doc. MUDr. Adriana Boleková, PhD. MVDr. Natália Hvizdošová, PhD. CENTRÁLNY NERVOVÝ SYSTÉM – tvorí miecha (medulla spinalis) a mozog (encephalon)

MEDULLA SPINALIS kraniálne hranice: foramen magnum, decussatio pyramidum, výstup 1. páru miechových nervov kaudálne hranice: úroveň stavcov L1 – L2 conus medullaris – filum terminale (S2) – cauda equina zhrubnutia:  intumescencia cervicalis (C5 – Th1): vystupujú z nej nervy pre plexus brachialis  intumescencia lumbosacralis (L1 – S2): vystupujú z nej nervy pre plexus lumbosacralis vonkajšia štruktúra:  fissura mediana anterior  sulcus anterolateralis – radices anteriores nn. spinalium  sulcus posterolateralis – radices posteriores nn. spinalium  sulcus medianus posterior  sulcus intermedius posterior vnútorná štruktúra: Substantia alba  funiculus anterior (medzi fissura mediana anterior a sulcus anterolateralis)  funiculus lateralis (medzi sulcus anterolateralis a sulcus posterolateralis)  funiculus posterior (medzi sulcus posterolateralis a sulcus medianus posterior)  fasciculus gracilis  fasciculus cuneatus

Substantia grissea  cornu anterius (ventralis) – motorická funkcia: Rexedova lamina I – VI  cornu laterale – viscerálne funkcie: Rexedova lamina VII  cornu posterius (dorsalis) – prijíma senzitívne informácie: Rexedova lamina VIII – IX  substantia grissea centralis – interneuróny: okolo canalis centralis Rexedova lamina X

Canalis centralis  kraniálne prechod do IV. mozgovej komory  kaudálne rozšírenie do ventriculus terminalis cievy miechy: Artérie: rr. spinales okolitých tepien – aa. radiculares anteriores et posteriores: aa. spinales posteriores (v sulci posterolaterales) – pre zadnú 1/3 miechy, najmä bielu hmotu a. spinalis anterior (vo fissura mediana anterior) – pre predné 2/3 miechy, najmä sivú hmotu

Vény: plexus venosi vertebrales interni sa vlievajú do plexus venosi vertebrales externi obaly a priestory miechy: endorhachis – periost canalis vertebralis spatium epidurale: tukové tkanivo, plexus venosi vertebrales interni  dura mater  arachnoidea mater spatium subarachnoidale: liquor cerebrospinalis  pia mater ENCEPHALON

Rhombencephalon (kosohranový mozog)  Myelencephalon (Medulla oblongata, predĺžená miecha)  Metencephalon (zadný mozog) – Pons (most) + Cerebellum (mozoček) Mesencephalon (stredný mozog) Prosencephalon (predný mozog)  Diencephalon (medzimozog)  Telencephalon (koncový mozog)

Truncus encephali (mozgový kmeň)  Medulla oblongata (Bulbus medullae spinalis)  Pons  Mesencephalon

TRUNCUS ENCEPHALI

Medulla oblongata  od decussatio pyramidum (miesto kríženia tractus corticospinales anteriores)  po sulcus bulbopontinus (priečna ryha medzi medulla oblongata a pons) pozdĺžne členenie: – ventrálne:  fissura mediana anterior  foramen caecum  pyramis: val podmienený priebehom tractus corticospinalis  sulcus anterolateralis: miesto výstupu n. hypoglossus (HN XII)  oliva  sulcus posterolateralis: miesto výstupu n. glossopharyngeus (HN IX), n. vagus (HN X), n. accessorius (HN XI)  pedunculi cerebellares inferiores: spájajú predĺženú miechu s mozočkom – dorzálne:  sulcus medianus posterior  fasciculus gracilis – tuberculum gracile  sulcus intermedius  fasciculus cuneatus – tuberculum cuneatum  dolná časť fossae rhomboideae

Pons  kraniálne nadväzuje na predĺženú miechu štruktúry: – ventrálne:  sulcus bulbopontinus: miesto výstupu n. abducens (HN VI)  sulcus basilaris: brázda na ventrálnej ploche, prebieha v nej a. basilaris  pedunculi cerebellares medii: spájajú most s mozočkom  angulus pontocerebellaris (trigonum pontocerebellare): miesto výstupu n. facialis (HN VII), n. vestibulocochlearis ( HN VIII)  linea trigeminofacialis: tvorí laterálnu hranicu mosta, medzi výstupmi n. trigeminus (HN V) a n. facialis (HN VII), oddeľuje most a mozoček – dorzálne:  horná časť fossae rhomboideae Fossa rhomboidea  zadná plocha predĺženej miechy a mosta, tvorí spodinu IV. mozgovej komory popis štruktúr:  sulcus medianus fossae rhomboideae: spája canalis centralis s aqueductus cerebri  eminentia medialis: laterálne od sulcus medianus  sulcus limitans: laterálne od eminentia medialis, hranica medzi alárnou a bazálnou platničkou z vývojového obdobia

 pars superior – fovea superior, locus coeruleus, colliculus facialis (vyvýšenie podmienené ohybom vlákien n. facialis okolo jadra n. abducens)  pars intermedia – striae medullares fossae rhomboideae, area vestibularis a tuberculum acusticum (laterálne od sulcus limitans)  pars inferior – trigonum n. hypoglossi: po stranách sulcus medianus (jadro n. hypoglossus) trigonum n. vagi: laterálne od trigonum n. hypoglossi (uložené jadro n. vagus) area postrema: kaudálne od trigonum n. vagi fovea inferior: vo vrchole trigonum n. vagi

Mesencephalon  pozdĺž stredného mozgu prebieha aqueductus cerebri (spája III. a IV. mozgovú komoru)  pedunculi cerebellares superiores: spájajú mesencephalon s mozočkom časti:  pedunculus cerebri: – crus cerebri (basis pedunculi): fossa interpeduncularis, substantia perforata posterior výstup n. oculomotorius (HN III) – tegmentum: substantia nigra, nucleus ruber  tectum mesencephali: posteriórne k aqueductus cerebri – colliculus superior – brachium colliculi superioris (súčasť zrakovej dráhy) – colliculus inferior – brachium colliculi inferioris (súčasť sluchovej dráhy) – výstup n. trochlearis (HN IV)

CEREBELLUM

 vermis cerebelli: stredová nepárová časť mozočka  hemispheriae cerebelli: mozočkové pologule  lobus anterior  lobus posterior  lobus flocculonodularis vonkajšie členenie: folia cerebelli fissurae cerebelli:  fissura prima: medzi lobus anterior a lobus posterior  fissura posterolateralis: medzi lobus posterior a lobus flocculonodularis vnútorná štruktúra:  cortex cerebelli: kôra, sivá hmota  arbor vitae: biela hmota nuclei cerebelli: sivá hmota  nuclei fastigii  nucleus emboliformis  nuclei globosi  nucleus dentatus pedunculi cerebellares superiores: spojenie so stredným mozgom pedunculi cerebellares medii: spojenie s mostom pedunculi cerebellares inferiores: spojenie s predĺženou miechou anatomické delenie mozočka: vermis cerebelli hemispheriae cerebelli  lingula  vinculum lingulae  lobulus centralis  ala lobuli centralis  culmen  lobulus quadrangularis fissura prima  declive  lobulus simplex  folium  lobulus semilunaris superior fissura horizontalis  tuber  lobulus semilunaris inferior  pyramis  lobulus biventer  uvula  tonsilla cerebelli fissura posterolateralis  nodulus  flocculus

DIENCEPHALON  uložený nad a pred stredným mozgom  sulcus hypothalamicus: hranica medzi senzitívnymi a motorickými časťami medzimozgu

Hypothalamus  uložený pod sulcus hypothalamicus, primárne centrum ANS štruktúry:  corpus mammillare  tuber cinereum  infundibulum – hypophysis  chiasma opticum – tractus opticus

Thalamus (thalamus dorsalis) – senzitívny  nad sulcus hypothalamicus, najväčšia časť medzimozgu  'brána vedomia', prijíma všetky senzitívne informácie (okrem čuchových) štruktúry: Facies medialis thalami – adhaesio interthalamica  stria medullaris thalami – tenia thalami Facies posterior (dorsalis)  sulcus terminalis – v. thalamostriata superior,  tenia choroidea – plexus choroideus ventriculi lateralis  lamina affixa  tuberculum anterius thalami  pulvinar thalami Metathalamus: corpus geniculatum mediale – podkôrové centrum sluchu corpus geniculatum laterale – podkôrové centrum zraku

Epithalamus  dorzomediálne od thalamus, spojený s limbickým systémom štruktúry:  habenula – trigonum habenulae  commissura habenularum – epiphysis (corpus pineale)  commissura posterior TELENCEPHALON  hemispheriae cerebri:  cortex cerebri – sivá hmota  corpus medullare – biela hmota  bazálne gangliá – sivá hmota  čuchový a limbický systém Facies: superolateralis, medialis et inferior Margo: superior, medialis, inferior Lobus: frontalis, parietalis, occipitalis, temporalis a lobus insulae Polus: frontalis, occipitalis et temporalis

Cortex cerebri – gyrifikácia Facies superolateralis cerebri  sulcus lateralis – ramus anterior, ascendens et posterior  sulcus centralis Lobus frontalis  gyrus praecentralis sulcus praecentralis  gyrus frontalis superior sulcus frontalis superior  gyrus frontalis medius sulcus frontalis inferior  gyrus frontalis inferior – pars orbitalis ramus anterior sulci lateralis – pars triangularis ramus ascendens sulci lateralis – pars opercularis ramus posterior sulci lateralis Lobus parietalis  gyrus postcentralis sulcus postcentralis  lobulus parietalis superior sulcus intraparietalis  lobulus parietalis inferior – gyrus supramarginalis: obtáča koniec sulcus lateralis – gyrus angularis: obtáča koniec sulcus temporalis superior Lobus occipitalis  gyri occipitales sulcus occipitalis transversus  sulcus lunatus  incisura praeoccipitalis Lobus temporalis  gyrus temporalis superior – gyri temporales transversi sulcus temporalis superior  gyrus temporalis medius sulcus temporalis inferior  gyrus temporalis inferior Insula  limen insulae sulcus circularis insulae  gyrus longus insulae – sulcus centralis insulae  gyri breves insulae Facies medialis cerebri  gyrus frontalis medialis  lobulus paracentralis  praecuneus sulcus parietooccipitalis  cuneus – sulcus calcarinus

sulcus cinguli  gyrus cinguli – isthmus gyri cinguli sulcus corporis callosi  corpus callosum – rostrum, genu, truncus, splenium  septum pellucidum – laminae et cavum septi pellucidi  fornix – columna, corpus et crus fornicis  gyrus paraterminalis  area subcallosa

Facies inferior cerebri  gyrus rectus sulcus olfactorius  bulbus olfactorius – tractus olfactorius – stria olfactoria medialis et lateralis trigonum olfactorium – substantia perforata anterior  n. opticus (HN II) – chiasma opticum – tractus opticus  gyri orbitales – sulci orbitales

sulcus hippocampi  uncus gyri parahippocampalis – gyrus parahippocampalis – gyrus lingualis sulcus collateralis – sulcus rhinalis  gyrus occipitotemporalis medialis sulcus occipitotemporalis  gyrus occipitotemporalis lateralis

Funkčné oblasti kôry – sivá hmota  Brodmanova cytoarchitektonická mapa (1907)  motorický a senzitívny Homunculus  motorické oblasti – v lobus frontalis  senzitívne a zmyslové oblasti – v lobus parietalis, occipitalis a temporalis oblasti kôry:  primárne: presná funkcia, somatotopické usporiadanie  sekundárne: nadväzujú na primárne oblasti, menej detailné, poznávacia funkcia  asociačné (terciárne): nadväzujú na sekundárne oblasti, analýza a syntéza informácií individuálne vedomie, osobnosť, prepájajú viac primárnych centier Dominancia hemisfér  ľavá hemisféra – analytické myslenie, logika, matematika, jazyky, veda – praváci a polovica ľavákov  pravá hemisféra – holistické myslenie, intuícia, kreativita, hudba a umenie – polovica ľavákov

Corpus medullare – substantia alba, biela hmota – zväzky myelinizovaných nervových vláken, prenášajú kvalitatívne rovnaké informácie  – na horizontálnom reze priestor medzi kôrou a bazálnymi gangliami  – nad corpus callosum, vejárovitý súbor vláken medzi capsula interna a kôrou  capsula interna – medzi bazálnymi gangliami a thalamus  corpus callosum – spája hemisféry ako radiatio corporis callosi: forceps major et minor Bazálne gangliá – zhluky sivej hmoty, iniciácia and kontrola vedomých pohybov – inhibícia nevedomých pohybov, revízia informácií z primárnej motorickej kôry  ncl. caudatus – caput, corpus et cauda ncl. caudati  ncl. lentiformis – lateralis (externus) et medialis (internus) –  corpus amygdaloideum () = ncl. caudatus + putamen ncl. lentiformis = putamen + globus pallidus corpus striatum = ncl. caudatus + ncl. lentiformis

Bazálne gangliá sú oddelené zväzkami bielych vláken:  capsula interna – medzi caput ncl. caudati (vpredu) + thalamus (vzadu) ↔ ncl. lentiformis – na horizontálnom reze tvar písmena V: cornu anterius, genu a cornu posterius  capsula externa – medzi putamen a claustrum  capsula extrema – medzi claustrum a cortex insulae

Rhinencephalon – čuchový mozog bulbus olfactorius – tractus olfactoris – stria olfactoria medialis et lateralis trigonum olfactorium – substantia perforata anterior Lobus piriformis: – primárna čuchová kôra – area piriformis v uncus gyri parahippocampalis v lobus temporalis: area prepiriformis + area periamygdalaris – sekundárna čuchová kôra – area enthorinalis v gyrus parahippocampalis v lobus temporalis – orbitofrontálna kôra v lobus frontalis

Limbický systém – funkčný systém kôrových a podkôrových neurónov Lobus limbicus: septum – gyrus cinguli – gyrus parahippocampalis – amygdala – hranica medzi kôrovými oblasťami a podkôrovými jadrami (limbus) – hranica medzi rozumom, vedomím ↔ pudmi – emócie, správanie, učenie, pamäť – spojenie s hypothalamus cez ANS – prejavy emócií (začervenanie, zblednutie) – nielen časti telencephalon, ale aj časti diencephalon a mesencencephalon telencephalon: – kôrové oblasti: hipokampová formácia, septum Limbická asociačná kôra: orbitofrontálna kôra, gyrus cinguli et parahippocampalis, area entorhinalis – podkôrové oblasti: amygdala, bazálne gangliá diencephalon: thalamus – ncl. anterior, ncl. mediodorsalis (asociačné jadro) hypothalamus – corpus mammillare, ncl. ventromedialis epithalamus – ncll. habenulares (súvis s ) mesencephalon: formatio reticularis

Papezov okruh   fornix  corpus mammillare  ncl. anterior thalami  gyrus cinguli  hippocampus Hipokampová formácia – učenie, pamäť  hippocampus  gyrus dentatus: mediálne od hippocampus  : pod hippocampus, horná časť gyrus parahippocampalis

Septum verum (septum) – príjemné emócie, radosť; vylučuje serotonín (ako po drogách, sexe) Area septalis  gyrus paraterminalis  area subcallosa

Amygdala (corpus amygdaloideum) – negatívne emócie, agresivita, zlosť, úzkosť, strach – pamäť z ranného detstva (kým nie je vyvinutý hippocampus)

CIEVY MOZGU A MOZGOVÉ SPLAVY

Tepny mozgu Telencephalon vyživujú:  a. cerebri posterior – najmä facies inferior hemisféry a most  a. cerebri media – najmä facies superolateralis hemisféry  a. cerebri anterior – najmä facies medialis hemisféry

Circulus arteriosus cerebri (Willisov okruh): aa. cerebri – kôra a aa. centrales – hĺbkové štruktúry – možnosť podväzu niektorej artérie bez toho, aby sa poškodilo krvné zásobenie mozgu  a. communicans anterior (nepárová): spája obe aa. cerebri anteriores  a. communicans posterior (párová): spája a. cerebri posterior s a. cerebri media alebo a. cerebri posterior s a. carotis interna

 a. vertebralis – a. inferior posterior cerebelli a. basilaris: spojenie oboch aa. vertebrales – pre mozgový kmeň a mozoček  a. inferior anterior cerebelli  aa. pontis et mesencephalicae  a. superior cerebelli  a. cerebri posterior – a. communicans posterior  a. carotis interna  a. cerebri anterior – a. communicans anterior  a. cerebri media

Žily mozgu – nemajú chlopne  povrchové žily – v spatium subarachnoidale, zbierajú krv z mozgovej kôry  vv. cerebri superiores et inferiores – spájajú v. anastomotica superior et inferior  v. cerebri media superficialis et profunda  hĺbkové žily – zbierajú krv z hlboko uložených častí mozgu  v. cerebri interna – v tela choroidea ventriculi III. – v. thalamostriata superior – v. septi pellucidi anterior – v. choroidea superior  v. basalis – z mozgového kmeňa, do v. cerebri magna  v. cerebri magna – pod splenium corporis callosi, z dvoch vv. cerebri internae Sinus durae matris – medzi dvoma vrstvami dura matter Confluens sinuum:  sinus sagittalis superior  sinus rectus  sinus occipitalis  sinus transversus V. jugularis interna vzniká vo foramen jugulare sútokom:  sinus sigmoideus  sinus petrosus superior et inferior iné:  sinus sagittalis inferior  sinus sphenoparietalis  sinus cavernous

MOZGOVÉ KOMORY  vyplnené mozgomiechovým mokom vytvoreným z plexus choroideus (z arachnoidea mater)

Ventriculus IV. (4. mozgová komora) – nepárová, leží v rhombencephalon  spodina: fossa rhomboidea  strop: velum medullare superius (frenulum veli medullaris superioris) cerebellum – fastigium (najvyšší bod v strope 4. mozgovej komory) velum medullare inferius: tela choroidea a plexus choroideus ventriculi IV. – apertura mediana ventriculi IV. (nepárová), obex  laterálne: recessus lateralis ventriculi IV. – apertura lateralis ventriculi IV. (párová)  hore: aqueductus cerebri  dole: canalis centralis

Aqueductus cerebri (mesencephali): cez mesencephalon, spája 4. a 3. mozgovú komoru

Ventriculus III. (3. mozgová komora) – nepárová, leží v diencephalon a sčasti v telencephalon – sa spája s laterálnymi komorami cez foramina interventricularia  hore: tela choroidea a plexus choroideus ventriculi III.  vpredu: lamina terminalis, commissura anterior  dole: chiasma opticum, recessus opticus et infundibuli, tuber cinereum, corpora mammillaria  vzadu: commissura posterior, recessus pinealis, commissura habenularum, recessus suprapinealis  laterálne: facies medialis thalami (stria medullaris thalami, tenia choroidea, adhesio interthalamica, sulcus hypothalamicus, foramen interventriculare, columna fornicis) Zálivy 3. mozgovej komory:  recessus opticus – pred chiasma opticum  recessus infundibuli – nad stopkou hypofýzy  recessus suprapinealis – nad corpus pineale  recessus pinealis – do corpus pineale

Ventriculus lateralis (bočná mozgová komora) – párová, v oboch hemisférach, zasahuje do 4 lalokov telencephalon – komunikuje s ventriculus III. cez foramen interventriculare  Cornu anterius (frontale): septum pellucidum, caput ncl. caudati, rostrum et genu corporis callosi  Pars centralis (v lobus parietalis): corpus ncl. caudati, lamina affixa thalami, corpus fornicis, truncus corporis callosi  Cornu posterius (occipitale): bulbus cornu posterioris, calcar avis, trigonum collaterale  Cornu inferius (temporale): eminentia collateralis, trigonum collaterale, glomus choroideum – na spodine cornu inferius leží hippocampus – pes hippocampi, digitationes hippocampi, fimbria hippocampi – fimbria fornicis, gyrus dentatus

OBALY MOZGU

Dura mater  prirastá k periostu lebky, pôsobí stabilizačne proti posunom mozgu  vysiela duplikatúry do lebečnej dutiny:  falx cerebri – medzi mozgovými hemisférami  falx cerebelli – medzi mozočkovými hemisférami  tentorium cerebelli – medzi mozočkom a lobus occipitalis  diaphragma sellae – prekrýva sella turcica, má otvor iba pre stopku hypofýzy

Arachnoidea mater – tenká bezcievna blana, súvisle pokrýva celý mozog, ale nezasahuje do jeho zárezov – granulationes arachnoideae – zasahujú do sinus durae matris, odvádzajú liquor cerebrospinalis spatium subarachnoideum – medzi arachnoidea a pia, obsahuje liquor cerebrospinalis a cievy cisternae subarachnoideae – nádržky nad väčšími prehĺbeninami mozgového povrchu najväčšia: cisterna cerebellomedullaris (cisterna magna) iné: cisterna fossae lateralis cerebri, cisterna interpeduncularis, cisterna pontis, cisterna laminae quadrigeminae, cisterna corporis callosi, cisterna ambiens

Pia mater – jemná väzivová blana, prilieha tesne na povrch mozgu a vchádza do hĺbky brázd – obsahuje bohatú spleť krvných ciev prenikajúcich do mozgu  tvorí plexus choroideus

NERVOVÉ DRÁHY

– biela hmota CNS, zväzky myelinizovaných nervových vláken:  Associačné dráhy: spájajú rôzne oblasti kôry tej istej hemisféry, ipsilaterálne dlhé intrakortikálne vlákna: fasciculus longitudinalis inferior et superior, cingulum, fasciculus frontooccipitalis, fasciculus uncinatus et arcuatus krátke subkortikálne vlákna: U-vlákna, navzájom spájajú susediace závity  Komisurálne dráhy: spájajú rovnaké oblasti oboch hemisfér, kontralaterálne corpus callosum, commissura anterior, commissura posterior, commissura habenularum, commissura fornicis  Projekčné dráhy: spájajú oblasti rôznych úrovní CNS, kôrové oblasti ↔ podkôrové oblasti Ascendentné = senzitívne/senzorické = aferentné = kortikopetálne = k ↑ centrám = vzostupné Descendentné = motorické = eferentné = kortikofugálne = k ↓centrám = zostupné – priame senzitívne dráhy, nepriame senzitívne dráhy – priame motorické dráhy, nepriame motorické dráhy

PROJEKČNÉ DRÁHY Ascendentné dráhy  Dráhy všeobecnej citlivosti – senzitívne dráhy: z kože a pohybového systému 1. neurón je vždy v senzitívnom gangliu miechového alebo hlavového nervu  Dráhy špeciálnej citlivosti – senzorické dráhy: zo špecializovaných zmyslových orgánov Priame senzitívne dráhy: uvedomelá informácia A. Dráhy všeobecnej citlivosti: systém 3 neurónov, 2. neurón sa kríži, končia v mozgovej kôre  povrchová citlivosť = exterocepcia z kože: – epikritická (jemná) citlivosť: jemný dotyk, diskriminačná citlivosť, vibrácie – protopatická (hrubá) citlivosť: dotyk a tlak, bolesť a teplota  hĺbková citlivosť – propriocepcia: informácie zo svalov a kĺbov o polohe, napätí a pohybe

a) Priame senzitívne dráhy z trupu, krku, končatín – dráhy všeobecnej citlivosti:  Dráha zadných povrazcov = hlavná senzitívna dráha = tractus spino-bulbo-thalamo-corticalis – epikritická a propriocepčná citlivosť  Tractus spinothalamicus anterior – protopatická citlivosť: hrubý dotyk a tlak, Tractus spinothalamicus lateralis – protopatická citlivosť: prenikavá rýchla bolesť a teplota

 Tractus spinoreticularis – pomalá a difúzna bolesť  Tractus spinotectalis (2-neurónová dráha) – spinovizuálne reflexy

b) Priame senzitívne dráhy z hlavy:  Tractus trigeminothalamicus – orofaciálna epikritická a protopatická citlivosť: – orofaciálna propriocepčná citlivosť:

B. Dráhy špeciálnej citlivosti – senzorické (zmyslové) dráhy  Zraková dráha a odbočky zo zrakovej dráhy: Dráha pupilárnej kontrakcie a akomodácie Dráha pupilárnej dilatácie  Sluchová dráha  Predsieňová dráha  Chuťová dráha  Čuchová dráha

Nepriame senzitívne dráhy – neuvedomelá informácia, systém 2 neurónov, končia v mozočku – udržiavanie vzpriamenej polohy, rovnováhy tela a koordinácia pohybov  Tractus spinocerebellaris anterior et posterior: informácie z dolnej polovice tela  Tractus cuneocerebellaris: informácie z hornej polovice tela Descendentné dráhy

Priame motorické dráhy: uvedomelá motorická aktivita kostrových svalov Motorické dráhy k svalom krku, trupu a končatín:  Tractus corticospinalis (pyramidalis) – fylogeneticky najmladšia dráha horný motoneurón: v kôre mozgu, dolný motoneurón: v predných rohoch miechy – Tractus corticospinalis lateralis: 80 % vlákien sa kríži v decussatio pyramidum, prebiehajú v bočných povrazcoch miechy do svalov končatín – Tractus corticospinalis anterior: 20% vlákien sa kríži v commissura anterior miechy prebiehajú v predných povrazcoch miechy do svalov trupu Motorické dráhy k svalom hlavy a krku:  Tractus corticonuclearis – mimika, reč, žuvanie, prehĺtanie; horný motoneurón: v kôre mozgu, dolný motoneurón: v motorických jadrách hlavových nervov

Nepriame motorické dráhy (extrapyramídové) – fylogeneticky staré dráhy, neuvedomelá motorická aktivita, viac horných motoneurónov: ncl. ruber, substantia nigra, formatio reticularis, ncll. vestibulares, tectum; dolný motoneurón: v motorických jadrách miechy a hlavových nervov  bazálne gangliá – modifikujúci systém, informáciu z mozgovej kôry – modulujú neuvedomelú motorickú aktivitu z kôru, neuvedomelé reflexy  cerebellum – kontrolný systém, koordinuje posturálne, podporné a pohybové mechanizmy