog steeds afgegraven en op zaterdagen kan men met hamer en beitel in de kalkwanden naar fossielen zoeken. Er is een grote variatie aan begroeiing, van vochtig hoog opgaand loofbos tot vrijwel kale hellingen. Bij de herinrichting van de groeve wordt tegenwoordig herbeplanting weggelaten en vindt er begrazing door geiten plaats om de variatie in het terrein te behouden. In de ondiepe poeltjes komen de geelbuikvuurpad (Bombina variegata) en de vroedmeesterpad (Alytes obstetricans) voor. Deze waren ook de vindplaats van de oppervlaktewants Microvelia pygmaea, die in zuidoost-Nederland de noordgrens van zijn areaal bereikt. De waterroofkever Agabus biguttatus werd ook in de groeve gevonden. Deze soort bereikt in Zuid- Limburg zijn noordgrens. In een plas met rotsblokken en kale leemoevers werden opmerkelijk veel bijzondere Bledius-soorten gevonden. Deze kortschildkevers leven met hun larven in zelf- gegraven gangen in de oever.

De Sint Pietersberg De Sint Pietersberg (code: pie) wordt gedomineerd door de kalk- steengroeve die door de ENCI geëxploiteerd wordt sinds de jaren 20 van de vorige eeuw. De groeve onttrekt veel grondwater aan de omgeving, waardoor er verdroging optreedt, onder andere in het Jekerdal. Van de legendarische berg resten nog de hellingbossen en kalkgraslanden, die overigens zeer waardevol zijn. Aan de Jeker-zijde van de berg ligt de Duivelsgrot, waar de blad- kever Longitarsis ballotae en de wants Tritomegas sexmaculatus, die beide op Marrubium vulgare (malrove) leven, werden waargenomen. De kalkgraslanden leverden zeldzame en karakteristieke soorten op, waaronder de kortschildkevers Stenus ochropus, S. ossium en de zaadkever Bruchus affinis. De steilste hellingen zijn eeuwenlang beheerd als geriefbos waar geregeld uit gekapt werd. In deze hellingbossen groeit veel Clematis vitalba (bosrank) en in de lianen vonden we de op deze plant 4. De Berversbergbeek dichtbij de bron. Foto: Bas Drost. levende schorskever Xylocleptes bispinus. 4. The Berversberg brook close to the well. 132 entomologische berichten 68(4) 2008

5. Een holle weg in het Savelsbosch. Foto: Matty Berg. 5. A sunken road in the Savelsbosch.

6. Het Bovenste Bosch met klimop (Hedera helix). Foto: Matty Berg. 6. The Bovenste Bosch with ivy (Hedera helix). entomologische berichten 133 68(4) 2008

Het Savelsbosch werden de wants Scoloposcelis pulchella en het loopkevertje Het Savelsbosch (code: sav) is een langgerekt hellingbos nabij Tachyta nana gevonden achter schors. De tweekleurige tand- Sint Geertruid en Eckelrade. Het herbergt door grote verschillen vlinder Leucodonta bicoloria en de schijn-nonvlinder Panthea in hoogte, bodem en microklimaat een aanzienlijke variatie aan coenobita werden hier op licht verzameld. Aan de voet van het bostypen, ondermeer bestaande uit eiken-haagbeukbos en bos liggen bronnen, die via beekjes naar de Geul afstromen. beukenbos. De bij Gronsveld gelegen Trichterberg viel buiten Dit deel, dat rijk is aan mossen en varens, herbergt veel bijzon- de onderzoeksvergunning. Opvallend in het Savelsbosch zijn dere insecten. Op schermbloemen kwamen hier onder andere de holle wegen (grubben), die uitgesleten zijn door het regen- de kevers Omalisus fontisbellaquaei en Anaspis costai voor. en smeltwater (figuur 5). In het bos komt Euphorbia amygdaloides (amandelwolfsmelk) voor, de noordelijkste groeiplaats van Het Bovenste Bosch deze plant. Imposant zijn voorts de velden met Allium ursinum Dit bij Epen gelegen hellingbos (code: bob), in eigendom van (daslook) tussen de bomen. De zeer zeldzame oprolpissebed Natuurmonumenten, ligt tegen de Belgische grens en heeft een Armadillidium opacum, die hellingbossen prefereert, werd hier overwegend kalkrijke bodem (figuur 6). Een rijke gordel van gevonden. kalkminnende planten ligt aan de voet van de heuvel, terwijl meer naar boven toe planten van minder kalkrijke gronden Het Vijlenerbosch domineren. Het veelvuldig voorkomen van Hedera helix (klimop) Het Vijlenerbosch (code: vijl) ligt tussen Cottessen en Vijlen en geeft kansen voor op deze plant gespecialiseerde kever Ochina maakt deel uit van een groot boscomplex in Nederland, België ptinoides, die hier door de excursieleden werd verzameld. en Duitsland. Het noordoostelijk deel van het Vijlenerbosch Hier werden ook de snuitkever Lixus angustatus en de wants bestaat deels uit naaldbos, terwijl het zuidelijk deel uit vochtig Calocoris affinis gevonden. loofbos bestaat. In een kapvlakte van Picea abies (spar)

Vindplaatsen bos; omgeving klein grasland in bos, excelsior (es), groeve Duchateau, bob Gulpen-Wittem, Epen; Bovenste AC 190-309 AC 175-315 Bosch, achter schors Fraxinus euv Gulpen-Wittem, Euverem; Gulp, pie2 Maastricht; Sint Pietersberg, sap excelsior (es) en Picea abies (spar), bergbeek, gespoeld oever beek, lekkende Quercus (eik), gezeefd gesleept bosrand, geklopt, Clematis geklopt diverse struiken houtwal, hoopjes gazonmaaisel, gesleept vitalba (bosrank), handvangst, gesleept schermbloemen, kruidenrijke en schrale (kalk)gras- AC 190-307 AC 189-312 landen, op distels, in stam dode cam1 Vaals en Gulpen-Wittem, Camerig; eys1 Eys; kalkgrasland spoorhelling, Fraxinus excelsior (es), AC 175-314 Geuldal, kwelmoeras, gespoeld AC 191-315 pla Gulpen-Wittem, Epen; Plaatweg, oevers Geul, gesleept moerassig eys2 Eys; De Piepert, kalkgrasland, ruigte, gesleept, AC 192-308 kruidenrijk grasland, onder water- AC 192-315 roo1 Margraten; mergelgroeve ‘t Rooth, trappen oevers kwelmoeras, drink- fro Voerendaal, Gulpen-Wittem, ‘drijvend aanspoelsel‘ in grasland, poel, AC 192-308 Etenaken; Fromberg, wegberm aan kleine en grote poel in mergel- cam2 Vaals, Camerig; Bellet, Heimans- voet zuidhelling, ruderaal terrein, groeve, gespoeld oever, onder mer- groeve, Geuldal, zuidrand, Vijlener- AC 190-317 gelbrokken, kale hellingen en langs bosch, gesleept moerassig kruiden- gro Eijsden, Gronsveld; dorp, op Alcea bosrand, gesleept, AC 182-316 rijk grasland, geklopt in hoog- rosea (stokroos), AC 179-312 roo2 Margraten; mergelgroeve ‘t Rooth, stamboomgaard, gezeefd holle hill Gulpen-Wittem, Hilleshagen, AC 183-316 appelboom, achter schors Malus AC 194-312 sav1 Margraten, Eckelrade; Savelsbosch, (appel), gesleept grasland in boom- hur Gulpen-Wittem, Epen, Hurpesch; achter schors Betula (berk), gaard, lösshelling, AC 193-308 Geuldal, wegberm, AC 192-310 AC 180-313 cam3 Vaals, Cottessen, Epen; zuidrand kun1 Kunrade; Kunderberg, reservaat, sav2 Margraten, Eckelrade, Rijckholt; Vijlenerbosch, Berversbergbeek, zuidwesthelling, wegberm, Zure Dries, Savelsbosch, gesleept en bronbeek, op plaatjeszwam, AC 194-319 geklopt bosrand en hellingbos, gesleept van schermbloemen, kun2 Kunrade; Kunderberg; particuliere achter schors Acer pseudoplatanus AC 194-308 tuin/reservaat noord, AC 194-320 (esdoorn) en Fagus sylvatica (beuk), drie Vaals; Drielandenpunt, AC 199-307 mech Gulpen-Wittem, Mechelen; Geul- gezeefd bosbodem, handvangst, elz1 Gulpen-Wittem, Mechelen, Elzet; oever, weiland, AC 192-311 akkerrand holle weg; ingang groeve, groepsaccomodatie De Elset, hand- nijs Simpelveld, Nijswiller; Platte Bosch; AC 180-312 vangst in huis en op terras, in de langs weg/bosrand; op helling met sav3 Margraten, Sint Geertruid; Savels- tuin, holle weg, gesleept wegberm hoog gras en hoge kruiden en strui- bosch, AC 181-311 met struiken en bomen, op dode ken; langs bosrand; hellingbos sav4 Margraten, Moerslag; Savelsbosch, Malus (appel), onder hout en schors, met klein kruidenrijk grasland, langs bosrand, op plateau, AC 193-311 AC 196-313 AC 180-310 elz2 Mechelen, Elzet; wegberm met ha- par1 Gulpen-Wittem, Partij; Geuldal, scho Valkenburg a/d Geul; Schoonbron, gen, langs graslanden en bouwland, handvangst oever Geul, AC 192-313 lichtval, AC 189-317 AC 194-311 par2 Gulpen-Wittem, Partij; Geuldal, sle Slenaken; Grote Bosch, grasland op epen1 Epen; Onderste Bosch zandpad gespoeld oever Geul, AC 192-312 plateau, bij bosrand, AC 188-310 door grasland, omgeven door bos, pie1 Maastricht; Sint Pietersberg, vaa1 Vaals, Vaals-centrum; handvangst, AC 190-308 gesleept kalkgrasland, ruigte en AC 199-309 epen2 Epen; Bovenste Bosch. Groeve tegen bosrand, in schapenmest, onder vaa2 Vaals, Vaals-centrum; wegberm, bos, AC 191-307 boomstammen, gezeefd uit handvangst, AC 200-309 epen3 Epen, De Molt; kapvlakte in naald- slaapmos, achter schors Fraxinus vijc Vaals, Vijlen-centrum; geklopt 134 entomologische berichten 68(4) 2008

Soortenlijst houtwal, op Alcea rosea (stokroos), Proteroiulus fuscus: cam2, sav2 AC 195-311 Tachypodoiulus niger: epen2, sav2, vijl4, vijl5 ISOPODA – pissebedden vijl1 Gulpen-Wittem, Bommerig; Vijlenerbosch, Elzetterbosch, rand M.P. Berg Het weekend was goed voor 15 soorten loofbos, langs bouwland, azijnval, miljoenpoten, die alle eerder in Zuid-Limburg AC 193-310 Armadillidium opacum: sav2 zijn waargenomen (Berg et al. 2008). Typisch vijl2 Gulpen-Wittem, Vaals, Bommerig; Armadillidium vulgare: cam2, sav2 oostelijke soorten zijn Tachypodoiulus niger, Vijlenerbosch, Elzetterbosch, Haplophthalmus mengii: sav2 Glomeris marginata, Polydesmus angustus en AC 193-309 Ligidium hypnorum: epen2 P. inconstans. De eerste drie soorten komen in vijl3 Gulpen-Wittem, Vaals, Rott; Vij- Oniscus asellus: cam2, elz1, epen2, sav2, vijl5 Zuid-Limburg algemeen voor, met name in lenerbosch, Elzetterbosch, omge- Philoscia muscorum: cam2, elz1, epen2, sav2, hellingbossen. Polydesmus inconstans is vooral ving bouwland en grasland, hand- vijl4, vijl5 in matig vochtig tot vochtig grasland aanwe- vangst, azijnval, AC 194-310 Platyarthrus hoffmannseggi: elz1, epen2, sav2 zig. Twee exemplaren zaten onder een stronk, vijl4 Vaals, Vijlen; Vijlenerbosch, Elzet- Porcellio scaber: cam2, elz1, epen2, sav2, langs de toegangsweg naar het Savelsbosch bij terbosch, achter schors, gesleept, vijl4, vijl5 Gronsveld. Polyxenus lagurus is niet vaak van bos en bosrand, geklopt van dode Porcellio spinicornis: elz1 Zuid-Limburg gemeld. Hij werd gevonden takken Picea abies (spar), uit dikke, Trachelipus rathkii: cam2, elz1 in een voor deze miljoenpoot typisch micro- strooisellaag van spar, AC 194-309 Trichoniscoides helveticus: epen2, sav2 habitat, onder loszittende schors aan de re- vijl5 Vaals, Vijlen; Vijlenerbosch, Kerper- Trichoniscus pusillus: epen2, vijl4, vijl5 genschaduwkant van een boom. Macrosterno- bosch, achter schors Pinus (den) en desmus palicola en Boreoiulus tenuis zijn dwerg- Picea (spar), handvangst kapvlakte, Voor het inventariseren van landpissebedden jes onder de miljoenpoten, die je makkelijk AC 195-309 was het vochtige weer geen nadeel. Bijna de over het hoofd ziet. Beide soorten zijn relatief vijl6 Vaals, Holset; Vijlenerbosch, Holset- helft van de in Zuid-Limburg voorkomende zeldzaam en hebben een voorkeur voor matig terbosch, AC 196-309 landpissebedden (Berg et al. 2008) kon worden vochtige, min of meer rijke bodems. Alle vijl7 Vaals, Holset; Vijlenerbosch, Holset- verzameld, in totaal 12 soorten. Armadillidium andere waargenomen miljoenpoten zijn in terbosch, AC 196-308 opacum is een typische bewoner van vochtige heel Nederland algemeen tot zeer algemeen. vijl8 Vaals, Raren; Vijlenerbosch, Malens- hellingbossen en werd verzameld in het bosch, AC 197-308 Savelsbosch te Gronsveld. Het aantal waar- CHILOPODA – duizendpoten wrak Voerendaal; Wrakelberg, AC 192-317 nemingen van deze mooie oprolpissebed buiten Limburg is op één hand te tellen. Het M.P. Berg is altijd leuk om Platyarthrus hoffmannseggi te Lijst van deelnemers vangen, de mierenpissebed. Hij is gebonden Cryptops parisi: epen2, sav2, vijl4, vijl5 B. Aukema, M.P. Berg, L. Blommers, aan mierennesten, waar hij van afval van de Geophilus flavus: epen2 R. Blommers, B. Brugge, P-p. Chen, mierenkolonie leeft. Een voorkeur voor een Lamyctes emarginatus: sav2 J.G.M. Cuppen, M.B.P. Drost, H.T. Edzes, bepaalde mierensoort heeft hij niet, als het Lithobius forficatus: cam2, elz1, epen2, vijl5 J. Fokker, Th. Heijerman, W.R.B. Heitmans, nest maar in matig vochtige, rijke grond ligt. Lithobius macilentus: vijl4, vijl5 J. Huijbregts, R.P. Jansen, J.H. Kuchlein, Onder een stapel dakpannen tegen de groeps- Lithobius melanops: vijl4 C.M. Kuchlein-Nijsten, P.A.H. Megens, accomodatie zat Porcellio spinicornis, onze Lithobius microps: elz1, epen2, sav2 J. Muilwijk, N. Nieser, H. Nieuwenhuysen, meest droogtetolerante landpissebed. Vermel- Lithobius pelidnus: vijl4 F. van Nunen, H. Pijpers, H.J. Prijs, denswaardig is verder Trichoniscoides helveticus, Lithobius tricuspis: epen2 J.D. Prinsen, J.C. van de Sande, J. Smit, een mooie, kleine, oranje soort van vochtige, Stigmatogaster subterraneus: epen2, sav2 A. Span, E. van der Spek, A.J. Threels, rulle klei. Buiten Zuid-Limburg is het een G. Vierbergen, R. Vis, D.O. Visser, O. Vorst. relatief zeldzame rivierbegeleidende pissebed. Er zijn 30 soorten duizendpoten in de provin- De overige soorten zijn in heel Nederland cie Limburg waargenomen (Berg et al. 2008), algemeen en alle gevangen soorten waren waarvan tien soorten tijdens het weekend Gebruikte symbolen en reeds bekend van Zuid-Limburg. werden verzameld. Cryptops parisi en Lithobius afkortingen tricuspis zijn typische soorten van helling- NL nieuw voor de Nederlandse fauna bossen. Zij worden maar spaarzaam buiten DIPLOPODA – miljoenpoten Li nieuw voor de provincie Limburg Zuid-Limburg waargenomen. Lithobius P onvolwassen stadia, mijnen of zak- M.P. Berg macilentus en L. pelidnus komen in het oosten jes (bij Microlepidoptera) van Nederland voor, waarbij de eerste soort in N nimf Allaiulus nitidus: epen2 Zuid-Limburg algemeen is. Daarentegen zijn Dn deutonimf Blaniulus guttulatus: cam2, epen2, sav2 van L. pelidnus maar negen vindplaatsen be- LI larve I Boreoiulus tenuis: sav2 kend. Met zeven exemplaren, gevangen onder LII larve II Cylindroiulus caeruleocinctus: elz1, sav2 dood hout in het Elzetterbosch bij Vijlen, is / vrouwtje Cylindroiulus nitidus: elz1 L. pelidnus nieuw voor Zuid-Limburg. Lamyctes ? mannetje Cylindroiulus punctatus: cam2, elz1, epen2, emarginatus (= L. fulvicornis) is vochtminnend sav2, vijl4, vijl5 en nergens in ons land algemeen te noemen. Glomeris marginata: epen2, sav2, vijl4, vijl5 Het Savelsbosch bij Gronsveld leverde een Julus scandinavius: sav2 exemplaar op. De overige, eurytope soorten Macrosternodesmus palicola: epen2 komen in heel Nederland voor, vaak onder Polydesmus angustus: epen2, sav2, vijl4 synantrope omstandigheden. Polydesmus denticulatus: cam2, elz1, vijl5 Polydesmus inconstans: sav2 Polyxenus lagurus: vijl4 entomologische berichten 135 68(4) 2008

COLLEMBOLA – springstaarten maar een aantal keer in Nederland gevangen, Rubiothrips silvarum: fro (20/, 7?, 3LII-/) M.P. Berg meestal in of onder dood hout in een vochtig Thrips atratus: fro (1?) milieu. In de Bellet-Boomgaard werd een Thrips fuscipennis: fro (1/, 1?, 2LII-/), hur Li Allacma fusca: epen2, sav2 exemplaar onder een paaltje op vochtige klei (1LII-/), kun1 (2/, 2?), kun2 (12/, 1?, Li Cyphoderus albinus: elz1, sav2 verzameld. Alle overige soorten zijn waar- 3LII-?, 1LI-/) Li Dicyrtoma fusca: epen2, sav2 schijnlijk algemeen tot redelijk algemeen in Thrips major: fro (7/, 7?, 10LII-/), kun1 Li Dicyrtomina ornata: epen2 de rest van het land aanwezig. (2/), kun2 (55/, 35?, 6LII-/) Li Entomobrya albocincta: cam2, epen2, sav2, Thrips nigropilosus: fro (2/) vijl5 Thrips origani: fro (1/), kun1 (5/) MICROCORYPHIA Li Entomobrya corticalis: sav2, vijl4, vijl5 Thrips roepkei: hur (7/) Li Entomobrya multifasciata: elz1 M.P. Berg Thrips sambuci: fro (1/), kun2 (1LII-/) Li Entomobrya muscorum: epen2, sav2, vijl5 Thrips tabaci: fro (11/, 1LII-/), hur (14/, Entomobrya nivalis: cam2, epen2, sav2, vijl4, Dilta hibernica: sav2 2LII-/), kun1 (11/), kun2 (2/, 6LII-/) vijl5 Thrips urticae: hur (8/) Li Heteromurus nitidus: elz1, epen2, cam2, Thrips validus: mech (8/, 3?) ORTHOPTERA – sprinkhanen sav2, vijl5 Thrips vulgatissimus: hur (5/, 8LII-/), kun2 Isotoma viridis: cam2, epen2, elz1 R. Blommers (5/, 5LII-/) Li Isotomurus maculatus: epen2 Li Lepidocyrtus curvicollis: epen2 TETTIGONIIDAE – sabelsprinkhanen PHLAEOTHRIPIDAE Li Lepidocyrtus cyaneus: elz1 Metrioptera roeselii: cam2 Haplothrips distinguendus: fro (?), (mech (9/) Li Lepidocyrtus lignorum: cam2 De veronderstelling dat de greppelsprinkhaan Haplothrips kurdjumovi: kun2 (1/) Li Lepidocyrtus violaceus: cam2 M. roeselii in oostelijk Zuid-Limburg uitge- Haplothrips leucanthemi: fro (1/) Li Neanura muscorum: cam2, elz1, epen2, storven zou zijn (Kleukers et al. 1997) blijkt Haplothrips subtilissimus: cam3 (1/) sav2, vijl5 gelukkig niet waar. In de Bellet-boomgaard Hoplandrothrips bidens: sav2 (1/) Orchesella cincta: elz1, epen2, sav2, vijl4, was deze soort bepaald niet schaars. Phlaeothrips coreaceus: cam3 (4/, 1?), sav2 vijl5 Pholidoptera griseoaptera: roo2 (9/, 5?) Orchesella flavescens: epen2, vijl4, vijl5 Orchesella villosa: elz1, epen2, sav2 ACRIDIDAE – veldsprinkhanen Aan de voet van de Kunderberg en de From- Li Parisotoma notabilis: elz1 Omocestus rufipes: roo2 berg werden enkele tripsensoorten van xero- Li Pogonognathellus flavescens: epen2, sav2, Chorthippus parallelus: cam2, roo2 therme plaatsen aangetroffen. Hiertoe kunnen vijl5 we N. gracilicornis, R. silvarum, T. origani en de op Li Pogonognathellus longicornis: epen2 grassen levende C. aculeatus Bagnall rekenen. THYSANOPTERA – tripsen Sminthurus viridis: cam2 De laatste was in NL voorheen uitsluitend Li Supraphorura furcifera: cam2 G. Vierbergen bekend van enkele vondsten bij Scheveningen Tomocerus minor: epen2 (1936, leg. J. Doeksen; 1995, leg. M.G.M. Jansen Tomocerus vulgaris: elz1, vijl5 AEOLOTHRIPIDAE & G. Vierbergen). Deze westpalaearctische Li Willowsia platani: cam2, sav2 Aeolothrips albicinctus: fro (1/) soort komt in het mediterrane gebied alge- Xenylla maritima: cam2 Aeolothrips ericae: kun1 (2/, 7LII-/, 1LII-?, meen voor en wordt steeds zeldzamer naar 1LI-/, 2LI-?) het noorden en ontbreekt in Scandinavië Het weekend was, met 29 soorten, rijk aan Aeolothrips intermedius: fro (1LII-?), kun1 (Strassen 2003). Het verdient aanbeveling de springstaarten, zeker als je bedenkt dat alleen (3/, 2LII-/, 1LII-?, 2LI-/) op het zuiden en zuidwesten georiënteerde ‘met de hand’ is verzameld. Volgens het Lan- Aeolothrips melaleucus: kun1 (2LII-/), kun2 Kunderberg (veel snelgroeiende Populus (popu- delijk Bestand Collembola zijn alleen Isotoma (2/, 1?, 1LII-/, 1LI?), lier)) en Fromberg (veel Crataegus (meidoorn) viridis, Entomobrya nivalis, alle Orchesella- en andere struiken) open te houden en niet soorten, alle Tomocerus-soorten, Sminthurus MELANTHRIPIDAE door struiken en bijvoorbeeld snelgroeiende viridis en Xenylla maritima eerder in Limburg Melanthrips ficalbii: kun2 (1/) populieren dicht te laten groeien. Door be- waargenomen. Alle overige springstaarten, schaduwing verdwijnt snel het unieke xero- 20 in totaal, zijn nieuw voor de provincie THRIPIDAE therme karakter van de fauna van deze Limburg. Entomobrya muscorum, Lepidocyrtus Anaphothrips obscurus: fro (2/, 1LII-/), hur terreinen. curvicollis en Pogonognathellus longicornis komen, (2/), kun1 (4LII-/) voor zover we nu weten, alleen in het oosten Aptinothrips rufus: fro (26/, 3LII-/, 3LI-/), HETEROPTERA – wantsen van Nederland voor. Ze leven in de strooisel- hur (7/), kun1 (19/, 3LI-/) laag van min of meer natuurlijke, oude loof- Baliothrips dispar: elz1 (1/) B. Aukema, P-p.Chen & J.G.M. Cuppen bossen. Door het vochtige weer waren veel Li Chirothrips aculeatus: fro (7/, 7?), kun1 springstaarten op de voet van bomen te (27/, 4?) De soortenlijst omvat naast de waarnemingen vinden, waar ze op algen grazen. Dit waren Chirothrips manicatus: fro (1/), kun1 (2/), van de auteurs ook gegevens van R.P. Jansen, met name de epigeïsche, bolvormige soorten kun1 (1/) B. van Maanen, N. Nieser, F. van Nunen, J. Prijs Allacma fusca, Dicyrtoma fusca en Dicyrtomina Dendrothrips saltatrix: hur (5/, 1?), kun1 en G. Vierbergen. Nomenclatuur en volgorde ornata. Onder schors van dode bomen waren (2?), kun2 (3/) van de taxa zijn gebaseerd op de vijf delen Entomobrya corticalis, E. albocincta, E. nivalis, Frankliniella intonsa: fro (2/) van de ‘Catalogue of the Heteroptera of E. multifasciata, Willowsia platani en Xenylla Limothrips cerealium: fro (2/), hur (6/, 1?), the Palaearctic Region‘ (Aukema & Rieger maritima makkelijk te verzamelen. Naast de kun1(5/), kun2 (4/), mech (2/),veilb 1995-2006). Uitgangspunt voor nieuwe waar- mierenpissebed komt er ook een springstaart (1/) nemingen van wantsen uit de provincie Lim- in mierennesten voor, Cyphoderus albinus. Deze Limothrips denticornis: fro (1/) burg vormen het overzicht in Aukema (1989), springstaart was in alle mierennesten die zijn Neohydatothrips gracilicornis: kun1 (14/, 6?) de twee eerste delen van de ‘Verspreidings- bekeken aanwezig. Supraphorura furcifera is Odontothrips loti: fro (1/) atlas van de Nederlandse wantsen’ (Aukema 136 entomologische berichten 68(4) 2008

et al. 2002; Aukema & Hermes 2006) en het Kalama tricornis: pie1, pie2, roo Notostira elongata: drie, hur, pie1, sav2, sav3 waarnemingenbestand van de Werkgroep Tingis pilosa: bob, sav3 Pithanus maerkelii: roo Heteroptera van EIS-Nederland (coördinator Tingis cardui: sav2 Trigonotylus caelestialium: pie2, roo B. Aukema). Halticus luteicollis: pie1, pie2, roo, sav2, sav3 MICROPHYSIDAE Orthocephalus coriaceus: pie1, pie2 CERATOCOMBIDAE Loricula bipunctata: pie2, sav2 Orthocephalus saltator: pie2 Ceratocombus coleoptratus: sav2 Loricula elegantula: sav2, vijl5 Pachytomella parallela: drie Loricula pselaphiformis: bob, sav2 Globiceps flavomaculatus: bob NEPIDAE Loricula coleoptrata: vijl5 Globiceps fulvicollis: pie1, pie2, roo, sav2 Nepa cinerea: cam1, euv, roo Heterocordylus tibialis: cam3 Ranatra linearis: roo MIRIDAE Heterocordylus tumidicornis: bob, pie2 Bryocoris pteridis: sav2 Leeft monofaag op Prunus spinosa (sleedoorn) CORIXIDAE Monalocoris filicis: sav2 en uit ons land alleen uit Zuid-Limburg Cymatia coleoptrata: roo Campyloneura virgula: bob, sav2 bekend en recent vaker en op meer plaatsen Corixa punctata: cam1 Dicyphus globulifer: bob, cam2 waargenomen (Aukema et al. 2005). Sigara nigrolineata: roo Dicyphus errans: bob, pie2, sav2, sav3 Heterotoma planicornis: bob, sav2, sav3 Sigara distincta: cam1, roo Dicyphus pallidus: bob, drie, sav2, sav3 Orthotylus marginalis: bob, drie, pie1, sav2 Sigara fossarum: cam1, roo Dicyphus pallicornis: bob, pie2, vijl5 Orthotylus prasinus: pie1 Sigara iactans: roo Deraeocoris flavilinea: bob, cam2, cam3, drie, Amblytylus nasutus: cam1, cam2, hur, pie1, Sigara lateralis: roo euv, pie1, roo, sav2, sav3, vaa2, vijl5 pie2, roo, sav2, sav3 Deraeocoris ruber: bob, cam2, drie, pie1, roo, Atractotomus mali: bob, pie1, pie2, sav2 NAUCORIDAE sav2, sav3 Campylomma verbasci: pie2 Ilyocoris cimicoides: cam1, roo Deraeocoris lutescens: bob, pie1 Europiella artemisiae: pie1 Adelphocoris lineolatus: pie1, pie2, roo Macrotylus solitarius: bob NOTONECTIDAE Adelphocoris quadripunctatus: fro Leeft monofaag op Stachys sylvatica (bosan- Notonecta glauca: cam1 Adelphocoris seticornis: pie2, sav2 doorn) en is bekend van een beperkt aantal Agnocoris reclairei: pie1 vindplaatsen in Noord-Brabant en Limburg PLEIDAE Apolygus lucorum: cam2 (Aukema 1989, databank Werkgroep Heterop- Plea minutissima: cam1, roo Calocoris affinis: bob tera EIS-Nederland). Leeft zoöfaag en fytofaag op Urticae sp. (brand- Oncotylus punctipes: pie1 MESOVELIIDAE netel) langs bospaden en in lichte loofbossen. Orthonotus rufifrons: bob, drie, pie1, roo, Mesovelia furcata: roo In ons land uitsluitend bekend uit Zuid- sav2, sav3 Limburg (Aukema 1989). Li Phoenicocoris modestus: hur HEBRIDAE Capsus ater: bob, cam1, cam2, drie, euv, fro, Leeft op Pinus sp. (den) en was uit ons land al- Hebrus pusillus: roo hur, pie1, pie2, roo, sav2, sav3 leen bekend van een beperkt aantal vindplaat- Closterotomus norwegicus: cam1, cam2, hur, sen in Overijssel en Gelderland (Aukema 1990, HYDROMETRIDAE pie1, sav2, sav3 databank Werkgroep Heteroptera EIS- Hydrometra stagnorum: cam1, roo Liocoris tripustulatus: bob, euv, pie1, pie2, Nederland). sav2, sav3 Phylus coryli: bob, pie2, sav2 VELIIDAE Lygocoris pabulinus: bob, euv, sav3 Phylus melanocephalus: drie Microvelia pygmaea: roo Lygus gemellatus: pie2 Plagiognathus arbustorum: bob, cam1, cam2, Microvelia reticulata: roo Lygus pratensis: pie2, sav2 drie, euv, hur, roo, sav2, sav3, vijl5 Velia caprai caprai: euv Lygus rugulipennis: pie1, pie2 Plagiognathus chrysanthemi: cam1, pie1, pie2, Mermitelocerus schmidtii: sav2 roo, sav3 GERRIDAE Leeft zoöfaag en fytofaag op loofbomen, vooral Plagiognathus fulvipennis: pie2 Gerris lacustris: cam1, pie2, roo op Fraxinus excelsior (es), maar ook op Acer Psallus montanus: sav2, vijl5 Gerris odontogaster: roo pseudoplatanus (esdoorn) en Crataegus sp. Recent als goede soort van P. betuleti afgesplitst Gerris thoracicus: roo (meidoorn) en op brandnetel in de ondergroei. (Rieger & Rabitsch 2006). Verspreiding en Bekend van een enkele vondst in de Achter- fenologie van deze in ons land algemene soort SALDIDAE hoek en van het Savelsbosch in Zuid-Limburg. worden elders behandeld (Aukema 2008). Chartoscirta cincta: cam2, roo Recent vaker en op meer plaatsen in Zuid- Psallus assimilis: bob, pie1 Chartoscirta cocksii: roo Limburg waargenomen (Aukema et al. 2005). Leeft monofaag op Acer campestre (spaanse Saldula melanoscela: roo Neolygus contaminatus: bob aak) en aanvankelijk alleen bekend uit Zuid- Saldula pallipes: hur, roo Orthops basalis: cam2, drie, euv, pie1, pie2, Limburg (Aukema 1986). Recent echter ook in Saldula saltatoria: roo sav2, sav3 Zeeland en Gelderland waargenomen (data- Phytocoris tiliae: pie2 bank Werkgroep Heteroptera EIS-Nederland). TINGIDAE Phytocoris ulmi: bob, pie1, sav2, sav3 Psallus perrisi: pie2, vijl4 Acalypta carinata: sav2 Pinalitus cervinus: sav3 Psallus wagneri: pie2 Derephysia sinuatocollis: sav2 Polymerus nigrita: bob, hur, roo Psallus confusus: sav2 Leeft monofaag fytofaag op de lianen van Stenotus binotatus: hur, pie1, roo, sav2, sav3 Psallus flavellus: sav2 bosrank. Uit ons land alleen bekend uit Zuid- Acetropis gimmerthalii: sav2 Psallus lepidus: bob Limburg (Aukema et al. 2005). Bestrijding van Leptopterna dolabrata: bob, cam1, cam2, drie, Salicarus roseri: cam2, hur, pie1 Clematis vitalba (bosrank), zoals uitgevoerd euv, hur, pie1, pie2, roo, sav2, sav3 langs de rand van het Bovenste Bosch, vormt Megaloceroea recticornis: bob, hur, pie1, sav2 een bedreiging voor deze soort. Stenodema calcarata: cam1, hur, pie1, roo Dictyla humuli: pie2 Stenodema laevigata: drie, pie1, sav3 entomologische berichten 137 68(4) 2008

7. Een onvolwassen groene stinkwants Palomena prasina. Foto: Theodoor Heijerman. 7. The immature stage of the green sheild bug Palomena prasina.

NABIDAE Holland (’s-Graveland) en twee in Limburg Scolopostethus decoratus: pie2 Himacerus mirmicoides: fro, pie1, pie2, roo, (Brunssum en Beegden) (Aukema & Hermes Scolopostethus pictus: pie2 sav2 2006). Scolopostethus grandis: vijl1 Himacerus apterus: bob, drie, euv, pie1, roo, Xylocoris cursitans: vijl5 Scolopostethus thomsoni: bob, euv, pie2, roo sav2, sav3 Beosus maritimus: pie2 Nabis limbatus: roo ARADIDAE Stygnocoris sabulosus: sav2 Nabis ferus: sav3 Aneurus avenius: sav2 Nabis pseudoferus: pie1 In aantal onders schors van dode es. Een in Nabis rugosus: bob, cam3, drie, hur, roo, ons land zeldzame schorswants, die alleen PYRRHOCORIDAE sav2, sav3 bekend is van twee vindplaatsen in Drenthe Pyrrhocoris apterus: pie2 en zeven vindplaatsen in Limburg (Aukema ANTHOCORIDAE 1989, databank Werkgroep Heteroptera RHOPALIDAE Anthocoris nemoralis: bob, hur, pie1 EIS-Nederland). Corizus hyoscyami: pie2 Anthocoris nemorum: bob, cam2, cam3, drie, Aneurus laevis: cam3 Rhopalus parumpunctatus: roo euv, pie1, pie2, roo, sav2, sav3 Rhopalus subrufus: roo, sav3 Orius majusculus: cam1, pie2 BERYTIDAE Brachycarenus tigrinus: pie2 Orius minutus: bob, drie, hur, hill, sav2 Metatropis rufescens: bob, sav2 Stictopleurus abutilon: pie2 Orius vicinus: pie2, sav2 Stictopleurus punctatonervosus: pie1, pie2, Orius niger: hur, pie1, pie2, roo, sav3 LYGAEIDAE roo Amphiareus obscuriceps: pie1, vijl4 Nysius senecionis: pie2 Leeft van kleine insecten (vooral Psocoptera) Nysius thymi: pie1, pie2, roo ALYDIDAE en andere arthropoden. In 2003 voor het eerst Kleidocerys resedae: cam1, cam3, roo, sav2 Alydus calcaratus: roo in ons land waargenomen en inmiddels ver- Cymus aurescens: cam2 spreid voorkomend in een groot deel van het Cymus claviculus: sav3 COREIDAE land (Aukema et al. 2005, databank Werkgroep Cymus melanocephalus: cam1, hur Coriomeris denticulatus: pie1, pie2, roo Heteroptera EIS-Nederland). Ischnodemus sabuleti: cam2, hur Coreus marginatus: bob, drie, pie1, pie2, roo, Brachysteles parvicornis: vijl4 Chilacis typhae: cam2 sav2, sav3, vijl5 Scoloposcelis pulchella: vijl5 Heterogaster urticae: bob, cam2, drie, hur, Gonocerus acuteangulatus: pie1 Leeft van eieren en larven van bastkevers. pie1, sav2, sav3, vaa2 In aantal met larven onder schors van gevelde Metopoplax ditomoides: pie2 CYDNIDAE sparren in de gangen van Pityogenes chalco- Drymus brunneus: vijl4 Legnotus limbosus: pie1, pie2, sav2 graphus. Eerder werden in ons land slechts Drymus ryeii: drie Sehirus luctuosus: pie2 drie exemplaren aangetroffen: een in Noord- Scolopostethus affinis: hur, pie1, pie2, sav3 Tritomegas bicolor: bob 138 entomologische berichten 68(4) 2008

HOMOPTERA – bladluizen, cicaden Li Tritomegas sexmaculatus: pie2 waarnemingen overdag gedaan op de en bladvlooien Een kleine populatie op Marrubium vulgare Sint Pietersberg. In totaal werden 126 soorten (malrove) bij de ingang van de Duivelsgrot. P.-p. Chen, C.F.M. den Bieman & N. Nieser, Macrolepidoptera waargenomen. De beste Deze soort was uit ons land alleen bekend van met een bijdrage van G. Vierbergen avond was op 8 juni met dreigend onweer: Cadzand (Aukema 2003) en werd in 2007 ook zware bewolking en een temperatuur van op Walcheren waargenomen (databank Werk- APHIDIDAE – bladluizen 20,5 °C, dalend tot 17,5 °C rond 2.30 uur. groep Heteroptera EIS-Nederland). Aphis fabae: drie De volgende avond was aanmerkelijk koeler Macrosiphum euphorbiae: sav3 met 17-15 °C. De volgorde van de soorten is ACANTHOSOMATIDAE Phylaphis fagi: drie gebaseerd op Orde 4.0, de nomenclatuur op Cyphostethus tristriatus: pie1 Fauna Europaea (www.faunaeur.org). APHROPHORIDAE – cicaden SCUTELLERIDAE Aphrophora alni: drie, kun1, roo1 (2?), sav3 LIMACODIDAE – slakrupsen Eurygaster testudinaria: cam1, roo, sav2 (3/) Apoda limacodes: vijl2 Philaenus spumarius: hur (2?, 3/), roo1 (3?, PENTATOMIDAE 6/), sav3 (1?, 2/) COSSIDAE – houtboorders Picromerus bidens: pie1 Zeuzera pyrina: vijl2, scho Zicrona caerulea: cam2, roo CICADELLIDAE – cicaden Aelia acuminata: bob, pie1, pie2, roo, sav2, Aphrodes makarovi: drie (6L), hur (5/), sav3 SPHINGIDAE – pijlstaarten sav3 (2?, 2/) Mimas tiliae: hur Dolycoris baccarum: cam1, hur, pie1, sav2, Cicadella viridis: drie (2L), hur (6?, 11/), Laothoe populi: scho sav3, vijl5 roo1 (10?, 21/) Hyloicus pinastri: vijl2 Holcostethus strictus: bob, pie1, roo, sav2, Evacanthus acuminatus: sav3 (6?, 4/) Deilephila elpenor: elz1, hur, scho sav3 Allygidius commutatus: sav3 (1?) Palomena prasina: cam3, drie, euv, pie1, roo, Arocephalus longiceps: sav3 (1?) PIERIDAE – witjes sav2, sav3 (figuur 7) Balclutha calamagrostis: sav3 (1/), hur (2?, Pieris rapae: pie1 Eysarcoris venustissimus: cam2 1/) Pentatoma rufipes: cam3, pie1, sav2, sav3, Balclutha punctata: drie (1/) LYCAENIDAE – blauwtjes vaa1 Euscelis distinguendus: sav3 (1?) Celastrina argiolus: pie1 Sciocoris cursitans: pie1 Macrosteles viridigriseus: drie (1L), hur (4?, Eurydema oleraceum: bob, pie1, roo 1/), roo1 (4?, 4/), sav3 NYMPHALIDAE – aurelia’s Graphosoma lineatum: cam2, hill, pie1, roo, Streptanus aemulans: hur (1?), sav3 (2?, Vanessa atalanta: pie1 sav3, vaa2 3/) Podops inuncta: roo Streptanus sp.: hur (1/) DREPANIDAE – eenstaartjes Iassus lani: sav3 (1?) Thyatira batis: vijl2 In totaal werden 177 soorten wantsen waarge- Acericerus sp: sav3 (1?, 1/) Habrosyne pyritoides: hur, vijl2 nomen. Sinds de resultaten van de zomerbij- Balcanocerus sp.: sav3 (1?, 1/) Tethea ocularis: scho, hur, vijl2 eenkomst in deze vorm worden gepubliceerd, Eupetryx aurata: drie (1?, 5/), hur (4?, 9/), Drepana falcataria: vijl2 werden nog nooit zoveel soorten aangetroffen. roo1 (3?, 17/), sav3 (1?, 4/) Gemiddeld betrof het in de periode 1989-2006 Eupeteryx sp.: roo1 (1/) GEOMETRIDAE – spanners 101 soorten. Verreweg de hoogste aantallen Lomaspilis marginata: scho, vijl2 werden bij twee eerdere bijeenkomsten in DELTOCEPHALIDAE – cicaden Macaria notata: elz1, scho, vijl2 Limburg genoteerd: 152 soorten in 1999 te Javasella dubia: drie (1/), hur (1/) Macaria alternata: scho Hunsel (Aukema et al. 2000) en 170 soorten in Hyledelphax elegantulus: sav3 (5/) Macaria liturata: elz1, vijl2 2002 te Herkenbosch (Aukema et al. 2003). Macaria wauaria: elz1 De aantallen vormen echter niet alleen een ISSIDAE – cicaden Plagodis dolabraria: vijl2 afspiegeling van de biodiversiteit, maar Issus coleopteratus: roo1 (1/), sav3 (3?) Deze soort is bekend van Zuid-Limburg, maar worden ook in belangrijke mate bepaald door de hoofdverspreiding ligt in de noordelijke de voorjaarstemperatuur, de weersomstandig- PSYLLIDAE – bladvlooien provincies, de duinen van Noord-Holland heden tijdens de bijeenkomst en de bekend- Psyllopsis fraxini: sav3 (1/) en Gelderland. Daarbuiten is de vlinder heid van de onderzoekers met de lokale fauna. Rhiniola aceris: sav3 (1/) incidenteel waargenomen. Het extreem warme voorjaar van 2007 resul- Baeopelma foersteri: hur (1/) Opisthograptis luteolata: elz1, vijl2, hur teerde in vroegtijdige ontwikkeling van veel Ourapteryx sambucaria: vijl2 als ei overwinterende miriden met als gevolg TRIOZIDAE – bladvlooien Biston betularia: scho, vijl2 een extra lange lijst met 72 miriden. Phoenico- Trioza urticae: drie (5?, 3/), elz1+hur (2?), Peribatodes rhomboidaria: elz1, scho, vijl2 coris modestus en Tritomegas sexmaculatus wer- roo1 (2?, 2/), sav3 (22?, 13/) Peribatodes secundaria: scho, vijl2 den voor het eerst in de provincie Limburg Alcis repandata: scho, vijl2 waargenomen. In totaal zijn er 544 soorten Hypomecis roboraria: vijl2 MACROLEPIDOPTERA – grote bekend uit de provincie Limburg (database Hypomecis punctinalis: elz1, scho, vijl2 vlinders Werkgroep Heteroptera EIS-Nederland). Ectropis crepuscularia: scho, vijl2 Derephysia sinuatocollis, Calocoris affinis en R. Vis & D.O. Visser Parectropis similaria: scho Heterocordylus tumidicornis zijn in ons land Cabera pusaria: scho uitsluitend in Limburg waargenomen. Alle gegevens zijn afkomstig van lichtvangst Cabera exanthemata: hur, scho op een laken met een ML-lamp en van de Lomographa temerata: scho, vijl2 vangtrap met HPL-lamp van J.H. Kuchlein. Campaea margaritata: scho, vijl2 De trapgegevens zijn verkregen in de periode Hylaea fasciaria: vijl2 van 8 t/m 11 juni 2007. Daarnaast zijn enkele Geometra papilionaria: scho entomologische berichten 139 68(4) 2008

8. De koperuil (Diachrysia chrysitis). Foto: Theodoor Heijerman. 8. The burnished brass (Diachrysia chrysitis).

Comibaena bajularia: elz1, vijl2 Leucodonta bicoloria: vijl2 Caradrina morpheus: elz1, scho Hemithea aestivaria: elz1, hur, scho, vijl2 Volgens Waring & Townsend (2006) een Hoplodrina octogenaria: elz1, scho Cyclophora punctaria: vijl2 zeldzame soort. Onze ervaring komt daarmee Hoplodrina ambigua: scho Timandra comae: elz1 overeen, hoewel de vlinder plaatselijk in Euplexia lucipara: scho, vijl2 Idaea biselata: scho aantal kan optreden. Vier exemplaren in het Phlogophora meticulosa: elz1, scho, vijl2 Idaea aversata: elz1, scho, vijl2 Vijlenerbosch. Niet nieuw voor Zuid-Limburg. Parastichtis ypsillon: scho Xanthorhoe montanata: scho Ptilodon capucina: vijl2 Apamea monoglypha: elz1, hur, scho Xanthorhoe fluctuata: elz1 Phalera bucephala: vijl2 Apamea sordens: elz1 Epirrhoe rivata: scho Stauropus fagi: vijl2 Oligia strigilis: elz1, scho Pelurga comitata: vijl2 Oligia versicolor: hur Eulithis prunata: scho, vijl2 NOCTUIDAE – uilen Een zeldzame soort, die verspreid door het Eulithis pyraliata: elz1, scho, vijl2 Moma alpium: vijl2 land is waargenomen. Verwarring is mogelijk Dysstroma truncata: scho Acronicta aceris: elz1 met O. strigilis en O. latruncula. Een exemplaar Cidaria fulvata: scho Acronicta megacephala: scho langs de Geul bij Mechelen. Thera obeliscata: elz1 Craniophora ligustri: elz1, scho, vijl2 Oligia latruncula: elz1, hur, scho, vijl2 Colostygia pectinataria: vijl2 Macrochilo cribrumalis: scho Oligia fasciuncula: elz1, hur Philereme vetulata: hur Herminia tarsicrinalis: scho Discestra trifolii: scho Deze soort is relatief zeldzaam, maar was al Herminia grisealis: scho, vijl2 Lacanobia oleracea: elz1, hur, scho, vijl2 bekend uit Zuid-Limburg. Zanclognatha tarsipennalis: elz1, hur, scho Melanchra persicariae: scho, vijl2 Perizoma alchemillata: elz1, vijl2 Hypena proboscidalis: elz1, scho, vijl2 Polia nebulosa: vijl2 Eupithecia virgaureata: vijl2 Hypena crassalis: vijl2 Geen gewone soort, vooral gevonden in de Eupithecia dodoneata: scho Rivula sericealis: elz1, hur, scho, vijl2 duinen en op zandgrond. Gymnoscelis rufifasciata: scho, vijl2 Diachrysia chrysitis: elz1, scho, vijl2 (figuur 8) Mythimna ferrago: elz1, hur, scho Pasiphila rectangulata: elz1, scho, vijl2 Autographa gamma: elz1, hur, scho, vijl2 Mythimna impura: hur, scho Euchoeca nebulata: scho Autographa jota: vijl2 Mythimna pallens: elz1, scho Hydrelia flammeolaria: scho Abrostola triplasia: vijl2 Axylia putris: elz1, hur, scho, vijl2 Protodeltote pygarga: scho, vijl2 Ochropleura plecta: elz1, hur, scho, vijl2 NOTODONTIDAE – tandvlinders Deltote bankiana: hur Diarsia rubi: elz1, scho Notodonta dromedarius: scho Cucullia umbratica: elz1 Noctua pronuba: elz1, hur, scho, vijl2 Pheosia tremula: scho Elaphria venustula: vijl2 Noctua fimbriata: scho Pheosia gnoma: vijl2 Een niet zo gewone soort, maar bekend van Xestia c-nigrum: elz1, scho Pterostoma palpina: hur, vijl2 Zuid-Limburg. Xestia triangulum: elz1, scho, vijl2 140 entomologische berichten 68(4) 2008

Xestia xanthographa: elz1 YPONOMEUTIDAE Hedya nubiferana: elz1, scho, vijl2, wrak Anaplectoides prasina: vijl2 Argyresthia retinella: vijl2 Isotrias rectifasciana: wrak Agrotis puta: elz1 Argyresthia spinosella: elz1 Argyroploce lacunana: elz1, scho, vijl2 Agrotis ipsilon: hur Celypha striana: elz1, scho Agrotis exclamationis: elz1, hur, scho, vijl2 PLUTELLIDAE Ancylis achatana: hur, scho Panthea coenobita: vijl2 Plutella xylostella: elz1, scho, wrak Epinotia bilunana: scho Hoewel bekend uit Zuid-Limburg, was de Epinotia immundana: scho waarneming van een exemplaar in het GLYPHIPTERIGIDAE Epinotia tenerana: scho Vijlenerbosch zeker een verrassing. Wij ken- Glyphipterix simpliciella: wrak Zeiraphera isertana: elz1 nen deze vlinder voornamelijk uit Drenthe Epiblema uddmanniana: scho en Friesland. LYONETIIDAE Epiblema costipunctana: wrak Lyonetia clerkella: elz1 Epiblema hepaticana: scho NOLIDAE – visstaartjes Alleen uit Zuid-Limburg bekend, waar de soort Bena bicolorana: vijl2 OECOPHORIDAE in 1968 voor het eerst is gevonden bij Meche- Pseudoips prasinana: hur, vijl2 Cephalispheira sordidella: wrak len door G.R. Langohr. Earias clorana: elz1, scho, vijl2 Hofmannophila pseudospretella: scho Eucosma hohenwartiana: wrak Metalampra cinnamomea: elz1 Spilonota ocellana: scho, vijl2 ARCTIIDAE – beervlinders Batia unitella: elz1, scho Cydia pomonella: scho Atolmis rubricollis: elz1, hur, scho, vijl2 Batia lunaris: scho, wrak Cydia janthinana: wrak Eilema lurideola: elz1, scho, vijl2 Carcina quercana: elz1 Dichrorampha gueneeana: scho Eilema sororcula: vijl2 Spilosoma lutea: elz1, scho ELACHISTIDAE PTEROPHORIDAE Spilosoma lubricipeda: elz1, hur, scho, vijl2 Elachista biatomella: wrak Capperia britanniodactylus: wrak Elachista canapennella: elz1, scho Marasmarcha lunaedactyla: wrak Elachista maculicerusella: elz1 Pterophorus pentadactyla: wrak MICROLEDIDOPTERA – kleine Emmelina monodactyla: scho vlinders COLEOPHORIDAE Hellinsia carphodactyla: scho, wrak J.H. Kuchlein & C.M. Kuchlein-Nijsten Coleophora flavipennella: elz1, scho, vijl2 Coleophora milvipennis: elz1, scho PYRALIDAE Volgorde en nomenclatuur van de soorten zijn Coleophora limosipennella: wrak (P) Hypsopygia costalis: scho volgens de naamlijst van Kuchlein & De Vos Coleophora serratella: wrak Orthopygia glaucinalis: scho (1999). De vondsten hebben betrekking op Coleophora alticolella: elz1 Phycita roborella: elz1 adulten, tenzij anders vermeld. Behalve door Dioryctria abietella: scho, vijl2 de auteurs zijn gegevens verzameld door SCYTHRIDIDAE Nephopterix angustella: scho J. Prinsen, R. Vis en D.O. Visser. Scythris picaepennis: wrak Eccopisa effractella: scho Scythris laminella: wrak Een onaanzienlijke soort, die mogelijk wel NEPTICULIDAE eens over het hoofd wordt gezien. In 1984 in Stigmella anomalella: scho (P) BLASTOBASIDAE Zuid-Limburg te Stein ontdekt door pater Stigmella hybnerella: scho (P) Blastobasis phycidella: elz1, scho, wrak A.J. Munsters (coll. J.B. Wolschrijn, det. Stigmella plagicolella: scho (P), wrak (P) J.E.F. Asselbergs) en daar, maar ook elders, Stigmella roborella: elz1 GELECHIIDAE later sporadisch waargenomen. Trifurcula subnitidella: wrak Bryotropha terrella: wrak Euzophera pinguis: hur, scho Ectoedemia albifasciella: elz1 Teleiodes vulgella: hur Scoparia basistrigalis: scho Gelechia senticetella: scho Scoparia ambigualis: elz1, scho TISCHERIIDAE Syncopacma larseniella: wrak Scoparia pyralella: scho Tischeria ekebladella: elz1 Dipleurina lacustrata: elz1, scho TORTRICIDAE Witlesia pallida: scho TINEIDAE Agapeta hamana: elz1, scho, wrak Chrysoteuchia culmella: elz1, scho, wrak Nemapogon cloacella: elz1 Aethes tesserana: wrak Crambus lathoniellus: scho Aethes hartmanniana: wrak Crambus perlella: elz1 GRACILLARIIDAE Cochylis nana: scho Agriphila straminella: elz1, scho Parornix anglicella: scho (P) Aleimma loeflingiana: elz1, scho Catoptria verellus: scho Parornix devoniella: wrak (P) Acleris holmiana: scho In Nederland sedert de ontdekking bijna Phyllonorycter quercifoliella: elz1 (P) Neosphaleroptera nubilana: elz1 anderhalve eeuw geleden in de Haarlemmer- Phyllonorycter corylifoliella: wrak (P) Cnephasia incertana: elz1, scho, wrak hout, te Overveen, Ede en Oosterbeek Phyllonorycter maestingella: elz1 Cnephasia stephensiana: elz1, scho, wrak (De Graaf & Snellen 1868), steeds schaars ge- Phyllonorycter coryli: scho (P), wrak (P) Cnephasia asseclana: scho weest, maar de afgelopen halve eeuw vrijwel Phyllonorycter esperella: scho (P) Pseudargyrotoza conwagana: wrak niet meer gevonden. In 2007 door Naves ook te Phyllonorycter schreberella: wrak (P) Ditula angustiorana: scho Drempt in de Achterhoek waargenomen. Phyllonorycter tristrigella: wrak (P) Archips podana: elz1, scho Evergestis limbata: elz1 Phyllonorycter nicellii: scho (P) Archips xylosteana: scho, vijl2 Evergestis forficalis: scho Phyllonorycter acerifoliella: wrak (P) Archips rosana: elz1, scho Acentria ephemerella: elz1 Cameraria ohridella: wrak Pandemis cerasana: scho, vijl2 Pyrausta despicata: elz1 Phyllocnistis saligna: elz1, scho Clepsis spectrana: elz1, scho Ostrinia nubilalis: scho Clepsis consimilana: elz1, scho, wrak Eurrhypara hortulata: elz1, scho, vijl2 Hedya pruniana: scho Perinephela lancealis: scho, vijl2 entomologische berichten 141 68(4) 2008

HYMENOPTERA SYMPHYTA Phlyctaenia coronata: elz1, scho CHRYSIDIDAE – goudwespen Udea olivalis: scho – bladwespen Cleptes semiauratus: elz1 L. Blommers, met een bijdrage van J.C. van Chrysis angustula: vijl1 De instabiliteit van het weer, kenmerkend voor de Sande Chrysis viridula: cam2 het zomerseizoen 2007, speelde ons geducht Hedychridium roseum: cam2, cam3 parten tijdens de zomerbijeenkomst. Zo moest TENTHREDINIDAE – bladwespen Holopyga generosa: cam2 op beide avonden tijdens het verzamelen in de Macrophya montana: cam2 Pseudomalus auratus: elz1 schemering ontijdig een goed heenkomen Macrophya ribis: elz1 Trichrysis cyanea: elz1 worden gezocht. De lichtval moest in verband Macrophya sanguinolenta: elz1 met de buiigheid onder een afdak worden ge- Deze soort ben ik niet vaak tegengekomen. SAPYGIDAE – knotswespen zet. Het totale aantal van 114 soorten is voor De waardplant van deze soort is nog onbekend Sapyga clavicornis cam2 een zomerbijeenkomst niettemin redelijk (Taeger et al. 1998). hoog, maar dat komt ook door het structureel Tenthredopsis nassata: elz1 TIPHIIDAE – keverdoders slechte weer tijdens zomerbijeenkomsten Tenthredo distinguenda: cam2 Tiphia minuta: elz1, vijl1 gedurende de afgelopen kwart eeuw. De micro’s van Zuid-Limburg zijn sedert halverwege de SIRICIDAE – houtwespen POMPILIDAE – spinnendoders vorige eeuw grondig doorzocht, zodat niet te Urocerus gigas: vijl4 Auplopus carbonarius: elz1 verwachten was dat er veel nieuws zou wor- Xeris spectrum: vijl4 Dipogon subintermedius: elz1 den gevonden. De interessantste soorten van De larve leeft enkele jaren in naaldhout. Priocnemis fennica: cam3 deze zomerbijeenkomst waren: Epiblema hepati- De soort is niet zo algemeen, maar wordt regel- Priocnemis parvula: elz1 cana, Eccopisa effractella en Catoptria verellus. matig gevonden in de grote naaldboscom- Agenioideus cinctellus: cam2 plexen van Drenthe, Gelderland en Limburg. VESPIDAE – plooivleugelwespen DIPTERA – vliegen en muggen CEPHIDAE – halmwespen Ancistrocerus nigricornis: vijl1 J. Prijs Calameuta filiformis: elz1 Gymnomerus laevipes: eys2 Odynerus spinipes: cam2 De volgorde en de nomenclatuur volgen de Polistes dominulus: cam3, elz1 HYMENOPTERA ACULEATA – bijen, indeling in Beuk et al. (2002). Dolichovespula saxonica: cam2 wespen, mieren Vespa crabro: cam2, elz1, eys2 SYRPHIDAE – zweefvliegen J. Smit, L. Blommers, H. Nieuwenhuijsen, Vespula vulgaris: elz1 Eristalis arbustorum: elz2, vijl1 P. Megens, E. van der Spek & G. Vierbergen Eristalis interrupta (= E. nemorum): epen1 CRABRONIDAE – graafwespen Eristalis tenax: elz2 De volgorde en de nomenclatuur volgen de Crabro peltarius: elz1 Myathropa florae: elz2 indeling in Peeters et al. (1999, 2004). We heb- Crossocerus distinguendus: cam2 Rhingia campestris: elz2 ben door het matige weer niet veel gevangen. Crossocerus ovalis: cam3, elz1 Volucella pellucens: vijl1 Een leuke vangst, maar wel bekend uit Zuid- Ectemnius cavifrons: cam2 Criorhina berberina: epen3 Limburg, is Andrena fulvago. Deze soort vliegt Ectemnius lapidaries: cam2 Syritta pipiens: sav4 vooral op gele composieten. Zo plukten we Lestica clypeata: cam3 Platycheirus albimanus: epen1 een van de exemplaren ‘verkleumd’ uit een Lindenius albilabris: cam2, elz1, vijl1 Sphaerophoria scripta: elz2, epen1, vijl1, roo1 composiet. Vermeldenswaard zijn voorts de Tachysphex pompiliformis: cam3 Melanostoma mellinum: elz2, sav4 waarnemingen van drie soorten klokjesbijen Astata minor: cam2, cam3 Chrysotoxum bicinctum: sav4 – Chelostoma campanularum, C. distinctum Passaloecus singularis: elz1 Episyrphus baltetus: elz2, vijl1 en C. rapunculi –van één terrein, de Bellet- Stigmus solskyi: elz1 Scaeva pyrastri: roo1 boomgaard. Tenslotte noemen we Chrysis Argogorytes mystaceus: cam2 Xanthogramma pedissequum: epen1 viridula, die sinds 1980 niet meer in oostelijk Gorytes quinquecinctus: eys2 Zuid-Limburg is gevangen (maar wel verder Cerceris arenaria: eys2 FANNIIDAE naar het westen toe). Deze soort parasiteert op Cerceris rybyensis: cam3, elz1, eys2 Fannia coracina: nijs Odynerus spinipes, bij wiens nesten we de soort vingen. APIDAE s.l. (bijen) MUSCIDAE Andrena flavipes: cam2, cam3, elz1, eys1, Azelia triquetra: nijs FORMICIDAE – mieren eys2 Hydrotaea cyrtoneurina: sle Formica cunicularia: kun1 Andrena florae: cam2 Hydrotaea dentipes: epen1 Lasius flavus: kun1, pie1 Andrena fulvago: cam2, cam3, vijl1 Thricops semicinereus: vijl1 Lasius niger: fro Andrena hattorfiana: eys1 Eudasyphora cyanella: nijs Lasius platythorax: hur Andrena minutula: cam2, vijl1 Morellia aenescens: elz2 Myrmecina graminicola: pie1 Andrena proxima: elz1, vijl1 Musca autumnalis: elz2, epen3, nijs, roo1, sle Het aantal vondsten in Nederland en aan- Andrena semilaevis: cam2, vijl1 Neomyia cornicina: sle grenzende landen van deze door geheel Europa Andrena subopaca: cam2, cam3 Polietes lardarius: elz2, nijs, vijl1 voorkomende soort is klein, vermoedelijk om- Andrena wilkella: cam2 Polietes meridionalis: elz2, vijl1 dat hij vaak over het hoofd wordt gezien. Anthophora furcata: cam2, eys2, vijl1 Haematobosca stimulans: roo1, vijl1 Door B. Aukema op 8 juni in een klein nest in Bombus hortorum: cam2, eys1, vijl1 Stomoxys calcitrans: elz2, epen1 de groeve ‘Duchateau’ op de Sint Pietersberg Bombus hypnorum: cam2, vijl1 Graphomyia maculata: elz2 gevonden. Bombus lapidaries: cam2, eys1, eys2, vijl1 Myospila meditabunda: elz2, sav4 Myrmica rubra: hur, kun1, kun2, pie1 Bombus pascuorum: cam2, vijl1 Temnothorax nylanderi: kun2 Bombus pratorum: cam2, eys2, vijl1 Bombus terrestris: cam2, vijl1 142 entomologische berichten 68(4) 2008

Ceratina cyanea: cam2 zomerbijeenkomsten te Mechelen 1991 (Vorst Hydroporus memnonius: roo Chelostoma campanularum: cam2, cam3 et al. 1992), Hunsel 1999 (Cuppen et al. 2000) Hydroporus melanarius: cam1 Chelostoma distinctum: cam2 en Herkenbosch 2002 (Cuppen et al. 2003a). Graptodytes pictus: roo Chelostoma rapunculi: cam2, cam3 Soorten die niet in bovengenoemde publicaties Laccophilus minutus: cam1, roo Halictus maculates: eys2 gemeld worden, worden voorafgegaan door Platambus maculatus: euv Halictus rubicundus: cam2, eys2 een getal dat verwijst naar andere gepubli- Agabus biguttatus: roo Halictus scabiosae: cam2 ceerde bronnen; waarnemingen van in totaal Agabus bipustulatus: cam1, roo Heriades truncorum: vijl1 22 soorten zijn gepubliceerd in: 1: Turin (2000), Ilybius ater: cam1 Hylaeus confuses: vijl1 2: Vorst (2003), 3: Vorst (2004), 4: Van Stuiven- Ilybius fuliginosus: cam1, roo Hylaeus hyalinatus: vijl1 berg (1997), 5: Drost (2008), 6: Van Aartsen & Ilybius chalconatus: cam1 Lasioglossum albipes: eys2 Heijerman (1992), 7: Vorst (2008), 8: Cuppen et Rhantus suturalis: roo Lasioglossum calceatum: cam2 al. (2003b), 9: Cuppen et al. (2004), 10: Cuppen Hydaticus transversalis: cam1 Lasioglossum leucozonium: cam2, eys2 & Vorst (2006), 11: Brakman (1968), 12: Beenen Hydaticus seminiger: cam1 Lasioglossum malachurum: cam2 & Winkelman (1992), 13: Beenen & Winkelman Acilius sulcatus: cam1 Lasioglossum minutulum: cam3 (2002), 14: Heijerman & Alders (2001), Lasioglossum morio: cam2, cam3, eys1 15: Heijerman (2002), 16: Heijerman (1993), CARABIDAE – loopkevers Lasioglossum pauxillum: cam2, cam3, eys2 17: Heijerman (2007), 18: Heijerman (2004). Cicindela campestris: roo, vijl7 Lasioglossum punctatissimum: cam2 Het getal 99 voorafgaand aan een soort ver- Carabus coriaceus: sav2, vijl5 Lasioglossum quadrinotatum: cam2 wijst naar ongepubliceerde bronnen. Twintig Carabus purpurascens: sav2, vijl5 Lasioglossum sexnotatum: eys2 soorten zijn nog niet eerder voor de provincie Carabus problematicus: vijl8 Lasioglossum villosulum: eys1, eys2 Limburg gepubliceerd. Hiervan waren twaalf Carabus nemoralis: sav2 Lasioglossum zonulum: eys2 soorten wel al bekend uit Limburg maar nog Leistus rufomarginatus: sav2, vijl4 Macropis fulvipes: cam2 niet eerder gepubliceerd. Slechts acht soorten Nebria brevicollis: cam1, cam2, euv, par1, Nomada flavoguttata: cam3 kunnen derhalve aan de lijst van de provincie par2, pie2, roo, sav2 Nomada fucata: eys2, cam3 Limburg worden toegevoegd. Op kevergebied Notiophilus palustris: roo Nomada striata: cam2, cam3, vijl1 is Limburg vanouds de best onderzochte pro- Notiophilus germinyi: roo Osmia aurulenta: eys2 vincie met tevens de langste lijst, vanwege de Notiophilus substriatus: roo, sav2 Osmia bicolour: cam2 sterk afwijkende biotopen in Zuid-Limburg ten Notiophilus biguttatus: pie1, pie2, roo, sav2 Osmia leucomelana: cam3 opzichte van de rest van ons land. Omophron limbatum: roo Osmia niveata: cam2, cam3 Bij enkele soorten staan een of meerdere vind- Elaphrus cupreus: cam1 Osmia rufa: vijl1 plaatsen tussen haakjes. In deze gevallen is Loricera pilicornis: roo Sphecodes crassus: cam2, cam3 de determinatie tot op het genus wel betrouw- Clivina fossor: roo Sphecodes gibbus: cam3 baar, maar niet de soort. Het betreft meestal Clivina collaris: cam1, roo Sphecodes monilicornis: cam2, cam3 larven of vrouwtjes die niet met zekerheid te Dyschirius arenosus: roo Sphecodes puncticeps: cam2 determineren zijn. Dyschirius luedersi: roo Sphecodes rubicundus: cam2, cam3 Dyschirius intermedius: par2, roo Megachile circumcincta: cam2 GYRINIDAE – schrijvertjes Dyschirius angustatus: roo Orectochilus villosus: euv Een van de zeldzamere Dyschirius-soorten; Een zeldzame soort van schone, snelstromende te vinden op kale gronden, niet noodzakelij- COLEOPTERA – kevers beken. kerwijs in de nabijheid van water. J.G.M. Cuppen, O. Vorst, F. van Nunen, Dyschirius globosus: cam2 Th. Heijerman, M.B.P. Drost, R.P. Jansen, HALIPLIDAE – watertreders Broscus cephalotes: roo J. Muilwijk & J.C. van de Sande Peltodytes caesus: roo Trechus quadristriatus: pie1, sav2 Haliplus obliquus: roo Trechus obtusus: roo De lijst omvat naast de waarnemingen van Haliplus lineatocollis: roo Trechoblemus micros: cam3 de auteurs ook gegevens van B. Aukema, Haliplus ruficollis: cam1, (roo) Elaphropus parvulus: roo P-p. Chen en A. Threels. De volgorde van de Haliplus heydeni: cam1, roo 1 Tachyta nana: vijl5 families en de soorten is gebaseerd op de cata- Haliplus immaculatus: roo Een predator van schorskevers die leeft achter logus die gebruikt wordt in het programma Haliplus laminatus: roo en op de schors van naald- en loofbomen. Tot Orde. De naamgeving van de soorten is in Haliplus flavicollis: roo voor kort waren er slechts enkele waarnemin- hoofdlijnen gebaseerd op Lucht (1987), Lohse gen bekend uit Nederland (Turin 2000). Inmid- & Lucht (1989, 1992), Drost et al. (1992), Beenen NOTERIDAE dels is de soort sterk toegenomen in het zui- & Winkelman (1993) en Heijerman (1993), Noterus clavicornis: cam1, roo den van het land. daarnaast op enkele artikelen met betrekking Noterus crassicornis: cam1, roo Bembidion lampros: cam2, pie2, roo, sav2 tot specifieke genera of soorten. Bembidion properans: cam1, roo In de catalogus van Brakman (1966) worden HYGROBIIDAE – pieptorren Bembidion punctulatum: par2 3830 keversoorten uit Nederland gemeld, Hygrobia hermanni: cam1, roo Bembidion dentellum: cam2, roo waarvan liefst 3156 uit de provincie Limburg. Bembidion milleri: roo. Aan het einde van de vorige eeuw was het DYTISCIDAE – waterroofkevers Een zeldzame soort van klei-, leem- en mer- aantal gepubliceerde Nederlandse keversoor- Hyphydrus ovatus: cam1, roo gelgroeven in Zuid-Limburg en te Winterswijk, ten opgelopen tot 4044 (Vorst & Huijbregts Hydroglyphus geminus: cam1, roo daarnaast een waarneming uit de Mariapeel 2001) en inmiddels zijn er al weer enkele tien- Hygrotus impressopunctatus: roo (Turin 2000). tallen bijgekomen. De onderstaande lijst ver- Hygrotus confluens: roo Bembidion tetracolum: cam1, par2, roo meldt 871 taxa (19% van de Nederlandse soor- Hygrotus inaequalis: cam1, roo Bembidion femoratum: roo ten), waarvan er 42 niet uit Limburg gemeld Hydroporus angustatus: cam1, roo Bembidion testaceum: par1 worden door Brakman (1966), noch voor- Hydroporus palustris: cam1 Bembidion fluviatile: roo komen in de verslagen van de recente NEV- Hydroporus planus: roo Een zeldzame oeverbewoner die uit ons land entomologische berichten 143 68(4) 2008

slechts bekend is van Zuid-Limburg en het Chlaenius vestitus: roo alleen bekend was van vijf vondsten uit Zuid- gebied van de grote rivieren (Turin 2000). Oodes helopioides: cam1, cam2 Limburg (Beenen 1983, Sterrenburg 1992). Bembidion tetragrammum illigeri: roo Badister bullatus: pie1, sav2 Drie exemplaren werden gezeefd uit strooisel Bembidion stomoides: roo Odacantha melanura: cam1 in een hellingbos met een leembodem. Er zijn Een zeldzame soort die in haar verspreiding Demetrias atricapillus: pie2, roo recent ook enkele waarnemingen buiten Zuid- tot Zuid-Limburg beperkt is (Turin 2000). Demetrias imperialis: cam1, cam2 Limburg bekend geworden. 1 Bembidion minimum: roo Dromius quadrimaculatus: bob Euplectus karstenii: cam2 Turin (2000) geeft een vindplaats uit de pro- Paradromius linearis: bob, pie1, pie2 Bryaxis bulbifer: cam1 vincie Limburg uit de periode 1900-1969. Caladromius spilotus: cam2 Rybaxis longicornis: cam1 Dit loopkevertje is algemeen langs (zee)klei- Syntomus foveatus: pie1 Brachygluta fossulata: sav2 oevers van brakke wateren, maar duikt van Syntomus truncatellus: pie2 Fagniezia impressa: cam1 tijd tot tijd ver van de kust op. Ochthephilus flexuosus: par2 Bembidion quadrimaculatum: roo LEIODIDAE s.l. – truffelkevers Bewoner van beekoevers in het zuiden en Bembidion doris: cam1 Leiodes pallens: roo oosten van het land. Bembidion articulatum: roo Een zeldzame soort van kale bodems. Ochthephilus omalinus: par2 Bembidion obtusum: par2 Liocyrtusa minuta: roo Bewoner van beekoevers, slechts bekend van Bembidion guttula: cam1, roo Liocyrthusa vittata: roo Limburg. Bembidion lunulatum: cam1, euv, par2, roo Agathidium atrum: sav2 Thinodromus arcuatus: euv, par2 Ocys harpaloides: sav2 Agathidium laevigatum: sav2 Carpelimus bilineatus: euv, (roo) Asaphidion pallipes: roo 2 Carpelimus similis: euv Asaphidion flavipes: pie2 HYDRAENIDAE Deze soort werd als nieuw voor de fauna ge- Asaphidion curtum: roo, sav2 Hydraena assimilis: cam1 meld door Vorst (2003), onder andere op basis Anisodactylus binotatus: roo Een vrij zeldzame soort die vooral in Zuid- van materiaal uit de provincie Limburg. Een Ophonus puncticeps: roo Limburg langs bergbeekjes en kwelmoerassen deel hiervan is verzameld tijdens de zomer- Stenolophus teutonus: pie2, roo kan worden aangetroffen. bijeenkomsten te Hunsel (Cuppen et al. 2000) Stenolophus mixtus: cam1, cam2, roo Ochthebius bicolon: euv, par2 en Herkenbosch (Cuppen et al. 2003a) en wordt Bradycellus csikii: roo Ochthebius minimus: cam1, roo in de verslagen gemeld onder Carpelimus sp. Een schaars voorkomende soort met een De soort bewoont zandige oevers van grotere ruime verspreiding in Nederland. PTILIIDAE beken en rivieren en is hier niet echt zeldzaam. Acupalpus flavicollis: pie1, roo Nossidium pilosellum: sav2 Carpelimus rivularis: cam1, euv, (par2), roo Acupalpus brunnipes: roo Slechts bekend van Zuid-Limburg. Carpelimus impressus: cam1 Acupalpus meridianus: roo Ptenidium intermedium: euv Carpelimus corticinus: cam1, roo, par2 Acupalpus parvulus: cam1 Ptenidium fuscicorne: cam1, euv Carpelimus manchuricus subtilicornis: euv, Pterostichus strenuus: cam2 Acrotrichis intermedia: sav2 par2 Pterostichus diligens: cam1 Acrotrichis atomaria: pie1, roo, sav2 Carpelimus despectus: roo Pterostichus vernalis: roo Acrotrichis sitkaensis: cam1, roo Een zeldzame oeverbewoner. Pterostichus nigrita: cam1, roo Carpelimus gracilis: roo Pterostichus rhaeticus: cam2 SCYDMAENIDAE Carpelimus elongatulus: euv, par2 Pterostichus anthracinus: cam1 Cephennium thoracicum: sav2 Anotylus rugosus: roo Pterostichus minor: cam1 Cephennium gallicum: sav2 Anotylus inustus: roo Pterostichus niger: roo Deze soort wordt in Nederland alleen aange- Anotylus sculpturatus: cam2, euv, pie2, roo Pterostichus madidus: pie2, sav2 troffen ten zuiden van de lijn Schiedam, Breda, Anotylus nitidulus: euv, roo Abax parallelepipedus: sav2 Spaubeek (Vorst 1997). Kwam vroeger verspreid door het gehele land Calathus fuscipes: roo Neuraphes elongatulus: sav2 voor. Leek lange tijd verdwenen te zijn maar er Calathus cinctus: roo Euconnus hirticollis: par2 zijn recent weer diverse waarnemingen uit het Calathus rotundicollis: sav2 Scydmaenus perrisii: cam2 zuiden van het land. Laemostenus terricola: sav2 Een zeldzame bewoner van vermolmd hout Anotylus complanatus: pie2 Agonum sexpunctatum: roo en boomholtes, die alleen in Zuid-Limburg is Anotylus tetracarinatus: euv, pie1, pie2, roo Agonum marginatum: cam2, roo aangetroffen (Vorst 1997). Platystethus arenarius: pie2, roo Agonum viduum: cam1, roo Platystethus cornutus: roo Agonum micans: cam1 SILPHIDAE – aaskevers 2 Platystethus degener: roo Agonum fuliginosum: cam1 Silpha tristis: pie1 Deze zuidelijke soort wordt door Vorst (2003) Agonum thoreyi: cam1 onder andere uit Limburg gemeld van oevers Limodromus assimilis: par2 STAPHYLINIDAE – kortschildkevers van grindplassen langs de Grensmaas. De Paranchus albipes: cam2, cam3, par1, par2, Omalium rivulare: euv, sav2 soort is lange tijd niet onderscheiden van de roo Xylodromus testaceus: sav2 zustersoort P. cornutus. Twee mannetjes en een Oxypselaphus obscurus: par2 Een zeldzame soort. vrouwtje werden na heftige regenval verza- Amara plebeja: cam2, pie2 Lesteva punctata: euv meld in een ondiepe laagte met kleibodem in Amara similata: cam2, pie1, roo Lesteva sicula heeri: cam1, cam2, par1 de mergelgroeve ’t Rooth. Amara communis: roo Lesteva longoelytrata: cam3 Platystethus alutaceus: roo Amara lunicollis: pie2 Lesteva monticola: cam3 Platystethus capito: roo Amara aenea: pie2, roo Lesteva pubescens: cam3, euv De eerste waarneming sinds 1920, een zeer Amara familiaris: cam1, cam2, pie2, roo, Anthophagus praeustus: euv, par2 zeldzame soort. sav2 Megarthrus prosseni: roo Platystethus nitens: roo Amara bifrons: roo Proteinus laevigatus: euv Bledius defensus: cam1, par2 Amara apricaria: roo Micropeplus staphylinoides: sav2 Een zeldzame oeverbewoner die alleen uit Amara aulica: pie1 Een zeer zeldzame soort die uit Nederland Zuid-Limburg bekend is. 144 entomologische berichten 68(4) 2008

2 Bledius filipes: par2, roo Medon brunneus: sav2 Falagrioma thoracica: pie1, roo Deze soort, die lastig te onderscheiden is van Veel materiaal van deze soort in de Neder- Een schaarse soort met weinig recente enkele ander Bledius-soorten, werd als nieuw landse collecties bleek foutief gedetermineerd waarnemingen. voor de Nederlandse fauna gemeld door Vorst te zijn (Vorst 2004). De soort lijkt beperkt tot Tachyusa constricta: par2 (2003), voornamelijk uit de provincie Limburg. hellingbossen in Zuid-Limburg en bij Nij- Gnypeta rubrior: roo In het verslag van de zomerbijeenkomst te megen. In het Savelsbosch werd M. brunneus Aloconota insecta: par2 Herkenbosch (Cuppen et al. 2003a) staan enke- gezeefd uit bodemmateriaal. Amischa analis: par2, roo le vondsten van deze soort gemeld als Bledius Scopaeus laevigatus: roo Amischa cf nigrofusca: roo cf pallipes. Scopaeus sulcicollis: roo Amischa forcipata: roo Bledius longulus: roo Lathrobium multipunctum: cam2, roo Nehemitropia lividipennis: roo Bledius gallicus: roo Lathrobium volgense: cam2 Alaobia scapularis: roo Bledius crassicollis: par2, roo Lathrobium brunnipes: par2 Zeer weinig verzamelde soort. Deze oeverbewoner is recent alleen waargeno- Neobisnius villosulus: roo Atheta sp.: vijl5 men in Zuid-Limburg en de omgeving van Erichsonius signaticornis: euv, roo Atheta elongatula: cam1, euv, roo Nijmegen. Philonthus fumarius: cam1 Atheta malleus: roo Bledius nanus: roo Philonthus carbonarius: roo Atheta volans: cam1, roo De eerste vondst sinds 1954 van deze oeverbe- Philonthus varians: roo Atheta palustris: roo wonende soort die slechts van Zuid-Limburg Philonthus fimetarius: roo Atheta luteipes: roo bekend is. Philonthus quisquilarius: cam1 Atheta occulta: pie2 Bledius erraticus: roo Philonthus rubripennis: roo Atheta pittionii: pie2 Een zeer zeldzame soort. Gabrius splendidulus: sav2, vijl5 Een zeldzame soort die voornamelijk uit Stenus comma: roo Gabrius piliger: roo Limburg bekend is. Stenus guttula: par2, roo Gabrius nigritulus: roo Atheta indubia: pie2 Stenus juno: cam1 Gabrius breviventer: roo Atheta sodalis: sav2 Stenus clavicornis: (pie2), roo Gabrius subnigritulus: roo Atheta gagatina: pie2 Stenus providus: roo, (vijl5) Ocypus olens: pie1, roo Atheta orphana: sav2 Stenus bimaculatus: roo Quedius cruentus: sav2, vijl3 Atheta fungi: euv Stenus boops: cam1, euv, roo Quedius tristis: roo 99 Atheta amplicollis: euv Stenus incrassatus: roo Quedius maurorufus: (euv), vijl5 Atheta nigra: pie2 Stenus canaliculatus: roo Li Quedius schatzmayri: pie1, roo Atheta celata: pie2, roo Stenus pusillus: euv, par2, roo Quedius semiobscurus: pie1 Atheta laticollis: pie2 3 Stenus contumax: roo Quedius nitipennis: roo Atheta ravilla: pie2 Deze pas in 1994 beschreven soort werd voor Othius myrmecophilus: sav2 Atheta crassicornis: pie2 het eerst gemeld uit Nederland door Vorst Gyrohypnus liebei: roo Atheta atramentaria: euv, roo (2004), onder andere van aanspoelsel langs de Gyrohypnus fracticornis: roo Atheta longicornis: roo Maas te Grevenbicht. Gyrohypnus angustatus: roo Acrotona exigua: roo Stenus brunnipes: roo Xantholinus semirufus: roo Acrotona obfuscata: euv Stenus latifrons: cam1 Xantholinus longiventris: roo Acrotona aterrima: roo Stenus tarsalis: cam1, roo Phloeocharis subtilissima: vijl5 Acrotona parvula: pie2 Stenus cicindeloides: cam1, roo 99 Mycetoporus clavicornis: sav2 99 Alianta incana: cam1 Stenus flavipes: cam1 Tachinus signatus: roo Pachnida nigella: cam1 Stenus nitidiusculus: cam1, cam3 Tachinus laticollis: vijl5 Drusilla canaliculata: pie1, roo Stenus picipennis: cam1, roo Tachyporus nitidulus: pie2 Phloeopora teres: sav2 Stenus bifoveolatus: cam1 Tachyporus obtusus: euv 99 Parocyusa rubicunda: par2 Stenus impressus: vijl5 Tachyporus solutus: sav2 Een zeldzame bewoner van beekoevers. Stenus ochropus: pie1 Tachyporus hypnorum: par2, pie2 Parocyusa longitarsis: euv, par2, roo De vermelding van deze soort in Brakman Tachyporus chrysomelinus: roo Amarochara bonnairei: sav2 (1966) voor andere provincies dan Limburg Tachyporus dispar: par2 Zeer zeldzame soort. blijkt te berusten op foutieve determinaties Tachyporus atriceps: pie1 Amarochara forticornis: roo (Vorst 2004). De soort lijkt beperkt tot kalk- Sepedophilus testaceus: pie1 Ocalea picata: euv graslanden in Zuid-Limburg. Habrocerus capillaricornis: sav2 Ocalea rivularis: euv, par2 4 Stenus ossium: pie1 Deinopsis erosa: cam1 Deubelia picina: cam1 Werd voor het eerst gemeld uit Limburg door Myllaena intermedia: roo Ocyusa maura: cam1 Van Stuivenberg (1997), gebaseerd op ma- Myllaena elongata: euv Oxypoda opaca: cam3, roo teriaal uit Bunde van 1887. Dit materiaal kon Myllaena brevicornis: euv Oxypoda brevicornis: roo door Vorst (2004) echter niet teruggevonden Myllaena infuscata: roo Oxypoda exoleta: roo worden in de collectie van Naturalis. Tijdens Oligota pusillima: pie2 Aleochara curtula: pie1 de zomerbijeenkomst werd een vrouwtje Cypha sp.: cam2 Aleochara lanuginosa: pie2, roo gezeefd uit mos van een kalkgrasland op de Gyrophaena gentilis: cam3 Aleochara bipustulata: roo Sint Pietersberg. Gyrophaena minima: cam3 Scaphisoma agaricinum: elz, pie1 Euaesthetus ruficapillus: cam1, cam2 99 Gyrophaena joyioides: cam3 Scaphisoma assimile: euv Paederus fuscipes: cam1, cam2, roo Leptusa pulchella: sav2 Paederus riparius: cam1, cam2 Euryusa optabilis: cam2 LUCANIDAE – vliegende herten Paederus littoralis: pie2 Bolitochara obliqua: cam3, sav2 Dorcus parallelipipedus: cam2, elz, pie1, roo, Rugilus erichsoni: cam2 Bolitochara bella: pie1 vijl7 Falagria sulcatula: par2 Sinodendron cylindricum: sav2 entomologische berichten 145 68(4) 2008

GEOTRUPIDAE Laccobius minutus: cam1, roo provincies, maar recente vondsten zijn er al- Geotrupes spiniger: roo Helochares lividus: cam1, roo leen in Oostvoorne en Zuid-Limburg. Geotrupes stercorarius: sav2, vijl5 Enochrus testaceus: roo Geotrupes stercorosus: sav2 Enochrus affinis: cam1 ELMIDAE Enochrus coarctatus: cam1. roo Elmis sp.: euv SCARABAEIDAE – bladsprietkevers Cymbiodyta marginellus: cam1 Onthophagus sp.: pie1, pie2, roo Chaetarthria seminulum: cam1 DRYOPIDAE – beekkevers Onthophagus similis: roo Chaetarthria similis: par2, roo Dryops ernesti: euv, par2 Onthophagus coenobita: roo Deze pioniersoort werd door Vorst & Cuppen Dryops luridus: cam1, roo Oxyomus sylvestris: roo (2003) voor het eerst gemeld uit Nederland Aphodius fossor: roo van de oevers van de Roer. De soort blijkt in LIMNICHIDAE Aphodius rufipes: roo het zuidoosten van Nederland vrij gewoon te Limnichus sericeus: cam1, par2, roo Aphodius pusillus: pie2 zijn aan oevers van zand-, klei-, mergel- en Aphodius foetens: roo grindgroeven en van grotere berg- en HETEROCERIDAE – oevergraafkevers Aphodius ater: roo laaglandbeken. Heterocerus marginatus: cam1, par2 Aphodius granarius: roo Psammodius asper: roo HISTERIDAE – spiegelkevers EUCNEMIDAE Rhyssemus germanus: roo Plegaderus vulneratus: vijl4 Li Microrhagus lepidus: sav2 Amphimallon solstitiale: pie1 Carcinops pumilio: roo Deze zeer zeldzame soort werd voor het eerst Phyllopertha horticola: vijl5 Paromalus flavicornis: elz, sav2 uit Nederland gemeld door Schilthuizen Hoplia philanthus: roo Paromalus parallelepipedus: bob, vijl4 (1988). Trichius zonatus: euv, pie1 Margarinotus carbonarius: roo THROSCIDAE HELOPHORIDAE SCIRTIDAE – moerasweekschilden Trixagus dermestoides: sav2, vijl5 Helophorus nubilus: roo 5 Elodes elongata: cam1, roo Helophorus grandis: cam1, roo Beide vindplaatsen worden genoemd in de pu- ELATERIDAE – kniptorren Helophorus aquaticus: cam1, roo blicatie van Drost (2008) waarin Elodes elongata Ampedus balteatus: vijl5 Is niet zeldzaam in haar Nederlandse versprei- voor het eerst uit Nederland gemeld wordt. Agriotes pallidulus: pie1, sav2 dingsgebied: Midden- en Zuid-Limburg. Vrijwel alle Nederlandse vindplaatsen komen Agriotes acuminatus: cam2, cam3 Helophorus aequalis: roo uit Limburg en betreffen voornamelijk oevers Agriotes gallicus: pie2 Helophorus arvernicus: par2 van snelstromende, beschaduwde bergbeekjes. Een schaarse soort van graslanden Helophorus brevipalpis: roo Elodes minuta: cam3 Agriotes ustulatus: pie2 Helophorus obscurus: cam1, euv, par2, roo Cyphon coarctatus: cam1, cam2, cam3 Deze vroeger wijd verspreid voorkomende Helophorus granularis: roo Cyphon palustris: cam3 soort is tegenwoordig zeldzaam. Helophorus minutus: cam1, roo Een zeldzame soort die voornamelijk wordt Agriotes obscurus: cam1, cam2, par2 Helophorus griseus: roo aangetroffen langs stromende wateren. Agriotes sputator: pie2 Cyphon variabilis: cam1 Adrastus pallens: cam1, par2, pie2, roo HYDROCHIDAE Cyphon laevipennis: cam1 Adrastus rachifer: (pie1), pie2, roo, sav2 Hydrochus crenatus: cam1 Scirtes hemisphaericus: cam1, roo Agrypnus murinus: pie2, roo Selatosomus latus: pie1 HYDROPHILIDAE – spinnende BUPRESTIDAE – prachtkevers Denticollis linearis: pie2 watertorren 6 Anthaxia salicis: pie2 Kibunea minuta: pie1 Coelostoma orbiculare: cam1, cam2, roo De eerste Nederlandse waanemingen van deze Hemicrepidius niger: cam1, cam2, roo Sphaeridium scarabaeoides: roo prachtkever stammen uit 1989 en 1990 toen Athous haemorrhoidalis: cam3, vijl5 Cercyon ustulatus: cam1, euv, roo twee exemplaren werden verzameld uit bloe- Athous vittatus: sav2 Cercyon obsoletus: roo men van Rosa (roos) op de Wrakelberg bij Athous subfuscus: cam3, vijl5 Cercyon impressus: roo Colmont (Van Aartsen & Heijerman 1992). Nu Athous bicolor: cam3, pie1, pie2 Cercyon haemorrhoidalis: roo werden wederom twee exemplaren gesleept Cercyon melanocephalus: pie2, roo van een kalkgrasland op de Sint Pietersberg. DRILIDAE Cercyon lateralis: roo Anthaxia nitidula: pie2, vijl2 Drilus flavescens: pie2 Cercyon unipunctatus: roo Agrilus laticornis: pie1 Cercyon quisquilius: roo Agrilus angustulus: pie2 OMALISIDAE Cercyon pygmaeus: cam3, pie2, roo Agrilus viridis: pie1 Omalisus fontisbellaquaei: cam3, sav2, vijl4, Cercyon tristis: cam1 Agrilus sinuatus: cam2 vijl5 Cercyon convexiusculus: cam1 Deze opvallende kever (figuur 9) is in haar ver- Cercyon sternalis: cam1 BYRRHIDAE – pillenkevers spreiding vrijwel beperkt tot Zuid-Limburg. Megasternum concinnum: cam1, cam3, euv, Simplocaria semistriata: roo pie2, roo, sav2 Morychus aeneus: roo LAMPYRIDAE Cryptopleurum minutum: roo Cytilus sericeus: roo Lampyris noctiluca: cam1, sav2 Hydrobius fuscipes: roo Chaetophora spinosa: roo Phosphaenus hemipterus: sav2 Anacaena globulus: euv 7 Curimopsis setigera.: cam1, roo Anacaena limbata: cam1, roo Werd pas onlangs na een revisie van het genus CANTHARIDAE – soldaatjes Anacaena lutescens: cam1, roo Curimopsis door Vorst (2008) aan de Neder- Cantharis fulvicollis: cam1, cam2, cam3, elz, Laccobius striatulus: roo landse lijst toegevoegd. De soort was eertijds (pla), sav2 Laccobius sinuatus: roo gedetermineerd als C. paleata of C. nigrita. Cantharis lateralis: pie1 Laccobius bipunctatus: cam1, roo Er zijn waarnemingen bekend uit zeven Cantharis livida: roo 146 entomologische berichten 68(4) 2008

9. De kever Omalisus MONOTOMIDAE fontisbellaquaei komt vrijwel alleen in Zuid-Limburg voor. Rhizophagus ferrugineus: vijl3 Foto: Bas Drost. Rhizophagus dispar: sav2 9. The beetle Omalisus fontis- Rhizophagus bipustulatus: bob, sav2, vijl4 bellaquaei is nearly restricted to Zuid-Limburg. SILVANIDAE Silvanus bidentatus: vijl3 Silvanus unidentatus: sav2 Uleiota planata: sav2, vijl4, vijl5

LAEMOPHLOEIDAE Placonotus testaceus: sav2

PHALACRIDAE Olibrus affinis: pie2 Olibrus liquidus: cam1, pie2, roo Stilbus testaceus: pie2

CRYPTOPHAGIDAE Telmatophilus typhae: cam1, cam2, par2, roo Cryptophagus fuscicornis: cam2 Een zeer zeldzame bewoner van boomholtes, die hier verzameld werd in een holle Cantharis rufa: cam1, cam2, vijc Malachius bipustulatus: cam1, cam2, cam3, fruitboom. Cantharis cryptica: (cam1), euv pie1, pie2, sav2, vijl5 Cryptophagus reflexus (=pallidus auct.): sav2 Cantharis pallida: (cam1), cam2, (cam3), euv, Cerapheles terminatus: cam1 Cryptophagus punctipennis (=pilosus auct.): roo, (vaa2) Sphinginus lobatus: cam2 sav2 Rhagonycha fulva: pie2, sav2 Deze zeldzaamheid werd geklopt van fruit- Antherophagus pallens (L.) nec auct. (=nigri- Rhagonycha testacea: cam1, cam3 bomen in de hoogstamboomgaard te Bellet. cornis F.): pie2 Silis ruficollis: cam1, cam2 Axinotarsus ruficollis: pie2 Caenoscelis ferruginea: cam2 Malthinus punctatus: cam3, elz Axinotarsus marginalis: cam1, pie1, pie2 Atomaria fuscata: cam1 Malthinus cf seriepunctatus: sav2 Atomaria lewisi: pie2, roo Malthinus balteatus: cam2 KATERETIDAE Atomaria gutta: par2 Malthodes sp.: cam3 Kateretes pedicularius: cam1, cam3, pie2 Een tegenwoordig zeldzame graslandsoort. Kateretes rufilabris: cam1 Atomaria mesomela: cam1 BOSTRICHIDAE Brachypterus urticae: cam1, cam3, elz, euv, Atomaria rubella: pie2 Li Lyctus brunneus: elz par2, pie2, sav2, vaa2, vijc, vijl5 Atomaria testacea: pie2 Brachypterus glaber: cam1, cam3, elz, pie2, Atomaria nigrirostris: par2, roo ANOBIIDAE – klopkevers vaa2, vijc Atomaria linearis: euv, par2, roo, sav2 Hedobia imperialis: pie1, sav2 Brachypterolus pulicarius: pie2 Ootypus globosus: roo Ptinus rufipes: euv, pie1, cam2, cam3 Brachypterolus linariae: pie2 Dryophilus pusillus: bob, pie1 EROTYLIDAE Ochina ptinoides: bob, pie2, sav2 NITIDULIDAE Tritoma bipustulata: elz Leeft monofaag op klimop (Hedera helix). 8 Epuraea melanocephala: elz, euv, sav2 Triplax russica: sav2 Xestobium plumbeum: pie1, pie2 Deze soort werd door Schilthuizen (1982) als Xestobium rufovillosum: vijl2 nieuw voor de fauna gemeld van een bloeiend BYTURIDAE – frambozentorren Stegobium paniceum: elz, cam3 Linaria vulgaris (vlasbekje) te Oostvoorne. Later Byturus tomentosus: sav2, vijl5 Anobium punctatum: pie1, sav2 ook gevonden in het Schuitwater te Limburg Byturus ochraceus: cam3, euv, pi1, roo, sav2 Li Anobium inexpectatum: bob, pie2, sav2 in boomzwammen in een elzenbroekbos Ook deze soort leeft monofaag op klimop. (Cuppen et al. 2003b) en van enkele andere BIPHYLLIDAE Anobium nitidum: bob, cam2 vindplaatsen. Biphyllus lunatus: vijl6 Anobium fulvicorne: cam3, pie1, sav2, vijl5 Epuraea pallescens: euv, pie2 Anobium denticolle: pie2 Meligethes coracinus: pie2 CERYLONIDAE Ptilinus pectinicornis: cam2, elz, sav2, vijl5 Meligethes coeruleovirens: cam1 Cerylon fagi: sav2 Meligethes aeneus: cam1, cam2, cam3, elz, Een zeldzame xylodetricole soort die in TROGOSSITIDAE euv, pie1, pie2, roo, sav2 haar verspreiding vrijwel tot Zuid-Limburg Nemosoma elongatum: vijl4 Meligethes viridescens: cam3, sav2 beperkt is. Meligethes difficilis: elz Cerylon histeroides: cam2, elz, sav2, vijl5 CLERIDAE – bonte kevers Meligethes obscurus: sav2 Cerylon ferrugineum: sav2 Thanasimus formicarius: vijl4, vijl5 Meligethes lugubris: pie1, pie2 Meligethes gagathinus: cam1 ENDOMYCHIDAE MELYRIDAE Meligethes carinulatus: pie1, pie2 Li Symbiotes gibberosus: cam2, pie1 Dasytes plumbeus: bob, cam1, cam2, cam3, Meligethes nigrescens: pie2 Een zeer zeldzame xylodetricole soort die re- elz, euv, par1, pie1, pie2, sav2, vaa2, vijl5 Cychramus luteus: sav2 cent alleen bekend is uit Utrecht. Mogelijk Dolichosoma lineare: pie2 Cryptarcha strigata: vijl1, vijl3 breidt de soort zich uit. Charopus pallipes: pie1, pie2, roo Endomychus coccineus: pie1 entomologische berichten 147 68(4) 2008

COCCINELLIDAE – lieveheersbeestjes MYCETOPHAGIDAE CERAMBYCIDAE – boktorren Henosepilachna argus: vijc Litargus connexus: elz, sav2 Grammoptera ruficornis: cam2, cam3, euv, Subcoccinella vigintiquatuorpunctata: cam1 pie1, pie2, sav2, vijl3, vijl5 Coccidula scutellata: roo CIIDAE Alosterna tabacicolor: cam3, pie1, vijl4 Coccidula rufa: cam1, cam2, elz, par2, roo Cis sp.: cam2, vijl5 Leptura maculata: bob, cam2, cam3, pie2, Rhyzobius litura: euv, pie1, vijc Cis setiger: pie2, sav2 sav2, vijl2 Rhyzobius chrysomeloides: cam2 Pseudovadonia livida: cam1, cam2, pie1, pie2, Scymnus mimulus: (pie2), roo TETRATOMIDAE sav2, vijc, vijl5 Scymnus rubromaculatus: pie2 Tetratoma ancora: sav2 Corymbia fulva: cam2, pie1, pie2 Scymnus haemorrhoidalis: cam1, roo Pachytodes cerambyciformis: vijl2 Platynaspis luteorubra: pie2, roo MORDELLIDAE Stenurella melanura: pie1, pie2, roo, sav2, Exochomus quadripustulatus: cam2, sav2 Variimorda villosa: pie1 vijl5 Anisosticta novemdecimpunctata: cam1, cam2 Mordella holomelaena: vijl5 Obrium brunneum: vijl4 Tytthaspis sedecimpunctata: cam1, cam2, Mordellistena sp.: euv, pie1, pie2, roo, sav2 Molorchus umbellatarum: cam2, pie1, pie2 pie2, roo Li Mordellistena weisei: pie2, (sav2) Een zeer zeldzame boktor. De laatste vondsten Adalia decempunctata: vijl5 Mordellistena pumila: pie1, (pie2) stammen nog uit de tijd van Everts, dus bijna Adalia bipunctata: euv, vaa1, vaa2, vijc Mordellistena acuticollis: pie2 een eeuw geleden. Coccinella septempunctata: cam1, cam2, elz, Mordellochroa abdominalis: vijl5 Stenopterus rufus: cam2, pie2 euv, pie1, pie2, roo, vaa2, vijc, vijl5 Hylotrupes bajulus: vijl5 9 Harmonia axyridis: bob, cam1, cam2, elz, COLYDIIDAE Phymatodes testaceus: vijl3 euv, pie1, pie2, sav2, vaa1, vaa2, vijc, vijl5 Synchita humeralis: bob, pie2, sav2 Clytus arietis: vijl2 Het inmiddels berucht geworden veelkleurig Bitoma crenata: sav2, vijl5 Pogonocherus hispidus: bob, sav2 Aziatisch lieveheersbeestje werd voor het Leiopus nebulosus: bob eerst gemeld uit Nederland in 2004, met daar- TENEBRIONIDAE – zwartlijven Agapanthia villosoviridescens: cam1, cam2, bij één vindplaats in Limburg te Milsbeek Lagria hirta: sav2, vijl5 pie1, sav2, vijl2 (Cuppen et al. 2004). Inmiddels het meest alge- Lagria atripes: vijl5 Phytoecia cylindrica: euv, pie1 mene lieveheersbeestje van Nederland en een Diaperis boleti: sav2, vijl4 Deze soort is in Nederland alleen bekend uit extreem voorbeeld van een invasieve soort. Scaphidema metallicum: pie2, sav2 de provincie Limburg. Calvia decemguttata: euv Corticeus unicolor: bob, sav2, vijl4, vijl5 Tetrops praeustus: cam2 Calvia quatuordecimguttata: cam2, elz, sav2 Isomira murina: pie2 Propylea quatuordecimpunctata: cam1, cam2, Mycetochara linearis: cam2, elz CHRYSOMELIDAE – bladkevers euv, par1, pie1, pie2, roo, sav2, vijl5 Bruchus loti: pie2 Anatis ocellata: vijl4 OEDEMERIDAE Bruchus atomarius: cam2 Halyzia sedecimguttata: cam2, cam3 Oedemera nobilis: cam1, cam2, elz, pie1, Bruchus rufimanus: pie2 Psyllobora vigintiduopunctata: elz, pie1, sav2 pie2, roo, sav2, vijl5 Een zeldzame soort. Oedemera virescens: cam1 11 Bruchus affinis: pie1, pie2 CORYLOPHIDAE Oedemera lurida: cam1, cam2, pie1, pie2, roo, Een zeldzame soort van kalkgrashellingen die Li Clypastraea nana: cam2, cam3 sav2 voor het eerst uit Nederland werd gemeld door Sericoderus lateralis: pie2, vijl5 Brakman (1968) van Epen. De vindplaats op de Orthoperus sp.: vijl4, vijl5 PYROCHROIDAE – vuurkevers Sint Pietersberg sluit aan op Belgische vind- Pyrochroa coccinea: cam3 plaatsen bij Ternaaien. CORTICARIIDAE Bruchus luteicornis: pie2, sav2 Latridius hirtus: sav2 SALPINGIDAE Bruchidius varius: pie1, pie2, sav2 Enicmus cf brevicornis: sav2 99 Lissodema cursor: bob, sav2 Deze waarschijnlijk op Trifolium-soorten (kla- Enicmus transversus: pie2 Lissodema denticolle: bob, elz ver) levende kever werd in 1996 voor het eerst Enicmus histrio: sav2 Vincenzellus ruficollis: sav2 uit Nederland gemeld door Sterrenburg van de Cartodere bifasciata: euv, pie1, pie2, sav2 Salpingus planirostris: cam2, sav2 vindplaats Cottessen, daarna ook van diverse Cartodere nodifer: elz, pie2, sav2, vijl5 plaatsen in het Roerdal (Cuppen et al. 2003a). Stephostethus lardarius: euv, sav2 SCRAPTIIDAE Bruchidius villosus: sav2, vijl5 Corticaria sp.: vijl5 Scraptia fuscula: cam2 Donacia versicolorea: cam1 Corticarina fuscula: pie2, roo De eerste vondst sinds 1956 van deze xylode- Donacia marginata: cam1 Cortinicara gibbosa: cam1, cam2, pie1, pie2, tricole soort, hier gezeefd uit een holle Donacia vulgaris: roo sav2 fruitboom. Donacia simplex: cam1, cam2 10 Melanophthalma suturalis: cam1 Anaspis lurida: cam3, sav2 Donacia cinerea: roo Het genus Melanophthalma wordt in de versla- Anaspis frontalis: cam3, euv, pie2, sav2 Plateumaris sericea: cam1, cam2 gen van de zomerbijeenkomsten te Hunsel Anaspis maculata: cam3, euv, pie1, pie2 Plateumaris consimilis: cam1, cam2 (Cuppen et al. 2000) en Herkenbosch (Cuppen Anaspis thoracica: cam2 Oulema gallaeciana: cam1, cam2, pie1, pie2, et al. 2003a) gemeld. De (recente) Nederlandse Anaspis pulicaria: cam1, euv, pie2, sav2 roo, sav2, vijl6 vondsten van dit genus werden bewerkt door Deze soort is buiten Limburg zeer schaars. Oulema melanopus: cam1, cam2, (roo) Cuppen & Vorst (2006). Bovengenoemd mate- Anaspis regimbarti: cam3 12 Oulema duftschmidi: cam1, pie1, pie2, sav2 riaal behoorde tot de soort M. suturalis, die nu Anaspis rufilabris: els, euv De mannetjes van O. duftschmidi en O. melano- werd gevonden bij het verzamelen van water- Anaspis costai: cam3, sav2 pus zijn goed te onderscheiden op basis van de kevers en het onder water trappen van oever- Is recent slechts bekend uit Limburg. flagel in de scleriet van de penis, de vrouwtjes vegetatie (pollen) in een plas-dras grasland Anaspis flava: pie2, sav2 op basis van de spermatheca. Voor Nederland langs de Geul. Een karakteristieke vindplaats werd O. duftschmidi voor het eerst gemeld in voor deze soort. 1992, onder andere uit Limburg (Beenen & 148 entomologische berichten 68(4) 2008

Winkelman 1992). 11 Altica lythri: cam1, (roo) 99 Rhopalapion longirostre: gro, pie1, vijc Crioceris asparagi: pie1 Deze op Epilobium hirsutum (harig wilgenroosje) Deze spitsmuis met een wel zeer lange snuit, Lilioceris merdigera: sav2 levende soort werd voor het eerst gemeld van bij de vrouwtjes is deze vrijwel net zo lang als Labidostomis longimana: pie1, pie2, roo een moerasje bij Cottessen (Brakman 1968), de rest van het lichaam, werd in 1993 voor het Een zeldzame soort die in haar verspreiding ongetwijfeld dezelfde vindplaats als de huidi- eerst op Alcea rosea (stokroos) waargenomen in beperkt is tot Limburg. ge. De soort is overigens niet zeldzaam in een tuin in Arnhem (Kuijper-Nannenga 1995). Cryptocephalus aureolus: pie1 geheel Nederland. Recent neem het aantal vondsten snel toe. Deze zeldzame soort werd gesleept in een Hermaeophaga mercurialis: sav2 Protapion fulvipes: cam1, pie1, pie2, roo, sav2 kalkgrasland. Deze soort is alleen bekend uit Limburg en Protapion nigritarse: pie2, roo Cryptocephalus moraei: cam1, pie1, pie2, roo, leeft op Mercurialis perennis (overblijvend Protapion filirostre: roo sav2, vijl6 bingelkruid). Protapion trifolii: cam1, pie1, pie2, pla, sav2 Cryptocephalus vittatus: pie1, pie2, roo Neocrepidodera transversa: pie2 Protapion apricans: cam1, pie1, pie2 Cryptocephalus ocellatus: roo Neocrepidodera ferruginea: cam2, elz, roo, vijc Protapion assimile: cam1, pie1, pie2 Leptinotarsa decemlineata: vijl6 Hippuriphila modeeri: cam1, roo Perapion violaceum: cam2, pie1, pie2, pla Chrysolina herbacea: cam1 Crepidodera fulvicornis: bob, sav2 Perapion curtirostre: pie1, pie2 In haar verspreiding beperkt tot de provincie Crepidodera aurata: cam1, euv, sav2 Catapion seniculus: pie2 Limburg. Crepidodera plutus: euv Catapion pubescens: roo Chrysolina fastuosa: cam1, cam2, euv, sav2, Epitrix pubescens: cam1, cam2, roo Stenopterapion tenue: pie2 vijc, vijl4, vijl5 Podagrica fuscicornis: gro, pie1, pie2, vijc Ischnopterapion loti: pie1, pie2 Chrysolina polita: cam1, cam2, pie1, roo Een vrij zeldzame soort die leeft op Malva spp. Ischnopterapion virens: pie2 Chrysolina sturmi: par2 (kaasjeskruid) en Alcea rosea (stokroos). Oxystoma craccae: sav2 Chrysolina varians: bob, pie1, pie2 Chaetocnema mannerheimii: cam1 Eutrichapion viciae: pie2 Chrysolina hyperici: pie1, pie2 Chaetocnema arida: cam2 Eutrichapion ervi: pie1 Chrysolina marginata: pie1 Chaetocnema hortensis: euv, roo Deze soort werd ongeveer 100 jaar geleden Sphaeroderma testaceum: pie2, roo, sav2 ERIRHINIDAE voor het laatst gevonden op de Sint Pietersberg Sphaeroderma rubidium: cam2, pie1, pie2, Tanysphyrus lemnae: cam1, roo (Beenen 2008). roo Notaris acridula: cam3 Gastrophysa polygoni: pie1 Psylliodes affinis: cam2 Gastrophysa viridula: cam1, pie, vijc, vijl7 Psylliodes chrysocephalus: cam2 CURCULIONIDAE – snuikevers Phaedon cochleariae: cam1, cam2 Psylliodes napi: cam1 Otiorhynchus raucus: pie1, pie2, roo, sav2 Phaedon armoraciae: roo Psylliodes dulcamare: euv Otiorhynchus singularis: sav2, vijl4 Hydrotassa glabra: cam1 Cassida viridis: cam1, cam2 Otiorhynchus ovatus: elz, pie1, roo Hydrotassa marginella: cam1, cam2 Cassida vibex: pie2, pla 15 Simo variegatus: pie1 Plagiodera versicolora: cam3 Cassida rubiginosa: cam2, pie2, roo Bij een bewerking van het Nederlandse ma- Gonioctena olivacea: vijl5 Cassida stigmatica: pie1 teriaal van het genus Simo bleken alle exem- Phratora vitellinae: cam1 Cassida denticollis: pie1, pie2 plaren te behoren tot S. variegatus en niet tot Galerucella pusilla: cam2 S. hirticornis, die als enige vertegenwoordiger op Galeruca tanaceti: pie2, roo ANTHRIBIDAE de lijst stond (Heijerman 2002). De soort lijkt Galeruca pomonae: pie1 Bruchela suturalis: pie2 in haar verspreiding beperkt tot Zuid-Limburg. Deze eertijds op de zandgronden wijd ver- Bruchela rufipes: pie2 Caenopsis fissirostris: vijl4 breide soort is na 1950 slechts bekend uit Platyrhinus resinosus: vijl6 Phyllobius viridearis: pie1, pie2 Zuid-Limburg en van een vondst uit de duinen Rhaphitropis marchicus: cam2 Phyllobius roboretanus: bob, pie1 te Bloemendaal (Beenen et al. 2006). Platystomos albinus: sav2 Phyllobius pomaceus: euv, pie1, roo Phyllotreta nemorum: cam1, pie2, roo Choragus sheppardi: bob, sav2 Phyllobius argentatus: cam2 Phyllotreta undulata: cam2, elz, euv, pie1, roo Phyllobius betulinus: pie1, pie2 Phyllotreta ochripes: euv RHYNCHITIDAE Trachyphloeus scabriculus: pie1 Phyllotreta atra: cam2, pie2 Neocoenorrhinus germanicus: cam3 Trachyphloeus asperatus: sav2 Phyllotreta punctulata: pie1 Deporaus betulae: cam3 Polydrusus impar: vijl4 Phyllotreta consobrina: pie1 Een zeldzame snuitkever die in Nederland uit- Phyllotreta consobrina en P. punctulata zijn beide ATTELABIDAE sluitend in Zuid-Limburg is waargenomen. recent alleen in Limburg aangetroffen. Apoderus coryli: vijl7 Polydrusus pallidus: vijl4 Aphtona nonstriata: cam1, cam2 Polydrusus impressifrons: roo Longitarsus succineus: pie1 APIONIDAE – spitsmuisjes Polydrusus tereticollis: vijl4 Longitarsus melanocephalus: pie1, pie2, roo Ceratapion onopordi: pie1, pie2 Polydrusus formosus: cam3, euv, pie1, sav2 13 Longitarsus ballotae: pie2 14 Ceratapion gibbirostre: pie1, pie2, pla Liophloeus tessulatus: bob, pie1, sav2 De eerste waarneming van deze Longitarsus- Uit recent onderzoek is gebleken dat vrijwel Barypeithes araneiformis: sav2 soort werd gedaan op 4 januari 2001 toen een alle vondsten van C. carduorum in werkelijk- Barypeithes pellucidus: elz, euv, pie1, pie2, exemplaar werd gezeefd uit strooisel aan de heid tot C. gibbirostre behoren (Heijerman & roo, sav2, vijl4, vijl5 voet van een steilwand bij de Duivelsgrot op Alders 2001). Deze soort is zeer gewoon op Strophosoma melanogrammum: bob, sav2, de Sint Pietersberg (Beenen & Winkelman distels van de genera Carduus en Cirsium. vijl5 2002). Hier groeiden ook enkele exemplaren Aspidapion radiolus: elz, pie1, pie2 Strophosoma capitatum: sav2, vijl4 van de voedselplant Marrubium vulgare Aspidapion aeneum: pie1, pie2 Barynotus obscurus: pie1, vijl4 (malrove). Nu werd een exemplaar gesleept Kalcapion pallipes: sav2 Sitona cambricus: cam1 op dezelfde vindplaats. Pseudapion rufirostre: elz, pie1 Sitona lineatus: pie1, pie2 Longitarsus luridus: sav2 Malvapion malvae: elz, pie1 Sitona suturalis: pie1 Sitona sulcifrons: pie1. pie2 entomologische berichten 149 68(4) 2008

10. De zeldzame snuitkever Lixus angustatus werd gevangen in het Bovenste Bosch. Foto: Theodoor Heijerman. 10. The rare Dutch weevil Lixus angustatus was captured in the Bovenste Bosch.

Sitona lepidus: cam1, pie1, pie2, roo Bradybatus fallax: sav2 Ceutorhynchus erysimi: pie1, pie2, sav2 Sitona hispidulus: pie2, roo Curculio glandium: cam3, pie1, sav2 Ceutorhynchus chalybaeus: pie2 Sitona cylindricollis: pie2 Magdalis ruficornis: cam2 99 Ceutorhynchus sulcicollis: pie1 Sitona humeralis: pie2, roo Magdalis flavicornis: cam3 Ceutorhynchus pallidactylus: pie1, roo Tanymecus palliatus: pie1, pie2, pla, roo Leiosoma deflexum: roo, sav2 Ceutorhynchus cochleariae: cam1 16 Lixus angustatus: bob Hypera zoilus: roo Ceutorhynchus constrictus: pie1 De eerste Nederlandse waarneming van deze Hypera meles: pie1 Ceutorhynchus assimilis: bob soort (figuur 10) werd in 1990 gedaan door Hypera plantaginis: pie2 Ceutorhynchus typhae: cam1, pie2 P. Poot (Heijerman, 1993). Er zijn slechts enkele Hypera postica: pie1, pie2, pla, roo Ceutorhynchus pyrrhorhynchus: pie1, roo waarnemingen bekend uit Limburg. Hypera nigrirostris: pie2 Parethelcus pollinarius: pie1 Larinus planus: cam1, cam2, pla Kyklioacalles roboris: cam2, pie2, sav2, vijl3. Glocianus distinctus: pie2 17 Larinus turbinatus: cam3, pie1, pie2, pla vijl4 Glocianus punctiger: cam1, roo Een bewoner van Cirsium- en Carduus-soorten, 18 Acalles misellus: pie2, sav2, vijl4 Microplontus rugulosus: pie1 die pas onlangs voor het eerst uit Nederland Soorten van het genus Acalles worden vaak Hadroplontus trimaculatus: pie1 werd gemeld, onder andere uit Limburg waar gevonden door het afkloppen van jonge scheu- Trichosirocalus troglodytes: pie1, pie2 het eerste exemplaar werd gesleept in het ten en opslag aan de voet van oude bomen van Trichosirocalus spumyi: pie1 Savelsbosch (Heijerman 2007). De soort lijkt onder andere de genera Tilia, Alnus, Fagus en Nedyus quadrimaculatus: bob, cam1, cam2, zich vrij snel uit te breiden. Quercus. Daarnaast kunnen ze gezeefd worden. elz, euv, sav2, vaa2 Rhinocyllus conicus: pie1, pie2 Acalles misellus werd voor het eerst in Neder- Mecinus pyraster: pie1, pie2, sav2 Een zeldzame snuitkever die alleen uit land verzameld in 1993 in het Savelsbosch 99 Gymnetron pascuorum: pie1, pie2 Limburg bekend is. (Heijerman 2004) Gymnetron veronicae: cam1 Stereocorynes truncorum: cam3 Ruteria hypocrita: sav2 Gymnetron antirrhini: pie2 Dorytomus longimanus: pie1 Deze soort is alleen bekend van het Savels- Cleopomiarus graminis: pie2 Dorytomus taeniatus: pie1 bosch (Heijerman 2004). Miarus campanulae: vijl2 Tychius squamulatus: pie1 Aulacobaris lepidii: roo Cionus alauda: cam1, cam2, pla, vijl2 Tychius junceus: pie2, roo Aulacobaris picicornis: pie2 Cionus tuberculosus: pie1, vijl5 Tychius picirostris: cam1, par2, pie1, pie2, roo Limnobaris cf dolorosa: cam1 Stereonychus fraxini: bob Tychius meliloti: pie1, pie2 Mononychus punctumalbum: cam1, cam2 Rhampus pulicarius: bob, pie1 Tychius pusillus: pie2 Rhinoncus pericarpius: cam1, cam3, pie1, roo, Scolytus rugulosus: cam2 Sibinia cf primita: roo vijl5 Scolytus intricatus: elz Anthonomus pedicularius: bob Coeliodes nana: pie1 Scolytus mali: cam2 Anthonomus rubi: pie1, pie2, sav2 Zacladus exiguus: pie1 Hylastes opacus: vijl4 150 entomologische berichten 68(4) 2008

11. De prachtkever Anthaxia salicis werd op de Sint Pietersberg gevonden. Foto: Theodoor Heijerman. 11. The pasture splendour beetle Anthaxia salicis was found at the Sint Pietersberg.

Hylastes cunicularius: vijl4, vijl5 verslag niet toe aan alle zeldzaamheden en Cyphon palustris, de lycide Omalis fontisbella- Hylurgops palliatus: vijl4, vijl5 opmerkelijke soorten uitgebreid aandacht te quaei en de snuitkever Stereocorynes truncorum. Li Polygraphus poligraphus: vijl4 schenken. De onderzochte deelgebieden zijn: Heel bijzonder was de hoogstamboomgaard te Leperisinus fraxini: bob, pie1, pie2, sav2 de omgeving van Camerig (cam), het Neder- Bellet met zeer veel dood hout en bossen met Crypturgus sp.: vijl4 landse deel van de Sint Pietersberg (pie), de uitgewaaide takken. Hier werden tal van bij- Crypturgus pusillus: bob, vijl5 mergelgroeve bij ‘t Rooth (roo), het Savelsbosch zondere soorten van de meest uiteenlopende Xylocleptes bispinus: bob, pie1 (sav), het Vijlenerbosch (vijl) en de oevers van families verzameld door het kloppen van tak- Dryocoetes autographus: bob, vijl4, vijl5 de Geul (par) en de Gulp (euv). kenbossen, het zeven van molm van een holle Dryocoetes villosus: sav2 In de omgeving van Camerig werd vooral aan- boom en visuele inspectie van loslatende 99 Gnathotrichus materiarius: bob dacht besteed aan poeltjes, kwelmoeras en schors van dode bomen, en er werd gesleept. 99 Taphrorychus bicolor: sav1, sav2 vochtige hooi- en weilanden langs de Geul, Zeer zeldzame soorten waren onder andere de Taphrorychus villifrons: sav1, sav2 daarnaast de Bellet-boomgaard bij Cottessen, boktor Molorchus umbellatarum, de anthribide Pityogenes chalcographus: vijl4, vijl5 en ook werden enkele waarnemingen gedaan Rhaphitropis marchicus, de scydmaenide 99 Ips typographus: bob, pie2, vijl4, vijl5, vijl7 in de zuidelijkste laagstgelegen rand van het Scydmaenus perrissii, de corylophide Clypastraea Xyleborus sp.: sav2, vijl4 Vijlenerbosch. In dit deelgebied werden 289 nana, de scraptiide Scraptia fuscula en de Xyleborus saxeseni: sav2 taxa waargenomen. Waterkevers werden ver- cryptophagiden Caenoscelis ferruginea en zameld in een poel met veel kroos in een wei- Cryptophagus fuscicornis. De verzamelactiviteiten van de coleopterologen land en op relatief diepe kwelplekken in een Op het Nederlandse deel van de Sint Pieters- waren dit jaar duidelijk beperkt tot een kleiner kwelmoeras, waarbij ook veel hygrofiele ter- berg werd vooral verzameld in de omgeving aantal deelgebieden dan in voorgaande jaren, restrische kevers werden gevonden. Het aantal van het Popelmondedal en nabij Neerkanne, terwijl binnen de deelgebieden ook nog sprake bijzondere soorten was beperkt, met als meest waarbij de meeste aandacht uitging naar de was van concentratie in een of twee kilome- opvallende soorten de waterkevers Hydroporus kalkgrashellingen en in mindere mate naar terhokken. Daarbij kwamen de belangrijkste melanarius (meestal in hoogvenen en vennen), het bos. Op de kalkgraslanden werd door en meest kenmerkende biotopen van Hydraena assimilis, Elodes minuta en E. elongata, iedereen uiteraard gesleept in de zeer Zuid-Limburg alle aan bod: kalkgraslanden, en de oeverbewonende Bledius defensus, kruidenrijke vegetatie, daarnaast werd ook hellingbos, hoogstamboomgaard, mergelgroeve Curimopsis setigera en Melanophthalma suturalis, schapenmest onderzocht. Op de overgang van en bergbeek(je). Vanwege de zeer hoge water- daarnaast veel fytofagen van moerasplanten grasland naar bos werden de in de bosrand standen en hoge stroomsnelheden waren de zoals de bladkevers Plateumaris consimilis, voorkomende struiken geklopt. In het bos grotere bergbeken als Geul en Gulp slechts in Chrysolina herbacea, Hydrothassa glabra en werd gekeken onder dood hout, achter schors, beperkte mate bemonsterbaar. Het aantal bij- H. marginella, en de snuitkevers Gymnetron daarnaast zaten er enkele kevers aan het zondere soorten, met name soorten die slechts veronicae en Cionus alauda. Langs de oevers van lopende sap van een beschadigde eik (Quercus). een zeer beperkt areaal in Nederland (Zuid- Berversbergbeek werden enkele bijzonderhe- In het bos lag een hoopje illegaal gestort Limburg) hebben, was dit jaar uitzonderlijk den verzameld als de kortschilden Lesteva gazonmaaisel dat werd uitgezeefd. In totaal groot. Helaas laat de beschikbare ruimte in dit monticola en L. pubescens, de moerasweekschild werden in dit deelgebied 274 taxa gezien waar- entomologische berichten 151 68(4) 2008

bij met name de lijst van fytofagen erg lang is Hier werd gesleept, geklopt en bodemateriaal over de verzamelactiviteiten tijdens de en veel bijzondere soorten telt. In de hoopjes gezeefd, en werden schors en boomstammen NEV-zomerbijeenkomsten werd driemaal gazonmaaisel waren kortschilden van de onderzocht, wat resulteerde in 174 taxa. De de provincie Limburg bezocht. In 1991 werden genera Anotylus en Atheta goed vertegen- keverfauna telde tal van zeldzame soorten die 305 kevertaxa gemeld tijdens de bijeenkomst woordigd, daarnaast ook veel vrij algemene voornamelijk in Zuid-Limburg voorkomen, te Mechelen (Vorst et al. 1992), in 1999 te soorten uit de families Cryptophagidae en waaronder veel soorten die aan dood hout ge- Hunsel werden 760 taxa gemeld (Cuppen et al. Corticariidae. Bij het slepen werden zeer veel bonden zijn. Bij het slepen en kloppen werden 2000) en in 2002 te Herkenbosch werden 793 bijzonder zeldzame soorten gevangen, onder wel zes soorten uit de familie Anobiidae waar- taxa gerapporteerd (Cuppen et al. 2003a). andere de melyride Charopus pallipes, de mor- genomen, daarnaast de slechts van enkele Vooral duidelijk wordt dat we in 1991 nog als delliden Mordellistena weisei, M. acuticollis en waarnemingen bekende eucnemide Microrha- oprechte keveramateurs konden worden M. pumila, de prachtkevers Anthaxia salicis gus lepidus. De op het overblijvend bingelkruid beschouwd, maar dat we in de loop der tijd (figuur 11) en A. nitidula en de snuitkevers Lari- levende Hermaeophaga mercurialis was talrijk geëvolueerd zijn tot een sterke en fanatieke nus turbinatus, Rhynocillus conicus, Cleopomiarus op de voedselplant. Achter de schors van een groep coleopterologen die binnen het tijdsbe- graminis en Aulocobaris picicornis, daarnaast tal- dode Acer pseudoplatanus (esdoorn) was het rol- stek van een weekend in staat is een lange lijst rijke bladkevers, waarover recent uitvoerig be- rond vliegend hert Sinodendron cylindricum de van taxa te produceren. Bovendien kunnen we richt is door Beenen (2008). Onder een liggende opvallendste soort door haar grootte. Veel klei- langzaam maar zeker op basis van onze erva- boomstam tenslotte waren het klein vliegend ner, maar net zo bijzonder waren onder ande- ringen de vangsten beter duiden. Daarnaast hert Dorcus parallelipipedus (vrij algemeen in re Placonotus testaceus, Cis setiger, Latridius hirtus kunnen we nu gaan nadenken over het maken Zuid-Limburg), Symbiotes gibberosus en de zeer en zes soorten Scolytidae (tegenwoordig wor- van verspreidings- en ecologische atlassen fraai roodzwart gekleurde Endomychus coccineus den deze tot de Curculionidae gerekend). Uit van verschillende keverfamilies, waartoe de de meest opvallende soorten. het bodemmateriaal werden als meest zeldza- gegevens van de zomerbijeenkomsten een De mergelgroeve bij ‘t Rooth werd door de me soorten de kortschild Xylodromus testaceus waardevolle bijdrage zullen vormen. meeste coleopterologen bezocht. Ondanks een en de cryptophagiden Cryptophagus punctipen- heftige onweersbui midden op de dag werden nis en C. pallidus gezeefd. PSEUDOSCORPIONES hier in totaal 305 taxa verzameld, waarmee dit Het Vijlenerbosch is met het aangrenzende – bastaardschorpioenen de soortenrijkste locatie was en dit terwijl de Malensbosch, bij Vaals, het hoogst gelegen bos activiteiten voornamelijk beperkt bleven tot in Nederland. Het hoogteverschil tussen de G. Vierbergen het verzamelen van wateren oeverkevers en top in het Malensbosch (290 m +NAP) en het het afscheppen van een tijdelijke regenwater- dal bedraagt ongeveer 90 meter. De hoogge- CHERNETIDAE plas. In diverse poeltjes, variërend in opper- legen kernen van het bos bestaan voornamelijk Chernes cimicoides: cam3 (1 ex.) vlakte en vooral bodemsamenstelling (kale uit Picea abies (spar), de lager gelegen delen Mogelijk heeft deze Europese soort slechts een mergel tot humeuze bodems), werden als vooral uit loofbomen, waaronder veel esdoorn. klein verspreidingsgebied in Nederland; de bijzondere waterkevers genoteerd: Haliplus Hier werd vooral verzameld op een kapvlakte enige bekende vondst is van Cottessen in 1981, obliquus (levend van kranswieren), Hygrotus in een sparrenbos, waarin nog veel stammen ‘uit knotwilg langs de Geul’ (Van de Toren confluens (een pioniersoort), Agabus bigutattus en stapels met dode takken lagen. Om deze 2005). Dit is een vindplaats op minder dan (bewoner van bergbeekjes), Laccobius striatulus reden is ook hier het aantal keversoorten dat 2 km van de hier vermelde vondst. en L. sinuatus (beide soorten meestal in stro- aan dood hout gebonden is groot, met in totaal mend water). Langs de oevers van poelen, 105 waargenomen soorten. Enkele van de op- ACARI – mijten maar vooral in een grote tijdelijke regenwater- vallendste soorten zijn de boktor Hylotrupes plas onstaan na het onweer werden zeer bajulus, die vaker als schadelijk soort in huizen G. Vierbergen veel bijzondere loopkevers waargenomen wordt aangetroffen dan in het veld, de lycide zoals Dyschirius angustatus, Bembidion milleri, Omalisus fontisbellaquaei, de uitsluitend PHYTOSEIIDAE B. stomoides, B. fluviatile en Bradycellus csikii, uit Limburg bekende ostomide Nemosoma Amblyseius andersoni: kun2 (3/) daarnaast diverse Leiodidae en Staphylinidae, elongatum en de zeldzame snuitkevers Acalles Anthoseius richteri: kun2 (4/, 2?) zoals Platystethus capito, P. degener, P. nitens, roboris en A. misellus. Biphyllus lunatus is een Euseius finlandicus: kun2 (20/, 5?, 1Dn) Stenus contumax, Scopaeus sulcicollis en diverse zeldzame keversoort die leeft in de kogel- Neoseiulus cucumeris: fro (1/) Bledius-soorten. De groeve wordt begraasd houtskoolzwam Daldinia concentrica. Achter NL Proprioseiopsis okanagensis: kun1 (1/) door geiten waardoor in de tijdelijke poel schors en in het buitenste hout van sparren Typhlodromus pyri: kun2 (1/) ook veel uitgespoelde mestkevers (Aphodius-, werden maar liefst tien soorten Scolytidae Onthophagus- en Cercyon-soorten) konden verzameld. ANYSTIDAE worden verzameld. Zeer bijzonder zijn ook Langs de oevers van de Geul en de Gulp wer- Anystis baccarum: fro (1/), hur (1Dn), kun2 de pilkevers Chaetophora spinosa en Curimopsis den elk slechts 80 soorten gesignaleerd. De (2/) setigera, en de snuitkever Aulocobaris lepidii, lage aantallen zijn te wijten aan de ontoegan- die van slechts weinig recente vindplaatsen kelijkheid van de bergbeken door de extreem TETRANYCHIDAE bekend zijn. Op Typha latifolia (lisdodde) werd hoge waterstanden. Toch werden hier ook Bryobia kissophila: kun2 (5/, 1Dn) de behaarde riethaan Donacia cinerea waar- enkele bijzondere soorten verzameld, zoals Bryobia rubrioculus: kun2 (2/, 2N, 2L) genomen. de oeverbewonende waterkevers Ochthebius NL Eotetranychus fagi: elz1 (2/) Het Savelsbosch is een fraai hellingbos met bicolon en Helophorus arvernicus (alleen langs Oligonychus karamatus: vijl1 (3/) een hoogteverschil van circa 50 m dat gedomi- de Geul), beide uitsluitend voorkomend langs neerd wordt door Fagus sylvatica (beuk), Carpi- snelstromende beken. Uitsluitend langs de ERIOPHYIDAE nus betulus (haagbeuk), Prunus avium (kers), Gulp werden de relatief zeldzame kortschilden Aceria origani: kun1 Tilia (linde), Acer pseudoplatanus (esdoorn) en Lesteva punctata, Carpelimus similis, Myllaena Viltgallen op Origanum vulgare met vele mijten Betula (berk), met een bijzonder rijke onder- elongata, M. brevicornis en Scaphisoma assimile De roofmijt Proprioseiopsis okanagensis (Chant) groei, onder andere Circaea lutetiana (groot aangetroffen; Anthophagus praeustus kwam werd hier geklopt uit een wegbermvegetatie heksenkruid), Mercurialis perennis (overblijvend langs beide beken voor. (vnl. Trifolium pratense en Mentha suaveolens) bingelkruid) en Allium ursinum (daslook). Sinds de hernieuwde jaarlijkse verslaglegging aan de voet van de Kunderberg en wordt hier 152 entomologische berichten 68(4) 2008

Dankwoord als nieuw voor Nederland vermeld. Een / van aangetast door deze mijt. Eotetranychus fagi deze roofmijt bevindt zich ook in de collectie wordt niet zeldzaam gevonden in beuken- Onze dank gaat uit naar de drie terrein- van de Plantenziektenkundige Dienst te Wage- hagen (Fagus sylvatica) en is voor het eerst in beherende instanties die toestemming ver- ningen (etiketgegevens: Udenhout, v-1990, Nederland gevonden te Venray (AC 197-393, leenden tot het verrichten van entomologisch malaiseval, leg. E. Bouvy, det. G. Vierbergen). 29-vi-2005, leg. S. Casier, det. G. Vierbergen). onderzoek: Natuurmonumenten, Stichting Ook de spintmijt Eotetranychus fagi (Zacher) In België werd deze soort voor het eerst in 2002 Het Limburgs Landschap en Staatsbosbeheer. wordt hier als nieuw voor Nederland vermeld. gevonden en in Groot Brittannië in 2004 De lage beukenhaag direct buiten de ingang (Witters et al. 2004, Halstead & Ostoya- van de Elset-accommodatie was zeer licht Starzewski, 2007)

LITERATUURLIJST Nederland (Col.: Micropeplidae). Entomo- De Graaf HW & Snellen PCT 1868. Micro- Aukema B 1986. Psallus (Hylopsallus) assimilis logische Berichten 43: 8. lepidoptera als nieuw voor de fauna van Stichel, 1956 en P. (H.) pseudoplatani Reich- Beenen R 2008. Bladkevers van de Sint- Nederland, opgegeven in de Algemeene ling, 1984, twee miriden nieuw voor de Pietersberg. Natuurhistorisch Maandblad Vergadering van 13 Julij 1867. Tijdschrift Nederlandse fauna (Heteroptera: Miridae, 97: 113-121. voor Entomologie 11: 49-84. Phylinae). Entomologische Berichten 46: Beenen R & Winkelman J 1992. Aantekeningen Drost B 2008. De genera Odeles en Elodes 117-119. over Chrysomelidae (Coleoptera) in Neder- (Coleoptera: Scirtidae) in Nederland. Ento- Aukema B 1989. Annotated checklist of land. 3. Entomologische Berichten 52: mologische Berichten 68: 12-16. Hemiptera-Heteroptera of the Nether- 169-170. Drost MBP, Cuppen HPJJ, van Nieukerken EJ & lands. Tijdschrift voor Entomologie 132: Beenen R & Winkelman J 1993. Naamlijst van Schreijer M 1992. De waterkevers van 1-104. de Nederlandse bladkevers (Coleoptera: Nederland. KNNV Uitgeverij. Aukema B 1990. Drie miriden nieuw voor de Chrysomelidae). Nederlandse Faunistische Halstead AJ & Ostoya-Starzewskyi JC 2007. Nederlandse fauna (Heteroptera: Miridae). Mededelingen 5: 9-18. Beech red spider mite Eotetranychus Entomologische Berichten 50: 165-168. Beenen R & Winkelman J 2002. Aantekeningen fagi (Zacher) (Acari: Tetranychidae), a pest Aukema B 2003. Wantsennieuws uit Zeeland over Chrysomelidae (Coleoptera) in Neder- of Fagus sylvatica new to Britain. British (Heteroptera). Nederlandse Faunistische land. 6. Entomologische Berichten 62: Journal of Entomology and Natural History Mededelingen 18: 1-16. 135-137. 20: 71-74. Aukema B 2008. Psallus (Apocremnus) montanus Beenen R, van Nunen F & Winkelman J 2006. Heijerman Th 1993. Naamlijst van de snuit- Josifov, 1973, in The Netherlands (Heterop- Aantekeningen over Chrysomelidae kevers van Nederland en het omliggend tera, Miridae). In: Advances in Heteroptera (Coleoptera) in Nederland. 8. Entomolo- gebied (Curculionoidea: Curculionidae, Research (Grozeva S & Simov N eds). gische Berichten 66: 150-154. Apionidae, Attelabidae, Urodonthidae, Pensoft. In druk. Berg MP, Tempelman D, Soesbergen M & Wijn- Anthribidae en Nemonychidae). Neder- Aukema B & Hermes D 2006. Verspreidings- hoven H 2008. Verspreidingsatlas landpis- landse Faunistische Mededelingen 5: 19-46. atlas Nederlandse wantsen (Hemiptera: sebedden, duizendpoten en miljoenpoten. Heijerman Th 2002. Veranderingen in de Heteroptera). Deel II: Cimicomorpha I EIS-Nederland, In druk. lijst van Nederlandse snuitkevers: Simo (Tingidae, Microphysidae, Nabidae, Antho- Beuk PLTh (ed) 2002. Checklist of the Diptera hirticornis vervalt voor onze fauna en coridae, Cimicidae & Reduviidae): 1-136. of the Netherlands. KNNV Uitgeverij. S. variegatus wordt toegevoegd (Coleoptera: Aukema B & Rieger Chr (eds) 1995. Catalogue Brakman PJ 1966. Lijst van Coleoptera uit Curculionidae). Nederlandse Faunistische of the Heteroptera of the Palaearctic Nederland en het omliggend gebied. Mededelingen 16: 91-98. Region Volume 1. Uitgeverij NEV. Monographieën van de Nederlandsche Heijerman Th 2004. The weevil genera Acalles, Aukema B & Rieger Chr (eds) 1996. Catalogue Entomologische Vereeniging 2: i-x, 1-219. Ruteria and Kyklioacalles in the Netherlands of the Heteroptera of the Palaearctic Brakman PJ 1968. Korte coleopterologische (Coleoptera: Curculionidae). Nederlandse Region Volume 2. Uitgeverij NEV. Notities VIII. Entomologische Berichten 28: Faunistische Mededelingen 21: 61-78. Aukema B & Rieger Chr (eds) 1999. Catalogue 108-114. Heijerman Th 2007. Het snuitkevergenus of the Heteroptera of the Palaearctic Cuppen JGM & Vorst O 2006. Het genus Larinus in Nederland, met Larinus turbinatus Region Volume 3. Uitgeverij NEV. Melanophthalma (Coleoptera: Latridiidae) in als nieuw soort voor de fauna (Coleoptera: Aukema B & Rieger Chr (eds) 2001. Catalogue Nederland. Entomologische Berichten 66: Curculionidae). Nederlandse Faunistische of the Heteroptera of the Palaearctic 114-117. Mededelingen 26: 1-16 Region Volume 4. Uitgeverij NEV. Cuppen JGM, Vorst O, Heijerman Th, Huij- Heijerman Th & Alders K 2001. Het voorkomen Aukema B & Rieger Chr (eds) 2006. Catalogue bregts J, van de Sande C, Langeveld SC & van de snuitkevers Ceratapion gibbirostre en of the Heteroptera of the Palaearctic Krikken J 2000. Coleoptera - kevers. In: C. carduorum in Nederland (Coleoptera: Region Volume 5. Uitgeverij NEV. Verslag van de 154e zomerbijeenkomst te Apionidae). Nederlandse Faunistische Aukema B, Cuppen JGM & Hermes DJ 2000. Hunsel, 4 t/m 6 juni 1999 (Vorst O, red.). Mededelingen 15: 7-12. Heteroptera – wantsen. In: Verslag van de Entomologische Berichten 60: xxv-xxxvii Kleukers R, van Nieukerken E, Odé B, 154e zomerbijeenkomst te Hunsel, 4 t/m 6 [verenigingsnieuws] Willemse L & van Wingerden W 1997. juni 1999 (Vorst O, red.). Entomologische Cuppen JGM, Vorst O, Heijerman T, Drost MBP, De sprinkhanen en krekels van Nederland Berichten 60: xix-xxii. Tiemersma Sj, Poot P, Muilwijk J, van de (Orthoptera). Nederlandse Fauna 1, Natio- Aukema B, Cuppen JGM, Nieser N, Tempelman Sande C, Teunissen APJA, van Maanen B, naal Natuurhistorisch Museum, KNNV D 2002. Verspreidingsatlas Nederlandse Jansen RP & Boer P 2003a. In: Entomo- Uitgeverij en EIS-Nederland. wantsen (Hemiptera: Heteroptera). Deel I: fauna van Meinweg en Roerdal - verslag Kuchlein JH & de Vos R 1999. Geannoteerde Dipsocoromorpha, Nepomorpha, Gerro- van de 157e zomerbijeenkomst te Herken- naamlijst van de Nederlandse vlinders. morpha & Leptopodomorpha: 1-169. bosch (Vorst O & Cuppen JGM, red.). Ento- Backhuys Publishers. Aukema B, Bos F, Cuppen JGM & Hermes DJ mologische Berichten 63: 68-73. Kuijper-Nannenga JL 1995. Rhopalapion 2003. Heteroptera – wantsen. In: Entomo- Cuppen J, Vorst O, Heijerman Th, van Nunen F, longirostre nieuw voor Nederland: een fauna van Meinweg en Roerdal – verslag van Maanen B, Tiemersma Sj & van grote sprong noordwaarts (Coleoptera: van de 157e zomerbijeenkomst te Herken- Nieuwenhuyzen A 2003b. Excursieverslag Apionidae). Entomologische Berichten bosch (Vorst O & Cuppen JGM, red.). Schuitwater - 4 mei 2002. Sektie Everts 55: 4-5. Entomologische Berichten 63: 64-66. Info 61: 5-11. Lohse GA & Lucht WH 1992. Die Käfer Mittel- Aukema B, Bos F, Hermes D & Zeinstra Ph 2005. Cuppen JGM, Vorst O, Drost MBP, Heijerman europas 13: 1-375. Goecke & Evers. Nieuwe en interessante Nederlandse Th, van Nunen FGJM, van Maanen B, Lohse GA.& Lucht WH 1989. Die Käfer Mittel- wantsen II, met een geactualiseerde Jansen RP, Langeveld SC, van Ee G, Teunis- europas 12: 1-346. Goecke & Evers. naamlijst (Hemiptera: Heteroptera). sen APJA & Huijbregts J 2004. In: Entomo- Lucht WH 1987. Die Käfer Mitteleuropas. Nederlandse Faunistische Mededelingen fauna van Noordoost-Twente - verslag van Goecke & Evers. 23: 37-76. de 158e zomerbijeenkomst te Ootmarsum Peeters TMJ, Raemakers IP & Smit J 1999. Voor- Beenen R 1983. Micropeplus staphylinoides (Cuppen JGM & Vorst O, red.). Entomo- lopige atlas van de Nederlandse bijen. EIS- (Marsham) weer waargenomen in logische Berichten 64: 188-208. Nederland entomologische berichten 153 68(4) 2008

Peeters TMJ, van Achterberg C, Heitmans WRB, Symphyta). In: Pflanzenwespen Deutsch- Entomologische Berichten 64: 113-121. Klein WF, Lefeber V, van Loon AJ, Ma- lands (Hymenoptera, Symphyta) (Taeger A Vorst O 2008. De Nederlandse soorten van het belis AA, Nieuwenhuijsen H, Reemer M, & Blank SM, eds): 49-135. Goecke & Evers. genus Curimopsis (Coleoptera: Byrrhidae). de Rond J, Smit J & Velthuis HHW 2004. Turin H 2000. De Nederlandse loopkevers, Entomologische Berichten 68: 53-58. De wespen en mieren van Nederland verspreiding en oecologie (Coleoptera: Vorst O & Huijbregts J 2001. Overzicht van de (Hymenoptera: Aculeata). Nederlandse Carabidae). Nederlandse Fauna 3. Natio- wijzigingen in de lijst van Nederlandse Fauna 6. Nationaal Natuurhistorisch Mu- naal Natuurhistorisch Museum, KNNV kevers (1987-1999) (Coleoptera). Entomo- seum, KNNV Uitgeverij en EIS-Nederland. Uitgeverij en EIS-Nederland. logische Berichten 61: 80-88. Rieger Chr & Rabitsch W 2006. Taxonomy and Van Aartsen B & Heijerman Th 1992. Anthaxia Vorst O & Cuppen JGM 2003. Entomofauna van distribution of Psallus betuleti (Fallén) and salicis, nieuw voor de Nederlandse fauna Meinweg en Roerdal – verslag van de 157e P. montanus Josifov stat. nov. (Heteroptera, (Coleoptera: Buprestidae). Entomologische zomerbijeenkomst te Herkenbosch. Ento- Miridae). Tijdschrift voor Entomologie 149: Berichten 52: 131-132. mologische Berichten 63: 59-74. 161-166. Van de Toren D 2005. Naamlijst en determina- Vorst O, Wieringa JJ & van Vondel B 1992. Schilthuizen M 1982. Interessante Coleoptera tiesleutel tot de pseudoschorpioenen van Coleoptera - kevers. In: Verslag van de van het eiland Voorne (II). Entomologische Nederland (Arachnida: Pseudoscorpiones). 146e zomervergadering van de Neder- Berichten 42: 97-100. Nederlandse Faunistische Mededelingen landse Entomologische Vereniging 31 mei Schilthuizen M 1988. Dirhagus lepidus in Neder- 23: 91-102. – 2 juni 1991 te Mechelen (L.) (Sommeijer land gevonden! Entomologische Berichten Van Stuivenberg F 1997. Tabel en versprei- MJ, red.). Entomologische Berichten 52: 48: 21-22. dingsatlas van de Nederlandse Steninae x-xiii [verenigingsnieuws] Sterrenburg FCF 1992. Ergänzungen zur Käfer- (Coleoptera: Staphylinidae). Nederlandse Waring P & Townsend M 2006. Nachtvlinders. fauna der Niederlande (Coleoptera). Ento- Faunistische Mededelingen 6: 1-60. Veldgids met alle in Nederland en België mologische Berichten 52: 77-80. Vorst O 1997. An annotated list of Dutch voorkomende soorten. Tirion. Sterrenburg FCF 1996. Bruchidius varius, eerste Scydmaenidea (Coleoptera). Entomolo- Witters J, Goossens F, de Bondt G & Casteels H melding uit Nederland (Coleoptera: gische Berichten 57: 185-196. 2004. First report of Eotetranychus fagi in Bruchidae). Entomologische Berichten 56: Vorst O 2003. Nieuws over Nederlandse kort- Belgium. Communications in Agricultural 129-130. schildkevers 2 – Omaliinae, Oxytelinae and Applied Biological Sciences 69: Taeger A, Altenhofer E, Blank SM, Jansen E, (Coleoptera: Staphylinidae). Entomo- 343-344. Kraus M, Pschorn-Walcher H & Ritzau K logische Berichten 63: 147-156. 1998. Kommentare zur Biologie, Vorst O 2004. Nieuws over Nederlandse Ontvangen: 10-16 juni 2008 Verbreitung und Gefährdung der Pflanzen- kortschildkevers 3 – Steninae, Geaccepteerd: 20 juni 2008 wespen Deutschlands (Hymenoptera, Paederinae (Coleoptera: Staphylinidae).

Summary Entomological fauna of Zuid-Limburg – report of the 162nd summer meeting at Mechelen The 162th meeting of the Netherlands Entomological Society took place from 8 – 10 June 2007, near Mechelen, in the south of the province of Limburg. A total of 1567 taxa of 14 arthropod orders were recorded. Thirty are being reported for the first time for this province, and two species of mites (Acari) are reported for the first time in The Netherlands: Proprioseiopsis okanagensis (Phytoseiidae) and Eotetranychus fagi (Tetranychidae).

Bas Drost Lingedijk 35 4014 MB Wadenoijen [email protected]

Jan G.M. Cuppen Buurtmeesterweg 16 6711 HM Ede