Plan Gospodarki Niskoemisyjnej Dla Gminy Iwaniska Na Lata 2016 - 2022

20162016-01-26

PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ DLA GMINY IWANISKA NA LATA 2016 - 2022

Iwaniska, 2016 r.

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

Zamawiaj ący:

Gmina Iwaniska

ul. Rynek 3

27-570 Iwaniska

Wykonawca:

ul. 1 Maja 7/3

39 – 400 Tarnobrzeg

tel. 608 764 462

mail: [email protected]

www.greenlynx.pl

Zespół autorski:

mgr in ż. Paweł Ry ś

mgr Paweł Krz ąstek

mgr in ż. Anna Wo źniak

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

Spis tre ści 1 Wst ęp ...... 8 2 Streszczenie dokumentu ...... 10 3 Cel opracowania ...... 13 3.1 Cele główne ...... 14 3.2 Cele szczegółowe ...... 14 4 Podstawy prawne opracowania ...... 16 4.1 Mi ędzynarodowe ...... 16 4.2 Krajowe ...... 18 4.3 Regionalne ...... 21 4.4 Powi ązanie dokumentów strategicznych na poziomie regionalnym z projektowanym Planem ...... 21 4.5 Strategiczna ocena oddziaływania na środowisko ...... 28 5 Charakterystyka Gminy ...... 29 5.1 Poło żenie ...... 29 5.2 Ludno ść ...... 30 5.3 Budownictwo ...... 31 5.4 Sytuacja gospodarcza ...... 31 5.5 Warunki naturalne ...... 32 5.5.1 Ukształtowanie terenu i budowa geologiczna ...... 32 5.5.2 Wody ...... 33 5.5.3 Gleby ...... 36 5.5.4 Klimat ...... 36 5.5.5 Powietrze ...... 37 5.5.6 Hałas ...... 45 5.5.7 Promieniowanie elektromagnetyczne ...... 46 5.5.8 Lasy ...... 47 5.6 Formy ochrony przyrody ...... 48 5.6.1 Parki narodowe, rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe ...... 48 5.6.2 Obszary chronionego krajobrazu ...... 48 5.6.3 Obszary Natura 2000 ...... 51 5.6.4 Pomniki przyrody, stanowiska dokumentacyjne, u żytki ekologiczne ... 53 5.6.5 Stanowiska dokumentacyjne ...... 54 5.6.6 Użytki ekologiczne ...... 54 5.6.7 Ochrona gatunkowa ro ślin, zwierz ąt i grzybów ...... 55 5.7 Zabytki i dobra kultury ...... 56

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

5.8 Infrastruktura techniczna ...... 57 5.8.1 Infrastruktura drogowa ...... 57 5.8.2 Infrastruktura energetyczna ...... 58 5.8.3 Infrastruktura telekomunikacyjna ...... 59 5.8.4 Infrastruktura o świetlenia ...... 60 5.8.5 Infrastruktura wodna ...... 61 5.9 Gospodarka odpadami ...... 62 5.10 Obszary problemowe ...... 65 6 Metodologia ...... 68 6.1 Wska źniki dla budynków oraz energii elektrycznej ...... 68 6.2 Wska źniki dla transportu ...... 70 6.3 Sposób obliczenia efektu ekologicznego działa ń ...... 72 7 Wyniki bazowej inwentaryzacji ...... 74 7.1 Sektor mieszkalny ...... 74 7.2 Sektor gminny ...... 78 7.3 Przemysł i usługi ...... 82 7.4 Oświetlenie uliczne ...... 86 7.5 Transport ...... 86 7.6 Dane zbiorcze ...... 90 7.7 Prognoza na rok 2020 ...... 96 8 Zaplanowane działania i środki ...... 99 8.1 Działania zrealizowane ...... 99 8.2 Harmonogram rzeczowo finansowy ...... 100 8.3 Opis strategicznych działa ń kierunkowych ...... 105 8.4 Działania rezerwowe ...... 117 9 Aspekty organizacyjne i finansowe realizacji Planu ...... 125 9.1 Struktura organizacyjna ...... 125 9.2 Zaanga żowane strony ...... 126 9.3 Wprowadzenie i wdro żenie planu ...... 128 9.4 Bud żet ...... 129 9.5 Źródła finansowania ...... 129 10 Monitoring ...... 162 10.1 Monitoring realizacji planu ...... 162 10.2 Wska źniki monitorowania ...... 166 11 Podsumowanie ...... 169 12 Bibliografia ...... 170

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

Spis tabel, wykresów i rysunków Tabela 1 Pomniki przyrody na obszarze Gminy Iwaniska ...... 53 Tabela 2 . Zabytki na terenie Gminy Iwaniska – stan na 31.12.2014 ...... 56 Tabela 3 O świetlenie uliczne na terenie Gminy Iwaniska ...... 60 Tabela 4 Obszary problemowe zidentyfikowane na terenie Gminy Iwaniska ...... 67 Tabela 5 Wielko ść energii uzyskiwanej z jednostki no śnika ...... 69 Tabela 6 Emisja dwutlenku w ęgla zale żnie od no śnika ...... 69 Tabela 7 Wska źniki emisji dla benzo(a)pirenu i pyłu PM10 ...... 70 Tabela 8 Spalanie oraz przebieg na terenie gminy dla samochodu osobowego ...... 71 Tabela 9 Wska źniki emisji dla transportu samochodowego ...... 71 Tabela 10 Warto ść energii z poszczególnych źródeł ...... 76 Tabela 11 Sektor mieszkalny- cało ść ...... 78 Tabela 12 Budynki u żyteczno ści publicznej w Gminie Iwaniska ...... 79 Tabela 13 Sektor gminny- cało ść ...... 82 Tabela 14 Warto ści zu żywanej energii w zale żno ści od roku budowy obiektu ...... 82 Tabela 15 Sektor przemysłu i usług- cało ść ...... 85 Tabela 16 Zu życie energii przez o świetlenie uliczne ...... 86 Tabela 17 Ruch tranzytowy droga 757 ...... 87 Tabela 18 Ruch tranzytowy droga 758 ...... 87 Tabela 19 Ruch lokalny Gmina Iwaniska ...... 88 Tabela 20 Paliwo- pojazdy gminne ...... 88 Tabela 21 Sektor transportu- cało ść ...... 90 Tabela 22 Dane zbiorcze z poszczególnych sektorów w Gminie Iwaniska...... 90 Tabela 23 Ko ńcowe zu życie energii ...... 97

Tabela 24 Emisje CO 2 ...... 98 Tabela 25 Działania zrealizowane od roku bazowego ...... 100 Tabela 26 Harmonogram rzeczowo finansowy działa ń naprawczych ...... 102 Tabela 27 Działania „rezerwowe” ...... 118 Tabela 28 Zadania interesariuszy Planu...... 126 Tabela 29 Zakres finansowania POIi Ś ...... 131 Tabela 30 Rodzaje przedsi ęwzi ęć w ramach programu BOCIAN ...... 136 Tabela 31 Intensywno ść dofinansowanie programu RY Ś...... 141

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

Tabela 32 Wska źniki monitoringu na rzecz gospodarki niskoemisyjnej ...... 166 Tabela 33 Warto ści docelowe wska źników...... 168

Wykres 1 Ludno ść w latach 2005-2014 w Gminie Iwaniska ...... 30 Wykres 2 Struktura no śników energii w sektorze mieszkalnym ...... 75 Wykres 3 Warto ść energii z danego źródła ...... 76 Wykres 4 Udział no śników w emisji dwutlenku w ęgla ...... 77 Wykres 5 Struktura no śników energii w sektorze gminnym ...... 80 Wykres 6 Udział energii w sektorze gminnym z poszczególnych no śników ...... 81

Wykres 7 Udział no śników energii w emisji CO 2 ...... 81 Wykres 8 Udział no śników energii w sektorze przemysłu i usług ...... 83 Wykres 9 Ilo ść energii z poszczególnych no śników ...... 84

Wykres 10 Udział no śników w emisji CO 2 ...... 85 Wykres 11 Wewn ętrzna struktura sektora transportu ...... 89 Wykres 12 Struktura no śników energii w sektorze transportu ...... 89

Wykres 13 Emisja CO 2 z poszczególnych sektorów w Gminie Iwaniska ...... 91

Wykres 14 Udział sektorów w emisji CO 2 ...... 91 Wykres 15 Sektorowa emisja B(a)P ...... 92 Wykres 16 Sektorowa emisja PM10 ...... 93 Wykres 17 Udział sektorów w wykorzystaniu energii w gminie Iwaniska ...... 94 Wykres 18 Struktura no śników energii w Gminie Iwaniska ...... 95

Rysunek 1 Poło żenie Gminy Iwaniska na tle powiatu opatowskiego ...... 29 Rysunek 2 Jeleniowsko - Staszowski Obszar Chronionego Krajobrazu ...... 49 Rysunek 3 Cisowsko - Orłowi ński i Chmielnicko – Szydłowski Obszar Chronionego Krajobrazu ...... 51 Rysunek 4 Obszar Natura 2000 – Ostoja Żyznów ...... 53 Rysunek 5 U żytek Ekologiczny na terenie gminy Iwaniska ...... 55 Rysunek 3 Schemat przygotowania PGN w Gminie Iwaniska ...... 128 Rysunek 4 Schemat wdro żenia PGN w Gminie Iwaniska ...... 128 Rysunek 5 Monitoring realizacji planu w Gminie Iwaniska...... 164

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

Spis zał ączników Zał ącznik 1. Wzór ankiety budynki mieszkalne Zał ącznik 2. Wzór ankiety budynki u żyteczno ści publicznej Zał ącznik 3. Wzór ankiety budynki przemysłowe Zał ącznik 4. Wyniki ankietyzacji budynków mieszkalnych Zał ącznik 5. Baza danych dot. emisji z budynków mieszkalnych Zał ącznik 6. Baza danych dot. emisji z budynków u żyteczno ści publicznej Zał ącznik 7. Baza danych dot. emisji z transportu na terenie gminy Zał ącznik 8. Harmonogram monitoringu realizacji Planu gospodarki niskoemisyjnej

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

1 Wst ęp

Polska na mocy prawa mi ędzynarodowego i unijnego zobowi ązała si ę do zredukowania emisji gazów cieplarnianych. W tym celu został opracowany Narodowy Program Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej. Najwa żniejsz ą cz ęś ci ą tego programu jest osi ągni ęcie celu głównego - przej ście na gospodark ę niskoemisyjn ą. Działania podejmowane podczas tej transformacji gospodarki powinny by ć prowadzone w sposób wła ściwy, aby poprawa stanu i jako ści środowiska wi ązała si ę z równoczesnym rozwojem ekonomicznym i społecznym. Dnia 16 sierpnia 2011 r. Rada Ministrów przyj ęła Zało żenia Narodowego Programu Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej , gdzie okre ślono konkretne cele szczegółowe wspieraj ące osi ągni ęcie zamierzonego celu głównego: 1) Rozwój niskoemisyjnych źródeł energii, 2) Popraw ę efektywno ści energetycznej, 3) Popraw ę efektywno ści gospodarowania surowcami i materiałami, 4) Rozwój i wykorzystanie technologii niskoemisyjnych, 5) Zapobieganie powstawaniu oraz poprawa efektywności gospodarowania odpadami, 6) Promocj ę nowych wzorców konsumpcji.

Narodowy Program Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej jest kierowany do wszystkich przedsi ębiorców, samorz ądów gospodarczych i terytorialnych, organizacji pozarz ądowych, organizacji biznesowych jak i obywateli RP. W przypadku ostatniego z wymienionych najwa żniejsz ą kwesti ą jest kształtowanie wła ściwych postaw i spowodowanie aktywno ści społecznej w tym zakresie. Na szczeblu lokalnym, podstawowym dokumentem strategicznym, w którym zaplanowane maj ą zosta ć zadania dotycz ące gospodarki niskoemisyjnej w gminie jest Plan Gospodarki Niskoemisyjnej (zwanych dalej PGN). PGN tematycznie zbli żony jest do dokumentu: „Zało żenia do Planu zaopatrzenia w ciepło, energi ę elektryczn ą i paliwa gazowe”. Jednak inaczej ni ż „Zało żenia” ma charakter strategiczny - ma bowiem charakter cało ściowy - dotyczy całej gminy

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG i długoterminowy, koncentruj ący si ę na podniesieniu efektywno ści energetycznej, zwi ększeniu wykorzystania odnawialnych źródeł energii oraz redukcji emisji gazów cieplarnianych. Cele, które realizuje, zwi ązane s ą przede wszystkim z ochron ą środowiska, a w mniejszym stopniu z bezpiecze ństwem energetycznym . Zach ętą do tworzenia PGN są działania Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Instytucja ta odpowiada m.in. za wdra żanie i zarz ądzanie Programem Operacyjnym Infrastruktura i Środowisko (POIi Ś) 2014-2020. W przypadku przyznawania środków z tego programu jak i programów regionalnych w sposób uprzywilejowany traktowane b ędą gminy, które b ędą miały opracowany Plan Gospodarki Niskoemisyjnej. Posiadanie tego dokumentu zapewni wi ęc gminie dost ęp do środków, które w sposób bezpo średni przyczyni ą si ę do rozwoju lokalnej gospodarki z równoczesn ą dbało ści ą o stan środowiska naturalnego.

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

2 Streszczenie dokumentu Gmina Iwaniska zlokalizowana jest w województwie świ ętokrzyskim, w powiecie opatowskim i zajmuje obszar 105 km 2. Rokiem bazowym, dla którego stworzono bazow ą inwentaryzacj ę emisji jest rok 2009. Przeprowadzona w tym roku inwentaryzacja wykazała: 1. Zu życie energii na terenie gminy w wysoko ści 347 670,74 GJ (96 575,21 MWh/rok), 2. Emisj ę dwutlenku w ęgla w wysoko ści 22 568,02 Mg/rok, 3. Emisj ę benzo(a)pirenu w wysoko ści 47,1118 kg/rok, 4. Emisj ę PM10 w wysoko ści 109,1054 Mg/rok, 5. Wykorzystanie OZE w wysoko ści 723,13 GJ/rok (200,87 MWh/rok); przy wliczeniu drewna 89 432,93 GJ/rok (24 842,48 MWh/rok). Celem głównym opracowania jest wzrost efektywno ści energetycznej, spadek emisji dwutlenku w ęgla oraz wzrost produkcji energii z OZE. Cele te b ędą realizowane przez cele szczegółowe w ramach, których wyznaczono nast ępuj ące warto ści dla roku 2020: ograniczenie zu życia energii finalnej na terenie gminy o 2 632,84 MWh/rok , (2,73% obecnego zu życia energii); ograniczenie emisji CO 2 o 1 595,76 Mg/rok (zmniejszenie 7,07% w stosunku do roku bazowego), zu życie energii pochodz ącej z OZE wzro śnie o 1 189,50 MWh/rok (wzrost udziału OZE o 1,99 punktu procentowego, 1,27% energii finalnej w roku 2020), poprzez realizacj ę działa ń osi ągnie si ę redukcj ę emisji benzo(a)pirenu do powietrza.

W zwi ązku z realizacj ą PGN dla Gminy Iwaniska zidentyfikowano nast ępuj ące problemy: 1. Niewykorzystanie OZE w sektorze publicznym oraz usługowym i przedsi ębiorstw; znikome wykorzystanie w sektorze mieszkalnym, 2. Wysoka energochłonno ść dotycz ąca gospodarstw indywidualnych oraz cz ęś ci budynków gminnych, stare instalacje u żywane w budynkach, 3. Wysoka ch ęć oszcz ędno ści w śród mieszka ńców przy bardzo niskiej świadomo ści ekoenergetycznej mieszka ńców i ich wpływie na jako ść powietrza, 4. Słaba realizacja idei zrównowa żonego transportu.

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

Potrzeba opracowania i realizacji Planu gospodarki niskoemisyjnej (PGN) dla Gminy Iwaniska wynika z niskoemisyjnej polityki unijnej i krajowej, która skupia si ę przede wszystkim na redukcji emisji gazów cieplarnianych, zwi ększeniu efektywno ści energetycznej oraz wzro ście wykorzystania odnawialnych źródeł energii. Działania jakie nale ży podj ąć w tym zakresie wyznacza m.in. „Strategia rozwoju kraju 2020”, gdzie po świ ęcono du żo uwagi bezpiecze ństwu energetycznemu i środowisku. Struktura opracowanego Planu jest zgodna z zaleceniami Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, które zostały zawarte w dokumencie „Szczegółowe zalecenia dotycz ące struktury planu gospodarki niskoemisyjnej”. Szczegółowe wyniki inwentaryzacji zamieszczone w rozdziale 7 zostały przedstawione w sektorach bilansowych obejmuj ących: sektor budynków zarz ądzanych przez gminę, sektor budynków mieszkalnych, sektor budynków usługowych i przemysłowych, sektor transportu oraz sektor o świetlenia ulicznego. Dokonane obliczenia pokazuj ą: Sektor mieszkalnym, jako główny no śnik energii cieplnej wykorzystuje węgiel (45,11%) oraz drewno (44,05%), Udział OZE w sektorze mieszkalnym plasuje si ę na poziomie 0,36%, Sektor gminny jako no śnik energii wykorzystuje głównie olej opałowy (52,84%) oraz węgiel (37,58%), Obiekty publiczne nie wykorzystuj ą OZE, 51,24% energii finalnej dla sektora usług i przemysłu pochodzi z węgla; energia elektryczna ma udział 24,03%, Gmina Iwaniska posiada sie ć o świetlenia ulicznego obejmuj ącego 747 punktów świetlnych, w tym lampy sodowe i rt ęciowe, Transport na terenie gminy obejmuje ruch odbywaj ący si ę lokalnie po drogach powiatowych i gminnych oraz tranzytowy po drogach wojewódzkich,

Najwy ższ ą emisj ą CO 2 cechuje si ę sektor mieszkalny. Udział tego sektora si ęga 51,60% całej emisji. W zwi ązku z dąż eniem do realizacji okre ślonych celów w Planie zostały zaplanowane działania. Podzielono je według sektorów u żytych podczas inwentaryzacji. Cało ść środków przeznaczonych na realizacj ę zada ń szczegółowych oszacowano na kwot ę 13 940 000 zł.

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

Najwa żniejsze działania obejmuj ą przeprowadzanie termomodernizacji obiektów, zwłaszcza tych, które s ą stare i cechuj ą si ę du żymi stratami cieplnymi. Dodatkowo nale ży dokonywa ć modernizacji kotłów u żywanych do ogrzewania i je żeli to mo żliwe przechodzi ć na inne paliwo ni ż węglowe. Kolejn ą du żą dziedzin ą, na której powinny intensyfikowa ć si ę działania jest wzrost produkcji energii z OZE. Cel ten ma by ć osi ągni ęty poprzez monta ż instalacji przy budynkach gminnych, mieszkalnych oraz przemysłowych i usługowych.

Cz ęść środków musi zosta ć przeznaczona na szeroko zakrojon ą edukacj ę ekologiczn ą oraz promocj ę podejmowanych działa ń. Bowiem wi ększo ść projektów dotycz ących instalacji OZE b ędzie realizowana indywidualnie i bez promocji tych projektów nie b ędzie mo żliwe osi ągni ęcie zakładanych celów. Z działa ń inwestycyjnych dotycz ących transportu najwi ększe znaczenie ma przebudowa istniej ących ci ągów komunikacyjnych wraz z budow ą ci ągów pieszych przy nich.

Uzyskanie celu ilo ściowego na poziomie wyznaczonym w celach, wymaga zaanga żowania w realizacj ę PGN interesariuszy wewn ętrznych i zewn ętrznych (wymienieni w rozdziale 9), dla których niniejszy dokument mo że stanowi ć podstawow ą szans ę na uzyskanie preferencyjnego finansowania dla planowanych przez nich działa ń.

Realizacja niniejszego dokumentu musi podlega ć ci ągłej ocenie przy wykorzystaniu zaproponowanego systemu monitoringu, przedstawionego w rozdziale 10. Bardzo wa żne jest systematyczne i regularne gromadzenie danych o efektach podejmowanych działa ń. Dla łatwiejszej oceny zostały wyznaczone warto ści docelowe wybranych wska źników, które maj ą zosta ć osi ągni ęte w roku 2020. Zaleca si ę, aby raporty dotycz ące podejmowanych działa ń były sporz ądzane corocznie, zwłaszcza dla sektora u żyteczno ści publicznej, gdzie nie powinno by ć problemu z zebraniem wymaganych danych.

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

3 Cel opracowania Zwi ększenie efektywno ści energetycznej oraz przechodzenie na gospodark ę niskoemisyjn ą jest jedn ą z głównych osi działa ń, jakie wyznaczyła sobie Polska, realizuj ąc spoczywaj ące na niej zobowi ązania mi ędzynarodowe. Istnieje du ży potencjał zmian w sektorze zwi ązanym z efektywno ści ą energetyczn ą i to od post ępów w tym obszarze b ędzie zale żała redukcja zu życia energii, a co za tym idzie spadek emisji zanieczyszcze ń powietrza. Działania jakie nale ży podj ąć w tym zakresie wyznacza m.in. „Strategia rozwoju kraju 2020”, gdzie po świ ęcono du żo uwagi bezpiecze ństwu energetycznemu i środowisku. Zwi ększenie efektywno ści ma zosta ć osi ągni ęte poprzez wdro żenie nowoczesnych technologii w systemach energetycznych, rozwój odnawialnych źródeł energii, stosowanie energooszcz ędnych maszyn i urz ądze ń. Działania na rzecz ograniczenia emisji gazów cieplarnianych, pyłów oraz innych zanieczyszcze ń powietrza, zwłaszcza przez sektory najbardziej emisyjne (energetyka, transport) maj ą wpłyn ąć na popraw ę jako ści powietrza. W śród podmiotów przemysłowych promowane b ędą innowacyjne technologie, stosowanie paliw alternatywnych jak i zwi ększanie efektywno ści zu życia paliw i energii, natomiast w przypadku źródeł emisji rozproszonych modernizacja źródeł ciepła czy stosowanie niskoemisyjnych paliw. Kolejnym dokumentem szczebla krajowego jest „Polityka energetyczna Polski do 2030”. Dokument ten, wpisuje si ę w działania podejmowane na rzecz ograniczania niskiej emisji, poprawy efektywno ści energetycznej i przechodzeniu na nowy model gospodarki. W działania skali krajowej wpisuj ą si ę Plany Gospodarki Niskoemisyjnej tworzone dla gmin, bowiem to na najni ższym szczeblu władzy nale ży podejmowa ć zintensyfikowane działania zmierzaj ące do poprawy stanu istniej ącego. Jako ść środowiska, w jakim żyjemy ma dla ka żdego z nas duże znaczenie. Decyduj ąc si ę na mieszkanie w danym miejscu jednym z wa żniejszych czynników jakie bierzemy pod uwag ę jest stan środowiska w najbli ższej okolicy. GUS stwierdza w swoim raporcie, i ż 11,6% Polaków jest nara żonych na zanieczyszczenia b ądź inne problemy wynikaj ące ze stanu środowiska. Dlatego tak wa żne jest aby ka żdy z nas podejmował działania d ążą ce do zmiany tego stanu rzeczy przy jednoczesnym braniu odpowiedzialno ści za stan środowiska. Najwi ększe działania powinny by ć prowadzone na szczeblu lokalnym, bowiem mieszka ńców interesuje to co dzieje si ę

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG w ich najbli ższej okolicy i za t ą okolic ę powinni si ę czu ć odpowiedzialni. To na szczeblu gminy problemy s ą widoczne w najszybszy sposób i przekazywane odpowiednim organom w sposób bezpo średni. Władze gminy powinny reagowa ć na docieraj ące sygnały i jednocze śnie kształtowa ć w śród lokalnej społeczno ści prawidłowe postawy daj ąc przykład podejmowania wła ściwych działa ń. Plan Gospodarki Niskoemisyjnej jest dokumentem strategicznym, tworzonym dla całego obszaru gminy. Okre śla działania jakie nale ży podj ąć na rzecz poprawy stanu środowiska zwłaszcza na obszarach gdzie stwierdzono przekroczenie dopuszczalnych norm zanieczyszcze ń powietrza i realizowane s ą programy ochrony powietrza oraz plany działa ń krótkoterminowych.

3.1 Cele główne Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska ma na celu wywi ązanie si ę z ustale ń zawartych w pakiecie klimatyczno-energetycznym do roku 2020 1 poprzez: zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych; zwi ększenie ilo ści energii pochodz ącej ze źródeł odnawialnych; podniesienie efektywno ści energetycznej a co za tym idzie redukcj ę zu życia energii finalnej; poprawa jako ści powietrza, zwłaszcza na obszarach, na których stwierdzono przekroczenie dopuszczalnych norm st ęż eń substancji w powietrzu i realizowane s ą programy ochrony powietrza (POP).

3.2 Cele szczegółowe Cel 1. Zwi ększenie produkcji energii z OZE o 1 189,50 MWh/rok (wzrost udziału OZE o 1,99 punktu procentowego, 1,27% energii finalnej w roku 2020), do 2020 r. poprzez: 1) Wzrost liczby gospodarstw domowych korzystaj ących z instalacji OZE,

1 Przyj ęty w 2009 r. pakiet klimatyczno-energetyczny zakłada, że do 2020 r. Unia Europejska: - o 20% zredukuje emisj ę gazów cieplarnianych w stosunku do poziomu emisji z 1990 r.; - o 20% zwi ększy udział energii odnawialnej w finalnej konsumpcji energii (Polska 15%); - o 20% zwi ększy efektywno ść energetyczn ą w stosunku do prognoz BAU na rok 2020.

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

2) Monta ż instalacji OZE dla budynków u żyteczno ści publicznej, 3) Monta ż instalacji fotowoltaicznych w sektorze przedsi ębiorstw.

Cel 2. Redukcja zu życia energii finalnej w gminie o 2 632,84 MWh/rok (2,73%) do 2020 r. poprzez m.in.: 1) Dofinansowanie do wymiany źródeł ciepła i termomodernizacji (sektor prywatny), 2) Edukacj ę mieszka ńców w zakresie gospodarki niskoemisyjnej, 3) Modernizacja oświetlenia ulicznego, 4) Kompleksowe termomodernizacje w budynkach u żyteczno ści publicznej.

Cel 3. Redukcja emisji CO 2 o 1 595,76 Mg/rok (7,07%) do 2020 r. poprzez m.in: 1) Przeprowadzenie termomodernizacji i monta ż instalacji OZE, 2) Poprawa stanu technicznego dróg na terenie gminy, 3) Wymiana o świetlenia w b.u.p. na energooszcz ędne, 4) Wymian ę gminnego taboru.

Cel 4. Systematyczna praca nad budowaniem świadomo ści mieszka ńców w zakresie gospodarki niskoemisyjnej, ekoenergetyki i zrównowa żonego transportu poprzez m.in.: 1) Promocja zrównowa żonego transportu, zachowa ń typu eco-driving oraz car-pooling, 2) Promocja budownictwa ekoenergetycznego, 3) Edukacja mieszka ńców w zakresie OZE i pozyskiwania funduszy w tym zakresie, 4) Stosowanie „zielonych przetargów” w gminie.

Cel 5. Redukcja emisji benzo(a)pirenu do powietrza o 2,6656 kg/rok oraz pyłu PM10 o 3,8479 Mg/rok poprzez realizację ww.

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

4 Podstawy prawne opracowania Unia Europejska ma najwi ększy wpływ na kształtowanie przepisów prawa z zakresu ochrony powietrza oraz polityki energetycznej całej Wspólnoty. Ch ęć akcesji Polski do Unii Europejskiej spowodowała konieczno ść przyj ęcia szeregu przepisów dostosowuj ących polskie prawodawstwo do europejskiego na mocy Układu Europejskiego z 16 grudnia 1991 roku (Dz. U. 1994 nr 11 poz. 38), który wszedł w życie 1 lutego 1994r. Na skutek tego wi ększo ść aktów prawnych tworzonych bezpo średnio po tym czasie było spójne z prawem wspólnotowym, a w ostatnich latach istnieje silny nacisk organów UE na prowadzenie racjonalnej polityki energetycznej.

4.1 Mi ędzynarodowe Akty Unii Europejskiej wa żne dla ochrony powietrza: • Pierwszy dokument dotycz ący emisji zanieczyszcze ń do powietrza to Dyrektywa Rady 96/62/WE w sprawie oceny i zarz ądzania, jako ści ą powietrza (po tym akcie prawnym zostało wydane szereg innych dyrektyw o mniejszym znaczeniu). • Dyrektywa 2008/50/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 maja 2008r., która weszła w życie dnia 11 czerwca 2008 r. Dotyczyła, jako ści powietrza i czystego powietrza dla Europy (CAFE). Okre ślono w niej mechanizmy zarz ądzania jako ści ą powietrza w strefach i aglomeracjach poprzez wprowadzenie nowych norm jako ści powietrza dla drobnych cz ąstek pyłu zawieszonego (PM 2,5) w powietrzu oraz ujednolicenie i zweryfikowanie unijnych aktów prawnych dotycz ących ochrony powietrza. • Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/75/EU z dnia 24 listopada 2010r., która weszła w życie w dniu 7 stycznia 2011 r. Kraje UE zostały zobowi ązane do jej przyj ęcia i wprowadzania w przepisach krajowych do dnia 7 stycznia 2013 r. Wprowadza nowe przepisy dotycz ące zintegrowanego systemu zapobiegania zanieczyszczeniom powietrza i ich kontroli, które były ostrzejsze ni ż te zalecane do stosowania we wcze śniejszych dyrektywach poprzedzaj ących ten dokument. Głównym celem dyrektywy jest przyj ęcie nowych systemów i standardów emisji z wybranych bran ż przemysłu do powietrza oraz ujednolicenie i zweryfikowanie unijnych aktów prawnych dotycz ących ochrony powietrza.

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

• Dyrektywa 2001/81/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 pa ździernika 2001 r. w sprawie krajowych poziomów emisji dla niektórych rodzajów zanieczyszczenia powietrza . Wybrane Dyrektywy i decyzje UE wprowadzaj ące zapisy konwencji mi ędzynarodowych: • Dyrektywa 2003/87/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13 pa ździernika 2003r. - wprowadzenie systemu handlu przedziałami emisji gazów cieplarnianych, • Dyrektywa 2004/101/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 pa ździernika 2004 r. zmieniaj ąca dyrektyw ę 2003/87/WE - poszerzenie systemu handlu przydziałami emisji gazów cieplarnianych o ustalenia Protokołu z Kioto, • Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/29/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. zmieniaj ąca dyrektyw ę 2003/87/WE – Usprawnienie i poszerzenie Wspólnotowego systemu handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych, • Decyzja Komisji nr 2007/589/WE z dnia 18 lipca 2007 r. – wytyczne dotycz ące monitorowania i sprawozdawczo ści emisji gazów cieplarnianych zgodnie z dyrektyw ą 2003/87/WE Parlamentu Europejskiego i Rady, • Rozporz ądzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1005/2009 z dnia 16 wrze śnia 2009 r. – odno śnie substancji wpływaj ących na zubo żanie warstwy ozonowej.

Wybrane Dyrektywy UE zwi ązane z gospodarowaniem energi ą: • Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/27/UE z dnia 25 pa ździernika 2012 r. -dotycz ąca efektywno ści energetycznej, • Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/28/WE z dnia 23 kwietnia 2009r. - odno śnie promowania energii ze źródeł odnawialnych, • Decyzja Parlamentu Europejskiego i Rady Nr 2009/406/WE z dnia 23 kwietnia 2009r. - dotycz ąca wysiłków podj ętych przez kraje EU, zmierzaj ące do zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych w celu realizacji do roku 2020 zobowi ąza ń Wspólnoty dotycz ących redukcji emisji gazów cieplarnianych.

Konwencje ekologiczne o skali globalnej dotycz ące ochrony powietrza: • Konwencja w sprawie transgranicznego zanieczyszczania powietrza na dalekie odległo ści z jej protokółami dodatkowymi.

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

• Konwencja Wiede ńska w sprawie ochrony warstwy ozonowej i Protokół Montrealski w sprawie substancji zuba żaj ących warstw ę ozonow ą, • Konwencja Sztokholmska w sprawie trwałych zanieczyszcze ń organicznych, • Konwencja o ró żnorodno ści biologicznej, • Ramowa Konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu, • Dokument ko ńcowy Konferencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zrównowa żonego rozwoju Rio+20, • Ramowa Konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu i Protokół z Kioto, • Europejska Konwencja Krajobrazowa.

4.2 Krajowe Gospodarka niskoemisyjna jest realizacj ą ochrony środowiska zapisanej w Konstytucji RP w art. 5 (Dz. U. 1997 nr 78 poz. 483) poprzez zasad ę zrównowa żonego rozwoju. Wida ć wi ęc, i ż najwa żniejszy dokument prawodawczy wpisuje si ę w podejmowane działania w tym zakresie. Regulacje prawne dotycz ące ochrony powietrza jak i planowania energetycznego w Polsce mo żna znale źć w kilkunastu aktach prawnych. Aktualnie obowi ązuj ące przepisy stanowi ą, iż planowanie energetyczne stosowane jest głównie na szczeblu gminnym, ale bior ą w nim udział równie ż wojewodowie oraz Minister Gospodarki- jako przedstawiciele organów rz ądowych. Podstawowym aktem prawnym dotycz ącym ochrony powietrza jest:

Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2013 poz.1232)

Wybrane akty wykonawcze oraz ustawy dotycz ące ochrony powietrza oraz planowania energetycznego to: • Ustawa z dnia 15 maja 2015 r. o substancjach zubo żaj ących warstw ę ozonow ą oraz o niektórych fluorowanych gazach cieplarnianych (Dz. U. z 2015 poz. 881),

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

• Ustawa z dnia 3 pa ździernika 2008 r. o udost ępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społecze ństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2016 poz. 353), • Ustawa z dnia 17 lipca 2009 r. o systemie zarz ądzania emisjami gazów cieplarnianych i innych substancji (Dz. U. z 2015 poz. 2273) , • Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 2 lipca 2010 r. w sprawie przypadków, w których wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza z instalacji nie wymaga pozwolenia (Dz. U. z 2010 r. Nr 130, poz. 881), • Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 26 stycznia 2010 r. w sprawie warto ści odniesienia dla niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. 2010 r. Nr 16, poz. 87), • Ustawa z dnia 15 kwietnia 2011 r. o efektywno ści energetycznej (Dz. U. z 2012 nr 94, poz. 551 z pó źn. zm.) , • Ustawa z dnia 28 kwietnia 2011 r. o systemie handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych (Dz. U. z 2011 r. Nr 122, poz.695), • Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 7 lipca 2011 r. w sprawie szczegółowych warunków wymierzania kar na podstawie pomiarów ci ągłych oraz sposobów ustalania przekrocze ń, w zakresie wprowadzania gazów lub pyłów do powietrza (Dz.U. 2011 nr 150 poz. 894), • Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (Dz.U. 2012 poz. 1059), • Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 2 sierpnia 2012 r. w sprawie stref, w których dokonuje si ę oceny jako ści powietrza (Dz.U. 2012, poz. 914), • Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 10 wrze śnia 2012 r. w sprawie zakresu i sposobu przekazywania informacji dotycz ących zanieczyszczenia powietrza (Dz.U. 2012, poz. 1034), • Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 11 wrze śnia 2012 r. w sprawie Planów Ochrony Powietrza oraz Planów Działa ń Krótkoterminowych (Dz.U. 2012, poz. 1028) , • Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 13 wrze śnia 2012 r. w sprawie dokonywania oceny poziomów substancji w powietrzu (Dz.U. 2012, poz. 1032),

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

• Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 4 listopada 2014 r. w sprawie standardów emisyjnych dla niektórych rodzajów instalacji, źródeł spalania paliw oraz urz ądze ń spalania lub współspalania odpadów (Dz.U. 2014, poz. 1546), • Ustawa z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii (Dz.U. 2015 poz. 478).

Wyró żniono te dokumenty, które maj ą du że znaczenie przy sporz ądzaniu Planu Gospodarki Niskoemisyjnej. PGN dla Gminy Iwaniska przyczyni si ę do spełnienia obowi ązków nało żonych m.in. na gminy w zakresie efektywno ści energetycznej, okre ślonych w ustawie z dnia 15 kwietnia 2011 r. o efektywno ści energetycznej (Dz. U. z 2011 Nr 94, poz. 551 z pó źn. zm.). Ustawa ta reguluje prawodawstwo polskie do europejskiego a dokładnie do Dyrektywy 2006/32/WE, w której zostały uwzgl ędnione nast ępuj ące kwestie: − okre ślenia ko ńcowego celu dla oszcz ędnego gospodarowania energi ą, − zadania jednostek sektora publicznego w zakresie efektywno ści energetycznej − zasady uzyskania i umorzenia świadectwa efektywno ści energetycznej

Przywołana wy żej ustawa nakłada na administracj ę publiczn ą, a co za tym idzie na gmin ę, konieczno ść prowadzenia racjonalnej gospodarki w zakresie efektywno ści energetycznej. Wykonywanie tej roli ma by ć przykładem modelowym dla ogółu mieszka ńców gminy. Odwołanie do art. 10 ustawy, stwierdza, że jednostka sektora publicznego podczas realizacji własnych zada ń powinna wprowadzi ć w życie, co najmniej dwa z pi ęciu wymienionych w ustawie środków poprawy efektywno ści energetycznej. Dokumenty strategiczne na poziomie krajowym: • Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju, Polska 2030, Trzecia fala nowoczesno ści (MAiC stycze ń 2013 r.), • Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 (KPZK) , • Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju– Strategia Rozwoju Kraju 2020, • Strategia Bezpiecze ństwo Energetyczne i Środowisko, perspektywa do 2020 r. Polityka Energetyczna Polski do 2030 r. Ministerstwo Gospodarki, • Zało żenia Narodowego Programu Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej,

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

• Krajowy Plan działa ń w zakresie energii ze źródeł odnawialnych, • Drugi Krajowy Plan Działa ń Dotycz ący Efektywno ści Energetycznej • Strategiczny plan adaptacji dla sektorów i obszarów wra żliwych na zmiany klimatu do roku 2020 z perspektyw ą do roku 2030 (SPA 2020)28 , • Strategia Rozwoju Transportu do 2020 roku (z perspektyw ą do 2030 r.).

4.3 Regionalne Dokumenty strategiczne na poziomie wojewódzkim: • Aktualizacja programu ochrony powietrza dla województwa świ ętokrzyskiego wraz z planem działa ń krótkoterminowych, 2015 r. • Program ochrony środowiska dla województwa świ ętokrzyskiego na lata 2015- 2020 z uwzgl ędnieniem perspektywy do roku 2025, • Strategia Rozwoju Województwa Świ ętokrzyskiego do roku 2020, • Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Świ ętokrzyskiego 2014 r.

Dokumenty strategiczne na poziomie lokalnym: • Strategia Rozwoju Powiatu Opatowskiego 2000 r. • Lokalna Strategia Rozwoju Lokalnej Grupy Działania Powiatu Opatowskiego • Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Iwaniska na lata 2007 – 2013 • Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Iwaniska 2012 r. • Program Ochrony Środowiska dla powiatu opatowskiego 2003, • Program Ochrony Środowiska dla Ekologicznego Zwi ązku Gmin Dorzecza Koprzywianki na lata 2010-2013 z perspektyw ą do roku 2017 • Program Usuwania Wyrobów Zawieraj ących Azbest Dla Gminy Iwaniska na lata 2013 – 2032

4.4 Powi ązanie dokumentów strategicznych na poziomie regionalnym z projektowanym Planem

Aktualizacja Programu Ochrony powietrza dla województwa świ ętokrzyskiego wraz z planem działa ń krótkoterminowych

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

W ramach sporz ądzonej przez WIO Ś w Kielcach „Oceny jako ści powietrza w województwie świ ętokrzyskim w roku 2014” dokonano klasyfikacji stref: miasto Kielce oraz strefy świ ętokrzyskiej dla ka żdego rodzaju substancji obj ętej ocen ą. Wyniki oceny wskazuj ą: • obie strefy zaklasyfikowano do klasy C ze wzgl ędu na przekroczenia poziomu dopuszczalnego dla pyłu zawieszonego PM10 (z powodu przekroczenia dopuszczalnej liczby przekrocze ń w roku dla st ęż eń 24-godzinnych), • stref ę miasto Kielce zaklasyfikowano do klasy C z uwagi na przekroczenie dopuszczalnego poziomu pyłu zawieszonego PM2,5, poniewa ż zmierzone warto ści st ęż eń s ą wy ższe od średniorocznej warto ści dopuszczalnej powi ększonej o margines tolerancji, • obie strefy zaklasyfikowano do klasy C ze wzgl ędu na przekroczenia docelowego poziomu średniorocznego dla B(a)P, • obie strefy zaliczono do klasy A z uwagi na brak przekrocze ń poziomu docelowego dla ozonu, natomiast do klasy D2 z uwagi na przekroczenie poziomu celu długoterminowego.

Wedle zalece ń dla samorz ądu lokalnego na terenie, którego stwierdzono konieczno ść realizacji działa ń naprawczych zostały przedstawione m.in. nast ępuj ące inwestycje: • Wymiana niesprawnych źródeł spalania paliw w budynkach użyteczno ści publicznej,

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

• Budowa dróg rowerowych, • Termomodernizacja obiektów u żyteczno ści publicznej oraz budownictwo energooszcz ędne i pasywne, • Produkcja energii prosumenckiej z odnawialnych źródeł energii w sektorze publicznym i mieszkaniowym, • Prowadzenie akcji edukacyjnych w zakresie ochrony powietrza.

Program ochrony środowiska dla województwa świ ętokrzyskiego na lata 2015-2020 z uwzgl ędnieniem perspektywy do roku 2025

Celem tego dokumentu strategicznego jest zmniejszenie zanieczyszczenia środowiska poprzez realizacj ę wyznaczonych działa ń. W strategii działa ń zostały przedstawione dwa du że działy nawi ązuj ące w sposób bezpo średni do zało żeń PGN: 8.4 Powietrze Atmosferyczne (PA): PA 1. Redukcja emisji ze źródeł spalania paliw o małej mocy do 1 MW PA 2. Ograniczenie emisji zanieczyszcze ń ze źródeł komunikacyjnych PA 3. Ograniczenie emisji zanieczyszcze ń ze źródeł przemysłowych PA 4. Podniesienie świadomo ści społecze ństwa w zakresie wpływu zanieczyszcze ń na zdrowie o konieczno ści ochrony powietrza PA 5. Osi ągni ęcie poziomu długoterminowego dla ozonu PA 6. Zwi ększenie roli planowania przestrzennego w ochronie powietrza PA 7. Osi ągni ęcie krajowego celu redukcji nara żenia. 8.5 Odnawialne źródła energii: OZE 1. Zwi ększenie zastosowania instalacji do produkcji energii z OZE: - Rozwój OZE w województwie, - Wspieranie i aktywizacja w kierunku wykorzystania lokalnych zasobów energii odnawialnej, - Wzmocnienie potencjału badawczo-rozwojowego na rzecz odnawialnych źródeł energii, - Edukacja ekologiczna w zakresie OZE, - Promowanie odnawialnych źródeł energii.

Strategia Rozwoju Województwa Świ ętokrzyskiego do roku 2020,

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

W dokumencie okre ślono sze ść celów strategicznych rozwoju województwa świ ętokrzyskiego: 1. Przyspieszenie rozwoju bazy ekonomicznej i wzrostu innowacyjno ści województwa, 2. Rozwój zasobów ludzkich, 3. Ochrona i racjonalne wykorzystanie zasobów przyrody i dóbr kultury, 4. Wzmocnienie potencjału instytucjonalnego województwa, 5. Rozwój systemów infrastruktury technicznej i społecznej, 6. Aktywizacja rolnictwa i wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich.

Jest to regionalny dokument strategiczny, który zostanie zrealizowany m.in. przez PGN dla Gminy Iwaniska, b ędący zgodny z celami operacyjnymi tj. Rozwój komunalnej infrastruktury ochrony środowiska Rozwi ązania zawarte w PGN słu żą ce obni żaniu emisji zanieczyszcze ń wpłyn ą na realizacj ę tego celu Strategii. Zapewnienie bezpiecze ństwa energetycznego Wytyczone kierunki działa ń w ramach celu to rozbudowa i modernizacja elektroenergetycznych sieci przesyłowych oraz sieci dystrybucyjnych, rozwój nowych technologii pozyskiwania energii ze źródeł odnawialnych, jako charakteryzuj ących si ę wy ższ ą efektywno ści ą ekonomiczn ą - wykorzystanie wiatru, biomasy, energii słonecznej, małych elektrowni wodnych oraz innych odnawialnych źródeł energii dla zaopatrzenia w energi ę elektryczn ą oraz budowa systemu magazynowania energii (np. baterie, akumulatory) dla ekonomicznie uzasadnionych, lecz okresowo użytkowanych systemów zaopatrywania w energi ę. Działania PGN wpisuj ą si ę w kierunki działa ń Strategii.

Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Świ ętokrzyskiego

Dokument ten wyznacza kierunki działa ń w zakresie planistycznym. Plan zagospodarowania przestrzennego województwa świ ętokrzyskiego jest to dokument działaj ący na szczeblu regionalnym. Wskazuje działania, których realizacja jest wypełnieniem zada ń okre ślonych przez strategi ę rozwoju regionu. Ponadto jest wa żnym instrumentem koordynacji polityki przestrzennej w województwie.

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

W zakresie rozwoju energetyki zaleca popraw ę efektywno ści zaopatrzenia i zabezpieczenia potrzeb energetycznych regionu. Ten cel główny powinien by ć realizowany przez racjonalne wykorzystanie zasobów energetycznych, w tym równie ż surowców odnawialnych. Plan Zagospodarowania rekomenduje politykę przestrzenn ą w kierunku: • wdra żania sporz ądzonych programów ochrony powietrza oraz opracowanie i wdra żanie programów ograniczenia niskiej emisji, • podj ęcia długoterminowych działa ń naprawczych b ędących celem programu ochrony środowiska dla województwa świ ętokrzyskiego dla stref zakwalifikowanych do klasy D2; • realizacji działa ń inwestycyjnych w zakresie ochrony powietrza podejmowanych przez podmioty gospodarcze i inne jednostki, w tym m.in.: cementownie, przedsi ębiorstwa energetyki cieplnej, elektrociepłownie, elektrownie oraz spółdzielnie mieszkaniowe, • realizacji działa ń na rzecz ograniczenia niskiej emisji z sektora bytowo- komunalnego (szczególnie w uzdrowiskach), poprzez likwidacj ę lokalnych kotłowni, zwi ększenie stopnia centralnego uciepłowienia miast i wi ększych miejscowo ści, rozbudow ę sieci gazowej, termomodernizacje budynków i in., • tworzenia i racjonalnego kształtowania w miastach i wi ększych o środkach osadniczych, a tak że wokół nich systemów obszarów zielonych zapewniaj ących odpowiedni ą cyrkulacj ę i wymian ę powietrza z terenami s ąsiednimi, • eliminacji wysokoemisyjnych paliw na rzecz paliw gazowych, olejowych i ze źródeł odnawialnych, • ograniczenie emisji zanieczyszcze ń pochodz ących ze środków transportu poprzez: wyprowadzenie ruchu tranzytowego poza obszar zwartej zabudowy i budow ę obwodnic dla miejscowo ści o najwi ększym nat ęż eniu ruchu, zmiany w organizacji ruchu drogowego, budow ę parkingów na obrze żach miast, budow ę ście żek rowerowych i in., • modernizacji taboru komunikacji miejskiej, • wprowadzania pasów zieleni izolacyjnej wzdłu ż ci ągów komunikacyjnych, • zwi ększenia wykorzystania odnawialnych źródeł energii, • poprawy efektywno ści energetycznej,

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

• wzrostu bezpiecze ństwa energetycznego, • minimalizacji negatywnego oddziaływania energetyki na środowisko, • wyrównania jako ści usług w zaopatrzeniu w energi ę elektryczn ą na terenach wiejskich i małych miast. Dokument ten odnosi si ę wprost do zamierze ń inwestycyjnych z PGN dla Gminy Iwaniska.

Strategia Rozwoju Powiatu Opatowskiego i Lokalna Strategia Rozwoju Lokalnej Grupy Działania Powiatu Opatowskiego

Lokalna Strategia Rozwoju jest dokumentem kierunkowym, maj ącym ułatwi ć władzom Stowarzyszenia Lokalna Grupa Działania Powiatu Opatowskiego formułowanie zada ń i planowanie realizacji poszczególnych projektów.

Proces tworzenia Lokalnej Strategii Rozwoju oparto m.in. na zało żeniu zachowania ci ągło ści planowania strategicznego ze szczególnym uwzgl ędnieniem oceny dotychczasowych zada ń zrealizowanych w ramach strategii Rozwoju Powiatu Opatowskiego, a tak że poszczególnych gmin - członków LGD: Wojciechowice, Opatów, O żarów, Tarłów, Iwaniska;

Cele strategiczne Lokalnej Strategii Rozwoju LGD pozostaj ą w zgodno ści z zapisami Strategii Rozwoju Powiatu Opatowskiego, która skonstruowana została w oparciu o 5 obszarów strategicznych: przedsi ębiorczo ść , rolnictwo, środowisko społeczne, turystyk ę, kultur ę, sport, infrastruktur ę techniczn ą. Strategia rozwoju powiatu podobnie jak dokument gminy Iwaniska zakłada tworzenie sprzyjaj ących warunków dla rozwoju przedsi ębiorczo ści oraz rozwój przetwórstwa produktów rolno- spo żywczych, popraw ę jako ści życia i aktywno ści społecznej mieszka ńców oraz kultywowania i promocji zasobów lokalnych. Istotne miejsce w obydwóch strategiach odgrywa budowa brakuj ących elementów infrastruktury i modernizacja istniej ących, w tym modernizacja sieci dróg i ich otoczenia, co po średnio nawi ązuje do działa ń wyznaczonych w PGN dla gminy Iwaniska

Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Iwaniska na lata 2007 – 2013 i Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Iwaniska 2012 r.

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

„Studium…” jest wa żnym źródłem informacji koordynacyjnym w stosunku do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego oraz decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania przestrzennego terenu, które b ędą opracowywane w nast ępstwie uchwalonego „Studium…” oraz b ędą miały wpływ na polityk ę przestrzenn ą i gospodarcz ą gminy, realizowan ą przez Rad ę i Zarz ąd gminy oraz przez instytucje im podległe

Dokumenty te zatem odnosz ą si ę wprost do zamierze ń inwestycyjnych z PGN dla Gminy Iwaniska.

Program Ochrony Środowiska dla powiatu opatowskiego 2003,

Dokument ten porusza zagadnienie emisji wysokiej i niskiej na terenie powiatu opatowskiego w obr ębie, którego znajduje si ę Gmina Iwaniska, oraz wymienia zadania, jakie powiat mo że podj ąć w dziedzinie ochrony powietrza a które s ą zbie żne z działaniami przewidzianymi w PGN dla Gminy Iwaniska.

Program Ochrony Środowiska dla Ekologicznego Zwi ązku Gmin Dorzecza Koprzywianki na lata 2010-2013 z perspektyw ą do roku 2017

Potrzeba zjednoczenia działa ń w kierunku ochrony środowiska całego dorzecza Koprzywianki skłoniła władze samorz ądowe do utworzenia Ekologicznego Zwi ązku Gmin Dorzecza Koprzywianki. Członkami Zwi ązku zostało dwana ście gmin z trzech powiatów: sandomierskiego, opatowskiego i staszowskiego, w tym gmina Iwaniska. Statutow ą siedzib ą Zwi ązku jest Klimontów, a władze Zwi ązku tworz ą Wójtowie i Burmistrzowie oraz Przewodnicz ący Rad wszystkich zrzeszonych gmin.

Zadaniem Zwi ązku jest ochrona i kształtowanie naturalnego środowiska dorzecza Koprzywianki. Dokument ten odnosi si ę do zagadnie ń zwi ązanych z ochron ą powietrza w sposób bezpo średni i wymienia nast ępuj ące działania priorytetowe jakie powinny zosta ć podj ęte w tym obszarze: Działania z zakresu ochrony powietrza, dotycz ą przede wszystkim przeciwdziałania niskiej emisji: - zmniejszenie zapotrzebowania na energi ę – termomodernizacja budynków, modernizacja źródeł ciepła, podł ączenia do lokalnych sieci ciepłowniczych, rozwój sieci gazowej,

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

- popularyzacja ekologicznych źródeł energii - budowa sieci gazoci ągowych, modernizacja sieci cieplnych, elektroenergetycznych oraz popularyzacja odnawialnych źródeł energii, - modernizacja systemu komunikacyjnego w celu zmniejszenia emisji spalin oraz emisji przemysłowej: - propagowa ć nowoczesne technologie w przedsi ębiorstwach, - popularyzowa ć pozyskiwanie energii ze źródeł odnawialnych.

Program Usuwania Wyrobów Zawieraj ących Azbest Dla Gminy Iwaniska na lata 2013 – 2032

Opracowanie „Programu usuwania wyrobów zawieraj ących azbest dla Gminy Iwaniska” jest wynikiem realizacji kluczowego zadania spoczywaj ącego na samorz ądzie gminnym w zakresie całkowitego pozbycia si ę szkodliwego azbestu. Wraz z innymi zadaniami jest ono uj ęte w Programie Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032 (POKzA) – podstawowym dokumencie wyznaczaj ącym cele oraz ramy legislacyjne, finansowe i organizacyjne do usuni ęcia azbestu z terytorium Polski. Azbest ze wzgl ędu na szkodliwe działanie w postaci pyłu na układ oddechowy wpływa w bezpo średni sposób, na jako ść powietrza. Dlatego te ż w dokumencie PGN dla gminy Iwaniska s ą bezpo średnie odwołania do powy ższego dokumentu.

4.5 Strategiczna ocena oddziaływania na środowisko

Niniejszy dokument zostanie poddany opiniowaniu przez Regionaln ą Dyrekcj ę Ochrony Środowiska (RDO Ś) w Kielcach oraz Świ ętokrzyski Pa ństwowy Wojewódzki Inspektorat Sanitarny ( ŚPWIS), zgodnie z art. 48 ustawy z dnia 3 pa ździernika 2008 r. o udost ępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społecze ństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2016 poz. 325). Wszystkie zapisy zawarte w Planie s ą wiec zgodne z przepisami prawa w tym zakresie.

Jednocze śnie projekt Planu został udost ępniony na stronie internetowej Urz ędu Gminy oraz jest do wgl ądu w wersji papierowej w siedzibie Urz ędu Gminy.

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

5 Charakterystyka Gminy

5.1 Poło żenie Gmina Iwaniska poło żona jest we wschodniej cz ęś ci województwa świ ętokrzyskiego, w powiecie opatowskim nad rzek ą Koprzywiank ą. Bezpo średnimi sąsiadami gminy s ą: – od północy: gmina Ba ćkowice, gmina Opatów (powiat opatowski) – od wschodu: gmina Lipnik (powiat opatowski) – od południowego - wschodu: gmina Klimontów (powiat sandomierski) – od południa: gmina Bogoria (powiat staszowski) – od południowego - zachodu: gmina Raków (powiat kielecki) – od zachodu: gmina Łagów (powiat kielecki). Powierzchnia gminy wynosi 105 km 2. Siedzib ą gminy jest miejscowo ść Iwaniska. Do gminy nale ży 27 sołectw.

Rysunek 1 Poło żenie Gminy Iwaniska na tle powiatu opatowskiego źródło:www.gminy.pl

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

5.2 Ludno ść Gmin ę Iwaniska zamieszkuje 6869 osoby (stan na 31 XII 2014 ze wzgl ędu na faktyczne miejsce zamieszkania, GUS), co przy powierzchni 105 km 2, daje zag ęszczenie 65 osób na 1 km 2. W latach 2005 - 2014 mo żna było zaobserwowa ć spadek liczby ludno ści w gminie Iwaniska o 3,67%.

Liczba ludności w latach 2005 - 2014 7150

7100

7050

7000 ilość ilość osób 6950

6900

6850 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 rok

Wykres 1 Ludno ść w latach 2005-2014 w Gminie Iwaniska Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Banku Lokalnych Danych GUS

Średnia g ęsto ść zaludnienia w Polsce wynosi 123 os/km 2, w województwie świ ętokrzyskim 108 os/km 2, natomiast w powiecie opatowskim 60 os/km 2. W Gminie Iwaniska gęsto ść zaludnienia jest na poziomie g ęsto ści zaludnienia powiatu i wynosi 65 os/km 2. Wpływ na to mo że mie ć niewielkie uprzemysłowienie tego terenu.

Obserwuj ąc wyst ępuj ącą tendencj ą spadkow ą stanu ludno ści w gminie oraz uwzgl ędniaj ąc prognozy GUS do roku 2050 i tendencj ę spadkow ą stanu ludno ści dla całej Polski mo żna stwierdzi ć, i ż równie ż w Gminie Iwaniska będzie miał miejsce dalszy spadek liczby ludności.

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

5.3 Budownictwo

Ze wzgl ędu na stosunkowo urozmaicona rze źbę, niektóre obszary gminy stwarzaj ą pewne ograniczenia w lokalizacji obiektów budowlanych tj. zbyt du ży stopie ń nachylenia.

Głównym elementem zabudowy wiejskiej gminy Iwaniska, skupiaj ącej si ę wzdłu ż wa żniejszych dróg jest drobnotowarowa zabudowa zagrodowa (1403 gospodarstw rolnych w 2010 r. GUS), tworz ąca charakterystyczne układy liniowe, które s ą pochodn ą struktury przestrzennej pól i podziałów własno ściowych. Licz ący si ę odsetek stanowi równie ż zabudowa rozproszona (kolonijna i samotnicza), która poło żona jest niekiedy w du żym oddaleniu od centrum wsi. Charakterystyczna dla małych o środków miejskich gniazdowa zabudowa zagrodowa, niezwi ązana bezpo średnio z obsługiwanym areałem gruntów wyst ępuje w Iwaniskach oraz (w niewielkim zakresie) w Uje ździe i Łopatnie.

Według danych Głównego Urz ędu Statystycznego zasoby mieszkaniowe gminy Sadowie charakteryzuj ą si ę korzystnym współczynnikiem dotycz ącym liczby osób przypadaj ących na jedno mieszkanie wynosz ącym w 2014 r. 3,16 osób przy liczbie mieszka ń 2176 o średniej powierzchni mieszkania 81,1 m 2. W latach 2005- 2014 w Gminie Iwaniska nast ępował wzrost zasobów mieszkaniowych, na przestrzeni 9 lat liczba mieszka ń wzrosła o 115.

5.4 Sytuacja gospodarcza

Na obszarze gminy przewa ża tradycyjny wielokierunkowy system produkcji rolniczej. W produkcji ro ślinnej – kierunkiem wiod ącym jest towarowa uprawa zbó ż, zwłaszcza pszenicy i żyta oraz ziemniaków i buraków cukrowych. Uzupełniająco uprawia si ę warzywa gruntowe (Iwaniska, Radwan), truskawki (Radwan, Kujawy) oraz rzepak (Mydłów, T ęcza, Ujazd). Sadownictwo nie odgrywa wi ększej roli gospodarczej

W produkcji zwierz ęcej – kierunkiem głównym jest chów trzody chlewnej oraz (w mniejszej skali) bydła ogólnou żytkowego. Kierunkiem uzupełniaj ącym jest owczarstwo (Iwaniska).

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

Niekorzystnym zjawiskiem jest przy tym du że rozdrobnienie produkcji ( średnia wielko ść gospodarstwa rolnego w gminie to 4,97 ha) oraz zróżnicowana jej jako ść , co utrudnia sprzeda ż po zadawalaj ącej cenie i ogranicza zainteresowanie gmin ą wi ększych odbiorców hurtowych.

Na przestrzeni kilku ostatnich lat wida ć tendencj ę wzrostow ą, je śli chodzi o ilo ść podmiotów gospodarczych zarejestrowanych na terenie Gminy Iwaniska. W roku 2014 na terenie gminy było 338 podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON. W 2014 roku w Powiatowym Urz ędzie Pracy zarejestrowanych było 846 osób co stanowiło 19,6% udziału bezrobotnych w liczbie ludno ści w wieku produkcyjnym. W powiecie opatowskim w tym samym roku udział bezrobotnych w liczbie ludno ści w wieku produkcyjnym wynosił 14,7 %, a w województwie świ ętokrzyskim było to 9,5%, gdzie w całej Polsce wynosił 7,5%. Powiat opatowski i nale żą ca do niego gmina Iwaniska osi ąga, zatem jeden z najwy ższych wska źników bezrobocia w województwie.

Rolnictwo jest podstawowym działem gospodarki gminy Iwaniska i stanowi główne źródło utrzymania miejscowej ludno ści. Dlatego warto pami ęta ć, że na terenach rolniczych cz ęsto dane statystyczne bezrobocia nie oddaj ą sytuacji rzeczywistej.

5.5 Warunki naturalne

5.5.1 Ukształtowanie terenu i budowa geologiczna

Według podziału fizyczno-geograficznego Polski (Kondracki J., 1994), gmina Iwaniska poło żona w cało ści w makroregionie Wy żyna Kielecka. Obszar gminy obejmuj ą dwa mezoregiony: Góry Świ ętokrzyskie i Wy żyna Sandomierska. Granica pomi ędzy mezoregionami na obszarze gminy przebiega na linii Stobiec – Iwaniska – Radwan. Mezoregion Góry Świ ętokrzyskie jest dodatkowo podzielony na 12 mikroregionów. Dwa z nich znajduj ą si ę na obszarze gminy: Padół Kielecko- Łagowski oraz Pasmo Wygiełzowskie.

Na całej Wy żynie Sandomierskiej zalega znacznej mi ąż szo ści pokrywa lessowa (miejscami ponad 30 m), co sprawia, że pod wzgl ędem ukształtowania

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG terenu jest do ść płaska. Rozcinaj ą j ą doliny rzeczne oraz w ąwozy wytworzone w podatnych na erozj ę lessach. Padół Kielecko-Łagowski to uwarunkowane tektonicznie obni żenie denudacyjne zbudowane z mało odpornych skał środkowo- i górnodewo ńskich oraz dolnokarbo ńskich, przykrytych piaszczysto-gliniastymi utworami czwartorz ędowymi. Pasmo Wygiełzowskie jest praktycznie płaskowy żem, zbudowanym z mułowców, iłołupków i piaskowców kambryjskich przykrytych lessem. Cechuje si ę urozmaicon ą rze źbą o znacznych spadkach i deniwelacjach lokalnych. Urozmaicona morfologia powierzchni gminy zwi ązana jest z budową geologiczn ą skał podło ża, procesami denudacyjno-erozyjnymi oraz działalno ści ą akumulacyjno- erozyjn ą rzek.

Maksymalne wysoko ści wzniesie ń si ęgaj ą ok. 380 m n.p.m. (pasmo Wygiełzowskie) oraz ok. 330 m n.p.m. (pasmo Łagowsko-Iwa ńskie). Pasma oddzielone s ą obni żeniem dolinnym, którego dno poło żone jest na wysoko ści od ok. 235 m n.p.m. w południowo-zachodniej cz ęś ci do ok. 300 m n.p.m. we wschodniej cz ęś ci. Obni żenie rozci ągaj ące si ę na północ od pasma Łagowsko-Iwa ńskiego (Stobiec, Wojnowice) ma charakter równiny denudacyjnej. Środkowa i wschodnia cz ęść gminy znajduje si ę w obr ębie Wy żyny Opatowskiej, stanowi ącej północno- zachodni ą cz ęść Wy żyny Sandomierskiej. Jej zasadnicz ą cz ęś ci ą jest tutaj wysoczyzna lessowa, wyniesiona ponad dno gł ęboko wci ętej doliny Koprzywianki oraz jej dopływów. Powierzchnia wysoczyzny obni żaj ąca si ę stopniowo ku południowemu - wschodowi, od wysoko ści ok. 290 m n.p.m. do ok. 250 m n.p.m., jest na ogół płaska lub lekko falista, natomiast jej kraw ędzie stromo schodz ą do gł ęboko wci ętych den dolin wciosowych i nieckowatych. Najwy ższe wzniesienie w gminie osi ąga wysoko ść 385 m n.p.m. i znajduje si ę na północny-wschód od miejscowo ści Dziewi ątle, natomiast najni żej poło żony obszar znajduje si ę w dolinie rzeki Koprzywianki (205 m n.p.m.). Deniwelacje lokalne na terenie gminy osi ągaj ą wi ęc ok. 180 m.

5.5.2 Wody

Wody powierzchniowe

Około 80% powierzchni gminy Iwaniska znajduje si ę w zlewni rzeki Koprzywianki zaczynaj ącej swój bieg w Pa śmie Jeleniowskim. Rzeka ta jest

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG lewostronnym dopływem Wisły. Ma długo ść 65,5 km, a powierzchnia jej zlewni wynosi 707,4 km 2. Górny i środkowy odcinek tej rzeki ma charakter wy żynny, przez co dolina Koprzywianki jest w ąska i gł ęboko wci ęta. Na terenie gminy jej dopływami jest kilka bezimiennych rzek, z których najwi ększy prawostronny to ciek wypływaj ący z Ja ńczyc (gm. Ba ćkowice) oraz ciek wypływaj ący z okolic Kamiennej Góry. Najwi ększe lewostronne dopływy to cieki z Sobiekurowa i Mydłowca.

Kolejn ą wi ększ ą rzek ą przepływaj ącą przez gmin ę Iwaniska jest Łagowica, której niewielki fragment przebiega przez Star ą Łagowic ę. Rzeka ta bierze pocz ątek w Górach Świ ętokrzyskich, a uchodzi do Czarnej Staszowskiej. Ma długo ść 29,3 km a powierzchnia jej zlewni si ęga 197,3 km 2. Na terenie gminy Iwaniska rzeka ta posiada tylko jeden dopływ – bezimienny ciek zaczynaj ący swój bieg w lasach obok Skolanowskiej Woli.

Zbiorniki wodne obecne na obszarze gminy Iwaniska to głównie niewielkie obszarowo i obj ęto ściowo zbiorniki sztuczne pełni ące funkcje retencyjno-rekreacyjne: „Ujazd” – pow. zalewu max 0,50 ha, obj. zbiornika max 0,015 mil m 3 „Radwan” – pow. zalewu max 0,30 ha, obj. zbiornika 0,036 mil m 3 „Kujawy” – pow. zalewu max 0,50 ha, obj. zbiornika 0,006 mil m 3

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Kielcach w roku 2014 okre ślił stan rzeki Koprzywianki w punkcie pomiarowym zlokalizowanym w Andruszkowicach w gminie Samborzec, na odcinku rzeki Koprzywianka od Modlibórki do uj ścia. W ocenie ogólnej okre ślono wody rzeki, jako stan dobry. Na terenie gminy Iwaniska nie wykonywano bada ń, jako ści wód w zbiornikach wód stoj ących. Zanieczyszczenie wód powierzchniowych jest wynikiem oddziaływania ró żnych czynników antropogenicznych takich jak: urbanizacja, rolnictwo, uprzemysłowienie.

Rzeka Koprzywianka przepływaj ąca przez gmin ę Iwaniska stwarza zagro żenie powodziowe. Maksymalne stany wód na rzece wyst ępuj ą w okresach wiosennych roztopów oraz na pocz ątku lata w okresie intensywnych opadów letnich. W tym okresie zdarza si ę, że nie mie ści si ę w swych korytach i zalewa tereny przyległe. Tereny chronione wałami przeciwpowodziowym Koprzywianki mog ą nadal zagra żać ludno ści, środowisku, uprawom rolnym itp. bywały przypadki (np. w 2001 i 2010 roku)

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG na skutek nawałnicowego deszczu zalewania terenów poza potencjalnym zagro żeniem powodziowym. Mo żliwo ści retencjonowania wód powierzchniowych spływaj ących z obszarów zagro żonych na terenie gminy jest bardzo niewielkie – istnieje zbyt mała ilo ść zbiorników zaporowych. Szeroka dolina Koprzywianki wraz z obszarami z udokumentowanymi zasobami wód podziemnych, przydatnymi do celów zaopatrzenia w wod ę pitn ą nara żone s ą na cz ęste zalewanie fal ą powodziow ą.

Wody podziemne

Wi ększo ść obszaru gminy Iwaniska to tereny niewodono śne. Jedynie pod północn ą cz ęś ci ą gminy znajduje si ę fragment Głównego Zbiornika Wód Podziemnych (GZWP) nr 421 „Włostów”. Cały zbiornik rozci ąga si ę pod gminami: Ba ćkowice, Opatów, Lipnik i Iwaniska i le ży na obszarze Jednolitych Cz ęś ci Wód Podziemnych o numerze 123.

Zbiornik „Włostów” ma powierzchni ę 95 km 2 i gł ęboko ść si ęgaj ącą około 100 – 150 m. Ma on charakter szczelinowo – krasowy i został utworzony w sp ękanych skałach w ęglanowych środkowego i górnego dewonu. W skałach tych wyst ępuje jeden wspólny poziom wodono śny. Zasilanie zbiornika w wod ę odbywa si ę głównie przez bezpo średni ą infiltracj ę opadów w rejonach wychodni utworów dewo ńskich, lub przez przes ączanie przez półprzepuszczalne utwory w nadkładzie nad zbiornikiem. Zbiornik jest te ż zasilany dzi ęki spływowi bocznemu z s ąsiednich słabo przepuszczalnych utworów, głównie z rejonu łysogórskiego oraz w mniejszym stopniu od strony Klimontowa.

Badania wykonywane w ró żnych porach roku 2014 prowadzone w sieci krajowej w ramach monitoringu operacyjnego w punktach pomiarowych nr 294 w Ba ćkowicach oraz nr 1218 w Okalina Wie ś (obszar GZWP Włostów) wskazuj ą na wyst ępowanie wód zadowalaj ącej jako ści (III klasa) w skali pi ęciostopniowej, st ąd oceniono, i ż wody JCWPd nr 123 charakteryzuj ą si ę dobrym stanem chemicznym.

Na terenie gminy Iwaniska znajduj ą si ę 3 uj ęcia wody podziemnej: 1. Planta o wydajno ści 42,5 m 3/h 2. Mydłów – studnia 1 o wydajno ści 38,5 m 3/h 3. Mydłów – studnia 2 o wydajno ści 20,5 m 3/h

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

Oprócz zbiornika „Włostów” w gminie mo żna stwierdzi ć jeszcze dwa poziomy wodono śne: kambryjski i czwartorz ędowy, lecz oba maj ą bardzo małe znaczenie gospodarcze i s ą głównie ujmowane przez studnie kopane.

5.5.3 Gleby

Gmina Iwaniska zalicza si ę do obszarów województwa świ ętokrzyskiego, posiadaj ących generalnie korzystne warunki przyrodnicze dla rozwoju funkcji rolniczej. W obr ębie samej gminy warunki te cechuj ą si ę jednak znacznym zró żnicowaniem przestrzennym, zwi ązanym głównie z wyst ępowaniem we wsiach wschodnich i południowych mało urodzajnych gleb piaszczystych. Ponadto cz ęść gleb wyst ępuje na stromych stokach i jest praktycznie nieopłacalna w uprawie mechanicznej.

Na terenie gminy Iwaniska wyst ępuj ą nast ępuj ące typy i rodzaje gleb: – gleby czarnoziemne wytworzone z lessu – gleby brunatne wytworzone z lessu, piasków, pyłów wodnego pochodzenia i glin zwałowych – gleby bielicowe wytworzone z lessu – czarne ziemie wytworzone z piasków i glin zwałowych – gleby aluwialne – mady – rędziny – gleby wytworzone z wapieni dewo ńskich.

5.5.4 Klimat

Klimat omawianego obszaru jest zró żnicowany. Cz ęść obszaru znajduj ąca si ę w obr ębie wzniesie ń Gór Świ ętokrzyskich charakteryzuje si ę klimatem ostrym. Natomiast klimat obszaru Wy żyny Sandomierskiej ma charakter przej ściowy z wpływami klimatu oceanicznego zim ą i kontynentalnego latem. Cechy klimatu Gór Świ ętokrzyskich: średnie roczne temperatury wynosz ą +7°C, lato jest krótkie (60-80 dni), a zima trwa powy żej 100 dni, średnia roczna suma opadów wynosi 600-800 mm, okres wegetacyjny ok. 190 dni (skrócony jest w stosunku do s ąsiednich terenów o 1-3 tygodni).

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

Cechy klimatu Wy żyny Sandomierskiej: średnie roczne temperatury wynosz ą +8,2°C, długo ść okresu bez przymrozków wynosi tu średnio 170 dni, liczba dni mro źnych od 46 do 51, okres wegetacyjny (powy żej temperatury +5°C) obejmuje 216 dni, roczne sumy opadów mieszcz ą si ę w granicach 550 - 650 mm, wzdłu ż doliny Wisły do Zawichostu przebiega szlak gradowy zwi ązany z cz ęstymi w półroczu letnim silnymi gradobiciami, przewaga słabych i łagodnych wiatrów (0-5 m/s) głównie z kierunku zachodniego.

Jest to obszar stosunkowo ciepły, o dobrym klimacie dla rozwoju rolnictwa. Urozmaicona rze źba terenu na tym obszarze ma wpływ na kształtowanie si ę klimatu lokalnego, np. w dolinach lessowych lub na stokach dolin. Cz ęstym zjawiskiem jest inwersja termiczna, polegaj ąca na znacznym obni żeniu temperatur w dolinach i w ąwozach oraz zró żnicowanie termiczne wilgotno ściowe zboczy południowych, które s ą ciepłe i suche oraz przeciwległych chłodnych i wilgotnych.

5.5.5 Powietrze Powietrze jest powszechnie wyst ępuj ącym i niezb ędnym elementem środowiska atmosferycznego. Bezpo średnio wpływa, na jako ści życia człowieka i jego otoczenia: stopie ń czysto ści wód powierzchniowych, zakwaszenie gleb, zdrowotno ść lasów, zanieczyszczenie upraw. Zanieczyszczenie powietrza zwi ązane jest w głównej mierze z działalno ści ą człowieka i wielko ści ą emisji zanieczyszcze ń wprowadzanych przez niego do atmosfery. Emisj ę zanieczyszcze ń wprowadzanych do powietrza w zale żno ści od jej źródła mo żna podzieli ć na: • punktow ą (procesy energetyczne i przemysłowe) • powierzchniow ą (indywidualne systemy grzewcze) • liniow ą (transport) • rolnicz ą (uprawy i hodowla) • niezorganizowan ą (z hałd, wysypisk, przeładunku substancji sypkich lub lotnych, prac budowlanych i remontowych) Zanieczyszczenia emitowane do atmosfery powoduj ą zmian ę jej naturalnego składu chemicznego, struktury termicznej i zakłócają bilans promieniowania słonecznego, stwarzaj ąc zagro żenie dla ludzi i środowiska. W zwi ązku z tym konieczne jest systematyczne kontrolowanie stanu czysto ści powietrza. Wyniki bada ń stanowi ą podstaw ę oceny stopnia nara żenia zdrowia lub życia ludzi na

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG zanieczyszczenia oraz oceny wpływu zanieczyszcze ń na zmiany zachodz ące w środowisku. Badania monitoringowe jako ści powietrza prowadzone s ą przez WIO Ś w dwóch cyklach: rocznym i pi ęcioletnim. Na podstawie bada ń monitoringu opracowywana jest ocena jako ści powietrza. Ocena obejmuje wszystkie substancje, dla których w rozporz ądzeniu Ministra Środowiska w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu okre ślono warto ści dopuszczalne lub warto ści docelowe st ęż eń w powietrzu. Lista zanieczyszcze ń, jakie nale ży uwzgl ędni ć w ocenie rocznej, dokonywanej pod k ątem spełnienia kryteriów okre ślonych w celu ochrony zdrowia, obejmuje: dwutlenek azotu (NO 2), dwutlenek siarki (SO 2), tlenek w ęgla (CO), benzen

(C 6H6), ozon (O 3), pył zawieszony o średnicy ziaren poni żej 10 µm (PM10), pył zawieszony o średnicy ziaren poni żej 2.5 µm (PM2.5), ołów (Pb), kadm (Cd), nikiel (Ni), arsen (As), benzo(a)piren (B(a)P). Do zanieczyszcze ń, które nale ży uwzgl ędni ć w ocenie rocznej dokonywanej pod k ątem spełnienia kryteriów okre ślonych w celu ochrony ro ślin, zalicza si ę: dwutlenek siarki (SO 2), tlenki azotu (NOx), ozon (O 3).

Zgodnie z art. 89 ustawy Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2013 r. poz. 1232) Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska co roku dokonuje oceny poziomów substancji w powietrzu w poszczególnych strefach z wył ączeniem: • terenów zakładów pracy, • miejsc, do których obowi ązuje zakaz wst ępu, • jezdni dróg i pasów rozdzielczych dróg, z wyj ątkiem sytuacji, w której piesi maj ą dost ęp do pasa rozdzielczego.

Według powy ższej ustawy kryteriami oceny i klasyfikacji stref w rocznej ocenie jako ści powietrza s ą: 1) dopuszczalny poziom substancji w powietrzu (z uwzgl ędnieniem dozwolonej liczby przypadków przekrocze ń poziomu dopuszczalnego, okre ślonej dla niektórych zanieczyszcze ń) 2) dopuszczalny poziom substancji w powietrzu powi ększony o margines tolerancji (tylko w przypadku pyłu PM2,5), 3) poziom docelowy substancji w powietrzu (z uwzgl ędnieniem dozwolonej liczby przypadków przekrocze ń, okre ślonej w odniesieniu do ozonu),

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

4) poziom celu długoterminowego (dla ozonu).

Poddawane ocenie dotrzymania w danym roku poziomy kryterialne zostały zdefiniowane w Dyrektywie 2008/50/WE: 1. poziom dopuszczalny - oznacza poziom substancji w powietrzu ustalony na podstawie wiedzy naukowej, w celu unikania, zapobiegania lub ograniczania szkodliwego oddziaływania na zdrowie ludzkie lub środowisko jako cało ść , który powinien by ć osi ągni ęty w okre ślonym terminie i po tym terminie nie powinien by ć przekraczany. 2. poziom docelowy - oznacza poziom substancji w powietrzu ustalony w celu unikania, zapobiegania lub ograniczania szkodliwego oddziaływania na zdrowie ludzkie lub środowisko jako cało ść , który ma by ć osi ągni ęty tam, gdzie to mo żliwe w okre ślonym czasie. 3. poziom celu długoterminowego - oznacza poziom substancji w powietrzu, który nale ży osi ągn ąć w dłu ższej perspektywie z wyj ątkiem przypadków, gdy nie jest to mo żliwe w drodze zastosowania proporcjonalnych środków w celu zapewnienia skutecznej ochrony zdrowia ludzkiego i środowiska. 4. margines tolerancji - oznacza procentowo okre ślon ą cz ęść poziomu dopuszczalnego, o któr ą poziom ten mo że zosta ć przekroczony, zgodnie z warunkami ustanowionymi w Dyrektywie 2008/50/WE. Warto ść marginesu tolerancji jest (lub była) stopniowo (corocznie) redukowana a ż do czasu przyj ętego jako data wymaganego osi ągni ęcia st ęż eń nie wy ższych od poziomu dopuszczalnego. Wprowadzenie marginesu tolerancji miało na celu okresowe podniesienie poziomu st ęż eń, powy żej którego kraje maj ą obowi ązek przygotowywania programów ochrony powietrza. Stworzyło tak że mo żliwo ść unikni ęcia kosztownego i czasochłonnego opracowywania POP dla obszarów gdzie, w wyniku działa ń podj ętych wcze śniej lub aktualnie prowadzonych, mo żliwe jest obni żenie st ęż eń do wymaganego poziomu w przyj ętym terminie. Poziom dopuszczalny powi ększony o margines tolerancji nie mo że by ć interpretowany jako poziom dopuszczalny obowi ązuj ący w okresie przej ściowym (zanim margines tolerancji osi ągnie warto ść zero). Jest to jedynie kryterium dla podejmowania niektórych działa ń w okresie przej ściowym, przed wyznaczonym terminem osi ągni ęcia st ęż eń nie wy ższych od poziomu dopuszczalnego.

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

Obecnie jedynym zanieczyszczeniem, dla którego w rocznej ocenie jako ści powietrza uwzgl ędnia si ę warto ść marginesu tolerancji jest pył PM2,5 Dla pozostałych zanieczyszcze ń warto ść marginesu tolerancji osi ągn ęła ju ż poziom zerowy i podstawowym kryterium do oceny i klasyfikacji stref jest dla nich jedynie poziom dopuszczalny.

Klasyfikacja stref odbywa si ę na podstawie najwy ższych st ęż eń na obszarze aglomeracji lub innej strefy. Wynikiem rocznej oceny, jako ści powietrza w strefie jest okre ślenie klasy strefy dla zanieczyszczenia. Ka żdej strefie przypisuje si ę jedn ą klas ę dla ka żdego zanieczyszczenia, oddzielnie ze wzgl ędu na ochron ę zdrowia ludzi i ze wzgl ędu na ochron ę ro ślin. Zaliczenie strefy o du żym obszarze do klasy C oznacza, że jako ść powietrza na terenie strefy nie spełniła okre ślonych kryteriów tak że wówczas, gdy jako ść ta jest generalnie dobra na obszarze całej strefy, z wyj ątkiem wydzielonych terenów o ograniczonym zasi ęgu. Nie oznacza to konieczno ści prowadzenia intensywnych działa ń na rzecz poprawy jako ści powietrza na obszarze całej strefy. Oznacza natomiast potrzebę podj ęcia odpowiednich działa ń w odniesieniu do wybranych obszarów w strefie (zwykle o ograniczonym zasi ęgu) w tym opracowanie Programu Ochrony Powietrza dla danego zanieczyszczenia i obszaru.

Zgodnie z rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 2 sierpnia 2012 r. w sprawie stref, w których dokonuje si ę oceny jako ści powietrza (Dz.U. z 2012 r. poz. 914) dla wszystkich zanieczyszcze ń uwzgl ędnionych w ocenie stref ę stanowi: • aglomeracja o liczbie mieszka ńców powy żej 250 tysi ęcy, • miasto nie b ędące aglomeracj ą o liczbie mieszka ńców powy żej 100 tysi ęcy, • pozostały obszar województwa, niewchodz ący w skład aglomeracji i miast powy żej 100 tys. mieszka ńców.

Według ww. zasad Województwo Świ ętokrzyskie podzielone zostało na dwie strefy: miasto Kielce i stref ę świ ętokrzysk ą, do której nale ży Gmina Iwaniska. W wyniku analiz pomiarów wykonanych w 2014 r. oceniono stan powietrza strefy świ ętokrzyskiej nast ępuj ąco:

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

• strefa spełnia kryteria okre ślone dla klasy A w odniesieniu do poziomów benzenu, dwutlenku azotu, dwutlenku siarki, ołowiu, tlenku w ęgla, oraz metali ci ęż kich zawartych w pyle zawieszonym PM10 (arsenu, kadmu, niklu) • stref ę zaklasyfikowano do klasy C ze wzgl ędu na przekroczenia poziomu dopuszczalnego dla pyłu zawieszonego PM10 (z powodu przekroczenia dopuszczalnej krotno ści przekrocze ń dla st ęż eń 24-godzinnych). • stref ę zaliczono do klasy A pod wzgl ędem dotrzymania poziomu dopuszczalnego i poziomu docelowego PM2,5, natomiast pod wzgl ędem dotrzymania poziomu dopuszczalnego PM2,5 – faza II ( (20µg/m 3 do 2020 r.) strefa została zaliczona do klasy C • stref ę zaklasyfikowano do klasy C ze wzgl ędu na zanieczyszczenie powietrza benzo(a)pirenem, o czym zadecydowały wyniki pomiarów ze stacji w Starachowicach oraz w Busku Zdroju, gdzie średnie roczne znacznie przekroczyły poziom docelowy. • z uwagi na brak przekrocze ń poziomu docelowego dla ozonu, stref ę zaliczono do klasy A • stref ę zaliczono do klasy D2 z uwagi na przekroczenie poziomu celu długoterminowego dla ozonu.

Na podstawie powy ższych wyników oceny jako ści powietrza w roku bazowym 2014, w zwi ązku z przekroczeniami st ęż eń pyłów PM10, PM2,5 i Benzo(a)pirenu w pyle, opracowana została „Aktualizacja Programu ochrony powietrza dla województwa świ ętokrzyskiego wraz z planem działa ń krótkoterminowych”, uchwalona uchwał ą Sejmiku Województwa Świ ętokrzyskiego nr XVII/248/15 z dnia 27 listopada 2015 r., obejmuj ąca obie wyznaczone strefy województwa świ ętokrzyskiego.

Na terenie gminy Iwaniska nie znajduje si ę żaden z punktów pomiarowych dlatego stan powietrza na terenie gminy ocenia si ę na podstawie przeprowadzonego modelowania matematycznego rozprzestrzeniania si ę zanieczyszcze ń, które zostało przedstawione w Aktualizacji Programu Ochrony Powietrza. Analiza jako ści powietrza na obszarze strefy świ ętokrzyskiej z wykorzystaniem modelu CALPUFF

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG oraz przeprowadzonej inwentaryzacji źródeł emisji analizowanych substancji pozwoliła na wskazanie obszarów nara żenia ludno ści na wyst ępowanie ponadnormatywnych poziomów substancji w powietrzu.

W zwi ązku z wynikami modelowania w Aktualizacji Programu Ochrony Powietrza trzy gminy w powiecie opatowskim (Iwaniska, Lipnik, Opatów) zostały wymienione jako obszary przekrocze ń warto ści dopuszczalnej st ęż eń 24-godzinnych pyłu PM10. Wyniki modelowania st ężeń B(a)P na obszarze strefy świ ętokrzyskiej wykazały wyst ępowanie przekrocze ń warto ści st ęż eń średniorocznych na obszarze całego powiatu opatowskiego, w obr ębie którego le ży gmina Iwaniska. Z tego powodu wskazane obszary, w tym Gmina Iwaniska podlegaj ą konieczno ści realizacji działa ń naprawczych niweluj ących ponadnormatywne st ęż enia w roku wyznaczonym jako rok prognozy. Zanieczyszczenie B(a)P i pyłem PM10 zostało uwzgl ędnione w obliczeniach bazowej inwentaryzacji emisji w PGN dla gminy Iwaniska. Dla obszarów przekrocze ń ze wzgl ędu na szkodliwo ść substancji PM10 i B(a)P wyznaczono nast ępuj ące główne kierunki działa ń naprawczych: OP1. Redukcja emisji zanieczyszcze ń ze źródeł o małej mocy do 1 MW OP2. Redukcja emisji zanieczyszcze ń z transportu OP3. Ograniczenie emisji przemysłowej OP4. Planowanie przestrzenne OP5. Edukacja ekologiczna. Wymienione cele główne posiadaj ą szereg celów szczegółowych. Zanieczyszczenie powietrza na terenie strefy świ ętokrzyskiej to głównie zanieczyszczenia pochodzenia antropogenicznego. Najwi ększy wpływ na stan zanieczyszczenia powietrza ma: o niska emisja- ogrzewanie budynków, o emisja punktowa- produkcja energii cieplnej i przemysł, o emisja liniowa- ruch komunikacyjny.

W ramach Programu Ochrony Powietrza dla strefy świ ętokrzyskiej dla poszczególnych kierunków działa ń wyznaczono konkretne działania naprawcze. Konieczna jest: zmiana sposobu ogrzewania (tzn. zamiana paliwa stałego na paliwa ciekłe lub gazowe), wykonanie przył ączy sieci gazowej do poszczególnych

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG budynków, modernizacja pieców w ęglowych w mieszkaniach i domkach jednorodzinnych, rozbudowa sieci gazowej, wykonanie przył ączy sieci cieplnej do poszczególnych budynków, rozbudowa sieci cieplnej, wymiana kotłów w ęglowych o niskiej sprawno ści na nowoczesne, niskoemisyjne. Ograniczenie zu życia energii oraz zwi ększenie udziału odnawialnych źródeł energii w ogólnym bilansie produkcji energii poszczególnych gmin strefy świ ętokrzyskiej. Ponadto nale ży przedsi ęwzi ąć działania redukuj ące emisje liniow ą, tj. poprawa stanu technicznego dróg, co zmniejsza wielko ści unosu pyłu (tzw. emisja wtórna) z powierzchni drogi oraz poprawa jako ści pojazdów poruszaj ących si ę po drogach. W zakresie ograniczania emisji punktowej zaleca si ę realizacj ę planów inwestycyjnych zakładów, takich jak: modernizacja kotłowni komunalnych, du żych obiektów energetycznego spalania paliw, jak równie ż wprowadzanie przez przedsi ębiorców nowoczesnych i przyjaznych środowisku technologii, hermetyzacja układów technologicznych, modernizacja instalacji (spełnienie wymaga ń BAT oraz standardów emisyjnych). Zaproponowane działania prowadz ą do redukcji zarówno pyłu PM10 jak i innych zanieczyszcze ń, np. benzo(a)pirenu czy prekursorów pyłu zawieszonego PM10, tj. tlenków azotu, tlenków siarki. Ponadto w Sejmie została przegłosowana nowelizacja Prawo Ochrony Środowiska, która ma sprecyzowa ć obecne przepisy tak, by sejmiki wojewódzkie za pomoc ą uchwał mogły okre śla ć rodzaj i jako ść paliw stałych dopuszczonych do stosowania oraz parametry techniczne i emisji urz ądze ń do spalania. Sejmiki b ędą tak że mogły uchwali ć zakaz stosowania okre ślonych instalacji spalania. Uchwała będzie okre śla ć granice obszaru obj ętego ograniczeniami oraz b ędzie mogła okre śli ć czas obowi ązywania ogranicze ń w ci ągu roku. Samorz ądy b ędą miały mo żliwo ść wył ączy ć okre ślone przez siebie rodzaje podmiotów, b ądź rodzaje instalacji z ogranicze ń lub zakazów.

Na terenie gminy Iwaniska głównym źródłem emisji powierzchniowej, pochodz ącej z sektora bytowego, s ą lokalne kotłownie i paleniska domowe. Według danych z POP brakuje szczegółowych zasad ogrzewania budynków w gminie Iwaniska. Z racji na fakt starej struktury budownictwa gminy mieszka ńcy ogrzewaj ą swoje domy głównie w ęglem, co przyczynia si ę do wysokiej emisji dwutlenku siarki, tlenku azotu, pyłów, sadzy oraz tlenku w ęgla i w ęglowodorów aromatycznych.

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

Sposobem ograniczania niskiej emisji na terenie gminy, mo że by ć termomodernizacja budynków mieszkalnych oraz budynków u żyteczno ści publicznej, których przegrody zewn ętrzne nie spełniaj ą warunków technicznych w zakresie warto ści współczynnika przenikania ciepła. Docieplenie ścian zewn ętrznych, stropów lub stropodachów, wymiana stolarki okiennej i drzwiowej oraz usprawnienia w zakresie instalacji c.o. i c.w.u. wi ążą si ę z istotnym ograniczeniem zapotrzebowania budynku na ciepło, co znajduje bezpo średnie odzwierciedlenie w ilo ści spalanego paliwa, a w rezultacie emisji zanieczyszcze ń. Wyst ępuj ąca na danym terenie struktura paliwowa w śród korzystaj ących z indywidualnych źródeł ciepła jest bardzo istotna ze wzgl ędu na jako ść powietrza. Praktyka stosowana w całej Polsce wskazuje, i ż w domowych kotłowniach nie tylko spalane s ą ww. paliwa, ale równie ż odpady, takie jak.: plastik, guma itp. Zjawisko to powoduje zwi ększone zanieczyszczenie powietrza szczególnie w okresie grzewczym, a toksyczne zwi ązki uwalniane do atmosfery podczas spalania paliw jak i odpadów maj ą fatalny wpływ na zdrowie społecze ństwa. Z uwagi na fakt, że gmina Iwaniska jest gmin ą typowo wiejsk ą a rolnictwo jest podstawowym działem gospodarki gminy dodatkowym źródłem emisji powierzchniowej s ą gazy złowonne (odory). Do źródeł wytwarzaj ących odory na terenie gminy mo żna zaliczy ć: • odory towarzysz ące hodowli (składowanie b ądź nawo żenie obornikiem, gnojówk ą, gnojowic ą); • odory towarzysz ące chemizacji w rolnictwie (wykonywanie oprysków); • zbiorniki bezodpływowe (szamba); • niezorganizowane źródła emisji z indywidualnych palenisk domowych, (np. spalanie odpadów z tworzyw sztucznych, gumy w paleniskach domowych).

W celu zapewnienia wysokiej, jako ści życia na terenie gminy wynikaj ącej m.in. z nieuci ąż liwej emisji złowonnej, konieczne jest konsekwentne post ępowanie zarówno mieszka ńców (poprzez wyeliminowanie spalania odpadów, itp.), jak i władz gminy m. in. poprzez: edukacj ę ekologiczn ą mieszka ńców, poszerzanie pasów zieleni izolacyjnych wokół obiektów uci ąż liwych zapachowo oraz przemy ślane decyzje w zakresie wydawania pozwole ń na budow ę dla obiektów b ędących źródłem emisji złowonnej.

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

Na obszarze gminy brak du żych zakładów przemysłowych b ędących potencjalnymi źródłami zanieczyszcze ń powietrza. Ze wzgl ędu na przewa żaj ący kierunek wiatrów z sektora zachodniego, na stan czysto ści powietrza w gminie wpływ maj ą zanieczyszczenia pochodz ące ze źródeł poło żonych wokół aglomeracji kieleckiej. Wpływ na powietrze atmosferyczne posiadaj ą tak że kopalnie odkrywkowe znajduj ące si ę na terenie gminy Iwaniska (Obecnie eksploatowane jest zło że wapieni dolomitycznych i dolomitów „Piskrzyn”, zło że piaskowców dewo ńskich „KOPIEC I”, kopalnia DZIEWI ĄTLE). Działalno ść kopalni powoduje nieznaczny wzrost zapylenia spowodowany emisj ą niezorganizowan ą pyłu z odkrywek. Emisja niezorganizowana pyłu powstaje na niezrekultywowanych zwałowiskach, odkrytych wyrobiskach, podczas wydobywania kopalin oraz jako emisja wtórna z placów i dróg, w okresie maksymalnie niekorzystnych warunków meteorologicznych, tj. suszy lub silnych wiatrów. Zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego spowodowane emisj ą pyłow ą z wyrobiska odkrywki nie powoduje przekrocze ń dopuszczalnych norm jako ściowych powietrza w jego otoczeniu.

5.5.6 Hałas

Hałas komunikacyjny

Wojewódzki inspektor ochrony środowiska został ustawowo zobowi ązany do dokonywania oceny stanu akustycznego środowiska na terenach nieobj ętych obowi ązkiem opracowywania map akustycznych (poni żej 100 ty ś. mieszka ńców). W roku 2014 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Kielcach wykonywał pomiary monitoringowe hałasu drogowego m.in. na terenie miejscowo ści Iwaniska. Pomiary odbyły si ę raz w roku – w ci ągu 1 doby (badania krótkookresowe). Podczas pomiarów jednocze śnie rejestrowane były warunki atmosferyczne, a tak że warto ści parametrów ruchu. Punkt pomiarowy znajdował si ę w zabudowie mieszkaniowo – usługowej i wykazywał przekroczenie norm hałasu tylko dla pory nocnej (rozumianej jako przedział czasu od godz. 22:00 do godz. 6:00) o 1,7dB. Wyniki pomiaru tego samego wska źnika w ci ągu dnia nie wykazały przekrocze ń norm hałasu.

Przez teren gminy Iwaniska nie przebiega linia kolejowa ani nie znajduje si ę w jej pobli żu lotnisko, mo żna zatem stwierdzi ć że jedynym źródłem hałasu

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG komunikacyjnego jest transport drogowy ze szczególnym udziałem pojazdów ci ęż arowych. Wyst ępuj ące na terenie gminy źródła hałasu maj ą charakter lokalny.

Władze gminy od wielu lat podejmuj ą działania zmierzaj ące do usprawnienia i modernizacji wewn ętrznego układu komunikacyjnego poprzez budow ę nowych dróg i modernizacj ę istniej ących ju ż układów komunikacyjnych. Wysoki wska źnik dróg o nawierzchni nieulepszonej wymaga podj ęcia działa ń zmierzaj ących do poprawy jako ści dróg, których obecny stan jest powodem emisji hałasu.

Hałas przemysłowy

Na źródła hałasu przemysłowego składaj ą si ę d źwi ęki powstaj ące wewn ątrz i na zewn ątrz budynków produkcyjnych, usługowo-handlowych, itp. Obecnie na terenie gminy Iwaniska nie ma zlokalizowanych du żych zakładów przemysłowych a prowadzone działalno ści gospodarcze w zakresie usług budowlanych i transportowych nie wytwarzaj ą emisji hałasu o wielko ściach wi ększych ni ż dopuszczalne, nie ma wi ęc zagro żenia hałasem przemysłowym.

Źródłem hałasu przemysłowego s ą tak że kopalnie odkrywkowe. Znajduj ące się na terenie gminy Iwaniska maszyny podstawowe oraz urz ądzenia pomocnicze pracuj ące w odkrywkach mog ą by ć źródłem hałasu. Uci ąż liwo ść hałasowa wyst ępuje średnio w odległo ści od kilku do kilkuset metrów od wyrobisk. Obszary otaczaj ące wyrobiska odkrywkowe to z reguły tereny rolnicze bez zabudowy mieszkalnej.

5.5.7 Promieniowanie elektromagnetyczne

Głównym źródłem sztucznie wytwarzanych pól elektromagnetycznych w środowisku s ą elektroenergetyczne linie wysokiego napi ęcia oraz instalacje radiokomunikacyjne, takie jak: stacje bazowe radiokomunikacji ruchomej (w tym telefonii komórkowej) i stacje nadaj ące programy radiowe i telewizyjne.

Na terenie gminy Iwaniska nie znajduje si ę żaden punkt pomiarowy promieniowania elektromagnetycznego. W latach 2013-2014 WIO Ś w Kielcach przeprowadził badania monitoringowe poziomów pól elektromagnetycznych w 90 punktach pomiarowych znajduj ących si ę w dost ępnych dla ludno ści miejscach, na terenie województwa świ ętokrzyskiego. W żadnym z punktów pomiarowych obj ętych

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG badaniami poziomu PEM nie stwierdzono przekroczenia warto ści dopuszczalnej (7 V/m). Wi ększo ść wyników przeprowadzonych pomiarów plasowała si ę poni żej progu czuło ści sondy pomiarowej. Przeło żyło si ę to na brak potrzeby wyznaczenia jakichkolwiek terenów do zamieszczenia w rejestrze zawieraj ącym informacje o terenach, na których stwierdzono przekroczenie dopuszczalnych poziomów PEM w środowisku.

Powodem najwi ększego oddziaływania na środowisko pola elektromagnetycznego jest jednak powszechno ść stosowania telefonii komórkowej (stacje bazowe ł ącznie z antenami oraz same telefony komórkowe). W ostatnich latach obserwowany jest znaczny wzrost liczby urz ądze ń wytwarzaj ących pola elektromagnetyczne, co powoduje wi ększe zainteresowanie społecze ństwa zakresem oddziaływania tych urz ądze ń na środowisko. Na terenie gminy funkcjonuj ą 3 maszty telefonii komórkowej. Znajduj ą si ę one na terenie nast ępuj ących miejscowo ści: Wojnowice, Wygiełzów, Haliszki.

5.5.8 Lasy Powierzchnia gruntów le śnych w gminie Iwaniska wg danych z GUS w 2014 r wynosiła 2063 ha, co stanowi 19,5% powierzchni ogólnej. Lesisto ść gminy jest ni ższa od średniej w województwie (28,2%) i mo żna j ą uzna ć za niewystarczaj ącą zarówno w odniesieniu do warunków glebowych jak i potrzeby ochrony cennych zasobów środowiska przyrodniczego, zwłaszcza gleb i wód. Dotychczasowy przyrost powierzchni lasów jest tak że zbyt niski w odniesieniu do potrzeb zalesieniowych, które w szybkim tempie narastaj ą zwłaszcza w śród prywatnych wła ścicieli gruntów. Struktura własno ściowa gruntów le śnych jest nast ępuj ąca: – Lasy Skarbu Pa ństwa – 1132,99 ha – w tym w zarz ądzie Lasów Pa ństwowych – 1122 ha – lasy osób fizycznych – 930 ha

Pod wzgl ędem przestrzennym funkcja le śna skupia si ę w zachodniej i centralnej cz ęś ci gminy na terenach najwi ększych wzniesie ń oraz słabych gleb, nie przydatnych na cele rolnicze. W du żym stopniu bezle śne pozostaj ą natomiast obszary gleb lessowych we wschodniej cz ęś ci gminy.

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

Na terenie gminy Iwaniska wyst ępuj ą siedliska obszarów le śnych: las mieszany wy żynny, las wy żynny, las mieszany wilgotny, las wilgotny. Siedliska te posiadaj ą struktur ę wielopi ętrow ą i wielogatunkow ą z przewag ą drzewostanu: sosna, dąb, jodła.

Podstawow ą funkcj ą lasów w gminie Iwaniska jest funkcja gospodarcza. Nie mniej istnieje potrzeba dalszego zwi ększenia funkcji ochronnych a tak że roli obszarów le śnych w lokalnym systemie ochrony środowiska. Uwzgl ędniaj ąc wszystkie szkodliwe czynniki w tym równie ż szkody ze strony owadów i grzybów stan sanitarny lasów mo żna uzna ć za dostateczny (z wyj ątkiem drzewostanów uszkodzonych przez przemysł).

5.6 Formy ochrony przyrody

Zgodnie z art. 6. 1. ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz.U. z 2015 poz. 1651), formami ochrony przyrody s ą: 1) parki narodowe; 2) rezerwaty przyrody; 3) parki krajobrazowe; 4) obszary chronionego krajobrazu; 5) obszary Natura 2000; 6) pomniki przyrody; 7) stanowiska dokumentacyjne; 8) u żytki ekologiczne; 9) zespoły przyrodniczo-krajobrazowe; 10) ochrona gatunkowa ro ślin, zwierz ąt i grzybów

5.6.1 Parki narodowe, rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe Na terenie gminy Iwaniska nie wyst ępuj ą nast ępuj ące formy ochrony przyrody: park narodowy, rezerwat przyrody oraz park krajobrazowy.

5.6.2 Obszary chronionego krajobrazu

Jeleniowsko-Staszowski Obszar Chronionego Krajobrazu

Zachodnia i południowa cz ęść gminy Iwaniska znajduje si ę w obr ębie Jeleniowsko - Staszowskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Jest to obszar

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG o powierzchni 31 524 ha rozpo ścieraj ący si ę na terenie województwa świ ętokrzyskiego, w obr ębie powiatów: staszowski, sandomierski, opatowski, kielecki. Data utworzenia obszaru chronionego krajobrazu: 1996-01-01 na mocy aktu prawnego Rozporz ądzenie Nr 1 Wojewody Tarnobrzeskiego z dnia 5 stycznia 1996 r. (Dz. Urz. Woj. Tarnobrzeskiego z 1996 r. Nr 1, poz. 1)

Jeleniowsko - Staszowski Obszar Chronionego Krajobrazu poło żony jest pomi ędzy dolinami Koprzywianki i Czarnej i obejmuje wschodni kraniec Gór Świ ętokrzyskich, Pogórza Szydłowskiego i Niecki Połanieckiej. Jest to obszar o bardzo urozmaiconej rze źbie i silnie zalesiony; lasy stanowi ą ok. 55%, a u żytki rolne ok. 40% stanowi ąc lokalny ci ąg ekologiczny. W śród lasów dominuj ą tu bory sosnowe, bory mieszane, bory trzcinnikowe, ł ęgi subkontynentalne oraz bory mieszane świe że przechodz ące w gr ąd wysoki i świetlist ą d ąbrow ę. Ponadto wyst ępuj ą bory i lasy wilgotne, olsy. W śród ro ślinno ści le śnej zdecydowanie przewa ża drzewostan sosnowy, a uzupełnieniem s ą d ęby, brzozy, jodły, modrzew, olcha, buk. Wiek drzewostanu bardzo zró żnicowany, przewa ża drzewostan wieku 50- 100 lat w obr ębie lasów pa ństwowych jak i prywatnych. Spotykane gatunki zwierząt to: sarny, jelenie, kuny, łosie, bobry, dziki, zaj ące, lisy, dzikie kaczki, ba żanty i kuropatwy.

Rysunek 2 Jeleniowsko - Staszowski Obszar Chronionego Krajobrazu źródło: http://geoservis.gdos.gov.pl

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

Cisowsko - Orłowi ński Obszar Chronionego Krajobrazu

Jest to obszar bezpo średnio granicz ący z gmin ą Iwaniska. Granica Obszaru przebiega wzdłu ż granicy gminy Iwaniska z gmin ą Łagów i cz ęś ciowo znajduje si ę te ż na terenie gminy Iwaniska. Rozpo ściera si ę na obszarze województwa świ ętokrzyskiego, w obr ębie powiatów: staszowski, opatowski, kielecki. Jego powierzchnia wynosi 25267 ha.

Data utworzenia obszaru chronionego krajobrazu: 2001-11-03 na mocy aktu: Rozporz ądzenie Nr 335/2001 Wojewody Świ ętokrzyskiego z dnia 17 pa ździernika 2001 r. w sprawie utworzenia na terenach otulin parków krajobrazowych obszarów chronionego krajobrazu (Dz. Urz. Woj. Świ ętokrzyskiego z 2001 r. Nr 108, poz. 1271)

Obszar pokrywa si ę z zasi ęgiem dawnej otuliny Parku i obejmuje tereny o du żych walorach przyrodniczo-krajobrazowych, których ochrona zapewni zachowanie cennych walorów parku krajobrazowego. Obejmuje tereny rolnicze g ęsto zaludnione oraz obszary le śne, które zajmuj ą 28% powierzchni. W cz ęś ci wsch. wyst ępuje pokrywa lessowa z charakterystyczn ą rze źbą erozyjn ą (w ąwozy, parowy, itp.). Ochron ą obj ęto warto ściowe obiekty przyrody żywej i nieożywionej - 10 pomników przyrody i 2 zespoły przyrodniczo-krajobrazowe. Znajduje si ę tu ponadto wiele zabytków świadcz ących o bogactwie dziedzictwa kulturowego regionu, w tym liczne obiekty architektury świeckiej i sakralnej. Przetrwały te ż ślady historycznego górnictwa rud metali i ich obróbki.

Chmielnicko - Szydłowski Obszar Chronionego Krajobrazu

Jest to obszar bezpo średnio granicz ący z gmin ą Iwaniska. Granica Obszaru przebiega wzdłu ż granicy gminy Iwaniska z gmin ą Raków i cz ęś ciowo znajduje si ę te ż na terenie gminy Iwaniska. Rozpo ściera si ę na obszarze województwa świ ętokrzyskiego, w obr ębie powiatów: jędrzejowski, staszowski, pi ńczowski, opatowski, kielecki, buski. Jego powierzchnia wynosi 60733 ha.

Data utworzenia obszaru chronionego krajobrazu: 1995-09-29 na mocy aktu: Rozporz ądzenie Nr 12/95 Wojewody Kieleckiego z dnia 29 września 1995r.

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG w sprawie ustanowienia obszarów chronionego krajobrazu w województwie kieleckim (Dz. Urz. Woj. Kieleckiego z 1995 r. Nr 21, poz. 145).

Obszar Chronionego Krajobrazu Chmielnicko-Szydłowski jest obszarem o krajobrazie rolniczo-le śnym. W jego szacie ro ślinnej najwi ększy walor przyrodniczy maj ą lasy o charakterze naturalnym, których wi ększe kompleksy zachowały si ę mi ędzy Włoszczowicami a Piotrkowicami. Pod wzgl ędem siedliskowym przewa żaj ą bory sosnowe i bory mieszane, sporadycznie wyst ępuj ą fragmenty borów trzcinkowych, olsów i ł ęgów. Głównymi przyrodniczymi funkcjami Ch-SzOChK jest ochrona wód powierzchniowych, a szczególnie rzeki Czarnej Staszowskiej (wraz ze zbiornikiem wodnym Cha ńcza), Wschodniej Isanicy, a tak że spełnienie roli łącznikowej pomi ędzy Zespołami Parków Krajobrazowych Gór Świ ętokrzyskich i Ponidzia (korytarze i ci ągi ekologiczne o znaczeniu regionalnym i lokalnym).

Rysunek 3 Cisowsko - Orłowi ński i Chmielnicko – Szydłowski Obszar Chronionego Krajobrazu źródło: http://geoservis.gdos.gov.pl

5.6.3 Obszary Natura 2000

Na terenie gminy Iwaniska znajduje si ę obszar siedliskowy Natura 2000 o nazwie Ostoja Żyznów . Rozpo ściera si ę na terenie województwa świ ętokrzyskiego w obr ębie powiatów: staszowski, sandomierski, opatowski na powierzchni 4480,03 ha.

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

Data utworzenia obszaru Natura 2000: 2011-03-01 na mocy aktu „DECYZJA KOMISJI z dnia 10 stycznia 2011 r. w sprawie przyj ęcia na mocy dyrektywy Rady 92/43/EWG czwartego zaktualizowanego wykazu terenów maj ących znaczenie dla Wspólnoty składaj ących si ę na kontynentalny region biogeograficzny (notyfikowana jako dokument nr C(2010) 9669)(2011/64/UE) (Dziennik Urz ędowy Unii Europejskiej L 33 str. 146 z 2011-02-08)”.

Ostoja Żyznów poło żona jest w obr ębie mezoregionów Wy żyna Sandomierska, Góry świ ętokrzyskie i Pogórze Szydłowskie. W wi ększo ści obszar pokrywa znacznej grubo ści pokrywa lessowa, co sprawia, że powierzchnia terenu jest dosy ć płaska, rozci ęta przez dopływ Wisły - Koprzywiank ę wraz z dopływami. Wyst ępuj ące tu gleby to głównie brunatnoziemy, rzadziej czarnoziemy, przez co teren jest intensywnie u żytkowany rolniczo. Charakterystyczny dla obszaru krajobraz to stosunkowo płaska wy żyna lessowa, wyniesiona na wysoko ść 220-290 m n.p.m., z bardzo g ęst ą sieci ą dolin i w ąwozów lessowych, parowów oraz wzgórz o stromych ścianach stanowi ących dopełnienie doliny Koprzywianki i Kacanki, b ędących dominuj ącą cz ęś ci ą krajobrazu. Dominuj ącymi zbiorowiskami le śnymi s ą bory sosnowe i mieszane, nierzadko jednak trafiaj ą si ę ró żnego typu zbiorowiska grądowe, rozczłonkowane cz ęsto gł ębokimi w ąwozami i jarami, zwłaszcza na zboczach dolin rzecznych. Ogółem stwierdzono tu wyst ępowanie 15 typów siedlisk przyrodniczych z zał ącznika I Dyrektywy Siedliskowej, zajmuj ących ł ącznie ponad 40% obszaru. Najwi ększe znaczenie w Ostoi przedstawiaj ą bardzo dobrze wykształcone i u żytkowane ekstensywnie świe że ł ąki, fragmenty muraw kserotermiczncznych, zbiorowiska ł ęgowe oraz cenne ró żne typy gr ądów o wysokiej bioró żnorodno ści na poziomie gatunków ro ślin w skali regionu oraz kraju. Dolina Koprzywianki wraz z dopływami stanowi wa żny korytarz ekologiczny o randze krajowej. Ostoja posiada tak że znaczne walory krajobrazowe.

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

Rysunek 4 Obszar Natura 2000 – Ostoja Żyznów źródło: http://geoservis.gdos.gov.pl

5.6.4 Pomniki przyrody, stanowiska dokumentacyjne, u żytki ekologiczne Pomniki Przyrody na Obszarze gminy Iwaniska przedstawia poni ższa tabela:

Tabela 1 Pomniki przyrody na obszarze Gminy Iwaniska

Nazwa pomnika Data Nr w przyrody utworzenia Miejscowość/ Nr działki Lp. rej. (jak w akcie pomnika Obręb ewidencyjnej RDOŚ prawnym o przyrody ewidencyjny (lokalizacja) ustanowieni) modrzew 1991-06-28 1 434 17 Przepiórków 146/12 europejski 2 435 głaz narzutowy 2013-01-19 Krępa 494/2 540 lipa drobnolistna 1988-12-30 3 17 Przepiórków 146/12

4 541 grusza pospolita 2013-01-19 17 Przepiórków 146/12 modrzew 5 542 1988-12-30 23 Ujazd 371 europejski 6 543 lipa drobnolistna 1988-12-30 23 Ujazd 371 299 (w północnej 7 545 buk pospolity 1988-12-30 21 Tęcza części parku podworskiego) 8 668 lipa drobnolistna 1988-12-30 21 Tęcza 309/2

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

9 669 lipa drobnolistna 1988-12-30 21 Tęcza 308

10 670 klon jawor 1988-12-30 21 Tęcza 308

11 672 klon jawor 1988-12-30 21 Tęcza 308 12 673 dąb szypułkowy 1988-12-30 24 Wojnowice 139/1 13 674 lipa drobnolistna 1988-12-30 21 Tęcza 307 289/1 (wzdłuż drogi gminnej na 14 680 aleja lipowa 2013-01-19 Planta/21 odcinku 1625 m przez miejscowość Planta 301/1 (aleja ciągnie się na odcinku 400 15 681 aleja lipowa 2013-01-19 Tęcza/21 metrów i przylega do granicy parku w plancie) Tęcza: 713,897, 21 Tęcza, 23 16 682 aleja lipowa 2013-01-19 518, 709; Ujazd: Ujazd 290 źródło: opracowanie własne na podstawie danych z http://bip.kielce.rdos.gov.pl (stan z 25-03-2016)

5.6.5 Stanowiska dokumentacyjne Na terenie gminy Iwaniska nie wyst ępuj ą stanowiska dokumentacyjne.

5.6.6 Użytki ekologiczne Na terenie gminy Iwaniska znajduje si ę jeden u żytek ekologiczny. Jest nim torfowisko o powierzchni 1,78 ha zlokalizowane na wschodniej połowie pastwisk le żą cych w obr ębie sołectwa Iwaniska, na działkach 1442, 1443, 1444, 1446, 1447. Ochron ą obejmuje si ę wschodni ą połow ę ka żdej z wymienionych działek.

Data utworzenia użytku ekologicznego: 2008-04-02 na mocy aktu „Rozporz ądzenie Wojewody Świ ętokrzyskiego Nr 2/2008 z dnia 11 marca 2008 r. w sprawie uznania za u żytek ekologiczny (Dz. Urz. Woj. Swiet. z dn.18.03.2008 r. Nr 48 poz. 706 z dn. 2008-03-18)”.

Ochron ą obj ęte s ą stanowiska ro ślin gatunków chronionych - głównie storczyków. Nadzór nad obszarem sprawuje: Wojewódzki Konserwator Przyrody.

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

Rysunek 5 Użytek Ekologiczny na terenie gminy Iwaniska źródło: http://geoservis.gdos.gov.pl

5.6.7 Ochrona gatunkowa ro ślin, zwierz ąt i grzybów

Na terenie Jeleniowsko-Staszowskiego Obszaru Chronionego, w wilgotnych dnach dolin rzek, cieków i oczek wodnych wyst ępuj ą bogate florystyczne zespoły ro ślinno ści szuwarowo-bagiennej, ł ąkowo bagiennej i bagienno-torfowiskowej z szeregiem rzadkich i chronionych gatunków ro ślin i ptaków. Charakterystyczn ą ro ślinno ści ą dla tego obszaru s ą ciepłolubne zbiorowiska kserotermiczne pochodzenia południowoeuropejskiego z szeregiem rzadkich i chronionych gatunków ro ślin. Gleby przewa żnie płytkie, a miejscami skaliste, s ą zasobne w w ęglan wapnia CaCO3 i dzi ęki temu s ą wybitnie ciepłe. Sprzyja to wyst ępowaniu gatunków o du żych wymaganiach termicznych i odpornych na deficyty wodne.

Na terenie Chmielnicko-Szydłowskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu, na rędzinach jurajskich wykształciła si ę bogata posta ć subkontynentalnego boru mieszanego, przechodz ąca miejscami w gr ąd wysoki i świetlist ą d ąbrow ę, z wieloma gatunkami kserotermicznymi. Wa żnym elementem szaty ro ślinnej s ą zbiorowiska niele śne, głównie torfowiska (wysokie, przej ściowe i niskie), z udziałem wielu rzadkich ro ślin. Zbiorowiska le śne i torfowiskowe pełni ą wa żną rol ę wodoochronn ą, zwłaszcza w obszarze źródliskowym rzeki Wschodniej oraz w okolicach Cha ńczy, Włoszczowic i Holendrów. Liczne stawy i zbiornik wodny Cha ńcza tworz ą biotopy dla wielu gatunków ptaków wodno-bagiennych.

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

Na terenie obj ętym ochron ą siedlisk Natura 2000 „Ostoja Żyznów” stwierdzono nagromadzenie gatunków chronionych, zagro żonych w tym du żą liczb ą gatunków górskich. Na ró żnego typu murawach kserotermicznych wyst ępuje wiele rzadkich i zagro żonych w skali kraju gatunków, np. wisienka stepowa Cerasus fruticosa, ortanta żółta Orthanta lutea. Ostoja posiada tak że znaczne walory krajobrazowe ze wzgl ędu na liczne w ąwozy lessowe i malownicze wzgórza. Ostoja jest wa żna dla zachowania licznej populacji Osmoderma eremitani Maculinea nausithous, ten ostatni gatunek znajduje si ę tutaj na granicy zasi ęgu. Bardzo licznie wyst ępuje tutaj Bombina bombina. Stwierdzono tak że wyst ępowanie innych gatunków z Zał ącznika I Dyrektywy Rady 92/43/EWG: Barbastella barbastellus, Castor fiber, Lutra lutra, Lampetra planeri, Cottus gobio oraz gatunki z I ZałącznikaDyrektywy Ptasiej: Alcedo atthis, Dryocopus martius, Circus aeruginosus, Circus pygargus i Crex crex.

5.7 Zabytki i dobra kultury

Na terenie Gminy Iwaniska znajduj ą si ę zabytki nieruchome wpisane do Rejestru Zabytków Nieruchomych woj. świ ętokrzyskiego, wg. stanu na 31 grudnia 2014 r. przedstawione w poni ższej tabeli:

Tabela 2 . Zabytki na terenie Gminy Iwaniska – stan na 31.12.2014 Lokalizacja Obiekt zabytkowy

- kościół parafialny, nr rej.: A.13 z 27.12.2007 Iwaniska - cmentarz wojenny z I i II wojny światowej, nr rej.: A.511 z 14.04.1988

- najstarsza część cmentarza parafialnego, nr rej.: A.512 z Mydłów 17.06.1988;

Planta - park, nr rej.: A.513 z 12.12.1957,

- zespół dworsko parkowy, nr rej.: A.514/1-2 z 27.05.1986: Przepiórów o dwór, o park z 11.12.1957 , - zamek „Krzyżtopór”, nr rej.: A.515 z 14.12.1956 oraz z Ujazd 23.06.1967 i z 24.02.1977 - park (pozostałości), nr rej.:A.593 z 12.12.1957

źródło: opracowanie własne z http://zabkielce.prot.pl/

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

5.8 Infrastruktura techniczna

5.8.1 Infrastruktura drogowa Gmina Iwaniska poło żona jest w pobli żu w ęzła komunikacyjnego znaczenia mi ędzyregionalnego zlokalizowanego w Opatowie i powi ązana z nim drog ą wojewódzk ą nr 757. Przez w ęzeł ten gmina ł ączy si ę z odległymi celami ruchu.

Miejscowo ści poło żone na obszarze gminy s ą najlepiej powi ązane z o środkiem gminnym – Iwaniskami, na ogół sieci ą dróg wojewódzkich lub powiatowych o nawierzchniach bitumicznych. Tylko sołectwa Stara Łagowica, Nowa Łagowica, Kopiec poło żone s ą przy drogach gminnych o nawierzchni ulepszonej bądź utwardzonej i powi ązane s ą z Iwaniskami przez nie i przez drogi powiatowe. Koncentryczny układ dróg w gminie powoduje, że powi ązania poszczególnych sołectw z o środkiem gminnym s ą prostoliniowe.

Wszystkie sołectwa (za wyj ątkiem Nowej Łagowicy i Garbowic) poło żone s ą w 15-to minutowej strefie dojazdu samochodem osobowym do centrum administracyjno-usługowego gminy (w warunkach optymalnych – poza godzinami szczytu). Sołectwa: Zaldów, Gryzikamie ń, Ujazd, Stobiec, T ęcza, Wzory, Marianów, Wygiełzów znajduj ą si ę w strefie 5-cio minutowej, 11 sołectw poło żonych jest w strefie 6-10 –cio minutowej, a jedynie sołectwa Jastrz ębska Wola, Przepiórów, Stara Łagowica, Borków, Mydłów w strefie 11-15 –to minutowej.

Droga wojewódzka nr 757 przebiega w układzie z północnego – wschodu na zachód na długo ści 8,8 km. Droga wojewódzka nr 758 Iwaniska – Klimontów – Koprzywnica przebiega od drogi nr 757 na południowy – wschód na długo ści 7,0 km.

Sie ć dróg powiatowych jest niejednorodna. Obok dróg spełniaj ących kryteria tej kategorii wyst ępuj ą odcinki tras maj ących znaczenie lokalne. Ł ączna długo ść dróg powiatowych wynosi – 67,0 km. Uzupełniaj ący układ stanowi ą drogi gminne wyst ępuj ące w liczbie 42, o ł ącznej długo ści 67 km w tym o nawierzchni ulepszonej – 7,0 km, utwardzonej – 8,9 km, i gruntowej – .51,1 km.

Ogólna długo ść dróg o twardej nawierzchni wynosi na obszarze gminy 90,1 km, w tym o nawierzchni ulepszonej 73,2 km a utwardzonej 16,9 km.

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

Komunikacja zbiorowa

Obszar gminy obsługiwany jest masow ą komunikacj ą pasa żersk ą przez Przedsi ębiorstwo Pa ństwowej Komunikacji Samochodowej z Ostrowca Św. oraz placówk ę terenow ą w Opatowie. Iwaniska posiadaj ą bezpo średnie poł ączenie autobusami po śpiesznymi z Katowicami, Ostrowcem Św., Lublinem, Krakowem, Kielcami oraz o środkami powiatowymi – Opatowem i Staszowem. Ilo ść poł ącze ń w ostatnich latach ustabilizowała si ę i z uwagi na mał ą opłacalno ść przewozów pasa żerskich oraz rosn ącą motoryzacj ę indywidualn ą nie b ędzie si ę powi ększa ć.

Przez teren gminy Iwaniska nie przebiegaj ą linie kolejowe. Najbli żej poło żon ą (22 km) stacj ą kolejow ą jest Staszów, zlokalizowany na linii kolejowej normalnotorowej, jednotorowej, zelektryfikowanej (Kielce) Włoszczowice – Chmielnik – Staszów – Chmielów (woj. podkarpackie). Stacja dostępna jest z obszaru gminy drog ą wojewódzk ą nr 757. Stacja obsługuje jedynie ruch towarowy.

5.8.2 Infrastruktura energetyczna

Sie ć elektroenergetyczna

Obszar gminy Iwaniska zasilany jest z dwóch stacji transformatorowo – rozdzielczych GPZ 110/15 kV: GPZ Opatów i GPZ Klimontów. GPZ Opatów zasila rejony sołectw: Boduszów, Borków, północna cz ęść Iwanisk, Kamieniec, Kr ępa, wschodni fragment Kopca, Mydłów, Przepiórów, Stobiec, T ęcza, Wojnowice, Zaldów. GPZ Klimontów zasila sołectwa: Dziewi ątle, południowa cz ęść Iwanisk, Jastrz ębska Wola, zachodnia cz ęść Kopca, Kujawy, wschodni fragment Mydłowa, Nowa i Stara Łagowica, Radwan, Skolankowska Wola, Toporów, Ujazd, Wygiełzów, Wzory.

Główne Punkty Zasilaj ące (GPZ) maj ą za zadanie zredukowanie napi ęcia w sieci z wysokiego (110 kV) do średniego (15 kV). Liniami średniego napi ęcia energia jest doprowadzona na teren gminy.

Mieszka ńcy bezpo średnio korzystaj ą z linii niskiego napi ęcia 0,4 kV. Redukcja napi ęcia zachodzi w stacjach transformatorowych 15/0,4 kV. Na terenie gminy s ą 74 stacje transformatorowe. Dodatkowo teren gminy wspomagaj ą 2 stacje poło żone niedaleko od granic gminy. S ą to stacje Łopatno 2 (gm. Bogoria) i K ędziurka (gm. Łagów). Stan techniczny stacji na terenie gminy jest na ogół dobry, za wyj ątkiem

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG stacji Wojnowice 1 i stacji w sołectwach Planta, Ujazd, Zaldów, gdzie zachodzi konieczno ść dobudowania dodatkowych stacji.

Na terenie sołectwa Iwaniska wyst ępuje poł ączenie mi ędzy liniami zasilanymi z dwóch ró żnych GPZ-tów. Poł ączenie to mo że by ć wykorzystane w przypadku awarii której ś z sieci.

Linie średniego napi ęcia s ą w bardzo dobrym stanie technicznym, nie jest wymagany ich remont, ale gdyby zaszła taka potrzeba, to mog ą by ć zmodernizowane pod k ątem nowych odbiorców. Przy lokalizowaniu budynków przeznaczonych na stały pobyt nale ży zachowa ć bezpieczny odst ęp od linii 15 kV. Odległo ść ta wynosi 7,5 m od osi linii. Linie niskiego napi ęcia na wi ększo ści obszaru gminy s ą w stanie dobrym. Remontu i modernizacji wymagaj ą linie nn we wsiach: Planta, Ujazd, Zaldów, a w Kr ępie konieczny jest remont kapitalny.

Sie ć ciepłownicza

Na terenie gminy brak jest du żych ciepłowni obejmuj ących swoj ą obsług ą znaczne tereny gminy. Nie planuje si ę te ż ich budowy. Wi ększe kotłownie posiadaj ą jedynie szkoły i urz ędy. Ich zestawienie pokazano poni żej. Domy prywatne i zakłady korzystaj ą z własnych indywidualnych kotłowni z reguły na paliwo stałe. Starsza zabudowa zagrodowa ogrzewa pomieszczenia za pomoc ą pieców kuchennych.

Sie ć gazowa

Obecnie tylko teren sołectwa Iwaniska jest zgazyfikowany i mieszka ńcy maj ą mo żliwo ść korzystania z sieci gazowej. Mieszka ńcy pozostałych sołectw w gminie Iwaniska korzystaj ą z gazu butlowego propan – butan. W okresie docelowym planuje si ę doprowadzi ć sie ć gazow ą do miejscowo ści Planta, która ju ż posiada projekt gazyfikacji.

5.8.3 Infrastruktura telekomunikacyjna W chwili obecnej telefonizacja przewodowa gminy Iwaniska obejmuje 15 sołectw, co oznacza wykonanie sieci telefonicznej na 55% powierzchni gminy. Przez teren gminy przebiegaj ą kable światłowodowe, kable teletechniczne oraz magistralne i rozdzielcze kable telefoniczne.

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

Linia światłowodowa ma za zadanie poł ączy ć centrale abonenckie w s ąsiednich gminach i miastach. Iwaniska przecina jedna główna linia światłowodowa biegn ąca wzdłu ż drogi Opatów – Staszów (obsługuj ąca central ę abonenck ą w Iwaniskach) oraz jej odgał ęzienie do centrali abonenckiej w Mydłowie.

5.8.4 Infrastruktura o świetlenia Tabela 3 Oświetlenie uliczne na terenie Gminy Iwaniska

Sumaryczna ilość Sumaryczna ilość opraw Lp. Miejscowość opraw majątek PGE majątek Gminy 1 Boduszów 20 - 2 Borków 13 6 3 Dziewiątle 25 - 4 Garbowice 14 - 5 Gryzikamień 9 6 6 Haliszka 9 3 7 Iwaniska 110 34 8 Kamieniec 15 8 9 Kamienna Góra 15 4 10 Kopiec - 5 11 Krępa - 22 12 Kujawy 16 4 13 Łagowica Stara - Kędziórka 3 - 14 Łagowica Stara 10 1 15 Łagowica Nowa - 4 16 Łopatno 7 2 17 Marianów 20 4 18 Mydłów 9 25 19 Mydłowiec 4 - 20 Oporów - 11 21 Planta - 14 22 Przepiórów 6 11 23 Radwan 9 14 24 Sobiekurów - 13 25 Stobiec 10 24 26 Tęcza 3 2 27 Toporów 15 2 28 Ujazd 41 - 29 Wojnowice 34 5 30 Wola Jastrzębska 10 12 31 Wola Skolanowska 18 4

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

32 Wygiełzów 18 - 33 Wzory - 8 34 Zaldów - 22 35 Zielonka 11 - SUMA 474 270 źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Gminy 5.8.5 Infrastruktura wodna

Gmina Iwaniska zwodoci ągowana jest w cało ści. Dzi ęki temu rozwi ązany został problem deficytu wody. Obecnie gmina Iwaniska w cało ści jest zaopatrywana z własnych uj ęć wody opartych na uj ęciu Planta z jedn ą studni ą S-1 oraz Stacj ą Uzdatniania Wody Mydłów zaopatrywan ą ze studni S-2 i S-1 rezerwow ą. Gmina Iwaniska dodatkowo zasila dwie miejscowo ści z gminy Klimontów: Beradz i Płaczkowice. Ł ączna długo ść sieci wodoci ągowej wynosi ok. 172 km. Cała sie ć po modernizacji wykonana jest z PCV i PEHD, co pozwoli na zmniejszenie awaryjno ści i strat wody. W skład wodoci ągu Iwaniska wchodz ą nast ępuj ące obiekty: − Stacja Uzdatniania Wody Mydłowiec, − Uj ęcie wody Mydłów S-1 i S-2. Studnia S1 Mydłów (rezerwowa), studnia S2 Mydłów (podstawowa), − Zbiornik wody Mydłów. Zbiornik wody żelbetonowy wolnostoj ący o pojemno ści 300 m3, dwie komory po-150 m3, − Uj ęcie Wody Planta S-1. Woda jest zaliczana do grupy średnio twardych, nisko mineralizowanych. − Zbiornik wody Planta. Dwa zbiorniki wody czystej o pojemno ści V=100m3, − Przepompownia Wody Gryzikamie ń, − Zbiornik wody Gryzikamie ń. Dwa zbiorniki wody czystej o pojemno ści V=100m3, − Przepompownia wody Iwaniska, − Zbiornik wody Iwaniska. Dwa zbiorniki wody czystej o pojemno ści V=150m3.

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

Obecnie w gminie działa jedna oczyszczalnia ścieków wybudowana nieopodal Iwanisk, na prawym brzegu rzeki Koprzywianki.. Do kanalizacji przył ączonych jest 406 budynków a ł ączna długo ść sieci sanitarnej bez przył ączy wynosi 18,9 km (dane z GUS z 2014 r.). Oczyszczalnia zlokalizowana jest na ogrodzonej działce o powierzchni 0,5 ha stykaj ącej si ę z rzek ą Koprzywiank ą. Przyjmuje ona ścieki bytowo–gospodarcze mieszka ńców, ścieki technologiczne z pobliskich małych zakładów i ścieki dowo żone. Została ona zaprojektowana na przyj ęcie nast ępuj ących ilo ści ścieków: Qśr. d. = 380,0 m 3/d, Qmax d. = 450,0 m 3/d, Qmax h = 35,0 m 3/h. Oczyszczalnia jest typu mechaniczno – biologicznego z podwy ższon ą redukcj ą zwi ązków biogennych tj. azotu i fosforu.

Ze wzgl ędu na mał ą przepustowo ść oczyszczalni nie b ędzie mo żna skanalizowa ć obszaru całej gminy tylko w oparciu o ni ą i nale ży wybudowa ć nowe oczyszczalnie. Na terenie gminy Iwaniska nie ma kanalizacji deszczowej ani podczyszczalni ścieków opadowych. Wody deszczowe odprowadzane s ą systemem rowów przydro żnych. W najbli ższym czasie nie planuje si ę budowa ć systemu kanalizacji deszczowej.

5.9 Gospodarka odpadami

W dniu 23 stycznia 2013 r. weszła w życie ustawa o odpadach z dnia 14 grudnia 2012 roku (Dz. U. 2013 r. poz. 21 z pó źn. zm.), która zast ąpiła obowi ązuj ącą w tym zakresie regulacj ę z dnia 27 kwietnia 2001 r. Ustawa wprowadza nowe definicje oraz wskazuje zasady dokonywania klasyfikacji odpadów i post ępowania z nimi, jak równie ż szereg nowych rozwi ąza ń prawnych, w tym przede wszystkim rozwi ąza ń podkre ślaj ących konieczno ść zapobiegania powstawaniu odpadów oraz ułatwiaj ących ich ponowne wykorzystanie.

Zgodnie z now ą ustaw ą odpadow ą na terenie Ekologicznego Zwi ązku Gmin Dorzecza Koprzywianki utworzono Punkt Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych (PSZOK). Punkt zlokalizowany jest na terenie Zakładu Utylizacji Odpadów Komunalnych w Janczycach gm. Ba ćkowice. Zakład Utylizacji Odpadów Komunalnych w Janczycach o powierzchni 8,5 ha, obejmuje podstawowe instalacje niezb ędne do zagospodarowania odpadów komunalnych przewidzianych dla

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG obiektów o charakterze regionalnym takich jak: sortownia, kompostownia, składowisko, oraz obiekty i elementy pomocnicze. Wszystkie instalacje i elementy pomocnicze ZUOK s ą powi ązane technologicznie i zapewniaj ą wła ściwe wzajemne funkcjonowanie oraz stanowi ą jeden wspólny system organizacyjny zarz ądzany w cało ści przez Ekologiczny Zwi ązek Gmin Dorzecza Koprzywianki. Poszczególne instalacje oraz zakład w cało ści spełniaj ą wymogi najlepszej dost ępnej techniki BAT zarówno w etapie doboru technologii oraz w fazie projektowania, wykonawstwa i eksploatacji gwarantujących osi ągni ęcie wysokiego ogólnego poziomu ochrony środowiska.

Gmina Iwaniska posiada zorganizowany system odbioru od mieszka ńców odpadów stałych (w tym zmieszanych). Selektywna zbiórka odpadów odbywa si ę „u źródła” w systemie workowym. Do dyspozycji mieszka ńców s ą: worki 120 l dla wła ścicieli nieruchomo ści, pojemniki typu IGLOO 1,5 m 3 na tworzywa, papier, szkło oraz kiesze ń na baterie dla szkół oraz pojemniki POK-11 2,2 m 3 na papier, tworzywa, szkło białe, szkło kolorowe dost ępne na terenie gminy. Odbiór i transport odpadów z terenu gminy Iwaniska obsługuje Mi ędzygminny Zakład Gospodarki Odpadami Komunalnymi sp. z o.o., zarejestrowany w maju 2013 roku, powołany przez Ekologiczny Zwi ązek Gmin Dorzecza Koprzywianki, który jest jedynym udziałowcem Spółki. Odpady z terenu gminy Iwaniska odbierane s ą według harmonogramu wywozu - raz na miesi ąc, osobno odpady komunalnych zmieszane i osobno segregowane.

Azbest

Inn ą wa żną kwesti ą dotycz ącą odpadów s ą odpady zawieraj ące azbest. Azbest jest zaliczany do substancji o udowodnionym działaniu rakotwórczym dla człowieka. Staje si ę zagro żeniem dla zdrowia, gdy dojdzie do korozji lub uszkodzenia wyrobów z jego zawarto ści ą. Najwi ększe zagro żenie dla organizmu ludzkiego stanowi ą włókna o średnicy mniejszej ni ż 3 µm długo ści powy żej 5 µm (włókna respirabilne), które przedostaj ąc si ę z powietrzem do p ęcherzyków płucnych, mog ą penetrowa ć tkank ę płucn ą. Według Pa ństwowego Zakładu Higieny ka żdy kontakt z azbestem mo że by ć niekorzystny i nale ży go unika ć, chocia ż nie musi on

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG wywoływa ć skutków chorobowych. Mo żliwo ść kontaktu z azbestem nale ży, zatem ograniczy ć do minimum.

Tematyka azbestowa uj ęta jest szeroko bezpo średnio i po średnio w wielu aktach prawnych. Ze wzgl ędu na szkodliwo ść wyrobów azbestowych dla zdrowia ich produkcja zakazana została w Polsce ustaw ą o zakazie stosowania wyrobów zawieraj ących azbest (Dz. U. 2004 nr 3 poz. 20 z pó źn. zm.), zgodnie, z któr ą do 28 wrze śnia 1998 r. zako ńczono produkcje płyt azbestowo -cementowych, za ś od 28 marca 1999 r. obowi ązuje zakaz obrotu azbestem i wyrobami go zawieraj ącymi. W 2002 r. Rada Ministrów przyj ęła Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest stosowanych na terytorium Polski., na postawie, którego opracowano Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032.

Według danych z inwentaryzacji wyrobów zawieraj ących azbest w 2013 r. zawartych w „Programie usuwania wyrobów zawieraj ących azbest dla gminy Iwaniska” oznaczono płyty azbestowo-cementowe o ł ącznej powierzchni: 350 067 m2, i całkowitej masie: 3 850 737 kg. Stwierdzono równie ż, że w Gminie Iwaniska przewa żaj ącą cz ęść wyrobów zawieraj ących azbest stanowi ą płyty faliste (97%). Za ś ilo ść wyrobów azbestowych w przeliczeniu na 1 km 2 wynosi w gminie Iwaniska 36,67 Mg i jest ni ższa do średniej krajowej (obliczonej na podstawie szacunkowych danych ilo ści wyrobów azbestowych wyst ępuj ących na terenie

Polski). Z kolei przeliczaj ąc ilo ść wyrobów na jednego mieszka ńca ich najwi ększa ilo ść przypada na mieszka ńców miejscowo ści Sobiekurów i Garbowice-Kolonia (powy żej 900 kg/mieszka ńca) a najwi ęcej wyrobów azbestowych jest zlokalizowanych w miejscowo ści Iwaniska, co wynika z najwi ększej liczby ludno ści i najwi ększego zag ęszczenia budynków. Stan techniczny wyrobów zawierających azbest charakteryzowany poprzez stopie ń pilno ści ich usuni ęcia wskazuje na piln ą potrzeb ę pozbycia si ę 5% eternitu (I stopie ń pilno ści), powtórn ą ocen ę w ci ągu roku 6% eternitu (II stopie ń pilno ści) i powtórn ą ocen ę do 5 lat pozostałych 89% eternitu (III stopie ń pilno ści) zlokalizowanego w Gminie Iwaniska.

Dzikie wysypiska

Na terenie powiatu opatowskiego, w tym gminy Iwaniska, podobnie jak w wi ększo ści gmin w Polsce, powszechnie dostrzeganym zjawiskiem jest

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG powstawanie „dzikich wysypisk”. Wynika to mi ędzy innymi z niskiej świadomo ści ekologicznej mieszka ńców i niewystarczaj ącej efektywno ści funkcjonuj ących systemów selektywnego zbierania i odbierania odpadów komunalnych.

Dzikie wysypiska stwarzaj ą zagro żenie dla środowiska: zaburzaj ą estetyk ę miejsc brak zabezpiecze ń powoduje przedostawanie si ę substancji niebezpiecznych do gleb czy wód gruntowych są siedliskiem bakterii chorobotwórczych i grzybów stwarzaj ą zagro żenie epidemiologiczne stanowi ą zagro żenie dla zwierz ąt mog ą powodowa ć samozapłon są źródłem odorów. Obowi ązuj ąca od 1 lipca 2013 r. znowelizowana ustawa o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach nało żyła na gminy obowi ązek przygotowania oraz wdro żenia systemu, który zapewni selektywne zbieranie odpadów, co ma m.in. zapobiega ć nielegalnemu pozbywaniu si ę śmieci.

Kontrola NIK wykazała jednak, że ustawa nie rozwi ązuje problemu „dzikich wysypisk”. W ponad 60 % skontrolowanych przez NIK gmin powstawały „dzikie wysypiska”. Co gorsza ich liczba zamiast spada ć ro śnie: na koniec 2013 r. w kontrolowanych gminach było ich 894, a we wrze śniu 2014 r. ju ż 1452, czyli o ponad 60% wi ęcej.

Zapobiega ć dzikim wysypiskom mo żna poprzez: stosowanie kar grzywny, kontrole edukacj ę mieszka ńców w zakresie racjonalnej gospodarki odpadami.

5.10 Obszary problemowe

Obszarem problemowym jest sektor transportu, który w Gminie Iwaniska generuje znaczne ilo ści CO 2 (transport lokalny) oraz charakteryzuje si ę wysok ą warto ści ą wytwarzanej energii finalnej. Udział tego sektora si ęga przeszło 42% całej emisji CO 2 na obszarze gminy. Sektor transportu charakteryzuje si ę znaczn ą ilo ści ą

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG wytwarzanej energii finalnej na terenie Gminy Iwaniska. Problemem jest wysoki poziom transportu lokalnego i tranzytowego, niedostatecznie rozwini ęta sie ć tras rowerowych, chodników, stan dróg oraz przewa żaj ąca ilo ść starych samochodów o du żym zu życiu paliw i wysokiej emisji zanieczyszcze ń.

Budynki u żyteczno ści publicznej na terenie Gminy Iwaniska nie wykorzystuj ą alternatywnych źródeł energii. Cz ęść użytkowanych obiektów jest stara i nie ma przeprowadzonych modernizacji, z czym wi ąż e si ę wy ższe roczne zu życie energii cieplnej oraz du ża emisja szkodliwych gazów i pyłów do atmosfery. Ponadto budynki użyteczno ści publicznej cz ęściowo ogrzewane s ą w ęglem, a instalacje grzewcze wykazuj ą nisk ą sprawno ść , co wpływa na zwi ększenie zapotrzebowania na ciepło. Użytkowanie przestarzałych technicznie źródeł powoduje zu żywanie du żej ilo ść energii. Skutkiem tego s ą zbyt wysokie koszty, które cz ęsto nie gwarantuj ą odpowiedniego ogrzania pomieszcze ń. Wy ższa energochłonno ść budynków generuje nadmierne koszty ich utrzymania, co powoduje znaczne obci ąż enia bud żetowe dla podmiotów prowadz ących w nich swoj ą działalno ść . Podj ęcie niezb ędnych działa ń termomodernizacyjnych oraz instalacja źródeł wykorzystuj ących OZE ma na celu redukcj ę emisj ę szkodliwych gazów i pyłów do atmosfery i redukcj ę zu życia energii oraz pozwoli na znaczne obni żenie kosztów zwi ązanych z utrzymaniem tych obiektów.

Sektor budynków mieszkalnych, który odpowiada za blisko 52% emisji dwutlenku w ęgla, cechuje brak przeprowadzonych termomodernizacji, znikomy odsetek energii uzyskiwanej przy udziale OZE, wykorzystywanie kotłów w ęglowych o niskiej sprawno ści oraz przypadki spalania śmieci w domowych paleniskach.

Dodatkowym problemem jest wci ąż niski poziom wiedzy i świadomo ści społecze ństwa w zakresie oszcz ędno ści energii, OZE, szkodliwo ści spalania w piecach i kominkach wszelkiego rodzaju materiałów czy wpływu emisji szkodliwych gazów i pyłów na powietrze i zdrowie mieszka ńców. Ponadto mieszka ńcy nie podejmuj ą działa ń w zakresie wymiany źródeł ciepła na ekologiczne i energooszcz ędne z powodu braku własnych środków finansowych, a tym samym równie ż niewiedzy w zakresie mo żliwo ści pozyskiwania funduszy oraz kosztów takich inwestycji jak OZE, termomodernizacje, monta ż nowych kotłów.

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

Tabela 4 Obszary problemowe zidentyfikowane na terenie Gminy Iwaniska Niedostateczne wykorzystanie OZE w sektorze mieszkalnym, Problem 1 gminnym i przedsi ębiorstw

A Niska liczba budynków mieszkalnych wykorzystuj ących OZE

B Budynki u żyteczno ści publicznej nie wykorzystuj ą OZE

C Sektor przedsi ębiorstw i usług nie korzysta z OZE

Wysoka energochłonno ść budynków gminnych, infrastruktury Problem 2 technicznej oraz gospodarstw indywidualnych

A Budynki publiczne bez przeprowadzonych termomodernizacji

B Budynki mieszkalne bez przeprowadzonych termomodernizacji

C Niedopasowana infrastruktura techniczna

D Słaba promocja idei budownictwa energooszcz ędnego

Niska świadomo ść mieszka ńców dotycz ąca ich wpływu na lokaln ą Problem 3 gospodark ę ekoenergetyczn ą oraz jako ść powietrza

A Niedostateczna świadomo ść istnienia alternatywnych źródeł energii

Brak projektu zało żeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energi ę B elektryczn ą i paliwa gazowe

Niski poziom współpracy mi ędzy urz ędnikami i mieszka ńcami (brak C odpowiedniej promocji przyjaznych systemów zaopatrzenia w energi ę, paliwa, ciepło)

Problem 4 Słaba realizacja idei zrównowa żonego transportu

A Wysoki udział samochodów starszych, o wysokiej emisji spalin

B Niedostatecznie rozwini ęta infrastruktura rowerowa

C Niedostatecznie rozwini ęta infrastruktura techniczna drogowa

Źródło: opracowanie własne

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

6 Metodologia

Rokiem dla którego zostały obliczone warto ści emisji dwutlenku w ęgla oraz benzo(a)pirenu dla całej Gminy Iwaniska jest rok 2009, zwany dalej rokiem bazowym. Wybór tego roku został podyktowany mo żliwo ści ą uzyskania pełnych, rocznych danych dotycz ących podmiotów działaj ących na terenie gminy, stanu infrastruktury na terenie gminy jak i dokumentacji rozliczeniowej za energi ę elektryczn ą, grzewcz ą czy paliwa transportowe. Uzyskanie informacji ze starszego okresu czasu nie było mo żliwe (ze wzgl ędu na ich brak). Jednocze śnie wybór takiego roku bazowego umo żliwia uwzgl ędnienie inwestycji z zakresu wzrostu efektywno ści energetycznej, jakie zostały przeprowadzone przez Urz ąd Gminy. Zebrane dane obejmuj ą okres pełnego roku i s ą aktualne na dzie ń 31 grudnia 2009. Wszystkie szczegółowe wyliczenia znajduj ą si ę w Bazowej Inwentaryzacji Emisji.

Gmina Iwaniska została podzielona na sektory, zgodnie z wytycznymi zawartymi w podr ęczniku SEAP, w celu okre ślenia, jaki sektor generuje najwi ększe zanieczyszczenia, aby móc zaplanowa ć odpowiednie działania ograniczaj ące emisj ę. Wyznaczono nast ępuj ące sektory: Mieszkalny, Gminny (obejmuj ący wszystkie budynki w zarz ądzie gminy), Przemysł i usługi, Oświetlenie uliczne, Transport.

6.1 Wska źniki dla budynków oraz energii elektrycznej

Wszystkie obliczenia zostały wykonane przy wykorzystaniu szeregu wska źników pochodz ących z instytucji zajmuj ących si ę zagadnieniem wytwarzania energii i emisj ą zanieczyszcze ń z tym procesem zwi ązanym. Zebrano je w jednym miejscu w celu przejrzysto ści oblicze ń. Dla dwutlenku w ęgla przyj ęto wska źniki za Krajowym O środkiem Bilansowania i Zarz ądzania Emisjami (KOBiZE) zamieszczone w dokumencie: Warto ści opałowe (WO) i wska źniki emisji CO 2 (WE) w roku 2011 do

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

raportowania w ramach Wspólnotowego Systemu Handlu Uprawnieniami do Emisji za rok 2014.

Tabela 5 Wielko ść energii uzyskiwanej z jednostki no śnika

Źródło Energia [GJ] Węgiel [Mg] 25,93 Gaz LPG [Mg] 47,31 Olej Opałowy [Mg] 40,19 Drewno [Mg] 15,60 Energia Elektryczna [MWh] 3,60

Gaz sieciowy [m 3] 0,03 Olej nap ędowy [kg] 0,04 Benzyna [kg] 0,04 Źródło: opracowanie na podstawie KOBiZE

Tabela 6 Emisja dwutlenku w ęgla zale żnie od no śnika

Nazwa Jednostka Warto ść 2 Energia elektryczna MgCO 2/MWh 0,8120

Węgiel kamienny MgCO 2/GJ 0,0941

Gaz ziemny MgCO 2/GJ 0,0558

Gaz ciekły MgCO 2/GJ 0,0624

Olej opałowy MgCO 2/GJ 0,0766

Olej nap ędowy MgCO 2/GJ 0,0733

Benzyna MgCO 2/GJ 0,0686 3 Drewno MgCO 2/GJ 0,0000

Źródło: opracowanie na podstawie KOBiZE

Wska źniki emisji dla pozostałych zanieczyszcze ń powietrza w postaci benzo(a)pirenu oraz pyłu PM10 zostały u żyte za Wojewódzkim Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej:

2 Referencyjny wska źnik emisyjno ści dla produkcji energii elektrycznej (KOBiZE) 3 Według ustale ń UE spalanie drewna nie emituje CO 2

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

Tabela 7 Wska źniki emisji dla benzo(a)pirenu i pyłu PM10 Substancja Wska źniki emisji Moc kotła Miano Paliwo stałe Gaz Olej Biomasa (bez biomasy) ziemny opałowy drewno B(a) P < 50 kW mg/GJ 270 0 10 250 PM10 < 50 kW g/GJ 380 0,5 3 810 B(a) P > 50 kW i < 1 MW mg/GJ 100 0 10 50 PM10 > 50 kW i < 1 MW g/GJ 190 0,5 3 76 Źródło: WFO ŚiGW

6.2 Wska źniki dla transportu

Obliczenia zwi ązane z transportem zostały dokonane przy zastosowaniu metody wozokilometrów. Metoda ta opiera si ę na zało żeniu ile kilometrów w ci ągu roku przeje żdża dany rodzaj pojazdu przy zało żonym średnim spalaniu. Przy wyliczaniu emisji zwi ązanej z transportem lokalnym dodatkowo posłu żono si ę danymi dotycz ącymi rodzaju i ilo ści zarejestrowanych na terenie gminy Iwaniska pojazdów, dane z Centralnej Ewidencji Pojazdów i Kierowców (CEPiK). Dalsze obliczenia dokonywane w celu inwentaryzacji emisji zanieczyszcze ń transportowych, zostały oparte na wska źnikach charakteryzuj ących średnie spalanie pojazdu w zale żno ści od rodzaju u żywanego paliwa i kategorii pojazdu. Jednocze śnie ustalono średni ą liczb ę kilometrów przejechanych przez dany rodzaj pojazdu w ci ągu całego roku. Przytoczone wska źniki i ich warto ści zostały u żyte do wylicze ń zwi ązanych z transportem. Emisja z taboru gminnego została wyliczona na podstawie dostarczonych dokumentów obejmuj ących ilo ść zu żytego paliwa. Dane dotycz ące średniego spalania pojazdów zostały przytoczone za Instytutem Transportu Samochodowego (ITS), który zajmuje si ę badaniem środków transportu i ich wpływem na emisj ę zanieczyszcze ń. To samo źródło zostało u żyte do okre ślenia średniego rocznego przebiegu danego pojazdu. Warto ści przebiegu podane przez ww. instytucj ę zostały pomniejszone ze wzgl ędu na branie pod uwag ę jedynie kilometrów przejechanych na terenie gminy Iwaniska. Przykładowe warto ści dla samochodu osobowego przedstawia poni ższa tabela:

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

Tabela 8 Spalanie oraz przebieg na terenie gminy dla samochodu osobowego

Rodzaj paliwa Średnie roczne zu życie paliwa Średni roczny przebieg Benzyna 0,08 l/km 4 000 km Olej nap ędowy 0,07 l/km 6 500 km LPG 0,10 l/km 6 000 km

Źródło: na podstawie danych Instytutu Transportu Samochodowego

Dla obliczenia warto ści emisji benzo(a)pirenu oraz pyłu PM10 z sektora transportu posłu żono si ę dodatkowo wska źnikami zamieszczonymi w zał ączniku do podr ęcznika wydanego przez SEAP, dotyczącym transportu samochodowego.

Tabela 9 Wska źniki emisji dla transportu samochodowego Zanieczyszczenie Typ pojazdu Rodzaj paliwa [g/kg paliwa] Benzyna Olej LPG nap ędowy Benzo(a)piren Osobowy 0,000006 0,000021 0 Benzo(a)piren Ci ęż arowy lekki 0,000004 0,000016 - Benzo(a)piren Ci ęż arowy ci ęż ki - 0,000005 - Benzo(a)piren Motocykl 0,000008 - - PM 10 Osobowy 0,03 1,1 0 PM 10 Ci ęż arowy lekki 0,02 1,52 - PM 10 Ci ęż arowy ci ęż ki - 0,94 - PM 10 Motocykl 2,2 - -

Źródło: opracowanie na podstawie SEAP

Gmin ę Iwaniska przecinają dwie drogi wojewódzkie: 757 oraz 758. Powoduje to, i ż ruch tranzytowy odbywaj ący si ę po tej drodze został uwzgl ędniony w obliczeniach dla transportu. Jednocze śnie dokonano oblicze ń dla ruchu lokalnego maj ącego miejsce na sieci dróg powiatowych i gminnych. Dane do oblicze ń zwi ązanych z transportem pochodz ą z CEPiK oraz Generalnego Pomiaru Ruchu wykonywanego przez GDDKiA. Szczegółowe wyliczenia znajduj ą si ę w Bazowej Inwentaryzacji Emisji dla gminy Iwaniska.

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

6.3 Sposób obliczenia efektu ekologicznego działa ń

Dla obliczenia efektu ekologiczne zaplanowanych działa ń została przyj ęta jednolita metodyka. Przy obliczeniach zwi ązanych ze zwi ększaniem efektywno ści energetycznej budynków w przypadku termomodernizacji, ich skuteczno ść została przyj ęta na poziomie 30% (spadek zu życia energii o t ą warto ść ). Zało żenie to dotyczyło obiektów gminnych, mieszkalnych (tutaj dodatkowo przyj ęto, i ż średnia powierzchnia obiektu to ok. 100 m2) oraz przemysłowych i usługowych. Z tak obliczonych warto ści zaoszcz ędzonej energii obliczono spadek emisji zanieczyszcze ń poprzez uwzgl ędnienie wska źnika emisji dla spalania węgla kamiennego. W przypadku wymiany pieców na nowoczesne przyj ęto, i ż średni spadek emisji zanieczyszcze ń wyniesie 25%.

Dla o świetlenia ulicznego przyj ęto, i ż wzrost efektywno ści energetycznej wyniesie do 25% (o t ą warto ść spadnie zu życie roczne energii elektrycznej).

Dodatkowo redukcja emisji dwutlenku w ęgla była szacowana na podstawie zmiany no śnika energii wyra żonej w MWh. Obliczone warto ści energii produkowanej przy pomocy OZE posłu żyły do wyliczenia warto ści spadku emisji CO 2. Dla wi ększo ści przypadków wska źnik przeliczeniowy stanowiła emisja towarzysz ąca produkcji 1 MWh energii elektrycznej. W pozostałych działaniach warto ść ta była modyfikowana ze wzgl ędu na rodzaj u żywanego no śnika energii (np. w przypadku instalacji solarnej, jako wska źnik przeliczeniowy została u żyta warto ść emisji CO 2 towarzysz ąca spalaniu w ęgla w piecu).

Obliczenia zwi ązane ze wzrostem produkcji energii z OZE zostały oparte na jednolitych zało żeniach. Powołano si ę na istniej ące opracowania dotycz ące tego zagadnienia i na ich podstawie przyj ęto: − Instalacja solarna montowana na budynku mieszkalnym wytworzy w ci ągu roku ok. 2 940 kWh energii, − 1kW instalacji fotowoltaicznej wytwarza w ci ągu roku 950 kWh pr ądu.

Dla budynków mieszkalnych przyj ęto, i ż montowane instalacje fotowoltaiczne będą miały moc 5 kW, a co za tym idzie w ci ągu roku wytworz ą ok. 4 750 kWh pr ądu

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG elektrycznego. Zało żona łączna moc, jaka zostanie osi ągni ęta na budynkach gminnych to 150 kW natomiast w sektorze przemysłowym i usługowym 100 kW. W przypadku budynków mieszkalnych przyj ęto, i ż powstanie 20 kotłów na biomas ę, które rocznie wyprodukuj ą ok. 400 MWh energii.

Na podstawie opisanych powy żej zało żeń została obliczona ł ączna ilo ść energii, jak ą uda si ę pozyska ć przy zało żonej liczbie instalacji oraz efekt ekologiczny, który w zwi ązku z tym zostanie osi ągni ęty.

Sposób oszacowania liczby instalacji jak i liczby budynków poddawanych termomodernizacji został przedstawiony w opisie danego zadania. Dla sektora transportu zostało zało żone, i ż skuteczno ść działa ń edukacyjnych wyniesie 0,25% (nast ąpi spadek zu życia energii o t ą warto ść ) natomiast działanie modernizacji dróg przyczyni si ę do spadku zu życia energii w wysoko ści 0,75%. Od warto ści tych zostały obliczone spadki emisji zanieczyszcze ń.

W niniejszym dokumencie jak i w obliczeniach energia pozyskiwana z drewna nie była liczona, jako OZE. Przyj ęcie takiego zało żenia wynika z faktu, i ż spalanie tego no śnika energii emituje znaczne ilo ści zanieczyszcze ń (pyłów oraz B(a)P) do powietrza. Substancje te s ą du żo bardziej szkodliwe dla zdrowia człowieka ni ż dwutlenek w ęgla oraz wyst ępuj ą ich przekroczenia na terenie gminy Iwaniska. Dlatego energia pozyskana przy wykorzystaniu drewna została przedstawiona, jako osobne wydzielenie - no śnik energii drewno i nie została wliczono do energii uzyskiwanej przy pomocy OZE.

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

7 Wyniki bazowej inwentaryzacji Dla gminy Iwaniska zostały dokonane wyliczenia zanieczyszcze ń powietrza w postaci dwutlenku w ęgla, benzo(a)pirenu oraz pyłu PM10. Cało ść emisji została podzielona na sektory bilansowe według zalece ń stosowanych w podr ęczniku SEAP- „Jak opracowa ć plan działa ń na rzecz zrównowa żonej energii”. Dokument ten jest rekomendowany przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej jednostk ą samorz ądu terytorialnego do tworzenia dokumentów obejmuj ących zagadnienia gospodarki energetycznej i ograniczania emisji zanieczyszcze ń. Dlatego wydzielono nast ępuj ące sektory: 1. Mieszkalny, 2. Gminny (budynki u żyteczno ści publicznej), 3. Przemysłowy i usługowy, 4. Oświetlenie uliczne, 5. Transport. Przyj ęte do oblicze ń wska źniki zostały przedstawione w rozdziale metodologia. Pozostałe zało żenia s ą przedstawione na pocz ątku podrozdziału dotycz ącego ka żdego z wyró żnionych sektorów. Dane do tego rozdziału zostały zebrane z nast ępuj ących źródeł: 1. Urz ąd Gminy Iwaniska, 2. Jednostki Gminne, 3. Centralna Ewidencja Pojazdów i Kierowców, 4. Informacj ę dostarczone przez PGE Dystrybucja, 5. Bank Danych Lokalnych GUS, 6. Ankiety wypełnione przez samych mieszka ńców jak i przez pracowników gminy przeprowadzaj ących wywiady z mieszka ńcami.

7.1 Sektor mieszkalny

Mieszka ńcy gminy Iwaniska zostali poddani ankietyzacji (załącznik 1 wzór ankiety), podczas której zebrano 363 prawidłowo wypełnionych ankiet. Wyniki ankietyzacji posłu żył do wyliczenia warto ści energii finalnej zu żytej w 2009 roku na terenie całej gminy w sektorze mieszkalnym. Dokonane obliczenia obejmuj ą energie zu żywan ą do celów grzewczych/chłodniczych, wentylacji, uzyskania ciepłej wody użytkowej, przygotowania posiłków oraz zu żytej energii elektrycznej.

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

W obliczeniach dla tego sektora zastosowano nast ępuj ące zało żenia: Zu życie energii finalnej zale ży od wielko ści obiektu, który j ą wykorzystuje, Średnie zu życie energii finalnej na m 2 powierzchni, wyliczone na podstawie ankiet, wyra ża warto ść z uwzgl ędnieniem zu życia energii elektrycznej, Powstaj ące straty energii zostały uwzgl ędnione i s ą one zawarte w przyj ętych wska źnikach. Obliczone na podstawie ankietyzacji średnie zu życie energii finalnej w sektorze mieszkalnym wynosiło 1,257 GJ/m 2. Oznacza to, i ż po uwzgl ędnieniu powierzchni budynków mieszkalnych obliczonej na podstawie powierzchni budynków wpisanych do podatków, warto ść zu żytej w 2009 roku energii finalnej wyniosła 200 029,45 GJ (55 563,74 MWh). OZE Energia Gaz ziemny 0,36% elektryczna 0,39% 5,68%

Drewno 44,05%

Nośniki energii

Węgiel 45,11%

Gaz LPG 4,41%

Wykres 2 Struktura no śników energii w sektorze mieszkalnym Źródło: opracowanie własne

Na terenie Gminy Iwaniska najwi ęcej energii w sektorze mieszkalnym jest produkowane przy użyciu węgla. Odpowiada ono za 45,11% energii finalnej w tym

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG sektorze. Nast ępne w zestawieniu jest drewno z udziałem na poziomie 44,05%. Kolejn ą pozycje w tym zestawieniu osi ągn ęła energia elektryczna. Jej zu życie w sektorze mieszkalnym odpowiadało za 5,68% cało ści wytworzonej energii. Udział wynosz ący 4,41% przyjmuje gaz LPG. Pozostałe no śniki maj ą udział poni żej 1%. S ą to gaz ziemny oraz OZE. Pierwszy z nich ma udział wynosz ący 0,39%, drugi 0,36%. Warte podkre ślenia jest to, i ż udział OZE w tym sektorze jest nisk ą warto ści ą w strukturze no śników energii. Wielkość energii z danego nośnika 100000

90000

80000

70000

60000

50000

40000

Energia Energia finalna [GJ] 30000

20000

10000

0 Energia Węgiel Gaz LPG Drewno Gaz ziemny OZE elektryczna

Wykres 3 Warto ść energii z danego źródła Źródło: opracowanie własne

Tabela 10 Warto ść energii z poszczególnych źródeł

Nośnik Energia [GJ] Energia elektryczna 11 369,56 Węgiel 90 234,31 Gaz LPG 8 822,41 Drewno 88 109,37 Gaz ziemny 770,68 OZE 723,13 Łącznie 200 029,45 Źródło: obliczenia własne

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

Masa wyemitowanego dwutlenku w ęgla z sektora mieszkalnego w roku 2009 wyniosła 11 645,80 Mg. Emisja benzo(a)pirenu przez sektor mieszkalny wyniosła 46,3906 kg/rok, pyłu PM10 105,6624 Mg/rok.

Udział procentowy poszczególnych no śników energii w emisji CO 2 przedstawia wykres zamieszczony poni żej . Wida ć na nim, i ż najwi ększe znaczenie ma w ęgiel kamienny z udziałem 72,88%. Nast ępna w kolejno ści jest energia elektryczna odpowiadaj ąca za 22,02%. Kolejny w zestawieniu jest gaz LPG (używany w postaci butli jak i zbiorników działaj ących w ramach centralnego ogrzewania) z udziałem wynosz ącym 4,73%. Gaz ziemny odpowiada za 0,37%.. Brak w tym zestawieniu drewna wynika z przyjmowania zalece ń UE według, których źródło to nie emituje dwutlenku w ęgla.

gaz LPG Gaz ziemny 4,73% 0,37%

energia elektryczna 22,02%

Udział nośników w emisji CO 2

węgiel 72,88%

Wykres 4 Udział no śników w emisji dwutlenku w ęgla

Źródło: obliczenia własne

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

Ankietyzacja przeprowadzona w śród mieszka ńców wykazała, i ż zainteresowanie modernizacjami źródeł ciepła, instalacj ą OZE czy termomodernizacjami wykazuje ok. 36,91% mieszka ńców gminy. Jednocze śnie 1 spo śród tych osób ok. 2 z nich jest gotowa podj ąć działania jedynie w przypadku pojawienia si ę jakiego ś dofinansowania. Sektor mieszkalny gminy Iwaniska cechuje si ę znacznym udziałem węgla kamiennego, odpowiadaj ącego za emisj ę wszystkich zanieczyszcze ń do powietrza. Drugim najwi ększym źródłem energii jest drewno, które według zało żeń UE nie przyczyna si ę do powstawania zanieczyszczenia w postaci emisji dwutlenku w ęgla, jednak jest odpowiedzialne za zwi ększon ą emisj ę bardziej szkodliwych substancji: benzo(a)pirenu oraz pyłów PM10. Wśród mieszka ńców jest średnie zainteresowanie wykorzystywaniem odnawialnych źródeł energii. Warto podkre śli ć, i ż 0,36% energii w sektorze mieszkalnym w gminie jest produkowane z OZE co jest wynikiem niskim, dlatego nale ży prowadzi ć działania zmierzaj ące do powstania pozytywnych trendów w tym sektorze.

Tabela 11 Sektor mieszkalny- cało ść

B(a)P PM10 Energia Energia Energia OZE Sektor CO 2 [Mg] [kg] [Mg] [GJ] [MWh] [MWh] Mieszkalny 11 645,80 46,3906 105,6624 200 029,45 55 563,74 200,87

7.2 Sektor gminny Przedstawione w tym podrozdziale dane dotycz ące obiektów gminnych pochodz ą z przeprowadzonej ankietyzacji wśród jednostek pozostaj ących w zarz ądzie Urz ędu Gminy Iwaniska (wzór ankiety w zał ączniku nr 2). Na podstawie zebranych wyników okazało si ę, i ż w roku bazowym 2009 wi ększo ść obiektów posiadała kotły olejowe a pozostałe obiekty kotłownie w ęglowe. Pozostałe budynki nie posiadaj ą systemu ogrzewania. Uzyskiwane ciepło, w wi ększo ści obiektów jest wykorzystywane jedynie do ogrzewania pomieszcze ń. Obiekty gminne maj ą przeprowadzone termomodernizacje w pełnym b ądź cz ęś ciowym zakresie. Cz ęść obiektów nie została poddana termomodernizacji w jakimkolwiek zakresie. Żaden obiekt gminny nie wykorzystuje OZE. Uproszczone wyniki ankietyzacji prezentuje tabela poni żej:

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

Tabela 12 Budynki użyteczno ści publicznej w Gminie Iwaniska

Emisja Energia

CO 2 B(a)P PM10 finalna Lp Nazwa Adres [Mg] [kg] [Mg] [GJ] 1 Urząd Gminy Iwaniska Rynek 3 58,98 0,0448 0,0851 522,72 Zespół Publicznych Szkół w Iwaniska, ul. 2 Iwaniskach PSP w Iwaniskach Opatowska 26 51,36 0,0057 0,0017 601,18 PSP w Iwaniskach, Filia w 3 Wygiełzowie Wygiełzów 6 39,26 0,0376 0,0714 393,26

PSP w Iwaniskach, Filia w 4 Mydłowie Mydłów 1 35,54 0,0042 0,0013 436,27 Publiczne Gimnazjum im. Marszałka Józefa Piłsudskiego w Iwaniska, ul. 5 Iwaniskach Opatowska 25 50,66 0,0059 0,0018 612,54 Iwaniska, ul. 6 Budynek komunalny Opatowska 30 31,17 0,0031 0,0009 343,97 Instytucja Kultury Zamek 7 Krzyżtopór w Ujeździe Ujazd 73 83,33 0,0061 0,0018 770,75 8 PSP w Iwaniskach, Filia w Ujeździe Ujazd 9 20,98 0,0420 0,0591 183,70

PSP w Iwaniskach, Filia w 9 Jastrzębskiej Woli Jastrzębska Wola 4 8,86 0,0008 0,0003 95,02 10 OSP Iwaniska ul.Rakowska 6 11,44 0,0280 0,0394 111,17

11 OSP Stobiec Stobiec 56 1,03 0,0000 0,0000 4,56

12 OSP Łopatno 14A 0,01 0,0000 0,0000 0,04 Gminna Biblioteka Publiczna w 13 Iwaniskach Rynek 1 34,69 0,0823 0,1158 331,42 14 OSP Kamieniec Kamieniec 42 1,38 0,0000 0,0000 6,13

15 Świetlica Mydłów Mydłów 76 6,75 0,0175 0,0246 67,71 16 Budynek komunalny Boduszów 5 25,28 0,0665 0,0936 255,70

Gminna Bibliotek Publiczna w 17 Iwaniskach filia Przepiórów Przepiórów 33 12,96 0,0014 0,0004 148,85

18 Świetlica Ujazd Ujazd 12 15,53 0,0385 0,0542 151,98 19 OSP Przepiórów Przepiórów 16A 0,24 0,0000 0,0000 1,08

Iwaniska, ul. 20 Świetlica Iwaniska Opatowska 19 1,87 0,0000 0,0000 8,28

21 Świetlica Radwan Radwan 9,67 0,0245 0,0345 95,80

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

22 Budynek po byłej szkole 1 Krępa 0,00 0,0000 0,0000 0,00 Suma 500,98 0,4089 0,5860 5 142,13

Źródło: opracowanie własne 1 Obiekt zdewastowany, nieu żytkowany (planowane działanie- patrze ć lista „rezerwowa”)

Zu życie energii finalnej w obiektach gminnych w 2009 roku wyniosło 5 142,13 GJ (1 428,37 MWh). Szczegółowe dane i wyliczenia dla ka żdego budynku zostały zamieszczone w Bazowej Inwentaryzacji Emisji dla Gminy Iwaniska. Nośniki energii

Energia elektryczna 9,58%

Olej opałowy Węgiel 52,84% 37,58%

Wykres 5 Struktura no śników energii w sektorze gminnym Źródło: opracowanie własne Głównym źródłem energii w sektorze gminnym jest olej opałowy. Nast ępny w zestawieniu jest węgiel z udziałem 37,58%. Energia elektryczna ma udział, oscyluj ący w granicach 9,58%.

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

Ilość energii z danego nośnika 3000,00

2500,00

2000,00

1500,00

1000,00 Energia Energia finalna [GJ] 500,00

0,00 Energia elektryczna Węgiel Olej opałowy

Wykres 6 Udział energii w sektorze gminnym z poszczególnych no śników Źródło: opracowanie własne

Energia elektryczna Olej opałowy 22,18% 41,54%

Emisja CO 2 według nośników

Węgiel 36,28%

Wykres 7 Udział no śników energii w emisji CO 2 Źródło: opracowanie własne

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

Masa wyemitowanego dwutlenku w ęgla przez sektor u żyteczno ści publicznej w 2009 roku wyniosła 500,98 Mg. Emisja benzo(a)pirenu 0,4089 kg/rok, pyłu PM10 0,5860 Mg/rok. Redukcja emisji zanieczyszcze ń w tym sektorze wci ąż posiada du ży potencjał, bowiem obiekty nie maj ą przeprowadzonych kompleksowych termomodernizacji, cz ęś ciowo wykorzystuj ą paliwa stałe oraz żaden budynek nie korzysta z OZE. W przyszło ści redukcja ograniczania emisji zanieczyszcze ń powinna si ę odbywa ć poprzez instalowanie odnawialnych źródeł energii, wymian ę źródeł ciepła oraz przeprowadzanie kompleksowych termomodernizacji. Tabela 13 Sektor gminny- cało ść

B(a)P PM10 Energia Energia Energia Sektor CO 2 [Mg] [kg] [Mg] [GJ] [MWh] OZE [MWh] Obiekty gminne 500,98 0,4089 0,5860 5 142,13 1 428,37 0,00

7.3 Przemysł i usługi

Obliczenie emisji z tego sektora zostało oparte na danych dotycz ących ł ącznej powierzchni tego typu obiektów na terenie gminy Iwaniska. Ich powierzchnia w granicach administracyjnych gminy wynosi 7 424,48 m2. Warto ść ta została przyj ęta do dalszych oblicze ń. Zapotrzebowanie na energi ę dla budynków sektora przemysłowego i usługowego zostało policzone na podstawie danych z poni ższej tabeli:

Tabela 14 Warto ści zu żywanej energii w zale żno ści od roku budowy obiektu

Rok budowy Wska źnik zu życia energii (kWh/m 2a)

do 1966 240 – 350 1967 – 1985 240 – 280 1985 – 1992 160 – 200 1993 – 1997 120 – 160 od 1998 90 – 120

Źródło: KAPE

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

Gmina Iwaniska nie le ży na żadnym wa żnym szlaku drogowym oraz nie jest zlokalizowana w pobli żu du żego o środka miejskiego, przez co posiada głównie rolniczy charakter. Skutkiem tego nie wyst ępuj ą tutaj du że zmiany w sektorze usługowym i przemysłowym. Wi ększo ść u żytkowanych w nim budynków istnieje ju ż od kilkudziesi ęciu lat. Jako reprezentatywn ą warto ść wska źnika zu życia energii przyj ęto 180 kWh/m 2a, czyli warto ść średni ą z przedziału dla obiektów budowanych mi ędzy 1985 a 1992 rokiem. Przyj ęty wska źnik uwzgl ędnia energi ę u żyt ą do podgrzania wody w celach u żytkowych, wentylacji, ogrzewania, chłodzenia oraz zu życie energii elektrycznej.

Zużycie energii finalnej w obiektach przemysłowych i usługowych wyniosło 4 811,06 GJ (1 336,41 MWh). Struktur ę no śników energii prezentuje wykres poni żej.

Kotłownie Gaz LPG gazowe 1,61% 0,86%

Kotłownie olejowe 9,78%

Kotłownie Energia węglowe elektryczna 51,24% 24,03% Nośniki energii

Drewno 12,48%

Wykres 8 Udział no śników energii w sektorze przemysłu i usług Źródło: opracowanie własne

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

Najwi ększy udział przy produkcji energii dla sektora przemysłowego i usługowego ma w ęgiel kamienny- 51,24%. Na kolejnej pozycji znajduje si ę energia elektryczna odpowiadaj ąca za zu życie 24,03% energii. Zauwa żalnym udziałem odznacza si ę jeszcze drewno, które odpowiada za 12,48% energii w tym sektorze oraz olej opałowy- 9,78%. Pozostałe no śniki energii przyjmuj ą już niskie warto ści. Gaz LPG odpowiada za 1,61% energii. Niższy wynik osi ąga gaz ziemny 0,86% energii. No śnik energii w postaci OZE nie wyst ępował w tym sektorze. Ilość energii z danego nośnika 2 500,00

2 000,00

1 500,00

1 000,00 Energia Energia finalna [GJ]

500,00

0,00 Kotłownie Drewno Energia Kotłownie Kotłownie Gaz LPG węglowe elektryczna olejowe gazowe

Wykres 9 Ilo ść energii z poszczególnych no śników

Źródło: opracowanie własne

Udział poszczególnych no śników w emisji dwutlenku w ęgla przedstawia wykres poni żej. Wida ć, i ż najwi ększa emisja towarzyszy u żywaniu energii elektrycznej (48,67%) oraz węgla kamiennego (43,27%). Pozostałe no śniki przyjmuj ą znacznie ni ższe warto ści (o ponad trzydzie ści punktów procentowych), olej opałowy 6,73%, gaz LPG 0,90% oraz gaz ziemny 0,43%.

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

Kotłownie gazowe Kotłownie 0,43% Gaz LPG olejowe 0,90% 6,73%

Kotłownie węglowe 43,27%

Udział nośników w emisji CO 2

Energia elektryczna 48,67%

Wykres 10 Udział no śników w emisji CO 2 Źródło: opracowanie własne

Emisja dwutlenku w ęgla emitowanego do powietrza przez sektor przemysłowy i usługowy w 2009 roku wynosiła 535,82 Mg. Emisja benzo(a)pirenu 0,2812 kg/rok, pyłu PM10 0,5155 Mg/rok. Wi ększo ść emisji dwutlenku w ęgla była zwi ązana z u żywaniem w ęgla kamiennego oraz energii elektrycznej, w niewielkim stopniu z olejem opałowym, gazem LPG oraz gazem ziemnym.

Tabela 15 Sektor przemysłu i usług- cało ść

B(a)P PM10 Energia Energia Energia Sektor CO 2 [Mg] [kg] [Mg] [GJ] [MWh] OZE [MWh] Usługi i przemysł 535,82 0,2812 0,5155 4 811,06 1 336,41 0,00

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

7.4 Oświetlenie uliczne

Gmina Iwaniska posiada sie ć o świetlenia znajduj ącego si ę na terenie ró żnych sołectw wchodz ących w skład gminy. Ł ącznie na terenie gminy znajduje si ę 747 punktów świetlnych. Z tego 474 punkty to maj ątek PGE a pozostałe 270 maj ątek gminy Iwaniska. Bardziej szczegółowe dane zamieszczono w podrozdziale infrastruktura techniczna. Sektor ten wykorzystuje energi ę elektryczn ą, co oznacza, iż z zanieczyszcze ń powietrza generowany jest jedynie dwutlenek w ęgla.

Tabela 16 Zu życie energii przez o świetlenie uliczne

B(a)P PM10 Energia Energia Energia Sektor CO 2 [Mg] [kg] [Mg] [GJ] [MWh] OZE [MWh] Oświetlenie uliczne 266,72 0,0000 0,0000 1 182,52 328,48 0,00

Sektor o świetlenia ulicznego poprzez zu życie energii w wysoko ści

1 182,52 GJ/rok (328,48 MWh/rok), emituje CO 2 w wysoko ści 266,72 Mg/rok.

7.5 Transport

Przez gmin ę Iwaniska przebiega droga wojewódzka numer 757 oraz 758. Takie poło żenie gminy powoduje, i ż transport kołowy odbywaj ący si ę po wspomnianej drodze jest zwi ązany z ruchem tranzytowym a po pozostałej sieci dróg przemieszczaj ą si ę głównie mieszka ńcy gminy. Z tego wzgl ędu zostały dokonane wyliczenia dla ruchu lokalnego jak i tranzytowego. Cało ść wylicze ń dla sektora transportu na terenie gminy Iwaniska została oparta na danych dostarczonych przez Centraln ą Ewidencj ę Pojazdów i Kierowców (odno śnie liczby i rodzaju zarejestrowanych aut) oraz wynikach Generalnego Pomiaru Ruchu prowadzonego przez Generaln ą Dyrekcj ę Dróg Krajowych i Autostrad. Zestawienie oblicze ń dokonanych dla ruchu tranzytowego odbywaj ącego si ę na terenie gminy oraz ruchu lokalnego zostało przedstawione w tabelach poni żej.

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

Tabela 17 Ruch tranzytowy droga 757

Emisja zanieczyszczeń Rodzaj Rok pojazdu CO 2 [Mg] B(a)P [kg] PM10 [Mg] Energia [GJ] Typ paliwa benzyna 693,80 0,0012 0,0068 10 113,67 osobowy diesel 162,33 0,0011 0,0562 2 214,58 LPG 148,35 0,0000 0,0000 2 375,96 ciężarowy benzyna 145,81 0,0002 0,0009 2 125,53 lekki diesel 407,97 0,0020 0,1952 5 565,74 ciężarowy 2009 2009 ciężki diesel 296,83 0,0005 0,0879 4 049,52 autobus diesel 110,62 0,0002 0,0327 1 509,19 ciągnik diesel 60,12 0,0003 0,0288 820,21 motocykl benzyna 8,37 0,0000 0,0060 121,96 Łącznie 2 034,20 0,0055 0,4145 28 896,35 Źródło: opracowanie własne

Tabela 18 Ruch tranzytowy droga 758

Emisja zanieczyszczeń Typ paliwa Rodzaj Rok pojazdu CO 2 [Mg] B(a)P [kg] PM10 [Mg] Energia [GJ] benzyna 285,66 0,0005 0,0028 4 164,18 osobowy diesel 66,58 0,0004 0,0231 908,33 LPG 61,07 0,0000 0,0000 978,03 ciężarowy benzyna 34,28 0,0000 0,0002 499,70 lekki diesel 102,64 0,0005 0,0491 1 400,30 ciężarowy 2009 2009 ciężki diesel 59,12 0,0001 0,0175 806,57 autobus diesel 32,57 0,0001 0,0096 444,36 ciągnik diesel 11,97 0,0001 0,0057 163,37 motocykl benzyna 5,00 0,0000 0,0036 72,87 Łącznie 658,90 0,0017 0,1116 9 437,72 Źródło: opracowanie własne

Ruch tranzytowy odbywaj ący si ę przez gmin ę w 2009 roku odpowiadał za emisj ę: 2 693,10 Mg CO 2; 0,0073 kg benzo(a)pirenu oraz 0,5262 Mg pyłu PM10. Było to zwi ązane ze zu życiem 38 334,07 GJ energii.

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

Tabela 19 Ruch lokalny Gmina Iwaniska

Emisja zanieczyszczeń

Rok Rodzaj pojazdu

Typ paliwa CO 2 [Mg] B(a)P [kg] PM10 [Mg] Energia [GJ] Motorower benzyna 24,50 0,0001 0,0175 357,18 Motocykl benzyna 82,37 0,0002 0,0590 1 200,75 benzyna 1 618,66 0,0029 0,0158 23 595,62 Osobowy diesel 615,45 0,0041 0,2132 8 396,29 LPG 518,89 0,0000 0,0000 8 310,29 benzyna 748,44 0,0010 0,0049 10 910,27 Ciężarowy lekki diesel 994,47 0,0049 0,4759 13 567,06 2009 LPG 40,32 0,0000 0,0000 645,78 Samochód diesel 16,43 0,0001 0,0079 224,21 specjalny benzyna 12,07 0,0000 0,0001 175,88 Autobus diesel 44,82 0,0001 0,0133 611,47 Ciężarowy ciężki diesel 161,36 0,0003 0,0478 2 201,30 Ciągnik diesel 2 002,94 0,0100 0,9586 27 325,20 Inny- czterokołowy benzyna 0,23 0,0000 0,0002 3,38 Łącznie 6 880,95 0,0237 1,8139 97 524,68

Źródło: opracowanie własne

Tabela 20 Paliwo- pojazdy gminne Emisja zanieczyszczeń Ilość paliwa

Nazwa Rodzaj [l] CO 2 [Mg] B(a)P [kg] PM10 [Mg] Energia [GJ] Samochody- zakup paliw diesel 1 557,00 4,15 0,0000 0,0014 56,67 benzyna 17 448,00 40,49 0,0000 0,0000 590,16 Łącznie 44,64 0,0000 0,0015 646,83 Źródło: opracowanie własne

Cało ściowo ruch lokalny na terenie gminy emituje 6 925,59 Mg CO 2 i zu żywa 98 171,52 GJ energii. Jednocze śnie odpowiada za emisj ę 0,0238 kg/rok benzo(a)pirenu oraz 1,8154 Mg pyłu PM10.

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

Udział w zużyciu energii

Ruch tranzytowy 28,08%

Ruch lokalny 71,92%

Wykres 11 Wewn ętrzna struktura sektora transportu Źródło: opracowanie własne Struktura nośników energii

Gaz LPG 9,02%

Benzyna 39,51%

Olej napędowy 51,47%

Wykres 12 Struktura no śników energii w sektorze transportu Źródło: opracowanie własne

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

Łączna emisja dwutlenku w ęgla w roku 2009 przez sektor transportu wyniosła 9 618,70 Mg; emisja benzo(a)pirenu 0,0310 kg; pyłu PM10 2,3416 Mg; a zu życie energii w postaci paliw 136 505,58 GJ (37 918,22 MWh).

Tabela 21 Sektor transportu- cało ść

B(a)P PM10 Energia Energia Energia Sektor CO 2 [Mg] [kg] [Mg] [GJ] [MWh] OZE [MWh] Transport 9 618,70 0,0310 2,3416 136 505,58 37 918,22 0,00

Źródło: opracowanie własne

7.6 Dane zbiorcze Zestawienie wszystkich sektorów bilansowych w gminie i emisja dwutlenku węgla, pyłu PM10 oraz benzo(a)pirenu przez nie wytwarzana zostały przedstawione w tabeli poni żej. Wykresy prezentuj ą udział procentowy ka żdego z sektorów.

Tabela 22 Dane zbiorcze z poszczególnych sektorów w Gminie Iwaniska

Energia Energia OZE Sektor CO 2 [Mg] B(a)P [kg] PM10 [Mg] Energia [GJ] [MWh] [MWh] Mieszkalny 11 645,80 46,3906 105,6624 200 029,45 55 563,74 200,87 Obiekty gminne 500,98 0,4089 0,5860 5 142,13 1 428,37 0,00 Usługi i przemysł 535,82 0,2812 0,5155 4 811,06 1 336,41 0,00 Transport 9 618,70 0,0310 2,3416 136 505,58 37 918,22 0,00 Oświetlenie uliczne 266,72 0,0000 0,0000 1 182,52 328,48 0,00 Energia Energia OZE CO 2 [Mg] B(a)P [kg] PM10 [Mg] Energia [GJ] [MWh] [MWh] Gmina Iwaniska 22 568,02 47,1118 109,1054 347 670,74 96 575,21 200,87 Źródło: opracowanie własne

Najwy ższ ą emisj ą CO 2 cechuje si ę sektor mieszkalny- 51,60% całej emisji. Kolejn ą pozycj ę zajmuje transport. Łączna emisja dwutlenku w ęgla z terenu gminy Iwaniska wynosi 22 568,02 Mg/rok; pyłu PM10 109,1054 Mg/rok; a benzo(a)pirenu 47,1118 kg/rok. Najwi ększ ą ilo ści ą wytwarzanej energii finalnej na terenie gminy Iwaniska odznacza si ę sektor mieszkalny. Przedstawione warto ści zawieraj ą cało ść konsumowanej energii ł ącznie z t ą zawart ą w zu żytym pr ądzie elektrycznym. Dla gminy Iwaniska w 2009 roku ilo ść zu żytej energii finalnej wynosiła 347 670,74 GJ (96 575,21 MWh).

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

Emisja CO 2 według sektorów 13 000,00 12 000,00 11 000,00 10 000,00 9 000,00 8 000,00 7 000,00 6 000,00 5 000,00 Emisja Emisja CO2 [Mg] 4 000,00 3 000,00 2 000,00 1 000,00 0,00 Mieszkalny Obiekty gminne Usługi i przemysł Transport Oświetlenie uliczne

Wykres 13 Emisja CO 2 z poszczególnych sektorów w Gminie Iwaniska Źródło: opracowanie własne Oświetlenie uliczne 1,18%

Mieszkalny 51,60%

Sektorowa emisja CO 2

Transport 42,62%

Usługi i przemysł Obiekty gminne 2,37% 2,22%

Wykres 14 Udział sektorów w emisji CO 2 Źródło: opracowanie własne

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

Sektorem najbardziej odpowiedzialnym za emisj ę dwutlenku w ęgla jest sektor mieszkalny. Odpowiada za 51,60% emisji tej substancji. Drugie miejsce zajmuje sektor transportu z udziałem na poziomie 42,62%. Kolejne w zestawieniu s ą sektor usługowy i przemysłowy (2,37%) oraz obiektów gminnych (2,22%) Najmniejsz ą emisj ą CO 2 cechuje si ę sektor o świetlenia ulicznego (1,18%). Warto zaznaczy ć, i ż sektor mieszkalny byłby du żo bardziej odpowiedzialny za emisj ę tego zanieczyszczenia gdyby nie du ży odsetek mieszka ńców u żywaj ących drewna, jako źródła energii cieplnej. Usługi i przemysł 0,60% Transport Obiekty gminne 0,07% 0,87%

Sektorowa emisja B(a)P

Mieszkalny 98,47%

Wykres 15 Sektorowa emisja B(a)P Źródło: opracowanie własne Najwi ększym emiterem bezno(a)pirenu na terenie gminy Iwaniska jest sektor mieszkalny. Odpowiada on niemal całkowicie za emisję tego zanieczyszczenia (98,47%). Na tle pozostałych sektorów, które przyjmuj ą znikome warto ści, wyró żnia si ę gminny- 0,87% oraz usługowy i przemysłowy- 3,90%. Taki rozkład udziałów poszczególnych sektorów jest spowodowany wykorzystywaniem przez mieszka ńców indywidualnych źródeł ciepła wykorzystuj ących paliwa stałe (głównie w ęgiel oraz drewno). Lepsza sytuacja panuje w sektorze gminnym gdzie wi ększo ść obiektów jest ogrzewane przy wykorzystaniu oleju opałowego. Sektor o świetlenia ulicznego nie przyczynia si ę do powstawania tego zanieczyszczenia.

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

Usługi i przemysł Transport 0,47% 2,15% Obiekty gminne 0,54%

Sektorowa emisja PM10

Mieszkalny 96,84%

Wykres 16 Sektorowa emisja PM10 Źródło: opracowanie własne

Emisja pyłu PM10 jest powodowana głównie przez działalno ść w sektorze mieszkalnym. Na terenie gminy Iwaniska sektor ten odpowiada za 96,84% emisji PM10. Warto ść w granicach 2,15% przyjmuje sektor transportu. Obiekty gminne oraz usługi i przemysł przyjmuj ą warto ści oscyluj ące w graniach 0,5%. O świetlenie uliczne, nie przyczynia si ę do powstawania tego zanieczyszczenia, ze wzgl ędu na zu żywanie jedynie energii elektrycznej.

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

Energia finalna według sektorów Oświetlenie uliczne 0,34%

Transport Mieszkalny 39,26% 57,53%

Usługi i przemysł 1,38%

Obiekty gminne 1,48%

Wykres 17 Udział sektorów w wykorzystaniu energii w gminie Iwaniska Źródło: opracowanie własne

Powy ższy wykres przedstawia zu życie energii finalnej według sektorów. Wynika z niego, że najwi ększym konsumentem energii finalnej w gminie jest sektor mieszkalny. Cało ściowo pochłania on a ż 57,53% energii. Transport zu żywa 39,26% energii. Obiekty gminne odpowiadaj ą za zu życie 1,48% energii. Sektor przemysłowy i usługowy pochłania 1,38% energii finalnej. Oświetlenie uliczne osi ąga znikome warto ści (0,34%). Wykres poni żej przedstawia źródła energii finalnej. Najwi ęcej energii pochodzi ze spalania węgla- 27,22%. Ni ższy udział ma drewno (26,30%) olej nap ędowy (20,21%) oraz benzyna (15,51%). Zbli żone warto ści przyjmuje gaz LPG (6,10%) i energia elektryczna (4,08%). Gaz ziemny odpowiada za 0,23% energii zu żywanej na terenie gminy. Warto zwróci ć uwag ę, i ż udział OZE wynosi 0,34% i jest na niskim poziomie. Dlatego nale ży podj ąć działania zmierzaj ące do poprawy sytuacji w tym zakresie.

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

Benzyna 15,51% Węgiel 27,22%

Olej napędowy Nośniki energii 20,21%

Gaz ziemny 0,23% Drewno 26,30% Gaz LPG 6,10% OZE Energia 0,34% elektryczna 4,08%

Wykres 18 Struktura no śników energii w Gminie Iwaniska Źródło: opracowanie własne

Przedstawione wy żej wnioski oznaczaj ą, i ż główne działania powinny si ę skupi ć na sektorze mieszkalnym przy równoczesnym podj ęciu działa ń w sektorze użyteczno ści publicznej. Natomiast sektor transportu powinien zosta ć obj ęty działaniami edukacyjnymi. Sektor mieszkalny jest odpowiedzialny za wytwarzanie niemal cało ści benzo(a)pirenu oraz pyłu PM10 na terenie gminy Iwaniska. Sektor gminny nadal posiada du ży potencjał redukcji emisji zanieczyszcze ń oraz u życia energii. Sytuacja ta wynika z nie używania w tym sektorze odnawialnych źródeł energii do pozyskiwania energii. Jednocze śnie pozostaje on w całkowitej kompetencji władz gminy, co umo żliwia podj ęcie w nim skutecznych działa ń maj ących słu żyć, jako przykład dla sektora mieszkalnego a w konsekwencji transportowego.

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

7.7 Prognoza na rok 2020

Przewidywane warto ści emisji dwutlenku w ęgla, zu życia energii finalnej oraz udziału OZE przedstawiaj ą poszczególne wielko ści po zrealizowaniu w 100% zakładanych w niniejszym dokumencie zada ń. Jednocze śnie przyj ęto, i ż nie nast ąpi ą żadne gwałtowne zmiany mające wpływ na emisj ę zanieczyszcze ń oraz zu życie energii na terenie gminy Iwaniska. Warto ści dla roku 2020 wynosz ą:

• Emisja CO 2 20 972,26 Mg/rok • Zu życie energii finalnej 93 942,36 MWh/rok • Produkcja energii z OZE 26 031,98 MWh/rok.

Warto ść OZE liczona jest ł ącznie z no śnikiem w postaci drewna, które nie przyczynia si ę do wzrostu ilo ści dwutlenku w ęgla, ale emituje znaczne ilo ści bardziej szkodliwych substancji. Po wył ączeniu drewna z tego zestawienia pozostaje 1 390,37 MWh/rok energii nie przyczyniaj ącej si ę do pogarszania stanu środowiska w żaden sposób. .

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

Tabela 23 Ko ńcowe zu życie energii Zużycie energii [MWh] Paliwa kopalne Energia odnawialna

Kategoria zna Energia Gaz Olej Olej Olej Olej Olej liwo liwo Inna Inne Biopa- paliwa Węgiel Węgiel cieplna ziemny elektryczna kopalne roślinny Benzyna biomasa opałowy Ciepło/chłód brunatny kamienny Gaz ciekły Słoneczna Razem napędowy Geotermic Budynki, wyposażenie/urządzenia i przemysł Budynki, wyposażenie/urządzenia komunalne 136,84 1 291,53 0,00 0,00 754,71 536,82 0,00 0,00 0,00 0,00 1 428,37 Budynki, wyposażenie/urządzenia usługowe (niekomunalne) 321,14 1 015,27 11,49 21,52 130,70 684,77 0,00 166,78 0,00 0,00 1 336,41 Budynki mieszkalne 3 158,21 52 405,53 214,08 2 450,67 0,00 25 065,08 0,00 24 474,82 200,87 0,00 55 563,74 Komunalne oświetlenie publiczne 328,48 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 328,48 Przemysł (z wyjątkiem zakładów objętych systemem handlu uprawnieniami do emisji EU - ETS) 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 Budynki, wyposażenie/urządzenia i przemysł razem 3 944,67 54 712,32 225,57 2 472,19 885,41 0,00 0,00 0,00 26 286,68 0,00 0,00 0,00 24 641,61 200,87 0,00 58 656,99 Transport Tabor gminny 0,00 15,74 163,93 179,68 Transport publiczny 0,00 0,00 0,00 0,00 Transport prywatny i komercyjny 3 419,46 19 502,14 14 816,94 37 738,54 Transport razem 0,00 0,00 0,00 3 419,46 0,00 19 517,88 14 980,87 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 37 918,22 Razem 3 944,67 54 712,32 225,57 5 891,64 885,41 19 517,88 14 980,87 0,00 26 286,68 0,00 0,00 0,00 24 641,61 200,87 0,00 96 575,21 Źródło: Opracowanie własne

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

Tabela 24 Emisje CO 2 Emisje CO2 (t)/emisje ekwiwalentu CO2 [t]

Paliwa kopalne Energia odnawialna

Kategoria

Gaz Gaz Olej Olej Energia Energia Olej liwo Inna Inna Inne Inne czna dowy napę- Biopa paliwa paliwa Węgiel Węgiel Węgiel ziemny elektryczna roślinny kopalne Benzyna opałowy biomasa Słoneczn a cieplna a brunatny Ciepło/chłód Razem Geotermi kamienny Gaz ciekły Gaz Budynki, wyposażenie/urządzenia i przemysł Budynki, wyposażenie/urządzenia komunalne 111,11 389,87 0,00 0,00 208,09 0,00 0,00 0,00 181,78 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 500,98 Budynki, wyposażenie/urządzenia usługowe (niekomunalne) 260,76 275,06 2,31 4,84 36,04 0,00 0,00 0,00 231,88 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 535,82 Budynki mieszkalne 2 564,47 9 081,33 43,02 550,87 0,00 0,00 0,00 0,00 8 487,44 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 11 645,80 Komunalne oświetlenie publiczne 266,72 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 266,72 Przemysł (z wyjątkiem zakładów objętych systemem handlu uprawnieniami do emisji UE – ETS) 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 Budynki, wyposażenie/urządzenia i przemysł razem 3 203,07 9 746,26 45,33 555,71 244,13 0,00 0,00 0,00 8 901,09 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 12 949,32 Transport Tabor gminny 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 4,15 40,49 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 44,64 Transport publiczny 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 Transport prywatny i komercyjny 0,00 0,00 0,00 768,64 0,00 5 146,23 3 659,19 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 9 574,06 Transport razem 0,00 0,00 0,00 768,64 0,00 5 150,38 3 699,68 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 9 618,70 INNE: Gospodarowanie odpadami Gospodarowanie ściekami Tutaj należy wpisać inne emisje ______Razem 3 203,07 9 746,26 45,33 1 324,35 244,13 5 150,38 3 699,68 0,00 8 901,09 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 22 568,02 Źródło: Opracowanie własne

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

8 Zaplanowane działania i środki

W celu osi ągni ęcia zakładanej redukcji emisji CO 2 dla Unii Europejskiej o minimum 20% do 2020r. zaplanowano do realizacji działania z zakresu poprawy efektywno ści energetycznej i wykorzystania odnawialnych źródeł energii. Wizja długoterminowa Gminy Iwaniska skupia si ę na ograniczeniu emisji CO 2, poprzez wykorzystanie alternatywnych źródeł energii cieplnej i elektrycznej oraz ograniczenie niskiej emisji . Uwzgl ędniaj ąc krajowe i unijne cele okre ślono, że celem strategicznym Planu gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska jest zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych, zwi ększenie ilo ści energii pochodz ącej ze źródeł odnawialnych oraz podniesienie efektywno ści energetycznej, a co za tym idzie redukcj ę zu życia energii finalnej przy jednoczesnej poprawie, jako ści powietrza.

Cel strategiczny b ędzie realizowany poprzez cele szczegółowe, które zostan ą zrealizowane do 2020 r.: zredukowanie zu życia energii finalnej w gminie o 2 632,84 MWh/rok w 2020 r.,

redukcja ł ącznej emisji CO 2 o 1 595,76 Mg/rok w 2020 r., zwi ększenie produkcji energii z OZE o 1 189,50 MWh /rok w 2020 r., redukcja emisji benzo(a)pirenu o 2,6656 kg/rok oraz pyłu PM10 o 3,8479 Mg/rok do powietrza poprzez realizacj ę ww.

8.1 Działania zrealizowane

Gmina w czasie od roku bazowego 2009 do momentu tworzenia niniejszego dokumentu zrealizowała inwestycje przedstawione w tabeli poni żej. Przyczyniły si ę one do wzrostu efektywno ści energetycznej oraz spadku emisji zanieczyszcze ń do powietrza. Ich efekty zostały wliczone do zakładanych celów strategicznych PGN.

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

Tabela 25 Działania zrealizowane od roku bazowego Nazwa obiektu Zakres prac Redukcja Redukcja Redukcja Redukcja CO2 B(a)P PM10 energii [Mg/rok] [kg/rok] [Mg/rok] [MWh/rok] 1 Urząd Gminy Wymiana kotła, 26,28 0,0448 0,0850 40,23 Iwaniska docieplenie ścian 2 Zespół Publicznych Modernizacja systemu 12,39 0,0057 0,0014 3,20 Szkół w Iwaniskach ogrzewania PSP w Iwaniskach 3 PSP w Iwaniskach, Docieplenie ścian 3,88 0,0005 0,0002 14,07 Filia w Mydłowie 4 Publiczne Modernizacja systemu 12,80 0,0059 0,0015 2,96 Gimnazjum im. ogrzewania Marszałka Józefa Piłsudskiego w Iwaniskach 5 Gminna Biblioteka Docieplenie ścian, 16,33 0,0823 0,1157 23,28 Publiczna w wymiana instalacji Iwaniskach grzewczej 6 Budynek komunalny Wymiana części okien 14,15 0,0385 0,0542 40,52 oraz systemu ogrzewania 7 Świetlica Ujazd Docieplenie ścian, 7,97 0,0378 0,0540 19,28 wymiana instalacji grzewczej 8 Świetlica Iwaniska Docieplenie ścian, 0,41 0,0000 0,0000 0,50 wymiana instalacji grzewczej 9 Świetlica Radwan Wymiana stolarki 2,44 0,0070 0,0099 7,20 okiennej i drzwiowej, remont elewacji Suma 96,63 0,22 0,32 151,24

8.2 Harmonogram rzeczowo finansowy

Realizacja celu pakietu klimatycznego jest mo żliwa poprzez podj ęcie szeregu działa ń w zakresie zrównowa żonej energii. Działania te mo żna podzieli ć na krótkoterminowe i długoterminowe w poszczególnych sektorach - gminnym, mieszkalnym, przedsi ębiorców, transportu, o świetlenia ulicznego.

100

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

W rozdziale przedstawiono harmonogramy rzeczowo-finansowe działa ń naprawczych zmierzaj ących do ograniczenia zanieczyszczenia powietrza i zredukowania zu życia energii, które b ędą realizowane do 2020 r. na terenie Gminy Iwaniska.

Harmonogramy zawieraj ą szacunkowe efekty ekologiczne przewidzianej wielko ści ą redukcji emisji substancji zanieczyszczaj ących [MgCO2/rok] oraz wielko ści redukcji zu życia energii elektrycznej [MWh/rok], a tak że wielko ść pozyskiwania energii z OZE [MWh/rok] w przypadku, gdy działania b ędą prowadziły do mierzalnego efektu.

Zadania, których realizatorem jest Gmina Iwaniska są zgodne z Wieloletni ą Prognoz ą Finansow ą Gminy, b ądź zostan ą wpisane do Wieloletniej Prognozy Finansowej Gminy, zgodnie z aktualnymi planami rozwoju i innymi dokumentami okre ślaj ącymi strategi ę działania Gminy.

101

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

Tabela 26 Harmonogram rzeczowo finansowy działa ń naprawczych Sektor

Charakter Działanie Źródło finansowania

działania

czenia czenia /rok]

2 ń [zł] dzialny [kg/rok] [Mg/rok] Szacowana Szacowana Szacowana Szacowany Szacowany [MWh/rok] [MWh/rok] Szacunkowa Szacunkowa [MgCO redukcja CO redukcja Kod działania Kod Energia z OZE z OZE Energia redukcja B(a)P B(a)P redukcja redukcja PM10 PM10 redukcja redukcja energii energii redukcja Organ odpowie- Organ Rok zako Rok Szacowany koszt koszt Szacowany Sektor mieszkalny Kontrola spalania Urz ąd Długoterminowe M.1 2020 ------Działania własne Urz ędu Gminy odpadów Gminy • Środki własne mieszka ńców • NFO ŚiGW Program Monta ż instalacji PROSUMENT Długoterminowe M.2 Mieszka ńcy 2020 - 922,00 444,91 0,2477 0,3486 3 000 000 OZE •WFO ŚiGW Program dla osób fizycznych Ograniczenie emisji… • NFO ŚiGW - Programy Mi ędzydziedzinowe – edukacja Edukacja Urz ąd Długoterminowe M.3 2020 - - - - - 10 000 ekologiczna; mieszka ńców Gminy • Środki Urz ędu Gminy • WFO ŚiGW.

• Środki własne mieszka ńców; • NFO ŚiGW Program PROSUMENT; RY Ś Wymiany źródła • BO Ś Kredyt z Klimatem – Długoterminowe M.4 ciepła i Mieszka ńcy 2020 2 000,00 - 677,52 2,1060 2,9640 800 000 program modernizacji kotłów; termomodernizacji • WFO ŚiGW Program dla osób fizycznych Ograniczenie emisji…

102

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

Sektor gminny Urz ąd Krótkoterminowe G.1 "Zielone" przetargi 2016 ------Działania własne Urz ędu Gminy Gminy Planowanie Urz ąd Krótkoterminowe G.2 2017 ------Działania własne Urz ędu Gminy przestrzenne Gminy Audyty Urz ąd Krótkoterminowe G.3 2018 - - - - - 15 000 Działania własne Urz ędu Gminy energetyczne Gminy Wymiana urz ądze ń Urz ąd Długoterminowe G.4 2020 4,13 - 3,35 - - 35 000 Działania własne Urz ędu Gminy elektrycznych Gminy • Działania własne Urz ędu Wymiana Urz ąd Długoterminowe G.5 2020 18,50 - 15,02 - - 200 000 Gminy oświetlenia Gminy • WFO ŚIGW • Środki Urz ędu Gminy Termomodernizacja • NFO ŚiGW Program budynków Urz ąd PROSUMENT; Długoterminowe G.6 2019 91,64 31,04 0,0165 0,0627 1 800 000 użyteczno ści Gminy • PROW 2014-2020; publicznej • RPOW Ś Działanie 3.3; • WFO ŚIGW. Kontrola zu życia Urz ąd Długoterminowe G.7 2020 0,12 - 0,10 - - - Działania własne Urz ędu Gminy energii elektrycznej Gminy • Środki Urz ędu Gminy • NFO ŚiGW Program Urz ąd PROSUMENT; Długoterminowe G.8 Monta ż OZE 2020 172,5 115,71 0,0016 0,0295 900 000 Gminy • PROW 2014-2020; • RPOW Ś Działanie 3.3; • WFO ŚIGW. Edukacja • NFO ŚiGW - Programy pracowników Mi ędzydziedzinowe – edukacja Urz ąd Długoterminowe G.9 budynków 2020 - - - - - 10 000 ekologiczna; Gminy użyteczno ści • Środki Urz ędu Gminy; publicznej •WFO ŚiGW.

103

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

Przemysł i usługi • NFO ŚiGW Program LEMUR; Wymiana źródła Przedsi ę- • PROW 2014-2020; Długoterminowe P.1 ciepła i 2020 97,22 32,94 0,0735 0,1034 1 500 000 biorcy • RPOW Ś Działanie 3.2; termomodernizacja • Środki własne inwestora • NFO ŚiGW Programy BOCIAN i LEMUR; Przedsi ę- Długoterminowe P.2 Monta ż OZE 2020 95,00 77,14 500 000 • PROW 2014-2020; biorcy • RPOW Ś Działanie 3.2; • Środki własne inwestora Oświetlenie uliczne • Działanie własne Urz ędu Bie żą ca wymiana Urz ąd Gminy Długoterminowe O.1 systemu o świetlenia 2020 54,20 - 44,01 - - 150 000 Gminy • NFO ŚiGW Program SOWA ulicznego na LED • WFO ŚiGW Transport • NFO ŚiGW - Programy Promocja Mi ędzydziedzinowe – edukacja Urz ąd Długoterminowe T.1 zrównowa żonego 2020 37,76 - 10,41 0,0001 0,0035 20 000 ekologiczna; Gminy transportu • RPOW Ś – Działanie 3.4; • WFO ŚiGW. Przebudowa • Środki Urz ędu Gminy; Urz ąd Długoterminowe T.2 (modernizacja) dróg 2020 178,03 - 46,98 0,0003 0,0163 4 000 000 • PROW 2014-2020; Gminy gminnych • Bud żet Pa ństwa (NPPDL). Ogółem: 2 481,60 1 189,50 1 499,13 2,4456 3,5279 12 940 000

Źródło: Opracowanie własne

104

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

8.3 Opis strategicznych działa ń kierunkowych M.1 Kontrola spalania odpadów

Działanie obejmuje kontrole gospodarki odpadami w budynkach mieszkalnych. Ma na celu wyeliminowanie nieprzestrzegania warunków dotycz ących sposobu gospodarowania i magazynowania zbieranych odpadów oraz nieprawidłowego prowadzenia ilo ściowej i jako ściowej ewidencji odpadów. Przeprowadzone kontrole mog ą przeło żyć si ę bezpo średnio na zmniejszenie emisji zanieczyszcze ń do atmosfery. Warto tu wspomnie ć, że w spalinach pochodz ących ze spalania odpadów mo żemy znale źć : pyły, tlenek i dwutlenek w ęgla, dwutlenek siarki, metale ci ęż kie, takie jak kadm, rt ęć , ponadto chlorowodór, cyjanowodór, dioksyny. Przy spalaniu popularnego PVC, z którego wykonane s ą wykładziny, butelki, otoczki kabli, folie powstaje chlorowodór, który w poł ączeniu z par ą wodn ą tworzy kwas solny. Spalaj ąc pianki poliuretanowe (buty, odzie ż, meble) do powietrza emitowany jest cyjanowodór, który tworzy z wod ą kwas pruski. Spalaj ąc sklejk ę czy płyty wiórowe emitujemy formaldehyd. Szkodliwe substancje prawie w cało ści, osi ądą na terenie działki, na której stoi dom. Zanieczyszczaj ą gleb ę i ro śliny. Kontrole w ramach zakresu obowi ązków słu żbowych mog ą sprawowa ć oddelegowani pracownicy Urz ędu Gminy bądź we współpracy z gmin ą organy policji.

M.2 Monta ż instalacji OZE

Działanie polega na monta żu kolektorów słonecznych, ogniw fotowoltaicznych oraz kotłów na biomas ę przez mieszka ńców gminy. Ilo ść instalacji została oszacowana na podstawie przeprowadzonej w śród mieszka ńców ankietyzacji, w której to mieszka ńcy wyra żali gotowo ść powstania takiej instalacji przy wykorzystaniu środków własnych b ądź mo żliwych linii dofinansowania. Zadanie jest szans ą poprawy środowiska naturalnego w gminie, ma na celu zwi ększenie wykorzystania energii z odnawialnych źródeł, a tak że popraw ę jako ści powietrza.

Rol ą Urz ędu Gminy w tym działaniu jest: wielopoziomowa edukacja mieszka ńców, w zakresie dost ępno ści zewn ętrznych środków finansowania inwestycji, pomoc merytoryczna przy procedurze ubiegania si ę o środki, zach ęcanie mieszka ńców do ubiegania si ę o środki,

105

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

Głównym celem działania jest monta ż kolektorów słonecznych, paneli fotowoltaicznych oraz kotłów wykorzystuj ących biomas ę. Kolektory słoneczne s ą instalacjami słu żą cymi do ogrzewania ciepłej wody użytkowej w gospodarstwach domowych. Jest to narz ędzie popularne i sprawdzone. W małych instalacjach w domach jednorodzinnych, gdzie dzienne zu życie wody o temperaturze 45° wynosi ok. 300l, roczne zapotrzebowanie na energi ę ciepln ą to 4200 kWh. Instalacja solarna, je śli jest prawidłowo zaprojektowana i wykonana, jest w stanie pokry ć 70% całkowitego zapotrzebowania na energi ę do dogrzania c.w.u. Oznacza to, że kolektory słoneczne pokryj ą rocznie średnio 2940 kWh (4200 kWh × 0,7 = 2940 kWh) energii. Panele fotowoltaiczne zamieniaj ą energi ę promieniowania słonecznego w energi ę elektryczn ą. Wytworzony w fotowoltaice pr ąd stały przepływa przez inwerter (falownik) i zostaje przekształcony w pr ąd przemienny, czyli dokładnie taki jaki mamy w gniazdkach (230V). Uzyskan ą energi ę elektryczn ą mo żna zu żywa ć na bie żą co, magazynowa ć albo sprzedawa ć - w zale żno ści od rodzaju instalacji fotowoltaicznej. Średniej wielko ści gospodarstwo domowe zu żywa rocznie około 4000 kWh energii elektrycznej. Dobrze zaprojektowany system fotowoltaiczny o mocy 5 kW powinien produkowa ć średnio 950 kWh z 1 kW zainstalowanego. Zatem produkcja systemu powinna wynie ść około 5 kW * 950 kWh = 4 750 kWh. Do kotłów wykorzystuj ących biomas ę zalicza si ę: kotły na drewno (nazywane zgazowuj ącymi), na pelety i brykiety (sprasowane trociny i wióry), na słom ę oraz ziarna zbó ż i pestki owoców. Biomasa jest paliwem odnawialnym – sadz ąc drzewa i inne ro śliny, mo żna uzupełnia ć jego zapasy, a podczas spalania biomasy do atmosfery uwalnia si ę tylko tyle dwutlenku w ęgla, ile spalane ro śliny pobrały wcze śniej w procesie fotosyntezy. W ramach działania przewiduje si ę powstanie 50 instalacji kolektorów słonecznych, 100 instalacji fotowoltaicznych oraz 20 kotłów na biomas ę (wytwarzaj ących łącznie ok. 300 MWh energii rocznie).

M.3 Edukacja mieszka ńców

Prowadzenie szkole ń, kampanii edukacyjnych, spotka ń informacyjno- dydaktycznych, festynów, zabaw tematycznych wpłynie na zwi ększenie świadomo ści społecze ństwa w zakresie mo żliwo ści wpływania na wysoko ść rachunków za energi ę

106

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG elektryczn ą oraz zanieczyszczenie środowiska, poszerzenie wiedzy na temat nowoczesnych niskoemisyjnych, energooszcz ędnych technologii oraz odnawialnych źródeł energii. Wa żne jest prezentowanie tematów o „chwytliwej” tematyce np. „jak zmniejszy ć zu życie energii cieplnej, elektrycznej i gazu w gospodarstwie domowym nie ponosz ąc kosztów?”.

Edukacja lokalnej społeczno ści w zakresie efektywno ści energetycznej i odnawialnych źródeł energii, obejmuje m.in. promocj ę energooszcz ędnych źródeł światła i oszcz ędno ści energii w śród mieszka ńców kampani ę edukacyjno-informacyjn ą na temat mo żliwo ści zmniejszenia zu życia energii w domu promocj ę mechanizmów finansowych dotycz ących monta żu kolektorów słonecznych, ogniw fotowoltaicznych i innych źródeł energii, utworzenie stałego działu na portalu gminnym po świ ęconego efektywno ści energetycznej i OZE.

Działania powinny by ć realizowane konsekwentnie i cyklicznie, tak aby swoim oddziaływaniem obejmowały jak najwi ększ ą liczb ę odbiorców. Bardzo wa żnym czynnikiem jest wskazanie administracji samorz ądowej, jako podejmuj ącej wyzwania i daj ącej dobry przykład mieszka ńcom np. poprzez informowanie na stronie internetowej o modernizacji o świetlenia w budynku Urz ędu Gminy. Ponadto raz w roku w lokalnej prasie zaleca si ę umieszczenie artykułów dotycz ących oszcz ędzania energii w gospodarstwie domowym, informacyjnych o nowoczesnych technologiach poprawy efektywno ści energetycznej, o niskoemisyjnej gospodarce i jej korzy ściach, o OZE, a tak że o mo żliwo ściach pozyskania unijnych i krajowych środków finansowania. Nale ży równie ż uwzgl ędni ć informowanie i promowanie Planu Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska – mieszka ńcy musz ą mie ć świadomo ść istnienia i realnego funkcjonowania tego planu. W ramach tego działania, na terenie gminy zalecane jest przeprowadzenie minimum jednej kampanii informacyjno-edukacyjnej na rok. Spotkania nale ży organizowa ć osobno dla poszczególnych grup mieszka ńców: dzieci i młodzie ży, wła ścicieli budynków; dostosowywa ć tematyk ę i sposób przekazu aby efektywnie docierały do jak najszerszego grona.

107

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

M.4 Wymiana źródła ciepła i termomodernizacje

Działanie to jest istotne ze wzgl ędu na przegłosowan ą nowelizacj ę Prawo Ochrony Środowiska tzw. ustaw ę antysmogow ą, która pozwoli sejmikom wojewódzkim by za pomoc ą uchwał mogły okre śla ć rodzaj i jako ść paliw stałych dopuszczonych do stosowania, parametry techniczne, parametry emisji instalacji do spalania. Dodatkowo Dyrektywa 2010/31/UE a w ślad za ni ą Rozporz ądzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiada ć budynki i ich usytuowanie, wprowadza obowi ązek poprawy charakterystyki energetycznej budynków. Poprawa mo że nast ąpi ć na skutek m.in. mniejszego zapotrzebowania na energi ę do ogrzewania, chłodzenia, przygotowywania ciepłej wody, o świetlenia itp.

Standardy energetyczne budynków powinny spełnia ć obiekty istniej ące, które będą poddawane wa żniejszej renowacji (termomodernizacji), czyli te gdzie całkowity koszt renowacji przekracza 25% warto ści budynku oraz gdy wi ęcej ni ż 25% skorupy budynku wymaga renowacji. Wspomniana dyrektywa dopuszcza jednak, aby poprawa standardu energetycznego budynku istniej ącego nie koniecznie oznaczała całkowit ą renowacj ę budynku. Mo że by ć ograniczona ona do tych elementów, które maj ą najwi ększy wpływ na popraw ę standardu energetycznego budynku i s ą jednocze śnie efektywne ekonomicznie. Działanie to b ędzie realizowane przez mieszka ńców przy wykorzystaniu środków własnych b ądź mo żliwych linii dofinansowania. Liczb ę nowych kotłów obliczono na 75 sztuk natomiast przeprowadzonych termomodernizacji budynków na 125 obiektów. Warto ści te zostały opracowane na podstawie przeprowadzonej ankietyzacji, gdzie sami mieszka ńcy wskazywali planowane inwestycje jak i mo żliwe źródła ich finansowania.

G.1 Promocja ‘zielonych’ przetargów

Zielone przetargi (Zielone zamówienia publiczne) jest to polityka, w ramach której podmioty publiczne wł ączaj ą kryteria czy wymagania ekologiczne do procesu i poszukuj ą rozwi ąza ń ograniczaj ących negatywny wpływ produktów/usług na środowisko oraz uwzgl ędniaj ących cały cykl życia produktów. Dzi ęki temu podmioty wpływaj ą na rozwój i upowszechnienie technologii środowiskowych. Istot ą zielonych

108

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG zamówie ń jest uwzgl ędnianie w zamówieniach publicznych aspektów środowiskowych, jako jednych z głównych czynników decyduj ących o wyborze ofert.

Zielone zamówienia mog ą obejmowa ć: zakup energooszcz ędnych urz ądze ń AGD, sprz ętu komputerowego, wymiana o świetlenia wewn ętrznego na energooszcz ędne, zakup energooszcz ędnych i ekologicznych środków transportu, wykorzystywanie inteligentnych systemów klimatyzacji i wentylacji w obiektach, wykorzystywanie energii ze źródeł odnawialnych.

Gmina Iwaniska wprowadza kryterium „zielonych” przetargów do post ępowa ń przetargowych od momentu zatwierdzenia niniejszego dokumentu. Zapis ten b ędzie stosowany przy ka żdym przetargu w przypadku, którego mo że on zosta ć zastosowany. W ramach tego działania gmina rozpatruj ąc oferty, będzie zwraca ć uwag ę na to, czy zamówione materiały (np. gad żety) zostały wyprodukowane z odpowiednich surowców (biodegradowalnych) oraz jakie s ą koszty ich utylizacji. Równie ż metody produkcji s ą istotne, szczególnie je śli nie naruszaj ą równowagi ekologicznej i nie przyczyniaj ą si ę do emisji szkodliwych zanieczyszcze ń. Prowadzenie racjonalnych zakupów przyczynia si ę do oszcz ędzania materiałów i energii, redukcji powstaj ących odpadów i zanieczyszcze ń oraz promuje powszechnie zachowania „Eko” w śród innych podmiotów gospodarczych. Uwzgl ędnienie w zielonych zamówieniach publicznych cyklu życia produktu wpływa na rozwój i upowszechnienie technologii środowiskowych. W ramach zielonych zamówie ń priorytet ma wybór produktów i usług posiadaj ących certyfikaty ISO jako ściowe, środowiskowe, etykiety środowiskowe, deklaracje zgodno ści CE, posiadaj ące certyfikaty ekologiczne (np.: Blue Angel, FSC oraz EU Flower).

G.2 Przygotowanie podstaw do planowania

Głównym zało żeniem tego działania jest powstanie Projektu Zało żeń dla Planu Zaopatrzenia w Ciepło, Energi ę Elektryczn ą i Paliwa Gazowe dla Gminy Iwaniska. Dokument ten jest wa żnym dokumentem dotycz ącym zagadnie ń gospodarki energetycznej na terenie całej gminy. Działanie obejmuje tak że zmiany pozostałych dokumentów obowi ązuj ących na szczeblu lokalnym. Miejscowy Plan

109

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

Zagospodarowania Przestrzennego (MPZP) stanowi podstaw ę planowania przestrzennego w gminie a przy jego sporz ądzaniu wi ążą ce są ustalenia Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy. W celu promowania OZE i działa ń poprawiaj ących efektywno ść energetyczn ą na terenie gminy wa żne jest, aby dokumenty prawa miejscowego zawierały zapisy jasno okre ślaj ące zasady stosowania zielonej energii. Adaptacji powinny ulec tak że wszelkie strategie, programy i plany, tak aby cele i planowane działania były spójne i jasno okre ślone.

G.3 Audyty energetyczne

W ramach monitoringu Planu Gospodarki Niskoemisyjnej w Gminie Iwaniska sugerowane jest przeprowadzenie audytów energetycznych dla budynków użyteczno ści publicznej. W Gminie Iwaniska zaleca si ę, aby do ko ńca 2020 roku audytami energetycznymi zostały obj ęte wszystkie budynki u żyteczno ści publicznej. Zalet ą audytu jest mo żliwo ść okre ślenia czy energia jest wykorzystywana efektywnie oraz przedstawienia optymalnych środków naprawczych w obszarach, które charakteryzuj ą si ę znacznymi stratami energii. Niezb ędne informacje dotycz ące wła ściwo ści budynku lub sprz ętu oraz dane na temat zu życia energii i charakterystyki energetycznej, uzyskiwane s ą za pomoc ą inspekcji, pomiarów, analizy rachunków za zu życie energii dostarczonych przez zakłady energetyczne i operatorów sieci lub za pomoc ą symulacji dokonywanych z wykorzystaniem sprawdzonego oprogramowania. Procedura audytu polega na identyfikacji i ilo ściowym okre śleniu potencjału oszcz ędno ści energii, przedstawieniu środków naprawczych oraz programu ich wdro żenia, okre śleniu inwestycji, których realizacja pozwoli na podniesienie efektywno ści wykorzystania energii.

G.4 Wymiana urz ądze ń elektrycznych

Zadanie obejmuje stopniow ą wymian ę urz ądze ń zasilanych energi ą elektryczn ą (bie żą ca wymiana w momencie awarii starego sprz ętu b ądź zakup nowego urz ądzenia ze wzgl ędu na zapotrzebowanie), na bardziej efektywne energetycznie, co pozwoli na uzyskanie oszcz ędno ści energii. Urz ądzenia biurowe, AGD, klimatyzacja odpowiadaj ą za około 80% zu życia energii. W ramach zadania przewiduje si ę wymian ę urz ądze ń na bardziej energooszcz ędne. Ponadto stopniowo

110

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG nale ży wprowadza ć do systemu awaryjnego zasilania budynków (o świetlenie awaryjne i podtrzymanie pracy komputerów) akumulatorów ładowanych energi ą odnawialn ą (najlepiej w układzie hybrydowym). Działanie to polega na bie żą cej wymianie sprz ętu i jest ści śle powi ązane z działaniem „Promocja zielonych zamówie ń publicznych”, gdy ż dotyczy uwzgl ędnienia w bie żą cej wymianie wyposa żeń biurowych tych materiałów i urz ądze ń, które s ą bardziej energooszcz ędne lub zostały wyprodukowane z uwzgl ędnieniem oszcz ędno ści zasobów naturalnych i energii. Zaliczy ć do nich mo żna te, które posiadaj ą odpowiednie certyfikaty, etykiety energetyczne, znaczki „eko” itp.

G.5 Wymiana o świetlenia

Oświetlenie stanowi wa żny punkt w bud żecie sektora u żyteczno ści publicznej na terenie gminy. O świetlenie tego typu budynków bardzo często jest niskiej jako ści i wymaga modernizacji. Modernizacja o świetlenia w budynkach publicznych to inwestycja, która pozwala na dokładne obliczenie uzyskanych oszcz ędno ści energii elektrycznej i okre ślenie o ile zmniejszyło si ę jej zu życie. Wymiana tradycyjnych żarówek na świetlówki energooszcz ędne czy o świetlenie LED pozwala na zredukowanie zu życia energii, a tak że przyczynia si ę do obni żenia emisji CO 2 do powietrza. Czas świecenia nowoczesnych żarówek energooszcz ędnych kilkukrotnie przewy ższa okres świecenia żarówek tradycyjnych, co pozwala obni żyć koszty eksploatacyjne. Poprawnie zaprojektowane o świetlenie, sterowane czujnikami ruchu w pomieszczeniach gospodarczych, ci ągach komunikacyjnych oraz lokalach rzadko użytkowanych mo że znacznie zmniejszy ć zu życie energii na o świetlenie budynku.

G.6 Termomodernizacja budynków użyteczno ści publicznej

Budynki u żyteczno ści publicznej gminy Iwaniska wci ąż posiadaj ą potencjał oszcz ędno ści energii cieplnej. Potencjał ten mo żna wykorzysta ć poprzez działania termomodernizacyjne, które dodatkowo mog ą wpłyn ąć na zwi ększenie komfortu cieplnego u żytkowników oraz sprawi ą, że sektor publiczny b ędzie mógł by ć autorytetem w zakresie racjonalnej gospodarki energi ą. Działanie obejmie 4 budynki u żyteczno ści publicznej. B ędą to nast ępuj ące obiekty: Szkoła Podstawowa Jastrz ębska Wola, Szkoła Podstawowa w Uje ździe, Szkoła Podstawowa Wygiełzów oraz Budynek komunalny Boduszów. W ramach

111

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG inwestycji przewiduje si ę przeprowadzanie działa ń termomodernizacyjnych obejmuj ących: ocieplenie ścian, ocieplenie podłóg na gruncie (cz ęść obiektów), ocieplenie dachów i stropodachów (cz ęść obiektów), popraw ę sprawno ści systemu wentylacji, instalacj ę rekuperatorów, modernizacj ę i wymian ę okien i drzwi (cz ęść obiektów), modernizacj ę i wymian ę źródła ciepła (cz ęść obiektów), modernizacj ę i wymian ę instalacji grzewczych, modernizacj ę i wymian ę systemu zaopatrzenia w ciepł ą wod ę u żytkow ą (dotyczy obiektów gdzie system ten istnieje),

G.7 Kontrola zu życia energii elektrycznej i wody

Zu życie energii oraz wody w budynkach mo że by ć kontrolowane za pomoc ą bazy faktur, w celu gromadzenia informacji o zu życiu oraz kosztach. Stanowi to pomoc w bie żą cym zarz ądzaniu obiektami, a tak że w pewnym stopniu pozwala to na planowanie działa ń energooszcz ędnych. Wyznaczenie osoby b ędącej pracownikiem Urz ędu Gminy odpowiedzialnej za prowadzenie bie żą cej kontroli zu życia energii pozwala ci ągle monitorowa ć zmiany wielko ści zu żywanych mediów oraz ponoszonych kosztów, wykrywa ć wszelkie stany w poborze mediów odbiegaj ące od normy, dzi ęki czemu istnieje mo żliwo ść szybkiej reakcji, prowadz ącej do zminimalizowania strat. Monitoring zu życia energii w poszczególnych budynkach mo że by ć wykonywany w sposób ci ągły, za pomoc ą narz ędzi on-line lub cykliczny – poprzez wprowadzenie danych do systemów komputerowych. Pozwala to na sporz ądzenie przebiegów zmienno ści zu życia energii w poszczególnych porach dnia oraz z ró żnych płaszczyzn, w celu opracowania strategii eliminacji niepotrzebnych strat ciepła i elektryczno ści. Podniesienie świadomo ści ko ńcowych odbiorców pozwala na zmian ę zachowa ń niepo żą danych i w konsekwencji prowadzi do eliminacji zu życia energii oraz emisji CO 2 do powietrza. Istnieje równie ż mo żliwo ść wprowadzenia cz ąstkowych automatyzacji kontroli zu życia energii za pomoc ą termostatów sterowanych przez automatyk ę pogodow ą, mechanicznej wentylacji, czujników otwartych okien itp.

112

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

G.8 Monta ż OZE

Gmina Iwaniska ma du ży potencjał w zakresie wykorzystywania OZE w budynkach u żyteczno ści publicznej. Energia słoneczna oraz gruntu w roku bazowym nie jest wykorzystywana w budynkach u żyteczno ści publicznej. Przykładowymi inwestycjami , które mo żna wykorzysta ć w tym zakresie jest monta ż, kolektorów słonecznych, pomp ciepła oraz paneli fotowoltaicznych. Ta ostatnia technologia jest rekomendowana z uwagi na szczególnie du że korzy ści płyn ące z zastosowania rozwi ąza ń opartych o energi ę słoneczn ą w obiektach, które są wykorzystywane w porze dziennej a zu życie ciepłej wody u żytkowej jest na poziomie minimalnym. Instalacja najwy ższ ą wydajno ść odnotowuje w godzinach, od 8-15, co pokrywa si ę z czasem pracy szkół i urz ędów. Dzi ęki czemu wytworzona energia w cało ści b ędzie mogła zosta ć wykorzystana na pokrycie potrzeb własnych budynków. Dodatkowo zastosowanie inwestycji OZE na obiektach publicznych pełni funkcj ę edukacyjn ą – dane dotycz ące parametrów pracy instalacji mog ą zosta ć udost ępnione publicznie w Internecie, co pozwoli na weryfikacj ę jak prezentuje si ę wydajno ść pracy instalacji w konkretnej lokalizacji. Monta ż odnawialnych źródeł energii na budynkach u żyteczno ści publicznej pozwala na redukcj ę emisji CO 2 oraz redukcj ę zu życia energii ze źródeł konwencjonalnych. W przypadku, gdy budynek u żyteczno ści publicznej nie jest w posiadaniu Gminy, to z prywatnym inwestorem mo żna zawrze ć partnerstwo. Wdro żenie projektów inwestycyjnych w formule partnerstwa publiczno-prywatnego jest z wielu wzgl ędów rozwi ązaniem korzystnym dla obu stron. Zastosowanie formuły PPP pozytywnie wpływa na realizacj ę projektu, gdy ż udział partnera prywatnego zapewnia przestrzeganie zasady ekonomicznego wdra żania projektu oraz racjonalizacji korzy ści i kosztów. Uczestnictwo partnera publicznego w przedsi ęwzi ęciu ułatwia realizacj ę spraw administracyjno-proceduralnych. Dodatkowym atutem partnera publicznego jest wypłacalno ść . Działanie przewiduje monta ż przy obiektach b ędących w zarz ądzie gminy (ro żne obiekty) instalacji fotowoltaicznych o ł ącznej mocy 150 kW oraz pomp ciepła i instalacji solarnych dostarczaj ących rocznie mocy cieplnej w wysoko ści 20 MWh.

G.9 Edukacja pracowników budynków u żyteczno ści publicznej

113

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

Działanie to ma na celu podniesienie świadomo ści ekologicznej i kompetencji w zakresie gospodarki niskoemisyjnej pracowników Urz ędu Gminy oraz pracowników budynków u żyteczno ści publicznej b ędących w kompetencjach gminy. Narz ędziem podnoszenia ich wiedzy i umiej ętno ści, maj ą by ć szkolenia i spotkania informacyjne. Tematyka szkole ń mo że oscylowa ć wokół zagadnie ń z zakresu ochrony środowiska, gospodarki niskoemisyjnej, efektywno ści energetycznej i wykorzystywania OZE, zarz ądzania projektami, danymi, finansami, opracowywania projektów inwestycyjnych, pozyskiwania funduszy ze środków krajowych i europejskich, itp. Organizowane kursy/szkolenia/spotkania powinny by ć dla 1-10 pracowników. Wzrost kompetencji urz ędników nie przekłada si ę bezpo średnio na realizacj ę celów PGN, jednak że zwi ększy mo żliwo ści pomocy mieszka ńcom, zwi ększy jako ść pracy, oraz pozwoli na wi ększ ą kontrol ę prac i usług zleconych podmiotom zewn ętrznym.

P.1 Wymiana źródła ciepła i termomodernizacje

Z przeprowadzonej inwentaryzacji w ramach PGN wynika, że najwi ększy udział w emisji CO 2 z sektora przemysłowo-usługowego maja kotłownie opalane węglem kamiennym. Dlatego zaleca si ę wymian ę przestarzałych kotłów w ęglowych na nowoczesne kotły charakteryzuj ące si ę wy ższymi sprawno ściami oraz mniejszymi emisjami zanieczyszcze ń do atmosfery. Rosn ące ceny energii sprawiaj ą, że koszty zwi ązane z jej wykorzystaniem nabieraj ą coraz wi ększego znaczenia w strukturze kosztów operacyjnych przedsi ębiorstw. Działanie to b ędzie finansowane i realizowane przez przedsi ębiorców działaj ących na terenie gminy Iwaniska. Najwi ększe korzy ści finansowe jak i środowiskowe w projekcie termomodernizacji przedsi ębiorstw (budynków produkcyjnych, magazynowych, biurowych) przynosz ą: • wymiana źródła ciepła, • modernizacja systemu ogrzewania, • ocieplenie dachu, • ocieplenie ścian zewn ętrznych, • wymiana stolarki okiennej i drzwiowej, • modernizacja systemu wentylacji, • wprowadzenie systemu zarz ądzania energi ą.

114

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

Znacz ące dla przedsi ębiorstwa oszcz ędno ści mog ą by ć uzyskane w przypadku budynków wybudowanych w latach osiemdziesi ątych i wcze śniejszych. Du żych oszcz ędno ści energii mo żna spodziewa ć si ę równie ż w przypadku budynków o du żej powierzchni, du żej ilo ści okien i świetlików dachowych. Dodatkowo w celu optymalizacji kosztów zwi ązanych z ogrzewaniem pomieszcze ń zostan ą wymienione stare i niskosprawne piece (zwłaszcza w ęglowe) wraz z systemem ciepłowniczym. Działanie zakłada, i ż termomodernizacji zostanie poddane 5 obiektów na terenie całej gminy.

P.2 Monta ż OZE przez przedsi ębiorców

Instalacje fotowoltaiczne s ą technologi ą, która sprawdza si ę nie tylko, jako rozwi ązanie komercyjne, ale z powodzeniem mo że by ć równie ż stosowana w procesach technologicznych polegaj ących na skojarzonej produkcji energii cieplnej i energii elektrycznej. Może by ć stosowana we wszystkich obiektach, w których wyst ępuje jednoczesne zapotrzebowanie na energi ę elektryczn ą i energi ę ciepln ą. Najwi ększe korzy ści ze stosowania mikrokogeneracji uzyskuje si ę w obiektach, w których zapotrzebowanie na te dwa typy energii jest mało zmienne b ądź stałe. Dlatego te ż, najcz ęstszymi u żytkownikami układów skojarzonych s ą szpitale, o środki edukacyjne, centra sportowe, hotele. Istotn ą zalet ą instalacji fotowoltaicznych jest zwi ększenie konkurencyjno ści przedsi ębiorstwa, redukcja kosztów zu życia energii, prowadzenie polityki ekologicznej biznesu oraz wykorzystanie najnowszych dost ępnych technologii. Gmina mo że oferowa ć pomoc w zakresie dost ępno ści zewn ętrznych środków finansowania inwestycji oraz pomoc merytoryczn ą przy procedurze ubiegania si ę o środki.

Działanie to zakłada, i ż przedsi ębiorcy zamontuj ą panele fotowoltiaczne o łącznej mocy 100 kW. Wielko ść ta została oszacowana na podstawie zainteresowania, jakie istniało w tym sektorze w momencie sporz ądzania niniejszego dokumentu.

O.1 Bie żą ca wymiana systemu o świetlenia ulicznego na LED

Oświetlenie uliczne odgrywa istotn ą rol ę w bezpiecze ństwie ruchu ulicznego. Zapewnienie dobrej widoczno ści po zmroku czy w przypadku niekorzystnych

115

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG warunków pogodowych wi ąż e si ę z ponoszeniem znacznych kosztów na energi ę elektryczn ą. W gminach, gdzie funkcjonuj ą starsze systemy, koszty o świetlenia mog ą by ć znaczne. Potencjał oszcz ędno ści w tym sektorze mo że si ęga ć od 30 do 70%. Lampy LED cechuj ą si ę wysok ą efektywno ści ą energetyczn ą, niewielkimi wymaganiami eksploatacyjnymi, brakiem promieniowania UV i podczerwieni, a tak że wysok ą trwało ści ą o świetlenia, tj. ok. 50 000 - 70 000 godzin. Ponadto istnieje mo żliwo ść precyzyjnego kierowania światła. Lampy LED postrzegane są, jako emitory światła białego, które jest postrzegane jako bardziej naturalne i ja śniejsze. Ponadto przy zainstalowanym białym świetle łatwiej rozpoznaje si ę obiekty, kształty po zapadni ęciu zmroku, co wpływa na poczucie bezpiecze ństwa mieszka ńców.

Zadanie przewiduje, i ż przechodzenie na system LED b ędzie odbywało si ę stopniowo poprzez wymian ę niesprawnych opraw tymi w technologii LED. Dzi ęki temu inwestycja ta zostanie rozło żona w czasie a jej koszty wejd ą w bie żą cą wymian ę zepsutych opraw. Jednocze śnie montowane oprawy b ędą miały mo żliwo ść pracy w scentralizowanym systemie.

T.1 Promocja zrównowa żonego transportu

Działania w ramach promocji zachowa ń energooszcz ędnych w sektorze transportu wpłyn ą na zmian ę przyzwyczaje ń kierowców na bardziej efektywne, a co za tym idzie na zmniejszenie emisji zanieczyszcze ń do atmosfery. W celu propagowania takich zachowa ń mo żna stosowa ć: broszury informacyjne, szkolenia dla kierowców, informacje w prasie lokalnej, kampanie informacyjne. Proponuje si ę zorganizowanie jednej kampanii rocznie dla mieszka ńców.

Wa żnymi aspektami, które nale ży wdra żać i informować o nich mieszka ńców są: Ecodriving oznacza sposób prowadzenia samochodu, który jest równocze śnie ekologiczny i ekonomiczny- zmniejsza negatywne oddziaływanie samochodu na środowisko oraz pozwala na realne oszcz ędno ści paliwa. Carpooling , czyli „napełnianie’ samochodu, to system upodobniaj ący i dostosowuj ący samochód osobowy do transportu zbiorowego. Zasada jest prosta: je śli masz wolne miejsce w aucie, zabierasz pasa żerów jad ących w tym samym kierunku. Zwi ększaj ąc liczb ę pasa żerów w czasie przejazdu samochodem, głównie

116

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG poprzez kojarzenie osób doje żdżaj ących do pracy lub nauki na tych samych trasach, prowadzi si ę do zmniejszenia zu życia paliwa, redukcji emisji pyłów, CO 2 i innych zanieczyszcze ń.

T.2 Modernizacja dróg gminnych

Modernizacja dróg usprawni i zapewni płynność komunikacji lokalnej. Zmiana nawierzchni dróg na utwardzone wpłynie bezpo średnio na zmniejszenie emisji zanieczyszcze ń unosu z nawierzchni dróg. W ramach modernizacji zostan ą równie ż wykonane ci ągi piesze przy drogach. Usprawnienie komunikacji zredukuje emisj ę zanieczyszcze ń z pojazdów. Uci ąż liwo ści wynikaj ące z emisji z sektora transportu mo żna skutecznie minimalizowa ć przez nasadzenia pasów zieleni wzdłu ż dróg, stanowi ących barier ę w rozprzestrzenianiu zanieczyszcze ń. Ziele ń izolacyjna pełni równie ż znacz ącą rol ę w poprawie mikroklimatu terenów zabudowanych.

8.4 Działania rezerwowe Tabela poni żej przedstawia działania, które s ą mo żliwe do realizacji w przypadku uzyskania dofinansowania ze środków zewn ętrznych, głównie UE. Ich realizacja nie jest pewna dlatego zostały one przedstawione całkowicie osobno a ich efekt nie został wliczony do celów szczegółowych niniejszego dokumentu. Dzi ęki temu w przypadku braku ich realizacji nadal b ędzie mo żliwe uzyskanie celów zało żonych efektów ekologicznych.

117

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG Tabela 27 Działania „rezerwowe”

czenia czenia

/rok] 2 2 Kod Działanie ń Źródło finansowania CO Organ Organ energii energii koszt [zł] koszt Szacowany Szacowany [MWh/rok] [MWh/rok] [MgCO Efekt redukcji redukcji Efekt redukcji Efekt redukcji Efekt redukcji Efekt B(a)P [kg/rok] B(a)P Energia z OZE z OZE Energia PM10 [Mg/rok] PM10 odpowiedzialny Rok zako Rok Mieszkalny • PROW 2014-2020; M.1 Monta ż instalacji OZE Mieszka ńcy 2022 - 1 981,50 1 110,90 0,96 1,36 7 750 000 • RPOW Ś; • Środki własne mieszka ńców • PROW 2014-2020; Wzrost efektywno ści M.2 Mieszka ńcy 2022 1500 - 268,19 1,46 2,05 2 100 000 • RPOW Ś; energetycznej • Środki własne mieszka ńców Gminny Energooszcz ędne • Środki Urz ędu Gminy; G.1 Urz ąd Gminy 2022 8,68 - 2,94 - - 90 000 przepompownie • WFO ŚiGW. • Środki Urz ędu Gminy • NFO ŚiGW; Termomodernizacja G.2 Urz ąd Gminy 2022 95,00 - 10,74 0,0342 0,0650 1 000 000 • PROW 2014-2020; obiektów • RPOW Ś Działanie 3.3; • WFO ŚIGW. • Środki Urz ędu Gminy; • RPOW Ś Działanie 3.4 G.3 Wymiana źródła ciepła Urz ąd Gminy 2022 22,91 - 1,78 0,0223 0,0313 100 000 • WFO ŚiGW • PROW 2014-2020 • Środki Urz ędu Gminy • NFO ŚiGW; Budowa domu pomocy G.4 Urz ąd Gminy 2022 - 58,50 33,30 0,0211 0,0400 6 000 000 • PROW 2014-2020; społecznej Przepiórów • RPOW Ś; • WFO ŚIGW.

118

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

• Środki Urz ędu Gminy • NFO ŚiGW; Przebudowa budynku G.5 Urz ąd Gminy 2022 - 38,50 25,72 0,0139 0,0263 4 000 000 • PROW 2014-2020; komunalnego • RPOW Ś; • WFO ŚIGW. • Środki Urz ędu Gminy Budowa budynku • NFO ŚiGW; G.6 handlowo- Urz ąd Gminy 2022 - 5,00 1,69 0,0018 0,0034 2 000 000 • PROW 2014-2020; gastronomicznego • RPOW Ś; • WFO ŚIGW. • Środki Urz ędu Gminy • NFO ŚiGW; G.7 Monta ż OZE Urz ąd Gminy 2022 - 100,00 77,96 0,0360 0,0684 800 000 • PROW 2014-2020; • RPOW Ś; • WFO ŚIGW. Przemysłowy i usługowy • POIi Ś – Priorytet I; Monta ż instalacji Przedsi ę- • NFO ŚiGW Programy P.1 2022 - 1 805,00 1 172,53 - - 5 500 000 fotowoltaicznych biorcy BOCIAN i LEMUR pkt 4; • RPOW Ś Działanie 3.1, 3.2 • Środki Inwestora; Kompleksowa Przedsi ę- • NFO ŚiGW Programy P.2 termomodernizacja 2022 143,06 - 25,58 0,05 0,10 2 500 000 biorcy BOCIAN i LEMUR; obiektów • RPOW Ś Działanie 3.2 Oświetlenia ulicznego • NFO ŚiGW Program PROSUMENT; SOWA; O.1 Przej ście na system LED Urz ąd Gminy 2022 170 - 138,04 - - 2 000 000 • RPOW Ś • Środki Urz ędu Gminy;

119

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

• NFO ŚiGW Program Monta ż systemu PROSUMENT; SOWA; O.2 Urz ąd Gminy 2022 - 15,19 12,33 - - 500 000 hybrydowego • RPOW Ś • Środki Urz ędu Gminy; Transportowy Czyszczenie dróg na T.1 Urz ąd Gminy 2022 - - - 0,0047 0,3416 200 000 • Środki Urz ędu Gminy. mokro

• RPOW Ś Działanie 3.4; Budowa ście żek T.2 Urz ąd Gminy 2022 341,1 - 90,01 0,0006 0,0312 8 000 000 • Środki Urz ędu Gminy; rowerowych • PROW 2014-2020;

Przebudowa dróg na • Środki Urz ędu Gminy; T.3 Urz ąd Gminy 2022 272,88 - 20,90 0,0005 0,0250 5 000 000 terenie gminy • PROW 2014-2020. Łącznie 2 553,63 4 003,69 2 992,61 2,6075 4,1373 47 540 000

Źródło: opracowanie własne

120

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG M.1. Monta ż instalacji OZE

Działanie przewiduje zrealizowanie du żego Projektu finansowanego przy wykorzystaniu środków UE w ramach, którego zostanie zamontowana znaczna liczba instalacji wykorzystuj ących OZE przy wkładzie własnym ch ętnych do uczestniczenia w przedsi ęwzi ęciu mieszka ńców. Zakładana liczba instalacji fotowoltaicznych to ok. 250 ( średnio 5 kW ka żda), 100 instalacji solarnych oraz 50 kotłów wykorzystuj ących biomas ę. Projekt ten mo że by ć finansowany np. ze środków Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Świ ętokrzyskiego na lata 2014-2020 jako tzw. projekt parasolowy.

M.2 Wzrost efektywno ści energetycznej

Zadanie polega na pozyskaniu środków z Projektu, który przyczyni si ę do realizacji kompleksowych termomodernizacji obiektów mieszkalnych. Wysoko ść i ilo ść środków docieraj ących do mieszka ńców byłaby zale żna od utworzonej linii finansowania. Środki byłby dost ępne w przypadku wzrostu efektywno ści o minimum 30%. Zało żono, i ż działanie to obj ęłoby 200 obiektów na terenie gminy.

G.1 Energooszcz ędne przepompownie

Działanie polega na wymianie elementów instalacji w istniej ących przepompowniach na energooszcz ędne, w celu usprawnienia i optymalizacji działania instalacji. Inwestycje mog ą obejmowa ć wymian ę: pompy, agregatów pompowych z silnikami wysokopr ęż nymi, armatury, aparatury rozdzielczej niskiego i wysokiego napi ęcia, systemów kontroli dla w pełni automatycznych procesów.

G.2 Termomodernizacja obiektów

Zadanie przewiduje przeprowadzanie pełnej termomodernizacji we wszystkich obiektach zarz ądzanych przez Gmin ę, które nie b ędą miały przeprowadzonej takiej inwestycji po uwzgl ędnieniu projektów zrealizowanych w ramach działania G.7 z listy działa ń naprawczych.

G.3 Wymiana źródła ciepła

Wymiana źródła ciepła i instalacji ogrzewania w budynkach u żyteczno ści publicznej to wymierne oszcz ędno ści dla Gminy Iwaniska. Nale ży d ąż yć do eliminacji

121

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG wszystkich kotłów wykorzystuj ących paliwo w ęglowe. Działanie to pomo że kreowa ć dobry wizerunek gminy i stanowi ć autorytet w zakresie zachowa ń ekologicznych. Zadanie polega na wymianie kotła w ęglowego na kocioł gazowy w Szkole Podstawowej w Wygiełzowie, Szkole Podstawowej w Ujeździe oraz w Budynku komunalnym Boduszów.

G.4 Budowa Domu Pomocy Społecznej w Przepiórowie

Zadanie polega na budowie całkowicie nowego obiektu. Powstały budynek będzie spełniał najnowsze wymagania odno śnie zapotrzebowania na energi ę. Zostanie wyposa żony w kolektory słoneczne, pompy ciepła oraz panele fotowoltaiczne, co spowoduje, i ż pod wzgl ędem energetycznym b ędzie on wła ściwie samowystarczalny.

G.5 Przebudowa budynku komunalnego

Inwestycja polega na całkowitej modernizacji budynku po byłej szkole podstawowej w miejscowo ści Kr ępa. Obecnie obiekt jest całkowicie zdewastowany i nie nadaje si ę do u żytkowania. W ramach prowadzonych prac budynek miałby wymienione wszystkie instalacje oraz zostałyby zamontowane OZE w postaci kolektorów słonecznych oraz paneli fotowoltaicznych.

G.6 Budowo budynku handlowo-gastronomicznego

Obiekt miałby znajdowa ć si ę w Iwaniskach na byłym placu buraczanym. Nowopowstały budynek miałby zosta ć wyposa żony w kolektory słoneczne i spełniałby wszystkie najnowsze wymogi odno śnie efektywno ści energetycznej, przez co cechowałby si ę niewielkim zu życiem energii w skali roku.

G.7 Monta ż instalacji OZE

Działanie polega na monta żu instalacji fotowoltaicznych na kilku obiektach zarz ądzanych przez Gmin ę Iwaniska. Zakładana ł ączna moc instalacji fotowoltaicznych, jaka zostanie osi ągni ęta poprzez realizacj ę tego projektu wynosi blisko 80 kW. Dodatkowo zostałyby zamontowane pompy ciepła 20 MWh/rok, oraz instalacja solarna ok. 4 MWh/rok.

122

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

P.1 Monta ż instalacji fotowoltaicznych

Działanie to ma na celu powstanie instalacji OZE ukierunkowanych na wytwarzanie energii elektrycznej z mo żliwo ści ą podł ączenia ich do sieci przesyłowej. Inwestycja b ędzie polegała na powstaniu jednej du żej instalacji b ądź szeregu mniejszych instalacji. Zało żona w działaniu ilo ść energii uzyskiwanej za pomoc ą instalacji OZE osi ągnie 1 805 MWh/rok.

P.2 Kompleksowa termomodernizacja obiektów

Zadanie polega na przeprowadzaniu pełnych termomodernizacji na obiektach przemysłowych i usługowych. Inwestycj ę b ędą realizowane na budynkach, które będą cechowały si ę nisk ą efektywno ści ą energetyczn ą a do tej pory nie miały przeprowadzanej renowacji.

O.1 Przej ście na system LED

Działanie przewiduje cało ściow ą wymian ę systemu o świetlenia ulicznego na technologi ę LED wraz z zamontowaniem systemu steruj ącego tym o świetleniem. Taki system pozwala na zmian ę jasno ści lamp w ka żdym miejscu z osobna jak i daje mo żliwo ść pełnej automatyki w sterowaniu o świetleniem. Dodatkowo światło emitowane przez lampy (białe) pozwala na lepsze dostrzeganie kształtów po zmroku a lampy LED cechuj ą si ę niskim zu życiem energii elektrycznej.

O.2 Monta ż systemu hybrydowego

Hybrydowe światła uliczne działaj ą w oparciu o elektryczno ść powstał ą poprzez przechwytywanie energii słonecznej za pomocą paneli słonecznych oraz energii wiatru przy u życiu silników wiatrowych. Kombinacja ta sprawia, że systemy s ą bardziej praktyczne w stosunku do systemów o świetleniowych opieraj ących si ę jedynie na energii słonecznej. Dodatkowo nie wymagaj ą prowadzenia kabli, mog ą zosta ć postawione wła ściwie w ka żdym miejscu. Zało żono zamontowanie systemu składaj ącego si ę z 50 punktów o świetlenia hybrydowego LED.

T.1 Czyszczenie dróg na mokro

Działanie przewiduje zakup specjalistycznej instalacji montowanej do wozu OSP. Zadanie ma na celu zmniejszenie emisji pyłu oraz zawartego w nim

123

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG benzo(a)pirenu. Prace b ędą wykonywane ci ągle przy temperaturze powy żej +3°C. System polega na oczyszczaniu mechanicznym na całej szeroko ści jezdni.

T.2 Budowa ście żek rowerowych

Zadanie ma na celu powstanie infrastruktury sprzyjaj ącej korzystaniu ze środka transportu w postaci roweru. Korzy ści wynikaj ące z przeprowadzenia tych działa ń wpłyn ą na stworzenie dogodnych warunków rozwoju komunikacji alternatywnej i rekreacyjnej na terenie gminy. Tego typu rozwi ązanie komunikacyjne wpływa na zmniejszenie ruchu samochodowego oraz przynosz ą wymierne efekty ekologiczne.

T.3 Przebudowa dróg gminnych na terenie gminy

Zadanie polega na poprawie stanu technicznego dróg. W pierwszej kolejno ści działanie obejmie tworzenie nawierzchni bitumicznej na tych drogach, które obecnie jej nie posiadaj ą. Przyczyni si ę to do znacznego spadku zapylenia, zwłaszcza w okresie letnim na remontowanej drodze jak i w jej sąsiedztwie. Dalsze działania obejm ą wymian ę zu żytej nawierzchni i tworzenie ci ągów pieszych przy drogach co zwi ększy ich przepustowo ść oraz upłynni ruch samochodowy.

Zaplanowane w ramach niniejszego Planu działania naprawcze jak i działania „rezerwowe” są zgodne z zadaniami zgłaszanymi w ramach typów projektów z RPO WŚ na lata 2014-2020. Przyj ęte do realizacji działania w ramach PGN dla Gminy Iwaniska mieszcz ą si ę w zakresie osi priorytetowej 3. Efektywna i zielona energia i obejmuj ą swoim zakresem nast ępuj ące działania: 3.1 Wytwarzanie i dystrybucja energii pochodz ącej ze źródeł odnawialnych, 3.2 Efektywno ść energetyczna i odnawialne źródła energii w przedsi ębiorstwach, 3.3 Poprawa efektywno ści energetycznej z wykorzystaniem odnawialnych źródeł energii w sektorze publicznym i mieszkaniowym, 3.4 Strategia niskoemisyjna, wsparcie zrównowa żonej multimodalnej mobilno ści miejskiej. W toku realizacji Planu mog ą pojawi ć si ę inne zadania mieszcz ące si ę w typach projektów podanych w RPO woj. Świ ętokrzyskiego na lata 2014-2020 w tym równie ż np. „projekty parasolowe”.

124

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

9 Aspekty organizacyjne i finansowe realizacji Planu

9.1 Struktura organizacyjna Program gospodarki niskoemisyjnej jest to kluczowy dokument, który formalnie zobowi ązuje władze gminy do aktywnego uczestnictwa i odpowiedzialno ści politycznej za wdra żanie i realizacj ę gospodarki niskoemisyjnej. Dokument ten mo żna podzieli ć na dwa kluczowe etapy: wdro żenia oraz realizacji zało żeń Planu gospodarki niskoemisyjnej. W momencie podejmowania decyzji o realizacji poszczególnych działa ń powinny by ć sporz ądzone szczegółowe plany realizacji poszczególnych zada ń z wyznaczeniem osób odpowiedzialnych i harmonogramem ich wykonania.

Odpowiedzialn ą osob ą za cało ściow ą realizacj ę Planu jest Wójt Gminy Iwaniska. Poszczególne zadania ogólne i szczegółowe realizowane b ędą przez ró żne jednostki organizacyjne istniej ące w ramach struktur Urz ędu Gminy Iwaniska, poszczególnych referatów.

W celu koordynacji cało ściowej procesu wdro żenia, realizacji i monitorowania osi ąganych efektów zostanie powołany Koordynator.

Do kompetencji koordynatora nale ży: kontrola i ewentualna korekta Planu, przygotowywanie analiz o stanie energetycznym gminy, inicjowanie udziału w unijnych i mi ędzynarodowych planach i projektach z zakresu gospodarki niskoemisyjnej, efektywno ści energetycznej i OZE, monitoring dost ępno ści finansowych środków pochodz ących z zewn ątrz umo żliwiaj ących realizacj ę zada ń Planu, sporz ądzanie raportów post ępów realizacji i osi ąganych efektów zało żonych celów do Wójta Gminy oraz wobec podmiotów zewn ętrznych, prowadzenie punktu informacyjnego dla mieszka ńców i przedsi ębiorców w zakresie gospodarki niskoemisyjnej i efektywno ści energetycznej i OZE, udost ępnianie informacji do opinii publicznej o osi ąganych rezultatach, budowanie poparcia społecznego do realizacji zada ń- kontakt z mieszka ńcami, organizacjami działaj ącymi na terenie gminy.

125

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

Powołanie koordynatora wykonawczego jest warunkiem koniecznym do sprawnego wdra żania PGN. Funkcje jednostki bezpo średnio koordynuj ącej od momentu zatwierdzenia Planu przez Rad ę Gminy (do momentu wskazania innej osoby odpowiedzialnej za realizacj ę Planu) pełni ć b ędzie osoba na stanowisku ds. rolnictwa i ochrony środowiska poprzez poszerzenie zakresu obowi ązków słu żbowych. Kontrol ę nad finansami planu, tj. pozyskiwaniem funduszy, kontrolą dost ępno ści środków, b ędzie pełni ć specjalista ds. ksi ęgowo ści bud żetowej.

9.2 Zaanga żowane strony

Dobr ą praktyk ą wydaje si ę by ć powołanie Zespołu Interesariuszy, w skład, którego wejd ą osoby zaanga żowane we wdro żenie i realizacj ę Planu oraz osoby zainteresowane efektami jego realizacji. Funkcj ą Zespołu powinno by ć opiniowanie i doradztwo władzom gminy w realizacji działa ń w ramach PGN, a tak że pomoc w planowaniu poszczególnych działa ń szczegółowych. Interesariuszy mo żna podzieli ć na dwie grupy: 1) interesariuszy zewn ętrznych: sołtysi, mieszka ńcy, podmioty gospodarcze na terenie gminy, organizacje, stowarzyszenia i instytucja niezale żne od gminy, działaj ące na terenie gminy, 2) interesariuszy wewn ętrznych: radni Gminy, pracownicy Urz ędu Gminy, pracownicy jednostek nale żą cych do gminy.

Tabela 28 Zadania interesariuszy Planu Interesariusze zewn ętrzni Rola

• Po średnicz ą pomi ędzy pozostałymi interesariuszami zewn ętrznymi a Urz ędem Sołtysi Gminy, • zgłaszaj ą propozycje działa ń do realizacji.

126

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

Mieszka ńcy • Zgłaszaj ą propozycje działa ń do realizacji Podmioty gospodarcze na terenie gminy sołtysom, albo bezpo średnio Organizacje stowarzyszenia i instytucja interesariuszom wewn ętrznym; niezale żne od gminy, działaj ące na terenie • Korzystaj ą z wytyczonych działa ń. gminy

Interesariusze wewn ętrzni Rola

• Wywieraj ą wpływ na pozostałych Radni gminy interesariuszy wewn ętrznych; • Oczekuj ą realizacji działa ń. • Odpowiadaj ą za wykonanie i wdro żenie Pracownicy Urz ędu Gminy planu; • Identyfikuj ą potrzeby interesariuszy Pracownicy jednostek nale żą cych do gminy zewn ętrznych i na ich podstawie okre ślaj ą działania. Źródło: opracowanie własne

Współpraca mi ędzy interesariuszami jest niezmiernie istotna, poniewa ż: Ka żde działanie realizowane w ramach PGN wpływa na otoczenie społeczne; Otoczenie społeczne wpływa na mo żliwo ści realizacji działa ń.

Interesariusze w momencie wdro żenia Planu b ędą anga żowani głównie poprzez działalno ść edukacyjn ą jak i informacyjn ą o mo żliwych źródłach finansowania, korzy ściach z efektywnego wykorzystywania energii jak i zagro żeniach jakie niesie emisja zanieczyszcze ń do powietrza. Dodatkowo Interesariusze b ędą w sposób ci ągły zgłasza ć mo żliwe do realizacji zadania, które nie zostały wpisane do PGN, a których realizacja przyniesie korzy ści środowiskowe przy racjonalnych nakładach finansowych.

127

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

9.3 Wprowadzenie i wdro żenie planu Przygotowanie i wdra żanie Planu Gospodarki Niskoemisyjnej wymaga inicjatywy władz gminy oraz współpracy na poziomie władz gminy, osoby odpowiedzialnej za przygotowanie i wdro żenie planu, ekspertów wykonawczych oraz osób zainteresowanych.

Rysunek 6 Schemat przygotowania PGN w Gminie Iwaniska

Źródło: opracowanie własne

Rysunek 7 Schemat wdro żenia PGN w Gminie Iwaniska

Źródło: opracowanie własne

128

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

9.4 Bud żet Wszystkie działania obj ęte Planem gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska będą finansowane zarówno ze środków zewn ętrznych jak i środków własnych gminy. Działania krótkofalowe (realizowane w perspektywie 3-4 lat) przewidziane do realizacji przez gmin ę, maj ą zosta ć wpisane do Wieloletniej Prognozy Finansowej. Ponadto finansowanie wszystkich proponowanych działa ń musi by ć uwzgl ędnione w bud żecie gminy na ka żdy rok. Wszystkie jednostki odpowiedzialne za realizacj ę działa ń okre ślonych w PGN powinny zabezpieczy ć odpowiednie środki w procesie planowania bud żetu. Dodatkowo środki finansowe winny by ć zabezpieczone w krajowych i unijnych programach, co stworzy mo żliwo ść pozyskiwania zewn ętrznych środków finansowych.

9.5 Źródła finansowania Podstawowe źródła finansowania PGN: środki własne gminy, środki wnioskodawcy, środki zabezpieczone w planach krajowych i europejskich, środki komercyjne. Nale ży pami ęta ć, i ż działania uruchamiane w ramach PGN mog ą zakłada ć przedsi ęwzi ęcia zarówno obj ęte warunkami pomocy publicznej jak i nie zwi ązane z ni ą. Przewiduje si ę poza środkami Gminy Iwaniska, nast ępuj ący pakiet mo żliwych źródeł finansowania działa ń zapisanych w PGN: Pakiet krajowy: Bud żet Pa ństwa, Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie, Plany operacyjne krajowe (finansowane z EFRR i EFS). Pakiet regionalny: Bud żet Województwa, Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Kielcach, Regionalny Plan Operacyjny dla Województwa Świ ętokrzyskiego na lata 2014-2020.

129

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

Pakiet alternatywny: Mechanizm ESCO, Kredyty preferencyjne, Kredyty komercyjne, Własne środki inwestorów. Środki finansowe na monitoring i ocen ę PGN mo żna pozyska ć z: WFO ŚiGW, NFO ŚiGW , Środki własne gminy.

Środki Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014-2020 (POIi Ś 2014-2020)

Jest to narodowy program maj ący na celu wspieranie gospodarki niskoemisyjnej, ochron ę środowiska, powstrzymywanie lub dostosowanie si ę do zmian klimatu, komunikacj ę oraz bezpiecze ństwo energetyczne. Program POIi Ś 2014- 2020 skierowany jest do podmiotów publicznych (wł ączaj ąc w to jednostki samorz ądu terytorialnego) oraz do podmiotów prywatnych (szczególnie do du żych przedsi ębiorstw). Podstawowym źródłem finansowania POIi Ś 2014-2020 jest Fundusz Spójno ści, którego głównym zadaniem jest wspieranie rozwoju europejskich sieci komunikacyjnych oraz ochrony środowiska w krajach Unii Europejskiej. Ponadto planuje si ę dofinansowania z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR). W ramach programu realizowanych będzie 10 osi priorytetowych: 1. Zmniejszenie emisyjno ści gospodarki, 2. Ochrona środowiska, w tym adaptacja do zmian klimatu, 3. Rozwój sieci drogowej TEN-T i transportu multimodalnego, 4. Infrastruktura drogowa dla miast, 5. Rozwój transportu kolejowego w Polsce, 6. Rozwój niskoemisyjnego transportu zbiorowego w miastach, 7. Poprawa bezpiecze ństwa energetycznego, 8. Ochrona dziedzictwa kulturowego i rozwój zasobów kultury,

130

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

9. Wzmocnienie strategicznej infrastruktury i rozwoju zasobów kultury, 10. Pomoc techniczna.

Tabela 29 Zakres finansowania POIi Ś

produkcja, dystrybucja oraz wykorzystanie odnawialnych źródeł energii (OZE), np. budowa, rozbudowa farm wiatrowych, instalacji na biomas ę b ądź biogaz; Priorytet I - poprawa efektywno ści energetycznej w sektorze publicznym i Zmniejszenie mieszkaniowym; emisyjno ści gospodarki rozwój i wdra żanie inteligentnych systemów dystrybucji, np. budowa sieci dystrybucyjnych średniego i niskiego napi ęcia.

Planowany wkład unijny: 1 824,4 mln euro

rozwój infrastruktury środowiskowej (np. oczyszczalnie ścieków, sie ć kanalizacyjna oraz wodoci ągowa, instalacje do zagospodarowania odpadów komunalnych, w tym do ich termicznego przetwarzania); ochrona i przywrócenie ró żnorodno ści biologicznej, poprawa jako ści Priorytet II - ochrona środowiska miejskiego (np. redukcja zanieczyszczenia powietrza i środowiska (wł ączaj ąc rekultywacja terenów zdegradowanych); w to dostosowanie si ę dostosowanie do zmian klimatu, np. zabezpieczenie obszarów do zmian klimatu) miejskich przed niekorzystnymi zjawiskami pogodowymi, zarz ądzanie wodami opadowymi, projekty z zakresu małej retencji oraz systemy zarz ądzania kl ęskami żywiołowymi.

Planowany wkład unijny: 3 508,2 mln euro

Źródło: opracowanie na podstawie informacji zawartych na www.nfosigw.gov.pl

Środki Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFO ŚiGW)

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej stanowi jedno z głównych źródeł polskiego systemu finansowania przedsi ęwzi ęć słu żą cych ochronie środowiska, wykorzystuj ący środki krajowe jak i zagraniczne. Na najbli ższe lata przewidziane jest finansowanie działa ń programu ochrona atmosfery, w ramach którego mo żna wyró żni ć działania priorytetowe: dopłaty do kredytów na budow ę domów energooszcz ędnych, inwestycje energooszcz ędne w małych i średnich przedsi ębiorstwach, BOCIAN- Rozproszone, odnawialne źródła

131

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG energii, Prosument- linia dofinansowania z przeznaczeniem na zakup i monta ż mikroinstalacji odnawialnych źródeł energii, Programy RY Ś oraz SOWA.

1) Dopłaty do domów energooszcz ędnych

Celem programu jest oszcz ędno ść energii i ograniczenie lub unikni ęcie emisji CO 2 poprzez dofinansowanie przedsi ęwzi ęć poprawiających efektywno ść wykorzystania energii w nowobudowanych budynkach mieszkalnych. Planowane warto ści wska źnika osi ągni ęcia celu Ilo ść ograniczonej lub znikni ętej emisji CO 2, wynikaj ące z umów zawartych w latach 2013-2018 wynosz ą 32,3 tys. Mg/rok. Warto ści wska źnika wynikaj ące z planowanego potwierdzenia osi ągni ęcia efektu ekologicznego/rzeczowego w latach 2013-2022 wynosz ą 32,3 tys. Mg/rok. Bud żet programu wynosi 300 mln zł. Formami dofinansowania są dotacje na cz ęś ciow ą spłat ę kapitału kredytu bankowego realizowane za po średnictwem banku na podstawie umowy o współpracy zawartej z NFO ŚiGW. Wysoko ść dofinansowania wynosi: • w przypadku domów jednorodzinnych: a) standard NF40 – EUco ≤ 40 kWh/(m2 *rok) – dotacja 30 000 zł brutto; b) standard NF15 – EUco ≤ 15 kWh/(m2 *rok) – dotacja 50 000 zł brutto; • w przypadku lokali mieszkalnych w budynkach wielorodzinnych: c) standard NF40 – EUco ≤ 40 kWh/(m2 *rok) – dotacja 11 000 zł brutto; d) standard NF15 – EUco ≤ 15 kWh/(m2 *rok) – dotacja 16 000 zł brutto. Rodzaje przedsi ęwzi ęć : 1) budowa domu jednorodzinnego; 2) zakup nowego domu jednorodzinnego; 3) zakup lokalu mieszkalnego w nowym budynku mieszkalnym wielorodzinnym. Beneficjentami programu s ą: 1) osoby fizyczne dysponuj ące prawomocnym pozwoleniem na budow ę oraz posiadaj ące prawo do dysponowania nieruchomo ści ą, na której b ędą budowały budynek mieszkalny. Przez „dysponowanie” nieruchomości ą nale ży rozumie ć: a) prawo własno ści (w tym współwłasno ść ); b) u żytkowanie wieczyste;

132

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

2) osoby fizyczne dysponuj ące uprawnieniem do przeniesienia przez dewelopera na swoj ą rzecz: prawa własno ści nieruchomo ści, wraz z domem jednorodzinnym, który deweloper na niej wybuduje albo u żytkowania wieczystego nieruchomo ści gruntowej i własno ści domu jednorodzinnego, który b ędzie na niej posadowiony i stanowi ć b ędzie odr ębn ą nieruchomo ść albo własno ści lokalu mieszkalnego. Przez dewelopera rozumie si ę tak że spółdzielni ę mieszkaniow ą. Koszty kwalifikowane Program jest wdra żany w latach 2013 – 2022. Do kosztów kwalifikowanych zaliczamy: Koszt budowy albo zakupu domu jednorodzinnego albo zakupu lokalu mieszkalnego w nowym budynku wielorodzinnym wraz z kosztem projektu budowlanego, kosztem wykonania weryfikacji projektu budowlanego, kosztem wykonania testu szczelno ści budynku i potwierdzenia osi ągni ęcia standardu energetycznego. Koszty kwalifikowane obejmuj ą te elementy budynku, które prowadz ą do spełnienia kryteriów Programu Priorytetowego, w szczególno ści: 1) zakup i monta ż elementów konstrukcyjnych bryły budynku, w tym materiałów izolacyjnych ścian, stropów, dachów, posadzek, stolarki okiennej i drzwiowej, 2) zakup i monta ż układów wentylacji mechanicznej z odzyskiem ciepła, 3) zakup i monta ż instalacji ogrzewania, przygotowania ciepłej wody użytkowej, wodnokanalizacyjnej i elektrycznej. Nie zalicza si ę do nich kosztów zwi ązanych z wyko ńczeniem mieszkania/budynku umo żliwiaj ących zamieszkanie.

2) Inwestycje energooszcz ędne w małych i średnich przedsi ębiorstwach

Celem programu jest ograniczenie zu życia energii w wyniku realizacji inwestycji w zakresie efektywno ści energetycznej i zastosowania odnawialnych źródeł energii w sektorze małych i średnich przedsi ębiorstw. W rezultacie realizacji programu nast ąpi zmniejszenie emisji CO2. Planowane warto ści wska źnika osi ągni ęcia celu, wynikaj ące z umów zawartych w latach 2014-2015 wynosz ą 149 776 MWh/rok. Natomiast warto ści wska źnika wynikaj ące z planowanego potwierdzenia osi ągni ęcia efektu ekologicznego w ww. okresie wynosz ą 150 tys. MWh/rok

133

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

Bud żet programu wynosi 60 000 tys. zł. Formami dofinansowania s ą dotacje w wysoko ści: a) 10% kapitału kredytu bankowego wykorzystanego na sfinansowanie kosztów kwalifikowanych przedsi ęwzi ęć obejmuj ących realizacj ę działa ń inwestycyjnych w zakresie poprawy efektywno ści energetycznej, b) 10% kapitału kredytu bankowego, wykorzystanego na sfinansowanie kosztów kwalifikowanych przedsi ęwzi ęć obejmuj ących realizacj ę działa ń inwestycyjnych w zakresie termomodernizacji budynku/ów, c) 15% kapitału kredytu bankowego, wykorzystanego na sfinansowanie kosztów kwalifikowanych przedsi ęwzi ęć wymienionych w lit. a) lub b), w przypadku, gdy inwestycja została poprzedzona audytem energetycznym. Zakres rzeczowy zrealizowanego przedsi ęwzi ęcia musi wynika ć z przeprowadzonego audytu energetycznego, d) dodatkowo do 15% kapitału kredytu bankowego na pokrycie poniesionych kosztów wdro żenia systemu zarz ądzania energi ą (SZE), jednak nie wi ęcej ni ż 10 000 złotych, je śli w ramach zrealizowanego przedsi ęwzi ęcia beneficjent wdro ży SZE według zasad okre ślonych przez NFO ŚiGW; Rodzaje przedsi ęwzi ęć W ramach programu do dofinansowania kwalifikuj ą si ę nast ępuj ące przedsi ęwzi ęcia: 1) Inwestycje LEME - przedsi ęwzi ęcia obejmuj ące realizacj ę działa ń inwestycyjnych w zakresie: a) poprawy efektywności energetycznej i/lub zastosowania odnawialnych źródeł energii, b) termomodernizacji budynku/ów i/lub zastosowania odnawialnych źródeł energii, realizowane poprzez zakup materiałów/urz ądze ń/technologii zamieszczonych na Li ście LEME . Dotyczy przedsi ęwzi ęć , których finansowanie w formie kredytu z dotacj ą nie przekracza 250 000 euro; 2) Inwestycje Wspomagane - przedsi ęwzi ęcia obejmuj ące realizacj ę działa ń inwestycyjnych, które nie kwalifikuj ą si ę jako Inwestycje LEME, w zakresie: a) poprawy efektywno ści energetycznej i/lub odnawialnych źródeł energii w wyniku których zostanie osi ągni ęte min. 20% oszcz ędno ści energii, b) termomodernizacji budynku/ów i/lub odnawialnych źródeł energii w wyniku których zostanie osi ągni ęte minimum 30% oszcz ędno ści energii. Dotyczy przedsi ęwzi ęć , których finansowanie w formie kredytu z dotacj ą nie przekroczy 1 000 000 euro.

134

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

Beneficjentami programu s ą prywatne podmioty prawne (przedsi ębiorstwa) utworzone na mocy polskiego prawa i działaj ące w Polsce. Beneficjent musi spełnia ć definicj ę mikroprzedsi ębiorstw oraz małych i średnich przedsi ębiorstw zawart ą w zaleceniu Komisji z dnia 6 maja 2003 r. dotycz ącym definicji mikroprzedsi ębiorstw oraz małych i średnich przedsi ębiorstw (Dz. Urz. WE L 124 z 20.5.2003, s. 36). Koszty kwalifikowane Wydatkowanie środków w programie mo że trwa ć do 31.12.2016 roku. 1. Kredyt, lub cz ęść kredytu z dotacj ą, na cz ęś ciow ą spłat ę kapitału mo że by ć wył ącznie wykorzystany na sfinansowanie kosztów kwalifikowanych niezb ędnych do realizacji przedsi ęwzi ęcia. 2. Do kosztów kwalifikowanych zalicza si ę wszystkie koszty ponoszone przez beneficjenta zwi ązane z przygotowaniem, realizacj ą, wdro żeniem i weryfikacj ą przedsi ęwzi ęcia. 3. Je żeli beneficjentowi przysługuje prawo do obni żenia kwoty podatku nale żnego o kwot ę podatku naliczonego lub ubiegania si ę o zwrot VAT, podatek ten nie jest kosztem kwalifikowanym. 4. Wysoko ść kosztów kwalifikowanych, które mog ą by ć sfinansowane z dotacji NFO ŚiGW, pomniejsza si ę o warto ść przyznanych beneficjentowi w umowie z wykonawc ą przedsi ęwzi ęcia upustów, rabatów, zwrotów, bonifikat lub innych podobnych form pomniejszania nale żno ści, tak że przyrzeczonych beneficjentowi po wykonaniu przedsi ęwzi ęcia.

3) BOCIAN - Rozproszone, odnawialne źródła energii

Program BOCIAN ma na celu zapobieganie i redukcj ę emisji CO 2 poprzez zwi ększenie produkcji energii z instalacji OZE. Stopie ń realizacji celu programu mierzony jest za pomoc ą wska źników osi ągni ęcia celu pn. − Produkcja energii elektrycznej co najmniej 430 000 MWh/rok − Produkcja energii cieplnej co najmniej

990 000 GJ/rok, − Ograniczenie lub unikni ęcie emisji dwutlenku w ęgla CO 2 co najmniej 400 tys. Mg/rok. Bud żet na realizacj ę celu programu wynosi do 570 000 tys. zł., Form ą dofinansowania jest po życzka do 85 % kosztów kwalifikowanych.

135

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

Po życzk ę mo żna uzyska ć na budow ę, rozbudow ę lub przebudow ę instalacji odnawialnych źródeł energii o mocach mieszcz ących si ę w nast ępuj ących przedziałach:

Tabela 30 Rodzaje przedsi ęwzi ęć w ramach programu BOCIAN

W ramach programu mog ą by ć realizowane instalacje hybrydowe, przy czym moc ka żdego rodzaju przedsi ęwzi ęcia musi spełni ć okre ślone warunki. Beneficjentami programu s ą przedsi ębiorcy w rozumieniu art. 4 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalno ści gospodarczej, podejmuj ący realizacj ę przedsi ęwzi ęć z zakresu odnawialnych źródeł energii na terenie Rzeczypospolitej Polskiej. Koszty kwalifikowane 1. Okres kwalifikowalno ści kosztów od 01.01.2015 r. do 31.12.2023 r., w którym to poniesione koszty mog ą by ć uznane za kwalifikowane. 2. Do dofinansowania kwalifikuj ą si ę tak że koszty przygotowania niezb ędnej dokumentacji poniesione przed 01.01.2015 r. 3. Koszty kwalifikowane - zgodnie z „Wytycznymi w zakresie kosztów kwalifikowanych”, z zastrze żeniem, że: 1) nie kwalifikuje si ę kosztów zwi ązanych z nabyciem nieruchomo ści niezabudowanej, nieruchomo ści zabudowanej, zakupu gruntu ani jakichkolwiek innych kosztów zwi ązanych z posiadaniem tytułu prawnego

136

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG do nieruchomo ści. 2) nie kwalifikuje si ę kosztów zarz ądzania przedsi ęwzi ęciem, z zastrze żeniem że kwalifikuje si ę koszty nadzoru inwestorskiego. 4. Maksymalny jednostkowy koszt inwestycyjny brutto kwalifikowany do dofinansowania ze środków NFO ŚiGW został podany w szczegółowych wytycznych.

4) PROSUMENT – linia dofinansowania z przeznaczeniem na zakup i monta ż mikroinstalacji odnawialnych źródeł energii.

Program PROSUMENT ma na celu ograniczenie lub unikni ęcie emisji CO 2 poprzez wzrost produkcji energii z odnawialnych źródeł, poprzez zakup i monta ż małych instalacji lub mikroinstalacji odnawialnych źródeł energii, do produkcji energii elektrycznej lub ciepła. Beneficjenci: Program skierowany jest do osób fizycznych, spółdzielni mieszkaniowych, wspólnot mieszkaniowych, a tak że jednostek samorz ądu terytorialnego, jednostki samorz ądu terytorialnego lub ich zwi ązki lub ich stowarzyszenia.

Bud żet : Środki na realizacj ę celu programu w wysoko ści do 714 700 tys. zł., w tym: dla bezzwrotnych form dofinansowania – do 251 400 tys. zł., natomiast dla zwrotnych form dofinansowania – do 463 300 tys. zł. Program realizowany b ędzie w latach 2015 – 2022.

Finansowane są przedsi ęwzi ęcia polegaj ące na zakupie i monta żu małych instalacji lub mikroinstalacji nast ępuj ących odnawialnych źródeł do produkcji energii elektrycznej lub ciepła: źródła ciepła opalane biomas ą - o zainstalowanej mocy cieplnej do 300 kWt, pompy ciepła - o zainstalowanej mocy cieplnej do 300 kWt, kolektory słoneczne - o zainstalowanej mocy cieplnej do 300 kWt, systemy fotowoltaiczne - o zainstalowanej mocy elektrycznej do 40 kWp, małe elektrownie wiatrowe - o zainstalowanej mocy elektrycznej do 40 kWe, mikrokogeneracja - o zainstalowanej mocy elektrycznej do 40 kWe. Podstawowe zasady udzielania dofinansowania:

137

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

Dofinansowanie w formie po życzki wraz z dotacj ą ł ącznie do 100% kosztów kwalifikowanych instalacji wchodz ących w skład przedsi ęwzi ęcia, w tym w formie dotacji: - do 15% dofinansowania dla instalacji do produkcji ciepła, a w okresie lat 2015 – 2016 do 20% dofinansowania, -do 30% dofinansowania dla instalacji do produkcji energii elektrycznej, a w okresie lat 2015 – 2016 do 40% dofinansowania.

5) SOWA – Energooszcz ędne o świetlenie uliczne

Celem programu jest ograniczanie emisji dwutlenku węgla poprzez wspieranie realizacji przedsi ęwzi ęć poprawiaj ących efektywno ść energetyczn ą systemów oświetlenia ulicznego. Beneficjenci . Podmiotami mogącymi pozyska ć finansowanie w ramach tego działania na planowane projekty z zakresu efektywności energetycznej s ą jednostki samorz ądu terytorialnego posiadaj ące tytuł do dysponowania infrastruktur ą oświetlenia ulicznego w zakresie realizowanego przedsi ęwzięcia. Dofinansowanie mo że by ć udzielone na realizacj ę przedsi ęwzi ęć polegaj ących na: 1) modernizacji o świetlenia ulicznego (m.in. wymiana: źródeł światła, opraw, zapłonników, kabli zasilaj ących, słupów, monta ż nowych punktów świetlnych w ramach modernizowanych ci ągów o świetleniowych je żeli jest to niezb ędne do spełnienia normy PN EN 13201), 2) monta żu urz ądze ń do inteligentnego sterowania o świetleniem, 3) monta żu sterowalnych układów redukcji mocy oraz stabilizacji napi ęcia zasilaj ącego. Finansowanie dost ępne w ramach niniejszego programu mo że przyj ąć form ę: 1) dofinansowanie w formie dotacji: do 45 % kosztów kwalifikowanych przedsi ęwzi ęcia, 2) dofinansowanie w formie po życzki: do 55% kosztów kwalifikowanych przedsi ęwzi ęcia. Maksymalna warto ść dotacji to 15 mln PLN. Maksymalna warto ść po życzki to 18,3 mln PLN.

138

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

Warunkami uzyskania dofinansowania jest:

1) minimalne ograniczenie emisji CO 2 o 40% w wyniku realizacji przedsi ęwzi ęcia;

2) minimalne ograniczenie emisji CO 2 o 250 Mg/rok w wyniku realizacji przedsi ęwzi ęcia.

6) RY Ś – Termomodernizacja budynków jednorodzinnych

Celem programu jest zmniejszenie emisji CO 2 oraz pyłów w wyniku poprawy efektywno ści wykorzystania energii w istniej ących jednorodzinnych budynkach mieszkalnych. Beneficjentem programu s ą wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Beneficjentem ko ńcowym programu s ą: 1) osoby fizyczne, 2) jednostki samorz ądu terytorialnego, 3) organizacje pozarz ądowe, w tym fundacje i stowarzyszenia, a tak że ko ścioły i inne zwi ązki wyznaniowe wpisane do rejestru ko ściołów i innych zwi ązków wyznaniowych oraz ko ścielne osoby prawne, posiadaj ące prawo własno ści (w tym: współwłasno ść , spółdzielcze własno ściowe prawo) do jednorodzinnego budynku mieszkalnego dopuszczonego do u żytkowania. W przypadku gdy jednorodzinny budynek mieszkalny jest we współwłasno ści kilku osób lub podmiotów, dofinansowanie przysługuje tylko jednemu współwła ścicielowi, pod warunkiem wyra żenia zgody przez pozostałych współwła ścicieli tego budynku. Przez jednorodzinny budynek mieszkalny nale ży rozumie ć budynek wolno stoj ący albo budynek w zabudowie bli źniaczej, szeregowej lub grupowej, stanowi ący konstrukcyjnie samodzieln ą cało ść , przeznaczony i wykorzystywany na cele mieszkaniowe co najmniej w połowie powierzchni całkowitej. W przypadku gdy prawo do własno ści przysługuje wi ęcej ni ż jednemu podmiotowi, kredyt wraz z dotacj ą przysługuje tylko jednemu współwła ścicielowi, pod warunkiem wyra żenia zgody przez pozostałych współwła ścicieli tego budynku. Warunki udzielania dofinansowania przez WFO ŚiGW beneficjentom ko ńcowym:

139

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

a) oprocentowanie stałe po życzki wynosi nie wi ęcej ni ż 4% rocznie w pierwszym roku finansowania i nie wi ęcej ni ż 2,5% rocznie w ka żdym kolejnym rozpocz ętym okresie rocznym finansowania; b) okres finansowania: po życzka mo że by ć udzielona na okres nie dłu ższy ni ż 15 lat; okres finansowania jest liczony od daty pierwszej planowanej wypłaty transzy po życzki, do daty planowanej spłaty ostatniej raty kapitałowej; c) okres karencji: przy udzielaniu po życzki mo że by ć stosowana karencja w spłacie rat kapitałowych liczona od daty wypłaty ostatniej transzy po życzki, do daty spłaty pierwszej raty kapitałowej, lecz nie dłu ższa ni ż 6 miesi ęcy od daty zako ńczenia realizacji przedsi ęwzi ęcia; d) po życzka nie podlega umorzeniu; e) maksymalny okres realizacji przedsi ęwzi ęcia wynosi 36 miesi ęcy od daty zawarcia umowy po życzki wraz z dotacj ą; f) dofinansowaniu nie podlegaj ą przedsi ęwzi ęcia zako ńczone przed dniem zło żenia wniosku o po życzk ę wraz z dotacj ą; g) beneficjent ko ńcowy zobowi ązany jest do ponoszenia nale żno ści publicznoprawnych zwi ązanych z dofinansowaniem przedsi ęwzi ęcia, w szczególno ści uiszczania nale żnego podatku dochodowego. W ramach programu mo żna otrzyma ć dofinansowanie w formie:

140

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

Tabela 31 Intensywno ść dofinansowanie programu RY Ś

Źródło: NFO ŚiGW informacje o programie „Ry ś”

141

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

Rodzaje przedsi ęwzi ęć w ramach programu: • Grupa I. Prace termomodernizacyjne • Grupa II. Instalacje wewn ętrzne • Grupa III. Wymiana źródła ciepła, zastosowanie odnawialnych źródeł energii cieplnej.

Program realizowany b ędzie w latach 2015 - 2023, przy czym: 1. zobowi ązania (rozumiane jako podpisywanie umów) podejmowane b ędą do 2020 r., 2. środki wydatkowane b ędą do 2023 r.

7) Programy mi ędzydziedzinowe

Program Wspieranie działalno ści monitoringu środowiska. Monitoring środowiska , którego celem jest wspomaganie systemu zarz ądzania jako ści ą środowiska oraz wspomaganie osłony hydrologicznej i meteorologicznej społecze ństwa i gospodarki ze szczególnym uwzgl ędnieniem wywi ązywania si ę Polski ze zobowi ąza ń mi ędzynarodowych. Bud żet na realizacj ę celu programu wynosi do 360 000,00 tys. zł, w tym: 1) dla bezzwrotnych form dofinansowania – do 354 000,00 tys. zł, 2) dla zwrotnych form dofinansowania – do 6 000,00 tys. zł. Formy dofinansowania: 1) dofinansowanie w formie dotacji do 100% kosztów kwalifikowanych, 2) dofinansowanie w formie po życzki do 100% kosztów kwalifikowanych. Rodzaje przedsi ęwzi ęć : 1) badania realizuj ące i wspieraj ące pa ństwowy monitoring środowiska, oraz przedsi ęwzi ęcia słu żą ce pozyskaniu danych i informacji o środowisku, w szczególno ści wykonanie raportów prezentuj ących wykonywane badania oraz prace badawczo - pomiarowe i metodyczne dotycz ące zada ń okre ślonych w programie Pa ństwowego Monitoringu Środowiska; 2) zadania inwestycyjne zwi ązane z rozbudow ą zaplecza technicznego oraz zakupy wyposa żenia laboratoriów wykonuj ących badania słu żą ce pozyskaniu danych i informacji o środowisku. Beneficjentami programu mog ą by ć: podmioty nale żą ce do sektora finansów publicznych, w tym jednostki samorz ądu terytorialnego i ich zwi ązki,

142

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG jednostki naukowe w rozumieniu ustawy z dnia 30 kwietnia 2010 r. o zasadach finansowania nauki, uczelnie niepubliczne, spółki prawa handlowego, osoby fizyczne prowadz ące działalno ść gospodarcz ą, przedsi ębiorstwa pa ństwowe, fundacje(dla tych podmiotów udzielane b ędą wył ącznie po życzki). Program realizowany b ędzie w latach 2015 – 2023.

Edukacja ekologiczna Celem programu jest podnoszenie poziomu świadomo ści ekologicznej i kształtowanie postaw ekologicznych społecze ństwa poprzez promowanie zasad zrównowa żonego rozwoju. Zadaniami priorytetowymi jest upowszechnianie wiedzy z zakresu ochrony środowiska i zrównowa żonego rozwoju, kształtowanie zachowa ń pro środowiskowych ogółu społecze ństwa, w tym dzieci i młodzie ży oraz aktywizacja społeczna – budowanie społecze ństwa obywatelskiego w obszarze ochrony środowiska i zrównowa żonego rozwoju. Bud żet na realizacj ę celu programu wynosi do 198 282 tys. zł, w tym: 1) dla bezzwrotnych form dofinansowania – do 188 282 tys. zł, 2) dla zwrotnych form dofinansowania – do 10 000 tys. zł. Formy dofinansowania: 1) dofinansowanie w formie dotacji: a) do 100% kosztów kwalifikowanych dla parków narodowych; b) do 90% kosztów kwalifikowanych dla podmiotów posiadaj ących status organizacji pozarz ądowej, zgodnie z art. 3 ust. 2 ustawy o działalno ści po żytku publicznego i o wolontariacie oraz jednostek sektora finansów publicznych innych ni ż pjb i parki narodowe; c) do 70% kosztów kwalifikowanych dla pozostałych podmiotów; 2) dofinansowanie w formie po życzki – uzupełnienie wkładu własnego z zastrze żeniem, że kwota po życzki nie mo że stanowi ć wi ęcej ni ż 100% kosztów kwalifikowanych pomniejszonych o wnioskowan ą kwot ę dotacji. Otrzymanie dofinansowania w formie po życzki jest uwarunkowane otrzymaniem dofinansowania w formie dotacji, na to samo przedsi ęwzi ęcie; 3) dofinansowanie w formie przekazania środków dla pa ństwowych jednostek bud żetowych – do 100% kosztów kwalifikowanych.

143

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

Rodzaje przedsi ęwzi ęć : Przedsi ęwzi ęcia edukacyjne, przyczyniaj ące si ę do realizacji zasad zrównowa żonego rozwoju, wsparcia w zakresie realizacji polityki ochrony środowiska oraz rozwoju społecze ństwa obywatelskiego, polegaj ące na realizacji nast ępuj ących rodzajów przedsi ęwzi ęć : - Kształtowanie postaw społecze ństwa z wykorzystaniem mediów tradycyjnych i Internetu, - Aktywizacja społecze ństwa dla zrównowa żonego rozwoju, - Kształcenie i wymiana najnowszej wiedzy oraz wsparcie systemu edukacji w obszarze ochrony środowiska i zrównowa żonego rozwoju, - Budowa, rozbudowa, adaptacja, remont, wyposa żenie i doposa żenie obiektów infrastruktury słu żą cej edukacji ekologicznej.

Beneficjentami programu s ą zarejestrowane na terenie Rzeczypospolitej Polskiej osoby prawne lub jednostki organizacyjne, którym prawo polskie przyznaje osobowo ść prawn ą, jednostki organizacyjne nieposiadaj ące osobowo ści prawnej, którym ustawa przyznaje zdolno ść prawn ą, osoby fizyczne prowadz ące działalno ść gospodarcz ą, pa ństwowe lub samorz ądowe jednostki organizacyjne nieposiadaj ące osobowo ści prawnej. Program realizowany b ędzie w latach 2015 – 2023 .

Środki WFO ŚiGW w Kielcach Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Kielcach corocznie publikuje list ę przedsi ęwzi ęć priorytetowych do dofinansowania w ramach środków funduszu. Na rok 2016 wymienione zostały nast ępuj ące przedsi ęwzi ęcia:

A. Priorytet główny Wspieranie przedsi ęwzi ęć zawartych w priorytetach dziedzinowych, które obj ęte zostały dofinansowaniem środków unijnych B. Priorytety dziedzinowe I Ochrona i zrównowa żone gospodarowanie zasobami wodnymi II. Racjonalne gospodarowanie odpadami i ochrona powierzchni ziemi III Ochrona atmosfery oraz ochrona przed hałasem IV Ochrona ró żnorodno ści biologicznej i funkcji ekosystemów

144

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

V Inne działania ochrony środowiska

W ramach pozyskania środków na realizacj ę zada ń z PGN istotny jest priorytet dziedzinowy III z podziałaniem III.1 polepszenie jako ści powietrza: 1. Opracowanie Programów ochrony powietrza dla stref, w których zachodzi taka konieczno ść , wraz z prognoz ą oddziaływania na środowisko oraz realizacja zada ń uj ętych w tych programach. 2. Opracowanie planów gospodarki niskoemisyjnej/ planów działa ń na rzecz zrównowa żonej energii oraz realizacja zada ń uj ętych w tych programach 3. Inne przedsi ęwzi ęcia dotycz ące ograniczania emisji zanieczyszcze ń do powietrza, w tym w ramach dedykowanych programów. oraz priorytet dziedzinowy V z podziałaniem V.1 Edukacja ekologiczna: 1. Propagowanie i wymiana wiedzy w obszarze ró żnorodno ści biologicznej, ochrony środowiska i efektywnego wykorzystania jego zasobów oraz zrównowa żonego rozwoju, ze szczególnym uwzgl ędnieniem ochrony powietrza i klimatu, 2. Aktywizacja społecze ństwa dla zrównowa żonego rozwoju, kształtowanie postaw proekologicznych i upowszechnianie idei zrównowa żonego rozwoju. 3. Rozwój infrastruktury słu żą cej edukacji ekologicznej. 4. Praktyczna edukacja ekologiczna w ramach ogłaszanych przez Fundusz konkursów. Formy dofinansowania: oprocentowane po życzki, w tym po życzki przeznaczone na zachowanie płynno ści finansowej przedsi ęwzi ęć współfinansowanych ze środków Unii Europejskiej, dotacji, w tym: dopłat do oprocentowania kredytów bankowych oraz dokonywanie cz ęś ciowych spłat kapitału kredytów bankowych.

Dofinansowanie udzielane w formie po życzki nie mo że przekroczy ć 95 % kosztów kwalifikowanych zadania. Oprocentowanie po życzek udzielanych gminom stosowane jest zgodnie z przedziałami dochodów własnych gminy na jednego mieszka ńca i si ęga do 3% w stosunku rocznym. Oprocentowanie po życzek udzielanych na zakup i monta ż małych instalacji lub mikroinstalacji odnawialnych

145

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

źródeł energii oraz na budow ę przył ączy kanalizacyjnych, wynosi 1 % w stosunku rocznym. Oprocentowanie po życzek udzielanych wojewódzkim samorz ądowym jednostkom ochrony zdrowia, powiatom i innym powiatowym osobom prawnym, oraz zwi ązkom gmin, realizuj ącym zadanie o charakterze mi ędzygminnym, wynosi 2 % w stosunku rocznym. Oprocentowanie po życzek udzielanych komunalnym spółkom handlowym wynosi 3 % w stosunku rocznym. Oprocentowanie w wysoko ści 4 % w stosunku rocznym, stosowane jest przy udzielaniu pożyczek na zadania realizowane przez pozostałych wnioskodawców.

W przypadku po życzek na zadania realizowane z udziałem środków zagranicznych nie podlegaj ących zwrotowi Dofinansowanie w formie po życzek udzielane ł ącznie ze środków Narodowego i Wojewódzkiego Funduszu nie mo że przekroczy ć 95 % ró żnicy pomi ędzy planowanymi kosztami kwalifikowanymi zadania zgodnie z list ą przedsi ęwzi ęć priorytetowych Wojewódzkiego Funduszu, wła ściwymi dla danego źródła finansowania, a warto ści ą uzyskanego dofinansowania ze środków zagranicznych. Oprocentowanie po życzki wynosi 3 % w stosunku rocznym.

W przypadku dotacji Wojewódzki Fundusz mo że udziela ć dotacji jednostkom administracji samorz ądowej województwa oraz instytucjom kultury, dla których organizatorem jest Województwo Świ ętokrzyskie, gminom: na opracowanie planów gospodarki niskoemisyjnej, a tak że w ramach nagród w konkursach zwi ązanych z ochron ą środowiska, ogłaszanych przez Samorz ąd Województwa Świ ętokrzyskiego. Wojewódzki Fundusz mo że udziela ć dotacji na okre ślone zadanie w wysoko ści do 90 % kosztów kwalifikowanych.

Wojewódzki Fundusz udziela pomocy finansowej w postaci dopłat do oprocentowania kredytów udzielonych przez banki jednostkom samorz ądu terytorialnego oraz komunalnym spółkom handlowym. Dopłata do oprocentowania kredytów udzielanych przez banki z własnych środków wynosi 3 % w stosunku rocznym. Przedsi ęwzi ęcia: Priorytetowymi przedsi ęwzi ęciami s ą te z zakresu polepszenia jako ści powietrza, tj.: opracowanie Programów ochrony powietrza dla stref, dla których zachodzi taka konieczno ść , wraz z prognoz ą oddziaływania na środowisko oraz realizacja zada ń uj ętych w tych programach, opracowanie planów

146

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG gospodarki niskoemisyjnej / planów działa ń na rzecz zrównowa żonej energii oraz realizacja zada ń uj ętych w tych programach oraz inne przedsi ęwzi ęcia dotycz ące ograniczenia emisji zanieczyszcze ń do powietrza, w tym w ramach dedykowanych programów, usuwanie (demonta ż, transport) i unieszkodliwianie odpadów niebezpiecznych w postaci materiałów zawieraj ących azbest. W zakresie edukacji ekologicznej dofinansowywane jest propagowanie i wymiana wiedzy w obszarze ró żnorodno ści biologicznej, ochrony środowiska i efektywnego wykorzystania jego zasobów oraz zrównowa żonego rozwoju, ze szczególnym uwzgl ędnieniem ochrony powietrza i klimatu, aktywizacja społecze ństwa dla zrównowa żonego rozwoju, kształtowanie postaw proekologicznych i upowszechnianie idei zrównowa żonego rozwoju, rozwój infrastruktury słu żą cej edukacji ekologicznej. Ponadto finansowane są przedsi ęwzi ęcia proekologiczne słu żą ce ograniczeniu emisji zanieczyszcze ń, zu życia wody, redukcji wytwarzanych odpadów, zmniejszenia zapotrzebowania na energi ę elektryczn ą, ciepln ą w procesie produkcyjnym.

Beneficjenci: Gminy, zwi ązki gmin, powiaty, inne powiatowe osoby prawne, wojewódzkie samorz ądowe jednostki ochrony zdrowia, komunalne spółki handlowe, administracje samorz ądowe województwa, instytucje kultury.

Koszty kwalifikowane: III. OCHRONA ATMOSFERY ORAZ OCHRONA PRZED HAŁASEM 1) dokumentacja niezb ędna do realizacji zadania (dotyczy po życzek); 2) nadzór inwestorski, archeologiczny, autorski (dotyczy po życzek); 3) roboty budowlano-monta żowe, w tym obiekty i infrastruktura zwi ązana z inwestycj ą, m.in. wykonanie robót budowlanych w kotłowni wraz z wymian ą / monta żem nowych urz ądze ń niezb ędnych do jej działania, zbiorniki na paliwo, roboty budowlano - monta żowe zwi ązane z budow ą lub modernizacj ą instalacji wykorzystuj ących OZE wraz z ogrodzeniem terenu, roboty budowlano monta żowe wynikaj ące z audytu energetycznego; 4) zakup i monta ż nowych maszyn i urz ądze ń; 5) rozruch technologiczny; 6) roboty demonta żowe zwi ązane z inwestycj ą;

147

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

7) przy ustalaniu wysoko ści kosztów kwalifikowanych zada ń dofinansowywanych w formie bezzwrotnej, nale ży uwzgl ędni ć maksymaln ą wysoko ść kosztów okre ślonych poni żej: a) dla przedsi ęwzi ęć termomodernizacyjnych nie wi ęcej ni ż: −ocieplanie ścian zewn ętrznych budynków -140 zł/m2, −ocieplanie stropodachu 140 zł/m2, −wymiana okien/drzwi500 zł/m2, −instalacja wewn ętrzna c.o. –nie wi ęcej ni ż 10 % pozostałych kosztów termomodernizacji, b) w odniesieniu do przebudowy lub wykonania nowych kotłowni –650zł/kW mocy nowo instalowanych kotłów, c) dla przedsi ęwzi ęć wykorzystuj ących niekonwencjonalne, odnawialne źródła energii: −zakup i monta ż nowej instalacji kolektorów słonecznych o łącznej powierzchni absorbera niemniejszej ni ż 20m2–2 500zł/m2 powierzchni absorbera, −zakup i monta ż nowych urz ądze ń elektrowni wiatrowych –5000zł/kW, −zakup i monta ż nowej instalacji paneli fotowoltaicznych –8000zł/kW, −zakup i monta ż nowych pomp ciepła –5000 zł/kW, −budowy biogazowni rolniczych –5000zł/kW, d)dla opracowania planów gospodarki niskoemisyjnej –100000zł/program. 8) inne koszty specyficzne dla danego typu zadania, uzgodnione z Funduszem.

V. INNE DZIAŁANIA OCHRONY ŚRODOWISKA –EDUKACJA EKOLOGICZNA 1) warsztaty, szkolenia, konferencje, seminaria organizowane przez Wojewod ę Świ ętokrzyskiego, Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Kielcach i Samorz ąd Województwa Świ ętokrzyskiego: a) druk materiałów szkoleniowych, konferencyjnych, warsztatowych, na seminaria, b) honoraria dla osób prowadz ących/ wygłaszaj ących referaty, c) koszty tłumaczenia, d) wynajem sal z uwzgl ędnieniem maksymalnego poziomu kosztu:

148

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

−do 1000 zł (w przypadku zada ń jednodniowych), −do 2 000 zł (w przypadku zada ń dwu lub kilkudniowych), e) koszty transportu uczestników w trakcie prowadzenia warsztatów, szkole ń, konferencji, seminariów, f) pocz ęstunek: do 300,00 zł na warsztat/ szkolenie/ konferencj ę/ seminarium; 2) konkursy, w tym konkursy prowadzone w ramach programów/projektów edukacyjnych: a) nagrody i upominki indywidualne typu: wydawnictwa, artykuły szkolne, sprz ęt sportowo-turystyczny, fotograficzny, sadzonki ro ślin, drobny sprz ęt elektroniczny, gry dydaktyczne, dyplomy itp. b) nagrody i upominki zespołowe: −dla placówek o światowych: • sprz ęt oraz pomoce dydaktyczne słu żą ce prowadzeniu edukacji ekologicznej, • krajowe wycieczki edukacyjno – przyrodniczo – krajoznawcze, w tym kilkudniowe wycieczki (zielone szkoły): ° koszty transportu, ° koszty wst ępu do obiektów przyrodniczych ° usługi przewodników. − nagrody i upominki dla innych jednostek uczestniczących w konkursie, • uzgodnione z Funduszem, c) pocz ęstunek w ramach konkursu: do 300,00 zł na konkurs, d) we wszystkich przypadkach zakupu nagród indywidualnych i zespołowych dopuszcza si ę inne typy nagród, uzgodnione z Funduszem; 3) warsztaty ekologiczne prowadzone w sali i w terenie, w tym warsztaty prowadzone w ramach programów/projektów edukacyjnych: a) koszty materiałów niezb ędnych do przeprowadzenia warsztatów, w tym zakup sprz ętu i pomocy dydaktycznych w przypadku jednostek posiadaj ących sale dydaktyczne,

149

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

b) wynajem sal z uwzgl ędnieniem maksymalnego poziomu kosztu: −do 1000 zł (w przypadku zada ń jednodniowych), −do 2 000 zł (w przypadku zada ń dwu lub kilkudniowych), c) koszty transportu uczestników, d) pocz ęstunek w ramach warsztatów: do 300,00 zł na warsztat; 4) krajowe wycieczki edukacyjno –przyrodniczo –krajoznawcze, w tym kilkudniowe wycieczki (zielone szkoły),organizowane w ramach programów/ projektów edukacyjnych: a) koszty transportu, b) koszty wst ępu do obiektów przyrodniczych, c) usługi przewodników; 5) programy/ projekty edukacyjne i kampanie edukacyjno –informacyjne z wykorzystaniem środków masowego przekazu –radia i telewizji /realizowane przez środki masowego przekazu –radio i telewizj ę: a) koszty produkcji programów, filmów i spotów, b) koszty emisji programów, filmów i spotów; 6) materiały drukowane i multimedialne, tym realizowane w ramach programów/projektów edukacyjnych: a) wydanie publikacji/wydawnictw (min. 10 stron) (przygotowanie techniczne, graficzne i wydruk) z zastrze żeniem punktu V.2.5-tylko w przypadku publikacji rozdawanych bezpłatnie, w tym realizowane w ramach programów edukacyjnych i innych projektów edukacyjnych, b) zakup wydawnictw ksi ąż kowych, multimedialnych oraz prenumerata czasopism w ramach rozbudowy własnych zbiorów bibliotecznych, c) tłoczenie/ powielanie kopii filmów na no śnikach elektronicznych – tylko w przypadku materiałów rozdawanych bezpłatnie; 7) bazy edukacji ekologicznej/infrastruktura słu żą ca edukacji ekologicznej a) doposa żenie sal (z wył ączeniem sal w przedszkolach i szkołach)/o środków/ centrów z terenu województwa świ ętokrzyskiego, prowadz ących edukacj ę ekologiczn ą w sprz ęt i pomoce dydaktyczne słu żą ce prowadzeniu edukacji ekologicznej;

150

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

8) infrastruktura słu żą ca edukacji ekologicznej, w tym przy ście żkach edukacyjnych /dydaktycznych/przyrodniczych typu: tablice, mapy, stojaki na rowery i inne; 9) koszty kwalifikowane okre ślone w regulaminach konkursów, ogłaszanych przez Fundusz; 10) inne koszty specyficzne dla zadania, uzgodnione z Funduszem

Program dla osób fizycznych „Ograniczenie emisji zanieczyszcze ń do powietrza poprzez modernizacj ę indywidualnych kotłowni, zakup i monta ż odnawialnych źródeł energii, termomodernizacj ę budynków”

Cel programu: − zmniejszenie nara żenia ludno ści na oddziaływanie, pyłów PM2,5, PM10 oraz innych zanieczyszcze ń powstaj ących w wyniku niskiej emisji zagra żaj ących zdrowiu i życiu ludzi oraz negatywnie wpływaj ących na stan środowiska, − zmniejszenie emisji dwutlenku w ęgla oraz innych gazów cieplarnianych, − wzrost udziału OZE w finalnym zu życiu energii, − propagowanie odnawialnych źródeł energii; − upowszechnianie nowoczesnych technologii słu żą cych ograniczeniu niskiej emisji oraz idei efektywnego wykorzystania energii. Dofinansowaniem obj ęte s ą nast ępuj ące działania w budynkach mieszkalnych jednorodzinnych: I. wymiana pieców/kotłów na nowoczesne o wy ższej sprawno ści, przy czym instalacja kotłów na paliwa stałe(w ęgiel, biomasa) co najmniej klasy 4 i wy ższej mo żliwe jest na terenach, gdzie nie wyst ępuj ą przekroczenia norm jako ści powietrza i gdzie nie ma dost ępu do sieci ciepłowniczej i gazowej, II. podł ączenia do sieci ciepłowniczej lub gazowej wraz z likwidacj ą kotła/pieca, III. termomodernizacja: ocieplenie ścian budynków ocieplenie dachów, stropodachów, stropów nad ostatni ą kondygnacj ą, ocieplenie ścian piwnic, stropów piwnic, wymiana okien, drzwi zewn ętrznych, wymiana instalacji centralnego ogrzewania (c.o.) i ciepłej wody u żytkowej (c.w.u.), (mo żliwe jest dofinansowanie cz ęś ciowe termomodernizacji),wynikaj ąca z opracowania zawieraj ącego opis stanu

151

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG istniej ącego termomodernizowanego obiektu, mo żliwych do wykonania działa ń maj ących na celu dostosowanie obiektu do obowi ązuj ących lub przyszłych warunków technicznych, jakim powinny odpowiada ć budynki, wraz z wyliczeniem oszcz ędno ści energii, IV. zakup i monta ż nowych kolektorów słonecznych wykorzystywanych na zaspokojenie potrzeb własnych, V. zakup i monta ż nowych pomp ciepła,wykorzystywanych na zaspokojenie potrzeb własnych, VI. zakup i monta ż nowych instalacji fotowoltaicznych,wykorzystywanych na zaspokojenie potrzeb własnych, z zastrze żeniem mo żliwo ści sprzeda ży chwilowych nadwy żek energii elektrycznej do sieci, VII. zakup i monta ż nowych instalacji wykorzystuj ącej energi ę wiatru, wykorzystywanych na zaspokojenie potrzeb własnych, z zastrze żeniem mo żliwo ści sprzeda ży chwilowych nadwy żek energii elektrycznej do sieci. Beneficjenci Osoby fizyczne W przypadku osób prowadz ących działalno ść gospodarcz ą w miejscu realizowanego zadania (tzn. zgodnie z Rejestrem ewidencji działalno ści gospodarczej / KRS nie prowadz ące działalno ści gospodarczej w rozumieniu ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalno ści gospodarczej, j.t.. Dz. U. z 2013 r. poz. 672 w danym miejscu o okre ślonym adresie) Wojewódzki Fundusz b ędzie udzielał pomocy zgodnie z przepisami o pomocy publicznej. Forma dofinansowania Pomoc finansowa mo że zosta ć udzielona w formie preferencyjnej po życzki cz ęś ciowo umarzalnej Intensywno ść dofinansowania −dofinansowanie w formie po życzki do 95%kosztu kwalifikowanego. −minimalna kwota po życzki 3000,00 zł.

Bank BO Ś „Kredyt z Klimatem”: Program Modernizacji Kotłów Mo żna sfinansowa ć modernizacj ę lub wymian ę kotłów wodnych lub parowych.

152

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

Udzielany ze środków rz ądowego banku niemieckiego KfW Bankengruppe w ramach Mechanizmu Wspólnych Wdro żeń (Joint Implementation), polegaj ącego na uzyskaniu jednostek redukcji emisji CO 2 poprzez inwestycje przyjazne środowisku. Maksymalna kwota kredytu – 85% kosztów zadania (maksymalna kwota przyznanego kredytu to 1 000 000 EUR lub jej równowarto ść w PLN), minimalny okres kredytowania tylko 4 lata, maksymalny okres finansowania - 10 lat. Z tego typu mo żliwo ści mog ą skorzysta ć spółki komunalne. Warunkiem kwalifikacji przedsi ęwzi ęcia jest przedstawienie audytu energetycznego.

„Kredyt z Klimatem”: Program Efektywno ści Energetycznej w Budynkach Mo żna sfinansowa ć termomodernizacje budynków mieszkalnych lub obiektów usługowych i przemysłowych, instalacja kolektorów słonecznych, instalacja pomp ciepła, modernizacja systemów grzewczych. Udzielany ze środków rz ądowego banku niemieckiego KfW Bankengruppe w ramach Mechanizmu Wspólnych Wdro żeń (Joint Implementation), polegaj ącego na uzyskaniu jednostek redukcji emisji CO 2 poprzez inwestycje przyjazne środowisku. Maksymalna kwota kredytu – 85% kosztów zadania (maksymalna kwota przyznanego kredytu to 500 000 EUR lub jej równowarto ść w PLN), minimalny okres kredytowania tylko 4 lata, maksymalny okres finansowania - 10 lat Z tego typu mo żliwo ści mog ą skorzysta ć jednostki samorz ądu terytorialnego. Warunkiem kwalifikacji przedsi ęwzi ęcia jest przedstawienie audytu energetycznego.

Program rozwoju obszarów wiejskich na lata 2014 – 2020 Celem głównym jest poprawa konkurencyjno ści rolnictwa, zrównowa żone zarz ądzanie zasobami naturalnymi i działania w dziedzinie klimatu oraz zrównowa żony rozwój terytorialny obszarów wiejskich. Program dzieli si ę na dziedziny pomocy: Ułatwianie transferu wiedzy i innowacji w rolnictwie, le śnictwie i na obszarach wiejskich. Poprawa konkurencyjno ści wszystkich rodzajów gospodarki rolnej i zwi ększenie rentowno ści gospodarstw rolnych. Poprawa organizacji łańcucha żywno ściowego i promowanie zarz ądzania ryzykiem w rolnictwie.

153

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

Odtwarzanie, chronienie i wzmacnianie ekosystemów zale żnych od rolnictwa i le śnictwa. Wspieranie efektywnego gospodarowania zasobami i przechodzenia na gospodark ę niskoemisyjn ą i odporn ą na zmian ę klimatu w sektorach: rolnym, spo żywczym i le śnym. Zwi ększanie wł ączenia społecznego, ograniczanie ubóstwa i promowanie rozwoju gospodarczego na obszarach wiejskich.

Bud żet: Planuje si ę, że ł ączne środki publiczne przeznaczone na realizacj ę PROW 2014-2020 wynios ą 13 513 295 000 euro, w tym: 8 598 280 814 z bud żetu UE (EFRROW) i 4 915 014 186 euro wkładu krajowego.

Beneficjenci: Gmina, powiat lub ich zwi ązki, osoby fizyczne, jednostki naukowe i uczelnie, publiczne podmioty doradcze, Centrum Doradztwa Rolniczego, izby rolnicze, JST lub organy administracji rz ądowej prowadz ące szkoły rolnicze lub szkoły le śne, lub centra kształcenia ustawicznego, lub centra kształcenia praktycznego, inne podmioty prowadz ące działalno ść szkoleniow ą, prywatne podmioty doradcze, Pa ństwowe Gospodarstwo Le śne Lasy Pa ństwowe, rolnicy, grupy rolników, Spółka wodna, działaj ąca na podstawie przepisów ustawy Prawo wodne, członkami której w wi ększo ści s ą rolnicy, lub zwi ązki takich spółek, starostowie.

Regionalny Program Operacyjny Województwa Świ ętokrzyskiego na lata 2014-2020

W ramach Regionalnego Programu Operacyjnego dla województwa świ ętokrzyskiego zaplanowano wsparcie finansowe:

Oś priorytetowa 3. Efektywna i zielona energia • Działanie 3.1 Wytwarzanie i dystrybucja energii pochodz ącej ze źródeł odnawialnych Dofinansowanie: - w formie: po życzki, por ęczenia, dotacji. - podstawowy poziom dofinansowania dla projektu wynosi 85% kosztów kwalifikowanych.

154

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

Rodzaje przedsi ęwzi ęć : - wytwarzanie energii elektrycznej i cieplnej pochodz ącej ze wszystkich źródeł odnawialnych (energia wodna, wiatru, słoneczna, geotermalna, biogazu, biomasy) wraz z podł ączeniem do sieci dystrybucyjnej, - budowa instalacji do produkcji biokomponentów i biopaliw, - budowa lub modernizacja jednostek wytwarzania energii elektrycznej i ciepła w wysokiej kogeneracji z OZE, - budowa lub modernizacja jednostek wytwarzania energii elektrycznej, ciepła i chłodu w trigeneracji z OZE.

Beneficjenci: - jednostki samorz ądu terytorialnego lub podmioty działaj ące w imieniu JST, - przedsi ębiorstwa du że, średnie, małe, mikro prowadz ące działalno ść na terenie województwa świ ętokrzyskiego, w tym producenci rolno – spo żywczy, - uczelnie, zwi ązki i stowarzyszenia JST, podmioty lecznicze wykonuj ące na terenie województwa świ ętokrzyskiego działalno ść lecznicz ą finansowan ą ze środków publicznych, - pa ństwowe jednostki bud żetowe, - instytucje kultury.

• Działanie 3.2 Efektywno ść energetyczna i odnawialne źródła energii w przedsi ębiorstwach Dofinansowanie: - w formie: po życzki, por ęczenia, dotacji. - podstawowy poziom dofinansowania dla projektu wynosi 85% kosztów kwalifikowanych. Rodzaje przedsi ęwzi ęć : - modernizacja i rozbudowa linii produkcyjnych na bardziej efektywne energetycznie, - gł ęboka, kompleksowa modernizacja energetyczna budynków w przedsi ębiorstwach, - zastosowanie technologii efektywnych energetycznie w przedsi ębiorstwach, - zastosowanie energooszcz ędnych (energia elektryczna, ciepło, chłód, woda) technologii produkcji i u żytkowania energii, - wprowadzanie systemów zarz ądzania energi ą.

155

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

Wśród ww. projektów wsparcie uzyskaj ą równie ż przedsi ęwzi ęcia polegaj ące na wykorzystaniu surowców wtórnych w procesie produkcyjnym, w wyniku czego podniesiona zostanie efektywno ść energetyczna i kosztowa przemysłu i usług w regionie (zgodnie z postulatami zawartymi w Zało żeniach Narodowego Programu Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej, opracowanych przez Ministerstwo Gospodarki).

Beneficjenci: - przedsi ębiorstwa mikro, małe, średnie prowadz ące działalno ść na terenie województwa świ ętokrzyskiego

• Działanie inwestycyjne 3.3 Poprawa efektywno ści energetycznej z wykorzystaniem odnawialnych źródeł energii w sektorze publicznym i mieszkaniowym Dofinansowanie: - w formie: po życzki, por ęczenia, dotacji. - podstawowy poziom dofinansowania dla projektu wynosi 85% kosztów kwalifikowanych.

Rodzaje przedsi ęwzi ęć : - ocieplenie obiektu, - wymiana okien, drzwi zewn ętrznych oraz o świetlenia na energooszcz ędne, - przebudow ą systemów grzewczych (wraz z wymian ą i podł ączeniem do źródła ciepła lub podł ączeniem do sieci ciepłowniczej), systemów wentylacji i klimatyzacji oraz systemów wodno-kanalizacyjnych, - instalacja OZE w modernizowanych energetycznie budynkach, - instalacja systemów chłodz ących, w tym równie ż z OZE, - instalowanie urz ądze ń energooszcz ędnych najnowszej generacji - izolacja pokrycia dachowego, - instalacja systemów inteligentnego zarz ądzania energi ą, - przeprowadzenie audytu energetycznego jako elementu kompleksowego projektu .

Beneficjenci: - jednostki samorz ądu terytorialnego lub podmioty działaj ące w imieniu JST, - spółdzielnie i wspólnoty mieszkaniowe, zwi ązki i stowarzyszenia JST, TBS, - samorz ądowe jednostki organizacyjne posiadaj ące osobowo ść prawn ą,

156

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

- uczelnie, - inne podmioty prowadz ące działalno ść w sferze usług publicznych w ró żnych formach organizacyjnych, posiadaj ących osobowo ść prawn ą np. fundacje i stowarzyszenia, - policja, - podmioty lecznicze wykonuj ące na terenie województwa świ ętokrzyskiego działalno ść lecznicz ą finansowan ą ze środków publicznych, - samorz ądowe osoby prawne, -jednostki ochotniczej i Pa ństwowej Stra ży Po żarnej.

• Działanie 3.4 Strategia niskoemisyjna, wsparcie zrównowa żonej multimodalnej mobilno ści miejskiej

Dofinansowanie: Podstawowy poziom dofinansowania dla projektu wynosi 85% kosztów kwalifikowanych.

Rodzaje przedsi ęwzi ęć : Projekty, realizuj ące zało żenia planów niskoemisyjnych dla poszczególnych obszarów, w szczególno ści: .-modernizacja o świetlenia ulicznego (ulic placów, terenów publicznych)na energooszcz ędne, -budowa lub modernizacja sieci ciepłowniczej, - wymiana źródeł ciepła, - mikrokogeneracja, - działania informacyjno-promocyjne dotycz ące np. oszcz ędno ści energii, -kampanie promuj ące: budownictwo zeroemisyjne, inwestycje w zakresie budownictwa pasywnego.

Beneficjenci: -jednostki samorz ądu terytorialnego, - przedsi ębiorstwa du że, średnie, małe, mikro świadcz ące usługi publiczne na terenie województwa Świ ętokrzyskiego, -partnerzy społeczni i gospodarczy działaj ący na terenie województwa świ ętokrzyskiego,

157

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

-organizacje pozarz ądowe (NGO), -samorz ądowe osoby prawne, -instytucje otoczenia biznesu, -uczelnie, -pa ństwowe jednostki bud żetowe, -instytucje kultury.

Fundusz Termomodernizacji i Remontów (FTiR) Na mocy ustawy ustawa o wspieraniu termomodernizacji i remontów (Dz. U. Nr 223, poz. 1459 w Banku Gospodarstwa Krajowego (BGK) rozpocz ął działalno ść Fundusz Termomodernizacji i Remontów. Wnioski o premie kompensacyjne mog ą by ć składane bezpo średnio do Banku Gospodarstwa Krajowego, bez udziału banków współpracuj ących jako jednostek udzielaj ących kredytu na realizowane przez beneficjentów programu przedsi ęwzi ęcia. Cel główny: Podstawowym celem Funduszu jest pomoc finansowa dla inwestorów chc ących poprawi ć stan techniczny istniej ącego zasobu mieszkaniowego, w szczególno ści za ś cz ęś ci wspólnych budynków wielorodzinnych. Działania BGK przewiduj ą trzy rodzaje premii: Termomodernizacyjna Formy finansowania: w wysoko ści 20 % kwoty kredytu wykorzystanego na realizacj ę przedsi ęwzi ęcia termomodernizacyjnego, jednak nie wi ęcej, ni ż 16 % kosztów faktycznie poniesionych na realizacj ę przedsi ęwzi ęcia i dwukrotno ść przewidywanych rocznych kosztów oszcz ędno ści energii, ustalonych na podstawie audytu energetycznego. Beneficjenci: wła ściciele lub zarz ądcy: budynków mieszkalnych, budynków zbiorowego zamieszkania, budynków u żyteczno ści publicznej stanowi ących własno ść jednostek samorz ądu terytorialnego i wykorzystywanych przez nie do wykonywania zada ń publicznych, lokalnej sieci ciepłowniczej, lokalnego źródła ciepła. Premia nie przysługuje jednostkom bud żetowym i zakładom bud żetowym.

Przedsi ęwzi ęcia:

158

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

• zmniejszenie zu życia energii na potrzeby ogrzewania i podgrzewania wody użytkowej w budynkach mieszkalnych, zbiorowego zamieszkania oraz budynkach stanowi ących własno ść jednostek samorz ądu terytorialnego, które słu żą do wykonywania przez nie zada ń publicznych, • zmniejszenie kosztów pozyskania ciepła dostarczanego do w/w budynków - w wyniku wykonania przył ącza technicznego do scentralizowanego źródła ciepła w zwi ązku z likwidacj ą lokalnego źródła ciepła, • zmniejszenie strat energii pierwotnej w lokalnych sieciach ciepłowniczych oraz zasilaj ących je lokalnych źródłach ciepła, • całkowita lub cz ęś ciowa zamiana źródeł energii na źródła odnawialne lub zastosowanie wysokosprawnej kogeneracji - z obowi ązkiem uzyskania okre ślonych w ustawie oszcz ędno ści w zu życiu energii. Remontowa Formy finansowania: Premia remontowa stanowi 20% kwoty kredytu wykorzystanego na realizacj ę przedsi ęwzi ęcia remontowego, jednak nie wi ęcej ni ż 15% poniesionych kosztów przedsi ęwzi ęcia.

Przedsi ęwzi ęcia: remont budynków, wymiana okien lub remont balkonów (nawet je śli słu żą one do wył ącznego użytku wła ścicieli lokali), przebudowa budynków, w wyniku której nast ępuje ich ulepszenie, wyposa żenie budynków w instalacje i urz ądzenia wymagane dla oddawanych do u żytkowania budynków mieszkalnych, zgodnie z przepisami techniczno-budowlanymi.

Beneficjenci : osoby fizyczne, wspólnoty mieszkaniowe z wi ększo ściowym udziałem osób fizycznych, spółdzielnie mieszkaniowe, towarzystwa budownictwa społecznego.

Kompensacyjna Formy finansowania: Premia kompensacyjna przeznaczona jest na refinansowanie cało ści lub cz ęś ci kosztów przedsi ęwzi ęcia remontowego lub remontu budynku mieszkalnego jednorodzinnego poniesionych po podj ęciu decyzji o

159

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG przyznaniu premii kompensacyjnej przez Bank Gospodarstwa Krajowego. Bank Gospodarstwa Krajowego przyznaje premi ę kompensacyjn ą, w wysoko ści równej iloczynowi wska źnika kosztu przedsi ęwzi ęcia oraz kwoty wynosz ącej 2 % wska źnika przeliczeniowego za ka żdy 1 m 2 powierzchni u żytkowej lokalu kwaterunkowego za ka żdy rok, w którym obowi ązywały w stosunku do tego lokalu ograniczenia dotycz ące wysoko ści czynszu za najem, w okresie od 12 listopada 1994 r. do 25 kwietnia 2005 r., a w przypadku nabycia budynku albo cz ęś ci budynku po 12 listopada 1994 r. w sposób inny ni ż w drodze spadkobrania - od dnia nabycia do dnia 25 kwietnia 2005 r.

Przedsi ęwzi ęcia: przedsi ęwzi ęcie remontowe, remont budynku mieszkalnego jednorodzinnego.

Beneficjenci: inwestor osoba fizyczna, łącznie wszyscy współwła ściciele b ędący osobami fizycznymi

Mechanizm ESCO Firmy typu ESCO realizuj ą kompleksowe usługi w zakresie gospodarowania energi ą (usługi zwi ązane ze zmniejszeniem zu życia i zapotrzebowania na energi ę dla swoich klientów - użytkowników energii) w oparciu o kontrakty wykonawcze i udzielaj ą gwarancji uzyskania oszcz ędno ści. W zakres usług ESCO mog ą wchodzi ć nie tylko przedsi ęwzi ęcia zwi ększaj ące efektywno ść wykorzystania energii, ale równie ż konserwacja i naprawa urz ądze ń, skojarzone wytwarzanie energii elektrycznej i ciepła, nowe technologie, alternatywne wytwarzanie energii elektrycznej, je żeli tylko zapłata za te usługi pochodzi z osi ągni ętych oszcz ędno ści. Koszty wdro żenia energooszcz ędnych przedsi ęwzi ęć ponosi firma ESCO, która nast ępnie, w trakcie trwania kontraktu, uczestniczy w podziale korzy ści z tych inwestycji lub modernizacji. Innymi słowy, inwestor spłaca koszt inwestycji / modernizacji z oszcz ędno ści w kosztach eksploatacji wynikaj ących z działa ń inwestycyjnych / modernizacyjnych. Firma ESCO przyst ępuje do realizacji prac tylko wtedy, gdy ma zagwarantowany zadowalaj ący j ą zwrot środków zaanga żowanych w realizacj ę całego projektu.

160

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

Dla osi ągni ęcia celów inwestycji/modernizacji niezb ędne jest wykonanie audytu energetycznego (analizy techniczno-ekonomicznej przedsi ęwzi ęcia) i wykazanie efektów ekonomicznych i ekologicznych. Firmy ESCO mog ą oferowa ć nast ępuj ące usługi: doradztwo techniczne, definiowanie kontraktu, analizy energetyczne zarz ądzanie projektem, finansowanie projektu, szkolenia, gwarancje wykonania, monitoring wyników, eksploatacja i dbanie o poziom oszcz ędno ści, zarz ądzanie ryzykiem. Formuł ę ESCO mo żna realizowa ć w przypadku modernizacji systemu cieplnego, gospodarki odpadami i wodno-ściekowej oraz urz ądze ń energetycznych w obiektach komunalnych, przemysłowych i zasobach mieszkaniowych w celu osi ągni ęcia efektów ekologicznych i ekonomicznych poprzez zmniejszenie kosztów eksploatacji. W przedsi ęwzi ęciu typu ESCO mog ą te ż bra ć udział dwie (inwestor i firma ESCO) lub trzy strony: inwestor, firm zarabiaj ąca na usłudze zmniejszenia kosztów energii, instytucja finansowa dostarczaj ąca pieni ędzy na realizacj ę inwestycji.

161

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG 10 Monitoring

10.1 Monitoring realizacji planu Dla skutecznej i efektywnej realizacji Planu Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska niezb ędne jest stworzenie systemu monitorowania, kontroli i oceny efektów realizacji jej ustale ń (celów i kierunków działania). System ten jednocześnie mo że by ć wykorzystywany do ci ągłego śledzenia zdarze ń, tendencji i procesów zachodz ących w otoczeniu gminy, jak i wewn ątrz niej. Obserwacja trendów i czynników, które mog ą wywiera ć pozytywny lub negatywny wpływ na osi ąganie przyj ętych celów rozwoju, przyczyni si ę do wykazania istniej ących, b ądź mo żliwych tendencji i zdarze ń powoduj ących problemy w wykonywaniu działa ń wynikaj ących z przyj ętych ustale ń planu, negatywnych konsekwencji tych że decyzji dla poziomu życia mieszka ńców i funkcjonowania podmiotów gospodarczych oraz stanu środowiska przyrodniczego, a tak że odchyle ń realizacyjnych od zało żonych celów rozwoju gminy.

Monitoring i kontrola realizacji Planu Gospodarki Niskoemisyjnej pomaga rozwi ązywa ć problemy na bie żą co, a co za tym idzie zwi ększa zdolno ść władz gminy do szybkiej i skutecznej reakcji na zmiany zachodz ące zarówno w otoczeniu, jak i wewn ątrz niej.

Do danych zbieranych na potrzeby monitoringu nale żą : terminy realizacji planowanych zada ń, jednostki realizuj ące i post ępy prac, koszty poniesione na realizacj ę zada ń, osi ągni ęte rezultaty działa ń (efekty redukcji emisji i zu życia energii), napotkane przeszkody w realizacji zadania, ocena skuteczno ści działa ń.

Monitoring ma za zadanie kontrolowa ć przebieg prac, działa ń zwi ązanych z PGN. Efektem b ędzie ocena, czy działania s ą w rzeczywisto ści na tyle skuteczne na ile zakładano i czy nie jest wymagana modyfikacja planu. Je żeli działania nie b ędą przynosiły zakładanych rezultatów konieczna b ędzie aktualizacja planu.

Monitoring i raportowanie jest jedn ą z bardzo istotnych cz ęś ci wdra żania PGN. Poradnik jak opracowa ć plan działa ń na rzecz zrównowa żonej energii (SEAP)

162

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG zaleca, aby Raport z wdra żania PGN składa ć co dwa lata od dnia jego zło żenia.

Raport powinien zawiera ć wyniki aktualnej inwentaryzacji emisji CO 2. Inwentaryzacj ę zaleca si ę przeprowadza ć co roku, dzi ęki czemu w jednym raporcie przedstawia si ę zrealizowane działania oraz efekty ich realizacji.

W przypadku, gdy władze Gminy Iwaniska uznaj ą, że inwentaryzacje coroczne nadmiernie obci ąż aj ą pracowników oraz bud żet gminy, mog ą zdecydowa ć, że opracowywanie ich b ędzie odbywało si ę w wi ększych odst ępach czasu, jednak nie rzadziej ni ż raz na cztery lata.

W przypadku gdy władze gminy przyjm ą wykonywanie inwentaryzacji co cztery lata, gmina zobowi ązana jest do sporz ądzania dwóch rodzajów raportów: Raport z realizacji działa ń PGN, który przedstawia działania, które zostały przeprowadzone w gminie, informacje o charakterze i jako ści podj ętych działa ń i analiz ę bie żą cej sytuacji. Ponadto w raporcie znajd ą si ę propozycje

działa ń koryguj ących, natomiast nie obejmie inwentaryzacji emisji CO 2. Raport z wdra żania PGN, który b ędzie zawierał wynik inwentaryzacji emisji

CO 2 oraz dane ilo ściowe o wdro żonych środkach, ich wpływ na zu życie

energii, wielko ść redukcji emisji CO 2.

Monitoring i raportowanie b ędzie finansowany ze środków własnych gminy. Proponowany harmonogram monitoringu realizacji Planu przedstawiono w zał ączniku 8.

163

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

zbieranie aktualizacja danych

analiza analiza porównawcza danych

przygotowanie sprawozdania

Rysunek 8 Monitoring realizacji planu w Gminie Iwaniska

Źródło: opracowanie własne

Schematyczne przedstawienie ewaluacji i oceny z wdra żania PGN przedstawia rysunek zamieszczony powy żej. Systematycznie zbierane podczas procesu monitoringu dane, b ędą jednocze śnie przydatne w procesie ewaluacji osi ąganych celów. Celem ewaluacji b ędzie weryfikacja prawidłowego przebiegu podejmowanych działa ń oraz ich ocena. W ramach procedury ewaluacji i oceny poszczególne jednostki gminne b ędą dostarczały do koordynatora PGN dane dotycz ące przeprowadzonych inwestycji oraz tych planowanych, poniesione koszty, efekty działa ń itd. zaraz po zako ńczeniu si ę danego roku kalendarzowego. Na podstawie tych danych w okresie jednego miesi ąca Koordynator sporz ądza odpowiednie raporty.

Ewaluacja jest ści śle zwi ązana z raportem z realizacji działa ń PGN, dlatego powinna by ć przeprowadzana corocznie i odnosi ć si ę bezpo średnio do tego w jakim stopniu s ą realizowane cele główne PGN. Bardziej szczegółowa ewaluacja powinna zosta ć wykonana przy wykorzystaniu danych dotycz ących nowej inwentaryzacji

164

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG emisji. Pozwoli to na ocen ę nie tylko celów głównych, ale równie ż konkretnych zada ń z wykorzystaniem informacji pochodz ących z analizy dokumentów oraz przeprowadzonej ankietyzacji. W przypadku wykazania znacznych odchyle ń na etapie oceny, nale ży dokona ć aktualizacji planu.

W ramach ewaluacji nale ży si ę odnie ść do zało żonych warto ści docelowych wskaźników i porówna ć, czy przy obecnym tempie działa ń jest mo żliwe ich osi ągni ęcie. Szczegółow ą ewaluacj ę nale ży przeprowadzi ć w roku 2020 jak i w roku ko ńcowym 2022, w celu oceny ko ńcowej podj ętych działa ń. Przyjmuje si ę, i ż ewaluacja dotycz ąca głównych celów b ędzie stanowiła cz ęść składow ą raportu z realizacji działa ń PGN. W przypadku ewaluacji ko ńcowej oraz tej sporz ądzonej z wykorzystaniem danych dotycz ących nowej inwentaryzacji emisji, powinna ona stanowi ć osobny dokument.

Zmiany w Planie b ędą wprowadzane w momencie zaistnienia przesłanek ku temu (negatywny raport z wdra żania i ewaluacji, znaczne zmiany w prawie itd.) poprzez dokonanie poprawek, zatwierdzenie zmian przez Doradc ę Energetycznego (organ weryfikuj ący) i ich wprowadzenie poprzez uchwał ę Rady Gminy. Jednak mo żliwo ść zgłaszania nowych projektów oraz wniosków o modyfikacj ę PGN odbywa ć si ę b ędzie w sposób ci ągły. Przyj ęcie ci ągłego systemu wynika z mo żliwo ści szybszego reagowania na pojawiaj ące si ę z czasem zmiany (np. nowe źródła finansowania).

Ka żdy mieszkaniec gminy (b ądź inwestor) ma mo żliwo ść zło żenia wniosku. Wniosek taki musi zosta ć zło żony na pi śmie z potwierdzeniem jego przyj ęcia przez Koordynatora. Od tego momentu liczy si ę czas 30 dni na udzieleni odpowiedzi, osobie składaj ącej wniosek. Koordynator sam; o ile przedstawiona propozycja dotyczy zagadnie ń, z których posada on odpowiednie kompetencje; b ądź w powołanym zespole doradczym (opis w podrozdziale struktura organizacyjna) przeprowadza ocen ę zło żonego wniosku, oceniaj ąc mo żliwo ść oraz zasadno ść jego realizacji. Je żeli zespół ten pozytywnie zaopiniuje wniosek trafia on do dalszych prac. W momencie uzyskania pozytywnej opinii Doradcy Energetycznego oraz decyzji na obradach Rady Gminy zostaje on uznany za zatwierdzony i wpisany do realizacji w ramach PGN.

165

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

10.2 Wska źniki monitorowania Do oceny post ępów i efektów realizacji Planu potrzeba odpowiednich wska źników. Pakiet wska źników zamieszczony poni żej, został wyznaczony wg Poradnika „Jak opracowa ć plan działa ń na rzecz zrównowa żonej energii (SEAP)?”.

Tabela 32 Wska źniki monitoringu na rzecz gospodarki niskoemisyjnej

Sektor Wska źnik monitoringu Jednostka Efekt działa ń działa ń

Gminny Ilo ść energii uzyskanej z OZE GJ/rok Zwi ększenie ł ącznej produkcji energii z

OZE/redukcja emisji CO 2

Liczba zamontowanych paneli Sztuka Zwi ększenie ilo ści energii fotowoltaicznych produkowanej przez panele/ zmniejszenie

emisji CO 2

Liczba zamontowanych Sztuka Zwi ększenie ilo ści energii kolektorów słonecznych i liczba produkowanej przez przyznanych dofinansowa ń na kolektory/ zmniejszenie

ich zakup i monta ż emisji CO 2

Ilo ść zu żytej energii w zakresie MWh/rok, GJ/rok, Redukcja zu żytej energii /

infrastruktury nale żą cej do redukcja emisji CO 2 redukcja emisji CO 2 gminy

Liczba przeprowadzonych Sztuka, redukcja redukcja zu życia energii,

termomodernizacji zu życia energii GJ/rok, redukcja emisji CO 2

redukcja emisji CO 2

Oświetlenie Liczba zmodernizowanych Sztuka, moc Redukcja zu życia energii, uliczne punktów świetlnych jednostkowa W redukcja emisji CO 2

Ilo ść zu żytej energii rocznie na MWh/rok Redukcja zu życia energii,

potrzeby o świetlenia ulicznego redukcja emisji CO 2

166

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

Mieszkalny Liczba przeprowadzonych Sztuka, redukcja redukcja zu życia energii,

termomodernizacji zu życia energii GJ/rok, redukcja emisji CO 2

redukcja emisji CO 2

Ilo ść zu żytych mediów Energia elektryczna Redukcja zu życia energii MWh/ rok, gaz elektrycznej, ciepła, paliw MWh/m 3/rok, węgiel t w gospodarstwach domowych

Liczba przeprowadzonych Ilo ść /rok Zużycie energii inwentaryzacji zu żytej energii, elektrycznej, ciepła, paliw ciepła, paliw w gospodarstwach domowych

Liczba zamontowanych paneli Sztuka Zwi ększenie ilo ści energii fotowoltaicznych produkowanej przez panele/ zmniejszenie

emisji CO 2

Liczba zamontowanych Sztuka Zwi ększenie ilo ści energii kolektorów słonecznych i liczba produkowanej przez przyznanych dofinansowa ń na kolektory/ zmniejszenie

ich zakup i monta ż emisji CO 2

Przemysł Ilo ść zu żytej energii MWh/rok, GJ/rok, Redukcja zu żytej energii /

redukcja emisji CO 2 redukcja emisji CO 2

Transport Ilo ść samochodów Sztuka Emisja CO 2 zarejestrowanych w gminie

Liczba uczestników szkole ń/ Osoba, ilo ść wydarze ń Zwi ększenie świadomo ści wydarze ń promuj ących z o zrównowa żonym zrównowa żone zu życie energii i zu życiu energii i ekologii ekologi ę w sektorze transportu, w sektorze transportu, ecodriving promocja ecodriving Źródło: opracowanie własne

167

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

Poprzez realizacj ę działa ń zapisanych w niniejszym dokumencie, dla roku 2020 planuje si ę osi ągn ąć nast ępuj ące warto ści wybranych wska źników:

Tabela 33 Warto ści docelowe wska źników

Nazwa Wła ściwa Jednostka Warto ść w tendencja 2020 Edukacja i promocja efektywno ści Wzrost osoby 1 200 oraz ekologii Liczba instalacji OZE Wzrost sztuki 170 Energia z OZE Wzrost MWh/rok 1 189 Zu życie energii Spadek MWh/rok 2 632

Emisja CO 2 Spadek Mg/rok 1 595 Zu życie w ęgla Spadek Mg/rok 350 Termomodernizacje budynków Wzrost sztuki 125 Wymiany kotłów Wzrost sztuki 75 Modernizacja i budowa chodników Wzrost km 1,5 Modernizacje dróg Wzrost km 16,0 Modernizacja o świetlenia ulicznego Wzrost sztuki 225

Źródło: opracowanie własne

Warto ści podane dla roku 2020 oznaczaj ą w przypadku liczby sztuk, osób bądź kilometrów, skumulowane działanie przez cały okres trwania projektu.

168

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

11 Podsumowanie

Opracowanie niniejszego Planu Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska wraz z bazow ą inwentaryzacj ą emisji zostało przeprowadzone w oparciu o dane z 2009 roku (rok bazowy). Wszelkie przeprowadzone analizy dotyczyły cało ści obszaru terytorialnego gminy.

Wyniki inwentaryzacji wykazuj ą:

Zu życie energii na terenie gminy w wysoko ści 347 670,74 GJ (96 575,21 MWh/rok) , Emisj ę dwutlenku w ęgla w wysoko ści 22 258,02 Mg/rok , Emisj ę benzo(a)pirenu w wysoko ści 47,1118 kg/rok , Emisj ę pyłu PM10 w wysoko ści 109,1054 Mg/rok , Wykorzystanie OZE w wysoko ści 723,13 GJ/rok (200,87 MWh/rok) ; przy wliczeniu drewna 89 432,93 GJ/rok (24 842,48 MWh/rok).

Do realizacji i monitorowania ustalono cele Planu dla roku 2020 na poziomie: Spadek zu życia energii finalnej o 2 632,84 MWh/rok (2,73%), w stosunku do roku bazowego,

Redukcja CO 2 o 1 595,76 Mg/rok (7,07%), w stosunku do roku bazowego, Wzrost produkcji energii z OZE w wysoko ści 1 189,50 MWh/rok (wzrost udziału OZE o 1,99 punktu procentowego, 1,27% energii finalnej w roku 2020), Redukcja emisji B(a)P o 2,6656 kg/rok oraz pyłu PM10 o 3,8479 Mg/rok.

169

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

12 Bibliografia

• Aktualizacja programu ochrony powietrza dla województwa świ ętokrzyskiego wraz z planem działa ń krótkoterminowych, • Program ochrony środowiska dla województwa świ ętokrzyskiego na lata 2015- 2020 z uwzgl ędnieniem perspektywy do roku 2025, • Strategia Rozwoju Województwa Świ ętokrzyskiego do roku 2020, • Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Świ ętokrzyskiego, • Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gmin Wspólnie Realizuj ących Przedsi ęwzi ęcie pn.: „Kompleksowy System Gospodarki Odpadami Komunalnymi w Rz ędowie gm. Tucz ępy”, • Strategia Rozwoju Powiatu Opatowskiego 2000 r. • Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Iwaniska na lata 2007 – 2013 • Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Iwaniska 2012 r. • Program Ochrony Środowiska dla powiatu opatowskiego 2003, • Program Ochrony Środowiska dla Ekologicznego Zwi ązku Gmin Dorzecza Koprzywianki na lata 2010-2013 z perspektyw ą do roku 2017 • Program Usuwania Wyrobów Zawieraj ących Azbest Dla Gminy Iwaniska na lata 2013 – 2032 • Zało żenia Narodowego Programu Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej, przyj ęte przez Rad ę Ministrów w dniu 16 sierpnia 2011 r., • Polityka energetyczna Polski do 2030 r., • Polityka Klimatyczna Polski. Strategie redukcji emisji gazów cieplarnianych w Polsce do roku 2020, • Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju, Polska 2030, Trzecia fala nowoczesno ści (MAiC stycze ń 2013 r.), • Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 (KPZK) , • Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju– Strategia Rozwoju Kraju 2020, • Strategia Bezpiecze ństwo Energetyczne i Środowisko, perspektywa do 2020 r., • Krajowy Plan działa ń w zakresie energii ze źródeł odnawialnych, • Drugi Krajowy Plan Działa ń Dotycz ący Efektywno ści Energetycznej,

170

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Iwaniska na lata 2016 - 2022 GREENLYNX UL. 1 MAJA 7/3 39-400 TARNOBRZEG

• Strategiczny plan adaptacji dla sektorów i obszarów wra żliwych na zmiany klimatu do roku 2020 z perspektyw ą do roku 2030 (SPA 2020) 28, • Strategia Rozwoju Transportu do 2020 roku (z perspektyw ą do 2030 r.), • „Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko 2014-2020” dokument przyj ęty przez Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju w dniu 8 stycznia 2014 r., • Ustawa z dnia 17 lipca 2009 r. o systemie zarz ądzania emisjami gazów cieplarnianych i innych substancji (Dz. U. z 2013 poz. 1107), • Ustawa z dnia 15 kwietnia 2011 r. o efektywno ści energetycznej (Dz. U. z 2012 nr 94, poz. 551 z pó źn. zm.), • Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (Dz.U. 2012 poz. 1059), • Ustawa z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii (Dz.U. 2015 poz. 478). • Ustawa z dnia 3 pa ździernika 2008 r. o udost ępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społecze ństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2016 poz. 353), • Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2013 poz. 627), • Rejestry form przyrody, • Natura 2000- standardowe formularze danych, • Co z tym azbestem?- poradnik dla wła ścicieli i zarz ądców nieruchomo ści, Szczecin 2013, Federacja Zielonych GAJA, • Instytut Transportu Samochodowego, Zakład bada ń ekonomicznych: Opracowanie metodologii prognozowania zmian aktywności sektora transportu drogowego (w kontek ście ustawy o systemie zarz ądzania emisjami gazów cieplarnianych i innych substancji), • Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad- Generalny Pomiar Ruchu 2010, • Ewidencja zabytków województwa świ ętokrzyskiego, Narodowy Instytut Dziedzictwa, • Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Kielcach, http://www.kielce.rdos.gov.pl, • http://geoservis.gdos.gov.pl/mapy/, • http://www.nfosigw.gov.pl, • http://www.kobize.pl.

171