II. Ogólna charakterystyka gminy Leśna Podlaska

II.1. Podstawowe informacje o gminie

Gmina Leśna Podlaska położona jest w północnej części powiatu bialskiego w województwie lubelskim, zajmuje obszar 97,69 km 2 i graniczy z gminami: Biała Podlaska, Janów Podlaski i Konstantynów oraz z województwem mazowieckim poprzez granicę z gminą Kornica Stara i Huszlew. Siedzibą gminy jest Leśna Podlaska oddalona o ok. 15 km od miasta Biała Podlaska. W skład gminy wchodzi 17 sołectw: Bukowice, Bukowice – Kolonia, Droblin, , , Leśna Podlaska, Ludwinów, Mariampol, Nosów, Nosów – Kolonia, Nowa Bordziłówka, Ossówka, Stara Bordziłówka, , Witulin – Kolonia, .

Demografia Łączna liczba mieszkańców na dzień 31 grudnia 2007 r. wynosiła 4510 osób. Liczba ludności w latach 2003 – 2007 została przedstawiona na wykresie 1. W latach 2005 – 2007 zauważa się spadek liczby mieszkańców o 110 osób.

Liczba ludności w latach 2003-2007

4650 4620 4600 4590 4570 4550 4520 Liczba ludności Liczba 4500 4510

4450 2003 2004 2005 2006 2007

Lata

Wykres 1. Liczba ludności w gminie Leśna Podlaska w latach 2003-2007 Od 2005 roku zauważa się spadek liczby ludności, związany tak z ujemnym przyrostem naturalnym jak i migracjami do większych ośrodków miejskich bądź innych gmin (szczególnie w przypadku związków małżeńskich)

Struktura ludności wg wieku i płci Klasyfikację ludności wg płci i wieku przedstawia wykres 2. W strukturze ludności gminy stwierdza się duży udział ludności w wieku produkcyjnym (61%) i zdecydowanie mniejszą liczbę ludności w wieku poprodukcyjnym (16,7%). W związku, z czym należy stwierdzić, że struktura ludności wg grup wiekowych jest korzystna. Struktura wiekowa ma wpływ na szereg sfer życia. Do najważniejszych należą: oświata, gospodarka mieszkaniowa, polityka zatrudnienia, rynek pracy oraz pomoc społeczna.

razem 4490 wiek przedprodukcyny (0-19 lat) 2741 wiek produkcyjny 2250 2240 (19- k60/m65 lat) 1509 wiek poprodukcyjny 1232 1002 (61/66 i więcej) 747 487 515 493 254 e e e

Wykres 2. Struktura wiekowa i płciowa ludności gminy Leśna Podlaska Wskaźnik liczby kobiet na 100 mężczyzn w gminie w 2007 r. wynosił 100%, co świadczy o równowadze struktury płci.

e e

Wykres 3. Struktura osób w poszczególnych grupach wiekowych (stan na dzień 31.12.2007) Migracje Migracje wewnętrzne ludności zarówno napływ, jak i odpływ przedstawiają odpowiednio tabela 3 i tabela 4.

Tabela 2. Migracje wewnętrzne - napływ w latach 2000-2006 (dane GUS brak roku 2007 ) Rok Ogółem Płeć Kobiety Mężczyźni 2000 38 21 17 2001 21 10 11 2002 41 24 17 2003 31 12 19 2004 35 14 21 2005 30 14 16 2006 45 27 18

Tabela 3. Migracje wewnętrzne - odpływ w latach 2000-2006 Rok Ogółem Płeć Kobiety Mężczyźni 2000 76 32 44 2001 38 19 19 2002 65 41 24 2003 36 20 16 2004 74 43 31 2005 57 31 26 2006 59 36 23

Należy stwierdzić, iż w gminie Leśna Podlaska mamy do czynienia z ujemnym współczynnikiem migracji, niekorzystnym dla gminy, bowiem większy jest odpływ ludności od napływu. Migracje związane są nie tylko ze zmianą stanu cywilnego, ale również „ucieczką” w ostatnich latach do większych ośrodków miejskich, szczególnie młodzieży, głównie studiującej. Z uwagi na bliskość dużego ośrodka miejskiego – miasta Biała Podlaska, gmina jest atrakcyjnym terenem do zamieszkania, co niejednokrotnie ma wpływ na osiedlanie się na tym terenie osób spoza gminy.

Gęstość zaludnienia Gęstość zaludnienia w Gminie Leśna Podlaska na dzień 31 grudnia 2008 roku 2 wyniosła 45 osób/ km i była wyraźnie niższa od średniej w województwie, która 2 wynosiła 87 mieszkańców/km .

Przyrost naturalny Przyrost naturalny czyli różnica pomiędzy liczbą urodzeń, a zgonów w danym roku, na obszarze Gminy Leśna Podlaska w latach 2003-2006 obrazuje wykres 4.

e

Wykres 3. Liczba urodzeń i zgonów w latach 2002-2006 Przyrost naturalny w gminie Leśna Podlaska jest ujemny i wynosi -5.

Bezrobocie Bezrobocie na terenie gminy Leśna Podlaska w latach 2000 – 2006 przedstawia tabela 5. Tabela 4. Liczba i okres pozostawania bez pracy na przestrzeni lat 2000 – 2007 od Rok powyżej powyżej 24 m-ca. 24 m-ca. 6-12 m-ca. 6-12 m-ca. Bezrobotni Bezrobotni Bezrobotni Bezrobotni Bezrobotni ogółem Bezrobotne kobiety Bezrobotni mężczyźni Uprawnieni do zasiłku Bezrobotni absolwenci Bezrobotni do 1-ca m Bezrobotni od m-ca 1-3 Bezrobotni od m-ca 3-6

2000 262 150 112 31 33 12 38 44 40 63

2001 315 158 157 36 32 20 45 39 49 96

2002 298 144 154 17 22 14 26 48 39 110

2003 303 151 152 16 13 15 30 27 40 125

2004 282 129 153 11 - 10 32 24 31 132

2005 298 130 168 15 - 20 54 24 33 127

2006 298 134 164 21 - 12 41 29 39 134

2007 295 137 158 16 - 16 35 39 31 122 Stopa bezrobocia w powiecie bialskim W latach 2004 – 2007 stopa bezrobocia w Polsce widocznie zmniejsza się. Na dzień 31 grudnia 2007 r. stopa bezrobocia wyniosła w powiecie bialskim 14,7% spadek o 1,1 punktu procentowego w stosunku do roku 2006. Z danych PUP wynika, że bezrobocie na terenie działania PUP w Białej Podlaskiej spada wolniej niż w województwie lubelskim i w kraju. Tabela 5. Stopa bezrobocia w Polsce, województwie lubelskim i powiecie bialskim Stopa bezrobocia (w % aktywnych zawodowo)

Miesiąc Polska Woj. Lubelskie Powiat bialski

XII 2004 19,1 17,8 18,3

XII 2005 17,6 17,0 17,5

XII 2006 14,9 15,5 15,8

XII 2007 11,4 13,0 14,7

Rolnictwo i gospodarka Gmina Leśna Podlaska podobnie jak i pozostałe gminy powiatu bialskiego, należy do grupy gmin o niskim poziomie rozwoju. Sytuacja ta spowodowana jest mało efektywną strukturą gospodarczą z dominującym udziałem niskowydajnego rolnictwa. Słabo rozwinięty jest pozarolniczy rynek pracy. Gospodarka żywnościowa w gminie z racji rolniczych tradycji jest główną funkcją gminy i wymagać będzie przedsięwzięć modernizacyjnych i restrukturyzacyjnych. Przeludnienie agrarne jest powodem niskich relacji wydajnościowych. Aspektem sprzyjającym procesom restrukturyzacji wsi jest dominacja prywatnej gospodarki rodzinnej. Gmina Leśna Podlaska jest gminą rolniczą. Gospodarstwa rolne nastawione są głównie na produkcję roślinną. Struktura gruntów:

 Grunty orne 5955 ha,

 Lasy 1476 ha,

 Sady 81 ha,

 Łąki i pastwiska 1604 ha,

 Nieużytki 200 ha,  Drogi i pozostałe 453 ha. Średnie gospodarstwo w gminie ma powierzchnię 7,68 ha przy średniej w województwie lubelskim 5,46 ha (dane ODR w Końskowoli). W gminie są 725 gospodarstwa o powierzchni powyżej 1 ha i zajmują 80,6% powierzchni użytków rolnych. Wysoki udział gospodarstw małych do 5 ha (46,6 % ogółu gospodarstw), daje małą szansę rozwoju rolnictwa towarowego.

Produkcja roślinna W gminie wśród gruntów ornych przeważają gleby klasy IV, a także V. Występują gleby średniej jakości łatwe do uprawy mechanicznej. Dominują grunty klasy IVa i IVb zajmując 3.821 ha, co stanowi 62,2% ogólnej powierzchni gruntów ornych. Główne kierunki upraw w gminie to zboża, ziemniaki, rośliny pastewne, sady, użytki zielone, rzepak i warzywa. Aż 95% powierzchni zajmują kompleksy gleb żytnich: słaby (42%), dobry (30%), bardzo dobry (15%) i bardzo słaby (8%), pozostałe (5%) to kompleksy zbożowo-pastewne.

Organizacja obrotu towarami rolnymi System dystrybucji płodów rolnych w gminie jest słabo rozwinięty, a informacja rynkowa niewystarczająca. Z powodu rozproszonej i rozdrobnionej produkcji, niskich kwalifikacji zawodowych producentów rolnych, braku profesjonalnych umiejętności marketingowych oraz braku grup producenckich, rolnicy nie są w stanie zapewnić dostaw towaru na rynek w wystarczającej ilości i o należytej jakości i jednorodności. Brak w pobliżu dużej giełdy rolnej, poza tym nie wykształciły się w gminie nowoczesne struktury organizacji obrotu produktami rolnymi.

Podmioty Gospodarcze Sektor małych i średnich przedsiębiorstw na terenie gminy jest słabo rozwinięty. Gospodarstwa indywidualne, które dotychczas prowadziły produkcję wielokierunkową, w ostatnich latach zaczęły się specjalizować w hodowli trzody chlewnej oraz krów mlecznych. Do ważniejszych podmiotów gospodarczych należą: Bank Spółdzielczy w Łomazach oddział Leśna Podlaska, Spółdzielnia „Leśnianka”, Piekarnia „PARTNER”, Podlaskie Gorzelnie „SURWIN” w Witulinie.

Wraz z rozwojem działalności gospodarczej celowe jest zintegrowanie działań przedsiębiorców (lub przyszłych przedsiębiorców) z działaniami władz lokalnych. Władze gminy współpracują z miejscowymi przedsiębiorcami. Współpraca z przedsiębiorcami przyjmuje różne formy w zależności od potrzeb.

e

Wykres 4. Liczba podmiotów gospodarczych w latach 2004-2007

Do najważniejszych z punktu widzenia zatrudnienia i wielkości produkcji na terenie gminy należą następujące przedsiębiorstwa: - Podlaskie Gorzelnie „SURWIN” sp. z o.o 21-560 Międzyrzec ul. Lubelska 67 – zatrudnionych 12 osób-zakład w Witulinie (w tym kobiet:1) - Piekarnia „PARTNER” Krzysztof i Sławomir Rechnio Warszawa – zakład w Leśnej Podlaskiej – zatrudnionych 30 osób (w tym kobiet: 15) - „HAR-DREW” –Haraszkiewicz Wiesław Witulin - Młyn Gospodarczy -Melaniuk Eugeniusz Biała Podlaska ul. Witorożska –zakład w Nosowie - Usługi transportowe Laszuk Piotr – Ossówka - Przedsiębiorstwo Usługowo -Handlowe -Michałek Andrzej –Stara Bordziłówka 86 - Spółdzielnia „Leśnianka” –Leśna Podlaska -zatrudnionych 38 osób (w tym kobiety: 32) Inne zakłady pracy/instytucje – liczba zatrudnionych: - Zespół Placówek Oświatowych – Leśna Podlaska - 84 osoby ( w tym kobiety: 64) - Zespół Szkół Rolnicze Centrum Kształcenia Ustawicznego – zatrudnionych –48 osób (w tym kobiety: 37) - Bank Spółdzielczy Oddział Leśna Podlaska –zatrudnionych –7 osób (w tym kobiety: 7) - Klasztor OO Paulinów w Leśnej Podlaskiej –zatrudnionych – 3 osoby (w tym: kobiety: 1) - Urząd Gminy Leśna Podlaska –zatrudnionych 20 osób (w tym kobiety: 12) - Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej -zatrudnionych -5 osób (w tym kobiety: 5) - Biblioteka – zatrudnionych 2 osoby- (w tym kobiety: 2) - Gminny Ośrodek Kultury- zatrudnionych 5 osób; (w tym kobiety: 5) - Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Leśna Podlaska – zatrudnionych 10 osób (w tym kobiety: 9) - Gminny Zakład Usług Komunalnych Leśna Podlaska –4 osoby (w tym kobiety: 1) - Przedsiębiorcy inni: 93 w tym kobiety: 28

Pozarolniczy rynek pracy w Gminie Leśna Podlaska zatrudnia 365 pracujących, w tym 219 kobiet.

Turystyka Gmina Leśna Podlaska jest gminą wartościową pod względem historycznym, przyrodniczym i rekreacyjnym. Rozwój turystyki stanowi szansę rozwoju gospodarczego gminy. Uzależniony jest od wykorzystania naturalnych walorów przyrodniczych i kulturowych oraz od wykorzystania innowacyjnych rozwiązań i niszy w dziedzinie zagospodarowania turystycznego. Walory naturalne są jednocześnie atrakcjami turystycznymi, nie stanowią jednak bazy dla wypoczynku czy rekreacji. Z uwagi na brak terenów naturalnych atrakcyjnych (np. góry, morze) gmina Leśna Podlaska ma duże szanse rozwoju poprzez turystykę. Na obszarze gminy Leśna Podlaska działają dwa gospodarstwa agroturystyczne: „Złoty Karaś ” Magdalena i Leszek Szyc z kategorią kwatery (jedno słoneczko przyznane przez Zarząd Polskiej Federacji Turystyki Wiejskiej - w sezonie 6 miejsc noclegowych). Drugie gospodarstwo agroturystyczne działa na terenie Starej Bordziłówki. Prowadzi je Pani Alina Huczek - 8 miejsc noclegowych w sezonie. Bazę noclegową na terenie gminy stanowi również internat Zespół Szkół ? Rolnicze Centrum Kształcenia Ustawicznego im. W. Witosa 100 miejsc sezonowych i 40 całorocznych. Dom pielgrzyma Klasztor OO. Paulinów również oferuje 45 całorocznych miejsc noclegowych.

II.2. Informacja o Strategii Rozwoju Gminy Leśna Podlaska na lata 2008-2013

Gmina Leśna Podlaska posiada opracowany projekt Strategii Rozwoju Gminy, jest ona dokumentem planistycznym, której głównym celem jest dążenie oraz działania do stałej poprawy stopnia zaspokojenia potrzeb mieszkańców w każdej dziedzinie, decydującej o poziomie życia nowoczesnego społeczeństwa, a wiec zapewnienie odpowiedniego poziomu dochodów, odpowiednią infrastrukturę mieszkaniową, właściwą opiekę zdrowotną, realizację aspiracji edukacyjnych i kulturowych mieszkańców, bezpieczeństwo i porządek publiczny. Strategia Rozwoju Lokalnego Gminy Leśna Podlaska na lata 2008-2013 zwana dalej Strategią Rozwoju Lokalnego, przedstawia aktualną sytuację Gminy Leśna Podlaska oraz główne problemy, z jakimi spotykają się mieszkańcy. Omawia główne zadania i ustala rodzaje inwestycji Gminy Leśna Podlaska na lata 2007-2013 z możliwością ich realizacji do roku 2015. Opracowanie Strategii Rozwoju Lokalnego ma służyć możliwie szerokiemu i kompleksowemu rozpoznaniu obecnego stanu rozwoju, określeniu działań sprzyjających oraz wspomagających rozwój a także wskazaniu mocnych i słabych stron gminy. Potrzeba opracowania Strategii Rozwoju Lokalnego wynika również z zapisów Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Lubelskiego (RPO) oraz konieczności zaplanowania przyszłych inwestycji. Strategia jest dokumentem planistycznym – analizuje i ocenia aktualną sytuację, identyfikuje problemy, diagnozuje potrzeby lokalnej społeczności, określa kierunki działań zmierzających do poprawy istniejącego stanu. Ponadto, wskazuje wytypowane do realizacji w latach 2007- 2015 projektu i źródła ich finansowania, prognozuje przepływy finansowe. Przewiduje sposoby wdrażania, monitorowania, oceny i zmiany Strategii. Niniejszy dokument został przygotowany przez zespół ds. rozwoju lokalnego przy współpracy jednostek organizacyjnych, społeczności lokalnych, przedstawicieli stowarzyszeń i innych organizacji funkcjonujących na terenie gminy. W dokumencie zostały wykorzystane materiały oraz informacje uzyskane z jednostek organizacyjnych Gminy, Powiatowego Urzędu Pracy, GUS-u i innych jednostek z terenu gminy i powiatu. Materiały te stanowiły wytyczne do zdiagnozowania stopnia rozwoju społeczno-gospodarczego gminy w odniesieniu do możliwości wykorzystania jej potencjału. Przygotowanie Strategii poprzedził proces konsultacji w postaci ankietyzacji mieszkańców gminy. Przyjęcie Strategii poprzedził proces konsultacji społecznych.

II.3. Podstawowe kierunki rozwoju zapisane Strategii Rozwoju Gminy Leśna Podlaska na lata 2008-2013

Podstawowe kierunki rozwoju zostały zapisane w Strategii Rozwoju Lokalnego oraz przedstawione na poniższym schemacie. Tabela nr 6. Struktura celów Strategii Rozwoju Lokalnego Gminy Leśna Podlaska w latach 2007-2015 Konkurencyjne Aktywne i Atrakcyjne miejsce Otwarte na Wizja oraz efektywne nowoczesne turystycznie i inwestycyjnie współpracę rolnictwo i społeczeństwo regionalną i gospodarka obywatelskie międzynarodową

Misja Zrównoważony rozwój społeczno-gospodarczy gminy Leśna Podlaska służący poprawie jakości życia jej mieszkańców

Cel Dalsza poprawa warunków życia mieszkańców i zwiększenie konkurencyjności nadrzędny przedsiębiorstw

1.Wzrost 2. Wspieranie 3. Poprawa 4. Ochrona 5. Rozwój konkurencyjności lokalnej infrastruktury środowiska i współpracy między lokalnej aktywności na technicznej wzmacnianie regionalnej i rozwój Priorytety gospodarki rzecz rozwoju gminy różnorodności skuteczności nowoczesnego kulturowej promocji gminy społeczeństwa obywatelskiego 1.1 Rozwój 2.1 3.1 Poprawa 4.1 Budowa 5.1 Współpraca małych i średnich Wzmocnienie i dostępności systemów międzyregionalna w Cele przedsiębiorstw wykorzystanie komunikacyjnej wodociągów i założeniu operacyjne oraz wzrost potencjału kanalizacji transgranicznym i poziomu ich kulturowego i międzynarodowym innowacyjności społecznego w gminie 1.2 Rozwój 2.2 Poprawa 3.2 4.2 Tworzenie 5.2 Promocja gminy aktywności bezpieczeństwa i Informatyzacja systemu zbioru i celem zwiększenia gospodarczej ładu publicznego gminy segregacji zainteresowania mieszkańców odpadów inwestycyjnego i komunalnych turystycznego

1.3 Podnoszenie 2.3 Wspieranie 4.3 konkurencyjności integracji Wykorzystanie i lokalnego społecznej oraz wzmocnienie agrobiznesu rozwój systemu społeczeństwa obszarów obywatelskiego chronionych 2.4 Rozwój 4.4 edukacji na Wielokierunkowy poziomie rozwój obszarów regionalnym wiejskich i ochrona krajobrazu kulturowego 4.5 Rozwój funkcji turystycznych II.4. Informacje o innych dokumentach strategicznych dotyczących gminy

Gminna Strategia Rozwoju Problemów Społecznych dla Gminy Leśna Podlaska wpisuje się w następujące dokumenty: – Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia, – Program Operacyjny Kapitał Ludzki na lata 2007-2013, – Strategię Województwa Lubelskiego na lata 2006 -2020, – Strategię Rozwoju Powiatu bialskiego, – Strategia Rozwoju Gminy Leśna Podlaska na lata 2008-2013 (dokument w trakcie konsultacji społecznych), który jako cel nadrzędny przyjmuje dalszą poprawę warunków życia mieszkańców i zwiększenie konkurencyjności przedsiębiorstw. Zadania niniejszej strategii są zgodne, uzupełniające i wspierające wobec opracowanych celów operacyjnych, – System Profilaktyki i Opieki nad Dzieckiem i Rodziną Gminy Leśna Podlaska na lata 2007-2013, – Programy Profilaktyczne realizowane przez Zespół Placówek Oświatowych im. Żołnierzy mjr. „Zenona” w Leśnej Podlaskiej w Szkole Podstawowej, Gimnazjum oraz Przedszkolu Samorządowym. – Gminny Program Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, – Gminny Program Przeciwdziałania Narkomani

II.5. Zasoby Społeczne Gminy

Kapitał społeczny na terenie gminy stanowi ważną część życia społecznego. Gmina posiada bogatą ofertę edukacyjną: szkolnictwo średnie, techniczne i wyższe, ponadto istnieje Centrum Kształcenia na Odległość na Wsiach – powstałe z porozumienia samorządu gminy z firmą „4system” i Fundacją Pomocy Matematykom i Informatykom Niesprawnym Ruchowo. To miejsce, gdzie każdy zainteresowany może podnosić swoje kwalifikacje bezpłatnie w formie e-learningu. W ostatnich latach zauważalna jest coraz większa współpraca i aktywność różnych grup społecznych. Do aplikowania o środki z zewnątrz sięgają nie tylko jednostki organizacyjne samorządu terytorialnego jak szkoły, przedszkola, ośrodki kultury, ale również stowarzyszenia, grupy nieformalne, związki wyznaniowe. Poza tym, stowarzyszenia działające na terenie gminy systematycznie współpracują z samorządem w ramach ustawy o działalności pożytku publicznego i wolontariacie, gdzie gmina zleca wykonanie zadań.

5.1. Organizacje pozarządowe

Ochotnicza Straż Pożarna w Leśnej Podlaskiej, Starej Bordziłówce, Droblinie, Worgulach i Witulinie . Pierwsze wzmianki dotyczące powstania jednostek OSP datuje się na rok 1927 – wtedy to z inicjatywy dziedzica posiadłości Witulin – Stanisława Wężyka, została założona w tejże miejscowości straż pożarna. Wspólnymi siłami strażaków, władz gminnych i mieszkańców miejscowości wybudowane zostały remizo-świetlice, w których tętniło życie kulturalne wsi i gdzie strażacy mieli swoje spotkania. Organizowane były tam zabawy ludowe, odbywały się projekcje filmów, a zarobione z tego pieniądze strażacy przeznaczali na zakup sprzętu pożarniczego, umundurowania i kształcenia. Budowane były również zbiorniki wody, które podczas pożarów w okresie suszy miały ogromne znaczenie. Do tradycji też należało, udział strażaków w organizowaniu i prowadzeniu corocznie na wsiach przeglądów porządkowo-pożarniczych (tzw. „Akcja Posesja”). Zmiany, polegające na budowie budynków z materiałów ogniotrwałych, prowadzenie systematycznej profilaktyki p.poż. spowodowały zmniejszenie ilości pożarów. Poprawiało się wyposażenie jednostek OSP w sprzęt ratowniczo-pożarniczy, co podniosło sprawność bojową prowadzonych różnego rodzaju akcji. Aktualnie jednostki OSP coraz częściej zajmują się ratownictwem drogowym, powodziami i skutkami wichur. Wszystkie działające jednostki OSP corocznie biorą udział w zawodach sportowo-pożarniczych. Głównymi jednostkami zabezpieczającymi sprawy bhp: ochronę na terenie gminy są: (jednostki włączone do KRSG) – tj. OSP Leśna Podlaska i OSP . W roku 2008 OSP Leśna Podlaska wspólnie ze Stowarzyszeniem GLKS-T Agrosport uczestniczyła w projekcie „Wakacje w trampach – zajęcia sportowe” w ramach Programu Integracji Społecznej, gdzie prowadziła zajęcia pierwszej pomocy wśród uczniów gimnazjum w Leśnej Podlaskiej

Gminny Ludowy Klub Sportowo-Turystyczny „AGROSPORT” w Leśnej Podlaskiej Gminny Ludowy Klub Sportowo – Turystyczny „AGROSPORT” w Leśnej Podlaskiej powstał w 1980 roku. Szczególne osiągnięcia sportowe odnosił w dziedzinie zapasów, piłce nożnej oraz lekkoatletyce. Pod koniec lat ‘90 zawiesił jednak swoją działalność borykając się z problemami finansowo-organizacyjnymi. Klub został reaktywowany w 2005 r. GLKS-T „AGROSPORT” działa obecnie jako stowarzyszenie kultury fizycznej. Główną aktywność, dzięki wsparciu finansowemu samorządu gminy, skupia na prowadzonych przez Bialskopodlaski Okręgowy Związek Piłki Nożnej rozgrywkach piłkarskich w Klasie „A” .W organizacji czynnie działa ok. 100 osób, jest to głównie młodzież grająca w piłkę nożną. Klub z powodzeniem wykorzystuje środki pochodzące z zewnątrz. Dzięki programowi „Działaj Lokalnie” jak również sponsorom wytyczone zostały trasy rowerowe oraz wydany przewodnik opisujący najciekawsze zakątki Gminy Leśna Podlaska. Wspólnie z Powiatem Bialskim organizuje imprezę sportową – Turniej Piłki Nożnej Memoriał Dariusza Doroszuka. Sekcja piłki nożnej działa w oparciu o zadanie własne zlecone przez Gminę Leśna Podlaska, na podstawie programu współpracy z organizacjami pozarządowymi 2. Organizacja rokrocznie składa ofertę działań na kolejny rok, uzyskując dofinansowanie ze strony samorządu lokalnego. W ramach programu integracji społecznej stowarzyszenie realizowało projekt „wakacje w trampkach – zajęcia sportowe”, wspólnie z OSP Leśna Podlaska oraz Młodzieżowa Grupą Nieformalną TESLA.

Stowarzyszenie „Otwarta wieś” w Bordziłówce Starej Stowarzyszenie „Otwarta Wieś” w Starej Bordziłówce swą działalność rozpoczęło w roku 1999. W roku 2002 dokonało rejestracji w Krajowym Rejestrze Sądowym. W latach 2001- 2006 realizowało szereg projektów, m.in.: „Działamy wspólnie na przekór biedzie” „Ocalmy od zapomnienia” ze środków Fundacji Wspomagania Wsi; „Umiemy Sprzątać uczcie się od nas” dzięki programowi „Działaj lokalnie V”. Organizacja oprócz w/w projektów realizuje wiele innych działań na rzecz społeczności lokalnej, organizuje cyklicznie imprezy dla dzieci i młodzieży, festyny, choinki noworoczne, kursy i szkolenia, bierze czynny udział w promocji gospodarstwa agroturystycznego „U ALI” w Bordziłówce Starej oraz realizuje założone cele statutowe. W ramach współpracy z organizacjami pozarządowymi cyklicznie przystępuje do konkursu ogłaszanego przez gminę na organizacje festynu wakacyjnego w Starej

2 Zgodnie z ustawą o wolontariacie i pożytku publicznym Bordziłówce. W roku 2008 realizuje tez projekt pracowni umiejętności w ramach programu integracji społecznej, gdzie wspólnie z nowopowstałą nieformalną grupą kobiet z Droblina prowadzi zajęcia rekreacyjno-kulturalne w świetlicy wiejskich w Starej Bordziłówce i Drobinie.

Koło wędkarskie „Sumik” Koło wędkarskie „Sumik” w Leśnej Podlaskiej powstało z inicjatywy miejscowych sympatyków wędkowania w roku 1972. W różnych okresach czasu zrzeszało od 40-60 członków, przy czym ostatnio liczba ta wydaje się być ustabilizowana na poziomie około 50 osób. Praktycznie od początku swojego istnienia koło wzięło pod swoją opiekę stawy znajdujące się obok klasztoru Ojców Paulinów w Leśnej Podlaskiej. Przez szereg lat, podobnie z resztą i w chwili obecnej koło czyniło starania o pozyskanie funduszy na ich remonty, rozbudowę i zarybianie. Na bazie stawów koło organizuje corocznie dla swoich członków zawody wędkarskie. Umożliwia się też osobom nie zrzeszonym w PZW wędkowanie po opłaceniu stosownego zezwolenia. W 25 – letnim okresie swojego istnienia koło organizowało zbiorowe wyjazdy dla członków na wędkowanie na rzece Bug, jeziorach mazurskich czy zbiornikach retencyjnych kanału Wieprz – Krzna. Za działalność kilku członkom naszego koła przyznano srebrne odznaki PZW bądź odznaczono medalami okolicznościowymi. W roku 2008 wspólnie z Gminnym Ośrodkiem Kultury w ramach programu integracji społecznej przeprowadziło dwudniową imprezę wędkarską pt.: „24 godziny z wędką”.

Samodzielne Koło Gospodyń Wiejskich w Nosowie To nowa organizacja, wywodząca się z grupy nieformalnej Koło Gospodyń wiejskich w Nosowie. Działają od wrzenia 2008 r. Mają już jednak pierwsze doświadczenia w aplikowaniu o środki z zewnątrz i realizacji projektów. W roku 2007 brały udział w konkursie „Nasza wieś naszą szansą” ogłoszonym przez Fundację Wspomagania Wsi. W roku 2008 realizuje tez projekt pracowni umiejętności w ramach programu integracji społecznej, gdzie wspólnie z Gminnym Ośrodkiem Kultury w Leśnej Podlaskiej prowadzi zajęcia rekreacyjno- kulturalne w świetlicy wiejskiej w Nosowie. Aktywnie uczestniczą w projektach ekumenicznych (w Nosowie istnieje parafia prawosławna).

Grupy Nieformalne: - Koło Gospodyń Wiejskich w Osssówce– istnieje od 2007 roku, jako grupa nieformalna czynnie uczestniczy od początku swojej działalności w aplikowaniu o środki z zewnątrz (program „Równać szanse”).W roku 2008 we współpracy z Gminny Ośrodkiem Kultury realizowany jest projekt w ramach Programu Integracji Społecznej, pt. Pracownie umiejętności w miejscowości Ossówka. - Grupa Nieformalna „Witulin – nasz mały świat” z Witulina – istnieje od 2007 roku, jako grupa nieformalna czynnie uczestniczy od początku swojej działalności w aplikowaniu o środki z zewnątrz (pod patronatem Stowarzyszenia GLKS-T Agrosport w roku 2007 przystąpiły do konkursu „Działaj lokalnie” w ramach którego planowane było formalizacja grupy jako organizacji pozarządowej). W roku 2008 W roku 2008 we współpracy z Gminny Ośrodkiem Kultury realizowany był projekt w ramach Programu Integracji Społecznej – Wakacje w trampkach – zajęcia rekreacyjno-kulturalne w Witulinie. - Młodzieżowa Grupa Nieformalna „TESLA” w Leśnej Podlaskiej – powstała w 2007 roku. Jako młodzieżowa grupa nieformalna czynnie uczestniczy od początku swojej działalności w aplikowaniu o środki z zewnątrz ( złożony wniosek w konkursie ogłoszonym przez Nokię i Fundację Dzieci i Młodzieży – Make a Connection). W roku 2008 we współpracy z GLKS-T Agrosport realizowany był projekt w ramach Programu Integracji Społecznej – Wakacje w trampkach – zajęcia sportowe. W ramach umowy partnerskiej, w dniu 13 czerwca 2008 r. zostało związane porozumienie w Leśnej Podlaskiej pomiędzy samorządem, jednostkami organizacyjnymi, organizacjami pozarządowymi i społecznymi oraz lokalnymi przedsiębiorcami. Sygnatariusze porozumienia czynnie uczestniczą w życiu społecznym i zgodnie z porozumieniem zobligowali się do podjęcia i systematycznego rozwoju współpracy międzysektorowej na zasadzie partnerstwa, na rzecz rozwoju zasobów ludzkich w Gminie Leśna Podlaska. Sygnatariusze porozumienia:

Samorząd i jednostki Organizacje pozarządowe i Biznes organizacyjne społeczne Urząd Gminy Leśna Podlaska Stowarzyszenie „Otwarta wieś” w Bank spółdzielczy w Łomazach Starej Bordziłówce oddział w Leśnej Podlaskiej Gminny Ośrodek Pomocy Gminny Ludowy Klub Spportowo- Spółdzielnia „Leśniaka” w Leśnej Społecznej w Leśnej Podlaskiej Turystyczny „Agrosport” w Leśnej Podlaskiej Podlaskiej Gminny Ośrodek Kultury w Ochotnicza Straż Pożarna w Leśnej Podlaskiej Leśnej Podlaskiej Zespół Placówek Oświatowych w Samodzielne Koło Gospodyń Leśnej Podlaskiej Wiejskich w Nosowie Zespół Szkól Rolnicze Centrum Młodzieżowa Grupa Nieformalna Kształcenia Ustawicznego w TESL w Leśnej Podlaskiej Leśnej Podlaskiej Parafia Rzymskokatolicka w Leśnej Podlaskiej Parafia Prawosławna w Nosowie

5.2. System pomocy społecznej w gminie

Pomoc społeczna jest instytucją polityki społecznej państwa, mającą na celu umożliwienie osobom, i rodzinom przezwyciężenie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości. Pomoc społeczną organizują organy administracji rządowej i samorządowej, współpracując w tym zakresie, na zasadzie partnerstwa, z organami społecznymi i pozarządowymi, Kościołem Katolickim, innymi kościołami, związkami wyznaniowymi oraz osobami fizycznymi i prawnymi. Pomoc społeczna wspiera osoby i rodziny w wysiłkach zmierzających do zaspokojenia niezbędnych potrzeb i umożliwia im życie w warunkach odpowiadających godności człowieka. System profilaktyki i opieki nad dzieckiem i rodziną Gminy Leśna Podlaska na lata 2007- 2013 został powołany uchwałą Rady Gminy Nr IV/24/2007 z dnia 28 lutego 2008 r. Obejmuje on następujące jednostki organizacyjne organizacje: Urząd Gminy (UG), Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej (GOPS), Zespół Placówek Oświatowych (ZPO), Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych (GKRPA), Gminny Ośrodek Kultury (GOK), policja, służba zdrowia, organizacje pozarządowe: Otwarta Wieś i Gminny Ludowy Klub Sportowo – Turystyczny AGROSPORT, Gminny Komitet Pomocy Społecznej (GKPS). Wyżej wymienione instytucje działając w partnerstwie tworzą system pomocy społecznej w gminie Leśna Podlaska oraz w ramach programów profilaktycznych swoich organizacji również wspierają rodziny potrzebujące. Do w/w działań aktywnie włączają się przedstawiciele kościoła katolickiego i prawosławnego z terenu gminy. Organizacje pozarządowe zgodne z założeniami Programu Współpracy z Organizacjami Pozarządowymi, również działają na rzecz rozwiązywania istotnych problemów społecznych. Zgodnie z ustawą z dnia 24 kwietnia 2003 roku o działalności pożytku publicznego i wolontariacie (Dz. U. Nr 96 poz. 873 z późn. zm.)

5.3. Instytucje zajmujące się pomocą społeczną w gminie Leśna Podlaska

Do najważniejszych instytucji zajmujących się pomocą społeczną na terenie gminy Leśna Podlaska należą:

2. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Leśnej Podlaskiej Najważniejszą instytucją zajmującą się pomocą społeczną na terenie gminy Leśna Podlaska jest Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej, którego głównym zadaniem jest praca z najbardziej potrzebującymi mieszkańcami gminy. Pomoc społeczna jest instrumentem polityki społecznej państwa, mającą na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężenie trudnych sytuacji życiowych, których nie są w stanie pokonać wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości. Pomoc społeczną organizują organy administracji rządowej i samorządowej, współpracując w tym zakresie, na zasadzie partnerstwa z organizacjami społecznymi i pozarządowymi, Kościołami Katolickim, i innymi kościołami, związkami wyznaniowymi oraz osobami fizycznymi i prawnymi. Pomoc społeczna wspiera osoby i rodziny w wysiłkach zmierzających do zaspokojenia niezbędnych potrzeb i umożliwia im życie w warunkach odpowiadających godności człowieka Zadaniem pomocy społecznej jest zapobieganie trudnym sytuacjom życiowym rodzin poprzez podejmowanie działań zmierzających do życiowego usamodzielnienia osób i rodzin oraz ich integracji ze środowiskiem. Rodzaj, forma i rozmiar jest świadczenia jest odpowiedni do okoliczności uzasadniających udzielenie pomocy. Potrzeby osób i rodzin korzystających z pomocy są uwzględniane jeżeli mieszczą się w ramach możliwości Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej. Pracownicy socjalni prowadzą w rodzinach pracę socjalną i poradnictwo. Klienci pomocy społecznej otrzymują wsparcie rzeczowe np. żywność, odzież. Powyższa instytucja wspiera rodziny również finansowo w formie zasiłków celowych, okresowych, stałych, świadczeń rodzinnych, dodatków mieszkaniowych. Ponadto ośrodek wspólnie z Gminną Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych dofinansowuje wyjazdy kolonijne dzieci z rodzin ubogich, dysfunkcyjnych. Tworzona strategia wpisuje się w Powiatową Strategię Rozwiązywania Problemów Społecznych. 2. Polski Komitet Pomocy Społecznej – Zarząd Gminny W/w organizację tworzą pracownicy Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej, Urząd Gminy i Gminny Ośrodek Kultury, Banku Spółdzielczego oraz Zespołu Placówek Oświatowych. PKPS Zarząd Gminny przy współpracy z Okręgowym Zarządem PKPS pozyskuje żywność w ramach Programu PEAD. Przez okres całego roku mieszkańcy zakwalifikowani do tego rodzaju pomocy otrzymują żywność: mleko, ser żółty, mąkę, cukier itp. Dodatkowo PKPS Zarząd Gminny pozyskuje środki finansowe od sponsorów. Dzięki tym środkom możliwy jest zakup produktów żywnościowych, które wydawane są mieszkańcom w corocznej akcji przed Świętami Bożego Narodzenia.

Instytucjami zajmującymi się pomocą społeczną na szczeblu powiatowym są: 1. Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Białej Podlaskiej. Głównymi zadaniami PCPR jest szeroko rozumiana pomoc: • osobom niepełnosprawnym tj. pomoc finansowa, likwidowanie barier architektonicznych w mieszkaniach osób niepełnosprawnych, możliwość uczestnictwa w programach prowadzonych przez w/w instytucję, • dzieciom i młodzieży przebywającej w rodzinach zastępczych, domach dziecka, ośrodkach szkolno - wychowawczych - pomoc finansowa w formie zasiłku na kontynuowanie nauki, oraz dzieciom i młodzieży opuszczających powyższe placówki – zasiłek na usamodzielnienie się, • osobom starszym – umieszczanie w domach pomocy społecznej, • rodzinom dysfunkcyjnym – finansowanie kolonii dzieciom z tych rodzin. 2. Powiatowy Zespół do Spraw Orzekania o Stopniu Niepełnosprawności w Białej Podlaskiej, gdzie osoby dotknięte długotrwałą chorobą lub skutkami tej choroby mają możliwość uzyskania orzeczenia o lekkim, umiarkowanym bądź stopniu znacznym niepełnosprawności.

Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Leśnej Podlaskiej działa w oparciu o Statut, stanowiący załącznik do uchwały Nr XIV/80/2004 Rady Gminy Leśna Podlaska z dnia 28 czerwca 2004r. i Regulamin Organizacyjnego Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Leśnej Podlaskiej.

Ośrodek realizuje zadania zawarte w ustawie z 12 III 2004 r. o pomocy społecznej (Dział I, Rozdział 2; Zadania pomocy społecznej).

Przyjęto podstawową strukturę organizacyjną: • Kierownik Ośrodka, • pracownicy socjalni – 2 osoby, • referent ds. świadczeń socjalnych – 1 osoba, • księgowy – 1 osoba.

Teren gminy podzielony jest na 2 rejony opiekuńcze W tabeli przedstawić rejony (miejscowości) poszczególnych pracowników socjalnych Tabela nr 7. Rejony opieki społecznej Stara Bordziłówka, Nowa Bordziłówka, Klukowszczyzna, Leśna Podlaska Droblin Witulin, Kolonia Witulin, Mariampol Ludwinów, Worgule Kolonia Bukowice, Ossówka, Ossówka Nosów Kolonia, Nosów, Jagodnica, Kolonia Zaberbecze, Bukowice

Działalność Ośrodka Pomocy Społecznej Praca socjalna jest podstawową metodą działania pracowników Gminnego Ośrodka Pomocy Socjalnej w Leśnej Podlaskiej. Metoda ta wynika zarówno z zapotrzebowania społecznego, jak również z przekonania pracowników Ośrodka o jej skuteczności. Pracą socjalną objęte były: • 51 osób – w roku 2005, • 24 osoby – w roku 2006, • 16 osób – w roku 2007. Praca socjalna świadczona jest: Na rzecz zapewnienia opieki osobom starszym i niepełnosprawnym, i obejmuje: · działania na rzecz zapewnienia opieki osobie starszej lub niepełnosprawnej przez rodzinę; · zapewnienie usług opiekuńczych w domu osoby starszej lub niepełnosprawnej; · działania interwencyjne w sytuacji osoby zaniedbanej, zagrożonej, potrzebującej pomocy; · monitoring świadczonych usług opiekuńczych; · pomoc w zapewnieniu opieki całodobowej w DPS; Pomoc w tym zakresie otrzymało: · w 2005 r. – 7 osób; w tym 4 dzieci, · w 2006 r. – 9 osób; w tym 4 dzieci, · w 2007 r. – 6 osób; w tym 3 dzieci. Na rzecz poprawy stanu zdrowia : · pomoc w realizacji recept; · pomoc w załatwieniu pobytu i dotarcia do szpitala; · pomoc w załatwieniu wizyty lekarza w domu; · edukacja w zakresie profilaktyki i higieny zdrowotnej w rodzinie; · pomoc w uzyskaniu sprzętu medycznego, ortopedycznego; · pomoc w załatwieniu usług rehabilitacyjnych świadczonych ambulatoryjnie bądź w placówce stacjonarnej; · pomoc w uzyskaniu skierowania na turnusy rehabilitacyjne, sanatorium; · pomoc w uzyskaniu świadczeń materialnych PFRON. Na rzecz funkcjonowania osób zaburzonych psychicznie: • doprowadzenie do konsultacji psychologicznej i/lub psychiatrycznej; • doprowadzenie do podjęcia leczenia; • pomoc w umieszczeniu osoby w szpitalu psychiatrycznym – za jej zgodą; • podjęcie działań interwencyjnych w celu umieszczenia osoby w szpitalu psychiatrycznym bez zgody, w trybie nagłym; • podjęcie działań w celu uzyskania postanowienia sądu o umieszczeniu w szpitalu psychiatrycznym lub DPS – bez zgody osoby, pomoc w wykonaniu w/w postanowienia; • podjęcie działań w celu częściowego bądź całkowitego ubezwłasnowolnienia, ustanowienia opiekuna prawnego; • pomoc w uzyskaniu miejsca w ŚDS; • pomoc w tworzeniu sieci oparcia społecznego.

A. Charakterystyka grup objętych pomocą w gminie Leśna Podlaska

Poniższa tabela oraz wykres przedstawiają liczbę rodzin korzystających z pomocy społecznej w latach 2000-2007. Tabela 8. Liczba rodzin korzystających z pomocy społecznej w latach 2000-2007

Liczba rodzin 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 korzystających z pomocy społecznej 222 233 210 258 241 253 265 253

Wnioski Z przedstawionych danych wynika, że liczba rodzin korzystających z pomocy społecznej stale rośnie. Jest to wynik złej sytuacji materialnej mieszkańców, wyuczonej bezradności,

Wyszczególnienie 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007

Liczba Liczba Liczba Liczba Liczba Liczba Liczba Liczba Liczba Liczba Liczba Liczba Liczba Liczba Liczba Liczba rodzin osób w rodzin osób w rodzin osób w rodzin osób w rodzin osób w rodzin osób w rodzin osób w rodzin osób w ogółem rodzinach ogółem rodzinach ogółem rodzinach ogółem rodzinach ogółem rodzinach ogółem rodzinach ogółem rodzinach ogółem rodzinach Rodziny ogółem 222 980 233 992 210 937 258 1228 241 1021 253 1044 265 1072 253 1004 o liczbie os. w rodz. 1 17 17 18 18 16 16 7 7 15 15 30 30 46 46 36 36 2 23 46 23 46 4 8 14 28 24 48 17 34 21 42 29 58 3 30 90 30 90 48 144 54 162 42 126 47 141 37 111 38 114 4 34 136 45 180 47 188 45 180 66 264 49 196 48 192 51 204 5 32 160 44 220 43 215 60 300 40 200 49 245 51 255 46 230 6 i więcej 86 531 73 438 52 366 78 551 54 368 61 395 62 426 53 362

Rodziny z dziećmi ogółem 157 847 168 915 182 885 215 1116 163 814 184 836 182 910 182 875 o liczbie dzieci 1 27 81 29 87 43 129 35 105 27 81 47 141 51 186 55 197 2 34 136 36 144 45 180 45 180 45 180 48 192 50 226 55 250 3 30 150 30 150 42 210 60 300 37 185 49 245 49 267 45 244 4 29 186 29 186 30 180 45 270 26 156 26 156 21 144 17 106 5 18 126 20 140 10 70 16 112 15 105 10 70 7 54 7 53 6 11 88 16 128 5 40 6 48 10 80 4 32 3 24 2 16 7 i więcej 8 80 8 80 7 76 8 101 3 27 0 0 1 9 1 9

Rodziny niepełne ogółem 19 72 21 79 29 109 29 116 27 76 26 87 35 111 45 145 o liczbie dzieci 1 4 8 4 8 12 24 10 20 14 28 6 12 15 32 19 39 2 7 21 8 24 5 15 7 21 7 21 10 30 8 25 12 40 3 3 12 4 16 3 12 3 12 3 12 5 20 8 34 7 28 4 i więcej 5 31 5 31 9 58 9 63 3 15 5 25 4 20 7 38

Rodz. emerytów i rencistów ogółem 35 97 17 30 28 54 43 112 51 131 51 149 63 182 57 168 o liczbie os. 1 10 10 10 10 16 16 7 7 15 15 14 14 18 18 15 15 2 7 14 5 10 4 8 14 28 10 20 11 22 13 26 15 30 3 8 24 0 0 5 15 19 57 8 24 10 30 15 45 9 27 4 i więcej 10 49 2 10 3 15 3 20 18 72 16 83 17 93 18 96 bezrobocia oraz różnorodnych problemów społecznych

Tabela 9. Liczba osób oraz rodzin korzystających z pomocy GOPS w Leśnej Podlaskiej w latach 2000-2007

Liczba rodzin korzystających z pomocy społecznej rośnie od 200-2004 r. Od 2005 r. utrzymuje się na tym samym poziomie. Jest to wynik długotrwałego bezrobocia, wyuczonej bezradności oraz roszczeniowej postawy społeczeństwa. Często jest to sposób na życie. Tabela 8 podzielona jest na cztery części tj. a) liczbę rodzin z dziećmi ogółem oraz liczbę osób w rodzinach korzystających z pomocy społecznej w latach 2000-2007, b) liczbę rodzin niepełnych ogółem oraz liczbę osób w rodzinach korzystających z pomocy społecznej w latach 2000-2007, c) liczbę rodzin emerytów i rencistów ogółem oraz liczbę osób w tych rodzinach korzystających z pomocy społecznej w latach 2000-2007. Poniższe wykresy słupkowe odnoszą się do tabeli nr 8 i obrazują każdą kolejną część tabeli:

Ad. b)

ee ee

1500 1000 Liczba rodzin 500 Liczba os. w rodz.

e 0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007

Wykres 5. Liczba rodzin z dziećmi ogółem oraz liczba osób w tych rodzinach korzystających z pomocy społecznej w latach 2000-2007 Najwięcej rodzin niepełnych korzystało z pomocy społecznej w latach 2006 – 43 i 2007 -45. Najmniej rodzin niepełnych skorzystało z pomocy społecznej w 2000 roku

Ad. c)

eee ee

200 Liczba rodzin 150

100 Liczba osób w 50 rodzinach e 0

2 4 0 0 0 2000 2001 20 2003 2 2005 2006 2007

Wykres 6. Liczba rodzin niepełnych ogółem oraz liczba osób w tych rodzinach korzystających z pomocy społecznej w latach 2000-2007

Najwięcej rodzin niepełnych korzystało z pomocy społecznej w latach 2006 – 43 i 2007 -45. Najmniej rodzin niepełnych skorzystało z pomocy społecznej w 2000 roku Ad. d)

eeee ee

200 150 100 Liczba rodzin em. i 50 ren. ogółem

e 0 Liczba os. w rodz. em. i renc. ogółem 2000 2002 2004 2006

Wykres 7. Liczba rodzin emerytów i rencistów ogółem oraz liczba osób w tych rodzinach korzystających z pomocy społecznej w latach 2000-2007 Na podstawie wykresu widzimy wzrost rodzin korzystających z pomocy społecznej w skład których wchodzą emeryci i renciści. Jest to wynik obniżającego się poziomu życia tych rodzin, pogarszających się warunków ekonomicznych oraz wzrostu cen towarów i usług. Rodziny staja się niewydolnie ekonomicznie.

B. Główne powody przyznania pomocy

Główne powody przyznania pomocy to: ubóstwo, sieroctwo, bezdomność, potrzeba ochrony macierzyństwa, bezrobocie, niepełnosprawność, długotrwała choroba, bezradność w sprawach opiekuńczo wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego, zwłaszcza w rodzinach niepełnych lub wielodzietnych, alkoholizm lub narkomania, trudności w przystosowaniu do życia po opuszczeniu zakładu karnego, klęski żywiołowej lub ekologicznej (Tab. 9) Jak wynika z zestawienia głównym i najczęściej powtarzającym się problemem klientów Ośrodka jest ubóstwo, bezrobocie, bezradność w sprawach opiekuńczych i prowadzenia gospodarstwa domowego, długotrwała ciężka choroba, niepełnosprawność, alkoholizm. Tabela 10. Główne powody przyznania pomocy w latach 200-2007 Powód trudnej sytuacji 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 życiowej Liczba Liczba Liczba Liczba Liczba Liczba Liczba Liczba rodzin rodzin rodzin rodzin rodzin rodzin rodzin rodzin Bezradność w sprawach 185 95 83 115 81 77 75 83 opiekuńczych i prowadzenia gospodarstwa domowego w tym rodziny niepełne 19 21 29 29 27 26 35 37 rodziny wielodzietne 49 73 52 61 54 57 54 53 Bezrobocie 97 108 90 112 62 85 112 108 Długotrwała ciężka choroba 78 49 37 32 33 78 92 94 Niepełnosprawność 28 30 31 38 22 45 65 65 Potrzeba ochrony 27 30 20 20 22 8 28 21 macierzyństwa Alkoholizm 35 30 20 18 21 18 19 17 Ubóstwo 0 0 135 52 10 182 199 178 Sytuacje kryzysowe 2 2 0 0 3 0 0 0 Zdarzenia losowe 0 0 0 0 02 2 0 0 Trudności w przystosowaniu do 3 2 2 3 2 2 2 0 życia po wyjściu z zakładu karnego Sieroctwo 1 0 0 1 1 1 3 0 Przemoc w rodzinie 1 0 2 0 2 2 2 2 Bezdomność 0 0 0 0 0 1 0 0

C. Świadczenia z pomocy społecznej

Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Leśnej Podlaskiej na mocy ustawy o pomocy społecznej z dnia 12 marca 2004 r. (Dz. U. z 2008r Nr 115, poz. 728) udziela pomocy osobom kwalifikującym się do następujących świadczeń: zasiłków stałych, okresowych, celowych oraz celowych specjalnych.

e

15 10 l. rodz. 5

0 2004 2005 2006 2007

Wykres 8. Liczb rodzin otrzymujących zasiłki stałe w latach 2004-2007 Zmniejsza się liczba osób korzystających z zasiłków stałych. Jest to wynik weryfikacji orzeczeń Komisji do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności. Od 2004 roku trudniej jest uzyskać orzeczenie o umiarkowanym lub znacznym stopniu niepełnosprawności.

ee

120 100 80 60 l. rodz. 40 20 0 2004 2005 2006 2007

Wykres 9. Liczba rodzin otrzymujących zasiłki okresowe w latach 2004 – 2007 Ze względu na rosnącą liczbę osób bezrobotnych i długotrwale bezrobotnych, liczba osób korzystających z pomocy finansowej w formie zasiłku okresowego rosła od 2004 do 2006 roku, a od 2006-2007 roku utrzymuje się na tym samym poziomie.

e e eeee Liczba rodz. kt. przyzn. z. okresowy z powodu 100 niepełnosprawności

50 0

e Liczba rodz. kt. przyzn. z. 02 05 2000 2001 20 2003 2004 20 2006 2007 okresowy z powodu długotrwałej ciężkiej choroby

Wykres 10. Liczba rodzin korzystających z zasiłków okresowych z powodu niepełnosprawności i długotrwałej ciężkiej choroby w latach 2000 – 2007 Liczba osób niepełnosprawnych i chorych korzystających z pomocy finansowej w formie zasiłku okresowego rośnie od 2004 roku do 2007 roku. W znacznej części jest to wynik nawarstwiających się chorób w społeczeństwie i pogarszającego się ogólnego stanu zdrowia społeczności lokalnej, a w znacznej części przekwalifikowania osób z zasiłków stałych na zasiłki okresowe ze względu na orzeczony lekki stopień niepełnosprawności, nie kwalifikujący do uzyskania świadczeń zasiłku stałego

e ee

150 100 l. rodz. 50 0 2004 2005 2006 2007

Wykres 11. Liczba rodzin korzystających z zasiłków celowych w latach 2004-2007

eee ee

70 60 50 40 l. rodzin 30 20

10 0 2004 2005 2006 2007

Wykres 12. Liczba rodzin korzystających z zasiłków specjalnych celowych w latach 2004-2007

Liczba rodzin korzystających z tej formy pomocy rośnie od 2004 roku. Związane jest to z tym, że kryterium kwalifikujące rodzinę do świadczeń z pomocy społecznej utrzymuje się na tym samym poziomie od kilku lat, natomiast ceny usług i towarów rosną. Rodziny bez pomocy finansowej ośrodka nie są w stanie funkcjonować samodzielnie.

D. Określenie poziomu integracji społecznej oraz pożądanego stanu w tym zakresie

Podczas warsztatów partycypacyjnych określono poziom integracji społecznej na dzień w którym odbywały się warsztaty oraz poziom integracji społecznej za 5 lat. Wyniki uśrednione przedstawione są w poniższej tabeli 22.

Tabela 11. Ocena poziomu integracji społecznej na dzień przeprowadzania warsztatu oraz za 5 lat Więzi Mieszkańcy w Występują Występują Występują Społeczność pomiędzy małym stopniu słabe więzi pozytywne liczne jest mocno mieszkańcami identyfikują między więzi przejawy zintegrowana, są luźne, się ze mieszkańcami, pomiędzy samopomocy współdziała społeczność społecznością i występują mieszkańcami, społeczność ze sobą, charakteryzuje jej sprawami, nieliczne podejmowane jest występują wysoki brak przejawy są wspólne zintegrowana, bardzo częste poziom zaangażowania wzajemnej działania w mieszkańcy wspólne obojętności społecznego pomocy i zakresie spraw identyfikują działania, społecznej mieszkańców wspólnych społecznych się ze mieszkańcy działań społecznością mocno identyfikują się ze społecznością

DZISIAJ

1 2 3 4 5 6

ZA 5 LAT

1 2 3 4 5 6

Na dzień przeprowadzania warsztatu poziom integracji społecznej został oceniony przez 8 uczestników warsztatu na 3 (w skali od 1 - 6), co stanowi 75 % wszystkich głosów. Za 5 lat poziom integracji społecznej oceniony na 5 ( w skali od 1 - 6), co stanowi 50% wszystkich głosów. Z powyższych danych wynika, że społeczeństwo będzie bardziej świadome występowania problemów społecznych oraz otwarte na ich rozwiązywanie.

Działalność Kościoła Katolickiego Działalność odzieży zakresie Pomocy Społecznej prowadzi również Kościół Katolicki z terenu gminy poprzez: • Dożywianie dzieci z terenu gminy • Pomoc doraźną w postaci zbiórki żywności i odzieży dla rodzin najuboższych • Rozdawanie darów z Lubelskiego oddziału CARITAS-u • Wiem że rozdawany jest też chleb – informacja

Gminna Komisja Rozwi ązywania Problemów Alkoholowych Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w Leśnej Podlaskiej z mocy postanowień ustawy z dnia 26 października 1982 roku o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. U. z 2004 r. Nr 29, poz. 257); szczególnie zaś alkoholizmowi art. 1, 2, 4¹. Zadania określone w przepisach ustawy stanowią podstawę działającego gminnego programu profilaktyki problemów rozwiązywania problemów alkoholowych, uchwalanego corocznie przez Radę Gminy (art. 41 ust. 2 ustawy). Program, w oparciu o diagnozę stanu problemów i zasobów w gminie, określa działania związane z profilaktyką i rozwiązywaniem problemów alkoholowych oraz integracją społeczną osób uzależnionych od alkoholu. Program stanowi część strategii rozwiązywania problemów społecznych, zaś szczególną rolą komisji jest inicjowanie zadań z zakresu określonego ustawą. Realizowany jest na zasadzie ciągłości przyjętych założeń, aktualizowany corocznie w oparciu o diagnozę stanu problemów i zasobów oraz uzupełniany o zadania wynikające z bieżących potrzeb. Program zakłada kształtowanie lokalnej polityki przeciwdziałania problemom alkoholowym, tworzenie skutecznych barier ograniczających występowanie negatywnych zjawisk związanych z nadużywaniem alkoholu i innych środków psychoaktywnych; w szczególności zaś współistniejącej z tym problemem zjawiskiem przemocy domowej, przemocy rówieśniczej wśród dzieci i młodzieży oraz innym zjawiskom patologicznym.

Program wyznacza więc cele, zadania i środki na ich realizację. Źródłem pozyskiwania środków finansowych jest opłata za korzystanie z zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych (art. 111 ustawy), która stanowi dochód gminy w całości przekazywany na realizację programu, i zgodnie z art. 181 ustawy nie może być przeznaczony na inne cele.

Analiza problemu uzależnień na terenie gminy Leśna Podlaska Dane Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych: 1. Na terenie gminy ustalony jest limit określający na 2008r. - 10 punktów sprzedaży napojów alkoholowych, w tym 1 z konsumpcją na miejscu: • w 2005 r. sprzedaż alkoholu prowadziły 11 punkty; w tym 0 z konsumpcją na miejscu, • w 2006 r. sprzedaż alkoholu prowadziły 11 punkty; w tym 0 z konsumpcją na miejscu, • w 2007 r. sprzedaż alkoholu prowadziło 11 punktów; w tym 1 z konsumpcją na miejscu. 2. Występuje zjawisko nielegalnej sprzedaży alkoholu, w tym alkoholu niewiadomego pochodzenia i przydatności do spożycia. 3. Wzrasta liczba osób nadużywających alkoholu: • w 2005 r. – około 130 • w 2006 r. – około 135, • w 2007 r. – około 140 4. Około 95 osób jest uzależnionych od alkoholu. 5. Około 230 osoby są współuzależnione. 6. Złożono wnioski do sądu o zastosowanie leczenia odwykowego: • w 2005 r. – wobec 15 osób, • w 2006 r. – wobec 8 osób, • w 2007 r. – wobec 7 osób. 7. Około 60 dzieci wychowuje się w rodzinach z problemem alkoholowym. 8. W około 30 rodzinach występuje zjawisko przemocy: jest to z reguły przemoc fizyczna współistniejąca w związku z nadużywaniem alkoholu. 9. Wystąpiło i nasila się zjawisko spożywania alkoholu i innych środków psychoaktywnych już w szkołach podstawowych; obniża się wiek inicjacji. 10. Stwierdzono przypadki stosowania przemocy wobec dzieci. 11. Za mało jest prowadzonych form (zajęć) spędzania wolnego czasu. 12. Nadal duży wpływ mają mity i przekonania (wstyd, strach) powodujące izolację rodzin z problemem uzależnień i często związanej z tym przemoc.

5.4. System opieki zdrowotnej

Na terenie gminy Leśna Podlaska funkcjonuje jeden Ośrodek Zdrowia działający w zakresie podstawowej opieki zdrowotnej i jeden gabinet dentystyczny. Służba zdrowia refinansowana jest z NFZ. W skład kadry medycznej przychodni wchodzi 2 lekarzy o specjalnościach lekarz rodzinny i lekarz pediatra oraz 1 lekarz bez specjalizacji, 4 pielęgniarki, położna środowiskowo-rodzinna. Usługi laboratoryjne wykupywane są w laboratorium w Białej Podlaskiej. Poradnia stomatologiczna stanowi oddzielny podmiot gospodarczy i zatrudnia stomatologa i pomoc stomatologiczną. Organizacja opieki medycznej w gminie Leśna Podlaska jest wystarczająca, zaś personel posiada wymagane kwalifikacje. Do najczęściej wykonywanych usług medycznych należy zaliczyć porady lekarskie, porady stomatologiczne, porady pielęgniarskie. Profilaktyka na terenie gminy odbywa się zgodnie z umową z NFZ. Stan higieny ludności gminy jest zróżnicowany i zależy w dużej mierze (choć nie zawsze) od stanu finansowego rodziny i warunków mieszkaniowych. Najczęstszymi przyczynami leczenia są choroby układu krążenia, i choroby narządów ruchu. Urazy są sporadyczne i związane głównie z wykonywaniem prac w gospodarstwach rolnych. Najczęstsze przyczyny zgonów to choroby układu krążenia i nowotwory. Liczba zgonów i stan zdrowia utrzymuje się na podobnym poziomie od wielu lat, wynika to ze zjawiska starzenia się społeczeństwa i odpływu części młodych ludzi do większych aglomeracji.

Wykres 13. Ilość porad lekarskich udzielonych w gminie w latach 2003-2006

W Leśnej Podlaskiej funkcjonuje jedna apteka jako otoczenie służby zdrowia. Spełnia wszystkie standardy, zatrudniony jest tam 1 wykwalifikowany farmaceuta.

5.5. Edukacja i opieka nad dzieckiem

Możliwości edukacyjne w gminie Leśna Podlaska są bardzo dobre. Placówki oświatowe zapewniają możliwość kształcenia na każdym poziomie poczynając od przedszkola samorządowego, szkołę podstawową, gimnazjum publiczne (ZPO im. Żołnieży mjr. Zenona), szkołę średnią (ZSRCKR – Zespół Rolnicze Centrum Kształcenia Ustawicznego im. Wincentego Witosa) po filię SGGW. W roku szkolnym 2007/2008 wychowaniem przedszkolnym objętych było 68 dzieci. W szkole podstawowej w Zespole Placówek Oświatowych w Leśnej Podlaskiej oraz w filiach Witulinie i Ossówce uczyło się 297 uczniów. Do gimnazjum uczęszczało 203 uczniów. Edukacją na poziomie szkoły średniej w Zespole Szkół Rolnicze Centrum Kształcenia Ustawicznego w Leśnej Podlaskiej objętych było 262 uczniów. W Leśnej Podlaskiej funkcjonowała również filia Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego, która liczyła 250 studentów. W Zespole Placówek Oświatowych w Leśnej Podlaskiej uczą się także dzieci niepełnosprawne ruchowo oraz ze względu na poszczególne rodzaje schorzeń. W funkcjonowaniu szczególnie dzieci niepełnosprawnych ruchowo, występują pewne trudności – brak windy, łazienki nie przystosowane do potrzeb osób niepełnosprawnych?, brak podjazdów, wysokie krawężniki itp. bariery architektoniczne. Kadry pedagogiczne ZPO stanowią 59 nauczycieli w tym w szkole podstawowej (łącznie z filiami w Ossówce i Witulinie) zatrudnionych jest 30 nauczycieli, w gimnazjum 24, w samorządowym przedszkolu pracuje 5 nauczycieli.. W ZSRCKU zatrudnionych jest 30 nauczycieli.

Tabela 12. Propozycje zagospodarowania czasu wolnego dzieci i młodzieży Nazwa działania Opis Organizator Liczba dzieci Zajęcia pozalekcyjne Koło fotograficzne ZPO 14 Świetlica szkolna Zajęcia ZPO ok.47 wyrównawcze dla dzieci i młodzieży Zajęcia w ramach ZPO ok. 50 wolontariatu (wspólne sprzątanie cmentarza) Koło sportowe ZPO ok. 70 Zajęcia pozalekcyjne Zajęcia plastyczne GOK ok. 30 i artystyczne Zajęcia pozalekcyjne Pracownie Organizacje ok. 110 w świetlicach umiejętności pozarządowe i grupy wiejskich w: nieformalne Ossówce, Nosowie, Droblinie i Starej Bordziłówce Zajęcia pozalekcyjne Zajęcia sportowo- AGROSPORT ok. 100 rekreacyjne GLKS-T Zajęcia pozalekcyjne Zajęcia muzyczne Parafia katolicka i ok. 40 os. prawosławna

Opieka nad dzieckiem i rodziną Na terenie gminy Leśna Podlaska nie zanotowano spraw dotyczących ograniczenia, zawieszenia i pozbawienia władzy rodzicielskiej. Sześcioro dzieci zostało umieszczonych w placówkach opiekuńczo wychowawczych. Jedna rodzina zastępcza w powiecie bialskim obejmuje opieką dziecko z terenu gminy. Jedno dziecko zgłoszono do adopcji i jedno adoptowano.

5.6. System opieki nad osobami starszymi i niepełnosprawnymi

Według Narodowego Spisu Powszechnego z 2002 r. wynika, że na terenie gminy Leśna Podlaska zamieszkują 153 osoby niepełnosprawne biologicznie w tym: 48 mężczyzn i 105 kobiet. Osoba niepełnosprawna biologicznie to osoba, posiadająca odpowiednie orzeczenie wydane przez organ do tego uprawniony tj. Zespół do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności, Zakład Ubezpieczeń Społecznych lub Kasę Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego. Do grupy osób niepełnosprawnych zalicza się : – osoby niewidome i słabo widzące, – osoby głuche i niedosłyszące, – osoby niepełnosprawne intelektualnie – osoby chore psychicznie, – osoby niepełnosprawne ruchowo, – osoby starsze, niepełnosprawne z ogólnego stanu zdrowia, – ze względu na poszczególne rodzaje schorzeń (np. układu krążenia, cukrzyca, hemofilia, choroby nowotworowe) Ze sprawozdawczości Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej wynika, że z pomocy społecznej z powodu niepełnosprawności w 2006 i 2007 roku przyznano 65 świadczeń pieniężnych. Z zasiłków stałych w 2007 r. korzystało 9 osób z czego 8 osób posiadało orzeczenie o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności a 1 o znacznym stopniu niepełnosprawności – są to osoby spełniające kryteria kwalifikujące do w/w świadczenia. Pozostałe osoby w tym o lekkim stopniu niepełnosprawności lub umiarkowanym i znacznych ale nie kwalifikujące się z dochodu otrzymały inne świadczenia pieniężne z pomocy społecznej tj. zasiłki celowe, specjalne celowe lub okresowe. Wykres 13 graficznie przedstawia stosunek rodzin, (przynajmniej jedna z osób w rodzinie posiada orzeczenie o niepełnosprawności), korzystających z zasiłków okresowych z powodu niepełnosprawności i długotrwałej ciężkiej choroby. W ostatnich latach 2005 - 2007 widać wyraźny wzrost przyznawania tych zasiłków z powodu niepełnosprawności. Innym zadaniem którym zajmuje się Gminny Ośrodek Pomocy społecznej są świadczenia rodzinne. W ramach tego zadania także przyznawane są świadczenia finansowe z tytułu niepełnosprawności: dodatek do zasiłku rodzinnego z tytułu kształcenia i rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego w wieku do 5 lat oraz powyżej 5 roku życia, zasiłki pielęgnacyjne oraz świadczenia pielęgnacyjne. Na koniec roku 2007 świadczenia z tytułu niepełnosprawności otrzymało: – 18 osób z orzeczeniem o niepełnosprawności, – 13 osób z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności – 5 osób ze znacznym stopniem niepełnosprawności. Łącznie w 2007 roku przyznano 66 świadczeń na kwotę 9594 zł. Ośrodek Pomocy Społecznej niestety nie posiada informacji o wszystkich osobach niepełnosprawnych z terenu gminy Leśna Podlaska. Dostępne są nam jedynie dane osób, które korzystają z pomocy społecznej z powodu niepełnosprawności.

5.7. Bezpieczeństwo publiczne

Przestępczość na terenie gminy Leśna Podlaska w dużym stopniu uzależniona jest od bezpośredniego sąsiedztwa z Białą Podlaską oraz bliskością granicy z Republiką Białoruś. Skutkuje to przede wszystkim łatwością w nawiązywaniu kontaktów przestępczych, możliwość przechowywania i ukrywania przedmiotów pochodzących z przestępstw oraz łatwiejsze ich wprowadzanie do obrotu poza sferę kontrolowaną. Główne kierunki przestępstw to przemyt zza wschodniej granicy towarów akcyzowych i handel nimi, przerzut aut skradzionych na teren Białorusi, rozboje i kradzieże. Czyny w/w dokonywane są głównie przez osoby młodociane, z niskich pobudek, w celu osiągnięcia jak największych korzyści materialnych. Ponadto odnotowane zostały przestępstwa znęcania się nad rodziną, kierowania pojazdem/rowerem w stanie nietrzeźwości i fałszerstwa. Czynniki determinujące taki stan: - Utrzymujące się bezrobocie, - Tzw. szybki zysk, szczególnie wśród osób młodych, - Niska świadomość wśród nauczycieli i rodziców na temat dostępności i zażywania środków odurzających, - Duża liczba tzw. melin (punktów nielegalnej sprzedaży alkoholu)

Leśna Podlaska należy do okręgu Komisariatu Policji w Janowie Podlaskim. W Leśnej budynek Rewiru Dzielnicowych przy ul. Bialskiej, czynny w poniedziałki i czwartki (8 – 10) gdzie zatrudniony jest 1 funkcjonariusz Policji, w charakterze dzielnicowego rewiru. W roku 2006 na terenie gminy stwierdzono 124 przestępstwa i 82 wykroczenia, tj. o 4 przestępstwa i 5 wykroczeń mniej niż w 2005 r., wskaźnik dynamiki wynosił 95,4%. Wśród ukaranych są także nieletni sprawcy czynów karalnych, którzy popełnili czyny będące przestępstwami (m.in. rozboje, kradzieże, kradzieże z włamaniem, uczestnictwo w bójkach i pobiciach). Oceniając stan bezpieczeństwa na drogach gminy, stwierdzić należy, iż większość wypadków i kolizji mających miejsce na obszarze gminy wiąże się z ruchem tranzytowym (droga powiatowa Witulin – Konstantynów). Zagrożenie bezpieczeństwa w ruchu drogowym na terenie gminy generalnie nie jest duże. W gminie Leśna Podlaska prowadzona jest profilaktyka mająca na celu zapobieganiu przemocy, agresji, alkoholizmowi. Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Społecznych organizuje przedstawienia skierowane do dzieci i młodzieży. Przy klasztorze OO. Paulinów w Leśnej Podlaskiej przy współpracy z grupą AA organizowane są mitingi dla osób zainteresowanych. Prowadzone jest poradnictwo z zakresu prawa, psychologii i psychiatrii oraz praca socjalna.

5.8. Wnioski

• Duża kadra pedagogiczna, posiadająca w większości dobry kontakt z rodzicami (szczególnie rodzicami dzieci w wieku gimnazjalnym) • W szkołach realizowane są programy profilaktyczno-wychowawcze • W powiązaniu z programami profilaktyczno-wychowawczymi dużą uwagę przywiązują nauczyciele do przeciwdziałania zagrożeniom wynikających ze wzrostu spożycia alkoholu przez nieletnich, obniżenia wieku inicjacji alkoholowej, zażywania innych środków psychoaktywnych, wzrostu przemocy wśród rówieśników. • w ramach zajęć świetlicowych i kół zainteresowań w szkołach prowadzone są zajęcia z dziećmi i młodzieżą z rodzin dysfunkcyjnych mających trudności w nauce oraz zaburzeniami zachowania, w tym zajęcia edukacyjne, rekreacyjne i sportowe • częstsza i większa współpraca samorządu z organizacjami pozarządowymi, jednostkami organizacyjnymi i związkami wyznaniowymi • duże wsparcie jest po stronie organizacji pozarządowych, które również realizują zadania na rzecz dzieci i młodzieży • stała praca głównie KRPA na rzecz podniesienia świadomości zagrożeń płynących z naużywania alkoholu i zażywania środków psychoaktywnych • większa liczba osób świadomych swoich uzależnień – duże zainteresowanie poradami psychologa i psychiatry, gdzie głównym problemem jest nadużywanie alkoholu, przemoc i bezradność w sprawowaniu obowiązków rodzicielskich • osoby i rodziny z problemem alkoholowym objęte są opieką pracowników socjalnych • większa skuteczność w kierowaniu wniosków o leczenie odwykowe • widoczny wzrost zaangażowania społecznego – powstają kolejne nowe grupy nieformalne, do działań społecznych włączają się organizacje do tej pory bierne w działaniach na rzecz lokalnej społeczności • poszerza się katalog usługodawców wykonujących zadania o charakterze społecznym • wzrost świadomości i poczucia godności osoby ludzkiej skutkuje mniejszą tolerancją dla działań bezprawnych, w tym również z zakresu sprzedaży alkoholu nieletnim • samorząd czynnie uczestniczy w działaniach profilaktycznych