Godina ¤ Broj 11-12 Juni 2009. 3 KM

~asopis za duhovnu i kulturnu prosvjetu Godina ¤ broj 11-12 juni 2009. 3KM

PPorukaoruka GGostost Mitropolit “Sokola”“Sokola” Nikolaj Mitropolit NAKON Jovan RATA O^EKUJEMO ODSELILO VAS U 280.000 MANASTIRU PRAVOSLAV- LEPAVINA NIH VERNIKA

IIntervjuntervju VVi{egradskai{egradska ““Sokola”Sokola” sstazataza Radomir Anti} ODR@ANA PO[TEWE 30. SE NOSI VI[EGRAD- IZ KU]E SKA STAZA

RReportaàeportaà IInn memoriammemoriam Zoran Tmu{i} HVALA DRA@ANE! NAJSRE]- NIJI ÔVEK U SRPSKOJ SSD “SOKO” DOBRUN-VI[EGRAD PROSLAVILO KRSNU SLAVU Svetog Vasilija Ostro{kog, 12. maja 2009. godine Foto: Mladen Tomi} 5. ME\UNARODNI FESTIVAL FOLKLORA Vi{egrad - Dobrun, 18. maja 2008. godine UMJESTO UVODNIKA

SOKOLOVA OSVJE@EWA

d posledqeg sve~anog dvobroja ~asopisa “Soko”, koji je najve}im dijelom bio posve}en velikom jubileju, 100 godina od osnivawa prvog sokolskog dru{tva u Vi{egradu, nije pro- {lo mnogo vremena. Ipak, u tom periodu desile su se brojne promjene, a formirana je jo{ jedna sekcija-mje{oviti hor koji je za kratko vrijeme rada imao ve} dva nastupa. A da bi izrasli u hor sa bogatim repertoarom pjesama treba}e im vremena i, naravno, jo{ dosta ~lanova. U ovom periodu desila su se neminovna kadrovska osvjeèwa u Sokolovoj folklornoj sekciji. Kao i za mje{oviti hor, angaòvani su renomirani koreografi iz Uìca, pod ~ijim umjetni~kim rukovodstvom je podmla|ena sekcija ve} stasala za nastupe. Uostalom, to je najboqe potvrdio [esti Me|unarodni festival folklora, koji je ove godine okupio deset dru- {tava iz tri zemqe. Dakle, bez obzira na prolazne pote{ko}e, Srpsko sokolsko dru{tvo “Soko” se u hodu prestrojava i konsoliduje. Na tom putu najboqa podr{ka je manastir Dobrun, kao i novoformirani manastir Svetog Nikolaja u Draèvini. U Draèvinu }e uskoro sa preseqewem Izdava~ke ku}e “Dabar” preseliti i Redakcija na{eg ~asopisa. U zajedni~kim prostorijama uskoro }e biti prikqu~en i internet, tako da }e koordinacija sa brojnim saradnicima i dopisnicima biti daleko brà, lak{a i neposrednija. Tako “Dabar” i “Soko” uveliko planiraju formirawe vlastitih stranica na internetu, ~ime }e komunikacija sa ~itaocima biti jo{ neposrednija. U ovom broj “Sokola”, pored ostalog, objavqujemo veliki izbor tekstova duhovnog sadr- àja, te tekstove iz kulture i istorije, tematski vezane za Vi{egrad, ali i susjedne gradove u Republici Srpskoj i Srbiji. Gost “Sokola” je Mitropolit Zagreba~ko-Qubqanski i cijele Italije Gospodin Jovan, a na{oj molbi za intervju, ovaj put se odazvao Radomir Anti}, selektor fudbalske reprezentacije Srbije. Objavqujemo i rezultate na{eg ovogodi{weg konkursa za kratku pri~u, na koji je pri- spjelo {ezdesetak kvalitetnih radova od autora {irom Republike Srpske, Federacije BiH i Srbije. Nagrade najuspje{nijim uru~ene su na Vaskr{woj akademiji u manastiru Dobrun, na kojoj je predstavqena i najnovi}a kwiga “Znamewa Stare Hercegovine”, Radisava Ma{i}a iz Fo~e. Objavqujemo i tekst, sa recenzijom, za kwigu “Vi{egradska ùpa i Bori~ka visoravan”, autora Jelisija Novakovi}a, koja je nedavno promovisana u Vi{egradu. Prema prvim ocjenama radi se o kapitalnom istraìva~kom djelu vezanom za prou~avawe porijekla pravoslavnih porodica u ovom Drinskom kraju. Objavqujemo i tekst povodom 490 godina Gora`danske {tamparije i promovisawa zavr- {enih reprint izdawa kwiga {tampoanih u woj od 1519. do 1523. godine u Dowoj Soportnici kod Novog Gora`da. U ovaj broj smo uvrstili i tekst sje}awa na velikog vi{egradskog privrednika i prijateqa Sokola i manastira Dobrun, Draàna Kneèvi}a, koji je 22. maja u saobra}ajnoj nesre}i kod Brodara tragi~no stradao sa suprugom Nata{om i Brankom Pavlovi}. I u ovom broju bavimo se istraìvawem jo{ uvijek neka`wenim zlo~ina nad Srbima u posqedwem ratu. Ovaj put sa podru~ja Ponikava kod âjni~a. Na foto stranicama poku{ali smo Vam do~arati atmosferu sa Me|unarodnog festivala folklora i Sokolove krsne slave, Svetog Vasilija Ostru{kog. Pred Vama je jedanaesti broj ~asopisa “Soko”. Svaki put iznova se radujuemo na{im no- vim susretima. Zato Vas pozivamo da budete na{i aktivni saradnici i, naravno, vjerni ~itaoci. Slavko Heleta Sadràj Umjesto uvodnika SOKOLOVA OSVJE@EWA...... 3 Poruka Mitropolita ODSELILO 280.000 PRAVOSLAVNIH ...... 5 Gost “Sokola” OÊKUJEMO VAS U MANASTIRU LEPAVINA ...... 6 Sje}awa TRA@E PROCESUIRAWE ZLOÎNA NAD SRPSKIM CIVILIMA...... 10 ÂSOPIS ZA KULTURU Legende I DUHOVNO PROSVJE]IVAWE BIQEG SRPSKOG [TAMPARSTVA SA DRINE...... 12 Intervju “Sokola” PO[TEWE SE NOSI IZ KU]E...... 14 S BLAGOSLOVOM MITROPOLITA Srpski junaci DABROBOSANSKOG g. NIKOLAJA MILO[ OBILI]...... 16 Srpski svetiteqi SVETI VASILIJE OSTRO[KI...... 17 Izdava~: Reporta`ni zapis Srpsko sokolsko dru{tvo KUMOVAO 47 PUTA...... 18 “Soko”-Dobrun-Vi{egrad Putopis VI[E SAHRANA OD KR[TEWA ...... 19 Konkurs Sokola Za izdava~a: REZULTATI KONKURSA ÂSOPISA “SOKO” ZA Blagoje Andri}, predsjednik KRATKU PRIÛ NA TEMU “HRISTOS VASKRSE”..... 20 Ravnogorci OD VUKOVARA< PREKO BR^KOG DO Ure|iva~ki savjet: DRA@EVINE KOD VI[EGRADA...... 24 predsjednik: Milan Komad TRA@E REHABILITACIJU ~lanovi: DRA@E I RAVNOGORACA...... 25 Ekologija Branko Nikitovi}, Dragutin Stan~i}, OD NOVEMBRA DO FEBRUARA \or|e \uri}, Aleksandar Savi}, IZ DRINE IZVUKLI 460 KAMIONA SME]A...... 26 sin|el Jovan (Gardovi}) Zapis QEPOTICA DJELO DOBRIH QUDI...... 27 DRVENGRAD I U DOLINI SUTJESKE...... 28 Glavni i odgovorni urednik: Kultura Slavko Heleta KAKO VRATITI PRODATU ANDRI]EVU KU]U ..... 29 tel: (065) 536-386 GLAVNI PROJEKAT PA POÊTAK RADOVA...... 30 ANDRI]EVA ]UPRIJA KONA^NO NA FILMSKOM PLATNU...... 31 Tehni~ki urednik: USPJE[NO TRAGAWE sin|el Jovan (Gardovi}) ZA IZGUBQENIM KORIJENIMA...... 32 ]UPRIJA NA JAHORINI...... 34 RIME KAO NARICAQKE...... 34 Urednik u redakciji: OVJEKOVJEÎO PRO[LOST Aleksandar Savi} STARE HERCEGOVINE ...... 35 Poetska strana LAZA KOSTI]...... 36 Redakcija: Reportaà Aleksandar Savi}, Slavko Heleta, JEDINSTVENA MANASTIRSKA RADIONICA...... 38 Radoje Tasi}, Qubomir Mutap~i}, Zanimqivosti - priroda POPRAVILI DOM Mladen Tomi} (fotografije), ZAVR[AVAJU VE[TA^KU STENU...... 40 \or|e \uri}, Nata{a Ukaj STAZAMA RZAVSKIH BREGOVA...... 40 Adresa redakcije: Vi{egradska staza ...... 41 Sabori SSD “SOKO”, 73247 Dobrun, RS ORILA SE PJESMA STAROSTAVNA...... 44 Tel: (058) 483-123, (065) 431-505 Osvrt [email protected] DA LI JE BA[ SVE U PARAMA...... 45 Reportaà [email protected] NAJSRE]NIJI ÔVEK U SRPSKOJ...... 47 Soko - festival Kompjuterska priprema: RAZIGRANA MLADOST...... 49 Izdava~ka ku}a “DABAR” PRVI NASTUP MJE[OVITOG HORA...... 51 Otrgnuto od zaborava ZA SVADBU, KUMSTVO I SLAVSKU Â[U...... 52 Tira`: Zapis 1500 primjeraka KO RADI NE BOJI SE BOLESTI I GLADI...... 53 Humanisti IZGRADIO HUMANITARNI MOST [tampa: SA SRPSKIM KRAJEVIMA ...... 55 „îgoja {tampa”, Beograd Pjesnici ...... 52 Vijesti...... 58 IN MEMORIAM ...... 69 âsopis izlazi tromjese~no Razonoda...... 70 Soko broj 11 5

MITROPOLITOVA PORUKA

Upozoravaju}i podaci Eparhijskog saveta Mitropolije dabrobosanske o smanjenju pravoslavnih vernika u Federaciji BiH

NAKON RATA ODSELILO 280.000 PRAVOSLAVNIH VERNIKA

no {to je svih ovih posleratnih godina neumit- Posebno zabriwava ~iwenica da je u pravoslavnim na stvarnost, koju vlasti u Federaciji BiH parohijama u Federaciji BiH zanemarqivo mali broj uporno skrivaju, hvale}i se dostignutim stepe- kr{tewa, da ven~awa gotovo i nema, a broj umrlih i nom multieti~nosti i multikonfesionalnosti, opojanih nesrazmerno je veliki u odnosu na broj verni- demantovali su najnoviji statisti~ki podaci koje je u ka, {to potvr|uje podatke da je stanovni{tvo koje je svom godi{wem izve{taju po~etkom februara obelo- ostalo prete`no starije dobi. danio Eparhijski savet Mitropolije dabrobosanske. -I daqe je na podru~ju Federacije BiH nastavqeno Tako je, obrazlaù}i ovaj izve{taj, Mitropilit sa nasrtajima na crkvenu imovinu, jer se ~esto de{ava- dabrobosanski Nikolaj upozorio da se na podru~ju ove ju provale u pravoslavne hramove, a pravoslavna gro- Mitropolije, koja pokriva isto~ni dio Republike bqa i nadgrobni spomenici se skrnave, kaè se u Srpske i centralni dio Fe- izve{taju Eparhijskog save- deracije BiH, beleì stal- ta Mitropolije dabrobo- no smawewe broja sanske. pravoslavnih vernika, po- Jo{ jednom je konstato- sebno na delu koji obuhvata vano da i daqe, uprkos ape- Federaciju BiH. lima doma}im vlastima i -Tako u 45 crkvenih op- predstavnicima me|una- {tina, od ~ega su 23 u Repu- rodne zajednice, nema poma- blici Srpskoj i 22 u ka u povratku imovine Federaciji BiH, odnosno u Srpske pravoslavne Crkve, 71 parohiji imamo oko posebno zgrade Bogoslov- 144.000 pravoslavnih ver- skog fakulteta koji je bio nika, precizirao je Nikolaj, sme{ten u zgradi gde se sa- posebno upozoriv{i na po- da nalazi Ekonomski fakul- datak da je Mitropoliju da- tet u Sarajevu. brobosansku u toku Izneti podaci svakako posledweg rata i nakon wega upozoravaju i bez sumwe ne napustilo 280.000 pravo- bi trebali ostaviti ravno- slavnih vernika, najve}im du{nim kreatore fiktivne delom sa podru~ja Federa- multieti~nosti i multi- cije BiH, koji su se minulih kulturalnosti na podru~ju godina razi{li na sve stra- Federacije BiH, koji nasu- ne sveta. prot toj pri~i neprekidno Ono {to je posebno za- upozoravaju na slab povra- briwavaju}e, kako se isti~e tak Bo{waka u op{tine is- u ovom izve{taju, gotovo ni- to~nog dela Republike ko od wih se ne vra}a u svoje Srpske. predratne domove, tako da je U o~ekivawu godinama wihov povratak u op{tine osporavanog popisa stanov- koje pripadaju Federaciji BiH zanemarqiv i iznosi ni{tva u BiH, upravo od strane federalnih vlasti i svega jedan odsto pravoslavnih vernika koji su do wihovih politi~kih partija, precizni statisti~ki 1992. godine ìveli na podru~ju Mitropolije dabro- podaci Eparhijskog saveta Mitropilije dabrobosan- bosanske. ske koji su upu}eni na potvrdu Sinodu Srpske pravo- U Izvje{taju se daqe upozorava da pravoslavni slavne Crkve, bez svake sumwe su najboqa potvrda vernici koji jo{ uvek ìve na prostorima Federacije stvarnog stawa na terenu koje je vi{e nego alarmantno. BiH svakim danom sve vi{e prodaju svoje stanove, ku}e i imawa i sele se na podru~ja Republike Srpske i Sr- S.Heleta bije. 6 Soko broj 11

GOST “SOKOLA”

Mitropolit Zagreba~ko-Qubqanski i cele Italije gospodin Jovan

O^EKUJEMO VAS U MANASTIRU LEPAVINA

Borave}i u Bawsko-rehabilitacionom centru “Vilina Vlas” u Vi{egradskoj Bawi kod Vi{egrada, gdje je ~est gost, Mitropilit Zagreba~ko-Qubqanski i cijele Italije Gospodin Jovan qubazno se odazvao molbi ~asopisa za duhovnu i kulturnu prosvjetu “Soko” iz Dobruna i dao intervju, koga objavqujemo u cjelini.

SOKO: Va{e Visokopreosve{tenstvo, ka- rodni sabori, ne samo u rodnom mjestu, ve} u cijelom kvi su Va{i utisci tokom boravka u na{oj sre- slavonskom predjelu. Bilo je kr{tavawa poslije i vjen- dini, kako po pitawu gra|anstva, tako i ~avawa poslije rata, bilo je dosta mladih na selu tako susreta sa na{im sve{tenstvom i mona{tvom da je to sve uticalo i ~uvalo onu na{u srpsku pravo- u crkvama i manastirima. slavnu tradiciju. Kad sam zavr{io osmogodi{we {ko- Na Spasovdan sam imao priliku da u~estvujem u lovawe po èwi roditeqa, a i sam sam izrazio èqu, osve}ewu hrama Hrista spasa u Bawa Luci, na poziv oti{ao sam u Bogosloviju u manastir Rakovica kod Be- preosve}enog vladike Jefrema. To je bio izuzetan do- ograda. Tamo su bili veoma dobri i iskusni profeso- ìvqaj i svojevrsna legitimacija vjerskog ìvota u Re- ri koji su nas kao male bogoslove ispravno publici Srpskoj, pogotovo u djelatnosti zidawa i vaspitavali. To su bili motivi da se odlu~im na ovaj obnove hramova. To je rezultat velikog arhipastirkog korak, jer sam vidio i mona{ewe pokojnog blaènog go- rada samog vladike, a i ovdje, spodina Mitropolita Vladi- koliko sam imao prilike da slava i pokojnog Vladike vidim ove svetiwe i sve{ten- {aba~kog Jovana koji je bio stvo i naroda, i poznato je da je rektor Bogoslovije .To je sve vjerski ìvot u Republici ostavilo veliki utisak na mla- Srpskoj doìvio jedan veliki de bogoslove, vidjev{i kako uspon. Sje}am se kad smo 1994. odrasli qudi, veliki profe- godine bili na vanrednom sa- sori primaju mona{ki ~in, da boru u Bawa Luci mladi su bi kasnije postali i episkopi. svakodnevno bili na svetoj li- Taj li~ni primjer pozitivno je turgiji, {to je davalo veoma uticao na bogoslove. lijep utisak o odnosu, naro~i- SOKO: Postoji li neki to mladih prema crkvi, a tome detaq iz pro{losti koji je najvi{e doprinijelo to {to Vam je ostao posebno ure- je vjerska nastava bila uvedena zan u pam}ewe. u {kole. To upoznavawe hri- To je izbor za episkopa. {}anoskog ìvota, to katihi- Bio sam kao profesor Bogo- zirawe mladih pokrenulo je i slovije u Prizrenu 1966. i odrasle koji nisu imali pri- 19967. godine, a zatim u Bogo- liku da pro|u kroz vjersko sloviji u manastiru Krka, gdje obrazovawe, koji su u~inili sam sa Preosve}enim mitropo- jedan napredak i jednu novu po- litom Nikolajem, koji je u to javu u na{oj Crkvi i na{em na- vrijeme bio rektor Bogoslovi- rodu. je, sara|ivao. Uo~i Aran|elov- SOKO: Bi}emo slobodni da vas zamolimo dana, 1967. godine sam se zamona{io od Vladike da ukratko izloìte va{u spoznaju Boga i va- po~iv{eg Stefana, a Visokopreosve}eni mitropolit {u odluku da ~itav ìvot posvetite Bogu i Na- Nikolaj mi je bio duhovni otac. rodu. SOKO: Poznato je da imate veliko iskustvo Ro|en sam u seqa~koj porodici koja je ~uvala svoje u rukovo|ewu crkvenim institucijama. âk hri{}anske obi~aje i odlazak u crkvu, koja je u stvari ste duì niz godina mjewali blaènopo~iv- bila kapela u parohijskoj ku}i, jer je crkva bila sru{e- {eg patrijarha Germana. Kako ste uspijevali na u drugom svjetskom ratu. Ali crkva je bila ìva, sla- da odrìte red, poredak i jedinstvo u na{ij vila se slava, sve{{tenik je dolazio da osve}uje Crkvi. vodicu na Krstovdan. Praznici su se odràvali po- Kao mlad episkop bio sam zaduèn za administra- sebno kad je hramovska slava i kad su hri{}anski na- ciju u eparhiji zagreba~koj, a 1982. godine bio sam ad- Soko broj 11 7 ministrator u Slavonskoj eparihiji, u slu`bi hizaciju, pa makar da se radilo i o qudima koji su bili po~iv{eg vladike Emilijana, sve do 1985 godine. To je ~lanovi partije, moglo se sa wima u odre|enom smislu bilo dosta te{ko vrijeme. Trebalo je raditi dosta na razgovarati o crkvenim problemima. Bili su inform- organizaciji eparhije, na obnovi poru{enih crkava. isali, ali nakon {to su izmicale te generacie, nasta- Bilo je te{ko materijalno stawe, ali mnogo {to{ta je li su problemi nepoznavawa hri{}anske, pogotovo odu{evqavalo na crkvenim sve~anostima. Na crkvenom pravoslavne vjere. I u periodu dok je patrijarh Pavle bogosluèwu pjevala je cijela crkva. To je bio znak re- bio na du`nosti ulazila je vjeronauka u {kole, bilo je ligioznoti u na{em narodu, posebno okupqawe vjerni- dosta sve{tenika koji su bili revnosni i koji su samo- ka u manastirima u zagreba~koj eparhiji, zatim u inicijativno odràvali parohijsku vjersku nastavu. manastiru Lepavina. Sli~no je bilo i u Slavonskoj To je bilo u komunisti~ko vrijeme pod sumwom i pri- eparhiji u manastiru Orahovica, lijepom starom mana- smotrom kao jedno antidràvno pona{awe, jer je bio stiru gra|enom po~etkom 16. vijeka. Taj zov na{ih du- ateizam progla{en kao vladaju}e mi{qewe u nauci. hovnih svetiwa na neki na~in je vaspitavao na{e vjernike. Kada je patrijarh German oti{ao u bolnicu 1989. godine, nakon Vidovdanske sve~anosti na Koso- vu, mene je zaduìo da sluìm bdenije uo~i Vidovdana u manastiru Gra~anica. I kada smo se vratili u Pe}ku patrijar{iju prisustvovao sam posqedwoj aktivnosti patrijarha Germana, Prilikm povratka u Beograd dogo- dila se ta neprilika da je morao i}i u bolnicu zbog slomqenog kuka. Ja sam tada bio ~lan Svetog arhijerejskog Sinoda Srpske pravoslavne Crkve i prilikom ispra}aja uhvatio me je za ruku i rekao da preuzmem upravu. Izgleda da je bio svjestan teìne povrede. Svo to vrijeme, do izbora patrijarha Pavla, ja sam zamjewi- vao patrijarha zbog toga {to sam bio po dostojanstvu mitropolit, a ~lanovi Svetog arhijerejskog Sinoda bili su stariji od mene. Po Ustavu Srpske pravoslavne Crkve do{ao je red da budem zamjenik wegove sveto- sti. Sre}a je bila {to su stari arhijereji bili iskusni i uvjek saglasni odlukama Arhijerejskog sabora i Sinoda, pa nije bilo te{ko da se po{tuju done{e- ne odluke. Nije nikada bilo pote{ko}a koje bi dovele u pitawe na{u saglasnost i autoritet Svetog arhijerejskog Sinoda. Bez obzira koliko je taj period trajao pojavila se èqa da se izabere novi patrijarh, jer se vi{e nije moglo razgovarati sa obolelim patrijarhom Germanom. Obnovom crkava, pogotovo kad je po~ela obnova hrama Bolest je uzimala maha, tako da su qekari dali svoj do- Svetog Save na Vra~aru u Beogradu 1985. godine, u~e- kument o nesposobnosti vr{ewa patrijar{ke slu`be, stvovao sam i ja sa patrijarhom Germanom. Bilo je to tako da su se ispunili uslovi za izbor novog patrijar- najteè vrijeme inflacije i raznih restrikcija koje su ha po ustavu Srpske pravoslavne Crkve. poga|ale dràvu. Zatim vrijeme kada je raspisan zajam I taj izbor je dosta trajao. Imao je nekoliko pro- za privredni preporod Srbije, {to je u izvjesnom smi- cedura, ali ipak do{lo se do rezultata. Prvi izbor slu bilo lukavo ometawe prikupqawa priloga za obno- patrijarha po tradiciji svetih apostola, da se li~no vu jedne takve svetiwe. Mudri qudi, koji su bira putem kocke - `rijeba, da bude vidqivi znak pri- posmatrali obnovu Svetosavskog hrama govorili su da sustva svetog duha u izboru poglavara na{e Crkve. Srbi pravoslavni ne obnavqaju samo hram, da ga zidaju Smatram da je izbor zaista bio po Bo`joj voqi, jer je pa- kako bi se zavr{io taj projekat, nego da u duhovnom trijarh Pavle poznata asketska li~nost i uìvao je ve- smislu izgra|uju i sebe. Jer je ta obnova hramova rezul- liko po{tovawe kod naroda i me|u vjernicima.Tako je tat na{eg odnosa i religioznog raspoloèwa prema taj period ostao u na{oj crkvi stabilan jer su se svi Crkvi. Bilo je dosta prilo`nika koji su tako pokazali arhijereji i sve{tenstvo pridràvali na{e tradici- svoj odnos prema crkvi {to je za svaku pohvalu. je, crkvenog poretka i nije bilo ve}ih problema, osim u SOKO: Sveti Vladika Nikolaj @i~ki je odnosu Crkve i dràve, vezanih za probleme vra}awa rekao da je svaka nesre}a koja zadesi jedan na- oduzete crkvene imovine u komunisti~kom periodu. rod posqedica duhovne i moralne krize. Ka- Pojavqivala se i pote{ko}a u hri{}anskom obrazova- kav je Va{ komntar na te rije~i. wu u {kolama. Kako su stare generacije izumirale, koje Sveti Vladika Nikolaj je imao veliko iskustvo, su imale to obrazovawe i pro{le kroz odre|enu kati- bio je na{ veliki propovednik. Iz Biblije moèmo da 8 Soko broj 11 vidimo Jevrejski Bogom izabrani narod, kad je bio pri- Pa ako se ~ovjek pridràva vjerskih principa onda vrèn Bogu, Bog ih je blagosiqao. Kada su okretali le- je spreman da se uhvati u ko{tac sa svim pote{ko}ama. |a Bogu snalazile su ih nesre}e i stradawa. To Iskreni odnos prema Crkvi pokre}e narod i vernike moèmo da primjenimo i na Hri{}ane, na na{e savre- na tu podr{ku tako da uz pomo} Bo`ju i u~e{}e vjerni- meno hri{}ansko dru{tvo, posebno na Srpsku pravo- ka dosta se postiglo u obnovi hramova koji su postra- slavnu Crkvu. Ako ne izvr{avamo zakon Boìji i ako dali za vrijeme rata. âk je bilo slu~ajeva kao ovdje u ne ìvimo po wemu sna}i}e nas nevoqe, a ako po{tuje- Republici Srpskoj da je podignuto dosta novih hramo- mo taj zakon bi}emo blagosloveni. Zato se trudimo da va, {to je motivisalo qude. Mnogo puta, {to se ti~e steknemo taj naziv naroda Boìjeg. U to moè svako da materijalnih problema, imao sam situaciju da je kasa se uvjeri ~itaju}i rije~ Bo`ju, Bibliju. Tu moè da se bila gotovo prazna. Kada sam preuzeo eparhiju, ali u na|e puno podataka o sudbini jednog naroda, kada na- korespodenciji sa vjernicima, posebno sa vjernicima rod strada zbog pojedinaca, o grupnom stradawu, jer je iz Amerike i Kanade, bilo je dosta priloga koji su na bilo mnogo naru{avawa Boìjeg zakona, bilo je dosta nevjerovatan na~in dolazili, pogotovo kada je rije~ o negativnog odnosa prema Crkvi. Sada{we vrijeme je manastiru Lepavina. Nismo imali nikakvih priloga i pod nekom parolom demokratije i pada u drugu opa- ono {to se obnovilo posle bombardovawa 1943.godi- snost, tog slobodnog ìvota i slobodnog pona{awa. A ne, moè da se vidi kao ~udo Boìje, jer qudi koji imaju izuzetna nevoqa na{eg vremena je i narkomanija, i to kapital i kada po~nu da preduzimaju neke projekte iz- ne samo kod mladih ve} iznena|uju}e i kod odraslih. U gradwe, pa nai|u na pote{ko}e, o~ekuju priloge od na- starom zavjetu je bila poznata mandragola, biqka koja je roda. Tada ~ovjek treba da se moli Bogu jer on }e tada stvarala svojevrsni opijum kao droga, u narodu poznato pomo}i. Jedna omladinska grupa iz [tudgarta do{la kao makovica. Isku{ewem droge i opijawem pojedinci je da na odre|eni na~in isprave pogre{ke svojih pre- ho}e nezasluènim putem da u|u raj, da uìvaju u dro- daka. Do{li su u tu|u zemqu i tu|u Crkvu da pripo- girawu, i sve ostalo {to je skop~ano sa provodom pre- mognu da se manastir obnovi. Dakle, ima dosta tih ko mere. Narod zna da kaè - zasviraj i za pojas zadjeni, momenata koji svakog pojedinca na tom poslu moè da a sveti apostol Pavle kaè - Sve mi je slobodno, ali mi uvjeri. Ostaje ne{to nedore~eno {to ~ovjeka uvjerava nije sve na korist. Dakle, i u demokratiji i u slobodi da nas nevidqiva ruka Bo`ja vodi kroz ìvot i u tim treba na}i tu zlatnu sredinu, da ne bude na {tetu i poslovima pomaè. Samo ko ima taj sluh da ~uje, kao iz tjelesnog zdravqa, a i duhovnog zdravqa. apokalipsa, gdje je Isus predstavqen kao putnik koji SOKO: Za{to qudi u politici ne uvaàvaju kuca na vrata na{ih srca i ko ~uje taj tihi glas, i ko mu GLAS CRKVE, niti traè savjet za izlaz iz otvori svoja vrata, u}i }e i sje{}e za wegovu trpezu da krize, kako moralne tako i duhovne. ve~era. To je jedna alegorija gostoprimstva, tog bogat- Velika je razlika izme|u stavova Crkve i sve{tenstva koje ne moè da se iskaè. stva, koje treba da ìvi po svetom jevan|equ i politi- SOKO: Kakav je kvalitet vjerskog ìvota ~ara. mladih u Va{oj eparhiji i ima li masovnosti. Mi u Crkvi treba da se pridràvamo te istine i Pa moèmo da uporedimo, kao {to je i ovdje u Repu- moralnih stavova, dok u politici mogu da se mjewaju blici Srpskoj. Kada je rije~ o Sloveniji, zato {to je stavovi prema interesima i prilikama, a zavisi i od ve}ina ne{ih vjernika sa ovih prostora, crkve su pune, pjedinca i karaktera. Ako je pojedinac karakteran on i ko god do|e u crkvu ispovjedi se i pri~esti se. Moè- }e mnoge stvari da `rtvuje, makar i na li~nu {tetu, mo da kaèmo da je to na{ najja~i dio eparhije. Kada je dok qudi koji su skloni manipulacijama, èle}i da rije~ o Hrvatskoj ve}inom je starije stanovni{tvo na ostvare neki presti` u ovom svijetu skloni su da pre- selima. Malo je mladih, veliki broj dolazi iz Repu- |u preko tih moralnih principa, da se do kraja ne pri- blike Srpske, Austrije i [vajcarske u manastir Le- dràvaju onoga {to je moralno i karakterno, za razliku pavina, a u posqedwe vrijeme i iz Beograda. Tako se tu od onih li~nosti u na{oj istoriji koji su trpili mno- odvija crkveni ìvot na visini i moèmo biti zado- ge nevoqe, ali su ostali dosqedni. Tu moèmo da na- voqni. U Italiji, u Trstu imamo dosta na{ih vjernika brojimo mnoge li~nosti, a za mene je jedna koji su tu do{li na rad kao {to je u ostalim evropskim karakteristi~na - Katarina Kantakuzin Brankovi}, zemqama. Ra~una se da ima oko 100.000 na{ih vjernika u k}erka despota \ura|a Brankovi}a Smederevca, koja je Italiji. Pored Trsta imamo parohiju u Udinama, Vi- bila udata za Ulriha drugog Ceqskog. Kao srpska gro- }enci, Milanu, oko 2000 vjernika u Rimu, a ima ih u Ba- fica imala je puno nevoqa, i sva isku{ewa je juna~ki riju, gdje veliki broj dolazi na poklowewe svetom ocu izdràla, ali je ostala pravoslavka. Ona je posebno do- Nikolaju. Ovaj dio nije ba{ dobro organizovan, jer je bar primjer za ènski svijet, kako se moè izboriti u to stanovni{tvo iz raznih krajeva i te{ko je ostvari- ìvotu i ostvariti karakterni lik i do}i do pravog ti tu kompaktnost za razliku od Slovenije gdje je to u srpskog vjernika. ve}oj mjeri ve} postignuto. Ovaj stari dio u Hrvatskoj SOKO: Obzirom da su va{i vjernici i Va- je u te{koj situaciji, jer je oko 300.000 Srba u izbjegli- {a eparhija imali sli~nu golgotu kao i kod {tvu, nisu se jo{ vratili, tako da imamo parohija bez nas, kako ste uspjeli prevazi}i neugodnosti i ijednog vjernika. Imamo tri mjesta gdje se odràva isku{ewa. vjerska nauka u {koli, blizu manastira Lepavina, gdje Soko broj 11 9 djeca u~estvuju i u bogosluèwu i pri~e{}iuju se, is- stranputicu. Nedavno smo gledali na televiziji pro- pojedaju i ~ak motivi{u i roditeqe u tome. Zatim u ve- slavu matura u Beogradu. Nakon tog slavqa mnogi su likoj Pisanici kod Bjelovara imamo jednog morali da idu u bolnicu. Ta upotreba alkohola za mla- vjerou~iteqa, a u Zagrebu imamo jednu grupu koja dola- di organizam je {tetna, i treba biti umjeren u svemu. zi na nastavu u parohiju, gdje im jedan |akon drì pre- Zbog tendencije mladih da budu kao odrasli, moraju da davawa. Novo je da u posqedwe ~etiri godine radi budu svjesni da postoji razvoj. Da ~ovjek kao {to raste Srpska pravoslavna gimnazija. Pored predmeta koji su tjelesno, treba da raste i duhovno i intelektualno. obavezni po dràvnom programu imaju klasi~ne jezike, Tek onda moè da ostvari svoj ciq, da bude uspje{an u u okviru vjerske nastave. ìvotu. SOKO: Bogorodica Lepavinska i u na{oj sredini mnogo je po{tovana. Uz ~ajni~ku Kra- snicu veliki broj vjernika je ~uva u svojim domovima. To je zaista ~udotvorna ikona Presvete Bogorodi- ce. Ima i qetopis u manastiru Lepavini. U stvari od manastira Ma~ve iz 1753.godine, gdje su zapisana prva iscjeqewa bolesnika koji su bolovali od fizi~kih i du{evnih bolesti, koje qekari nisu mogli da izlije~e. Ne{to je nadprirodno bilo i nakon molitve i dolaska u manastir. Bilo ih je ~ak i vezanih u lance. To je ne- {to sli~no kao manastir Ostrog i ikona Presvete Bo- gorodice u âjni~u. Bog pokaè svoju milost na odre|enim mjestima i u odre|enim vremenima, kao odre|eni znak i poziv da ìvimo po milosti Boìjoj. Imao sam i sam prilike da ~itam molitve za bolesne koji su se posle javqali da im se zdravqe okrenulo na boqe. Dokaz je sam dolazak na{ih vjernika koji su do- ìvjeli odre|enu promjenu, koju su shvatili kao dej- stvo Bo`je blagodati. Starje{ina manastira Lepavina, otac Gavrilo objavio je jednu kwiìcu o is- ceqewima, kao ispovjest vjernika koji su kroz molitvu doìvjeli iscjeqewe. To je ~iwenica koja je nadpri- rodnog karaktera i ne moè niko nikoga da prevari, jer to qudi sami pripovjedaju, ostavqaju pismene izjave o svojim ~udesnim iscjeqewima. I u molitvi za osve}e- we ikone i drugih predmeta stoji -molimo se da blagodat Bo`ja djeluje preko svetih ikona. Zato svetimo Vldikin blagoslov “Sokolu” domove i predmete sa kojima se sluìmo da bi blagodat Bo`ja dejstvovala i bila odre|eni {tit u na{em ì- votu. Ima oko 60 |aka, a ove godine 10 |aka }e da polaè SOKO: Lepavina je Velika Svetiwa. Ve}i i prvu maturu. Sad smo pred zadatkom da podignemo i broj mladih ima èqu da organizovano posje- zgradu za gimnaziju koja }e biti kapaciteta oko 250 ti Bogorodicu Lepavinsku i da joj se pokloni. u~enika. Imamo i |aka iz Republike Srpske i Srbije, a Da li imaju va{ Blagoslov. postoji mogu}nost i za besplatno obrazovawe, jer imaju Imaju, kako ne. I uvijek su dobro do{li. Ja ~esto obezbije|en |a~ki dom, kwige i xeparac. Posebno oni- idem tamo da sluìm, posebno subotom, kada nemam ma koji su odli~ni u~enici. Za roditeqe je briga samo drugih obaveza u eparhiji i rado se sastajem sa poklo- da im obezbjede garderobu. nicima. I na svetoj liturgiji u propovedi kaèm ne- Jako smo zadovoqni sa tom {kolom u Zagrebu. {to {to je trenutno zna~ajno, a u trpezariji malo SOKO: [ta savjetujete mladim qudima i slobodnije ono {to je iz na{eg svakodnevnog vjerskog kakva je Va{a poruika wima. ìvota. Tako da su ti susreti sa na{im poklonicima u Kad je u pitawu Hri{}anski ìvot najva`nije je da Manastiru Lepavina veoma zna~ajni. Smatram da je to mladi qudi po{tuju svoje roditeqe, da imaju hri{}an- za hri{}ansko upoznavawe veoma korisno, da se ugle- sko obrazovawe, da shvate u ìvotu {ta je dobro i koje damo jedni na druge, i po rije~ima svetog apostola Pa- su opasnosti koje mogu da im budu velika nevoqa u vla, da terete jedan drugog nosimo i tako ispuwavamo ostvarivawu wihovih ciqeva. Dakle, da ~uvaju du{ev- Zakon Boìji. no i tjelesno zdravqe, jer sve ovo {to nudi ovaj svijet, Milica KUSMUK ove reklame i {arenilo, moè ~ovjeka da navede na Foto: Haxi Branko Nikitovi} 10 Soko broj 11

SJE]AWA

Pre`iveli Srbi iz pograni~nih sela op{tine ^ajni~e govore o zlo~inima muslimanskih jedinica iz Gora`da, koje su 14. februara 1993. godine napale na wihova sela sa teritorije Crne Gore, predvo|ene tamo{wim kom{ijama - muslimanima

TRA@E PROCESUIRAWE ZLO^INA NAD SRPSKIM CIVILIMA

âjni~e Ovih dana su na severu Crne Gore i grani~nom po- februaru 2009. godine navr{ilo se opunih jasu BiH po~ele svojevrsne ku}ne projekcije dokumen- 16 godina od zlo~ina nad srpskim civilima po- tarnog filma o tim zlo~inima, nakon ~ega se za celi grani~nih sela op{tine âjni~e: Trpiwe, [a- slu~aj, sa znatno ve}om ozbiqno{}u, zainteresovao pi}i i Ponikve, a da ni protiv koga nikada nije tim za istraìvawe ratnih zlo~ina MUP-a Republike podignuta optu`nica, mada su wihovi po~inioci po- Srpske, a i preìveli Srbi odlu~ili su da javno pro- znati i ve}ina slobodno {eta Pqevqima u Crnoj Gori, govore o tom vremenu, koga pamte po zlu, prevari, zlo- i Gora`dom u Federaciji BiH. ~inima i stradawu. -U cik zore, 14. februara 1993. godine probudila me majka rekav{i da je susedno srpsko selo [api}i u plamenu. Bez razmi{qawa sam sa êdom Popovi}em i Wego{om Ma{i}em krenuo tamo, da spa{avamo qude, prise}a se Brane Ma{i}. êdo Popovi} dodaje da su ubrzo sa puta u daqini ugledali veliku vojnu kolonu. -Bili smo uvereni da su to grani~ari ili pripadnici tada{we Vojske Jugoslavije, jer se radi o grani~nom pojasu, desno prema Crnoj Gori i Pqevqima, a levo prema Srbiji i Priboju, kazuje êdo Popovi}. Pri~u nastavqa Wego{ Ma{i} koji kaè kako su ih ti maskirni vojnici po~eli dozivati imenima. -Ne slute}i, krenuli smo prema wima. Tek kad smo stigli blizu wih shvatili smo da smo prevareni, jer su nas do~ekali uperenih pu{aka. Odmah smo zapazili

A radi se o zlo~inima muslimanskih vojnih formacija iz Gora`da, koje su 14. februara 1993. godine, nakon prolaska na crnogorsku teritoriju, zajedno sa ~etrdesetak Muslimana iz Pqevaqa i mawim brojem sa podru~ja Priboja, pre{le u BiH i napale srpske civile u pomenutim selima kod âjni~a. Istina, nakon ovih zlo~ina MUP âjni~a je jo{ 1993. godine obavio kompletnu istragu i podneo tu- `bu op{tinskom Sudu u Pqevqima, ali je to o~igledno jo{ tada stavqeno ad akta! Posledwih godina u Crnoj Gori se o ovim zlo~inima i svojevrsnoj agresiji na pograni~no podru~je BiH kod âjni~a uglavnom govori sa dobrom dozom politizacije, bez istinske èqe da se oni procesuiraju. Soko broj 11 11 da su me|u brojnim maskirnim vojnicima bile i na{e Mila Zeqi}-Ma{i}, koja je tada imala 15 godina, kom{ije muslimani, iz susednih sela, odmah preko kaè da je samo zahvaquju}i prisebnosti, ali i sre}i, granice. Razoruàli su nas, povezali, maltretirali i uspela izbe}i masakr na Trojanu. sproveli u Gora`de, u ratni zatvor koji se nalazio u -Videla sam kako mi je poginula majka Du{anka. centru grada, u zgradi ZOIL-a, gde smo proveli dugih Bacila sam se u stranu iznad puta i sakrila iza nekih pet meseci, nakon ~ega smo razmeweni, pri~a Wego{ balvana. Se}am se, {umom je odzvawalo Alahu egber, Ma{i}. ali sam na{la snage da pobegnem od tog uàsa, pri~a Mila Zeqi}-Ma{i}. Zajedno sa Danom Ma{i}, koja je rawena na Trojanu zajedno sa {esnaestogodi{wom k}erkom Zorankom, gde je poginuo wen ~etrnaestogodi{wi sin @eqko, spas su na{le u Trpiwu, po{to su ubrzo pristigli pripadnici Vojske Republike Srpske iz âjni~a, spre~iv{i daqe napredovawe muslimanskih vojnika prema âjni- ~u i naterav{i ih da se vrate odakle su i do{li, preko Crne Gore nazad u Gora`de. Po re~ima predsednika regionalnog udruèwa logora{a Stare Hercegovine sa sedi{tem u Vi{egradu, Dragi{e Andri}a davno je trebalo procesuirati ove zlo~ine. -U saradwi sa timom za istraìvawe ratnih zlo- ~ina pri MUP-u Republike Srpske nastoja}emo da se sve ovo dobro pripremi i podnesu tu`be tuìla{tvu BiH ili Crne Gore, a preìveli Srbi iz ovog kraja ~ajni~ke op{tine najavili su i od{tetne zahteve od Cr- ne Gore, obzirom da se radilo o klasi~noj agresiji sa wene teritorije i uz asistenciju wenih dràvqana, rekao je Andri}. Istog dana u mestu Trojan muslimanski vojnici, na Slavko Heleta svom pohodu ka âjni~u, presre}u kolonu srpskih civila koji su beàli prema Ponikvama, od kojih su na licu mesta ubili Du{anku i @eqka Ma{i}a, Boà, 570 MUSLIMANSKIH VOJNIKA Staniju i Trifka Da~evi}a, Miroslava Krnojelca, PREKO CRNE GORE Du{ka Katanu, Du{ana ôkorila, Darinku Pjevi}, te STIGLO IZ GORA@DA Vu~ka i Steva Kova~evi}a. Pored ovih 11 istog dana na ovom pograni~nom delu ubijeni su i Du{an i Rajko Me{tani Trpiwa, [api}a i Ponikava tvrde Pjevi}, Vukosav Ristanovi}, Zdravko Vukovi}, Milan da su 14. februara 1993. godine, pri povla~ewu Vujovi}, Ratko Krezovi}, Radovan Stani{i}, Aleksa prema Crnoj Gori, izbrojali 570 muslimanskih voj- Tanaskovi}, Todor Jawi}, Mirko Lasica, Mla|en Dra- nika, me|u kojima je bilo i 38 Muslimana iz sused- kula, Nikola Pqevaq~i} i Vlado ]ukovi}. nih pograni~nih sela u Pqevaqima i mawi broj sa Uz êda Popovi}a, Branka i Wego{a Ma{i}a za- teritorije op{tine Priboj. Kako kaù, tada je is- robili su i sproveli u gora`danski zatvor u ZOIL-u tragom utvr|eno da su muslimanski vojnici iz Go- sedmogodi{wu Ivanu Ma{i} i wenu majku Polku. ra`da stigli zaobilaznim putem preko Sadbe, -Presreli su nas na Trojanu, kod {umskih baraka Ogle~eve i Ivsara, da su u Crnu Goru pre{li kod gde je moj deda Boò Da~evi} bio straàr. Zatekli smo Mo}evi}a, daqe nastavili punih 12 kilometara te- ga ve} mrtvog, a ubrzo su i nas opkolili. Nastala je op- ritorijom Crne Gore preko Planskog, Ribarica, {ta pucwava, kada sam rawena u obe noge. Videla sam Bungura i Debelog Brda, odakle su u{li na teri- kad je poginula i baka Stanija, prise}a se Ivana Ma- toriju BiH i op{tinu âjni~e u mestu Tihixeq, {i}, danas udata Tupe{a, dodaju}i da su je sa majkom i gde su im se prikqu~ili i ve} pomenuti Muslima- trojicom zarobqenih Srba sproveli u Gora`de. ni iz Pqevaqa i Priboja, koji su se sakupili u selu -U gora`danskoj ratnoj bolnici bila sam na le~ewu Kova~evi}i. do 29. aprila 1993. godine. Za svo to vreme majka Polka -Nakon neuspelog prodora prema âjni~u, i je sedela dan i no} pored mog kreveta na obi~noj stoli- zlo~ina nad 24 srpska civila, vratili su se istom ci, naj~e{}e mi daju}i svoj dio skromnog obroka, kako mar{rutom preko terotorije Crne Gore ka Gora- bih se oporavila. Nakon bolnice preba~ene smo u za- `du. Muslimani iz Pqevaqa i Priboja bacili su tvor u ZOIL-u, odakle smo razmewene 14. juna 1993. go- uniforme kod sela Kukavice, vrativ{i se u svoja dine, kazuje Ivana, podse}aju}i da joj je majka zbog mesta kao civili, tvrde me{tani ovih pograni~nih posledica zlostavqawa i mu~ewa umrla nakon godinu srpskih sela na teritoriji op{tine âjni~e. dana. 12 Soko broj 11

LEGENDE

- Uz 490 godina od {tampawa prve kwige na prostorima dana{we BiH, u hramu Svetog \or|a u Dowoj Sopotnici kod Novog Gopra`da, Narodna biblioteka Srbije od{tampala komplet reprint izdawa - Nakon SANU i Pala centralna promocija 10. jula u porti crkve Svetog \or|a u Dowoj Sopotnici kod Novog Gora`da

BIQEG SRPSKOG [TAMPARSTVA SA DRINE

Novo Gora`de, maj 2009, Radi se o projektu “Gora`danska {tamparija”, koga avr{ilo se 490 godina od kako je u hramu Svetog je 2003. godine zapo~eo istraìva~ko-nau~ni tim Na- \or|a u Dowoj Sopotnici kod Novog Gora`da, rodne biblioteke Srbije i Filozofskog fakulteta zadu`bini hercega Stefana Vuk~i}a Kosa~e, Isto~no Sarajevo, uz po~etnu finansijsku podr{ku po~ela sa radom prva {tamparija na prostorima ministarstava prosvjete i kulture Srbije i Republike dana{we BiH, a druga na Balkanu, odmah iza Cetiw- Srpske. ske, koju je osnovao Boìdar Gora`danin, donijev{i u Rukovodilac ovog projekta prof. dr Dragan Bara}, Dowu Sopotnicu ma{ine iz Venecije 1519. godine, savjetnik u Narodnoj biblioteci Srbije i vanredni odakle se {tamparija 1523. godine, pod najezdom Tura- profesor na Filozofskom fakultetu Isto~no Sara- ka, premje{ta u Rumunski grad Trgovi{te. jevo, isti~e da su pored reprint izdawa crkvenih kwi- Nakon mukotrpnog rada na pronalaèwu tih cr- ga: Sluàbnika iz 1519.godine, Psaltira {tampanog kvenih }irili~nih kwiga ili wihovih dijelova, re- 1921.godine i Molitvenika iz 1923.godine, {tampani print izdawe objediweno u pet kwiga zavr{eno je u i nau~ni radovi brojnih saradnika iz akademija nauka i elektronskoj formi jo{ krajem 2007. godine, ali zbog umjetnosti Republike Srpske, Rusije i Srbije, te Na- nedostatka potrebnih finansijskih sredstava, do wi- rodne biblioteke Srbije, Matice Srpske, Bogoslov- hovog {tampawa nije do{lo sve do nedavno. skog fakulteta iz Beograda, Patrijar{ijskog muzeja Kwige su po~etkom ove godine ugledale svjetlo da- Srpske pravoslavne crkve iz Beograda i Biblioteke na zahvaquju}i Narodnoj biblioteci Srbije, koja ih je Svetog arhijerejskog sinoda Rumunske pravoslavne cr- {tampala o svom tro{ku, mada ima najava da }e se u taj kve. posao naknadno ukqu~iti i ministarstva prosvjete i Kapitalna djela “Gora`danske {tamparije” sadr- kulture Srbije i Republike Srpske. è i Studiju u kojoj je opisana uloga i zna~aj ove prve }irili~ne {tamparije na prostorima BiH, koja odatle seli u Rumuniju, te wen uticaj na {irewe }irili~ne kwige i evropskog {tamparstva u 16. vijeku, posebno sa aspekta wenog tada{weg povezivawa kulture, kwièv- nost i umjetnosti Venecije u Italiji, Gora`da u Bo- sni i Hercegovini i Trgovi{ta u Rumuniji. Istraìva~ki tim prilikom realizacije ovog projekta do{ao je do saznawa da je iz manastira Mile{eva, koji je nakon propasti Pe}ke patrijar{ije postao duhovni i kulturni centar srpstva, potekla ideja o osni- vawu {tamparije u Dowoj Sopotnici, te da je manastir Mile{eva, posredstvom Gora`danske {tamparije, imao presudni uticaj na srpsko sredwevjekovno {tam- parstvo. Na àlost, do dana{wih dana sa~uvano je veoma malo originalnih primjeraka kwiga {tampanih u Dowoj Sopotnici, zbog ~eka je kona~no {tampawe wihovih reprint izdawa jo{ zna~ajnije, posebno u trenutku kada se navr{ava 490 godina od po~etka rada ove {tamparije. Prema podacima do kojih su do{li istraìva~i u okviru ovog projekta najvi{e je sa~uvano primjeraka “Molitvenika”, ~ak 25, koji se nalaze u doma}im i stra- nim bibliotekama, po~ev od Rusije do Hilandara i Be- ograda. Jedini primjerak od prve kwige Sluàbnika iz Kapitalna dela gora`danske {tamparije 1519. godine sa~uvan je na Hilandaru u originalnoj veli~ini, a Psaltir je rekonstruisan od tri pojedi- Soko broj 11 13 na~na primjerka. Originalni primjerci i dijelovi nice. Sinergija ure|iva~ko-istraìva~kog dometa, sa crkvenih kwiga iz “Gora`danske {tamparije” ~uvaju se u~inkom nenadane dostupnosti samog izvora u {tampa- u Veneciji, Dubrovniku, Trgovi{tu, Beogradu i Sankt nom i elektronskom obliku - posebno je vredna pa`we, Petersburgu. jer, evo tih dragocenih kwiga u na{im rukama i pred Po svemu sude}i, sa kapitalnim kwigama “Gora- na{im o~ima, posle skoro pet stotina godina(!), nagla- `danske {tamparije” Narodna biblioteka Srbije bi sio je Bradi}. trebala konkurisati za izdava~ki poduhvat godine, na Podse}aju}i da su Srbi u to vrijeme, bez oklijeva- ovogodi{wem sajmu kwiga u Beogradu, ukoliko uspiju wa slijedili Gutenberovu revoluciju u {tamparstvu, obezbjediti dodatna sredstva ministarstva prosvete Bradi} je rekao da su isto tako danas partneri u Euro- i kulture Republike Srpske i Srbije potrebna za luk- peani i Svjetskoj digitalnoj biblioteci. suzniji povez jednog dijela tiraà. Kwige Gora`danske {tamparije nakon Beograda promovisane su I na Palama, na Filozofskom fakultetu Univerziteta Isto~no Sarajevo, a centralna promocija odrà}e se 10. jula u porti hrama Svetog \or|a u Dowoj Sopotnici-Novo Gora`de, kada }e se obeleì- ti i 490 godina Gora`danskog {tamparstva.

Hram Sv. Georgija - Dowa Sopotnica Ovde je radila prva {tamparija u BiH

Prva promocija reprint izdawa kwiga Gora`danske {tamparije odràna je nedavno u u Srpskoj Akade- Stranica Molitvenika gora`danske {tamparije miji nauka i umetnosti u Beograd, a potom i na Filozofskom fakultetu na Palama. Na promociji u Beogradu u sve~anoj sali SANU Ure|iva~ki odbor ovog zna~ajnog projekta, koji Ministar kulture Srbije Neboj{a Bradi} je istakao ovekove~ava istinski biqeg srpskog {tampartva na da izdava~ki projekat “Gora`danska {tamparija, prostorima dana{we BiH i {ire planira promociju 1519-1523” predstavqa “uzoran primjer o~uvawa i pro- ovih delaiuItaliji, Rumuniji i Rusiji. movisawa srpske kulturne ba{tine i ulog kulturnog Slavko Heleta kapitala koji nadilazi okvire nacionalne kulture, istorije, jezika i identiteta”. - “U vremenima kada se zalaèmo za po{tovawe i razumevawe naroda i wihovih kultura - pred sobom imamo izdawe koje ukazuje na duìnu istorije na{e kulture, izdawe kojim moèmo da se obratimo javnosti u zemqi, a pre svega onoj u ino- stranstvu”, istakao je Bradi} na promociji u SANU. On je ocjenio da je Gora`danska {tamparija i projekat wene rekonstrukcije i revalorizacije kapitalan, kako po vi{edimenzionalnom rasponu koji zahvata, tako i po snazi legitimacije koju obezbje|uju srpskoj kulturi, u kontekstu {ireg regiona, Evrope i ukupne svjetske kulturne istorije - “kao wen prirodno uklo- pqeni duhovno-intelektualni element”. -Raspon u prostoru: od Venecije do Crnog mora; raspon u vremenu:od po~etka 16. do po~etka 21. veka; raspon u civilizacijskim paradigmama: od Gutenberga do Stranica Psaltira Interneta; raspon u tehnologiji distribucije in- gora`danske {tamparije formacija: od }irilskog slovoslagawa do nule i jedi- 14 Soko broj 11

INTERVJU “SOKOLA”

RADOMIR ANTI], selektor fudbalske reprezentacije Srbije

PO[TEWE SE NOSI IZ KU]E

SOKO: Na po- privilegija ~oveka sa ciqevima, jer ga ~ini ispu- ~etku da vam se za- wenim i sadràjnim. hvalimo na odvo- SOKO: Va{im dolaskom na kormilo re- jenom vremenu, i prezentacije Srbije desile su se pozitivne da vas upitamo ka- promjene. Kako to obja{wavate? ko se osje}ate kao Od qudi sam koji voli da po~isti ispred svoje prvi ~ovjek u fud- ku}e, svestan ~iwenice da svaki i najteì pro- balskom svijetu blem dobro analiziran je upola re{en! Svakako, Srbije. nijedan od wih nisam re{avao suzama. Ponosan ~iweni- SOKO: Kako uspjevate stvoriti toplu com, svestan odgovor- atmosferu, i povezati igra~e, rukovod- nosti da mogu pozi- stvo i publiku? tivno da uti~em na Polaze}i od ~iwenice da dogovor ku}u gradi, zbivawa u srpskom fudbalu. povratnom informacijom i konstantnom komuni- SOKO: Moète li nam ukratko izloì- kacijom do{li smo do poverewa potrebnog za tim- ti Va{u fudbalsku bogatu biografiju. ski rad, gde je svaki u~esnik spreman da podredi Kao fudbaler - Sloboda Uìce, Partizan Be- svoj ego kolektivu! [to se ti~e publike, li~nim ograd, Fenerbah~e Istanbul, Saragosa, Luton primerom u komunikaciji narod je prepoznao jednu Town èqu da budemo na wegovom nivou.

SOKO: Mislim da znate da mi u Repu- Kao trener - Partizan Beograd, Saragosa, Re- blici Srpskoj svim srcem smo uz fudbal al Madrid, Oviedo, Atletiko Madrid, Barselona, SRBIJE. Kako komentari{ete na{u oda- Selta, reprezentacija Srbije nost? SOKO: Znamo da ste porodi~an ~o- Tu toplinu sam u nedavnoj poseti Bawa Luci vjek, da imate mnogo obaveza. Kako ste prepoznao i moram da priznam da mi je mnogo pri- uspjeli biti i dobar sportski radnik i do- jalo. bar doma}in. SOKO: Negativnosti su prisutne u sva- Po{tewe se nosi iz ku}e, pro{iruje se sazna- kom sportu, pa tako i u fudbalu. Interesu- wima u {koli i u `ivotu, vrednost familije je je nas va{e mi{qewe povodom pojava navija~kog divqa{tva. Soko broj 11 15

Ta pojava je evidentna i predstoji nam zajedni~ka borba za promenu tendencije pona{awa na Kratka biografija sportskim stadionima. Radomir Anti} je ro|en 22. novembra SOKO: Fudbal u Srbiji, u Republici 1948. u @iti{tu, Banat, Vojvodina. Srpskoj. Kvalitet, nivo. Igra~ku karijeru po~eo je u Slobodi iz Svakako da ne moèmo biti zadovoqni fudba- Uìca (1967-1968), a zatim je pre{ao u Par- lom gde gol nije u prvom planu i mojim pona{awem, tizan, u kom je igrao najve}i deo svoje karijere predavawima poku{avam da izmenim tu tendenci- (1968-1976). Za Partizan je odigrao 364 utak- ju. mice i osvojio prvenstvo Jugoslavije 1976. godine. U svojoj fudbalskoj karijeri igrao je i u ANEGDOTA turskom Fenerbah~eu (1977), {panskoj Real Saragosi (1978-79) i na kraju za engleski Lu- ton Town (1979-1984). Trener omladinaca Partizana (1984- 1988), zatim prvog tima Real Saragose (1988- 1990), madridskog Reala (1990-1992), Ovijeda (1992-1995) i Atletiko Madrida (1995-1998) sa kojim osvaja duplu krunu (1996). Trener Barselone (2000) sa kojom osvaja evropski Super kup. Vra}a se u Real Oviedo (2000-2001), zatim u Barselonu jo{ 6 meseci, da bi 2004. preuzeo Seltu iz Viga. SOKO: Jedna anegdota iz va{eg sportskog ìvota. Porodica Prvi intervju u uì~kim Vestima. Kupio Oèwen je. Supruga mu se zove Vera, imaju sam 2 broja, bacio majci na sto sa re~ima - Vidi dvoje dece: Anu (udatu za ko{arka{a Nikolu majko dokle ti je sin dogurao! Lon~ara) i Du{ana (oèwenog ènom Mirja- Moja Milka je pogledala i odgovorila - nom). Ima ~etvoro unu~adi dva unuka (Marka i Sinko moj, i ti daleko dogura, sad narod moè Radomira Mla|eg) i dve unuke (Ivanu i Pe- sa tobom i zadwicu da obri{e. tru).

SOKO: Ko{arka je Merdijan Ligom dobila mnogo. Kakve su mogu}nosti iz Va{eg ugla da i Fudbal krene tim putem? Ja izlaz iz situacije pre vidim u poja~awu rada u bazi, nisam za trenutna re{ewa gde vreme ho- }e da se presko~i dovo|ewem stranaca i zapo- stavqawem omladine u celini. SOKO: Kako gledate na {kole fudbala, da li je to na{ potencijal budu}nosti? Na àlost, sve se pretvorilo u biznis gde roditeqi finansirawem dovedu decu u situaciju morawa {to mi svakako smeta. SOKO: Da li se pomolite Bogu pred utakmicu? Svaku utakmicu po~iwem sa - ûva Bog Rada svog - I majko moja pomozi mi odozgo. SOKO: Kako ste na{ kom{ija iz Uì- SOKO: Na{e dru{tvo postoji ve} sto go- ca, pozivamo vas na kafu u Manastir Do- dina. Kakva je Va{a poruka za sve na{e brun. ~lanove i simpatizere? Pristavite kafu, do}i}emo sa zadovoqstvom! Svakako, sva moja podr{ka u va{em afirmativ- nom radu u odnosu na omladinu, jer mislim u vre- Puno pozdrava od Va{eg selektora! menu u kojem ìvimo to ima jo{ ve}u dimenziju. 16 Soko broj 11

SRPSKI JUNACI

MILO[ OBILI]

ilo{ Obili} je bio srpski plemi} iz sredweg {ta panika u srpskim redovima, ali uspeo je da se veka, koji se ~esto spomiwe i u srpskoj epskoj oporavi i da se spremi za veliku bitku sa Turcima na poeziji. Najpoznatiji je kao junak koji je ubio Kosovu. Ve~e pre odlaska na boj, knez Lazar je odrào turskog sultana MurataiuKosovskoj bici. kneèvsku ve~eru na kojoj su bile sve vi|enije srpske U narodnim epskim pesmama i legendama, Milo{ je vojvode. Po predawu na toj ve~eri Vuk Brankovi} je slavqen kao heroj natprirodnog ro|ewa i snage (wego- prozvao Milo{a Obili}a da sara|uje sa Turcima jer je va majka je bila vila ili je wegov otac bio zmaj; Milo{ dva dana prije te ve~ere oslobodio srpskog qekara koje dobio svoju snagu kobiqeg mleka, od ~ega poti~e wega je zarobila straà Vuka Brankovi}a, a oni su sma- govo prezime Kobili} ili Kobilovi}, kako se ponegde trali da je on turski uhoda. I u toj silnoj pometwi navodi. Imao je izuzetnog kowa po imenu @dral. We- me|u srpskim vojvodama kada su to ~uli, iako je ve}ina govi pobratimi su bili Milan Toplica i Ivan Kosan- wih bila na Milo{evoj strani, Milo{ Obili} je ~i}, a wegova verenica ili èna je bila Mara, k}erka ustao podigao pehar vina i rekao: “êstiti kneè La- kneza Lazara Hrebeqanovi}a. zare, i ti Vu~e Brankovi}u, i ti Ivane Kosan~i}u, i ti Milo{ Obili} je vaìo za najboqeg srpskog juna- Milane Toplica, i vi bra}o Musi}i, i ti Juè Bogda- ka. Kada je bio rawen u boju na Plo~niku, nastala je op- ne, i vi bra}o Jugovi}i, i vi svi ostale srpske vojvode koje ste s'nama i me| nama. Zavjetujem se pred ovom svetom slikom Isusa Hrista, pred ovim hqebom i vinom da }u sutra na Kosovu ubiti Murata, i kakvi budemo sutra na Kosovu bi}emo takvi dovjeka.” I posle ovog govora on napu{ta ve~eru. Nastala je mala panika u srpskim redovima, ali sutra dan na Kosovu poqu kada je sve bilo spremno i kada su srpski popovi zavr{ili liturgiju, svi kowanici su navukli {qemove, jedino je Milo{ skinuo svoj i bacio ga. Kada je bitka otpo~ela, Milo{ je bio na ~elu vojske, imao je kopqe i na svom ko- wu @dralu, jahao ka Turskom taboru. Po predawu Mi- lo{ je imao veoma dobrog kowa. Kada je do{ao do turskog tabora okrenuo je kopqe naopako, {to je u to vreme zna~ilo predaju. U prvom trenutku turski vojnici koji su se nalazili u taboru oko sultana Murata su prokomentarisali da je Lazar ostao bez najboqeg srpskog vojvode. Dok su drugi rekli da budu na oprezu da nije nekakva podvala. Kada su ga razoruàli, nare|eno mu je bilo da pri|e i da se pokloni sultanu. To mu je bilo idealno za ostvarewe zakletve koju je dao ve~e pre toga. Kada je krenuo da se sagne i da se pokloni, na pola puta je izvukao sakriveni no` ispod oklopa i rasporio turskog sultana Murata. Odmah su ga vojnici uhapsili i vezali. Pogubqen je odrubqivawem glave. Po Milo{u Obili}u je nazvan grad Obili} na Ko- sovu. Orden Milo{a Obili}a je ustanovqen 1993. godine sistemom odlikovawa Republike Srpske definisa- nim Ustavom Republike Srpske u kome se kaè: “ordeni su javno dràvno priznawe Republike Srpske koje se dodjequje licima ili instituciji za izuzetne zasluge prema dràvi.” Orden Milo{a Obili}a se dodjequje svim pripadnicima oruànih snaga Republike Srpske bez obzira na ~in i rang, za osvjedo~enu hrabrost u borbi i za juna~ki podvig. Ovaj orden se u miru dodje- “Sv. Milo{ postradavi na Kosovu” quje samo u izuzetnim doga|ajima. Freska iz Saborne crkve Manastira Hilandar Pripremio S. Aleksandar Soko broj 11 17

SRPSKI SVETITEQI

SVETI VASILIJE OSTRO[KI

a{ sveti otac, Vasilije Ostro{ki, ro|en je u Humskoj zemqi, dana{woj Hercegovini. Ta~nije rodio se u selu Mrkowi}, u Popovom Poqu, 28. decembra 1610. godine. Roditeqi mu behu veoma pobo- `ni i blago~estivi qudi. Tako da i wega vaspita{e u duhu pravoslavne vere i u velikoj pobo`nosti. Po ro- |ewu dobio je ime Stojan. Prva {kola wegove pobo`nosti be{e u wegovoj ku}i, jer se u wegovoj porodici vi{e mislilo o Bogu i du{i, nego o zemaqskim i pro- laznim stvarima. Po prirodi je bio veoma bistrog uma. Druga {kola wegove pobo`nosti be{e post, molitva i stalno poha|awe bogosluèwa u crkvi. Porodica mu je bila veoma siroma{na, no on ni ono malo hleba {to je dobijao za pojesti, nikada nije jeo sam, ve} ga je uvek de- lio sa drugim ~obanima ~uvaju}i ovce. Neki zli qudi, susedi wegovi, otpadnici od vere, omrznu{e mladog Stojana, zbog wegove pobo`nosti i mudrosti, te roditeqi behu primorani da ga sklone u manastir Zavala, koji je bio posve}en Vavedewu Presvete Bogorodice., gde on zapo~e svoje u~ewe i obrazovawe. Na tom mirnom mestu on je imao vremena da ~ita crkvene kwige i re~i Svetih Otaca, i tada se raspali u wemu qubav prema Bogu i podvi`ni~kom ìvotu, te odlu~i da se zamona- {i u tom istom manastiru, odakle posle nekog vremena pre|e u manastir Uspewa Presvete Bogorodice - Tvr- do{, gde je tada bilo sedi{te Trebiwske Eparhije. Kada se zamona{io dobio je ime Vasilije i u svom podvi`ni~kom ìvotu ugleda se na Svetog i velikog jerar- ha Crkve Boìje, Vasilija Velikog. Posle nekog vremena, on ode u Crnu Goru, kod mitropolita Marda- rija, koji ga zadrà na Cetiwu sve dok ne do|e do nekih Boìji, a to je nastavqeno i nakon wegove smrti. Wego- nesuglasica izme|u wih. U manastiru Tvrdo{, nastave mo{ti otkri{e monasi neo{te}ene, i nad wima se i vio je svoje podvige za spasewe pravoslavnog naroda. dan danas de{avaju ~udesna isceqewa. Wima na poklo- Iz svoje molitvene kelije u manastiru on je sagledavao wewe danono}no dolaze, ne samo pravoslavni, nego i sve nevoqe i bede koje je podnosio wegov mnogonapa}e- drugi i bivaju isceqeni. Reke poklonika slivaju se ne- ni narod. Idu}i po narodu, kao nekada wegov praotac prestano ka ovom manastiru i svetitequ, bez obzira na Sveti Sava, on je obavqao sva sveta bogosluèwa i sve- veroispovest. Kraj wegovog kivota uznose se molitve te tajne po svetu i hrabrio je qude u veri i trpqewu. svakodnevno. Mnoge zakletve i zaveti daju se tu i dan To zasmeta otpadnicima od vere, te namisli{e da ga danas. ubiju, a on da bi to izbegao ode u pravoslavnu Rusiju. Po{tovawe ovog ugodnika Boìjeg u na{em naro- Posle nekoliko godina vratio se, donev{i sa sobom du ogleda se u podizawu u wegovu ~ast mnogobrojnih mnogo crkvenih kwiga i novca, i sve to darovao je osi- hramova. Mnoga se ~udesa spomiwu vezano za Svetog Va- roma{enim crkvama u Hercegovini. Kada su Turci silija Ostro{kog, i ne mogu se sva nabrojati... On po- ubili tada{weg mitropolita isto~no-hercegova~kog, maè svakome ko mu se obrati sa iskrenom molitvom i Pajsija Trebje{anina, postavi{e Svetog Vasilija za pobo`no{}u. Napomenu}emo samo neke od wih, ali naj- mitropolita. Skloniv{i se ispred najezde Turaka, on boqe mogu nam posvedo~iti mnogi koji su osetili bla- se skrasi u manastiru Ostrog. Podvizavao se veoma godat wegove molitve. Veliki je broj onih koji su bili strogo i bogougodno u jednoj pe}ini iznad Gorweg ma- otpisani od svih, a koji su se ponovo vratili u ìvot, nastira Ostroga, kao i prethodni mitropolit Sveti normalni i zdravi. starac Isaija. U Ostrogu on okupi mnoge monahe i ob- Molitvama Svetog Vasilija, oca na{eg, neka Go- novi crkvu Vavedewa Presvete Bogorodice. Mnoga ~u- spod pomiluje i spase sve pravoslavne hri{}ane i sve desa ~inio je za vreme svoga ìvota ovaj veliki ugodnik qude dobre voqe. Amin. 18 Soko broj 11

REPORTA@NI ZAPIS

Svojevrstan rekord Milana Kosori}a (80) iz bori~kog sela Sjeversko

KUMOVAO 47 PUTA

og pa kum. Tako se u srpskom narodu daje va`nost i na mojim rukama, u izbjegli{tvu u Veàwu kod Uìca, kumstvu koje je velika ~ast i moralna obaveza. kr{teno je jedno dijete kom{ija iz zavi~aja, Radojke i Drè}i se tog zavjetnog postulata Milan Koso- Milana ]ori}a. Te ratne 1944. krstio sam i dvoje dje- ri} (80) iz sela Sjeversko na bori~koj visoravni ce u Kapetanovi}ima u vi{egradskoj ùpi, opet starih do sada je kumovao u preko 20 porodica i, prema kom{ija, Spasenije i Milo{a ]u}ule. Na Svetog Jova- wegovim ra~unicama, Svetu tajnu kr{tewa na wegovim na, 20. januar, 1945. ponovo u Kapetanovi}ima, krstio rukama primilo je i u Crkvu Hristovu i vjeru pravo- sam k}erku Milenu, Sofrena i Spase Marijanovi} sa slavnu u{lo 47 kum~adi. Babqaka, prisje}a se, i to precizno u dane i godine, ~i- ~a Milan. U prvoj poratnoj godini i vra}awa na svoje ogwip- {te u selu Sjeversku, na Spaosovdan u crkvi na Borika- ma, krstio je Milovana, sina Milenije i Milorada \eri}a sa Borika. Potom slijedi vjen~awe Andrije i Qubenke Gambiroà, a zatim kr{tewe wihovog prven- ca, sina Bo{ka. -Krstio sam i Novku, Dragomira, Dragoquba i Ra- disava Marijanovi}a. Na rukama sam drào i po dvoje djece kum~adi Dragomira i Dragoquba. Kumovao sam i Miladu Marijanovi}u i krstio wegove Delivoja i Dragana, a zatim Delivojeva dva sina i Draganove tri k}erke. Krstio sam i sina Mila Marijanovi}a, Gorana, sada direktora u Rogatici, i tri Goranove k}erke Za- tim Jakovqevog sina Zorana i dvije wegove k}erke i Darka Kavaza, Kojovog sina. Sa \eri}ima iz Godimiqa sam vi{estruki kum. Od Milije \eri}a krstio sam Go- rana i Voju, onda Mom~ilove tri k}erke, Milanova (sa Borika) tri sina..., prisje}a se ~i~a Milan. Uz dvoje djece Milo{a i Spasenije ]u}ula, koje je krstio ratne 1944, u familiji ]u}ula Milan je krstio jo{ 12 djece. U Novice ~etvoro, Petkovih sedmoro i jedno Milanovo. - Sva kr{tewa bila su i male sve~anosti. Bilo je i}a i pi}a, ali nikad ku}i nisam do{ao pijan ili da me je neko doveo. Uvijek sam darivao kum~e i kumu. A i mene su darivali, tako godinama nisam kupio ko{uqu ili pe{kir. Dobivao sam ih na poklon od mojih kumova, ka- è Milan, dodaju}i da je i{ao i u svatove velikom broju svojih kum~adi. U dosta slu~ajeva obavio je i crkveno vjen~awe, a idu}i putem brojnih kumstava stigao je i do Obrenovca i Beograda, Banovi}a, Han-Pijeska, Gora- `da... - Jo{ da kaèm i ovo. U posqedwe vrijeme sve rje|e kumujem. Nabrah evo ve} 80 godina i kako se kaè, nisam Kumstvo se u porodici Kosori}, pri~a ~ika Mi- vi{e za tu|e ku}e, a i pro{lo je vrijeme mojih pjesama i lan, od vajkada prenosi s koqena na koqeno. veseqa. Zato sve ~e{}e otkazujem kumstvo uz, kako do- -Ja sam ga naslijedio od moga oca, on od svoga i ta- likuje - kumski oprost, nagla{ava na kraju svog prisje- ko, unazad, redom. Ina~e, prvi put kumovao sam na Svete }awa za novine ~ika Milan Kosori}. Trojicve davne 1944. Imao sam tada nepunih 16 godina Sreten Mitrovi} Soko broj 11 19

PUTOPIS

Prijeti li izumirawe nekad najbogatijem selu Srbije - Qubi{u

VI[E SAHRANA OD KR[TEWA

latiborsko selo Qubi{ je prije dvadesetak pogoni IMT Rakovica i pogon jedne tekstilne godina bilo jedno od najbogatijih u Srbiji. firme iz Uìca. Na àlost, s prvim godinama Na àlost, brojne mawe i ve}e krize mi- sankcija, u Qubi{u su zatvoreni i zadruga i dva nulih godina i velika migracija prema razvi- pogana, tako da je preko 400 mladih qudi ostalo jenijim gradovima ve} su ugasile najmawe tre}inu bez posla. od 240 doma}instava, a ona preostala sve vi{e -Sredinom osamdesetih, kad je zadruga bila stare. Ovdje se desio jedan (ne)o~ekivan apsurd: najja~a, u na{oj {koli bilo je 200 |aka, u lokalnim Prije dvadesetak godina se u Qubi{ dolazilo ra- trgovinama mogli su se kupiti najnovije marke te- di dobrog posla i dobre zarade, da bi mje{tani levizora i friìdera, kafane su radile ve} po~etkom devedesetih po~eli iz wega odlazi- non-stop. Bilo je vi{e qudi nego na Zlatiboru ti put srbijanskih i evropskih gradova, u potrazi turista. A danas u {koli ima jedva 50 |aka, a u ka- za perspektivnijom egzistencijom. fanama i prodavnici skoro da nema nikoga, jer su Preostali ìteqi Qubi{a kaù da nemaju ovi preostali qudi bez posla, kaè Simeun Ma- gdje, ni sa ~im, ni zbog ~ega da negde po|u daqe. Za ri}, nastavnik matematike u {koli Sava Jovano- pedesetak sada ve} vreme{nih neèwa mjesni pa- vi} Sirogojno. roh Sla|an Jovanovi} kaè da su `rtve jednog lo- Pored {kole u Qubi{u je nekad radio i in- {eg srpskog vremena i jo{ lo{ije politike prema ternat u kome je stanovalo po 50 |aka iz udaqeni- selu. jih sela. Mada je uì~ki biznismen Vaso Mi}i} -Posqedwih godina u Qubi{u na tri kolijev- nedavno poklonio {koli minibus, mnogi od |aka i ke do|e devet kov~ega. Pro{le godine sam imamo daqe dnevno pje{a~e po desetak kilometara u jed- 27 sahrana i ~etiri kr{tewa, a prije nekoliko go- nom pravcu. dina 52 sahrane i sedam kr{tewa. U mojoj parohiji -Pa nije nam te{ko, druìmo se, pjevamo, igra- sa tri sela, prije 11 godina sam imao 480 doma}in- mo se uz put. Problem je jedino kad padne snijeg. stava, a sada za 100 mawe. Pla{im se da }e Qubi{ Kad zavr{imo osmi razred, idemo u Uìce, a on- nestati za 20 godina i da }e onda neko napisati da... vidje}emo... Ma kakav Qubi{, {ta }emo na se- kako je nestalo najbogatije srpsko selo, kaè pa- lu?! Nimalo u {ali zbori Dejan Jaxi}, u~enik roh Jovanovi}. osmog razreda ovda{we osnovne {kole. Ovdje je krajem sedamdesetih godina pro{log Podaci govore da je za posqedwe tri godine s vijeka formirana zemqoradni~ka zadruga koja se mape Srbije potpuno nestalo 16 sela, a u 19 ìvi pored otkupa i prodaje poqoprivrednih proizvo- mawe od 10 stanovnika. da i stoke, bavila i trgovinom bakrom i alumini- Prema podacima profesora Biqane Spasi}, jumom. U me|uvremenu, u Qubi{u su otvoreni i autora kwige “Za{to Srbi nestaju”, Srbi su jedini narod na svijetu bez prirodnog prira{taja i drugi u sijvetu, poslije Japanaca, po prosje~noj starosti stanovni{tva. Prosje~na starost Srba je 50 godina, dok je, po istim podacima, starost Albanaca na Kosovu 23,5 godina. I poznati srpski pjesnik Qubovoje R{umovi}, koji je ro|en u Qubi{u 1939.godine, nedavno je primjetio kako wegovo selo nestaje. -Nekad je u Qubi{u bilo mnogo naroda, a sada ga nema. Ostale su ku}e, stare, tro{ne i ru{ne. Tamo je mnogo neoèwenih qudi. I nema {anse da se oène jer djevojaka nema. One ne}e vi{e da ìve u selu, ho}e po svaku cijenu u grad. U Qubi{u je te{ko sada vidjeti stado ovaca ili tri krave u jednoj {tali, sa sjetom zapisa R{umovi}. Z.Tmu{i}-S.Heleta 20 Soko broj 11

KONKURS SOKOLA

REZULTATI KONKURSA ^ASOPISA “SOKO” ZA KRATKU PRI^U NA TEMU “HRISTOS VASKRSE”

Redakcija ~asopisa za duhovnu i kulturnu prosvjetu “Soko”, po~etkom marta 2009. godine putem medija objavila je Konkurs za kratku pri~u na temu “Hristos Vaskrse”. Mada je od objavqivawa do zatvarawa Konkursa bi- 2. NAGRADA od 150 KM pripala je kratkoj lo relativno kratko vrijeme pristigla su 53 rada, i to pri~i pod {ifrom “[ARGAN”, ~iji je autor pod {ifrom, iz raznih krajeva Republike Srpske i Sr- RADA (MARI]) PAUNOVI] iz â~ka. Ro|ena je bije. u Bajiboj Ba{ti, a prva dva razreda osnovne {kole za- Nakon ~itawa i analize Redakcija se odlu~ila da vr{ila u Veletovu. Biv{i medicinar, po odlasku u nagradi slijede}e autore kratkih pri~a: penziju ozbiqnije se posve}uje poeziji. Sa svojim pje- 1. NAGRADA od 300 KM pripala je kratkoj smama zastupqena je u vi{e zbornika, nosilac je pje- pri~i pod {ifrom “ÛVARKU]A”, ~iji je sni~ke poveqe “Garavi sokak” kwièvnog kluba autor DRAGICA GRBI]-DRAGA, PJESNIKI- Miroslav Anti} iz In|ije. WA IZ VI[EGRADA, prosvjetni radnik u Osnov- 3. NAGRADA od 50 KM pripala je kratkoj noj {koli “Vuk Karaxi}”-Vi{egrad. Pored poezije, pri~i pod {ifrom “PÊLA”, ~iji je autor ukqu~uju}i i dje~iju, pi{e i prozu. Na vi{e konkursa u MARIJA MIKAVICA iz Vi{egrada. Srbiji i Republici Srpskoj nagra|ivane su wene krat- Nagra|ene kratke pri~e objavqujemo u ovom broju ke pri~e. ~asopisa “Soko”. “Soko” zadràva pravo da na svojim stranicama objavi jo{ nekoliko odabranih kratkih pri~a, a u planu je da se naredne godine {tampa i mali zbornik SOKOLOVIH VASKR[WIH PRIÂ. Mada spadaju u poletarce, zbog kolektivnog truda Redakcija je i ove godine odlu~ila da grupu od oko 20 u~enika IV Osnovne {kole “Vuk Karaxi}” iz Vi{e- 1 grada, koji su u~estvovali na ovom Konkursu sa svojim kratkim pri~ama, nagradi sa specijalnom nagradom - jednodnevnim pokloni~kim izletom u jedan od manastira na podru~ju Vi{egrada. Sa prikladnim kwigama “Soko” }e nagraditi i ~e- tiri u~enika osnovne {kole Sokolac, koji su tako|e u~estvovali na na{em konkursu. Redakcija “Sokola” }e se kratkim pismom zahvali- ti svim autorima prispjelih radova, uz poziv i èqu da u~estvuju i na na{im narednim konkursima. @iri i Redakcija “Sokola” ocjewuje da je kvalitet prispjelih radova na visokom nivou i da oni predstavqaju zna~ajan doprinos kwièvnom stvara{tvu, kako onih priznatih, tako i mawe afirmisanih stvaralaca. Napomiwemo da su me|u prispjelim radovima i dvije vaskr{we pjesme, kao i dvije kratke pri~e iz srpske istorije ovih na{ih krajeva. Mada su autori pro- ma{ili zadatu temu, pjesme i pri~e zavrije|uju pa`wu i na}i }e se na stranicama narednih brojeva “Sokola”. Nagrade najuspje{nijim autorima su dodjeqene na VASKR[WOJ AKADEMIJI, koja je odràna 21. aprila 2009. godine u Narodnom domu Manastira Do- brun. ^lanovi ìrija: Monah Serafim, Aleksandar Savi} i Slavko Heleta. Prvonagra|ena Dragica Grbi}, Vi{egrad Soko broj 11 21

Prvonagra|ena kratka pri~a na Konkursu ~asopisa “Soko” iz Dobruna

HRISTOS VASKRSE “Ti si bakina Dragomilica.” Dugo smo razgovarali. Neka se ledenica otopila u “I {ta jo{?” “I sunce.” “I {ta jo{?” meni. Vladika je bio u sve~anoj ode`di, kakva se obla~i “ûvarku}a!”. za posebne velike praznike kao {to je Vaskrs. “A {ta je ~uvarku}a?” Slu{ao me pa`qivo. “To si ti, sre}o bakina!” “Da}e Bog. Bog je veliki”, zavr{io je razgovor. Bi- Tako su po~iwali na{i dani. Sje}am se jasno iako la sam smirenija. sam imala tri godine. I danas se sje}am... U povratku “ku}i” svaki ~as sam stavqala ruku u Nisam imala roditeqe. Imala sam - baku. I djeda. xep i dodirivala pokloweno jaje. Ovo je moja ~uvarku}a! I uspavqivawe i plakawe. I djedovu re~enicu: “]uti, Kad sam do{la u hotelsku sobicu, privremeni eto baje”, koju je izgovarao kao posqedwe, najja~e oru`je smje{taj, stavila sam jaje na posebno mjesto da se ne da me uspava i pri tom grebao rukom ispod stola. Vaq- razbije. da je to djelovalo. Zablista{e slova IS HS. I kao da se soba ispuni Onda nisam imala vi{e djeda. Ne znam kako, ali to- neobi~nom svjetlo{}u. Pognuh glavu, pomolih se Bo- ga se ne sje}am. Oti{ao je prije bake. gu. Potom je oti{la baka. Toga se sje}am. Niko mi nije Bilo je ne{to posebno. Nestvarno! Sveprisutno rekao. Svi su ne{to spremali, uùrbano pomagali i samo za mene. Ne{to me proèlo. Znam! Osje}am lako- krili od mene, a ja sam sjedila na stoli~ici sa strane i }u u sebi. I blagost. I vjeru. Nema tuge. Nema bola. Sr- sve znala. I sve }utala. Ostala sam sama. ce mi je ~isto. Novo. Blago. Sre}no. “HRISTOS Pro{le su godine. Opet sam sama u novom gradu. VOSKRESE”, rekoh uz osmijeh. “VOISTINU VOS- Oko manastira narod. Mali Vaskrs. Skupi se svi- KRESE”, za~uh oko sebe. “Hvala ti, Boè!” jet, do{ao da produì vaskr{wu sre}u. Doma}ice do- Poslije toga znala sam da je sve mogu}e ako vjeru- nijele sir i kajmak da blagoslovi vladika. je{. “Da}e Bog, pomislih u sebi. Bi}e opet dom!” Nisam znala za taj obi~aj, ali ~ovjek sve nau~i. To Polako, kao kad se krpi, nastavi se ìvot. Bolno. prvo zapazi u pore|ewu sa svojim obi~ajima. A vladika Po`rtvovano. Strpqivo. tiho, sve~arski, prenosi blagost na nas. Doma}ice pr- I dade Bog. ve u redu sa sirom i kajmakom. Do|o{e radosti poslije ratnih gubitaka. Udaja “Boè, da mi je malo ovog sira”, mu~ila me èqa. djece, vjen~awe, slava, unuci, kr{tewe. “Otkad to nisam jela!” Ba{ je onaj mladi, tek {to je Danas bojimo jaja s velikom rado{}u. [aramo i na ocje|en. Vide se i rupice na wemu od cjediqke. Sir iz svakom svijetle slova Isus Hristos. Obja{wavam unu- krpe, kako ga zovu u Vojvodini, ili basa, kako ga zovu u ~i}ima za{to se boje jaja, {ta je ~uvarku}a. mom biv{em zavi~aju - samo mu jo{ dodaju malo kajmaka “Vi ste bakine ~uvarku}e”, govorim ponosno sje}a- i dobro sjedine. ju}i se bakinih rije~i. I sama, tek sad shvatam, {ta te I stalno mi pogled skre}e na sir. Sve mi se ~ini rije~i zna~e. da }e te ène ponuditi sir da probamo. Ali ne. Vra}a- Na Vaskrs smo svi bili u crkvi. Moji unu~i}i su ju ga ku}i. dostojanstveno izgovarali molitvu. Znaju je napamet. Poslije toga vladika dijeli jaja vjernicima. Puna Nau~ila sam ih. S ponosom i rado{}u izgovaraju u ho- je korpa. Sva su crvena. I ja sam u redu. Pomalo se priru rije~i: “HRISTOS VOSKRESE, VOISTINU bojavam da li }e biti dovoqno za sve. Uzimam darovano VOSKRESE”, smje{kaju}i se jedno drugom. jaje, pa`qivo obuhvatam objema rukama kao dragocje- Pogledah u ikonu Hristovog raspe}a, Izgovorih nost. stihove posve}ene wemu: Moje jaje! Moja ~uvarku}a! “Hristos voskrese!” “Vo- istinu voskrese”, odgovaram. Vjerujem u tebe. Pro{log Vaskrsa bojila sam jaja, {arala sa djecom, U nama ìvi{. i pa`qivo odvajala prvo jaje - ~uvarku}u. Ove godine Vje~no. Iz svega. zbog ratnih okolnosti daleko sam i od ku}e i od djece. Grijehe na{e Nisam bojila jaja. Na sebe primi. I dok se u porodicama {irila vaskr{wa blagost, toplina i radost Hristovog vaskrsewa, ja sam bila sa- Vaskrse iz mrtvih. ma i nosila svoju muku. Morala sam razgovarati sa vla- Hristos. Sin. dikom, zato sam do{la u manastir. Primio me poslije Vaseqene milost svih crkvenih obaveza i tako olak{ao muku. I nas smrtnih. “Nije neophodno prisustvo grobu da bi se obiqe- ìla godi{wica. Va`na je svije}a, hqeb i molitva”, Dragica Grbi}-Draga re~e vladika. Pjesnikiwa i prosvjetni radnik iz Vi{egrada 22 Soko broj 11

Kratka pri~a Sokola - druga nagrada: Rada Paunovi} - ^a~ak ({ifra [ARGAN)

HRISTOS VASKRSE U staroj pohabanoj bele`nici prona|oh jedan sam odgovorila na weno op{irno pismo prostrto na dnevni~ki zapis star ta~no jednu deceniju. Pro~itah {est stranica. U wenom glasu treperi optimizam i ga, i moje se}awe be{e osveèno na tu, sa Srbiju ratnu nada. Ni wena deca nisu sa wom kao ni moja. Ona se ipak 1999. godinu, kada su NATO avioni nadletali i bom- nada najboqem. Nadam se i ja, ali wen glas zvu~i veselo, bardovali ciqeve, a pri tom ne {tede}i ni civile. moj setno. Dala mi je malo energije. Hvala joj. Svi smo bili puni straha i neizvesnosti {ta }e se do- Posle pet-{est minuta telefon zvoni ponovo. goditi no}as, a {ta sutra. I tako iz dana u dan, 78 dana Ovoga puta javqa se moj deda Vlajko. To mi je jedini ì- i no}i. vi deda, i ovih dana je proslavio 91. ro|endan. Ta~nije Tome je ove, 2009. godine, ta~no deset godina. A prvog aprila. To je maj~in ujak. Deda ìvi sam, u nedri- ovaj, jedan jedini dnevni~ki zapis bio je na Vaskrs, 11. ma [argana, u nedo|iji, nadomak Mokre Gore. Povre- aprila 1999. godine i glasi ovako; meno ga pozovem da ~ujem kako je. Danas je on pozvao Nedeqa, praznik, prole}e. Mnogo je razloga da bu- mene. Iz slu{alice se najpre ~uo poznat glas krepkog demo sre}ni, ali se neka nevidqiva muka i melanholija starca koji je rekao HRISTOS VASKRSE. Vaistinu uvukla me|u qude. Ulicom prolaze samo oni koji mora- HRISTOS vaskrse, bio je moj odgovor. Deda se zatim ju negde da odu. U prodavnicama se kupuje samo ono {to interesovao kako smo jer je ~uo da su granatirali â- je najpotrebnije. Na televiziji gledamo ono {to ne è- ~ak. I Zastavu u Kragujevcu su granatirali ovih dana, a limo, a to su sru{ene zgrade, mostovi, krateri od pro- sin wegov radi tamo. Jedan unuk dede Vlajka Ivanovi}a jektila NATO agresije. je milicioner i trenutno je na Kosovu. I deda je pun Ose}am da mi nedostaje voqe. Voqe za bilo {ta. optimizma. A {ta je samnom? Nedostaje mi snage i da telefoniram i ~ujem neke sebi I on mi dade malo snage kao i Dragica. Uzeh olov- drage osobe. A do pre neki dan rado sam uzimala tele- ku i po~eh da zapisujem ove redove. fonsku slu{alicu i okretala èqene brojeve. A mo`da mi je snage dala i ona dedina re~enica I gle ~uda, nekad je malo potrebno, jedan detaq~i}, HRISTOS VASKRSE. Ne mo`da, tako sam mislila ta- jedna mrvica, jedan tren, da ~oveka pokrene iz neke le- da. targije. Sada sam sigurna da je zaista tako, jer pomen Hri- Podne odavno prevalilo. Izlazim iz ku}e da odem sta u ku}i i u ~oveku mewa sve. do prodavnice. Hvatam za kvaku, a ~ujem telefon. Vra- Vaskrsava nadu u boqe sutra. }am se da se javim. Podièm slu{alicu i ~ujem svoju drugaricu Dragicu iz Opova. Dragica zove da ~uje kako smo. Drago mi je {to je ~ujem, a ujedno me i stid {to ni-

Rada Paunovi} nije prisustvovala dodjeli Oprostite {to Vama pi{em o ovome, jer ja tamo nagrade, ali je poslala slijede}e pismo: nikoga ne poznajem, pa samim tim ne znam ni kome se Hvala Vam puno gospodine Heleta na razumevawu. obra}am, ko vodi ove poslove. Draga mi je rekla da je u Dobrunu bilo fino a vidim i Ono {to sam èlela da napi{em i predloìm sadràjno. Sigurna sam da ste Vi kreator tako osmi- redakciji lista jo{ pre konkursa je da ubudu}e ne bu- {qenog programa i doga|awa u manastiru Dobrun. Je- du nov~ane nagrade, jer mi se to nekako ne uklapa, kao dino bih Vam sugerisala za slede}e godine da se (zbog {to sam rekla NE UZIMA SE IZ SVETIWE, NEGO ve}e pose}enosti) to zakaè za Drugi,a ne Tre}i dan SE U SVETIWU DAJE. Veoma je lepo {to organizu- Vaskrsa.NaTre}iVaskrsvelikibrojqudiradi{to jete pokloni~ka putovawa i delite kwige. Zato bi sa Drugim danom praznika nije slu~aj. Tako|e i da bio moj predlog da u tom smislu nagrade i budu za na- Akademije po~ne ranije (u popodnevnim satima) da bi redne godine. Predlaèm da konkurs postavite na se qudi koji do|u mogli ranije vratiti ku}i. internet i da bude dostupan {ire (oprostite ako Draga mi je rekla da ste pro~itali moje pismo, a sam neobave{tena i ako je na internetu bio, nisam ga da je pro~itana i moja pri~a. Mnogo Vam hvala na to- videla). Dobila sam ga od Pera [im{i}a (na ~emu me. sam mu zahvalna) pa prosledila drugima. Ja sam se pretplatila na list “SOKO” i kontak- Ideja da za idu}u godinu {tampate zbornik pri- tirala ranije u vezi sa pretplatom na one mail-ove ~a, je SJAJNA. Divim se Va{em entuzijazmu i energi- koji su na ~asopisu. Dobila sam br. ìrora~una i ji kojom radite svoj posao. Mogu samo da Vam uplatila 950 din. (10evra). Uplatu sam izvr{ila ~estitam. 17.3. i obavestila na pomenuti mail, ali nisam dobila odgovor. Iskreno se nadam da je sa tim sve uredu i Pozdrav i jo{ jedno veliko HVALA. da }u ~asopis uskoro dobiti. Ranije sam ga nabavqala preko Drage Grbi} i Petronija [im{i}a. Rada Paunovi} iz â~ka Soko broj 11 23

Kratka pri~a Sokola - tre}a nagrada: Marija Mikavica - Vi{egrad ({ifra P^ELA)

HRISTOS VOSKRESE Nekada je neko rekao: “Od onoga ~asa kada je An|eo va i tre}i dan je vaskrsnuo. Stradao je na krstu radi na- Boìji objavio Hristovo vaskrsewe, saznalo se da je {eg spasewa, da na{e du{e ne ostanu vje~iti zato~e- na{ Spasiteq zaista Sin Boìji”, da je to taj koji je nici ada i ne~istih sila, pokazav{i nam put qubavi, trebao biti predat radi na{ih grijehova i da vaskrsne trajne i neprolazne qubavi ~ije su granice samo nebo. radi na{eg opravdawa. Pomolite se dje~ice mila, da u svemu dominira voqa Boìja i da je mi budemo kadri prepoznati i ispuniti. Budite sretni i veseli jer je sin Boìji Vaskrsnuo, pobjedio smrt i darovao nam ìvot vje~ni”. Iako smo bili mali, razumjeli smo mamine rije~i. Jo{ smo malo sjedili pored we, a zatim smo ustali, po- qubili je u vla`ne, suzama natopqene obraze. Ona nas je pomilovala po obrazima, svojom we`nom i toplom rukom i rekla: “Idite dje~ice i molite se Hristosu Spasitequ na{em”. U{li smo u drugu sobu, gdje je na zidu bila oka~ena ikona Isusa spasiteqa na{eg. Brat je primakao stoli- cu i pripalio kandilo koje je jakom svjetlo{}u obasja- lo na{u sobicu. Prekrstili smo se onako kako nas je majka u~ila i molili se Isusu Hristu da na{a majka ustane iz posteqe, da je ni{ta vi{e ne boli, da presta- nu jecaji i krikovi i da ozdravi. Suze su kvasile na{a lica i kako smo ih brisali one su sve vi{e i vi{e navirale iz na{ih o~iju. Kako je no} odmicala, a mi se i daqe molili na{em Spasite- qu, mamini jecaju bili su sve ti{i i ti{i... Zora je svitala. Kandilo je dogorijevalo i tek po neki put pucketalo. U na{em domu vladala je puka ti- {ina. Brat i ja smo i daqe nepomi~no stajali pred ikonom, dràli krsti}e u rukama i molili se. Puku ti{inu na{eg skromnog doma prekinula su zvona obli- `we crkve. Sjetili smo se rije~i iz Svete kwige koje nam je majka ~esto ~itala: “Radujte se jer je Hristos Tre}enagra|ena Marija Mikavica, Vi{egrad Vaskrsnuo.” Prekrstili smo se i jo{ jednom ponovili: “Gospo- Dok pi{em ove mudre istinite rije~i, sje}awa iz de Isuse Hriste spasi na{u majku, neka jo{ poìvi”. djetiwstva polako naviru i proìmaju se mojim misli- Zatim, u korpicu sa slamom stavili smo prelijepa ma. Sje}am se, bila je Velika Subota, dan pred najrado- ofarbana jaja, koja je na{a majka ofarbala i {arala na sniji hri{}anski praznik Vaskrs. Drè}i brata za Veliki Petak. Stavqaju}i {arena jaja na sto osjetismo ruku tr~ali smo rosnom livadom, dok su zraci sunca, da nismo sami u prostoriji, osjetismo ne~ije prisu- probijaju}i se kroz guste oblake grijali na{e dje~ije stvo. Okrenuv{i se, na vratima ugledasmo majku. obraze. Umorni od tr~awa, odlu~ili smo da se vratimo Ozdravila je. u ku}u. Pewu}i se drvenim stepenicama koje su {kri- Sa osmijehom na licu i bez imalo bola i jecaja, po- pale ispod na{ih stopala, ~uli smo jecaje i poneki smatrala nas je. Pritr~ali smo joj u zagrqaj. Dok su se krik koji su odzvawali na{om drvenom verandom. ûv- na{e male ru~ice pruàle i stiskale wen struk, suze {i jecaje i krike, krv nam se sledila u ìlama. Utr~a- radosnice bujale su u na{im o~ima i velikom brzinom li smo u sobu na{e majke, zaledili se od prizora koji kvasile na{e obraze. Na{oj sre}i nije bilo kraja. Ma- smo vidjeli. Mama je leàla na posteqi, u ruci je drà- ma, brat i ja pri{li smo ikoni na{eg Spasiteqa i zala maramicu koju je prinosila ustima i ka{qala u wu. hvalili smo {to nam je pomogao da mama ozdravi. Majka Suze su vlaìle weno blijedo lice. Kada bi nai{ao ja- nas je zagrlila svojim toplim i we`nim rukama i rekla: ~i bol ona bi kriknula. Brat i ja sjedili smo pored we. “Dje~ice mila, Hristos ìvi i ìvje}e, ko je wegov Suze su punile na{e o~i, a mi smo se trudili da ih maj- umrijet ne}e.” ka ne primjeti. Brat je pri{ao stolu, uzeo iz korpice tri {arena Tek ponekad, okrenuli bi se na drugu stranu, da pu- jajeta. Jedno sam dobila ja, a jedno majka. Stali smo is- stimo suzu koju nismo mogli zadràti. Majka je ispu- pod ikone na{eg Spasiteqa Isusa Hrista, pokucali se {taju}i tihe jecaje rekla: “Dje~ice mila, sutra je na{ jajima i zajedno u glas izgovorili rije~i: najradosniji i najve}i praznik, Vaskrs. Sin Boìji Isus Hristos stradao je na krstu radi na{ih grijeho- HRISTOS VOSKRESE - VOISTINU VOSKRESE 24 Soko broj 11

RAVNOGORCI

Neobi~na pute{estvija bronzanog spomenika |enerala Dra`e Mihailovi}a

OD VUKOVARA, PREKO BR^KOG DO DRA@EVINE KOD VI[EGRADA

Vi{egrad, maj 2009, krajeva, a doma}inski je prihva}en i od strane ovda- vrijeme kada se medijski “istraùje” mjesto {weg srpskog stanovni{tva, jer je svoje posqedwe dane likvidacije i grob \enerala Draè Mihailo- skrivawa Mihailovi} proveo u obli`wem selu Repu- vi}a interesantna je pri~a o pute{estviju we- {evi}i, odakle je u Undruqama naletio na zasjedu, na- govog bronzanog spomenika, koji je postavqen u kon ~ega je zavr{io na ~uvenom procesu i pogubqewu, ratnom vihoru 1992. godine u Vukovaru, sklowen po- negdje na jo{ uvijek nepoznatoj lokaciji. tom u Beograd, da bi 1998. godine “stigao” u Br~ko. Odmah nakon Draìnog hap{ewa, 13. marta 1946. Ali po odluci vlasti jedinog BiH Distrikta morao je godine, uslijedila je nezapam}ena odmazda i ne~uveno odatle biti uklowen 20. oktobra 2003. godine. ka`wavawe cjelokupnih srpskih porodica iz ovog di- Nakon te pute{estvije Ravnogorski pokret Repu- jela vi{egradske op{tine, zbog jatakovawa sa ~etnici- blike Srpske je odlu~io da se ~i~a Draà od 17. jula ma. Kompletne srpske porodice, ukqu~uju}i i djecu, 2004. godine skrasi i kona~no smiri na mirnom mjestu, deportovane su i zatvorene u radni logor u Zavidovi- u Dobrunsku rijeku, kod Vi{egrada, nedaleko od Do- }e, a prema jo{ uvijek nepotpunim podacima oko 50 bruna, a ne{to daqe i od Vardi{ta i Mokre Gore. srpskih doma}ina ovog kraja je zbog jatakovawa, ~esto Za{to se ba{ tu “smirio” bronzani ~i~a Draà? puta i nedokazanog, robijalo. Jednostavno zato {to su nekoliko kilometara iz- Zanimqiv je slu~aj, sada ve} pokojnog, Obrena Ta- nad ovog mjesta, sada nazvanom Draèvina, dakle u selu si}a iz sela Bijela kod Vi{egrada koji je u to vrijeme, Undruqe, 13. marta 1946. godine pripadnici UDB-e 1946. godine, upravo zavr{avao trogodi{wi vojni rok. uhapsili |enerala Draù, a sve wegove pratioce li- Pisao je ku}i da mu po{aqu odijelo, a kako odgovor ni- kvidirali, me|u kojima su bili kapetan Nikola Maj- kako nije stizao starje{ine su ga poslale ku}i u uni- storovi}, major Dragi{a Vasiqevi} i poru~nik formi. Kad je stigao u selo zatekao je puste i Blagoje Kova~. zakqu~ane domove. Saznav{i za deportaciju komplet- Otkrivawu spomenika, te 2004. godine, predhodi- nih porodica, sjeo je na voz i prikqu~io im se u radnom la je sve~anost osve}ewa temeqa i polagawa kamena sa logoru u Zavidovi}ima! gramatom za budu}i hram, posve}en “Svetom Nikoli”, Pet godina nakon dolaska Draìnog spomenika krsnoj slavi porodice Draè Mihailovi}a. ovo mjesto poprima konture budu}eg turisti~kog kom- Slu~ajno se podudarilo da istoga dana i gotovo u pleksa. Crkva Svetog Nikole je pred zavr{etkom, a isto vrijeme u ovaj kraj Republike Srpske “do|u” |ene- gradi se i veliki parohijski dom sa odajama. O gradwi ral Draà, ali i Patrijarh srpski Pavle, pred koga je kompleksa svakodnevno brine monah Jovan Gardovi}, na obli`wu granicu u Vardi{tu, sa ove sve~anosti, koji je, obzirom da je crkva prerasla u manastir, wegov oti{ao mitropolit dabrobosanski Nikolaj. iguman. U prisustvu nekoliko stotina ravnogoraca i mje- Po wegovim re~ima Draìn bronzani spomenik }e {tana iz okolnih sela vi{egradske i ru|anske op{ti- ostati u ovom komleksu, samo {to }e iz porte pre}i u ne Draìn spomenik su otkrili wegovi veterani muzejski dio budu}eg manastirskog kompleksa, a naja- Veqko Planin~i} iz Vi{egrada i Aleksa Mandi}, ro- vqeno je i ure|ewe jedne od obli`wih pe}ina u kojima dom od Gora`da. se sve do hap{ewa skrivao |eneral Draà Mihailo- Tako je ovo malo mjesta{ce, malo po malo, postalo vi} sa svojim najbliìm saradnicima. stjeci{te brojnih poklonika lika i djela |enelara Sve u svemu, Undruqe, odnosno Draèvina kod Vi- Mihailovi}a, ali i sve brojnijih turista. Sasvim ne- {egrada postaju prepoznatqivi po bronzanom spome- planirano Draèvina, mada ne zvani~no, postaje sa- niku, koga ovdje smatraju za{titnim znakom i ~uvaju uz stavni dio turisti~ke ponude vi{egradskog kraja du`no po{tovawe prema Dragoqibu Draì Mihailo- vezanog za budu}u turisti~ku prugu, koja je na putu pre- vi}u, koji je upravo ovdje uhap{en prije 63 godine. ma Vi{egradu ve} stigla do Dobruna. î~in spomenik u Draèvini postaje mjesto oku- S. Heleta pqawa ~lanova Ravnogorskog pokreta iz svih Srpskih Soko broj 11 25

U Draèvini kod Vi{egrada 13. marta odràn pomen uz 63. godinu hap{ewa Draè Mihailovi}a

TRA@E REHABILITACIJU DRA@E I RAVNOGORACA

Oko 500 ~lanova Ravnogorskog pokreta iz Repu- Nakon toga svi u~esnici su odali po{tu Draì blike Srpske, Srbije, Crne Gore i drugih srpskih kra- Mihajlovi}u ispred wegovog bronzanog spomenika koji jeva okupilo se u kompleksu Draèvina kod je ovdje postavqen 17. aprila 2004. godine. Vi{egrada, gdje su obiqeìli 63. godi{wicu od hap- Radi se o spomeniku koji je prvobitno bio u Vuko- {ewa generala Draè Mihailovi}a od strane pripad- varu, a potom u Br~kom, odakle je odlukom vlasti Di- nika OZNE. Tom prilikom ~lanovi wegove pratwe, strikta Br~ko protjeran. kapetan Nikola Majstorovi}, major Dragi{a Vasiqe- Prisutnima se obratio predsjednik Centralne vi} i poru~nik Blagoje Kova~ su ubijeni. otaxbinske uprave Ravnogorskog pokreta svih Srpskih zemaqa Jovo Vukeli}, koji je podsjetio da se na mjestima, kao {to je ovo, simbolizuje istinsko srpsko stra- dawe, naglasiv{i da su od vlasti Srbije nedavno zvani~no zatraìli rehabilitaciju Draè Mihailo- vi}a i svih ravnogoraca. -Kad je to mogla uraditi Slovenija, gdje su svi Rav- nogorci regulisali nacionalne penzije i podigli spomenike, to s pravom o~ekujemo i od Srbije, napome- nuo je Vukeli}.

U~esnici, obu~eni u ravnogorske uniforme su predhodno na vi{egradskom Trgu palih boraca polo- ìli vijence na spomenik braniocima Republike Srp- ske, a zatim su u hramu Svetog Nikolaja u Draèvini prisustvovali bogosluèwu. Pomen parastos pratwi Draè Mihailovi}a, nad spomenikom u Undruqama, obavili su sve{tenik Rajko Cvjetkovi} i otac Jovan, monah manastira Dobrun.

On se posebno osvrnuo na pisawe medija u Federa- ciji BiH, koji su ovaj pomen u Draèvini najavili kao neki jezivi skup! -Da li ovaj na{ skup u Draèvini izgleda jezivo. Mi ne mislimo tako. Pla{e svoje qude raznim pri~ama i uznemiravaju ih, rekao je Vukeli}, koji je na kraju sve Ravnogorce i simpatizere ovog pokreta podsjetio da se uvijek i svugdje moraju pona{ati po strogim pravilima ove organizacije, koja weguje uspomenu na ime i djelo Draè Mihailovi}a.

S. Heleta 26 Soko broj 11

EKOLOGIJA

Preduze}e “Hidroelektrane na Drini” iz Vi{egrada sve se te`e bori sa ogromnim koli~inama plutaju}eg otpada

OD NOVEMBRA DO FEBRUARA IZ DRINE IZVUKLI 460 KAMIONA SME]A

ostupaju}i po strogim uslovima propisanim u teretnih kamiona, za {ta je preduze}e “Hidroelektra- ekolo{koj dozvoli, Zavisno preduze}e “Hidro- ne na Drini” neplanirano platilo 98.367 maraka. elektrane na Drini” Vi{egrad preduzima Prema posqedwim procjenama u gorwem Drinskom ogromne napore u sanirawu svakodnevnog pro- jezeru, iznad pregradne brane Hodroelektrane “Vi{e- blema velikih koli~ina plutaju}eg otpada na gorwem grad”, stalno pridolazi i jo{ uvijek ima oko 2.000 me- Drinskom jezeru, posebno iznade pregradne brane Hi- tara kubnih raznog plivaju}eg nanosa. droelektrane “Vi{egrad”. I pored izgra|ene lan~a- O~igledno da se radi o alarmantnom ekiolo{kom nice, odnosno pregrade, koja zaustavqa dolaze}e sme}e problemu koji preduze}e “Hidroelektrane na Drini” na Limskom dijelu gorweg Drinskog jezera u op{tini vi{estruko optere}uje, jer ometa normalan rad Hi- Rudo, u mjestu Setihovo, na na pregradni profil Hi- droelektrane “Vi{egrad” i stvara dodatne tro{kove droelektrane “Vi{egrad”, samo u zadwa ~etiri mjese- na ~i{}ewu i izvla~ewu ogromnih koli~ina raznog ca, doplovilo je oko 7.000 metara kubnih raznovrsnog otpada, a gorwe Drinsko jezero umjesto turisti~kog plutaju}eg sme}a, od ~ega najvi{e plastike, ali i veli- resursa pretvara u veliku vodenu deponiju sme}a. ke koli~ine otpadnog drve}a, pa ~ak i ogromnih staba- Zbog toga su iz “Hidroelektrana na Drini” po ko la. zna koji put su uputili apel i pozive svim uzvodnim -Na pregradnoj brani Hidroelektrane “Vi{e- komuinalnim preduze}ima da kona~no rije{e nelegal- grad” od novembra pro{le godine je izva|eno 3.289 meno odlagawe sme}a uz rije~na korita, kako bi Drina i tara kubnih raznovrsnog plutaju}eg nanosa, a na wene uzvodne pritoke ponovo postala bistra i ~ista lan~anici u Setihovu dodatnih 1.329 metara kubnih, rijeka. {to ukupno iznosi 4.618 metara kubnih ili oko 460 S.H. Soko broj 11 27

ZAPIS

Zavr{no ure|ewe crkve u Brankovi}ima kod Rogatice

QEPOTICA DJELO DOBRIH QUDI

ve{tenik i paroh srpske pravoslavne crkve Sve- Tu ideju oìvjele su ovovremenske generacije i tih apostola Petra i Pavla na Borikama, Dragi- vjernici ovog i okolnih sela uz punu podr{ku qudi {a Simi}, uz redovan sve{teni~ki posao ima i dobre voqe iz drugih krajeva. Niko, ipak, nije vjerovao veliko ali slatko dodatno zaduèwe. Uz blago- da }e izgradwa ovog hrama posve}enog Saboru srpskih slov Mitropolita dabrobosanskog gospodina Nikola- svetiteqa, koji sveke godine pada u drugu nedequ sep- ja, on je glavni i odgovorni na izgradwi dva nova hrama tembra, trajati samo dvije godine, kaè sve{tenik koji se podiù u wegovoj parohiji crkve u selu Branko- Dragi{a Simi}. vi}i i na lokalitetu Crkvine na obroncima Devetaka. Izgradwa i oprema novog hrama u Brankovi}ima, ~ija je predra~unska vrijednost bila 70 hiqada maraka u{la je u zavr{nu fazu. -Ostalo je da se zavr{i ìvopisawe, da do|e ikonostas, da se poloè podne plo~ice i obave neki drugi sitniji poslovi. Sve to s Boìjom pomo}i, nadamo se, da }emo uraditi i da }emo ovaj na{ novi hram, u kome se bogosluèwe obavqa ve} vi{e od godinu dana, mo}i osvetiti i vjernicima darivati na krsnu slavu hrama Sabor srpskih svetiteqa, 13. septembra, isti~e Si- mi}. Da su o~ekivawa sve{tenika Simi}a i Odbora za izgradwu realne pokazuje podatak da je u toku ìvopis crkve. Na ovom svetom poslu radi ikonograf Zoran Be- geni{i} iz Obrenovca sa saradnicima. - Ikonopisawe radimo seko tehnikom na taze mal-

Pokloni Ikonostas za hram u Brankovi}ima radi se u Kragujevcu. Poklon je bra~nog para Mire i Mio- draga Jokovi}a iz Obrenovca, koji je ve} ovoj crkvi poklonio glavni krst. I mermerne plo~ice, poklon poznatog guslara sa Romanije Koste Plakalovi}a, su u Brankovi}ima i ~ekaju ugradwu.

teru koji nije gletovan. Po{to je crkva posve}ena Sa- boru srpskih svetiteqa oni su i najzastupqeniji na ikonama. Inspiracija su nam sredwevjekovni srpski manastiti i tradicionalno srpsko slikarstvo, re~e ikonopisac Zoran, ~ije je porijeklo iz Fo~e. To ga, dodaje, to jo{ vi{e obavezuje da posao obavi {to kvalitetnije i na vrijeme. Iako jo{ nije do kraja zavr{ena ova skromna bogo- moqa predstavqa pravu qepoticu na koju se ponose `i- - Za crkvu u Brankovi}ima temeqe i krst osve{tao teqi Brankovi}a i okoline. je Mitropolit Nikolaj po~etkom avgusta 2007. Ovaj S. Mitrovi} sve~ani ~in do{ao je nakon stotinu godina od kako se prvi put rodila ideja za izgradwu crkve u ovom selu. 28 Soko broj 11

ZAPIS SA TJENTI[TA

Konkretizovana saradwa Parka prirode “Mokra Gora” i Nacionalnog parka “Sutjeska”

DRVENGRAD I U DOLINI SUTJESKE

Fo~a-Tjenti{te -Na{a zajedni~ka ideja je da se u kawonu rijeke Sutjeske izgradi acionalni park “Sutjeska” kod Fo~e u predratnoj, zajedni~koj autenti~no etno selo, koje bi bilo u direktnoj funkciji na{e turi- Jugoslaviji bio je mamac i obavezno odredi{te za brojne turisti~ke ponude. O~ekujemo da }ime tako jo{ vi{e gostima pribliìti ste, stjeci{te boraca NOR-a, a posebno mladih, obavezno usput- najstariji i najqep{i nacionalni park na prostorima Republika Srp- no svrati{te brojnih putnika na proputovawu magistralom prema Du- ske i Bosne i Hercegovine, pa mo`da i {ire, kaè Radovi}. brovniku ili Beogradu. Najvjerovatnija lokacija budu}eg etno sela pri Nacionalnom par- Na àlost, brojni objekti u Dolini heroja tokom i nakon posqed- ku “Sutjeska” }e biti na prostoru Suhe, u ìvopisnom i jo{ uvijek ne- weg rata, mada tu nije bilo direktnih ratnih dejstava, su znatno o{te- dirnutom kawonu Sutjeske, ili na lokalitetu Lokve. }eni i zapu{teni. Ipak, sve se polako sre|uje, ali se ovim tempom Radovi} dodaje da planiraju u budu}em etno selu sa~uvati od pro- te{ko stiè na predratni nivo. padawa i staviti u turisti~ku funkciju odavno napu{tene katune sa Poku{ali su ovdje “preslikati” popularni muzi~ki festival obronaka Magli}a, Zelengore i Volujaka, u kojima bi se gostima pri- “Egzit” i sabor truba~a u Gu~i, ali su od toga ipak odustali, i to s raz- premala doma}a hrana na tradicionalni na~in. logom. Kako je planirano, aktivnosti u vezi izgradwe etno sela i drugih -Nakon ozbiqne analize i upozorewa ekolo{kih stru~waka za- sadràja }e biti usagla{ene sa prostornim planom Nacionalnog parka kqu~ili smo da bi velika buka od muzi~kih instrumenata i jakih raz- “Sutjeska”, pri ~emu bi se za{titila spomeni~ka zona, kao i za{ti}e- glasa uznemirila ovda{wa stani{ta ptica i divqih ìvotiwa, ni prirodni rezervat pra{ume Peru}ice. poja{wava direktor Nacionalnog parka “Sutjeska” Zdravko Radovi}. -Uskoro o~ekujemo posjetu Emira Kusturice, kada }emo konkreti- Rukovodstvo op{tine Fo~a i Nacionalnog parka “Sutjeska” , uz zovati sve planirane aktivnosti. Ina~e Austrijska vlada je zaintere- nedostatak vlastitih finansijskih sredstava, maksimalno su se angaò- sovana da finansijski pomogne zajedni~ke prekograni~ne projekte vali da ovom podru~ju brojnim projektima vrate nekada{wi sjaj. Parka prirode “Mokra Gora” i Nacionalnog parka “Sutjeska”, preci- Tako je direktor Nacionalnog parka “Sutjeska” Zdravko Radovi} zirao je Radovi}. nedavno u Mokroj Gori sa poznatim filmskim reìserom, muzi~arem i Sude}i po ozbiqnosti pri realizaciji svih dosada{wih ekolo- ekologom Emirom Kusturicom potpisao ugovor o saradwi, kojim su pre- {kih i turisti~kih projekata u Mokroj Gori, na Tjenti{tu o~ekuju da cizirani me|usobni odnosi u vezi razmjene dosada{wih iskustava iz }e Emir Kusturica Nacionalnom parku “Sutjeska” prenijeti dodatna i oblasti za{tite prirodne, ìvotne sredine i odrìvog razvoja. dragocjena iskustva i ideje koje bi vratile turiste i qubiteqe priro- Radovi} poja{wava da }e se budu}e zajedni~ke aktivnosti Parka de u ovaj jedinstveni i o~uvani prirodni rezervat. prirode “Mokra Gora” i Nacionalnog parka “Sutjeska” usmjeriti na Nacionalni park “Sutjeska” prostire se na povr{ini od 17.250 realizaciju nekoliko prekograni~nih projekata, od kojih }e biti prio- hektara, u sklopu koga su i izuzetno bogata lovi{ta sa kapitalnim pri- ritetan onaj kojim se planira obnova i oìvqavawe starih napu{tenih mjercima razne divqa~i, a posebno mrkog medvjeda. planinskih ku}a, po uzoru na Kusturi~in Drvengrad na Me}avniku i S.Heleta filmsko selo Iver ispod Tare.

Tjenti{te - Nacionalni park Sutjeska Soko broj 11 29

KULTURA

I daqe neizvjesna sudbina ku}e Iva Andri}a u Vi{egradu

KAKO VRATITI PRODATU ANDRI]EVU KU]U

Vi{egrad Nakon pi{~eve smrti, 13. marta 1975. godine, Vi{egra|ani su poku{ali is- oliko i na koji na~in se Vi{egrad i vi{egra|ani oduùju svom nekada- praviti veliku gre{ku, nastoje}i da otkupe wegovu ku}u od porodice Ploski}. Od {wem najslavnijem sugra|aninu, kwièvniku i nobelovcu svetskog glasa, toga su ipak odustali jer su novi vlasnici, osetiv{i da mogu profitirati, uz otkup koji je bogatu i burnu istoriju ovog grada ovekove~io u svojim grandioznim traìli da im se na drugoj lokaciji naprave jo{ dvije ku}e (!). delima. Uspeli samo da 1976. godine na zidu ku}e postave skromnu mermernu tablu sa Sude}i po sudbini omawe ku}e, u ulici koja nakon posledweg rata nosi ime natpisom: “U ovoj ku}i je detiwstvo proveo nobelovac Ivo Andri}” koja se na woj velikog kwièvnika, odnos prema ovom velikanu pisane re~i zavisio je od lokalnih nalazi i danas. politi~kih prilika, te od pojedinaca koji su bili u prilici da “vuku” neke pogre- Obeleàvaju}i stogodi{wicu ro|ewa Ive Andri}a, 9. oktobra 1992. godine, {ne poteze koji se i danas te{ko ispravqaju. op{tina Vi{egrad je pomenutu ku}u predala na kori{tewe kulturnim stvaraocima koji su u woj punih deset godina odràvali izlo`be, {kole slikawa, promocije kwiga, kwièvne ve~eri i druge sadràje uz “Vi{egradsku stazu”, ali je primenom imovinskih zakona 2002. godine vra}ena Dèmili Ploski}, Muhamedovoj k}erki, koja sa drugom sestrom i bratom i danas ìvi u [vedskoj, tako da je ku}a ve} punih sedam godina prazna i zakqu~ana. Bilo je nakon toga nekoliko poku{aja lokalne vlasti da se sa Ploski}ima dogovore oko otkupa ku}e, {to su oni apriori odbijali. Mada je wihov negativni stav poprili~no omek{ao, nezvani~no za ovu ku}icu traè velike pare. Lokalna vlast se 2008. godine obratila Komisiji za o~uvawe nacionalnih spomenika BiH i Zavodu za za{titu kulturno istorijskog nasle|a Republike Srp- ske, sa molbom da posreduju kako bi se ku}a Ive Andri}a kona~no optkupila i pre- tvorila u svojevrsni muzej i prostor za organizovawe raznovrsnih kulturnih sadràja, a {to je predvi|eno i projektom nominacije mosta Mehmed pa{e Sokolo- vi}a za svetsku ba{tinu UNESKO-a. Interesantno je da se, prilikom nedavnog boravka na Me}avniku u Mokroj Go- ri, kada je sa Emirom Kusturicom najavqeno snimawe filmske opera “Na Drini }u- prija”, minister kulture Srbije Neboj{a Bradi} pokazao interes za Andri}evu ku}u, u sklopu priprema za obiqeàvawe 50 godina od pi{~evog dobijawa nobelove nagrade, 2011. godine. I dok vi{egra|ani ve} decenijama poku{avaju vratiti kulturi “gre{kom” prodatu ku}u Andri}evog detiwstva, za vreme pro{logodi{we “Vi{egradske staze” Ivo Andri} je rano detiwstvo proveo u Vi{egradu, u omawoj prizemnoj ku}i pompezno je otvoren “Spomen razred Ive Andri}a”, u dana{woj zgradi Poslovnog kod tetke Ane i tetka Ivana Matov{~ika, koji su mu je pre smrti prepisali u na- fakulteta, gde je slavni pisac zavr{io osnovnu {kolu. Na àlost, ova svojevrsna sledstvo, da bi je on 17. novembra 1953. godine darivao Narodnom odboru Sreza Vi- muzejska postavka vi{e je pod kqu~em, nego na usluzi kulturnoj javnosti, a zaintere- {egrad, koji je tada gradio dana{wu zgradu Doma kulture, sa namerom da se sovani turisti mogu je obi}i tek ako to na vreme najave ili zakaù i naravno pro- koristiti za raznorazne kulturne sadràje. na|u. Ali, samo mesec dana nakon toga Srez je darivanu Andri}evu ku}u, za tada- U kontekstu ove o~igledne nemarnosti mnogi se pitaju {ta bi se desilo kada {wih 180.000 dinara, prodao Muhamedu Ploski}u, ma{inovo|i iz Vi{egrada! bi porodica Ploski} odlu~ila da kona~no op{tini proda Andri}evu ku}u, imaju}i Kad je nakon toga postao poznati i priznati kwièvnik, Andri} je tri puta na umu sve skromnija izdvajawa za kulturu i da li bi se za to prona{le potrebne pa- dolazio u Vi{egrad, ili kako je on to volio da kaè u svoj “grad na vodi”. O posled- re. woj Andri}evoj poseti gradu svog detiwstva, 18. oktobra 1972. godine, Qubo Jandri} U jednoj od posveta gostiju Spomen sobe nobelovca Ive Andri}a, u vi{egrad- je zapisao u svojoj kwizi “Sa Ivom Andri}em”: “Lepo su me primili Vi{egra|ani, skoj Narodnoj biblioteci koja nosi wegovo ime, pi{e slede}e: “Silna }e voda pla- lep{e vaqda nije moglo biti, Videli ste, nije bilo ni~eg suvi{nog, a to je, prizna- hovitom Drinom pro}i ispod }uprije, a Vi{egra|ani se ne}e mo}i oduìti “svom” }ete, najteè posti}i”. Andri}u, koji je ime ovog grada i wegove okoline urezao u kamen neprolaznosti i Susretqivi doma}ini, tada, protokolom nisu predvideli da slavni pisac “Na ve~nosti”. Drini }uprije” svrati u ku}u svog detiwstva, udaqenu od }uprije na Drini tek ne- Dakle, na potezu su Vi{egra|ani, da demantuju sve nas i autora ovog zapisa. kih dvestotiwak metara. Mimo zvani~nog protokola Andri} je tada ipak uspeo svra- Jer upravo je vreme da formiraju odbor za obeleàvawe 50 godina od kako je Ivi titi do “svoje” ku}e, dugo i nemo iz dvori{ta iza we posmatraju}i Drinu i }upriju Andri}u 1961. godine u Oslu uru~ena Nobelova nagrada za kwièvnost. Tako bi, uz na woj. pripremu brojnih sadràja kojim }e biti obeleèn ovaj zna~ajni jubilej, do 2011. go- Jandri} je tada zabeleìo i ove Andri}eve re~i: “Znam za{to oni (op{tina- dine mogli ispraviti gre{ku i kulturi vratiti ku}u Andri}evog detiwstva. ri) u programu nisu predvideli obilazak moje ku}e: Stide se {to su je prodali”! Slavko Heleta 30 Soko broj 11

U o~ekivawu glavnih radova na sanaciji i Vi{egradska }uprija na Drini revitalizaciji mosta Mehmed-pa{e Sokolovi}a u ìì zbivawa u Vi{egradu OBNOVA I FILMSKA OPERA GLAVNI PROJEKAT Vi{egrad, maj 2009, PA POÊTAK RADOVA Jo{ od vremena gradwe i brojnih obnavqawa, kroz period duì od ~etiri vi- Vi{egrad, maj 2009, jeka, oko ~uvenog Mosta Mehmed pa{e Sokolovi}a na Drini u Vi{egradu zbivali su ada se o~ekivalo da }e sanacija brojnih o{te}ewa i revitalizacija mosta Meh- se brojni doga|aji koji su obiqeàvali vrijeme, qude i kulture, istovremeno grade- med-pa{e Sokolovi}a na Drini u Vi{egradu po~eti jo{ ove godine, sve su prili- }i svojevrsni most izme|u kultura, vjera i civilizacija. ke da }e to ipak biti kroz godinu dana, jer tek predstoji izrada glavne projektne ûvena }uprija na Drini, koju je u svom istoimenom romanu ovjekovje~io no- dokumentacije. belovac Ivo Andri}, a UNESKO je od prije dvije godine uvrstio na listu svjetske O tome je bilo rije~i i na majskoj vi{ednevnoj sednici Komisije za o~uvawe nacio- kulturno istorijske ba{tine, jo{ jednom dokazuje svoju dugovje~nost. nalnih spomenika BiH, kojoj su u Sarajevu prisustvovali predstavnici Ministarstva za gra- Nije daleko 2011. godina, kada }e se nizom manifestacija obiqeìti 50 godi- |ewe Turske i wenog posebnog odjeqewa za mostove, predstavnici Turske organizacije za na od kako je Ivi Andri}u uru~ena nobelova nagrada za kwièvnost, a vi{egradska razvoj - TIK, putem koje se finansiraju brojni projekti za{tite naslije|a na prostorima }uprija na Drini sve je vi{e u ìì interesovawa kulturne i op{te javnosti. BiH, kao i predstavnici op{tine Vi{egrad. Sa ovim aktivnostima podudara se i najavqeni po~etak radova na wenoj kom- Na ovoj sjednici konstatovano je da je uspje{no zavr{ena prva faza istra`nih radova, ~ija je vrijednost iznosila 80.000 dolara, a postignut je dogovor da se odmah krene u drugu pletnoj rekonstrukciji i sanaciji, {to }e u cjelini finansirati vlada Republike fazu izrade kompletne projektne dokumentacije, za {ta }e biti potrebno dodatni 280.000 Turske. Za to }e prema procjenama biti potrebno oko pet miliona evra. Ukoliko dolara. bude trebalo vi{e Turska vlada, kako su ranije izjavili weni predstavnici prilikom posjete Vi{egradu, ne}e {tediti da se }uprija na Drini kompletno obnovi. Tako se, nakon kompletirawa projektna, ve} s proqe}a 2009. godine u Vi{e- gradu o~ekuju prvi kamenoresci iz Turske, za {ta je ve} najavqeno formirawe male klesarske radionice na lijevoj strani mosta. U neposrednoj blizini }uprije, kako je najavqeno, uskoro se ru{i staro zdawe gimnazije, a potom uklawa i niz privremenih trgovinskih radwi, da bi ve} krajem godine po~ela gradwa upravne zgrade “Hidroelektrana na Drini”. Izvjesno je da }e to biti savremena zgrada, gradjena po projektu do koga }e se do}i putem me|unarodnog konkursa koji bi trebao obezbjediti da ne odudara od zna~aja i izgleda Mosta Mehmed pa{e Sokolovi}a. Prema najavama Emira Kusturice, naredne, a posebno tokokom 2010. godine oko }uprije na Drini uz turske i doma}e kamenoresce i razne majstore vrti}e se brojni glumci, statisti, muzi~ari i filmski tehni~ari. Upravu tu, na mostu i oko wega, uz finansijsku pomo} Vlade Republike Srbije i drugih ino-koproducenata, Po{to je most Mehmed-pa{e Sokolovi}a u Vi{egradu dobro koje se od 28. juna 2007. snima}e se ve}i dio filmske opere i serije “Na Drini }uprija”. godine nalazi na listi svjetske ba{tine wegova sanacija i restauracija je prioritetna oba- U cijelu pri~u oko }uprije na Drini moè se ukqu~iti i poja~ana aktivnost veza vlasti BiH na svim nivoima, koju su preuzele od Komiteta za svjetsku ba{tinu UNE- oko otkupa ku}e Ive Andri}a i wenog vra}awa kulturi, koja se nalazi oko 200 meta- SKO-a. Te obaveze su, ipak, znatno mawe od planiranih, obzirom da je vlada Republike ra nizvodno od ovog mosta. Turske ranije preuzela obavezu za finansirawe istra`nih i svih ostalih radova. Po rije~ima na~elnika op{tine Vi{egrad Tomislava Popovi}a, koji je u~estvovao Da li }e se u ovaj projekat, kao i u snimawe filmske opere ukqu~iti BiH i na posqedwem dogovoru oko sanacije i revitalizacije ~uvene }uprije na Drini, u cijelom Republika Srpska, ostaje da vidimo. poslu i op{tina Vi{egrad ima zna~ajne, pa ~ak i neplanirane obaveze. Dakle, sve nabrojano i zgusnuto u vrijeme do 2011. godine, pokazuje da je ovo -Nama je dat zadatak da iz kamenog jezgra }uprije izmjestimo postoje}e vodovodne ci- kameno zdawe jo{ jednom u izuzetnoj ìì interesovawa i zbivawa. jevi i telefonske vodove, za {to je prema prvim predra~unima potrebno obezbjediti oko Ove godine bi, prema najavama, trebalo biti kona~no zavr{eno postavqawe 300.000 maraka, kaè Popovi}. preostalih 1.700 metara {ina na budu}oj uskotra~noj turisti~koj èqeznici Vardi- Poja{wavaju}i da op{tina Vi{egrad nema taj novac, Popovi} kaè da je zamolio {te-Vi{egrad, dugoj 18 kilometara, koja je jo{ od 2004. godine direktno povezana sa predstavnike “Tike” da i ta suma u|e u projektne tro{kove. ~uvenom “[arganskom osmicom”, a na kojoj je od pro{le jeseni uspostavqen saobra- -Oni su iskazali dobru voqu prema na{em prijedlogu i obe}ali da }e jedan od wiho- }aj do Dobruna. Glavno odredi{te sada{wih, a posebno budu}ih turista, koji ovdje vih stru~waka uskoro do}i u Vi{egrad radi kona~nog dogovora o rje{ewu ovog problema, na budu dolazili uskotra~nom prugom, bi}e upravo }uprija na Drini. Bilo da je razgle- koji nismo ra~unali, isti~e Popovi}. Ina~e, postoje}e vodovodne cijevi i telefonski kablovi, koji povezuju gradska nase- daju i hodaju po woj, ili da pak od we nastave daqe jahtama i brodi}ima turisti~ki qa sa obje strane Drine, bi}e preba~eni na novi most preko Drine, nizvodno od }uprije, ko- krug prema Bajinoj Ba{ti, Tari i Mokroj Gori. ji povezuje naseqa Crn~a i Gar~a, kojim ina~e prolazi magistralni put. Istina je da se sve ovo de{ava u vrijeme sve prisutnije svjetske ekonomske Obzirom da je ve}i broj kamenih kula-stubova saniran krajem osamdesetih godina pro- krize, ali kad je u pitawu vi{egradska }uprija na Drini, o~igledno da }e kriza bi- {loga vijeka, na }upriji se, pored radova na wenoj restauraciji i revitalizaciji, planira i ti u drugom planu i da ne}e zna~ajnije uticati na nabrojane investicije. kompletna sanacija tre}eg, ~etvrtog i petog stuba, na levoj obali Drine. I jo{ ne{to vrlo bitno. U vrijeme kad Vi{egrad, kao i druge sredine, biqe- Po svemu sude}i po~etak glavnih radova na sanaciji i revitalizaciji mosta Meh- ì porast nezaposlenosti, vi{e je nego jasno da }e }uprija na Drini pruìti pri- med-pa{e Sokolovi}a na Drini u Vi{egradu, izgra|enog 1571. godine, sredinom naredne go- liku za zaposlewe jednom broju doma}ih radnika, makar na odre|eno vrijeme. dine mogao bi se podudariti sa najavqenim snimawem filmske opere “Na Drini }uprija”, I to je potvrda neuni{tivosti i dugovje~nosti ovog mosta. poznatog reìsera Emira Kusturice. S. Heleta Q.Mutap~i} Soko broj 11 31

Emir Kusturica najavio snimawe filmske opere “Na Drini }uprija”

ANDRI]EVA ]UPRIJA KONA^NO NA FILMSKOM PLATNU

Mokra Gora-Vi{egrad no {to je godinama i decenijama sawao i nezvani~no najavqivao pro- Drina je u operi pitoma rijeka slavqeni srpski filmski reìser Emir Kusturica objelodanio je Priznaju}i da je u tri puta odustajao od ideje snimawa filma “Na po~etkom februara u Drvengradu na Me}avniku. Odlu~io se da ot- Drini }uprija”, Kusturica je rekao da je filmska opera tako|e za wega po~ne pripreme za snimawe filmske opere “Na Drini }uprija”, po motivima ogroman profesionalni izazov. istoimenog romana Ive Andri}a, koji je za ovo epohalno kwièvno djelo -Ako ho}emo da za{titimo uslovnost filmske estetike, uslovnost 1961. godine dobio Nobelovu nagradu. umjetni~kog izraàvawa, opera je predivna, jer je ona izme|u percepcije -Prema utvr|enom planu ova filmska opera }e se snimati na ~uvenom mladih koji vole da gledaju MTV-i i da se sjete filma Ser|a Leona. mostu Mehmed pa{e Sokolovi}a u Vi{egradu, oko koga se i u Andri}evom Opera je sinteza svih umjetnosti. U formi opere ~ak i Drina moè da romanu vrti cjelokupna radwa. Pored toga opera }e se snimati i na drugim bude pitoma rijeka. lokalitetima, kao i na specijalnim pozornicama. Ve} u startu moè se re}i da je to veliki filmsko-muzi~ki projekat, u koga }e biti ukqu~eni brojni nog Mosta Mehmed pa{e Sokolovi}a, koji se od prije dvije godine nalazi na filmski i muzi~ki stvaraoci, najavio je Kusturica. presti`noj listi svjetske kulturne ba{tine UNESKO-a, te u Mokroj Gori. Proslavqeni filski rediteq je podsjetio da mu je davna{wa èqa da Poja{wavaju}i da mu je davna{wa èqa da ekranizuje ~uveni roman na- snimi film “Na Drini }uprija”, ali smatra da je to preveliki projekat za {eg nobelovca Ive Andri}a, Kusturica kaè da je jo{ davno rekao }ako }e samo jednog rediteqa, obzirom da radwa Andri}evog romana obuhvata tri to biti najve}i film Jugoslovenske kinematografije, koja se raspala sa ras- razli~ita vremenska perioda na{e istorije. padom biv{e dràve. -Upravo sam se zbog toga ipak opredjelio na filmsku operu, u kojoj }e Poznati filmski reìser kaè da je wegova davna{wa ideja o snimawu se mnogo jednostavnije realizovati ova moja stara ideja i ideja Ive Andri}a filma “Na Drini }uprija” ipak preìvjela, jer bi bilo lak{e sagraditi u wegovom romanu neprolazne vrijednosti, isti~e Kusturica. jo{ jedan vi{egradski most na Drini, nego snimiti film o ~uvenom Andri- Kako je najavqeno ova filmska opera }e trajati oko 150 minuta. }evom romanu, najavquju}i da }e taj problem biti rije{en uno{ewem posqe- U ovaj izuzetan projekat aktivno }e se ukqu~iti Ministarstvo prosvje- dica koje se u romanu podudaraju sa dana{wim vremenom. te i kulture Srbije, a najavqeno je i angaòvawe stranih distributera. Za ovo filmsko djelo, za koje bez uvijawa Kusturica kaè da }e biti spektakularno, ve} je najavqena finansijska pomo} Vlade Srbije, a u toku su An|eli vodi~i i aktivnosti na pronalaèwu stranih koproducentskih ku}a. Most u Vi{egradu je glavni junak cijele pri~e i u vje~nom kon- Kusturica je na Me}avniku pojasnio i svoj doskora{wi stav “da vi{e trastu sa okolinom. On je uvijek kroz vrijeme bio lijep za razliku od nikad ne}e kro~iti u Bosnu”(!), rije~ima kako je to poodavno “pogazio”, jer nesre}ne okoline. Most }e i u filmskoj operi uvijek biti tu, ali }e je ~est gost Dobruna i Vi{egrada. morati da budu i neki an|eli koji mogu da pro|u iz pro{losti u sada- -To su sredine koje volim i gdje rado idem, a Sarajevo je ona Bosna u ko- {wost, koji }e biti vodi~i, najavio je Kusturica kako }e u operi savla- ju ne idem, jer mi nije usput. Uz to ~ovjek ide tamo gdje èli i gdje je voqen, |ivati vremensku distancu od skoro ~etiri vijeka. obja{wava Kusturica djelimi~nu promenu svog stava. S.Heleta -Zavr{etak ove filmske opere se planira 2011. godine, kada }e kultur- ]uprija - pozornica istorije na javnost u Srbiji nizom manifestacija obiqeìti jubilarnih 50 godina od uru~ivawa Nobelove nagrade za kwièvnost Ivi Andri}u za wegov roman Najpoznatiji roman Ive Andri}a, “Na Drini cuprija”, objavqen “Na Drini }uprija”. Upravo zato pokroviteqstva na ovom filmskom projek- 1945. godine, hronolo{ki prati ~etiri vijeka zbivawa oko velikog mo- tu prihvatio se predsjednik Srbije Boris Tadi}, istakao je ministar pro- sta preko rijeke Drine u Vi{egradu, koji je izgradio veliki vezir Meh- svjete i kulture Srbije Neboj{a Bradi}. med pa{a Sokolovi}, porijeklom iz ovog kraja. Emir Kusturica je rekao da }e se odmah pristupiti pisawu scenarija i Prema tada vladaju}em obi~aju uzimawa “danka u krvi”, kao srpski muzike, kao i drugim pripremama za {ta }e biti angaòvani brojni filmski dje~ak na silu je odveden u tursku vojsku i potur~en 1516.godine, da bi se i muzi~ki radnici, te poznavaoci izuzetno bogatog Andri}evog kwièvnog kasnije uzdigao stepenicama vlasti i postao prvi do sultana. Kao opusa. mo}nik, odlu~io je da u rodnom kraju pored Drine podigne zadu`binu, Uz ve} najavqenu filmsku operu “Na Drini }uprija” poznati srpski i veliki kameni most na jedanaest lukova na Drini kod Vi{egrada. Most svjetski filmski reìser Emir Kusturica najavio je i uporedno snimawe je projektovao Koxa Mimara Sinan, glavni carski arhitekta Otomanske istoimene TV serije. imperije, a izgradwa je trajala od 1571.godine do 1577.godine. Kusturica je na Me}avniku u Mokroj Gori najavio da }e ova zna~ajna Ovaj ~uvenu most 28. juna 2007. godine UNESKO je uvrstio na li- filmska ostvarewa snimati u Vi{egradu i okolini, najvi{e na i oko ~uve- stu svjetske kulturne ba{tine. 32 Soko broj 11

U Vi{egradu predstavqena kwiga “Vi{egradska `upa i Bori~ka visoravan” autora Jelisija Novakovi}a

USPJE[NO TRAGAWE ZA IZGUBQENIM KORIJENIMA

Vi{egradu je 23. maja u organizaciji Narodne -Kwiga je podijeqena u {est poglavqa koja se uza- biblioteke “Ivo Andri}”, predstavqena zani- jamno dopuwuju i prepli}u, otvaraju}i brojna pitawa i mqiva kwiga “Vi{egradska ùpa i Bori~ka viso- ukazuju}i na alternativu, bez nametawa krutih stavova ravan”, autora Jelisija Novakovi}a iz Beograda, ina~e i mi{qewa. Radi se o kapitalnom djelu ovog kraja koje rodom iz ovog kraja. je po~etak jedne velike rijeke u koju se slivaju rodo- Radi se o kwizi koju je autor pripremao preko de- slovi poput brojnih pritoka, ispovjesti i mudra pro- set godina, da bi na 736 sranica objedinio podatke o mi{qawa jednog naroda, kroz sudbine hiqada brojnim ovda{wim porodicama sa vi{evjekovnim ro- porodica i wihovih ~lanova, rekao je \okovi}, nagla- doslovima. Autor je pri tome studiozno istraìo pu- {avaju}i da je izvjesno da }e ova kwiga biti putokaz za nih 800 godina u pro{lost ovog Drinskog kraja. Uz to mnoge ovda{we pravoslavne doma}inske ku}e koje è- je neke porodice samo registrovao, navode}i wihove le da saznaju ko su i odakle su wihovi preci, iznena|u- osnovne podatke o porijeklu bliìh predaka. ju}i se pri tome da su Srbi mali narod u neprekidnom velikom rasejawu. Brojni u~esnici ove promocije ocjenili su da je ova kwiga do sada najozbiqniji doprinos multidisciplinarnom prou~avawu pro{losti ovog kraja i nepro- cjewim poduhvat istraìvawu srpske istorije u oblasti Vi{egradske ùpe i Bori~ke vosoravni, podru~ju koje se u sredwem vijeku vezivalo za Pavlovinu, na kojoj je stolovala ~uvena srpska vlastelinska porodica Pavlovi}i. Jelisije Novakovi} je na kraju promocije pozvao mla|e autore da nastave sli~na istraìvawa, nagla{a- vaju}i “da onaj ko nema svoje korijene, nema ni svoju li~nost, a ni viziju budu}nosti”. S.H.

Dr Milorad \okovi}: Recenzija za kwigu “Vi{egradska `upa i Bori~ka visoravan”, Jelisija Novakovi}a

TRAGAWE ZA IZGUBQENIM ZAVIÂJEM Iskonska je potreba svakog samosvesnog naroda da svoje postojawe i trajawe u vrtlozima istorije sa~uva od zaborava i ostavi civilizacijsko svedo~anstvo i trag duha vremena za generacije koje dolaze. Ali, isto- ri~ari ~esto zaborave svoj posao, bilo zbog lewosti Jelisije Novakovi}, kako je naglasio na promociji, duha ili zato {to se zbog karijere ili podani~kog je maksimalno izbjegavao brojne mitove i legende, od- mentaliteta nastoje udvoriti aktuelnoj vlasti, skri- lu~iv{i se da mukotrpnim istraìvawem prikupi vaju}i istinu. Stoga mnoge istine budu zatrpane na- {to vi{e argumenata, pisanih tragova i podataka o vje- slagama neznawa i jalovog intelektualizma. Jo{ je kovnom prisustvu srpskih pravoslavnih porodica u Vladimir Dvornikovi}, vrsni poznavalac karaktero- ovom kraju. logije naroda sa ovih prostora zapisao: “U mojoj |a~koj Predstavqaju}i ovu kwigu wen recenzent Dr. Mi- generaciji lewa genijalnost bila je toliko na ceni da lorad \okovi} iz Beograda je rekao da se Jelisije No- su vredniji |aci kradom u~ili samo da se ne bi izvrgli vakovi}, poput Kristifora Kolumba zaputio u podsmehu svojih drugova”. nepoznato, da bi neo~ekivano otkrio daleke pretke, Stogajeneobi~anivredanpa`wetrudJelisijaJe- wihovu kulturu i obi~aje. {eNovakovi}a,poprofesijiekonomiste,apoposve}e- Soko broj 11 33 nosti istraìva~a nepoznatih staza pro{losti svojih Goru i Srbiju, do{av{i do zabitog sela Rajac, nadomak predaka, da mukotrpno traga ne samo za svojim korenima, Beograda, otkrivaju}i tajna vrata svojih korena. ve} i za poreklom brojnih porodica i plemena sa pod- Dok su jedni tragali za Gralovim peharom, svojom ru~ja Vi{egradske ùpe i Bori~ke visoravni. sre}om i sudbinom, autor dela “Vi{egradska ùpa i Bori~ka visoravan” Jelisije Novakovi} je i{ao korak daqe, postaju}i geograf, etnolog, sociolog i antropo- log, nastoje}i da otkrije ~oveka, wegovu ìvotnu sudbinu i trajawe. Pre{av{i na hiqade kilometara, obilazio je nepoznate planine, sredwovekovna utvr|e- wa, zapu{tene grobove, prelepe manastire i crkve, tragaju}i po arhivama, bibliotekama, ali i razgovara- ju}i sa qudima u wihovim domovima. Neretko wegov na- por je bio uzaludan, da bi, neo~ekivano, bqesnula svetlost spoznaje. Kada se analizira struktura dela “Vi{egradska ùpa i Bori~ka visoravan”, ono je podeqeno u {est poglavqa koja se uzajamno dopuwuju i prepli}u, otvaraju- }i brojna pitawa i ukazuju}i na alternative bez nametawa stavova i mi{qewa. Delo je po~etak jedne velike reke u koju se slivaju brojne pritoke, ispovesti i mudra promi{qawa jednog naroda, kroz sudbine hiqada porodica i wihovih ~lanova. Izvesno je da }e kwiga Jelisija Novakovi}a biti Poput Kristofera Kolumba koji se zaputio jed- putokaz za mnoge doma}inske ku}e koje èle da saznaju nim putem, da bi sasvim neo~ekivano i ne znaju}i, ot- ko su i odakle su wihovi preci, iznena|uju}i se kada krio daleki nepoznati kontinent, qude i obi~aje, tako spoznaju da su Srbi mali narod u velikom rasejawu. se u avanturu otisnuo i Jelisije Novakovi}, autor pre- Analiziraju}i vrline dela “Vi{egradska ùpa i fiwenih ~ula. U po~etku boja`qivo, kao alpinista ko- Bori~ka visoravan”, ova kwiga po obimu i sadràju ima ji neiskusan osvaja jedan po jedan planinski vrh, tako je vi{e kwiga, a autorov trud, wegovo znawe i upornost i spisateq sve smelije i upornije, ne {tede}i vreme, su vi{estruko prevazi{li duhovne i fizi~ke sposob- trud i sredstva, otkrivao jednu po jednu nepoznatu nosti jednog ~ovjeka. U vremenu globalizacije, tranzi- stranicu srpske istorije, satkanu od brojnih sudbina, cije i Novog svetskog poretka, delo je pravi draguq u seoba, zlih godina i neprestane borbe da se opstane i kulturnoj ba{tini srpskog naroda. sa~uva kulturni i nacionalni identitet. Najve}a poruka i pouka ove kwige jeste da je srpska Mnogi intelektualci napu{taju svoj zavi~aj, rod- porodica stub bilo{kog opstanka i da se neprestano ni kraj, tragaju}i za boqim ìvotom, uspehom i ve}im treba vra}ati svojim korenima, ali sticati i nova sa- znawem. Vremenom gube svoj identitet, zaboravqaju}i znawa kako bi se moglo opstati i preìveti u apoka- ko su, {ta su i kuda idu. Nasuprot wima, odlaze}i iz lipti~nim vremenima 20 i 21 veka. Gotovo uvek srpski svog zavi~aja, iz sela Pozder~i}i, a {koluju}i se u narod je bio `rtva istorijskih okolnosti i izraène @lijebu, Vi{egradu, Uìcu i Beogradu, Jelisijeva samosvesti o svojoj posebnosti. du{a se i u snu i na javi vra}ala svojim korenima iz de- Pojava ovog dela ne predstavqa samo ozbiqan do- tiwstva, zaboravqenim selima, qudima i porodicama, prinos multidisciplinarnom prou~avawu pro{lo- se}awima koje je sa sobom poneo. Poput moreplovca i sti, ve} je neprocewiv poduhvat prou~avawu srpske Odiseja koji traga za nepoznatim krajevima i ~udnova- istorije u oblasti Vi{egradske ùpe i Bori~ke viso- tim doga|ajima. Jelisije uprkos svim izazovima koji su ravni. Autor dobro prime}uje da onaj ko nema svoje koga odvra}ali od prvobitne ideje, ~ini veli~anstven rene, nema ni svoju li~nost, a time ni viziju povratak u pro{lost, kroz neobi~an vremeplov i re- budu}nosti. trospektivu davnih dana. Istraìva~ Jelisije Novakovi}, sin Sekule i Ma- U po~etku je wegova namera bila skromna. @eleo je rije, zahvaquju}i razumevawu i po{tovawu svoje poro- da napi{e rodoslov Novakovi}a iz Vi{egradske ùpe dice i supruge Dragiwe, ro|ene Vu~ak, kao i brojnim i Planojevi}a sa Bori~ke vosoravni. Ali, otvaraju}i saradnicima, uspeo je ono {to je malo kome u ìvotu jedna vrata nepoznate istorije po~eo je otkrivati za- uspelo. Wegovo delo je, ne samo li~na afirmacija koja boravqeni svet na hiqade drugih rodoslova i poro- predstavqa monumentalan spomenik podignut svome di~nih stabala svojih sunarodnika, postaju}i wihov narodu, ve} je i pravi izazov i poziv svim drugim, um- pripoveda~ i guslar pro{log vremena. nim i darovitim qudima da nastave putem kojim je au- Inspirisan neobi~nom pri~om o babi Stame- tor krenuo. ni-Vaqevki, prvoj èni, rodona~elniku po ènskoj li- Mnogi }e se ogrejati i ozariti na svetlosti i to- niji, Jelisije je proputovao Bosnu, Hercegovinu, Crnu plini dela “Vi{egradska ùpa i Bori~ka visoravan”. 34 Soko broj 11

Likovna djela vi{egradskog Me|unarodnog Promocija dvije kwige Haxi Draga In|i}a saborovawa na “Jahorinskim bijelim no}ima” RIME KAO NARICAQKE ]UPRIJA NA JAHORINI Vi{egrad Vi{egrad organizaciji Narodne biblioteke “Ivo An- okviru kulturno sportske manifestacije “Ja- dri}” po~etkom maja je u Vi{egradu promovisane horinske bijele no}i” po~etkom marta u hotelu dvije najnovije zbirke pjesama uì~kog pjesnika Bistrica na Jahorini otvorena je postavka li- Haxi Draga In|i}a, “êkam izlazak sunca” i kovnih djela nastalih na dosada{wim Me|una- “Monah i Aj{a”. rodnim likovnim saborovawa u Vi{egradu, jednoj od O najnovijim In|i}evim zbirkama pjesama, jedana- najzna~ajnijih likovnih manifestacija u Republici estoj i dvanaestoj po redu, govorio je recenzent, novi- Srpskoj i {ire. nar i kwièvnik iz Poège Rade Vu}i}evi}, Na sve~anom otvarawu, o zna~aju i bogatom fundu- nagla{avaju}i da se radi o vjeruju}em ~ovjeku i piscu, su vi{egradskog likovnog saborovawa govorio je wen “koji svoju pjesni~ku pri~u slaè poput naricaqke, ~e- osniva~ i direktor vi{egradske Gradske galerije, po- sto i na u{trb rimovanog stiha”. znati slikar Haxi Branko Nikitovi}. -Svojom poezijom Haxi Drago In|i} ostvaruje spe- Nikitovi} je podsjetio na ideju vodiqu vi{egrad- cijalne pjesni~ke veze izme|u razdvojenog vi{egradskog likovnog saborovawa da se okupqawem umjetnika skog i zlatiborskog kraja, naglasio je Vu~i}evi}. sa raznih strana svijeta uspostavqaju kulturni mosto- Pored Haxi Draga In|i}a svoje stihove ~itali su vi, parafraziraju}i rije~i nobelovca Ive Andri}a da i uì~ki pjesnici Slobodan Ristovi}, Ivan R{umo- su “mostovi va`niji od ku}a, svetiji od hramova”. vi} i Biqana Dikovi}, te Milad Obrenovi} iz Rogati- ce i Petronije [im{i} iz Vi{egrada. Ovom prilikom vi{egradskom pjesniku Petroniju [im{i}u uru~eno je Srebrno pero, specijalno priznawe Zajednice nezavisnih izdava~a iz Srbije i Crne Gore, za wegovawe i o~uvawe etno tradicije u lirskom izraàvawu, u wegovoj zbirci pjesama “Amajlija”. S.H.

U izlo`benom holu hotela “Bistrica” u narednih petnaestak dana posjetioci }e imati priliku da vide odabrana likovna djela 32 autora iz vi{e zemaqa svijeta, u~esnika Me|unarodnih saborovawa u Vi{egradu, na kojima su ovjekovje~eni motivi }uprije na Drini, manastira Dobrun, kawona Drine i Vi{egradske Bawe. U prate}em programu su u~estvovali etno grupe “Trag” iz Lakta{a, koja weguje tradicionalnu muziku Balkana i “Javorinke” iz Pala, koje su do sada imale preko 500 nastupa {irom Srpske, Srbije i Gr~ke, kao i poznati frula{ Dragan Srdanovi} iz Pala. Organizatori ove izlo`be su Srpsko prosvjetno i kulturno dru{tvo “Prosvjeta” Pale i Gradska galerija Vi{egrad. S.H. Soko broj 11 35

U Fo~i i Dobrunu predstavqena nova kwiga Radisava Ma{i}a “Znamewa Stare Hercegovine”

OVJEKOVJE^IO PRO[LOST STARE HERCEGOVINE

Fo~a-Dobrun pra~e, Soko grad podno Zagra|a, Taban grad u Pivi, ku- prepunoj ~itaonici Centra za kulturu i in- lu Kraqevi}a Marka u Vi{egradu i }upriju na Drini formisawe u Fo~i, krajem februara je promovi- u Vi{egradu. U kwizi “Znamewa Stare Hercegovine” sana najnovija kwiga fo~anskog publiciste, kwi- opisani su ~uveni sredwevjekovni ~ajni~ki zlatari, èvnika i novinara Radisava Ma{i}a “Znamewa obja{wene brojne legende i vjerovawa iz krajeva Stare Stare Hercegovine”. Hercegovine, poja{wen staroslovenski naziv Fo~e O kwizi su govoriti dr. Mi}o Cvijeti}, glavni i (Hot~a), a uz tekstove o brojnim ste}cima i nadgrob- odgovorni urednik Kwièvnih novina iz Beograda i nim spomenicima ~itaoci saznaju ne{to vi{e o Ruskoj Stevo ]osovi}, urednik Izdava~ke ku}e Svet kwige iz gimnaziji u Gora`du i Srpskoj {koli u Fo~i. Beograda. U kratkom obra}awu prisutnima Radisav Ma{i} je -Ova kwiga je logi~an nastavak Ma{i}eve prve rekao da je ovom kwigom èlio da ovjekovje~i dio skoro kwige Mihoqdan u Staroj Hercegovini, kojom ~itaoci- zaboravqenih pisanih tragova, tajni i legendi Stare ma pro{iruje istorijske i kulturne vidike na oblast Heregovine. Stare Hercegovine, koju je bez sumwe obiqeìla epoha -Po{to je jedino vje~na pro{lost osnovna poruka Hercega Stefana Vuk~i}a Kosa~e, naglasio je recen- moje kwige “Znamewa Stare Hercegovine” je da nikada zent kwige Mi}o Cvijeti}. ne smijemo zaboraviti {ta je bilo i {ta smo nekad bili, rekao je Ma{i}, najavquju}i slijede}u promociju u manastiru Dobrunu kod Vi{egrada. U muzi~kom dijelu programa nastupili su u~enici niè muzi~ke {kole iz Fo~e. Kwigu “Znamewa Stare Hercegovine”, koja predstavqa zna~ajnu kulturnu ba{tinu Stare Hercegovine, objavila je Izdava~ka ku}a Svet kwige iz Beograda. Fo~anski publicista, kwièvnik i novinar Radi- sav Ma{i}, ina~e stalni saradnik “Sokola” i manastira Dobrun, svoju najnoviju kwigu predstavio je i na ovogodi{woj Vaskr{woj akademiji, u Narodnom domu manastira Dobrun. O kwizi je govorio urednik “Sokola” Slavko Hele- ta, a dijelove iz kwige ~itala novinar Radio Vi{egrada Milica Kusmuk. Prisutnima se kra}om besjedom o svom istraìva~kom novinarstvu koje je rezultiralo dvije zanimqive kwige koje osvjetqavaju srpsku istro- jiju na prostorima Stare Hercegovine, Radisav Ma- {i}. Stevo ]osovi}, urednik ove kwige, je podsjetio da Radisav Ma{i} je bez sumwe ovom kwigom èlio i Radisav Ma{i} znala~ki i iskusno ~itaoce podsje}a uspio da ovjekovje~i dio skoro zaboravqenih pisanih da su mitovi i legende tu pokraj nas, samo ih treba pre- tragova, tajni i legendi Stare Heregovine. poznati, objasniti i oìviti, i ukomponovati sa isto- Po obrazovawu profesor kwièvnosti i srpskog rijskim ~iwenicama. jezika, on se odavno bavi novionarstvom, recenzijom i -Ovo je kwiga svojevrsne odanosti zavi~aju Stare publicistikom. Bio je glavni i odgovorni urednik Hercegovine, oblasti koja je nekada obuhvatala pod- Fo~anskih novina i Drinskih novosti, a trenutno poru~ja od Pive i Tare, preko Fo~e, Gora`da i Vi{egra- red du`nosti direktora Centra za kuklturu i in- da, pa do Bawe kod Priboja, istakao je ]osovi}. formisawe u Fo~i, glavni je i odgovorni urednik U ovoj izuzetno zanimqivoj i vrijednoj kwizi Ma- Radio Fo~e. Saradnik je u vi{e novina, ~asopisa, agen- {i}, uz lirske opise, predstavqa nedirnutu qepotu cija i elektronskih medija. rijeka Pive i Tare, koje u [}epan Poqu ~ine rijeku Pored kwiga pi{e i kratke pri~e, za koje je dobio Drinu i istorijsku vododjelnicu. Zatim fo~anske vi{e nagrada. Me|u wima i prvu nagradu za kratku Vas- pravoslavne hramove i sahat kulu, manastire Dobrun kr{wu pri~u, na pro{logodi{wem konkursu ~asopisa kod Vi{egrada, Bawa kod Priboja, Pivski u Pivi, te “Soko” iz Dobruna. sredwevjekovne utvr|ene gradove Samobor kod Usti- Qubomir Mutap~i} 36 Soko broj 11

POETSKA STRANA

LAZA KOSTI]

o|en je 1841 god. u Koviqu, u Ba~koj, u vojni~koj Kwièvni rad porodici. Osnovnu {kolu je u~io u mestu ro|e- Kao politi~ki ~ovek i javni radnik Kosti} je vr- wa, gimnaziju u Novom Sadu, Pan~evu i Budimu, a {io snaàn uticaj na srpsko dru{tvo svoga vremena. prava i doktorat prava na pe{tanskom univerzi- On je jedan od osniva~a i vo|a “Ujediwene omladine”, tetu. Slu`bovawe je po~eo kao gimnazijski nastavnik u pokreta~ i urednik mnogih kwièvnih i politi~kih Novom Sadu; zatim postaje advokat, veliki bele`nik i listova, intiman saradnik Svetozara Mileti}a. On se predsednik suda. Sve je to trajalo oko osam godina, a u Austriji borio protiv klerikalizma i reakcije, a u potom se, sve do smrti, iskqu~ivo bavi kwièvno{}u, Srbiji protiv birokratske stege i dinasti~ara. Kad je novinarstvom, politikom i javnim nacionalnim poslo- za{ao u godine, napustio je svoju raniju borbenost i vima. Dvaput je dopao zatvora u Pe{ti: prvi put zbog slobodoumqe, pa je to bio razlog {to se i wegov kwi- la`ne dostave da je u~estvovao u ubistvu kneza Mihai- èvni rad stao potcewivati. la i drugi put zbog borbenog i antiaustrijskog govora Kosti} je svoje kwièvno stvarawe po~eo u jeku ro- u Beogradu na sve~anosti prilikom progla{ewa puno- mantizma, pored Zmaja, Jak{i}a i drugih vrlo istaknu- letstva kneza Milana. Kad je oslobo|en, u znak priznatih pisaca. Pa ipak, za nepunih deset godina stvarawa on je odmah istaknut u red najve}ih pesnika i postao najpoznatiji predstavnik srpskog romantizma. On je napisao oko 150 lirskih i dvadesetak epskih pesama, balada i romansi, tri drame: - Maksim Crnojevi}, (napisana 1863, objavqena 1868) - Pera Segedinac (1882) i - Uskokova quba ili Gordana (1890); esteti~ku raspravu: - Osnova lepote u svetu s osobenim obzirom na srpske narodne pesme (1880), filosofski traktat: - Osnovno na~elo, Kriti~ki uvod u op{tu filo- sofiju (1884), i veliku monografiju: - O Jovanu Jovanovi}u Zmaju (Zmaj Jovi), wegovom pevawu, mi{qewu i pisawu, i wegovom dobu (1902), pored ve}eg broja ~lanaka polemi~nog karaktera, predavawa, skica i feqtona. Od prevodila~kog rada najzna~ajniji su wegovi prevodi [ekspira: “Hamlet”, “Romeo i Julija” i “Ri~ard III”. U prozi je napisao i nekoliko originalnih fantasti~nih pripovedaka (“ê- do vilino”, “Maharaxa”, “Mu~enica”). wa, bude izabran za poslanika Ugarskog sabora, gde je, kao jedan od najboqih saradnika Svetozara Mileti}a, Santa Maria della salute ìvo i smelo radio za srpsku stvar. Potom ìvi u Beo- Oprosti, majko sveta, oprosti, gradu i ure|uje “Srpsku nezavisnost”, ali pod priti- {to na{ih gora poàlih bor, skom reakcionarne vlade morade napustiti Srbiju. Na na kom se, ustuk svakoj zlosti, poziv kneza Nikole odlazi u Crnu Goru i tu ostaje oko blaènoj tebi podiè dvor; pet godina, kao urednik zvani~nih crnogorskih novina prezri, nebesnice, vrelo milosti, i politi~ki saradnik kneèv. No i tu do|e do sukoba, {to ti zemaqski sagre{i stvor: pa se vrati u Ba~ku. U Somboru je proveo ostatak ìvo- Kajan ti qubim pre~iste skute, ta relativno mirno. Umro je 1910 god. u Be~u. Santa Maria della Salute. Izabran je za ~lana “Srpskog u~enog dru{tva” 27. Zar nije lep{e nosit' lepotu, februara 1883, a za redovnog ~lana “Srpske kraqevske svodova tvojih postati stub, akademije” 26. januara 1909. Soko broj 11 37

nego greju}i svetsku lepotu Pamet me stegnu, ja srce stisnu', u pep'o spalit' srce i lub; utekoh mudro od sre}e, lud, tonut' o brodu, trunut' u plotu, utekoh od we - a ona svisnu. |avolu jelu a vragu dub? Pomr~a sunce, ve~ita stud, Zar nije lep{e vekovat' u te, gasnu{e zvezde, raj u pla~ briznu, Santa Maria della Salute? smak sveta nasta i stra{ni sud. - O, svetski slome, o stra{ni sude, Oprosti, majko, mnogo sam strad'o, Santa Maria della Salute! mnoge sam grehe pokaj'o ja; sve {to je srce snivalo mlado, U srcu slomqen, zbuwen u glavi, sve je to jave slomio ma`, spomen je wezim sveti mi hram. za ~im sam ~ezn'o, ~emu se nad'o, Tad mi se ona od onud javi, sve je to davno pep'o i pra', k'o da se Bog mi pojavi sam: na ugod ìvu pakosti ùte, U du{i bola led mi se kravi, Santa Maria della Salute. kroz wu sad vidim, od we sve znam, za {to se mudra~ki mozgovi mute, Trovala me je podmuklo, gwilo, Santa Maria della Salute. al' ipak ne}u nikoga klet'; {tagod je muke na meni bilo, Do|e mi u snu. Ne kad je zove da nikog za to ne krivi svet: silnih mi èqa navreli roj, Jer, {to je du{i lomilo krilo, ona mi do|e kad wojzi gove, te joj u jeku du{ilo let, tajne su sile slu{kiwe woj. sve je to s ove glave sa lude, Navek su sa wom pojave nove, Santa Maria della Salute! zemnih milina nebeski kroj. Tako mi do we prostire pute, Tad moja vila preda me granu, Santa Maria della Salute. lep{e je ovaj ne vide vid; iz crnog mraka divna mi svanu, U nas je sve k'o u muà i ène, k'o pesma slavqa u zorin svit, samo {to nije briga i rad, svaku mi mahom zale~i ranu, sve su miline, al' neèène, al' teòj rani nastade brid: strast nam se blaì u rajski hlad; [ta }u od miqa, od muke qute, starija ona sad je od mene, Santa Maria della Salute? tamo }u biti dosta joj mlad, gde svih vremena razlike }ute, Ona me glednu. U du{u svesnu Santa Maria della Salute. nikad jo{ takav ne sinu gled; tim bi, {to iz tog pogleda kresnu, A na{a deca pesme su moje, svih vasiona stopila led, tih sastanaka ve~iti trag; sve mi to nudi za ~im god ~eznu', to se ne pi{e, to se ne poje, jade pa slade, ~emer pa med, samo {to du{om probije zrak. svu svoju du{u, sve svoje ùde, To razumemo samo nas dvoje, - svu ve~nost za te, divni trenute! - to je i raju prinovak drag, Santa Maria della Salute. to tek u zanosu proroci slute, Santa Maria della Salute. Zar meni jadnom sva ta divota? Zar meni blago toliko sve? A kad mi do|e da prsne glava Zar meni starom, na dnu ìvota, o mog ìvota hridovit kraj, ta zlatna vo}ka {to sad tek zre? najlep{i san mi posta}e java, Oh, slatka vo}ko, tantalskog roda, moj ropac weno: “Evo me, naj!” {to nisi meni sazrela pre? Iz ni{tavila u slavu slava, Oprosti meni gre{ne zalute, iz bezwenice u raj, u raj! Santa Maria della Salute. U raj, u raj, u wezin zagrqaj! Dve u meni pobi{e sile, Sve }e se èqe tu da probude, mozak i srce, pamet i slast. du{ine ìce sve da progude, Dugo su bojak strahovit bile, zadivi]emo svetske kolute, k'o besni oluj i stari hrast: zvezdama }emo pomerit' pute, Napokon sile susta{e mile, suncima zasut' seqanske stude, vijugav mozak odrà vlast, da u sve kute zore zarude, razlog i zapon pameti hude, da od miline dusi polude, Santa Maria della Salute. Santa Maria della Salute. 38 Soko broj 11

REPORTA@A

Manastir Gorwa Lijeska kod Vi{egrada

JEDINSTVENA MANASTIRSKA RADIONICA

manastiru Gorwa Lijeska, petnaestak ki- broja vjernika, arhijereja, sve{tenika i monaha da- lometara od Vi{egrada, bratstvo tek brobosanske i drugih eparhija, obavio sveti ~in formiranog manastira posve}enog spaqi- mona{ewa isku{enika Stevana Milo{evi}a, koji vawu mo{tiju Svetog Save na Vra~aru, je dobio mona{ko ime Stefan. formiralo je jedinstvenu manastirsku radionicu I iguman ovog manastira, jeromonah Simeon u kojoj {iju sve{teni~ke i mona{ke odore, kao i Peren~evi} od Mitropolita Nikolaja sino} je druge crkvene predmete. primio drugi mona{ki stepen - malu shimu. Kako se manastir morao trajnije obezbjediti sa prihodima odmah su, pri~a otac Simeon, po~ev od februara 2008. godine kada su stigli u Gorwu Lijesku po blagoslovu Mitropolita dabrobosanskog Nikolaja, formirali manastirsku radionicu. -Za relativno kratko vrijeme uspjeli smo sa- vladati ovaj specifi~an zanat, tako da ve} u pot- punosti krojimo, vezemo i {ijemo kompletne sve{teni~ke i mona{ke ode`de. Pored toga izra- |ujemo brokate, mantije, kamilavke, prsluke, ehi- me, rase, epitrahiqe, kao i vezene pe{kire za ikone, te sve {to je potrebno za bogoslu`ewe,

Uz to, oni su za kratko vrijeme o`ivjeli, do po- ~etka pro{le godine rijetko otvaranu crkvu. -Nije bilo lako prilagoditi se ovom planin- skom i slabo naseqenom kraju, sa velikim brojem stara~kih doma}instava, u kome su prije nas sve- {tenici iz Vi{egrada dolazili samo za velike praznike, pri~a otac Simeon, iguman ovog manastira. U svemu mu je, kako ka`e, nesebi~no pomogao doskora{wi isku{enik, a od po~etka ove godine monah, Stevan Milo{evi}. Mitropolit dabrobosanski gospodin Nikolaj je, naime, krajem februara, u prisustvu velikog Soko broj 11 39

-Nakon {to na kompjuteru pripremimo odgovaraju}u kreaciju, sve ostalo ova ma{ina radi sama, jer je potpuno automatizovana i zavr{i vez za kratko vrijeme, za {ta je iskusnim veziqama potrebno po nekoliko dana. Radi se o izuzetno skupoj ma{ini, koju smo uspjeli kupiti uz pomo} Mitro- polije dabrobosanske i preduze}a “Hidroelek- trane na Drini”, kaè otac Simeon, dodaju}i da ih pomaù i drugi, poput preduze}a “Teks moda” iz Vi{egrada, od koga su dobili jednu novu indu- strijsku {iva}u ma{inu. Manastiru na Gorwoj Lijesci u buxetu op{tine Vi{egrad za ovu godinu odobren je i grant od 10.000 maraka. Obzirom da imaju sve vi{e naruxbi planiraju gradwu novih manastirskih konaka u kojima bi imali ve}i i uslovniji prostor za ovu radionicu, ~ime bi oslobodili manastirske konake za redov- ne potrebe. -Na ovim poslovima povremeno angaùjemo nekoliko radnika iz Gorwe Lijeske, a ukoliko uspi- jemo pro{iriti radionicu planiramo zaposliti ukqu~uju}i crkvene barjake i litije, isti~e otac oko sedam radnika. Uz ovu radionicu u planu je i Simeon. formirawe seoske zadruge, kao i manastirske U svakodnevnim poslovima mnogo im, vele, po- mqekare, otkriva nam otac Simeon. maè nova automatska i kompjuterizovana ma{ina S.Heleta za vezewe sa ukrasnim koncima, ali i zlatnom i srebrenom srmom. 40 Soko broj 11

ZANIMQIVOSTI - PRIRODA

Agilne planinare Fo~e pomaè UNDP Novac za ove projekte UNDP je dobio od Vlade Kraqevine Holandije, jednog od donatora progra- POPRAVILI DOM ma UNDP-ija, kaè koordinator ovih projekata Bojan Kova~evi}. ZAVR[AVAJU VE[TA^KU Po re~ima Na~elnika op{tine Fo~a Zdravka STENU Krsmanovi}a, ovaj grad na u{}u ]ehotine u Dri- nu ima tradiciju planinarstva preko 60 godina, a Fo~a, 9. maj 2009, u Fo~i je i sedi{te Planinarskog saveza Repu- ahvaquju}i donaciji Regionalnog razvojnog blike Srpske. Krsmanovi} podse}a da je na teri- programa UN-a (UNDP) u Fo~i, u sklopu toriji Fo~e i najvi{i vrh na prostorima Bosne i projekta vrednog 40.000 maraka, pri kraju su Hercegovine - Magli}. radovi na postavqawu ve{ta~ke stene u novoiz- -Rekonstruisani planinarski dom, sa sobama u gra|enoj Gradskoj sportskoj dvorani u Fo~i, prvoj kojima ima 16 leàja, zajedno sa budu}om ve- ovakve vrste na Gorwedrinskom podru~ju i jednoj {ta~kom stenom u Gradskoj sportskoj dvorani, od retkih u Bosni i Hercegovini. omogu}i}e Fo~i da postane istinski centar pla- Po re~ima Slavi{e âni}a, koordinatora ninarskog sporta {ire regije, naglasio je na~el- UNDP sektora za privredu, ve{ta~ka stena }e nik Krsmanovi}. planinarima-alpinistima omogu}iti obuku to- S.Heleta kom cele godine. Na woj }e se mo}i odràvati i me|unarodna alpinisti~ka takmi~ewa.

Proqe}ne akcije vi{egradskih planinara

STAZAMA RZAVSKIH BREGOVA Vi{egrad, maj 2009, U okviru proqe}nih aktivnosti planinarsko dru{tvo “Stolac” Vi{egrad organizovalo je maj- ski jednodnevni pohod pod nazivom “Pro{etajmo rzavskim bregovima”, stazom dugom 13 kilometara preko Mirilovi}a i planine Gole{, sa ciqem u Dobrunu. Oko 150 u~esnika pohoda krenulo je sa vi{e- gradskog Trga palih boraca, gdje im se pridruìo na~elnik op{tine Vi{egrad Tomislav Popovi}, a zavr{en je zajedni~kim ru~kom pored Rzava u Do- brunu. Prije toga u~esnici su obi{li kompleks manastira Uspenija Presvete Bogorodice u Do- Nova fasada brunu. na Planinarskom domu Pohodu su se najmasovnije odazvali u~enici Sredwe {kole “Ivo Andri}”, Ovih dana je sve~ano otvoren i rekonstruisa- Wih 50, zatim jedan broj vi{egradskih rekre- ni Planinarski dom na lokalitetu Zabrana, uda- ativaca, te iskusni planinari iz Vi{egrada, te qen oko dva kilometra od Fo~e, u ~iju wihove kolege iz planinarskih dru{tava “Rujno” rekonstrukciju je UNDP uloìo 22.000 maraka, a Uìce, “Javorina” i “Romanija” Pale, “Volujak” op{tina Fo~a 6.000 maraka. Gacko i “Acer” iz Vlasenice. Izmedju ostalog, postavqena je nova fasada i Organizatori pohoda su bili planinarsko preure|ewa unutra{wost doma, te izgra|eno dru{tvo “Stolac” iz Vi{egrada, a suorganizato- {est nastre{wica na vawskom platou. ri Turisti~ka organizacija i Lova~ko udruèwe -Ovo je primer dobre saradwe i zajedni~kih “Panos” iz Vi{egrada, te op{tina Vi{egrad. ulagawa izme|u UNDP-ija i lokalne zajednice. S.H. Soko broj 11 41

VI[EGRADSKA STAZA

ODR@ANA 30. “VI[EGRADSKA STAZA”

i{egrad je od 5. do 8. juna bio doma}in 30-te, ju- Za najmla|u publika prire|ena je predstava “Da li bilarne, “Vi{egradske staze”, kulturne mani- }e damojed da zavoli sladoled”, ra|ena po tekstu Nata- festacije posve}ene imenu i djelu kwièvnika i {e Ili}, a u reìji Sava [kobi}a. nobelovca Iva Andri}a. Ovogodi{wa manifestacija “Vi{egradska staza” ^lanovi recitatorske sekcije vi{egradske sred- zavr{ena je promocijom kwige “Hamam Balkanija” Vla- we {kole koja nosi ime slavnog nobelovca, ispred An- dislava Bajca u okviru ve~eri posve}ene izdava~koj ku- dri}evog spomenika i na }upriji na Drini izveli su }i “îgoja {tampa”. scenski prikaz likova iz Andri}evih djela Lotike, U okviru prate}ih programa odràn je tradicio- Fate Avdagine, ]orkana, Nail Bega kao i samog Andri- nalni susret bibliotekara Republike Srpske, a u }a. Gradskoj galeriji otvorena je izlo`ba likovnih djela koja su nastala na pro{logodi{wem likovnom saboro- vawu “Vi{egrad-Dobrun 2008”. U holu Doma kulture sa najnovijim izdawima kwiga predstavile su se izdava~ke ku}e “îgoja {tampa” iz Beograda i “Srpska kwiga” iz Rume, a prire|ena je i izlo`ba rukotvorina sekcije ku}ne radinosti Srpskog sokolskog dru{tva “Soko” iz Dobruna. M. Kusmuk

Besjeda o Ivu Andri}u - Milovan Vitezovi}, kwièvnik iz Beograda RETKO SE KOME, NAKON VUKA, KAO ANDRI]U RADOVAO SRPSKI JEZIK Pripadam onim na{im generacijama koje su bile u gimnazijama, ja sam bio drugi razred, kada je Ivo An- dri} dobio Nobelovu nagradu za kwièvnost, i koja je tu vest, u op{tem odu{evqewu, do~ekala sa posebnim ushi}ewem. U~esnici Staze na mostu u @epi Vesti iz [tokholma su tokom prvih meseci 1961. godine upu}ivale na to da }e nobelovac za kwièv- Ovogodi{wu “ Stazu” je obiqeìla tradicional- nost, te godine, biti iz Jugoslavije, koja je kao lider na besjeda o Andri}u, koju je govorio poznati kwièv- nesvrstanosti i politi~ki bila pod punom svetskom pa`wom. nik iz Beograda Milovan Vitezovi}, na sve~anom Nobelova nagrada se, dakle, o~ekivala, ali se nije otvarawu. o~ekivalo da je dobije, po nama, najboqi srpski i jugo- U umjetni~kom djelu programa nastupili su dram- slovenski pisac - Ivo Andri}. ski umjetnik Neboj{a Dugali} iz Beograda, koji je ~i- Neprikosnovena ideolo{ka doktrina proìmala tao odlomke iz Andri}evih djela, hor “Izvornik” iz je na{u, i ne samo na{u, kwièvnu javnost, da }e nagra- Zvornika i Madam Piano iz Beograda. du dobiti Miroslav Krleà, koji je ve} unapred smi- Drugog dana “Vi{egradske staze” u~esnici su {qeno slavqen. brodom pohodili @epu, gdje je Neboj{a Dugali} na Zvani~ne, onda jedine novine, donosile su kwi- ~uvenom mostu na @epi govorio odlomke iz istoimene èvne portrete Miroslava Krleè iz pera prvih kri- pripovjetke Ive Andri}a. ti~ara. Retke ilustrovane revije donosile su Odràn je okrugli sto Instituta za srpski jezik fotoreportaè kako Tito i Krleà igraju {ah, bilo Srpske Akademije nauka i umjetnosti na temu “Rije~nik na Brijunima, bilo na Brdu kod Krawa. srpskohrvatskog jezika”, kao i tradicionalno pje- Profesori jezika i kwièvnosti su nam i po pro- sni~ko ve~e na sofi }uprije na Drini. gramu i mimo programa, do zastra{ivawa, izdizali Kr- Predstavqene su kwige “Jezikrvqe” Zorana Kosti- leù kao kwièvno boànstvo u proklamovanom }a,”Neza{ti}eni svjedok” @eqka Prùqa, te Zbornik ateizmu. pjesama “Andri}evom stazom” u organizaciji Udruè- Kada je Nobelov komitet objavio da je dobitnik wa qubiteqa poezije “Staza” iz Vi{egrada. Ivo Andri}, spram op{tenarodnog odu{evqewa bila 42 Soko broj 11

vi na{ racionalist, smatraju}i da treba da preuzmemo wenu prosve}enost i da preslikavamo wenu duhovnost, kao {to je to on sam radio. Dakle, nudio je duhovno epigonstvo evropskim korifejima. Ni izmakli ìvot- ni vek Dositejev, ni istorijske prilike propasti Pr- vog srpskog ustanka nisu wegovoj te`wi dali ve}e rezultate, sem Jugovi}eve Velike {kole, za koju je sam wen |ak, Vuk Karaxi} zapisao da “Srbi dosad nijesu imali”. Vuk Karaxi} je bio za to da Srbi steknu najboqu i vremenom {to ve}u prosve}enost, ali nije bio za pre- slikavawe evropske duhovnosti, ve} da se prikupi svo srpsko duhovno blago i uvede u red evropskog duhovnog blaga, doprinose}i wegovom ukupnom oboga}ewu. A da to sakupqeno duhovno blago bude temeq novom umet- ni~kom stvarawu. Za svoje korifejstvo i odbacivawe epigonstva, Vukovo se delawe poklopilo sa te`wama evropskog romantizma da se sve vredno sagleda i sjedi- ni, kome dugujemo i pojam svetske kwièvnosti, {to je uz wegova dela donelo najve}u kwièvnu slavu Srbima sve do dela Iva Andri}a. Pitawe dva puta: Evropa ovde ili mi u Evropi, na- stavilo se i ostvarivalo u jakim tragovima i posle Do- siteja, i posle Vuka, ne samo kod Srba, ve} na ju`noslovenskom prostoru, nagla{enije u dràvnim i Milovan Vitezovi} istorijskim menama, bilo da su u pitawu, nagla{enije Beseda na Sve~anoj akademiji (nadrealizam, recimo) ili samo pojedini kwièvnici. Tako smo u Jugoslaviji oko polovine dvadesetog ve- je u zvani~noj javnosti i neka vrsta nelagode - ~estita- ka imali Miroslava Krleù kao Evropu ovde i Iva An- li su i svi oni, delili su op{tu sre}u, ali suzdràno. dri}a kao nas u Evropi. Te suzdrànosti je nestalo tek kad je Josip Broz Enciklopedist, glagoqiv politolog, bespogovo- Tito primio Iva Andri}a posle same dodele nagrade. ran u stavovima, spreman da uvek bude u pravu i kad ni- [to, sada znamo, nije bilo spontano, nego po starawu je, sav u atributima, bilo da su sinonimi, bilo da se Dobrice ]osi}a, tada i visokog partijsko-dràvnog iskqu~uje, Miroslav Krleà je bio pisac velikih zah- funkcionera. teva i jo{ ve}eg opusa, za jugoslovenski prostor gi- Mi, |aci smo odluku Nobelovog komieta primili gant, ali ono {to je on donosio Evropa je imala sli~no koliko kao dokaz da smo bili u pravu, jer nam je Andri}, ve} pre wega, kod Kalra Krausa i jo{ nekolicine. za razliku od krleè, bio i blizak i razumqiv, jo{ vi- Mnogo je znao i bio je mnogosvojan. {e kao osvetu prfesorima zbog izdizanog Krleè. Andri} je, pak, na vukovskim i narodnim temeqima U velikoj sali gimnazije u Uìcu, tada Titovom, podigao ~udesnu i monumentalnu gra|evinu svoga dela, priredili smo, zajedno sa profesorima, veliko kwi- tvrdog kao grad, u svemu zavr{enog, da ne izdvajam ne- èvno ve~e, posve}eno Andri}u i wegovom delu. {to iz onog {to svi znamo, pokazuju}i ga ne samo veli- U ime u~enika literaraca i ja sam bio jedan od kim u na{em narodu, ve} za koje svi smatramo, a to je onih koji je davao uvod. Govorio sam ono {to se naj~e- smatrao i Nobelov komitet, da je na{ doprinos op{toj {}e govori o Andri}evim mostovima, temama i qudima - svetskoj kulturi. i sli~nom, ali sam upamtio dve re~enice: “U Andri}e- Retko se kome, posle Vuka, toliko radovao srpski vom rukopisu dostojanstvo srpskog jezika doseglo je jezik kao Ivo Andri}, neprestano, od prvih pesama i svoj vrhunac. Zato je Andri}evo delo najve}i praznik pripovedaka, do posledwih zapisa. na{eg jezika i na{e kwièvnosti.” Andri} je glavninu svoga dela stvorio u najteèm Od samog po~etka obnove srpske kulture i prepo- ostrvqenom vremenu po srpski narod, u godinama ~iwawa srpske duhovnosti, koje su neodvojivo pre dva 1941-1945. nema~ke okupacije, u okupiranom i poru{e- veka po~ele samustani~kim borbama sa oslobo|ewe od nom Beogradu, u koji se vratio iz Berlina, zameniv{i vekovnog ropstva, postavqa se pitawe na{eg odnosa sa tamo{wu rezidenciju ambasadora za ovda{wu posta- Evropom, na koju smo i samim oslobo|ewima bili upu- narsku sobicu na dnu Prizrenske ulice, spram ~uvene }eni i u kojoj smo traìli prve garante na{e samo- pijace Zeleni venac. Vratio se po svojoj voqi, mada je stalnosti. kao diplomata mogao u [vajcarsku, u [vedsku, u Ame- Dva prva obnoviteqa, dva duhovna stoèra, Dosi- riku, mo`da i u Kazablanku, a posebno mu je nu|en Za- tej Obradovi} i Vuk Karaxi}, ponudili su dva puta. greb, kao prestonica NDH. Dele}i tu sudbinu sa Evropa ovde, ili mi u Evropi. svojim izabranim narodom, Ivo Andri} je u toj sobici, Dositej Obradovi} je, do{av{i me|u ustanike, za oniskim i malim okruglim stolom, jer ve}i ne bi ni donosio Evropu ovamo, koju je pro{ao i spoznao kao pr- stao, napisao tri najve}a romana srpskog jezika, Na Soko broj 11 43

Drini }uprija, Prokleta avlija i Travni~ku hroniku. bio zami{qen kao dokumentarno-igran, {to je za onda- Kakav je to samo veli~anstven otpor u vremenu evrop- {wu filmsku estetiku bilo skoro nespojivo, dakle, skog muka. kako se danas u Bi-Bi-Siju prave efektni filmovi iz Posle objavqivawa ovih kapitalnih romana mogao istorije. Po toj matrici pravio sam i sam scenario za je sve, ali se u svemu suzdràvao. Deceniju i po, posle film “Gde cveta limun ùt”. Uz skicu za scenario u Drugog svetskog rata, nije hteo, a mo`da i ba{ smeo, da rukopisu su bile i nekolike gotove scene. Koliko je mewa podstanarsku sobu u Prizrenskoj ulici, za nu|e- Andri} uzdizao Vuka svedo~i jedna replika iz scene o ne stanove, a kamoli za ku}u na Dediwu, koju mu je nu- zabrani Vukovog Rje~nika iz 1852. Ta replika glasi: dio glavni agitpropovac nove vlasti i nove kulture. “Ho}e dlanom sunce da zaklone”. On je, dakle, Vuka iz- Ostao je u sobici kao da je u woj stvarala~ki zato~en. digao u sunce nad na{im narodom. Iz we je izlazio u duge {etwe, retko sa pokojim prija- Sada, kada ~ujemo povike protiv Iva Andri}a i we- teqem, sada zatvoren u sebe. U vlasti nije u~estvovao, govog dela, sli~ne onima kakve su nekada bile na Vuka i sem u kwièvno-stale{koj koju nije mogao izbe}i. wegovo delo, moèmo im ponoviti Andri}evo: Ne mo- Znakovi pored puta, posthumno objavqeni, svedo~e è se sunce dlanom zakloniti. nam kako je Ivo Andri} vi{e od decenije gledao ìvot na Zelenom vencu i na naj~uvenijoj prestoni~koj pijaci Isprobavao sam Vuka, narod i Andri}a u sli~nim kupovao narodni jezik i narodnu mudrost: “Jedan obe- mislima. {ewak nagovara nekog dobri~inu da se èni i hvali mu Vuk: Amajlija je zapis ili ~ini kakve {to se nose naro~ito udava~inu lepotu. -Boè moj, lepa èna! Kao uza se za{tite radi. Na primjer, amajlija od pu{ke, od da mi je to ne{to! @enina lepota brzo prolazi - brani groznice i sli~no. se dobri~ina. Andri}: U mirnoj vlasti razuma amajlije nisu po- -Pa, dobro, budalo, lepota pro|e, ostaje ti èna, trebne. ej!” Narod: Bog je pandur, seko! Kada je 24. januara 1946. godine na prvom javnom po- sleratnom skupu Srpske akademije nauka i umetnosti Smatraju}i da je najzna~ajnije ono {to ima da kaè wen predsednik Aleksandar Beli} proglasio za re- ve} sve rekao u svojim kwigama, saglasno sa svojim ka- dovne akademike Veqka Petrovi}a i Iva Andri}a, on- rakterom, Ivo Andri} je zazirao od javnosti i klonio da je, kao pristupnu besedu Andri} pro~itao esej “O se novinara, strahuju}i od neumesnih pitawa, a sve- Vuku kao piscu”. U wemu je otkrivao srodnost izme|u stan da se od wega o~ekuju izuzetno pametni odgovori. Vukovog i svog shvatawa kwièvnosti. Govorio je o Vu- Intervjue je skoro uvek izbegavao, i ako ih je davao, bi- ku samo, ne spomiwu}i sebe, ali su prilika i sadràji li su to oni koje nije mogao izbe}i i u kojima je bio sa- eseja imali neizbe`ne asocijacije da Ivo Andri} u svim konvencionalan. Zato nisu bili konvencionalni isti mah govori i o Vuku i o sebi, o Vukovom i svom wegovi izgovori da ne daje intervjue. Tako je navodio kwièvnom kredu. Skoro da je jasna potpuna identifi- ovaj primer: “Novinari su jednom pitali Branka ]opi- kacija kad je zapitao: }a da li voli svoju ènu! Da su mene to pitali, prosto “Za celo wegovo delo moglo bi se kazati ono {to je bih se skamenio...Vidite, on je sasvim jednostavno od- rekao jo{ u po~etku, u svojoj borbi za narodni jezik: Tu govorio: “Ja je svaki dan u to uvjeravam”...Toga se ja ni- gospodari zdrav razum i istina.” kad ne bih setio.” Malo je ko od srpskih pisaca tako kao Ivo Andri} I iza, uvek zakop~anog, pa i zato vaqda izuzetno u celosti sagledao li~nost i delo Vuka Karaxi}a. elegantnog Iva Andri}a, diplomate, prvo po karijeri, Posvetio sam Vuku vi{e od decenije strpqivog potom po vokaciji, ostala je niska anegdota sa prijate- scenaristi~kog rada, ~ije rezultate znate. Priznajem, qima, sa kojima je bio veoma delikatan i prema kojima je u mojem scenaristi~kom vi|ewu ima i Andri}evog vi- bio briàn. Desanka Maksimovi} je pri~ala: “Slomim |ewa. Siguran sam da su mi wegovi eseji o Vuku pomo- jednom ruku, drugi put nogu, pa opet ruku i tako ~esto, gli da pojmim Vukov karakter, ali sam uvideo da je sad jedno, sad drugo. Silazim niz stepenice u Savezu Andri}, govore}i o Vuku i o sebi, govorio o prete{koj kwièvnika Jugoslavije - ja idem brzo, tako sam navi- sudbini pisaca u na{oj sredini i na{oj kulturi. kla, a Ivo }e iza mene: Desanka, molim vas, polako. Ni- Pisao sam, po pozivu 1982. godine, scenario za ste stonoga da moète svakog dana jednu novu da glavnu priredbu Vukovog sabora Ivo Andri} - zapisi lomite. Moramo sada i svoje pokrete prilagoditi svo- odanosti Vuku i narodu. Tada sam saznao da su pedese- me uzrastu. Oni ne mogu biti vi{e ni o{tri i na- tih godina Mitra Mitrovi} \ilas, ministar prosve- gli...A drugom prilikom mi je iznenada rekao: Stariti te i Milorad Pani} Surep, direktor Narodne se mora, ali moramo sa~uvati fasadu.” Biblioteke Srbije, privoleli Iva Andri}a da napi- Po svedo~ewu Desankinom, iako i sam nenametqi- {e scenario za film o Vuku. Saznao sam i da je scena- vo duhovit, Ivo Andri} se divio duhovitostima Bran- rio bio napisan i da ga je trebalo da realizuje Avala ka ]opi}a. film, ali do snimawa nije do{lo zbog “pada” Mitre Ako sam ovaj iskaz po~eo stihovima u slavu Andri- Mitrovi}. Sve sam ~inio da do|em do toga scenarija. }a, onda da ga tako i zavr{im, ovoga puta neobjavqenim Nisam ga na{ao ni u Avala filmu, ni u arhivi Mini- distihom Branka ]opi}a, zadivqenog Andri}em: starstva prosvete, ni u rukopisima Narodne biblio- Nobelove ku}e gost teke Srbije. Jedino sam u Andri}evoj zaostav{tini u Arhivu SANU na{ao skicu scenarija po kojoj je film Eh, da mi je wegov most! 44 Soko broj 11

SABORI

U Dowoj Sopotnici kod Novog Gora`da odr`an [esti Sabor starog pjevawa u Srba

ORILA SE PJESMA STAROSTAVNA

Novo Gora`de, juni 2009, “Herceg [}epan” iz Fo~e i “Kru{i}kim jaranima” iz a otvorenoj bini u porti sredwovjekovnog hrama Ivawice. Svetog \or|a u Dowoj Sopotnici kod Novog Go- U ènskoj konkurenciji prvo mjesto je pripalo bira`da pred nekoiliko hiqada posjetilaca, u ne- jeqinskoj grupi “Sarajevsko poqe” i “Srpskom jeleku” dequ na Svete trojice, odràn je [esti Sabor iz â~ka. Drugo mjesto je pripalo etno-grupi “Jaho- starog pjevawa u Srba, na kome je nastupilo oko 400 rinke” iz Pala i “Bukovica” iz Ivawice, a tre}e su za- u~esnika iz Srbije, Republike Srpske i Crne Gore. uzele “Mladost” sa Pala i “Crnu}anke” iz Gorweg Milanovca. Najboqi instrumentalista - frula{ bio Radovan Stani{i} iz Rogatice, a u konkurenciji dvojni~ara Mileta Radanovi} iz Fo~e. Prema glasovima u~esnika [estog Sabora, u èn- skoj konkurenciji najboqe su bile grupe “@i~a” iz Kraqeva i “Planinke” iz Pala, a od mu{kih grupa “Mladost” sa Pala. Prema pravilima Sabora sve izvorne pjeva~ke grupe bile su obavezne nastupiti u tradicionalnim no- {wama svoga kraja, {to je davalo dodatnu dra` ovoj izvanrednoj kulturnoj manifestaciji, koja ima za ciq da otvrgne od zaborava staro pjevawe u Srba, a wihovo izvo|ewe je bilo ograni~eno na po tri minute. Specijalne diplome i prigodne nagrade za najqep- {e no{we me|u mu{kim grupama imali su “Jabu~ani” iz Isto~ne Ilixe i “Ribnica” Kraqevo, a u kategoriji Na Saboru su se predstavile 23 mu{ke i 19 èn- ènskih grupa “Raspevani Poèàn” iz Poège. skih pjeva~kih izvornih grupa, te sedam instrumenta- Izuzetno uspje{ni organizatori ove kulturne ma- lista na dvojnicama i fruli. nifestacije bili su Srpsko prosvjetno i kulturno Po ocjeni stru~nog ìrija, u izuzetno jakoj konku- dru{tvo “Prosvjeta” Novo Gora`de i Srpska pravo- renciji mu{kih pjeva~kih izvornih grupa prvo mjesto slavna crkvena op{tina gora`danska, a glavni sponzor podijelile su grupe “Izvor” iz âjni~a i “Srpski je- je bila op{tina Novo Gora`de. lek” iz â~ka, drugi su bili “Sinovi Krajine” iz Budi- S.Heleta save kod Novog Sada i “Romanija” iz Pala, a tre}i Soko broj 11 45

OSVRT

Vi{egradska kulturna razmi{qawa

DA LI JE BA[ SVE U PARAMA...

(Ili, kriti~ki analizirajmo koliko dajemo mladima èqnim prave klulture, zabave i sporta...) oznavaoci prilika u Vi{egradu kaù da ovaj grad na Drini i S druge strane, {ta je to {to Vi{egrad nudi mladim qudima koji Rzavu ima veliki potencijal da mladim qudima pruì intere- nisu aktivni na poqu kulture i sporta, ali ipak vole posje}ivati ku- santan i raznovrstan kulturni ìvot. turne i zabavne manifestacije? Vi{egrad je uvijek vaìo za jedan od kulturno razvijenijih grado- “Vi{egradska staza” - kulturna manifestacija posve}ena imenu i va u Bosni i Hercegovini, sa nizom manifestacija po kojima je bio djelu nobelovca Ive Andri}a i Me|unarodno likovno saborovawe su je- prepoznatqiv ~ak i u biv{oj Jugoslaviji. dine manifestacije koje okupqaju poznata imena iz svijeta kwièvno- Srpsko Sokolsko dru{tvo “Soko”, kome je baza okupqawa i ak- sti, likovne umjetnosti, glume i muzike, ali se one odràvaju jednom tivnosti manastir Dobrun ( gdje se zajedno sa manastirskim bratstvom godi{we. organizuju brojne kulturne priredbe), je jedna od rijetkih organizacija Kulturnim i zabavnim ìvotom jednako su nezadovoqni svi vi{e- koja se svojim radom trudi da obogati kulturni ìvot mladih u Vi{e- gra|ani, ali ipak oni mla|i znatno vi{e. gradu. Aktivnosti kroz brojne sekcije okupqaju mlade qude, ali i one Kada je o kulturi rije~ samo po sebi se postavqa pitwe za{to na starije. Svakako najpoznatija je folklorna sekcija koja je najzaslu`ni- pozornicu na{eg Doma kulture, mada znamo da je u oronulom stawu, sa- ja za afirmaciju Me|unarodnog festivala folklora, koji se svake go- mo jednom godi{we iza|e po neki poznati glumac i to iskqu~ivo u dine odràva po~etkom maja, a na kojem imamo priliku vidjeti okviru “Vi{egradske staze”? folklorne ansamble iz Republike Srpske, ali i inostranstva i upozna- Tako, pored lokalne dramske sekcije, ~iji su ~lanovi veoma aktiv- ti se sa kulturom i obi~ajima drugih naroda i krajeva. “Soko” nam je ni, i predstava koje nam oni prire|uju, na{ grad poznati glumci ne po- ponudio jo{ jedno kultuerno “osvjeèwe”, tek formiranim mje{ovitim sje}uju, a razlog moè biti samo jedan: niko ih i ne zove ! horom. Malo ko se sje}a kada je posledwi put izvedena pozori{na pred- KUD “Bikavac” vi{egra|ane redovno obraduje lijepim koncerti- stava u kojoj glume poznati glumci iz, recimo Beograda ili Novog Sa- ma narodnih pjesama i igara. Poput Sokolove folklorne sekcije i “Bi- da, a da opet podsje}amo, nije izvedena u okviru “Vi{egradske staze”. kavac” okupqa veliki broj mladih zaqubqenika amaterskog rada i Ono {to dugo i{~ekujemo od uprave Doma kulture, a op{tine po- druèwa. Svoj stil i igru izgradili su do profesionalnog praga, a zna- sebno, je minimum koji bi mogli da daju, odnosno da renoviraju makar ~ajno su unaprijedili i vlastiti folklorni ansambl, opremili se no- {wama i tehnikom, tako da su nezavisni za brojne nastupe i gostovawa. Ova dva dru{tva su mo`da i najbrojniji vidovi okupqawa mladih, jer broje oko 600 ~lanova razli~itog uzrasta. Ne treba zaobi}i ni ~iwenicu da je u Vi{egradu aktivno oko 800 sportista okupqenih u preko desetak sportskih klubova koji postiù zavidne rezultate, kako u Republici Srpskoj i Bosni i Hercegovini, tako i na brojnim me|unarodnim takmi~ewima. Tu prvenstveno mislimo na vi{egradske karatiste koji su se okitili medaqama sa nekoliko svjetskih prvenstava. Veliki doprinos kvalitetnijem na~inu ìvota mladih u na{em gradu svakako daju i u~enici Sredwe {kole “ Ivo Andri}”, te wihove mla|ekolege osnovci iz {kole “Vuk Karaxi}”. Vi{egradski sredwo{kolci se okupqaju u razne sekcije, poput dramske, recitatorske, novinarske i drugih. Na brojnim {kolskim takmi~ewima {irom Republike Srpske oni ostvaruju zavidne rezultate iz engleskog jezika , informatike, matematike, demokratije, sporta i sli~no. Mladi vi{egra|ani okupqaju se i u nekoliko udruèwa i nevladinih organizacija, od kojih posebno isti~emo Savjet mladih, te Dram- Dom kulture Vi{egrad - sku radionicu pri ovom Savjetu i Domu kulture. zatvoren za kulturni amaterizam 46 Soko broj 11 veliku salu, vrate davno pod kiriju izdate prostorije za probe i ospo- [to se ti~e zabavnog ili no}nog ìvota Vi{egrada on zaìvi sobe bioskop, koji zbog prastare tehnike i izrazito lo{eg ozvu~ewa, qeti, za vrijeme raspusta ili u toku zimskih praznika. Ostalo vrijeme ve} godinama nije u funkciji. Ta~nije, godi{we se “oglasi”, ne da bi se svodi na vikend terevenke po kafi}ima i diskotekama. podigao kulturni nivo grada, ve} da bi se “pokazalo kako to publiku ne Zabriwavju}i je, stoga, broj mladih koji se odlu~uju da slobodno interesuje”, {to svakako nije ta~no. vrijeme provodi u vi{egradskim kafi}ima, gdje se iz ve~eri u ve~e slu- Uostalom, kako to da ba{ vi{egradsku filmsku publiku redovno {a ista muzika i gdje se ne prire|uju nikakva gostovawa poznatih izvo- i iznova privla~i seoski biskiop u Me}avniku, u susjednoj Mokroj Go- |a~a narodne ili zabavne muzike. ri, u kojojk su vi{egra|ani najbrojniji na filmskom festivalu Kusten- Kada je rije~ o ugostiteqskim objektima, pa`wu vi{egradske jav- dorf. Naravno, na Me}avnik idu prije svega zbog svjetske tehnike koja nosti treba skrenuti na veliki broj kladionica koje ni~u gotovo iza pruà odli~an ugo|aj za gledawe filmskih ostvarewa, ali i zbog svjet- svakog }o{ka, i to na najboqim lokacijama u centru grada. ski poznatih gostiju. U kontekstu ove pri~e ne moèmo zaobi}i poraàvaju}u ~iweni- Zaista je alarmantna ~iwenica da jedan grad, koji se toliko trudi cu da je u gradu na Drini registrovano preko 40 narkomana-ovisnika, a da radi na razvoju kulture, nema iole pristojan bioskop u kome bi se jedan broj wih na àlost vi{e nije me|u ìvima. mogli gledati trenutno najaktuelniji svjetski i doma}i filmovi. Sa- Ko zna koliko mladih od 18 godina, pa i mla|ih, u brojnim vi{e- mim tim dobili bi i pristojnu salu za organizovawe niza drugih kul- gradskim lokalima slobodno uìva u alkoholu i cigaretama, {to nad- turnih i zabavnih priredbi. le`ne inspekcije toleri{u i pored zakonske zabrane. Ovako, u kakvom je sada stawu, velika sala Doma kulture u Vi{e- Da to nije sve govori i ~iwenica da recimo jedan sredwo{kolac gradu jedino jo{ neko vrijeme moè posluìti politi~kim skupovima, moè slobodno u}i u neki trgovinski objekat u Vi{egradu i kupiti jer o~igledno i na àlost, wima ne bode o~i vi{egodi{wa zapu{te- neodre|enu koli~inu alkoholnih pi}a, a da pri tome ni u jednom tre- nost ovog prostora. nutku ne osjeti strah od nadle`nih slu`bi koje su zaduène upravo za Na listi kulturnih prioriteta Vi{egrada svakako treba da se rje{avawe ovog problema. Ako kojim slu~ajem na to upozorite prodava- na|u i likovne izlo`be poznatih slikara, ali i kwièvne ve~eri na ~e oni }e vas smjeriti preko oka, smatraju}i vas smetwom za boga}ewe kojima }e govoriti poznati kwièvnici koji dobijaju nagrade na ra- wihovih gazda. znim susretima i festivalima u zemqi i okruèwu. Ovako smo prepu- Roditeqi maloqetne djece, ali i mnogi vi{egra|ani pitaju se {teni povremenim nastupima doma}ih pjesnika okupqenih oko dru{tva {ta je sa savjetima mladih qudi, predavawima o porocima koji prijete “Most” pri spomen biblioteci “Ivo Andri}”, koji se godinama bezu- svakom mladom ~ovjeku, i da li ih treba organizovati samo kada se uga- spje{no dokazuju i ne uspijevaju “proviriti” na “Vi{egradsku stazu”, si jedan mladi ìvot, ili je neophodno mlade stalno upozoravati na sva jer o~ito organizatorima zbog oko{talog i repriznog programa nisu zla kojima su izloèni na ulici i u kafanama. interesantni. Organizacija koja bi mo`da mogla dosta da uradi, kada je u pitawu U svojoj kulturnoj ponudi, vezanoj i za turisti~ku ponudu, Vi{e- ìvot mladih u Vi{egradu, je Savjet mladih. Me|utim, u posqedwe vri- grad odskora ima i pristojno ure|en Spomen razred Ive Andri}a. Na jeme i oni gube dah i sve su rje|e prisutni sa aktivnostima u javnom ì- àlost, on je sve do ovih dana bio neobiqeèn tako da su ga poklonici votu Vi{egrada. Bi}e da je i ovdje hroni~na boqka nedostatak na{eg nobelovca te{ko pronalazili, tim prije {to je uglavnom pod finansijskih sredstava, ali i mawak entuzijazma. kqu~em. A pri~u o ku}i Ive Andri}a, koja je godinama pod kqu~em, svi I {ta na kraju poru~iti mladim qudima èqnim kulturno-zabav- znamo napamet. nih manifestacija u Vi{egradu? Treba spomenuti da Vi{egrad ima potencijal i {ansu da bude je- Posje}ujte koncerte u Fo~i i Uìcu, ~ak i na Me}avniku. Snala- dan od najboqih organizatora velikih kultuirnih, a pogotovo sport- zite se za prevoz do obli`wih gradova kako bi mogli uìvati uz muzi- skih doga|aja. Ali, o~igledno da to slabo koristi. Pomenimo samo ku koju volite.U potrazi za muzi~kim ugo|ajima tokom qeta moète sportsku dvoranu sa oko 2000 mjesta ili sportski centar U{}e, na kome trknuti i na Internacionalni Festivl u Gora`de ! su se doskora organizovala velika sportska takmi~ewa kao {to su MO- Posje}ujte sve doga|aje u okruèwu koji su vam uskra}eni u va{em SI igre i drugi sportski turniri, ali i razne muzi~ke manifestacije. gradu i ne traìte odgovor na pitawe za{to je to tako, jer odgovor je Poraàvaju}a je ~iwenica da u gradu na Drini ve} duè vrijeme, a uvjek isti: “problem je u nedostatku finansijskih sredstava”!? da ne kaèmo ve} duì niz godina, nije organizovan ni jedan koncert Naravno, ne propu{tajte ”Vi{egradsku stazu”, jedinstvenu priliku neke popularne rok grupe ili drugog poznatog i popularnog pop ili da ~ujete i vidite neku poznatu li~nost iz svijeta kulture i umjetnosti. rok izvo|a~a. A poklonika takve muzike itekako ima. Ovu pri~u o mladim vi{egra|anima bilo bi najboqe i najqep{e za- Veliki je broj onih koji bi sigurno prisustvovali ovakvim mu- vr{iti rije~ima Jovana Du~i}a koji kaè: ”Mladost, to je bogatstvo i zi~kim doga|ajima, ali im to nije omogu}eno u Vi{egradu. Vi{egrad- kraqevawe; to je ~ar tjelesne qepote i duhovne svjeìne; qepota fizi~ke ska omladina je zato prinu|ena da odlazi u susjedne gradove i tamo snage; beskona~nost nadawa; rasko{ u planovima od kojih je svaki ogro- slu{a i gleda svoje omiqene bendove, jer im to u wihovom gradu nije man i bezmjeran i od kojih svaki izgleda vjerovatan i kad je nemogu}.” godinama omogu}eno. Milica Kusmuk Soko broj 11 47

REPORTA@A

Kako je Sr|an Popovi}, |ak-pe{ak sa Romanije, stigao do zvezda

NAJSRE]NIJI ^OVEK U SRPSKOJ

minuli ~etvrtak, u podne, na vrata Internog {ume, Sr|an je pobedio sve nevoqe sveta i, na kraju, odeqewa Klini~kog centra u Fo~i pomoli se kre}u}i sa onih malih romanijskih {umskih staza visok krupan mladi} u belom lekarskom manti- stigao do svoje zvezde. lu, sa stetoskopom oko vrata i plo~icom na re- Pri~a o Sr|anu Popovi}u je ne{to najlep{e {to veru na kojoj su prva dva slova bila dr. U wego- se posle rata desilo na zemqi od Drine do Romanije. vom koraku, {irokim uspravnim ramenima, blagom To je pri~a o de~aku, ro|enom pobedniku. [ampionu! osmehu, sjaju u o~ima, pa i u wegovoj senci videla se - Ajmo dole, pored Drine, da ti na miru ispri~am sre}a. Pruìo sam mu ruku, a on je ra{irio obe. I za- {ta mi se sve izde{avalo ovih godina... Zna{ li, se- grlili smo se, tri puta izqubili, pa se opet zagrlili. stra Maja mi se udala, ìvi u Australiji, u Pertu, ima - Ti si kraq, mali! Uspeo si! - rekoh mu, spa{avaju- sina Wego{a i zajedno sa suprugom Jovicom Mrkajom }i se iz zagrqaja qudeskare. prave ku}u iz snova....Majka je tu, u Fo~i... Do{la majka - Jesam, Zoka, danas sam sre}an! Diplomirao sam, daaaa potraì sinaaaa ... - zapeva veselo Sr|an. zaposlio se, oènio, uskoro }u postati i otac! - re~e dr Sr|an Popovi} (28), {ampion u pobedi nad nevoqa- Autostopom na fakaltet ma. Nekoliko dana pre nego {to }e ispod terase wihovog trosobnog stana u Dobriwi biti iskopani rovo- vi, Radmila, wen tada jedanaestogodi{wi sin Sr|an i tri godine mla|a }erka Maja spakovali su stvari i krenuli u Radmilino selo Barnik. Wen suprug Slobodan, rukovodilac Komercijalne slu`be u sarajevskom preduze}u “Zlatar”, ostao je da ~uva stan veruju}i da }e sve brzo pro}i. Me|utim, sve je trajalo ~etiri godine i sve ~etiri godine Slobodan je bio zarobqen u Saraje- vu, a Radmila, Sr|an i Maja su bili zarobqeni u siroma{tvu na Romaniji. Bez bilo kakvih primawa, bez saznawa o sudbini Slobodana, Radmila je gledala kako Sr|an i Maja rastu i slu{ala wihove èqe.

Sre}a i tuga Sr|anova majka Radmila je, kaè, i beskrajno sre}na i ponosna na svog sina i svoju Maju, ali, dodaje, ~esto i beskrajno tu`na. - @ivim sama u Sarajevu. Uèleh se dece. Do- |em, ovako, da vidim Sr|ana, da ga se nagledam i na- radujem, pa se setim kako mi je na Romaniji donosio drva i pe~urke iz {ume, kako ni jednom nije klonuo To je, seti}e se pri~e mnogi ~itaoci “Vesti”, onaj ni izostao iz {kole i kad je sneg bio po metar i po. ko{~ati de~ak iz sela Barnik sa Romanije, koji je dnev- Onda me zovne Maja iz Australije, zovne me i unuk... no pe{a~io preko 20 kilometara od ku}e do {kole na Verujte, ja sam najsre}nija i najtu`nija èna na sve- Sokocu, ìveo u staroj “prozukloj” brvnari, skupqao tu! - pri~ala je Radmila, otkrivaju}i da traì kup- suvarke i pe~urke po {umi, na svakom koraku pomagao ca za svoj stan na Dobriwi. majci Radmili i mla|oj sestri Maji... I imao milion - Nemam ja danas problema na Dobriwi, niko me èqa, od kojih je prva bila da postane lekar i le~i bo- ne psuje, niti na bilo koji na~in ugroàva, ali nije lesno srce svog oca Slobodana... to ìvot kad ja strahujem da prislonim badwak na Sr|an Popovi} je zaista uspeo! Iako je wemu, i we- svoj stan, kad strahujem da zapevam za slavu. Proda- govoj porodici rat prekinuo lagodni ìvot u Sarajevu }u stan. Moram. Ve} su me neki iz Sanxaka pitali. i oterao ih u romanijsku nedo|iju, golobradi de~ak se Ho}u i da budem bliè Sr|anu, a mo`da jednom i nije predao, nije klonuo ni duhom ni èqom. Naprotiv! sednem u taj avion za Australiju.... Tokom sedam godina ìvota u brvnari na kraju velike 48 Soko broj 11

- Jednom, kad sam gledala Sr|ana kako ore sa plu- 2003.godine. On je ispunio svoju misiju... Umro je u gom, i{le su mi ~etvorostruke suze na o~i... Strahujem trenutku kad sam poloìo 18 -ti od ukupno 36 ispita. kad ode u {umu po drva, strahujem kad po|e u {kolu, Posledwe {to je meni rekao bilo je i ono {to mi je pla{im se da odnekle ne isko~i i neka muslimanska uvek govorio: “U~i i budi po{ten, to je najboqi put za banda. A sve, opet, mislim ne}e niko na mog Sr|ana i ìvot” - prise}a se Sr|an. Maju, to su najboqa deca na svetu! Ogreja}e wih sunce jednog dana, pazite {ta vam kaèm!- govorila je Radmi- la pre 12 godina. Posle izlaska iz Sarajeva i susreta sa porodicom, Slobodan je prvo danima i no}ima pri~ao kroz kakav je pakao pro{ao u Sarajevu, pri~ao kako su ga muslimani koristili kao {tit na prvoj liniji, kako mu je jedna cev bila na le|ima, a druga na prsima, kako je kopao rovove, gladovao, molio za tabletu za bolesno srce i sawao susret sa decom i Radmilom. Onda je Slobodan danima i no}ima prenosio na sina sve svoje profesorsko znawe iz matematike i mnogih drugih predmeta jer je Sr|an ~vrsto odlu~io da upi{e medicinu u Fo~i, bez obzira na priznawe roditeqa da nemaju dovoqno para i da }e morati da se namu~i. Tek, u prole}e 1999.godine, |ak-pe{ak sa Romanije poloìo je ~etvrti razred Gimnazije na Sokocu sa odli~nim uspehom, oti{ao kasnije autostopom do Srbi- wa i poloìo prijemni za Medicinski fakultet. Par meseci kasnije, smestio se u jednu studentsku sobicu, uz pomo} autora ovih redova i Gora`danina Branka Ne{kovi}a (danas ambasador BiH u Rumuniji) dobio stipendiju dovoqnu za stanarinu i prihvatio se kwige. Nedugo po{to je Sr|an oti{ao na studije u Fo~u, Radmila, Slobodan i Maja su se vratili u svoj stan u Sarajevo. Godinu dana kasnije, Maja se udala i zajedno sa suprugom oti{la u Australiju, odakle su u Sarajevo po~ele stizati jedna za drugom dobre vesti, kao i iz Fo~e. Sre}a pored Drine - Obe}ao sam ocu da }u zavr{ti medicinu i zavr- Ni siroma{tvo, ni smrt oca, ni daqina majke i se- {io sam sa prosekom ocene oko devet. Samo, Zoka, otac stre, ni{ta nije spre~ilo Sr|ana Popovi}a da daje is- nije do~ekao da ga le~im, srce ga je izdalo 9.jula pite jedan za drugim i pribliàva se onom snu {to ga je sawao dugih zimskih no}i u brvnari na vrh Romanije. Obe}awe - Kad ~ovek ima ciq - sve je, ~ini mi se, tri puta lak{e nego obi~no. Ja sam imao svoj ciq, kao i {to ga i Tokom rata Slobodan je vodio dnevnik, a posle daqem imam - kaè Sr|an. rata svoje bele{ke je sre|ivao sa namerom da ih ob- Odmah po stizawu na ciq, Sr|an je dobio posao na javi. Me|utim, bolest ga je u tome spre~ila. U èqi klini~kom centru u Fo~i. Mogao je, kaè, i prema Sa- da ispuni posledwu o~evu èqu, Sr|an se prihva- rajevu i prema Beogradu, ali je, malo zbog profesora, tio velike obaveze. malo zbog koleginice sa istog Internog odeqewa, dr - Ono {to nam je otac pri~ao i {to sam pro~i- Sla|ane ]osovi} ostao u Fo~i. tao u wegovim zapisima, zaista je stravi~no. Otac - Bila je svadba u novembru pro{le godine... Zvao je ceo ìvot bio umeren ~ovek, pa i u tim bele{ka- sam te, trebao si do}i... Bilo je veselo... ma nigde nisam pro~itao neke re~i mr`we, pomi- - Hteo sam do}i, ali pao je onaj sneg... Izvini! Ne- wawa èqe za osvetom, i ne{to sli~no. On je samo go, kako je u braku? pisao o tome kako su tokom rata stradali obi~ni - Volim Sla|anu, ~ekamo bebu, planiramo i neki Srbi u Sarajevu. âk mi je jednom rekao da wega Ka- boqi stan. Super nam je! Mogu da poletim i odletim na raxi} nije ubedio da bude veliki Srbin, nego Ali- Barnik! Ja sam najsre}niji ~ovek u Srpskoj, a i {ire! ja! Dugujem ocu tu kwigu i objavi}u je. Siguran sam - A ciq, {ta ti je slede}i ciq? da }e to biti jedna od najpotresnijih ratnih ispo- - Zna se: specijalizacija u Beogradu i petoro dece! vesti! - obe}ao je Sr|an i dodao i obe}awe da }e - Bravo, kraqu! kwigu prvo ponuditi meni. Tekst i foto: Zoran Tmu{i} Soko broj 11 49

SOKO - FESTIVAL

U Vi{egradu odr`an {esti Me|unarodni festival floklora Srpskog sokolskog dru{tva “Soko” iz Dobruna

RAZIGRANA MLADOST

i{egrad je 16. maja bio grad mladosti, igre mqenih koreografija, {to su brojni vi{egra|ani i pjesme folklornih dru{tava iz Republi- nagradili aplauzima. ke Srpske, Srbije i Slovenije. Srpsko so- Potom je u Gradskoj dvorani odr`ana svojevr- kolsko dru{tvo “Soko” iz Dobruna kod Vi- sna, ~etvero~asovna revija folklora. Nakon so- {egrada, koje je krajem pro{le godine obiqe`ilo kolske himne, koju su izveli ~lanovi 100 godina od osnivawa prvog sokolskog dru{tva novoformiranog mje{ovitog hora najnovije sekci- u Vi{egradu, bilo je jo{ jednom uspje{an organizator [estog po redu Me|unarodnog festivala folklora.

je “Sokola”, u~esnike su pozdravili Blagoje An- dri}, predsjednik Srpskog sokolskog dru{tva “Soko” i Tomislav Popovi}, na~elnik op{tine Sve~anost narodne igre i pjesme po~ela je tra- Vi{egrad. dicionalnim defileom sa }uprije na Drini, vi- {egradskim ulicama. Na vi{e mjesta folkloristi su izveli dijelove svojih pripre- 50 Soko broj 11

Na festivalskoj ve~eri, burno pozdravqeni aplauzima, nastupili su mladi folkloristi Kul- turno umjetni~kih dru{tava “Dvorovi” iz Dvoro- va kod Bijeqine, “Soko” iz Soko Bawe, “Sti~na” iz Qubqane, “Taras [ev~enko” iz Bawa Luke, “Prvi Partizan” iz U`ica, “Sretewe” iz Rogatice, “Grozd” iz @upskog Aleksandrovca, “Preobra`e- we” iz Zlatibora, “Bikavac” iz Vi{egrada, te ~lanovi folklorne sekcije Srpskog sokolskog dru{tva “Soko” iz Dobruna.

Vi{egra|ani su jo{ jednom imali priliku prisustvovati odli~no organizovanoj festivalskoj smotri, koja je imala revijalni karakter, i u`ivati u raznovrsnim i uigranim folklornim koreografijama, a posebno u {arenilu narodnih no{wi. S.H. Soko broj 11 51

Srpsko sokolsko dru{tvo “Soko” iz Dobruna proslavilo krsnu slavu

PRVI NASTUP MJE[OVITOG HORA

Vi{egrad, maj 2009, Predsjednik Sokola Blagoje Andri} uru~io je prepunoj sali Narodnog doma manastira zahvalnice {estorici dosada{wih doma}ina kr- Dobrun 12. maja Srpsko sokolsko dru{tvo sne slave, koji su bili zajedni~ki doma}ini i ove “Soko” proslavilo je svoju krsnu slavu Sve- godine. tog Vasilija Ostro{kog. ^in lomqewa slavskog kola~a obavili su monasi manastira Dobrun i Gorwa Lijeska, uz sve- {tenike vi{egradske parohije.

U sklopu kra}eg prigodnog programa prvi put je nastupio novoformirani hor Srpskog sokolskog dru{tva “Soko”, kao wegova deveta sekcija. “Soko” okupqa preko 300 ~lanova, najve}im dijelom mladih, a krajem 2008. godine nizom manifestacija obiqe`ilo je 100 godina od osnivawa O zna~aju i neprolaznom djelu Vasilija prvog sokolskog dru{tva u Vi{egradu. Ostro{kog govorio je sin|el Jovan Gardovi}. S.H. 52 Soko broj 11

OTRGNUTO OD ZABORAVA

Mala pri~a o gurabiji - nekada{wem kola~u za najve}u ~ast

ZA SVADBU, KUMSTVO I SLAVSKU ^A[U

Vi{egrad, maj 2009, -Najboqe je osu{eno tre{wevo drvo, koje se lako selima Romanijskog i Drinskog kraja, na pro- obra|uje i rezbari. [araqica ili slovo, kako se naj- stoprima dana{we Republike Srpske, nekada ~e{}e zvala, je okruglog oblika sa izrezbarenim moti- su se slatki{i svodili na gurabiju, specijalno vima u obliku krsta. U sredini je praznina gde nakon spravqan slatki kola~. otiska testa doma}ica prije pe~ewa gurabije obavezno Kod ovda{wih muslimana, odnosno Bo{waka, gu- stavqa kocku {e}era. Bez kocke {e}era gurabija nije rabija je tako|e bila kola~ za sve~ane prilike i daro- bila ono {to treba da bude, kola~ za posebnu ~ast i da- ve, a i sam naziv i poreklo o~igledno da seè jo{ iz rivawe, prise}a je Ne{kovi}. vremena Turske okupacije. Samo {to kod wih gurabija On dodaje kako se gurabija stavqala na tre}u ~a{u nije posebno ukra{avana. rakije na slavama, zatim nosila na dar prijateqima kada se i{lo u prvine, mladi i mladoèwi na svadbama, deci za ro|endane -Ukoliko bi doma}inu, kojom prilikom, na putu do odredi{ta napukla gurabija vra}ao se ku}i, gde je doma}ica pekla nove. Dakle, gurabija se morala darivati cela i neo{te}ena, {to se posebno gledalo i cenilo, pri~a Ne{kovi}. Gurabije su posebno darivale bake unu~i}ima, a one ve}e i specijalne ukoliko bi moci krenuli u vojsku. -Bake su znale gurabije, koje bi dobile na dar, qubomorno ~uvati u svojim drvenim koferima, koji bi se otvarali samo za zna~ajnije praznike, kada bi se oko wih okupqala deca o~ekuju}i ovaj slatki{. A bilo je i sme{nih doga|aja, kada bi se bake zabunile i prijateqe darivale istim onim gurabijama koje su oni, predhodno, doneli woj, se}a se Ne{kovi}. Pri~a nam kako se posledwih godina obi~aj dari- vawa gurabija, ili pak crvenih jabuka, na tre}u slavsku ~a{u pojednostavio do te mere da mnogi to zamewuju paklima cigareta. -To je u neku ruku potcewivawe doma}ina. Ako se ve} po{tuje slavski obi~aj za{to da to ponovo ne bude gurabija. Zbog toga sam, uz jo{ nekoliko mojih raseqe- Kod Srba iz ovog kraja gurabija je, pak, imala jo{ nih gora`dana, onako spontano ponovo pokrenuo vra- ve}i zna~aj, raznovrsnost upotrebe i predstavqala je }awe starih obi~aja, tako da sve ve}i broj doma}ica svojevrsnu ~ast onome kome se daruje. Zato su nekada- spravqa gurabije. Da bi to pro{irili u mojoj maloj ra- {we doma}ice qubomorno ~uvale recepte za gurabiju, dionici rezbarim {araqice, odnosno slova, koja na- a doma}ini za wenu izradu rezbarili specijalnu {a- ravno darujem na{im doma}icama, kako bi se obi~aj raqicu ili slovo. {to vi{e ra{irio i vratio, kazuje Ne{kovi}. Sa pojavom raznovrsnih slatki{a, ali i raseqava- Tako sve brojniji Srbi poreklom iz Gora`da i we- wem ovda{wih sela, i gurabija je potisnuta u se}awa. gove okoline, kao i oni sa podru~ja Romanije, vra}aju Ipak, u posledwe vreme obi~aj wenog spravqawa sve se stari obi~aj i tradiciju spravqawa i darovawa speci- vi{e vra}a, kao svojevrsni àl za nekada{wim vreme- jalnog kola~a - gurabije. nima i obi~ajima. Niko od wih ne zna od kada poti~e ovaj obi~aj, ali Jedan od pobornika povratka gurabije je i Tomi- }e vam uglas re}i kako su to nasledili od svojih pre- slav Ne{kovi}, penzioner iz Vi{egrada a rodom od daka. Gurabija je bila nekad glavni poklon, a posebno su Gora`da, koji u maloj, priru~noj radionici u svojoj ga- joj se radovala deca, jer u to vreme drugih slatki{a ni- raì, svakodnevno rezbari razne predmete od drveta, a je ni bilo. specijalnost mu je izrada {araqica ili slova za gura- Slavko Heleta bije. Soko broj 11 53

ZAPIS

Milenka Milinkovi} (57) iz Bajine Ba{te, obavqa sto mu{kih poslova i potvr|uje staro `ivotno pravilo

KO RADI NE BOJI SE BOLESTI I GLADI

rimoralo je siroma{tvo da nau~i i radi sto Po povratku iz hladwa~e, Milenka proda one mu{kuh poslova, a u èqi da jednog dana ima ~arape za 200 dinara (2,5 eura), kupi cigare i svoj dom i u wemu okupi svoje dvoje dece i hleb, pa pomogne jednom kom{iji da nacepa drva, {estoro unuka,u svojoj 55-oj godini iskopa- drugom oko kopawa kanala za vodu, tre}em da pola je temeq za ku}u i po~ela da zida... spremi plastenik, ~etvrtom da postavi krov na ku- }u... Kad negde pre mrake do|e ku}i, na brzinu ne{to prezalogaji, nahrani koko{ke i uz pomo} istih kom{ija Dragana Jeli}a, Dragana Mi}i}a, Jovana Mi}i}a i Radenka Sekuli}a nastavi zavr- {ne gra|evinske radove na spratu svoje ku}e. @ena koja zna sto mu{kih poslova Milenka Milinkovi} je, priznaje, ceo ìvot proìvela u siroma{tvu, ali nikad, nigde, niot- koga nije zatraìla pomo}. Ni hleb, ni dinar, ni krov. I kad joj je pre deset godina umro suprug, i kad su joj deca oti{la daleko, i kad je ostala bez posla, i kad je ìvela u jednoj {upi kroz koju je li- la ki{a, Milenka nije klonula. Samo bi zapalila svoju cigaru i krenula negde da traì posao. Na tim putevima je nau~ila sve mu{ke poslove: da ko- si, kopa, zida, struè, te{e, cepa, malteri{e... Na tim putevima nau~ila je sve o gqivama puèvima, ~arapama, ribama, ìvini, plastenicima... Na tim putevima stekla je dosta prijateqa i jedno veliko priznawe: danas u Bajinoj Ba{ti skoro da nema od- U prizemqu jedne neistaro{ene ku}e u nasequ raslih qudi i èna koji nisu ~uli za Milenku - Vi{esava u Bajinoj Ba{ti sijalica zasvetli u tri ènu drvose~u, ènu zidara, ènu kopa~a..., ènu ~asa ujutro, a izgasi se tri sata kasnije. U me|u- koja se nikad nije odmorila. vremenu, Milenka Milinkovi} (57), èna koju na - Nije meni teàk ni jedan posao. Sve ja znam da obe obale Drine bije glas da zna sto mu{kih po- radim, samo da me zdravqe ovakao drì. A drà}e slova i da je vrednija od mnogih mu{karaca, po- me, jer bolest ne}e na onoga ko radi, nego na onoga spremi svoju malu sobicu, uzme neki zalogaj, {to po ceo dan leì i pipa se kojekuda. ôvek tra- isplete par vunenih ~arapa, napravi jedno vrete- ì bolest, a ne ona wega. Slu{ajte {ta vam kaèm: no i spremi se za teàk posao u hladwa~i. Pred polazak pe{ke u par kilometara udaqewu hladwa- Kad ~ovek do|e iz tu|ine ~u, Milenka izqubi slike u ramu na kojima su wen sin, k}erka i {estoro unuka, i po ko zna koji put -Ne bolujem. Nemam vremena da bolujem. Je- im obe}a isto: dino me pokatkad zaboli glava od razmi{qawa - Daleko ste od mene, mili moji, radosti moja... - koliko mi treba crepa, koliko rizle, koliko Evo, deco, radim sto poslova, tr~im na sve strane, cementa, ìce, kad }u u drva, da li }e biti po- borim se koliko mogu da bi zavr{ila ovu ku}u, da sla u hladwa~i cele zime, {ta rade deca, unu- mogu da vas zovnem da do|ete na \ur|evdan, da se ci, brat Krsta Boì} u Austriji... Zdrava sam jednom u ìvotu svi skupimo na jednom mestu, da se ja ~im sam se tu|ih ku}a otarasila... zagrlimo, da zapevamo, da se poradujemo... 54 Soko broj 11 ko radi ne boji se ni bolesti ni gladi! - veli Len- ka, dok 11. decembraskog dana sedimo ispred wene ku}e koju planira da zavr{i do \ur|evdana. Lenka i wen pokojni suprug Damqan su zajedno sa sinom Milovanom i k}erkom Cmiqanom ìveli u bajnoba{tanskom selu Rasti{te sve do 1986. godine, kada su se, u potrazi za boqim ìvotom pre- selili u Bajinu Ba{tu. Me|utim, teàk podstanarski ìvot odveo je Damqana u bole- sni~ku postequ. Posle gotovo petogodi{we borbe sa te{kom sr~anom bolesti, Damqan je preminuo 1988. godine. U me|uvremenu, Milovan se oènio i oti{ao u Podgoricu, a Cmiqana se udala u Uìce.

Ve} posle nekoliko dana, Lenka je u selu Ras- ti{te rasklopila neku staru {upu, prebacila da- ske na Vi{esavu i tu ih ponovo sklopila. Punih godinu dana ìvela je u toj {upi. - Jeste kroz wu duvalo, jeste proki{wavalo, jeste bilo mra~no i mrazovito, ali imala sam ciq: radila sam 20 sati dnevno i skupqala pare za svoju ku}u. Pre dve godine, Lenka je iskopala temeqe za svoj dom, a potom je uz pomo} kom{ija i nekih prijateqa po~ela i da zida. - Brat mi je pomogao, kom{ije su pomogle i po- maù, i jo{ malo, jo{ samo da ukrovim, uredim malo unutra, i moji mogu da do|u... Nikad se zajedno nismo skupili. Nemaju ni oni, te{ka su vremena...Ma, nisam ja siroma{na, nemojte vi tako da me predstavite! Bogata sam ja! Imam {estoro unu~a- di i nemam duga, ni dràvi ni kom{iji. Evo, kupim bra{na i soli, odem mojoj ku}i, spremim poga~u, @ivot u {upi navu~em zavesu na prozor, uzmem ove slike unuka i Lenka je odjednom ostala sama i bez posla u lo- dece i niko na svetu nema sre}niji i bogatiji od kalnoj zemqorandi~koj zadruzi. Me|utim, kaè da- mene. nas, imala je isuvi{e razloga da ìvi i da se bori. Poverovali smo joj. Sto odsto! - Da bi preìvela i zaradila neki dinar da unucima kupim poklon i sebi platim kakvu sobi- Tekst i foto: Zoran Tmu{i} cu, po~ela sam da radim svaki posao na koji sam na- i{la. Najvi{e sam cepala drva, kopala kanale, @ena sa sto ruku plastila i brala maline...Sre}a, pa mi Bog dao ove - Lenka je èna sa sto ruku - kaù uglas len- jake ruke tako da nigde nisam zaostajala u poslu za kine kom{ije Qubica i Radenko Sekuli}. mu{karcima. Sve se to brzo pru~ulo i po~eli su - Kad god nam je ne{to zatrebalo, ona je po- da me zovu u nadnicu na sve strane. Tako sam, eto, mogla. Ne stidi se da uzme u ruku ni kramp, ni vremenom postala najve}i nadni~ar pored Drine - sekiru, ni lopatu, ni kosu. Sve ona zna i nema je pri~a Lenka, kojoj je brat Krsta Boì} pomogao da ovakve daleko niz Drinu i uz Drinu - kaè Qu- pre tri godine kupi par~e od ~etiri ara zemqe u bica. nasequ Vi{esava. Soko broj 11 55

HUMANISTI

Uz promociju kwige o velikom humanisti Mili}u Ra{ovi}u iz Kraqeva

IZGRADIO HUMANITARNI MOST SA SRPSKIM KRAJEVIMA

Kraqevo, februara 2009, U svojoj besedi, ovom prilikom, Stanimir \o- wiga “Humanost bez granica-dokumenti i ki}, generalni sekretar Crvenog krsta Republike svedo~ewa” nema pretenzije da zauzme mesto Srpske je podsetio na Ra{ovi}evo grandiozno hu- nekom zna~ajnijem kwièvnom ili nau~nom manitarno delo koje narod Republike Srpske ni- delu, ali }e zato bez sumwe biti na ~elu hu- kad ne}e zaboraviti. manitarno-dokumentarne literature koja svedo~i -U znak zahvalnosti na wegov nemerqivi do- o nesebi~nim aktivnostima Mili}a Ra{ovi}a iz prinos i pomo} stanovni{tvu Republike Srpske u Mrsa}a kod Kraqeva, danas penzionera, a pre toga najteìm ratnim i posleratnim godinama Mili} radnika “Magnohroma” Kraqevo, koji je za vreme Ra{ovi} je postao zaslu`ni nosilac na{eg najve- posledweg rata u BiH i Hrvatskoj, a nakon rata u }eg humanitarnog priznawa, ordena Krsta milo- Republici Srpskoj srpskom narodu tih krajeva sr|a Republike Srpske, podsetio je \oki}. 137 puta organizovao i dopremio raznih prehram- Sa posebnom pa`wom su propra}ene re~i benih artikala, ode}e, obu}e, lekova, pa potom i Slavka Topalovi}a, ratnog i posleratnog pred- brojnih kulturnih misija. sednika op{tine Srpsko Gora`de, koji je predvo- dio delegaciju dana{we op{tine Novo Gora`de, u kojoj je Ra{ovi} organizovao najve}i broj svojih humanitarnih akcija. -Bilo je to te{ko vreme, pogotovo kada je tada- {wa vlast u Srbiji zatvorila granice prema Repu- blici Srpskoj. Znali smo da to za Ra{ovi}a ne}e predstavqati ve}i problem, pred kojim nikad nije bilo nikakvih prepreka, kada nam je trebalo do- premiti pomo} svake vrste, na ~emu su mu stanov- nici Novog Gora`da, tada{we op{tine Srpsko Gora`de, neizmerno zahvalni, naglasio je Topalo- vi}, podse}aju}i i na raniju vezu Kraqeva i Gora- `da, krunisanu 1975. godine poveqom o bratimqewu ova dva grada. Nakon {to je kraqeva~ki glumac Voja Blagoje- vi} podsetio na brojne kulturne misije, posredstvom Mili}a Ra{ovi}a, na promociji je govorio i Mili} Ra{ovi}, istaknuti humanista, danas Ovakvim re~ima kwigu su na promociji u veli- penzioner naru{enog zdravqa i gotovo izgubqe- koj Sali gradske Skup{tine u Kraqevu, krajem fe- nog vida. bruara pred preko 400 prisutnih kraqev~ana i -Ovu kwigu doìvqavam kao svojevrsno pri- gostiju iz Novog Gora`da, Vi{egrada i Isto~nog znawe za humanizam, ali ne samo mene, ve} i broj- Sarajeva, opisali recenzenti kwige, novinar Mar- nih kraqev~ana, wihovih preduze}a, ustanova, ko Markovi} i profesor Voja Blagojevi}. zanatskih i drugih radwi, koji su se uvek nese- Po re~ima urednika ove jedinstvene kwige, bi~no i od srca ukqu~ivali u moje akcije. Kwiga, Dragana ôli}a, u kojoj su skupqeni brojni doku- na neki na~in, ovekove~ava trajni humanitarni menti i fotografije o jednom vremenu kada je tre- most sa na{om bra}om preko Drine, poru~io je balo pokazati pravo-humano lice, najve}i Mili} Ra{ovi}, na promociji u Kraqevu, koju je problem je imao sa Ra{ovi}em “{to je hteo da u wu organizovalo Zavi~ano dru{tvo “Kraqevo”. u|e mno{tvo dokumentarne gra|e, ne zanemaruju}i Ovo dru{tvo je najavilo i veliku akciju pri- ni jednu od svojih 137 humanitarnih akcija Srbi- kupqawa novca koji je potreban za operaciju o~iju ma preko Drine, kad im je sve bilo najpotrebnije”. ovog velikog i istinskog humaniste. S.Heleta 56 Soko broj 11

PJESNICI

[esta zbirka vi{egradske pjesnikiwe da je svitawe novog dana i ra|awe novog naslova Olge Deli} odista boànski ~in”. Olga Deli} ro|ena je u Mili}evi}ima kod KRUNA BOGATOG â~ka, a prije penzionisawa bavila se u Vi{egradu, kako voli da kaè, uzvi{enim pozivom pro- KWI@EVNOG OPUSA svjetnog radnika. Vi{egrad Na ovoj pjesni~koj ve~eri svoje stihove ~itali organizaciji narodne biblioteke “Ivo su i ~lanovi Dru{tva “Most”: Petronije [im- Andri}” Vi{egrad i wenog Dru{tva qubi- {i}, Dragica Grbi}, Slavko Heleta, Danijela teqa pisane rije~i “Most” u maloj sali Do- @uà, Nevenka Stojanovi}, Ranka Kuzman i Bojana ma kulture odràno, sredinom aprila odràno je Bojkovi}. pjesni~ko ve~e na kome je promovisana najnovija S.H. kwiga vi{egradske pjesnikiwe Olge Deli}. Nova, deseta, zbirka pjesama Boìdara Stanara iz Rogatice

KWIGA O PRIJETEQIMA zdava~ko preduze}e “@iravac” iz Poège u Srbiji, izdalo je ovih dana dvanaestu po redu kwigu, a jubilarnu desetu zbirku pjesama Boìdara - Boè Stanara iz Rogatice pod naslovom “Kow lijepe ciganke”. Zbirka, kaè wen autor, ima pet poglavqa. -Nova je i po tome {to sam u prvom poglavqu po prvi put primijenio formu “tanka” (uta) koja je u japanskoj kwièvnosti nastala u 7. i 8. vijeku nove ere i u kojoj kultna pjesma ima pet stihova od kojih su prvi i tre}i peterci, a drugi, ~eretvrti i peti sedmerci, odnosno svega 31 slog. Ovo poglavqe sa- drì 15, po mom mi{qewu, uspjelih pjesama, Kaè Stanar.

Olga Deli}

O ovoj {estoj po redu zbirci pjesama Olge De- li} - “Jelenini glasovi”, koja je objavqena u izdawu “Srpske kwige” iz Rume, govorio je vi{egradski pjesnik i novinar Radoje Tasi}, naglasiv{i da }e je weni stihovi uvrstiti me|u one vi{egra|ane koji iza sebe ostavqaju bogat kwi- `evni opus. -Deli}eva najavquje jo{ zbirki pjesama, pokazuju}i tako mla|im od sebe da talenat, voqa i upornost uvijek pobje|uju, rekao je Tasi}. Recenzent ove kwige Rade Vu}i}evi}, ocjewu- ju}i najnovije stihove Olge Deli}, napisao je “kako je nedvosmisleno jasno, originalno i glasno, da su se “zarumeneli” weni novi stihovi, pokazuju}i Bo`o Stanar Soko broj 11 57

Izuzev wegove prve zbirke, u svakoj narednoj zastupqene su pjesme u sonetskoj formi. Tako se i u ovoj zbirci nalazi poglavqe soneta od devet pjesama. -Drago mi je i poglavqe “Sje}awe na drage i zaslu`ne” u kome se nalazi deset pjesama i sve su posve}ene rodbini i prijateqima, podsje}a Stanar. A evo {ta o ovoj najnovijoj zbirci kaè glavni i odgovorni urednik i recenzent Sloboan Risto- vi} sa Zlatibora: “Ima nekoliko pesama pred kojima se treba pokloniti. To su pesme posve}ene prijateqima, a prijateq je zrno soli pretvoreno u biser, o ~emu on u svojim pesmama govori. Tu su prijateqi pesnici i prijateqi koji su postali tihi kao u grlu zagrcnut vetar. Nemo, ose}ajno, bira- nim i propratnim re~ima o wima peva Stanar. Iz ovog ciklusa ili zbori{ta senki, i qudi re~ju od- likovanih, izdvojio bih pesmu “Dva prijateqa”, koja nije samo o drugarstvu i prijateqstvu, nego je i pesma o }udi sudbine”. Ina~e, Boò Stanar je “propjevao i propisao” iza posqedweg rata u svojoj 61 godini kada je obja- Danka \ukanovi} vio prvu zbirku pjesama pod naslovom “U sretawe ìvota”. Zatim slijedi 1997. zbirka “Zapadno od matice”, pa 1998. zbirka “Na rasper}u” i tako redom do ove posqedwe, desete jubilarne. Tu je i Nagra|ena pjesma kwiga {aqive proze “Ve{o s Romanije” i roman “Nafora”, “Snovi i java Vukobrata Katane”, koju je izdao pro- Danke \ukanovi} {le godine. Gospode, velika li je Qubav Tvoja S. Mitrovi} Kad zbog nas gre{nih be{e na mukama! îme je zasluìla du{a moja Da te drì u nedostojnim rukama? Uspjeh mlade vi{egradske pjesnikiwe Danke \ukanovi}, na takmi~ewu u manastiru âsnog Krsta kod Bijeqine Svake nedeqe opipam jedan deo Tvog Boànskog Bi}a! Samo za smerne PRVA NAGRADA PUBLIKE Kroz taj deli} Ti pokaè{ se ceo A kroz hleb nasu{ni za one bezverne. ZA “NAFORU”

[estu godinu zaredom ktitor manastira â- Kako da sluga o Gospodaru pi{e? snog Krsta iz Bijeqine, haxi Cvijetin Pej~i} or- Boè ne prezri, ve} budi odbrana ganizuje pjesni~ko druèwe i takmi~ewe. Pesniku {to stihom za Tobom uzdi{e Tema ovogodi{weg druèwa, na kome je u~e- stvovalo 15 pjesnika iz Republike Srpske i Srbi- je, je bila “Nafora”. Jer Ti me poznaje{, puna sam rana... Sa svojom pjesmom prvo mjesto publike osvoji- Nahrani ovu du{u Tobom {to di{e Telo Tvoje Hriste jedina je hrana. la je mlada vi{egradska pjesnikiwa Danka \ukanovi}.

S.Heleta 58 Soko broj 11

VIJESTI (priprema Slavko Heleta)

U Vi{egradu odràno Osmo “Hercegova~ko sijelo”, u~esnici zvani~nog programa “Hercegova~kog sijela” iseqenih kowi~ana koji su se zaustavili pored ispjevavali nezaborav. Drine u Vi{egradu Veselo, ali sjetno pjevali su protekle subote kowi~ani do duboko u no} stare narodne Hercegova~ke OSTALA JE PJESMA ZAVIÂJNA pjesme, podsjetili mla|u generaciju na pradjedovske obi~aje, prenose}i na wih svoju vjekovnu bogatu kul- Vi{egrad, 8. marta 2009, turnu tradiciju. Nakon egzodusa tokom posqedweg rata, ali i nakon Pod umjetni~kim rukovodstvom Dragana \oki}a sa Dejtonskog mirovnog spoprazuma, oko 6.000 Srba sa dvije koreografije predstavili su se mladi folklo- podru~ja Kowica rasulo se diqem svijeta. Oni koji su risti vi{egradskog KUD-a “Soko”, u ~ijim redovima je se, na tom putu bez povratka, zaustavili na Drini u Vi- dosta kowi~ana, a potom mu{ka izvorna pjeva~ka grupa {egradu, smogli su snage da 2001. godine prirede Pr- “Kowi~anke” i mu{ka izvorna pjeva~ka grupa “Paqa- vo “Hercegova~ko sijelo”, poku{avaju}i da ovom ni”. kulturno-zabavnom manifestacijom nastave wegovati ûle su se brojne izvorne narodne pjesme, ali i svoje pradjedovske obi~aje, narodne pjesme i igre iz ona: “ Selo moje i u selu qudi, moja pjesma vi{e vas ne starog kraja. budi”, koja je na najboqi na~in podsjetila da su ovi kr- {ni kor{taci iz dolije Neretve, ne svojom voqom, ostavili rodnu grudu, ali da su sa sobom ponijeli svoja sje}awa i pradjedovske obi~aje, igre, pjesmu i tradiciju, koje im, kaù, niko i nikada ne moè oduzeti.

-Velikom broju Srba kowi~ana Vi{egrad je bio neka vrsta prve stanice. Nekima usputne, a nekima mjesto novog zavi~aja, prisje}a se jedan od organizatora ove manifestacije i wen stalni voditeq Zdravko @u- à, nagla{avaju}i da u Kowicu danas nema vi{e od 300 srpskih povratnika, da je izgnanim Srbima iz ove op- {tine u gorwem toku Neretve uni{tena imovina, te da su tri najve}a srpska sela Borci, Bradina i Bijela pu- sti. ûle su se ove ve~eri kraj Drine i zvuci gusala. Velika sala starog hotela “Bikavac” i ove godine, Poznate narodne guslarske pjesme iz starog kraja pje- po osmi put zaredom, okupila je preko 300 vi{egrad- vali su Slobodan Lozo i Zdravko Kuqanin, a najve}i skih kowi~ana i wihovih gostiju, od kojih su bili po- aplauz pobrale su mlade pjesnikiwe i recitatori, iz sebno zapaèni oni danas nastaweni u dalekom îkagu. plejade najmla|ih vi{egradskih kowi~ana: Jelena Vu- Me|u bio je i Zoran \or|i}, predsjednik Udruè- li}, Tamara i Zorana Ninkovi}, Teodora Guli}, Gori- wa logora{a Sjeverne Amerike i Kanade, ~ijom zaslu- ca Jakovqevi}, Jelena i Dejana Sari}. gom se privodi kraju procesuirawe muslimanskih Kao gosti ove manifestacije, izlo`bom svojih zlo~ina nad Srbima iz Kowica. ru~no tkanih i vezenih radova, zajedno sa kowi~anima Nema vi{e u gorwem toku Neretve srpske pjesme ove ve~eri su bile i ~lanice sekcije Ku}ne radinosti zavi~ajne, ali se ona zato sa iseqenim Srbima preseli- Srpskog sokolskog dru{tva “Soko” iz Dobruna, a bira- la na razne krajeve svijeta. Preselila se i pored Dri- nim rije~ima u~esnike je na po~etku pozdravio na~el- ne u Vi{egrad. Tako je bilo i ove ve~eri gdje su brojni nik op{tine Vi{egrad Tomislav Popovi}. Soko broj 11 59

Manastir Presvete Bogorodice na Ravnoj Romaniji STIGLA IKONA ZA[TITNICA - MLEKOPITATELNICA Sokolac, 4. februar 2009, U Manastir svetog velikomu~enika Georgija na Ravnoj Romaniji kod Sokoca stigla je ikona za{titnica, kopija ikone Presvete Bogorodice Mlekopitatel- nice. Ikonu su, po uzoru na originalnu ikonu u crkvi isposnice svetog Save u Kareji, na~inili hilandarski monasi na Svetoj Gori.

skog rata, prisustvovali i demobilisani borci Pete Gora`danske lake pje{adijske brigade Vojske Repu- blike Srpske, te Mihajlo Paraxina, predsjednik Predsjedni{tva BORS-a i Draèn Perendija, predsjednik Regionalnog odbora Bora~ke organizacije Sta- re Hercegovine, parastos na osve}ewu temeqa obavio je paroh gora`danski Novica ]ebi}. Obra}aju}i se prisutnima na~elnik op{tine No- vo Gora`de Dalibor Ne{kovi} je podsjetio da je Peta Gora`danska laka pje{adijska brigada Vojske Republi- ke Srpske, bila okosnica oko koje su se okupqali Srbi gora`dani u èqi da oslobode svoj zavi~aj. -Krajem 1992. godine, nakon egzodusa, u Vi{egradu se okupqaju gora`danski Srbi, ali kako nisu imali svoju op{tinu, ratovali su na prostorima Republike Srpske, od Grahova i Glamo~a, preko Igmana, Bjela- {nice i Jahorine, zatim Sjeme}a, Ni{i}ke Visoravni, pa sve do Trebiwa i Popovog Poqa. Na tom putu mnogi Zajedno sa ikonom Bogorodice Trojeru~ice i igu- su dali ìvot za slobodu Novog Gora`da i Republike manskim {tapom - Patericom svetog Save Osve}enog, Srpske. Ovdje smo da napravimo ovu Spomen sobu, kako ikonu Presvete Bogorodice Mlekopitatelnice iz bi ih se i da ih nikad ne zaboravimo, rekao je Ne{ko- Manastira svetog Save Osve}enog u Palestini na Sve- vi}. tu Goru u 13. veku doneo je sveti Sava Srpski, nakon Izgradwu Spomen sobe, koja se nalazi u central- svog prvog pokloni~kog putovawa u Svetu zemqu. nom dijelu Vojni~kog grobqa u Dowoj Sopotnici, u cje- Po re~ima igumana manastira svetog velikomu~e- losti finansira Gra|evinsko preduze}e “Drina” iz nika Georgija, jeromonaha Andreja, ikona ove godine Novog Gora`da, za {ta }e izdvojiti 70.000 maraka. obilazi sve hramove Mitropolije dabrobosanske u ko- Sredstva za vawsko ure|ewe, enterijer i opremu jima }e joj se vernici pokloniti, da bi u januaru nared- obezbjedi}e Bora~ka organizacija Novo Gora`de i op- ne godine ponovo bila vra}ena u manastir na Ravnoj {tina Novo Gora`de, a o~ekuje se i finansijska pomo} Romaniji, gde }e trajno ostati. Ministarstva Rada i bora~ko-invalidske za{tite Re- publike Srpske. Nakon 14 godina u Novom Gora`du U budu}oj Spomen sobi bi}e postavqeno blizu 300 fotografija poginulih gora`dana, pripadnika Vojske TEMEQI ZA SPOMEN SOBU Republike Srpske. Pomenute uokvirene fotografije, u sklopu jedne U sklopu sve~anosti, kojima je obiqeèn 17. april od brojnih humanitarnih akcija Mili}a Ra{ovi}a iz i 15-ta godi{wica od oslobo|ewa Novog Gora`da, na Kraqeva, u cjelosti su darivali kraqeva~ki fotogra- Gradskom grobqu kod crkve “Svetog \or|a” u Dowoj fi jo{ 1999. godine, od kada se ~ekalo na izgradwu ove Sopotnici osve{tani su temeqi Spomen sobe Bora~ke Spomen sobe. organizacije iz ovog grada. Kako je potvrdio na~elnik op{tine Novo Gora`de Na sve~anosti, kojoj su pored ~lanova porodica Dalibor Ne{kovi}, zavr{etak ove Spomen sobe pred- poginulih boraca iz posqedweg odbrambeno-otaxbin- vi|en je do Vidovdana, 28. juna ove godine. 60 Soko broj 11

U isto~nom dela Republike Srpske jo{ se traga za Vi{egrad nekad i sad 962 srpska vojnika i civila ZAPU[TENI HLADWAK NA BIKAVCU TRA@E VRA]AWE NADLE@NOSTI Uz ~uvenu }upriju na Drini, zadu`bini Meh- NA REPUBLIKU SRPSKU med-pa{e Sokolovi}a, Vi{egrad je ~uven i po brdu Bikavac, opevanom u brojnim pesmama. Vi{egrad, april 2009, Sve do pred posledwi rat Bikavac je bilo poznato Zbog stalnih opstrukcija Instituta za traèwe izleti{te, sa hotelom i tridesetak bungalova. Na à- nestalih, koji deluje na nivou BiH, ~lanovi Organiza- lost, nakon rata i nakon privatizacije hotela i bunga- cije porodica zarobqenih i nestalih srpskih boraca lova, sada{wi vlasnik je ovaj kompleks prepustio i nestalih civila sa podru~ja Sarajevsko-romanijske i propadawu i zubu vremena, ne pokazuju}i interes i è- regije Stare Hercegovine, ~ije je sedi{te u Isto~nom qu da ga vrati u funkciju turizma, koji u Vi{egradu Sarajevu, zatraì}e da se nadle`nosti u ovoj oblasti posledwih godina ponovo doìvqava ekspanziju. Po- ponovo vrate na nivo Republike Srpske, rekao je u Vi- sebno nakon {to je 2007. godine }uprija na Drini uvr- {egradu Mirko Vrani}, predsednik ove Organizacije. {tena na UNESKO-vu listu svetske ba{tine. -Jo{ uvek bezuspe{no tragamo za 962 nestala srp- Bikavac je jo{ u vreme Austrougarske okupacije ska borca i civila iz proteklog rata, od ~ega najvi{e bio ~uveno izleti{te, kada je ispod tada{we bolnice i {etali{ta napravqen hladwak za odmor, odakle je sa podru~ja Sarajeva i Gora`da, kaè Vrani}, podse}a- bio izvanredan pogled prema gradu. ju}i da ve} punih 10 godina 460 prona|enih posmrtnih Hladwak je jo{ uvek u dobrom stawu, mada mu je ku- ostataka ~eka na DNK analizu! pola odavno propala. Zbog zapu{tenosti ovog nekada- On je upozorio da se smi{qeno odugovla~i taj {weg parka i {etali{ta, koje je i neosvetqeno, drve}e proces sa srpskim `rtvama, sa nivoa Instituta za traga je jednostavno opkolilo, tako da je i pogled prema èwe nestalih BiH. gradu zatvoren. Ipak, oko wega se i daqe okupqaju pen- -Brojke najboqe upozoravaju da je na sceni nepo- zioneri i neizbe`ni mladi qubavni parovi. {ten posao. U 2008. godini u laboratoriji u Tuzli putem DNK analize identifikovano je oko 1000 bo{wa~kih `rtava, a srpskih svega 32, od kojih je 13 ~ija je analiza zapo~eta 2007. godine, tvrdi Vrani}. Prema procenama ove Organizacije srpske `rtve ne}e biti identifikovane ni za narednih {ezdesetak godina, zbog ~ega su porodice poginulih vi{e nego razo~arane. Vrani} je izneo ozbiqne sumwe da su ~ak i ostaci nekih srpskih `rtava sahraweni u Poto~arima kod Srebrenice. -Zato }emo uskoro i zvani~no zatraìti da se sve nadle`nosti pomenutog Instituta sa nivoa BiH vrate na Republiku Srpsku. Jer, {ta o~ekivati od direktora ovog Instituta, Amora Ma{ovi}a koji je alergi~an i na samo ime Republike Srpske, a kamoli da forsira DNK analize na{ih ~lanova, stradalih u proteklom ratu, kategori~an je Vrani}. On je rekao da u tom Institutu ni{ta boqe ne rade ni srpski predstavnici, od kojih }e uskoro zatra- ìti da podnesu ostavke, jer, kako kaè, ne rade u interesu srpskog naroda. Istog mi{qewa o radu pomenutog Instituta je i Tawa Bjeqani}, predsednik Regionalnog odbora porodica nestalih sa sedi{tem u Rogatici, koja je apelova- la na ~lanove porodica poginulih u proteklom ratu da budu znatno aktivniji i da na vreme dostavqaju potrebne uzorke krvi radi kompletirawa zahteva za DNK ana- lizom. Soko broj 11 61

Kako su se pre rata upravo oko ovog hladwaka, po- U sklopu ove ve~eri progla{eni su najaktivniji red turista, okupqali i umetnici, vi{egradski Dom ~itaoci Narodne biblioteke “Ivo Andri}” u 2008. go- kulture, u ovogodi{wem programu rada, pokrenuo je dini. inicijativu za revitalizaciju ovog dela Bikavca, po- Za najaktivnijeg ~itaoca u pro{loj godini progla- sebno Austrougarskog hladwaka, kao svojevrsnog spo- {ena je penzionerka Slobodanka Savi}, a specijalnu menika kulture. nagradu dobila je doma}ica Spomenka Simani}. U ovoj inicijativi predloèno je da Op{tina Vi- Najaktivniji ~italac me|u vi{egradskim osnov- {egrad hladwak i prostor oko wega proglasi kultur- cima u 2008. godini bio je devetogodi{wi Nikola Gvo- nim dobrom, od posebnog zna~aja za grad. zden, a me|u sredwo{kolcima Vedrana Sofijani}. Inicijatori ove ideje o~ekuju da }e i novi vlasnik U programu Svetosavske pjesni~ke ve~eri u~estvo- kompleksa oko nekada{weg hotela i bungalova na Bi- vali su i recitatori vi{egradske sredwe i osnovne kavcu, kome je pripao i pomenuti hladwak, kona~no iz- {kole. vr{iti wegovu rekonstrukciju i urediti ovaj Na sastanku ~lanova Dru{tva qubiteqa pisane najdominantniji prostor Bikavca. rije~i “Most” Vi{egrad, odrànom nakon Svetosavske Ukoliko ideja bude prihva}ena realno je o~ekiva- pjesni~ke ve~eri, najavqeno je da }e i ove godine biti ti da }e budu}i turisti, umesto sme}a i totalnog ne- {tampan Zbornik vi{egradskih pjesnika, koji bi tre- reda, na ovom prostoru ponovo doìvqavati bao biti predstavqen na ovogodi{woj “Vi{egradskoj atmosferu iz ~uvene pesme U lijepom starom, gradu stazi”, te najmawe pet pojedina~nih pjesni~kih zbirki. Vi{egradu. Vi{egradski pjesnici su na ovom sastanku, kome je prisustvovao i na~elnik op{tine Vi{egrad Tomislav Svetosavsko pjesni~ko ve~e u Vi{egradu Popovi}, pokrenuli inicijativu da se jednom godi- {we organizuje pjesni~ki susret ovda{wih i svih pje- VI[EGRADSKI PJESNICI TRA@E snika porijeklom iz Vi{egrada. VI[E [ANSE U SVOM GRADU ^lanovi Dru{tva “Most”, koje je osnovano prije ~etiri godine pri Narodnoj biblioteci “Ivo An- Vi{egrad, januar 2009, dri}” u Vi{egradu, zatraìli su ve}e uvaàvawe orga- U prepunoj ~itaonici Narodne Biblioteke “Ivo nizatora ovda{wih kulturnih manifestacija jer su, Andri}” u Vi{egradu, 15 januara je odràno Svetosav- kako su istakli, mnogo cjeweniji u drugim sredinama sko pjesni~ko ve~e, na kome su svoje stihove govorilo nego u vlastitom gradu. ~lanovi Dru{tva qubiteqa pisane rije~i “Most” Vi- U 2008. godini vi{egradski pjesnici su objavili {egrad: Slavko Heleta, Radoje Tasi}, Dragica Grbi}, ~etiri pojedina~ne zbirke pjesama i svoj prvi zbornik Petronije [im{i}, Savo [kobi}, Danijela @uà, “Pjevawa sa Drine” u izdawu “îgoja {tampe” iz Beo- Ranka Kuzman, Milica Nikoli} i Bojana Bojkovi}. grada.

U Draèvini kod Vi{egrada odràna Tre}a Vaskr{wa tucijada PRVI GORAN KARAXI] IZ ÂJNIÂ Vi{egrad, april 2009, U okviru Vaskr{wih sve~anosti, drugog Vaskr- {weg dana, u porti novoformiranog manastira Svetog Nikolaja u Draèvini kod Vi{egrada odràna je Tre- }a Vaskr{wa tucijada i izbor najqep{ih Vaskr{wih {aranih jaja.

Otvaraju}i ovo prigodno ve~e, ina~e prvu ovogodi{wu kulturnu priredbu u Vi{egradu, direktor vi- {egradske biblioteke Stojka Mijatovi} je podsjetila da je Rastko Nemawi}-Sveti Sava cijeli `ivot posvetio pravoslavnoj vjeri i srpskom narodu. -Stavqaju}i svoju genijalnost u slu`bu svog naroda Sveti Sava je ovjekovje~io i oza~io novi pravac Srp- skom vjerskom, kulturnom i politi~kom `ivotu, naglasila je Mijatovi}eva. 62 Soko broj 11

Titulu pobjednika ovogodi{we tucijade, me|u 67 takmi~ara, ove godine je ponio Goran Karaxi} iz âjni- ~a. On je u finalnoj borbi pobjedio Petra \ukanovi}a iz Vi{egrada. Najqep{e Vaskr{we {arano jaje izloìo je Sre}ko Vidakovi}, drugo mjesto su osvojile An|ela âbrilo i Nikolina Kalini}, a tre}e Sneàna Vida- kovi}, svi iz Vi{egrada.

Darko Kova~evi} je bio pobjednik i Prve Vaskr- {we tucijade u Novom Gora`du, odràne 2006. godine. U konkurenciji najqep{ih Vaskr{wih {aranih jaja prva nagrada i 50 maraka pripala je Danki Pqevaq- ~i} iz Novog Gora`da. Druga je bila Lana Tanaskovi} iz Gora`da, a tre}i Dragan Radovi} iz âjni~a. Wima su pripale nagrade od 30, odnosno 20 maraka. Uspje{an organizator ovogodi{we Vaskr{we tucijade bili su Srpsko prosvjetno i kulturno dru{tvo Prigodne nov~ane nagrade najuspje{nijim na ovo- “Prosvjeta” Novo Gora`de i Srpska pravoslavna cr- godi{woj Tucijadi u Draèvini darivao je poslanik kvena op{tina Gora`danska. Narodne skup{tine RS Goran Lon~arevi}. Na Vaskr{wim sve~anostima nastupili su i mla- Tradicionalno godi{we takmi~ewe vi{egradskih di folkloristi Srpskog sokolskog dru{tva “Soko” iz recitatora Dobruna. Odràn je i turnir u malom fudbalu na kome je na- POBJEDNIK ISIDORA KESI] stupilo 14 ekipa. U konkurenciji pjetli}a nastupilo je osam ekipa, a u finalnom me~u “Soko” je pobjedio Vi{egrad, februar 2009, “Kengure” rezultatom 3:2. U ovoj konkurenciji najboqi Pobjednik ~etvrtog po redu godi{weg takmi~ewa strijelac je bio David Krsmanovi} sa 4 postignuta govi{egradskih recitatora, odrànog po~etkom febru- la. U konkurenciji kadeta nastupilo je osam ekipa. U ara u sali Sredwe {kole “Ivo Andri}” u Vi{egradu, finalu su “Lavovi” iz [trbaca kod Rudog rezultatom je Isidora Kesi}, u~enica prvog razreda Gimnazije iz 2:1 pobjedili mlade fudbalere Priboja. Najboqi grada na Drini i Rzavu. strijelac u ovoj konkurenciji bio je Miqan Anxi} sa pet postignutih pogodaka. Organizatori ovogodi{wih Vaskr{wih sve~anosti bili su Srpsko sokolsko dru{tvo “Soko” iz Do- bruna i manastir Svetog Nikolaja u Draèvini.

êtvrta Vaskr{wa tucijada u Novom Gora`du POBJEDNIK DARKO KOMLENOVI] IZ ÂJNIÂ Novo Gora`de, april 2009, Pobjednik êtvrte Vaskr{we tucijade, koja je odr- àna na qetwoj pozornici u porti crkve “Svetog \or- |a” u Dowoj Sopotnici kod Novog Gora`da je Darko Komlenovi} iz Milijena kod âjni~a. U finalnom nadmetawu, me|u 78 takmi~ara, on je imao tvr|e jaje od Emilije Simi} iz Novog Gora`da. Wemu je pripala na- Pobjednici: Isidora Kesi}, grada od 100, a drugoplasiranoj Simi}ki 50 maraka. Stefan Krsmanovi} i Dragana Ra{evi} Soko broj 11 63

Prema ocjeni stru~nog ìrija, kojim je predsjeda- Organizatori izlo`be su Galerija “Kolegijum ar- vala Stojka Mijatovi}, direktor vi{egradske biblio- tistikum” Sarajevo i ULU BiH, u saradwi sa Op{ti- teke “Ivo Andri}”, drugo mjesto pripalo je Dragani nom Fo~a i Centrom za kulturu i informisawe. Ra{evi}, a tre}e Stefanu Krsmanovi}u, maturantima Obra}aju}i se prisutnima direktor Galerije “Ko- vi{egradske ekonomske {kole. legijum artistikum” Strajo Krsmanovi} je rekao da je Najuspje{nijim recitatorima su uru~ene nov~ane prvi put u Fo~i organizovana jedna ovakva izlo`ba, na- nagrade od 50, 30 i 20 maraka, a nagra|eni su i besplat- javquju}i nastavak saradwe. nim u~lawewem u vi{egradsku biblioteku. -Predstavili smo samo dio prebogatog arhiva, gde Na ovogodi{wem, do sada najmasovnijem, takmi~e- su zastupqeni autori kao {to su Safet Zec, Karano- wu u~estvovalo je 16 recitatora. Me|u wima je najvi{e vi}, Unkovi}, Zaimovi}, te autori iz inostranstva ko- bilo u~enika prvog razreda vi{egradskih sredwih ji su boravili u koloniji Po~iteq i ostavili svoje {kola, {to bez sumwe garantuje nastavak ove lijepe vrijedne radove. U pitawu je jedno neprocjewivo li- tradicije. kovno i op{teumjetni~ko blago, od ~ega fo~aci imaju Ina~e, recitatorska sekcija Sredwe {kole Ivo priliku da vide jedan wegov dio, rekao je Krsmanovi}. Andri} iz Vi{egrada, koju vodi profesor Srpskog je- Izlo`bu crteà i grafika, koja je organizovana u zika i kwièvnosti Dijana In|i}, kolektivni je ~lan okviru Majskih dana duhovnosti, kulture i sporta, Srpskog sokolskog dru{tva Soko iz Dobruna, gdje su otvorila je Olivera Elez, zamjenik na~elnika op{tine na brojnim nastupima u Republici Srpskoj i Srbiji Fo~a. stekli neophodno iskustvo i afirmaciju. S. Elek Kako je do{lo do nagle smjene generacija me|u ~la- novima ove sekcije, u vi{egradskoj sredwoj {koli iz- Progla{eni najboqi sportisti Vi{egrada za raàvaju zadovoqstvo pojavom novih vrijednih i 2008. godinu talentovanih recitatora koji su najboqa garancija na- stavka dosada{weg uspje{nog rada i aktivnosti. U ZNAKU XUDISTA I KARATISTA

Centar za kulturu i informisawe u Fo~i Vi{egrad Prema odluci op{tinskog Saveta za sport za naj- PO^ITEQ NA SLIKAMA I GRAFIKAMA boqe sportiste Vi{egrada u 2008. godini progla{e- ni, karatisti Svetlana Mili~i}, i Nikola Poluga, te Fo~a, 12. maj 2009, xudista Marko To{ovi}. U Univerzitetskoj ~itaonici Centra za kulturu i informisawe u Fo~i otvorena je izlo`ba grafika i crte`a Internacionalne umjetni~ke kolonije Po~i- teq. Qubiteqima umjetnosti u Fo~i predstavqeno je 40 radova razli~ite tematike, tehnika i formata, ~iji su autori poznati Bosanskohercegova~ki i svjetski umjetnici.

Zbirka Internacionalne kolonije Po~iteq broji oko 2000 radova, od kojih su 110 crte`i i grafike. Otvaraju}i izlo`bu prisutne je pozdravio Radi- sav Ma{i}, direktor Centra za kulturu i informisawe Fo~a, nagla{avaju}i da je za ovu priliku napravqen izbor iz jedne od najstarijih i najbogatijih likovnih kolonija. 64 Soko broj 11

Laskavo priznawe trenera godine dobio je Nenad saradwa srpske omladine iz Londona i Republike Lekani}, {ef stru~nog {taba karate kluba “Drina”, a Srpske bude {to duà i plodonosnija. za najboqeg trenera omladinskih selekcija Jovo Sari} - Svima nama, kazuje jerej Gvozden, osta}e u sje}awu iz Odbojka{kog kluba “HE na Drini”. koncert u velikoj sali {kolskog centra u kome u~e, pa Priznawe za sportskog radnika godine dobio je i srpski jezik kroz dopunsku nastavu, djeca Srba koji Gojko Kova~i}, ~lan uprave Odbojka{kog kluba “HE na ìve u Londonu. Po{to se radi uglavnom o tre}oj ge- Drini”. neraciji na{ih zemqaka ~iji su djedovi, zbog poznatih Najboqi mu{ki klub u 2008.godini je Xudo klub okolnosti, krajem Drugog svjetskog rata imali sre}e “Vi{egrad”, a u ènskoj konkurenciji Odbojka{ki da do|u do Engleske, nastojawe da se sa~uva identitet klub “HE na Drini”. i porijeklo ovdje je od izuzetnog zna~aja. Cijene}i ostvarene izuzetne sportske rezultate I zato se u velikoj sportskoj dvorani ovog Centra postignute van op{tine Vi{egrad, posebno priznawe i okupilo preko hiqadu gledalaca - na{ih zemqaka, dobila je odbojka{ica Ivana Ostoji}, nekada{wa pr- ali i pravih Engleza me|u kojima su bili i neki ~lano- votimka “HE na Drini”, koja sada igra u Gr~koj. vi Kraqevskog dvora Engleske. Sponzor godine prema odluci Saveta za sport je U pratwi doma}ina, stru~nih rukovodilaca preduze}e “HE na Drini”, a za perspektivne sportiste KUD-a “Rastko”, Nade i Rajka Grkini}a, proveli smo i progla{eni su : odbojka{ica Aleksandra Stjepanovi}, jedan dan u razgledawu Londona. Obi{li smo ~uveni ko{arka{ Dimitrije [im{i}, xudista Vasilije “Big-Ben”, grandiozni Hajd park, most na Temzi Tover [ip~i} te karatisti Dejana Bogdanovi} i Milan Brid`, Londonsko oko i niz drugih znamenitosti. Ivani}. Prisustvovali smo i jednoj smjeni garde pred kraqi- Priznawa nagra|enim u Gradskoj galeriji Vi{e- ~inim dvorcem. grad uru~io je na~elnik op{tine Vi{egrad Tomislav Nekoliko ~asova bili smo gosti i gr~ke pravo- Popovi}. slavne crkve Sveti Nikola u Londonu i druèwa sa D. Jev|evi} wihovim sve{tenicima i vjernicima. Na sam dan Svetog Save bio je na{ drugi susret sa KUD “Sretewe” iz Rogatice gostovao u Londonu vladikom Dositejem na krsnoj slavi srpske pravoslavne crkve koja nosi ime ovog na{eg svetiteqa. Prisu- U BRATSKOM KOLU I ZAGRQAJU stvovali smo svetoj liturgiji koju je sluìo vladika Dositej uz sasluèwe dvanaest sve{tenika Britan- Sa vi{ednevne turneje u Londonu, krajem januara sko-skandinavske eparhije iz Velike Britanije, vratili su se ~lanovi KUD-a “Sretewe” koje ve} {est [vedske, Danske i Norve{ke, lomqewu slavskog ko- godina usj{eno radi pri Crkvenoj op{tini u Rogati- la~a i neizostavnom slavskom ru~ku. ci. Oni su povodom krsne slave Svetog Save, uz blago- - Pri povratku ku}i, 29. januara, uz bratski zagrqaj slov Wegovog preosve{tenstva mitropolita sa dovi|ewa - ponovo u Rogatici i Republici Srpskoj, dabrobosanskog Nikolaja, boravili kao gosti u uzvrat- ispra}eni smo od na{ih doma}ina. Me|u wima je bio i noj posjeti KUD-a “Rastko” koja radi pri srpskoj pra- veliki broj roditeqa ~ija su djeca primila u svoje do- voslavnoj crkvi u Londonu. O tome, jedan od vo|a puta move na{e ~lanove. Bilo je i suza, a svi smo ponijeli (drugi je bio zamjenik Mitropolita dabrobosanskog nezaboravne uspomene koje }e svakog na{eg ~lana po- prota Milorad Qubinac sa Sokoca), predsjednik roga- sje}ati na ovo nezaboravno gostovawe, pri~aju @eqka, ti~kih amatera, jerej rogati~ke crkve Svete trojice Nikola, Jovana, Sergej, Lea, Miroslav, Marina, Vaso i Gvozden Aramba{i}, pri~a: drugi ~lanovi KUD-a “Sretewe”. - Ne ra~unaju}i put, u Londonu je na{ih 27 ~lano- Sreten MITROVI] va iz folklorne i muzi~ke sekcije, provelo pet punih dana. Od dolaska na aerodromu “Hitro”, u podnevnim ~asovima 23. pa do povratka ku}i u ~etvrtak 29. januar, na{i doma}ini, sve{tenici srpske pravoslavne crkve Sveti Sava, protojerej-stavrofor Milun Kosti} i protojerej Radomir A}imovi}, i veliki broj na{ih po- znanika iz KUD-a “Rastko”, kojim smo pro{log qeta kao gosti Mitropolije dabrobosanske bili doma}ini u Rogatici, ~inili su sve da nam boravak u wihovoj sredini bude {to prisniji i sadràjniji. Uz brojne prijeme, druèwa i razgovore odràli smo i dva zajedni~ka cjelove~erwa koncerta na kojim su se “plela” kola i vile pjesme iz raznih krajeva srpskih zemaqa. Posebno je bio upe~atqiv susret sa britan- sko-skandinavskim vladikom Dositejem Motikom koji je blagoslovio na{ boravak u Londonu i poèlio da Soko broj 11 65

Savo [kobi} (62), sudbinski povezao Travnik i Vi{egrad-dva grada Ive Andri}a, a stvarala~ki da je najlep{e raditi sa mladim glumcima i pisati komade za decu

“ODRASTAO” UZ MLADE GLUMCE I VLASTITE DE^IJE PREDSTAVE

Vi{egrad -To je istinski fenomen. I u Travniku sam imao uspe{nih i talentova- avo [kobi}, vi{egradski kulturni stvaralac, dramaturg i reìser, nih glumaca, ali ne takvih kao u Vi{egradu. Ovog trenutka u Dramskoj radi- spada u red istinskih zaqubqenika dramskog amaterizma, tim pre onici skoro tridesetak de~aka i devoj~ica strpqivo ~eka na ulogu. Iako {to i u relativno te{kim vremenima za ovaj vid kulturnog stvarala- radimo tri predstave uporedo jo{ uvek nemam uloge za svu zainteresovanu de- {tva u malim sredinama, ve} godinama uspeva okupqati brojne mlade vi{e- cu. Da se zaista radi o talentovanim glumcima najboqi je primer Stefan gradske glumce i sa wima prire|ivati brojne predstave. Uz sve to, ovih dana Ratkovi} koji je na me|unarodnom festivalu humora za decu 2005. godine u je, po tre}i put u posledwih pet godina, iza{ao pred ~itaoce sa najnovijom Lazarevcu dobio nagradu za najboqu mu{ku epizodnu ulogu, a pro{le godine zbirkom pozori{nih komada za decu “Zaqubi{ka”. Predhodno je objavio na Festivalu omladinskih pozori{ta Republike Srpske u Vlasenici prvu zbirke pozori{nih komada za decu “More u Lavoru” i “Ma{ta moè sva{ta”, nagradu za glavnu mu{ku ulogu, kazuje [kobi}. kao i jednu zbirku de~ije poezije. Wegovo druèwe sa dramaturgijom i reìjom po~elo je davnih sedamdesetih i osamdesetih godina pro{loga veka u rodnom Travniku. -U Travniku i Novom Travniku do 1992. godine reìrao sam 25 pozori- {nih predstava, ali samo jednu za decu. Sve druge su bile za omladinu i odrasle, prise}a se [kobi}. A onda kada su ga, kako kaè, vetrovi proteklog rata doneli u Vi{e- grad do{lo je do preokreta u wegovom stvarala{tvu. -Proteran sam iz jednog i stigao u drugi grad na{eg nobelovca Ive An- dri}a, {to je na neki na~in moja li~na sudbinska simbolika. U Vi{egradu sam sreo neke dobre qude, nakon ~ega sam u Domu kulture ponudio svoje uslu- ge, nakon ~ega sam primqen na posao kao animator kulture, pri~a [kobi}. Prvih posleratnih dana, kada se najvi{e razmi{qalo o krovu nad gla- vom i prehrani stanovni{tva Savo [kobi} se odlu~uje na pionirski posao oìvqavawa kulturnog amaterizma. Okupqa prve mlade stvaraoce, vi{egradske osnovce, u Dramski studio Doma kulture, a jedno vreme paralelno i u okviru Dramske radionice “Talija” pri Savetu mladih Vi{egrad. Savo [kobi} me|u mladim glumcima -Ve} 1997. godine smo igrali moju komediju za decu “Gdje je moj nos”, ko- i svojim kwigama ja je na predratnom konkursu biv{eg Radio Sarajeva bila otkupqena kao radio igra za decu. Od tada do danas u Vi{egradu sam sa mladim glumcima pripremio 32 pozori{na komada za decu, od kojih sam ja pored reìje bio za Zahvaquju}i objavqenim zbirkama [kobi}evi komadi za decu izvode se polovinu kompletan autor. Imali smo potom 120 repriznih predstava, kaè i na drugim pozori{nim scenama, van Vi{egrada. [kobi}, dodaju}i da je radio i mawi broj predastava za odrasle, od kojih je -Moji tekstovi su se igrali u Lazarevcu, Derventi, Trnovu, Travniku, najuspe{nija i najboqe primqena kod publike bila komedija “Svastike”. zatim u Rijeci, Zenici Ima tu jo{ gradova na prostorima biv{e Jugoslavije, Sa godinama se, tako, [kobi} sve vi{e okretao i okre}e stvarala{tvu a prema najavama interes za moje de~ije dramske tekstove porastao je nakon i radu sa decom. objavqivawa ove tre}e zbirke, isti~e [kobi}. -Ima tu malo mladala~kog àla za detiwstvom. S druge strane sa decom je Zahvaquju}i kulturno amaterskom stvarala{tvu Sava [kobi}a Vi{e- najlep{e raditi, jer su oni neiskvareni, iskreni, ne`ni, lepi, pametni, nena- grad ima {ansu bude doma}in Festivala omladinskog dramskog stvarala{tva metqivi i jednostavni. Oni me toliko motivi{u da ne ose}am umor niti mi- Republike Srpske. slim na pauze. Kad sam pre tri godine imao te{ku operaciju, godinu dana sam -To je na neki na~in priznawe i za moj rad, nakon {to sam pro{le godi- bio na bolovawu, ali je oporavak sporo tekao. Me|utim, kada sam ponovo po~eo ne na Festivalu u Vlasenici dobio specijalno priznawe za ìvotno delo u pripremati predstave sa mladim glumcima prakti~no preko no}i sam se opora- oblasti amaterskog dramskog stvarala{tva za decu. Sve mi to na neki na~in vio. Samo, raditi sa decom nije tako lako, jer ako ih jednom prevari{ i ne is- daje novu energiju i snagu da u relativno poznim godinama i sa naru{enim puni{ wihova o~ekivawa onda si ih izgubio zauvek, pri~a [kobi}. zdravqem, zajedno sa mojim mladim glumcima, idem daqe i da samo razmi- Rado se prise}a svog dramskog stvarala{tva u rodnom Travniku, ali je, {qam o terminima za nove premijere, reprize i festivale, kaè na kraju kaè, u Vi{egradu prona{ao nepresu{no vrelo iz koga su iznikle generaci- ovog razgovora Savo [kobi}. je talentovanih mladih glumaca. Slavko Heleta 66 Soko broj 11

Zapis iz Prelova kod Vi{egrada

SPALA [KOLA NA 10 \AKA

Vi{egrad, april 2009, Ona kaè da deca pred {kolsku zgradu do|u oko 11 ~asova, ali ih ona etnaestak kilometara nizvodno Drinom od Vi{egrada, prema grani- kad su velike hladno}e, odmah i pre nastave upusti u u~ionicu, sve dok iz Vi- ci sa Srbijom, sme{teno je Prelovo, pitomi i ùpni kraj, bogomdan {egrada autobusom ne do|e u~iteqica, hvale}i se da su to lepa, pametna i za vo}arstvo, ratarstvo i sto~arstvo. Nekad su ovda{wa sela bila poslu{na deca. puna qudi i mladosti u wima. Zato nije ~udo {to je ovde sve do sredine osam- Sama u~ionica za kombinovanu nastavu od prvog do petog razreda je iz- desetih godina pro{loga veka, u jo{ uvek gra|evinski o~uvanoj, a ina~e pot- uzetno slabo opremqena. Kompjuter je ovde misaona imenica. A i {ta }e im puno zapu{tenoj zgradi osnovne {kole, nastavu poha|alo i do hiqadu |aka u kad su im po ne~ijem nalogu iskqu~ili struju iz uti~nica. vi{e smena. -Tako su |aci, na primer, na nastavi muzi~kog vaspitawa prinu|eni da slu{aju sami sebe, jer ne mogu slu{ati muziku sa elektronskih ure|aja, kojih naravno nemamo, kao wihovi vr{waci u {koli u Vi{egradu, kaè u~iteqiva Joksimovi}, na {ta uglas |aci dodaju : “Evo vidite, struje imamo samo u ova dva sijali~na grla, ali je jedna sijalica pregorela pre tri meseca, jer ne znamo kome da se obratimo da nabavi drugu”! Razgledamo puste i zapu{tene {kolske hodnike, a na spratu ispred jed- nih od demoliranih vrata iznena|uje nas prizor: na podu su razbacani nekada{wi dnevnici razredne nastave. Ne{to mislimo, vaqda su to trajni {kolski dokumenti koje bi na odgovaraju}i na~in trebalo skloniti i odlo- ìti u arhivu. Po nekada{wim kabinetima geografije, istorije, matematike i drugih predmeta, razbacane stvari i op{ti nered kao da prikriveno ~uvaju uspomene na nekada{we brojne |ake, wihove petice, ~etvorke ali i jedinice, na prve |a~ke qubavi, ko{kawa i druèwa. Mnogi od biv{ih |aka koji su prva i osnovna znawa stekli u ovoj {koli danas su sigurno akademski gra|ani {irom sveta. Kada bi svratili u Prelovo zasigurno bi se neprijatno iznena- U me|uvremenu, desila se nezabeleèna migracija prema gradskim pod- dili u kakvom stawu se ova {kolska ustanova nalazi. Ali bi ih bez sumwe ru~jima, najvi{e u susednu Srbiju, a i rat je u~inio svoje, kada se raselila o~arali vedri |a~ki osmesi svih Prelovskih osnovaca: Jovana, Milijane, ve}ina Bo{waka koji se u zanemarqivom broju vra}aju na stara ogwi{ta. Milana, @eqane, Marije, Nikolije, Vedrane, Aleksandra, Sr|ana i Dragana. Zato je danas spisak osnovaca u Prelovu spao, i slovom i brojem, na wih 10! Nekada je funkcionisalo i centralno grejawe, koje je u me|uvremenu demolirano, tako da jedini kombinovani razred zagrevaju sa drvima. ûvaju ih u jednoj od pustih u~ionica, koja, gle ~uda, sluì i za nastavu fizi~kog vaspitawa (!). [kola ima i fiskulturnu salu, ali je i ona demolirana i neupotre- bqiva. U {kolskoj zgradi su nakon posledweg rata bile sme{tene izbeglice. Uspomena na to vreme su brojna o{te}ewa, ali i hrpe lekova kojima je davno istekao rok upotrebe. Mada se radi o opasnom otpadu lekovi, razbacani po podu i u kartonskim kutijama, ve} godinama su lagerovani, mimo svih zakon- skih propisa, u prostoriji nekada{we biblioteke. I to na spratu, odmah iznad jedine aktivne u~ionice, u kojoj mlada u~iteqica Damjana Joksimovi} obavqa nastavu. Informisali smo se kod op{tinskih inspekcijskih slu`bi u vezi sa ovim lekovima i dobili informaciju da je prostorija, u kojima se nalaze, U Prelovu kaù da je to posao i obaveza centralne {kole iz Vi{egra- pre par godina jednostavno zakovana. Ovih dana, kada je to ponovo aktuelizi- da. Sude}i po zate~enom stawu oni to ne rade kako je red i kako bi trebalo. rano, direktor centralne Osnovne {kole “Vuk Karaxi}” iz Vi{egrada Ono ~ega se u Prelovu posebno pribojavaju je podatak da }e naredna Slav~e Sandev je na adresu Ministarstva prosvete, nauke i kulture Republi- {kolska godina spasti na jo{ mawe-osam |aka, a sude}i po minimalnom pri- ke Srpske uputio jo{ jedan dopis sa upitom “[ta da rade sa ovim opasnim ot- rastu stanovni{tva kroz par godina {koli preti kqu~ u bravu, poput ve}eg padom koji nije wihov i koga tek tako ne smeju odlagati na smetqi{te”? broja podru~nih {kola iz vi{egradskog i susednih krajeva isto~nog dela Re- [kola nema ni podvornika, ali te poslove, ukqu~uju}i i loèwe vatre publike Srpske. u tu~anu pe} zimi, obavqa me{tanka Stanica Markovi}. S.Heleta Soko broj 11 67

Do sredwevekovnog grada-zamka Samobora jo{ uvek se sti`e samo uz pomo} vodi~a

NEOPHODNO URE\EWE HERCEGOVOG PUTA

Novo Gora`de, april 2009, gra|ana. U planu je da budu}a Turisti~ka oja~ani interes qubiteqa prirode i kultur- organizacija postavi nekoliko bilborda, kao i no-istorijskog nasle|a za obilazak komplek- planinarsku signalizaciju, koja bi sve posetioce sa sredwevekovnog grada-zamka Samobor kod Samobora bezbedno dovela do ovog kompleksa, koji Novog Gora`da jo{ uvek je uslovqen obaveznim anse nalazi na oko 1000 metara nadmorske visine, gaòvawem vodi~a, {to mnoge odvra}a od ove male isti~e Radenko Andri}, turisti~ki radnik. avanture. Pored vodi~a Gorana Stavwaka, u maloj ekipi koja nas je dovela na Samobor bio je i Tomislav â- rapi}, rukovodilac odelewa za privredu i dru- {tvene delatnosti op{tine Novo Gora`de, koji nagla{ava da je i pored velikih o{te}ewa, od kojih je najnovije uru{avawe kamenog luka na ulaznoj kapiji, ovaj kompleks najo~uvanije utvr|ewe Her- cega Stefana Vuk~i}a Kosa~e na {irem podru~ju isto~ne i stare Hercegovine, te da spada u red najve}ih i najprostranijih tvr|ava na prostorima Bosne i Hercegovine. -Ugroènim nacionalnim spomenikom Samo- bor je progla{en 2006. godine. Mada su od tada najavqeni ozbiqniji konzervatorski radovi, to o~igledno ~eka neka boqa finansijska vremena. Koliko god da je to sve sporo, ipak je ~iwenica da je udaqenost i nedostupnost od glavnih puteva omogu}ila wegovu prirodnu konzervaciju, jer je li{en eventualnih o{te}ewa nemarom pojedinaca, kaè Tomislav ârapi}, dodaju}i da je na ovom uzvi{ewu jo{ u 10 veku bilo kameno utvr|ewe, {to potvr|uje wegov strate{ki zna~aj. ârapi} podse}a da je Samobor krajem 14 veka podigao voj- voda Sandaq Hrani}, koga je nasledio wegov mnogo poznatiji sinovac Herceg Stefan Vuk~i} Kosa~a. Uklesani hercegov put ka Samoboru LEGENDE O SAMOBORU Ostaci ovog sredwevekovnog grada nalaze se na preko pet hektara planinskog, izuzetno strmog O Samoboru se i danas prepri~avaju brojne le- i nepristupa~nog podru~ja, ispod obronaka Gostu- gende, od kojih je najzna~ajnija vezana za sudbinu najmla|e k}erke Hercega Stefana. Kada su Turci na, izme|u kawona Drine i Jawine, nedaleko od na prevaru prodrli u Samobor, prije predaje zatra- poznate raskrsnice puteva u Ustipra~i. ìla je da obu~e sve~anu ode}u sa nakitom. Umesto Do Samobora je mogu}e sti}i jedino sa ~aj- predaje, prema ovoj legendi, ona se u crvenoj haqini ni~ke strane, zaraslim i neupadqivim Hercego- od svile i kadife, te zlatnim, srebrnim i biser- vim putem, {irokim tek koliko je bilo potrebno nim ogrlicama oko vrata, poput vile Ravijojle suza prolaz kowskih karavana, natovarenih raznom novratila niz litice Samobora. Na jednoj kamenoj robom kojom se tada trgovalo izme|u istoka i zapa- izbo~ini uplela se wena plava kosa na kojoj je osta- da. la visiti, a pokidane ogrlice se rasule po stenama -Imaju}i na umu zna~aj ovog kompleksa, op{ti- ka dolini. Tako i danas, kazuje ova legenda, na str- na Novo Gora`de planira akciju revitalizacije, mim liticama ispod Samobora, za vreme vedrih ~i{}ewa i ure|ewa pristupnog Hercegovog puta, letwih no}i sa punim mesecom, ovde svetlucaju weni rasuti biseri, poput izgubqenih i dalekih zve- u {ta bi trebali biti ukqu~eni ekolozi i ~lano- zda. vi lokalnih nevladinih organizacija i udruèwa 68 Soko broj 11

Od nekada{weg gradskog jezgra Samobora ostale su brojne kamene trvr|ave i kule stra`are, od kojih je najve}a i iz daleka upe~atqiva ~uvena glavna kula, na tri sprata, sa malim prozorima i svodovima koji su bili pregra|eni hrastovim gre- dama. Dio zida i krov odavno su uru{eni, a ostaci jo{ uvek ~itavih greda su vidqivi me|u uru{enim kamewem. Glavna, kao i sve ostale kule, zidana je kamenom i sedrenim blokovima, rukama vrsnih maj- stora, u obliku nepravilne elipse. Ispod we, izme|u niza kula, stra`ara i odaja, bila je mala crkvica, koju su Turci jedno vreme bili pretvori- li u xamiju.

Sve ve}i interes za Samobor Posetioci kod glavne kule

-Stoluju}i ovde za vreme letnih meseci on je, uzvodno desetak kilometara Drinom u Dowoj So- potnici, podigao zadu`binarsku crkvu posve}enu Svetom \or|u, u kojoj je izme|u 1519. i 1521. godine radila prva }irili~na {tamparija na prostorima dana{we Bosne i Hercegovine, a druga na Balkanu, iza Cetiwske, isti~e ârapi}. Prema istorijskim spisima u svojoj reziden- ciji na Samoboru Sandaq Hrani} je izme|u 1423. i 1430 godine primao poslanstva stranih dràva, a sve do 1435. godine ovo je bilo obavezno svrati- Uru{eni luk glavne kapije {te karavana na putu od Istambula ka Dubrovni- ku. -Interesantno je da je Samobor, mada se nalazi -Tako se moè re}i da je Samobor bio jedan od na velikoj visini i na nepristupa~nim stenama, zna~ajnijih centara sredwevekovne “Drinske kne- imao vodu, koja je dovedena sa obli`wih izvori- èvine” ili “Drine”, kako se jo{ zvala ova oblast, {ta ispod Gostuna, pri~a ârapi}. koju su vojvode Hrani}i preuzeli 1391. godine, na- Razgledamo ostatke ovog jo{ uvek o~uvanog kon smrti bosanskog bana Tvrtka. Hrani}i, odno- grada-zamka i nailazimo na veliko korito uklesa- sno Kosa~e, kako su se kasnije zvali, ~ije je no u ìvoj steni, ostatke sudijske stolice, na kojoj poreklo iz istoimenog naseqa iznad Gora`da, vla- se izgrednicima sudilo, i to javno, te dvije sli~ne dali su kneèvinom od u{}a Neretve pa sve do do- kamene stolice, sa kojih je prema pisanim doku- line Lima, ukqu~uju}i Kotor i Durmitor. Bili mentima Herceg Stefan, za svog letweg boravka na su samostalni i sa tada{wom bosanskom krunom Samoboru, redovno gledao izlazak i zalazak sunca. nisu odràvali nikakve veze, pri~a ârapi}. Izme|u ostataka brojnih zidina uo~avamo po- Hercega Stefana Vuk~i}a Kosa~u nakon smr- znatu biqku ~uvarku}u koja se neuobi~ajeno raz- ti 1446. godine nasledio je sin Vlatko, koji je sto- mnoìla. Weno seme ovde, zasigurno, niko drugi lovao upravo tu, na Samoboru. Nedugo zatim nije doneo, sem Hrani}a ili Kosa~a! Samobor su zauzeli Turci, i to na prevaru. Slavko Heleta Soko broj 11 69

IN MEMORIAM

inspektora za strance. U Dràvnoj grani~noj slu`bi kao pomo}nik na~elnika terenske kance- larije u Vi{egradu radi od 2002. do 2005. godine, kada stupa na du`nost direktora Zavisnog preduze}a “Hidroelektrane na Drini”, okosnice elek- troenergetskog sektora u Republici Srpskoj. Pod wegovim vo|stvom “Hidroelektrane na Drini” postale su istinski razvojni lider na Gorwedrinskom, ali i na podru~ju cijele Repu- blike Srpske, Bosne i Hercegovine i {ire. To najboqe potvr|uju brojna priznawa koja je u posqedwe vrijeme dobilo ovo vi{egradsko preduze- }e. Od strane Privredne komore Republike Srpske 2007. godine progla{eni su najboqim i najuspje{nijim u Srpskoj. Pod rukovodstvom Draàna Kneèvi}a “Hi- droelektrane na Drini” su 2008. godine u Buku- re{tu dobile Me|unarodnu nagradu [panskog ~asopisa “Aktuelidad” pod nazivom “Lider za ugled i kvalitet”, a potom na Me|unarodnoj kon- DRA@AN KNE@EVI] venciji u @enevi presti`no Evropsko priznawe, (1964-2009) Me|unarodnu zlatnu zvijezdu za kvalitet. Bio je istinski vizionar i predani planer, ne Posqedwih majskih dana Vi{egradom i Repu- {tede}i se da uz obimne poslove vezane za proiz- blikom Srpskom prostrujala je pretu`na vijest: U vodwu elektri~ne energije priprema brojne raz- te{koj saobra}ajnoj nesre}i na magistralnom pu- vojne projekte, kakav je uz ostale “Gorwa Drina” tu Ustipra~a-Vi{egrad, kod Brodara, 22. maja po- kod Fo~e, ili izgradwa savremene upravne zgrade ginuo je Draàn Kneèvi}, generalni direktor preduze}a u centru Vi{egrada. Zavisnog preduze}a “Hidroelektrana na Drini”, Izborio se da “Hidroelektrane na Drini” bu- wegova supruga Nata{a, stomatolog u Domu zdra- du i lider prakti~ne pomo}i vi{egradskom spor- vqa i Branka Pavlovi}, administrativni radnik tu, kulturi, obrazovawu, informisawu i raznim op{tine Vi{egrad. udruèwima i ustanovama. Ta pomo} se {irila i Draàn Kneèvi} je vaìo za jednog od naju- na prostore Gorweg Podriwa i Republike Srpske. spe{nijih i najperspektivnijih privrednika Re- Kao dobar doma}in i pravoslavni vjernik ne- publike Srpske. Uz svoj odgovorni posao nalazio sebi~no je pomagao na{e crkve i manastire. U znak je vremena da aktivno prati dosttignu}a vi{e- te humanosti i dobro~instva Mitropiolit da- gradskih sportista, kulturnih ustanova, dru{ta- brobosanski Nikolaj ga je nedavno, u novoformi- va i pojedinaca. Jednom rje~ju, bio je oslonac grada ranom manastiru Sveti Sava u Gorwoj Lijesci, na Drini i {ire regije, prakti~no u svim sverama odlikovao Srebrenim Ordenom Svetog Petra Sa- javnog ìvota. rajevskog. Aktivno je podràvao razvoj i napredak Srp- Predaju}i se poslu i brojnim obavezama najma- ske pravoslavne crkve na ovim na{im prostorima, we je imao vremena za sebe. Svoje preskromno slo- a ~lanovi Srpskog sokolskog dru{tva “Soko” i bodno vrijeme najve}im dijelom je posve}ivao uprava manastira Dobrun pamti}e ga kao istin- svojim najdraìm: k}erki Awi i sinu Nemawi. skog prijateqa. Vi{egrad i Republika Srpska izgubili su Draàn Kneèvi} je ro|en 24. aprila u Vi{e- prerano Draàna Kneèvi}a, velikog kolegu, oda- gradu gdje je zavr{io osnovnu {kolu, a potom nog prijateqa i druga, nepopravqivog vizionara i 1983. godine Gimnaziju. Na pravnom fakultetu u planera. Sarajevu diplomirao je 1988. godine, kada se zapo- Zajedno sa wim porodica Kneèvi} izgubila {qava u “Hidroelektrane na Drini”, upravo u je i wegovu suprugu Nata{u, a op{tina Vi{egrad vrijeme izgradwe Hidroelektrane “Vi{egrad”, na vrijednu radnicu Branku Pavlovi}. poslovima stru~nog saradnika za eksproprijaciju. Vje~na im hvala na svemu {to su nam u svom, Od 1992. godine obavqa pravne poslove, a potom prerano prekinutom, ìvotu ostavili i neka im od 1996. do 2002. godine vr{i du`nost na~elnika Bog du{u prosti. Stanice javne bezbjednosti Vi{egrad i poslove SSD “Soko”, Dobrun-Vi{egrad 70 Soko broj 11

RAZONODA KUD “Soko”, Soko Bawa

KUD “Dvorovi”, Bjeqina KUD “Taras [ev~enko”, Bawa Luka

KUD “Prvi Partizan”, U`ice KUD “Sretewe”, Rogatica KUD “Grozd”, Aleksandrovac KUD “Soko”, Dobrun - Vi{egrad

KUD “Bikavac”, Vi{egrad KUD “Bikavac”, Vi{egrad

KUD “Preobra`ewe”, Zlatibor KUD “Sti~na”, Qubqana

Foto: Mladen Tomi} }

ffoto: Mladen Tomi}

}

{

VVi{egrad no}u

—

11908. — 2008.