Faculteit Rechtsgeleerdheid Het Toetredingsproces Van Servië Tot De
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Faculteit Rechtsgeleerdheid Het toetredingsproces van Servië tot de Europese Unie: een verhaal van vallen en opstaan. Masterproef Promotor: Prof. M. Maresceau Commissaris: M. Chamon Academiejaar 2011-2012 Klaas Willaert Stamnummer: 00700708 de 2 Master Rechten VOORWOORD Deze masterproef zou nooit het daglicht gezien hebben zonder de steun van enkele mensen, waardoor een oprecht woord van dank niet kan ontbreken. Vooreerst wil ik mijn promotor, Prof. Dr. Marc Maresceau, bedanken voor zijn deskundige begeleiding en voor de kans om mijn masterproef aan dit interessante thema te wijden. Zijn aanstekelijk enthousiasme voor alles wat met de Europese Unie te maken heeft en zijn intrigerende lessen over de Westelijke Balkan behoren zeker tot de redenen waarom ik rond dit brandend actueel onderwerp wou schrijven. Een bedanking voor het gepast advies van commissaris Merijn Chamon, die telkens klaar stond om de nodige vragen te beantwoorden, is eveneens op zijn plaats. Ook de personen die ik contacteerde om enkele prangende vragen te stellen, zijnde Ksenija Milenkovic, plaatsvervangend hoofd van de Mission of the Republic of Serbia to the EU, professor Hendrik Vos, directeur van het Centrum voor EU-studies, en Patrick Paquet, betrokken bij de werkzaamheden van de Europese Commissie in het kader van het toenaderingsproces van Servië, toonden zich zeer behulpzaam en kunnen op mijn waardering rekenen. Daarnaast wil ik ook mijn ouders en broer bedanken voor de nodige steun en het nalezen van de teksten. Hun eigen bedenkingen omtrent bepaalde aspecten van het onderwerp nodigden me uit tot reflectie en zorgden bijgevolg ook voor het aanbrengen van de nodige nuances of verbeteringen. Uiteraard dien ik ze ook te bedanken voor het bieden van de mogelijkheid om hier de laatste vijf jaar in Gent te studeren. Tot slot zou ik ook graag mijn vrienden willen bedanken, zonder wie mijn verblijf in Gent ongetwijfeld een stuk onaangenamer zou geweest zijn. Bedankt! I II INHOUDSTAFEL Blz. VOORWOORD I INHOUDSTAFEL III INLEIDING 1 1. Situering 1 2. Opbouw 2 TITEL I: HISTORISCHE ACHTERGROND 5 1. Vroege geschiedenis en verdere ontwikkeling 5 2. Balkanoorlogen en Wereldoorlog I 6 3. Het ontstaan van Joegoslavië en Wereldoorlog II 7 4. Het bewind van Tito 8 5. De opkomst van Slobodan Milosevic 9 6. De oorlogen in voormalig Joegoslavië 10 7. De democratisering van Servië 12 TITEL II: HET TOETREDINGSPROCES VAN SERVIË TOT DE EUROPESE UNIE 15 HOOFDSTUK 1: ACHTERGROND 15 1. Bilaterale betrekkingen 15 1.1 De relaties EEG – Joegoslavië 15 1.2 Reactie van de EEG na het geweld in voormalig Joegoslavië 16 1.3 De relaties tussen de EEG/EU en de voormalige Joegoslavische republieken 17 1.3.1 Situering 17 1.3.2 Servië op een dood spoor 18 2. Regionaal beleid van de Europese Unie 20 2.1 Algemeen: het Stabilisatie- en Associatieproces 20 2.1.1 De kiemen voor een regionaal beleid 20 2.1.2 Het Stabiliteitspact en andere regionale initiatieven 21 III 2.1.3 Ontwikkeling van het Stabilisatie- en Associatieproces 22 2.2 Stabilisatie- en Associatieovereenkomsten 23 2.2.1 Rechtsgrond en inhoud 23 2.2.2 Conditionaliteit 26 2.2.2.1 Situering 26 2.2.2.2 Beoordeling van Servië 26 2.2.3 Op weg naar een Stabilisatie- en Associatieovereenkomst 27 2.3 Europees Partnerschap 29 2.4 CARDS en IPA 30 3. Verdere evolutie van de relaties 32 3.1 Stabilisatie- en Associatieovereenkomst en interimovereenkomst 32 3.2 Implementatie van de vereiste hervormingen 33 3.2.1 Vroegere beoordelingen 33 3.2.2 Recente evaluaties 33 3.3 Evaluatie van het Stabilisatie- en Associatieproces 35 HOOFDSTUK 2: ENKELE DELICATE PUNTEN 38 1. Medewerking met internationale strafrechtelijke instanties 38 1.1 Situering 38 1.2 Medewerking met het Joegoslaviëtribunaal 38 1.2.1 Ontstaan en functie van het Internationaal Oorlogstribunaal voor Voormalig Joegoslavië 38 1.2.2 De verwerking van de voorwaarde in het Stabilisatie- en Associatieproces 39 1.2.2.1 Situering 39 1.2.2.2 Medewerking met het Joegoslaviëtribunaal wordt deel van de politieke conditionaliteit 40 1.2.3 Patronen en tendensen betreffende de medewerking van Servië 41 1.2.4 De twee laatste voortvluchtigen: Ratko Mladic en Goran Hadzic 42 1.2.4.1 Gevolgen van het uitblijven van de arrestaties 42 IV 1.2.4.2 De arrestaties van Ratko Mladic en Goran Hadic 43 1.2.5 De situatie na de arrestaties van Ratko Mladic en Goran Hadzic 44 1.3 Medewerking met het Internationaal Strafhof 45 1.3.1 Situering 45 1.3.2 Ontstaan en functie van het Internationaal Strafhof 46 1.3.3 De tegenwerking door de Verenigde Staten 46 1.3.3.1 Het sluiten van bilaterale immuniteitsovereenkomsten 46 1.3.3.2 Weerslag op de Balkan-landen 47 2. De onafhankelijkheid van Kosovo 49 2.1 Historische achtergrond 49 2.1.1 Vredevol verzet 49 2.1.2 Het ontstaan van een gewelddadig conflict 49 2.1.3 Resolutie 1244 51 2.1.4 Op weg naar Kosovaarse onafhankelijkheid 51 2.2 De weerslag van de Kosovaarse onafhankelijkheidsverklaring op het toetredingsproces van Servië 53 2.2.1 Situering 53 2.2.2 Beleid en standpunt van Servië 54 2.2.3 Beleid en standpunt van de Europese Unie 55 2.2.4 Actuele ontwikkelingen 59 2.2.4.1 Het aanvechten van de Kosovaarse onafhankelijkheid binnen de VN 59 2.2.4.2 De gesprekken tussen Servië en Kosovo 60 2.2.4.3 Beschuldigingen van orgaanhandel 62 2.2.4.4 Handelsembargo en geweld aan de grensposten 63 2.2.4.5 Vernieuwde druk vanuit Europese hoek: het Duits ultimatum 64 2.2.4.6 Hervatting van de gesprekken en sluiten van een douaneakkoord 65 V 2.2.4.7 Nieuwe conflicten in Noord-Kosovo 66 2.2.4.8 Op weg naar een oplossing? 67 3. Spanningen met de buurlanden 82 3.1 Situering 82 3.2 De relaties Servië-Kroatië 82 3.2.1 Achtergrond 82 3.2.2 Pogingen tot verzoening 83 3.2.3 Recente controverses 84 3.3 Weerslag van de relaties met de buurlanden op het toetredingsproces van Servië 84 HOOFDSTUK 3: DE HUIDIGE SITUATIE 87 1. Situering 87 2. Vraagstukken voor de Europese Unie 88 2.1 De hervormingsdrang van Tadic vs. ‘uitbreidingsmoeheid’ binnen de EU 88 2.2 Het toetredingsproces van andere Balkan-landen 91 3. Actuele analyse van de positie van Servië in het kader van het toetredingsproces 92 3.1 De moeilijke weg richting kandidaat-lidmaatschap 92 3.1.1 De aanloop naar het advies van de Commissie 92 3.1.2 Het advies van de Commissie 93 3.1.3 De aanloop naar de beslissing van de Raad 94 3.1.4 De beslissing van de Raad 98 3.2 De betekenis van de status van kandidaat-lidstaat 103 3.3 Wat Servië in de toekomst nog te wachten staat: de verdere stappen in het toetredingsproces 106 BESLUIT 113 BIBLIOGRAFIE 119 BIJLAGEN 161 VI INLEIDING 1. Situering 1. Servië heeft, om het nog eufemistisch uit te drukken, een bewogen geschiedenis achter de rug. Deze werd lange tijd gekenmerkt door nationalistische impulsen en de ambitie tot gebiedsuitbreiding, wat meer dan eens aanleiding gaf tot gewelddadige conflicten. De etnische spanningen en onderlinge vetes tussen de buurlanden uit voormalig Joegoslavië kenden een absoluut hoogtepunt in de jaren 90, toen genocide, etnische zuiveringen, massaverkrachtingen en gruwelijk geweld de regio teisterden tijdens een burenoorlog die in Europa niet snel zal vergeten worden. De Europese Gemeenschappen waren hier allerminst op voorbereid en een onbeholpen, machteloze reactie was het gevolg. Na een vergeefse poging tot verzoening bleek dat de EEG niet in staat was om de escalatie van geweld te voorkomen en een gruwelijke burgeroorlog ontrolde zich in onze achtertuin. Het betreft zonder enige twijfel één van de zwartste pagina’s in de recente geschiedenis van Europa en de toenmalige EEG, die allerminst foutloos had gehandeld, moest aan geloofwaardigheid inboeten. 2. Jaren later is de stabiliteit nu teruggekeerd in de Balkan, maar onderhuidse spanningen blijven aanwezig. Na de Akkoorden van Dayton werd dankzij de Verenigde Staten de rust in zekere mate hersteld, maar van een echte oplossing voor de dieper liggende problemen was geen sprake. De Europese Unie besloot een regionaal beleid te ontwikkelen voor de Westelijke Balkan en zou niet veel later beseffen dat het één van de moeilijkste uitbreidingsdossiers ooit had geopend. Er was nog een lange weg te gaan… 3. Net als de meeste andere landen uit voormalig Joegoslavië begon Servië de vereiste stappen te doorlopen met EU-lidmaatschap als einddoel, maar ondervond vele hindernissen op dat parcours. De klassieke criteria van Kopenhagen, die de Europese Unie al lange tijd hanteert om de toetredingsmogelijkheid van hierom verzoekende landen te beoordelen, werden aangevuld met specifieke voorwaarden voor de landen uit Zuidoost-Europa en die vormden vaak het probleem. Naast deze eisen van regionale samenwerking en volledige medewerking met het Internationaal Oorlogstribunaal voor Voormalig Joegoslavië, die voor de onderworpen landen allerminst evident waren, kende Servië ook nog specifieke problemen die het toetredingsproces tot de Europese Unie bemoeilijkten. Het imago van aanstoker van de oorlogen in voormalig Joegoslavië zorgde eerder al voor allerminst hartelijke reacties vanwege de Europese Unie en door de recente weigering tot erkenning van de onafhankelijkheid van de (voormalige) Servische provincie Kosovo kon het aanvankelijk ook op weinig goodwill rekenen. Er kan dus zeker niet gesproken worden van een probleem- of incidentloos toetredingsproces. 1 4. De democratisering van Servië na de val van Slobodan Milosevic zorgde voor grote veranderingen en de regering van president Boris Tadic leek bereid te zijn om de nodige wijzigingen door te voeren en Servië zo goed mogelijk voor te bereiden op EU-lidmaatschap. Dit engagement zorgde voor een nieuwe wind en bijgevolg ook meer welwillendheid aan de kant van de EU-lidstaten.