Rocznik Koszaliński Nr 46 (2018)
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Xxxxxxxxxxxxx 1 KOSZALIŃSKA BIBLIOTEKA PUBLICZNA ROCZNIK KOSZALIŃSKI NR 46 KOSZALIN 2018 2 Rocznik Koszaliński 2018 Publikacja powstała przy dofinansowaniu Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych Kolegium redakcyjne: Joanna Chojecka – przewodnicząca Jerzy Banasiak – sekretarz Rafał Janus, Katarzyna Królczyk, Rafał Marciniak, Dariusz Pawlikowski, Beata Sawa-Jovanoska Recenzje naukowe: dr hab. Paweł Gut prof. nadzw. dr hab. Dariusz A. Rymar ISSN-01-37-5652 Wydawca: Koszalińska Biblioteka Publiczna im. Joachima Lelewela plac Polonii 1, 75-415 Koszalin Wydanie I, Koszalin 2019 Korekta: Anna Makochonik Projekt okładki: Mariusz Król Opracowanie graficzne: Piotr Witkowski Druk: „Polimer” Koszalin Wydawnictwo powstało przy współpracy z Archiwum Państwowym w Koszalinie Xxxxxxxxxxxxx 3 SPIS TREŚCI Od redakcji ........................................................................................................................ 5 ARTYKUŁY, STUDIA, MATERIAŁY Krystyna Rypniewska Zespół witraży kościoła pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Białogardzie .............................................. 11 Jagoda Marciniak Koszalin po pożarze w ujęciu Herberta Schnürpela a wydarzenia historyczne – studium nad obrazem ze zbiorów Muzeum w Koszalinie ...................................................................................................... 19 Krzysztof Urbanowicz Koszalińskie ratusze w przestrzeni miejskiej ........................... 33 Marek Szczepaniak Mieszkańcy powiatu gnieźnieńskiego zasiedlający Ziemię Koszalińską w 1945 r. Próba charakterystyki grupy ............................................ 57 Anna Gut Ludzie i wydarzenia okresu walk o niepodległość Polski w twórczości Zygmunta Wujka ........................................................................................ 73 Rafał Marciniak Kadencja, której zabrakło... W sprawie niewyczerpanych postulatów badawczych dziejów najnowszych Koszalina ....................................................................................... 87 Jerzy Rudzik Koszalińskie reminiscencje ważnych rocznic narodowych, ze szczególnym uwzględnieniem 100-lecia niepodległości oraz powstania wielkopolskiego ..................................................................................... 103 Rafał Janus Nazwy ulic Koszalina w klasyfikacji semantycznej i strukturalnej ......... 117 JUBILEUSZE Iwona Sławińska 60-lecie koszalińskiego „medyka” (1958–2018) ............................. 139 WYDARZENIA, OMÓWIENIA, MINIATURY Janusz Koczkodaj Nowa książka o historii Bobolic ................................................... 151 Leszek Laskowski Dzieje Koszalina ciągle na nowo pisane ....................................... 154 Jerzy Rudzik Adwokaci polscy ojczyźnie. Wystawa z okazji 100 lat polskiej palestry ..................................................................... 167 4 Rocznik Koszaliński 2018 Bronisław Malinowski O działalności Muzeum Regionalnego w Bobolicach w 2018 r. ............................................................................................. 170 KALENDARIUM Wiesław Miller Działo się w Koszalinie – Anno Domini 2018 ................................... 175 POŻEGNANIA Irena Boguszewska: Teresa Mączka, Andrzej Klasicki, Stanisław Kwaśniowski, Renata Łaba, Wiesława Dobijata, Mieczysław Błochowiak, Andrzej Janicki, Adam Wieczorek, Zygmunt Wujek, Karolina Barabas, Julia Pawlak Wiktoria Pietras, Amelia Wieczorek, Małgorzata Tymieniecka, Włodzimierz Niemiec, Beata Koper- Trembowiecka, Małgorzata Kobierska, Jerzy Stec, Jacek Sobota Zbigniew Stramik, Ryszard Magierek, Andrzej Kowalski, Marian Chylewski, Henryk Trząskowski, Kazimierz Mikołajczak, Joanna Grzankowska, Zofia Cymerys, Jan Dobrzyniak, Anna Marcinek-Drozdalska, Elżbieta Szwaczko, Ewa Nawrocka, Tadeusz Martychiewicz, Iwona Wierzchowiecka-Rudnik, Wiesław Kowalewski, Agnieszka Dąbrowska ..................................................................................................... 201 BIBLIOGRAFIA Anna Kowal Bibliografia regionu koszalińskiego w wyborze (1 I 2017 r. – 31 XII 2017 r.) .......................................................................................... 211 Xxxxxxxxxxxxx 5 OD REDAKCJI Zapraszamy do lektury 46. numeru „Rocznika Koszalińskiego”, w którym znalazło się wiele ciekawych – naszym zdaniem – publikacji, istotnych także z punktu widzenia kształ- towania lokalnej tożsamości oraz dokumentowania dziejów współczesnych i dawnych Ko- szalina, czy szerzej – regionu środkowopomorskiego. Tom 46. „Rocznika Koszalińskiego” może zaskoczyć jego stałych Czytelników. Nowa wersja graficzna okładki, z zachowaniem fontu nazwy uznanego społeczno-kulturalno-hi- storycznego periodyku, sygnalizuje, że zmiany nie mają na celu rewolucji, ale zachowanie mocnych stron tytułu w interesującej, nowej odsłonie. Kolegium redakcyjne zapewniając kontynuację publikowania dorobku badawczego poświęconego przeszłości Koszalina, uznało, że warto także pokazać tę przeszłość szerzej, sięgając do dziejów całego środ- kowego Pomorza, w którym Koszalin stanowił także historyczne centrum tej części Po- morza. Nie ma bowiem zbyt wielu tytułów, w których naukowe czy popularno-naukowe badania i ich efekty można prezentować i wprowadzać do obiegu naukowego. Ten fakt także przemawia za prezentacją na łamach „Rocznika Koszalińskiego” poznawczych ma- teriałów z szeroko rozumianego otoczenia centrum Pomorza, jakim, zgodnie z ogłoszoną w 2018 r. marką miasta, chcą widzieć – i słusznie, także z historycznego punktu widzenia – Koszalin obecni jego włodarze. Silny temu wyraz zapewni, zachęcając do lektury, wy- jątkowa okładka, nawiązująca do treści przygotowanych przez autorów bieżącego tomu „Rocznika”. Jej autor, koszaliński grafik i pasjonat historii, Mariusz Vidoque Król, się- gnął do historycznej ikonografii i źródeł historycznych z zasobu Archiwum Państwowego w Koszalinie, ilustrujących tematy poruszone przez autorów w niniejszym tomie. Główny dział Artykuły, studia, materiały otwiera tekst Krystyny Rypniewskiej, po- święcony zespołowi witraży kościoła pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Biało- gardzie. Autorka oprowadza nas po wnętrzach świątyni, odsłaniając okoliczności i fakty towarzyszące powstaniu białogardzkich witraży, objaśniając przy tym kwestie techniczne i warsztatowe związane z ich tworzeniem. Znajdujący się w zbiorach koszalińskiego muzeum obraz Herberta Schnürpela przed- stawiający wizytę króla pruskiego Fryderyka Wilhelma I w Koszalinie po pożarze, który w 1718 r. pochłonął większość ówczesnej zabudowy miasta, stał się przedmiotem stu- dium Jagody Marciniak, rozważającej czy dzieło to można traktować jako źródło histo- ryczne. Autorka bada je pod kątem ikonografii przedstawienia, kostiumologii, analizy rzemiosła artystycznego oraz techniki wykonania. I choć wątpliwości rozwiane zosta- ją już w pierwszym akapicie, gdzie pada stwierdzenie, że zgodnie z obecnym stanem wiedzy wizyta pruskiego monarchy w Koszalinie nie miała miejsca, to warto przebrnąć przez drobiazgowe, ale interesujące dociekania, ujawniające kolejne detale i elementy obrazu nieprzystające do rzeczywistości koszalińskiej z początku XVIII w. i czasu wiel- kiej pożogi. 6 Rocznik Koszaliński 2018 Pożary od wieków stanowiły jedno z największych zagrożeń dla siedlisk ludzkich i miast, zdarzały się też w Koszalinie. Pierwszy koszaliński ratusz, o którym wiadomo jedynie, że był drewniany i bez wieży, spłonął w 1504 r., o czym pisze Krzysztof Urba- nowicz w artykule pt. Koszalińskie ratusze w przestrzeni miejskiej. Dzięki tej publikacji poznajemy losy kolejnych obiektów, od średniowiecza aż po czasy współczesne, będących w Koszalinie siedzibami włodarzy i miejskich rajców. Na tym tle szczególnie interesująco rysuje się proces przemian w społecznym pojmowaniu roli ratusza jako instytucji służącej miastu i jego mieszkańcom. Historia koszalinian przedzielona jest datą zakończenia II wojny światowej. Dla nie- mieckiej społeczności miasta skończyła się ona w 1945 r, dla polskiego Koszalina był to dopiero początek. O nim właśnie, a konkretnie o pionierach z Gniezna i powiatu gnieź- nieńskiego, którzy zasiedlali powojenny Koszalin, pisze Marek Szczepaniak w artykule Mieszkańcy powiatu gnieźnieńskiego zasiedlający Ziemię Koszalińską w 1945 r. Próba charakterystyki grupy. Kim byli, jakie mieli kwalifikacje zawodowe, stan rodzinny i jakimi motywami się kierowali? Na te pytania autor starał się znaleźć odpowiedź, przeglądając tomy akt i dokumentów będących w posiadaniu Archiwum Państwowego w Poznaniu. Doczekał się Koszalin współczesny wielu wybitnych mieszkańców, którzy przysporzy- li mu splendoru i zostawili po sobie bogaty dorobek twórczej aktywności. Jednym z nich był Zygmunt Wujek, artysta rzeźbiarz, uprawiający także malarstwo i rysunek, zajmują- cy się działalnością dydaktyczną (był wykładowcą Politechniki Koszalińskiej). Znacząca część jego twórczości to upamiętnianie w rzeźbach, okolicznościowych tablicach, popier- siach, a także plakietach, medalionach i medalach, osób i wydarzeń związanych z czynem niepodległościowym. O tym traktuje artykuł Anny Gut pt. Ludzie i wydarzenia okresu walk o niepodległość Polski w twórczości Zygmunta Wujka. Artysta pozostaje autorem ponad stu czterdziestu prac w Koszalinie, w tym dwudziestu siedmiu pomników. Kadencja, której zabrakło. W sprawie niewyczerpanych postulatów badawczych dzie- jów najnowszych Koszalina – pióra Rafała Marciniaka, to publikacja będąca uzupełnie- niem obrazu historii miasta z lat 1998–2002, którego zabrakło w wydanym stosunkowo niedawno II tomie dziejów najnowszych Koszalina po 1945 r. Z dzisiejszej