ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΝ ΣΧΟΛΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΝ ΕΠΙΣΤΗΜΝ ΚΑΙ ΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΝ ΤΜΗΜΑ ΙΟΙΚΗΤΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ (ΠΡΗΝ ΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΝ ΜΕΣΟΛΟΓΓΙΟΥ ΤΟΥ ΠΡΗΝ ΤΕΙ ΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΑΣ )

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

«Η πορεία του οίλου Attica στην περίοδο της ελληνικής κρίσης .»

ΟΝΟΜΑΤΕΠΝΥΜΟ ΦΟΙΤΗΤΡΙΝ :

ΙΠΛΑΡΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ του ΤΡΥΦΝ ΑΜ : 16362 ΓΚΙΝΗ ΕΛΕΝΗ του ΓΕΡΓΙΟΥ ΑΜ : 16363

ΕΠΙΒΛΕΠΝ : ΗΜΗΤΡΙΟΣ ΝΤΟΒΑΣ

ΜΕΣΟΛΟΓΓΙ 2019

Η έγκριση της πτυχιακής εργασίας από το Τήα ιοίκησης Επιχειρήσεων /Μεσολογγίου του ΤΕΙ υτικής Ελλάδας δεν υποδηλώνει απαραιτήτως και αποδοχή των απόψεων του συγγραφέα εκ έρους του Τήατος .

ii ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Η παρούσα πτυχιακή εργασία εκπονήθηκε από τις φοιτήτριες ίπλαρου Σταυρούλα και Γκιώνη Ελένη . Θα θέλαε να εκφράσουε τις θερές ας ευχαριστίες σε όλους όσους συνέβαλαν στο να ολοκληρώσουε την παρούσα πτυχιακή εργασία , χωρίς την βοήθεια των οποίων δεν θα πορούσαε να προβούε στην επιτυχή ολοκλήρωσή της . Επίσης επιθυούε να ευχαριστήσουε τον επιβλέποντα καθηγητή ας κ. ηήτριο Ντόβα διότι ας έδωσε την δυνατότητα να ασχοληθούε ε ένα τόσο ενδιαφέρον θέα , καθώς και για την καθοδήγηση που ας παρείχε καθ ’ όλη τη διάρκεια εκπόνησης της εργασίας . Τέλος δεν θα πορούσαε να ην ευχαριστήσουε τις οικογένειές ας για την αέριστη υποστήριξή τους και την υποονή τους κατά τη διάρκεια συγγραφής της εργασίας .

iii ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Εδώ και αρκετά χρόνια η ναυτιλία – ακτοπλοΐα συβάλλει ε ποικίλους τρόπους στην ευηερία όλων των κοινωνιών . Το θαλάσσιο επόριο , η επικοινωνία ε άλλα λιάνια , η ανταλλαγή αγαθών και η ανακάλυψη καινούριων περιοχών αποτελούν ερικούς από αυτούς τους τρόπους . Αναντίρρητα , τα λιάνια αποτελούν έναν από τους σηαντικότερους παράγοντες που συβάλλουν στην οικονοική ανάπτυξη της κάθε περιοχής .

Σκοπός αυτής της εργασίας είναι η ανάδειξη των εννοιών του τουρισού και της ακτοπλοΐας καθώς και η ανάλυση ενός από τους σηαντικότερους ακτοπλοϊκούς οίλους της χώρας που φέρει την επωνυία « Attica Α.Ε Συετοχών ».

Η χρηατοοικονοική ανάλυση που θα διεξαχθεί στην δεύτερη ενότητα της εργασίας θα παρουσιάσει την εξέλιξη των οικονοικών εγεθών τα τελευταία χρόνια και πιο συγκεκριένα από το 2010 – 2018, τα οποία χαρακτηρίζονται έντονα από το φαινόενο της οικονοικής ύφεσης που επικρατεί στην χώρα ας . Στην συνέχεια για κάθε αριθοδείκτη που θα υπολογιστεί , θα παρουσιαστούν και τα αντίστοιχα συπεράσατα .

Τέλος , στο κεφάλαιο 8 θα παρουσιαστούν κάποια γενικότερα συπεράσατα τα οποία προκύπτουν συνολικά , έπειτα από την ολοκλήρωση της παρούσας εργασίας .

Λέξεις Κλειδιά : ακτοπλοΐα , τουρισός , όιλος Attica, χρηατοοικονοική ανάλυση , αριθοδείκτες , οικονοική ύφεση .

iv ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΝ

Περιεχόμενα ΠΡΟΛΟΓΟΣ ...... iii

ΠΕΡΙΛΗΨΗ ...... iv

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΙΝΑΚΝ ...... ix

ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ ...... xiii

ΑΠΟΟΣΗ ΟΡΝ ...... xiv

ΕΙΣΑΓΓΗ ...... xv

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 : ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ...... 1

1.1 Ο Όρος του Τουρισού ...... 1

1.2 ιακρίσεις του τουρισού ...... 1

1.3 Η ιστορική εξέλιξη του τουρισού ...... 2

1.4 Η σηασία των εταφορών στον τουρισό ...... 3

1.5 Η ναυτιλία και η σηασία της ...... 4

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 : ΑΚΤΟΠΛΟΪΑ ...... 6

2.1 Όρος και ιστορική αναδροή της Ακτοπλοΐας ...... 6

2.2 ραστηριότητα ...... 8

2.3 Χαρακτηριστικά της ακτοπλοϊκής αγοράς ...... 8

2.4 Συνολική συβολή στην οικονοία ...... 8

2.5 Η θαλάσσια εταφορά και οι διακρίσεις της ...... 10

2.6 Ποιοτικά χαρακτηριστικά της θαλάσσιας εταφοράς ...... 10

2.7 Ελληνικό θεσικό πλαίσιο ετά την ψήφιση του Νόου 2932/2001 ( άρση του cabotage) 12

2.8 ιαρθρωτικές ενέργειες των ελληνικών ακτοπλοϊκών εταιρειών ε σκοπό να αντιετωπιστεί ο ανταγωνισός ...... 15

2.9 ιάρθρωση του κλάδου ...... 16

v 2.10 Ακτοπλοϊκός στόλος ...... 18

2.11 Τουρισός και Ακτοπλοΐα ...... 19

2.12 Η λιενική υποδοή και τα εγαλύτερα λιάνια της Ελλάδας ...... 20

2.13 Οι εγαλύτερες ελληνικές ακτοπλοϊκές εταιρείες ...... 21

2.14. Ανάλυση SWOT για τον κλάδο της Ακτοπλοΐας ...... 27

2.15 Βασικά προβλήατα της ελληνικής ακτοπλοίας ...... 29

2.16 Η ακτοπλοΐα κατά την οικονοική κρίση ...... 30

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 : ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΟΜΙΛΟΥ ATTICA Σφάλα ! εν έχει οριστεί σελιδοδείκτης .

3.1 ΠΡΟΦΙΛ ΤΟΥ ΟΜΙΛΟΥ ATTICA ...... 33

3.2 Ιστορική αναδροή ...... 35

3.3 Οργανωτική οή - Μετοχική Σύνθεση ...... 39

3.4 ΟΡΓΑΝΟΓΡΑΜΜΑ ΟΜΙΛΟΥ ATTICA ...... 40

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΠΟΥ ΑΚΟΛΟΥΘΕΙ Ο ΟΜΙΛΟΣ ...... 42

4.1 ΒΑΣΙΚΕΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΤΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ...... 42

4.2 ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ Σ ΠΡΟΣ ΤΙΣ ΕΠΕΝΥΤΙΚΕΣ ΚΙΝΗΣΕΙΣ ...... 42

4.3 ΕΤΑΙΡΙΚΗ ΚΟΙΝΝΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ ...... 43

4.4 ΑΝΑΛΥΣΗ SWOT ΤΟΥ ΟΜΙΛΟΥ ...... 46

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5: ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ , ΑΝΘΡΠΙΝΟ ΥΝΑΜΙΚΟ ...... 48

5.1 Superfast ...... 48

5.2 ...... 48

5.3 ...... 50

5.4 EΡΓΑΖΟΜΕΝΟΙ ΤΟΥ ΟΜΙΛΟΥ ATTICA ...... 50

5.4.1 ΘΕΣΕΙΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ...... 50

5.4.2 Υγεία και Ασφάλεια ...... 52

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 : ΑΝΤΑΓΝΙΣΜΟΣ – ΜΕΡΙΙΑ ΑΓΟΡΑΣ ...... 53

vi 6.1 ANEK LINES ...... 53

6.2 ...... 54

6.3 NEL LINES ...... 55

6.4 ΙΑΜΟΡΦΣΗ ΜΕΡΙΙΝ ΑΓΟΡΑΣ ( 2010 – 2018) ...... 55

6.5 ΑΛΛΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ...... 59

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 : ΒΑΣΙΚΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ , ΙΣΟΛΟΓΙΣΜΟΙ , ΑΡΙΘΜΟΕΙΚΤΕΣ ...... 61

7.1 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΧΡΗΣΗΣ ΚΑΙ ΙΣΟΛΟΓΙΣΜΟΙ ( 2010 -2018 ) ...... 61

7.1.1 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΧΡΗΣΗΣ ΚΑΙ ΙΣΟΛΟΓΙΣΜΟΣ 2010 ...... 61

7.1.2 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΧΡΗΣΗΣ ΚΑΙ ΙΣΟΛΟΓΙΣΜΟΣ 2011 ...... 63

7.1.3 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΧΡΗΣΗΣ ΚΑΙ ΙΣΟΛΟΓΙΣΜΟΣ 2012 ...... 65

7.1.4 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΧΡΗΣΗΣ ΚΑΙ ΙΣΟΛΟΓΙΣΜΟΣ 2013 – 2014 ...... 67

7.1.5 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΧΡΗΣΗΣ ΚΑΙ ΙΣΟΛΟΓΙΣΜΟΣ 2015 ...... 69

7.1.6 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΧΡΗΣΗΣ ΚΑΙ ΙΣΟΛΟΓΙΣΜΟΣ 2016 ...... 71

7.1.7 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΧΡΗΣΗΣ ΚΑΙ ΙΣΟΛΟΓΙΣΜΟΣ 2017 ...... 73

7.1.8 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΧΡΗΣΗΣ ΚΑΙ ΙΣΟΛΟΓΙΣΜΟΣ 2018 ...... 75

7.2 ΒΑΣΙΚΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΜΕΓΕΘΗ ( ΣΥΓΚΕΝΤΡΤΙΚΑ )...... 77

7.3 ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΟΜΙΛΟΥ ...... 78

7.3.1 ΑΠΟΟΣΗ ΣΥΝΟΛΙΚΟΥ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΟΥ (ROA) : ...... 80

7.3.2 ΑΠΟΟΣΗ ΙΙΝ ΚΕΦΑΛΑΙΝ (ROE) ...... 82

7.3.3 ΠΕΡΙΘΡΙΟ ΜΙΚΤΟΥ ΚΕΡΟΥΣ ...... 83

7.3.4 ΚΑΘΑΡΟ ΠΕΡΙΘΡΙΟ ΚΕΡΟΥΣ ...... 85

7.3.5 ΓΕΝΙΚΗΣ ΡΕΥΣΤΟΤΗΤΑΣ ...... 86

7.3.6 ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΚΗ ΤΑΧΥΤΗΤΑ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΟΥ ...... 88

7.3.7 ΕΙΚΤΗΣ ΑΝΕΙΑΚΗΣ ΕΠΙΒΑΡΥΝΣΗΣ Ή ΕΙΚΤΗΣ ΧΡΕΟΥΣ ...... 89

7.3.8 ΣΧΕΣΗ ΙΙΝ ΠΡΟΣ ΞΕΝΑ ΚΕΦΑΛΑΙΑ ...... 91

vii 7.3.9 ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΗΣ ΜΟΧΛΕΥΣΗΣ ...... 92

7.4 ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΙΝΥΝΝ ...... 94

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8: ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ...... 95

8.1 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ...... 95

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ...... 97

viii ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΙΝΑΚΝ

Πίνακας 1 : Πίνακας έσου όρου ηλικίας του ελληνικού στόλου από το 1996 – 2007...... 19

Πίνακας 2 : Θυγατρικές εταιρείες του οίλου ANEK LINES...... 22

Πίνακας 3 : Οι θυγατρικές εταιρείες του οίλου MINOAN LINES...... 23

Πίνακας 4 : Θυγατρικές εταιρείες του οίλου NEL LINES...... 24

Πίνακας 5 : Οι θυγατρικές εταιρείες του οίλου HELLENIC SEAWAYS ...... 25

Πίνακας 6 : Μέλη και Ιδιότητες του .Σ του οίλου ...... 39

Πίνακας 7 : Αριθός εργαζοένων , αποχωρήσεων και προσλήψεων για τα έτη 2014 – 2017...... 51

Πίνακας 8 : Συνολική Εικόνα Εισηγένων Εταιριών & Hsw. Πηγή (XRTC Report 2018 GR.) ...... 58

Πίνακας 9 : Συνολική Εικόνα Εισηγένων Εταιριών & Hsw. Πηγή (XRTC Ferry Report 2018 GR.) ...... 58

Πίνακας 10 : Αριθός πλοίων που κατέχουν όλες οι ελληνικές ακτοπλοϊκές εταιρείες . Πηγή (XRTC Ferry Report 2018 GR.) ...... 59

Πίνακας 11 : Κατάσταση Συνολικού Εισοδήατος . Πηγή (www.attica-group.com) ...... 61

Πίνακας 12 : Κατάσταση Χρηατοοικονοικής Θέσης . Πηγή (www.attica-group.com) ...... 62

Πίνακας 13 : Κατάσταση Συνολικού Εισοδήατος . Πηγή (www.attica-group.com) ...... 63

Πίνακας 14 : Κατάσταση Χρηατοοικονοικής Θέσης . Πηγή (www.attica-group.com) ...... 64

Πίνακας 15 : Κατάσταση Συνολικού Εισοδήατος . Πηγή (www.attica-group.com) ...... 65

Πίνακας 16 : Κατάσταση Χρηατοοικονοικής Θέσης . Πηγή (www.attica-group.com) ...... 66

Πίνακας 17 : Κατάσταση Συνολικού Εισοδήατος . Πηγή (www.attica-group.com) ...... 67

Πίνακας 18 : Κατάσταση Χρηατοοικονοικής Θέσης . Πηγή (www.attica-group.com) ...... 68

Πίνακας 19 : Κατάσταση Συνολικού Εισοδήατος . Πηγή (www.attica-group.com) ...... 69

Πίνακας 20 : Κατάσταση Χρηατοοικονοικής Θέσης . Πηγή (www.attica-group.com) ..... 70

Πίνακας 21 : Κατάσταση Συνολικού Εισοδήατος . Πηγή (www.attica-group.com) ...... 71

ix Πίνακας 22: Κατάσταση Χρηατοοικονοικής Θέσης . Πηγή (www.attica-group.com) ...... 72

Πίνακας 23 : Κατάσταση Συνολικού Εισοδήατος . Πηγή (www.attica-group.com) ...... 73

Πίνακας 24 : Κατάσταση Χρηατοοικονοικής Θέσης . Πηγή (www.attica-group.com) ...... 74

Πίνακας 25 : Κατάσταση Συνολικού Εισοδήατος . Πηγή (www.attica-group.com) ...... 75

Πίνακας 26 : Κατάσταση Χρηατοοικονοικής Θέσης . Πηγή (www.attica-group.com) ...... 76

Πίνακας 27 : Συγκεντρωτικά Οικονοικά Μεγέθη 2010 – 2013 οίλου ATTICA. Πηγή (XRTC Ferry Report 2014 GR.) ...... 77

Πίνακας 28 : Συγκεντρωτικά Οικονοικά Μεγέθη 2013 – 2017 οίλου ATTICA. Πηγή (XRTC Ferry Report 2018 GR.) ...... 77

x ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΙΑΓΡΑΜΜΑΤΝ

ΙΑΓΡΑΜΜΑ 1 : Η ιακίνηση των επιβατών σε ποσοστά ανά εταιρεία ...... 16

ΙΑΓΡΑΜΜΑ 2: Η διάρθρωση του οίλου Attica...... 33

ΙΑΓΡΑΜΜΑ 3 : Μετοχική Σύνθεση Οίλου ...... 40

ΙΑΓΡΑΜΜΑ 4 : Παρουσίαση του εφαροσένου οργανογράατος ...... 41

ΙΑΓΡΑΜΜΑ 5 : Μερίδια αγοράς σχετικά ε το εταφορικό έργο στην Ελλάδα για τα έτη 2010 – 2017. ( Πηγή XRTC Ferry Report 2018 GR. ) ...... 56

ΙΑΓΡΑΜΜΑ 6 : Μερίδια αγοράς σχετικά ε την κίνηση των αυτοκινήτων στην Ελλάδα για τα έτη 2010 – 2017. ( Πηγή XRTC Ferry Report 2018 GR. ) ...... 56

ΙΑΓΡΑΜΜΑ 7 : Μερίδια αγοράς σχετικά ε την κίνηση των φορτηγών στην Ελλάδα για τα έτη 2010 – 2017. ( Πηγή XRTC Ferry Report 2018 GR. ) ...... 57

ΙΑΓΡΑΜΜΑ 8 : Απεικόνιση του δείκτη απόδοσης συνολικού ενεργητικού ...... 81

ΙΑΓΡΑΜΜΑ 9 : Απεικόνισης της εξέλιξης του δείκτη απόδοσης συνολικού ενεργητικού ...... 81

ΙΑΓΡΑΜΜΑ 10 : Απεικόνιση του δείκτη απόδοσης ιδίων κεφαλαίων ...... 82

ΙΑΓΡΑΜΜΑ 11 : Απεικόνιση της εξέλιξης του δείκτη απόδοσης ιδίων κεφαλαίων ...... 83

ΙΑΓΡΑΜΜΑ 12 : Απεικόνιση του δείκτη ικτού περιθωρίου κέρδους ...... 84

ΙΑΓΡΑΜΜΑ 13 : Απεικόνιση της εξέλιξης του δείκτη ικτού περιθωρίου κέρδους ...... 84

ΙΑΓΡΑΜΜΑ 14 : Απεικόνιση του καθαρού περιθωρίου κέρδους ...... 85

ΙΑΓΡΑΜΜΑ 15 : Απεικόνιση της εξέλιξης του δείκτη καθαρού περιθωρίου κέρδους ..... 86

ΙΑΓΡΑΜΜΑ 16 : Απεικόνιση του δείκτη γενικής ρευστότητας ...... 87

ΙΑΓΡΑΜΜΑ 17 : Απεικόνιση της εξέλιξης του δείκτη γενικής ρευστότητας ...... 87

ΙΑΓΡΑΜΜΑ 18 : Απεικόνιση του δείκτη κυκλοφοριακή ταχύτητα ενεργητικού ...... 88

ΙΑΓΡΑΜΜΑ 19 : Απεικόνιση της εξέλιξης του δείκτη κυκλοφοριακή ταχύτητα ενεργητικού ...... 89

ΙΑΓΡΑΜΜΑ 20 : Απεικόνιση του δείκτη δανειακής επιβάρυνσης ...... 90

xi ΙΑΓΡΑΜΜΑ 21 : Απεικόνιση της εξέλιξης του δείκτη δανειακής επιβάρυνσης ...... 90

ΙΑΓΡΑΜΜΑ 22 : Απεικόνιση του δείκτη ίδια προς ξένα κεφάλαια ...... 91

ΙΑΓΡΑΜΜΑ 23 : Απεικόνιση της εξέλιξης του δείκτη ίδια προς ξένα κεφάλαια ...... 92

ΙΑΓΡΑΜΜΑ 24 : Απεικόνιση του συντελεστή όχλευσης ...... 93

ΙΑΓΡΑΜΜΑ 25 : Απεικόνιση της εξέλιξης του συντελεστή όχλευσης ...... 93

xii ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ

 UNESCO : United Nations Educational Scientific and Cultural Organization  Π.Π : Παγκόσιος Πόλεος  Ετ . : Εταιρεία  ΑΕΠ : Ακαθάριστο Εγχώριο προϊόν  Β.Α : Βόρειο – Ανατολικό  AML : Αfrica Morocco Link  MIG :  HSW : Hellenic Seaways  UIC : International Union of railways  Α.Ε : Ανώνυη Εταιρεία  ABS : America Bureau of Shipping  Α.Ν.Ε : Ανώνυη Ναυτιλιακή Εταιρεία  ΑΝΕ : ωδεκανησιακή Ανώνυος Ναυτιλιακή Εταιρεία  .Σ : ιοικητικό Συβούλιο  BMCE : Group  ΕΠΑ : ηόσια Επιχείρηση Αερίου  LNG : Liquefied Natural Gas  ISO : International Organization for Standardization  S.W.O.T : Strengths, Weaknesses, Opportunities, Threats  ISM : International Safety Managment  SOLAS : International Convention for the Safety of Life at Sea  HELMEPA : Hellenic Marine Environment Protection Association  Ε/Γ – Ο/Γ : Επιβατηγό – Οχηαταγωγό  ISPS : International Ship & Port Facility Security  HACCP : Hazard Analysis and Critical Control Points  Wi-Fi : Wireless Fidelity  YEN : Υπουργείο Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής  EBITDA : Earnings Before Interest, Tax, Depreciation and Amortization

xiii ΑΠΟΟΣΗ ΟΡΝ

 Κύκλος Εργασιών : Ο κύκλος εργασιών ιας επιχείρησης αφορά στα συνολικά έσοδά της .

 EBITDA: EBITDA είναι τα αρχικά του Earnings before Interest, Tax, Depreciati