Franjevački Samostanski Kompleks Sv. Bernardina Sijenskog U Kamporu Na Otoku Rabu 2 Mala Biblioteka Godišnjaka Zaštite Spomenika Kulture Hrvatske 21 2020
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Mala biblioteka Godišnjaka zaštite spomenika kulture Hrvatske Ivan Braut Krasanka Majer Jurišić Edita Šurina FRANJEVAčKI SAMOSTANSKI KOMPLEKS SV. BERNARDINA SIJENSKOG U KAMPORU NA OTOKU RABU 2 Mala biblioteka Godišnjaka zaštite spomenika kulture Hrvatske 21_2020. Mala biblioteka Godišnjaka zaštite spomenika kulture Hrvatske Svezak 21 The Preservation of Cultural Heritage in Croatia Annual, Special Edition Vol. 21 Izdavač / Ministarstvo kulture RH Uprava za zaštitu kulturne baštine Publisher / Ministry of Culture of the Republic of Croatia Directorate for the Protection of the Cultural heritage Za izdavača / for the Publisher Nina Obuljen Koržinek Uredništvo / Editorial Board Ivan Alduk, Biserka Dumbović Bilušić Marijan Bradanović, Anuška Deranja Crnokić Ivo Glavaš, Viki Jakaša Borić, Vanja Kovačić, Petar Puhmajer Glavni i odgovorni urednik / Editor-in-chief Franko Ćorić Tajnica i izvršna urednica / Managing editor Gordana Jerabek Recenzenti / Reviewers Akademik Igor Fisković dr. sc. Marijan Bradanović Lektura i korektura / Proofreading and Revision Silvija Brkić Midžić Prijevod na engleski / English Translation Tanja Trška Grafičko oblikovanje / Graphic design Mateo Matijašević, Studio 5 do 12, Zagreb Adresa uredništva / Editorial address Ministarstvo kulture RH Uprava za zaštitu kulturne baštine HR – 10 000 Zagreb, Ulica Ivana Runjanina 2 Tisak / Printed by Printera grupa d.o.o. Tiskanje dovršeno / Printing completed 2020. Istraživanje je sufinancirala Hrvatska zaklada za znanost projektom IP-2016-06-1265 ET TIBI DABO: naručitelj i donatori u Istri, Hrvatskom primorju i sjevernoj Dalmaciji od 1300. do 1800. godine ISBN 978-953-312-053-9 CIP zapis dostupan u računalnome katalogu Nacionalne i sveučilišne knjižnice u Zagrebu pod brojem xxxxxxxxxxxx 3 Ivan Braut Krasanka Majer Jurišić Edita Šurina FRANJEVAčKI SAMOSTANSKI KOMPLEKS SV. BERNARDINA SIJENSKOG U KAMPORU NA OTOKU RABU Mala biblioteka Godišnjaka zaštite spomenika kulture Hrvatske ISSN 1333-4190 4 Mala biblioteka Godišnjaka zaštite spomenika kulture Hrvatske 21_2020. Zahvala Pisanje ove monografije dugujemo iskustvima i saznanjima prikupljenim tijekom konzervatorsko- restauratorskih istraživanja franjevačkoga samostanskog kompleksa u Kamporu, 2016. i 2017. godine. U tome nam je od velike pomoći bio tadašnji gvardijan fra Ivan Gavran, čije su razumijevanje i podrška omogućili da “uđemo u trag” mijenama kamporskih crkava, kapela i samostanskih prostorija te da materijalne rezultate istraživanja povežemo uz sačuvane pisane bilješke. Za poznavanje povijesnih podataka zaslužan je pak najvećim dijelom iscrpan rad fra Odorika Badurine, još u prvoj polovini prošlog stoljeća, i njegova Velika kamporska kronika u kojoj su obrađeni brojni arhivski spisi, ali je dan i kritički osvrt na pojedine faze uređenja i opremanja. Bez tih zapisa naša istraživanja ne bi bila toliko uspješna. Na stručnoj pomoći i konzultacijama zahvaljujemo Miljenku Domijanu, akademiku Igoru Fiskoviću i Marijanu Bradanoviću te cijelom stručnom timu, kolegama iz Hrvatskoga restauratorskog zavoda Ani Škevin Mikulandra, Ivanu Jengiću, Marti Budicin, Kristini Krulić, Ivani Drmić, Marijani Galović, Renati Duvančić, Goranu Buliću, Ani Rušin Bulić, Danieli Ratkajec, Veljku Bartolu, Miroslavu Pavličiću, Kseniji Škarić, Josipu Višnjiću, Siniši Pamiću, Igoru Orosu, Nataliji Vasić, Ljubi Gamulinu, Jovanu Kliski, Domagoju Mudronji, Marijani Fabečić, Margareti Klofutar, Mirjani Jelinčić, Lei Sović i vanjskim suradnicima Ani Marinković, Ladislavu Dobrici, Osanni Šašinka, Marini Fernežir i Nenadu Kuzmanoviću. Zahvaljujemo na suradnji i franjevačkoj provinciji sv. Jeronima sa sjedištem u Zadru, provincijalu fra Andriji Bilokapiću, fra Bernardinu Škunci i gospodinu Franku Gambiraži, Ministarstvu kulture i konzervatorima iz nadležnog Konzervatorskog odjela u Rijeci Biserki Dumbović Bilušić, Lillian Stošić, Miji Rizner, Gordani Sobota Matejčić, Mateji Jerman i Damiru Krizmaniću, koji su pratili naš rad tijekom cijelog istraživanja i s kojima smo surađivali i u radovima obnove koji su uslijedili. Hvala i Arhivu franjevačkog samostana u Kamporu, Hrvatskom restauratorskom zavodu, Upravi za zaštitu kulturne baštine Ministarstva kulture RH, Konzervatorskim odjelima u Rijeci, Splitu i Zadru, gospodinu Josipu Andriću, Državnom arhivu u Zadru i Ivan Braut Hrvatskoj akademiji znanosti i umjetnosti u Zagrebu na Krasanka Majer Jurišić ustupljenoj dokumentaciji i građi. Edita Šurina 5 SadržAJ 1. UVOD ................................................................................................7 2. FRANJEVAČKI SAMOSTAN U KAMPORU – POVIJESNI PREGLED IZGRADNJE I UREĐENJA ..................13 Izgradnja samostana i crkve sv. Bernardina Sijenskog, 15. i 16. stoljeće ............................................14 Preuređenje i nova oprema, 17. i 18. stoljeće ......................................................................20 Samostan i crkve u 19. stoljeću....................................................................................25 Obnove 20. stoljeća i recentna preuređenja.......................................................................30 3. PROSTORNA I ARHITEKTONSKO-OBLIKOVNA OBILJEŽJA ...............................................49 Crkva sv. Bernardina Sijenskog ....................................................................................53 Crkva sv. Eufemije .................................................................................................60 Kapela sv. Katarine ................................................................................................61 Samostan .........................................................................................................62 Prostor oko samostana, gospodarske zgrade i ribnjak .............................................................63 Prilozi: datacija, prijedlog radova i prijedlog prezentacije ..........................................................69 4. UMJETNIČKA OPREMA I UREĐENJE....................................................................73 Oltarna ograda....................................................................................................73 Poliptih............................................................................................................75 Raspelo na oltaru sv. Križa .........................................................................................79 Oltar u kapeli Gospe Grčke........................................................................................81 Tabulat ...........................................................................................................82 Navještenje .......................................................................................................86 Ograda pjevališta i vratnice orgulja................................................................................87 Barokni oltari crkve sv. Bernardina.................................................................................90 Oltar sv. Eufemije..................................................................................................91 Predmeti i umjetnine iz samostanskog lapidarija i zbirki...........................................................93 5. IKONOLOGIJA SAKRALNIH PROSTORA FRANJEVAČKOGA KAMPORSKOG KOMPLEKSA ................. 101 6. VALORIZACIJA ARHITEKTURE I INVENTARA SAMOSTANA U OKVIRU REGIONALNOG STVARALAŠTVA.... 107 7. PRILOZI............................................................................................ 113 Prijepisi i prijevodi arhivskih dokumenata . .113 Kronologija kamporskog franjevačkog samostana . .126 8. KORIŠTENI IZVORI I LITERATURA .................................................................... 141 9. SUMMARY ......................................................................................... 145 BILJEŠKA O AUTORIMA ............................................................................... 147 POPIS IZVORA SLIKOVNIH PRILOGA . 148 6 Mala biblioteka Godišnjaka zaštite spomenika kulture Hrvatske 21_2020. 7 1. UVOD Franjevački samostanski kompleks sv. Bernardina Si- promjena čuvali su svoje samostane, dok su zagovornici jenskog u Kamporu na otoku Rabu prema teritorijalnoj obnove, opservanti, vremenom jačali i postajali brojniji te upravnoj podjeli Katoličke Crkve u Hrvatskoj pripada Riječ- su počeli i osnivati nove samostane, najčešće izvan gradova koj metropoliji i Krčkoj biskupiji. U sastavu je i franjevačke na izoliranijim mjestima, zahvaljujući povlasticama i naklo- Provincije sv. Jeronima koja ima sjedište u Zadru i obuhva- nosti crkvenih i državnih vlasti te dobročiniteljima koji su ća područje čak 10 biskupija u Dalmaciji i Istri, djelujući u ponajprije materijalno podržavali njihova podizanja.4 Tako 26 samostana na priobalju i otocima, od Rovinja pa sve je na jugu osnovana Stonska kustodija, a sjeverno Kustodi- do Kotora. Brojnost samostana potvrđuje dugu povijest ja sv. Jeronima sa sjedištem u istoimenom samostanu na i prisutnost franjevaštva na našim prostorima, od gotovo otoku Ugljanu, a koja je obuhvaćala samostane na Čiovu osam stoljeća, još od vremena utemeljitelja reda sv. Franje – Trogiru, Krapnju, Sv. Križ kod Zadra i Poljud kod Splita. Asiškog koji je navodno i sam 1212., prema zapisima nje- Tim samostanima pripao je i samostan u Kamporu, osno- govog životopisca Tome Čelanskog, na putu prema Svetoj van sredinom 15. stoljeća, kada tadašnji generalni vikar zemlji zbog oluje dospio na hrvatsku obalu. opservanata sv. Ivan Kapistran 24. svibnja 1445. godine Provincija sv. Jeronima baštinik je hrvatske provincije ovlašćuje