województwo świętokrzyskie AKTYWNE ŚWIĘTOKRZYSKIE woj. świętokrzyskie

0 20 km

Końskie Maleniec Ruda Stary-Grzybów Maleniecka Skarżysko-Kamienna Sielpia Wąchock Starachowice Bałtów Mniów Łączna Krynki Krzemionki Zagnańsk Kałków Łopuszno Bobrza Bodzentyn Ostrowiec Tumlin Świętokrzyski Strawczyn Święta Katarzyna Oblęgorek Krajno- -Zagórze Święty Krzyż Kurzelów Kielce Ćmielów Cedzyna Nowa Słupia Huta Włoszczowa Bieliny Szklana Opatów Czarnca Niestachów Daleszyce Zawichost Małogoszcz Chęciny Borków Łagów Podzamcze Chęcińskie Secemin Tokarnia Sandomierz Chałupki Morawica Ujazd Obrazów Sobków Konary Klimontów Nagłowice Piotrkowice Raków Chańcza Jędrzejów Chmielnik Koprzywnica Kurozwęki Sędziszów Sulisławice Szydłów Staszów Łoniów Wodzisław Pińczów Rytwiany

Busko-Zdrój Połaniec Chroberz Legenda Solec-Zdrój Pacanów muzeum/izba pamięci Wiślica obiekt etnograczny zabytek techniki Nowy Zagórzany pałac/dworek zabytek sakralny Skalbmierz Korczyn zamek/ruiny zamku synagoga Kazimierza obiekt przyrodniczy uzdrowisko Wielka jaskinia/podz. trasa turystyczna miejscowości stok narciarski szlaki piesze pozostałe atrakcje turystyczne szlaki rowerowe przewodnik AKTYWNE ŚWIĘTOKRZYSKIE SPIS TREŚCI WSTĘP 1

Od prastarych, pokrytych gołoborzami szczytów Gór Świętokrzyskich, przez łagodne, pocięte siecią lessowych wąwozów wzniesie­ nia Wyżyny Sandomierskiej, po sielankowe łąki Ponidzia – różnorodność krajobrazów regionu jest naprawdę zdumiewająca! To dzięki niej oraz dzięki ogromnej liczbie atrakcji turystycznych Świętokrzyskie jest wymarzo­ nym miejscem do wypoczynku i zwiedzania, a także do aktywnego spędzania wolnego czasu.  Postój w rezerwacie Biesak-Białogon | Krzysztof Pęczalski Na każdego amatora pieszych wędrówek Wstęp ...... 3 czeka wiele znakowanych szlaków. Można regionu – nie tylko lasów, ale i niezwykle przemierzać górskie ścieżki, podziwiając sław­ cennych przyrodniczo ciepłolubnych muraw, Turystyka piesza ...... 5 . . . ne gołoborza – niezwykłe rumowiska skalne roślinności naskalnej czy obszarów porośnię­ Turystyka rowerowa ...... 17. . . na grzbietach najwyższych pasm Gór Święto­ tych florą typową dla dalekich stepów. Prze­ krzyskich. Można też odetchnąć aromatem mierzając świętokrzyskie szlaki, nie sposób Turystyka wodna ...... 31. . . Puszczy Jodłowej czy Puszczy Świętokrzyskiej pominąć śladów ciekawej przeszłości regionu: i zapoznać się z osobliwościami szaty roślinnej kościołów, pałaców i zamków, wiejskich Turystyka zimowa ...... 41 . . domów i miejskich rezydencji, warownych Turystyka konna ...... 53. . . miasteczek i wiekowych klasztorów, a nawet liczących sobie niemal dwa stulecia zakładów Sporty lotnicze ...... 61 . . . przemysłowych. Ścianki wspinaczkowe ...... 65 . . Wszystkie wspomniane atrakcje – tak przyrodnicze, jak i kulturowe – można również Mocne wrażenia ...... 71 . . . podziwiać podczas wycieczek rowerowych. Wykaz punktów informacji turystycznej ...... 80 . . Sprzyjają im niewielkie odległości między ciekawymi miejscami, gęsta sieć dróg oraz liczne szlaki rowerowe, a także niewielka wysokość tutejszych wzniesień. Amatorów jazdy terenowej, potrzebujących nieco więk­ szej dawki adrenaliny, na pewno skuszą trasy biegnące przez niewysokie, lecz czasami bar­ dzo strome wzniesienia Gór Świętokrzyskich, a nawet miejsca dające możliwość zjazdów downhillowych. Malownicze krajobrazy i bujna przyroda sprawiają, że w regionie znajduje się wiele zna­ komitych terenów do jazdy konnej. Dlatego też działa tu sporo ośrodków jeździeckich oraz  Na szlaku | Krzysztof Pęczalski większych i mniejszych stadnin oferujących

AKTYWNE ŚWIĘTOKRZYSKIE 3 1 WSTĘP

w powietrze, by spojrzeć na region z lotu ptaka. Pomocą służą miejscowe aerokluby, organizujące szkolenia lotnicze i szybowcowe. Odważniejsi mogą zakosztować swobody lotu na spadochronie lub spróbować pilotowania motolotni. W regionie jest także kilka miejsc, gdzie da się uprawiać paralotniarstwo. Mocnych wrażeń można szukać nie tylko w powietrzu. Off-roadowe wycieczki quadami czy motorami terenowymi lub wyścigi samo­ chodowe na specjalnym torze pod Kielcami także dostarczają nadzwyczajnych emocji. Aktywnie wypocząć można również na po­ ligonach do paintballu lub próbując swych sił we wspinaczce skałkowej. Zbliżoną do wspinaczki formą spędzania wolnych chwil na świeżym powietrzu – a przy tym łatwiejszą i niewymagającą posiadania specjalnego sprzętu – są wizyty w parkach linowych.  Motolotniarz pińczowskiego aeroklubu | arch. UMWŚ Oczywiście na tym nie kończą się moż­ możliwość poznawania okolicy z wysokości liwości aktywnego wypoczynku w Święto­ końskiego grzbietu. krzyskiem. Każdy znajdzie tu coś dla siebie, Upalne lato wiele osób chętnie spędza nad zarówno dzieci, jak i starsi, ci szukający zastrzy­ wodą – i tu Świętokrzyskie ma sporo do ku adrenaliny i ci, którzy pragną zakosztować zaoferowania. W niemal każdym mieście ciszy i spokoju w otoczeniu pięknej przyrody. znajdują się kąpieliska, baseny kryte lub otwarte. W regionie jest także kilka większych sztucznych akwenów, ku brzegom których powinni się skierować wszyscy miłośnicy żeglarstwa. Można też skorzystać z oferty rejsów spacerowych po rzekach lub wybrać się na spływ kajakowy. Gdy nadejdą zimowe mrozy, Święto­ krzyskie zaprasza w swe progi narciarzy. Na stokach gór i mniejszych wzniesień powstało sporo niewielkich ośrodków narciarskich. Zimowa aura sprzyja także łyżwiarzom, dla których co roku urucha­ miane są liczne lodowiska. Praktycznie o każdej porze roku w Święto­ krzyskiem można spróbować wzbić się  Szwajcaria Bałtowska | arch. UG Bałtów

4 AKTYWNE ŚWIĘTOKRZYSKIE turystyka piesza 2 TURYSTYKA PIESZA TURYSTYKA PIESZA 2 Bogactwo przyrodnicze, mnóstwo zabytków, Główny Szlak Świętokrzyski a także ogromna różnorodność krajobrazów Świętokrzyskiego zachęcają do wędrówki im. Edmunda Massalskiego po regionie, np. jedną z pieszych tras tury- – czerwony stycznych. Jest w czym wybierać, bo teren województwa przecina ponad 1000 km Przebieg: Kuźniaki – Perzowa Góra (395 m n.p.m.) znakowanych szlaków PTTK, a do tego trzeba – Siniewska Góra (449 m n.p.m.) – Porzecze – Mie- dodać jeszcze wiele lokalnych, krótkich tras dziana Góra – góra Wykień (404 m n.p.m.) – Tumlin spacerowych. PKP – Dąbrowa-Łąki – Masłów Pierwszy – góra Najwięcej szlaków wytyczono oczywiście Klonówka (473 m n.p.m.) – góra Radostowa  w sercu regionu – w Górach Świętokrzyskich. Gagaty Sołtykowskie | Krzysztof Pęczalski (451 m n.p.m.) – Święta Katarzyna – góra Łysica Można wspiąć się na ich najwyższe wzniesienia, ziemię staszowską oraz Ponidzie. To regiony (612 m n.p.m.) – Kakonin – Huta Szklana – Łysa w tym na Łysicę (612 m n.p.m.) – szczyt zalicza- głównie rolnicze, obfitujące jednak w zabytki. Góra (inaczej Święty Krzyż, 595 m n.p.m.) – Pa- ny do Korony Gór Polski, można też przemie- Można tu zobaczyć liczne przykłady archi- procice – Góra Jeleniowska (533 m n.p.m.) – góra rzać niższe, lecz również bardzo interesujące tektury sakralnej: kościoły (m.in. gotycką Szczytniak (554 m n.p.m.) – Gołoszyce pasma. Podczas tych wędrówek zobaczymy nie kolegiatę w Wiślicy, renesansowe świątynie Długość: 92 km  Na rozstaju szlaków | Sylwia Skuta tylko sławne gołoborza, tak charakterystyczne Pińczowa, erem kamedułów w Rytwianach), dla Łysogór, ale i osobliwości geologiczne i Klimontowie oraz dawne opactwo Cystersów zbory ariańskie (m.in. w Rakowie) oraz synago- Szlak wiedzie przez najwyższe pasma Gór oraz przyrodnicze w licznych rezerwatach w Koprzywnicy. Każdy doceni też urok starego gi (w Szydłowie i Pińczowie), a także warowne Świętokrzyskich. Podczas wędrówki z zacho- w okolicach Kielc i Chęcin, m.in. udostępnioną miasta w Sandomierzu. siedziby rycerskie (fortalicja w Sobkowie) du na wschód, czyli z Kuźniaków w kierunku do zwiedzania jaskinię Raj. W regionie nie brak Na północ od Gór Świętokrzyskich rozcią- i wspaniałe rezydencje magnackie (m.in. Gołoszyc, przechodzi się najpierw przez też fascynujących zabytków. gają się porośnięte bujnymi lasami Wzgórza w Chrobrzu i Kurozwękach). Są tu również kolejne szczyty Pasma Oblęgorskiego. Tu Góry Świętokrzyskie na wschodzie ustępują Opoczyńskie, a dalej na wschodzie, pośród uzdrowiska słynące z leczniczych wód mi- wznosi się m.in. Perzowa Góra z interesują- Wyżynie Sandomierskiej. Przemierzając tę wielkich kompleksów Puszczy Świętokrzyskiej neralnych: Busko-Zdrój i Solec-Zdrój. Sporo cym rezerwatem o tej samej nazwie, a także rolniczą krainę, można podziwiać głębokie i Lasów Iłżeckich, ciągnie się malownicza niespodzianek przygotowała natura – wędro- Barania Góra, na której zboczach powstał wąwozy lessowe oraz wijące się wśród wzgórz dolina rzeki Kamiennej. Tu także nie brak wiec natknie się w tych rejonach na powstałe rezerwat leśny Barania Góra. Po przekroczeniu doliny rzek Opatówki i Pokrzywianki. Liczne atrakcji przyrodniczych – przede wszystkim w gipsowych skałach jaskinie i wąwozy (np. doliny Bobrzy szlak prowadzi między Wzgó- zabytki świadczą o długiej historii regionu. licznych rezerwatów leśnych, ale też oso- te w rezerwacie Skorocice) oraz cenną dla rzami Tumlińskimi. Geologów zainteresuje tu Do najciekawszych należą ruiny zamku Krzyż- bliwości geologicznych, czyli intrygujących botaników roślinność stepową i słonorośla odsłonięcie piaskowców w kamieniołomie topór w Ujeździe, kolegiaty w Opatowie skałek (m.in. Skałki Piekło pod Niekłaniem, chronione w rezerwatach florystycznych. skałki pod Adamowem). Okazją do poznania pradziejów tych ziem będzie wizyta w rezer- wacie Krzemionki Opatowskie, gdzie przed Najważniejsze szlaki tysiącami lat wydobywano krzemień do wyrobu prymitywnych narzędzi. Wiele stuleci znakowane później w okolicy powstały liczne zakłady Zgodnie z przyjętymi zasadami znakowania Staropolskiego Okręgu Przemysłowego, do szlaków PTTK najważniejsze piesze trasy dziś stanowiące atrakcję turystyczną doliny długodystansowe mają kolor czerwony. rzeki Kamiennej. Inne szlaki długodystansowe znakuje się na W południowej części województwa kilka niebiesko lub zielono, natomiast krótsze trasy  Rynek w Sandomierzu | Krzysztof Bzowski szlaków pieszych przemierza malowniczą łącznikowe – na żółto i czarno.  Rezerwat Barania Góra | Sylwia Skuta

6 AKTYWNE ŚWIĘTOKRZYSKIE AKTYWNE ŚWIĘTOKRZYSKIE 7 2 TURYSTYKA PIESZA TURYSTYKA PIESZA 2

 Gołoborze na Łysej Górze | Anna Góra-Klauzińska

w Ciosowej oraz rezerwat geologiczny Ka- Ze Świętego Krzyża szlak wiedzie w dół, mienne Kręgi. Później przechodzi się obok w kierunku Paprocic, a niedługo potem wspina renesansowego kościoła w Tumlinie. się na szczyty Pasma Jeleniowskiego. Zarówno Następnie, pośród lasów na północ od na Górze Jeleniowskiej, jak i na najwyższym Kielc, szlak wiedzie ku wzniesieniom Pasma w tym paśmie Szczytniaku znajdują się rezer- Masłowskiego. Ponad Masłowem wznosi się waty przyrody, chroniące niewielkie gołobo- góra Klonówka, znana z osobliwej skały zwanej rza. Szlak kończy się w Gołoszycach, gdzie Diabelskim Kamieniem, stanowiącej znakomity wschodnie krańce Pasma Jeleniowskiego punkt widokowy. Dalej trzeba zejść na dno głę- nikną pośród wzgórz Wyżyny Sandomierskiej.  Zamek Krzyżtopór w Ujeździe | Szymon Pawlak bokiego przełomu rzeki Lubrzanki i ponownie wspiąć się na strome zbocza Radostowej. To już Szlak czerwony Gołoszyce Szlak przebiegający przez Wyżynę Sando- oraz dawne opactwo Cystersów w Koprzywnicy Łysogóry – wkrótce szlak dociera do Świętej mierską jest kontynuacją Głównego Szlaku z późnoromańskim kościołem i romańskim Katarzyny, skąd pnie się przez Puszczę Jodłową – Annopol Świętokrzyskiego. Tu nie zdobywa się górskich kapitularzem. Koniecznie trzeba też zobaczyć terenami Świętokrzyskiego Parku Narodowego Przebieg: Gołoszyce – Modliborzyce – Ujazd szczytów, można za to zobaczyć inne atrakcje, stare miasto w Sandomierzu. Osobliwością przy- na Łysicę. Najwyższy szczyt Gór Świętokrzyskich – Konary – Klimontów – Ossolin – Chobrzany – takie jak imponujące ogromem ruiny zamku rodniczą na trasie są niewielkie Góry Pieprzowe­ porasta las, jest tu również gołoborze. Koprzywnica – Sandomierz – Góry Pieprzowe Krzyżtopór w Ujeździe, czyli wielkiej rezydencji koło Sandomierza, znane ze stanowisk wielu Z grzbietu Łysogór schodzi się do Kakonina – Dwikozy – Czermin – Zawichost – Piotrowice typu palazzo in fortezza. Wśród zabytków sa- rzadkich gatunków roślin ciepłolubnych. Po- z zabytkową chałupą z 1820 r. i zrekonstruowaną – most na Wiśle – Annopol (woj. lubelskie) kralnych wyróżniają się świątynie Klimontowa dziwiać tam można również liczne dzikie róże zagrodą chłopską z XIX w. Wędrując podnóżami Długość: 107 km (barokowa kolegiata, zabytkowy zespół klasz- (aż 15 gatunków), tworzące unikatowe w skali gór, dociera się do Huty Szklanej. Tu z kolei torny Dominikanów i XIX-wieczna synagoga) europejskiej naturalne rosarium. znajduje się Osada Średniowieczna, w której poznać można dawne obyczaje i legendy związane z regionem. Tu również zaczyna się podejście na Święty Krzyż, zwany też Łysą Górą lub Łyścem. Na jego szczycie wznosi się klasztor pobenedyktyński z sanktuarium Relikwii Drze- wa Krzyża Świętego, a ze zrekonstruowanej wieży kościoła można podziwiać rozległy widok. W pobliżu znajduje się platforma usytuowana nad największym gołoborzem w Górach  Góry Pieprzowe | Anna Benicewicz-Miazga Świętokrzyskich.  Święty Krzyż | Adam Śmiałek

8 AKTYWNE ŚWIĘTOKRZYSKIE AKTYWNE ŚWIĘTOKRZYSKIE 9 2 TURYSTYKA PIESZA TURYSTYKA PIESZA 2

Szlak czerwony Busko-Zdrój Szlak niebieski Jędrzejów – Solec-Zdrój – Jedlnica im. ks. Stanisława Przebieg: Busko-Zdrój – Owczary – grodzisko Konarskiego w Szczaworyżu – Góra Kapturowa (303 m n.p.m.) Przebieg: Jędrzejów – Wilanów – Chorzewa – – Sułkowice – Piasek Mały – Zborów – Solec-Zdrój Złotniki – Wygnanów – Żarczyce Małe – Żarczyce Długość: 28 km Duże – Małogoszcz – góra Czubatka (325 m n.p.m.) – Bolmin – Jedlnica Biegnący przez Ponidzie szlak czerwony łączy Długość: 45,5 km dwa uzdrowiska słynące z solankowych wód mineralnych. Początkowo trasa wiedzie wśród Trasa wiedzie przez niewielkie wzniesienia niewysokich wzgórz Garbu Pińczowskiego, Płaskowyżu Jędrzejowskiego, następnie  Muzeum Przyrody i Techniki w Starachowicach | na których zachowały się fragmenty muraw przecina płytką, podmokłą dolinę Białej Nidy, GOS Szczecin ciepłolubnych i płaty roślinności stepowej. by dotrzeć do południowo-zachodnich krań- Następnie zmierza przez płaskie dno Niecki ców Gór Świętokrzyskich. Po drodze warto Szlak czerwony Skarżysko-Ka- Soleckiej aż do centrum niewielkiego uzdro- zobaczyć liczne atrakcje regionu – zaczynając mienna – Kałków-Godów wiska w Solcu-Zdroju. od niezwykłej kolekcji zegarów słonecznych w Muzeum im. Przypkowskich w Jędrzejo- Przebieg: Skarżysko-Kamienna – Marcinków Szlak czerwony Kielce – Chęciny wie. Cennym zabytkiem w tym mieście jest – Wąchock – Starachowice – Dziurów – Brody – także opactwo Cystersów założone w XII w.  Krynki – Kałków-Godów im. Sylwestra Kowalczewskiego Ruiny zamku w Chęcinach | Krzysztof Bzowski Długość: 60 km Przebieg: Kielce, ul. Karczówkowska – góra Choć szlak nie jest długi, to przebiega Karczówka (340 m n.p.m.) – Kielce-Białogon – Kiel- obok wielu interesujących miejsc. Na Szlak aż do Brodów wiedzie wzdłuż rzeki ce-Słowik – góra Patrol (388 m n.p.m.) – jaskinia początku trzeba wspiąć się na objęte Kamiennej, mijając po drodze m.in. średnio- Raj – Góra Zelejowa (372 m n.p.m.) – Chęciny ochroną rezerwatową wzgórze Kar- wieczne opactwo Cystersów w Wąchocku Długość: 20 km czówka z dominującym w panoramie – jeden z najcenniejszych zabytków sztuki Kielc dawnym klasztorem Bernardynów późnoromańskiej na ziemiach polskich. (obecnie Pallotynów). Następnie mija się Innego rodzaju zabytek znajduje się historyczne zakłady hutnicze w dzielnicy w Starachowicach: to wielki piec dawnego Białogon. Tłumnie odwiedzaną atrakcją zakładu hutniczego, na terenie którego jest słynąca z bogatej szaty naciekowej działa obecnie Muzeum Przyrody i Techniki. jaskinia Raj, a wznosząca się blisko Chę- Zmierzając ze Starachowic na wschód doliną cin Góra Zelejowa to rezerwat przyrody Kamiennej, mija się duży zalew. Powstał z bogatą rzeźbą krasową, granią skałek on po przegrodzeniu rzeki tamą w miej- wapiennych i interesującą roślinnością. scowości Brody. Z oryginalnej konstrukcji Góra Zelejowa znana jest też jako do- zachował się okazały przelew z 1840 r. Szlak skonały punkt widokowy. Na końcu trasy kończy się w pobliżu przyciągającego wie- nie można pominąć zabytków Chęcin, lu pielgrzymów sanktuarium maryjnego nad którymi dominują ruiny zamku w Kałkowie-Godowie.  Jaskinia Raj | Adam Śmiałek królewskiego.  Klasztor Cystersów w Jędrzejowie | Krzysztof Bzowski

10 AKTYWNE ŚWIĘTOKRZYSKIE AKTYWNE ŚWIĘTOKRZYSKIE 11 2 TURYSTYKA PIESZA TURYSTYKA PIESZA 2

W Złotnikach stoi kościół z 1666 r., w którym „Sabat Krajno” w Krajnie-Zagórzu, by trafić do został ochrzczony Stanisław Konarski, a w Żar- Ciekot. Znajduje się tu Centrum Edukacyjne czycach Dużych, gdzie się urodził, znajduje „Szklany Dom” i drewniany dworek Stefana się poświęcony mu pomnik. Szlak prowa- Żeromskiego, zbudowany niedawno w miej- dzi dalej przez Małogoszcz, mijając przed scu spalonego w 1900 r. oryginalnego dworu, miastem mogiły powstańców styczniowych, w którym pisarz przyszedł na świat. Na koniec a następnie dwa zabytkowe kościoły z XVI w. szlak przechodzi przez malowniczy przełom Po przejściu przez Łososinę, zwaną Wierną rzeki Lubrzanki i dociera nad brzeg zalewu Ce- Rzeką, trzeba wspiąć się na Czubatkę. Góra dzyna obok miejscowości o tej samej nazwie. ta znana jest ze skalnej grzędy wapiennej na szczycie. Nim dotrze się do końca szlaku,  Dworek Stefana Żeromskiego w Ciekotach | Szlak niebieski Gołoszyce można jeszcze odwiedzić późnorenesansowy Krzysztof Bzowski kościół w Bolminie. – Dwikozy Przebieg: Gołoszyce – Łężyce – Zochcin – Opatów – Malice Kościelne – Pielaszów – Dacharzów – Szlak niebieski Pińczów  Wiślica | Krzysztof Pęczalski Szlak niebieski Wąchock Wilczyce – Nowe Kichary – Dwikozy – Wiślica cenne renesansowe zabytki: kościoły i klasz- – Cedzyna Długość: 50 km Przebieg: Pińczów – rezerwat Pieczyska – Gro- tory paulinów i franciszkanów oraz synagogę. Przebieg: Wąchock – Wykus – Sieradowice – Bo- chowiska – Las Winiarski – Wełecz – Busko-Zdrój Nad miasteczkiem na wzgórzu stoi charak- dzentyn – Miejska Góra (426 m n.p.m.) – Święta Ka- Jest to trasa alternatywna dla czerwonego – Siesławice – Chotelek – Skorocice – jaskinia terystyczna kaplica św. Anny. Dalej szlak tarzyna – Ciekoty – Mąchocice Kapitulne – Cedzyna szlaku z Gołoszyc do Annopola i znacznie w Aleksandrowie – Las Chocholski – Brzezie-Gluzy prowadzi przez niewysokie, lecz strome Góry Długość: 45,5 km od niego krótsza. Prowadzi również przez – Chotel Czerwony – Gorysławice – Wiślica Pińczowskie. Na skraju wsi Wełecz rośnie Wyżynę Sandomierską, od wschodniego Długość: 40 km niezwykły pomnik przyrody: „sosną kroczą- Szlak ten przecina Góry Świętokrzyskie krańca Gór Świętokrzyskich, u stóp Pasma ca”, która kształtem przypomina pająka na na osi północ–południe, wiodąc od bram Jeleniowskiego. Po drodze koniecznie trze- Można powiedzieć, że ten szlak to „Ponidzie długich odnóżach – drzewo ma kilkanaście średniowiecznego opactwa Cystersów ba zobaczyć zabytki Opatowa z romańską w pigułce”. W Pińczowie warto zwiedzić korzeni, wznoszących się wysoko nad w Wąchocku przez często podmokłe ostępy kolegiatą na czele oraz osobliwe Podziemia ziemią. Następnie szlak wiedzie do urokli- Sieradowickiego Parku Krajobrazowego. wego Buska-Zdroju – uzdrowiska słynącego Ich niedostępność wykorzystali powstańcy z leczniczych wód mineralnych. Osobliwa styczniowi pod dowództwem gen. Mariana roślinność, a przede wszystkim niezwykły Langiewicza, zakładając tu swój obóz, a także kras gipsowy to atrakcje rezerwatu Skorocice, partyzanci AK mjra Jana Piwnika „Ponurego” z kolei w Chotlu Czerwonym i Gorysławicach w okresie II wojny światowej obozujący zachowały się wiejskie kościoły gotyckie. Na w uroczysku Wykus. koniec trzeba zwiedzić zabytki Wiślicy, m.in. Po pokonaniu trudnych orientacyjnie okazałą gotycką kolegiatę fundacji króla Kazi- lasów trafia się do Bodzentyna z okazałą go- mierza Wielkiego z bezcenną romańską „płytą tycką kolegiatą oraz ruinami zamku biskupów orantów” w podziemiach oraz piękny Dom krakowskich. Następnie przez Świętokrzyski Długosza. Dużą wartość historyczną mają Park Narodowy wędruje się do Świętej Ka- także relikty budowli wczesnoromańskich, tarzyny – to znów odcinek leśny, bowiem odkrytych podczas prac archeologicznych, rozciąga się tu Puszcza Jodłowa. Dalej szlak   Park Rozrywki i Miniatur „Sabat Krajno”  Kaplica św. Anny w Pińczowie | Anna Benicewicz-Miazga i wały wielkiego grodziska nad Nidą. prowadzi w pobliżu Parku Rozrywki i Miniatur w Krajnie-Zagórzu | Adam Śmiałek

12 AKTYWNE ŚWIĘTOKRZYSKIE AKTYWNE ŚWIĘTOKRZYSKIE 13 2 TURYSTYKA PIESZA TURYSTYKA PIESZA 2

królewskiego oraz ciekawych zabytków w sa- hutniczego. Wcześniej można jeszcze odwie- mym miasteczku. Następnie prowadzi w pobliżu dzić nowe sanktuarium w Kałkowie i zabytko- rezerwatów przyrody Góra Zelejowa i Góra Żako- wy kościółek romański w Grzegorzowicach. wa z jaskinią Piekło, a także w sąsiedztwie sławnej Szlak kończy się na szczycie Łysej Góry, przy jaskini Raj. Poprzez strome wzniesienia Pasma sanktuarium Relikwii Drzewa Krzyża Święte- Zgórskiego: góry Zieloną i Patrol, trafia się do go i obok najrozleglejszego gołoborza Gór dzielnicy Kielc – Słowika. Potem można zdobyć Świętokrzyskich. dwa szczyty dominujące w panoramie miasta: Pierścienicę i Telegraf. Z obu rozciąga się widok na Szlak niebieski Kuźniaki – stolicę województwa świętokrzyskiego. Następ- nie przez zalesione wzgórza mniej znanych pasm: Pogorzałe Daleszyckiego, Cisowskiego i Orłowińskiego  Centrum Kulturowo-Archeologiczne w Nowej Słupi | Przebieg: Kuźniaki – Góra Dobrzeszowska Adam Śmiałek szlak wiedzie aż do Łagowa z późnogotyckim (364 m n.p.m.) – Jóźwików – Mościska Duże – kościołem z elementami renesansowymi. z wapiennymi skałkami w okolicach Bałtowa. Sielpia Wielka – Piekło – Końskie – Stara Kuźnica – W samym Bałtowie nie brak atrakcji – na Furmanów – rezerwat Skałki Piekło pod Niekłaniem Szlak niebieski Tarłów – Bałtowski Kompleks Turystyczny składają się – Rędocin – Pogorzałe k. Skarżyska-Kamiennej m.in. pierwszy w Polsce Jura Park oraz stacja Długość: 81 km Święty Krzyż narciarska Szwajcaria Bałtowska. Dalej trasa Przebieg: Tarłów – Potoczek – Wólka Pętkowska prowadzi do wielkiej osobliwości archeolo- Tę trasę można uznać za kontynuację Głów-  Kolegiata w Opatowie | Krzysztof Pęczalski – Bidzińszczyzna – Bałtów – Krzemionki – Dębowa gicznej – rezerwatu Krzemionki Opatowskie nego Szlaku Świętokrzyskiego – wiedzie Wola – Kunów – Nietulisko Małe – Witulin – Kał- z pozostałościami prehistorycznych kopalń ona z północno-zachodnich krańców Gór Opatowskie wydrążone w miękkich skałach ków – Pawłów – Pokrzywnica – Grzegorzowice krzemienia pasiastego. Znacznie młodsze, Świętokrzyskich przez Wzgórza Koneckie pod miastem. Z Opatowa szlak wiedzie aż – Nowa Słupia – Łysa Góra (inaczej Święty Krzyż, choć i tak liczące niemal dwa tysiące lat były w okolice Skarżyska-Kamiennej. Wędrówkę do Dwikozów niezwykle malowniczą doliną 595 m n.p.m.) znaleziska z Nowej Słupi, do której dociera rozpoczyna się w Kuźniakach, skąd znaki Opatówki. Długość: 95 km się pod koniec wędrówki szlakiem. Odkryto szlaku prowadzą przez Pasmo Dobrzeszow- w niej pozostałości starożytnego ośrodka skie z leśnym rezerwatem przyrody Góra Szlak zaczyna się w Tarłowie i wiedzie po- Dobrzeszowska, a następnie przez rozległe Szlak niebieski Chęciny – Łagów przez urokliwy przełom rzeki Kamiennej, ostępy Lasów Koneckich. Tam zobaczyć Przebieg: Chęciny – Góra Żakowa (352 m n.p.m.) meandrującej pośród niewysokich wzgórz można osobliwe skałki piaskowcowe: – Szewce-Zawada – Góra Zielona (372 m n.p.m.) Piekło Gatniki, a przede wszystkim Skałki – góra Patrol (388 m n.p.m.) – Kielce-Słowik – Piekło pod Niekłaniem. Po drodze warto góra Pierścienica (367 m n.p.m.) – góra Telegraf zwiedzić Muzeum Zagłębia Staropolskiego (408 m n.p.m.) – Kielce-Bukówka – Niesta- w dawnych zakładach metalurgicznych chów – Brzechów – Daleszyce – Góra Stołowa w Sielpi Wielkiej oraz mechaniczną kuźnię (423 m n.p.m.) – Widełki – góra Zamczysko w Starej Kuźnicy. W tej pierwszej miejsco- (422 m n.p.m.) – Sędek – Łagów wości można również wypocząć na plaży Długość: 69 km z popularnym kąpieliskiem. Szlak prowadzi też przez centrum Końskich, gdzie warto Trasa biegnie pośród pasm południowej zobaczyć gotycki kościół oraz kompleks części Gór Świętokrzyskich. Rozpoczyna się pałacowo-parkowy dawnej rezydencji  w Chęcinach, znanych z okazałych ruin zamku Jura Park Bałtów | Sylwia Skuta  Skałki Piekło pod Niekłaniem | Sylwia Skuta Małachowskich.

14 AKTYWNE ŚWIĘTOKRZYSKIE AKTYWNE ŚWIĘTOKRZYSKIE 15 2 TURYSTYKA PIESZA

Szlak zielony Stopnica – Grochowiska Przebieg: Stopnica – Szczaworyż – Zbrodzice – Szaniec – Grochowiska Długość: 37 km

Malownicza trasa wiedzie pośród niewysokich wzgórz Garbu Pińczowskiego. Na początku wędrówki koniecznie trzeba zatrzymać się przy cennym, odbudowanym ze zniszczeń  Pałac w Kurozwękach | GOS Szczecin wojennych, gotyckim dwunawowym kościele św. Piotra i św. Pawła w Stopnicy. Interesujące tamtejszy zabytkowy kościół św. Bartłomieja. mogą być również inne świątynie: późno- Następnie szlak prowadzi do Pustelni Złote- renesansowa w Szczaworyżu oraz gotycka go Lasu, czyli kościoła i dawnego klasztoru w Szańcu. Kamedułów w Rytwianach. W Połańcu, obok kopca Kościuszki, szlak dobiega do Wisły i dalej wiedzie na północ ku wzniesieniom Szlak zielony Chańcza – Wyżyny Sandomierskiej. Tam warto zatrzymać Pielaszów się w sanktuarium maryjnym w Sulisławicach oraz zwiedzić świątynie Klimontowa: monu- Przebieg: Chańcza – Korytnica – Kurozwęki – mentalną barokową kolegiatę, kościół i klasz- Staszów – Rytwiany – Połaniec – Tursko Małe – Nie- tor Dominikanów z licznymi elementami krasów – Osiek – Sulisławice – Klimontów – Górki renesansowymi oraz XIX-wieczną synagogę. Klimontowskie – Goźlice – Kleczanów – Pielaszów W niedalekim Ossolinie zachowały się resztki Długość: 110 km ogromnej niegdyś rezydencji Ossolińskich.

Długi szlak prowadzi najpierw wzdłuż rze- ki Czarnej Staszowskiej, następnie zaś ku wzgórzom Wyżyny Sandomierskiej aż do malowniczej doliny Opatówki. Wędrówkę rozpoczyna się nad brzegiem największego akwenu w województwie świętokrzyskim, czyli zbiornika zaporowego Chańcza. Dalej trasa wiedzie do Kurozwęk – obok baroko- wego pałacu Popielów, wzniesionego na pozostałościach średniowiecznego zamku, przechadzają się najprawdziwsze bizony z tu- tejszej hodowli! Później można zatrzymać się  Pustelnia Złotego Lasu w Rytwianach | przy rozległym rynku w Staszowie i odwiedzić Anna Benicewicz-Miazga

16 AKTYWNE ŚWIĘTOKRZYSKIE turystyka rowerowa 3 TURYSTYKA ROWEROWA TURYSTYKA ROWEROWA 3

długodystansowego Wschodniego Szlaku Rowerowego Green Velo. Inne, krótsze trasy dają możliwość zaplanowania wielu wycieczek rowerowych po różnych częściach województwa świętokrzyskiego. Wschodni Szlak Rowerowy Green Velo Przebieg na terenie województwa święto- krzyskiego: Sandomierz – Klimontów – Konary – Ujazd – Iwaniska – Raków – Borków – Kielce  Góra Miedzianka | Krzysztof Pęczalski – Podzamcze Piekoszowskie – Oblęgorek – Sielpia  Zamek Krzyżtopór w Ujeździe | Krzysztof Pęczalski Wielka – Końskie W Górach Świętokrzyskich i wokół nich nie Długość na terenie województwa świętokrzy- Trasę poprowadzono tak, aby turyści mogli także tereny województwa podkarpackiego). brak atrakcji, a turystyce rowerowej sprzyja skiego: 210 km odetchnąć od zgiełku wielkich miast, poznając Na szlaku znalazły się liczne zabytki sztuki sieć znakowanych szlaków. Odległości mię- naturalne bogactwo wschodniej części Polski. sakralnej, poczynając od kościołów Sando- dzy ciekawymi miejscami są niewielkie, sieć Wschodni Szlak Rowerowy Green Velo jest Dlatego też wiedzie ona m.in. przez 5 par- mierza (m.in. gotyckiej katedry i późnoromań- tras – gęsta, a zmieniające się krajobrazy najdłuższą oznakowaną trasą rowerową ków narodowych i 15 krajobrazowych oraz skiego kościoła Dominikanów) i olśniewającej i liczne wzniesienia sprawiają, że widoki są w Polsce, biegnącą w całości po drogach w sąsiedztwie wielu rezerwatów przyrody. barokowej kolegiaty w Klimontowie, poprzez urozmaicone. z utwardzoną nawierzchnią. Wraz z łącznikami Wyprawa szlakiem Green Velo to również oka- XVII-wieczny kościół Świętej Trójcy i dawny W niniejszym rozdziale opisano naj- ma aż 2079,5 km. Szlak łączy pięć woje- zja do poznania dziedzictwa kulturowego – na zbór ariański w Rakowie, po kielecką baroko- ciekawsze szlaki rowerowe w regionie, wództw: warmińsko-mazurskie, podlaskie, trasie jest ponad 400 zabytków! – związanego wą katedrę i klasztor na wzgórzu Karczówka przede wszystkim świętokrzyski odcinek lubelskie, podkarpackie i świętokrzyskie. z kilkoma narodami oraz z czterema religiami. czy wreszcie gotycki kościół św. Mikołaja Szlak podzielono na 12 krain, zwanych w Końskich. „królestwami rowerowymi”. Cała trasa została Trasa wiedzie też obok zamków, rezydencji czytelnie oznakowana, przygotowano rów- pałacowych i dworków – tu warto wspo- nież nowe odcinki utwardzonych dróg ro- mnieć o monumentalnych ruinach zamku werowych, a żeby zapewnić bezpieczeństwo Krzyżtopór w Ujeździe, olśniewającym re- rowerzystów, przebudowano wiele skrzyżo- nesansowym pałacu biskupów krakowskich wań z ruchliwymi szosami oraz zbudowano kilkadziesiąt mostów i kładek rowerowych. Do użytku oddano także 228 miejsc obsługi rowerzystów (MOR). Są one wyposażone w wiaty, ławki i tablice informacyjne oraz kosze na śmieci, a część również w toalety. Świętokrzyski odcinek Green Velo ma 210 km długości i przebiega przez obszar dwóch „królestw rowerowych”: Gór Święto- krzyskich i okolic oraz Ziemi Sandomierskiej  Zamek w Sandomierzu | Krzysztof Pęczalski i Doliny Dolnego Sanu (to ostatnie obejmuje  Witacz szlaku Green Velo w Kielcach | Sylwia Skuta

18 AKTYWNE ŚWIĘTOKRZYSKIE AKTYWNE ŚWIĘTOKRZYSKIE 19 3 TURYSTYKA ROWEROWA TURYSTYKA ROWEROWA 3

w Kielcach, wreszcie Pałacyku Henryka Sien- rowerzystów (MOR) szlaku Green Velo kiewicza w Oblęgorku. Ciekawe są również w Parku Kultury i Wypoczynku „Stadion”. ruiny renesansowej rezydencji w Podzamczu Kamienisty grunt, strome zbocza i liczne Piekoszowskim oraz zamek królewski w San- nierówności sprawiają, że do przejechania domierzu. Nie można zapomnieć o zabytkach tras potrzebne są doświadczenie i nie lada techniki, związanych z dawnym Staropolskim umiejętności. Okręgiem Przemysłowym. Na uwagę zasługu- Na górze Telegraf przygotowano bardzo je zwłaszcza Muzeum Zagłębia Staropolskiego trudny szlak o długości 3,3 km, znakowany w Sielpi Wielkiej wraz z utworzonym na na niebiesko (podobnie jak na Pierścienicy). potrzeby dawnego zakładu metalurgiczne-  Na szlaku w okolicach Pierścienicy | Sylwia Skuta Wiele razy był on wykorzystywany jako trasa  Mur oporowy w Bobrzy | Krzysztof Pęczalski go zalewem na rzece Czarna. Dziś zbiornik zawodów kolarstwa górskiego. w Sielpi służy celom rekreacyjnym, podobnie lokalnymi trasami rowerowymi, jak i poza Wielką atrakcją Telegrafu jest możliwość Staropolskiego Okręgu Przemysłowego (ruiny jak inne sztuczne akweny na trasie: Chańcza oznakowanymi szlakami – aby nie zgubić uprawiania downhillu. Na szczyt można się huty Józef w Samsonowie i pozostałości muru oraz zalew w Borkowie. się po drodze, ze strony internetowej można szybko dostać dzięki całorocznej kolejce oporowego w Bobrzy). Przejazd szlakiem to Długie odcinki szlaku prowadzą obok pobrać ich opisy w wersji elektronicznej wraz krzesełkowej, wyposażonej w specjalne haki również okazja do podziwiania malowniczych parków krajobrazowych: Cisowsko-Orło- z danymi GPS. do przewozu rowerów. Zjazd ma ok. 500 m krajobrazów, szczególnie w okolicy Oblęgorka, wińskiego, Chęcińsko-Kieleckiego i Suche- długości, przy przewyższeniu osiągającym gdzie trasa wiedzie u podnóży Baraniej Góry dniowsko-Oblęgorskiego, a także przez 100 m. Trasa jest bardzo trudna, wymaga i przecina grzbiet Pasma Oblęgorskiego. Długie lasy w okolicach Końskich. Ewenementem dużych umiejętności oraz odpowiedniego odcinki wiodą przez lasy Suchedniowsko-Ob- na świętokrzyskim odcinku Green Velo są Kielce i okolice roweru. lęgorskiego Parku Krajobrazowego. odsłonięcia skał w dawnych kamieniołomach Szlak poprowadzono przede wszystkim – chronione jako rezerwaty geologiczne i po- Stok narciarski Telegraf drogami asfaltowymi, trafiają się jednak mniki przyrody. Trasa przebiega m.in. tuż Wyczynowe szlaki rowerowe na ul. Narciarska 6, 25-214 Kielce, tel.: +48 41 3687426, również odcinki dróg polnych, szutrowych obok znanych rezerwatów Biesak-Białogon, górach Pierścienica i Telegraf www.rekreacja.kielce.pl oraz duktów leśnych. Podjazdy i zjazdy są Kadzielnia i Wietrznia w Kielcach. w Kielcach krótkie i niezbyt strome, dzięki czemu jest Planując wyprawę szlakiem Green Velo, Czerwony szlak rowerowy to trasa raczej łatwa. warto zajrzeć na jego stronę internetową: Usytuowane na południe od centrum W okolicy Zagnańska amatorzy jazdy te- www.greenvelo.pl. Umieszczono tam m.in. Kielc, porośnięte lasami wzniesienia Pasma powiatu kieleckiego renowej mogą pokonać dodatkowo niedługi propozycje dodatkowych wycieczek zarówno Posłowicko-Dymińskiego są doskonałymi Przebieg: Porzecze – Oblęgorek – Oblęgór Wido- (14 km) niebieski szlak rowerowy wokół terenami rekreacyjnymi. Na zboczach ma – Malmurzyn – Piaski – Mniów – Serbinów Zagnańska. Pierścienicy (367 m n.p.m.) i Kamiennej – Rogowice – Długojów – Samsonów-Piechotne Góry (366 m n.p.m.), a także Telegrafu – Jasiów – Zagnańsk – Samsonów – Kołomań – (408 m n.p.m.) wytyczono szlaki przeznaczone Umer – Ćmińsk – Bobrza – Porzecze dla doświadczonych rowerzystów górskich. Długość: 57 km Na Pierścienicy znajdują się dwie pętle – znakowana na niebiesko trasa Atrakcyjna krajobrazowo trasa zatacza pętlę, trudna (niebieska sylwetka pochylonego pozwalając zwiedzić wiele ciekawych miejsc. kolarza na białym tle, 11 km) i znakowana Wśród mijanych atrakcji są m.in. Pałacyk Henry- na czerwono trasa wyczynowa (2,7 km). ka Sienkiewicza w Oblęgorku (Oddział Muzeum Biegną one głównie leśnymi ścieżkami, Narodowego w Kielcach), dąb Bartek – jedno  Rowerzyści MTB | Krzysztof Pęczalski a zaczynają się obok miejsca obsługi z najstarszych drzew w Polsce, oraz zabytki  Dąb Bartek | Krzysztof Bzowski

20 AKTYWNE ŚWIĘTOKRZYSKIE AKTYWNE ŚWIĘTOKRZYSKIE 21 3 TURYSTYKA ROWEROWA TURYSTYKA ROWEROWA 3

Góry Świętokrzyskie

Żółty szlak wokół Pasma Masłowskiego Przebieg: Ciekoty – Mąchocice Scholasteria – Ma- słów Oboźna Droga – Podklonówka – Klonówka (473 m n.p.m.) – Diabelski Kamień – Ameliówka  Świętokrzyskie lasy | Krzysztof Pęczalski  Osada Średniowieczna w Hucie Szklanej | Anna Benicewicz-Miazga, Anna Góra-Klauzińska – Ciekoty Długość: 13 km w którym urodził się Stefan Żeromski. Stąd do szosy w przełomie Lubrzanki. Ta niewiel- szlak prowadzi u podnóży północnych ka rzeka utworzyła tu malowniczą dolinę, Zielony szlak rowerowy wokół Krótka trasa tworząca pętlę przeznaczona zboczy Pasma Masłowskiego, by od strony przebijając się pomiędzy szczytami Pasma jest dla amatorów jazdy terenowej. Stromy zachodniej (wraz z czerwonym szlakiem Masłowskiego. Wkrótce potem wycieczka Bielin – duża pętla podjazd polną drogą na Klonówkę i następnie pieszym) pokonać męczący podjazd na kończy się w punkcie startu. Przebieg: Bieliny – Porąbki – Kakonin – Podlesie – przejazd grzbietem Pasma Masłowskiego szczyt Klonówki. Z tego wzniesienia można W Ciekotach, przy Centrum Eduka- Huta Podłysica – Huta Szklana – Święty Krzyż (Łysa poniżej góry Dąbrówka wymagają dobrej podziwiać panoramę zachodniej części Gór cyjnym „Szklany Dom”, rozpoczynają się Góra) – Huta Szklana – Bartoszowiny – Lechów kondycji, niezbędny jest również rower Świętokrzyskich. Nieco dalej na grzbiecie również dwie inne, krótsze trasy. Szlak – Makoszyn – Czaplów – Bieliny górski. znajduje się pomnik przyrody Diabelski niebieski (11 km) wiedzie przez przełom Długość: 36 km Wycieczkę można rozpocząć przy Cen- Kamień (zwany również Wielkim Kamieniem). Lubrzanki nad zalew w Cedzynie oraz do trum Edukacyjnym „Szklany Dom” oraz drew- Jest to skała kwarcytowa, stanowiąca zakoń- Woli Kopcowej w pobliżu Kielc. Szlak zie- Tuż poniżej ciemnej zieleni Puszczy Jodłowej, nianym dworku wzniesionym w ostatnich czenie grzbietu Klonówki. Dalej, omijając lony prowadzi natomiast z Ciekot prosto porastającej najwyższy grzbiet Gór Święto- latach w miejscu spalonego w 1900 r. dworu, wierzchołek Dąbrówki, szlak wiedzie w dół do Świętej Katarzyny (6 km). krzyskich – Łysogóry – rozciąga się rolnicza

 Diabelski Kamień | Sylwia Skuta  Okolice Bielin | Krzysztof Pęczalski

22 AKTYWNE ŚWIĘTOKRZYSKIE AKTYWNE ŚWIĘTOKRZYSKIE 23 3 TURYSTYKA ROWEROWA TURYSTYKA ROWEROWA 3

można po specjalnym pomoście przejść się ją jedynie na niektórych odcinkach, wio- nad największym gołoborzem w Górach dąc głęboką doliną Świśliny, a następnie Świętokrzyskich. Ze Świętego Krzyża zjeżdża przemierzając wyżynne tereny Płaskowyżu się do Huty Szklanej, stamtąd w kierunku Suchedniowskiego. Bartoszowin, by następnie, pokonując wznie- Jadąc tą trasą, można zobaczyć wiele sienia Pasma Bielińskiego, wrócić bocznymi zabytków poprzemysłowych dawnego Sta- drogami do Bielin. ropolskiego Okręgu Przemysłowego. Warto W okolicach Bielin można wybrać się na zatrzymać się przy ruinach walcowni w Nie- wycieczkę także żółtym szlakiem rowero- tulisku Fabrycznym, w Brodach przy wielkiej  Święty Krzyż | Adam Śmiałek wym – znanym jako „Mała Pętla” – o długości tamie na rzece Kamiennej z oryginalnym 15 km. To trasa bardzo łatwa, poprowadzona po przelewem w stylu klasycystycznym z 1840 r. kraina Doliny Kielecko-Łagowskiej, przecięta drogach asfaltowych oraz, częściowo, leśnych. czy przy zabytkowym zakładzie hutniczym dużo niższym Pasmem Bielińskim. Z Bielin w Starachowicach, gdzie obecnie działa prowadzi przez nią szlak o charakterze pętli. Muzeum Przyrody i Techniki. Najpierw wiedzie on do Kakonina, gdzie Dolina Kamiennej Na trasie nie brak też zabytków innego  Leśnym szlakiem | Marcin Kowalczyk znajduje się zabytkowa chałupa z 1820 r. rodzaju. Są to m.in. kościół św. Władysława i zrekonstruowana zagroda chłopska z XIX w. w Kunowie, dawna fabryka tektury w Witulinie, samochodowego. Jego większą część da Następnie dociera do Huty Szklanej, w której Niebieski Szlak Zabytków sanktuarium Matki Bożej Bolesnej w Kałkowie- się pokonać zwykłym rowerem trekkin- warto zatrzymać się w Osadzie Średniowiecz- Techniki Doliny Kamiennej -Godowie, a przede wszystkim wspaniałe póź- gowym, pewne problemy może sprawić nej, poznając dawne obyczaje i legendy noromańskie opactwo Cystersów w Wąchocku. jedynie leśny odcinek wzdłuż bagnistej związane z regionem. Następnie zaczyna Przebieg: Ostrowiec Świętokrzyski – Kunów Szlak wiedzie głównie lokalnymi drogami doliny Kamiennej między Marcinkowem się podjazd aż na szczyt Łysej Góry, zwanej – Nietulisko Duże – Kałków-Godów – Brody – i leśnymi duktami zamkniętymi dla ruchu a Skarżyskiem-Kamienną. również Świętym Krzyżem (595 m n.p.m.). Starachowice – Wąchock – Skarżysko-Kamienna Na wierzchołku, obok widocznej z daleka Długość: 81,5 km wieży telewizyjnej, stoi dawny klasztor Be- nedyktynów z sanktuarium Relikwii Drzewa Szlak ten biegnie przez północną część wo- Krzyża Świętego. Wieża kościelna to dobry jewództwa świętokrzyskiego, w dużej części punkt widokowy. Dodatkowo w pobliżu wzdłuż doliny rzeki Kamiennej. Opuszcza

 Ruiny walcowni w Nietulisku Fabrycznym | Joanna Gorlach  Opactwo Cystersów w Wąchocku | arch. UMWŚ

24 AKTYWNE ŚWIĘTOKRZYSKIE AKTYWNE ŚWIĘTOKRZYSKIE 25 3 TURYSTYKA ROWEROWA TURYSTYKA ROWEROWA 3

Żółty Bałtowski Szlak Rowerowy Kamiennej, do której szlak wraca w Pętko- wicach. Stąd do Bałtowa jedzie się wzdłuż Przebieg: Bałtów – Zamoście – Lemierze – Ulów rzeki, mijając po drodze m.in. największy park – Kolonia Pętkowice – Pętkowice – Skarbka Górna linowy w Polsce we wsi Skarbka (zob. s. 73), – Skarbka Dolna – Bałtów a następnie – już w samym Bałtowie – atrakcje Długość: 21 km skupione wokół Jura Parku. Z Bałtowa można wyruszyć także na krót- W centrum Bałtowa zaczyna się i kończy żółty szą wycieczkę – po północnej stronie doliny szlak rowerowy, pozwalający zwiedzić okolice Kamiennej niebieskim szlakiem o długości tej miejscowości. Początkowo trzeba udać 12 km. Jego główną atrakcją są malownicze się ruchliwą drogą wojewódzką w kierunku wąwozy lessowe w rezerwacie Modrzewie. Ostrowca Świętokrzyskiego. To atrakcyjny widokowo odcinek, bowiem trasa prowa- dzi głęboką doliną rzeki Kamiennej, która Okolice Końskich utworzyła tu malowniczy przełom pomiędzy stromymi, zalesionymi wzgórzami. Na ich zbo- czach przebłyskują pośród zieleni wapienne Czerwony szlak rowerowy skałki. Szlak mija okazały barokowy kościół wokół Końskich Matki Boskiej Bolesnej oraz park z pałacem książąt Druckich-Lubeckich z końca XIX w. Za Przebieg: Sielpia Wielka – Piekło – Piła – Stara  Muzeum Zagłębia Staropolskiego w Sielpi Wielkiej | Joanna Gorlach tymi zabytkami opuszcza się główną szosę, Kuźnica – Drutarnia – Młynek Nieświński – Barycz kierując się w stronę Ulowa. Po przekroczeniu – Kornica – Proćwin – Modliszewice – Sierosławice czekają tu oznakowane i dobrze utrzymane Czarnej można zwiedzić Muzeum Zagłębia rzeki trzeba przez las podjechać krótko, lecz – Nowy Kazanów – Stary Kazanów – Brody Stare szlaki rowerowe, a także kilka interesujących Staropolskiego. Następnie boczna leśna droga stromo na wzgórza ponad doliną. Droga – Stary Dziebałtów – Sielpia Wielka atrakcji. Część z nich można zwiedzić, po- wiedzie do ukrytej wśród lasów miejscowości przecina tu rezerwat leśny Ulów. Długość: 42,7 km dążając czerwonym szlakiem, który tworzy Piekło. Tu warto na chwilę zboczyć z trasy i udać Kolejny odcinek trasy wiedzie pośród dużą pętlę. się oddalonych o pół kilometra od wsi skałek niewielkich zagajników, pól i małych miej- Okolice Końskich to świetne miejsce na wy- Początek i koniec trasy znajduje się w Sielpi Piekło-Gatniki. Dalej z Piekła szlak prowadzi scowości, przecinając wielkie zakole doliny cieczki rowerowe – na turystów-cyklistów Wielkiej, gdzie obok dużego zalewu na rzece przez rozległe kompleksy leśne. W okolicach miejscowości Piła krótki fragment trasy wiedzie wzdłuż ruchliwej drogi krajowej nr 42. Na- stępnie, znów jadąc przez lasy, dociera się do Starej Kuźnicy z doskonale zachowaną kuźnią mechaniczną. Potem, przez tereny zalesione i mniejsze miejscowości, szlak doprowadza do Modliszewic, gdzie zachował się bastejowy dwór obronny z końca XVI w. Kolejny odci- nek trasy, niemal do samej Sielpi, wiedzie po terenie otwartym, mijając wsie na zachód od Końskich. Można w nich odszukać kilka mniej  Dwór obronny w Modliszewicach | znanych zabytków, m.in. XVIII-wieczny klasztor  Sielpia – most | Krzysztof Pęczalski Anna Góra-Klauzińska Bernardynów w Nowym Kazanowie.

26 AKTYWNE ŚWIĘTOKRZYSKIE AKTYWNE ŚWIĘTOKRZYSKIE 27 3 TURYSTYKA ROWEROWA TURYSTYKA ROWEROWA 3

i kieruje się ku północnym przedmieściom, by bocznymi drogami wyprowadzić rowe- rzystów na otwarty teren. Dalej podąża się pośród malowniczych wzgórz, by następnie zjechać stromo do wąskiej doliny Opatówki. W Nowych Kicharach mija się ruiny baszty, stanowiącej pozostałość XVII-wiecznego folwarku benedyktynek. Szlak prowadzi doliną Opatówki aż do Dwikóz, gdzie skręca na południe, podążając skrajem doliny Wisły. Potem trzeba jeszcze pokonać kilka wzgórz, by dotrzeć do rezerwatu Góry Pieprzowe. Chroni on niewielkie wzniesienia pocięte wąwozami i porośnięte ciekawą roślinno- ścią, wśród której występuje m.in. 15 ga-  Rezerwat Górna Krasna | Anna Benicewicz-Miazga tunków dzikich róż, tworzących unikatowe, naturalne rosarium. Następnie szlak wraca rezerwat Górna Krasna (413 ha) – największy wzdłuż Wisły do centrum Sandomierza. Zielony Szlak Rowerowy w województwie świętokrzyskim. Obejmuje  Brama Opatowska w Sandomierzu | on rozlewiska rzeki Krasnej z szuwarowiskami, Krzysztof Pęczalski Szlak czarny Doliny Krasnej łąkami i podmokłymi lasami, stanowiącymi Przebieg: Sielpia Wielka – Miedzierza – Strażnica siedlisko wielu gatunków ptaków oraz roślin. „Sandomierskie krajobrazy” – Przyłogi – Kamienna Wola – Adamek – Komorów Ostatnią miejscowością na szlaku jest Czarniec- Ziemia sandomierska Przebieg: Sandomierz – Ocinek – Wysia- – Krasna – Serbinów – Rogowice – Długojów – ka Góra. W okresie międzywojennym było to dłów – Kolonia Lenarczyce – Kobierniki – Szałas – Luta – Krasna – Duraczów – Błotnica popularne uzdrowisko, wykorzystujące leczni- Andruszkowice – most na rzece Koprzywiance – Czarniecka Góra cze właściwości wód mineralnych z tutejszych Szlak niebieski – Zawisełcze – Sandomierz Długość: 52,1 km źródeł. Współcześnie działa tu Świętokrzyskie „Sandomierskie krajobrazy” Długość: 22 km Centrum Rehabilitacji, w którym można sko- To znakomita trasa na łatwą, choć długą wy- rzystać m.in. z kąpieli w krytych basenach. Przebieg: Sandomierz – Rzeczyca Sucha – Szlak ten tworzy pętlę, wiodąc przede cieczkę. Do jej pokonania wystarczy zwykły Nowe Kichary – Dwikozy – Mściów – Nowy wszystkim lokalnymi drogami asfaltowy- rower trekkingowy. Wielkim atutem szlaku Kamień – Kamień Łukawski – Sandomierz mi, ale również polnymi o nieutwardzonej jest to, że przebiega on przez rozległe kom- Długość: 24 km nawierzchni. Jest to trasa średnio trudna, pleksy leśne oraz niewielkie miejscowości lepiej pokonać ją na rowerze górskim. ukryte na śródleśnych polanach. Łatwa trasa o charakterze pętli wiedzie Z Sandomierza wyruszyć można sprzed Wycieczkę można rozpocząć, zwiedzając przez wzgórza pocięte lessowymi wąwo- średniowiecznej Bramy Opatowskiej. Dalej trasa Muzeum Zagłębia Staropolskiego w Sielpi zami, charakterystycznymi dla ziemi san- biegnie obok barokowego klasztoru Benedykty- Wielkiej. Stamtąd szlak biegnie głównie domierskiej. Wycieczkę można rozpocząć nek i, wraz z niebieskim szlakiem, kieruje się na lokalnymi drogami o niewielkim natężeniu przed średniowieczną Bramą Opatowską, obrzeża miasta. Tam, po przekroczeniu głównej ruchu, a także krótkimi odcinkami dróg stanowiącą część dawnych obwarowań szosy (drogi krajowe nr 79 i 77), szlaki rozdzie- leśnych przez obszary o dużych walorach Sandomierza. Następnie szlak przebiega lają się. Czarny wiedzie pośród podmiejskich  przyrodniczych. Najcenniejsze tereny chroni Na szlaku | Krzysztof Pęczalski obok barokowego klasztoru Benedyktynek zabudowań i przez łagodne wzgórze, rozcięte

28 AKTYWNE ŚWIĘTOKRZYSKIE AKTYWNE ŚWIĘTOKRZYSKIE 29 3 TURYSTYKA ROWEROWA

Dość długa, lecz bardzo malownicza trasa łączy dwa najważniejsze miasta ziemi san- domierskiej, oba znane z wielu zabytków oraz podziemnych tras turystycznych: Opatów i Sandomierz. Choć szlak prowadzi głównie drogami asfaltowymi, przyda się jednak rower górski, bo pokonać trzeba także kilka odcinków dróg polnych oraz stromych podjazdów. Osią trasy jest wijąca się wśród wzgórz Wyżyny Sandomierskiej dolina rzeki Opatówki. Na szlak warto wyruszyć po zwiedzeniu Opatowa, przede wszystkim romańskiej kolegiaty św. Marcina i podziemi wydrą- żonych w miękkich skałach pod miastem. Dalej trasa biegnie w dół doliny Opatówki,  W Sandomierzu | Krzysztof Pęczalski jedynie od czasu do czasu na krótko ją opuszczając. Przejeżdża się m.in. przez wieś gdzieniegdzie lessowymi wąwozami. W końcu Karwów, domniemane miejsce urodzenia niedługi zjazd sprowadza rowerzystów na dno bł. Wincentego Kadłubka, kronikarza i biskupa malowniczej doliny Opatówki we wsi Wysia- krakowskiego, a na dalszym odcinku przez dłów, wkrótce jednak dróżkami prowadzącymi Radoszki, gdzie urodził się sławny kompozytor przez plątaninę wąwozów trzeba wspiąć się doby renesansu Mikołaj Gomółka. W tej wsi ponownie na wierzchowinę. Następnie trasa szlak opuszcza ostatecznie dolinę Opatówki prowadzi po zachodniej stronie Sandomierza i kieruje się prosto do Sandomierza. przez wzniesienia z licznymi sadami, a następnie stromym zjazdem do doliny Wisły. Stąd wraca się do miasta, przejeżdżając tuż poniżej zamku królewskiego, gotyckiej katedry oraz rynku z renesansowym ratuszem. Szlak kończy się obok Bramy Opatowskiej.

Żółty szlak Opatów – Sandomierz Przebieg: Opatów – Wąworków – Karwów – Nikisiałka Mała – Malice Kościelne – Pielaszów – Dobrocice – Pęczyny – Zagrody – Dacharzów – Radoszki – Chwałki Dolne – Sandomierz Długość: 34 km  Sandomierskie sady | Krzysztof Pęczalski

30 AKTYWNE ŚWIĘTOKRZYSKIE turystyka wodna 4 TURYSTYKA WODNA TURYSTYKA WODNA 4

Ȍ Firmy organizujące spływy kajakowe i wypożyczające sprzęt

„Kajakiem po Nidzie” PHU Paga Agnieszka Ryńczuk, ul. Bolesława Chrobrego 3/8, 28-300 Jędrzejów, tel.: +48 517598166, 570058145, www.kajakiemponidzie.pl. Organizacja spływów jednodniowych i weekendowych w miesiącach V–IX po Nidzie oraz Białej i Czarnej Nidzie (dłuższe spływy na życzenie); wypożyczalnia kajaków. Klub Wodny „Nida” – Oddział PTTK w Busku-Zdroju, al. Mickiewicza 7, 28-100 Busko-Zdrój, tel.: +48 539004639, www.busko.pttk.pl. Organizacja spływów kajakowych po rzadko uczęszczanym, dolnym odcinku rzeki Nidy, między Pińczowem a jej ujściem do Wisły w Nowym Korczynie. Nida24.pl, Nida 24, 26-026 Morawica, tel.: +48 664044666, 502039610, 786810880, www.nida24.pl. Organizacja spływów po Nidzie – jednodniowych, weekendowych, tygodniowych, a także imprez integracyjnych; wypożyczalnia kajaków. W ofercie również sprzedaż kajaków. „Nida Kajaki” PPHU Konrad Mazur, ul. Okrzei 66, 25-526 Kielce, tel.: +48 666605508, 607830400 (w godz. 16.00–21.00), www.nidakajaki.pl. Wypożyczanie kajaków na 2–7-godzinne spływy po Nidzie oraz Białej i Czarnej Nidzie. Przedsiębiorstwo Turystyczne „Kajakiem.pl”, Anita Górecka, ul. Rakowska 29, 28-300 Jędrzejów, tel.: +48 698393949 (spływy zorganizowane, ogólne informacje), 600288375 (wypożyczanie kajaków, imprezy na zamówienie),  Baseny Mineralne w Solcu-Zdroju | arch. Basenów Mineralnych www.kajakiem.pl. Organizacja spływów jednodniowych po Nidzie, weekendowych po Nidzie, Białej i Czarnej Nidzie, Lubrzance, Pilicy, tygodniowych po Białej Nidzie i Nidzie, Pilicy oraz innych rzekach w Polsce, a także spływy organizowane Kto lubi spędzać czas nad wodą – nie dozna pływalni i basenów odkrytych oraz krytych, na życzenie; wypożyczalnia kajaków. tu rozczarowania! Świętokrzyskie rzeki, na zlokalizowanych w większości ośrodków Przystań u Kacpra, ul. Kielecka 14, 26-060 Chęciny, tel.: +48 504287214, 508149861, www.przystanukacpra.pl. czele z Nidą, to ciekawe szlaki kajakowe. miejskich w całym województwie. Organizacja różnej długości (3–13 godz.) spływów po Nidzie; transport kajaków. Choć w regionie nie ma naturalnych jezior, Spływy Kajakowe, ul. 1 Maja 224a, 25-614 Kielce, tel.: +48 668208410, www.nida.com.pl. Organizacja krótkich są jednak liczne sztuczne akweny, z któ- Spływy kajakowe spływów (2-godzinnych) Czarną Nidą z Morawicy i spływów weekendowych Czarną Nidą; inne trasy na życzenie. rych kilka jest wystarczająco dużych, by po Turystyka Kajakowa „Przystanek Nida” Adela Polit, Nida 91, 26-026 Morawica, tel.: +48 533585323, 609939887, nich żeglować. Wiele zalewów to świetne www.przystaneknida.pl. Organizacja spływów 1-, 2- i 3-dniowych po Nidzie oraz Białej i Czarnej Nidzie. miejsca na kąpiel i pływanie łódkami lub Malowniczy „świętokrzyski step”, jak niekiedy Usługi Turystyczne „Takers” Mariusz Lis, Nowe Kotlice 54, 28-305 Sobków, tel.: +48 790660830, rowerami wodnymi. Miłośnicy malowni- nazywany jest region Ponidzia, z wijącą się www.ponidziekajakiem.pl. Wypożyczalnia kajaków, na życzenie także organizacja 1–2-dniowych spływów Nidą. czych widoków powinni wybrać się na rejs pośród łąk i zabytkowych miasteczek Nidą, Wypożyczalnia Kajaków „Nida”, Krzyżanowice Średnie 39a, 28-400 Pińczów, tel.: +48 692971496, 666915108, spacerowy po Wiśle w okolicy Sandomierza. to świetne miejsce na aktywny wypoczynek www.kajakinaponidziu.pl. Wypożyczalnia kajaków, na życzenie organizacja spływów jedno- lub kilkudniowych po Wszyscy spragnieni wypoczynku nad wodą w bliskim kontakcie z dziką przyrodą. Wiele dolnej części szlaku Nidy, a także po Białej i Czarnej Nidzie. mogą ponadto skorzystać z oferty licznych firm organizuje spływy kajakowe zarówno po Wypożyczalnia Sprzętu Wodnego „Posejdon”, ul. Spacerowa 2a, 26-200 Sielpia Wielka, tel.: +48 695654787. Organizacja spływów po rzece Czarna Maleniecka; wypożyczalnia sprzętu pływającego (m.in. kajaki) na zalewie w Sielpi Wielkiej.

samej Nidzie (szlak bardzo łatwy, nieuciążliwy, w Cedzynie, szlak trudny, ok. 12,5 km), Łośną, 96,6 km), jak i po rzekach: Biała Nida (od zwaną też Wierną Rzeką (od Wesołej na pół- miejscowości Mniszek na południe od Ma- noc od Małogoszcza, szlak wyżynny, niezbyt łogoszcza, szlak nizinny, łatwy, nieuciążliwy, trudny, ale uciążliwy, 13,5 km) oraz Bobrzą 21,8 km) i Czarna Nida (od Marzysza na (od Trzcianki k. Sitkówki-Nowiny do ujścia do wschód od Morawicy, gdzie łączy się z Czarną Czarnej Nidy, szlak niezbyt trudny, ok. 15 km). Nidą rzeczka Lubrzanka, szlak nizinny, śred- Rzeki w innych częściach województwa  Ominięcie powalonych pni to czasem nie lada nio trudny, nieuciążliwy, 34,8 km). Kajakiem świętokrzyskiego również są dostępne  Nida – spływ kajakowy | arch. Kajakiem po Nidzie wyzwanie | Piotr Mościcki, kajakiem.pl można też przemierzać: Lubrzankę (do zapory dla kajaków. Warto wybrać się na spływ

32 AKTYWNE ŚWIĘTOKRZYSKIE AKTYWNE ŚWIĘTOKRZYSKIE 33 4 TURYSTYKA WODNA TURYSTYKA WODNA 4

ok. 30 min, 45 min lub 1 godz., ale można rów- nież zamówić wycieczkę specjalną, a nawet Klub Morski „Horn”, ul. Jasieńskiego 20, 25-346 połączoną z przyjęciem okolicznościowym. Kielce, tel.: +48 603304106, www.klubhorn.pl. Klub Kąpieliska dysponuje niewielką przystanią nad sztucznym jeziorem Żegluga Śródlądowa w Sandomie- w Cedzynie. W wakacje można tu wypożyczyć rowery W województwie świętokrzyskim jest wiele wodne i kajaki, a także dwa jachty typu Omega, jacht rzu – kpt. Tadeusz Prokop kąpielisk i miejsc tradycyjnie wykorzystywa- kabinowy marki Conrad i jacht regatowy. Do wynajęcia ul.Kochanowskiego 10, 27-600 Sandomierz, nych do kąpieli. Część z nich jest doskonale żaglówki niezbędny jest patent żeglarza (klub organizuje tel.: +48 603591485, 781190098, www.kapitan-prokop.pl. letnie kursy żeglarskie). zagospodarowana i w wakacje oferuje opiekę ratownika. Na wielu można też wypożyczyć Ośrodek Sportów Wodnych „Keja Chańcza”, Życiny, 26-035 Raków, tel.: +48 791101678, www.keja-chancza. rowery wodne lub kajaki, a przy większych pl. Wypożyczalnia sprzętu wodnego oferuje m.in. łodzie i popularniejszych znajdują się różnego  Statek rejsowy na Wiśle w Sandomierzu | Żeglarstwo żaglowe typu 350, Omega, Optymist, łodzie motorowe rodzaju obiekty gastronomiczne i noclego- Joanna Gorlach z silnikiem 10 KM, skutery wodne, wakeboard, narty we. Poniżej opisano wybrane, najciekawsze m.in. Kamienną (brak ustalonej stałej trasy, Na kilku większych zalewach w Świętokrzy- wodne. Ośrodek proponuje też pływanie na „bananie” miejsca. możliwy spływ nawet od Skarżyska-Kamien- skiem można żeglować, pływać na nartach i kółkach holowanych za motorówką oraz na nartach wodnych, a także naukę jazdy na nartach wodnych nej aż do ujścia Kamiennej do Wisły koło i skuterach wodnych lub szaleć na bananach i podstaw żeglarstwa. Borków – zalew Borków Solca nad Wisłą), Czarną Włoszczowską i kółkach holowanych za motorówką. Naj- (od Krogulca do ujścia do Pilicy), Czarną więcej możliwości daje największy zbiornik Żeglarski Klub Morski „Bryza”, ul. Działkowa 20, Malownicze sztuczne jezioro na rzece Bel- 25-626 Kielce, tel.: +48 41 3451094, www.bryza.kielce. Staszowską (od Rytwian do ujścia do Wisły regionu, czyli Chańcza. Dobre warunki do nianka zajmuje ok. 35 ha. Z dwóch stron pl. Klub dysponuje bazą na zalewie Cedzyna (od strony koło Połańca, szlak łatwy, ok. 20 km) czy żeglowania są także na zalewach Cedzyna Leszczyn, obok bazy WOPR), w której cumują klubowe okolone jest lasami, zaś na jego środku Czarną Maleniecką (od Sielpi Wielkiej aż (w Cedzynie, na wschód od Kielc) oraz Lu- jachty (m.in. typu Omega). „Bryza” co roku w wakacje znajdują się dwie niewielkie wysepki. Na do ujścia do Pilicy w okolicach Sulejowa bianka (w Starachowicach). organizuje kursy na żeglarza jachtowego. południowym brzegu zalewu, obok zabudo- na terenie województwa łódzkiego, szlak Żeglarski Krąg Starszyzny „Bajdewind”, ul. Harcerska wań Borkowa, rozciąga się obszerna piasz- nizinny, dość łatwy, ale uciążliwy, 58 km). 4, 27-200 Starachowice, tel.: +48 607144024, www. czysta plaża. Można tu kąpać się pod okiem bajdewind.fc.pl. Klub opiekuje się przystanią żeglarską ratownika i skorzystać z oferty punktów na południowym brzegu zalewu Lubianka (na terenie małej gastronomii. Przy kąpielisku funk- Harcerskiego Ośrodka Obozowego „Lubianka” przy cjonuje wypożyczalnia rowerów wodnych ul. Szydłowiskiego 1). „Bajdewind” dysponuje 9 jachtami Rejsy spacerowe i kajaków. W pobliżu jest też wiele obiektów różnych typów, które można wypożyczać. noclegowych. Rejsy spacerowe po Wiśle w Sandomierzu Największa polska rzeka w okolicy Sandomie- rza przepływa tuż poniżej wysokiej skarpy, na której leży sandomierskie stare miasto. Panorama miejscowości i sąsiednich wzgórz, oglądana z pokładu statku spacerowego, jest wyjątkowo urokliwa. Rejsy jednostkami „Maria”, „Ben” i „Syrenka”, cumującymi przy  Różne propozycje na wodne szaleństwo | arch. Ośrodka Bulwarze im. Marszałka Piłsudskiego, trwają Sportów Wodnych „Keja Chańcza”  Zalew Borków | Anna Góra-Klauzińska

34 AKTYWNE ŚWIĘTOKRZYSKIE AKTYWNE ŚWIĘTOKRZYSKIE 35 4 TURYSTYKA WODNA TURYSTYKA WODNA 4

 Zalew Chańcza | Krzysztof Pęczalski  Zalew w Sędziszowie | arch. OSiR w Sędziszowie  Zalew w Sielpi Wielkiej | Krzysztof Bzowski

Chańcza jeziora można spacerować po deptaku, ośrodka działają punkty gastronomiczne, rowerami wodnymi oraz kajakami. Nie a obok zapory znajduje się obszerny parking. utworzono również plac zabaw dla dzieci, zabrakło również licznych punktów gastro- Sztuczne jezioro, powstałe w 1984 r. na rze- boiska sportowe oraz park linowy (zob. s. 74). nomicznych, dużego parkingu i ośrodków ce Czarna Staszowska, ma przeszło 400 ha Ostrowiec Świętokrzyski Obok znajduje się parking. wypoczynkowych. W pobliskim lesie znajduje powierzchni – to największy akwen w woje- – Gutwin się Park Linowy „Kamrat” (zob. s. 74). wództwie. W pobliżu zapory, na wschodnim Sędziszów – zalew na Mierzwie brzegu zalewu (obok wsi Wygoda) rozciąga się Na terenie zarządzanego przez ostrowiecki Skarżysko-Kamienna – piaszczysta plaża. Dyżuruje na niej ratownik, MOSiR Ośrodka Rekreacyjnego „Gutwin” znaj- Zaledwie 2-hektarowy zalew na rzeczce Mierz- wydzielono tu również kąpielisko dla dzieci. duje się staw z kąpieliskiem. Są tu strzeżone wa na obrzeżach Sędziszowa oferuje dobrze zalew Rejów Przy plaży działają wypożyczalnie sprzętu plaże, przy których dyżurują ratownicy, a tak- zagospodarowane kąpielisko z piaszczystą Otoczony lasami Puszczy Świętokrzyskiej wodnego, a także punkty gastronomiczne. Tak że wypożyczalnia sprzętu wodnego (rowery plażą, wieloma udogodnieniami (m.in. natry- wąski, długi akwen (30 ha) leży na południe duży akwen pozwala również na żeglowanie wodne, kajaki, łodzie wiosłowe). Na terenie ski i toalety) i opieką ratownika. Są tu place od centrum Skarżyska-Kamiennej, w dzielnicy (zob. ramka s. 35). zabaw dla dzieci, brodzik dla najmłodszych Rejów. Po wschodniej stronie jeziora ciągnie wraz ze zjeżdżalnią. Obok znajdują się tereny się piaszczysta plaża, na której dyżuruje ra- Morawica – zalew sportowe, a wokół akwenu wiedzie ścieżka townik. Nieco mniejsza plaża usytuowana jest rowerowa. na zachodnim brzegu, w lesie za Ośrodkiem Utworzony w 2011 r. zalew na rzece Moraw- Wypoczynkowym „Rejów”. Na obu są natryski ce ma powierzchnię 7 ha. Akwen znajduje Sielpia Wielka – zalew i przebieralnie. Nad zalewem działa restau- się na skraju miejscowości Morawica, obok racja. Warto wybrać się też na spacer wzdłuż drogi do wsi Łabędziów. Po północnej stro- Sztuczny zbiornik wodny na rzece Czarnej zalesionych brzegów jeziora. nie zalewu rozciąga się duża piaszczysta Malenieckiej zajmuje 57 ha i leży pośród plaża, okolona lasem. Na terenie kąpieliska Lasów Koneckich. Wzdłuż jego północnego Starachowice – zalew Lubianka dyżuruje ratownik, w pobliżu jest także brzegu rozciąga się piaszczysta plaża ze wypożyczalnia rowerów wodnych oraz strzeżonym kąpieliskiem. Działa tu kilka wypo- Na południowych obrzeżach Starachowic  Kąpielisko w Gutwinie | Marcin Sobólski restauracja z tarasem. Wzdłuż brzegów życzalni sprzętu pływającego, dysponujących znajduje się sztuczne jezioro Lubianka

36 AKTYWNE ŚWIĘTOKRZYSKIE AKTYWNE ŚWIĘTOKRZYSKIE 37 4 TURYSTYKA WODNA TURYSTYKA WODNA 4

o powierzchni prawie 40 ha. Cały południowy Znajduje się tu szeroka piaszczysta plaża, na brzeg akwenu porastają lasy Sieradowickiego której dyżuruje ratownik, obok niej zaś – plac Parku Krajobrazowego. Z kolei na północnym zabaw dla dzieci i molo o długości przeszło brzegu ciągnie się trawiasto-piaszczysta plaża 30 m. Wokół akwenu prowadzą deptak i ścieżka ze strzeżonym kąpieliskiem. Można tam wypo- rowerowa, w pobliżu jest też parking oraz życzyć rowery wodne i kajaki, obok jest także Centrum Sportowe „Olimpic” z krytą pływalnią parking. Nad zalewem znajduje się również (zob. ramka s. 40). przystań jachtowa, gdzie można wypożyczyć żaglówkę (zob. ramka s. 35). Suchedniów – zalew Kamionka Starachowice – zalew Piachy Znajdujący się w centrum Suchedniowa zalew o powierzchni 22 ha powstał na rzece Drugie kąpielisko w Starachowicach zloka- Kamionka. Na jego południowym brzegu lizowane jest na zalanym wodą, dawnym znajduje się długa na 50 m piaszczysta plaża, wyrobisku piasku. Zajmujący 14 ha akwen na której dyżuruje ratownik. Są tu natryski,   Kompleks Basenów Krytych „Błękitna Fala” w Sandomierzu | arch. MOSiR w Sandomierzu znajduje się na południowo-wschodnich przebieralnie i toalety, a niedaleko działają obrzeżach miasta, obok koryta rzeki Ka- punkty małej gastronomii. Po zalewie można mienna. Na północnym brzegu Piachów też popływać na rowerach wodnych. Na i okolony jest wysokimi wzgórzami. Na można wypoczywać na czystej plaży, na dłuższy pobyt zapraszają pobliskie domki południowo-wschodnim brzegu, osłonię- Wybrane kryte pływalnie której dyżuruje ratownik. kempingowe i kemping. tym niewielkim lasem, znajduje się plaża, na której dyżuruje ratownik. Samochód W regionie działa wiele krytych pływalni, a nie- Strawczyn – zalew Umer – zalew najlepiej zostawić na nowym parkingu na które z nich mają charakter parków wodnych północnym brzegu zalewu (przy bocznej i oferują wiele atrakcji, takich jak dodatkowe Sztuczny zbiornik o powierzchni 10,5 ha Sztuczny akwen na rzece Bobrzy w miej- drodze do wsi Kołomań), skąd chodnikiem baseny poza pływackim, zjeżdżalnie, atrakcje powstał stosunkowo niedawno, bo w 2011 r. scowości Umer ma 12 ha powierzchni można dojść do plaży. dla małych dzieci, masaże wodne, sauny itp.

  Zalew Lubianka | Krzysztof Krogulec  Basen „Perła” w Nowinach | Adam Śmiałek

38 AKTYWNE ŚWIĘTOKRZYSKIE AKTYWNE ŚWIĘTOKRZYSKIE 39 4 TURYSTYKA WODNA

Busko-Zdrój. Pływalnia Miejska im. S. Komendy, ul. Grotta 3a, 28-100 Busko-Zdrój, tel.: +48 41 3788549 Czarniecka Góra. Świętokrzyskie Centrum Rehabilitacji – pływalnia, Czarniecka Góra 43, 26-220 Stąporków, tel.: +48 41 3721833, 3721825, www.rehabilitacjascr.pl Jędrzejów. Pływalnia miejska, ul. Przypkowskiego 43, 28-300 Jędrzejów, tel.: +48 41 3865209, www.plywalniajedrzejow.pl Kazimierza Wielka. Kryta pływalnia Wodny Raj, ul. Kościuszki 13, 28-500 Kazimierza Wielka, tel.: +48 41 3501020 wew. 114, www.kazimierzakos.pl Kielce. Kielecki MOSiR (www.mosir.kielce.pl) oferuje aż 5 krytych pływalni; największą z nich jest Delfin: – kryta pływalnia Delfin, ul. Krakowska 2 tel.: +48 41 3669010 – kryta pływalnia Foka, ul. Barwinek 31, tel.: +48 41 3676838 – kryta pływalnia Jurajska, ul. Jurajska 7, tel.: +48 41 3676727 – kryta pływalnia Mors, ul. Toporowskiego 96, tel.: +48 41 3676837 – kryta pływalnia Orka, ul. Kujawska 18, tel.: +48 41 3676725 Końskie. Pływalnia miejska, ul. Warszawska 38, 26-200 Końskie, tel.: +48 41 3729060, www.basen.umkonskie.pl Morawica. Kryta pływalnia Koral, ul. Szkolna 6, 26-026 Morawica, tel.: +48 41 3114702, 3114796, wew. 21, www.koralmorawica.pl Nowiny. Park Wodny „Perła”, ul. Perłowa 1, 26-052 Nowiny, tel.: +48 41 3465260, 3465270, www.perla.nowiny.com.pl Ostrowiec Świętokrzyski. Pływalnia Rawszczyzna, ul. Mickiewicza 32, 27-400 Ostrowiec Świętokrzyski, tel.: +48 41 2650000, www.mosir.ostrowiec.pl Ożarów. Kryta pływalnia Neptun, ul. Ostrowiecka 4a, 27-530 Ożarów, tel.: +48 15 8611000, www.neptun.ozarow.pl Pińczów. Pływalnia miejska Delfinek, ul. Siedmiu Źródeł 7, 28-400 Pińczów, tel.: +48 41 3572733, www.delfinek.pinczow.com Połaniec. Pływalnia Delfin, ul. Witosa 1, 28-230 Połaniec, tel.: +48 15 8651130, www.delfin.polaniec.pl Sandomierz. Kryta pływalnia Błękitna Fala, ul. Zielna 6, 27-600 Sandomierz, tel.: +48 41 156446720, wew. 106 lub 105, www.mosir.sandomierz.pl Sędziszów. Kryta pływalnia OSiR, ul. Dworcowa 20a, 28-340 Sędziszów, tel.: +48 41 3812730, www.osir.sedziszow.pl Skarżysko-Kamienna. Kryta pływalnia MCSiR, ul. Spółdzielców 19, 26-110 Skarżysko-Kamienna, tel.: +48 41 2539350, www.mcsir.skarzysko.pl Solec-Zdrój. Baseny Mineralne Solec-Zdrój, ul. Partyzantów 18, 28-131 Solec-Zdrój, tel.: +48 41 3776565, www.basenymineralne.pl. Baseny w Solcu-Zdrój wypełnione są niezwykłą wodą – to unikatowa w skali Polski lecznicza, termalna solanka siarczkowo-siarkowodorowa ze źródła Malina. Kąpiele solankowe zalecane są w leczeniu m.in. alergii skórnych i innych schorzeń dermatologicznych, nadciśnienia czy dolegliwości reumatycznych. Starachowice. Kryta pływalnia, ul. Szkolna 14b, 27-200 Starachowice, tel.: +48 41 2752431, www.starachowice.eu Strawczynek. Kryta pływalnia w Centrum Sportowym „Olimpic”, ul. Turystyczna 6, 26-067 Strawczyn, tel.: +48 41 3335797 wew. 200, www.olimpicstrawczyn.pl Włoszczowa. Kryta pływalnia Nemo, ul. Wiśniowa 43, 29-100 Włoszczowa, tel.: +48 41 3335100, www.basen-wloszczowa.pl.

40 AKTYWNE ŚWIĘTOKRZYSKIE turystyka zimowa 5 TURYSTYKA ZIMOWA TURYSTYKA ZIMOWA 5

Zimą pośród grzbietów i wzniesień Gór Świę- prawda mało tras do biegów narciarskich, moż- tokrzyskich warto spróbować swoich sił na na jednak wybrać się na wycieczkę na nartach stoku: w regionie można skorzystać z oferty biegowych lub śladowych poza wyznaczonymi dziewięciu stacji narciarskich. Ponieważ szlakami – każdy, kto tego spróbuje, będzie wszystkie opisane ośrodki dysponują insta- zachwycony! Malownicze krajobrazy, rozległe lacjami do sztucznego naśnieżania, nawet jeśli kompleksy leśne, łagodne wzniesienia i nieco śnieg nie dopisze – ale będzie wystarczająco bardziej strome grzbiety, z których jednak mroźno – stoki zostaną doskonale przygoto- zawsze można zjechać dogodną, łatwą trasą, wane dla amatorów szusowania. to wymarzone tereny dla miłośników takiej  Centrum Sportowo-Rekreacyjne „Stadion” w Kielcach | Świętokrzyskie stacje narciarskie dysponują formy aktywnego spędzania czasu. arch. Centrum Sportowo-Rekreacyjnego „Stadion” różnymi typami wyciągów, w tym dwiema Zima to także okazja, by spróbować nowoczesnymi kolejkami krzesełkowymi. swych sił w łyżwiarstwie. W województwie dla dzieci i osób stawiających pierwsze kroki Tutejsze trasy zjazdowe, choć niezbyt długie, świętokrzyskim przy sprzyjającej pogodzie na nartach. bywają naprawdę mocno nachylone, dlatego odpowiednich miejsc nie brakuje, są tu także też odpowiednie miejsce dla siebie znajdą tu zadaszone lodowiska. Centrum Sportowo-Rekreacyjne nie tylko początkujący, w tym rodziny z dzieć- „Stadion” mi, które dopiero uczą się jazdy na nartach, Centrum Sportowo-Rekreacyjne „Stadion”, al. Na Sta- lecz także bardziej zaawansowani narciarze. dion 365, 25-127 Kielce, tel.: +48 41 3615555, Gdy zima rozgości się już na dobre, Święto- Ośrodki narciarskie www.stadion.kielce.pl krzyskie staje się rajem dla amatorów nart  W sezonie zimowym wyciągi orczykowe codz.  Na nartach biegowych | © Lightpoet, Dreamstime.com biegowych. W regionie wytyczanych jest co 10.00–22.00, wyciąg taśmowy 10.00–21.30 Kielce – Stadion  Do oddalonego zaledwie o 3 km od centrum Kielc ośrodka można dojechać samochodem oraz autobusami miejskimi. Ośrodek narciarski w południowej części Kielc szczyci się znakomitą lokalizacją w są-  Obok ośrodka funkcjonuje zadaszone lodowisko siedztwie centrum stolicy regionu. Wyciągi (zob. s. 51), a na pobliskich terenach dawnego toru wyścigów konnych – trasa do narciarstwa biegowego i trasy wytyczono na zboczu Pierścienicy (zob. s. 50). (367 m n.p.m.). To jeden z głównych szczytów  Oświetlenie stoku, sztuczne naśnieżanie, ratrak, Pasma Posłowicko-Dymińskiego Gór Święto- serwis i wypożyczalnia sprzętu, szkółka narciarska, krzyskich, okalającego od południa centrum restauracja, hotel, kamera on-line, parking. Kielc. Stosunkowo strome północne zbocza góry sprzyjają dłuższemu utrzymywaniu się pokrywy śnieżnej, a rozległe lasy przydają Kielce – Telegraf okolicy malowniczości. Ośrodek dysponuje trzema wyciągami: Ponad południowo-wschodnią częścią Kielc, orczykowym podwójnym i teleskopowym zaledwie kilka kilometrów od centrum miasta, (oba o długości 500 m) oraz taśmowym dla wznosi się stroma, zalesiona góra Telegraf najmłodszych narciarzy (150 m długości). Przy (406 m n.p.m.). Na jej północnych zboczach wyciągach znajdują się dwie trasy: dłuższa dla usytuowany jest ośrodek narciarski o tej samej średnio zaawansowanych i początkujących oraz nazwie: osłonięta lasem stacja to wymarzone  Szwajcaria Bałtowska | Sylwia Skuta krótka (przy wyciągu taśmowym), znakomita miejsce dla bardziej doświadczonych narciarzy.

42 AKTYWNE ŚWIĘTOKRZYSKIE AKTYWNE ŚWIĘTOKRZYSKIE 43 5 TURYSTYKA ZIMOWA TURYSTYKA ZIMOWA 5

Stacja narciarska Szwajcaria Bałtowska 27-423 Bałtów 8a, tel.: +48 519346140, www.szwajcariabaltowska.pl  W sezonie zimowym pn.–pt., nd. i święta 9.00–21.00, sb. 9.00–22.00  Do Bałtowa najłatwiej dojechać z oddalonego o 16 km Ostrowca Świętokrzyskiego (DW 754).  W Bałtowskim Kompleksie Turystycznym jest wiele różnorodnych atrakcji. Zimą obok Szwajcarii Bałtowskiej swe podwoje otwiera Wioska św. Mikołaja i Kraina Królowej Śniegu – wymarzone miejsca dla dzieci!  oświetlenie stoku, sztuczne naśnieżanie, ratrak, snowpark, serwis i wypożyczalnia sprzętu, szkółka  Kolej krzesełkowa w Bałtowie | narciarska, restauracja, hotel, parking, kamera on-line. arch. stacji narciarskiej Szwajcaria Bałtowska

głęboką doliną pośród pagórów Pogórza Ośrodek dysponuje aż czterema wyciąga- Bałtowskiego, w sąsiedztwie miejscowości mi: krzesełkowym (czteroosobowy, 700 m znaleźć można stoki wystarczająco strome długości), orczykowym podwójnym (600 m) i długie, by szusować po nich na nartach i dwoma bezpodporowymi (po 100 m). Przy  Wyciąg na stoku Telegraf w Kielcach | arch. stoku narciarskiego Telegraf i snowboardzie. wyciągach wyznaczono sześć tras o różnym

Na stromym stoku Telegrafu oddano do Stok narciarski Telegraf użytku nowoczesny czteroosobowy wyciąg ul. Narciarska 6, 25-214 Kielce, tel.: +48 41 3687426, krzesełkowy o długości 387 m. Wzdłuż wycią- 3611215, www.rekreacja.kielce.pl gu wytyczono trasę o długości pół kilometra  W sezonie zimowym pn.–pt. 10.00–22.00, sb.–nd. i przewyższeniu 90 m oraz nachyleniu się- oraz dni wolne od pracy 9.00–22.00 gającym nawet 18%. To najtrudniejsza trasa  Ośrodek zlokalizowany jest w sąsiedztwie szosy zjazdowa w regionie, doskonała dla średnio wylotowej w kierunku Staszowa (DW 764). W pobliże zaawansowanych narciarzy. wyciągu można dojechać z centrum Kielc autobusami miejskimi. Bałtów – Szwajcaria Bałtowska  W pobliżu dolnej stacji wyciągu działa karczma. Dzieci mogą bezpiecznie jeździć na nartach w Śnieżnej Niewielki Bałtów, znany z wielu atrakcji tu- Krainie – wydzielonej, łatwej trasie zjazdowej z wycią- rystycznych, leży w dolinie rzeki Kamienna, giem taśmowym. Z miejsca przy górnej stacji wyciągu można podziwiać panoramę Kielc. z dala od Gór Świętokrzyskich, już na skraju równinnych terenów na północy wojewódz-  oświetlenie stoku, sztuczne naśnieżanie, ratrak, serwis i wypożyczalnia sprzętu, szkółka narciarska, twa. To właśnie tu znajduje się jeden z najwięk- restauracja, kamera on-line, parking. szych ośrodków narciarskich regionu. Dzięki  Kamiennej, przebijającej się w tym miejscu Wioska Świętego Mikołaja w Bałtowie | arch. Jura Parku w Bałtowie

44 AKTYWNE ŚWIĘTOKRZYSKIE AKTYWNE ŚWIĘTOKRZYSKIE 45 5 TURYSTYKA ZIMOWA TURYSTYKA ZIMOWA 5

stopniu trudności i łącznej długości 2,5 km. Najtrudniejsza z nich (o długości 500 m, prze- Stacja narciarska Baba Jaga Stacja narciarska Konary Ośrodek narciarski wyższeniu 80 m i nachyleniu 16%) nadaje się Miejska Góra, 26-010 Bodzentyn, tel.: +48 606259272, 27-640 Konary 21a, tel.: +48 512218558, „Sabat Krajno” nawet dla bardziej wymagających narciarzy, 607771209, www.nartybodzentyn.pl www.stok-konary.pl Krajno-Zagórze 43c, 26-008 Górno, tel.: +48 41 3127711, pozostałe przygotowane zostały z myślą  W sezonie zimowym pn.–pt. 10.00–22.00, sb.–nd.  W sezonie zimowym pn.–pt. 14.00–19.00, sb.–nd. +48 505505654, 531443322, www.sabatkrajno.pl o początkujących i najmłodszych. 9.00–22.00 9.00–21.00  W sezonie zimowym codz. 9.00–20.00  Bodzentyn oddalony jest o ok. 30 km od Kielc, zaś  Wyciągi w Konarach znajdują się przy szosie (DW 758)  Ośrodek znajduje się przy drodze przez wieś Bodzentyn – Baba Jaga ośrodek znajduje się przy wjeździe do Bodzentyna od łączącej Koprzywnicę z Iwaniskami. Od Sandomierza Krajno-Zagórze, blisko zjazdu z szosy łączącej Górno strony Górna (DW 752). dzieli je ok. 35 km, a od Kielc 60 km. z Bodzentynem (DW 752), niecałe 25 km od Kielc. Zimą stoki Miejskiej Góry (426 m n.p.m.) koło  Obok wyciągów znajduje się karczma, w której  W Konarach szusuje się na nartach tuż obok ruin  Sabat Krajno to nie tylko ośrodek narciarski – to cały Bodzentyna opanowują narciarze. Szczyt ten można się posilić. W samym Bodzentynie i jego okolicy niewielkiego zamku Słupeckich z XIV w. W niedalekim park rozrywki z licznymi atrakcjami dla dzieci i dorosłych, należy do jednego z wyższych pasm Gór łatwo o miejsca noclegowe, a rozległe okoliczne lasy Ujeździe znajdują się natomiast najpotężniejsze w Polsce m.in. Aleją Miniatur z makietami sławnych budowli Świętokrzyskiego Parku Narodowego to wymarzone ruiny – zamek Krzyżtopór. Świętokrzyskich – Pasma Klonowskiego. Gdy z całego świata, Lunaparkiem i parkiem linowym. miejsce na zimowe wycieczki i spacery. tylko aura sprzyja, na północnym zboczu, tuż  oświetlenie stoku, sztuczne naśnieżanie, ratrak,  oświetlenie stoku, sztuczne naśnieżanie, ratrak,  oświetlenie stoku, sztuczne naśnieżanie, ratrak, wypożyczalnia sprzętu, szkółka narciarska, restauracja, poniżej linii lasu, uruchamiane są wyciągi snowpark, wypożyczalnia sprzętu, szkółka narciarska, serwis i wypożyczalnia sprzętu, szkółka narciarska, kamera on-line, parking. restauracja, kamera on-line, parking. narciarskie. Warto tu przyjechać nie tylko restauracja, kamera on-line, parking. dla samego wyciągu i trasy zjazdowej, lecz również ze względu na atrakcyjną lokalizację: w Konarach to dobry wybór dla rodzin z mały- Krajno – Sabat Krajno tuż obok Świętokrzyskiego Parku Narodowe- mi dziećmi, które mogą tu bezpiecznie stawiać go oraz malowniczego, pełnego zabytków swe pierwsze kroki na nartach. W samym sercu Gór Świętokrzyskich Bodzentyna. W Konarach można skorzystać z podwójnego można szusować w ośrodku Sabat Krajno, Ośrodek Baba Jaga tworzą trzy wyciągi – wyciągu talerzykowego o długości 480 m usytuowanym w zachodniej części Łysogór, dwa orczykowe o długości 650 i 570 m oraz i bezpodporowego dla dzieci o długości zwanej Kraińskim Grzbietem. Blisko stąd bezpodporowy (130 m). Trasy zjazdowe 130 m. Dłuższa trasa liczy sobie prawie pół do Świętokrzyskiego Parku Narodowego mają maksymalnie 14% nachylenia przy kilometra przy przewyższeniu 80 m. Dla po- i najwyższego szczytu Łysogór – Łysicy przewyższeniu dochodzącym do 90 m. Sze- czątkujących i najmłodszych przeznaczona (612 m n.p.m.). Górski krajobraz to, obok dłu- rokie, łagodne stoki to znakomite miejsce jest „ośla łączka” o długości 150 m i nachyleniu giego, szerokiego i stosunkowo stromego dla początkujących narciarzy, a przyjemne zaledwie 13%. stoku, niewątpliwy atut ośrodka w Krajnie. również dla trochę bardziej zaawansowanych.  Stok Baba Jaga w Bodzentynie | arch. stacji narciarskiej w Bodzentynie Konary

Na zboczu Kamiennej Góry (273 m n.p.m.), ponad malowniczą doliną Koprzywianki powstał niewielki ośrodek narciarski. To cicha, spokojna okolica na skraju Gór Świętokrzy- skich, w pobliżu Sandomierza – dzięki temu  Stok Baba Jaga w Bodzentynie | arch. stacji zimą na stoku nie jest tłoczno. Lokalizacja oraz  Konary | arch. stacji narciarskiej Konary  narciarskiej w Bodzentynie łatwe trasy zjazdowe sprawiają, że ośrodek Stok Sabat Krajno | arch. ośrodka Sabat Krajno

46 AKTYWNE ŚWIĘTOKRZYSKIE AKTYWNE ŚWIĘTOKRZYSKIE 47 5 TURYSTYKA ZIMOWA TURYSTYKA ZIMOWA 5

Trasy mają łącznie prawie 1,5 km długości i osiągają maksymalnie 70 m przewyższenia. Park Piszczele – Zielone Centrum Kultury 27-600 Sandomierz, tel.: +48 15 6446256, Sandomierz – wyciąg w parku +48 786023106, www.mosir.sandomierz.pl Piszczele  W sezonie zimowym pn.–pt. 15.00–19.00, sb.–nd. Dzięki położeniu miasta na niewysokich, lecz 11.30–14.00 i 14.30–18.00 stromych i pociętych licznymi wąwozami  Wejścia na teren parku znajdują się od strony ulic wzgórzach, także w Sandomierzu mógł po- Słowackiego i Słonecznej, blisko centrum miasta.  Wyciąg Sabat Krajno | arch. ośrodka Sabat Krajno  Ośrodek narciarski w Niestachowie | arch. ROTWŚ wstać niewielki wyciąg narciarski. Znajduje się  Park zachęca do spacerów, można też zjeżdżać na on niemal w samym centrum, w sąsiedztwie sankach obok trasy narciarskiej. Warto również zwiedzić Na zboczach Kraińskiego Grzbietu narciarze mają narciarzy. Ośrodek usytuowany jest w spokojnej starówki – w parku Piszczele. Jeśli tylko pozwo- urocze sandomierskie stare miasto. do dyspozycji podwójny wyciąg talerzykowy okolicy, z dala od ruchliwych szos, zaś z górnej lą warunki pogodowe i spadnie odpowiednia  oświetlenie stoku, restauracja. (740 m długości) oraz wyciąg taśmowy (100 m). części stoku można podziwiać malowniczą ilość śniegu, w spokojnym miejscu pośrodku Obok wytyczono trzy główne trasy zjazdowe panoramę sąsiednich pasm, a nawet najwyższej parku swych sił na nartach mogą spróbować Tumlin – w tym najdłuższą trasę w środkowej Polsce części Łysogór. przede wszystkim dzieci. (850 m długości przy przewyższeniu prawie Stoki narciarskie w Niestachowie są dość Z krótkiego (60 m długości) wyciągu Niedaleko Kielc, pośród Wzgórz Tumlińskich 100 m). Jest tu również snowpark dla amatorów strome w górnej części stacji, ale za to bardzo bezpodporowego, popularnej „wyrwirączki”, znajduje się ośrodek narciarski Tumlin Sport ewolucji na snowboardzie oraz krótka trasa dla łagodne w dolnej. Do dyspozycji narciarzy jest można tu korzystać bezpłatnie. Trasa o dłu- Ski. Na północnym, częściowo zalesionym dzieci (długość 100 m, nachylenie 10%). pięć wyciągów różnych typów o długości od gości 90 m i nachyleniu zaledwie 9% sprzyja zboczu Góry Wykieńskiej (409 m n.p.m.) panu- 80 do 450 m. Dzięki temu dobrze będą się tu nauce podstaw jazdy na nartach. ją dobre warunki do uprawiania narciarstwa Niestachów czuli szczególnie ci, którzy dopiero zaczynają zjazdowego. swą przygodę z nartami lub snowboardem. W ośrodku dostępne są dwa wyciągi nar- Na zboczu zalesionej góry Otrocz (375 m n.p.m.), ciarskie – dłuższy talerzykowy (500 m) i krótszy na wschód od Kielc powstał ośrodek narciarski orczykowy (300 m). Obok nich wytyczono dwie w Niestachowie. Dzięki bliskości stolicy regionu Ośrodek narciarski Niestachów jest to miejsce zimą często odwiedzane przez Niestachów 167a, 26-021 Daleszyce, tel.: Ośrodek narciarski Tumlin Sport Ski +48 664978173 (w godz. pracy ośrodka) lub 664913114 Tumlin-Podgród 43b, 26-085 Miedziana Góra, (poza godzinami pracy ośrodka), www.niestachow.pl tel.: +48 696599849, 696617145, 669679435,  W sezonie zimowym pn.–pt. 10.00–20.30, sb.–nd. www.tumlinsportski.pl 9.00–21.00  W sezonie zimowym codz. 10.00–22.00  Ośrodek znajduje się ok. 15 km na wschód od Kielc,  Ośrodek znajduje się w odległości ok. 15 km na pół- przy drodze przez wieś Niestachów. Można tu dojechać noc od Kielc. Aby do niego dojechać, należy kierować się zarówno od szosy krajowej nr 74, jak i od szosy z Kielc drogą krajową nr 74 w stronę Piotrkowa Trybunalskiego, do Staszowa (DW 764). a następnie z Miedzianej Góry boczną szosą do Tumlina.  Dzieci mogą spędzać miło czas również na zimowym  Obok wyciągów można się posilić w restauracji, zaś placu zabaw, zaś amatorzy narciarstwa biegowego mają do okolice Tumlina znane są wśród amatorów narciarstwa bie- dyspozycji trasy przygotowane specjalnie dla nich (zob. s. 50). gowego jako dogodne tereny do wycieczek poza trasami.  oświetlenie stoku, sztuczne naśnieżanie, ratrak,  oświetlenie stoku, sztuczne naśnieżanie, ratrak, serwis i wypożyczalnia sprzętu, szkółka narciarska, serwis i wypożyczalnia sprzętu, restauracja, kamera  Wyciąg Park Piszczele w Sandomierzu | restauracja, kamera on-line, parking. on-line, parking.  Niestachów | arch. ośrodka narciarskiego w Niestachowie arch. Parku Piszczele

48 AKTYWNE ŚWIĘTOKRZYSKIE AKTYWNE ŚWIĘTOKRZYSKIE 49 5 TURYSTYKA ZIMOWA TURYSTYKA ZIMOWA 5

Ośrodek narciarski Niestachów Niestachów 167a, 26-021 Daleszyce, tel.: +48 664978173 (w godz. pracy ośrodka) lub 664913114 (poza godzinami pracy ośrodka), www.niestachow.pl  Trasa dostępna w godzinach pracy ośrodka narciar- skiego (zob. s. 48)  Trasy biegowe znajdują się obok ośrodka narciar- skiego, usytuowanego ok. 15 km na wschód od Kielc,   Stok narciarski Tumlin | arch. Krzysztof Pęczalski ponad drogą przez wieś Niestachów. Można tu dojechać zarówno od szosy krajowej nr 74, jak i od szosy z Kielc trasy zjazdowe o odpowiadającej wyciągom dłu- trasy do narciarstwa biegowego. Tworzy ona do Staszowa (DW 764). gości. Dłuższa trasa jest trudniejsza, o większym pętlę o długości 2200 m i wiedzie po niemal  Lodowisko w Centrum Sportowo-Rekreacyjnym nachyleniu w górnej części (średnie nachylenie zupełnie płaskim terenie. „Stadion” w Kielcach | arch. Centrum Sportowo- na całej długości to 17%). Najlepiej będą się na Trasa narciarska na Stadionie Leśnym nie przygotowaną dla amatorów biegów nar- -Rekreacyjnego „Stadion” niej czuli narciarze średnio zaawansowani. Krót- jest przygotowywana ratrakiem, nie ma tu ciarskich – ośrodek dysponuje ratrakiem ze sza trasa, o średnim nachyleniu 15%, przypadnie również założonych śladów do biegu w stylu specjalną nakładką do wytyczania torów do gustu także początkującym. klasycznym. Trasa jest jednak oznakowana, zaś jazdy dla stylu klasycznego. Kielce – lodowisko w Centrum leśna sceneria, przy jednoczesnej bliskości Sportowo-Rekreacyjnym „Stadion” Narciarskie trasy miasta, to jej główne atuty. Lodowiska Kryte lodowisko obok wyciągów narciarskich Niestachów na górze Pierścienica ma powierzchnię 600 m². biegowe Znajduje się ono pod specjalnym dachem na- Obok wyciągów i tras zjazdowych ośrodka nar- Zimowa aura sprzyja nie tylko szusowaniu na miotowym, dzięki czemu może funkcjonować ciarskiego w Niestachowie można spróbować nartach. By pojeździć na łyżwach, nie trzeba nawet przy niewysokiej dodatniej temperatu- Kielce – Stadion Leśny sił w narciarstwie biegowym. Na polach u stóp nawet śniegu, wystarczy odpowiednia lodowa rze. Lodowa tafla jest regenerowana kilka razy góry Otrocz po opadach śniegu wytyczana tafla. Dla własnego bezpieczeństwa nie warto dziennie, by jazda była komfortowa Jeśli spadnie odpowiednia ilość naturalnego jest trasa biegowa o długości 1 km. Różnica jednak ślizgać się na zamarzniętych akwenach, śniegu, w południowej części miasta, pośród wysokości na całej pętli biegowej wynosi 14 m. lepiej skorzystać ze specjalnie przygotowa- lasów i na terenie dawnego toru wyścigów Trasa biegowa w Niestachowie jest nych, sztucznych lodowisk. W Świętokrzy- Centrum Sportowo-Rekreacyjne konnych, można korzystać z oznakowanej jedyną w regionie trasą profesjonalnie skiem co roku, w różnych miejscowościach, „Stadion” udostępniane są mniejsze i większe sztuczne zob. s. 43 Biegowa trasa narciarska na Stadionie lodowiska na wolnym powietrzu, przy wielu  W sezonie zimowym pn.–pt. 14.00–21.30, sb.–nd. Leśnym z nich funkcjonują także wypożyczalnie łyżew. i święta 10.00–21.30; co 1,5 godz. przerwa (30 min) Aby można je było uruchomić, konieczna jest na regenerację lodu. al. Na Stadion, 25-127 Kielce. oczywiście odpowiednio niska temperatura.  Brak ustalonych godzin otwarcia – trasa dostępna Niestety, łagodne zimy w ostatnich latach bez ograniczeń sprawiają, że sezon łyżwiarski na otwartych Kielce – lodowisko MOSiR  Trasa rozciąga się w południowej części Kielc, a jej lodowiskach jest krótki. Znacznie dłuższej umowny początek znajduje się przy ulicy W. Szczepa- trwa on natomiast na obiektach krytych. Na terenie odkrytej letniej pływalni w Kielcach niaka, koło hotelu Leśny Dwór. Można tu łatwo dojechać autobusami komunikacji miejskiej. W regionie można poślizgać się na trzech co roku zimą uruchamiane jest lodowisko  Stadion Kielce – narty biegowe | Sylwia Skuta zadaszonych lodowiskach. o powierzchni aż 1000 m². Popularne wśród

50 AKTYWNE ŚWIĘTOKRZYSKIE AKTYWNE ŚWIĘTOKRZYSKIE 51 5 TURYSTYKA ZIMOWA

 Lodowisko MOSiR w Kielcach | arch. MOSiR w Kielcach

lodowisku funkcjonuje wypożyczalnia łyżew. Lodowisko MOSiR w Kielcach Można również wziąć udział w rozgrywkach ul. Szczecińska 1, 25-341 Kielce, tel.: +48 41 3440712, hokejowych organizowanych w sezonie, www.mosir.kielce.pl trzeba jednak dysponować własnym kijem.  W sezonie zimowym codz. 10.00–20.00. Lodowisko im. M. Filipowskiego mieszkańców miasta, oferuje doskonałe wa- ul. Sienkiewicza 34, 26-110 Skarżysko-Kamienna, runki do jazdy na łyżwach, o ile utrzymuje tel.: +48 41 2771441, +48 506122791, się ujemna temperatura. W wybranych www.mcsir.skarzysko.pl godzinach uczniowie oraz studenci mogą  W sezonie zimowym pn. 9.15–22.00, wt.–nd. ślizgać się za darmo. 8.00–22.00, przerwy na regenerację lodu (30 min) o 11.30, 14.15 i 17.15. Skarżysko-Kamienna – Lodowisko im. M. Filipowskiego Okazałe lodowisko w nowoczesnej, częścio- wo otwartej hali znajduje się w Skarżysku- -Kamiennej. Obiekt z trybunami dla blisko 300 osób i z taflą o powierzchni aż 1820 m² jest przystosowany do rozgrywania meczów hokejowych oraz do zawodów łyżwiarstwa szybkiego na krótkim torze. Oczywiście moż- na tu ślizgać się także rekreacyjnie, nawet jeśli  Lodowisko Skarżysko-Kamienna | arch. Lodowiska nie dysponuje się własnym sprzętem – przy im. M. Filipowskiego

52 AKTYWNE ŚWIĘTOKRZYSKIE turystyka konna 6 TURYSTYKA KONNA TURYSTYKA KONNA 6

Malownicze krajobrazy świętokrzyskie zachęcają do wycieczek – także konnych – Borków – Ośrodek Jazdy Konnej a bogate tradycje regionu obejmują również „Amazonka” hodowlę koni. Wystarczy wspomnieć choćby jedną z najsłynniejszych w świecie stadnin Zaraz obok otoczonego lasami, popularnego koni czystej krwi arabskiej w Michałowie! zalewu w Borkowie znajduje się stadnina Hodowcy szczycą się również miejscową rasą Amazonka. Ośrodek dysponuje 13-hektaro- koni szlachetnych, czyli końmi małopolskimi, wym terenem z trzema wybiegami, maneżem znanymi z odporności na choroby i długo- i krytą ujeżdżalnią. Co roku organizowane są wieczności. Współcześnie w świętokrzyskich tu ogólnopolskie zawody w skokach przez  Bałtów – Kraina Koni | arch. Stowarzyszenia „Bałt” stadninach można zobaczyć też konie innych przeszkody oraz w ujeżdżaniu. Ośrodek oferuje ras, m.in. hucuły i kuce szetlandzkie. kursy jeździeckie dla początkujących i bardziej instruktorem i trenerem koni oraz zawodni- Kto chciałby rozpocząć przygodę z jazdą zaawansowanych, a latem organizuje „Wakacje ków w skokach przez przeszkody. Wspólnie or- konną czy doskonalić swe umiejętności jeź- w siodle”. Przy stadninie działa restauracja, na ganizują sportowe kursy jeździeckie i trening dzieckie, na pewno znajdzie odpowiednie gości czekają też miejsca noclegowe, a pobli- koni na każdym poziomie zaawansowania miejsce, bo stadnin i ośrodków jazdy konnej skie tereny leśne są wymarzonym miejscem w skokach przez przeszkody i ujeżdżaniu. jest w regionie naprawdę wiele. Można wziąć na konne wycieczki i rajdy. Można przyjechać tu również na jazdy re-  Mała amazonka | arch. Ośrodka Jazdy Konnej „Kraina Koni” udział w indywidualnych kursach lub spe- kreacyjne i przejażdżki konne po okolicach. cjalnych obozach jeździeckich, także dla Ośrodek Jazdy Konnej „Amazonka” Ośrodek zajmuje się też organizacją obozów dzieci. Część stadnin organizuje również Bałtów – Kraina Koni Borków 68, 26-021 Daleszyce, tel.: +48 47 3171992 jeździeckich dla młodzieży. jedno- i wielodniowe wyprawy konne – czy (recepcja), 608315567, www.konie.amazonka-borkow.pl to u podnóży Gór Świętokrzyskich, czy Ośrodek jazdy konnej jest częścią wielkiego Świętokrzyski Klub Jazdy Konnej pośród przepastnych lasów Puszczy Świę- kompleksu rekreacyjnego w Bałtowie. Ma- Brzezinki 52, 26-001 Masłów, tel.: +48 608299110, tokrzyskiej, czy wreszcie pośród rozległych lowniczo usytuowany w pełnej zieleni, głębo- Brzezinki – Świętokrzyski Klub www.brzezinki.com.pl pól i łąk Ponidzia. kiej dolinie Kamiennej, obok jej starorzecza, W rozdziale przedstawiono wybrane sąsiaduje z Jura Parkiem Bałtów i ośrodkiem Jazdy Konnej ośrodki jazdy konnej i stadniny. W wielu narciarskim Szwajcaria Bałtowska. Usytuowany w szerokiej dolinie u stóp Jęgrzna – Stadnina Koni z nich można znaleźć miejsca noclegowe, To doskonałe miejsce dla osób, które Pasma Masłowskiego ośrodek w Brzezince a także przyjechać do nich z własnym jeszcze nie miały kontaktu z końmi – można prowadzony jest przez Monikę i Krzysztofa ­Huculskich „Stara Leśniczówka” wierzchowcem. się tu oswoić ze zwierzętami podczas zwie- Sarapatów. Pani Monika ma duże doświad- Konie huculskie są niewielkie, lecz bardzo dzania stadniny. Oprócz nauki jazdy i zajęć czenie w ujeżdżaniu, a pan Krzysztof jest silne i odporne, doskonale radzą sobie doskonalących umiejętności jeździeckie (na w trudnym terenie, nawet w górach. Znane parkurze i w terenie) Kraina Koni oferuje też są przy tym ze swej łagodności i inteligencji. przejażdżki bryczką lub wozem po okolicy, Uwielbiają je amatorzy rajdów terenowych a także organizuje trzydniowe rajdy konne. i konnej turystyki górskiej, ale hucuły wspa- Na miejscu działa hotel dla koni. niale sprawdzają się też jako konie do nauki podstaw jeździectwa dla dzieci. Wszystkie ich Ośrodek Jazdy Konnej „Kraina Koni” atuty wykorzystuje stadnina w Jęgrznej, 27-423 Bałtów 8a, tel.: +48 691742474, blisko lasów Pasma Klonowskiego. Ośrodek  Nauka skoków przez przeszkody | arch. Ośrodka www.kraina-koni.pl ma w ofercie naukę jazdy, kursy indywidu- Jazdy Konnej „Kraina Koni”  W siodle | arch. Świętokrzyskiego Klubu Jazdy Konnej alne dla zaawansowanych, jazdy terenowe

54 AKTYWNE ŚWIĘTOKRZYSKIE AKTYWNE ŚWIĘTOKRZYSKIE 55 6 TURYSTYKA KONNA TURYSTYKA KONNA 6

Stadnina Koni Huculskich „Stara Kielce – Ośrodek Rekreacji Leśniczówka” Jęgrzna 41, 26-140 Łączna, tel.: +48 510032434, i Hipoterapii „MAAG” www.huculy.wordpress.com Atrakcyjne położenie ośrodka u stóp góry Telegraf (408 m n.p.m.) sprawia, że jest on i rajdy konne, spacery bryczką, a także doskonałą bazą do konnych wycieczek krótkie przejażdżki dla najmłodszych na i rajdów. Amatorzy jeździectwa – także łagodnych konikach. Na miejscu można ci najmłodsi – mogą tu pod okiem in- przenocować w drewnianym domku struktorów uczyć się jazdy i doskonalić gościnnym. swoje umiejętności, a do ich dyspozycji są zarówno konie sportowe, jak i rekreacyjne. Kielce – Ośrodek Jeździecki Co roku organizowane są tutaj cieszące się popularnością letnie kursy jeździeckie „Stangret” „Wakacje Konne”. Ponadto ośrodek zajmuje Ośrodek działający w pobliżu lasów na się hipoterapią i dogoterapią. stokach Pierścienicy znany jest z długiej  Jazda konna w Kurozwękach | arch. UMWŚ tradycji treningu koni i jeźdźców. Miejscowa Ośrodek Rekreacji i Hipoterapii „MAAG” ul. Ściegiennego 207, 25-116 Kielce, nie umie jeździć konno, może zwiedzić tel.: +48 41 3489183, 601471323 (właściciel Andrzej stadninę i wybrać się na przejażdżkę Wojciechowski), www.maagkielce.pl. bryczką. W pobliskim zabytkowym pa- łacu oferowane są luksusowe noclegi.  Pierwsze próby w siodle | arch. Stadniny Koni Atrakcją miejscowości są też: jedyne Huculskich „Stara Leśniczówka" Kurozwęki – w Polsce stado bizonów amerykańskich oraz przygotowywany co roku labirynt szkółka oferuje zajęcia dla dzieci i do- Stadnina Koni Kurozwęki w polu kukurydzy. W Kurozwękach działa rosłych, a doświadczeni jeźdźcy mogą Stadnina w Kurozwękach szczyci się kil- również pensjonat dla koni. wyjechać na spacery po malowniczych kusetletnią tradycją hodowli koni, przede okolicach Kielc. Kto chciałby spróbować wszystkim arabów. Te wyjątkowej urody Sandomierz – Sandomierski swych sił w jeździe sportowej, może tu zwierzęta są inteligentne i przyjaźnie liczyć na pomoc instruktorów. Ośrodek nastawione do człowieka, dlatego od wie- Ośrodek Kawaleryjski organizuje także treningi dla koni, przede ków cieszą się wyjątkowym szacunkiem Każdy, kto widział turnieje rycerskie i rekon- wszystkim w skokach przez przeszkody, wszystkich jeźdźców. W Kurozwękach strukcje historyczne, na pewno zachwycił ale i w podstawach ujeżdżalnia. W pobliżu można rozpocząć naukę jazdy na tych się imponującymi historycznymi ubiorami, działa restauracja. wspaniałych koniach lub doskonalić uzbrojeniem, a przede wszystkim wierz- nabyte wcześniej umiejętności – także chowcami niosącymi na swych grzbietach Ośrodek Jeździecki „Stangret” podczas wycieczek po okolicach. Kto husarzy, ułanów lub średniowiecznych ul. Artylerzystów 2, 25-045 Kielce, tel.: +48 884867331 (nauka jazdy konnej, rekreacja), 600501700 (jazda Stadnina Koni Kurozwęki sp. z o.o. Sandomierski Ośrodek Kawaleryjski  Jak tu nie kochać hucułów? | arch. Stadniny Koni konna i treningi sportowe), 668181080 (treningi koni), ul. Kościelna 12, Kurozwęki, 28-200 Staszów, Magda i Andrzej Bury, Rzeczyca Mokra 110, 27-600 San- Huculskich „Stara Leśniczówka" www.osrodek.stangret-kielce.pl tel.: +48 15 8667279, www.stadninakoni.com. domierz, tel.: +48 606699801, kawaleria-sandomierz.pl

56 AKTYWNE ŚWIĘTOKRZYSKIE AKTYWNE ŚWIĘTOKRZYSKIE 57 6 TURYSTYKA KONNA TURYSTYKA KONNA 6

Sobków – Starachowice – Zamek Rycerski w Sobkowie Stajnia pod Dębem Malowniczo położony wśród nadnidziańskich Na obrzeżach Starachowic, w sąsiedztwie łąk zamek w Sobkowie – zwany również popularnego kąpieliska na zalewie Lubianka, fortalicją sobkowską – to miejsce niezwykłe, znajduje się gospodarstwo agroturystyczne przyciągające atmosferą dawnej szlacheckiej Stajnia pod Dębem. Można tu wypoczywać, siedziby. Nie mogło więc zabraknąć tu koni! jednocześnie ucząc się jazdy konnej od pod- Przy zamku jest stajnia oraz obszerny teren staw – na terenie gospodarstwa i w krytej z maneżem, gdzie zarówno dorośli, jak i dzieci ujeżdżalni. mogą uczyć się jazdy konnej. Dla bardziej za- Bardziej zaawansowani mogą liczyć na awansowanych przygotowano wypady w teren wycieczki konne po terenie Sieradowickiego i lekcje skoków przez przeszkody, a dla praw- Parku Krajobrazowego. Na gości czekają dziwych pasjonatów – jednodniowy rajd konny także inne atrakcje, m.in. minizoo z różnymi  Sandomierski Ośrodek Kawaleryjski | Sylwia Skuta do zamku w Chęcinach i z powrotem. Podczas ptakami oraz kozami czy możliwość wyna- wakacji w Sobkowie organizowane są 5-dniowe jęcia powozu. Gospodarstwo zajmuje się też wojowników. Organizacja inscenizacji pod Sandomierzem. Można jednak zgłosić kursy jazdy konnej. Poza tym czeka tu na gości organizacją imprez okolicznościowych, a zimą historycznych i pokazów kawaleryjskich się tu również na kursy jazdy konnej lub wiele innych atrakcji, takich jak przejażdżki – kuligów. Można tu przyjechać z własnym oraz kultywowanie tradycji polskiej jazdy to skorzystać z noclegu w stylowym dworku. bryczką, zimowe kuligi, rejsy po Nidzie, stylowa wierzchowcem. główna część działalności Sandomierskiego Na miejscu prowadzony jest też pensjonat restauracja i nocleg w zamkowych wnętrzach. Ośrodka Kawaleryjskiego z Rzeczycy Mokrej dla koni. Gospodarstwo agroturystyczne Zamek Rycerski w Sobkowie „Stajnia pod Dębem” ul. Sobka 15, 28-305 Sobków, tel.: +48 41 3871136, ul. Podlesie 78, 27-200 Starachowice, 509301601, www.zameksobkow.eu. tel.: +48 41 2731588, 607031611 (jazda konna, wynajem powozu), www.stajniapoddebem.pl.

Stary Grzybów – Rancho „Ogniste Podkowy” Położone w uroczej, maleńkiej wsi koło Stąporkowa, pośród rozległych lasów nad rzeką Czarną, gospodarstwo

Gospodarstwo agroturystyczne – Rancho „Ogniste Podkowy” Stary Grzybów 14, 26-220 Stąporków, tel.: +48 41 3742214, 601455293, www.ognistepodkowy.pl.  Amazonki w Sobkowie | arch. Zamku Rycerskiego w Sobkowie  W terenie | Krzysztof Krogulec

58 AKTYWNE ŚWIĘTOKRZYSKIE AKTYWNE ŚWIĘTOKRZYSKIE 59 6 TURYSTYKA KONNA

 W drodze | arch. Zamku Rycerskiego w Sobkowie

Gospodarstwo agroturystyczne Zagórzany – Stadnina Koni Rasy „U Cypisa” Zdzisław Szczepanek, Zagórzany 40, 28-131 Solec-Zdrój, Małopolskiej „U Cypisa” tel.: +48 41 3771382, 604185114, 694808023 (jazda W gospodarstwie agroturystycznym „U Cypi- konna), www.ucypisa.pl . sa” w Zagórzanach koło Solca-Zdroju można poznać zalety koni rasy małopolskiej. Przez agroturystyczne państwa Świtoniów za- stulecia wykorzystywane do ciężkiej pracy pewnia idealne warunki do wypoczynku i w transporcie, dziś doskonale sprawdzają na łonie przyrody. Najlepiej chłonąć at- się jako wierzchowce rekreacyjne, a nawet mosferę okolicy podczas organizowanych sportowe. Konie z tutejszej stadniny lub w niej tu wycieczek jednodniowych i dłuższych trenowane zdobywały liczne nagrody na rajdów czy weekendów jeździeckich. Na zawodach jeździeckich. Do Zagórzan można ranchu można również uczyć się jazdy przyjechać zarówno na naukę jazdy (jazda na konnej – w ujeżdżalni i podczas krótkich lonży, indywidualne lekcje z instruktorem), jak wypadów w teren. Mile widziani są także i na dłuższe konne wycieczki. Na gości czeka goście z własnymi końmi. wiele atrakcji i wygodne pokoje.

60 AKTYWNE ŚWIĘTOKRZYSKIE sporty lotnicze 7 SPORTY LOTNICZE SPORTY LOTNICZE 7

Malownicze góry i rozległe lasy, złoto-zielone pola i pełne zabytków miasta, sielankowe wsie oraz wijące się pośród łąk i zagajników błękitne rzeki – różnorodność świętokrzy- skiego krajobrazu zadziwia, szczególnie gdy oglądana jest z lotu ptaka. By wzbić się w po- wietrze i spojrzeć na region z góry, oczywiście nie trzeba być ptakiem. W Świętokrzyskiem znajdują się dwa lotniska sportowe, przy któ- rych działają aerokluby popularyzujące sporty lotnicze. To do nich trzeba się skierować, chcąc  Samolot turystyczny | Joanna Gorlach zakosztować rozkoszy latania. Dzięki aeroklubom można nie tylko zdobyć Naprawdę dużej odwagi wymaga skok na licencję pilota samolotów turystycznych, ale spadochronie. Aerokluby organizują szkolenia też spróbować swych sił w szybownictwie. Ten spadochronowe, mogą także zorganizować niezwykły sport pozwala wzbić się w powie- skoki w tandemie z instruktorem. Choć nie trze dzięki sile samolotu holującego, jednak jest to tania przyjemność, jednak wymaga później leci się już swobodnie, korzystając zdecydowanie mniejszych nakładów finan- z prądów powietrznych i wsłuchując się je- sowych niż loty szybowcem czy samolotem  Areoklub Kielce | arch. UMWŚ dynie w pęd wiatru wokół szybowca – ciszy turystycznym – zaś emocje, jakie zapewnia, nie zakłóca bowiem huk silnika. trudno opisać! W regionie świętokrzyskim można upra- Aeroklub organizuje szkolenia dla wszyst- wiać również paralotniarstwo oraz moto- kich zainteresowanych sportami lotniczymi. paralotniarstwo. Wznosząca się w Paśmie Umożliwiają one uzyskanie m.in. licencji pilota Masłowskim góra Klonówka, choć niewysoka samolotów turystycznych, w tym uprawnień (473 m n.p.m.), dzięki korzystnemu układowi do lotów nocnych. Oferowane są tu też szko- prądów powietrznych, jakie tworzą się ponad lenia szybowcowe, a co roku od kwietnia jej zboczami, jest jednym z popularniejszych do września również kursy spadochronowe. wśród paralotniarzy miejsc w Polsce. Ko- Możliwe jest także wykonywanie bez szko- rzystne wiatry często wieją także na Garbie lenia skoków tandemowych z instruktorem. Pińczowskim. Masłów – Aeroklub Kielecki

Blisko 10 km od centrum Kielc, na szerokich polach obok wsi Masłów, u stóp góry Klonówka znajduje się lotnisko sportowe Aeroklubu Kie- leckiego. Taka lokalizacja sprawia, że można stąd łatwo wzlecieć ponad miasto lub skierować się ku najwyższym grzbietom Gór Świętokrzyskich.  Lotnisko w Masłowie ma asfaltowy pas startowy, Motolotnia | arch. Ośrodka Szkolenia Lotniczego Bravo-Delta  Świętokrzyskie z lotu ptaka | Jakub Jacobson a także trawiaste pole startowe.

62 AKTYWNE ŚWIĘTOKRZYSKIE AKTYWNE ŚWIĘTOKRZYSKIE 63 7 SPORTY LOTNICZE

Aeroklub Kielecki ul. Jana Pawła II 9, 26-001 Masłów, tel.: +48 41 3110706, www.aeroklub.kielce.pl

Pińczów – Aeroklub Regionalny w Pińczowie Pińczowski aeroklub posiada niewielkie trawia- ste lądowisko, znajdujące się tuż obok centrum miasteczka, na łąkach nad Nidą. Mogą z niego korzystać motolotnie, niewielkie samoloty turystyczne, wiatrakowce. Lądowisko wypo- sażone jest w wyciągarkę, dzięki czemu ponad rozlewiskami Nidy można polatać również na paralotni.

 Paralotniarz | arch. ROTWŚ Aeroklub Regionalny w Pińczowie ul. Legionistów 26a, 28-400 Pińczów, tel.: +48 668409128, www.arwp.pl. Strawczyn – Polatajmy.com

By wzbić się w powietrze, oglądając krajobra- Pińczów – Ośrodek Szkolenia zy świętokrzyskie z lotu ptaka, nie potrzeba Lotniczego Bravo-Delta długotrwałych i kosztownych szkoleń. Wystar- czy zgłosić się do znakomitego pilota spor- Ośrodek prowadzi działalność szkoleniową, towego Marcina Bernata. Przez cały rok, przy korzystając z lądowiska Aeroklubu Regional- dobrej pogodzie, można z nim poszybować nego w Pińczowie, a w razie potrzeby także w tandemie na paralotni lub motoparalotni. z innych lądowisk. Szkolenia motolotniowe W okolicy Kielc startuje się z lotniska prowadzi instruktor lotniowy i motolotniowy w Masłowie lub z pól pod Strawczynem, ale Grzegorz Cedro. Dzięki temu można liczyć na po zebraniu większej grupy chętnych można profesjonalne przygotowanie do lotów nad zacząć podniebną przygodę także w innych malowniczymi zakątkami Ponidzia w okoli- miejscach. Pilot oferuje również naukę latania cach Pińczowa. na paralotniach i motoparalotniach.

Ośrodek Szkolenia Lotniczego Bravo-Delta Polatajmy.com Marcin Bernat, Korczyn 21a, 26-067 Strawczyn, Grzegorz Cedro, tel.: +48 603657186, tel.: +48 600348996, www.polatajmy.com. www.motolotniarstwo.net.

64 AKTYWNE ŚWIĘTOKRZYSKIE ścianki wspinaczkowe 8 ŚCIANKI WSPINACZKOWE ŚCIANKI WSPINACZKOWE 8

Świętokrzyskie krajobrazy urozmaicone są Wybierając miejsce do wspinania, nie moż- Drugie znane miejsce to kamieniołom licznymi skałami, urwiskami, odkrywkami na zapominać o ograniczeniach prawnych Stokówka koło wsi Skiby, na północny za- i kamieniołomami. Dzięki temu region jest – znaczna część świętokrzyskich skał znajduje chód od Chęcin. Wzgórze z kamieniołomem rajem dla miłośników wspinaczki skałkowej się na terenie rezerwatów lub jest objęta jest częścią Pasma Zelejowskiego. Wspinać w pięknej scenerii dzikiej przyrody. W wielu ochroną jako pomniki przyrody. To oznacza, można się tu na ośmiu opisanych skałach miejscowościach można również wspinać się że wspinaczka na nich jest zabroniona! kalcytowych, na których wytyczono przeszło na specjalnie przygotowanych, sztucznych Spośród miejsc popularnych wśród wspi- 70 dróg. Ich długość waha się między 6 a 18 m, ściankach. naczy można polecić kielecką Kadzielnię. zaś skala trudności od III do VI.5. Dawne wyrobisko wapieni górnodewońskich, W okolicach Bałtowa, na stokach doliny usytuowane blisko centrum miasta, dziś służy rzeki Kamiennej wyrastają niewielkie skałki Wspinaczka skałkowa jako teren rekreacyjny dla mieszkańców sto- wapienne, zwane Siekaczami. To najdalej na licy województwa. Jest tu sześć wapiennych północ wysunięte miejsce w Polsce, gdzie i bouldering urwisk, na których wytyczono drogi o dłu- można wspinać się na naturalnej skale! Jest gości 6–15 m i maksymalnej trudności VI.5. tu sześć dróg o trudności V–VI.1 z przygoto- Urwiska skalne i odsłonięcia skał w licznych Trzeba zachować ostrożność, bo wapień jest wanymi punktami do asekuracji. To doskonałe wyrobiskach kamieniołomów to miejsca, silnie spękany i bardzo kruchy. Nie można też stanowisko do nauki wspinania, tym bardziej które chętnie odwiedzają amatorzy wspi- zapomnieć, że na Skałce Geologów obowią- że w tutejszym chropowatym wapieniu łatwo naczki skałkowej. Mogą tam rozkoszować zuje zakaz wspinaczki! o dobre chwyty. się sportowymi zmaganiami, ciesząc się Znacznie większe wyzwanie niż Siekacze jednocześnie bliskością natury – jednak w taki stanowi Skałka Nihilistów w Podgrodziu, na sposób, by nie naruszać jej kruchej równowagi.  Stokówka | Joanna Gorlach północ od Ćmielowa. To 17-metrowy wa- pienny ostaniec w zboczu doliny Kamiennej. Wytyczone na nim drogi są trudniejsze, zdecydowanie nie dla początkujących (V–VI.2). W Świętokrzyskie warto przyjechać także zimą – wówczas można spróbować wspinaczki lodowej. Gdy tylko temperatura wystarczająco spadnie, Świętokrzyski Klub Alpinistyczny przygotowuje na jednej ze ścian Kadzielni potężny lodospad o wysokości nawet 33 m i szerokości 40 m. By powstała taka bajeczna ściana lodu, trzeba wylać przeszło 5000 l wody! Po więcej informacji na temat zasad i możliwości wspinaczki w regionie najle- piej zgłosić się do Świętokrzyskiego Klubu Alpinistycznego.

Świętokrzyski Klub Alpinistyczny ul. Zbożowa 4, 25-416 Kielce, tel.: +48 660545466  Zimowa wspinaczka na Kadzielni w Kielcach | Krzysztof Krogulec  Skałka Nihilistów w Podgrodziu | Joanna Gorlach (prezes Przemysław Klentak), www.ska.org.pl.

66 AKTYWNE ŚWIĘTOKRZYSKIE AKTYWNE ŚWIĘTOKRZYSKIE 67 8 ŚCIANKI WSPINACZKOWE ŚCIANKI WSPINACZKOWE 8

Sztuczne ścianki Exodus Club Świętokrzyski Klub Alpinistyczny Centrum Rekreacji MOSiR ul. Marmurowa 62, 26-026 Bilcza, tel.: +48 535266141 zob. s. 67. w Sandomierzu wspinaczkowe (ścianka wspinaczkowa), 535266140 (klub), ul. Portowa 24, 27-600 Sandomierz, W wielu miejscach w całym województwie www.exodusclub.pl dwukrotnie, potem należy zapisać się do ŚKA. tel.: +48 15 6445228, www.mosir.sandomierz.pl można korzystać ze sztucznych ścianek  pn.–czw. 14.00–21.00, pt.–sb. 14.00–22.00, Osoby niezrzeszone muszą wspinać się pod  otwarte: pn.–sb. 11.00–19.00. wspinaczkowych. Większość z nich jest do- nd. 12.00–20.00. opieką instruktora, dlatego niezbędne jest stępna przez cały rok, bo znajdują się w halach wcześniejsze uzgodnienie terminu. sportowych i innych zadaszonych obiektach. paneli ze strefą up&climb. Obok usytuowano przeznaczona dla osób początkujących. ściankę boulderową (3,5 m wysokości, pio- Sandomierz – ścianka Ścianka składa się z trzech stref dróg Bilcza – Exodus Club ny i przewieszenia różnego stopnia) oraz pionowych i dostosowana jest do wspi- 4-metrowy most linowy ze zjazdem tyrolką ­wspinaczkowa w Centrum naczki z liną na tzw. wędkę. Na miejscu W podkieleckiej Bilczy, w kompleksie rekre- (10,5 m długości), a także dodatkowe trena- Rekreacji nie ma instruktora, należy też mieć wła- acyjno-sportowym Exodus Club znajduje żery ogólnorozwojowe. Na miejscu można sny sprzęt. Ze ścianki można korzystać się ścianka do wspinaczki z liną o wysokości wypożyczyć cały sprzęt, a także skorzystać W wydzielonej sali w Centrum Rekre- w godzinach otwarcia obiektu, o ile nie 6,5 m, z ośmioma stanowiskami asekuracyj- z opieki instruktorów wspinaczki. acji sandomierskiego MOSiR znajduje koliduje to z zajęciami organizowanym nymi; dodatkowo umieszczono na niej sześć się niewielka ścianka wspinaczkowa, w Centrum. Borków – Afor Adventure Park

Na terenie Ośrodka Szkoleniowo-Wypoczyn- kowego „Afor” funkcjonuje Afor Adventure Park. Jedną z jego atrakcji jest ścianka wspi- naczkowa o wysokości 6,5 m i szerokości 5 m z 60 chwytami wspinaczkowymi. Można z niej korzystać również pod okiem instruktora.

Afor Adventure Park Borków 64, 26-021 Daleszyce, tel.: +48 41 3171171, 695280051, www.aforadventure.pl  wt.–pt. 11.00–20.00, sb.–nd. 10.00–21.00

Kielce – ścianka boulderowa Świętokrzyskiego Klubu Alpinistycznego

Klubowa boulderownia jest z zasady do- stępna jedynie dla członków klubu. Pozo-  Ścianka wspinaczkowa Afor Adventure Park  Ścianka boulderowa Świętokrzyskiego Klubu   Exodus Club w Bilczy | arch. Exodus Club stałe osoby mogą z niej skorzystać tylko w Borkowie | arch. Afor Adventure Park Alpinistycznego w Kielcach | Joanna Gorlach

68 AKTYWNE ŚWIĘTOKRZYSKIE AKTYWNE ŚWIĘTOKRZYSKIE 69 8 ŚCIANKI WSPINACZKOWE

Skarżysko-Kamienna – ścianka Staszów – ścianka wspinaczkowa wspinaczkowa Miejskiego w Powiatowym Centrum Sportowym Centrum Sportu i Rekreacji W hali sportowej w Staszowie przygotowano nowoczesną ściankę wspinaczkową, która Sztuczna ścianka wspinaczkowa w hali spor- oprócz paneli płaskich ma fragment imitujący towej w Skarżysku-Kamiennej jest dostępna kształt i fakturę prawdziwej skały. Maksymalna dla osób posiadających uprawnienia wspi- wysokość ścianki to 12 m przy 11 m szerokości. naczkowe. Kto ich nie ma, powinien umówić Umieszczono na niej osiem stanowisk do aseku- się telefonicznie z instruktorem, dostępnym racji. Na miejscu nie ma instruktora wspinaczki, w wybrane dni tygodnia. można jednak wypożyczyć uprzęże i sprzęt Ścianka ma wysokość 6 m przy 8 m asekuracyjny. Czas korzystania ze ścianki lepiej szerokości, przygotowano na niej trzy drogi wcześniej uzgodnić telefonicznie, by nie trafić wspinaczkowe. Korzystanie z niej jest możliwe na inne zajęcia organizowane w hali. w godzinach otwarcia hali sportowej, o ile nie odbywają się tam inne, kolidujące ze wspinaczką zajęcia. Powiatowe Centrum Sportowe w Staszowie Hala Sportowa MCSiR ul. Oględowska 6, 28-200 Staszów, tel.: +48 15 8130050, w Skarżysku-Kamiennej www.pcs-staszow.pl. ul. Sienkiewicza 34, 26-110 Skarżysko-Kamienna,  codz. 6.00–22.00, w dniach nauki szkolnej w godz. tel.: +48 41 2539450, 508216980 (instruktor), 8.00–15.00 dostępność ograniczona ze względu na www.mcsir.skarzysko.pl. zajęcia szkolne.

 Pierwsze kroki na ściance | arch. MCSiR w Skarżysku-Kamiennej

70 AKTYWNE ŚWIĘTOKRZYSKIE mocne wrażenia 9 MOCNE WRAŻENIA MOCNE WRAŻENIA 9

Najbardziej skomplikowana trasa – czer- Borków – Afor Adventure Park Parki linowe wona – została rozpięta na wysokości aż 8 m nad ziemią. Przy Ośrodku Szkoleniowo-Wypoczynkowym Parki linowe zapewniają emocjonującą „Afor” można wspinać się na trzech trasach rozrywkę, a przy tym są dostępne niemal Kielecki Park Linowy niewielkiego parku linowego. Najłatwiejszą, dla wszystkich, nawet dla kilkuletnich dzieci! ul. Szczepaniaka 40, 25-118 Kielce (naprzeciwko o nazwie „Mały Odkrywca”, przygotowano dla Trasy często rozpinane są na terenach leśnych, hotelu Leśny Dwór), tel.: +48 739202722, dzieci poniżej 10 r.ż. Na młodzież i dorosłych między drzewami. Przemierzający je śmiałko- www.parklinowykielce.pl czeka „Leśna Przygoda”, a na doświadczonych wie mają do dyspozycji specjalistyczny sprzęt  od 10.00 do zmierzchu, tylko przy dobrej pogodzie. i naprawdę odważnych – „Adrenalina”. Na do asekuracji, a nad ich bezpieczeństwem miejscu warto spróbować swych sił także czuwają instruktorzy. w paintballu (zob. s. 75) oraz na ściance wspi- Bałtów – Park Linowy „Skarbka” naczkowej (zob. s. 68). Kielce – Kielecki Park Linowy W dawnym kamieniołomie znajduje się jeden Ośrodek Szkoleniowo- Pięć rozpiętych między drzewami tras z największych parków linowych w Polsce -Wypoczynkowy „Afor” 2 o zróżnicowanym stopniu trudności przy- (35 tys. m ). Jest tu kilkanaście tras o różnym Borków 64, 26-021 Daleszyce, tel.: +48 41 3171171, gotowano z myślą o dzieciach, młodzieży poziomie trudności i łącznej długości przeszło www.aforadventure.pl i dorosłych. Najłatwiejsza jest przeznaczona 2,5 km. Urozmaicono je przeszkodami, takimi  poł. V–IX, pt.–nd. 10.00–20.00. dla maluchów, nawet 2-letnich. Do poko- jak ścianka wspinaczkowa, powietrzna desko- nania trudniejszych niezbędny jest sprzęt rolka, ruchome pomosty czy tyrolka. do asekuracji, wypożyczany na miejscu.  Kielecki Park Linowy | arch. Kieleckiego Parku Linowego Krajno-Zagórze – Sabat Krajno Park Linowy „Skarbka” Przy parku rozrywki i stacji narciarskiej Skarbka 49a, 27-423 Bałtów, tel.: +48 605064689, www.parklinowyskarbka.pl w Krajnie-Zagórzu (zob. s. 47) znajduje się park linowy, w którym trasy rozpięte  pn.–czw. 12.00–19.00, pt. 12.00–20.00, sb.–nd. 11.00–20.00 są w całości na palach. Z myślą o najmłod- szych, już 3-letnich dzieciach, przygotowano

 W Parku Linowym „Skarbka” |  Kielecki Park Linowy | arch. Kieleckiego Parku Linowego arch. Parku Linowego „Skarbka”  W Parku Linowym Sabat Krajno | arch. Sabat Krajno

72 AKTYWNE ŚWIĘTOKRZYSKIE AKTYWNE ŚWIĘTOKRZYSKIE 73 9 MOCNE WRAŻENIA MOCNE WRAŻENIA 9

nadziemne przejście niewymagające uprzę- „Kapitan Hak” na wysokości 2,5 m. Młodzież przeszkodami, platformą i wieżą obronną, ży. Na starszych czeka kilka tras o różnym i dorośli mają do dyspozycji trasy „Wyspa wrakiem samochodu oraz okopami. Na stopniu trudności, m.in. tyrolkowa z serią Skarbów”, „Czarnobrody” i najtrudniejszą miejscu można wypożyczyć odpowiedni zjazdów o długości nawet 110 m. – „Bocianie Gniazdo” z 22 przeszkodami. sprzęt i ubiór.

Sabat Krajno Brudzów – Paintball Hardcore zob. s. 47. Paintball Firma specjalizująca się w organizacji rozgrywek paintballowych dysponuje aż By przeżyć przygodę z paczką przyjaciół trzema dużymi polami do gry – najwięk- Ostrowiec Świętokrzyski – park i dostać duży zastrzyk adrenaliny, najlepiej sze, w Brudzowie k. Morawicy, ma przeszło linowy w Ośrodku Wypoczynko- spróbować paintballu. Trudno znaleźć równie 40 tys. m2. Drugie znajduje się w Bocheńcu wym „Gutwin” emocjonujący, a przy tym dostępny niemal k. Małogoszcza, a trzecie w Kielcach przy dla wszystkich sport, łączący elementy gry karczmie Cztery Konie. Na skraju rozległych lasów Puszczy Iłżeckiej strategicznej, podchodów i manewrów woj- rozpięto między drzewami dwie trasy niewiel- skowych. Potrzeba jedynie odpowiedniego kiego parku linowego. Łatwiejsza, dla dzieci sprzętu i drużyny, przyda się także dobrze i młodzieży, składa się z 13 etapów, z różnymi przygotowany teren. przeszkodami i zawieszonymi na drzewach Kielce – Wytwórnia Wrażeń

 W Parku Linowym „Kamrat” | arch. Parku Linowego „Kamrat” Rozgrywki paintballowe w Kielcach i okolicy organizuje m.in. Wytwórnia Wrażeń. Najcie- platformami. Trudniejszą urozmaica 17 prze- kawsze są te na terenie Poligonu Wrażeń,  Paintball w Brudzowie | arch. Paintball Hardcore szkód, m.in. tyrolka, „most birmański” i „skok gdzie na graczy czeka „obóz leśny” oraz teren indiański”. stylizowany na betonowe miasto. Paintball Hardcore Sielpia Wielka – Park Linowy Wytwórnia Wrażeń ul. Wichrowa, Brudzów, 26-026 Morawica, ul. Śląska 7, 25-328 Kielce, tel.: +48 41 3613197, tel.: +48 511511714, www.paintballhardcore.pl. „Kamrat” 606418915, www.wytworniawrazen.pl. W lesie, w sąsiedztwie popularnego za- Cedzyna – Paintball Marines lewu w Sielpi Wielkiej, działa park linowy z czterema trasami. Dla dzieci (minimalny Borków – Afor Adventure Park W Cedzynie znajduje się rozległe pole pa-  Park linowy w OW „Gutwin” | wzrost: 110 cm) przygotowano przejście intballowe, przy którym można wypożyczyć arch. MOSiR Ostrowiec Świętokrzyski W lesie przy Ośrodku Szkoleniowo- sprzęt. Można tu także sfilmować rozgrywkę -Wypoczynkowym „Afor” przygotowano z powierzchni ziemi oraz z lotu ptaka – dzięki Ośrodek Wypoczynkowy „Gutwin” Park Linowy „Kamrat” teren do gry w paintball z kilkunastoma dronom z kamerami. ul. Gościniec, 27-400 Ostrowiec Świętokrzyski, tel.: ul. Spacerowa 1, 26-200 Sielpia Wielka, +48 785488946, 785167545, www.mosir.ostrowiec.pl tel.: +48 505653941 Ośrodek Szkoleniowo- Paintball Marines  VI–IX pn.–pt. 10.00–18.00, sb.–nd. i święta  V–VI i IX w sb.–nd. 10.00–19.00, w wakacje codz. -Wypoczynkowy „Afor” Cedzyna 207, 25-351 Cedzyna, tel.: +48 725396054, 11.00–19.00. 10.00–19.00. zob. s. 68. www.marinespaintball.pl.

74 AKTYWNE ŚWIĘTOKRZYSKIE AKTYWNE ŚWIĘTOKRZYSKIE 75 9 MOCNE WRAŻENIA MOCNE WRAŻENIA 9

Ostrowiec Świętokrzyski – Sketch Paintball Team Śladków Mały – Crazy Monkeys tel.: +48 530388733, www.paintball.ostrowiec.pl. Paintball Śladków Z oferty Crazy Monkeys mogą skorzystać za- paintballu dla dzieci zajmuje się firma Sketch, Pole do paintballu w Śladkowie k. Chmielnika równo początkujący, jak i doświadczeni gracze. która dysponuje również własnymi polami przygotowano z myślą o wszystkich amatorach Firma wypożycza również sprzęt do paintballu do gry. gier paintballowych wg popularnych scenariu- oraz kombinezony w barwach maskujących, szy. Na miejscu można wypożyczyć sprzęt lub, a także pomaga w organizacji imprez integra- Ostrowiec Świętokrzyski – po uzgodnieniu, korzystać z własnego. cyjnych dla większych zespołów Strefa21 Paintball Śladków Crazy Monkeys Firma organizuje rozgrywki paintballowe, za- R. Zgrzebnicki Paintball – Integracja pewniając sprzęt, szkoląc uczestników i przy- Śladków Mały, 26-020 Chmielnik, tel.: +48 607413718, tel.: +48 662183422, 660339337, gotowując na zamówienie teren w dowolnym www.paintballsladkow.pl. www.paintballostrowiec.pl miejscu. Dysponuje również własnym polem do gry – w Świrnie k. Ostrowca. W ofercie Strefy21 są też m.in. wyprawy na quadach Off-road – quady, Ostrowiec Świętokrzyski – (zob. s. 77).  Quady w terenie | Krzysztof Pęczalski Sketch Paintball Team Strefa21 motocross i 4×4 Wytwórnia Wrażeń Organizacją rozgrywek paintballowych Osiedle Stawki 98, 27-400 Ostrowiec Świętokrzyski, zob. s. 75 dla dorosłych, a także specjalnej odmiany tel.: +48 606212874, www.strefa21.pl. Rozległe tereny o urozmaiconej rzeźbie, jakich nie brakuje w województwie świętokrzyskim, są wręcz wymarzonymi miejscami dla ama- Ostrowiec Świętokrzyski – torów off-roadu. Jeśli tylko przestrzega się Strefa21 odpowiednich zasad, można spróbować jazdy po bezdrożach i nieutwardzonych drogach Strefa21 organizuje wyprawy quadami i po- samochodami terenowymi, quadami lub na jazdami buggy po różnego rodzaju terenach, motorach crossowych. Trzeba oczywiście zgodnie z życzeniem klienta; może również pamiętać, że nie wolno wjeżdżać do rezer- przygotować specjalny tor do nauki technik watów i na teren Świętokrzyskiego Parku jazdy terenowej. Narodowego; różne obostrzenia obowiązują również w parkach krajobrazowych i na innych Strefa21 terenach chronionych. zob. s. 76 Kielce – Wytwórnia Wrażeń Komaszyce – MS Motors 4×4 Kielecka Wytwórnia Wrażeń na życzenie klienta organizuje ekstremalną jazdę off-road samo- Firma specjalizuje się w organizacji chodami terenowymi 4×4 lub quadami. Istnieje imprez przeprawowo-turystycznych po-  Gracz na polu paintballowym | arch. Strefa21 również możliwość wypożyczenia quadów. jazdami terenowymi (quady, samochody).

76 AKTYWNE ŚWIĘTOKRZYSKIE AKTYWNE ŚWIĘTOKRZYSKIE 77 9 MOCNE WRAŻENIA MOCNE WRAŻENIA 9

MS Motors – Małe Jodło – MS Light & Audio M. Szewczyk baza off-road Camp ×4 4 Komaszyce 1b, 26-225 Gowarczów, tel.: +48 604232922, www.msmotors.pl W Małym Jodle można szlifować umiejętności na torze off-roadowym, a także skorzystać MS Motors 4×4 wypożycza również samo- z wytyczonych w okolicy tras terenowych. Na chody terenowe na imprezy off-roadowe terenie bazy odbywa się mnóstwo imprez dla i dysponuje torem do jazdy terenowej. fanów off-roadu. Kielce – Klub Motorowy PTTK Camp 4×4 Małe Jodło, tel.: +48 793570979, 793578879, „Na Cztery Koła” www.camp4x4.swietokrzyskie.net.pl. Klub zrzeszający miłośników różnych odmian off-roadu organizuje zloty i rajdy, pomaga w organizacji wypraw off-roadowych po re- Kowala k. Sitkówki-Nowiny –  gionie, a nawet w wypożyczeniu samochodu tor motocrossowy Trening motocrossowy w Dębskiej Woli | arch. BKM Racing terenowego, zapewniając w razie potrzeby opiekę instruktora. Ukryty w lesie, między wyrobiskami wielkich Tor motocrossowy ŚTM MotoMax Brzeziński Klub Motocyklowy kamieniołomów, piaszczysty tor motocros- w Kowali „Racing” Klub Motorowy PTTK sowy ma 1550 m długości. Organizuje się tu siedziba klubu: ul. Parkowa 3/21, 26-052 Sitków- ul. Chęcińska 325, Brzeziny, 26-026 Morawica, „Na Cztery Koła” zawody różnej rangi, trenują na nim również ka-Nowiny, tel.: +48 739039539, 608506968, tel.: +48 668208288, www.facebook.com/bkmracing. tel.: +48 602715982 (prezes Mirek Trawiński), profesjonaliści. Po uzgodnieniu z toru można www.motomaxkielce.pl. www.naczterykola.pl. skorzystać także indywidualnie. Dębska Wola – w małe silniki, mkną po torze z dużą pręd- tor motocrossowy kością. Karting to sport prawie dla każdego fana motoryzacji, nawet dla dzieci, i to już Tor w wyrobisku nieczynnego kamienioło- od 6 r.ż.! mu wapienia Morawica ma 2000 m długości, W regionie można ścigać się na torze a dzięki ukształtowaniu terenu trasa jest kartingowym w Kielcach. Ma on asfaltową bardzo urozmaicona. Regularnie odbywają nawierzchnię i otwarty jest nawet podczas się tu zawody motocrossowe, po uzgodnie- niepogody, ponieważ jego część znajduje się niu z toru można skorzystać indywidualnie. w obszernej hali.

F1 Gokart – halowy tor kartingowy ul. Olszewskiego 30, 25-663 Kielce, tel.: +48 797383710, Karting www.f1gokart.pl  pn.–pt. 14.00–22.00, sb.–nd. 11.00–22.00, Wyścigi gokartów są niezwykle emocjonu- w wakacje i ferie zimowe codz. 11.00–23.00. jące! Niewielkie pojazdy, choć wyposażone  Zawody motocrossowe w Kowali | arch. MotoMax Kielce

78 AKTYWNE ŚWIĘTOKRZYSKIE AKTYWNE ŚWIĘTOKRZYSKIE 79 9 WYKAZ PUNKTÓW INFORMACJI TURYSTYCZNEJ

Regionalne Centrum Informacji tel.: 15 8655390, 601760948, ul. Makuszyńskiego 1, 28-133 Pacanów, Turystycznej w Kielcach, www.klimontow.pl tel.: 41 3765079, www.stolica-bajek.pl ul. Sienkiewicza 29, 25-007 Kielce, Centrum Informacji Turystycznej Centrum Informacji Turystycznej tel.: 41 3480060, www.swietokrzyskie.travel w Końskich, Ponidzia, Punkt Informacji Turystycznej ul. Partyzantów 1, 26-200 Końskie, ul. Piłsudskiego 2a, 28-400 Pińczów, w Bałtowie, tel.: 41 3729088, www.konskie.travel tel.: 41 3575404, www.pinczow.travel, 27-423 Bałtów 8a, tel.: 41 2641421, Punkt Informacji Turystycznej www.muzeumpinczow.pl www.juraparkbaltow.pl w Krzemionkach, Punkt Informacji Turystycznej Punkt Informacji Turystycznej Sudół 135a, 27-400 Ostrowiec w Połańcu, w Bielinach, Świętokrzyski, tel.: 41 3304550, wew. 21, pl. Uniwersału Połanieckiego 1, ul. Partyzantów 3, 26-004 Bieliny, www.krzemionki.pl 28-230 Połaniec, tel.: 15 8323228, tel.: 41 2608152, w miesiącach Centrum Informacji Turystycznej www.portal.polaniec.eu V–X dodatkowy Punkt Informacji w Kurozwękach, Centrum Informacji Turystycznej Turystycznej funkcjonuje w kasie Osady ul. Zamkowa 3, Kurozwęki, w Sandomierzu, Średniowiecznej w Hucie Szklanej, Huta 28-200 Staszów, tel.: 15 8667407, Rynek 20, 27-600 Sandomierz, Szklana 37, 26-004 Bieliny, tel.: 41 2608152, www.kurozweki.com tel.: 15 6446105, www.sandomierz.travel www.osadasredniowieczna.eu Punkt Informacji Turystycznej Punkt Informacji Turystycznej Punkt Informacji Turystycznej w Miedzianej Górze, w Sandomierzu, Oddział PTTK, w Bodzentynie, Gminna Biblioteka Publiczna, Rynek 12, 27-600 Sandomierz, Rynek Górny 11, 26-010 Bodzentyn, ul. Urzędnicza 8, 26-085 Miedziana Góra, tel.: 15 8322682, www.pttk-sandomierz.pl tel.: 693690333, www.it.bodzentyn.pl tel.: 41 3031101, www.miedziana-gora.pl Centrum Informacji Turystycznej Centrum Informacji Turystycznej Punkt Informacji Turystycznej w Skarżysku-Kamiennej, w Busku-Zdroju, w Morawicy, ul. Wileńska 34a, 26-110 Skarżysko- Buskie Samorządowe Centrum Kultury, Samorządowe Centrum Kultury, Kamienna, tel.: 41 2528396, al. Mickiewicza 22, 28-100 Busko-Zdrój, www.ostrobramska.pl ul. Spacerowa 7, 26-026 Morawica, tel.: 41 3701022, www.busko.travel Punkt Informacji Turystycznej tel.: 41 3114691, wew. 306, Centrum Informacji Turystycznej w Solcu-Zdroju, www.morawica.pl i Historycznej Gminy Chęciny Gminna Biblioteka Publiczna, Punkt Informacji Turystycznej „Niemczówka”, ul. Kościelna 3, 28-131 Solec-Zdrój, w Nagłowicach, ul. Małogoska 7, 26-060 Chęciny, tel.: 41 3776732, www.solec-zdroj.pl, ul. Walewskiego 7, 28-362 Nagłowice, tel.: 41 3151829, www.checiny.pl www.gcksolec.naszgok.pl tel.: 41 3814570, www.naglowice.pl Punkt Informacji Turystycznej Centrum Informacji Turystycznej Punkt Informacji Turystycznej w Chmielniku, w Starachowicach, w Nowej Słupi, ul. Wspólna 13, 26-020 Chmielnik, Muzeum Przyrody i Techniki, tel.: 41 3542412, www.chmielnik.com ul. Świętokrzyska 53a, 26-006 Nowa Słupia, ul. Piłsudskiego 95, 27-200 Starachowice, Punkt Informacji Turystycznej tel.: 41 3178327, 517349983, tel.: 693779899, www.starachowice.travel w Chrobrzu, www.nowaslupia.pl Punkt Informacji Turystycznej ul. Parkowa 14, 28-425 Chroberz, Punkt Informacji Turystycznej w Staszowie, tel.: 41 3564003, wew. 33, w Nowym Korczynie, ul. Parkowa 6, 28-200 Staszów, www.palac.chroberz.info, Rynek 16, 28-136 Nowy Korczyn, tel.: 508497133, www.turystyka.staszow.pl, Punkt Informacji Turystycznej tel.: 511299988, www.nowykorczyn.pl www.staszow.travel w Ciekotach, Centrum Informacji Turystycznej Punkt Informacji Turystycznej Ciekoty 76, 26-001 Masłów, w Opatowie, w Strawczynku, tel.: 41 3112128, pl. Obrońców Pokoju 34, 27-500 Opatów, Samorządowe Centrum Kultury i Sportu, www.szklanydom.maslow.pl tel.: 15 8681301, www.opatow.travel ul. Turystyczna 6, Strawczynek, Centrum Informacji Turystycznej Punkt Informacji Turystycznej 26-067 Strawczyn, tel.: 41 3335797, w Jędrzejowie, w Opatowie, Oddział PTTK w Opatowie, www.strawczyn.pl Muzeum im. Przypkowskich, pl. Obrońców Pokoju 18, 27-500 Opatów, Punkt Informacji Turystyczna pl. Kościuszki 7–8, 28-300 Jędrzejów, tel.: 15 8682778 w Szydłowie, tel.: 41 3865489, www.jedrzejow.travel Punkt Informacji Turystycznej Gminne Centrum Kultury, ul. Targowa 3, Punkt Informacji Turystycznej w Ostrowcu Świętokrzyskim, 28-225 Szydłów, tel.: 41 3545313, w Kazimierzy Wielkiej, Miejskie Centrum Kultury, www.szydlow.pl, www.gckszydlow.pl ul. Kościuszki 13, 28-500 Kazimierza Wielka, ul. Siennieńska 54, 27-400 Ostrowiec Centrum Informacji Turystycznej tel.: 41 3501008, www.kazimierza.travel Świętokrzyski, tel.: 41 2476580, 609222800, we Włoszczowie, Punkt Informacji Turystycznej www.ostrowiec.travel Lokalna Grupa Działania „Region w Klimontowie, Punkt Informacji Turystycznej Włoszczowski”, ul. Wiśniowa 23, Gminna Biblioteka Publiczna, w Pacanowie, 29-100 Włoszczowa, tel.: 41 3941405, ul. Krakowska 19, 27-640 Klimontów, Europejskie Centrum Bajki, www.lgd-region-wloszczowa.pl

80 AKTYWNE ŚWIĘTOKRZYSKIE Autor: Krzysztof Bzowski Koordynacja: Teresa Karkowska, Sylwia Skuta Redakcja: Aurelia Hołubowska Korekta: Barbara Gąsiorowska, Aurelia Hołubowska, Teresa Karkowska Zdjęcia: okładkowe – Krzysztof Pęczalski strony otwierające: Krzysztof Krogulec – rozdział 8 Krzysztof Pęczalski – rozdziały 2, 3, 4, 6 Sylwia Skuta – rozdział 5 Moto Max Kielce – rozdział 9 arch. ROTWŚ – rozdział 7 Mapa: Rafał Bletek Projekt okładki, koncepcja graficzna: Michał Tincel Skład: Michał Duława, Michał Tincel Druk: Comernet, Lublin

Wydawca: Urząd Marszałkowski Województwa Świętokrzyskiego w Kielcach al. IX Wieków Kielc 3, 25-516 Kielce tel.: 41 3421530 e-mail: [email protected] www.sejmik.kielce.pl www.swietokrzyskie.travel

Opracowanie wydawnicze: Amistad Sp. z o.o. – Program PolskaTurystyczna.pl pl. Na Groblach 8/2, 31-101 Kraków tel./faks: 12 4229922 e-mail: [email protected] www.polskaturystyczna.pl

Wydanie I, Kraków 2016 Od prastarych szczytów Gór Świętokrzyskich przez łagodne wzniesienia Wyżyny Sandomierskiej po sielankowe łąki Ponidzia – różnorodność krajobrazów Świętokrzyskiego jest zdumiewająca. To dzięki niej oraz dzięki ogromnej liczbie atrakcji turystycznych region stanowi wymarzone miejsce do wypoczynku, w tym tego aktywnego. Niniejszy przewodnik jest tego najlepszym dowodem.

Urząd Marszałkowski Województwa Świętokrzyskiego al. IX Wieków Kielc 3, 25-516 Kielce tel. 41 3421530 www.sejmik.kielce.pl www.swietokrzyskie.travel