maandelijks informatie- en april 2018 opinieblad voor en over het notariaat editie 3, jaargang 18

Mariska Verwoert

‘Businesscase draagt bij aan eigen ontwikkeling’

6 KNB stimuleert intervisie

10 DNI zet puntjes op de i

20 BFT-voorzitter Chris Breedveld over financieel toezicht NEW XF SPORTBRAKE RUIMTE ACHTER RIJPLEZIER VOOR

NEW XF SPORTBRAKE VANAF € 849 PER MAAND

Maak kennis met de nieuwe Jaguar XF Sportbrake. Geïnspireerd door het prachtige design van de XF sedan en met meer veelzijdige ruimte. Met een indrukwekkend grote bagageruimte en uitzonderlijk veel beenruimte wordt zijn unieke stijl nog aantrekkelijker. Dankzij het brede motorenaanbod, waaronder een 2.0 liter Ingenium turbodiesel met 120 kW/163 pk of een 2.0 liter Ingenium turbo benzinemotor met 184 kW/250 pk, past de XF Sportbrake perfect bij uw actieve lifestyle. De XF Sportbrake is beschikbaar vanaf € 56.210 of lease vanaf € 849 per maand. jaguar.nl

Min./max. gecombineerd verbruik: 4,5-6,8 l/100 km, resp. 21,7-14,7 km/l, CO2-uitstoot resp. 118-155 g/km. Consumentenprijs vanaf € 56.210 incl. BTW, BPM, registratiekosten, recyclingbijdrage en kosten rijklaar maken. Leaseprijs vanaf € 849 p.m. excl. BTW (bron: Jaguar Fleet & Business Leasing, full operational lease, 60 mnd., 20.000 km/jr.). Wijzigingen voorbehouden.

P02196_JGNL_XFSB_Notariaat Magazine_220x297.indd 1 12.03.18 12:02 6 editie 3, april 2018

6 ‘Analyseren, je oordeel uitstellen, twijfel zaaien, je gedachten scherpen’

Artsen, onderwijzers en advocaten doen het al langer: intervisie. Ofwel: georganiseerd overleg tussen vakgenoten over beroepsmatige of persoon­ lijke dilemma’s. Zo leren notarissen elkaar om een betere notaris te worden. Uiteindelijk komt dit ten goede aan de kwaliteit van de beroepsgroep als geheel. De Koninklijke Notariële Beroeps­ 20 organisatie gaat intervisie dan ook stimuleren onder haar leden.

4 Nieuws 9 Onderzocht: ‘Bescherming door 20 ‘Er moet geen aanleiding uitgifte preferente aandelen’ zijn voor te grote kritiek’ 10 DNI zet puntjes op de i 13 Wat vindt u daar nu van? Het Bureau Financieel Toezicht heeft de kritiek 15 Column Nora van Oostrom-Streep van de ledenraad van de Koninklijke Notariële 16 Ruilverkavelingsproject Beroepsorganisatie serieus genomen, zegt Schelpenruil 2.0 bestuursvoorzitter Chris Breedveld. Vandaar 18 Notaris en meer: Paul Kok de afschaffing van de verplichte accountants­ 25 Kanocolumn verklaring bij de tussentijdse cijfers. 26 En verder: Willem Gerbers 28 Specialisten 30 Ingezonden brieven 22 Focus op vaardigheden 33 Column Nick van Buitenen 34 KNB-nieuws 22 Het is een verplicht onderdeel van de beroepsoplei- 37 KNB 175 jaar ding voordat kandidaat-notarissen het eindexamen 38 Feuilleton-strip kunnen doen: de businesscase. Daarbij verdiepen ze Het olografisch testament zich in een niet-juridisch onderwerp, werken dit uit 40 Tuchtrecht en presenteren dit tijdens de slotbijeenkomst, sinds 42 Personalia dit jaar bij de Koninklijke Notariële Beroepsorgani- satie. De een vindt het een welkome aanvulling, de ander ziet de toegevoegde waarde niet.

‘Kandidaat-notarissen met uitsluitend juridische kennis zijn kwetsbaarder’

Op de cover

Kandidaat-notaris Mariska Verwoert, een van de winnaars van de businesscase van de beroepsopleiding.

3 | 2018 3 NIEUWS

Belgische notarissen verdienen goed

o n d e r n e m e n

Maandinkomsten van 50.000 tot 100.000 euro zijn geen uitzondering: de notarissen in België verdienen goed. Dat bleek uit Commotie onderzoek van Knack. Het Belgische De hoge maandinkomsten zorgden in België opinieweekblad bekeek daarvoor jaar­ voor veel verontwaardiging. Het inkomen rekeningen van veertig notarissen in van de gemiddelde notaris lag namelijk Vlaanderen. flink hoger dan premier Charles Michel. ‘slechts’ 60.000 tot 70.000 euro per maand. Hij verdient 229.000 euro bruto per jaar. Bij de berekening van de maandinkomsten Volgens Erik van Tricht, voorzitter van de De inkomsten van de notarissen zijn vooral zijn de personeelskosten en afschrijvingen al Koninklijke Federatie van het Belgisch dankzij de erelonen voor vastgoedtransacties van de winst afgetrokken, maar de belastingen Notariaat, gaat het om uitzonderingen. zo hoog: een in 1980 vastgelegd percentage nog niet. Het gaat dus om brutobedragen. Een In Knack stelt hij dat een notaris in België van de verkoopprijs. Het notariaat in België notaris uit Knokke-Heist ontving in 2016 maar gemiddeld 16.000 euro bruto per maand is een gesloten beroepsgroep – het aantal is liefst 160.000 euro aan winst per maand. De verdient en dat die daar hard voor moet wettelijk vastgelegd – waardoor ze niet met ‘arme sloebers’ uit de steekproef verdienden werken. elkaar mogen concurreren. •

Ondernemers zien privacywetgeving. Bovendien zouden onder­ UBO-register niet zitten nemers die zich schuldig maken aan witwassen he nieuwe register eenvoudig 24% o n d e r n e m e n weten te omzeilen.

Werkgeversvereniging VNO-NCW, MKB-Neder- Contraproductief land en enkele prominente ondernemers zien Ook andere maatregelen van Europa, het niets in het door Europa verplicht gestelde kabinet en lokale overheden werken volgens De gemiddelde prijs voor een hectare UBO-register. Dat schrijven zij in een open hen contraproductief voor ondernemers. Het landbouwgrond in Nederland is in vijf brief die op vrijdag 23 maart aan premier Mark gaat daarbij om onder meer de verhoging van jaar tijd met 24 procent gestegen. Voor Rutte is gestuurd. In het UBO-register worden de ondernemersrendementsbelasting en het een hectare werd in 2016 circa 63.000 gegevens over eigenaren van bedrijven deels opleggen van lokale lasten als terrasvergun- euro betaald, terwijl dat in 2011 nog openbaar opgeslagen, waardoor deze ook ningen en precariorechten. De ondertekenaars maar 51.000 euro was. Dat blijkt uit voor kwaadwillenden vrij toegankelijk zijn. van de brief roepen Rutte op om ondernemer- cijfers van Eurostat. De duurste provincie Dit staat volgens de organisaties en onderne- schap te bevorderen door met een positieve is Flevoland, met gemiddeld 78.000 euro mers in schril contrast tot de steeds strenger ondernemerschapsagenda te komen. • per hectare. In Overijssel kost een hectare 59.000 euro. Dat is nog altijd aanmerkelijk duurder dan de prijzen elders in Europa. Italië is na Nederland het duurste land van het continent met gemiddeld 40.000 euro. In Roemenie lag de prijs voor een hectare in 2016 op 2.000 euro. • ‘Zo’n ingewikkelde tekst hadden we nog nooit gezien. Er staan woorden in waarvan wij nooit hadden gehoord. Bijvoorbeeld: comparanten, dadingen, inpandgeving en verkeersopvatting’

Hoogleraar tekstontwerp en communicatie Leo Lentz in Eigen Huis Magazine over hypotheekakten.

4 Notariaat Magazine editie 3 | april 2018 ‘Luisteren naar de jongste generatie’

Annette van der Klooster, kandidaat-notaris bij Notariskantoor Brummel­ huis in Amsterdam, is in maart toegetreden tot het AVG door Tweede Kamer bestuur van de Koninklijke aangenomen Notariële Beroepsorgani­ satie (KNB). Met 34 jaar is zij het jongste p r i v a c y bestuurslid. Zij wil dan ook de verbinding gaan zoeken met de jongste generatie De Tweede Kamer heeft op 13 maart de Uitvoe- dienden een motie in om de leeftijdsgrens van kandidaat-notarissen en met hen over ringswet Algemene verordening gegevensbe- 16 jaar te heroverwegen. Door de nieuwe wet de toekomst van het notariaat praten. scherming (AVG) aangenomen. Alle partijen, moeten jongeren straks voor veel meer zaken met uitzondering van de PVV, stemden daar- toestemming vragen dan tot nu toe het geval Waarom wilde je bestuurslid worden? mee in. Met de wet wordt invulling gegeven was. Die motie is door de Kamer aangenomen. ‘In 2010 ben ik in de commissie kandidaat- aan de AVG, die op 25 mei in werking treedt. Dat geldt ook voor het amendement van Chris notarissen terechtgekomen. Ik wilde namelijk Vanaf die datum geldt in de gehele Europese van Dam (CDA), Sven Koopmans (VVD) en Kees iets met bestuur en beleid doen buiten mijn Unie dezelfde privacywetgeving. Daarmee Verhoeven (D66): het college van de Autoriteit eigen werk om. Later zat ik in de werknemers- krijgen mensen meer mogelijkheden om voor Persoonsgegevens (AP) wordt uitgebreid van commissie van de Pensioenkamer. Daar ging zichzelf op te komen bij de verwerking van twee naar drie personen omdat de verant- het wat meer over het nemen van beslissingen hun gegevens. woordelijkheden van het college toenemen. die grote financiële consequenties kunnen Ook een amendement van Kees van der Staaij hebben. Toen kwam de vraag of ik belangstel- Moties (SGP) haalde het. Daarin wordt geregeld dat ling had om bestuurslid te worden. Ik vond Tijdens de behandeling van de uitvoeringswet de AP bij de toepassing van de regels rekening het een logisch vervolg op wat ik eerder heb in de Tweede Kamer zijn verschillende amende- houdt met de omvang van bedrijven, zodat gedaan, dus dat leek me een mooie stap.’ menten en moties ingediend. Kees Verhoeven kleine bedrijven niet te maken krijgen met (D66) en Madeleine van Toorenburg (CDA) onnodige lasten. • Welke doelen heb je als bestuurslid? ‘Ik wil de verbinding zoeken met de jongste generatie en de instroom van studenten naar het notariaat goed op peil houden. Zonder instroom van onderaf is er geen toekomst. Ik ga luisteren naar de jongste generatie en Aantal verkochte woningen aantal twee-onder-een-kapwoningen flink in: naar welke ideeën zij hebben over waar het daalt verder daar was een daling van 16,9 procent te zien. notariaat naartoe moet. Ik ga hen opzoeken, Regionaal zijn er echter grote verschillen. bijvoorbeeld door een keer met hen te lunchen woningmarkt Drenthe was de enige provincie waar het op de beroepsopleiding. Ik wil zichtbaar en aantal registraties bij het Kadaster wel steeg benaderbaar zijn.’ Het aantal in het Kadaster geregistreerde ten opzichte van februari 2017: 1,2 procent. De woningen is in februari flink gedaald ten daling was in Utrecht het grootst: 12,8 procent. Hoe kijk je zelf aan tegen de toekomst van opzichte van dezelfde maand een jaar eerder: het notariaat? 16.094 om 17.708. Een daling van 9,1 procent. Duurder ‘We moeten met de tijd meegaan. Al heeft Ook in januari was het aantal registraties Van de in februari verkochte bestaande de notaris nog vaak het imago van een man al gezakt ten opzichte van een jaar eerder. woningen lag de verkoopprijs een stuk hoger in een grijs driedelig pak, je ziet wel dat het In februari zakte vooral de verkoop van het dan in februari 2017. De gemiddelde koop­ vak aan het feminiseren is. Er zijn veel jonge, woning is 9,5 procent duurder geworden. moderne vrouwen. Dat zorgt voor een ander Dit is volgens het CBS de grootste toename beeld. Daarnaast moeten we technische na september 2001. Sinds juni 2013, het diepte- ontwikkelingen, zoals blockchain, omarmen. punt van de crisis op de woningmarkt, stijgen Het maakt bepaalde onderdelen van het vak de woningprijzen weer. In vergelijking met gemakkelijker, zodat je je meer kunt richten die maand zijn de huizenprijzen gemiddeld op de kern: advisering en rechtsbescherming.’ 26,1 procent hoger. •

Hoe is de eerste maand bestuur je bevallen? ‘Wat ik tot nu toe heel leuk vind, is dat ik met mijn neus op allerlei ontwikkelingen zit en overal goed van op de hoogte ben. Als kano denk je nog weleens, waarom doet de KNB niets aan een bepaald onderwerp. Nu blijkt dat ze daar wel degelijk wat aan doen. Dat zouden ze iets meer naar buiten moeten brengen’.

3 | 2018 5 KNB stimuleert intervisie ‘Analyseren, je oordeel uitstellen, twijfel zaaien, je gedachten scherpen’

Artsen, onderwijzers en advocaten doen het al langer: intervisie. Ofwel: georganiseerd je van elkaar tijdens groepsopdrachten, maar overleg tussen vakgenoten over beroepsmatige of persoonlijke dilemma’s. eenmaal aan het werk komt deze leervorm Een deelnemer brengt een vraagstuk in, de anderen reageren daarop. Zo leren nota­ nauwelijks meer aan bod. Door de vrijemarkt- rissen elkaar om een betere notaris te worden. Uiteindelijk komt dit ten goede aan de werking en de nadruk op economisch succes kwaliteit van de beroepsgroep als geheel. De Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie is er op notariskantoren minder gelegenheid (KNB) gaat intervisie dan ook stimuleren onder haar leden. voor breder collegiaal overleg. Er is ook minder tijd om naar de ringvergaderingen te gaan.’ TEKST Dorine van Kesteren | beeld Truus van Gog bespreken? ‘Vakinhoudelijk, juridisch overleg De KNB wil daarom op verschillende plaatsen is op de meeste notariskantoren wel georgani- in het land intervisiegroepen oprichten. Het e andere notaris in het dorp maakt seerd, maar het notariaat is veel meer. Een idee is dat al deze groepen worden begeleid een rommeltje van zijn akten. Moet notaris is ook ondernemer, werkgever, zaken- door een professionele intervisiebegeleider. ik dat melden of kan ik mijn collega partner én mens. Het antwoord op de vraag- Onlangs vonden hiervoor de selectieronden maar beter niet afvallen? Mijn stukken die daarmee samenhangen, kun je plaats (zie kader). Ouendag: ‘De komende tijd kandidaat-notarissenD schatten hun eigen vinden door te praten met gelijkgestemden, maken we uit in welke vorm we de intervisie capaciteiten structureel te hoog in. Mijn baas met de benen op tafel. Intervisie is hiervoor precies willen gieten. Gaan we bijeenkomsten legt om 17.00 uur nog een stapel werk op mijn een uitgelezen methode’, zegt projectleider organiseren rond een bepaald thema? bureau en verwacht dat dit dezelfde avond nog Jeroen Ouendag van de KNB. Of zorgen we dat intervisiebegeleiders af komt. Sommige cliënten denken dat ik 24/7 aanwezig zijn bij de ringvergaderingen? voor hen klaarsta. De oudere maten in de Kwaliteitverbetering KNB-leden zijn van harte uitgenodigd om maatschap zijn alleen maar bezig met winst- Kwaliteitverbetering is een van de doelen van hun ideeën hierover met ons te delen.’ optimalisatie en kostenreductie om het de KNB. Om dit te bereiken, spreekt de organi- kantoor straks zo goed mogelijk te verkopen, satie het zelflerend vermogen van (kandidaat-)- Gelijkwaardigheid terwijl ik juist wil investeren en moderniseren. notarissen aan, aldus voorzitter Nick van Intervisiegroepjes bestaan doorgaans uit zes Buitenen. ‘Mensen leren 70 procent in de tot acht personen. Om beurten dragen zij een Zomaar wat knelpunten waar (kandidaat-)- praktijk, 10 procent van boeken en cursussen persoonlijk vraagstuk aan. Deze casussen notarissen in de praktijk mee te maken en 20 procent van collega’s en vakgenoten. worden vervolgens stuk voor stuk op gestruc- hebben. Maar met wie kunnen zij die Bij de rechtenstudie en beroepsopleiding leer tureerde wijze besproken, onder leiding van

6 Notariaat Magazine editie 3 | april 2018 Opleiding

‘Als je je verder ontwikkelt als persoon, word je ook een betere notaris’

een getrainde begeleider. De andere deel­ groepsleden. Van Buitenen: ‘Je kunt niet wille- nemers vertellen hoe zij het zouden aanpakken. keurig wie bij elkaar zetten en denken dat het Zo reflecteren zij op elkaars en hun eigen een succesvol intervisiegroepje wordt. Ik zou handelen. ‘Het is de bedoeling dat zowel de concurrenten uit dezelfde plaats ook geen aanbrenger als de luisteraars er iets van leren. intervisiepartners maken. En geen mensen die Gelijkwaardigheid is het uitgangspunt: veel in leeftijd schelen. Een net afgestudeerde niet één hulpvrager en vijf adviseurs die het kandidaat heeft immers andere issues dan een allemaal beter weten. De luisteraars moeten notaris die tegen zijn pensioen aan zit.’ Selectieronde intervisiebegeleider ook vooral haalbare, praktisch uitvoerbare Notaris Arnold Verhoeks uit Den Helder nam adviezen geven. De aanbrenger weet immers Café deel aan de ‘assesments’ waarin de KNB zelf ook wel wat hij volgens het boekje en in de Intervisie behelst veel meer dan een gesprek verschillende intervisiebegeleiders selec- ideale wereld zou moeten doen’, zegt Ouendag. tussen vakgenoten in een café, benadrukt teerde. (Kandidaat-)notarissen en acteurs Ouendag. ‘Ik ken twee soorten cafégesprekken. speelden toen zo veel mogelijk een echte Herkenning Het ene gesprek gaat zo: probleem, oplossing, intervisiesituatie na. Doel was om een goed Van Buitenen, in het dagelijks leven notaris probleem, oplossing. En in het andere gesprek beeld te krijgen van de kwaliteit van de in Utrecht, heeft zelf ruime ervaring met hoor je alleen: o wat naar, o wat vervelend. potentiële begeleiders. In een tijdsbestek intervisie. Hij vormt al een paar jaar met oud- De ene variant kent dus enkel oplossingen, van vier dagen werden twaalf kandidaten studiegenoten een intervisiegroepje, dat vier de andere enkel medeleven. Intervisie daaren- getoetst. ‘De inbrengers brachten dilemma’s keer per jaar bij elkaar komt. ‘Op kantoor word tegen is: methodisch en in alle rust achterhalen ter tafel op persoonlijk, beroepsmatig of ik geleefd door de waan van de dag; mijn wat er speelt. Analyseren, je oordeel uitstellen, zakelijk gebied. Hoe ga je om met personeel, bureau ligt vol met dossiers en de telefoon twijfel zaaien, je gedachten scherpen. Zo leren met concullega’s, met wet- en regelgeving, rinkelt voortdurend. Vaak moet je letterlijk de deelnemers om verder te professionaliseren met jonge kandidaten op je kantoor, met even uitstappen om ruimte te krijgen voor en hun soft skills te ontwikkelen.’ Van Buitenen: burn-outs?’ vertelt Verhoeks. ‘Deels was het reflectie. Mijn intervisiegroepje geeft me die ‘Intervisie kan burn-outs en opvolgingspro- dus een serieuze intervisie, deels was het mogelijkheid. Er is altijd herkenning. Dankzij blemen voorkomen. En als je je verder ontwik- onze taak om beetje dynamiek te brengen in de vragen van mijn collega’s wordt ook mijn kelt als persoon, word je ook een betere notaris.’ het rollenspel. Bijvoorbeeld door wat vreemd eigen aandeel in een probleem duidelijk. Stel gedrag te vertonen, en vervolgens te kijken dat ik niet tevreden ben over een medewerker. Middel hoe de begeleiders daarop reageerden.’ Besteed ik dan wel genoeg aandacht aan hem? Al met al ziet de KNB intervisie als middel en Doe ik mijn best om hem positief te stimuleren niet als doel. Zij wil het niet verplicht stellen Verhoeks ziet zeker het belang van intervisie of benoem ik alleen wat er niet goed gaat?’ aan haar leden, maar brengt de jongste voor het notariaat. ‘In de concurrerende De rol van de begeleider is heel belangrijk. aanwas er wel nadrukkelijk mee in aanraking. markt zijn notarissen steeds meer eenlingen Die moet een sfeer creëren waarin de deel­ Van Buitenen: ‘Sinds kort houden de klasjes geworden. Van de oude broederschap is nemers zich open durven stellen. Een andere van de notariële beroepsopleiding hun laatste weinig over, er is minder intercollegiaal voorwaarde is een bepaalde chemie tussen de bijeenkomst bij de KNB. Daar besteden we ook contact. Ook de ringbezoeken zijn geen aandacht aan intervisie. Het zou zo mooi zijn natuurlijk moment meer om te sparren met als die groepjes elkaar gedurende hun carrière vakgenoten. Uiteraard kan dat ook binnen Ideeën? vasthouden als intervisiepartners. Jong geleerd je eigen kantoor, maar een blik van buiten Ideeën over de vorm die de intervisie binnen is oud gedaan!’ is juist zo waardevol. Om je andere inzichten het notariaat moet krijgen? Neem dan contact te geven, of juist om te bevestigen dat je op met projectleider Jeroen Ouendag: op de goede weg bent.’ [email protected].

3 | 2018 7 Nationaal Congres Familiebedrijven Speciaal voor de adviseur van familiebedrijven

20 april 2018 | landgoed zonheuvel doorn

Hoe kunt u als adviseur het familiebedrijf nu en in de toekomst op een succesvolle manier bijstaan? Tijdens het Nationaal Congres Familiebedrijven gaan specialisten in op de uitdagingen en kansen bij advisering over het familiebedrijf. U doet de nodige technische kennis op en leert dit toe te passen op de specifi eke situatie van het familiebedrijf. De volgende onderwerpen komen aan bod:

> Systemische kijk op familiebedrijven > Family governance > Het grote belang van pensioen bij bedrijfsopvolging en - overnames binnen familiebedrijven > Opvolging binnen het agrarisch familiebedrijf, het recht en de praktijk

www.ncfamiliebedrijven.nl Licent Academy

Familiebedrijven 210x297.indd 1 23-02-18 10:58 Opleiding onder zocht

‘Ultiem middel om vijandelijke overnamen te voorkomen’

n a a m Robrecht Timmermans l e e f t i j d 44 geboorteplaats Gent (België) s t u d i e ( s ) Notarieel recht, Universiteit Leiden Civiel effect, Universiteit Leiden o n d e r z o e k ‘Bescherming van beursvennoot- schappen door uitgifte van preferente aandelen’

te financieren. De vennootschap kan namelijk geld lenen aan de stichting – dat kan het best worden vastgelegd voorafgaand aan de beurs- gang als alle aandelen nog in bevriende handen zijn – of de aandelen worden gefinan- Vijandige overnamepogingen van buitenlandse bedrijven op zowel Unilever als cierd met de vrij uitkeerbare reserves van AkzoNobel deden vorig jaar heel wat stof opwaaien. De vraag of de overheid daar de vennootschap. Een andere belangrijke iets tegen moest doen, kwam daarbij regelmatig voorbij. Kandidaat-notaris Robrecht conclusie is dat preferente aandelen ook in Timmermans, werkzaam bij Buren in Amsterdam, dook in de wereld van preferente andere situaties dan een vijandige overname aandelen en promoveerde onlangs op dit onderwerp aan de Radboud Universiteit gebruikt kunnen worden. Bijvoorbeeld als Nijmegen. Volgens hem biedt de huidige wetgeving bedrijven voldoende bescherming aandeelhouders bij een acute financiële tegen vijandige overnamen. noodsituatie er geen geld voor beschikbaar willen stellen. Via preferente aandelen kan TEKST Martijn Rip | beeld Truus van Gog Er zijn al veel mogelijkheden om vennoot- de stichting een doorslag­gevende stem schappen te beschermen tegen vijandelijke krijgen in de aandeelhoudersvergadering.’ Wat hebt u onderzocht? overnamen, zoals preferente aandelen. ‘Ik heb onderzoek gedaan naar de mogelijk- Daarmee kun je ook tijd winnen.’ Wat kunnen notarissen met het onderzoek? heid voor vennootschappen, die met aandelen ‘Zij adviseren de vennootschap en zijn betrok- genoteerd staan bij Nederlandse effecten- Wat zijn de conclusies van het onderzoek? ken bij het aanpassen van de statuten van beurzen, om zich te beschermen tegen ‘Preferente aandelen zijn het ultieme middel een vennootschap om preferente aandelen vijandige overnamen. Meer specifiek heb ik om vijandelijke overnamen te voorkomen. mogelijk te maken. Ook is het belangrijk dat zij gekeken naar bescherming door preferente Het is bovendien gemakkelijk in te voeren daarbij de hoogte van het preferente dividend aandelen aan een bevriende stichting toe te voorafgaand aan een beursgang. De statuten goed uitwerken. Het dividend moet gelijk zijn wijzen. Bij een vijandig overnamebod worden moeten daar dan wel in voorzien. De stichting aan de rente die aan de bank betaald moet zoveel preferente aandelen uitgegeven dat die de aandelen beheert, kan bepalen wanneer worden. De stichting moet onafhankelijk zijn de stichting tot 50 procent van de aandelen de aandelen worden uitgegeven. Dat zal in een van de vennootschap: hier moeten andere in handen heeft.’ bestuurders in zitten die vaststellen of ze de optie moeten uitoefenen. De stichting moet Wat was de aanleiding voor uw onderzoek? De stichting moet daarom een eigen notaris hebben om te ‘Ik heb in mijn werk veel beursvennoot- onafhankelijk zijn van adviseren en alles zorgvuldig te documenteren.’ schappen geadviseerd. Het ging daarbij om corporate governance, maar ook om prefe- de vennootschap Gaat u nog verder met het onderzoek? rente aandelen. Dat heeft mij nieuwsgierig ‘Ik heb heel gedetailleerd onderzoek gedaan. gemaakt. Toen Gerard van Solinge mij vroeg “oorlogssituatie” zijn. De mogelijke uitgifte Mijn boek kan als een handboek voor de of ik bij hem aan de Radboud Universiteit van deze aandelen heeft al een afschrikkende praktijk worden gebruikt. Maar over bepaalde wilde promoveren, kwam dit onderwerp al werking. Het kan partijen ervan weerhouden onderdelen kan ik nog verder uitweiden. snel naar boven gezien mijn praktijkervaring. vijandelijke voorstellen te doen. Er zit ook geen Zo zou ik wat meer aandacht willen schenken Bovendien is het in de huidige tijd een span- maximale duur aan de preferente aandelen aan de samenwerking tussen de besturen van nend onderwerp. Naar aanleiding van de zoals vaak wordt gesuggereerd. Een andere de vennootschap en de stichting. Hoe ver moet overnamepogingen op Unilever en Akzo- conclusie uit mijn onderzoek is dat de stichting die samenwerking reiken? Daarnaast geef Nobel spreekt het kabinet nu over een wet- naast een lening ook andere financieringsmo- ik geregeld seminars en word ik gevraagd ­telijke bedenktijd. Daar ben ik kritisch over. gelijkheden heeft om de preferente aandelen te spreken over dit onderwerp.’

3 | 2018 9 Ketendigitalisering

DNI zet puntjes op de i

Op tijd en binnen budget. Twee doelstellingen die bij veel ICT-projecten als eerste Op zo’n moment overleg ik met de Belasting- sneuvelen, zijn binnen het project Digitale Notariële Informatievoorziening (DNI) dienst. Waarom gebruiken we de gegevens gerealiseerd. Inmiddels hebben de eerste notarissen in de pilot kennisgemaakt met niet die notarissen toch al ergens moeten de nieuwe functionaliteit. invullen? Op die manier maak je het proces efficiënter. Notarissen worden nog weleens TEKST Peter Steeman | beeld Roel Ottow Communicatie (PEC) van de KNB. In het geval voor voldongen feiten gesteld. Wij willen juist van een oud testament kan de notaris direct dat het mes aan twee kanten snijdt. Zonder die olanda Storm, die het project namens de een geautomatiseerd bericht sturen naar dialoog loopt het een stuk stroever. Dat blijkt Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie Doc-Direkt, het archief in Winschoten.’ bijvoorbeeld bij de aangifte voor de erfbelas- (KNB) begeleidt, vat de essentie van DNI ting. Die wordt vanaf januari 2019 gedigitali- kernachtig samen. ‘Als we half april live Dialoog seerd. We hebben de afgelopen vijf jaar regel- J gaan, weet je als notaris precies wanneer De goede verstandhouding in dit project is matig bekeken of we hiervoor samen met de je een testament moet registreren, zonder dat onmisbaar voor het resultaat, vindt Storm. Belastingdienst een vergelijkbare oplossing je vervolgens met een omslachtig proces wordt ‘De hoofdrolspelers – Davinci, Avisi, de KNB en konden realiseren. Het is jammer dat dit niet opgescheept. De hele keten is gedigitaliseerd. de Belastingdienst – zijn op elkaar ingespeeld. gelukt is. De notaris moet daarvoor straks een De Belastingdienst levert de overlijdensmel- We weten wat we aan elkaar hebben. Wat wil apart softwarepakket aanschaffen. Er is ook dingen digitaal aan het Centraal Testamenten- je oplossen? En hoe kan je processen zo geen aansluiting op het PEC. Wat met DNI register (CTR). Het Centraal Digitaal Reper­ logisch mogelijk op elkaar aansluiten? wel kan, is hier helaas niet gelukt.’ torium (CDR), dat gekoppeld is aan het CTR, Die vragen moet je steeds voor ogen houden. stuurt een digitaal registratieverzoek naar Een digitaliseringsproces kun je heel bureau- Militaire operatie de notaris. Die scant het testament en uploadt cratisch maken. Wanneer de notaris bijvoor- Wanneer DNI half april live gaat, kan 90 het bestand via het Platform Elektronische beeld veel velden moet invullen, werkt het niet. procent van alle notariskantoren via de eigen

10 Notariaat Magazine editie 3 | april 2018 Digitalisering

‘Het opsturen van akten voelt gewoon niet goed’

kantoorsoftware overlijdensmeldingen bij aan de veiligheid en daarmee aan de uit-­ ontvangen en testamentregistraties uitvoeren. straling van ons vak. We hebben als notaris ‘We borduren verder op een infrastructuur die een bewaarplicht. Deze digitalisering zorgt we vier jaar geleden hebben gebouwd’, aldus ervoor dat er niets meer zoekraakt.’ Robert Broek, manager notary IT services van Davinci. ‘De nieuwe interface hebben aangifte van de overdrachtsbelasting kunnen Koffievlekken we samen met de notariële softwarepakket­ worden verstuurd. Dat is niet op tijd klaar Martijn Tolsma, notaris bij Novitas Notariaat, leveranciers gebouwd. De afstemming met omdat de Belastingdienst het protocol wijzigde. zal geen nachtrust verliezen vanwege zijn alle leveranciers die aangesloten zijn op het Die toepassing komt nu later dit jaar.’ deelname aan de pilot. ‘Ik verwacht niet dat PEC vergt een heel strakke regie. Met zoveel de pilot spannende zaken oplevert. Dit is al de partijen praat je over een militaire operatie. Snelste route derde softwareversie van Notis die communi- Je deelt de specificaties die ze vervolgens Guy van Thoor, notaris bij Van Thoor en Fischer ceert met het CDR. Het ziet er heel vertrouwd moeten integreren in hun oplossing. Alle acht Notarissen, had niet veel bedenktijd nodig uit. Toen we de eerste versie uitprobeerden, zijn inmiddels gecertificeerd. De 10 procent toen zijn softwareleverancier SPZ vroeg of hij was dat spannend. Je maakte voor het eerst van de notariskantoren die geen geïntegreerde mee wilde werken aan de DNI-pilot. ‘Wie wil er contact. Wat ook scheelt, is dat het een ICT-­ oplossing hebben, kunnen gebruikmaken nu geen vooruitgang? De KNB kennende is het traject is dat in samenspraak met het notariaat van een webapplicatie. Voor uitwisseling van in ieder geval een veilige pilot. En de winst is wordt uitgerold. Ik herinner mij een pilot in gegevens met Doc-Direkt is een aparte appli- groot. Dat opsturen van de originele akte is 2008 van de Belastingdienst die heel anders catie gebouwd. De aansluiting van Doc-Direkt een heel omslachtige methode. Vooral als je verliep. Er was een applicatie ontwikkeld was niet alleen vanuit een praktisch oog-­ daarvoor een testament bij Doc-Direkt moet waarvoor je als notaris veel BSN-velden moest punt gewenst. Het was ook nodig vanwege opvragen. Vroeger moest je wachten op een invullen. Dat werkte helemaal niet. In de test- de invoering van de Algemene verordening reactie van Doc-Direkt. Nu heb je met drie fase werkt tot nu toe alles naar wens. Het is gegevensbescherming. Daardoor zijn we muisklikken de akte opgevraagd bij Doc- hartstikke goed dat dit gebeurt’, aldus Tolsma. extra alert op het veilig versturen van ver- Direct. Je krijgt hem automatisch als pdf- ‘Akten opsturen via de post is niet meer van trouwelijke gegevens.’ bestand waarna je hem doorklikt naar de deze tijd. In ons geval sluit het proces misschien Het live gaan van de applicatie ziet Broek met Belastingdienst. Alleen bij akten die binnen nog wel beter aan omdat we een betrekkelijk vertrouwen tegemoet. ‘Het gaat er in de laatste het eigen kantoor bewaard worden, moet je jong kantoor zijn. We bewaren alle akten maand vooral om de puntjes op de i te zetten. nog door een papieren archief. Dan moet je digitaal en hoeven dus niets in te scannen. In een pilot kijkt een aantal notariskantoren de akte inscannen, voorzien van een digitale Het gaat mij niet eens om de tijdwinst. Het al hoe het werkt. De laatste technische foutjes hand-tekening en aan het dossier koppelen. opsturen van akten voelt gewoon niet goed. hebben we er in de laatste maand wel uitgevist. Dat is op zich nog niet zoveel werk, maar In principe wil je als notaris niet dat akten de Omdat we voor iedere nieuwe toepassing die Doc-Direkt heeft nu de snelste route.’ deur uitgaan. Je hoort weleens verhalen over we bouwen dezelfde standaarden en dezelfde Voor een definitief oordeel is het nog te vroeg, akten die terugkomen met koffievlekken. Als architectuur gebruiken, kunnen we snel maar de eerste indruk is in ieder geval goed. notaris ben je verantwoordelijk voor de akte. bijsturen. Alleen als de Belastingdienst ineens Van Thoor: ‘Het ziet er prima uit. Heel een- Iemand vertrouwt je om die akte te bewaren. een standaard wijzigt, loop je achter de feiten voudig ook. Ik begrijp hoe het werkt en als je Dat vertrouwen mogen we niet beschamen.’ aan. We wilden in DNI een toepassing bouwen het mij kan uitleggen, is het simpel. Het gaat waarmee stukken als bijlage van de digitale niet alleen om het gebruiksgemak. Het draagt

3 | 2018 11 Is uw notariskantoor toe aan een nieuwe website? Kies voor de communicatie-oplossing van Informeert

Website Nieuwsbrief Nieuwsartikelen Social media

10 procent korting via Informeert.nl/notaris onderwijs

Is niet-pluisgevoel een reden voor Afgelopen maand vonden de regiobijeen­ komsten plaats met als onderwerp fraude­ dienstweigering? signalering en -preventie. Aan de hand van verschillende casussen en stellingen gingen de deelnemers met elkaar in gesprek. Terugkerende vraag: wanneer gaan uw alarmbellen rinkelen? Een van de stellingen luidde: Een niet- w a t v in d t pluisgevoel na afronding van alle onder­ u d a a r v a n ? zoeksmogelijkheden is voldoende grond n u voor dienstweigering. Drie deelnemers reageren.

te starten onderneming. Ik stel dan vragen Sandra Boer om een beeld te krijgen bij de voorgenomen kandidaat-notaris te Rotterdam activiteiten en ‘google’ naar de cliënt. Maar hoever moet je gaan? Ik zou menen dat als je Als na alle mogelijke onderzoeken nog steeds er niet achter staat je moet kunnen weigeren. niet voldoende zekerheid is verkregen, waar- Tegelijkertijd vind ik dat je als notaris je hande- door het ‘niet-pluisgevoel’ niet is weggenomen, lingen en beslissingen zo veel mogelijk moet is dat wij mij betreft voldoende grond voor kunnen onderbouwen. Het niet-pluisgevoel dienstweigering. Ik denk dat de notaris meer Tony Stivaktas zou meer moeten dienen om kritisch te zijn, dan ooit moet varen op zijn ‘onderbuikgevoel’, notaris te Ridderkerk verder te onderzoeken, om later toch tot een omdat het in veel situaties niet mogelijk is rationeel afgewogen beslissing te komen. om de afweging enkel op basis van logica en Waar komt het niet-pluisgevoel vandaan? Ook vind ik dat als fraudebestrijding een feitelijkheden te maken. Waarom zou ik iets Uit de onderbuik, vooroordelen of signalen betere selectie aan de poort vraagt, dit zoveel passeren terwijl ik het gevoel heb dat er iets die je hebt opgepikt maar geen ‘kruisje’ in mogelijk aan de hand van duidelijke selectie- ‘niet pluis is’? Bescherming van het rechtsver- de gebruikelijke recherches opleveren? criteria en op basis van duidelijke bevoegd- keer en de eer en aanzien van het ambt, mijn Bij oprichting van een bv binnen bestaand heden moet gebeuren. Niet alleen uit doel­ kantoor en van mij wegen in dat geval zwaarder concernverband of als omzetting van een matigheidsoverwegingen, maar ook omdat dan de ministerieplicht. onderneming die al jaren als eenmanszaak ik vind dat inbreuken op vrijheden, ook In twijfelgevallen zou ik partijen uiteraard wordt gevoerd, heb je een duidelijker beeld op de vestigingsvrijheid, met waarborgen op de mogelijkheid wijzen om mij in een en meer informatie uit openbare bronnen, omkleed en niet afhankelijk van het ‘gevoel’ gerechtelijke procedure tot medewerking dan bij oprichting van een bv voor een nieuw moeten zijn. • te dwingen. •

‘Wanneer je na afronding van je klantenonder- plicht bij twijfelgevallen. Daarnaast – en dit zoek je niet comfortabel voelt bij een cliënt of werd ook bij de regiobijeenkomst naar voren zijn/haar achtergrond, dan vind ik dat je ofwel gebracht – hebben notarissen maar een verder onderzoek moeten (kunnen) doen of beperkt instrumentarium voor uitgebreid dienst moet kunnen weigeren. onderzoek in vergelijking met reguliere Wat het lastig maakt, is de druk die de minis­ opsporingsambtenaren. terieplicht legt op de notaris, de onduidelijk- Onze diensten en de integriteit van ons beroep heid bij de interpretatie daarvan en de zijn echter te belangrijk om risico’s te lopen bij Stephanie Schoonhoven-Stoor commerciële druk op het vak, inbegrepen de klanten of zaken die mogelijk niet goed zijn of toegevoegd notaris in Rotterdam bedrijfseconomische belangen van individuele reputatieschade kunnen opleveren. De notaris kantoren. De onbezoldigde uitbesteding van die zich niet senang voelt bij een cliënt of de overheidstaken naar (onder andere ook) de verzochte dienst, zou in die gevallen zijn ons vak om witwas- en fraudepraktijken actief ministerie moeten kunnen weigeren.’ • op te sporen, te signaleren en te rapporteren staat op gespannen voet met de ministerie-

3 | 2018 13 Op zoek naar de juiste collega? Op zoek naar Plaatsde uwjuiste vacature collega? in Notariaat Magazine. Plaats uw vacature in Notariaat Magazine.

Sdu Adverteren → U adverteert in het officiële orgaan van de Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie (KNB). → U bereikt daarmee automatisch alle (kandidaat-)notarissen in Nederland. ÆU adverteert in het officiële orgaan van de Koninklijke Notariële → BeroepsorganisatieU heeft multimediale (KNB). mogelijkheden d.m.v. gunstige doorplaatsing op Advocatie.nl. ÆU bereikt daarmee automatisch alle (kandidaat-)notarissen Wilt inu Nederland.meer weten? Vraag onze media-adviseur ÆLeroy Versteegen: (0)70 378 07 03 [email protected] Lenneke Morit: (0)6 515 816 37 [email protected] op Advocatie.nl. Wilt u meer weten? Vraag onze media-adviseur Leroy Versteegen: Meer informatie op sduadverteren.nl (0)70 378 0703 [email protected]

Meer informatie op sduadverteren.nl

99069_def_OPM_ADV_178x239mm_Notariaat.indd 1 4/20/2016 11:38:23 AM

99069_def_OPM_ADV_178x239mm_Notariaat.indd 1 4/20/2016 11:38:23 AM Stakeholders

Nora van Oostrom-Streep

Circuleren faciliteren

nlangs schreef ik een bijdrage voor ‘Innovaties stoppen niet en Obstakel een themaspecial van Ars Aequi mogen ook niet stoppen gezien Toch kwam onlangs de VMRG, de branchever- over crowd ownership en de vraag eniging van producenten voor metalen ramen of de huidige regels omtrent mede- de mondiale uitdagingen en gevels, met een persbericht ‘Doorbraak in eigendomO (titel 3.7 Burgerlijk Wetboek (BW)) circulaire geveleconomie’. Het zou voor produ- nog wel voldoen. In dat verband moest ik die op ons afkomen’ centen door een erfpachtconstructie mogelijk natuurlijk onderzoek doen naar het fenomeen zijn geworden gevels in eigendom te houden crowd ownership en kwam ik tot de conclusie en zo circulair te bouwen. Een gek idee: een dat het allemaal wel meevalt. Hoewel aan gebouw waarvan de gevels van producent A het begin van dit millennium gezamenlijke zijn en blijven, de vloeren van B, de plafonds eigendom werd genoemd als dé figuur van de tot het verminderen van onze ecologische van C, de lichtarmaturen van D enzovoorts. toekomst, blijkt de praktijk een geheel andere voetafdruk en het hergebruiken van materialen Voor een jurist bovendien een verrassende kant te zijn uitgegaan, namelijk die van mede- en we zien de toekomst. Een toekomst waarin stellingname, omdat een erfpachtrecht geen gebruik. Sites als Peerby.com en Snappcar.nl de schaarse materialen steeds worden herge- scheiding van eigendom bewerkstelligt en gaan niet uit van het mede-eigenaar zijn van bruikt en eigendom blijven van de producent. ook geen ‘ius tollendi’ kent. Het kantoor dat de een boormachine of auto, maar veel meer van Waarin de consument betaalt voor de functie constructie heeft bedacht, onderkent de uitda- het ter beschikking stellen ervan. In de tijd dat van het goed en niet meer voor het goed zelf. gingen, maar is van mening dat het noodzake- de eigenaar het goed niet gebruikt (de ‘idle Waarin hergebruik het adagium is. En waarin lijk is de grenzen van de figuren te verkennen. time’) kan een ander het gebruiken tegen een de wet hopeloos achterloopt. En dat vind ik een prachtige instelling. Niet­ bepaalde vergoeding. De platforms (sites) tegenstaande het feit dat op dit moment de brengen vraag en aanbod bij elkaar. Onmogelijk markt niet is ingericht op het voorbehouden Nu zijn we gebonden aan alle regels ten van onderdelen en ook financiers niet in de Hergebruik aanzien van natrekking, zaaksvorming rij zullen staan, is het harde noodzaak om de De regels voor mede-eigendom zijn naar mijn en zaakseenheid en is de eigenaar van de mogelijkheden te verkennen. Want de innova- mening dus nog afdoende, maar ik zie een hoofdzaak eigenaar van al haar bestanddelen. ties stoppen niet en mogen ook niet stoppen geheel andere tendens: de verschuiving van Het ‘losmaken’ van bestanddelen kan niet gezien de mondiale uitdagingen die op ons bezit naar gebruik. Het bezitten van goederen is zomaar, omdat opstalrechten voorbehouden afkomen. Dat wetgeving dan een noodzakelijk geen doel op zich meer, mensen willen enkel de zijn aan ‘gebouwen, werken of beplantingen’. obstakel zou zijn, is lastig verdedigbaar. functionaliteit ervan. Geen auto in eigendom Om dan onderdelen van een woning ‘los te We hebben dus behoefte aan voorlopers hebben, maar vervoer willen hebben. weken’ en in eigendom te laten blijven van de die de bestaande juridische grenzen durven Geen lamp willen bezitten, maar licht willen leverancier die ze aan het einde van levensduur verkennen en een wetgever die durft te facili- hebben. Niet meer per se een huis in bezit mag terugnemen, is juridisch onmogelijk. teren. En aan een Preadvies over de aanpassing willen hebben, maar willen wonen. Zoals Voeg daarbij dat in het geval van gebouwen van Boek 3 BW. Richard Süsskind al zei: ‘We willen geen er dikwijls een hypotheek op gevestigd zal zijn boormachine, we willen het gat in de muur.’ die alle bestanddelen omvat en het probleem Voegen we daarbij de groeiende noodzaak is duidelijk.

3 | 2018 15 Ruilverkavelingsproject Schelpenruil 2.0 Voor boeren betekent grond emotie

Tien agrariërs, Nuon, de provincie en het rijk waren betrokken bij Schelpenruil 2.0. kuilen bent of wilt zaaien, bepaalt het weer Drie jaar lang bediscussieerden zij de herverkaveling van ruim 309 hectare grond in wat je die dag wel en niet kunt doen. Het is de kop van Noord-Holland. Agrarisch specialist Willem Vessies begeleidde het project rustgevend dat ik zo’n groot deel nu in het vanuit het notariaat. ‘Dertien partijen leveren goeie grond in en dertien partijen zicht heb.’ Ook de andere agrarische deelne- krijgen slechte grond terug, dat is het gevoel.’ mers aan deze grote kavelruil in de kop van Noord-Holland kregen grotere, dichterbij TEKST Jolanda aan de Stegge | beeld Truus van Gog afstand. Van der Starre houdt 170 koeien en gelegen en beter op elkaar aansluitende teelt suikerbieten. ‘Bedrijfseconomisch is percelen. Daarnaast krijgt windpark Wieringer- rots wijst Jochem van der Starre door deze verkaveling voor mij veel efficiënter: meer meer ruimte, omdat dankzij de kavelruil het keukenraam in de verte. ‘Tot vlak een betere bewerking van mijn grond, minder het zweefvliegveld kan worden verplaatst. voor die boerderij is alle grond van verkeersbewegingen en minder tractorverkeer mij.’ Die boerderij staat zo ver weg op de weg. Dagelijks fietsen duizend scholieren Unieke kavelruil Tdat slechts de contouren ervan zichtbaar zijn. langs deze weg, waar ik tussendoor moest Vanuit Appel Notarissen begeleidde Willem Sinds op 19 februari de akte Schelpenruil 2.0 laveren. Dat hoeft nu niet meer.’ Op de platte- Vessies ‘Schelpenruil 2.0’, zoals deze omvang- werd gepasseerd, is 70 hectare van zijn grond grond laat hij zien hoe hij dagelijks zijn vaste rijke ruilverkaveling wordt genoemd, een in Slootdorp aaneengeschakeld. De resterende rondje reed om te zien hoe het land erbij verwijzing naar de tijd dat de polder nog zee 30 hectare ligt iets verderop. Voorheen lag stond. Op de ene plek kon het regenen, terwijl was. Als agrarisch specialist draait hij al ruim zijn grond verspreid over drie verschillende het elders droog bleef. ‘Bij langdurige regen dertig jaar mee in het notariaat. Hij noemt het locaties, waarvan een groot deel op 8 kilometer maakt dat niks uit, maar als je aan het gras- uniek dat tien agrariërs en drie overheden dit

16 Notariaat Magazine editie 3 | april 2018 Praktijk

‘Je moet behoorlijk creatief zijn om alle obstakels het hoofd proces gezamenlijk hebben voltooid. ‘Een te kunnen bieden’ of er beperkingen waren die de waarde zou verkaveling als deze neemt zo’n twee, drie jaar kunnen verminderen, zoals een erfdienst- in beslag. Zie al die tijd maar eens alle kikkers baarheid van weg. Daarna volgden tal van in de kruiwagen te houden. Hoe langer zo’n andere stappen, zoals milieuonderzoeken proces duurt, hoe groter het risico dat iemand en onder-zoek naar de positie van de banken. zegt: “Het duurt mij te lang, ik heb andere Bij opgelopen emoties hield hij de deelnemers plannen.” En dan kan zo’n verkaveling ineens het einddoel voor ogen. ‘Zeker in dat laatste heel anders verlopen.’ Voor boeren betekent traject, waarin mensen ongeduldig worden. grond emotie, bevestigt Van der Starre. ‘Je geeft Misschien is het raadzaam om wat in te schik- grond op die je jaren hebt gebruikt en krijgt ken, ook omdat er voorlopig in de omgeving daar andere grond voor terug. Je weet hoe de geen grond meer zal worden aangeboden.’ andere grond bewerkt is en daar vind je iets Het was een domper voor de deelnemers toen van.’ Droog vult Vessies aan: ‘Dertien partijen in oktober 2017 asbest werd aangetroffen bij leveren goeie grond in en dertien partijen twee dammen. Onderzoek en sanering zouden krijgen slechte grond terug, dat is het gevoel. leiden tot nadere vertraging. Vessies: ‘Vooruit- Ieder vindt zijn eigen bedrijfsvoering de beste.’ lopend op de officiële akte heb ik toen een tussenovereenkomst opgesteld waarin de Exit Wieringerrandmeer overgang van het gebruik naar de verkrijgende In 1998 besloten de provincie en het rijk dat partij werd vastgelegd onder voorwaarde dat delen van Wieringen onder water zouden Van der Starre: ‘Gaandeweg sloten steeds meer de kavels na een jaar teruggaan als de veront- worden gezet. Hierdoor zou het Wieringer- partijen zich aan. Hoe groter het aantal deel- reinigingen te ernstig zouden zijn.’ randmeer ontstaan en Wieringen een eiland nemers, hoe meer mogelijkheden.’ worden. Dit zou een impuls geven aan de Creatief economie in het gebied, want rondom het Ontbindende voorwaarden Sinds 1986 werkt Vessies bij Appel Notarissen, meer zou grootscheepse huizenbouw plaats- De onafhankelijke Stichting Verbetering dat bekendstaat om zijn agrarische expertise. vinden. Boeren zouden verplicht moeten Agrarische Structuur (Stivas) onderzocht de Hij klom op tot notarisklerk, gespecialiseerd verkassen. Tot 2009 kocht de provincie zo veel ruilverkaveling. Zij voerde gesprekken met in ruilverkaveling, waarvoor hij het voorwerk mogelijk agrarische grond op. Maar in 2011 elke deelnemer, inventariseerde ieders wensen en de besprekingen doet en nauw samenwerkt werd een streep gezet door het Wieringer­ en bracht alles in kaart. Het daaropvolgende met notaris Alfons Demaret. Lastige kwesties randmeer. Door de economische crisis bleek proces verliep volkomen transparant. bespreekt hij tijdens intervisiebijeenkomsten de financiële haalbaarheid minimaal. Bij de Bij bijeenkomsten was iedereen aanwezig. van de Vereniging Agrarische Specialisten in boeren ging de vlag uit. Van der Starre: Elke deelnemer wist wat de ander wilde, welke het Notariaat (VASN). Jaarlijks is hij betrokken ‘Van mijn totale grond – destijds 90 hectare – afspraken er lagen en welke tussenstappen bij meerdere kavelruilen: van klein tot groot, lag 66 hectare in het geplande meer, waar- werden gezet. Dat is de kracht van dit proces, van simpel tot uitermate complex. In het ver- onder deze woning en de stallen. Twaalf jaar vinden ze allebei. Bovendien ontwikkelt zo’n leden droeg hij het Noordzeekanaal over van lang konden boeren hier niet over de toekomst groep op een zeker moment een zelfcorrige- de Staat der Nederlanden naar de provincie. nadenken, want onze bedrijven stonden onder rend vermogen. ‘Als de meesten over de dam ‘Zoiets was nooit eerder gedaan. Je moet druk en bedrijfsontwikkeling was onmogelijk.’ zijn, denken de laatste drie wel even na voor behoorlijk creatief zijn om alle obstakels het De provincie stond niet meteen te trappelen ze zeggen: “Ik haak af.”’ hoofd te kunnen bieden die dan op je pad om de aangekochte gronden terug te verkopen De officiële onderhandelingen duurden komen. Desgewenst win ik extern advies in om aan agrariërs en dacht na over een andere drie jaar. Vessies: ‘Op verzoek van partijen daarna te kijken of ik me daarin kan vinden. bestemming. Maar de boeren drongen aan werden wij er als Appel Notarissen na een jaar Want uiteindelijk beslissen wij welke juridi- op de mogelijkheid tot herverkaveling zodra bij­­gehaald. Dat is het moment waarop een sche beslissingen er in een kavelruil worden de opgekochte grond zou worden verkocht. ­definitieve vervolgstap wordt gezet.’ Twee vastgelegd. Het blijft onze verantwoording.’ onafhankelijke taxateurs bepaalden de waarde van elke kavel. Hij bracht van elke Boer Jochem van der Starre en notarisklerk kavel de juri­dische situatie in beeld om te zien Willem Vessies bij het herverkavelingsgebied in Noord-Holland

3 | 2018 17 18 Notariaat Magazine editie 3 | april 2018 Mens

Er zijn verschillende (notarieel-)juridische commissies en samenwerkings­ verbanden waar (kandidaat-)notarissen in deelnemen. In Notariaat Magazine vertellen ze hierover.

n o t a r i s e n m e e r

w i e Paul Kok (39), notaris w a a r Instituut voor na- en bijscholing van Notariële Medewerkers (INM)

‘Je moet iets moeilijks gemakkelijk vertellen’

‘De module ondernemingsrecht van veel interactie te creëren. Een arrest het INM, waar ik als hoofddocent gaat over feiten, maar als je de casus aan ben verbonden, bestaat uit tien smeuïg brengt, blijft dat veel beter bij­eenkomsten. Daarbij werk ik met hangen. een vaste groep die bestaat uit klerken, paralegals en notarieel medewerkers. Als we wat aan de opleiding willen Ik geef ook les bij de beroepsopleiding veranderen, zal ik dat moeten over- voor het notariaat. Ik werd benaderd leggen met Wouter Burgerhart en omdat de hoofddocent bij het INM Freek en Bernard Schols. Onder was gestopt en ze op korte termijn hun verantwoordelijkheid valt de iemand nodig hadden. Natuurlijk zijn opleiding. We kijken altijd kritisch er wel verschillen tussen beide oplei- naar de literatuur en de lesstof. Het is dingen. Ik geef op het INM les op een een lastige zoektocht naar een goed ander niveau, maar ik merk dat de boek over ondernemingsrecht. Het leerlingen hartstikke eager zijn, ze moet niet op wetenschappelijk niveau willen dit echt zelf leren. En daarnaast zijn geschreven, maar net daaronder. creëer je een band met ze omdat ik Het moet qua taal geënt zijn op ze tien lessen lang meeneem. Op de notariële medewerkers. beroepsopleiding is dat anders, want daar krijg ik elke keer een andere groep. Zelf leer ik ook van mijn studenten. Vanaf dit jaar geef ik de lessen samen Als je tien jaar met ondernemings- met een collega, maar daarvoor deed ik recht bezig bent, ga je heel erg de tien lessen en twee webinars alleen. bepaalde terminologieën gebruiken. Behalve die tien dagen moet ik ook Mijn studenten fluiten mij wat dat nog de lesstof samenstellen en zaken betreft weleens terug, omdat ik de nakijken. neiging heb te snel te hard te gaan. Dat doet mij beseffen dat ik ook naar Voor jezelf is dit ook heel goed. Je wordt mijn klanten toe sommige termen gedwongen dingen uit te leggen en beter uit moet leggen. Sommige diep de materie in te duiken. Je moet klanten durven het namelijk niet iets moeilijks gemakkelijk vertellen. te zeggen als ze iets niet begrijpen. Dat moet je voor klanten ook doen. En het doceren zelf is ontzettend leuk. Ik sta er versteld van wat voor niveau Daar krijg ik energie van. Zelf heb ik de studenten uiteindelijk halen. Het is als kandidaat-notaris de beroepsop- misschien preken voor eigen parochie, leiding gedaan, maar die vond ik een maar ik hoop dat wat ze laten zien beetje saai. Er zat weinig dynamiek in. ervoor zorgt dat meer kantoren Ik dacht, ik kan gaan zeuren, maar overwegen om hun medewerkers misschien moet ik het zelf eens gaan de opleiding te laten doen. Ik kan doen. Ik heb toen gebeld en ben me voorstellen dat ze het een smak toegelaten. geld vinden om daarin te investeren, Ik probeer ervoor te zorgen dat de maar ze verhogen er wel het niveau lessen leuk blijven. Het moet geen van hun personeel mee. En die zijn lange monoloog worden. Daarom daardoor in staat sneller te signaleren gebruik ik digitale hulpmiddelen, en meer werkzaamheden zelfstandig casusposities en polls. Ik probeer te verrichten’.

3 | 2018 19 Financieel‘Er moet geen toezichtaanleiding zijn voor te grote kritiek’

Het Bureau Financieel Toezicht (BFT) heeft de kritiek van de ledenraad van de Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie (KNB) serieus genomen, zegt bestuursvoorzitter Chris Breedveld. Vandaar de afschaffing van de verplichte stellingsverklaring af te schaffen. Er lopen accountantsverklaring bij de tussentijdse cijfers. Gezien de beperkte capaciteit nog beroepsprocedures over die verplichting, van het BFT komt die afschaffing de toezichthouder ook niet slecht uit. maar wat ons betreft worden die stopgezet.’

TEKST Lex van Almelo | beeld Truus van Gog Maatwerk Kennelijk is zo’n samenstellingsverklaring niet Met ‘we’ bedoelt Breedveld de werkgroep die per se nodig om inzicht te krijgen in de liquidi- e brief vol grieven van de KNB- de besturen van het BFT en de KNB in maart in teit en solvabiliteit van een kantoor … Ledenraad kende Chris Breedveld het leven hebben geroepen. In die werkgroep ‘De verklaring heeft bijgedragen aan betere voordat hij in december 2017 kijken oud-BFT-bestuurslid Hans Gortemaker, cijfers. Maar er staan ook veel nadelen tegen- aantrad als bestuursvoorzitter oud-KNB-voorzitter Frank Wilmink, BFT-direc- over. Het beleid van ontheffingen betekent Dvan het BFT. Hoewel zo’n brief volgens hem teur Marijke Kaptein en KNB-directeur Hans voor het BFT een vrij fors capiciteitsbeslag. ‘eigenlijk niet past in de relatie tussen een Kuijpers onder meer naar alternatieven voor Het beleid werd ook niet altijd begrepen. toezichthouder en een publiekrechtelijke de algemene verplichting om een samenstel- Nu denken wij dat het BFT misschien meer organisatie’ en er weinig mis is met een beetje lingsverklaring van een accountant in te met maatwerk aan de slag moet gaan. Dat kan kritiek op de toezichthouder heeft Breedveld leveren bij de tussentijdse cijfers. Breedveld: betekenen dat een individueel kantoor wel de inhoud serieus genomen. ‘Of het nou het ‘Ik heb eigenlijk vanaf het begin gezegd dat cijfers met een samenstellingsverklaring BFT is, de Autoriteit Financiële Markten of De die samenstellingsverklaring de grootse graat moet aanleveren als daar aanleiding voor is. Nederlandsche Bank ... als de sector zegt dat zij in de keel was. Daar hebben we naar gekeken. De werkgroep kijkt ook naar hoe landen om geen enkel probleem heeft met de toezicht- Het BFT zelf heeft al eerder besloten het sys- ons heen het oplossen. En verder bekijken houder moet je je bijna zorgen gaan maken. teem als zodanig te evalueren. Die evaluatie we of er een principle based financiële ver­­ Er zal altijd kritiek zijn. Maar er moet geen is afgerond en dat leidt er – alles overziend – ordening kan komen: dus niet zeggen dat aanleiding zijn voor te grote kritiek. Daarom toe dat het BFT het ministerie van Justitie de cijfertjes precies zus en zo moeten worden zijn we nu ook goed aan het kijken naar de en Veiligheid zal verzoeken om de algemene aange­leverd, maar kijken naar ankerpunten onderdelen van de brief van de ledenraad.’ verplichting tot het indienen van de samen- in het financiële toezicht.’

20 Notariaat Magazine editie 3 | april 2018 Stakeholders

‘Er lopen nog beroepsprocedures over de samenstellingsverklaring, maar wat ons betreft worden die stopgezet’

‘Op het moment dat er notarissen zijn die fors U bent geen jurist. Vindt u dat een voordeel over de schreef gaan – een recent voorbeeld of een nadeel? zagen we in Amsterdam – dan pakt het BFT ‘Het BFT houdt integraal toezicht. Dat gaat die aan. Tegelijkertijd zeg ik: als het zo is dat natuurlijk niet alleen om de juridische kant, de hele sector door heeft dat er notarissen zijn maar houdt ook financieel toezicht in. Ik ben die over de schreef gaan, meld dat dan ook. van huis uit algemeen econoom en heb in mijn Het BFT kan met zijn relatief kleine organisatie studie veel rechtenvakken gehad. Ik heb door niet alles overzien. Dat zijn dingen die samen mijn hele carrière heen ook veel juridische moeten worden opgelost.’ dingen gedaan. Bijvoorbeeld de mediacode De leden hebben het idee dat het bureau opstellen toen ik bij de Rijksvoorlichtings- Gaat het BFT misschien iets meer leunen te weinig notariële deskundigheid heeft. dienst werkte. Die code gaat over de bescher- op de audits die de KNB zelf uitvoert? Is die deskundigheid gewaarborgd? ming van de persoonlijke levenssfeer van ‘Ja, daar lopen gesprekken over. Er is al samen- ‘Zeker, ja. Wij hebben zeer deskundige toezicht- leden van het Koninklijk Huis, waarover werking op dat gebied, maar we willen er ook houders die allemaal zeer begaan zijn met het verschillende procedures zijn gevoerd. En als met het oog op de toekomst naar kijken.’ werk dat ze doen. Ik heb ook echt de indruk directeur van het Kabinet kom ik heel vaak dat zij weten hoe de wereld van een individuele staatsrechtelijke zaken tegen. Zo zijn wij ook Keuzes maken notaris eruitziet.’ verantwoordelijk voor het hele wet- en regel- Als we kijken naar de jaarverslagen van gevingsproces voor zover de koning daar een het BFT lijkt het dat er ieder jaar een tekort is. Trots rol in speelt. Uiteindelijk gaat het erom dat Hebt u voldoende mensen en middelen? Uw hoofdfunctie is directeur van het Kabinet je je een onderwerp snel eigen kunt maken.’ ‘De tekorten worden tot nu toe opgelost door van de Koning. Hoe kwam u bij het BFT terecht? Hebt u, om een beetje in de koninklijke sfeer eigen reserves te benutten. Als we zeggen dat ‘Twee jaar geleden besloot ik te kijken of ik te blijven, nog een boodschap voor de lezers? het budget blijft zoals het nu is, betekent dit naast deze functie een toezichthoudende ‘Er is een groot vertrouwen in het notariaat. dat we forse keuzes moeten maken en ik denk functie kon gaan vervullen. Ik heb bij de Het notariaat doet het goed. Er is een stevig dat we dan moeten concluderen dat we niet het Algemene Bestuursdienst een leergang stelsel en daar kunnen we best trots op zijn. toezicht kunnen houden zoals wij dat willen. toezichthouder gevolgd, samen met onder Maar we moeten wel alle zeilen bijzetten om Maar waartoe dat allemaal leidt, kan ik nog andere de nieuwe vice-voorzitter van het BFT. het zo te houden. Als ik kijk naar de maat­ niet zeggen.’ En toen kwam deze vacature. Ik heb verschil- regelen die de tuchtrechter in 2017 heeft De ledenraad wil graag samen prioriteiten lende notarissen in mijn vriendenkring, dus ik opgelegd naar aanleiding van klachten die het stellen. Nu bestaat het idee dat er veel aandacht ken die wereld wel een beetje. Het notariaat is BFT heeft ingediend … drie ontzettingen uit is voor kleine overtredingen, terwijl het BFT de ongelofelijk belangrijk voor de rechtszeker- het ambt in een jaar tijd vind ik er drie te veel. grote boeven – de rotte appels, die notarissen heid in dit land. En het BFT is belangrijk voor En twaalf schorsingen in een jaar vind ik ook zelf ook uit de mand willen hebben – niet in het vertrouwen in het notariaat.’ veel. We moeten samen zorgen dat die getallen de gaten heeft. zo klein mogelijk blijven.’

3 | 2018 21 Businesscase beroepsopleiding

Focus op vaardigheden

Het is een verplicht onderdeel van de beroepsopleiding voordat kandidaat- notarissen het eindexamen kunnen doen: de businesscase. Daarbij verdiepen ze zich in een niet-juridisch onderwerp, werken dit uit en presenteren dit tijdens de slotbij­ eenkomst, sinds dit jaar bij de Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie (KNB). De een vindt het een welkome aanvulling, de ander ziet de toegevoegde waarde niet.

TEKST Martijn Rip | beeld Truus van Gog

n een van de vergaderruimten van de KNB hangen de kandidaat-notarissen hun flip-over aan de glazen wand. Een voor een stappen ze naar voren om aan de handI van de steekwoorden op het papier hun businesscase toe te lichten. Die gaan over de meest uiteenlopende onderwerpen. De een houdt een presentatie over de overname van een protocol van een failliet notariskantoor, de ander heeft een model ontwikkeld om opdrachten te bevestigen en een derde heeft het werkproces geanalyseerd om zijn afdeling efficiënter te laten werken en de omzet te verhogen. Tijdens hun presentatie gaan ze in op hoe ze de ‘case’ hebben aangepakt, wat er daadwerkelijk is veranderd en welke persoon- lijke ontwikkeling ze hebben doorgemaakt.

Managementvaardigheden De businesscase is nog een relatief nieuw onderdeel van de beroepsopleiding. ‘We vonden het tijd om de beroepsopleiding ‘Het was inhoudelijk interessant, te hervormen. We wilden de vaardigheden maar het heeft ook bijgedragen aan van de studenten verdiepen’, kijkt Caroline van Kordelaar terug. Zij is bij de Stichting mijn eigen ontwikkeling’ Beroepsopleiding Notariaat (SBN) hoofd­ docent vaardigheden. ‘Uit een enquête onder de beroepsgroep kwam naar voren dat er meer managementvaardigheden nodig waren. Zo zijn we in 2012 begonnen met een nieuw programma voor vaardigheden, waarvan de businesscase onderdeel uit maakt. We willen ze namelijk niet alleen juridisch scholen, maar ook zichzelf in de markt laten zetten. Voor

22 Notariaat Magazine editie 3 | april 2018 Opleiding

Businesscase beroepsopleiding

Focus op vaardigheden deze testamenten wil mijn kantoor ook over Dat hoefde Judith Keijenberg, die tijdens kennis beschikken om de nalatenschappen de andere bijeenkomst bij de KNB de beste van die Nederlanders af te wikkelen.’ Verwoert businesscase presenteerde, niet te doen. kandidaten is het een toegevoegde waarde maakte een stappenplan om de verklaring af Zij dook voor haar businesscase in de werk­ver­ als ze ook op een andere manier kunnen bij- te kunnen geven. deling op de afdeling onroerend goed op haar dragen aan de ontwikkeling van het kantoor. Naarmate Verwoert langer bezig was met haar kantoor, Hendriks & Fleuren Zuyd Notarissen. Tijdens de financiële crisis bleek dat kandidaat- businesscase werd ze steeds enthousiaster. Ze vond het leuk om te doen, maar volgens notarissen met uitsluitend juridische kennis ‘Het was inhoudelijk interessant, maar het haar voegt de businesscase weinig toe aan de kwetsbaarder zijn dan kandidaten die ook heeft ook bijgedragen aan mijn eigen ontwik- beroepsopleiding. ‘Als het er niet was geweest, andere kennis en vaardigheden toevoegen keling. Wat betreft mijn communicatievaardig- had ik het niet gemist. Het is te vrijblijvend. aan een kantoor.’ heden ben ik me bewust geworden van mijn Je krijgt geen terugkoppeling. Het is een vinkje In het eerste jaar van hun opleiding krijgen de eigen kwaliteiten en valkuilen. In drie jaar tijd zetten en klaar. Ik vind zeker dat vaardigheden kano’s gelijk de businesscase op hun bordje. ben ik uit mijn schulp gekropen en kan ik bij de opleiding horen, maar dan moeten ze ‘Tijdens de eerste bijeenkomst kregen we al zelfverzekerd een presentatie geven.’ Omdat wel worden beoordeeld.’ te horen dat we iets met een businesscase ze in de zomer van vorig jaar van kantoor moeten doen, maar wat, dat was niet echt wisselde, moest ze met een nieuwe business­ Cijfer duidelijk’, legde een van de studenten uit case beginnen. Daarvoor kreeg ze van de Van Kordelaar herkent de kritiek. Dat er geen tijdens de bijeenkomst bij de KNB. Ook haar notaris van het kantoor alle medewerking. cijfer wordt gegeven aan de businesscase, medestudenten bleven met vragen zitten. ‘De samenwerking was heel leuk. Ik kon altijd terwijl dit wel een verplicht onderdeel is om Pas later werd hen duidelijk wat er van hen bij hem binnenlopen om te sparren.’ examen te mogen doen, heeft onder meer te werd verwacht. Een andere klacht is dat er veel maken met de opstartfase van het onderdeel tijd in de businesscase gaat zitten. En ook meer Kantoortijd vaardigheden. ‘De businesscase was nog dan eens gehoord: ‘Zonde van de tijd.’ Want de Niet alle studenten konden op dergelijke mede- volledig onbekend terrein, daar wilde het zaken die ze uitzoeken voor hun businesscase werking rekenen. Vaak staat het kantoor er wel bestuur de studenten niet op laten struikelen. zouden ze ook zonder die verplichting hebben voor open, maar soms ook niet. ‘We hadden We merken nu dat de vraag opkomt om het opgepakt. last van onderbezetting en een hoge werkdruk. serieus te nemen en er een cijfer voor te geven. Daarom werd de businesscase steeds uitgesteld. Daarom wordt het wellicht in de toekomst een Enthousiast Mijn collega’s wilden wel meewerken, maar de volwaardig onderdeel, ook omdat de druk op Dat geldt ook voor Laura Stegeman, kandidaat- situatie was er niet naar’, vertelt een van hen. de tijd van kandidaat-notarissen vrij hoog is.’ notaris bij Clifford Chance: ‘Maar ik vond Een ander vertelt dat hij alles buiten kantoor- Een andere, meer praktische reden dat er geen het hartstikke leuk om te doen.’ Ze bekeek tijd moest doen. Dus offerde hij er heel wat cijfer voor de businesscase wordt gegeven, voor haar kantoor hoe ze nog meer student- vrije uurtjes voor op. is dat daar de mankracht voor ontbreekt. stagiaires konden krijgen op het notariaat. ‘We hadden er ook voor kunnen kiezen om alle Met succes, want het aantal sollicitaties van 25 presentaties achter elkaar te laten doen, in stagiaires steeg aanzienlijk. ‘De notaris was plaats van in 5 kleine groepjes. Maar dat vindt heel enthousiast over de businesscase. Hij is niemand leuk. Of je hebt meer docenten nodig, met mij meegegaan naar bijeenkomsten en maar dat kost weer extra geld.’ Van Kordelaar van kantoorgenoten kreeg ik veel steun.’ merkt wel dat er de afgelopen jaren veel pro- Mariska Verwoert, kandidaat-notaris bij gressie is geboekt. ‘De nieuwe generatie lijkt er Notariskantoor Kroezen in Oldenzaal, is ook meer voor open te staan. Dat zie je terug eveneens enthousiast. Misschien hielp haar in de mooie cases, maar ook in de presentaties. dat wel aan de ‘overwinning’, want haar busi- Je ziet ook dat het wat voor de kantoren op- nesscase werd als beste van de dag beoordeeld levert en kandidaten geven aan dat zij serieuzer door haar medestudenten. ‘Ik heb mij verdiept worden genomen als er gesproken wordt over in de Europese Verklaring van Erfrecht en de kantoororganisatie.’ Volgend jaar houdt de ervoor gezorgd dat dit is geïmplementeerd beroepsopleiding het hele programma tegen in de kantoororganisatie. Oldenzaal ligt tegen het licht. Van Kordelaar: ‘Dan is de grote de Duitse grens en er worden dan ook testa- evaluatie. We willen ons voortdurend blijven menten voor in Duitsland woonachtige Neder- verbeteren.’ landers opgesteld. Naast het opstellen van

3 | 2018 23 VACATURE • Administratie kandidaat-notaris Voor de vestiging in Zwolle zijn wij ter versterking van ons • Salarissen team op zoek naar een (bij voorkeur waarnemingsbevoegd) kandidaat-notaris voor de algemene praktijk. De functie is • Belastingen per direct beschikbaar.

• Rapportages Ben jij: Wij bieden jou: • minimaal drie dagen in de • een prettige en informele • Accountancy week beschikbaar; werkomgeving; • Advies • een teamplayer die ook • de mogelijkheid om je zelfstandig kan werken; te ontwikkelen; H.R. de Velde Harsenhorst FA • enthousiast en leergierig; • passende arbeids - drs. K. de Lange AA • klantgericht, commercieel- en voorwaarden. praktisch ingesteld.

AKSOS Ben je geïnteresseerd in de vacature? Stuur jouw brief Financial Services met c.v. aan mr. R.K. (Rolf) Grit ([email protected]) Voor notariaat en advocatuur...... flexibiliteit in capaciteit

Groningen - Leeuwarden - Zwolle www.aksos.nl - [email protected] - Tel. 038-4524280 Telefoon: 038 777 9810 www.hoekstraenpartners.nl

VU LAW ACADEMY www.vulaw.nl

Cursus op donderdag 14 juni 2018 met mr. Bart Breederveld De beperkte gemeenschap van goederen en de gevolgen voor de echtscheidingspraktijk Van algehele gemeenschap naar een beperkte gemeenschap van goederen: CD van mij en niet van allebei? KNB 4

Jeugdrecht Door u kan Keesje Uitspraken, praktijkervaringen Door u kan Keesje en commentaren in 1 pakket nu weer verder Æ Enige Nederlandse uitgever die in- zoomt op Jeugdrecht. nu weerJeugdrecht verder Æ Behandelt straf-, gezondheids-, civiel en internationaal recht. Door u kan Keesje Æ Altijd en overal toegankelijk. Uitspraken, praktijkervaringen Æ Direct toepasbaar en diepgaand. en commentaren in 1 pakket Æ Persoonlijke service dmv service calls Benieuwd naar het nu weer verder en tutorials OpMaat. laatste vacaturenieuws? Æ Enige Nederlandse uitgever die inzoomt op Jeugdrecht. Æ Æ Behandelt straf-, gezondheids-, civiel en internationaal recht.Æ Æ Altijd en overal toegankelijk. Æ Neem gerust contact op Æ Direct toepasbaar en diepgaand. Æ om jouw wensen kenbaar te maken. Æ Persoonlijke service dmv service calls en tutorials OpMaat.Æ

raatnotariaat.nl [email protected] 055 576 2669 Meer informatieMeer informatie op op sdu.nl/jeugdrecht sdu.nl/jeugdrecht k a n o c o l u m n

Aan alles komt een eind, ook aan het begin

iet dat het bovenstaande mag alleen maar toegenomen in de loop der softwaresystemen, het houden van sollici- doen vermoeden dat ik het jaren – een van mijn notarissen meedeelde tatiegesprekken, het mogen meedenken notariaat uit stap … integen- dat hij die wens van mij in vervulling kon over de (juridische en organisatorische) deel. Het enthousiasme en laten gaan. Na het afwegen van de voor- en toekomst van kantoor, het ‘restylen’ van Nhet plezier waarmee ik acht jaar geleden (ja, toch?) nadelen, gaven de voordelen de kantoorinventaris … Ik geniet ervan aan mijn eerste werkdag als kandidaat- (en die zijn in groten getale aanwezig: en het geeft zo veel nieuwe energie aan notaris bij Kuhlmann Hulshof en De Kok het hebben van een eigen ‘stukje’ van je mijn ‘bestaan’ van (kandidaat-)notaris. notarissen begon, is alleen maar toe­­ kantoor, mee mogen beslissen over de Daarbij heb ik uiteraard niet uit het oog genomen. Ik ‘houd’ van de juridische toekomst van je kantoor, de personeels­ verloren dat het voor de zittende maten perikelen die iedere (werk)dag in mijn organisatie, de vakinhoudelijke uitvoering, ook ‘wennen’ zal worden met (voor het werk- en spreekkamer de revue passeren. de acquisitie ter hand te mogen nemen) eerst een vrouwelijke) jonge notaris en Ik geniet van de fantastische verhalen toch echt de doorslag. daarnaast voor ons allen het gevoelsmatig die cliënten aan mij toevertrouwen. Het lastige vertrek van de pensionerende geeft me voldoening het fiscale en civiele Nieuwe energie notaris. (notariële) recht voor mijn cliënten vast Overigens kostte het schrijven van het te mogen leggen en in voor hen duide- ondernemingsplan me soms wel hoofd- Laatste tip lijke taal uit te mogen leggen en ik ben brekens: hoe pak ik dat aan? Waar moet ik Voor nu kan ik iedereen aanraden, mocht blij met mijn lieve en leuke collega’s op (financieel) aan denken bij het over­­­nemen je twijfelen aan je ambitie notaris-onder- mijn kantoor. van de praktijk? Hoe reageren mijn nemer te worden: ga ervoor! Wellicht lijkt de weg lang. Zo lazen we in het vorige Doorslag Notariaat Magazine formeel ongeveer Voor mij is er alleen een nieuwe dimensie Ga ervoor! een jaar, maar ‘gevoelsmatig’ misschien aan mijn beroep van notarieel jurist bij­­­ wel twee jaar. Je hebt immers ook nog de gekomen … Ik ga, wellicht met vallen en bedenktijd vooraf (wil en kan ik dit wel? opstaan in de toekomst, maar in ieder collega’s als ik ineens ‘hun baas’ ben? Kan ik mijn sociale (sport)leven ernaast geval vol ambitie, goede moed, frisse Hoeveel uren kan en wil ik werken?. blijven houden? Ga ik met de zittende blik en positieve energie, genieten van Na de goedkeuring van mijn onder­ maten het zakelijke huwelijk aan? Stap het mogen zijn van ondernemer! Ik was nemingsplan is er inmiddels al veel ik in een financieel gezond bedrijf?). een aantal jaren geleden blij dat – ja, de veranderd. Bijvoorbeeld het voor het Toch is het absoluut de moeite waard. intentie notaris te worden leeft al sinds eerst mogen voeren van functionerings­ Want waar een wil is … ik met mijn studie ben begonnen en is gesprekken, het uitzoeken van nieuwe Dus nog een laatste tip van mijn kant: doe wat je echt graag wilt, en je zult geen dag in je leven echt aan het werk zijn.

Nienke Westerhof, Ik dank jullie voor het lezen van mijn kandidaat-notaris bij columns in deze rubriek en voor de vele Kuhlmann Hulshof en positieve, leuke reacties die ik hierop De Kok notarissen gekregen heb!

Ben je trots op je vak en wil je je ervaringen als kano delen? Word dan onze nieuwe columnist. Mail naar [email protected].

3 | 2018 25 Een Rotterdammer in Amsterdam

26 Notariaat Magazine editie 3 | april 2018 mens

En ‘De tijd dat de dokter, de pastoor verder en de notaris niet van hun plek kwamen, ligt achter ons’

Willem Gerbers startte als kandidaat-notaris in Rotterdam, werkte tien jaar Maar het kán wel, en dat is leuk. Nu ben in het buitenland en is nu notaris bij HVK Stevens in Amsterdam. Hij werkt ik een Rotterdammer in Amsterdam. graag voor hardwerkende ondernemers. De tijd dat de dokter, de pastoor en de notaris niet van hun plek kwamen, TEKST Henriette van Wermeskerken | beeld Truus van Gog ligt achter ons. Ik ga regelmatig bij mijn klanten langs. Op die manier leer ik a mijn studie solliciteerde welke kant ga ik op? Ik heb het notariële zo’n bedrijf beter kennen en kan ik mijn ik bij het toenmalige Loyens vak altijd ontzettend leuk gevonden. klant dus beter van dienst zijn. Eerlijk & Volkmaars en Loeff Claeys Bij Loyens & Loeff hadden ze gezegd gezegd vind ik het concept van de vaste Verbeke. Wat mij in het dat ik altijd terug kon komen. In 2009 standplaats niet meer van deze tijd.’ ‘Nnotariaat trok, is het bij elkaar brengen werd ik weer kandidaat-notaris.’ van partijen. De rol van middleman ligt Resultaat mij beter dan het optreden voor een partij. Avontuur ‘Ik werk graag voor en met hardwerkende Toen ik bij beide kantoren werd aange- ‘Terug in Rotterdam begon het avontuur ondernemers. Het is leuk als er wat nomen, koos ik voor Loyens & Volkmaars, meteen weer te trekken. Op de vestiging gebeurt, als een ondernemer een vervolg- waar men toen net gestart was met het in Luxemburg werkten weinig juristen, stap met zijn bedrijf wil zetten en daar een opzetten van een notariële poot. Daar en degenen die er zaten waren Belgen en partner of een investeerder voor zoekt. was Ronald Pfeiffer voor aangetrokken. Fransen. Verder was het vooral een kantoor Het is prachtig om partijen bij elkaar Er was in die tijd veel beweging binnen van fiscalisten. Daar moest wat Nederlands te brengen en te zorgen dat er een mooi de kantoren. Een deel van de advocaten juridisch bloed bij, en dat trok mij wel. resultaat ontstaat, waar iedereen blij van van Loeff ging naar Allen & Overy. Binnen Bruggen bouwen, mensen met elkaar wordt. Ik ben vooral een adviesnotaris. een jaar na mijn komst fuseerde Loyens & verbinden, zorgen dat er een team ontstaat, Meedenken, meepraten, strategieën Volkmaars met het Nederlandse deel van dat vind ik een mooie uitdaging. Wij uitdenken, daar houd ik van. Dankzij mijn Loeff Claeys Verbeke tot Loyens & Loeff. woonden inmiddels met het gezin weer buitenlandse ervaring is mijn praktijk ook Zo kwam ik in zekere zin toch nog bij in Rotterdam. In het begin reed ik heen internationaal. Inmiddels ben ik zelf ook beide kantoren te werken.’ en weer, maar dat was niet te doen. In de ondernemer. In 2015 werd ik toegevoegd winter deed ik eens van zondagavond tot notaris en vorig jaar heb ik de hele Head of Legal maandagochtend over de rit. Dat waxine- procedure, maar dan mét ondernemings- ‘Een jaar nadat ik was begonnen, in 2000, lichtje dat je in de auto moet hebben, had plan, nog een keer doorlopen. Want toen werd ik uitgezonden naar de Parijse ik toen echt nodig. Toen zijn we verhuisd was de tijd rijp voor een tweede notaris, vestiging, onder meer omdat ik voor een naar Luxemburg. Niet de meest bruisende naast Jan Willem Schenk. Dus nu ben ik grote Franse klant werkte. Een prachtige plek, maar met een gezin woon je er ook mijn eigen bedrijf aan het runnen. tijd. We woonden in de Marais, vlak bij de heerlijk. We zijn er vier jaar gebleven.’ Het is keihard werken, maar ik geniet er Place des Vosges. Die stad leeft 24 uur per enorm van.’ dag. Ons eerste kind is in Parijs geboren. Ondernemers Inmiddels hebben we er vier. Toen mijn ‘Al met al heb ik tien jaar in het buitenland Parijse periode erop zat, was ik toe aan gezeten. Je doet er fantastische ervaringen iets anders. Na zeven jaar werken breekt op, maar het heeft ook lastige kanten. In het vaak een periode van bezinning aan. buitenland blijf je toch die Nederlander, Ik werd bedrijfsjurist bij Rodamco en terwijl je er in Nederland ook niet meer maakte de fusie met Unibail mee, waarna helemaal bij hoort. Tijd voor een nieuwe ik Head of Legal werd van het nieuw uitdaging. Via via hoorde ik over HVK ontstane Rodamco-Unibail. Ik werkte Stevens: wat kleinschaliger dan de grote in Rotterdam, Parijs en Wenen. Die fusie kantoren, veel ondernemers als klant, veel tussen het Nederlandse en het Franse familiebedrijven. Het sprak mij aan, ook bedrijf was zogenaamd een merger of vanwege de samenwerking met fiscalisten. equals geweest, maar de Fransen kregen Ik ben een Rotterdammer in hart en nieren, toch iets meer te zeggen. Na drie jaar ik ben er geboren en getogen, ik woon er raakte de koek op, of verdween de chemie, en ga er nooit meer weg. Maar zakelijk hoe je het wilt noemen. Het had er ook gezien vond ik Amsterdam interessant. mee te maken dat ik niet Frans genoeg En ik hoef niet per se mijn zakelijke was, denk ik. Ik stond op een kruispunt: contacten in het weekend tegen te komen.

3 | 2018 27 specialisten

uitgelicht

namelijk ook een softwareontwikkelaar en zou op deze manier het softwarepakket aan zijn eigen portfolio kunnen toevoegen. De curator vond dat het maatschappelijk belang zwaarder woog – een faillissement zou voor veel ontslagen zorgen – en was tegen afgifte van de broncode. Het liep zo hoog op dat beide partijen dreigden met een kort geding tegen mij als notaris.’

Behoedzaam ‘Escrow-regeling doe je er niet even bij’ En alsof het niet gecompliceerd genoeg was, doken er nog meer onvoorziene details op. Zo bleek de failliete softwareontwikkelaar niet meer de eigenaar van de software. Bij een herstructurering waren de assets gesplitst over diverse werkmaatschappijen. In naam ging het nog om hetzelfde bedrijf, maar de fei­­­­ telijke eigenaar was inmiddels een andere bv. Ook was er door de bank een pandrecht op het auteursrecht van de software verkregen. Lap: ‘Dat pandrecht bleek, gelukkig voor ons, gevestigd nadat de laatste broncodedeponering s t i c h t i n g it-n o t a r i s had plaatsgevonden en bij die deponering ‘Als je dit lichtzinnig doet, ga waren de juiste rechtspersonen betrokken. Het opstellen van een escrow-regeling Het toont aan hoe behoedzaam je als notaris en in bewaring nemen van software-­ je als notaris in de fout’ in dit soort situaties moet werken. Op het broncodes lijkt op het eerste gezicht een eerste gezicht lijkt alles duidelijk, maar in het notariële taak met een duidelijke afloop. ondernemingsrecht is niet alles waterdicht. De broncode wordt immers alleen vrij­­­ bedrijfskritische software. Dat jaagt de Anders dan bij onroerend goed waar in het gegeven wanneer een faillissement van behoefte aan een escrow-regeling aan.’ Kadaster precies alle relevante informatie de ICT-leverancier de continuïteit van staat omschreven, heb je hier te maken met de gebruiker van de software bedreigt. Meningsverschil informatie die vaak veel minder zorgvuldig is Maar de werkelijkheid kan weerbarstig In principe hoeft de notaris geen afweging bijgehouden en bovendien niet in openbare zijn, waarschuwt Claudia Lap, notaris bij te maken tussen de belangen van de licentie- registers is vastgelegd. Je moet goed opletten Hekkelman Advocaten & Notarissen. nemer en -gever. De eerste heeft de zekerheid en in de historie duiken. Als je dit lichtzinnig dat het gebruiksrecht op de broncode niet doet, ga je als notaris in de fout.’ TEKST Peter Steeman | beeld Truus van Gog verloren gaat en de leverancier weet dat de intellectuele eigendomsrechten in veilige Misvatting Ze zijn zeldzaam, de faillissementen waar- handen zijn. Toch leidde de escrow-regeling De druk op de IT-notaris werd opgevoerd. bij een escrow-regeling effectief wordt. waar Lap als IT-notaris bij betrokken was Iedere partij had zijn advocaten in stelling Claudia Lap heeft het pas één keer meege- tot een meningsverschil tussen de betrokken gebracht, maar Lap hield het hoofd koel. maakt in de vijftien jaar dat ze IT-notaris is. partijen. ‘Wat het complex maakte, was dat ‘Eigenlijk word je gedwongen om een oordeel te ‘Die score is denk ik wel representatief voor er veel partijen bij het faillissement van de vellen. Als notaris moet je daarbuiten blijven. de branche. Ik leg ongeveer vier à vijf keer softwareontwikkelaar betrokken waren. Ik heb gezegd: “Ga maar naar de rechter. Laat per jaar een escrow-overeenkomst vast. De software werd gebruikt door vijf grote die maar beslissen.” Zo ver kwam het niet. Voor Het veiligstellen van de broncode is vooral bedrijven, van wie er slechts een om uitvoering het tot een kort geding kwam, werd de door­­ voor grote gebruikers een vangnet. Als de van de escrow-regeling vroeg. De curator start gerealiseerd. Terugkijkend valt vooral ­softwareleverancier omvalt, is dat immers van de failliete softwareleverancier wilde een op hoeveel factoren een rol spelen. Ik ben een groot risico voor de continuïteit van het doorstart bewerkstelligen. Waarom wilde blij met de afloop en met ons aandeel daarin. bedrijf. Je hebt toegang nodig tot de code een van de afnemers dan toch per se de We hebben heel zorgvuldig gehandeld en om bijvoorbeeld storingen te verhelpen. broncodes ontvangen op basis van de escrow- niets overhaast gedaan. Het laat wel zien dat Daarom kijken steeds meer accountants voorwaarden? Al snel bleek dat deze afnemer je zo’n escrow-regeling er niet even bij doet.’ bij grote bedrijven naar de waarborg bij een verborgen agenda had. Dit bedrijf was

28 Notariaat Magazine editie 3 | april 2018 verenigingsnieuws c u r s u s s e n

e p n rechtszekerheid in de informatiemaatschappij. e p n Commissies op de voorgrond Ook krijgen cursisten een overzicht van de ALV en cursusdag huwelijks­ De jaarlijkse algemene ledenvergadering van producten en diensten die hieraan invulling vermogensrecht de EPN is op dinsdag 29 mei. Het bestuur zal geven, zoals software-escrowregelingen 29 mei 2018 onder meer aandacht vragen voor het beleids- volgens de ‘Norm software-escrow IT-notaris’ plan voor de komende jaren. Het bestuur en de bescherming van intellectuele eigen- EPN/VEAN Congres wil de commissies nadrukkelijker op de voor­­ domsrechten via registratie, overdracht en 20 september 2018 grond laten treden. De huidige commissies verpanding. Tot slot komen de basiskennis zijn: de commissie huwelijksvermogensrecht, en -vaardigheden die een notaris nodig heeft de commissie levenstestament en de IPR-­ om te kunnen starten als IT-notaris ter sprake. n r s commissie. Wilt u graag deel uitmaken van De training wordt afgesloten met een thuis­ ALV en cursus Capita Selecta Financiering, een commissie, dan kunt u zich hiervoor opdracht. Deze opdracht is alleen verplicht zekerheden en insolventierecht bij het secretariaat van EPN aanmelden. voor deelnemers die zich hebben aangemeld 17 april 2018 Een ander speerpunt is om de contacten met als nieuwe IT-notaris. Wilt u eens onderzoeken andere verenigingen en organisaties te inten- of het IT-notarisschap iets voor u is? Kijk dan siveren. Daarvan is het Congres met de VEAN op de website van de IT-notaris bij ‘deelnemer- s t i c h t i n g it-n o t a r i s (Vereniging Erfrecht Advocaten Nederland) schap’ voor meer informatie en het volledige Opleidingsdag op 20 september 2018 een duidelijk voorbeeld. programma van de training. Aanmelden kan 16 mei 2018 bij het secretariaat via [email protected]. n r s Training startcompetenties NRS zoekt samenwerking met v a s n 29 mei 2018 Amsterdam School of Real Estate Cursus Fosfaatrechten en Aanmelding kan via de website van Als notariële registergoedspecialist moet u Huwelijksgoederenrecht IT-notaris of via [email protected]. niet alleen juridisch-inhoudelijk uw mannetje De volgende actualiteitencursus is op 7 juni. staan, u moet ook voldoende voeling hebben Daarin gaat Rianne Verbakel-Van Bommel, met aanpalende disciplines waarmee u in senior jurist bij fiscaal juridisch adviesbureau complexe vastgoedzaken te maken krijgt. Remie, in op de stand van zaken van de fos­­­ Om die reden is de NRS een nieuw initiatief faatrechten. Daarnaast stelt zij de agrarische gestart, namelijk de samenwerking met de actualiteiten gericht op het notariaat aan Amsterdam School of Real Estate (ASRE). de orde. Lucienne van der Geld, directeur Deze instelling verzorgt masteropleidingen van Netwerk Notarissen, zal vervolgens de voor vastgoedprofessionals en heeft een wijzigingen in het huwelijksgoederenrecht aanbod aan korte opleidingen waarmee een uitgebreid bespreken. De cursus is in Van bepaald deelgebied kan worden bijgespijkerd der Valk Hotel Apeldoorn. of verkend of waarmee actuele kennis kan worden gedeeld. De NRS heeft de ASRE nu v m n gevraagd om een speciaal op de notariële Regeling voor indienen registergoedspecialist toegeschreven menu verzoekschriften tot echtscheiding samen te stellen. Zoals het er nu uitziet, zal VMN heeft voor de leden afspraken gemaakt dit resulteren in een aanbod van een dag, met Daniëla Jakobs, advocaat bij Keijzer voor het eerst te organiseren in het najaar. Noorman Advocaten in Emmen, voor het indienen van verzoekschriften tot echt­ s t i c h t i n g it-n o t a r i s scheiding. Het verzoek tot echtscheiding Training Startcompetenties moet bij de rechtbank immers altijd door De Stichting IT-notaris geeft op 29 mei een advocaat worden gedaan. Uitsluitend opnieuw de training ‘Startcompetenties VMN-notarissen kunnen gebruikmaken voor de IT-notaris’. Deze is bedoeld voor van deze regeling. (kandidaat-)notarissen die IT-notaris willen De hierbij geldende voorwaarden treft u aan worden. Tijdens de training komt de maat- op het ledennet van de website van de VMN: schappelijke rol en de meerwaarde van www.vmn-notaris.nl. de IT-notaris aan de orde: het bieden van

3 | 2018 29 Naar aanleiding van de column van Nora van Oostrom-Streep in het vorige Notariaat Magazine heeft de redactie onder- staande ingezonden brieven ontvangen. Het vrije woord van een columnist Wilt u ook reageren op iets wat u is op­gevallen in het magazine? Mail dan naar [email protected]. Aan columnisten wordt door kranten en huwelijksvermogensrecht: tenenkrommend, ­tijdschriften een grote vrijheid gelaten. een draak van een wet, nergens een aantoonbare Youp is er een voorbeeld van. Tot hun ontslag behoefte, ondoorgrondelijk, een tekentafel- mogen ze nagenoeg roepen wat ze willen. product, lastige boekhoudverplichtingen. NM kent één columnist. Binnengehaald als Het zijn allemaal citaten. De columnist eindigt boegbeeld van het notariaat. Vervolgens, op een genderneutraal toilet. ‘Voor wie doen we notarieel woordvoerder-af, als … ja als wat dit eigenlijk?’, vroeg de columnist zichzelf af. wetswijziging verwerpt waarvoor ze eerder eigenlijk? Als wetenschapper met een neven- Dient zij, die zichzelf ook wetenschapper noemt, had behoren te pleiten, en het ook toen niet kwalificatie van notarieel adviseur bij een met deze uitlatingen enig wetenschappelijk deed. Dit roept, nee schreeuwt, om reflectie gerenommeerd kantoor. In NM van maart 2018 of praktisch-notarieel doel? op haar positie. Ook het beleid van de redactie bekritiseert zij casuïstisch het wetenschappelijk Ik houd NM niet voor een satirisch blad. van een blad dat dit laat gebeuren, geeft te gehalte van het WPNR. Is dat de juiste plaats? De overstap van notarieel boegbeeld naar denken. Haal dit boegbeeld onmiddellijk van Vervolgens krijgen alle wetenschappers een columniste was al bedenkelijk. Het blijkt nu ons schip. Het beschermt ons niet, het schaadt veeg uit de pan. De wetenschap zou de praktijk de overstap te zijn van boegbeeld naar een ons. Zet daar een streep door. niet dienen. Daarvan vond deze columnist venijnige columniste, die zich ook nog eens een schitterend voorbeeld. De wetswijzing een slechte verliezer toont. Die ook na een Guus Rieter, oud-notaris

Voor wie doet zij dit eigenlijk ...?

Hoe de wereld van Nora eruitziet, weet ik niet, bekend en wordt dus wellicht in den lande bladzijden voorgeschreven, waarin het maar ik herken mij er niet (meer) in. Hoewel nog steeds als spreekbuis van het notariaat ­huwelijksvermogensrecht wordt uitgelegd. ze een vaardige pen heeft en de vraag boven (h)erkend. Of het dan verstandig is om deze Eenvoudig was het niet en zal het ook nooit haar column iedere dag aandacht verdient, boodschap af te geven? Ik denk het niet. worden. Maar dat is het leven zelf ook niet. vraag ik me af of ze haar gedachten dit keer wel aan het papier had moeten toevertrouwen. Natuurlijk zal deze kleine storm in een klein Is het idee achter nieuwe wetgeving niet dat In een venijnig stuk, waar tussen de regels een glas water voorbij waaien. Niettemin kon ik het we met elkaar, als politiek, wetenschappers afrekening met bepaalde wetenschappers lijkt niet over mijn hart verkrijgen, niet te reageren. en practici, zoeken naar rechtvaardige, eerlijke plaats te vinden, hekelt Nora de inhoud van Als notaris, docent aan een universiteit en regels, die aansluiten bij wat vele mensen het WPNR, om vervolgens en passant ook nog raadsheer-plaatsvervanger, kan ik denk ik (gespiegeld aan vele miljoenen mensen in het nieuwe huwelijksvermogensrecht door de voorzichtig zeggen dagelijks met mijn voeten de ons omringende landen) als rechtvaardig wetenschap gedicteerde wetgeving te noemen, in de notariële klei te staan. In die praktijk en eerlijk beschouwen? Vanuit mijn eigen die door de praktijk niet gewenst zou zijn. Ook maken notarissen jaarlijks honderdduizenden ervaring in het vak kan ik alleen maar zeggen de energie die in de verbetering van Boek 5 BW testamenten met uitsluitingsclausules. Als dat ik de gedachte achter het nieuwe huwelijks- wordt gestoken en pleidooien voor afschaffing wetenschapper denk ik dan: waarom staat een vermogensrecht, maar bijvoorbeeld ook die van de legitieme portie, worden in een pennen- dergelijke uitsluitingsclausule niet als basis van een afschaffing van de legitieme portie streek als onzin afgedaan. Hier gaat het niet in de wet? En dat is nu precies, samen met (waarvoor dan wel een passende verzorgings- meer over inhoud, maar om het spuwen van gal. de uitsluiting van voorhuwelijks vermogen, aanspraak voor hen die dat nodig hebben in het kernpunt van het gewijzigde huwelijks­ de plaats mag komen) volledig omarm. Een goede columnist laat je soms met andere vermogensrecht. Daarnaast Nora, open your ogen naar de vertrouwde wereld kijken. En ja, eyes. Waar ter wereld vind je nog een systeem Ik vind het jammer dat Nora haar column het staat Nora vrij om te schrijven wat ze wil. als onze oude ‘algehele gemeenschap van gebruikt voor het spuwen van gal. Voor En ja, kritische vragen stellen mag. Maar wat goederen’? Nora suggereert dat het vóór 2018 (of tegen) wie doet zij dit eigenlijk …? haar dit keer bezielde, begrijp ik niet. Daarnaast eenvoudig was, Het is alsof ze zegt: ‘Voor 2018 vraag ik me af wat het Notariaat Maga­­zine, die was alles van je samen, klaar af uit.’ Wellicht Ronald Brinkman, notaris te Hardenberg zich met dit blad in de buitenwereld presen- geeft Nora geen colleges huwelijksvermogens- teert, wil bereiken met een dergelijke column. recht (meer), maar aan mijn studenten werd Nora stond als woordvoerster van de KNB ook afgelopen jaar al een boek met honderden

30 Notariaat Magazine editie 3 | april 2018 Geachte redactie, INGEZONDEN BRIEVEN Met haar column in Notariaat Magazine van niet uitgevoerde verrekenbedingen; geen admi- maart 2018 onder de titel ‘Voor wie doen wij nistratie enzovoort. – werd door de ­voorsteller het eigenlijk?’ raakt Nora Van Oostrom-Streep geheel genegeerd, teneinde een uitsluitend op een bij wetenschappers zeer gevoelige snaar. eerste horen ‘leuk’ model te lanceren. De discussie op de ‘vierkante micrometer’ Het feit dat enige jaren daarvoor dit ‘leuke’ was destijds al voor de grote Pitlo een gruwel. maar eenvoudiger systeem (gemeenschap In de jaren zeventig en tachtig van de vorige van winst en verlies en die van vruchten eeuw werd gewezen op de positie van de en inkomsten) juist vanwege de praktische wetenschappers als de ‘nieuwe vrijgestelden’ onwerkbaarheid uit de wet was gehaald, (vergelijk Vuisje en Daalder). Het door hen werd onder het tapijt geveegd. laten bepalen van het praktijkdebat is immers gratuite: zij dragen niet de lasten van de uit­­­ De uitwerking van het voorstel Verstappen komst ervan, maar leggen die bij de practici bleek dramatisch veel problemen op te leveren. en vooral bij de justitiabelen. Huygen, Perrick, Reinhartz en anderen hebben tevergeefs gewezen op de vele tekortkomingen. Het nieuwe huwelijksvermogensrecht is in Terecht spreekt Van Oostrom dan ook van een deze een wel zeer treffend voorbeeld. Bij de ‘draak van een wet’. indiening van het door Verstappen – deze Ik ga niet in op manier waarop het voorstel noemt de parlementaire stukken zijn weten- door de Vaste commissie van Justitie is schappelijke publicaties – bedachte systeem ­gemanipuleerd. schreef notaris prof. Huijgen een column in het NJB onder de veelzeggende titel: ‘Wie zit Hulde dan ook aan de columniste en aan u er op de nieuwe huwelijksgemeenschap te als redactie die haar een podium biedt. wachten?’ Immers ook het notariaat, de wetenschap en De empirische werkelijkheid van het huwelijks- de wetgeving is met transparantie gediend! vermogensrecht – geen procedures over de wettelijke gemeenschap, dan alleen over Prof. dr. mr. Gregor van der Burght, adviseur, privévermogen en gebrek aan boekhouding; ADR-registermediator en arbiter

Geachte redactie,

De column van Nora van Oostrom in Notariaat advies voor een redelijke prijs. Teveel weten- Magazine van maart 2018 wil ik van harte schappelijke onrust draagt daar niet aan bij. onderschrijven. In de literatuur lijkt het op een En belangrijk voor ons imago: een adviseur aantal onderwerpen een strijd om het gelijk te die twijfel overbrengt, krijgt meestal niet worden. Voor de notariële praktijkjurist is het het vertrouwen van de cliënt. Het advies om volgen van deze wetenschappelijke discussies voor zekerheid te gaan procederen, is voor vaak onnodig belastend. Het geeft alleen maar het grote publiek niet realistisch. dillema’s en het is dan wachten op een rechter- De wetenschap dient het notariaat het best lijke uitspraak, die duidelijk moet maken wie door lastige materie toegankelijker te maken, gelijk krijgt. Regelmatig bekruipt mij het gevoel niet door met elkaar in discussie te gaan! dat de afstand zo groot is, dat wetenschappers geen idee (meer) hebben van de dagelijkse Kika IJsselmuiden-Lamers, praktijk met ‘gewone Nederlanders’ aan tafel. kandidaat-notaris in Ede Dat geldt zeker bij het nieuwe huwelijksgoe- derenrecht. Er is behoefte aan een eenduidig

3 | 2018 31 Uw dochter uw zoon uw schoonzoon

Mijn zoon regelt straks mijn geldzaken Dat staat in mijn levenstestament Dat ik mijn wensen duidelijk heb vastgelegd, geeft me een gerust gevoel. Daarmee behoud ik de regie over mijn leven, ook als ik door ziekte of ongeval belangrijke beslissingen niet meer zelf kan nemen. Bovendien voorkomt het onzekerheid bij de mensen van wie ik hou. Heeft u al een levenstestament? Raadpleeg de checklist op wievandedrie.nl. Of vraag uw notaris om informatie.

Je regelt het bij de notaris Download de checklist op wievandedrie.nl c o l u m n

Beschermen of beschermd worden?

otarissen bieden burgers Benoeming rechtsbescherming, maar In Nederland staat de benoeming tot notaris ook open voor voelen zich in die rol niet hen die de nationaliteit van een andere EU-staat hebben. altijd gesteund door de Maar die persoon moet wel eerst voldoen aan een aantal Noverheid. Misschien is dat zelfs een eisen die gerelateerd zijn aan de Nederlandse praktijk. Deze eufemisme, want in de wandelgangen regel bewaakt de kwaliteit van de notariële dienstverlening. hoor ik notarissen niet met vertrouwen Het notariaat zorgt voor rechtszekerheid en daardoor over de overheid praten. Net zoals ­rechtsbescherming in een maatschappij die daaraan steeds andere burgers vinden notarissen het meer behoefte heeft. Deze wettelijke verankering heeft maar lastig een lijn te ontdekken in de overheid niet voor niets gegeven. Want de kwaliteit van de manier waarop de overheid met de door het notariaat geleverde rechtsbescherming zorgt hen omgaat. Een visie lijkt te ontbreken. voor vertrouwen dat essentieel is voor een vrije economie. Maar kun je anders verwachten van kabi­­­­­­­­ Het zou de inzet van de overheid moeten zijn die waarde fier netten die het afgelopen decennium overeind te houden. onder leiding stonden van premier Mark Rutte? Die staat er immers Ontsluiting om bekend een hekel te hebben De Europese notariaten werken overigens al hard aan het aan politieke vergezichten. koppelen van elkaars systemen, zoals de testamentenregis- ters en de verklaringen van erfrecht. Die samenwerking gaat Beschermde beroepen misschien nog lang niet ver genoeg, maar de ontsluiting Toch was daar plotseling iets dat leek op een visie. Op 2 maart van elkaars wereld is al in volle gang. Dat stelt Europese van dit jaar sprak Rutte in Berlijn over de toekomst van burgers steeds beter in staat om via de eigen notaris met Europese samenwerking. Met meer overtuiging dan ooit gebruikmaking van notariaten elders, grensoverschrijdende hield hij een pleidooi om in de EU te blijven werken aan transacties te kunnen doen. Van de Europese en Nederlandse een goede samenwerking, gepaard aan strakke onderlinge overheid mag verwacht worden dat deze vorm van samen- afspraken. Om een hoger niveau van welvaart, veiligheid en werking wordt gestimuleerd en ondersteund. Tegelijkertijd stabiliteit te bereiken, zouden afzonderlijke lidstaten echter moet hard gewerkt worden aan verdere harmonisering in ook sterk moeten zijn en vooral hun eigenheid moeten nationale wet- en regelgeving. De onderlinge inhoudelijke kunnen bewaren. Vervolgens presenteerde Rutte een aantal verschillen zijn een grotere barrière voor notarieel grensover- praktische voorstellen die snel resultaten zouden kunnen schrijdend dienstenverkeer, dan de nationale bescherming opleveren. Een daarvan was de afschaffing van beschermde van de notaris in de verschillende EU-landen. De oproep beroepen, want ‘notarissen en architecten, om er maar eens dat we de beschermde beroepen maar moeten afschaffen, twee te noemen, hebben geen nationale bescherming nodig’. maakt die verschillen niet kleiner en helpt dus niet om het Met deze toevoeging leek Rutte aan te geven dat niet de doel te bereiken. beschermde beroepen zelf moesten worden afgeschaft, maar de bescherming van deze beroepen. Dat heet zorg- Pal staan vuldig taalgebruik. Van de minister van Rechtsbescherming, Sander Dekker, mag de burger verwachten dat hij zich wél afzet tegen ontwikke- Buiten de landsgrenzen lingen die de rechtsbescherming van de burger onder druk Een zin verderop ging de sluier nog wat verder omhoog. zetten. Helaas is een reactie van hem op de speech van Rutte Want, zo vervolgt de premier, aan een notaris die in een uitgebleven. Wel lanceerde Dekker vorige maand een wets- ander EU-land gaat werken, mag natuurlijk wel een taaleis voorstel met als doel notariskosten weg te nemen bij een worden gesteld. Hij lijkt hier aan te geven dat niet de wette- keuze voor algehele gemeenschap van goederen. Niet de lijke verankering van de notariële rol mag verdwijnen, handhaving van de rechtsbescherming staat dus voorop, maar dat het mogelijk moet zijn dat notarissen in de EU maar de kosten die de burger moet maken. Voor notarissen ook buiten hun eigen landsgrenzen akten kunnen verlijden. is dit onbegrijpelijk. Juist een minister voor Rechtsbescher- Volgens Rutte moet elke kleine ondernemer in Europa ming zou pal moeten staat voor díe rechtsbescherming. via het internet elders in de EU zijn goederen en diensten kunnen verkopen zonder dat administratieve hindernissen hem dit onmogelijk maken.

Nick van Buitenen | voorzitter knb

3 | 2018 33 NIEUWS

Strengere toelating tot beroepsopleiding notariaat

Pensioenverevening na echtscheiding vereenvoudigd De Beroepsopleiding Notariaat laat vanaf 1 september 2018 uitsluitend nog kandidaat- Pensioenverevening na een echtscheiding opgebouwd en dat recht kunnen zij pas notarissen toe die minimaal een halfjaar wordt in de toekomst een stuk eenvoudiger. geldend maken op het moment van uitkering ­werkervaring hebben als kandidaat-notaris. Een aangekondigd wetsvoorstel van minister van het pensioen. Bij conversie wordt het Alleen wanneer er nog plaatsen resteren in een Koolmees (Sociale Zaken en Werkgelegenheid) pensioen al direct na de scheiding gesplitst, opleiding, worden ook kandidaat-notarissen moet ervoor gaan zorgen dat ex-partners niet zodat partners na de scheiding niet meer van met minder dan een half jaar werkervaring pas jaren na hun scheiding regelen hoe de elkaar afhankelijk zijn en duidelijker wordt toegelaten. Uitgangspunt van de beroeps­ gezamenlijk opgebouwde pensioenrechten waarop ieder recht heeft. Beide ex-partners opleiding is dat de kandidaat-notaris niet worden verdeeld. Het huidige uitgangspunt zullen dat in een eigen pensioenoverzicht alleen praktijkgerichte kennis opdoet, maar ‘nee, tenzij u een formulier toestuurt’, verandert kunnen zien. zich ook de competenties die voor werken in in ‘ja, tenzij u aangeeft dat u het pensioen het notariaat nodig zijn, eigen maakt. De leer­­ niet wilt verdelen’. Wat ook verandert is dat stof en casuïstiek zijn hierop ingericht. Met het conversie de standaard wordt. Tot nu toe Nadere informatie: KNB, Madeleine Hillen, oog hierop is enige werkervaring noodzakelijk. was verevening standaard: beide ex-partners [email protected] hebben recht op de helft van het ouderdoms- pensioen dat tijdens het huwelijk is Nadere informatie: SBN, Franca Brugman en Natascha Heyster, [email protected], 024 3612255

KNB reageert scherp op wetsvoorstel ‘algemene gemeenschap van goederen’

De KNB ziet een groot gevaar in het wets­ gemeenschap van goederen willen trouwen. van de notaris in het rechtsbestel benadrukt: voorstel Wegnemen notariskosten bij Hierover is grote onrust ontstaan in het de notariële bijstand beschermt partijen tegen algehele gemeenschap van goederen van notariaat. In een reactie hierop heeft de KNB het onbewust nemen van risico’s. De ambtenaar minister Sander Dekker (Justitie en Veilig­ op op het belang van goede voorlichting over van de burgerlijke stand kan deze rol en taak heid). Dit omdat stellen die willen gaan de huwelijksvorm gewezen. Een ambtenaar niet vervangen. De komende maanden gaat de trouwen geen betrouwbare voorlichting van de burgerlijke stand heeft de kennis niet KNB verder met het hoofddoel van de lobby: krijgen. De KNB heeft met hulp van een die een notaris of advocaat wel heeft. de erkenning door de politieke stakeholders groot aantal leden en enkele hoogleraren van de noodzaak om voorlichting te geven een scherpe reactie geschreven, die Eerste stap bij een keuze voor huwelijk in algehele ingediend is bij het ministerie. Het indienen van de reactie op het wets­ gemeenschap van goederen. voorstel is de eerste grote stap in de lobby Het voorstel, dat eind februari in consultatie tegen dit wetsvoorstel. De KNB is bezig om gegaan, regelt dat stellen die in algehele medestanders te vinden, onder meer bij de Wilt u meedenken? KNB, Tessa Maas, gemeenschap van goederen willen trouwen rechterlijke macht en de advocatuur. Hierbij [email protected], 070 3307122 niet meer naar de notaris hoeven om dat zal steeds het belang van goede voorlichting te regelen. Zij kunnen bij de ambtenaar van bij het aangaan van een huwelijk centraal de burgerlijke stand aangeven dat ze in staan. Daarnaast wordt de rol en de taak

34 Notariaat Magazine editie 3 | april 2018 KNB Cursusagenda Kabinet maakt plannen tegen belastingont- On demand 26 november 2018 Webinar beperkte gemeenschap Aangifte erfbelasting wijking en -ontduiking van goederen In deze cursus wordt niet alleen de theorie bekend Op 29 augustus werd het live webinar over maar ook de praktijk met betrekking tot de beperkte gemeenschap van goederen uit­­ het doen van aangifte erfbelasting in kaart De staatssecretaris van Financiën, Menno gezonden. Wilbert Kolkman, Leon Verstappen gebracht. Waar zitten de valkuilen en waar Snel, heeft de plannen van het kabinet en Wouter Burgerhart hebben aan de hand is ruimte voor enige ‘tricks’? om belastingontwijking en -ontduiking van zes discussiepunten de ins en outs van aan te pakken bekendgemaakt in een de nieuwe wet besproken. U kunt dit webinar De volgende managementcursussen brief aan de Tweede Kamer. Passende on demand bekijken. worden op verschillende data en locaties maatregelen moeten zorgen voor meer aangeboden. transparantie. 24 mei 2018 Omzetbelasting onroerende zaken Bedrijfsvoering De regeringspartijen streven naar een een­­ In deze cursus wordt het onderwerp ‘omzet­ Als notaris bent u verantwoordelijk voor voudiger, beter uitvoerbaar, begrijpelijker en belasting onroerend goed’ behandeld aan de een kwalitatief hoogwaardige eigen praktijk eerlijker belastingstelsel. Fiscale maatregelen hand van de Wet op de omzetbelasting 1968 én voor een goedlopende organisatie met moeten bijdragen aan een aantrekkelijk inves- en de Wet op belastingen van rechtsverkeer een efficiënte bedrijfsvoering op uw notaris- teringsklimaat. Ook wil het kabinet belasting- en praktijkvoorbeelden. Aan de hand van kantoor. In deze training gaat u op een prak­ ontwijking en -ontduiking aanpakken. het online programma Omzetbelasting tische manier aan de slag met alle aspecten Het kabinet zal het beleid van het vorige On­roerende Zaken wordt het vinden van het van bedrijfsvoering van een notariskantoor. kabinet voortzetten dat werd aangekondigd antwoord op een aantal van die voorbeelden U krijgt veel concrete tips die meteen toe­­ in de brief van Financiën van 17 januari 2017 gedemonstreerd. pasbaar zijn in uw eigen praktijk. naar aanleiding van de Panama Papers. Zo moet de informatiepositie van de Belastingdienst 28 mei 2018 Onderhandelen voor het notariaat worden versterkt en is er meer transparantie Vereffening van nalatenschappen Als (kandidaat-)notaris bent u regelmatig nodig. Tegen deze achtergrond moet de (nieuwe opzet) bezig met onderhandelen: met cliënten, ­aangekondigde maatregel worden bezien De wettelijke vereffening roept veel vragen op opdrachtgevers, collega’s en andere professio- om de reikwijdte van het wettelijke fiscale in de boedelpraktijk. Deze cursus gaat in op de nals. Door uw onderhandelingsvaardigheden verschoningsrecht te verduidelijken. problemen die de formele vereffeningsproce- te trainen, haalt u meer uit uw onderhande- Daarnaast wordt er gekeken naar mogelijke dure kent en komt met praktische antwoorden. lingen. Deze training biedt een verdieping maatregelen om lange fiscale procedures Na het volgen van de cursus kunt u omgaan in de gangbare onderhandelingstheorieën. aan te pakken en wil het kabinet verborgen met de ‘lichte’ en de ‘zware’ vereffening in de U krijgt concrete tips en vaardigheden aange- vermogen in het buitenland bestrijden. notariële praktijk, kent u de uitzonderingen reikt voor het voeren van onderhandelingen. en de valkuilen van deze formele procedure en Onder supervisie van een zeer ervaren trainer Versterking integriteit weet u de rol van de diverse actoren: erfgena­ oefent u intensief in een door uzelf inge- Om de integriteit van financiële markten te ­men, schuldeisers, kantonrechter en notaris. brachte onderhandelingssituatie. versterken, werkt het kabinet aan wetgeving voor het instellen van een UBO-register. 14 november 2018 Verder wordt de bestaande wetgeving voor Fiscale actualiteiten Dit is slechts een selectie uit het totale cursus- trustkantoren aangescherpt. Het ministerie Een goed advies klopt niet alleen civielrechtelijk, aanbod. Voor meer informatie, inschrijven en van Financiën wil medio april verschillende maar is ook fiscaal deugdelijk. Kennis van en het complete opleidingsaanbod: KNB, cursussen stakeholders uitnodigen om zowel schrifte- inzicht in de belangrijkste fiscale actualiteiten en congressen, telefoon 070 3307125/121, lijk als mondeling hun reactie op de beleid­ is daarbij onontbeerlijk. Aan de hand van wet­­ [email protected] of NotarisNet/Over KNB sagenda te geven. De Tweede Kamer zal over geving, jurisprudentie, theorie en eventueel en opleidingen. de uitkomsten van deze consultatie worden korte casusposities biedt de docent praktijk­ geïnformeerd. gerichte informatie over een selectie van belangrijke fiscaal-juridische actualiteiten.

Nadere informatie: KNB, Corrie Heck, [email protected], 070 3307158

3 | 2018 35 NIEUWS

Werkboek Wwft als hulpmiddel bij nieuwe wet Digitaal stukken aanleveren bij Commissie De nieuwe Wwft (Wet ter voorkoming van • de nationaliteitseis voor politiek witwassen en financieren van terrorisme) ­prominente personen (PEP) is vervallen; Toegang Notariaat is op 6 maart door de Tweede Kamer aan­­­ • er is een uitgebreider systeem van genomen. Deze wet dient ter implemen­ sancties waaronder publicatie van Kandidaat-notarissen die tot notaris benoemd tatie van de vierde anti-witwasrichtlijn. opgelegde boeten. willen worden, kunnen de daartoe benodigde De wetgever wil de nieuwe wet zo spoedig stukken vanaf 1 april 2018 digitaal indienen mogelijk invoeren: de termijn voor Stappenplan bij het secretariaat van de Commissie Toegang ­implementatie van de richtlijn is al op Het werkboek bevat voorbeelddocumenten Notariaat (CTN). Dit geldt ook voor het aan­­ 26 juni 2017 verstreken. De Amsterdamse en een tienstappenplan, speciaal toegesneden leveren van de vereiste stukken voor de kandidaat-notaris Birgit Snijder-Kuipers op notaris- en advocatenkantoren. Het werk­­­ ­aan­­wijzing tot toegevoegd notaris. Het mail­­ maakte samen met onder meer advocaten boek is in het Nederlands, maar bevat ook een adres hiervoor is [email protected]. en compliance officers een werkboek over Engelse vertaling. Het Werkboek WWFT (Boom De ­documenten die in het systeem van de KNB de nieuwe wet. Juridisch) is eind februari verschenen. Het boek staan, zullen door het secretariaat van de CTN is te bestellen bij [email protected]. bij de KNB worden opgevraagd en hoeven Het werkboek kan notaris- en advocaten­ Kosten per boek bedragen 25 euro, exclusief daarom niet meer meegestuurd te worden. kantoren helpen bij het aanpassen van hun btw. Er worden duizend exemplaren van het De checklisten op NotarisNet zijn als gevolg Wwft-beleid en het in lijn brengen van hun boek uitgebracht. De netto-opbrengst van hiervan ook gewijzigd. cliëntenonderzoek met de nieuwe wetgeving. het boek gaat naar Lawyers for Lawyers. De belangrijkste wijzigingen voor alle Persoonstoets kantoren zijn: De geldigheidsduur van de persoonstoets is • aanscherping van risicogebaseerde aanpak, Nadere informatie: KNB, Corrie Heck, ook aangepast en vastgesteld op 18 maanden. waaronder introductie van gedragslijnen, [email protected], 070 3307158 Dit was tot nu toe 6 maanden. procedures en maatregelen; • introductie van de pseudo-UBO. Elke entiteit heeft verplicht een ultimate Nadere informatie: secretaris CTN, Josien beneficial owner (UBO); Spanjaart, [email protected], 070 3307100

Toename aantal schorsingen

De onderzoeken van het BFT bij het privésituatie van notarissen. Het viel het BFT Richtpunten notariaat hebben vorig jaar geleid tot op dat de ernst van de normschendingen is Voor 2018 richt het BFT zich tijdens de onder- drie ontzettingen, twee onmiddellijke toegenomen. De belangrijkste bevindingen zoeken, net als in 2017, op bewaringsposities, schorsingen op basis van een ordemaat­ van het BFT zijn het aantreffen van meerdere financieel kwetsbare kantoren en aandelenover- regel en tien schorsingen door de tucht­ negatieve bewaringsposities en de Amsterdamse drachten en oprichtingen van rechts­personen rechter. Daarmee is het aantal schorsingen notaris die een complete derdenrekening waarmee het misbruik van rechtspersonen flink gestegen ten opzichte van 2016. vervalste en reeds ontzette notarissen voor wordt gefaciliteerd. Lees het artikel in dit Dat staat in het jaarverslag. zich liet werken. Een andere zeer ernstige Notariaat Magazine met Chris Breedveld, zaak betrof een notaris die onder meer vanuit bestuursvoorzitter van het BFT, over de keuzes Het BFT heeft in 2017 in totaal 104 onderzoeken boedeldossiers privébetalingen verrichtte die zijn bureau moet maken en zijn reactie uitgevoerd bij notariskantoren, waarbij in en een bewaringstekort had. op de cijfers in het jaarverslag. bijna alle gevallen één of meer normschen- Het aantal ontzettingen daalde van 4 naar dingen zijn geconstateerd. Daarnaast is er 3 ten opzichte van 2016, het totaal aantal 39 keer onderzoek gedaan naar de financiële schorsingen steeg van 5 naar 12.

36 Notariaat Magazine editie 3 | april 2018 Een stukje geschiedenis Vrouwen vechten voor

notaris op een kantoor in Amsterdam. De Tijd hun plek in het notariaat publiceerde een interview met haar, waarin ze vertelde over het belang van haar benoeming. Het notariaat was tot begin twintigste eeuw een mannenwereld. In 1917 schreef notaris ‘Ik acht dit in het belang voor de vrouwen­ Libourel, later voorzitter van de Broederschap, nog dat ‘speciaal voor het notariaat, beweging in Nederland in het algemeen en de man meer geschikt is dan de vrouw’. Dertig jaar later mocht Connie Bletz zich de voor de vele vrouwelijke candidaat-notarissen, eerste vrouwelijke notaris noemen. die nu ook kans hebben benoemd te worden.’ Volgens Bletz zijn vrouwelijke cliënten vooral TEKST Martijn Rip | beeld Stadsarchief Amsterdam bij de boedelpraktijk gebaat bij een vrouwelijke notaris. ‘Bij zaken als erfenissen, testament, Henrietta Christina Tadema was in 1911 huwelijksbezit en dergelijke, die de intimiteiten de eerste vrouwelijke kandidaat-notaris. van het leven raken, vertrouwen vrouwen zich Haar benoeming zorgde voor een flinke graag toe aan een vrouw. Een notaris, dat brengt discussie binnen de Broederschap der den aard van het beroep nu eenmaal mee, is ­Candidaat-Notarissen. Veel leverde dat niet op: dikwijls de raadsman, de vertrouwensman. vrouwen konden weliswaar kandidaat-notaris In dit geval dus de vertrouwensvrouw!’ worden, maar waarnemen of notaris worden, was niet toegestaan. Voorbeeld Lang kon Bletz niet van haar functie genieten. Preadvies Enkele weken na haar benoeming moest zij De discussie werd in de zomer van 1917 door ziekte haar werkzaamheden staken. Op ­voortgezet aan de hand van een preadvies: Kan 17 augustus 1947 overleed zij aan de gevolgen volgens de tegenwoordige wetgeving de vrouw van kanker. In het Algemeen Handelsblad tot notaris worden benoemd, en zoo neen, dient werd zij de volgende dag geroemd om haar dan op wetswijziging te worden aangedrongen? inzet voor de vrouwenbeweging. ‘Zij was door Betsy Bakker-Nort, zelf advocaat en procureur, haar warme, levendige persoonlijkheid, haar schreef dat de Wet op het notarisambt geen bijzonder maatschappelijk verantwoordelijk- verbod bevatte tegen het benoemen van een vrouwen. De christelijke meerderheid hield dit heidsgevoel en haar onvermoeide plichts­ vrouw tot notaris. Een wetswijziging was echter tot na de Tweede Wereldoorlog tegen. betrachting een steun en een voorbeeld voor volgens haar niet nodig, al zou het schrappen In 1946 besloot het ministerie van Justitie vele Nederlandse vrouwen.’ van enkele artikelen – bijvoorbeeld dat er dat vrouwen mochten solliciteren op vacante Vele vrouwen zouden Bletz in het notarisambt een verklaring van mannelijke getuigen nodig standplaatsen en dat ze ook waarnemings­ volgen. Desondanks is de minderheid van was om goed zedelijk gedrag vast te kunnen bevoegd waren. Connie Bletz beet het spits af de notarissen nog altijd vrouw (25 procent). stellen – wel wenselijk zijn. en werd op 7 februari 1947 tot notaris benoemd. Bij kandidaat-notarissen is dat andersom. Tegenover Bakker-Nort stond Philip Bernard Daarvoor was zij al twintig jaar kandidaat-­ Twee derde van de kandidaten is vrouw. Libourel. In het preadvies haalt hij een onder­­ zoek aan waarin wordt gesteld dat mannen bij twijfel het wetboek raadplegen en vrouwen Jubileumprogramma hun gevoel. Ook citeert hij een andere professor, Onder het motto ‘Notaris, met recht het mooiste beroep!’ worden dit jaar tal van bijeen­ die vrouwen voor een rechtsgeleerde studie komsten en activiteiten georganiseerd. Het voorlopige programma ziet er als volgt uit: ‘zeer wel geschikt acht’, maar die vrouwen niet een zelfstandige positie als advocaat toe­­­ vertrouwt. ‘Zij kan als hulp en bijstand op 3 juli ALV + Jubileumevent (ochtend) een advocatenkantoor zeer bruikbaar zijn’. KNB/WPNR-congres (middag) Libourel concludeert: ‘Wie op een wetswijziging September Studentenchallenge aandringt, heeft blijkbaar een aard om zich 18-22 september 50+Beurs behagelijk te gevoelen in een wespennest.’ 5 oktober Jaarcongres met feest Vertrouwen Presentatie Jubileumboek In de jaren twintig en dertig van de vorige eeuw 3 november Publieksactie ‘Uit & thuis bij de notaris’ drongen vrouwelijke kandidaat-notarissen regelmatig bij de Eerste en Tweede Kamer aan 8 november Kandidatensymposium op het openstellen van het notarisambt voor 19 november Oud-notarissendag

Houd de website 175jaarknb.nl in de gaten voor nieuws, acties en de actuele stand van zaken. Ideeën of meedenken? Mail naar [email protected].

3 | 2018 37 Mijnheer heidenrijk, het was het uw bedoeling doet mij genoegen u ieder een testament te beiden u hier te zien overhandigen

pardon notaris, het is alleen mijn testament waar het om gaat

de aanwezigheid pardon De aanwezigheid van van uw vrouw is notaris mijn vrouw is hier een daarbij niet absoluut vereiste noodzakelijk ...

nu is een olografisch ja dan zullen we maar testament, dat is een dadelijk overgaan testament, geheel tot de akte van eigenhandig door de bewaargeving erflater geschreven, iets dat maar zelden wilt u het testament voorkomt en het open of verzegeld in valt dan ook niet te mijn bewaring stellen verwonderen dat de notaris in de geest zijn in leer gebonden wetboek eerst even moest opslaan ...

38 Notariaat Magazine editie 3 | april 2018 knb 175 jaar

verzegeld? Nee onverzegeld open notaris open

mijn man maakt van zijn testament geen geheim

hij geeft het u open en bloot

in dat geval moet de akte van bewaargeving aan de voet worden opgemaakt. mag ik u dan verzoeken, mij het stuk te willen overhandigen?

Dit is mijn testament!

wordt vervolgd

3 | 2018 39 TUCHTUITSPRAKEN

Opmerking Twee akten met hetzelfde aktenummer: ­aan­­­gezien niet kan worden vastgesteld rechtszekerheid met voeten geschonden in hoeverre­­ de akten A en/of B zijn Nogal een verschil in beoordeling opgemaakt door N, dan wel in hoeverre tussen kamer en hof. Het lijkt erop Uitspraak: (deels) gegrond met oplegging beide akten daadwerkelijk door N dat de kamer geen zicht meer had van een maatregel zijn verleden. op wat feit of fictie (vervalsing) was en het voordeel van de twijfel, gezien Casus De klacht ook de vervalste akte, naar de notaris X, destijds procuratiehouder van Duitse N heeft twee verschillende akten onder heeft laten uitslaan. ondernemingen van klager K, geeft één nummer opgemaakt en geen uit­­ (inmiddels oud-)notaris N op 1 november voering gegeven aan de opdracht. 2014 opdracht om in verband met de De akte van 17 december 2013 is valselijk Notaris doet geen onderzoek bij detentie van K in Duitsland, een notariële opgemaakt. wegsluizen aandelen voor echtscheiding depotakte op te maken. N moet tien beëdigde verklaringen aan de akte Het oordeel Uitspraak: gegrond met oplegging van hechten en deze stukken toezenden Akten A en B hebben hetzelfde akte- een maatregel aan de strafkamer van het betrokken nummer en zijn beide voorzien van gerecht in Duitsland en aan de Duitse de notarisstempel van N en een hand­ Casus advocaat van K. Volgens K waren deze tekening. N had op dit punt duidelijkheid Notaris N passeert begin februari 2017 verklaringen van cruciaal belang voor moeten verschaffen. Dat op 1 november een akte waarbij de heer E, toen nog het bewijzen van zijn onschuld in de 2014 slechts één notariële akte is inge- in gemeenschap van goederen gehuwd strafzaak die in Duitsland tegen hem schreven in het CDR bewijst niet, zoals N met klaagster K, certificaten van aandelen liep. K is uiteindelijk veroordeeld tot heeft aangevoerd, dat van twee originele en één aandeel in een bv levert aan zijn een gevangenisstraf van drie jaar. notariële akten geen sprake is geweest. vader voor 340.000 euro. De koopsom N heeft volgens K twee notariële akten N erkent dat hij opdracht had gekregen wordt voldaan door verrekening van met hetzelfde aktenummer, maar met stukken aan de Duitse advocaat te sturen, een schuld van E aan zijn vader van afwijkende inhoud (akte A en akte B) maar dit niet kon uitvoeren aangezien hij 153.820 euro, door overname van een verleden en voorzien van de notaris- niet over de benodigde contactgegevens schuld van E aan de bv van 131.090 euro stempel en handtekening. beschikte. Nu niet kan worden vastgesteld en voor het resterende deel van 55.090 Akte A bevatte, in tegenstelling tot akte B, dat N beschikte over de adresgegevens door omzetting in een geldlening. Deze onder meer de volgende passage: kan hem niet worden verweten de geldlening is pas opeisbaar als de ter zake Voorts verklaarde de comparant dat hij: stukken niet te hebben doorgezonden. van deze transactie te heffen inkomsten- (…) ‘Uit de media heb ik echter vernomen Wat betreft de vervalste ‘akte tot aan­­ belasting betaald moet worden. dat de incasso’s welke geïnt zijn op de delenoverdracht’ van 17 december 2013 Een maand later dient K een verzoek privérekening van K zijn bijgeschreven! kan niet worden vastgesteld dat deze tot echtscheiding in. Dit is, mijn inziens, een grove nalatigheid vervalsing op enige wijze aan de (nalatig- van de [naam bank] daar de incasso­ heid van) N kan worden toegerekend. De klacht machtiging ten name staan van [naam]. De notaris bekleedt in de maatschappij N heeft de akte gepasseerd zonder (…) Het verbaasd mij daarom ten zeerste een plaats die mede is gegrond op een begin van bewijs voor de vermelde dat de [naam bank], welke in een reorga- vertrouwen in zijn ambt. Voor dat schulden. De verrekening met niet nisatie zat aangenomen heeft dat het om vertrouwen is onder meer voorwaarde dat bestaande schulden heeft geleid tot oplichting/bedrog betrof.’ de notaris zorg draagt voor en meewerkt ernstige benadeling van de huwelijks­ Volgens N is akte B de originele akte en aan het bewaken van de rechtszekerheid. goederengemeenschap. akte A een (deel van de) concept-akte, N heeft deze op hem rustende kerntaak die niet door hem is getekend. door het passeren van twee notariële Het verweer K heeft voorts een ‘akte tot aandelenover- akten met hetzelfde aktenummer en een N heeft na inzage in de aangiften Inkom- dracht’ de dato 17 december 2013 over­ bijna gelijke inhoud met voeten getreden. stenbelasting 2016 van E en aangiften gelegd, voorzien van de notarisstempel De handelwijze van N is zo ernstig dat de Inkomstenbelasting 2015 en 2016 van van N en een handtekening. N verklaart maatregel van schorsing voor de duur van vader, alsmede uit een overlegde lenings- dat hij op die datum geen notariële werk- drie maanden op zijn plaats is. Het feit overeenkomst tussen E en vader met zaamheden voor K heeft verricht. dat N is gedefungeerd, is niet van belang. onderliggende bankafschriften, afgeleid N is op 14 november 2016 gedefungeerd. dat de verrekende schulden bestaan. Het hof legt de maatregel Oordeel kamer schorsing voor drie maanden op Repliek klager De kamer (ECLI:NL:TNORAMS:2017:17) Hof Amsterdam, 6 februari 2018 Ter zitting verklaart K dat de genoemde heeft de klacht ongegrond verklaard, ECLI:NL:GHAMS:2018:389 stukken pas na het passeren van de akte

40 Notariaat Magazine editie 3 | april 2018 zijn opgesteld. Ook zou de aangifte Partijnotaris en zijn kantoor kunnen niet heid door een kandidaat-notaris gevoerd Inkomstenbelasting 2016 zonder haar een eerder betrokken partij bedienen die de zaak met een frisse blik kon beoor- medewerking zijn ingediend en betwist delen. Zowel de kandidaat-notaris als N zij de opgenomen bedragen. Uitspraak: gegrond met oplegging van had geen enkele reden om te twijfelen een maatregel aan de wilsbekwaamheid van moeder. Het oordeel De kamer stelt voorop dat het tot de zorg- Casus Het oordeel plicht van N behoort om enig onderzoek Vader overlijdt in 2001, achterlatende zijn Artikel 22 van de Verordening beroeps- en te doen naar de juistheid van de mede­ vrouw en twee dochters (klaagster K en gedragsregels bepaalt dat een notaris geen deling dat de te verrekenen schulden de zus). In 2011 is de nalatenschap nog akten passeert bij de totstandkoming­ waar­­ bestaan, zeker gezien zijn kennis van steeds niet verdeeld, onder meer vanwege ­van hij of een kantoorgenoot als partij­ de aanstaande echtscheiding. N heeft onenigheid over een aandelentransactie adviseur van een van partijen betrokken is niet aannemelijk kunnen maken dat in 2004. De zus stelt dat zij bij die trans- geweest, tenzij alle betrokkenen daarmee hij de onderliggende stukken vóór actie is benadeeld. Tussen 2005 en 2011 is instemmen. N heeft als partijadviseur het passeren heeft ingezien dan wel er meermalen overleg tussen de adviseurs van de zus opgetreden in de kwestie waar enig onderzoek naar het bestaan van van moeder, K en de zus. Daarbij trad moeder ook partij was. N had daarom de schulden heeft gedaan. De lenings- notaris N op als partijnotaris van de zus. het testament van moeder niet mogen overeenkomst is van een latere datum In 2015 stelt de accountant een concept- passeren. Ook kantoorgenoten vallen dan de passeerdatum van de akte. vaststellingsovereenkomst op, inhoudende onder dit verbod. N kon niet meer Dit deel van de klacht is gegrond. onder meer dat moeder bij testament objectief beoordelen of moeders wil Wat betreft de omzetting van het res­­ aan de zus het huis zou legateren, zonder tot uiting kwam in haar testament. Gelet terende deel van de koopsom in een verplichting tot inbreng van de waarde. op dit tegenstrijdig belang had N moeten ­geld­lening constateert de kamer dat Eind mei 2016 voert een kandidaat-notaris doorverwijzen naar een andere notaris de huwelijksgoederengemeenschap hier­­­ van het kantoor van N een bespreking met die niet verbonden was aan zijn kantoor. door in beginsel niet wordt benadeeld, moeder over haar testament. Drie weken Onpartijdigheid is één van de kern- tenzij er een reden zou zijn om aan te later voert N een tweede bespreking waarden van het notarisambt. Door nemen dat K dit bedrag niet kan verhalen met moeder en maakt diezelfde dag zijn handelen heeft N deze kernwaarde op de vader van E, waarvan niet is gebleken. het testament op inhoudende een legaat geschonden, waardoor het vertrouwen zonder inbreng van de woning aan de zus in het notarisambt is aangetast. Verder De notariskamer legt en benoeming van de zus tot executeur. heeft N geen blijk gegeven de klacht­ de maatregel waarschuwing op waardigheid van zijn ambt in te zien. Kamer voor het notariaat Arnhem-­ De klacht Leeuwarden, 21 februari 2018 Moeder was de laatste jaren slecht in De notariskamer legt de maatregel (nog) niet gepubliceerd staat haar belangen te behartigen, reden schorsing voor één week op waarom zij een vertrouwenspersoon had. Kamer voor het notariaat Arnhem-­ Opmerking De zus had een aanzienlijke invloed op Leeuwarden, 27 februari 2018 N komt er genadig van af met een waar- het opmaken van het testament door haar (nog) niet gepubliceerd schuwing. In een dergelijk geval, waarin moeder. K twijfelt aan de onpartijdigheid vlak voor een echtscheiding een trans- van N, aangezien hij in 2004 partijnotaris Opmerking actie met een familielid plaatsheeft met van de zus was. N had zijn diensten moeten Waar het in de advocatuur gemeengoed het kennelijke doel om goederen uit de weigeren of moeten doorverwijzen aan is om bij het aannemen van nieuwe huwelijksgoederen­gemeenschap ‘veilig de aanwezige ‘familienotaris’, of op zijn zaken te verifiëren of er geen eerdere te stellen’ tegen aanspraken van de minst collegiaal overleg moeten voeren. zaken zijn geweest waarbij het kantoor aan­staande ex-­echtgenote, zal op de als partijadviseur betrokken was, lijkt notaris toch juist de plicht rusten om Het verweer dit in het notariaat nog niet het geval zich van het bestaan van de schulden Moeder heeft aangegeven haar testament (afgezien van IDS-kantoren). Dit punt niet enigszins, maar volledig te over- te willen wijzigen om haar aandeel in zou onderdeel moeten uitmaken van tuigen. Uit de uitspraak blijkt niet dat de (niet getekende) vaststellingsovereen- de checklist in het dossier. ter zitting aan N is gevraagd of hij E komst na te komen. Daartoe had de zus heeft ondervraagd naar het doel van een mail verstuurd, maar er werd daarin de transactie en zich aldus überhaupt niet ingegaan op de inhoud van het bewust is geweest van het integriteits­ testament. Daarom was verwijzing naar Op NotarisNet zijn naast bovenstaande dilemma dat hier speelde. een ander kantoor (nog) niet nodig. Het uitspraken ook andere tuchtuitspraken eerste gesprek was, gezien de familiever- te lezen. Nadere informatie: KNB houdingen, juist vanwege de zorgvuldig- ([email protected])

3 | 2018 41 Benoemd tot notaris Amsterdam (protocol mr. A.M.J.M. Ploumen) m.i.v. datum beëdiging Almelo (in associatief verband met mevrouw mr. E.M.C. Broekhof; Damsté advocaten – notarissen) m.i.v. Rotterdam (protocol mr. Ph.H.F. König) 14 februari 2018 mr. A.H. ten Vergert, m.i.v. datum beëdiging mr. dr. PERSONALIA kandidaat-notaris (2002); P.P. de Vries; Heerlen (protocol mr. J.G. Hoekstra) m.i.v. Uden (protocol mr. E.J.W.M. van Egeraat) Freddy Choi Daniel Ohmann 14 februari 2018 mevrouw mr. I.C.W. m.i.v. datum beëdiging mevrouw Willemsen, kandidaat-notaris (1997); mr. M.J.A. Rijkers. Zaanstad (protocol mr. R.H.M. van Baal) m.i.v. 7 maart 2018 mr. M.S. ten Brinke, kandidaat-notaris (2001); Eervol ontslag op verzoek Amsterdam (in associatief verband met DUDOK Bouw- en Vastgoedrecht) m.i.v. mr. R.H.M. van Baal, notaris te 22 februari 2018 mr. M.J.P.H. van Hecke, Zaanstad, m.i.v. 7 maart 2018; kandidaat-notaris (2004); mevrouw mr. C.H. Verstoep, notaris Amsterdam (in associatief verband met te Rotterdam, m.i.v. 1 april 2018; Johan de Groot Maartje Nonhebel Schut van de Ven Notariskantoor) m.i.v. mevrouw mr. J.A.C.M. Geurts, notaris 22 februari 2018 mr. T.P.H. Olthoff, te Wassenaar, m.i.v. 1 april 2018; kandidaat-notaris (2001); mevrouw mr. P.A.J. Hoekstra-Geurten, Dordrecht (protocol mr. D.J.M. Haase) notaris te Heerlen, m.i.v. 1 april 2018; m.i.v. 1 april 2018 mevrouw mr. S. mr J.F.H. de Jong Posthumus, notaris Mos-Van Gool, kandidaat-notaris (2001); te Assen, m.i.v. 18 april 2018. Dordrecht (protocol mr. C.F. Wery) m.i.v. 1 april 2018 mevrouw mr. M. Nonhebel, kandidaat-notaris (2002); Toewijzing protocol Veenendaal (protocol mr. R. Ottens) Marie-José Rijkers Michiel van Hecke m.i.v. 1 april 2018 mr. J. van Heteren, De minister voor Rechtsbescherming kandidaat-notaris (2006); heeft besloten het protocol en de overige Wassenaar (protocol mevrouw mr. notariële bescheiden van: J.A.C.M. Geurts) m.i.v. 1 april 2018 mr. • mr. G.P. van Breugel, tot 1 oktober 2017 D.O. Ohmann, kandidaat-notaris (2004); notaris te Alphen aan den Rijn, m.i.v. Assen (protocol mr. J.F.H. de Jong 1 januari 2018 toe te wijzen aan mr. Posthumus) m.i.v. 18 april 2018 mr. p.H. van den Berg, notaris te Boskoop; A.J. de Groot, kandidaat-notaris (2004). • mr. R.M.J. van Gent, tot 1 oktober 2017 notaris te Maastricht, m.i.v. 1 maart 2018 toe te wijzen aan mr. J.M.J.H. Paul de Vries Saskia Mos-Van Gool Aangewezen tot toegevoegd notaris Achten, notaris te Maastricht; • mr. M.H. Legein, tot 29 september 2017 Barendrecht (protocol mr. H.Chr. notaris te Amsterdam, m.i.v. 1 maart Schuurman) m.i.v. datum beëdiging 2018 toe te wijzen aan mr. C.A. Voogt, mr. J.M. Tempelaar; notaris te Amsterdam. Rotterdam (protocol mevrouw mr. K.D. Nabibaks) m.i.v. datum beëdiging mr. F.K. Choi;

Thijs Olthoff Eline Broekhof

Colofon Notariaat Magazine is een uitgave van de Koninklijke Notariële Redactieraad: Wouter Burgerhart, Abonnementen: De abonnementsprijs © KNB/Sdu Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie Beroepsorganisatie (KNB) Bert Daemen, Sabrina Gajadhar, Bart bedraagt 116,03 euro per jaar (excl. btw Alle rechten voorbehouden. Behoudens (KNB) en publiceert nieuws en achter- Spui 184 van Gemert, Steven ten Hagen, Frits van en incl. administratie- en verzendkosten), de door de Auteurswet gestelde uitzonde- gronden over onderwerpen die het Postbus 16020 der Kamp, Mark Jonker Roelants, Joyce prijswijzigingen voorbehouden. ringen, mag niets uit deze uitgave worden notariaat raken. Bij de KNB zijn ruim 1.300 2500 BA ’s-Gravenhage Leemrijse, Hens Meengs, Anne-Marie Snel verveelvoudigd (waaronder begrepen het notarissen en 1.650 kandidaat-notarissen telefoon: 070 3307111 Abonnementenadministratie: opslaan in een geautomatiseerd gegevens- aangesloten. Het blad wordt in een oplage Foto’s: Truus van Gog Sdu Klantenservice bestand) of openbaar gemaakt, op welke van ruim 5.000 exemplaren verspreid onder Redactie: Mechtelt Lindenhovius Omslag: Truus van Gog Postbus 20025, 2500 EA ’s-Gravenhage wijze dan ook, zonder voorafgaande schrif- KNB-leden en externe relaties. Notariaat (hoofdredacteur), Jessica Hendriks telefoon: 070 3789880, fax: 070 3789783 telijke toestemming van de uitgever of de verschijnt maandelijks, met uitzondering (redacteur), Martijn Rip (redacteur), Vormgeving: KNB. De bij toepassing van art. 16B en 17 van januari en augustus. Clemens van Gessel (correctie) Okapi. Corporate Identity Atelier Vanwege de aard van de uitgave, gaat Sdu Auteurswet wettelijk verschuldigde vergoe- De redactie van Notariaat Magazine is Telefoon 070 3307170, e-mail [email protected] uit van een zakelijke overeenkomst; deze dingen wegens fotokopiëren, dienen te ­onafhankelijk en werkt op basis van een Uitgever: Sdu, overeenkomst valt onder het algemene worden voldaan aan de Stichting Repro- redactiestatuut. De redactie behoudt Aan dit nummer werkten mee: Peter Frissen verbintenissenrecht. recht, Postbus 882, 1180 AW te Amstelveen. zich het recht voor ingezonden brieven Lex van Almelo, Dorine van Kesteren, Prinses Beatrixlaan 116 Hoewel aan de totstandkoming van en opinies in te korten. Roel Ottow, Peter Steeman, Jolanda aan 2595 AL ’s-Gravenhage Advertentie-acquisitie: deze uitgave de uiterste zorg is besteed, de Stegge, Berdine Vos-Vegter, Henriette Postbus 20025 Sdu Mediasales, Leroy Versteegen aanvaarden de auteur(s), redacteur(en) van Wermeskerken 2500 EA ’s-Gravenhage telefoon: 070 378 0703 en uitgever geen aansprakelijkheid voor telefoon: 070 3789571 e-mail: [email protected] eventuele fouten of onvolkomenheden.

Druk: Drukkerij Senefelder Misset, ISSN: 1568-4121 Doetinchem

42 Notariaat Magazine editie 3 | april 2018 Als wij er niet meer zijn In dit gebouw klinkt al 130 jaar muziek. Nieuwe, oude, mooie, rare, verbijsterende, ontroerende muziek. Waar wij ons wel eens zorgen over maken: zijn er – over dertig, veertig, vijftig jaar – ook nog mensen die hier komen luisteren? Steeds minder kinderen maken kennis met wat we maar even noemen ‘klassieke’ muziek. Ligt dat aan die muziek? Aan scholen? Ouders? Wij weten het ook niet, maar we zijn er niet gerust op. Daarom organiseren wij veel educatieve concerten. Daar zien we telkens weer kinderen het wonder van muziek beleven. Die muziekeducatie in Het Concertgebouw wordt voor maar een heel klein deel betaald door scholen en ouders. Het wordt vooral mogelijk gemaakt door Het Concertgebouw Fonds, door muziekliefhebbers die ons met donaties en legaten helpen bij het doorgeven van muziek aan volgende generaties. Wij nodigen u van harte uit hieraan mee te doen. Nu of later.

Het Concertgebouw Fonds +31(0)20 573 04 65 | [email protected] | www.concertgebouw.nl

220x297+5.indd 1 12-03-18 15:15 Van Brug Software Vertrouwd, Ervaren & Innovatief

Onze passie voor het notariaat zorgt voor software voor vandaag en morgen

De continue samenwerking met notariskantoren, De medewerkers van Van Brug Software adviseurs en (overheids)instanties zorgt ervoor hebben veel ervaring in het notariaat, waardoor dat ‘Codex’, de nieuwste notariële software van toevoegingen in de software al vaak bedacht zijn Nederland, veilig, efficiënt en toekomstgericht voordat deze gevraagd worden. Zij weten wat is. Door de gebruiksvriendelijkheid en vele uw kantoor écht nodig heeft in uw dagelijkse geïntegreerde modules kunnen notarissen en hun werkzaamheden. En dat scheelt tijd. medewerkers zich dagelijks optimaal toeleggen op hun juridische rechten en plichten. www. vanbrug.nl | 0578-693646 | [email protected]

Advertentie-A4.indd 1 15-03-17 11:55