VII Konkurs Sztuki Ludowej Opracowanie graficzne i skład katalogu Ażurowe piękno. W świecie koronki i wycinanki Niko Studio Bogusław Nikonowicz www.nikostudio.pl Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego Tłumaczenie na język angielski pochodzących z Funduszu Promocji Kultury Paulina Nowakowska oraz Gminy Miasta Częstochowy Kuratorki wystawy Agnieszka Ciuk-Koćwin Patronat Honorowy Magdalena Matysiak Prezydent Miasta Częstochowy Ewelina Mędrala-Młyńska Krzysztof Matyjaszczyk Aranżacja plastyczna wystawy Dyrektor Muzeum Częstochowskiego Matylda Ślosarska Tadeusz Piersiak Współpraca Koordynacja projektu Anna Krakowian Ewelina Mędrala-Młyńska Zbigniew Derda

Teksty katalogu Wydawca Agnieszka Ciuk-Koćwin Muzeum Częstochowskie Magdalena Matysiak www.muzeumczestochowa.pl Ewelina Mędrala-Młyńska © Copyright by Muzeum Częstochowskie Częstochowa 2018 Redakcja i korekta katalogu Katarzyna Jezierska ISBN 978-83-60128-54-1 Ewelina Mędrala-Młyńska Druk Fotografie PPHU Drukpol sp.j. Przemysław Januszko ul. Kochanowskiego 27 42-600 Tarnowskie Góry Projekt logo Matylda Ślosarska Prezentujemy Państwu plon VII Konkursu Sztuki We are presenting to you, Ladies and Gentlemen, Ludowej organizowanego przez Muzeum Czę- the fruits of the 7th Folk Art Competition which stochowskie w trybie triennale. Tym razem zde- is organised triennially by the Museum of Często- cydowaliśmy się na przygotowanie artystycznej chowa. This time we have decided to prepare ar- rywalizacji twórców form płaskich sztuki ludowej: tistic rivalry of two-dimensional forms of folk art: koronki i wycinanki. Najlepsze prace wybrane lace and cutout. The best works chosen from the z przebogatego pokłosia konkursu pokazaliśmy plentiful and diversified handcrafts submitted to w ekspozycji. Najlepsze z najlepszych trafiły na the competition have been exhibited. The very best karty tego katalogu. Mamy tu wierność tradycji, ones are presented in this catalogue. There are a obok jej swobodne interpretacje. Niezależnie both works faithful to tradition and works created jednak od postawy autorek czy autorów doce- as a result of free interpretation. Notwithstanding niać musimy niezwykłą biegłość warsztatową the aesthetic canon the artists pursue, what must twórców prezentowanych prac. Zgromadziliśmy be held in esteem is their extraordinary compe- oczywiste dowody, że wycinanka czy koronka są tence demonstrated in their works. We have col- równoprawnymi przedmiotami artystycznymi. lected evidence that cutout and lace are equally Tę prawdę konstatujemy i udowadniamy naszym important artistic fields. We affirm the truth of this konkursem z niezwykłą satysfakcją. statement and due to the competition we can Autor tych słów jest z roczników, które wycho- prove it with deep satisfaction. wały się wśród koronkowych serwet i ozdób. Póź- The author of these words was raised among niejsze światowe sukcesy polskiego wzornictwa lace tray cloths and ornaments. Later on, the suc- bazującego na folklorze sprawiły, że „ludowizna” cess of Polish design drawing on folklore made stała się ceniona i wśród rodzimej inteligencji. folk art cease to be an embarrassment and start W latach 60. moda rozlała się szeroko, obejmując being treasured also by Polish intelligentsia. In the wszystkie formy tradycyjnego rękodzieła i wzo- 60’s of the 20th century the vouge for all forms rowanych na nim przedmiotów codziennego of traditional handcrafts and utensils designed to użytku. Kolekcjonerzy folkloru, jak ogromnie po- resemble them was widely spread. Folklore col- pularny Wojciech Siemion, przydawali próby szla- lectors, including well-known Wojciech Siemion, chetności domowej obecności tych serwet, firan, emphasised this precious quality and atmosphere oprawionych wycinanek zdobiących ściany, aż of homes where tray cloths, curtains, cutouts po cepeliowskie meble z „prawdziwego drewna”. in frames decorating walls and furniture of ‘real Do lat 80. XX wieku cenione były indywidualne wood’ from the Cepelia shops were present. In- zbiory zdobionej na ludowo ceramiki z Włocławka, dividual collections of ceramics from Włocławek, dekorującej regały w „gościnnym” i w kuchni, tale- decorated with folk motifs and embellishing show- rze wiszące na ścianach. cases in living rooms, kitchens, hanging on walls, were valued till the 80’s. 4 VII KONKURS SZTUKI LUDOWEJ

Zarazem jednak od tych samych lat 60. coraz However, at the same time, from the same 60’s większym wstydem było w Polsce przyznawać onwards, it was more and more uncomfortable się do wiejskiego pochodzenia. Ci, którzy je mie- in Poland to admit having rural origin. Those who li, pierwsi odżegnywali się od folkloru na rzecz were born in rural areas were first to move away miejskiej nowoczesności. Potem przyszła Euro- from folklore and choose urban modernity. Then, pa oraz zachłyśnięcie się elektroniką i całym za- Europe came to us, and we started to revel in elec- chodnim blichtrem „made in China”. Na nic były trical goods and all the ‘made in China’ glitz from głosy wzywające do opamiętania, pokazujące, że the West. All the voices admonishing us that in Eu- w tamtej Europie pieczołowicie kultywowane są rope ethnic traditions are preserved with great care etniczne odrębności. Nie mówimy tu oczywiście and that we should to come to our senses were o dążeniach Katalończyków, ale choćby (by po for nothing. I do not have in mind Catalans, but bezpieczny sięgnąć przykład) Norwegów, którzy e.g. Norwegians (perhaps a more safe example), już małym dzieciom kupują narodowe stroje, by who buy national costumes to young children so każde święto witać rodzinnie – na ludowo. Ile that they could celebrate every holiday in a folk- w Polsce mamy (naturalnie poza Podhalem) tak loric style. Where in Poland, of course, except the wiernych lokalnej tradycji regionów? Podhale region, do we observe our regional cus- Oczywiście od XIX wieku, z nasileniem w cza- toms to that extent? sach powojennej industrializacji, wyruszamy ze We have been leaving villages with jars full słoikami do większych miast. Tam szybko sta- of food in our bags and settling in cities form the ramy się być warszawiakami, wrocławianami, 19th century; the migration reached its peak during gdańszczanami czy częstochowianami. Miejmy the post-war industrialisation period. When in cit- nadzieję, że takie wystawy jak choćby nasza, pre- ies, we strive to seem to others the native-born zentujące niezaprzeczalne piękno przedmiotów residents of Warsaw, Wrocław, Gdańsk and czerpiących z ludowej tradycji, pozwolą mieszczu- Częstochowa. We hope that exhibitions, such as chom odkręcić wieczka słoików ze wspomnienia- ours, presenting unquestionable beauty of folk mi i dumą z korzeni. Bo – jak mówił goszczący handcrafts, will prompt city slickers to open the niedawno w Muzeum Częstochowskim Włady- lid of their jars filled with memories and pride sław Kosiniak-Kamysz – Polacy przejrzawszy of their roots. Because – to quote Władysław Ko- swoje genealogie, odkryją w 90 procentach, że siniak-Kamysz, who recently has visited the Muse- i tak są ze wsi. Drogą do odradzania się ich dumy um of Częstochowa – 90 percent of Poles having z pochodzenia jest pokazywanie wielkości pol- looked through their genealogies, will discover that skiego folkloru. Poprzez upowszechnianie jednak, they are of rural origin anyway. The way to revive a nie szermowanie nacjonalistycznymi hasłami the pride of their descent is to show the greatness o tym, że Polska znów „pawiem narodów”. of Polish folklore. By this, I mean promoting folk- Za możliwość wspierania folkloru VII Konkur- lore, and not overusing nationalistic slogans that sem Sztuki Ludowej w ramach Dni Europejskiej Poland is ‘a peacock among nations.’ Kultury Ludowej dziękujemy Ministerstwu Kul- We would like to thank the Ministry of Culture and tury i Dziedzictwa Narodowego i Prezydentowi National Heritage as well as the President of the City Częstochowy finansującym nasze działania oraz of Częstochowa for their financial support of folk- wszystkim fundatorom konkursowych nagród. lore by means of the 7th Folk Art Competition organ- ised within The European Folk Culture Days and all Tadeusz Piersiak the sponsors for the competition prizes. Dyrektor Muzeum Częstochowskiego Tadeusz Piersiak Dyrektor Muzeum Częstochowskiego Długo zastanawialiśmy się, jak nazwać tegorocz- We were thinking for a long time how this year ny konkurs sztuki ludowej i jakim dziedzinom go folk art competition should be called and what poświęcić. Musieliśmy zdecydować, czy pozostać artistic fields it should cover. We had to decide wiernym wycinance, która w 2012 roku zdomino- whether to continue our adventure with cutouts, wała nasz konkurs, czy też obrać kompletnie od- which had been predominant in the competition mienny kurs i skręcić w kierunku innych, artystycz- in 2012, or whether to follow an entirely different nych wytworów rąk ludzkich. Mocno kusiły nas course and reach for other artistic undertakings. rzeźba, malarstwo, tkactwo, jednak ostatecznie We were tempted by sculpture, painting, weaving, pozostaliśmy przy wycinance. Z wielu względów. but eventually we made a choice to carry on with Organizowanie konkursów o ściśle zawężonych cutouts. There were some reasons behind our de- kategoriach na dłuższą metę może wydawać się termination. nużące i monotonne. W pewnym momencie może Organisation of competitions with very re- nawet paść pytanie o celowość takich przedsię- stricted categories in the long run may seem tir- wzięć. Często jednak ta powtarzalność i teoretycz- ing and unexciting. At some point, one may even na rutyna mogą nas doprowadzić do głębszych ask what the use is of such initiatives. However, wniosków na temat wybranych dziedzin sztuki, this repetitiveness and theoretical routine can a także dać początek wnikliwym analizom i dzia- bring us closer to more profound conclusions on łaniom o charakterze komparatystycznym. Posta- particular artistic fields and give rise to accurate nowiliśmy po raz trzeci zmierzyć się z wycinanką. analysis and research of a comparative character. Chcieliśmy dogłębnie przyjrzeć się ponownie jej Thus, we determined to turn to cutouts. We were tradycyjnej formie oraz sprawdzić, czy zmieniło się eager to one more time have a closer look at their coś w temacie wycinanki inspirowanej. traditional forms and see if anything had changed VI edycja konkursu sztuki ludowej poświęcona as far as the inspired cutout was concerned. była tylko wycinance inspirowanej. Temat przez The 6th edition of the folk art competition had wielu artystów został doskonale zinterpretowany, been devoted solely to the inspired cutout. The wielu jednak tradycyjnych twórców nie do końca theme had been perfectly interpreted by many zrozumiało ideę przedsięwzięcia. Dlatego w 2018 artists, however, plenty of traditional artists had roku postanowiliśmy oddać głos twórcom zajmu- not understood fully the concept of the under- jącym się wycinanką w formie tradycyjnej i inspiro- taking. Therefore, in 2018, we came to a conclu- wanej. Zainicjowaliśmy dwie podkategorie, w któ- sion that both type of artists, creating traditional rych można się było zaprezentować. Uznaliśmy and inspired cutouts, should be given a chance bowiem, że transformacje, które zachodzą w ja- to present their works. There were two catego- kiejkolwiek z dziedzin sztuki, najlepiej zaprezentu- ries to choose from. We deduced that transfor- ją się na swym tle źródłowym. Dotarcie do twór- mations taking place in any of the artistic fields ców, którzy przetwarzają tradycyjne ­wzornictwo, would be best presented if set in their historical 6 VII KONKURS SZTUKI LUDOWEJ

­tworząc wycinanki, nie należało do najłatwiej- ­background. Finding artists, who modify tradition- szych. Zawierzyliśmy w moc Internetu i mediów al design, while creating their works was not easy. społecznościowych i dało to zadowalający efekt. We left it all to the Internet and social media and Żeby dodać nieco kolorytu konkursowi i od- it brought satisfactory results. różnić go od poprzedniej edycji, postanowiliśmy To make the competition more interesting do wycinanki dokooptować koronkę. Szukając and distinguish it from the previous edition, we wspólnego mianownika dla tych dwóch dziedzin, considered it a good idea to complement cutout postawiliśmy na ażur, który doskonale spiął nam with lace. Searching for a quality that would be specyfikę tych wyjątkowych obszarów działalno- shared by these two artistic activities, we chose ści artystycznej. Koronce, częściowo, poświęcona openwork, which embraced perfectly the specific była IV odsłona konkursu. Wtedy jednak towarzy- character of the two unique areas of artistic hand- szyły jej hafty, krawiectwo, tkactwo, a dla prze- icraft. Lace had been one of the themes of the 4th ciwwagi – garncarstwo i ceramika. Teraz stano- edition of the folk art competition. However, lace wić ma samodzielną, niezależną dziedzinę, wtedy had been presented at that time together with była częścią składową kategorii ogólnej z nitki. embroidery, tailoring, weaving, and for the coun- Na etapie przygotowawczym wiele zagadnień terbalance – pottery and ceramics. This time, lace i niepewności zaprząta głowę organizatora. Od was to be treated as an independent artistic field, wątpliwości, czy zamysł zostanie właściwie od- and not an element of the general category made czytany, poprzez strach, że nie uda się poinformo- of thread. wać i zachęcić do udziału wystarczającej ilości ar- While preparing a competition, its organisers tystów, skończywszy na właściwym i terminowym face numerous issues and concerns. They ask wykonaniu zadań, które składają się na całość themselves whether the concept will be prop- projektu. Najważniejsza jednak w tego rodzaju erly understood, enough artists informed and przedsięwzięciach jest ich celowość. Przeprowa- encouraged to take part, and finally if the whole dzanie konkursów mija się z celem, jeśli nie wiąże project will be completed adequately and on się z nimi choćby próba diagnozy i opisu tego, cze- time. However, the most crucial thing about such go dotyczy. Podpierając się doświadczeniem zdo- initiatives is whether they are justified. Competi- bytym podczas realizacji dwóch poprzednich edy- tions are pointless, if they are not accompanied cji (wycinanka) oraz w trakcie konkursu w 2009 by an attempt to identify and describe the phe- roku, gdzie koronka odgrywała bardzo istotną rolę, nomena they present. Thanks to the experience mogliśmy wstępnie sformułować i zasygnalizo- we had gained during the two previous editions wać pewne wnioski, które nasunęły się podczas (cutout) and the competition in 2009, when lace obcowania z pracami nadesłanymi na konkurs. had played a very important role, we could rough- „Nasza wycinanka w dziejach sztuki polskiej ly formulate and signal some conclusions, which zabłysła i zgasła jak meteor. Ale pozostawiła po we made while looking closely at the submitted sobie ogromne bogactwo oryginalnych form, works. olbrzymią skalę barwnych zestawień, ujawniła ‘Our cutout in the history of Polish art flashed wspaniałą bujność rodzimego temperamentu, and disappeared like a meteor. However, it be- prawdziwy charakter swojskiego poczucia”1. ­Jerzy queathed immense diversity of unique forms, Warchałowski tak pisał o wycinance w latach 20. a huge range of colourful sets, revealed unusual XX wieku, czyli niewiele ponad dwadzieścia lat exuberance of our Polish spirit and a true charac- od jej „wyjścia” ze wsi na miejskie salony. Był ter of being familiar’1. These are words of Jerzy zwolennikiem teorii, że sztuka ludu zbyt mocno Warchałowski about cutout in the 20s of the 20th „zaopiekowana” przez miasto traci na swej auten- century, that is slightly more than twenty years af- tyczności, co w rezultacie prowadzi do jej śmier- ter cutout ‘left’ the country and was noticed by the ci. Zapewne byłby zdziwiony, że prawie sto lat po elite. Jerzy Warchałowski believed that folk art

1 J. Warchałowski, Wycinanki, „Przegląd Warszawski” 1 J. Warchałowski, Wycinanki, ‘Przegląd Warszawski’ 1924, nr 28, s. 68. 1924, no 28, p.68. VII KONKURS SZTUKI LUDOWEJ 7

opublikowaniu tekstu na łamach prasy, wycinanka when ‘tended’ too well by a city, became less gen- wciąż egzystuje zarówno w przestrzeni wiejskiej, uine, and died afterwards. Presumably, he would jak i miejskiej. Oczywiście próżno szukać jej trady- be surprised to find out that a hundred years after cyjnego zastosowania, jednak można zaobserwo- the publication of his words, cutout is still alive wać powtarzające się od lat motywy i formy. Jest both in rural and urban areas. Naturally, it is not mocno skomercjalizowana, jednak zauważalny used in the traditional way any more, but the mo- jest przekaz międzypokoleniowy. W VII Konkursie tifs and forms it presents have been recurring for Sztuki Ludowej wzięli udział uczestnicy, którzy years. It has become quite commercialised, but dawno przekroczyli osiemdziesiąty rok życia, jak it is still passed from one generation to another. również młodzież około dwudziestoletnia. Prze- The artists who took part in the 7th edition of the glądając ich prace widać, że czerpią ze spuścizny, Folk Art Competition were both those who were wykorzystują techniki i pewne niuanse tożsame in their late eighties and the youth in their twen- cięciu i praktykowane od lat. Młodzi ludzie zaj- ties. Their works prove that they draw on tradition, mujący się wycinanką często wybierają jej tra- employ techniques and nuances of cutting which dycyjny kształt, jednak widać, że również mocno have been used for years. Young people often „skręcają” w stronę inspiracji, nie tylko rodzimą choose a conventional form of cutout, but on the ornamentyką. Choć wydawać by się mogło, że other hand, they turn to inspirations also outside inspiracja w wycinance jest nowym trendem, po- their home country. It could seem that inspiration gląd ten łatwo zweryfikować, przeglądając ryciny in case of cutout is a new trend, however, looking wycinanek opublikowane w książce autorstwa at the illustrations of cutouts published in 1955 Józefa Grabowskiego Wycinanka ludowa z 1955 in the book Folk cutout by Józef Grabowski one roku. Grabowski w swej publikacji prezentuje sze- may dispute the validity of this view. In his book, rokie spektrum polskich wycinanek i uświadamia Grabowski presents a wide range of Polish cut- współczesnemu odbiorcy, że twórca właściwie outs and makes readers realize that artists have od początku podatny był na mody, trendy, ideolo- always been inclined to experiment with fashions, gie. Wycinanka „wchodząc” do miasta nie tylko trends and ideologies. ‘Entering’ cities, cutout not się upowszechniła, ale również mocno zmieniła. only became popular but underwent changes too. W Wycinance ludowej zaprezentowana została In Folk cutout one may see the Kurpie cutout, re- wycinanka kurpiowska, w kształcie przypominają- sembling leluja in its shape a bit, presenting the ca nieco leluję, przedstawiająca Pałac Kultury i Na- Palace of Culture and Science in Warsaw2. Thus, uki w Warszawie2. Rozpatrywanie więc zjawiska considering inspiration in cutout a new phenom- inspiracji w wycinance jako stosunkowo nowego enon is quite wrong, what must be observed and jest błędne, to co należy rejestrować to kierunki analysed is the directions and types of transfor- i rodzaje zachodzących transformacji. mations. Najbardziej cenna w tego rodzaju przedsię- The most precious thing in such recurrent wzięciach, cyklicznych i powtarzalnych tematycz- thematic undertakings is the possibility to fol- nie, jest możliwość śledzenia rozwoju lub zaniku low the development and decline of some forms. formy u twórców. Z nieukrywaną radością przyglą- It is a real pleasure to observe improving tech- damy się wzrastającej precyzji cięcia oraz nieusta- niques of cutting and constant searching for jącym poszukiwaniom zagadnień, motywów, które themes and motifs which are worthy of being pre- warto ująć w pracy twórczej. U osób zajmujących sented in cutouts. In case of artists making tradi- się wycinanką tradycyjną obserwujemy niesłab- tional cutouts, we can notice unflagging artistry nący kunszt i zamiłowanie do klasycznego cięcia. and love of classical cutting. As far as inspiration Często prace są podobne do tych, które spływa- is concerned, there has also been considerable ły na poprzednie edycje konkursu, jednak wielu progress, but some artists always remain faith- artystów wciąż poszukuje świeżości, innowacji, ful to their favourite motifs, shapes and symbols.

2 J. Grabowski, Wycinanka ludowa, Warszawa 1955, 2 J. Grabowski, Wycinanka ludowa, Warszawa 1955, tabl. 76. Table 76. 8 VII KONKURS SZTUKI LUDOWEJ

poruszając się w obrębie tradycyjnej ornamentyki. Perhaps, this is caused by their intention to im- W zakresie inspiracji również zauważamy znaczny prove their handicraft within the chosen frames postęp, jednak zdarzają się artyści, którzy pozo- or by the market demands. stają wierni motywom, kształtom, symbolice. Być Cutout has always had one major function – może taki stan rzeczy wynika z chęci doskonale- decoration. The situation is quite different with nia się w zakresie pewnego formatu, lub kierują lace, which has been connected very closely with tym prawa rynku i zainteresowania społecznego. the applied arts. It came to the country from man- Wycinanka od zawsze miała właściwie tylko or houses and cities. Despite its beauty and deco- jedną funkcję – służyła dekoracji. Inaczej rzecz rativeness, its intended use is practical. Planning się ma z koronką, która mocno związana była ze a subcategory in the competition – inspiration sztuką użytkową. Przywędrowała na wieś z dwo- in lace – we realized that it may be interpreted rów mieszczańskich i miasta. Choć nieodzow- differently. We expected works depriving lace nymi jej atrybutami są dekoracyjność i piękno, to of its functional quality and reducing it solely to jednak jej przeznaczenie jest praktyczne. Tworząc decoration. It is true to say that most works sub- podkategorię w konkursie – inspiracja w koronce mitted for the competition have been created – wiedzieliśmy, że może być to zagadnienie róż- for ornamental purpose, but it is also difficult to nie zrozumiane. Spodziewaliśmy się napływu prac, disagree that the aesthetic role of table and tray które pozbawiają koronkę jej funkcji użytkowej cloths (which have always served practical rea- i sprowadzają ją do ozdobności. Można słusznie sons at our homes) differs from the role of lace zauważyć, że większość prac przysłanych na kon- Easter eggs or jewellery. What we missed a little kurs jest tworzona w celach dekoracyjnych, jednak in the works inspired by lace was stunning and trudno nie zgodzić się ze stwierdzeniem, że inna extraordinary handicrafts. It would be advisable to jest funkcja estetyczna obrusu czy serwety (któ- examine the reason for such an outcome – was re miały i mają swoje praktyczne zastosowanie it caused by too short preparatory time before the w przestrzeni domowej), niż szydełkowych jaj wiel- competition, or perhaps too little space for discre- kanocnych czy biżuterii. Trochę zabrakło nam w tej tion while interpreting the theme? We are aware inspiracji koronką dzieł zaskakujących, nietuzin- that this year undertaking was of a testing char- kowych. Należałoby zgłębić temat, jaka jest tego acter. It is possible that if we decide to continue przyczyna – czy zbyt krótki okres przygotowawczy this theme in three years, our expectations will be przed konkursem, a może zbyt mało swobody i do- met. In 2015, when we chose to deal with inspired wolności w temacie? Zdajemy sobie również spra- cutout for the first time, not everyone understood wę, że tegoroczna odsłona była testowa. Być może our intentions. This year there were no doubts jeżeli zdecydujemy się na kontynuację formatu what the theme covered. za trzy lata, nasze apetyty zostaną zaspokojone. We came to a decision that the 7th Folk Art Gdy w 2015 roku po raz pierwszy sięgnęliśmy po Competition would be accompanied by some ex- inspirację w wycinance, nie dla wszystkich zrozu- tra events, the aim of which would be both to pres- miałe były nasze intencje. W tym roku nie było już ent the traditional aspects of the two artistic fields wątpliwości, co w temacie inspiracji się zawiera. (cutout and lace) and to show how this traditional Zdecydowaliśmy, że VII Konkursowi Sztuki Ludo- heritage may be transformed without losing its wej towarzyszyć będą wydarzenia dodatkowe, któ- artistic value. There is planned a street art event re zaprezentują tradycyjne oblicze dwóch dziedzin, during which lace installation will be available to którym poświęcone jest przedsięwzięcie, jak rów- the public. The artist creating such installations nież pokażą, jak można transformować spuściznę, is a Polish artist and performer Ne Spoon, who nie pozbawiając jej artystycznych walorów. W ra- is already famous around the world for her unique mach wydarzenia zostanie udostępniona instala- brand of lace art. One will have a chance to see cja znanej na całym świeci artystki i performerki Ne the biggest lace work in the world and take part Spoon, będzie można zapoznać się z największą in lace and cutout handicraft workshops. All this koronką świata, wziąć udział w warsztatach koron- will be available free of charge, as our goal is to ki i wycinanki. Wszystkie te akcje będą dostępne promote the idea of the competition and familiar- nieodpłatnie, naszym celem jest rozpropagowanie ise the public with the material cultural heritage. VII KONKURS SZTUKI LUDOWEJ 9

idei konkursu oraz zapoznanie z materialnym dzie- Lace and cutout, both of the traditional and dzictwem kulturowym. inspired character, are influenced by commer- Koronka i wycinanka, zarówno tradycyjna, jak cial factors. The scenario written by Jerzy War- i inspirowana, ma w dzisiejszych czasach wymiar chałowski in the 20s of the 20th century has komercyjny. Scenariusz napisany w latach 20. XX been proving correct – it is cities, where demand wieku przez Jerzego Warchałowskiego wciąż jest is created, and artists just respond to it in a par- realizowany – to miasto kreuje potrzeby, na które ticular way. However, many artists admit that odpowiada twórca. Wielu artystów jednak u pod- it is the need to create and take delight in creation staw swego tworzenia wymienia potrzebę kreacji of beauty, that lies at the very heart of their artistic i obcowania z pięknem. Oby ten stan trwał jak naj- undertakings. May this attitude last always. dłużej. Ewelina Mędrala-Młyńska Ewelina Mędrala-Młyńska Protokół posiedzenia Jury Minutes of the meeting of the Jury of the VII Konkursu Sztuki Ludowej 7th Folk Art Competition

Ażurowe piękno. W świecie koronki i wycinanki Beauty of openwork. In the world of lace and cutout

Posiedzenie Jury, 9 lipca 2018 r. Jury meeting held on 9 July 2018 Jury w składzie: Members of the Jury:

• Anna Filipowicz-Mróz – przewodnicząca – • Anna Filipowicz-Mróz, Chairperson – Cepelia Fundacja CEPELIA Polska Sztuka i Rękodzieło Polish Art and Handicraft Foundation w Warszawie in Warsaw • dr Kinga Czerwińska – Uniwersytet Śląski • dr Kinga Czerwińska – University of Silesia w Katowicach in Katowice • dr hab. Anna Weronika Brzezińska – • dr hab. Anna Weronika-Brzezińska – Adam Uniwersytet im. Adama Mickiewicza Mickiewicz University in Poznań w Poznaniu having examined the works of 91 artists po zapoznaniu się z pracami 91 artystów (235 works) decided to award prizes (235 sztuk) przyznało nagrody w dwóch in two categories: kategoriach: Cutout: Wycinanka: inspirations: inspiracja: • 1st prize – Lucyna Kozłowska – for the set • I nagroda – Lucyna Kozłowska – za zestaw of works: Kukuryku… (Cock-a-doodle-doo…), Wio prac – Kukuryku…, Legendy świętokrzyskie, koniku… (Giddy up my little horse…), Legendy Wio koniku… świętokrzyskie (Legends oft the Świętokrzyskie • II nagroda – Ewa Wrożyna – za pracę Region) Ewolucja • 2nd prize – Ewa Wrożyna – for the work • III nagroda – Maria Belica – za dwie prace – Evolution Królewicz Wioliniusz i Wietrzny dzień • 3rd prize Maria Belica – for two works: Królewicz Wioliniusz (Prince Wioliniusz) tradycja: • I nagroda – Wiesława Bogdańska – tradition: za wycinankę Koguty • 1st prize – Wiesława Bogdańska – for the • II nagroda – Joanna Bzdyl – za wycinankę cutout Cocks Mizrach • 2nd prize – Joanna Bzdyl – for the cutout Mizrach • III nagroda – Janina Boroś – za wycinanki • 3rd prize – Janina Boroś – for the cutouts: Firanka z ptaszkami, Firanka z kwiatami Curtain with birds, Curtain with flowers VII KONKURS SZTUKI LUDOWEJ 11

wyróżnienia distinctions inspiracja: inspirations: • Halina Maria Siąkajło – za wycinankę • Halina Maria Siąkajło – for the cutout Na skraju Na skraju lasu lasu (At the outskirts of the forest) • Bożena Wyganowska – za wycinanki – • Bożena Wyganowska – for the cutouts: Owalną trójkolorową i Niebieską dwukolorową Tricolour oval, Bicolour blue • Karolina Lubaszko – za wycinankę Ptaki • Karolina Lubaszko – for the cutout Birds tradycja: tradition: • Genowefa Pabich – za wycinankę Jeździec • Genowefa Pabich – for the cutout Rider

Koronka: Lace: inspiracja: inspirations: • II nagroda – Weronika Galdamez Muñoz – • 2nd prize – Weronika Galdamez Muñoz – for za serwetkę Kwiat lodu the tray cloth Kwiat lodu (Icy Flower) • II nagroda – Beata Legierska – za zestaw • 2nd prize – Beata Legierska – for the set of works prac tradition: tradycja: • 1st prize – Czesława Gałązka – for the apron • I nagroda – Czesława Gałązka – za fartuch • 2nd prize – Eugenia Wieczorek – for the set • II nagroda – Eugenia Wieczorek – za zestaw of works prac • 2nd prize – Dorota Cieślar – for the bonnet • II nagroda – Dorota Cieślar – za czepiec • 3rd prize – Zofia Kaliszuk – for the ceremonial • III nagroda – Zofia Kaliszuk – za ręczniki towels obrzędowe distinctions wyróżnienia tradition: tradycja: • Stanisława Kowalska – for Serce komunijne • Stanisława Kowalska – za Serce komunijne (The Communion heart) • Beata Jarema – za serwetkę Gwiazdka • Beata Jarema – for the tray cloth Gwiazdka • Jolanta Szarłowicz – za bieżnik 1000 lat? (Little Star). • Małgorzata Grochola – za serwetkę • Jolanta Szarłowicz – for the table runner klockową 1000 lat? (1000 years?) • Małgorzata Grochola – for the bobbin lace tray Nagroda Prezydenta Miasta Częstochowy: cloth • Magdalena Cięciwa – za zestaw prac Prize of the President of the City Nagroda Cepelii: of Częstochowa: • Aleksander Dutkiewicz – za zestaw • Magdalena Cięciwa – for the set of works wycinanek Prize of Cepelia: Jury z zadowoleniem oceniło prace nadesłane • Aleksander Dutkiewicz – for the set of cutouts na konkurs. Zauważona została dobra kondycja obydwu dziedzin, co dobrze rokuje na przyszłość The Jury carried out the evaluation of the sub- i cieszy, że tak wiele osób zajmuje się rękodzie- mitted works with pleasure. It was noted that łem. Tworzy to dobre warunki dla promocji pol- both artistic fields were in good condition, which skiego rękodzieła na całym świecie. is a good prognosis for the future and gives satis- faction that so many people pursue handcrafting. 12 VII KONKURS SZTUKI LUDOWEJ

Jury zauważyło różnorodność zastosowanych It creates a good climate for the promotion of Pol- technik koronkarskich, które cechuje precyzja ish handcraft in the whole world. wykonania. Prace reprezentują wiele regionów The Jury observed that the techniques applied oraz środowisk – wiejskich i miejskich. Cieszy od- in lace handcrafting were diversified and ensured woływanie do tradycyjnych elementów stroju lu- a high level of precision. The works represent nu- dowego i wystroju wnętrz, jak również miejskich merous regions and communities – rural and ur- tradycji rękodzielniczych. Natomiast jury jest za- ban ones. What is rewarding is the fact that artists niepokojone, że na konkurs wpłynęło tak mało reach for traditional elements of folk costumes prac inspirowanych tradycyjną koronką. and interior design as well as urban handcrafting Prace z zakresu wycinankarstwa pokazują, traditions. However, the Jury admitted being con- że ta dziedzina rękodzieła wciąż jest żywa. Za- cerned that so few works inspired by traditional uważalne jest jednak nierówne nasycenie w po- lace were submitted to the competition. szczególnych regionach. W nadesłanych pra- The cutouts submitted to the competition prove cach przeważają regiony kurpiowski oraz rawski. that this type of handicraft is still alive. The Jury Bardzo interesujące są prace z zakresu inspiracji discovered that cutout handcrafting was not equal- wycinanką. ly spread over particular regions. The Kurpie and Jury z radością przyjęło ideę konkursu i po- Rawa regions prevail in the examined works. The stuluje kontynuowanie tego formatu, jednak o in- inspired cutouts are especially interesting. nej tematyce, np. rzeźby ludowej. Jury dziękuje The Jury welcomed the concept of the compe- Organizatorom za profesjonalne przygotowanie tition with delight and propounded continuation nadesłanych prac do oceny przez komisję kon- of this form but with a change of theme, e.g. into kursową. folk sculpture. The Jury thanked the Organisers for the professional preparation of the submitted works for the evaluation by the competition com- mission. Lucyna KOZŁOWSKA

I nagroda w kategorii wycinanka – inspiracja

Urodziła się w 1952 roku w Ostrowcu Świę- Lucyna Kozłowska was born in 1952 in Ostrów tokrzyskim, mieszka w Skarżysku-Kamiennej. Świętokrzyski but lives in Skarżysko-Kamienna. Z wykształcenia jest ekonomistką, obecnie She holds a degree in economics. She is retired. na emeryturze. Jej przygoda z wycinanką roz- Her adventure with cutouts started in 1995. Creat- poczęła się w 1995 roku. Swoje umiejętności ing cutouts was her family tradition and there she przejęła z rodzinnej tradycji, a szkoliła u wyci- learnt how to do it. She could continue improving nankarki z Bodzentyna w województwie świę- her skills in this field as she had a chance to cre- tokrzyskim. Jako twórczyni ludowa współpra- ate such works with a folk artist in Bodzentyn cowała bądź nadal współpracuje z muzeami in the Świętokrzyskie region. As a folk artist she oraz innymi instytucjami kultury, takimi jak: has been cooperating with museums and other Miejskie Centrum Kultury im. Leopolda Staffa cultural institutions, i.e. the Leopold Staff Municipal w Skarżysku-Kamiennej, Muzeum Wsi Kielec- Culture Centre in Skarżysko-Kamienna, the Mu- kiej, Muzeum Narodowe w Kielcach, Muzeum seum of the Kielce Village, the National Museum Zabawek i Zabawy w Kielcach, warszawskie in Kielce, the Museum of Toys and Play in Kielce Muzeum Historii Spółdzielczości w Polsce. and the Museum of the History of the Polish Co- Jest laureatką wielu konkursów, organizowa- operative Movement in Warsaw. She has frequently nych między innymi przez Muzeum Wsi Kielec- been a competition winner, i.e. in the competition kiej, Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy organised by the Museum of the Kielce Village, w Lednogórze, Katolickie Stowarzyszenie „Ci- the Museum of the First Piasts at Lednica in Led- vitas Christiana” w Kielcach, Muzeum Miejskie nogóra, the Catholic Association Civitas Christiana w Tychach. Zdobyła wyróżnienie w Muzeum in Kielce and the Municipal Museum in Tychy. She Częstochowskim ucz