SEJM Druk nr 4430 RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ IV kadencja

S P R A W O Z D AN I E KOMISJI ŚLEDCZEJ DO ZBADANIA ZARZUTU NIEPRAWIDŁOWOŚCI W NADZORZE MINISTERSTWA SKARBU PAŃSTWA NAD PRZEDSTAWICIELAMI SKARBU PAŃSTWA W SPÓŁCE PKN ORLEN S.A. ORAZ ZARZUTU WYKORZYSTANIA SŁUŻB SPECJALNYCH (D. UOP) DO NIELEGALNYCH NACISKÓW NA ORGANA WYMIARU SPRAWIEDLIWOŚCI W CELU UZYSKANIA POSTANOWIEŃ SŁUŻĄCYCH DO WYWIERANIA PRESJI NA CZŁONKÓW ZARZĄDU PKN ORLEN S.A.

Sejm na 76 posiedzeniu w dniu 28 maja 2004 r. – na podstawie art. 111 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz art. 1 i 2 ustawy z dnia 21 stycznia 1999 r. o sejmowej komisji śledczej – powołał Komisję Śledczą do zbadania zarzutu nieprawidłowości w nadzorze Ministerstwa Skarbu Państwa nad przedstawicielami Skarbu Państwa w spółce PKN Orlen S.A. oraz zarzutu wykorzystania służb specjalnych (d. UOP) do nielegalnych nacisków na organa wymiaru sprawiedliwości w celu uzyskania postanowień służących do wywierania presji na członków Zarządu PKN Orlen S.A., która po zakończeniu pracy na 97 posiedzeniu w dniu 19 września 2005 r.

w n o s i

celem rozpatrzenia przez Sejm załączonego sprawozdania.

Komisja – zgodnie z art. 19 b ustawy o sejmowej komisji śledczej – przedstawia zdania odrębne: 1) Posła Andrzeja Aumillera, 2) Posła Bogdana Bujaka, 3) Posła Antoniego Macierewicza, 4) Posła Zbigniewa Witaszka.

Warszawa, dnia 19 września 2005 r. Przewodniczący Komisji i sprawozdawca

/-/ Andrzej Aumiller Stanowisko Komisji Śledczej

S T A N O W I S K O

SEJMOWEJ KOMISJI ŚLEDCZEJ DO ZBADANIA ZARZUTU NIEPRAWIDŁOWOŚCI W NADZORZE MINISTERSTWA SKARBU PAŃSTWA NAD PRZEDSTAWICIELAMI SKARBU PAŃSTWA W SPÓŁCE PKN ORLEN S.A. ORAZ ZARZUTU WYKORZYSTANIA SŁUŻB SPECJALNYCH (d. UOP) DO NIELEGALNYCH NACISKÓW NA ORGANA WYMIARU SPRAWIEDLIWOŚCI W CELU UZYSKANIA POSTANOWIEŃ SŁUŻĄCYCH DO WYWIERANIA PRESJI NA CZŁONKÓW ZARZĄDU PKN ORLEN S.A.

Warszawa, dnia 19 września 2005 roku

1 Stanowisko Komisji Śledczej

1. S P I S T R E Ś C I 1. Spis treści ...... 2 2. Pełna nazwa i adres Komisji ...... 6 3. Wstęp...... 7 3.1. Sejmowa komisja śledcza...... 7 3.2. Geneza powstania Sejmowej Komisji Śledczej ds. PKN ORLEN...... 7 3.3. Sposób prezentacji Sprawozdania ...... 8 4. Podstawy prawne działalności i uwarunkowania prac Komisji ...... 10 4.1. Podstawy prawne działalności i uwarunkowania...... 10 4.2. Zadania i cele Komisji...... 11 4.3. Zakres prac Komisji ...... 12 4.4. Utrudnienia w działalności Komisji ...... 14 4.4.1. Utrudnienia w dostępie do dokumentów...... 14 4.4.2. Utrudnienia organizacyjne ...... 14 4.4.3. Prowadzenie prac przez Komisję w okresie kampanii wyborczej ...... 15 4.4.4. Presja wobec członków Komisji i ekspertów...... 15 5. Organizacja prac Komisji ...... 17 5.1. Skład osobowy ...... 17 5.2. Prezydium...... 18 5.3. Wsparcie prac Komisji – eksperci...... 18 6. Przebieg prac ...... 20 6.1. Posiedzenia Komisji ...... 20 6.2. Dowody z przesłuchania osób wezwanych...... 20 6.3. Gromadzenie dowodów z dokumentów...... 21 6.3.1. Czynności podejmowane w trybie art. 14 ustawy z dnia 21 stycznia 1999 roku o sejmowej komisji śledczej ...... 21 6.3.2. Czynności podejmowane w trybie art. 15 ustawy z dnia 21 stycznia 1999 roku o sejmowej komisji śledczej...... 23 6.3.3. Czynności kontrolne zlecone przez Komisję ...... 25 6.3.4. Zakres zbioru dokumentów...... 26 6.3.5. Zawiadomienia Komisji o uzasadnionym podejrzeniu popełnienia przestępstwa ...... 26 6.3.6. Dezyderaty i opinie ...... 26

2 Stanowisko Komisji Śledczej 7. Szczegółowe wyniki badań przeprowadzonych przez Komisję ...... 27 7.1. Paragraf 2 punkt 1 Uchwały Sejmu – Uwarunkowania i konsekwencje zatrzymania w dniu 7 lutego 2002 roku – Prezesa Zarządu PKN ORLEN Andrzeja Modrzejewskiego...... 27 7.1.1. Ustalenia Komisji...... 27 7.1.2. Zatrzymanie Andrzeja Modrzejewskiego – śledztwo prokuratora Zbigniewa Ordanika...... 36 7.1.3. Wnioski ...... 38 7.2. Paragraf 2 punkt 2 Uchwały Sejmu – Ocena zawieranych przez spółkę PKN ORLEN S.A. kontraktów z punktu widzenia bezpieczeństwa energetycznego kraju...... 48 7.2.1. Pojęcie bezpieczeństwa energetycznego kraju...... 48 7.2.2. Obrót ropą naftową w Polsce ...... 51 7.2.3. Porównanie pozycji Kupującego w umowach sprzedaży ropy naftowej PKN ORLEN S.A...... 57 1) W zakresie gwarancji wykonywania dostaw ...... 58 2) Sprawa reeksportu...... 60 3) Zasady dostaw ropy naftowej ...... 61 4) Rozwiązanie umowy...... 61 5) Obliczenie ceny...... 61 6) Prawo stosowane do umowy...... 62 7.2.4. Wnioski ...... 62 7.2.5. Przestępstwa na tle obrotu paliwami płynnymi...... 63 1) Import oleju napędowego deklarowanego w postępowaniu celnym jako olej opałowy...... 71 2) Import benzyn deklarowanych w postępowaniu celnym jako produkty ropopochodne nie akcyzowe...... 72 3) Wprowadzanie do obrotu handlowego olejów opałowych i komponentów paliwowych nabytych w rafineriach krajowych, a następnie dokumentacyjne przeklasyfikowanie ich na olej napędowy i benzyny...... 73 4) Skupowanie oleju przepracowanego i wytwarzanie na jego bazie oleju napędowego...... 73 5) Nielegalne oczyszczanie i mieszanie oleju opałowego z innymi produktami ropopochodnymi oraz wprowadzanie go do obrotu handlowego jako pełnowartościowego oleju napędowego ...... 74 6) Wyłudzenia podatku VAT i oszustwa związane z podatkiem akcyzowym...... 75 7) Pranie pieniędzy towarzyszące przestępczości paliwowej ...... 76 8) Sprowadzanie legalnych paliw bez uiszczania opłat celnych z wykorzystaniem wspólnego rynku unijnego ...... 76

3 Stanowisko Komisji Śledczej 7.2.6. Powstanie monopolu w dostawach ropy naftowej ...... 77 7.2.7. Ujawnione powiązania przedstawicieli świata polityki ze spółkami paliwowymi...... 80 7.2.8. Wnioski ...... 81 7.3. Paragraf 2 punkt 3 Uchwały Sejmu – Sprawa prowizji przy zawieraniu kontraktów...... 83 7.3.1. Pojęcie prowizji...... 83 7.3.2. Prowizje w handlu ropą naftową w Polsce...... 84 7.3.3. Nieformalne „prowizje” funkcjonujące w sektorze paliwowym w Polsce. 86 7.3.4. Przykłady występowania „prowizji”...... 90 1) Orlen Deutschland ...... 90 2) Zmiana wizualizacji stacji benzynowych PKN ORLEN S.A. w Polsce...... 91 3) Zakupy nieruchomości pod stacje paliw...... 91 4) Inwestycja zakupu holdingu UNIPETROL ...... 92 7.3.5. Wnioski wynikające ze zbadania sprawy, czy zawieranym przez PKN ORLEN kontraktom towarzyszyła prowizja...... 93 7.4. Paragraf 2 punkt 4 Uchwały Sejmu – Ocena nadzoru właścicielskiego nad spółką ze strony Ministra właściwego do spraw Skarbu Państwa ...... 94 7.4.1. Podstawy prawne nadzoru właścicielskiego w sektorze naftowym...... 94 7.4.2. Cele nadzoru właścicielskiego w sektorze naftowym...... 96 7.4.3. Zakres i sposób wykonywania nadzoru właścicielskiego...... 97 1) Działania w zakresie regulacyjnym ...... 97 2) Rozwiązania instytucjonalne w zakresie realizacji strategii rozwoju sektora naftowego...... 98 3) Działania kontrolne...... 101 4) Sposób zabezpieczenia interesów Skarbu Państwa w spółce PKN ORLEN poprzez wykonywanie praw z akcji przez Skarb Państwa jako akcjonariusza...... 105 5) Działania restrukturyzacyjne ...... 113 6) Prywatyzacja i zabezpieczenie interesów Państwa w prywatyzowanych spółkach...... 114 7) Ocena wykonywania nadzoru właścicielskiego z punktu widzenia zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego Państwa...... 120 7.4.4. Wnioski ...... 121

4 Stanowisko Komisji Śledczej 7.5. Paragraf 2 punkt 5 Uchwały Sejmu – zbadanie prawidłowości działania Prokuratury i Urzędu Ochrony Państwa...... 122 7.5.1. Obowiązujące regulacje prawne w zakresie badanej sprawy...... 122 7.5.2. Działania Prokuratury w sprawie informacji o rażącej niegospodarności mającej miejsce w Petrochemii Płock S.A., a następnie w PKN ORLEN S.A. w latach 1994-2001...... 123 7.5.3. Wnioski ...... 124 8. Aneks nr 1 – Prywatyzacja Rafinerii Gdańskiej S.A. i plan sprzedaży sektora naftowego ...... 126 9. Wnioski końcowe...... 141 9.1. Wnioski osobowe ...... 141 dotyczące: 1) Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Aleksandra Kwaśniewskiego...... 141 2) Byłego Prezesa Rady Ministrów Leszka Millera...... 142 3) Byłej Minister Sprawiedliwości Barbary Piwnik ...... 143 4) Ministra Sprawiedliwości Prokuratora Generalnego Andrzeja Kalwasa...... 143 5) Byłego Prezesa Rady Ministrów Włodzimierza Cimoszewicza...... 143 6) Byłego Ministra Skarbu Państwa Emila Wąsacza...... 144 9.2. Wnioski funkcjonalne ...... 145 9.3. Wnioski systemowe...... 146 10. Wykaz załączników Załącznik nr 1 – Zestawienie posiedzeń Komisji, posiedzeń prezydium Komisji oraz dezyderatów i opinii Załącznik nr 2 – Wykaz posiedzeń ze wskazaniem przesłuchanych osób Załącznik nr 3 – Wykaz wystąpień Komisji z żądaniami na podstawie art. 14 ust. 1 ustawy o sejmowej komisji śledczej Załącznik nr 4 – Wykaz wystąpień Komisji z żądaniem dokonania określonych czynności na podstawie art. 15 ust. 1 ustawy o sejmowej komisji śledczej Załącznik nr 5 – Wykaz spraw, w których Komisja skierowała zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa Załącznik nr 6 – Wykaz przedmiotowy dezyderatów i opinii uchwalonych przez Komisję

5 Stanowisko Komisji Śledczej

2. Pełna nazwa i adres Komisji

Sejmowa Komisja Śledcza do zbadania zarzutu nieprawidłowości w nadzorze Ministerstwa Skarbu Państwa nad przedstawicielami Skarbu Państwa w spółce PKN ORLEN S.A. oraz zarzutu wykorzystania służb specjalnych (d. UOP) do nielegalnych nacisków na organa wymiaru sprawiedliwości w celu uzyskania postanowień służących do wywierania presji na członków Zarządu PKN ORLEN S.A.

Sejm Rzeczypospolitej Polskiej ul. Wiejska 4/6 00-902 Warszawa

6 Stanowisko Komisji Śledczej

3. Wstęp

3.1. Sejmowa komisja śledcza

Sejmowa komisja śledcza jest organem kontrolnym Sejmu przewidzianym w art. 111 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 roku. Przepis ten uprawnia Sejm do powołania sejmowej komisji śledczej do zbadania określonych w uchwale spraw. Sejmowa Komisja Śledcza do spraw PKN ORLEN S.A. jest drugą komisją powołaną przez Sejm IV kadencji. Pomimo występujących różnic w tradycjach politycznych i prawnych, parlamentarne komisje śledcze występują w szeregu państwach o ugruntowanej demokracji. Odgrywają one istotne znaczenie w realizowaniu kontrolnej funkcji parlamentu i mają znaczący wpływ na kształtowanie standardów funkcjonowania władzy wykonawczej jak i tworzenia skutecznych regulacji prawnych. Odgrywają one również znaczącą rolę w zakresie edukacji obywatelskiej, podnosząc poziom wiedzy niezbędny do dokonywania oceny racjonalności tworzonego prawa i skuteczności działania organów władzy wykonawczej.

3.2. Geneza powstania Sejmowej Komisji Śledczej ds. PKN ORLEN

Bezpośrednią przyczyną powołania drugiej komisji śledczej był wywiad przeprowadzony przez redaktor Dominikę Wielowieyską w dniu 2 kwietnia 2004 roku w dzienniku „Gazeta Wyborcza” z Wiesławem Kaczmarkiem, byłym Ministrem Skarbu Państwa. W wywiadzie tym Wiesław Kaczmarek stwierdził, że premier Leszek Miller osobiście zdecydował w lutym 2002 roku o użyciu Urzędu Ochrony Państwa, aby doprowadzić do usunięcia Andrzeja Modrzejewskiego ze stanowiska Prezesa Zarządu PKN ORLEN S.A., aby w ten sposób uniemożliwić podpisanie mu kontraktu wartości 14 mld dolarów. W. Kaczmarek powiedział „Gazecie Wyborczej”, że premier Leszek Miller osobiście zdecydował o użyciu UOP-u w obecności minister sprawiedliwości Barbary Piwnik, szefa UOP-u Zbigniewa Siemiątkowskiego, prokuratora krajowego Karola Napierskiego, szefa swej kancelarii Marka Wagnera i samego Kaczmarka. Według Wiesława Kaczmarka spotkanie, na którym premier podjął tę decyzję, odbyło się we wtorek 5 lub w środę 6 lutego 2002 roku, Leszek Miller już wcześniej „naciskał” na natychmiastowe odwołanie A. Modrzejewskiego,

7 Stanowisko Komisji Śledczej ale W. Kaczmarek się opierał, twierdząc, że rada nadzorcza i tak go za kilka dni odwoła w normalnym trybie. Jak podała „Gazeta Wyborcza”, premier nie chciał czekać. Dziesięć dni później Liga Polskich Rodzin złożyła wniosek o powołanie komisji śledczej do spraw PKN ORLEN. W dniu 28 maja 2004 roku Sejm podjął uchwałę o powołaniu Komisji Śledczej do zbadania zarzutu nieprawidłowości w nadzorze Ministerstwa Skarbu Państwa nad przedstawicielami Skarbu Państwa w spółce PKN ORLEN S.A. oraz zarzutu wykorzystania służb specjalnych (d.UOP) do nielegalnych nacisków na organa wymiaru sprawiedliwości w celu uzyskania postanowień służących do wywierania presji na członków Zarządu PKN ORLEN S.A. zwaną dalej Komisją.

3.3. Sposób prezentacji Sprawozdania

Sejmowa Komisja Śledcza do spraw PKN ORLEN S.A. jest pierwszą komisją powołaną w tak rozległej i skomplikowanej tematyce gospodarczej. Zakres badania zagadnień określonych w pięciu punktach uchwały Sejmu obejmuje również znaczną część zdarzeń chronionych tajemnicą państwową. Tematyka zadań Komisji określona w uchwale Sejmu o jej powołaniu obejmowała w szczególności funkcjonowanie służb specjalnych, organów prokuratury i rynku energetycznego. Zbadanie tych zagadnień wymagało od członków Komisji pozyskania rozległych specjalistycznych wiadomości z różnych dziedzin wiedzy, w tym z zakresu szeroko pojętego prawa spółek handlowych, rynku kapitałowego, obrotu papierami wartościowymi, procesów prywatyzacyjnych i restrukturyzacyjnych. Sporządzając Sprawozdanie z działalności Komisja dokładała starań, aby przedstawić przebieg i efekty postępowania w formie pozwalającej na prześledzenie prac Komisji oraz wyprowadzonych ocen i wniosków także przez osoby nie posiadające wiedzy specjalistycznej. Zaznaczyć należy, że dotychczas nie zostały wypracowane standardy sprawozdań z działalności komisji śledczej. Komisja przyjęła sposób prezentacji działalności pozwalający na prześledzenie całości obszernego postępowania w wyodrębnionych grupach tematycznych. Układ tematyczny przedstawiony został w spisie treści zamieszczonym w rozdziale 1 i obejmuje poza częścią wstępną o charakterze sprawozdawczym, ustalenia faktyczne w sprawach będących przedmiotem badania, wyprowadzone

8 Stanowisko Komisji Śledczej z tych ustaleń wnioski a także prezentację wniosków końcowych jako podsumowanie prac Komisji. W Sprawozdaniu zawarte zostały także informacje o wątkach pobocznych, które pojawiły się w trakcie prac Komisji i wskazują na patologie w życiu gospodarczym i politycznym, po to, aby Sejm następnej kadencji oraz organy ścigania mogły doprowadzić do wyeliminowania tych patologii z życia gospodarczego i społecznego.

9 Stanowisko Komisji Śledczej 4. Podstawy prawne działalności i uwarunkowania prac Komisji

4.1. Podstawy prawne działalności i uwarunkowania

Jak wspomniano w punkcie 3.1 Sprawozdania, podstawą prawną działalności Sejmowej Komisji Śledczej do spraw PKN ORLEN S.A.(zwanej dalej „Komisją”) jest art. 111 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz uchwała Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 28 maja 2004 roku w sprawie powołania Komisji Śledczej do zbadania zarzutu nieprawidłowości w nadzorze Ministerstwa Skarbu Państwa nad przedstawicielami Skarbu Państwa w spółce PKN ORLEN S.A. oraz zarzutu wykorzystania służb specjalnych (d. UOP) do nielegalnych nacisków na organa wymiaru sprawiedliwości w celu uzyskania postanowień służących do wywierania presji na członków Zarządu PKN ORLEN S.A, zwana dalej „uchwałą”.

Tryb działania Komisji określa ustawa z dnia 21 stycznia 1999 roku o sejmowej komisji śledczej, nazywana dalej „ustawą”, która w toku prac Komisji została poddana nowelizacji ( z dniem 21 lipca 2005 roku), wprowadzonej ustawą z dnia 3 czerwca 2005 roku o zmianie ustawy o sejmowej komisji śledczej. Należy dodać, że do przesłuchania osób wezwanych przez Komisję, w celu złożenia zeznań odpowiednie zastosowanie mają przepisy Kodeksu postępowania karnego w części dotyczącej wzywania, zeznań świadków i ustanowienia pełnomocnika oraz, że w sprawach nie uregulowanych w powyższej ustawie, do Komisji mają zastosowanie postanowienia Regulaminu Sejmu.

Korzystając z autonomii (niezależności) przysługującej Komisji jako organowi Sejmu, Komisja samodzielnie organizowała swoje prace, podejmując decyzje zarówno o sposobie działania, jak i wynikach przeprowadzonego śledztwa.

W toku postępowania, Komisja korzystała z doświadczeń zgromadzonych w trakcie dotychczasowej działalności poprzedniej komisji śledczej, oraz z pomocy ekspertów. Komisja miała także na uwadze, że jako organ stosujący przepisy ustawy o sejmowej komisji śledczej była uprawniona, w razie wątpliwości, do wykładni operatywnej (wykładnia organu stosującego prawo), wykorzystując posiłkowo opinie doktrynalne w zakresie wykładni prawa.

10 Stanowisko Komisji Śledczej Komisja do spraw PKN ORLEN jest pierwszą, która przesłuchała tak znaczącą ilość osób (99 świadków), w tym polityków, funkcjonariuszy służb i prokuratorów. Korzystała także w znacznej części z materiałów tajnych dotyczących kluczowych interesów państwa. Znaczne rozmiary śledztwa a także fakt, że jego przedmiotem były zagadnienia kluczowe dla bezpieczeństwa państwa, w których występowały groźne zjawiska wskazujące na daleko posunięte patologie, będącą skutkiem nieprawidłowego działania organów państwa spowodowały, że postępowaniu przed Komisją towarzyszyły znaczne emocje społeczne i polityczne. Pracom Komisji towarzyszyło duże zainteresowanie mediów. Sprzyjało to ujawnieniu skomplikowanych mechanizmów funkcjonowania administracji rządowej na styku z gospodarką prywatną i pojawiających się wątków korupcjogennych. Pozwoliło także na pokazanie procedur postępowania, pojawiających się nieprawidłowości i potrzeby zapobiegania im w przyszłości poprzez skuteczniejszy nadzór nad działaniem rządu, administracji rządowej oraz stanowienie lepszego prawa. Cechą postępowania dowodowego jest to, że na etapie zbierania materiału zakres poszukiwań jest stosunkowo szeroki, co ma służyć określeniu zakresu badania zjawisk. W ten sposób od ogółu przechodzi się do istotnych ustaleń w kwestiach szczegółowych. Dopiero później można ustalać, które z dowodów mają istotne znaczenie w sprawie. Niezrozumienie specyfiki postępowania dowodowego spowodowało zarzuty o przekroczeniu zakresu przedmiotowego śledztwa. Podkreślenia wymaga fakt, że uzasadnienie bezpodstawności odpieranych zarzutów w trakcie postępowania mogłoby prowadzić do przekazywania osobie przesłuchiwanej informacji o celu, do jakiego zmierza pytający, zanim uzyska odpowiedź na zadane pytanie.

4.2. Zadania i cele Komisji

Podstawowym zadaniem Sejmowej Komisji Śledczej jest ustalenie stanu faktycznego w zakresie określonym w uchwale, jak również dochodzenie i zbieranie informacji i dowodów niezbędnych do oceny działalności w przedmiocie kontroli, w celu formułowania na tej podstawie krytycznej oceny działań rządu i administracji rządowej oraz sformułowanie wynikających stąd wniosków i postulatów. Celem komisji śledczej jest, jak stwierdził Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 14 kwietnia 1999 roku sygn. akt 8/99, zbadanie działalności danego organu władzy

11 Stanowisko Komisji Śledczej publicznej, a w szczególności ustalenie zakresu i przyczyn nieprawidłowości w jego funkcjonowaniu. Zebranie informacji umożliwia Sejmowi podjęcie niezbędnych kroków politycznych w celu przeciwdziałania nieprawidłowościom i usprawnienia działania aparatu państwowego. Mogą one polegać, na przykład, na zmianie obowiązującego ustawodawstwa, lub na pociągnięciu do odpowiedzialności politycznej określonych osób. Mogą one polegać również na pociągnięciu danej osoby do odpowiedzialności konstytucyjnej.”

W postępowaniu śledczym Komisji występowały trzy fazy: a. pozyskiwanie informacji i gromadzenie materiału dowodowego, b. analiza i ocena zebranego materiału dowodowego, a w szczególności ustalenie odpowiedzialności za ujawnione w toku śledztwa nieprawidłowości, c. sformułowanie postulatów dla Sejmu oraz władzy wykonawczej.

Ustalenia Komisji znalazły wyraz w Sprawozdaniu.

Zadaniem Komisji było nie tylko określenie nieprawidłowości, ale również wskazanie skutków i rozmiarów. Było to niezbędne, jeżeli weźmie się pod uwagę, że jednym ze skutków działania Komisji powinno być podwyższenie standardów zarówno sprawowania władzy jak i tworzenia prawa.

4.3. Zakres prac Komisji

Zakres przedmiotowy i podmiotowy prac Komisji określony w powołanej już wcześniej uchwale Sejmu z dnia 28 maja 2004 roku obejmuje następujące pięć zagadnień wymienionych w § 2 tej uchwały: 1. zbadanie uwarunkowań i konsekwencji faktu zatrzymania w dniu 7 lutego 2002 roku pana Andrzeja Modrzejewskiego, prezesa spółki PKN ORLEN S.A., 2. ocena zawieranych przez spółkę kontraktów z punktu widzenia bezpieczeństwa energetycznego kraju, 3. zbadanie sprawy, czy zawieranym przez spółkę kontraktom towarzyszyła prowizja,

12 Stanowisko Komisji Śledczej 4. ocena nadzoru właścicielskiego nad spółką ze strony ministra właściwego do spraw Skarbu Państwa, 5. zbadanie prawidłowości działania Prokuratury i Urzędu Ochrony Państwa w sprawie zbadania zarzutu nieprawidłowości w nadzorze Ministerstwa Skarbu Państwa nad przedstawicielami Skarbu Państwa w spółce PKN ORLEN S.A. oraz zarzutu wykorzystania służb specjalnych (d. UOP) do nielegalnych nacisków na organa wymiaru sprawiedliwości w celu uzyskania postanowień służących do wywierania presji na członków Zarządu PKN ORLEN S.A.

Granice działalności Sejmowej Komisji Śledczej wyznacza zakres kontroli parlamentarnej. Trzeba jednak zaznaczyć, że badanie zagadnień określonych w uchwale Sejmu nie ogranicza się tylko do ustalenia obszaru nieprawidłowości w działaniu rządu i organów administracji rządowej, lecz obejmuje także ustalenie zakresu i skutków tych nieprawidłowości w otoczeniu. Komisja dokładała wszelkich starań, aby ustalić skalę negatywnych konsekwencji stwierdzonych nieprawidłowości i przedstawić Sejmowi pod rozwagę wnioski wynikające z kompleksowych ustaleń faktycznych i dokonanych analiz. Działania osób będących przedmiotem zainteresowania Komisji, niejednokrotnie były przedmiotem równolegle prowadzonych śledztw przez organy ścigania, gdyż wszczęcie i prowadzenie postępowania przez te organy lub sądy nie wyklucza badania sprawy przez komisję śledczą. „W ocenie Trybunału Konstytucyjnego (zawartej w uzasadnieniu wyroku z dnia 14 kwietnia 1999 roku sygn. akt K.8/99) konstytucyjne zasady niezależności sądów oraz niezawisłości sędziów nie zakazują badania przez komisje sprawy, pomimo że okoliczności i zdarzenia stanowiące przedmiot badania komisji stanowią lub stanowiły przedmiot badania w postępowaniu sądowym.(...) działalność komisji śledczej oraz postępowanie sądowe mają różne cele.” W związku z tym Komisja niejednokrotnie korzystała z materiału dowodowego zgromadzonego w trakcie prowadzonych śledztw lub postępowań sądowych, natomiast organy prokuratury korzystały z materiałów dowodowych zgromadzonych przez Komisję.

13 Stanowisko Komisji Śledczej 4.4. Utrudnienia w działalności Komisji

4.4.1. Utrudnienia w dostępie do dokumentów Komisja napotykała na szereg trudności w pozyskaniu materiału dowodowego wynikających z nie respektowania postanowień art. 14 i 15 ustawy przez osoby zobowiązane do ich wykonania, w tym przez Ministra Sprawiedliwości Prokuratora Generalnego, co opisane zostało w punkcie 6.3.1 i 6.3.2. Sprawozdania. Powodowało to znaczne utrudnienia w pracach Komisji oraz braki w dokumentacji badanych zagadnień, co miało także wpływ na ograniczenia w formułowaniu ostatecznych wniosków.

4.4.2. Utrudnienia organizacyjne Pomimo tego, iż zgodnie z art. 10 ust. 1 pkt. 1 i 12 Regulaminu Sejmu RP, Marszałek Sejmu stoi na straży praw i godności Sejmu oraz udziela posłom niezbędnej pomocy w ich pracy, Komisja nie uzyskała w trakcie działalności odpowiedniego wsparcia organizacyjnego. Spotykała się natomiast z utrudnianiem dostępu do istotnych dowodów. Z uwagi na obszerny materiał dowodowy stanowiący przedmiot badania Komisji Przewodniczący zwrócił się do Szefa Kancelarii Sejmu o dodatkowych asystentów dla każdego z jej członków. Pomimo tego, iż wniosek ten był obiektywnie uzasadniony, członkowie Komisji nie otrzymali oczekiwanej i niezbędnej pomocy. Ponadto Sekretariat Komisji nie został wyposażony w odpowiedni sprzęt biurowy. Dopiero po wielokrotnych interwencjach po około 3 miesiącach udostępniono sprawną kserokopiarkę, bez której członkowie Komisji nie mieli zapewnionego prawidłowego dostępu do materiału dowodowego. W toku postępowania Komisja borykała się z licznymi utrudnieniami ze strony osób zobowiązanych do wykonania jej żądania, w trybie art. 14 ustawy. W tym samym czasie Marszałek Sejmu, Włodzimierz Cimoszewicz, prowadził (bez powiadomienia Komisji) korespondencję np. z Panią Jolantą Kwaśniewską, w której bezpodstawnie twierdził, iż odmowa udzielenia Komisji dokumentów przez Fundację Porozumienie bez barier, jest uzasadniona. Te same twierdzenia zawarte były również w korespondencji Marszałka Sejmu ze Spółką Agora S.A. Sejmowa Komisja Śledcza, podobnie jak inne komisje Sejmu, nie podlega kontroli merytorycznej Marszałka Sejmu. Wymienione czynności podejmowane były przez Pana Włodzimierza Cimoszewicza z przekroczeniem posiadanych kompetencji. Efektem tego działania

14 Stanowisko Komisji Śledczej była niemożność wyegzekwowania przez Komisje żądanych dokumentów, co znacznie utrudniło postępowanie.

4.4.3. Prowadzenie prac przez Komisję w okresie kampanii wyborczej Dodatkowym utrudnieniem w prowadzeniu śledztwa był fakt, że przypadało ono w części finalnej na okres kampanii wyborczej do Sejmu oraz na urząd Prezydenta RP. Miało to również wpływ na sposób podejścia polityków wezwanych przed Komisję do złożenia zeznań oraz niekiedy na zachowanie członków Komisji przy zadawaniu pytań. Pomimo jednoznacznych postanowień zawartych w art. 11 ustawy o sejmowej komisji śledczej, zdarzało się, że politycy wezwani przez Komisję do złożenia zeznań, traktowali przesłuchanie przed Komisją jako element walki politycznej, a nie jak wykonanie obowiązku złożenia zeznań wynikającego z przepisu prawa. Nie pozostawało to także bez wpływu na prace samych członków Komisji, prowadząc do widocznych napięć i konfliktów.

4.4.4. Presja wobec członków Komisji i ekspertów W trakcie prac Komisji wobec jej członkowie, a także ekspertów występowały niejednokrotnie groźby i naciski. W miarę postępu prac i ujawniania szeregu patologii, praca w Komisji stwarzała znaczne zagrożenia. Niektóre dzienniki i czasopisma poprzez publikowanie pomówień oraz nierzetelnych i nieprawdziwych informacji usiłowały podważyć zaufanie do niektórych członków Komisji i ekspertów. W działaniach tych uczestniczyli aktywnie niektórzy członkowie Komisji, współpracujący z dziennikami Trybuna i Gazeta Wyborcza oraz czasopismami Przegląd i Nie. W przypadku pomówień i zniesławień osoby pokrzywdzone skierowały do sądów prywatne akty oskarżenia przeciwko autorom artykułów i redaktorom wydania. Postępowania w tych sprawach są w toku. Ze strony służb specjalnych stosowane były wobec Komisji działania o charakterze nacisków w postaci podejmowania czynności na terenie Sejmu, w tym przeszukania i przesłuchania w pomieszczeniach Komisji w czasie trwającego przesłuchania Leszka Millera. Do tego typu działań należy także zaliczyć budzącą wątpliwości, co do legalności, sprawę przeciwko Marcinowi Tylickiemu, o której informacje przekazał środkom masowego przekazu Prokurator Kazimierz Olejnik. W ocenie Komisji nagłośnienie tej sprawy było w istocie atakiem na Przewodniczącego Józefa Gruszkę i Komisję. Podkreślenia wymaga, iż miało to miejsce w szczególnym czasie, kiedy

15 Stanowisko Komisji Śledczej opinia publiczna niezwykle negatywnie zareagowała na odmowę stawienia się przed Komisją Prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego, wezwanego do złożenia zeznań. Komisja wyłączyła ze składu w dniu 5 lipca 2005 roku członka Komisji Andrzeja Różańskiego, który groził ekspertowi Komisji, adw. Emilii Nowaczyk, w przerwie posiedzenia w dniu 27 czerwca 2005 roku. W sprawie tej Komisja skierowała do Ministra Sprawiedliwości zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa z art.224 §2 k.k.

16 Stanowisko Komisji Śledczej

5. Organizacja prac Komisji

5.1. Skład osobowy

W uchwale Sejmu z dnia 28 maja 2004 roku w art. 3 ustalono, że w skład komisji wchodzi 11 członków. W dniu 2 lipca 2004 roku Sejm powołał do Komisji posłów: Andrzeja Aumillera (UP), Bogdana Bujaka (SLD), Andrzeja Celińskiego (SDPL), Romana Giertycha (LPR), Józefa Gruszkę (PSL), Andrzeja Grzesika (Samoobrona), Antoniego Macierewicza (KN/RKN), Konstantego Miodowicza (PO), Andrzeja Różańskiego (SLD), Zbigniewa Wassermanna (PiS), Zbigniewa Witaszka (niezrzeszony).

W trakcie prac Komisji jej skład ulegał następującym zmianom: 1. W dniu 5 lipca 2005 roku Komisja podjęła na podstawie art. 5 ust.1 w związku z art. 4 pkt. 3) ustawy z dnia 21 stycznia 1999 roku o sejmowej komisji śledczej uchwałę o wyłączeniu ze składu osobowego Komisji posła Andrzeja Różańskiego. 2. W pracach Komisji nie brali udziału, choć nie zostali przez Sejm odwołani: - poseł Józef Gruszka od dnia 10 kwietnia 2005 roku na skutek nagłej i przewlekłej choroby, której wystąpienie było zapewne efektem znaczącej presji związanej z pełnioną funkcją, - poseł Bogdan Bujak od dnia 7 lipca 2005 roku, Klub SLD zawiadomił w tym dniu Marszałka Sejmu, iż wycofuje posła z Komisji, - poseł Andrzej Celiński od dnia 12 lipca 2005 roku, który w piśmie z dnia 12 lipca 2005 roku do Marszałka Sejmu zawiadomił o swojej rezygnacji z uczestnictwa w pracach Komisji. 3. Uszczuplenie składu Komisji do 10 osób oraz fakt nie brania udziału w pracach Komisji przez 3 osoby, nie pozbawił Komisji możliwości działania i dokończenia zadania powierzonego przez Sejm RP. W 7 osobowym składzie Komisja posiadała zdolność do podejmowania uchwał (art. 158 ust. 2 Regulaminu Sejmu RP), w tym także w sprawie przyjęcia stanowiska na podstawie art. 19 a ustawy z dnia 21 stycznia 1999 roku o sejmowej komisji śledczej.

17 Stanowisko Komisji Śledczej

5.2. Prezydium

Na posiedzeniu w dniu 6 lipca 2004 roku Komisja wybrała na przewodniczącego posła Józefa Gruszkę oraz trzech zastępców przewodniczącego w osobach: Andrzej Aumiller, Roman Giertych i Zbigniew Wassermann.

W dniu 29 kwietnia 2005 roku Komisja odwołała posła Józefa Gruszkę z pełnionej funkcji Przewodniczącego, w związku z długotrwałą poważną chorobą. W tym samym dniu dokonano wyboru przewodniczącego w osobie posła Andrzeja Aumillera, pełniącego do tego dnia funkcję zastępcy przewodniczącego.

5.3. Wsparcie prac Komisji – eksperci

W trakcie prac Komisja korzystała z pomocy następujących ekspertów:

Do spraw prawnych:

1. adw. Lech Brodniewicz z Łodzi, od dnia 17 lutego 2005 roku do dnia 30 lipca 2005 roku,

2. adw. Krzysztof Góralczyk z Krakowa, od dnia 14 października 2004 roku do dnia 1 grudnia 2004 roku, to jest do dnia złożenia rezygnacji z pełnionej funkcji,

3. dr hab. Ewa Gruza, pracownik naukowy Uniwersytetu Warszawskiego, od dnia 14 października 2004 roku do dnia 1 grudnia 2004 roku, to jest do dnia złożenia rezygnacji z pełnionej funkcji,

4. adw. Emilia Nowaczyk z Poznania, od dnia 30 listopada 2004 roku,

5. adw. Maciej Plebanek z Częstochowy, od dnia 20 grudnia 2004 roku do dnia 30 lipca 2005 roku,

6. adw. Artur Przybora z Warszawy, od dnia 14 października 2004 roku do dnia 1 grudnia 2004 roku, to jest do dnia złożenia rezygnacji z pełnionej funkcji.

Do spraw kontraktów i obrotu paliwami:

Piotr Woźniak z Warszawy, od dnia 22 września 2004 roku.

18 Stanowisko Komisji Śledczej

Do spraw tajemnicy państwowej:

1. płk Jerzy Kucharenko, od dnia 23 sierpnia 2004 roku do dnia 28 lutego 2005 roku,

2. gen. Bogdan Libera, od dnia 23 sierpnia 2004 roku,

3. płk Zbigniew Nowek, od dnia 23 sierpnia 2004 roku,

4. Piotr Woyciechowski, od dnia 29 października 2004 roku.

Ponadto Komisja korzystała także z konsultacji, informacji i opinii Biura Legislacyjnego oraz Biura Studiów i Ekspertyz Kancelarii Sejmu. Komisja według własnego uznania dokonywała wyboru ekspertów kierując się ich przygotowaniem i doświadczeniem zawodowym przydatnym w pracach Komisji.

19 Stanowisko Komisji Śledczej 6. Przebieg prac

Komisja prowadziła postępowanie w oparciu o dowody z dokumentów uzyskanych od organów administracji rządowej, organów ścigania a także od osób, do których zwracała się w trybie przewidzianym w ustawie o sejmowej komisji śledczej. Istotnymi dowodami były ponadto dowody z zeznań osób przesłuchanych przed Komisją oraz w organach prokuratury. Komisja lub jej członkowie uczestniczyli również w przesłuchaniu świadka Andrzeja Czyżewskiego w Krakowie oraz, w drodze pomocy prawnej – w Hamburgu.

6.1. Posiedzenia Komisji Komisja odbyła 97 posiedzeń, w tym 50 otwartych, 41 zamkniętych i 6 w części otwartych i zamkniętych. W trakcie 80 z nich były prowadzone przesłuchania świadków, pozostałe 17 posiedzeń poświęcone były rozpatrzeniu spraw bieżących. Zestawienie posiedzeń Komisji, posiedzeń prezydium Komisji oraz dezyderatów i opinii stanowi załącznik nr 1

Komisja, realizując postawione przed nią cele, dokonywała ustaleń, co do badanych faktów na podstawie zgromadzonych w toku postępowania dowodów. Komisja przeprowadziła szereg czynności samodzielnie, a część z nich zleciła Prokuratorowi Generalnemu w trybie określonym w art. 15 ustawy o sejmowej komisji śledczej.

6.2. Dowody z przesłuchania osób wezwanych

Komisja przesłuchała 99 osób, w tym niektóre kilkakrotnie, przeprowadzając 72 otwartych przesłuchań, 62 zamkniętych przesłuchań, w tym 45 w trybie niejawnym i 2 w części zamknięte i w części otwarte przesłuchania.

Odbyło się też 7 (4 zamknięte i 3 otwarte) konfrontacji zeznań świadków.

Łącznie Komisja przeprowadziła 143 przesłuchania. Wykaz posiedzeń ze wskazaniem przesłuchanych osób przedstawiony został w załączniku nr 2.

Na przesłuchanie nie stawiły się 4 osoby, wezwane przez Komisję do złożenia zeznań w sprawie przez nią badanej – Wojciech Jankowski, Aleksander Kwaśniewski, Jacek Spyra, Konrad Urbański.

Komisja nie zdążyła wezwać na przesłuchanie 26 osób, w stosunku do których zostały podjęte uchwały o ich wezwaniu – tj. Andrzej Anklewicz, Krzysztof Babicki, Artur

20 Stanowisko Komisji Śledczej Balazs, Maria Caban, Igor Chalupec, Ryszard Dorf, Jarosław Drozd, Witold Gadowski, Andrzej Gdula, Arkadiusz Grochulski, Waldemar Grzegorczyk, Robert Gwiazdowski, Aldona Kamela – Sowińska, Marek Kasza, Artur Kawalec, Jacek Łęski, Andrzej Makowski, Zdzisław Marszałek, Andrzej Szkaradek, Krzysztof Szlubowski, Dariusz Szymczycha, Wojciech Tabiś, Szczepan Tarnowski, Przemysław Wojciechowski, Marian Zacharski, Maciej Zalewski.

6.3. Gromadzenie dowodów z dokumentów

6.3.1. Czynności podejmowane w trybie art. 14 ustawy z dnia 21 stycznia 1999 roku o sejmowej komisji śledczej

Działając w oparciu o przepis art. 14 ust. 1 ustawy o sejmowej komisji śledczej, który daje komisji śledczej prawo występowania do organów władzy publicznej oraz organów innych osób prawnych i jednostek organizacyjnych nie mających osobowości prawnej z żądaniem złożenia pisemnych wyjaśnień lub przedstawienia dokumentów będących w ich dyspozycji albo akt każdej sprawy przez nie prowadzonej, Komisja występowała do kilkunastu różnych organów, w tym do:

− Ministra Sprawiedliwości - Prokuratora Generalnego RP – 32 wystąpienia,

− Ministra Administracji i Spraw Wewnętrznych - 5 wystąpień,

− innych Ministrów – członków Rady Ministrów – 22 wystąpienia,

− Szefa Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego – 15 wystąpień,

− Szefa Agencji Wywiadu – 5 wystąpień,

− Szefa Kancelarii Prezesa Rady Ministrów – 6 wystąpień,

− Szefa Kancelarii Prezydenta RP – 13 wystąpień,

− Szefa Biura Ochrony Rządu – 4 wystąpienia,

− Przewodniczącego Komisji Papierów Wartościowych i Giełd – 8 wystąpień,

− Zarządu Polskiego Koncernu Naftowego ORLEN S.A. – 8 wystąpień,

− Zarządu Nafta Polska S.A. – 4 wystąpienia,

− zarządów innych Spółek – 10 wystąpień,

− zarządów Fundacji – 9 wystąpień,

21 Stanowisko Komisji Śledczej − Prezesa Narodowego Banku Polskiego – 1 wystąpienie,

− Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki – 1 wystąpienie,

− Wojewody Mazowieckiego – 1 wystąpienie,

− Prezesa Ośrodka Studiów Wschodnich – 2 wystąpienia,

− Prezesa Zarządu TVP S.A. – 1 wystąpienie,

− Dyrektora Telewizyjnej Agencji Informacyjnej – 1 wystąpienie,

− Krajowego Rejestru Sądowego, - 4 wystąpienia,

− Dowódcy 36. Specjalnego Pułku Lotnictwa Transportowego – 1 wystąpienie,

− Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej – 9 wystąpień,

− Federalnego Pełnomocnika do Spraw Dokumentów Służb Bezpieczeństwa byłej NRD – 1 wystąpienie,

− Naczelnika Urzędu Skarbowego w Warszawie – 2 wystąpienia.

Komisja zgromadziła w Kancelarii Tajnej Narodowej Kancelarii Sejmu zbiór materiałów zawierających informacje niejawne stanowiące tajemnicę państwową i służbową.

Wykaz wystąpień Komisji z żądaniami na podstawie art. 14 ust. 1 ustawy o sejmowej komisji śledczej, przedstawia załącznik nr 3. Komisja nie otrzymała (pomimo licznych interwencji) wszystkich żądanych dokumentów, między innymi od Szefa Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, od Prokuratora Generalnego RP, od Zarządu PKN ORLEN S.A., od Fundacji „Porozumienie bez Barier”, od Spółki Agora S.A.

Nie wykonanie żądania Komisji stanowi naruszenie postanowień art. 14 ustawy z dnia 21 stycznia 1999 roku o sejmowej komisji śledczej i spowodowało znaczne trudności w przeprowadzeniu wyczerpującej analizy badanych przez Komisję zagadnień. Na naruszenia te Komisja wskazywała w prowadzonej korespondencji oraz bezpośrednich rozmowach, w tym także Ministrowi Sprawiedliwości Andrzejowi Kalwasowi (ostatnio w piśmie z dnia 7 września 2005 roku, w którym wskazano na ustalenia zawarte w opinii prawnej sporządzonej przez prof. dr hab. Piotra Kruszyńskiego z dnia 2 września 2005 roku, iż odmowa wykonania żądania stanowi jawne naruszenie art.14 powołanej ustawy. W piśmie z dnia 14 września 2005 roku

22 Stanowisko Komisji Śledczej Minister Sprawiedliwości Andrzej Kalwas podtrzymał swoje stanowisko w sprawie odmowy udostępnienia Komisji żądanych dokumentów w następujących sprawach: przeciwko Marcinowi Tylickiemu, zabójstwa generała Marka Papały, przeciwko Andrzejowi Kratiukowi, Funduszu Obsługi Zadłużenia Zagranicznego, przeciwko Annie Jaruckiej, przeciwko B.Weimannowi i innym. Odmowa przedstawienia dokumentów na żądanie Komisji nie znajduje żadnego uzasadnienia prawnego i wskazuje na niedopełnienie obowiązków służbowych przez Ministra Sprawiedliwości - Prokuratora Generalnego, Andrzeja Kalwasa. Wnioski Komisji w tej sprawie odnośnie pociągnięcia Ministra Sprawiedliwości do odpowiedzialności karnej i konstytucyjnej zawarte zostały w rozdziale 9 Sprawozdania.

6.3.2. Czynności podejmowane w trybie art. 15 ustawy z dnia 21 stycznia 1999 roku o sejmowej komisji śledczej Komisja gromadziła również dowodowy korzystając z przewidzianego w art. 15 ust.

1 ustawy o sejmowej komisji śledczej, prawa zwrócenia się do Prokuratora Generalnego o przeprowadzenie określonych czynności. W tym trybie Komisja występowała 24 razy. Wykaz wystąpień Komisji z żądaniem dokonania określonych czynności na podstawie art. 15 ust. 1 ustawy o sejmowej komisji śledczej, przedstawia załącznik nr 4. Do dnia 19 września 2005 roku nie zostały wykonane żądane przez Komisję czynności w następujących sprawach:

• Zatrzymania, zabezpieczenia i przekazania dokumentów księgowych Kancelarii Prawnej KNS Sp. z o.o., będącej własnością m. in. Andrzeja Kratiuka, • zatrzymania i przekazania wszystkich dokumentów księgowych i finansowych Fundacji „Porozumienie bez Barier”, • przeprowadzenia, przy zastosowaniu wszystkich dostępnych możliwości czynności polegających na zwróceniu się do kompetentnych organów państwowych Republiki Cypru oraz Konfederacji Szwajcarskiej i uzyskaniu od tych organów szczegółowych i wyczerpujących informacji na temat akcjonariuszy, struktury własnościowej oraz dokonywanych zmian w akcjonariacie na przestrzeniu ostatnich 3 lat niżej wymienionych podmiotów gospodarczych: RUTHENHOLD HOLDING Ltd. (zarejestrowana na

23 Stanowisko Komisji Śledczej Cyprze), PETROVAL S.A. (zarejestrowana w Szwajcarii), J&S SERVICE AND INVESTMENT Ltd. (zarejestrowana na Cyprze), J&S ENERGY INVESTMENT Ltd. (zarejestrowana na Cyprze); • zabezpieczenia wszelkich informacji i danych o przeprowadzonych w okresie od dnia wejścia w życie niżej wymienionej ustawy do dnia 31 grudnia 2004 r. transakcjach zarejestrowanych przez Generalnego Inspektora Informacji Finansowej objętych przepisami ustawy z dnia 16 listopada 2000 r. o przeciwdziałaniu wprowadzaniu do obrotu finansowego wartości majątkowych pochodzących z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł oraz o przeciwdziałaniu finansowaniu terroryzmu których stroną były: J&S SERVICE AND INVESTMENT Ltd., J&S ENERGY INVESTMENT Ltd. – Cypr, J&S ENERGY S.A. – Polska, PETROVAL S.A. – Szwajcaria, BMP Trading GmbH – RFN oraz PKN ORLEN S.A. – Polska, a także zwrócenie się do Generalnego Inspektora Informacji Finansowej z wnioskiem, by organ ten, na podstawie zawartych Porozumień ze swoimi odpowiednikami w innych państwach, uzyskał na potrzeby prac Komisji Śledczej wszelkie informacje i dane o podejrzanych transakcjach dokonywanych przez podmioty wskazane wcześniej; • zabezpieczenia i dostarczenia Komisji dokumentów dotyczących wydatków na reklamę, za okres od 1.01.2002 do 31.12.2004 w firmach: Kulczyk Holding S.A., PKN ORLEN S.A.; • zabezpieczenia i przekazania Komisji dokumentów finansowych spółki SamSmak Ford Sp. z o. o., założonej przez pana Grzegorza Jankilewitscha i pana Wiaczesława Smołokowskiego, od sierpnia 1998 r. do końca 2004 r.; • zatrzymania, zabezpieczenia i przekazania Komisji wszelkich, (od rozpoczęcia działalności), dokumentów zawierających informacje o funkcjonowaniu Fundacji „Porozumienie bez Barier”, w szczególności dotyczących fundatorów i sponsorów Fundacji, z osobami fizycznymi i prawnymi włącznie; przepływu funduszy; wszelkich wydatków Fundacji; obecnych władz fundacji: Zarządu i Rady, ze wskazaniem ewentualnych zmian w ich składach; wszelkich wynagrodzeń pracowników Fundacji; • zabezpieczenia i przekazania będących w posiadaniu Banku Pekao dokumentów dotyczących kredytu udzielonego w 2000 roku przez ten Bank Włodzimierzowi Cimoszewiczowi oraz zabezpieczenia będących w posiadaniu Centralnego Domu Maklerskiego Pekao S.A. pełnej historii

24 Stanowisko Komisji Śledczej rachunku papierów wartościowych Pana Włodzimierza Cimoszewicza od daty założenia do dnia bieżącego wraz z pełna historią rachunku pieniężnego.

Po zasięgnięciu opinii ekspertów, w tym prof. dr hab. Piotra Kruszyńskiego, Komisja stwierdziła brak podstaw do odmowy wykonania żądanych przez nią czynności. Bezpodstawna odmowa spowodowała znaczne utrudnienia w postępowaniu Komisji. Wnioski Komisji o pociągnięciu osób odpowiedzialnych za współpracę z Komisją do odpowiedzialności karnej z art. 231 k.k. oraz konstytucyjnej zamieszczone zostały w rozdziale 9 Sprawozdania.

6.3.3. Czynności kontrolne zlecone przez Komisję Komisja 6 razy występowała do Prezesa Najwyższej Izby Kontroli o przekazanie jej dokumentacji przeprowadzonych wcześniej kontroli mających związek z przedmiotem badań Komisji, a także o przeprowadzenie kontroli, których wyniki miały istotne znaczenie dla ostatecznych efektów pracy Komisji. Były to następujące kontrole:

• kontrola prawidłowości kontraktów na dostawę ropy naftowej, zawartych przez Petrochemię Płock S.A. oraz jej następcę prawnego tj. PKN ORLEN S.A. ze spółką Ciech S.A. w latach 1992-1997, z J & S w latach 1992-2003, wraz z aneksami i projektami aneksów w latach 1997-2003, Petroval w latach 2002-2003 oraz BMP – do 2004 r.;

• kontrola zakupów ropy naftowej przez Mazowieckie Zakłady Petrochemiczne i Rafineryjne, później Petrochemię Płock S.A., a następnie PKN ORLEN S.A. z punktu widzenia wyboru firm dostarczających ropę ze względu na uzyskiwane ceny, odpowiedni dla bezpieczeństwa dostaw poziom dywersyfikacji dostawców oraz inne okoliczności warunkujące bezpieczeństwo i koszt zaopatrzenia płockiego koncernu w ropę naftową w latach 1992-2003;

• kontrola okoliczności i powodów nabycia przez firmę J&S od Polskiej Żeglugi Morskiej PP 3,8% udziału Naftoportu oraz zawartej umowy, która uniemożliwiała objęcie przez Skarb Państwa pakietu większościowego udziałów.

25 Stanowisko Komisji Śledczej 6.3.4. Zakres zbioru dokumentów

Zebrany przez Komisję materiał dowodowy obejmuje 440 tomów akt postępowań przekazanych Komisji przez różne prokuratury, 97 tomów protokołów posiedzeń Komisji, 143 tomy protokołów przesłuchań, 102 tomy dokumentów przekazanych przez inne podmioty – łącznie 782 tomy.

6.3.5. Zawiadomienia Komisji o uzasadnionym podejrzeniu popełnienia przestępstwa

Komisja – działając na podstawie art. 304 § 2 Kodeksu postępowania karnego - skierowała do Prokuratora Generalnego RP 23 zawiadomienia o uzasadnionym podejrzeniu popełnienia przestępstwa. Wykaz spraw, w których skierowano zawiadomienia, przedstawiony został w załączniku nr 5.

W wykazie zaznaczono, w których sprawach wszczęto dochodzenia (13) a w których odmówiono wszczęcia postępowania. Komisja zaskarżyła te decyzje wnosząc zażalenia. W 7 sprawach postępowania zostały umorzone. Komisja zaskarżyła te postanowienia korzystając z uprawnień zarówno pokrzywdzonego lub osoby nie będącej stroną, której prawa zostały naruszone (art.302 § 1 k.p.k.).

W ocenie Komisji wymienione w załączniku decyzje prokuratury o odmowie wszczęcia dochodzeń oraz umorzeniu dochodzeń, budzą poważne wątpliwości w świetle dowodów, z którymi Komisja zapoznała się w trakcie prowadzonego postępowania. Czynności te powinny być poddane wnikliwej kontroli w trybie nadzoru nad organami prokuratury.

6.3.6. Dezyderaty i opinie

Komisja uchwaliła 12 dezyderatów i 1 opinię, których wykaz przedmiotowy przedstawia załącznik nr 6.

26 Stanowisko Komisji Śledczej 7. Szczegółowe wyniki badań przeprowadzonych przez Komisję

7.1. Paragraf 2 punkt 1 Uchwały Sejmu – Uwarunkowania i konsekwencje zatrzymania w dniu 7 lutego 2002 roku – Prezesa Zarządu PKN ORLEN Andrzeja Modrzejewskiego

7.1.1. Ustalenia Komisji Z dotychczasowych ustaleń poczynionych w toku prac Sejmowej Komisji Śledczej wynika następujący stan faktyczny odnoszący się do okoliczności towarzyszących zatrzymaniu Andrzeja Modrzejewskiego, który w ujęciu chronologii czasowej przedstawia się w sposób następujący.

W miesiącu wrześniu 2000 roku Prokuratura Okręgowa w Warszawie wszczyna na podstawie zawiadomienia Komisji Papierów Wartościowych i Giełd śledztwo o sygnaturze V Ds. 129/00, w sprawie ujawnienia informacji poufnych związanych z planowaną sprzedażą akcji IZOLACJA S.A. Początkowo referentem sprawy jest prokurator Zbigniew Ordanik, który w maju 2001 roku przekazuje sprawę prokurator Katarzynie Kalinowskiej. Przedmiotowe śledztwo zostaje w całości powierzone Wydziałowi II Zarządu Śledczego UOP. W toku prowadzonego postępowania, w sierpniu 2001 roku UOP przesłuchał, w charakterze świadka Grzegorza Wieczerzaka, – (od 1995 roku Prezesa PZU Życie) – który zeznał, że w grudniu 1998 roku Andrzej Modrzejewski ujawnił mu w sposób nieuprawniony poufną informację dotyczącą przewidywanej ceny akcji w wezwaniu do sprzedaży Spółki IZOLACJA S.A. Zeznania tej treści Grzegorz Wieczerzak potwierdził następnie w grudniu 2001 roku przed przesłuchującą go osobiście prokurator Katarzyną Kalinowską. Na początku miesiąca stycznia 2002 roku prowadzący z ramienia UOP sprawę, kapitan Jarosław Dąbrowski w trakcie osobistej rozmowy informuje prokurator Katarzynę Kalinowską, iż w ocenie UOP zebrany materiał dowodowy uzasadnia przedstawienie Andrzejowi Modrzejewskiemu zarzutu popełnienia przestępstwa określonego w art. 176 ust. 1 ustawy Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi i że w tej kwestii kierownictwo UOP zamierza skierować do Prokuratury Okręgowej stosowny wniosek. Taki formalny wniosek został sporządzony przez funkcjonariusza UOP Krzysztofa Giersa i przesłany do Prokuratury.

27 Stanowisko Komisji Śledczej W dniach 12 i 13 grudnia 2001 roku MSP Wiesław Karczmarek rozpoczął starania o zmianę Prezesa Zarządu PKN ORLEN S.A. (zeznanie Wiesława Kaczmarka przed Komisją Śledczą - 4.12.2004 roku). W grudniu 2001 roku Profesor Andrzej Herman Przewodniczący RN PKN ORLEN S.A. wnosi o zawieszenie Prezesa Andrzeja Modrzejewskiego w czynnościach, ponieważ w okresie od dnia 4 czerwca 2001 roku do dnia 21 grudnia 2001 roku Rada Nadzorcza podjęła łącznie osiem uchwał mających na celu zdyscyplinowanie pracy Zarządu i ukierunkowanie pracy Spółki na właściwy cel. Inną przyczyną starań o odwołanie Andrzeja Modrzejewskiego był fakt, iż Zarząd, „w końcówce swojej działalności, koncentrował się głównie na obronie własnej pozycji” między innymi poprzez koncentrowanie się kadry zarządzającej nie na restrukturyzacji Spółki, lecz na jak najszybszej sprzedaży 28% akcji należących do Skarbu Państwa i dokończeniu procesu prywatyzacji zanim nastąpi zmiana rządu, jak zeznał świadek Sławomir Golonka w dniu 26.02.2005 roku.

W dniu 11 stycznia 2002 roku Prokurator Katarzyna Kalinowska o stanowisku UOP co do Andrzeja Modrzejewskiego informuje swoich przełożonych – Naczelnika Wydziału Śledczego Prokuratury Okręgowej Małgorzatę Dukiewicz i Kierownika Działu prokurator Ewę Lizakowską. Po zreferowaniu sprawy M. Dukiewicz i E. Lizakowska uznały, że zeznania jedynego świadka, jakim jest Grzegorz Wieczerzak nie są wystarczające – wbrew stanowisku UOP – do przedstawienia zarzutu. Jednocześnie wyrażają opinię, iż należy wpierw przesłuchać w charakterze świadka Andrzeja Modrzejewskiego z uprzedzeniem o treści art. 183 § 1 kpk, to jest uprzedzeniem o prawie odmowy odpowiedzi na pytania mogące go narazić na odpowiedzialność karną.

W dniu 14 stycznia 2002 roku do Prokuratury Okręgowej w Warszawie wpływa zapowiadany przez kapitana J. Dąbrowskiego wniosek UOP o przedstawienie zarzutów Andrzejowi Modrzejewskiemu. Z wnioskiem tym podpisanym przez Zastępcę Naczelnika Wydziału II Zarządu Śledczego UOP, pułkownika Krzysztofa Giersa zapoznała się, co wynika z dekretacji, prokurator Małgorzata Dukiewicz, która następnie poleciła prokurator K. Kalinowskiej jego omówienie. Prokurator K. Kalinowska uznała, że wskazanej przez Małgorzatę Dukiewicz czynności dopełniła w dniu 11 stycznia 2002 roku

28 Stanowisko Komisji Śledczej W dniu 29 stycznia 2002 roku zgodnie z otrzymanym poleceniem z dnia 11 stycznia 2002 roku prokurator K. Kalinowska przesłuchuje Andrzeja Modrzejewskiego. Po przesłuchaniu, Andrzej Modrzejewski informuje prokurator K. Kalinowską o planowanym w najbliższym czasie wyjeździe służbowym do USA i terminie powrotu w dniu 6 lutego 2002 roku. Jednocześnie świadek podaje prokurator K. Kalinowskiej numer własnego telefonu komórkowego, celem umożliwienia bieżącego z nim kontaktu.

W dniu 7 lutego 2002 roku w godzinach porannych Andrzej Modrzejewski z własnej inicjatywy kontaktuje się telefonicznie z prokurator K. Kalinowską, informując ją o swym powrocie z USA i fakcie pozostawania do dyspozycji prokuratury. Prokurator K. Kalinowska informuje go o potrzebie przesłuchania, i jednocześnie wyznacza termin na dzień 13 lutego 2002 roku. Termin ten został uzgodniony na prośbę A. Modrzejewskiego z uwagi na fakt, iż dnia 8 tegoż miesiąca miało odbyć się posiedzenie Rady Nadzorczej PKN ORLEN, które miało rozstrzygnąć w głosowaniu kwestię jego dalszego pełnienia funkcji Prezesa Zarządu tej spółki. W dniu 7 lutego 2002 roku w godzinach porannych w gabinecie Prezesa Rady Ministrów L. Millera ma miejsce spotkanie, w którym uczestniczą: Premier - Leszek Miller, Minister Skarbu – Wiesław Kaczmarek, Minister Sprawiedliwości – Barbara Piwnik oraz Szef UOP – Zbigniew Siemiątkowski, zaś w przyległym saloniku z polecenia Z. Siemiątkowskiego oczekiwał jego zastępca płk Mieczysław Tarnowski posiadający dokumentację UOP dotyczącą dostaw ropy do PKN ORLEN przez spółkę J&S. W tym dniu od godzin rannych UOP zabiega w Prokuraturze o uzyskanie nakazu doprowadzenia A. Modrzejewskiego i zarządzenie jego zatrzymania.

Według zeznań Wiesława Kaczmarka spotkanie to było poświęcone dostrzeganemu przez Premiera zagrożeniu energetycznemu bezpieczeństwa państwa, wynikającemu z możliwości podpisania przez Prezesa PKN ORLEN S.A. A. Modrzejewskiego z firmą J&S dziesięcioletniego kontraktu na dostawę ropy naftowej dla PKN ORLEN. Zeznając przed Sejmową Komisją Śledczą jak i w Prokuraturze Okręgowej w Katowicach, Wiesław Kaczmarek w sposób zasadniczo zgodny stwierdził, że w trakcie spotkania Leszek Miller nalegał na natychmiastowe odwołanie A. Modrzejewskiego z funkcji Prezesa Zarządu PKN ORLEN. Gdy W. Kaczmarek oświadczył, że nie jest to prawnie możliwe przed 8 lutego 2002 roku (kiedy to zbiera się Rada Nadzorcza PKN ORLEN S.A.) - Leszek Miller rozważał z udziałem Minister

29 Stanowisko Komisji Śledczej Barbary Piwnik i Szefem UOP Zbigniewem Siemiątkowskim, możliwości niedopuszczenia do podpisania kontraktu przez Andrzeja Modrzejewskiego szczególnie, iż w trakcie spotkania około godz. 12.30 Minister Skarbu Państwa Wiesław Karczmarek otrzymuje od Ministra Ireneusza Sitarskiego informację, iż Prezes Andrzej Modrzejewski nie wyklucza podpisania kontraktu z J&S. Według Wiesława Kaczmarka, opuścił on spotkanie u Premiera „z przekonaniem, że UOP wbrew jego stanowisku zostanie w stosunku do A. Modrzejewskiego użyty”. Należy podnieść, iż Wiesław Kaczmarek twierdzi, że w sprawie możliwości niedopuszczenia do podpisania przez A. Modrzejewskiego kontraktu z J&S miały miejsce dwa spotkania w gabinecie Prezesa Rady Ministrów, w dniach 6 i 7 lutego 2002 roku oraz że Minister B. Piwnik towarzyszył mężczyzna, który zaproponował dokonanie zatrzymania A. Modrzejewskiego do innej sprawy niezwiązanej z PKN ORLEN. Dodać należy, iż przesłuchani na okoliczność opisywanych przez W. Kaczmarka spotkań – L. Miller, B. Piwnik i Z. Siemiątkowski zgodnie zeznali, iż w przedmiocie „zagrożenia energetycznego bezpieczeństwa państwa” wywołanego potencjalną możliwością podpisania kontraktu z J&S, odbyło się tylko jedno spotkanie w godzinach porannych w dniu 7 lutego 2002 roku, przy czym osobą z inspiracji której do spotkania doszło miał być Minister Skarbu W. Kaczmarek. Wyżej wymienieni zaprzeczyli wersji przedstawionej przez W. Kaczmarka, co do rozważań na temat możliwości zapobieżenia podpisania kontraktu, poprzez zatrzymanie przez UOP A. Modrzejewskiego. Zarówno B. Piwnik jak i Z. Siemiątkowski zaprzeczyli, ażeby w dniu 7 lutego 2002 roku – gdy spotkali się w gabinecie Premiera – dysponowali jakąkolwiek wiedzą o postępowaniach przygotowawczych z udziałem A. Modrzejewskiego. Przyznają jednak, iż uzgodnioną wiedzę co do zagrożenia interesu państwa, która była przedmiotem spotkania i którą dysponował UOP, Zbigniew Siemiątkowski miał przekazać – poprzez Kancelarię Tajną – Ministerstwu Sprawiedliwości. Jak ustalono, notatka ta wpłynęła na ręce Minister B. Piwnik jeszcze tego samego dnia, to jest 7 lutego 2002 roku Notatka którą na polecenie Zbigniewa Siemiątkowskiego sporządzono we właściwym Zarządzie UOP i którą on podpisał była kolejną informacją o bezpieczeństwie energetycznym państwa w kontekście dostaw ropy do PKN ORLEN przez J&S. Różniła się ona w treści od innych przekazanych do Prezydenta, Premiera czy Ministra Gospodarki. Różnice dotyczyły czasu trwania przyszłego kontraktu z J&S, i możliwości jego podpisania przez A. Modrzejewskiego. Treści tej notatki oznaczonej gryfem „ściśle tajne” zostały w

30 Stanowisko Komisji Śledczej dniu 7 lutego 2002 roku opublikowane w Trybunie w artykule pod znamiennym tytułem „PKN ORLEN. Kontrakt życia. Ostatni Skok prezesa”. Trudno ustalić, kto przekazał tak wrażliwe informacje do gazety, ale opublikowanie ich w dniu zatrzymania A. Modrzejewskiego przez funkcjonariuszy UOP nie jest bez znaczenia dla publicznej oceny zasadności tej czynności. Jak wynika z widniejących zapisów na notatce, Minister B. Piwnik zadekretowała ją celem załatwienia – Zastępcy Prokuratora Generalnego Ryszardowi Stefańskiemu, który tego samego dnia w rozmowie telefonicznej z Prokuratorem Apelacyjnym w Warszawie Zygmuntem Kapustą poinformował go o fakcie, iż notatka taka zostanie w dniu następnym, tj. 8 lutego 2002 roku przekazana Prokuratorowi Apelacyjnemu. Jednocześnie stwierdził, że UOP skarży się na bezczynność Prokuratury Okręgowej w Warszawie, w sprawie dotyczącej Spółki Izolacja S.A., w której występuje A. Modrzejewski. Powyższy fakt ustalono na podstawie zeznań prokuratora Zygmunta Kapusty oraz zeznań prokurator Małgorzaty Dukiewicz, która twierdzi, iż w dniu 7 lutego 2002 roku była świadkiem rozmowy telefonicznej Zygmunta Kapusty z Ryszardem Stefańskim na temat A. Modrzejewskiego. Jest to ustalone ponadto w oparciu o zapis w notatniku prokuratora Z. Kapusty, który pod datą 7 luty 2002 roku dokonał zapisu o treści „telefon. Stefański, skarga UOP na Prokuraturę Okręgową w Warszawie bezczynność”. Jednocześnie jak wynika z zeznań Adama Wysoczańskiego, zatrudnionego w 2002 roku na stanowisku Naczelnika Wydziału Zabezpieczenia Realizacji i Działań Antyterrorystycznych UOP, w dniu 7 lutego 2002 roku już o godzinie 8.15. został w trybie pilnym wezwany przez swojego przełożonego, Dyrektora Zarządu Śledczego UOP Ryszarda Bieszyńskiego, który zakomunikował mu, iż podlegli mu funkcjonariusze pododdziału antyterrorystycznego mają przebrać się w garnitury, bowiem będą uczestniczyć w zatrzymaniu Prezesa Zarządu PKN ORLEN. Z zeznań Roberta Maszoty innego funkcjonariusza UOP z grupy realizującej zatrzymanie A. Modrzejewskiego wynika, że akcją dowodził kpt. Jarosław Dąbrowski. On też prowadził jedną z odpraw a zgromadzonym funkcjonariuszom oświadczono, „że będzie robota i żeby się ładnie ubrali bo będą w telewizji”. Odnośnie uzasadnienia zatrzymania padło tylko jedno zdanie o uniemożliwieniu podpisania kontraktu. O godzinie 9.00 tego samego dnia, w sposób całkowicie niespodziewany do Dyrektora Ryszarda Bieszyńskiego zostaje wezwany kapitan Jarosław Dąbrowski prowadzący śledztwo w sprawie ujawnienia informacji dotyczącej ceny w wezwaniu do sprzedaży akcji Spółki Izolacja S.A. W gabinecie Ryszarda Bieszyńskiego, kapitan J. Dąbrowski

31 Stanowisko Komisji Śledczej został poproszony przez Zastępcę Dyrektora Wydziału II Zarządu Śledczego UOP płk. Krzysztofa Giersa o zreferowanie sprawy w kontekście wniosku UOP o przedstawienie zarzutów A. Modrzejewskiemu. Około godziny 10.00 Dyrektor Ryszard Bieszyński wraz z płk. K. Giersem udają się na pilnie umówione z ich inicjatywy spotkanie z Naczelnikiem Wydziału Śledczego Prokuratury Okręgowej w Warszawie prokurator M. Dukiewicz. Natomiast kapitan J. Dąbrowski otrzymuje polecenie pozostawania w gotowości, z uwagi na potrzebę działań związanych z zatrzymaniem A. Modrzejewskiego. Jak wynika z zeznań płk. K. Giersa w trakcie spotkania jakie odbyło się w gabinecie M. Dukiewicz, zarówno on jak i Ryszard Bieszyński poruszali temat wniosku UOP o przedstawienie zarzutów A. Modrzejewskiemu, przy czym w pewnym momencie tej rozmowy prokurator M. Dukiewicz opuściła swój gabinet, a pojawili się w nim Prokurator Apelacyjny Z. Kapusta i Prokurator Okręgowy J. Łabuda. Po przywitaniu Z. Kapusta i J. Łabuda opuścili gabinet w towarzystwie Dyrektora Ryszarda Bieszyńskiego. Następnie do gabinetu powrócił sam Ryszard Bieszyński oświadczając, że będzie realizowane zatrzymanie A. Modrzejewskiego, po czym R. Bieszyński i K. Giers udali się z powrotem do siedziby UOP. Ryszard Bieszyński polecił K. Giersowi wysłanie kpt. J. Dąbrowskiego do Prokuratury Okręgowej po odbiór nakazu zatrzymania A. Modrzejewskiego. Należy podkreślić, że jak wynika z zeznań kpt. J. Dąbrowskiego, Krzysztof Giers przekazał mu to polecenie stwierdzając, że „Kalinowska dostała opieprz i poszła wypisywać nakaz doprowadzenia i zarządzenie o zatrzymaniu”. Z relacji Krzysztofa Giersa wynika, że Ryszard Bieszyński miał się domagać od prokuratorów spowodowania, aby A. Modrzejewski został nie tylko zatrzymany, ale także tymczasowo aresztowany. K. Giers nie zdołał go przekonać, że za przestępstwo pod zarzutem popełnienia, którego miał stanąć A. Modrzejewski zastosowanie aresztu jest niedopuszczalne. Jak wynika z zeznań prokurator M. Dukiewicz, w dniu 7 lutego 2002 roku przed wizytą dyrektora R. Bieszyńskiego i płk. K. Giersa, została ona wezwana do Prokuratora Apelacyjnego Z. Kapusty, który pytał ją o sposób załatwienia wniosku o przedstawienie zarzutów A. Modrzejewskiemu i polecił w przypadku zasadności tego wniosku zarzut przedstawić, przy czym jak zeznaje prokurator M. Dukiewicz przed rozmową z nią, prokurator Z. Kapusta rozmawiał o sprawie A. Modrzejewskiego z Zastępcą Prokuratora Generalnego Ryszardem Stefańskim. Po rozmowie z prokuratorem Z. Kapustą, prokurator M. Dukiewicz wzywa do swojego gabinetu prokurator K. Kalinowską oraz kierownika Działu prokurator E. Lizakowską. Po odebraniu

32 Stanowisko Komisji Śledczej referatu prokurator M. Dukiewicz poleca prokurator K. Kalinowskiej sporządzenie postanowienia o przedstawieniu A. Modrzejewskiemu zarzutu popełnienia przestępstwa określonego w art. 176 ust. 1 ustawy Prawo o obrocie papierami wartościowymi oraz wydanie UOP nakazu doprowadzenia i zarządzenie jego zatrzymania. Jak wynika z zeznań prokurator K. Kalinowskiej wydając to polecenie prokurator M. Dukiewicz stwierdziła, że „tyle możemy zrobić dla UOP”. Prokurator K. Kalinowska stwierdziła w swych zeznaniach, że po sporządzeniu postanowienia o przedstawieniu zarzutów, przedstawiła ten dokument do akceptacji prokurator M. Dukiewicz informując ją jednocześnie, iż oczekujący już na dokumentację kpt. J. Dąbrowski poinformował ją o obawie ucieczki A. Modrzejewskiego za granicę. M. Dukiewicz poleca także K. Kalinowskiej przekazanie kpt. J. Dąbrowskiemu numeru telefonu komórkowego, jakim posługiwał się A. Modrzejewski. Kalinowska wykonała to polecenie. Z kolei z zeznań prokurator M. Dukiewicz wynika, że decyzję o zatrzymaniu A. Modrzejewskiego skonsultowała ona z Prokuratorem Okręgowym J. Łabudą, który ją zaakceptował, a także z Prokuratorem Apelacyjnym Z. Kapustą, który uznał, że istnieją podstawy do podjęcia tego rodzaju działań. Około godziny 15.00 kpt. J. Dąbrowski otrzymuje od prokurator K. Kalinowskiej nakaz doprowadzenia i zarządzenie zatrzymania A. Modrzejewskiego, a następnie wraca do siedziby UOP, po czym wraz z funkcjonariuszami pododdziału antyterrorystycznego UOP przystępuje do działań zmierzających do zatrzymania A. Modrzejewskiego. Po zatrzymaniu przed budynkiem Atrium Plaza, A. Modrzejewski zostaje przewieziony najpierw do siedziby UOP, a następnie do Prokuratury Okręgowej w Warszawie około godziny 19.00, gdzie prokurator K. Kalinowska przedstawiła mu zarzut. A. Modrzejewski w związku z nieobecnością swych obrońców odmawia złożenia wyjaśnień, co powoduje przerwę w czynnościach procesowych. Jak wynika z zeznań prokurator K. Kalinowskiej, około godziny 20.00 tego dnia – kiedy obrońcy A. Modrzejewskiego nadal nie pojawiają się w siedzibie Prokuratury – decyduje się ona na zwolnienie A. Modrzejewskiego, bez stosowania wobec niego środków zapobiegawczych. Decyzja ta powoduje reakcję funkcjonariuszy UOP, którzy – kpt. J. Dąbrowski osobiście, a płk. K. Giers drogą telefoniczną – starają się wywrzeć presję na prokurator K. Kalinowską, aby wystawiła A. Modrzejewskiemu wezwanie do stawienia się w siedzibie UOP w dniu następnym, to jest 8 lutego 2002 roku w godzinach 9.00 – 10.00, celem konfrontacji z aresztowanym Grzegorzem Wieczerzakiem. Prokurator K. Kalinowska dostrzegając bezzasadność wezwania wynikającą z braku możliwości konfrontacji w sytuacji, gdy A. Modrzejewski

33 Stanowisko Komisji Śledczej odmówił składania wyjaśnień, a tym bardziej, że nie ma możliwości sprowadzenia do konfrontacji tymczasowo aresztowanego G. Wieczerzaka, jak również odczuwając dyskomfort wynikający z nacisków wywieranych przez UOP, kontaktuje się ze swoją przełożoną prokurator M. Dukiewicz, która poleciła jej wystawić wezwanie dla A. Modrzejewskiego, celem przesłuchania. Czynności wykonywane przez K. Kalinowską pozostają pod kontrolą kpt J. Dąbrowskiego, który na bieżąco telefonicznie informuje o ich przebiegu swoich przełożonych płk R. Bieszyńskiego i K. Giersa. To pod wpływem ich nacisków prokurator M. Dukiewicz wydała K. Kalinowskiej polecenie wystawienia żądanego przez UOP wezwania. Jak wynika z dalszych zeznań prokurator K. Kalinowskiej, w końcowej fazie przebiegu zdarzeń z dnia 7 lutego 2002 roku doszła ona do wniosku, iż UOP wywierając na nią presję, chciał uniemożliwić A. Modrzejewskiemu udział w posiedzeniu Rady Nadzorczej PKN ORLEN zaplanowanym na dzień 8 lutego 2002 roku na godz. 10.00. W dniu 8 lutego 2002 roku A. Modrzejewski stawia się w UOP i odmawia składania wyjaśnień, przy czym czas jego pobytu w budynku UOP a raczej przesłuchania zostaje w sposób oczywisty wydłużony pod pretekstem: braku papieru bądź też awarii drukarki tak, iż dopiero około godziny 10–tej zostaje zwolniony z udziału w tej czynności. Przy czym znaczącym jest fakt, że zaplanowany wcześniej porządek obrad Rady Nadzorczej PKN ORLEN zostaje w istotny sposób zmieniony. Ostatni punkt – odwołanie prezesa przeniesiono jako pierwszy. Jak zeznał Prof. A. Herman Przewodniczący Rady Nadzorczej, punkt dotyczący zmian w składzie Zarządu Spółki został przesunięty decyzją Rady na początek obrad, gdyż „wynikało to z tego, że wcześniej rada nadzorcza miała rozpatrywać trzy inne punkty merytoryczne o znaczeniu strategicznym dla Spółki, na których ostateczne sformułowanie powinien mieć wpływ już ewentualnie wybrany nowy Prezes, jeśli rada nadzorcza zdecydowałaby się na dokonanie takiej zmiany. Członkowie rady nadzorczej, po dyskusji na ten temat i głosowaniu, zmienili kolejność rozpatrywanych spraw.” Andrzej Herman zeznał też „kiedy była dyskusja nad zmianą porządku i wnioskowałem o odwołanie, ja wyraźnie stwierdziłem, że wniosek ten nie miał nic wspólnego z wczorajszym zatrzymaniem Prezesa Modrzejewskiego i że mam nadzieję, że to się wyjaśni szybko i pozytywnie dla niego”. Również zdaniem świadka „zatrzymanie Andrzeja Modrzejewskiego zniekształciło obraz rzeczywistych powodów odwołania Andrzeja Modrzejewskiego”. Tego samego dnia Rada Nadzorcza PKN ORLEN 6 głosami za, przy 3 przeciw, odwołuje A. Modrzejewskiego z funkcji Prezesa Zarządu. Jednocześnie powołuje na jego miejsce Zbigniewa Wróbla. Należy

34 Stanowisko Komisji Śledczej zauważyć, że szef Delegatury UOP w Bydgoszczy Piotr Lenart kontaktował się telefonicznie z Przewodniczącym Rady Nadzorczej Profesorem Andrzejem Hermanem. W tym samym czasie kiedy A. Modrzejewski znajduje się w budynku UOP Premier Leszek Miller spotyka się w swoim gabinecie z Janem Kulczykiem, który zeznając przed Komisją stwierdził, że przyczyną spotkania był zamiar zaproszenia Premiera do Poznania. W dniu 8 lutego 2002 roku do Prokuratury Apelacyjnej w Warszawie wpływa notatka urzędowa UOP podpisana przez Zbigniewa Siemiątkowskiego, a nadesłana wraz z pismem przewodnim Zastępcy Prokuratora Generalnego Ryszarda Stefańskiego, w związku z czym w gabinecie Prokuratora Okręgowego odbywa się narada z udziałem: Prokuratora Apelacyjnego Z. Kapusty, Prokuratora Okręgowego J. Łabudy, Naczelnik Wydziału Śledczego M. Dukiewicz oraz prokuratora Z. Ordanika. Przed naradą do prokuratora Z. Kapusty telefonuje Zastępca Prokuratora Generalnego Ryszard Stefański, polecając pilne zabezpieczenie dokumentów związanych z kontraktem zawartym pomiędzy PKN ORLEN, a firmą J&S. Prokurator Z. Kapusta wydaje prokuratorowi Z. Ordanikowi polecenie pilnego udania się do Płocka, celem zabezpieczenia w siedzibie PKN ORLEN S.A. stosownej dokumentacji. Około godziny 16.00 prokurator Z. Ordanik dociera do Płocka, jednak w siedzibie PKN ORLEN nie zastaje żadnej osoby mogącej wydać mu dokumentację, o czym informuje telefonicznie Prokuratora Apelacyjnego Z. Kapustę, który poleca mu ograniczyć się do złożenia pisma i powrócić do Warszawy. Powyższych ustaleń stanu faktycznego dokonano w oparciu o zeznania złożone przed Sejmową Komisją Śledczą, jak i w Prokuraturze Okręgowej w Katowicach prowadzącej w przedmiotowej sprawie śledztwo o sygnaturze V Ds. 31/04/S – przez następujące osoby:

1. Wiesława Kaczmarka 2. Zbigniewa Siemiątkowskiego 3. Barbarę Piwnik 4. Leszka Millera 5. Ryszarda Stefańskiego 6. Zygmunta Kapustę 7. Jerzego Łabudę 8. Katarzynę Kalinowską 9. Jarosława Dąbrowskiego

35 Stanowisko Komisji Śledczej 10. Krzysztofa Giersa 11. Adama Wysoczańskiego 12. Ryszarda Bieszyńskiego 13. Małgorzatę Dukiewicz 14. Ewę Lizakowską 15. Zbigniewa Ordanika 16. Mieczysława Tarnowskiego 17.Roberta Maszotę 18.Andrzeja Kratiuka 19.Andrzeja Barcikowskiego 20. Andrzeja Hermana.

7.1.2. Zatrzymanie Andrzeja Modrzejewskiego – śledztwo prokuratora Zbigniewa Ordanika W dniu 7 lutego 2002 r. na spotkaniu u Premiera L. Millera Szef UOP Zbigniew Siemiątkowski zapowiedział przekazanie Minister Sprawiedliwości Barbarze Piwnik notatki informującej o zagrożeniu bezpieczeństwa energetycznego państwa wynikającym z podpisania przez A. Modrzejewskiego aneksów do kontraktu z J & S na dostawę ropy. Jak ustalono notatka ta wpłynęła na ręce B. Piwnik za pośrednictwem tajnej kancelarii jeszcze tego samego dnia. Różniła się ona w treści od innych przekazanych do Prezydenta, Premiera czy Ministra Gospodarki przez zmanipulowanie informacji uprawdopodabniających rzekome zagrożenie. Treści tej notatki oznaczonej gryfem „ściśle tajne” zostały jeszcze w dniu 7 lutego 2002 r. opublikowane w „Trybunie”, w artykule pod znamiennym tytułem „PKN ORLEN. Kontrakt życia. Ostatni skok prezesa.” Nie ustalono, kto przekazał tak wrażliwe informacje do gazety, ale ich opublikowanie w dniu zatrzymania A. Modrzejewskiego przez funkcjonariuszy UOP nie jest bez znaczenia dla publicznej oceny zasadności tej czynności. Jak wynika z zapisów w notatce minister Barbara Piwnik zadekretowała ją celem załatwienia przez Zastępcę Prokuratora Generalnego Ryszarda Stefańskiego, który tego samego dnia w rozmowie telefonicznej z Prokuratorem Apelacyjnym w Warszawie Zygmuntem Kapustą poinformował go, że notatkę przekaże mu dnia 8 lutego 2002 r. Równocześnie przekazał zarzuty UOP na bezczynność Prokuratury

36 Stanowisko Komisji Śledczej Okręgowej w Warszawie w sprawie dotyczącej spółki Izolacja S.A., w której występuje A. Modrzejewski. W dniu 8 lutego 2002 r. do Prokuratury Apelacyjnej w Warszawie wpływa notatka podpisana przez Z. Siemiątkowskiego a nadesłana wraz z pismem przewodnim prokuratora Ryszarda Stefańskiego. Prokurator Z. Kapusta pismo Szefa UOP stanowiące zawiadomienie o przestępstwie przekazuje Prokuratorowi Okręgowemu w Warszawie Jerzemu Łabudzie. Z. Kapusta wydaje służbowe polecenie zabezpieczenia stosownej dokumentacji w PKN ORLEN, przesłuchania wskazanych osób a także dokonania innych czynności zmierzających do ujawnienia przestępstwa z art. 296 § 1 k.k. Jednocześnie poinformował, że sprawę nadzorem służbowym objęła Prokuratura Apelacyjna. Pismem z dnia 20 lutego 2002 r. Prokurator Okręgowy Jerzy Łabuda zwrócił się do Szefa UOP z prośbą o wskazanie osób mających wiedzę na temat przedmiotu prowadzonego postępowania oraz udostępnienie materiałów wskazujących na podejrzenie działania przez Zarząd PKN ORLEN na szkodę bezpieczeństwa energetycznego państwa. 6 marca 2002 r. Szef UOP przekazał prokuratorowi oczekiwane informacje i wskazał na osoby posiadające istotne wiadomości dla sprawy. Przekazane informacje powinny spowodować wszczęcie i przeprowadzenie śledztwa, tymczasem postanowieniem z dnia 20 marca 2002 r. sygn. akt V Ds 32/02 prokurator Zbigniew Ordanik odmówił wszczęcia śledztwa w sprawie nadużycia uprawnień przez Zarząd PKN ORLEN poprzez zawieranie niekorzystnych kontraktów dotyczących zakupu ropy. W kuriozalnym uzasadnieniu postanowienia prokurator oparł się na kompletnie nieaktualnym protokole kontroli Najwyższej Izby Kontroli dotyczącym innego kontraktu, przeprowadzonej za okres 1996-1998. Przedmiotem postępowania był nie podpisany i nieznany wówczas organom ścigania projekt kontraktu z 2002 r. Odpis tego postanowienia prokurator Z. Ordanik doręczył, uznając go za pokrzywdzonego, Szefowi UOP Zbigniewowi Siemiątkowskiemu. Kuriozalność tej decyzji polega na tym, że w momencie, kiedy prokurator otrzymał z UOP informacje ujawniające dowody, to zamiast je sprawdzić i wszcząć śledztwo odmówił jego wszczęcia. Nie bez znaczenia jest fakt, że informacje UOP o dowodach w tej sprawie Prokuratura Okręgowa otrzymała w dniu 6 lutego 2002 r. a pismem z dnia 7 marca 2002 r. jej szef poinformował Prokuratora Apelacyjnego, że nawet nie otrzymał odpowiedzi z UOP, gdzie zwracał się o podanie świadków i przekazanie dokumentów.

37 Stanowisko Komisji Śledczej Należy nadmienić, że w sprawie tej prokurator Z. Ordanik w trybie bardzo pilnym, ale też bardzo późną porą, osobiście pojechał do Płocka, celem zabezpieczenia dokumentów. Czynność okazała się bezskuteczna, bo już nikogo w biurze koncernu nie zastał. Od tego czasu prokurator nie wyegzekwował projektów umów, których podpisanie miało zdaniem Z. Siemiątkowskiego stworzyć zagrożenie dla bezpieczeństwa energetycznego Polski. Z. Siemiątkowski, pomimo przysługującego mu uprawnienia, nie zaskarżył tej rażąco wadliwej decyzji. Komisja ustaliła także, że o szczegółach tego postępowania był informowany przez UOP Premier Leszek Miller. Pismem z dnia 2 marca 2002 r. Zastępca Szefa UOP Mieczysław Tarnowski poinformował Premiera nie tylko o tym, czego żądał Prokurator Okręgowy w Warszawie Jerzy Łabuda, ale także przekazał mu kopię udzielonej przez UOP odpowiedzi. Także Premier Leszek Miller nie zareagował na oczywiście bezzasadny sposób zakończenia tej sprawy przez Prokuraturę Okręgową w Warszawie. Nie ulega wątpliwości, że tajne śledztwo miało faktycznie znaczenie dla wzmocnienia nacisku na prokuraturę, aby zgodziła się na pozbawienie wolności A. Modrzejewskiego, bo dawało możliwość nawet zastosowania tymczasowego aresztowania. Było ono także potrzebne dla uzasadnienia tezy głoszonej przez L. Millera i Z. Siemiątkowskiego, że z odwołaniem A. Modrzejewskiego z funkcji Prezesa PKN ORLEN nie można było czekać, bo mógł w każdej chwili podpisać groźny dla bezpieczeństwa państwa kontrakt. W świetle dokonanych przez Komisję ustaleń faktycznych nie ulega wątpliwości, że postępowanie prokuratora Zbigniewa Ordanika było zaniechaniem przeprowadzenia postępowania karnego i wyczerpało znamiona występku określonego w art. 231 §1 kk.

7.1.3. Wnioski Zgromadzony i chronologicznie usystematyzowany materiał dowodowy, pozwala na sprecyzowanie następujących wniosków, co do przebiegu zdarzeń rozgrywających się w dniach 7 – 8 lutego 2002 roku, a związanych z zatrzymaniem Prezesa Zarządu PKN ORLEN Andrzeja Modrzejewskiego. Należy dać wiarę zeznaniom Wiesława Kaczmarka co do przebiegu spotkania w dniu 7 lutego 2002 roku w gabinecie Prezesa Rady Ministrów, w trakcie którego jak twierdzi W. Kaczmarek rozważano możliwości uniemożliwienia podpisania kontraktu

38 Stanowisko Komisji Śledczej pomiędzy PKN ORLEN, a firmą J&S, poprzez zatrzymanie przez UOP A. Modrzejewskiego, bowiem przedstawiony przez W. Kaczmarka przebieg spotkania koreluje ze zdarzeniami, które bezpośrednio po tym spotkaniu nastąpiły, zwłaszcza z uruchomieniem w Ministerstwie Sprawiedliwości, jak również w UOP działań zmierzających bezpośrednio do pilnego zatrzymania A. Modrzejewskiego, to znaczy: • postawienie już o godzinie 8.15. w dniu 7 lutego 2002 roku, decyzją Dyrektora Ryszarda Bieszyńskiego, w stan gotowości pododdziału antyterrorystycznego UOP, celem rozpoczęcia przygotowań do realizacji zatrzymania Andrzeja Modrzejewskiego, • wezwanie kpt J. Dąbrowskiego prowadzącego śledztwo w sprawie A. Modrzejewskiego w trybie nagłym do dyrektora Ryszarda Bieszyńskiego, • w trybie pilnym przekazanie na ręce Ministra Sprawiedliwości notatki podpisanej przez Szefa UOP Zbigniewa Siemiątkowskiego, dotyczącej rzekomego „zagrożenia energetycznego bezpieczeństwa państwa” oraz równie pilne skierowanie tej notatki przez Barbarę Piwnik do Zastępcy Prokuratora Generalnego Ryszarda Stefańskiego, celem załatwienia sprawy, • wypowiedź szefa ABW Andrzeja Barcikowskiego przekazana w czerwcu 2002 roku redaktorowi „Życia Warszawy”, że „zatrzymanie pana Modrzejewskiego miało ekonomiczne uzasadnienie. Chodziło o niedopuszczenie do konkretnego wydarzenia, które mogło zagrozić „interesom państwa”, • natychmiastowa reakcja Ryszarda Stefańskiego, który wyprzedzająco informuje Prokuratora Apelacyjnego Zygmunta Kapustę o tym, że wymieniona notatka zostanie mu dostarczona w dniu następnym, a równocześnie przekazuje mu informację o skargach UOP na bezczynność Prokuratury Okręgowej w Warszawie, w sprawie dotyczącej ujawnienia informacji poufnych, dotyczących z kolei sprzedaży akcji Spółki Izolacja S.A. w której występuje A. Modrzejewski. Charakterystyczne jest to, że Ryszard Stefański w dniu 7 lutego 2002 roku jedynie zastępuje przebywającego poza Warszawą Prokuratora Krajowego Karola Napierskiego, co tym bardziej czyni zastanawiającym pilność jego działania. Ponadto wysyłając notatkę urzędową bezpośrednio Prokuratorowi Apelacyjnemu w Warszawie, Ryszard Stefański pomija Biuro Postępowania Przygotowawczego Prokuratury Krajowej, łamiąc w ten sposób nie tylko pragmatykę działania Prokuratury Krajowej, ale uniemożliwia jednocześnie sprawowanie właściwego nadzoru nad dalszym biegiem sprawy. Taka szybkość działania połączona z naruszeniem ustalonych reguł postępowania, da się jedynie

39 Stanowisko Komisji Śledczej wytłumaczyć nagłą potrzebą wytworzenia w Prokuratorze Apelacyjnym Zygmuncie Kapuście przekonania, iż Andrzej Modrzejewski, wobec którego UOP wnioskuje o przedstawienie zarzutów – będący jednocześnie Prezesem PKN ORLEN, którego z kolei dotyczy treść notatki Zbigniewa Siemiątkowskiego – jest osobą mogącą potencjalnie wchodzić w krąg osób podejrzanych o spowodowanie zagrożenia dla bezpieczeństwa energetycznego państwa a więc przestępstwa o znacznym ciężarze gatunkowym.

Biorąc pod uwagę fakt, że jednocześnie tego samego dnia w trybie pilnym Dyrektor Zarządu Śledczego UOP R. Bieszyński rozmawia na temat zatrzymania A. Modrzejewskiego z prokurator M. Dukiewicz, a chwilę później na osobności z Prokuratorem Okręgowym J. Łabudą i Prokuratorem Apelacyjnym Z. Kapustą, a następnie bezpośrednio po tych rozmowach oświadcza płk. K. Giersowi, że należy przystąpić do realizacji zatrzymania, należy dojść do wniosku, iż działania Ryszarda Stefańskiego w dniu 7 lutego 2002 roku miały stworzyć przychylny klimat w Prokuraturze Okręgowej w Warszawie dla realizacji zgłaszanych przez UOP oczekiwań związanych z zatrzymaniem Prezesa Zarządu PKN ORLEN.

Dalszy przebieg wydarzeń w sposób jednoznaczny potwierdza tak postawione założenie, bowiem Prokurator Apelacyjny Z. Kapusta wydaje polecenie prokurator M. Dukiewicz zrealizowania wniosku o przedstawienie zarzutu przeciwko A. Modrzejewskiemu, a następnie ona przekazuje to polecenie jako własne prokurator K. Kalinowskiej, uzupełniając je o polecenie wydania zarządzenia zatrzymania i nakazu doprowadzenia A. Modrzejewskiego. Jednocześnie prokurator M. Dukiewicz widząc zainteresowanie sprawą swych przełożonych informuje ich na bieżąco o podjętych decyzjach.

Należy przy tym nie tracić z pola widzenia najistotniejszej w tym przypadku okoliczności, iż prokurator nadzorująca postępowanie, nie widziała w tym dniu żadnej potrzeby wykonywania czynności z udziałem A. Modrzejewskiego, z którym kilka godzin przed wydaniem nakazu zatrzymania rozmawiała telefonicznie. Również funkcjonariusz UOP kpt. J. Dąbrowski, w dniu 7 lutego 2002 roku nie przewidywał przeprowadzenia czynności z A. Modrzejewskim, a fakt nagłego wezwania go do Dyrektora R. Bieszyńskiego, stanowił dla niego – jak to wynika z jegozeznań – zaskoczenie.

40 Stanowisko Komisji Śledczej Koronnym dowodem na to, że decyzja o zatrzymaniu Prezesa Zarządu PKN ORLEN A. Modrzejewskiego zapadła poza Prokuraturą, a która posłużyła jedynie jako narzędzie dla realizacji celów politycznych, są zeznania Prokuratora Okręgowego w Warszawie J. Łabudy, który przesłuchany przed Sejmową Komisją Śledczą w dniu 20 listopada 2004 roku stwierdził, iż dnia 8 lutego 2002 roku zadzwonił do niego Dyrektor Zarządu Śledczego UOP Ryszard Bieszyński, zgłaszając pretensję, iż wobec A. Modrzejewskiego nie zastosowano środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztowania, a nadto mówiąc, że „nie takie przecież były ustalenia”.

W związku z powyższym należy odpowiedzieć na fundamentalne dla przedmiotowych rozważań pytanie: z czyjej inspiracji i dla realizacji czyich celów politycznych zatrzymany został Prezes Zarządu PKN ORLEN A. Modrzejewski?

Zebrany przez Sejmową Komisję Śledczą materiał dowodowy w sposób nie budzący wątpliwości prowadzi do wniosku, że wersja przedstawiona przez Ministra Skarbu Wiesława Kaczmarka, iż decyzja o zatrzymaniu zapadła w trakcie narady, jaka odbyła się w gabinecie Prezesa Rady Ministrów Leszka Millera w dniu 7 lutego 2002 roku znajduje procesowe potwierdzenie. W szczególności z zeznań świadka Andrzeja Kratiuka, który w dniu zatrzymania Andrzeja Modrzejewskiego przebywał w gabinecie Ministra Skarbu Wiesława Kaczmarka wynika, że w pewnym momencie do gabinetu weszła sekretarka. Poinformowała W. Kaczmarka, że telefonuje do niego Z. Siemiątkowski. W. Kaczmarek zaczął rozmowę telefoniczną, podczas której wzburzony zażądał, „aby osobę o której rozmawiano Z. Siemiątkowski natychmiast wypuścił”. Po zakończonej rozmowie W. Kaczmarek poinformował A. Kratiuka oraz obecnego tam vice-ministra Piotra Czyżewskiego, że A. Modrzejewski został zatrzymany, a Zbigniew Siemiątkowski pytał go czy może wypuścić Andrzeja Modrzejewskiego na posiedzenie Rady Nadzorczej PKN ORLEN, które miało odbyć się następnego dnia. „Już wówczas byłem przekonany, że termin zatrzymania nie jest przypadkowy i jest związany z posiedzeniem Rady Nadzorczej – zeznał Andrzej Kratiuk”.

Wbrew twierdzeniom Barbary Piwnik, Zbigniewa Siemiątkowskiego, jak również Leszka Millera, iż nie było przedmiotem rozważań zatrzymanie A. Modrzejewskiego dalszy rozwój wypadków, każe twierdzić, że podjęte w trakcie narady decyzje zaczęły być w sposób błyskawiczny, konsekwentny i wzajemnie ze sobą skorelowany, realizowane przez aparat urzędniczy podległy Ministrom Barbarze Piwnik

41 Stanowisko Komisji Śledczej i Zbigniewowi Siemiątkowskiemu. Przystąpienie do wyżej wymienionych działań przez Zastępcę Prokuratora Generalnego Ryszarda Stefańskiego i Dyrektora Zarządu Śledczego UOP Ryszarda Bieszyńskiego mogło być jedynie wynikiem poleceń wydanych im przez ich przełożonych, którzy ponadto musieli chociażby w ogólnym zarysie zaznajomić ich z ustaleniami dokonanymi w gabinecie Prezesa Rady Ministrów. W przypadku Zastępcy Prokuratora Generalnego osobą inspirującą go do określonego działania to jest przeprowadzenia rozmowy z Prokuratorem Apelacyjnym w Warszawie mogła być jedynie Minister Sprawiedliwości Prokurator Generalny Barbara Piwnik. Natomiast Ryszardowi Bieszyńskiemu Dyrektorowi Zarządu Śledczego UOP dyspozycje w przedmiocie podjęcia działań zmierzających do zatrzymania A. Modrzejewskiego, to jest zmobilizowania funkcjonariuszy pododdziału antyterrorystycznego UOP, udania się do Prokuratury Okręgowej w Warszawie celem uzyskania formalnej decyzji o zatrzymaniu A. Modrzejewskiego i otrzymania koniecznych do jego realizacji dokumentów, mogły wydać dwie osoby: Szef UOP Zbigniew Siemiątkowski oraz jego Zastępca płk. Mieczysław Tarnowski.

Należy wskazać, że zarówno Ryszard Stefański jak i Ryszard Bieszyński w składanych przed Sejmową Komisją Śledczą, a także w Prokuraturze Okręgowej w Katowicach zeznaniach zaprzeczają, aby otrzymali od swych przełożonych jakiekolwiek dyspozycje dotyczące zatrzymania Andrzeja Modrzejewskiego w dniu 7 lutego 2002 roku. Nie sposób jednak zauważyć okoliczności, iż Ryszard Stefański składając zeznania wielokrotnie, w sposób jaskrawy mijał się z prawdą, co w konsekwencji zmusiło Sejmową Komisję Śledczą do zawiadomienia Prokuratury o podejrzeniu składania przez tego świadka fałszywych zeznań, a postępowanie przygotowawcze w tej sprawie aktualnie toczy się w Prokuraturze Okręgowej w Katowicach.

Co do oceny zeznań złożonych przez Ryszarda Bieszyńskiego przed Sejmową Komisją Śledczą oraz w Prokuraturze Okręgowej w Katowicach, bez trudu można stwierdzić, iż nacechowane one są ostentacyjną niechęcią do ujawnienia przebiegu zdarzeń. Ponadto świadek ten zeznaje bądź w sposób diametralnie sprzeczny z oczywistymi ustaleniami dowodowymi lub też zasłania się niepamięcią. Dodać należy, że zeznania Ryszarda Bieszyńskiego pozostają w sprzeczności z zeznaniami jego podwładnych funkcjonariuszy UOP – kpt. Jarosława Dąbrowskiego i płk. Krzysztofa

42 Stanowisko Komisji Śledczej Giersa i co należy podkreślić również z zeznaniami Zastępcy Szefa UOP płk. Mieczysława Tarnowskiego.

W świetle zeznań świadków Jerzego Łabudy jak i Zygmunta Kapusty oczywistym jest, że Ryszard Bieszyński odegrał istotną rolę w zatrzymaniu A. Modrzejewskiego. To on ujawnił im tajną treść notatki Z. Siemiątkowskiego skierowanej do Barbary Piwnik, to on domagał się aresztowania A. Modrzejewskiego powołując się na wcześniejsze uzgodnienia, to on zorganizował i przygotował funkcjonariuszy do tej czynności, dużo wcześniej niż prokurator dał się przekonać o konieczności zatrzymania. Odnosząc się do spotkania w gabinecie Prezesa Rady Ministrów w dniu 7 lutego 2002 roku wskazać należy na zeznania Wiesława Kaczmarka podkreślającego, iż to Premier Leszek Miller miał nalegać na pilne odwołanie Andrzeja Modrzejewskiego z funkcji Prezesa Zarządu PKN ORLEN – jeszcze przed dniem 8 lutego 2002 roku. Gdy Wiesław Kaczmarek, powołując się na obowiązujące przepisy prawa stwierdził, iż nie ma takiej możliwości, Premier L. Miller ustalał z Minister B. Piwnik i z Szefem UOP Z. Siemiątkowskim wariant zatrzymania A. Modrzejewskiego przez UOP w sprawie niezwiązanej z jego funkcjonowaniem jako Prezesa Zarządu PKN ORLEN. Znamienne jest przy tym stwierdzenie W. Kaczmarka, iż „wyszedł ze spotkania w przekonaniu, że UOP zostanie w stosunku do Andrzeja Modrzejewskiego użyty”.

Wobec dokonania przez Sejmową Komisję Śledczą wyżej wskazanych ustaleń faktycznych, koniecznością staje się poddanie, prawno karnej ocenie zachowań poszczególnych osób uczestniczących w działaniach, których końcowym rezultatem było zatrzymanie w dniu 7 lutego 2002 roku Andrzeja Modrzejewskiego, przez zobowiązane do tego organy wymiaru sprawiedliwości. Oczywistym w przedmiotowej sprawie jest potwierdzony orzeczeniem Sądu Rejonowego w Warszawie fakt, iż zatrzymanie A. Modrzejewskiego zostało dokonane bezzasadnie, bowiem nie istniała obawa powodująca potrzebę stosowania tego środka przymusu. Okoliczność ta była znana wydającej zarządzenie zatrzymania i nakaz doprowadzenia prokurator Katarzynie Kalinowskiej, która miała świadomość, iż Andrzej Modrzejewski – z którym rozmawiała kilka godzin wcześniej – nie zamierza unikać kontaktu z organem procesowym, a wręcz odwrotnie – dochował lojalności procesowej informując, iż powrócił z zagranicy i jest do dyspozycji prokuratora. Pojawiający się w materiale dowodowym wątek co do przekazania przez kpt. J. Dąbrowskiego informacji o planowanej przez A. Modrzejewskiego ucieczce za

43 Stanowisko Komisji Śledczej granicę, należy traktować z dużą ostrożnością, zwłaszcza że nie sposób obecnie rozstrzygnąć, czy istotnie informacja taka była elementem wprowadzenia prokurator K. Kalinowskiej w błąd celem uzyskania korzystnej dla UOP decyzji o zatrzymaniu A. Modrzejewskiego, czy też prokurator K. Kalinowska próbuje w ten sposób obronić się przed zarzutem bezzasadnego zatrzymania. Biorąc powyższe pod uwagę stwierdzić należy, że prokurator K. Kalinowska swym zachowaniem polegającym na świadomym stosowaniu środka przymusu w sytuacji tego nie wymagającej, wyczerpała znamiona występku określonego w art. 231 § 1 kk. Jednocześnie zauważyć należy, iż według dokonanych ustaleń dowodowych prokurator K. Kalinowska wydając zarządzenie o zatrzymaniu A. Modrzejewskiego działała na polecenie Naczelnika Wydziału Śledczego Prokuratury Okręgowej w Warszawie – prokurator Małgorzaty Dukiewicz, co winno skutkować przeniesieniem odpowiedzialności za podjętą decyzję na tę ostatnią niezależnie od faktu, iż prokurator K. Kalinowska nie skorzystała z możliwości opisanej w art. 8 ustawy o Prokuraturze, dającej jej prawo żądania wydania służbowego polecenia na piśmie. Co więcej jak wynika z kolei z zeznań prokurator M. Dukiewicz, decyzje o przedstawieniu zarzutów, zatrzymaniu i przymusowym doprowadzeniu A. Modrzejewskiego skonsultowała ona ze swoimi przełożonymi – Prokuratorem Okręgowym w Warszawie Jerzym Łabudą i Prokuratorem Apelacyjnym Zygmuntem Kapustą, którzy działania te zaakceptowali. Okoliczność ta skłania do rozważenia pociągnięcia również tych osób do odpowiedzialności karnej na podstawie art. 231 § 1 kk, bowiem mając świadomość bezzasadności stosowania wobec A. Modrzejewskiego środków przymusu w postaci zatrzymania i doprowadzenia do prokuratury, nie dopełnili oni swych obowiązków wydania poleceń postępowania zgodnego z normami określonymi w Kodeksie postępowania karnego.

Zachowanie Dyrektora Zarządu Śledczego UOP – płk. Ryszarda Bieszyńskiego podejmującego działania nakłaniające prokuratorów Z. Kapustę i J. Łabudę, jak również K. Kalinowską do podjęcia decyzji o stosowaniu wobec A. Modrzejewskiego środków przymusu, a następnie środków zapobiegawczych wyczerpuje znamiona przestępstwa określonego w art. 18§ 1 k .k w związku z art. 189§1 k. k tzn. podżegania do bezprawnego pozbawienia wolności . Opierając się o wyżej opisane ustalenia dowodowe świadczące o tym, iż celem działania zaplanowanego przez Leszka Millera, Zbigniewa Siemiątkowskiego i Barbarę Piwnik w dniu 7 lutego 2002 roku w gabinecie Prezesa Rady Ministrów,

44 Stanowisko Komisji Śledczej było pozornie uniemożliwienie Andrzejowi Modrzejewskiemu podpisania kontraktu z firmą J&S poprzez jego zatrzymanie przez UOP pod pretekstem konieczności wykonywania z jego udziałem czynności procesowych w prowadzonym postępowaniu przygotowawczym, jednakże de facto odsunięcie go od zarządzania spółką PKN ORLEN i umożliwienie przejęcia zarządu przez osoby akceptowane zarówno przez Premiera jak i Jana Kulczyka, należy stwierdzić, że:

Zachowanie takie może być oceniane w kontekście wyczerpania znamion przestępstwa z art. 189 § 1 kk, to jest bezprawnego pozbawienia wolności, bowiem zatrzymanie jako środek przymusu określony przepisami kodeksu postępowania karnego, polega na pozbawieniu człowieka wolności, celem umożliwienia przeprowadzenia czynności procesowej. W tym konkretnym przypadku cel procesowy nie miał jednak żadnego znaczenia, bowiem instytucja zatrzymania miała stanowić jedynie narzędzie, przy pomocy którego zamierzano osiągnąć cele polityczne, w postaci uniemożliwienia podpisania kontraktu jak również poprzez nagłośnienie medialne faktu zatrzymania, zdyskredytowanie Andrzeja Modrzejewskiego w oczach opinii publicznej, akcjonariuszy i wahających się co do sposobu głosowania członków Rady Nadzorczej PKN ORLEN, co w efekcie miało doprowadzić do odwołania go przez Radę Nadzorczą PKN ORLEN z funkcji Prezesa Zarządu. W przypadku Leszka Millera może wchodzić w grę forma zjawiskowa tego przestępstwa w postaci „sprawstwa polecającego” określona w art. 18 § 1 kk. Ponadto wyżej wskazane osoby wyczerpały swoim zachowaniem znamiona występku określonego w art. 231 § 1 kk, bowiem podejmując działania zmierzające do bezpodstawnego zatrzymania A. Modrzejewskiego, w sposób najprawdopodobniej świadomy przekroczyły swoje uprawnienia. Niezależnie od powyższego, dokonane przez Sejmową Komisję Śledczą ustalenia, wskazują na zasadność wniosku o pociągnięcie do odpowiedzialności karnej oraz konstytucyjnej przed Trybunałem Stanu Leszka Millera, Barbarę Piwnik a Zbigniewa Siemiątkowskiego do odpowiedzialności karnej, za bezpodstawne użycie organów ścigania (UOP i Prokuratury) przeciwko obywatelowi, do osiągnięcia zaplanowanych celów politycznych. Odnosząc się do formy zjawiskowej przestępstwa, jaka opisana została w art. 18 § 1 k.k w postaci „sprawstwa polecającego”, należy podnieść co następuje: Kodeks karny z 1997 roku przewiduje – obok sprawstwa samoistnego, współsprawstwa kierowniczego – tzw. sprawstwo polecające, polegające na wydaniu polecenia dokonania czynu zabronionego osobie uzależnionej od wydającego

45 Stanowisko Komisji Śledczej polecenie. Owo „uzależnienie” od osoby wydającej polecenie ma swe źródło najczęściej (ale nie tylko), w podległości służbowej osoby wykonującej polecenie od osoby polecenie wydającej. Istotą stosunków administracyjnych jest właśnie podległość i nadrzędność służbowa, rodząca po jednej stronie obowiązek wykonywania różnego rodzaju poleceń, bowiem cechą podstawową prawa administracyjnego jest nierówność podmiotów, w tym możliwość jednostronnego nakładania obowiązków i żądania podjęcia określonego działania lub zaniechania. Znamię ustawowe zwrotu wykorzystania „uzależnienia innej osoby”, której wydawane jest polecenie wykonania czynu zabronionego, należy interpretować jako „nałożenie obowiązku zrobienia czegoś”. Natomiast „polecenie”, jest czymś mniej niż nakazem lub rozkazem, a więcej niż nakłanianiem - a jego celem jest wywarcie wpływu na psychikę sprawcy wykonawczego. Inaczej rzecz ujmując, dla odbiorcy polecenia powstaje sytuacja, w której nie ma on alternatywy dla poleconego działania, która nie naraziłaby go na przykre konsekwencje, jeżeli wykona on polecenie wykonania czynu zabronionego. W sytuacji, gdy zrealizuje on polecenie wykonania czynu zabronionego, narazi się na odpowiedzialność karną, natomiast jeżeli odmówi on wykonania polecenia osobie od której jest uzależniony, grozi mu utrata stanowiska, pracy, środków utrzymania itp. Dodać należy, że polecenie wykonania czynu zabronionego najczęściej wydawane będzie ustnie, gdyż „sprawca polecający” będzie unikał ryzyka pisemnej formy polecenia, aby nie dostarczać dowodów swej przestępczej działalności. Okoliczność, że sprawca wykonawczy działa realizując polecenie, nie powoduje wyłączenia jego odpowiedzialności za popełnienie przestępstwa. Jedynie w skrajnych przypadkach związanych z absolutnym przymusem psychicznym, można rozważać wyłączenie winy po stronie osoby wykonującej – na polecenie – czyn zabroniony.

W konkretnym przypadku będącym przedmiotem prac Sejmowej Komisji Śledczej, czynem zabronionym było polecenie wykonania, które wydał urzędujący Prezes Rady Ministrów, stanowiący występek pozbawienia wolności opisany w art. 189 § 1 kk, którego dokonano przy użyciu instrumentu procesowego ujętego art. 247 § 1 kpk, tj. ”zatrzymania i przymusowego doprowadzenia osoby podejrzanej”. Zatrzymanie jako instytucja prawa procesowego, będąca środkiem przymusu, jest krótkotrwałym pozbawieniem wolności człowieka, którego celem jest zapewnienie prawidłowego przebiegu i skuteczności prowadzonego postępowania karnego. Właśnie ów cel

46 Stanowisko Komisji Śledczej zrealizowany w trybie określonym ustawą przez właściwy organ odbiera pozbawieniu wolności cechę bezprawności, konieczną dla zaistnienia przestępstwa. W omawianym przypadku, jak wynika z całokształtu materiału dowodowego, cel ten nie istniał, a stanowił jedynie pretekst do pozbawienia Andrzeja Modrzejewskiego wolności co powoduje, że zaistniałe zdarzenie musi być ocenione jako przestępstwo. O tym, że zatrzymanie A. Modrzejewskiego było tylko pretekstem a nie działaniem także w celu powstrzymania zagrożenia dla bezpieczeństwa energetycznego państwa przez podpisanie kontraktu na dostawę ropy dla PKN ORLEN przez spółkę J&S świadczą okoliczności związane z tajnym śledztwem prowadzonym przez prokuratora Z. Ordanika w Prokuraturze Okręgowej w Warszawie pod sygn.VDs32/02/Sw. W świetle poczynionych na tajnych posiedzeniach Komisji ustaleń podnoszona zarazem przez Leszka Millera jak i Zbigniewa Siemiątkowskiego przesłanka ich działania w celu zlikwidowania zagrożenia dla bezpieczeństwa energetycznego państwa nie została uwiarygodniona, a w kontekście podejrzanych przez w/w działań oraz zaniechań, w sposób oczywisty zdyskredytowana. Wysoce nieprawidłowy sposób organizowania odwołania A. Modrzejewskiego z funkcji Prezesa Zarządu był kontynuowany zarówno przy powołaniu jego następcy, jak i wprowadzaniu zmian personalnych w zarządzie i radzie nadzorczej a przede wszystkim przy kontraktowaniu dostaw ropy ze spółką PETROVAL. Okoliczności dotyczące tajnego śledztwa oraz odpowiedzialności karnej za rażąco wadliwy sposób jego prowadzenia przez prokuratora Zbigniewa Ordanika przedstawiono w punkcie 7.1.2.

Dodatkowym, ale nie mniej istotnym efektem prac Sejmowej Komisji Śledczej stało się ukazanie dramatycznej kondycji organów państwa, w tym Prokuratury, zupełnie nieodpornej na naciski i manipulacje polityczne, w których aktywnie współuczestniczyli jej wysocy funkcjonariusze z Prokuratorem Generalnym i jego Zastępcą na czele. Wszystko to nasuwa szereg uzasadnionych wątpliwości, czy Prokuratura w obecnym kształcie organizacyjnym, strukturalnym jak i kadrowym jest w stanie wypełniać swoje ustawowe zadania – w tym w zakresie nadzoru nad innymi organami ścigania – w sposób zgodny ze standardami demokratycznego państwa prawa. Poważne zastrzeżenia budzi również sposób funkcjonowania służb specjalnych. Wnioski w tych sprawach zostały przedstawione w rozdziale 9 Sprawozdania.

47 Stanowisko Komisji Śledczej

7.2. Paragraf 2 punkt 2 Uchwały Sejmu – Ocena zawieranych przez spółkę PKN ORLEN S.A. kontraktów z punktu widzenia bezpieczeństwa energetycznego kraju

Omówienie zagadnień związanych z bezpieczeństwem energetycznym kraju wymaga wyjaśnienia tego pojęcia w aspekcie zagadnień powierzonych do zbadania Komisji, a także scharakteryzowania obrotu ropą naftową i paliwami w Polsce.

7.2.1. Pojęcie bezpieczeństwa energetycznego kraju

Pojęcie „bezpieczeństwa energetycznego kraju” zostało zdefiniowane w art. 3 pkt 16 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 roku – Prawo energetyczne (Dz. U. Nr 54, poz. 348 z późn. zm.) jako „stan gospodarki umożliwiający pokrycie bieżącego i perspektywicznego zapotrzebowania odbiorców na paliwa i energię w sposób technicznie i ekonomicznie uzasadniony, przy zachowaniu wymagań ochrony środowiska”. Za bezpieczeństwo energetyczne państwa odpowiada – stosownie do treści art. 9, ust. 2, pkt 1 ustawy z dnia 4 września 1997 roku o działach administracji rządowej (Dz. U. z 2003 roku, Nr 159, poz.1548 z późn. zm.) – minister właściwy dla spraw gospodarki. Zgodnie z treścią art. 12 ust. 1 ustawy Prawo energetyczne, naczelnym organem administracji rządowej właściwym w sprawach polityki energetycznej jest minister właściwy do spraw gospodarki, którego zadania obejmowały m.in. przygotowanie, w porozumieniu z innymi właściwymi ministrami (obecnie samodzielnie – art.12 ust.2 ustawy z dnia 4 marca 2005 roku o zmianie ustawy Prawo energetyczne oraz ustawy Prawo ochrony środowiska ), założeń polityki energetycznej (obecnie przygotowanie projektu polityki energetycznej państwa) oraz koordynowanie jej realizacji a także określenie szczegółowych warunków planowania i funkcjonowania systemów zaopatrzenia w paliwa i energię, co występowało zarówno poprzednio jak i obecnie. Zgodnie z treścią art. 15, punkt 1) cytowanej ustawy, założenia polityki energetycznej państwa (obecnie polityki energetycznej państwa), opracowane w zgodzie z zasadą zrównoważonego rozwoju kraju, miały m.in. określać w szczególności ocenę bezpieczeństwa energetycznego państwa, w celu: • sformułowania długoterminowej, na okres nie krótszy niż 15 lat, prognozy rozwoju gospodarki paliwami i energią w kraju na podstawie oceny bezpieczeństwa energetycznego państwa;

48 Stanowisko Komisji Śledczej • określenia długofalowego programu działania państwa w celu realizacji wniosków wynikających z prognozy, o której mowa powyżej (art. 14-15 ustawy – Prawo energetyczne). Obecnie celem polityki energetycznej państwa jest zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego kraju, wzrost konkurencyjności gospodarki i jej efektywności energetycznej a także ochrony środowiska. Poza tym, za szeroko rozumiane bezpieczeństwo państwa, w tym za bezpieczeństwo energetyczne, odpowiadają powołane do tego celu agendy rządowe, w tym służby specjalne. W zakresie przygotowania założeń polityki energetycznej (obecnie projektu polityki energetycznej) i nadzoru nad jej realizacją pewną rolę ma do odegrania Ministerstwo Skarbu Państwa oraz spółka NAFTA POLSKA S.A. specjalnie powołana między innymi do tworzenia systemu bezpieczeństwa energetycznego państwa i koordynacji polityki handlowej sektora naftowego, zwłaszcza w zakresie zaopatrzenia w surowce do przetwórstwa. Z punktu widzenia bezpieczeństwa energetycznego, Polski sektor naftowy cechuje się rzadko spotykanym w skali Europy uzależnieniem od jednego kierunku dostaw podstawowego surowca, jakim jest ropa naftowa, której ponad 96% ropy pochodzi z Federacji Rosyjskiej (przykładowo, w 2001 roku z Federacji Rosyjskiej zakupiono 17 558 tyś. ton ropy przy łącznym zakupie 18 325 tyś. ton). W związku z powyższym istotne dla bezpieczeństwa energetycznego państwa jest posiadanie wiedzy o strategii energetycznej Rosji. Komisja w swojej pracy zapoznała się z opracowaniem Ośrodka Studiów Wschodnich przesłanym w dniu 13 września 2005 roku. Ze strategii energetycznej Rosji do roku 2020, zatwierdzonej przez Rząd Federacji Rosyjskiej w kwietniu 2003 roku wynika, że długoterminowym celem Rosji jest maksymalizacja zysku z eksportu surowców energetycznych – tak ekonomicznych jak i politycznych. Oznacza to, że dla Rosji czynnik energetyczny pełni rolę ważnego instrumentu dyplomatycznego realizowanego często nawet kosztem potrzeb własnego budżetu i rodzimych kompanii naftowych. Przykładami takich działań są między innymi budowa bałtyckiego systemu ropociągów z terminalem w Primorsku i blokada Łotewskiej Windawy, co przyczyniło się do eliminacji największego konkurenta Primorska. Pomimo, iż wydobycie i przetwórstwo ropy w Rosji jest praktycznie sprywatyzowane przez pionowo zintegrowane koncerny naftowe, to transport i eksport ropy naftowej w Rosji jest zmonopolizowany przez państwo. Celem państwa rosyjskiego jest uzyskanie kontroli nad infrastrukturą przesyłową byłych republik ZSRR, z zachowaniem monopolu transportowego na obszarze post radzieckim

49 Stanowisko Komisji Śledczej i utrzymanie kontroli nad szlakami transportu surowców energetycznych na obszarze państw bałtyckich w Europie Środkowej i Bałkanach. Wskutek realizacji strategii następuje wzrost kontroli państwa w sektorze oraz wzrost koncentracji własności państwowej. Powierzanie przez koncerny naftowe eksportu wydobytego przez siebie surowca pośrednikom służy głównie obejściu wysokich podatków od zysku ze sprzedaży ropy nakładanych przez władze rosyjskie. Nie ulega wątpliwości, że kształtując politykę bezpieczeństwa energetycznego naszego państwa należy brać pod uwagę cele, które stawia sobie w tym zakresie Federacja Rosyjska ze względu na udział dostaw ropy naftowej z tego kierunku. W skład polskiego sektora naftowego wchodzą podmioty z zakresu przesyłu, przetwarzania, dystrybucji paliw i w małym zakresie wydobycia. W związku z powyższym bezpieczeństwo energetyczne polskiego sektora paliw płynnych w dużej mierze uzależnione jest miedzy innymi od następujących czynników: • dywersyfikacji m. in. źródeł zaopatrzenia w ropę, • stabilności dostaw ropy naftowej, • wielkości zapasów paliw w rezerwach państwowych oraz w zapasach obowiązkowych, • sprawności i efektywności systemów dostaw awaryjnych, • utrzymania pod kontrolą państwa sektora infrastruktury logistycznej.

Ustawa – Prawo energetyczne nie zawiera przepisu regulującego wprost kwestii dywersyfikacji dostaw innych paliw niż gazu ziemnego z zagranicy. Przepisy ustawy z dnia 30 maja 1996 roku o rezerwach państwowych oraz zapasach obowiązkowych paliw (Dz. U. z 2003 roku, Nr 24, poz. 197 z późn. zm.) oraz rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 14 czerwca 2002 roku w sprawie szczegółowego sposobu tworzenia i ustalania ilości zapasów obowiązkowych paliw ciekłych gromadzonych przez producentów i importerów oraz szczegółowych zasad i sposobu interwencyjnego wykorzystania tych zapasów (Dz. U. Nr 84, poz.759), ustalają wielkość zapasów paliw ciekłych, których ilość w każdym roku kalendarzowym ma być równa ilości takich paliw z okresu 90 dni ich średniej dziennej wewnętrznej konsumpcji. Osiągnięcie wymaganej ilości zapasów paliw ciekłych ma następować stopniowo według harmonogramu wskazanego w rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia 14 czerwca 2002 roku (Dz. U. Nr 84, poz. 756), do roku 2008.

50 Stanowisko Komisji Śledczej 7.2.2. Obrót ropą naftową w Polsce

Do czasu wydania przez Ministra Współpracy Gospodarczej z Zagranicą Adama Glapińskiego Rozporządzenia z dnia 25 lutego 1992 roku w sprawie wykazu towarów i usług, którymi obrót z zagranicą wymaga koncesji (Dz. U. z 1992 roku Nr 27, poz. 119) dostawy ropy naftowej były realizowane głównie przez polskie centrale handlu zagranicznego, wśród których największy udział miała Centrala Importowo- Eksportowa Chemikaliów CIECH S.A. oraz Centrala Produktów Naftowych CPN. Kontrakty długoterminowe na dostawę paliw płynnych do Polski realizowane były na podstawie umów bezpośrednich, zawieranych przez centrale handlu zagranicznego lub bezpośrednio przez zainteresowanych partnerów handlowych (sprzedający eksporter za granicą – kupujący importer w kraju) w trybie i na poziomie umów międzyrządowych, co gwarantowało rytmiczne i nieprzerwane dostawy, a tym samym zapewniało bezpieczeństwo energetyczne kraju. Wyżej wymienione rozporządzenie wprowadziło wymóg uzyskania przez zainteresowane podmioty gospodarcze koncesji na obrót wybranymi towarami i usługami z zagranicą oraz tzw. kontyngenty, m.in. na import ropy naftowej. Zdaniem świadka Adama Glapińskiego koncesje zostały wprowadzone w życie po to, aby chronić krajowy rynek i zwiększyć wpływy do budżetu państwa poprzez ograniczenie przemytu, głównie paliw płynnych, alkoholu i wyrobów tytoniowych, a także, aby zapewnić zbyt, droższych od przywożonych z zagranicy paliw produkowanych w polskich rafineriach. Zdaniem A. Glapińskiego, wprowadzenie koncesji miało także na celu uporządkowanie rynku i wyeliminowanie z niego firm nie płacących podatków i innych zobowiązań wobec budżetu państwa. W wyniku wydanego rozporządzenia dotychczasowy system importu ropy naftowej i paliw uległ zasadniczej zmianie. Na polski rynek handlu ropą naftową i produktami ropopochodnymi zaczęły wchodzić prywatne podmioty gospodarcze, zarówno krajowe jak i zagraniczne, zajmujące się głównie pośrednictwem w organizowaniu dostaw ropy naftowej i paliw płynnych do Polski. W Petrochemii Płock zamiast dokonywać samodzielnie zakupów ropy naftowej, podjęto współpracę z firmą J&S Service and Investment Ltd, której właściciele nie byli w połowie lat dziewięćdziesiątych całkowitymi nowicjuszami na polskim rynku ropy naftowej J & S nawiązywała do działalności spółki TM TEAM (rejestrowanej w Niemczech), która realizowała wcześniej kontrakty spotowe. W 1996 roku Petrochemia Płock S.A. zawarła pięć porozumień trójstronnych na pięć lat z rosyjskimi koncernami naftowymi

51 Stanowisko Komisji Śledczej ROSNEFT, TIUMENIMPEX, JUKOS, ŁUKOIL i SURGUTNEFTEGAZ, w których stroną trzecią była firma J&S Service and Investment Ltd., pełniąca – jak określił to świadek Konrad Jaskóła – funkcje „operatora”. W ten sposób największa polska rafineria uzyskała co prawda dostęp do kilku źródeł rosyjskiej ropy naftowej, ale jednocześnie uzależniła się od jednego dostawcy - pośrednika, czyli „operatora”.

Według świadka Adama Glapińskiego – „wszystkie rafinerie państwowe, CIECH i CPN koncesje dostały w pierwszym rzędzie i zawsze je miały. Było oczywiste, że w przypadku takich firm nie było wątpliwości, że są wiarygodne. To była formalność. Byłem jednak krytykowany, że to oznacza umocnienie pozycji monopolu CIECHU”. Powyższą wypowiedź potwierdzają dokumenty otrzymane przez Komisję zawierające wykaz firm, którym udzielono koncesji na import ropy naftowej. Na pierwszym miejscu listy znalazła się CIECH sp. z o.o. Pierwszą koncesję przyznano tej Spółce w dniu 6 kwietnia 1992 roku. Za każdym razem Spółka otrzymywała koncesję na wnioskowaną ilość. Z listy tej wynika, że Rafineria Gdańska i Mazowieckie Zakłady Rafineryjne i Petrochemiczne w tym samym okresie otrzymały koncesje i otrzymywały kontyngenty we wnioskowanych ilościach. W wykazie wymieniono także firmy: SOLO s.c. INDUSTRIAL INVESTMENT ENTERPRISE, SHIP – SERNICE S.A., Ryszard Górka – Przedsiębiorstwo Kooperacji Międzynarodowej ERGE.

CIECH teoretycznie posiadał odpowiednie struktury, zarówno w kraju, jak i za granicą, miał swoje przedstawicielstwo i specjalistów wysokiej klasy w Moskwie oraz wyspecjalizowaną spółkę w Tiumeniu, zaś w Polsce dysponował największymi środkami dewizowymi w kraju w tym czasie, m.in. odnawialną linią kredytową w wysokości co najmniej 200 milionów dolarów. Przeczyć tej tezie może zeznanie złożone przed Komisją Śledczą przez świadka Ryszarda Górkę, właściciela spółki ERGE, który zeznał, że: „dostałem informację z CIECH-u od ówczesnego Prezesa CIECH-u, że są do odkupienia dwa statki z paliwem, konkretnie z ropą surową crudoil nazywając po angielsku, które stoją na redzie portu północnego (…) wymagało to uruchomienia kredytu rzędu 250 ówczesnych miliardów złotych, co w przeliczeniu na dolary było to 20 milionów dolarów”. Z dalszych zeznań świadka wynika, że po przerobieniu tej ropy w Rafinerii Płockiej i sprzedaży produktów z niej pochodzących zarobił około 15 milionów dolarów. Przeczyć to może tezie głoszonej przez innych

52 Stanowisko Komisji Śledczej świadków dotyczącej bardzo dobrej kondycji finansowej CIECH-u lub o celowym pozbawieniu CIECH-u możliwości osiągania dochodów.

Pomimo uprzywilejowanej historycznie pozycji CIECH stopniowo tracił pozycję dostawcy monopolistycznego. Przyczyną tego stanu rzeczy było, między innymi, dążenie firm petrochemicznych do poszukiwania środków finansowych na realizację programu inwestycyjnego. Jednym ze źródeł pozyskiwania tych środków miał być sektor obrotu paliwami, stąd zaczęto modyfikować politykę zakupu surowca przez rezygnację z usług dotychczasowych pośredników i realizację zakupów bezpośrednio od właścicieli surowca w celu wyeliminowania przedpłat na dostawy.

Z zeznań Włodzimierza Cimoszewicza wynika, że spółka CIECH zaczęła się sama wycofywać z obrotu ropą naftową w 1996 roku, czego pośrednim dowodem było zlikwidowanie struktury organizacyjnej odpowiedzialnej za zakupy ropy i przekazanie pracowników tego biura do Petrochemii Płock. Fakt likwidacji biura obrotu ropą spowodował, że pracownicy tego biura przeszli i znaleźli zatrudnienie w Petrochemii Płock.

Obraz sytuacji CIECH-u z punktu widzenia strony rosyjskiej przedstawił świadek Janusz Szum, który podczas zeznań złożonych przed Komisją Śledczą w dniu 12 marca 2005 roku wyraził opinię, że „CIECH na własne życzenie został wyeliminowany” z rynku rosyjskiego, „ponieważ wcześniej jedynym eksporterem ropy to był Sojuznieftexport w osobie prawnej Nafta Moskwa. To był jedyny eksporter ropy z Rosji. I bardzo łatwo było w ramach RWPG pojechać i podpisać kontrakt, jaki nam został wyznaczony.”. Jego zdaniem, gdy nastąpiły przemiany polityczno-gospodarcze w Rosji dotychczasowy układ rozpadł się i „...każda z tych firm, która wcześniej musiała oddać ropę dla Sojuznieftexport, chciała sprzedawać sama. Ale żeby sprzedawać sama, ona musiała dokonać opłat wszystkich, eksportowych, cła, transportu i często te firmy żądały od kupującego przedpłaty, żeby zapłacić jej za ropę, a ona wtedy dopiero będzie miała czym zapłacić. CIECH po prostu nie znalazł się w takiej sytuacji.”.

Świadek Bronisław Blamowski zeznał, że w lipcu 1998 roku otrzymał informację od prezesa Konrada Jaskóły, że Petrochemia Płock nie zamierza kupować ropy od konsorcjum CIECH-u, czy Trade-Prod, bo – jak miał się wyrazić K. Jaskóła – działają one nieprofesjonalnie.

53 Stanowisko Komisji Śledczej Podobną ocenę możemy znaleźć w wypowiedzi świadka Józefa Oleksego, który zeznał Komisji: „… że wcześniejsze prace oraz spory, które w gronach fachowców się toczyły, od razu wskazywały na to, że CIECH, rola CIECH-u jest wątpliwa i krótkookresowa. To była firma kolos, zbiurokratyzowana, mająca osiemset osób zatrudnionych, pracująca na kredytowych uzależnieniach i niedostosowana wówczas…do tego co się na rynku paliwowym zaczęło dziać”.

Świadek dalej zeznał, że sam resort współpracy gospodarczej z zagranicą, na którego opinii musiał się opierać, był za niewłączaniem CIECH-u do Nafty Polskiej.

Przedstawiony przez świadka, a zacytowany powyżej, model idealnej polityki zakupów surowca został dość szybko zweryfikowany. Świadek Konrad Jaskóła zeznał, że w tym okresie „brak było systemowych rozwiązań w zakresie zaopatrzenia w ropę, w tym na przykład porozumień międzyrządowych dotyczących dostaw ropy. Spółka wielokrotnie zwracała się w tym czasie do rządu z interwencjami w tej sprawie. Jednakże podejmowane działania były bezskuteczne. Zatem praktycznie spółka pozostawała z problemem sama (…).

Przyjęto jako żelazną zasadę pozyskiwanie wielu ofert dla poszczególnych partii kupowanego towaru. W wyniku każdorazowej analizy zgromadzonych ofert wybrano te najkorzystniejsze dla spółki. Podstawowym parametrem ich oceny była konkurencyjna cena. W każdym przypadku płatności za dostawy realizowane były w terminach odroczonych względem terminów dostaw, po dokonaniu odbioru ilościowego i jakościowego na terytorium Polski. Przyjęto jako zasadę, że kontrakty podpisywane były z właścicielami ropy. Dostawcy składali gwarancje dostaw, a kontrakty zawierały klauzulę kar za nieterminowość dostaw. Preferowano dywersyfikację dostawców. W okresie tym ropę kupowano od kilkudziesięciu firm. Wymienię tutaj chociażby BP, Veba, Mobil, OMV, Petra, Conoco. Były to kontrakty typu spot lub jednoroczne.”.

Jak zeznał przed Komisją świadek Konrad Jaskóła, „przez okres 4 lat, 1993-1997, realizowano zakupy w oparciu o kontrakty spot i kontrakty roczne.”

Wśród podmiotów dostarczających ropę naftową na rynek polski w tych warunkach dominującą pozycję zdobyła w krótkim czasie nieznana wcześniej na rynku firma J&S Service and Investment Ltd. (J&S), utworzona przez dwóch naturalizowanych obywateli polskich pochodzących z Ukrainy i zarejestrowana na Cyprze, która w

54 Stanowisko Komisji Śledczej bardzo krótkim czasie przekształciła się z małego przedsiębiorstwa o niewielkim kapitale, handlującego sprzętem radiowo-telewizyjnym w silny ekonomicznie podmiot gospodarczy dostarczający ropę naftową z Rosji do polskich rafinerii. Na podstawie zeznań świadka Zbigniewa Siemiątkowskiego, byłego szefa Urzędu Ochrony Państwa, ustalono, że w tym okresie import paliw płynnych do Polski zaczął ulegać stopniowej monopolizacji i już w 1997 roku spółka J&S uzyskała szacowany na ponad 50% udział w zaopatrzeniu Petrochemii Płock w rosyjską ropę naftową. Według oceny świadka Z. Siemiątkowskiego, a także w ocenie świadków Leszka Millera, byłego Premiera Rządu i Wiesława Kaczmarka, byłego Ministra Skarbu, biorąc pod uwagę istniejące uwarunkowania infrastrukturalne, wynikające z konieczności zaopatrywania kraju w ropę naftową rurociągiem „Przyjaźń” z kierunku wschodniego, a konkretnie z Rosji, dominująca pozycja jednego dostawcy, jakim była spółka J&S, bez jednoczesnego zapewnienia dywersyfikacji dostawców i źródeł tego zaopatrzenia, stanowiła zagrożenie dla bezpieczeństwa energetycznego kraju w zakresie dostaw ropy naftowej do Polski. Mimo, że spółka J&S wywiązywała się z podpisanego kontraktu, uzależnienie dostaw ropy od jednego, dominującego dostawcy stanowiło wówczas potencjalne zagrożenie bezpieczeństwa energetycznego kraju, na co zgodnie zwracali uwagę przesłuchiwani przez Komisję Śledczą świadkowie. Komisja Śledcza nie wyjaśniła do tej pory w pełni wątku warunków kontraktowych dostawy ropy naftowej do Polski oferowanych w rozpatrywanym okresie czasu przez CIECH S.A. oraz przez inne podmioty gospodarcze zajmujące się importem ropy naftowej do Polski, zarówno operujące dotychczas na rynku (Węglokoks, Trade-Prod), jak i nowopowstające (J&S, Petroval, BMP), w szczególności nie dokonała porównania i analizy oferowanych warunków dostaw, w tym gwarancji nieprzerwanych dostaw paliw, oferowanych cen, gwarancji, upustów, rabatów i prowizji. Komisja nie wyjaśniła również mechanizmu i trybu, a także nie wskazała osób odpowiedzialnych za faktyczne wykluczenie spółki CIECH z rynku obrotu importowaną do Polski ropą naftową.

Komisja Śledcza nie zdołała wyjaśnić również innej istotnej kwestii związanej z zapewnieniem bezpieczeństwa energetycznego kraju w obszarze zaopatrzenia w ropę naftową, a mianowicie nie odpowiedziała na zasadnicze pytanie dotyczące zastąpienia kontraktów handlowych, zawieranych wcześniej pomiędzy bezpośrednimi dostawcami ropy naftowej z za granicy (koncerny wydobywcze) a bezpośrednimi odbiorcami w

55 Stanowisko Komisji Śledczej kraju (koncern naftowy, rafineria) na rzecz transakcji zawieranych poprzez pośredników, takich jak np. spółka J&S. Kwestia ta powinna być wyjaśniona, tym bardziej, że – jak wynika z zeznań złożonych przed Komisją Śledczą przez świadków Leszka Millera, Zbigniewa Siemiątkowskiego, Stanisława Cioska i Krzysztofa Kluzka – po stronie rosyjskiej, głównie w Kompanii Naftowej ŁUKOIL, a także w Tiumeńskiej Kompanii Naftowej TNK-BP, była gotowość i zainteresowanie bezpośrednim negocjowaniem kontraktów na dostawy ropy naftowej do Polski bez udziału firm pośredniczących. Taka sytuacja była zgodna zarówno z szeroko pojętym interesem i bezpieczeństwem państwa polskiego, jak i z ogólnoświatową praktyką w handlu ropą naftową, polegającą na preferowaniu bezpośrednich zakupów ropy naftowej u jej producentów (firm wydobywczych) – bez udziału pośredników, jak czynią to wszystkie liczące się światowe firmy petrochemiczne.

Świadek Stanisław Ciosek podczas przesłuchania w dniu 20 kwietnia 2005 roku stwierdził m.in.: „Gdy chodzi zaś o interesującą panów posłów sprawę dostaw ropy naftowej bez pośredników, to był to jeden z elementów propozycji inwestycyjnych ŁUKOIL-u, publicznie znany, prezentowany przez nich, przez ich przedstawicieli, w mediach i na konferencjach prasowych.”

Wypowiedź ta wskazuje, że firmy rosyjskie wychodząc coraz dalej poza swój kraj i szukając zysków wynikających z przetwarzania ropy naftowej i jej dalszej sprzedaży w krajach unijnych zainteresowane są inwestycjami w takie firmy jak Rafineria Gdańska i PKN ORLEN, realizując strategię energetyczną Rosji.

W 1997 roku Petrochemia Płock S.A. zawarła z firmą J&S Service and Investment Ltd. umowę terminową na lata 1998-2002, która łączyła w sobie dwa rodzaje umów – kontrakty terminowe roczne i kontrakty „spotowe” miesięczne. W ten sposób zarząd płockiej Petrochemii ostatecznie przekreślił i zakończył zapoczątkowany w 1993 roku program – jak to określił K. Jaskóła – „demonopolizacji dostawców ropy” oraz „pozyskiwania możliwości zakupu ropy bezpośrednio od producentów.”. Podpisana w 1997 roku umowa z firmą J&S doprowadziła do zmonopolizowania dostaw i niemal całkowitego uzależnienia rafinerii płockiej od jednego dostawcy - pośrednika.

Po zmianie na stanowisku prezesa zarządu PKN ORLEN dokonanej w lutym 2002 roku, nowy zarząd Spółki pod kierownictwem Zbigniewa Wróbla przystąpił do realizacji planu dywersyfikacji dostawców ropy naftowej. W tym celu PKN ORLEN

56 Stanowisko Komisji Śledczej przedłożył siedmiu potencjalnym dostawcom ropy rosyjskiej zapytania ofertowe dotyczące wieloletnich dostaw surowca. Jak zeznał świadek Zbigniew Wróbel, ze względu na brak zainteresowania potencjalnych dostawców ropy, w grudniu 2002 roku PKN ORLEN S.A. podpisał trzy kontrakty długoterminowe na dostawę ropy naftowej przez firmy: J&S Service and Investment Ltd., Petroval (grupa JUKOS) i BMP. Wszystkie trzy firmy pełniły w istocie funkcję firm pośredniczących w handlu ropą.

7.2.3. Porównanie pozycji Kupującego w umowach sprzedaży ropy naftowej PKN ORLEN SA

Informacje o możliwości bezzwłocznego podpisania przez Zarząd PKN ORLEN S.A. wieloletniej umowy na dostawy ropy naftowej ze spółką J&S Service and Investment Ltd. były bezpośrednią przyczyną spotkań na najwyższym szczeblu rządowym w dniach 6 i 7 lutego 2002 roku1. Umowa ta miała zostać zawarta na pięć lub dziesięć lat (do roku 2008 lub 2012) w formie aneksu do umowy poprzednio obowiązującej. Większość jej postanowień miała być tożsama z postanowieniami umowy poprzedniej, zawartej z tą samą spółką 20 grudnia 1997 roku, która wygasała z dniem 31 grudnia 2002 roku2. Informacje na temat umowy i zamiaru jej zawarcia zawierały negatywną ocenę jej skutków, z których najważniejszym było zagrożenie bezpieczeństwa energetycznego państwa3. Do podpisania umowy w wersji przygotowanej w lutym 2002 roku nie doszło. Po tym okresie, w grudniu 2002 roku, PKN ORLEN S.A. zawarł dwie umowy na dostawy ropy naftowej z dotychczasowymi partnerami tj. z BMP Trading oraz z J&S Service and Investment Ltd. oraz, dodatkowo jedną umowę z nowym partnerem - Petroval S.A.

Z trzech wymienionych umów zawartych w grudniu 2002 roku umowy z J&S oraz z Petroval mają duże znaczenie ze względu na długie terminy zobowiązań i znaczną wartość ich przedmiotu, odpowiednio: do końca 2007 roku oraz do końca 2009 roku (z opcją trzyletnią do końca 2012 roku). W obu umowach pozycja Kupującego różni się. I tak na przykład:

1 Notatka UOP z 5 lutego 2002 roku (Is-0-888/0-865/02 oraz notatka UOP z 7 lutego 2005 roku (Is-0-928/02) 2 Zeznanie świadka A. Modrzejewskiego z dnia 17 maja 2005 roku, Stenogram z 73 posiedzenia KŚ karta 73 3 Zeznanie świadka A. Kaczmarka z dnia 23 sierpnia 2004 roku, Stenogram z 4 posiedzenia KŚ karta 62

57 Stanowisko Komisji Śledczej

1) W zakresie gwarancji wykonywania dostaw Gwarancja wykonania kontraktu (gwarancja dobrego wykonania), tu: gwarancja dostaw, jest standardowym zabezpieczeniem stosowanym przez dużych odbiorców ropy, zwłaszcza przez zakłady przetwórcze (rafinerie) w umowach długoterminowych. Gwarancja służy kupującemu do stabilizacji dostaw. Gwarancja w formie finansowej może służyć do pokrycia kosztów uzupełnienia dostaw nie w pełni wykonanych tj. np. kosztów zawarcia innych kontraktów na dostawy a nawet kosztów związanych z odpowiedzialnością odszkodowawczą kupującego wobec stron trzecich. Im wyższa kwota zabezpieczenia tym lepsza jest pozycja kupującego w kontrakcie. W wieloletnich umowach sprzedaży ropy najczęściej stosowane są gwarancje bankowe lub gwarancje firmy macierzystej, rzadziej stosowane są poręczenia. W praktyce nie stosuje się połączenia tych instrumentów.

W Umowie Sprzedaży Ropy Naftowej z dnia 20 grudnia 2002 roku zawartej przez PKN ORLEN S.A. z J&S Service and Investment Ltd. jako Sprzedającym zabezpieczeniem dostaw jest 14-miesięczna gwarancja bankowa wystawiona przez

bank międzynarodowy z siedzibą w Genewie, Szwajcaria. Ma ona standardową formę - jest bezwarunkowa, nieodwołalna, przenaszalna i płatna niezwłocznie na pierwsze żądanie do pełnej kwoty zabezpieczenia włącznie. Taką formę gwarancji zaleca Międzynarodowa Izba Handlowa w Paryżu w Jednolitych Zasadach dla Gwarancji na Żądanie (ICC Dokument nr 458). Umowa Sprzedaży wymaga odnawiania gwarancji na kolejne okresy dostaw przed terminem jej wygaśnięcia. Gwarancja bankowa poprawia pozycję Kupującego w Umowie Sprzedaży. W Umowie Terminowej z dnia 21 grudnia 2002 roku zawartej przez PKN ORLEN S.A. z Petroval S.A. jako Sprzedającym, gwarantem jest firma OJSC Yukos Oil Corporation, określona jako Dostawca. Ze złożonych zeznań wynika4, że Dostawca uznany był za firmę macierzystą wobec Sprzedającego. Nie znajduje to jednak potwierdzenia w treści samej Gwarancji5. Stronami gwarancji są bowiem: OJSC Yukos Oil Corp. (Dostawca), Ruthenhold Holdings Ltd., (Komitent), Petroval S.A. (Komisant i Sprzedający) oraz PKN ORLEN S.A. (Kupujący). Z treści gwarancji nie wynika, aby wymienione spółki łączyły jakiekolwiek związki poza wskazanymi w

4 Zeznanie świadka Z. Wróbla z dnia 25 stycznia 2005 roku, Stenogram z 44 posiedzenia KŚ karta 10 5 Załącznik 5 do Umowy Terminowej PKN ORLEN S.A. z Petroval S.A. z 21 grudnia 2002 roku

58 Stanowisko Komisji Śledczej zał. 5 do tej umowy stosunkami handlowymi ani w dacie zawarcia Umowy Terminowej ani w dacie jej wejścia w życie. Nie wyklucza to oczywiście możliwości wystąpienia związków, także kapitałowych, między stronami gwarancji w przyszłości, w tym w okresie realizacji Umowy Terminowej. Gwarancja firmy macierzystej nie jest objęta zaleceniami stosowania przez Międzynarodową Izbę Handlowa w Paryżu (ICC). Gwarancja w Umowie Terminowej nie jest gwarancją firmy macierzystej, ponieważ nie wykazano związków między Petroval S.A. a OJSC Yukos Oil Corporation.

Komitent ogranicza się w gwarancji do zadeklarowania swojego zamiaru zapewnienia dostarczenia od Dostawcy ilości ropy naftowej określonych w Umowie Terminowej między Sprzedającym i Kupującym. Wskazuje to na okoliczność, że w dacie zawarcia Umowy Terminowej Komitent (Ruthenhold Holdings Ltd.) nie był w posiadaniu ropy naftowej pochodzącej od OJSC Yukos Oil Corporation jako Dostawcy i przeznaczonej do sprzedaży PKN ORLEN S.A. jako Kupującemu. Gwarancja ani Umowa Terminowa nie określają jak mają kształtować się stosunki między Stronami, w szczególności między Sprzedającym i Kupującym, jeżeli zamiar Komitenta nie dojdzie do skutku lub jeśli dojdzie do skutku tylko częściowo lub z opóźnieniem, niezależnie od powodów leżących po stronie Dostawcy, Komitenta, Komisanta- -Sprzedającego, Kupującego i innych. Postanowienie to istotnie osłabia pozycję Kupującego w Umowie Terminowej.

Zobowiązanie Dostawcy z tytułu gwarancji jest opcjonalne co do formy wykonania zabezpieczenia, ponieważ od uznania Dostawcy należy wybór opcji: a) nieodwołalnego bezwarunkowego zapłacenia wstępnego oszacowanego odszkodowania za „uchybienie dostawom REBCO” lub „opóźnienie takich dostaw” przez Sprzedającego lub b) dostawy w kolejnym roku kontraktowym częściowej lub całej ilości REBCO przewidzianej w Umowie Terminowej w miejsce ilości niedostarczonych przez Sprzedającego. Swoboda Dostawcy w wykonaniu zabezpieczenia osłabia pozycję Kupującego w Umowie Terminowej, ponieważ w przypadku zmniejszenia lub okresowego wstrzymania dostaw przez Sprzedającego i wykorzystania opcji b) Kupujący ma ograniczoną możliwość kontraktowania z innych źródeł przez okres do dwu lat kontraktowych. W opcji a) pozycja Kupującego jest również osłabiona przez to, że

59 Stanowisko Komisji Śledczej wypłata świadczenia jest ograniczona do wysokości wstępnego oszacowanego odszkodowania. Ponadto, odpowiedzialność Gwaranta ustaje po tej wypłacie i Kupujący może dochodzić ewentualnych dalszych roszczeń tylko na zasadach ogólnych. Strony ograniczyły odpowiedzialność gwaranta (Dostawcy – OJSC Yukos Oil Corporation) do zakresu Umowy Terminowej w brzmieniu obowiązującym w dacie jej zawarcia i zastrzegły od pisemnej zgody Dostawcy ewentualne rozszerzenie odpowiedzialności w przypadku jej późniejszych zmian, modyfikacji i uzupełnień. Pogarsza to pozycję Kupującego, ponieważ utrudnia dostosowanie warunków gwarancji do zmian wynikających np. z wykonywania Umowy lub ze zmiany warunków zewnętrznych. Nie poprawia pozycji Kupującego udzielenie gwarancji na cały okres realizacji Umowy Terminowej bez konieczności jej odnawiania, ponieważ w przypadku zastosowania przez gwaranta (Dostawcę – OJSC Yukos Oil Corporation) opcji b) dla zmiany warunków gwarancji konieczna byłaby zmiana (zmiany) w Umowie Terminowej. W preambule gwarancji pomieszczono odwołanie do „innych istotnych świadczeń” jakie wykonał lub ma wykonać Kupujący na rzecz gwaranta. Odwołanie to nie precyzuje żadnych warunków ani charakteru wskazanych świadczeń, co nie wyklucza, że są one znane stronom gwarancji. Gwarancja w Umowie Terminowej jest zbliżona do poręczenia, przy czym zobowiązania i odpowiedzialność gwaranta nie są ograniczone co do kwoty jak w poręczeniu typowym. Poręczenie jako gwarancją wykonania kontraktu (tu: dostaw) jest zalecane przez Międzynarodową Izbę Handlową w Jednolitych Zasadach dla Poręczeń Kontraktowych (ICC, Dokument 524).

2) Sprawa reeksportu Umowa Terminowa ustanawia ilościowy miesięczny limit reeksportu przez Kupującego ropy zakontraktowanej od Sprzedającego. Ponadto w granicach tak wyznaczonego limitu, reeksport ropy przez Kupującego jest możliwy pod warunkiem uzyskania w przewidzianym trybie zgody Sprzedającego. Osłabia to pozycję Kupującego w Umowie Terminowej, ponieważ ogranicza jego swobodę w dysponowaniu zakontraktowanymi ilościami ropy naftowej.

Umowa Sprzedaży nie przewiduje ograniczeń w obrocie ropą kontraktowaną przez Kupującego od Sprzedającego, w tym reeksportu.

60 Stanowisko Komisji Śledczej 3) Zasady dostaw ropy naftowej Umowa Sprzedaży przewiduje zasady dostaw ropy alternatywnej (innej niż REBCO) w przypadku niedostarczenia REBCO w wyznaczonym terminie do punktu dostawy Adamowo-Zastawa na rurociągu naftowym „Przyjaźń” i pozostawia do uznania Kupującego wybór jej klasy i typu. Również w takim przypadku Kupujący ma prawo wyboru miejsca dostawy. Wzmacnia to pozycję Kupującego wobec Sprzedającego. Umowa Terminowa nie przewiduje dostaw ropy innej niż REBCO a także pozostawia do uznania Sprzedającego wybór miejsca dostawy, ograniczonego jednak do rurociągu „Przyjaźń” i Portu Północnego (odpowiednio: DAF Adamowo-Zastawa i DES Gdańsk). Osłabia to pozycję Kupującego w przypadku zmniejszenia lub braku dostaw lądowych REBCO (DAF Adamow-Zastawa) od Sprzedającego. W przypadku równoczesnych dostaw ropy alternatywnej od innych sprzedających drogą morską (np. od J&S Service and Investment Ltd.) przyjęcie dostawy od Sprzedającego może być utrudnione, ponieważ Kupujący jest zobowiązany samodzielnie do zapewnienia wszystkich wskazanych warunków przeładunku.

4) Rozwiązanie umowy Prawo do rozwiązania umowy przez strony jest w każdej z opisanych umów zasadniczo symetryczne. Tym niemniej w Umowie Sprzedaży przewidziano możliwość rozwiązania bez podania przyczyny (za 12 – miesięcznym wypowiedzeniem), czego Umowa Terminowa nie przewiduje. Osłabia to pozycję Kupującego w Umowie Terminowej, ponieważ utrudnia zmianę Sprzedającego przed upływem okresu dostaw.

Rozwiązanie umowy przez strony z przyczyn wskazanych w Umowie Terminowej może nastąpić najwcześniej po 60 dniach, natomiast Umowa Sprzedaży przyznaje prawo do rozwiązania przez strony po 30 dniach. Osłabia to pozycję Kupującego w Umowie Terminowej w stosunku do pozycji w Umowie Sprzedaży.

5) Obliczenie ceny Mimo zastosowania dwu różnych algorytmów obliczeniowych w Umowie Sprzedaży i w Umowie Terminowej cena kontraktowa ropy w obu umowach ma zawężone wahanie ze względu na zastosowanie tzw. tunelu, który sprowadza wahania do wyznaczonego pasma, które wynika z przeliczenia ogólnodostępnych notowań ropy

Brent DTD i Ural(Rdam). W przypadku cen wysokich, korzystniejszy dla Kupującego

61 Stanowisko Komisji Śledczej jest formuła zastosowana w Umowie Terminowej a w przypadku cen niskich – zastosowana w Umowie Sprzedaży. Warunki płatności są w obu umowach takie same.

6) Prawo stosowane do umowy Umowa Sprzedaży rządzona jest prawem polskim. Umowa Terminowa rządzona jest prawem angielskim. Osłabia to pozycję Kupującego w Umowie Terminowej w stosunku do Umowy Sprzedaży.

7.2.4. Wnioski: Równocześnie negocjowane a następnie podpisane w odstępie jednego dnia przez PKN ORLEN S.A. w grudniu 2002 roku dwie umowy sprzedaży ropy naftowej z J&S Service and Investment Ltd. oraz z Petroval S.A. różnią się postanowieniami w sprawach: 1. zabezpieczenia (tzw. „gwarancja dobrego wykonania”) – na niekorzyść Umowy Terminowej z Petroval S.A., 2. swobody dysponowania zakontraktowaną ropą naftową REBCO – na niekorzyść Umowy Terminowej z Petroval S.A., 3. warunków dostaw ropy naftowej w przypadku zmniejszenia i braku takich dostaw do punktu dostawy Adamowo-Zastawa na niekorzyść Umowy Terminowej z Petroval S.A., 4. zasadami i warunkami rozwiązywania umowy– na niekorzyść Umowy Terminowej z Petroval S.A., 5. prawem rządzącym umowami – na niekorzyść Umowy Terminowej z Petroval S.A.

Wymienione na wstępie zastrzeżenia UOP, podjęte następnie przez niektórych członków gabinetu rządowego, a dotyczące zagrożenia bezpieczeństwa energetycznego państwa nawiązywały w dużej mierze do potrzeby dywersyfikacji importu ropy naftowej poprzez zmianę dominującej pozycji spółki J&S Service and Investment Ltd. w dostawach do PKN ORLEN S.A.

Mimo braku definicji terminu „dywersyfikacja importu” w przepisach prawa jak również mimo niejednoznacznych i różnych jego interpretacji przez świadków, dywersyfikację importu uznano za osiągniętą w zaplanowany sposób, po zawarciu

62 Stanowisko Komisji Śledczej umowy z nowym partnerem, jakim był w 2002 roku Petroval S.A. Dlatego należy podkreślić, że Umowa Terminowa z Petroval S.A. nie przewidywała możliwości dostaw rop innych niż REBCO (Russian Export Blend Crude Oil), co oznacza, że do faktycznej dywersyfikacji dostaw nie doszło.

W dniu 19 stycznia 2005 roku Petroval S.A. (Sprzedający) wstrzymał dostawy do PKN ORLEN S.A. z powodu braku możliwości uzyskania ropy naftowej REBCO od OJSC Yukos Oil Corporation (Dostawcy i Gwaranta). Komisja Śledcza nie dysponuje potwierdzoną informacją o innych dostawcach, którzy od wskazanej daty zastąpili Petroval S.A. w dostawach do PKN ORLEN S.A. i o warunkach takich dostaw.

7.2.5. Przestępstwa na tle obrotu paliwami płynnymi

Jednym z efektów prac Komisji jest podjęcie zintensyfikowanych działań przez organy ścigania, które doprowadziły do wykrycia szeregu przestępstw związanych z obrotem paliwami płynnymi, uszczuplającymi dochody budżetu państwa i powodującymi wymierne straty u konsumentów, a także prania brudnych pieniędzy.

Prokuratury na terenie całego kraju zajmują się obecnie ściganiem mafii paliwowej i innymi przestępstwami związanymi z obrotem paliwami. Komisja ustalając stan faktyczny opierała się także na materiałach zawartych w aktach śledztw prokuratorskich. Główne śledztwa są prowadzone między innymi w następujących sprawach: • Sygn. V Ds. 50/04 i V Ds. 81/04 Prokuratury Okręgowej w Warszawie dotyczących działań na szkodę PKN ORLEN SA przez członków jej zarządu, • Sygn. VI Ds. 79/03/s Prokuratury Okręgowej w Szczecinie dotyczącego bezprawnego obrotu olejem żeglugowym, • Sygn. 3 Ds. 118/03 Prokuratury Rejonowej w Gdyni dotyczącego fikcyjnej sprzedaży paliw ciekłych, • Sygn. VI Ds. 27/02 Prokuratury Okręgowej w Rzeszowie dotyczącego przestępczej działalności zorganizowanej grupy dokonującej fikcyjnego obrotu paliwami oraz fakturami zawyżającymi wartość usług, kupowanych towarów i nieruchomości,

63 Stanowisko Komisji Śledczej • Sygn. V Ds. 23/04 Prokuratury Okręgowej w Płocku dotyczącego podjęcia w dniu 8 kwietnia 2004 r. przez Walne Zgromadzenie Akcjonariuszy PKN ORLEN S.A. uchwały nr 25 wyrażającej zgodę na zmianę prawa użytkowania pięciu zabudowanych stacjami paliw działek na prawo użytkowania dwóch działek niezabudowanych położonych w Rzeszowie, • Sygn. Ap. II Ds. 6/02/s Prokuratury Apelacyjnej w Krakowie dotyczącego korupcji, prania brudnych pieniędzy, oszustw podatkowych i innych form przestępczej działalności mafii paliwowej.

Wobec stwierdzenia fatalnego działania organów ścigania, szczególnie w Płocku, Komisja zwróciła się o do Krajowego Prokuratora o przeprowadzenie lustracji.

Analizując szereg prowadzonych przez prokuratury spraw dotyczących problematyki nieprawidłowości w sektorze paliw płynnych należy stwierdzić, że najczęściej występującym zagrożeniem jest podstępne przejmowanie przez grupę przestępczą należności Skarbu Państwa z tytułu nieuiszczonych ceł i podatków (instytucja tzw. prywatnych urzędów skarbowych) oraz oszustwa, co do gatunku i jakości w obrocie paliwami płynnymi.

Przestępstwa te są dokonywane zarówno na szkodę osób fizycznych jak i osób prawnych.

W odniesieniu do osób prawnych, niejednokrotnie odnotowano wypadki działania na szkodę takich podmiotów przez osoby nimi kierujące.

Efektem zaniżania, jak również zupełnego nie odprowadzania należności publiczno- -prawnych wobec fiskusa są olbrzymie straty dla budżetu państwa.

Nie należy zapominać o stratach poszczególnych obywateli, które niejednokrotnie w ich odczuciu są dużo bardziej dotkliwe, chociaż cechują się niższym wymiarem finansowym. Uszkodzenia silników w pojazdach mechanicznych, które mogą być efektem stosowania paliwa nie spełniającego norm w nowoczesnym samochodzie, powodują uszczuplenie budżetu domowego sięgającego nawet połowy wartości uszkodzonego pojazdu.

64 Stanowisko Komisji Śledczej Stosowanie takiego paliwa to również zagrożenia dla środowiska naturalnego i zdrowia ludzkiego, a tego już czynnika nie da się przeliczyć na konkretne sumy.

Zysk z tego bardzo dochodowego procederu czerpią najczęściej zorganizowane grupy przestępcze. Skala zagrożenia tego rodzaju przestępczością pomimo wielu zmian w prawie oraz działania organów ścigania nie zmniejsza się. Metody działania sprawców są niezmienne od kilku lat, zmienia się tylko nazewnictwo poszczególnych produktów używanych do tego nielegalnego procederu. Przestępcy przy wykorzystaniu różnych luk prawnych sprowadzają na teren naszego kraju duże ilości pełnowartościowych paliw i innych produktów ropopochodnych służących do ich produkcji lub uszlachetnienia. Kolejnym krokiem w tym przestępczym procederze jest wprowadzenie do obrotu handlowego takich produktów. Dzieje się to oczywiście z naruszeniem obowiązujących przepisów regulujących zakres świadczeń publiczno prawnych. Można wyodrębnić następujące kierunki działalności przestępczej w sektorze paliw płynnych:

• sprowadzanie z zagranicy oleju napędowego deklarowanego w postępowaniu przed organami celnymi jako olej opałowy, a następnie, poprzez wprowadzenie do łańcucha firm i fikcyjnych transakcji pomiędzy nimi, przeklasyfikowanie go na fakturach na olej napędowy; • sprowadzanie z zagranicy benzyny bezołowiowej lub wysokooktanowej deklarowanej w postępowaniu celnym jako komponent lub inne nieobjęte podatkiem akcyzowym produkty ropopochodne, np. benzyna niskiej jakości, benzyna lakowa, rozpuszczalniki organiczne, etery, benzyna lakiernicza, benzyna krakingowa, preparaty odtłuszczające, środki przeciwstukowe, mieszaniny węglowodorów aromatycznych, benzyna Al-95; • nabywanie olejów opałowych lub komponentów paliwowych w rafineriach krajowych i ich dokumentacyjne przeklasyfikowanie na olej napędowy i benzyny przy wykorzystanie łańcucha firm tzw. „słupów” pozorujących uczestniczenie w obrocie gospodarczym; • importowanie paliwa (pochodzenia rosyjskiego) zwalnianego z akcyzy przy odprawie celnej ze względu na przeznaczenie i przelewanie na barki paliwowe cumujące w krajowych portach albo wypompowanie na cysterny samochodowe. Armatorzy potwierdzają nieprawdę w oświadczeniach o zakupie większej ilości paliwa niż faktycznie zużywane dla celów żeglugi. Po udokumentowaniu sprzedaży paliwa z barek/autocystern jest ono

65 Stanowisko Komisji Śledczej wywożone do stacji paliwowych; • korzystanie z ulg podatkowych dla producentów oleju napędowego z wykorzystaniem komponentów uzyskanych z regeneracji olejów przepracowanych. Sytuacja ta dotyczy głównie rafinerii; • nabywanie olejów i komponentów pełnowartościowych, a następnie zbywanie ich jako oleju przepracowanego do rafinerii; • nielegalne oczyszczanie (odbarwianie) i mieszanie (blendowanie) oleju opałowego i benzyn z innymi produktami ropopochodnymi, a następnie wprowadzanie ich do obrotu handlowego jako pełnowartościowych paliw płynnych. Dodawane są do paliw dostępne komponenty węglowodorowe bądź „dodatki tlenowe”, tj. materiały odpadowe przemysłu chemicznego, koksochemicznego, petrochemicznego albo rafineryjnego lub też produkty finalne tej branży, a także rozpuszczalniki organiczne albo lakiernicze; • pranie pieniędzy uzyskanych z związku z tzw. przestępstwami paliwowymi.

Zaakcentować nadto należy jeszcze kilka działań przestępczych, które mają związek z granicami Rzeczpospolitej Polskiej: • zwolnienie towarów z akcyzy ze względu na przeznaczenie, ze wskazaniem, że nie będą one wykorzystywane do produkcji paliw;

• wykorzystanie towarów o niskiej akcyzie do produkcji paliw;

• „ginące tranzyty”;

• fałszerstwo dokumentów służących do klasyfikacji produktów naftowych.

Analizy postępowań przygotowawczych, które dotyczyły przestępczości paliwowej związanej z importem paliw wskazują, że w początkowym okresie najczęstszym sposobem unikania opodatkowania było deklarowanie w postępowaniu celnym oleju napędowego jako olej opałowy, a następnie tworzenie fikcyjnej dokumentacji z wykorzystaniem łańcucha firm słupów w celu ponownego przekwalifikowania tym razem na olej napędowy. Motorem tego typu działań było to, że w początkowym okresie olej opałowy nie był obłożony podatkiem akcyzowym, a później to obłożenie było znacznie niższe. Rozwiązaniem, które miało ograniczyć tego typu działalność przestępczą było wprowadzenie w 1999 roku obowiązku barwienia oleju opałowego i dodawania znacznika (w zamierzeniach autorów pomysłu - nieusuwalnego). Pomimo wprowadzenia tego ograniczenia, przestępcy znaleźli kilka rozwiązań, które

66 Stanowisko Komisji Śledczej umożliwiają pozbycie się tego rodzaju zabezpieczeń. Oczywiście sytuacja taka mogła zaistnieć jedynie w powiązaniu z producentami znacznika. Nie jest to jedyna metoda nielegalnego wytwarzania oleju napędowego. Przestępcy stosują również innego rodzaju komponenty, np. oleje bazowe, ropę kopalnianą, niedosiarczony komponent oleju napędowego. Jest to możliwe z uwagi na fakt, że są bardzo małe różnice w składzie chemicznym poszczególnych komponentów oraz doskonała zdolność ich mieszania. Podsumowując kwestie związane z w/w nieprawidłowościami wszystkie one mają związek z różnicami wynikającymi z podatku akcyzowego. Dla gotowych paliw spełniających normy jest on najwyższy, stąd też próby uniknięcia jego zapłacenia lub uiszczenia niższej stawki.

Z ustaleń dokonanych na podstawie prowadzonych postępowań przygotowawczych wynika jednoznacznie, że działania przestępcze związane z nielegalnym obrotem paliwami ciekłymi obejmują swym zasięgiem teren całego kraju, drobne różnice występują tylko w specyfice działania. Dotyczy to np. rejonów przygranicznych, gdzie przeważają przestępstwa związane z obrotem celnym. Inne mają miejsce w rejonach, gdzie mają swoje siedziby rafinerie. Drobne różnice można zaobserwować również przy metodach działania, np. inny sposób odbarwiania oleju opałowego, inne komponenty używane do produkcji gotowego produktu. Jako jeden z symptomów działań przestępczych w branży paliwowej można zaobserwować również przemieszczania z północy kraju na południe. Odbywa się to w trzech płaszczyznach: • dokumentacja: obrót paliwem przy wykorzystaniu łańcucha firm tzw. „słupów”, pozorujących uczestniczenie w obrocie gospodarczym, którego celem jest dokumentacyjne przekształcenie oleju opałowego, oleju bazowego, nafty świetlnej i innych komponentów paliwowych na olej napędowy. Inna możliwość przy wykorzystaniu łańcucha firm „słupów” to stworzenie pozornie nie współpracujących podmiotów, na które zakupywane są różne komponenty. Później są one mieszane, ale dokumentacja na to nie wskazuje. Jeszcze jedna możliwość wykorzystania łańcucha firm „słupów” to stworzenie dokumentacji potwierdzającej sprzedaż poszczególnych komponentów, dokumentacja ta to sprzedaż na kasę fiskalną. Inna korzyść wynikająca z wykorzystania łańcucha firm „słupów” to odsunięcie całego procederu przestępczego od faktycznych jego organizatorów. Nie figurują oni w żadnych dokumentach. Znamiennym jest tu fakt, że wskazane transakcje fakturowe nie znajdują odzwierciedlenia w

67 Stanowisko Komisji Śledczej dokumentacji składanej w urzędach skarbowych o ile oczywiście takowa jest składana; • fizyczny transport paliw bezpośrednio do odbiorów, z pominięciem pośredników fakturowych; • przepływ gotówki z kont firm „słupów” na konta firm sprzedających komponenty, np. rafinerie, pośrednicy, importerzy. Bardzo często nie ma odzwierciedlenia w przepływie gotówki w drugą stronę, tj. za sprzedany towar przez firmy „słupy”.

Skala i proceder działań przestępczych związanych z branżą paliwową wskazują, że mamy tu do czynienia ze zorganizowaną przestępczością opartą na powiązaniach kapitałowo osobowych, powiązaną również z kręgami administracji rządowej i szeroko rozumianych organów ścigania. Zauważalna jest wyraźnie wyodrębniona struktura, podział ról i zadań. Wszystko to stwarza specyficzna siatkę powiązań danej grupy paliwowej. Obserwując poszczególne wątki spraw paliwowych - tych największych - można się pokusić o stwierdzenie, że mamy tutaj do czynienia z najwyższym stopniem zorganizowania struktur przestępczych, tj. organizacją przestępczą. W związku z mechanizmami działań przestępczych w branży paliwowej można dokonać ich podziału ze względu na podmiot, na następujące grupy:

1. Grupa importerzy:

• Sprowadzanie oleju opałowego lekkiego jako oleju opałowego ciężkiego; • Sprowadzanie oleju napędowego jako oleju opałowego lekkiego i ciężkiego; • Sprowadzanie oleju napędowego jako oleju żeglugowego (tzw. olej napędowy II); • Sprowadzanie oleju napędowego lub wysokiej jakości oleju opałowego jako oleju bazowego lub oleju smarowego; • Sprowadzanie oleju napędowego jako komponentu lub oleju bazowego; • Sprowadzanie benzyny bezołowiowej lub wysoko oktanowej jako komponentów lub innych produktów ropopochodnych nie objętych podatkiem akcyzowym (benzyny niskiej jakości, benzyny bazowej),

2. Grupa producenci:

• Stosowanie przez rafinerie w procesie produkcyjnym oleju przepracowanego

68 Stanowisko Komisji Śledczej pochodzącego ze skupu na wolnym rynku, który w rzeczywistości był olejem opałowym lub jego mieszaniną z olejem przepracowanym;

• Mieszanie (komponowanie, blendowanie) oleju opałowego z olejem napędowym lub innymi produktami ropopochodnymi np. naftą świetlną, paliwem lotniczym, paliwem rakietowym, toluenem, benzenem, izopentanem, MTBE, benzyną lakierniczą, benzyną lakową, benzyną apteczną, odpadami poprodukcyjnymi, olejami bazowymi, itp.;

• Uszlachetnianie oleju żeglugowego (oleju napędowego II) poprzez dodanie komponentów, które podniosą jego parametry, spowodują, że będzie mógł funkcjonować jako olej napędowy zwykły; • Rejestrowanie nowych produktów tzw. wynalazków lub zaliczanie ich do grupy towarowej benzyn i olejów, które nie podlegają opodatkowaniu podatkiem akcyzowym oraz wykorzystanie ich do nielegalnego wytworzenia paliw napędowych; • Usuwanie z oleju opałowego barwnika i cechy; • Sprzedaż przez rafinerie pełnowartościowego paliwa pod postacią komponentów nieobłożonych akcyzą; • Zjawiska korupcyjne w rafineriach pośród osób ze sfer kierowniczych w związku z dystrybucją towarów atrakcyjnych na rynku paliwowym;

3. Grupa dystrybutorzy i pośrednicy:

• Nabywanie w rafineriach krajowych oleju opałowego, żeglugowego i komponentów paliwowych w celu ich odsprzedaży i poddania nielegalnemu przerobowi na olej napędowy i inne paliwa ciekłe; • Przeklasyfikowanie oleju opałowego lub oleju żeglugowego lepszej jakości na olej napędowy; • Nabijanie sprzedaży na kasę fiskalną, benzyny ekstrakcyjnej i bazowej lub innych komponentów, a następnie po zmieszaniu z innymi półproduktami wprowadzanie jej do obrotu bez ewidencji księgowej;

Struktury przestępcze prowadząc swoją działalność w sektorze paliw płynnych wykorzystują firmy, które prowadzą legalną działalność gospodarczą, częściowo nielegalną działalność oraz firmy tzw. słupy. Firmy „słupy” można sklasyfikować na kilka rodzajów pod względem stopnia

69 Stanowisko Komisji Śledczej zaangażowania:

• firmy „słupy” założone na dokumenty nabyte w sposób nielegalny i legalny, np. od bezdomnego za drobną gratyfikację finansową. Istotne jest w takiej sytuacji, że osoba na którą założona jest tego typu działalność nic o tym nie wie, jej rolą było tylko użyczenie dokumentów do rejestracji podmiotu;

• firmy „słupy” zarejestrowane przez osoby zwerbowane poprzez tzw. „naganiaczy”. Najczęściej są nimi osoby bezdomne, młode, bezpośrednio po szkole, z marginesu społecznego, z przeszłością kryminalną, bez źródła utrzymania, które po wyrobieniu dokumentów i pieczątek przekazują je „naganiaczowi” i dalej nie uczestniczą w procederze. Niejednokrotnie jedyną ich rolą jest zgłoszenie się u „naganiacza” w ustalonym miejscu i terminie celem podpisania przygotowanych dokumentów księgowych (faktury, umowy, kwity). Za taką postawę otrzymują drobne wynagrodzenie;

• firmy „słupy” założone z kręgu osób wyżej wskazanych, jednakże osoby te uczestniczą w procederze, zakładają konta, dokonują wpłat gotówki, dokonują wypłat, w niektórych wypadkach wykazują sprzedaż na kasę fiskalną. Wszystko to odbywa się pod nadzorem „naganiaczy”.

Zaznaczyć należy, iż różnice pomiędzy poszczególnymi firmami słupami można jeszcze znaleźć w zakresie dokumentacji służącej do ich zarejestrowania. Polegają one na tym, że w przypadku tych najprostszych zarejestrowanych w oparciu o wpis do ewidencji działalności gospodarczej, będą to tylko dokumenty z jednostek samorządu terytorialnego i pieczątki. W przypadku takich podmiotów, nie natrafimy na dokumenty we właściwych miejscowo urzędach skarbowych. Również taka dokumentacja nie będzie zalegać w ZUS-ach. Bardzo często takie firmy nie mają otwartych rachunków bankowych. Firmy słupy o większym stopniu skomplikowania bądź zaangażowania osób, na które te firmy są założone, w/w dokumenty będą już miały. Najczęściej osoby „słupy” nie posiadają żadnej dokumentacji ani pieczątek z uwagi na przekazanie wszystkich dokumentów „naganiaczom”. Udział firm „słupów” towarzyszy wszystkim mechanizmom przestępczym opisanym powyżej. Ma on oczywiście na celu zakamuflowanie przed organami kontrolnymi faktycznego obrotu towarowego, księgowego i finansowego. Wszystkie firmy

70 Stanowisko Komisji Śledczej uczestniczące w nielegalnym obrocie paliwami płynnymi zarówno te legalne jak i „słupy” układają się w łańcuchy, które połączone ze sobą tworzą specyficzną pajęczynę. Ta pajęczyna to powiązania osobowe i kapitałowe. Pajęcza sieć otacza teren całego kraju, wchodzą w nią zarówno firmy zajmujące się importem, wytwarzaniem jak i pośrednictwem, a następnie sprzedażą detaliczną i hurtową – układając się w jeden wspólny organizm gospodarczy, zaprogramowany na podstępne przejęcie należności publiczno prawnych, jednocześnie ukierunkowany na oszustwo powszechne. Niejednokrotnie zasięg pajęczyny firm wykracza poza granice kraju, gdzie np. w krajach „off shore” (raje podatkowe) zakładane są firmy usytuowane w roli pośrednika dostaw produktów ropopochodnych do Polski z zagranicznych rafinerii, celem zmiany klasyfikacji towaru. Rejestrowane są też firmy służące do przyjmowania na swoje rachunki, założone w zagranicznych bankach, w tym w bankach szwajcarskich, pieniędzy pochodzących z tzw. procederu prania brudnych pieniędzy. Rola firm krajowych połączonych w pajęczą sieć czasami ogranicza się tylko do wystawiania faktur VAT oraz do zmiany klasyfikacji produktu. Obrót paliwami, to bardzo często tylko przepływ dokumentów, podczas gdy towar (paliwo) najczęściej trafia do końcowego odbiorcy (właściciela pojazdu). Niejednokrotnie w czasie kiedy odbywa się przepływ fakturowy, w praktyce dokonuje się mieszania komponentów lub odbarwiania oleju opałowego.

Przedsiębiorcy uczestniczący w pozornym obrocie paliwem, udostępniają swoje konta bankowe w ramach których przeprowadzane są rozliczenia finansowe, pochodzące z przestępstw w obrocie paliwami.

Szczegółowe mechanizmy działania w ramach poszczególnych kierunków wymienionych powyżej przedstawiają się następująco:

1) Import oleju napędowego deklarowanego w postępowaniu celnym jako olej opałowy

W tym wypadku sprawcy sprowadzają z zagranicy olej napędowy pod pozorem legalnego importu paliw ciekłych deklarowanych podczas odpraw celnych jako: • olej opałowy (na początku czysty, później po wprowadzeniu nowych uregulowań prawnych barwiony),

71 Stanowisko Komisji Śledczej • olej bazowy, maszynowy, płuczkowy, • biopaliwa, • nafta świetlna.

Podczas odpraw celnych przywozowych deklarowano w dokumentach celno- -spedycyjnych i handlowych w/w produkty, ponieważ obowiązywała na nie znacznie niższa stawka podatku akcyzowego, nawet sześć razy mniejsza. Faktycznie produkt jaki przekraczał granicę był olejem napędowym, który później bez żadnych dodatkowych zabiegów oczyszczająco-wzbogacających, wprowadzano za pośrednictwem łańcucha firm do legalnego obrotu gospodarczego.

Wskazany tu proceder wymagał kilku działań przestępczych towarzyszących tj. sfałszowania dokumentacji oraz wydania niezgodnej z rzeczywistością opinii o produkcie z laboratorium chemicznego. Deklarując w/w paliwa w dokumentach celnych i fakturach jako oleje opałowe importerzy uzyskiwali korzyści w postaci obniżenia stawki celnej przy wymiarze cła oraz zwolnienia z podatku akcyzowego przy imporcie, a także niższego podatku od towarów i usług. Obecnie mamy do czynienia z importem oleju opałowego barwionego ze wskazaniem jego przeznaczenia dla celów opałowych, który następnie jest poddawany procesowi odbarwiania i wprowadzany do obrotu handlowego.

2) Import benzyn deklarowanych w postępowaniu celnym jako produkty ropopochodne nie akcyzowe

Sprowadzanie z zagranicy benzyny bezołowiowej lub wysokooktanowej dokonywane było pod pozorem legalnego importu paliw ciekłych deklarowanych jako: • benzyna bazowa, • benzyna lakiernicza, • substytuty benzynowe (toluen, krezozyna, reformat).

Wskazane produkty deklarowane były przy wwozie na polski obszar celny pod takim nazewnictwem, gdyż stwarzało to możliwość uzyskania zwolnienia z podatku akcyzowego. W praktyce natomiast były to pełnowartościowe produkty. Warunkiem skutecznego przedsięwzięcia przestępczego było - tak jak w przypadku olejów

72 Stanowisko Komisji Śledczej napędowych – sfałszowanie dokumentacji i opinii z laboratorium chemicznego. Później już niezbędne było wykorzystanie łańcucha firm, które dany produkt wprowadzały do legalnego obrotu handlowego.

W praktyce ujawniono jeszcze jeden mechanizm przestępczy, związany z importem produktów ropopochodnych. Był to import komponentów wykorzystywanych do komponowania benzyn z półproduktów dostępnych na polskim rynku, również nie obłożonych podatkiem akcyzowym. Dla przykładu można tu wskazać izopentan, używany oficjalnie do produkcji rozpuszczalników. Natomiast przez sprawców izopentan stosowany jest jako czynnik podnoszący liczbę oktanową danego półproduktu.

3) Wprowadzanie do obrotu handlowego olejów opałowych i komponentów paliwowych nabytych w rafineriach krajowych, a następnie dokumentacyjne przeklasyfikowanie ich na olej napędowy i benzyny

Część przestępców z branży paliwowej wykorzystując firmy „słupy”, korzystając ze swoich korupcyjnych kontaktów z kierownictwem rafinerii, dokonywała w nich zakupów niepełnowartościowego paliwa tj. takiego, które nie podlegało opłacie z tytułu podatku akcyzowego lub komponentów paliwowych. Następnie przy pomocy łańcucha firm przeklasyfikowywali na olej napędowy lub benzyny i wprowadzali je do obrotu. W celu uniknięcia dodatkowych kosztów związanych z uiszczeniem podatku akcyzowego w ostatecznym rozrachunku dokonywali oni sprzedaży do firm, które de facto nie istniały bądź nie prowadziły działalności gospodarczej.

Spotkać można również takie działania gdzie sprawcy sprzedawali paliwo legalnie działającym stacjom paliw jednakże wykorzystywali do tego jako sprzedawcę firmę „słupa” z tego najniższego stadium zaawansowania. Skutkiem takich zabiegów urząd skarbowy nie był w stanie dokonać kontroli i ściągnąć należnych świadczeń publiczno prawnych.

4) Skupowanie oleju przepracowanego i wytwarzanie na jego bazie oleju napędowego

Tego typu działalność przestępcza była możliwa w oparciu o przepisy wydane przez

73 Stanowisko Komisji Śledczej Ministra Finansów, które wskazywały, że oleje napędowe wytworzone z 10% udziałem komponentów uzyskiwanych z regeneracji zużytych olejów smarowych były zwolnione z podatku akcyzowego. Skupem oleju przepracowanego zainteresowane były w związku z tym przede wszystkim rafinerie. Miały one możliwość skorzystania z tego zwolnienia podatkowego proporcjonalnie do ilości skupowanego oleju przepracowanego i wielkości produkowanego oleju napędowego. Z tego przywileju mogli korzystać również inni przedsiębiorcy posiadający specjalistyczne instalacje do regeneracji olejów przepracowanych. Oni także mogli produkować olej napędowy z 10% udziałem przetworzonego oleju przepracowanego i skorzystać w związku z tym ze zwolnienia w podatku akcyzowym. Tego rodzaju przywilej podatkowy został skrzętnie wykorzystany przez przedsiębiorców, którzy wykazywali skup oleju przepracowanego, a także tych którzy mieli wykupioną koncesję zezwalającą im na wytwarzanie oleju napędowego. Efektem tego rozwiązania prawnego było dostarczanie do rafinerii znacznych ilości olejów wykazywanych w dokumentacji handlowej jako oleje przepracowane. W praktyce bardzo często to co faktycznie sprzedawano do rafinerii nie spełniało wymagań jakie określono dla olejów przepracowanych. Można było spotkać przypadki, gdzie oleju przepracowanego w ogóle nie było, sporządzono tylko dokumentację, która na taką sprzedaż miała wskazywać. Strony uczestniczące w tym obrocie uzyskiwały przy zakupie paliw w rafineriach obniżkę ceny nabywanego oleju napędowego o wartość sprzedanego oleju przepracowanego, a rafinerie i inni producenci paliw uzyskiwali zwolnienie w podatku akcyzowym proporcjonalnie do ilości skupionego oleju przepracowanego.

5) Nielegalne oczyszczanie i mieszanie oleju opałowego z innymi produktami ropopochodnymi oraz wprowadzanie go do obrotu handlowego jako pełnowartościowego oleju napędowego

Przestępcy działający w tym obszarze dokonywali zakupów w rafineriach krajowych oleju opałowego, komponentów paliwowych i innych produktów ropopochodnych, które były poddawane przerobowi w zaadaptowanych do tego celu bazach paliwowych. Działalność ta miała kilka głównych kierunków, które wyznaczały stosowane metody.

Po pierwsze stosowali odbarwianie oleju opałowego. Dotychczas ujawniono trzy

74 Stanowisko Komisji Śledczej sposoby odbarwiania: • z zastosowaniem wapna, a następnie kwasu siarkowego jako czynnika neutralizującego; • z zastosowaniem ziemi okrzemkowej; • z zastosowaniem związku o nazwie neokryl.

Po drugie wykorzystywali oleje bazowe, które dodawali do oleju napędowego w celu zwiększenia jego ilości o produkt nie obłożony podatkiem akcyzowym, co przynosiło zyski przy sprzedaży detalicznej.

Po trzecie sprzedawali oleje bazowe, po przepuszczeniu przez łańcuch firm, jako olej napędowy. W tym miejscu trzeba jednoznacznie wskazać, iż sprawom działającym w organizacji przestępczej związanej z obrotem paliwami płynnymi do sprzedaży nie zawsze potrzebne są dokumenty w postaci faktur sprzedaży potwierdzających transakcje. Dzieje się tak dlatego, że sprawcy dokonujący sprzedaży na stacjach paliw nie muszą wykazywać całego obrotu jaki się u nich dokonuje, mogą wykazywać tylko sprzedaż tego co nabyli w sposób legalny. Daje to jeszcze jedną wymierną korzyść tj. płacą mniejsze podatki.

Po czwarte wykorzystywali ropę kopalnianą, która po odpowiednim zmieszaniu z innymi komponentami dostępnymi na polskim rynku była sprzedawana jako pełnowartościowy olej napędowy.

W przypadkach wszystkich wskazanych wyżej działań sprawcy również wykorzystywali łańcuch firm „słupów”, a jeżeli były potrzebne dokumenty legalizacyjne na sprzedaż np. odbarwionego oleju opałowego używali do tego celu danych firmy „słupa”, tej o niższym stopniu zaawansowania, co w praktyce uniemożliwiało dotarcie do organizatorów procederu. Cechą charakterystyczną, którą można tutaj zaobserwować jest brak płatności w postaci przelewów, za gotowy towar płaci się tu tylko gotówką (tzw. zapłata na kole).

6) Wyłudzenia podatku VAT i oszustwa związane z podatkiem akcyzowym

Z kolei ten sposób przestępczej działalności związanej z paliwami powoli przestaje mieć znaczenie w odniesieniu do całej przestępczości paliwowej. Wyłudzenia nienależnego zwrotu podatku VAT na podstawie fikcyjnych faktur było bardzo

75 Stanowisko Komisji Śledczej częstym kierunkiem działalności przestępczej pod koniec lat 90 — tych. W tej metodzie występowały podrobione faktury VAT poświadczające fikcyjną sprzedaż i zakup paliw. Można spotkać 2 rodzaje podrobionych faktur. Pierwsza grupa to faktury wystawione na firmy, które w rzeczywistości nie istnieją. Druga grupa to faktury wystawione w imieniu legalnie działających firm, jednakże bez ich wiedzy. Na podstawie wyżej wymienionych faktur wykorzystywanych w rozliczeniach z organem podatkowym dążono do zwrotu naliczonego podatku VAT bądź obniżenia podatku należnego VAT. Słabym punktem wspomnianej metody z wykorzystaniem faktur z pierwszej grupy było to, że organy podatkowe z łatwością mogły wychwycić podmioty nieistniejące, korzystając z dostępnych baz danych. W przypadku drugiej grupy faktur VAT sytuacja jest trochę bardziej skomplikowana. Ujawnienie, iż transakcja tego typu nie istniała wymaga wprowadzenia kontroli krzyżowej prowadzonej zarówno u wystawcy jak i u odbiorcy faktury. Kontrole krzyżowe były prowadzone w sytuacjach, gdy urzędnik mając do czynienia z firmą która występowała o zwrot podatku, nabierał przeświadczenia że jej działalność jest co najmniej podejrzana w szczególności gdy chodziło o duże kwoty pieniędzy. Niemniej jednak skuteczne kontrole krzyżowe połączone z prowadzącymi przez organy ścigania postępowaniami przygotowawczymi doprowadziły do ograniczenia tego procederu.

7) Pranie pieniędzy towarzyszące przestępczości paliwowej

Biorąc pod uwagę wielkość nielegalnych zysków, jakie przestępcy z branży paliwowej uzyskują nie można zapominać o podejmowanych przez nich próbach zalegalizowania przestępczego majątku, a tym samym prania pieniędzy. Zachowanie takie stypizowane jest w art. 299 kk. W przestępczości paliwowej najczęściej wykorzystane do prania pieniędzy były rachunki bankowe przedsiębiorców uczestniczących w działalności przestępczej oraz rachunki bankowe firm słupów.

8) Sprowadzanie legalnych paliw bez uiszczania opłat celnych z wykorzystaniem wspólnego rynku unijnego

Najnowszy kierunek działalności przestępczej związanej z paliwami opiera się na

76 Stanowisko Komisji Śledczej unijnej polityce celnej. W tej sytuacji towar wwożony na unijny obszar celny może odbyć odprawę w dowolnym kraju wspólnoty wskazanym przy przekroczeniu granicy. Sytuacja taka stwarza możliwość sprowadzenia towaru bez opłat celnych, a następnie w drodze do firmy docelowej mającej siedzibę w innym państwie wspólnotowym, towar ginie pozostając na naszym rynku. Do tego celu wystawiane są sfałszowane dokumenty firm istniejących w danym kraju i legalnie prowadzących działalność. W przypadku kontroli okazuje się, że deklarowany na polskiej granicy towar nigdy do wskazanej firmy nie dotarł, a poza tym nie był zamawiany i sprowadzany. Metody wykorzystywane w ramach wskazanych powyżej mechanizmów działań przestępczych mogą się trochę zmieniać, niemniej jednak będą się one zawierały w którejś z w/w grup. Analizując zjawisko przestępczości paliwowej warto podkreślić, że sprawcy bardzo często stosują kilka metod, które wzajemnie się uzupełniają. Jest to uzależnione od możliwości dotarcia do poszczególnych produktów naftowych, rynków zbytu, zaplecza technicznego wielkości środków finansowych.

7.2.6. Powstanie monopolu w dostawach ropy naftowej

Zmiany w zasadach funkcjonowania rynku ropy naftowej i paliw, które doprowadziły do wejścia na polski rynek spółki J&S spowodowały powstanie sytuacji, że na rynku tym powstał faktyczny monopol. Z zeznań świadków wynika, że doszło do takiej sytuacji, ponieważ Spółka ta uzyskała m.in. od Petrochemii Płock S.A., kierowanej przez prezesa Konrada Jaskółę, upoważnienie do koordynacji dostaw ropy do Polski wystawione przez polską rafinerię, co było niezbędnym dokumentem umożliwiającym po stronie rosyjskiej uruchomienie procedury dostawy ropy naftowej rurociągiem „Przyjaźń” do Polski. Upoważnienie to mogło być wykonaniem postanowienia Głównej Umowy na Dostawy zawartej pomiędzy Petrochemią Płock S.A. i J & S Service and Investment Ltd. z dnia 20 listopada 1997 roku. Wymieniona umowa była początkowo negocjowana i przygotowana z zamiarem zawarcia w grudniu 1996 roku. Pozwoliło to na monopolizację obrotu towarowego poprzez kontrolę logistyki przesyłu eksportowanej ropy rosyjskiej do Polski. W opinii świadka Bronisława Blamowskiego, przyczyna takiego stanu była jednoznaczna i leżała wyłącznie po polskiej stronie. Sprowadzała się ona do pełnomocnictw wydawanych od 1994 roku przez Petrochemię Płock (a później również przez PKN ORLEN S.A.) dla rosyjskiego operatora Transnieft i innych instytucji, które umożliwiały pełną kontrolę logistyki

77 Stanowisko Komisji Śledczej przesyłu ropy i to bez konieczności obrotu tą ropą. Jak wyjaśniał Komisji Śledczej świadek: „(...) różne rafinerie dają różne pisma upoważniające podmioty do przyjmowania ropy, ale generalnie wszystkie te pisma mają charakter jeden – specyfikują wielkość wolumenu maksymalnego miesięcznego, jaki dany, upoważniony podmiot może przyjmować. W pismach, które dawała Petrochemia Płock, nigdy nie było specyfikacji ograniczenia wolumenu i to dawało zawsze możliwość monopolu. Gdyby była specyfikacja nie byłoby problemu.”

Podczas przesłuchania przed Komisją Śledczą w dniu 15 kwietnia 2005 roku, świadek Blamowski powiedział, że 14 maja 1997 roku przedsiębiorstwo „Węglokoks” zwróciło się do spółki „Trade-Prod” o pomoc w zorganizowaniu wspólnych dostaw ropy z Rosji do Petrochemii Płock na poziomie 300 tys. ton ropy miesięcznie. Wartość kontraktu miała sięgnąć kwoty 100 mln dolarów.

Jak wyjaśniał świadek podczas przesłuchania: „Po około miesiącu naszych zainteresowań, czy moglibyśmy pomóc w pozyskaniu ropy dla tejże firmy, okazało się w Rosji, że rynek jest zmonopolizowany. Od razu na wstępie chcę powiedzieć, że nie chodzi tu o monopolizację obrotu towarowego. Rynek jest zmonopolizowany, jeśli chodzi o kontrolę logistyki przesyłu eksportowanej ropy rosyjskiej do Polski.”. W praktyce okazało się, że monopol logistyczny na przesyłanie ropy z Rosji do Polski ma firma J&S. Ponieważ nie udało się tego monopolu przełamać, Trade-Prod zwróciła się o pomoc do prezydenckiego ministra Andrzeja Majkowskiego. Podczas spotkania zorganizowanego w Płocku w dniu 4 lipca 1997 roku z udziałem ówczesnego prezesa Petrochemii Płock Konrada Jaskóły, szefów „Węglokoksu” i „Trade Prod” oraz doradców ustalono, że „Trade Prod” i „Węglokoks” dostarczą do Płocka 100 tys. ton ropy. Według zeznań świadka: „Na tymże spotkaniu informowaliśmy pana Jaskółę, że funkcjonujący monopol logistyki funkcjonuje nie dlatego, że siły rosyjskie, gremium rosyjskie, autorytety rosyjskie ustanowiły ten monopol, tylko dlatego, że Petrochemia Płock daje upoważnienia firmie cypryjskiej do funkcjonowania tego monopolu w postaci dokumentu, który umożliwia prowadzić logistykę potwierdzenia przyjęcia ropę przez tę firmę we współpracy z rosyjskim operatorem rurociągowym, który nazywa się Transnieft – to jest taka państwowa firma, odpowiednik polskiego przedsiębiorstwa rurociągów naftowych PERN.”.

Po tych ustaleniach – jak określił świadek –”zapadła cisza”. Świadek zeznał przed Komisją: „Zerwane zostały wszelkie kontakty z nami – ani z panem Jaskółą, ani

78 Stanowisko Komisji Śledczej z panem Dylągiem, ani z zastępcami nie mieliśmy możliwości nic dalej robić w tej sprawie, kontynuować i uzgadniać kontraktu. Dopiero pod koniec stycznia przeszłego roku, gdy spotkałem się z panem Dylągiem – rozmowa była praktycznie bezprzedmiotowa – podniosłem wszystkie dokumenty, zaprezentowałem, jak funkcjonuje ten monopol kontroli logistyki, to wszystko dla pana Adama Dyląga, zastępcy pana Jaskóła, dyrektora handlowego, nie było, że tak powiem, przejrzyste, ani nie wyraziło to... nie znalazło u niego żadnego zainteresowania. I na tym się współpraca urwała.”.

W ocenie Komisji Śledczej, sytuacja była co najmniej dwuznaczna i kuriozalna, gdyż obydwie rafinerie i CIECH były wówczas przedsiębiorstwami państwowymi lub z większościowym udziałem Skarbu Państwa i nie istniały żadne przeszkody formalno-prawne, aby problem ten rozwiązać z korzyścią dla wszystkich zainteresowanych. Jednakże – co jest najbardziej istotne w całej tej sprawie – zarówno w interesie zarządu, jak i rady nadzorczej spółki CIECH- w której zasiadali prezesi obu rafinerii, powinno być wspólne działanie na rzecz, w interesie i na korzyść tej spółki. Zdaniem Komisji Śledczej, przedstawiona sytuacja wewnątrz organów spółki CIECH obrazuje jak nieskuteczny był wówczas nadzór właścicielski ministra właściwego do spraw Skarbu Państwa w spółce będącej w 100% przedsiębiorstwem państwowym.

Świadek również zeznał, że okazano mu upoważnienie wydane przez Petrochemię Płock na firmę J&S do koordynacji dostaw ropy do tej rafinerii. Na tym piśmie nie było ograniczenia wolumenu. Zdaniem świadka tak sporządzone pełnomocnictwo dawało nieograniczone i brzemienne w skutkach prawo potwierdzania przyjęcia ropy do Polski bez konieczności odwoływania się do polskiej rafinerii. Innymi słowy, dawało ono prawo do potwierdzania na granicy w Adamowie, że ropa została przyjęta przez firmę J&S (lub inną firmę, na którą J&S przekazała pełnomocnictwo) jako importowaną do Polski, ale bez specyfikacji, do której rafinerii, gdańskiej czy płockiej, co dawało spółce J&S nieograniczone możliwości dysponowania tą ropą – również tranzytu za granicę przez Port Północny w Gdańsku. Tłumacząc mechanizm działania firmy J&S świadek zeznał m.in.: „Jeżeli ma się za plecami upoważnienie, pełnomocnictwa kogoś takiego jak potężna rafineria w Płocku czy w Gdańsku, wystarczy mieć kapitał zakładowy 1.000 zł. i dziesięciu albo nawet pięciu pracowników, żeby robić miliardowe obroty. Proszę pamiętać o tym, że jeżeli firma

79 Stanowisko Komisji Śledczej zaczyna dostarczać ropę i posiada kontrakt na przykład z Petrochemią Płock czy z ORLEN-em, to na bazie tego kontraktu bank jest gotów dać finansowanie na miliony dolarów i to jest naturalne.”.

Na podstawie treści pełnomocnictw Petrochemii Płock udzielonych firmie J&S, które świadek Bronisław Blamowski widział osobiście w Rosji, wystawionych w imieniu Stanisława Mańki było upoważnienie firmy J&S do koordynacji dostaw ropy do Petrochemii Płock. Pod spodem była pieczątka: Kierownik Działu Zakupów Ropy Andrzej H. Praxmajer, na pieczątce był nieczytelny podpis. W ocenie świadka osobami odpowiedzialnymi wówczas za taki stan rzeczy byli w Petrochemii Płock: Andrzej H. Praxmajer – Kierownik Działu Zakupów Ropy, Adam Dyląg – Wiceprezes Zarządu i Konrad Jaskóła – Prezes Zarządu. Do – jak to określił świadek – „wielbicieli spółki cypryjskiej” należał również Michał Frąckowiak, ówczesny członek zarządu Nafty Polskiej S.A. Na pytanie, kto stworzył firmie J&S warunki do uzyskania tak monopolistycznej pozycji na polskim rynku, świadek wskazał osobę Andrzeja H. Praxmajera.

W tym samym czasie przedstawiciele rosyjskiego koncernu ŁUKOIL i TNK-BP, a także przedstawiciele innych rosyjskich kampanii naftowych (np. JUKOS) wielokrotnie uskarżali się przedstawicielom strony polskiej na dyskryminację ze strony J&S i wzywali, aby Polska zrezygnowała z pośrednictwa spółki J&S na rzecz zawierania bezpośrednich kontraktów na dostawy ropy naftowej z rosyjskimi przedsiębiorstwami wydobywczymi. Potwierdzili to przed Komisją Śledczą świadkowie Zdzisław Montkiewicz, Bronisław Blamowski, Stanisław Ciosek, Krzysztof Kluzek i częściowo Konrad Jaskóła.

7.2.7. Ujawnione powiązania przedstawicieli świata polityki ze spółkami paliwowymi

Przykładem patologicznych powiązań przedstawicieli świata polityki ze spółkami paliwowymi mogą być związki Józefa Oleksego z firmami JK Energy and Logistics oraz Pollex.

80 Stanowisko Komisji Śledczej Józef Oleksy przez szereg miesięcy korzystał z samochodu użyczonego mu przez prywatną spółkę Pollex. Wysokiej klasy volkswagena passata dostał on w lutym 2001 r., firma Pollex pokrywała również koszty zatrudnienia kierowcy i paliwa. Spółka Pollex jak wynika z materiałów śledztwa Prokuratury Apelacyjnej w Krakowie była zamieszana w aferę paliwową, a jej właściciele skazani prawomocnymi wyrokami sądu za wyłudzenie ok. 42 milionów złotych na szkodę rafinerii Glimar. Z materiałów śledztwa wynika także, iż Maria Oleksy żona Józefa Oleksego miała być członkiem Rady Nadzorczej Pollexu. Maria Oleksy przez 6 miesięcy zasiadała w radzie nadzorczej firmy JK Energy and Logistics należącej do Jerzego Kozłowicza. W tej samej firmie syn państwa Oleksy Michał, otrzymał posadę asystenta zarządu i pracował, co najmniej do lipca 2005 r. W międzyczasie firma JK Energy and Logistics brała udział w przetargach na dostawy paliwa do PKP Cargo. Nieznana wówczas firma wyeliminowała takiego potentata jak PKN ORLEN przy wydatnej pomocy członków kierownictwa Orlenu. W zakresie „ustawionego przetargu” z PKP Cargo, także jest prowadzone śledztwo prokuratorskie. Zebrany przez Komisję materiał dowodowy uzasadnia podejrzenie, iż działania Józefa Oleksego, w szczególności polegające na darmowym korzystaniu z luksusowego samochodu może stanowić przestępstwo, także o charakterze korupcyjnym podobne do tego, pod zarzutem którego stanął Andrzej Pęczak. Stąd zasadnym jest skierowanie do właściwej Prokuratury zawiadomienia o podejrzeniu jego popełnienia.

7.2.8. Wnioski

Posiadanie przez spółkę J&S dokumentu upoważniającego ją do nieograniczonego reprezentowania Petrochemii Płock na rynku rosyjskim, dokumentu de facto „otwartego”, gdyż nie precyzującego wielkości wolumenu dostaw, jej przedziału czasowego i finalnego odbiorcy spowodował w sposób nieformalny, ale faktyczny, zmonopolizowanie całej logistyki transportu ropy do Polski na rzecz firmy J&S i był w ocenie Komisji Śledczej bezpośrednim powodem wyeliminowania z tego rynku dotychczasowych polskich importerów ropy, takich jak CIECH, Węglokoks, czy Trade-Prod.

81 Stanowisko Komisji Śledczej Z analizy zebranego przez Komisje Śledczą materiału dowodowego można wysnuć jedynie słuszny wniosek, iż przyczyny wyeliminowania CIECH-u z rynku dostaw ropy naftowej z Rosji do Polski leżały głównie po stronie polskiej i wynikały m.in. z przyjętej przez ówczesne rządy polityki gospodarczej dopuszczającej nowe, małe i nieznane wcześniej podmioty gospodarcze kosztem funkcjonujących od lat wyspecjalizowanych państwowych przedsiębiorstw handlu zagranicznego, a także z polityki zakupów przyjętej przez Petrochemię Płocką, Rafinerię Gdańską i wojsko. Będąca w posiadaniu Komisji część I Sprawozdania zespołu do zbadania prawidłowości gospodarowania paliwami w siłach zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1990 – 2005, sporządzonego przez Departament Kontroli Ministerstwa Obrony Narodowej, zawiera informację, że „W 1990 roku, dla dostosowania gospodarki kwatermistrzowskiej do nowych uwarunkowań w gospodarce narodowej, rozpoczęto prace nad Koncepcją restrukturyzacji instytucji Głównego Kwatermistrzostwa WP. W przedmiotowej koncepcji zakładano (między innymi):

- utworzenie w składzie etatowym Szefostwa Zaopatrzenia Oddziału Służby MPS (materiały pędne i smary) realizującego zadania dotychczas przypisane Szefostwu Służby MPS, - całkowite przejście na zakupy bezpośrednie od krajowych producentów mps oraz przedstawicielstw firm zachodnich (z pominięciem pośredniczących przedsiębiorstw handlu zagranicznego, np. CIECH) – w celu ograniczenia wydatków na zakup mps poprzez eliminowanie pośredników handlowych, w tym „CPN”.”

Zgromadzony przez Komisję materiał dowodowy wskazuje, że pomiędzy kierownictwem i osobami odpowiedzialnymi za politykę zakupów w Petrochemii Płock S.A. a właścicielami spółki J&S Service and Investment Ltd. nastąpiło porozumienie, a być może nawet zmowa połączona z korupcją jak wskazują zeznania niektórych świadków np. Bronisława Blamowskiego, Zdzisława Montkiewicza, Jana Bobrka. Utrata pozycji CIECH na rynku była wynikiem nie tylko pozycji osiągniętej przez spółkę J&S, ale także biurokratyzacji procesu kontraktowego CIECH oraz niemożność zaadaptowania się tego przedsiębiorstwa do zmienionej po latach 1990 – 1992 sytuacji na rynkach naftowych Polski i państw – sukcesorów byłego ZSSR.

82 Stanowisko Komisji Śledczej Nie ulega wątpliwości, że tę sytuację wykorzystała spółka J&S Service and Investment Ltd., która bez wątpienia we współpracy zarówno z osobami decydującymi o zakupach ropy naftowej w Petrochemii Płock, jak i osobami reprezentującymi instytucje nadzorujące Petrochemię Płock ze strony Skarbu Państwa – przede wszystkim z Nafty Polskiej – zmonopolizowała na wiele lat logistykę transportu ropy naftowej do Polski.

7.3. Paragraf 2 punkt 3 Uchwały Sejmu – Sprawa prowizji przy zawieraniu kontraktów

Przed omówieniem ustaleń Komisji niezbędne jest wyjaśnienie specyfiki badanych zagadnień w aspekcie powierzonym Komisji przez Sejm.

7.3.1. Pojęcie prowizji

Pojęcie „prowizja” zostało zdefiniowane w „Słowniku wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych” Władysława Kopalińskiego (Wiedza Powszechna, Warszawa 1994roku) jako „procentowe wynagrodzenie od obrotu za pośrednictwo, komis, kupno, sprzedaż itp.” Jest to zatem pojęcie związane z wynagrodzeniem przedsiębiorcy w związku z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą polegającą na pośrednictwie handlowym, komisie, kupnie bądź sprzedaży towarów i usług. W przypadku, gdy umowa handlowa zawierana jest z pośrednikiem, który kojarzy ze sobą osoby prawne (podmioty gospodarcze) lub osoby fizyczne, zainteresowane przeprowadzeniem danej transakcji, zarobkiem tego pośrednika jest prowizja. W obowiązującym w Polsce porządku prawnym prowizja jest zatem niczym innym, jak zapłatą (wynagrodzeniem) za wykonanie konkretnej umowy handlowej i ma swoje uzasadnienie w zasadzie swobody umów. Handel – zarówno na świecie jak i w Polsce – jest tak zorganizowany, że w coraz większym stopniu kluczową rolę odgrywają w nim pośrednicy. To oni głównie wykonują pracę związaną z przygotowaniem i negocjowaniem skomplikowanych kontraktów, a następnie z ich realizacją. Za wykonaną pracę otrzymują wynagrodzenie w postaci prowizji, która najczęściej jest zapisywana w kontrakcie handlowym jako cena za zrealizowaną dostawę towaru lub za wykonaną usługę, przy czym w

83 Stanowisko Komisji Śledczej kontraktach stosuje się różną terminologię na określenie tej ceny, np.: marża, upust, prowizja, premia za sukces (ang.: success fee). Opisaną praktykę potwierdzają zeznania świadka Macieja Giereja, złożone w dniu 19 maja 2004 roku w Prokuraturze Okręgowej w Katowicach: „Pojęcie prowizji przy kontraktach na dostawę ropy rozumiem jako upust marży, którą zarabia pośrednik. Sądzę, że taka prowizja związana z upustem marży powinna być zawarta w samym kontrakcie.”. Ponieważ w świadomości przeciętnego obywatela – a mieliśmy z tym do czynienia również w wypowiedziach niektórych członków Komisji Śledczej – nie ma zasadniczej różnicy między pojęciem „prowizji” a pojęciem „łapówki”, należy z całą mocą podkreślić, że „prowizja”, jako wynagrodzenie jednej ze stron transakcji, odnosi się do legalnych i potwierdzonych dokumentami umów handlowych. Natomiast, jeśli chodzi o „łapówkę”, to najczęściej jest to zjawisko związane z transakcjami niezalegalizowanymi, tzn. przeprowadzanymi bez udziału osób trzecich i bez wymaganej dokumentacji. Z „łapówką” możemy mieć również do czynienia wówczas, gdy w transakcji odpowiednio udokumentowanej, a więc sprawiającej wrażenie transakcji legalnej, nie dochodzi do jej ostatecznej realizacji pomimo dokonania zapłaty przez jedną ze stron. W kodeksie karnym popularnie używane słowo łapówka jest definiowane jako korzyść majątkowa.

7.3.2. Prowizje w handlu ropą naftową w Polsce

Jak wspomniano wcześniej, jeśli chodzi o handel ropą naftową w Polsce, na przełomie lat 80-tych i 90-tych Petrochemia Płock nie mogła, w świetle ówczesnych uregulowań prawnych, nabywać bezpośrednio ropy naftowej, tylko czyniła to poprzez firmę pośredniczącą, jaką była Centrala Importowo-Eksportowa Chemikaliów CIECH S.A., która pobierała ustaloną w kontrakcie prowizję za wykonana usługę pośrednictwa. Po wyeliminowaniu w połowie lat dziewięćdziesiątych CIECH- z importu ropy naftowej do Polski, dostawy ropy do Petrochemii Płock, a następnie do PKN ORLEN S.A., realizowane były za pośrednictwem spółki J&S, która – jak wynika z zeznań świadków – była właścicielem zakupionej wcześniej u różnych dostawców i producentów ropy naftowej w Federacji Rosyjskiej, a następnie sprzedawała tę ropę naftową zainteresowanym odbiorcom w kraju. Z zeznań świadka Krzysztofa Cetnara złożonych w dniu 12 maja 2004 roku w Prokuraturze Okręgowej w Katowicach

84 Stanowisko Komisji Śledczej wynika, że w kontraktach PKN ORLEN S.A. z firmą J&S nie zawierano informacji o prowizji i sprawa ta nie interesowała strony polskiej.

Kwestię prowizji stosowanych na międzynarodowym rynku handlu ropą naftową – a także różnicę między otwartym i konkurencyjnym rynkiem międzynarodowym a zmonopolizowanym rynkiem handlu ropą w Polsce – wyjaśnił Komisji Śledczej podczas zeznań świadek Bronisław Blamowski, mówiąc: „W handlu międzynarodowym ropą prowizje są rzeczywiście autentycznie znikome, to jest poniżej, grubo poniżej 1%, gdy na przykład sprzedaje ktoś tam tankowiec komuś tam, tankowiec. Natomiast jeśli chodzi o polski rynek, gdy funkcjonuje monopol, panowie, cena, w szczególności cena kontraktowa, może być ustawiona w sposób dowolny”.

Na polskim rynku – w przeciwieństwie do powszechnie stosowanej praktyki na rynku światowym – nie ma ustalonych, wynikających z mechanizmów wolnej konkurencji rynkowej stawek prowizji należnych pośrednikom i w tym zakresie panuje absolutna dowolność, co przynosi nieuzasadnione profity pośrednikom kosztem odbiorcy dostaw, a w konsekwencji – konsumentów finalnych.

Świadek Mieczysław Tarnowski zeznał Komisji, że: „Nadzorując Zarząd II A posiadałem wiedzę na temat struktury dostaw do PKN ORLEN. Jeśli chodzi o prowizje przy dostawach ropy to traktuję je jako tzw. nienależną korzyść majątkową, którą miałyby otrzymywać osoby zawierające umowę od dostawcy ropy. W okresie moje pracy w UOP pojawiały się sygnały o możliwości nieprawidłowości w tym zakresie, ale nigdy sygnały te nie zostały pozytywnie zweryfikowane w wyniku analizy ekspertów. Nigdy UOP nie prowadził postępowania karnego w tej sprawie. Nie było również żadnego postępowania operacyjnego gdyż nie było ku temu podstaw.”. W grudniu 2001 roku Warszawę odwiedził Ralif Safin, wiceprezes największej rosyjskiej spółki naftowej ŁUKOIL. Safin zapowiedział wówczas, że już od początku 2002 roku chciałby sprzedawać do Polski ropę naftową bez pośrednictwa cypryjskiej firmy J&S. Na pytanie dziennikarza „Gazety Wyborczej” co będzie, jeśli Polacy nie przystaną na bezpośredni handel z Rosją, Safin odpowiedział: „Gdyby tego nie zrobili, oznaczałoby to, że są skorumpowani.”. Wiceprezes ŁUKOIL-u stwierdził, że dzięki rezygnacji z cypryjskiego pośrednictwa jego spółka liczy na oszczędności co najmniej 10 milionów dolarów rocznie. Dziennikarze „Gazety Wyborczej” nr 34 z 2002 roku obliczyli, że na pośrednictwie w

85 Stanowisko Komisji Śledczej dostawach ropy do rafinerii w Płocku i Gdańsku J&S zarabia rocznie od 20 do 35 milionów dolarów. Pomimo deklaracji Ralifa Safina złożonych w grudniu 2001 roku w Warszawie, w 2002 roku kontrakt z ŁUKOIL-em na dostawy ropy naftowej do Polski podpisano znowu z udziałem pośrednika, jakim była firma J&S. Według zeznań jednego ze świadków, oficjalnym sposobem blokowania innych potencjalnych dostawców było między innymi manipulowanie formułą cenową dla dostawców spotowych. Formuła cenowa, opierająca się w swej głównej części na wskaźnikach cenowych dostępnych w publikacjach branżowych, która określa wielkość upustu cenowego na rosyjską ropę zawiera nieokreślony współczynnik „T”. Współczynnik ten określa w sposób dowolny pracownik biura handlowego PKN ORLEN bądź grupy Lotos. Praktyka manipulowania cenami przy zawieraniu kontraktów i wykorzystaniu wspomnianego współczynnika „T”, uniemożliwia dostarczenie ropy na zdrowych zasadach ekonomicznych. Z wyliczeń świadka wynikało, iż ORLEN mógł stracić do 5 USD na baryłce w związku z rezygnacją z dostaw spotowych.

W tym samym czasie przedstawiciele rosyjskiego koncernu ŁUKOIL i TNK-BP, a także przedstawiciele innych rosyjskich kampanii naftowych (np. JUKOS) wielokrotnie uskarżali się przedstawicielom strony polskiej na dyskryminację ze strony J&S i wzywali, aby Polska zrezygnowała z pośrednictwa spółki J&S na rzecz zawierania bezpośrednich kontraktów na dostawy ropy naftowej z rosyjskimi przedsiębiorstwami wydobywczymi. Potwierdzili to przed Komisją Śledczą świadkowie Zdzisław Montkiewicz, Bronisław Blamowski, Stanisław Ciosek, Krzysztof Kluzek i częściowo Konrad Jaskóła.

7.3.3. Nieformalne „prowizje” funkcjonujące w sektorze paliwowym w Polsce

W ocenie Komisji, splot zdarzeń związanych z pojawieniem się na polskim rynku dostaw ropy naftowej firmy J&S Service and Investment Ltd., a następnie błyskawicznym opanowaniem i zmonopolizowaniem przez tę firmę dostaw do dwóch największych rafinerii w kraju prawdopodobnie nie mógłby mieć miejsca bez nieformalnych układów z osobami, od których decyzji, działania lub zaniechania zależało osiągnięcie przez spółkę J&S celów strategicznych w Polsce. Innymi słowy

86 Stanowisko Komisji Śledczej działano tak skutecznie w stosunku do szeregu osób zajmujących kluczowe stanowiska w przedsiębiorstwach, organizacjach, instytucjach i organach administracji państwowej, że osiągnięcie określonych celów przestało sprawiać jakąkolwiek trudność osobom tym zainteresowanym. Zdaniem Komisji, aby ocenić mechanizm występowania patologii w formie przekazywania tzw. prowizji, należałoby przeprowadzić szczegółową analizę procedur obowiązujących w spółce PKN ORLEN i ich przestrzegania. Ocena taka jest niezbędna albowiem najczęściej prowizje występują, gdy brak procedur i decyzje skupione są w rękach samego zarządu lub niektórych jego członków. Taka analiza może wykazać, czy zjawisko występowania prowizji miało miejsce. Kolejnym przedmiotem analizy powinna być sprawa systemu oceny ofert na dostawy ropy. Jeżeli nie istniały odpowiednie zarządzenia lub instrukcje określające zasady wyboru, mogło mieć miejsce celowe działanie polegające na braku przejrzystości w dokonywaniu wyboru ofert. Wobec wielokrotnej odmowy zarządu PKN ORLEN udostępnienia dokumentów żądanych przez Komisję, rodzi się uzasadnione pytanie, jakie okoliczności i dowody zarząd spółki ukrywa przed Komisją. Dlatego konieczne jest szczegółowe zbadanie sprawy zawieranych kontraktów w aspekcie tzw. prowizji przez organy ścigania, a także przez przedstawicieli Skarbu Państwa w Radzie Nadzorczej PKN ORLEN w ramach możliwości wynikających z K.s.h. Według posiadanych przez Komisje informacji sprawa ta jest przedmiotem postępowania prowadzonego w Prokuraturze Apelacyjnej w Krakowie.

Zainteresowanie może wzbudzać determinacja prezesa Andrzeja Modrzejewskiego – pomimo wywieranej na niego presji ze strony przedstawicieli Skarbu Państwa i Rady Nadzorczej – w dążeniu do podpisania nowego, długoletniego kontraktu na dostawy ropy naftowej, na rok przed upływem ważności poprzedniego kontraktu. Podczas zamkniętych posiedzeń Komisji, niektórzy świadkowie stwierdzali, że bez łapówki - prowizji, nie było szans, aby otrzymać kontrakt. Według szacunków świadka Bronisława Blamowskiego, Prezesa Zarządu Spółki Trade-Prod Co. Ltd., na kontraktach terminowych można zarabiać „nawet 2 dolary na baryłce, czyli inaczej mówiąc, nawet 15 dolarów na tonie, a może i więcej.”. Z szacunków świadka wynika, że na milionie ton ropy eksporter może zarobić co najmniej 15 milionów dolarów. Biorąc pod uwagę fakt, że firma J&S Service and Investment Ltd., pośrednicząca w dostawach rosyjskiej ropy naftowej do Polski sprowadziła w 2004 roku – na podstawie zawartych kontraktów terminowych – do naszego kraju około 11 milionów ton ropy,

87 Stanowisko Komisji Śledczej można z dużym stopniem prawdopodobieństwa wyliczyć, że jej przychód, wynikający z tej dostawy, zamknął się kwotą rzędu 165 milionów dolarów. Zeznając w dniu 15 kwietnia 2005 roku Zdzisław Montkiewicz stwierdził, że w roku 1993 finalni odbiorcy ropy naftowej w kraju, przede wszystkim Petrochemia Płock S.A. i Rafineria Gdańska S.A. stopniowo zaczęły rezygnować z usług CIECH-u na rzecz nowych, dotychczas nikomu nieznanych podmiotów gospodarczych, takich jak np. firma J&S. Według świadka Z. Montkiewicza sytuację CIECH-u utrudniały też inne okoliczności na przykład działalność firmy Chemico. Spółka ta należała do Marka Dochnala oraz panów Drewniaka i Golda a także do CIECH-u, powstała w 1993 roku i miała siedzibę w budynku CIECH-u. Była utrzymywana również głównie z pieniędzy CIECH-u, gdyż sama nie była w stanie wygenerować zysków. Z tego zresztą powodu została na wniosek CIECH-u zlikwidowana w 1994 roku Z zeznań świadka wynika, że w sprawie importu ropy Marek Dochnal występował w imieniu CIECH-u i lobbował na rzecz firmy J&S w ten sposób szkodząc spółce CIECH. Twierdzeniom tym zaprzeczył w swoich zeznaniach Marek Dochnal. Według oświadczenia akcjonariusza firmy J&S Wiaczesława Smołokowskiego złożonego podczas zeznań przed Komisją Śledczą w dniu 30 marca 2005 roku wynika, że ktoś z CIECH-u umożliwił firmie J&S nawiązanie pierwszego kontaktu z Petrochemią Płock, który zapoczątkował wieloletnią współpracę. Komisji nie udało się wyjaśnić, kiedy doszło do tego zdarzenia oraz kto i z kim się wtedy kontaktował. Jest prawdopodobne, że firma J&S weszła na rynek na skutek niefrasobliwości ze strony CIECH-u, który mając sam kłopoty z realizacją przyznanych kontyngentów, a co za tym idzie z zapewnieniem rytmiczności dostaw, odstępował kontrakty innym dostawcom i potencjalnych kontrahentów odsyłał wprost do Petrochemii Płock. Ale możliwe jest również, że doprowadzenie do uzyskania kontroli nad dostawami ropy przez niewielką, zagraniczną firmę dawało większe możliwości niekontrolowanych zarobków dla ludzi, którzy tej firmie to umożliwili. Komisja w trakcie wykonywania swoich obowiązków stwierdziła, że szereg osób reprezentujących Skarb Państwa bądź państwowe przedsiębiorstwa czy spółki sektora naftowego, w pewnym okresie swojej kariery zawodowej przeniosło się do prywatnych firm, z którymi prowadzili rozmowy czy też interesy. Przykładem takiego postępowania jest Stanisław Mańka, który później został zatrudniony w J&S oraz Michał Frąckowiak, wcześniej wiceminister współpracy gospodarczej z zagranicą, w latach późniejszych członek Zarządu Nafty Polskiej, który zatrudnił się w firmie zależnej od J&S. Z podobnym przypadkiem mamy do czynienia, gdy Marek

88 Stanowisko Komisji Śledczej Foltynowicz reprezentujący z ramienia Zarządu Nafty Polskiej interesy Skarbu Państwa podczas prywatyzacji Rafinerii Gdańskiej S.A., przenosi się do węgierskiego koncernu MOL, który zamierza kupić tę Rafinerię. Wielu świadków zasłaniało się niepamięcią z powodu upływu czasu, albo wskazywało, że decyzje podejmował ktoś inny lub zapadały one kolegialnie. W warunkach swoistej zmowy milczenia pomiędzy osobami uczestniczącymi w rynku obrotu paliwami, jest oczywiste, że Komisja miała obiektywne trudności w wyjaśnieniu wszystkich wątków sprawy. Jednakże zebrane przez Komisję dowody uzasadniają stwierdzenie, że być może kontraktom zawieranym przez PKN ORLEN S.A. towarzyszył system nieformalnych „prowizji”. W tym zakresie Komisja sformułowała wniosek do prokuratury o wszczęcie postępowania przygotowawczego. Bowiem z uwagi na konieczność dokonania badania przepływów finansowych na kontach wielu osób prawnych (firm) i osób fizycznych, analizy oświadczeń majątkowych oraz zeznań podatkowych i porównania ich z faktycznym stanem majątkowym tych osób, a także przeprowadzenie szeregu innych czynności sprawdzających i wyjaśniających, które powinny być dokonane przez wyspecjalizowany aparat nadzoru skarbowego oraz w drodze pomocy prawnej ze strony innych państw, czynności te nie mogły być kontynuowane w toku prac Komisji Śledczej. W trakcie swych prac Komisja została zapoznana z notatkami sporządzonymi w ABW, z których wynikało, że Jan Kulczyk poinformował Premiera L. Millera oraz Andrzeja Barcikowskiego i Zbigniewa Siemiątkowskiego o tym, że w trakcie spotkania w Wiedniu Ałganow przekazał mu informacje o łapówce dla Ministra W. Karczmarka. Poza tym zawiadomił on Premiera i szefa Agencji Wywiadu o rzekomej łapówce, jaką miał wziąć Maciej Gierej w celu usunięcia ostatniej przeszkody na drodze do realizacji koncepcji prywatyzacji Rafinerii Gdańskiej. Informacje te nie zostały potwierdzone w zeznaniach świadków J. Kulczyka, W. Kaczmarka i M. Giereja. W trakcie prac Komisji wystąpił problem funkcjonowania w Polsce mafii paliwowej. Jednym z przykładów na funkcjonowanie związków świata polityki z mafią paliwową jest spółka Trans-Sad założona przez Arkadiusza Grochulskiego i dofinansowana przez PKN ORLEN, który przekazał pieniądze na odprowadzenie cła, lecz ostatecznie sam musiał cło zapłacić. Należnych mu pieniędzy PKN ORLEN nie egzekwował od tej Spółki.

89 Stanowisko Komisji Śledczej Efektem działań Komisji Śledczej i zgromadzonych przez nią informacji było wszczęcie w różnych prokuraturach śledztw przeciwko mafii paliwowej. Jest to niewątpliwie jeden z największych i rozwojowych sukcesów Komisji.

7.3.4. Przykłady występowania „prowizji”

Komisja na podstawie zebranych dowodów stwierdziła wystąpienie nieprawidłowości powodujących niekorzystne skutki dla spółki PKN ORLEN oraz związane z działaniami zarządu uzasadniającymi podejrzenia wystąpienia korupcji. Dotyczy to przedstawionych poniżej spraw.

1) Orlen Deutschland

W związku z zakupem przez BP sieci stacji ARAL a tym samym z przekroczeniem 21% udziału w rynku spółka BP Deutschland została ustawowo zmuszona do sprzedaży części aktywów i ograniczenia udziału w rynku do 21% .BP dokonało analizy nabytych aktywów i wytypowało najgorszą część w formie zorganizowanych spółek do sprzedaży. Jedyną firmą, która złożyła wiążącą ofertę był PKN ORLEN S.A .Złożenie oferty nie zostało poprzedzone dokonaniem rzetelnej analizy finansowej nabywanych aktywów. Co więcej zarząd spółki złożył ofertę na kwotę 153 mln euro bez jakiegokolwiek uzasadnienia .Była to oferta złożona spod tzw. „dużego palca”. Zarząd spółki ukrył przed Radą Nadzorczą fakt ,że nabywane Spółki przynoszą straty i w żaden sposób nie domyka się rachunek ekonomiczny przedsięwzięcia inwestycji w spółkę niemiecką. Rachunek ekonomiczny został jeszcze bardziej pogorszony w związku przeprowadzeniem kosztownego rebrandingu za przeprowadzenie tej transakcji odpowiada Sławomir Golonka wytypowany przez zarząd JAKO LIDER PROJEKTU. Doradcą prawnym transakcji była firma DEWEY BALLANTINE (jak przy wszystkich innych projektach przeprowadzonych przez zarząd Zbigniewa Wróbla). W świetle zeznań świadków, głównie Krzysztofa Kluzka transakcja nabycia stacji benzynowych w Niemczech nie była uzasadniona ekonomicznie i przynosi koncernowi wymierne straty finansowe liczone w milionach złotych a tym samym mogła być działaniem na szkodę spółki .

90 Stanowisko Komisji Śledczej W powyższej sprawie jak również w sprawie wyboru wykonawcy rebrandingu na stacjach niemieckich prowadzi postępowanie Prokuratura Apelacyjna w Krakowie.

2) Zmiana wizualizacji stacji benzynowych PKN ORLEN SA w Polsce

W posiadaniu Komisji znajdują się Raporty audytorów Ernst & Young oraz Deloitte & Touche oraz dokumenty spółki PKN ORLEN S.A to jest protokoły zarządu oraz posiedzeń rad nadzorczych. Z dokumentów tych jasno wynika, że w spółce PKN ORLEN w momencie powołania Zbigniewa Wróbla na prezesa w 2002 roku do lipca 2004 roku nie istniały żadne spójne procedury wyboru dostawców jak i wykonawców zleceń. W przypadku rebrandingu. Doszło do rażących zaniedbań skutkujących wypłacaniem nienależnych kwot podmiotom i osobom związanym bezpośrednio z prezesem zarządu Zbigniewem Wróblem (Ryszard Piegrzyk i Andrzej Sasal). Proces rebrandingu podjęto bez jakiegokolwiek planu i analizy opłacalności. cały proces odbywa się pod dyktando spółki związanej ze Zbigniewem Wróblem Recon Service Center a praktycznym koordynatorem działań PKN ORLEN w sprawie rebrandingu był Andrzej Sasal. Do „przetargu” zostały zaproszone tylko i wyłącznie firmy znane dobrze pracownikom prowadzącym procedurę przetargową. Nie przeprowadzono żadnej analizy ofert a wybór firm miał charakter pozamerytoryczny. Spółka Recon service Center nie posiadała zaplecza zarówno ekonomicznego jak i technicznego do wykonania rebrandingu na podstawie umów zawartych z PKN ORLEN S.A. Warto tu podkreślić, że umowę z Recon Service Center reprezentowanym przez Andrzeja Sasala podpisywał Sławomir Golonka dawny partner biznesowy Andrzeja Sasala i ówczesny prezes PKN ORLEN S.A Zbigniew Wróbel. Wiedzę na temat nieprawidłowości w procesie rebrandingu posiadał reprezentant Skarbu Państwa w Radzie Nadzorczej Andrzej Macenowicz. Postępowanie w tej sprawie prowadzi Prokuratura Okręgowa w Warszawie.

3) Zakupy nieruchomości pod stacje paliw

W toku prac Komisji stwierdzono brak planu rynkowego rozwoju sieci stacji na podstawie którego dokonywano by zakupów gruntów nie zabudowanych lub zabudowanych obiektami stacji benzynowych. Również w toku prac komisji ustalono, że zarówno grunty przeznaczone pod stacje benzynowe jak i gotowe stacje mogły być nabywane po cenach znacznie przewyższających rynkową wartość wyżej

91 Stanowisko Komisji Śledczej wymienionych obiektów. Stwierdzono, że w większości przypadków dokumentacja dotycząca zakupów kompletnych stacji nie odpowiada rzeczywistym pożytkom w postaci zwrotów na kapitale zainwestowanym w stacje benzynowe. Już z pobieżnej analizy niektórych wniosków na zakup stacji wynika bowiem, że wolumeny sprzedaży przyjęte do analizy ekonomicznej w tych lokalizacjach nigdy nie zostaną osiągnięte a zatem rzeczywisty zwrot na kapitale nigdy nie osiągnie okresu 5 lat przyjmowanego przez koncerny zachodnie inwestujące w sieć stacji benzynowych w Polsce. A zatem nie ma się co dziwić, że przychody koncernu PKN ORLEN S.A ze sprzedaży detalicznej produktów zarówno paliwowych jak i poza paliwowych długo jeszcze nie osiągną standardów osiąganych przez koncerny zachodnie w Polsce. Warto tutaj podkreślić, że zarząd Zbigniewa Wróbla próbował dokonać transakcji zamiany 5 stacji benzynowych na 2 działki należące do firmy BDG. W świetle posiadanych przez komisje dokumentów oraz zeznań transakcja ta mogą być działaniem na szkodę spółki. Postępowanie w tej sprawie prowadzi Prokuratura Okręgowa w Warszawie.

4) Inwestycja zakupu holdingu UNIPETROL

Orlen, który starał się o kupno czeskiego koncernu petrochemicznego UNIPETROL, obiecał sprzedaż jego chemicznej części miejscowemu biznesmenowi Andrzejowi Babisowi. Ich cena została zaniżona o ok. 200 mln euro, a kara za odstąpienie od umowy to 75 mln euro. Doradcy zarządu polskiego koncernu nie kryli, że umowa jest niezbędna, żeby wygrać przetarg na akcje Unipetrolu, który ogłosił czeski rząd. Andrzej Babis jest w Pradze świetnie ustosunkowany, należy do bliskich znajomych m.in. Stanislava Grossa, szefa Czeskiej Partii Socjaldemokratycznej, która tworzy czeski rząd. Zobowiązania Agrofertu były minimalne. Musiał udostępnić Orlenowi wszystkie informacje oraz dokumenty dotyczące Unipetrolu i jego spółek zależnych oraz warunków lokalnych i atmosfery wokół prywatyzacji. Ale współpraca Agrofertu i Orlenu miała znacznie szerszy charakter, niż było to zapisane w umowie. Nie krył tego wiceprezes Sławomir Golonka. Rząd czeski zrezygnował z oferty, która była o 40 % wyższa od naszej: skrzyżowanie naszej jakości, przewidywalności i ceny było lepsze. Niedocenianym elementem tej transakcji było włączenie do niej lokalnego partnera, spółki Agrofert z jej bazą wpływów i kontaktów gospodarczych w Czechach – otwarcie mówi Golonka w czasie debaty zorganizowanej rok temu przez miesięcznik „Nowy Przemysł”. Ostatecznie ofertę na zakup akcji Unipetrolu złoży tylko Orlen.

92 Stanowisko Komisji Śledczej Wpływy Agrofertu musiały być ogromne, skoro potrafił nakłonić czeski rząd do zrezygnowania z oferty o 40% wyższej niż propozycja PKN ORLEN. Ta różnica wynosi gigantyczną kwotę ok. 180 milionów euro. Warto dodać, że jest prawie identyczna, jak straty Orlenu na sprzedaży chemicznej części Unipetrolu Agrofertowi. Szerokie zeznania dotyczące transakcji z Unipetrolem przedstawił Komisji świadek Krzysztof Kluzek poinformował o przekazaniu nagrań mogących świadczyć o korupcji przy prywatyzacji Unipetrolu do prokuratury Apelacyjnej w Krakowie, która w powyższej sprawie prowadzi postępowanie.

7.3.5. Wnioski wynikające ze zbadania sprawy, czy zawieranym przez PKN ORLEN kontraktom towarzyszyła prowizja

1. W nawiązaniu do ustaleń przedstawionych w punkcie 7.2 Sprawozdania, Komisja Śledcza stwierdza, iż nieformalne układy przy zawieranych kontraktach, mogły być czynnikiem faworyzującym spółkę J&S Service and Investment Ltd., co w konsekwencji doprowadziło do zmonopolizowania dostaw ropy do Polski przez tego pośrednika. Sprawa ta według Komisji wymaga szczegółowego zbadania przez organy ścigania. 2. Komisja stoi na stanowisku, iż także zaoferowanie pracy różnym osobom, od których wcześniejszych decyzji zależała pozycja Spółki J&S i przyjęcie przez zainteresowanych tych propozycji może i powinno być oceniane w kategoriach prowizji o charakterze nieformalnym. 3. Biorąc pod uwagę, że zbadanie występowania działań korupcyjnych, jako przestępstw ze swej istoty dokonywanych przy zacieraniu śladów, wymaga szerokiego dostępu do wszelkich dowodów towarzyszących związanych z zawieraniem kontraktów, a Komisja została bezpodstawnie pozbawiona dostępu do dokumentów źródłowych (tak samo jak Najwyższa Izba Kontroli) i nie miała możliwości szczegółowego wyjaśnienia tych spraw (w tym także z uwagi na nie nadejście informacji w drodze pomocy prawnej z zagranicy), a ponadto stosowne postępowanie w tej sprawie prowadzi prokuratura, szczegółowe zbadanie tej sprawy powinno być przeprowadzone przez organy prokuratury, przy wykorzystaniu dowodów zgromadzonych przez Komisję i wzięciu pod uwagę jej ustaleń.

93 Stanowisko Komisji Śledczej

7.4. Paragraf 2 punkt 4 Uchwały Sejmu – Ocena nadzoru właścicielskiego nad spółką ze strony Ministra właściwego do spraw Skarbu Państwa

W celu oceny nadzoru właścicielskiego nad PKN ORLEN Komisja wystąpiła do Ministerstwa Skarbu Państwa, Ministerstwa Gospodarki, Spółki Nafta Polska i Spółki PKN ORLEN o przesłanie dokumentów związanych z zadaniami nałożonymi na Komisję przez Sejm. Przedmiotem analizy Komisji były przedstawione dokumenty, dokonane na ich podstawie ustalenia, z uwzględnieniem informacji uzyskanych w trakcie przesłuchania osób wezwanych do złożenia zeznań oraz materiały otrzymane z Najwyższej Izby Kontroli. Ustalenia Komisji poprzedzone zostają wyjaśnieniami specyfiki nadzoru właścicielskiego w aspekcie badanych przez Komisję zagadnień.

7.4.1. Podstawy prawne nadzoru właścicielskiego w sektorze naftowym

Do zakresu działania i kompetencji ministra właściwego do spraw Skarbu Państwa należy gospodarowanie mieniem Skarbu Państwa, w tym m.in. komercjalizacja i prywatyzacja, jak również ochrona interesów Skarbu Państwa – z wyjątkiem spraw, które na mocy odrębnych przepisów przypisane są innym działom, stosownie do art. 25, ust. 1 ustawy z dnia 4 września 1997 roku o działach administracji rządowej. Do zadań polegających na wykonywaniu uprawnień majątkowych państwa, w myśl art. 2 i art. 5, ust 1 ustawy z dnia 8 sierpnia 1996 roku o zasadach wykonywania uprawnień przysługujących Skarbowi Państwa (Dz. U. z 1996 roku, Nr 106, poz. 493 z późn. zm.), należy m.in.: • wykonywanie uprawnień wynikających z praw majątkowych Skarbu Państwa, w szczególności z zakresu praw z akcji i udziałów należących do Skarbu Państwa, łącznie z wynikającymi z nich prawami osobistymi; • składanie w imieniu Skarbu Państwa oświadczenia woli o utworzeniu spółki handlowej lub przystąpienia do takiej spółki oraz o utworzeniu innej osoby prawnej, przewidzianej przepisami prawa, chyba że odrębne przepisy stanowią inaczej;

94 Stanowisko Komisji Śledczej • tworzenie, likwidacja, łącznie, dzielenie i przekształcenie państwowych osób prawnych (z zastrzeżeniem odrębnych przepisów oraz postanowień statutów wydanych na podstawie tych przepisów); • powoływanie i odwoływanie organów państwowych osób prawnych.

Minister Skarbu Państwa może zlecać, z zachowaniem zasad i trybu określonego w odrębnych przepisach, osobom prawnym lub fizycznym, dokonywanie określonych czynności cywilnoprawnych oraz faktycznych w zakresie jego właściwości, udzielając w tym zakresie stosownych pełnomocnictw. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10 lutego 1998 roku w sprawie zakresu, szczegółowych zasad i trybu kontroli przeprowadzonej przez Ministra Skarbu Państwa (Dz. U. z 1998 roku, Nr 23, poz. 121) reguluje sprawy w zakresie kontroli przeprowadzanych przez Ministra Skarbu Państwa. Pierwsze działania związane z dostosowaniem sektora naftowego do funkcjonowania w warunkach gospodarki rynkowej podjęte zostały w 1992 roku poprzez przyjęcie przez Radę Ministrów w dniu 8 września 1992 roku Programu przekształceń sektora naftowego. Następnie rząd przygotował i uchwalił w dniu 15 lipca 1995 roku Program restrukturyzacji i prywatyzacji sektora naftowego. Ministrem Przekształceń Własnościowych był w okresie od 26 października 1993 roku do 30 września 1996 roku Wiesław Kaczmarek. Przyjęcie tego Programu miało na celu zapewnienie rozwoju tego sektora w warunkach gospodarki wolnorynkowej, przy uwzględnieniu zobowiązań przyjętych przez Polskę na mocy Układu Europejskiego, które to zobowiązania miały doprowadzić między innymi do otwarcia rynku paliw. Program ten był w latach następnych wielokrotnie aktualizowany. W dniu 7 maja 1996 roku, w celu wdrożenia realizacji Programu Minister Finansów utworzył spółkę Nafta Polska S.A. z siedzibą w Warszawie (zwaną dalej Naftą Polską), której głównym zadaniem była restrukturyzacja sektora naftowego realizowana miedzy innymi poprzez wykonywanie praw z akcji podmiotów wchodzących w skład tej grupy kapitałowej, a następnie ich prywatyzacja. W dniu 23 stycznia 1996 roku Rada Ministrów wydała rozporządzenie w sprawie trybu zbycia akcji Rafinerii i CPN S.A. W dniu 26 lipca 1996roku Sejm uchwalił ustawę o rezerwach państwowych oraz zapasach obowiązkowych paliw, opublikowaną w Dzienniku Ustaw nr 90 poz.404.

95 Stanowisko Komisji Śledczej Zarząd Nafty Polskiej uchwalił w listopadzie 1996 roku dokument pod tytułem Założenia strategii prywatyzacji grupy kapitałowej Nafta Polska S.A. a w dniu 2 grudnia 1996 roku dokument Wykorzystanie funkcji właścicielskich w stosunku do podmiotów z grupy kapitałowej Nafty Polskiej S.A. W listopadzie 1997 roku Ministerstwo Gospodarki odpowiedzialne za bezpieczeństwo energetyczne państwa, przygotowało projekt dokumentu Kierunki polityki Państwa wobec sektora naftowego. Projekt ten został zdjęty z porządku obrad KERM z powodu braku konsensusu pomiędzy Ministrem Gospodarki a Ministrem Skarbu Państwa. Realizacja uprawnień właścicielskich w spółkach prawa handlowego odbywała się w ramach porządku prawnego określonego w szczególności w przepisach: - prawa handlowego (Kodeksu handlowego i Kodeksu spółek handlowych), - ustawy Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi, - ustawy o komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych, - ustawy Prawo energetyczne. Źródło prawa stanowiły także Statuty spółek PKN ORLEN S.A. (zwanej dalej PKN ORLEN) i Nafty Polskiej, z uwzględnieniem wprowadzanych w nich zmian.

7.4.2. Cele nadzoru właścicielskiego w sektorze naftowym

Podstawowe cele nadzoru właścicielskiego w sektorze naftowym obejmowały w szczególności: - skuteczne wykorzystanie praw właścicielskich Ministra Skarbu Państwa dla realizacji celów polityki gospodarczej Państwa, ze szczególnym uwzględnieniem zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego, na które Państwo powinno mieć wpływ w zakresie: • bezpieczeństwa funkcjonowania systemu przesyłowo-dystrybucyjnego paliw ciekłych, • ochrony zdolności wytwórczych sektora, • bezpieczeństwa dostaw surowca i produktów, - stworzenie warunków racjonalnego wykorzystania majątku Państwa poprzez wzrost efektywności działania podmiotów wykorzystujących ten majątek, - zapewnienie warunków rozwoju w otwierającej się gospodarce rynkowej poprzez pozyskanie inwestorów branżowych lub finansowych.

96 Stanowisko Komisji Śledczej 7.4.3. Zakres i sposób wykonywania nadzoru właścicielskiego

1) Działania w zakresie regulacyjnym Działania w zakresie regulacyjnym zostały określone w Programie restrukturyzacji i prywatyzacji sektora naftowego przedstawionym w punkcie 7.4.1 Sprawozdania oraz w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 23 stycznia 1996 roku w sprawie trybu zbycia akcji Rafinerii Gdańskiej S.A. (zwaną dalej Rafinerią Gdańską) i CPN S.A. (zwaną dalej CPN). Program ten był sześciokrotnie aktualizowany, z czego ostatnia aktualizacja przyjęta uchwałą Rady Ministrów z dnia 7 grudnia 2001 roku (kiedy Ministrem Skarbu Państwa był – od 19 października 2001 roku do 7 stycznia 2003 roku – Wiesław Kaczmarek), dotyczyła określenia procedury likwidacji spółki Nafta Polska, po zrealizowaniu przez nią zadań określonych w programie. Nie rozstrzygając zasadności powierzenia spółce prawa handlowego wykonania zadań administracji państwowej, należy zauważyć, że spółka Nafta Polska powołana do realizacji określonych zadań, nie była zainteresowana w ich sprawnej realizacji. Miało to wpływ na występowanie sprzeczności interesów pomiędzy spółką a Ministerstwem Skarbu Państwa. Mogło to być także jednym z powodów, jak to stwierdziła Najwyższa Izba Kontroli w swoim piśmie do Komisji z dnia 27 lipca 2004 roku, że „...główne zmiany własnościowe polegały jedynie na powiązaniach kapitałowych wewnątrz sektora.” Program ten przestał obowiązywać 24 września 2002 roku i został zastąpiony przyjętą w tym dniu przez Radę Ministrów Strategią dla przemysłu naftowego w Polsce, obejmującą dodatkowo plany rządu w stosunku do spółek Naftoport oraz Petrobaltic. Zdaniem Komisji przy opracowaniu strategii prywatyzacji nie przewidziano odpowiednio wcześnie możliwości konsolidacji Grupy Lotos (wcześniej Rafineria Gdańska) z PKN ORLEN (wcześniej Petrochemia Płock), poprzez wniesienie aportem tej pierwszej i powiększenia tym samym udziałów Skarbu Państwa w PKN ORLEN. Jest to zastanawiające tym bardziej, że zwiększenie takiego udziału dawałoby Skarbowi Państwa dominującą pozycję w spółce PKN ORLEN. W takim przypadku prywatyzacja odbywałaby się pod pewną kontrolą Skarbu Państwa. W efekcie wskazanych działań powstałby skonsolidowany podmiot o znaczącej pozycji na rynku środkowo europejskim, a jego późniejsza prywatyzacji wyeliminowałaby wiele istniejących obecnie zarzutów i podejrzeń

97 Stanowisko Komisji Śledczej związanych z prywatyzacją Grupy Lotos. Grupa ta w obecnym kształcie stanowi poważny przedmiot zainteresowania podmiotów zagranicznych, natomiast nie tworzy wartości dodanej dla Skarbu Państwa w wysokości, jaka występowałaby po konsolidacji. Wymienione akty prawne zakładały, że po wejściu Polski do Unii Europejskiej wystąpi pełna konkurencja rynkowa i konieczność ograniczenia funkcji kontrolnych Państwa. Rola Państwa miała ograniczać się do wykonywania przez Spółkę Nafta Polska zadań związanych z bezpieczeństwem energetycznym poprzez monitorowanie rynku, utrzymanie wpływu na podstawową infrastrukturę transportowo – magazynową oraz koordynowanie utrzymywania zapasów obowiązkowych. W okresie przejściowym decyzje strategiczne, na które Państwo powinno mieć wpływ, niezależnie od form własności, powinny obejmować bezpieczeństwo funkcjonowania systemu przesyłowo dystrybucyjnego paliw ciekłych, ochronę zdolności wytwórczych sektora, zapewnienie bezpieczeństwa dostaw surowca i produktów poprzez wprowadzenie nowych zasad gromadzenia i finansowania rezerw i zapasów obowiązkowych oraz dywersyfikację stabilnych źródeł dostaw ropy naftowej.

2) Rozwiązania instytucjonalne w zakresie realizacji strategii rozwoju sektora naftowego W celu realizacji Programu Restrukturyzacji i prywatyzacji sektora naftowego, przyjętego przez rząd w dniu 15 lipca 1995 roku, Minister Finansów Grzegorz Kołodko wystąpił do Ministra Przemysłu i Handlu o wyrażenie zgody na założenie spółki Nafta Polska S.A. W dniu 6 maja 1996 roku Minister Przemysłu i Handlu wydał decyzję nr DE-6/LN/3168/96 udzielając zezwolenia na utworzenie spółki Nafta Polska S.A. z siedziba w Warszawie. Spółka to została utworzona aktem notarialnym z dnia 7 maja 1996 roku (w okresie od 26 października 1993 roku do 30 września 1996 roku Ministrem Przekształceń Własnościowych był Wiesław Kaczmarek). Przedmiot działalności tej spółki obejmował w szczególności: • planowanie strategii rozwoju, • planowanie strategii finansowo-kapitałowej, • planowanie strategii w kontaktach międzynarodowych, • koordynowanie polityki handlowej, zwłaszcza w zakresie zaopatrzenia w surowce do przetwórstwa,

98 Stanowisko Komisji Śledczej • tworzenie systemu bezpieczeństwa energetycznego Państwa, • nadzór nad realizacją polityki w zakresie sektora naftowego, w tym poprzez wykonywanie praw z akcji. Spółka, w celu umożliwienia jej realnego wpływu na przebieg procesów rozwojowych sektora miała być zasilona 75% akcji spółek tego sektora z założeniem utworzenia dwóch odrębnych ośrodków wytwórczo-dystrybucyjnych utworzonych na bazie PETROCHEMII PŁOCK i RAFINERII GDAŃSKIEJ oraz wyodrębnionej struktury logistycznej w postaci Dyrekcji Eksploatacji Cystern Naftobaz, Naftoportu, PERN. Jako spółka o szczególnym znaczeniu państwowym, podlegała szczególnym regulacjom, które miały zapewnić bezpośrednią kontrolę rządu i odpowiednich ministerstw w sprawach związanych z podejmowaniem strategicznych decyzji dotyczących przyszłości tego sektora. Znalazło to odzwierciedlenie w Statucie spółki między innymi poprzez szczególne regulacje dotyczące kształtowania organów spółki np. wybór Rady Nadzorczej przez Walne Zgromadzenie spośród kandydatów wskazanych przez Prezesa Rady Ministrów, możliwość odwołania poszczególnych członków Zarządu lub całego Zarządu na wniosek Rady Ministrów. Wprowadzono także wymóg zgody Rady Ministrów na zbycie przez spółkę akcji spółek wniesionych aportem przez Ministra Skarbu Państwa. Ponieważ spółka Nafta Polska była przewidziana także jako zaplecze ekspercko- realizacyjne dla polityki państwa wobec sektora naftowego, w zadaniach dla tej spółki przewidziano miedzy innymi przygotowanie przez zarząd programu rozwoju, restrukturyzacji, modernizacji i prywatyzacji grupy kapitałowej. Przyjmowanie niezbędnych dokumentów w ramach wykonywania tych zadań pozostawiono w kompetencji Walnego Zgromadzenia Akcjonariuszy. Skarb Państwa reprezentował na Zgromadzeniach w 1996 roku Minister Finansów, a następnie Minister Skarbu Państwa, który udzielał w początkowym okresie pełnomocnictwa do udziału w Zgromadzeniach Ministrowi Finansów. W dniu 19 marca 1997 roku (Ministrem Skarbu Państwa w okresie od 1 października 1996 roku do 31 października 1997 roku był Mirosław Pietrewicz), wprowadzono zmiany do Statutu spółki, zgodnie z którymi zwiększono wpływ Ministra Gospodarki (Ministrem Gospodarki w okresie od 1 stycznia 1997 roku do 1 października 1997 roku był Wiesław Kaczmarek) na funkcjonowanie tej spółki, miedzy innymi poprzez ustalenie, iż przynajmniej połowa składu rady nadzorczej jest powoływana spośród kandydatów przedstawionych przez Ministra

99 Stanowisko Komisji Śledczej Gospodarki. Wprowadzono także zapis, że uchwała w sprawie zmiany Statutu spółki wymaga uzgodnienia z Ministrem Gospodarki. Na ZWZA w dniu 30 czerwca 1998 roku Minister Skarbu Państwa (Emil Wąsacz), na pokrycie nowo utworzonych akcji serii B wniósł do spółki 75 milionów akcji imiennych serii A CPN S.A. W dniu 16 listopada 2000 roku (Ministrem Skarbu Państwa był w okresie od 16 sierpnia 2000 roku do dnia 28 lutego 2001 roku Andrzej Chronowski), na NWZA podjęta została uchwała nr 2 o przyjęciu podstawowych zasad dotyczących organizacji procesu udostępniania akcji Rafinerii Gdańskiej S.A. W uchwale tej wskazano cele, które powinny być osiągnięte w trakcie tego procesu. Obejmują one cele związane z: • bezpieczeństwem energetycznym Państwa i krajowego sektora paliwowego, • kształtowaniem właściwego poziomu konkurencji, • zapewnieniem przyszłości rozwoju spółki, • interesami Skarbu Państwa oraz przebiegiem procesu prywatyzacji. W uchwale tej zaznaczono, że proces udostępnienia akcji spółki winien być zorganizowany w sposób przejrzysty we wskazanych w uchwale 10 etapach obejmujących procedury od zaproszenia do rokowań do udostępnienia akcji. W dniu 9 listopada 2001 roku na NWZA podjęta została uchwała nr 5 w sprawie procedur związanych z bezpieczeństwem Państwa, zobowiązująca Zarząd spółki do opracowania i wdrożenia, w ramach realizacji programu restrukturyzacji i prywatyzacji w grupie kapitałowej zasad i procedur udziału Ministra Obrony Narodowej w przygotowaniu umów prywatyzacyjnych oraz nałożeniu na restrukturyzowane i prywatyzowane przedsiębiorstwa szczególnych zadań związanych z bezpieczeństwem Państwa. Departament Gospodarki Skarbu Państwa i Prywatyzacji Najwyższej Izby Kontroli, w dokumencie ze stycznia 2005 roku zatytułowanym Informacja o wynikach kontroli restrukturyzacji przedsiębiorstw sektora naftowego stwierdza, że kolejne rządowe programy restrukturyzacji tego sektora nie były przez Ministra Skarbu Państwa realizowane, nie była sprecyzowana docelowa wizja tego sektora i nie został określony zakres prac niezbędnych do przezwyciężenia istniejących barier infrastrukturalnych w sektorze naftowym. W ocenie Najwyższej Izby Kontroli, przekazanie istotnej części zadań w zakresie restrukturyzacji sektora naftowego spółce Nafta Polska, spowodowało powstanie dodatkowych

100 Stanowisko Komisji Śledczej kosztów operacyjnych oraz występowanie prób realizacji partykularnych interesów poszczególnych spółek, nie uwzględniających interesów Skarbu Państwa.

3) Działania kontrolne Działania kontrolne były realizowane poprzez wpływ Ministerstwa Skarbu Państwa i Ministra Gospodarki na składy rad nadzorczych i zarządów spółek sektora naftowego oraz nałożone na te spółki obowiązki składania okresowych bądź doraźnych informacji i sprawozdań. Ministerstwo Skarbu Państwa realizowało funkcję kontrolną, w okresie przygotowania do prywatyzacji sektora, poprzez desygnowanie swojego przedstawiciela do komitetów sterujących danym procesem, powoływanych przez spółkę Nafta Polska. Ministerstwo Skarbu Państwa uznając, że Nafta Polska jest reprezentantem interesu publicznego w sektorze naftowym, zapewniało udział przedstawicieli tej spółki w organach nadzorczych spółek tej grupy kapitałowej. W oparciu o materiały i informacje uzyskiwane ze spółek i od ekspertów zewnętrznych, Nafta Polska przygotowywała sumaryczną informację dla zainteresowanych ministerstw oraz rządu. Nafta Polska i jej doradca konsultowali się z Ministerstwem Skarbu Państwa przed podjęciem ważniejszych decyzji związanych z wdrażaniem programu restrukturyzacji i prywatyzacji sektora naftowego. Z drugiej strony Ministerstwo Skarbu Państwa zwracało się do Nafty Polskiej o przygotowanie stanowiska bądź opinii w sprawach związanych z zaopatrzeniem w ropę krajowych rafinerii, czy propozycji zmian programów restrukturyzacji. W trakcie prywatyzacji spółek sektora naftowego, w tym PKN S.A., Ministerstwo Skarbu Państwa zwracało się do Nafty Polskiej o przygotowanie propozycji zabezpieczającej wpływ Skarbu Państwa w warunkach mniejszościowego udziału kapitałowego w spółce, na strategiczne decyzje tej spółki. Nafta Polska przygotowała w 1999 roku propozycję odpowiadającą koncepcji złotej akcji w celu wprowadzenia odpowiednich zmian w statucie spółki PKN S.A. W ramach propozycji Nafty Polskiej S.A. znalazł się między innymi postulat rozszerzenia kompetencji walnego zgromadzenia o podejmowanie uchwał w sprawie emisji obligacji zamiennych na akcje. W trakcie prywatyzacji w dokumencie przygotowanym przez doradcę prywatyzacyjnego BNP Paribas uwzględniającym uwagi Nafty Polskiej, znalazło się ostrzeżenie, że realizacja sprzedaży akcji PKN ORLEN, z wykorzystaniem obligacji zamiennych mogłoby

101 Stanowisko Komisji Śledczej doprowadzić do potencjalnie większego ryzyka przejęcia tej spółki, z wszelkimi tego potencjalnymi negatywnymi konsekwencjami, dla zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego kraju. W tym kontekście zwraca się uwagę, że szczególnie niekorzystny scenariusz, jaki mógłby wystąpić, to wrogie przejęcie PKN ORLEN, przez jednego z dużych potencjalnych dostawców. W sierpniu 1999 roku Ministerstwo Skarbu Państwa nałożyło na Naftę Polską obowiązek przedkładania co dwa tygodnie raportu zawierającego aktualne informacje z działań podejmowanych dla sprywatyzowania PKN S.A. Ministerstwo Skarbu Państwa otrzymywało także informacje i raporty analityczne doradców Nafty Polskiej. W trakcie prac nad prywatyzacją PKN ORLEN , ( w ramach trzeciego etapu ), na przełomie 2000 i 2001 roku (w tym czasie Ministrem Skarbu Państwa do dnia 28 lutego 2001 roku był Andrzej Chronowski), wystąpił konflikt pomiędzy Skarbem Państwa a zarządem PKN ORLEN, który doprowadził do wycofania ze składu Rady Nadzorczej tej spółki wszystkich czterech reprezentantów Nafty Polskiej. Za ich odwołaniem głosował również przedstawiciel Skarbu Państwa. Dopiero po upływie ponad roku do Rady Nadzorczej PKN ORLEN wybrany został przedstawiciel Nafty Polskiej (w okresie od 28 lutego 2001 roku do dnia 19 października 2001 roku Ministrem Skarbu Państwa była Aldona, Kamela Sowińska a od 19 października 2001 roku Wiesław Kaczmarek). W okresie tym, niezwykle ważnym dla podejmowania strategicznych decyzji dotyczących prywatyzacji i rozwoju tego sektora, spółka Nafta Polska nie uczestniczyła w wykonywaniu nadzoru nad PKN ORLEN. W miesiącu lipcu i wrześniu 2001 roku Nafta Polska i Ministerstwo Skarbu Państwa wymieniły między sobą informacje i pakiet opinii prawnych wskazujące na ryzyko samouwłaszczenia zarządu PKN ORLEN na majątku spółki, poprzez wykorzystanie przez Zarząd GDR w głosowaniu, co może w istotnym stopniu ograniczyć nadzór właścicielski. Ministerstwo Gospodarki i Ministerstwo Skarbu Państwa otrzymywały od Nafty Polskiej informacje na temat strategicznych dostaw ropy naftowej, zdolności przeładunkowych i alternatywnych źródeł zasilania. Nafta Polska podkreślała, że polityka zakupów ropy naftowej jest prowadzona autonomicznie przez zarządy PKN S.A. i Rafinerii Gdańskiej. Nafta Polska w dokumencie z dnia 15 listopada 2001 roku Zapewnienie interesów Państwa w sektorze naftowym, w kontekście realizacji rządowego programu

102 Stanowisko Komisji Śledczej restrukturyzacji i prywatyzacji sektora sugerowała, że niezbędne jest, aby istniały środki prawne zabezpieczające interes Państwa w sektorze naftowym dotyczące: • realizacji obowiązków związanych z obronnością, • reagowania i zapobiegania sytuacjom kryzysowym, • podjęcia/zaprzestania działalności w sektorze, • monitorowania sprzedaży, cen i jakości paliw, • zakazu sprzedaży/stosowania paliw o nieodpowiedniej jakości. Posiadane przez Państwo uprawnienia powinny umożliwić: • tworzenie zapasów i rozdzielanie ich pomiędzy użytkowników, • ograniczenie zużycia oraz dawanie priorytetów pewnym grupom użytkowników, • regulowanie cen. W tym samym dokumencie Nafta Polska zwraca uwagę, na konieczność wprowadzenia odpowiednich zapisów w umowach prywatyzacyjnych zawierających gwarancje i zabezpieczenia w statutach spółek oraz konieczność prowadzenia kontroli nad realizacją tych umów przez inwestorów. W tym czasie Ministrem Skarbu Państwa był Wiesław Kaczmarek. W ramach prac przygotowawczych do III etapu procesu prywatyzacji PKN ORLEN, komitet sterujący w dniu 11 grudnia 2001 roku zwrócił uwagę, że na zrealizowanie harmonogramu procesu prywatyzacji może mieć wpływ konflikt między zarządem PKN ORLEN a Ministerstwem Skarbu Państwa oraz istniejące umocowanie zarządu PKN ORLEN do wykonywania prawa głosu z akcji posiadanych przez bank depozytowy (GDR). W tym samym czasie według oceny Najwyższej Izby Kontroli doradca prywatyzacyjny BNP Paribas, dopuścił do nie równoprawnego traktowania inwestorów, nie stosował się do zaleceń Nafty Polskiej oraz przekazywał potencjalnym inwestorom informacje pogarszające, według zarządu Nafty Polskiej, jej pozycję negocjacyjną. Pomimo tego, iż doradca nie wywiązał się z umowy i działał na szkodę spółki, Nafta Polska wypłaciła temu doradcy wynagrodzenie pomniejszone jedynie o karę umowną (30 % wartości dzieła) i zaniechała dochodzenia należnego jej odszkodowania. Świadczy to o istnieniu grup nacisku na Naftę Polską i sprzeczności interesów pomiędzy grupami nacisku działającymi w porozumieniu z kierownictwem Nafty Polskiej, a interesem jaki powinien zabezpieczyć Skarb Państwa. W efekcie wystąpiły istotne różnice pomiędzy procesem zakładanym a wykonanym w zakresie prywatyzacji. Nie

103 Stanowisko Komisji Śledczej można w tej sprawie wykluczyć istnienia wątku korupcjogennego. Sprawa ta wymaga szczegółowego zbadania przez organy prokuratury, które zajmują się również wątkiem korupcyjnym dotyczącym członków zarządu Nafty Polskiej. O sposobie wykonywania funkcji informacyjnej i kontrolnej Nafty Polskiej na rzecz władz państwowych może świadczyć fakt, iż zarząd Nafty Polskiej w dniu 13 września 2001 roku parafował projekt umowy przedwstępnej oraz umowy ostatecznej sprzedaży 75% akcji Rafinerii Gdańskiej S.A. na rzecz Rotch Energy, a w dniu 26 lutego 2003 roku poinformował Ministerstwo Skarbu Państwa, że nie jest dla zarządu Nafty Polskiej czytelnie i jednoznacznie określona rola oraz cele Rotch Energy w transakcji polegającej na związkach kapitałowych dwóch największych firm sektora. W związku z upływem terminu wyłączności, w dniu 4 lipca 2003 roku, w liście Jarosława Drozdy do Marka Dochnala znalazł się następujący zapis: „Łuk-Oil stoi na stanowisku, że do zamknięcia obecnego przetargu, ogłoszonego przez stronę polską, które powinno nastąpić 8 lipca nie istnieją formalne podstawy do negocjacji związanych z zakupem RG. Jednoznacznie nie widzą potrzeby uczestnictwa w transakcji Rotch, która została narzucona przez stronę polską i według oceny Łuk-Oil Rotch posiada wątpliwą reputacje międzynarodową, zdyskredytowała się niezdolnością przeprowadzenia transakcji miedzy Polską i jakimkolwiek nabywcą RG i zdecydowanie nie może być uwzględniona przy nowym scenariuszu prywatyzacji RG po 8 lipca. Jeżeli nastąpi rozwiązanie obecnego przetargu Łuk-Oil złoży ponownie ofertę zakupu, zgodnie z nowymi warunkami, które zostaną ogłoszone”. Kontrola przeprowadzona przez Najwyższą Izbę Kontroli w okresie od 12 stycznia 2000 roku do 19 marca 2001 roku wykazała, że przyjęte przez rząd koncepcje prywatyzacji podmiotów zajmujących się logistyką sektora, mogą w przyszłości prowadzić do utraty przez państwo bezpośredniej kontroli nad systemem transportowo – magazynowym. Wskazywały na to przeprowadzone zmiany własnościowe w spółce Naftoport, gdzie obrót udziałami tej spółki przez państwowe osoby prawne odbywał się bez stosownego powiadamiania organu założycielskiego (Ministra Skarbu Państwa). W wyniku transakcji udziałami tej spółki doszło do przystąpienia do spółki podmiotów prywatnych, w tym spółki J & S zarejestrowanej na Cyprze. Pomimo tego, iż Ministerstwo Skarbu Państwa już w 1998 roku posiadało informację o nieprawidłowościach w obrocie udziałami spółki Naftoport, dopiero w 2002 roku w Strategii rozwoju sektora naftowego umieszczono zapis o konieczności

104 Stanowisko Komisji Śledczej podjęcia działań w celu przywrócenia władania państwa nad spółką Naftoport. Proces ten został zakończony w kwietniu 2005 roku przejęciem przez Skarb Państwa 68 % udziałów w kapitale zakładowym tej spółki poprzez PERN S.A. (informacje zawarte w piśmie Wiceprezesa Najwyższej Izby Kontroli z dnia 10 września 2005 roku do Przewodniczącego Komisji). Przyspieszenie tych działań było efektem podjęcia prac przez Komisję. Uznając konieczność adaptacji strategii prywatyzacji i restrukturyzacji sektora naftowego do zmieniających się uwarunkowań zewnętrznych, Komisja nie znalazła uzasadnienia dla dokonywania ciągłych zmian koncepcji dokonywanych w trakcie przeprowadzania procesu prywatyzacji. Wprowadzanie tych zmian potwierdza tezę o prowadzeniu procesu prywatyzacji pod wpływem oddziaływania grup interesu kosztem bezpieczeństwa energetycznego państwa i jego dochodów budżetowych.

4) Sposób zabezpieczenia interesów Skarbu Państwa w spółce PKN ORLEN poprzez wykonywanie praw z akcji przez Skarb Państwa jako akcjonariusza W dniu 29 czerwca 1993 roku Minister Przekształceń Własnościowych dokonał aktu przekształcenia przedsiębiorstwa państwowego działającego pod nazwą Mazowieckie Zakłady Rafineryjnie i Petrochemiczne PETROCHEMIA z siedzibą w Płocku, w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa, nadając jej Statut. Statut przewidywał, że Zarząd spółki składa się z 3 do 7 osób i jest powoływany przez Radę Nadzorczą. W dniu 20 grudnia 1995 roku wprowadzone zostały zmiany do Statutu, w tym w zakresie uprawnień do powoływania i odwoływania Zarządu – poprzez przyznanie Prezesowi Zarządu wybranemu przez Radę Nadzorczą prawa do wskazania pozostałych członków Zarządu, powoływanych przez Radę Nadzorczą na wniosek Prezesa i składania wniosku o ich odwołanie. W dniu 17 maja 1996 roku wprowadzone zostały kolejne zmiany do Statutu, w tym: - utworzono funkcję Wiceprezesów Zarządu, powoływanych i odwoływanych na wniosek Prezesa. W dniu 8 grudnia 1998 roku (kiedy to Ministrem Skarbu Państwa był Emil Wąsacz) wprowadzono kolejną zmianę, co do zasad powoływania Zarządu, poprzez przekazanie tego uprawnienia Walnemu Zgromadzeniu odnośnie całego Zarządu oraz wprowadzenie możliwości odwołania Prezesa, Wiceprezesów

105 Stanowisko Komisji Śledczej i pozostałych Członków zarządu w każdym czasie przed upływem trzyletniej kadencji. Ta zmiana spowodowała, że w momencie prywatyzacji Zarząd z Doradcą wprowadził taki sposób głosowania z GDR-ów, który gwarantował mu nieusuwalność ze stanowiska. Rada Nadzorcza zachowała kompetencje do zawieszania Prezesa, Wiceprezesów i pozostałych członków Zarządu w czynnościach, z ważnych powodów. Tego samego dnia podjęta została na NWZA Petrochemii Płock uchwała nr 14, w sprawie przeprowadzenia konkursu na członków Zarządu Petrochemii Płock. Uchwała ta wynikała z konieczności realizacji zaktualizowanego w dniu 14 maja 1998 roku Programu restrukturyzacji i prywatyzacji sektora naftowego, przewidującego połączenie Petrochemii Płock i CPN poprzez inkorporację do nowo tworzonego Koncernu Naftowego. Program ten przewidywał, że Minister Skarbu Państwa spowoduje, aby Zarząd Koncernu Naftowego został wyłoniony w drodze konkursu. W dniu 16 kwietnia 1999 roku, na Nadzwyczajnym Walnym Zgromadzeniu Petrochemii Płock, w uchwale nr 1 uchylona została uchwała nr 14 z dnia 8 grudnia 1998 roku. Podjęcie tej uchwały było skutkiem nie dokonania wyboru członków Zarządu w trybie konkursu i wprowadzonych na wniosek Ministra E. Wąsacza w związku z tym zmian w Programie restrukturyzacji i prywatyzacji sektora naftowego, w wyniku których, Minister Skarbu Państwa miał dokonać w drodze konkursu wyłonienia kandydata na Prezesa Koncernu Naftowego nie doprowadzając do rozwiązania Komisji, która miała dokonać wyboru całego zarządu. Minister Skarbu Państwa powołał Komisję Konkursową w dniu 9 marca 1999 roku. Komisja ta w błyskawicznym tempie, w dniu 26 marca 1999 roku wyłoniła kandydata w osobie Andrzeja Modrzejewskiego. W tej samej uchwale nr 1 zatwierdzony został wynik konkursu, w ramach którego wyłoniono jako kandydata na Prezesa Zarządu przyszłego Koncernu Naftowego Andrzeja Modrzejewskiego. Kontrolerzy NIK mieli zastrzeżenia do sposobu przeprowadzenia konkursu. Dotyczyły one ogłoszenia krótkiego, ośmiodniowego terminu na składanie ofert, co w praktyce eliminowało z udziału osoby, które poważnie traktowały wymagania konkursowe. Nadto, w ocenie NIK, przyjęto niewłaściwe wagi dla kryteriów, według których oceniano kandydatów. Na tym samym Zgromadzeniu odwołano z pełnionej funkcji Prezesa Zarządu PETROCHEMII PŁOCK Konrada Jaskółkę i na jego miejsce powołano Andrzeja Modrzejewskiego. Ponadto odwołano z Zarządu Adama Dyląga, Mieczysława Mierzejewskiego, Ryszarda Siemiona, Grzegorza Szkopka. Wiceprezesa Zarządu

106 Stanowisko Komisji Śledczej Czesława Buhaja odwołano z tej funkcji, powierzając funkcje członka Zarządu. Powołano do Zarządu Władysława Wawaka, Andrzeja Drętkiewicza. W dniu 6 maja 1999 roku (kiedy Ministrem Skarbu Państwa był Emil Wąsacz) odbyło się posiedzenie Komitetu Sterującego powołanego przez Zarząd Nafty Polskiej, na którym to Komitecie ustalono, że wybór banku depozytowego dla GDR jest suwerenną decyzją Zarządu Koncernu Naftowego. Zarząd wykorzystując takie stanowisko podpisał umowę z Bank of New York, zgodnie z którą w razie braku dyspozycji od akcjonariuszy, którzy kupili kwity depozytowe, Bank przekazywał Zarządowi PKN ORLEN prawa do wykonywania głosu z tych akcji. To umożliwiło Zarządowi, że mógł głosować i faktycznie głosował w swoich sprawach mając 29% głosów, co przy poparciu innych akcjonariuszy, dawało skuteczną ochronę przed odwołaniem ze stanowiska. To stwierdzenie Komisji, znajduje potwierdzenie w zeznaniu świadka Wiesława Kaczmarka złożonym przed Komisją Śledczą w dniu 23 sierpnia 2004 roku, w którym stwierdził m. in.: „ORLEN w tym przypadku miał 2 miesiące życia, ale rozumiem, że inne były powody, dla których należało wykonać tę prywatyzację, a później czas pokazał, że pojawiło się ileś rozwiązań nieprzewidywalnych, czy nieprzewidzianych wcześniej, bo nie przypuszczam, że Minister Skarbu ówczesny, pan minister Wąsacz, myślał, że zarząd podpisze np. taką umową depozytową z Bank of New York, jaką podpisał. Bo się okazało, że zarząd w tym układzie stał się jednym z graczy z uprawnieniami właścicielskimi niezgodnie z ówczesnym prawem o spółkach.” Podczas tego samego przesłuchania, odpowiadając na jedno z pytań posła Antoniego Macierewicza, dotyczących umowy depozytowej, świadek oświadczył: „Nie czuję się osobą, która ma uprawnienia do ferowania tego typu wyroków, ale, panie pośle, w polskim prawie, zwłaszcza w prawie o spółkach, funkcjonuje fundamentalna zasada rozdziału kompetencji pomiędzy zarząd, radę nadzorczą i walne zgromadzenie. I niedopuszczalna jest zasada, aby członkowie zarządu głosowali akcjami na walnym zgromadzeniu.”. Następnie świadek dodaje: „Stanowisko Ministra Skarbu jest takie, że w tej części ta umowa jest niezgodna ze standardem obowiązującym w prawie o spółkach”. Co więcej – jak zeznał świadek Andrzej Herman, Przewodniczący Rady Nadzorczej PKN ORLEN – „...ta umowa jest również sprzeczna z prawem w miejscu emisji GDR-ów, czyli w Londynie, ponieważ tam prawo zakazuje tego typy praktyk.”.

107 Stanowisko Komisji Śledczej W dniu 19 maja 1999 roku na Zwyczajnym Walnym Zgromadzeniu Akcjonariuszy PETROCHEMII PŁOCK podjęta została uchwała nr 8 o połączeniu ze spółką CPN poprzez przeniesienie całego majątku CPN do spółki PETROCHEMIA PŁOCK w zamian za akcje. Na tym samym Zgromadzeniu zmieniono nazwę spółki na Polski Koncern Naftowy S.A. – w skrócie PKN S.A. W uchwale nr 14 powołano Andrzeja Modrzejewskiego na stanowisko Prezesa Zarządu, a w kolejnych uchwałach powołano Wiceprezesów Zarządu Spółki w osobach Marka Mroczkowskiego i Jarosława Tyca oraz członka Zarządu Czesława Bugaja, Andrzeja Drętkiewicza, Władysława Wawaka oraz Wojciecha Weissa, Krzysztofa Centara, Tadeusza Szczerbę, z warunkiem zawieszającym do dnia zarejestrowania przez Sąd uchwały o połączeniu ze spółką CPN. W dniu 9 sierpnia 1999 roku na NWZA PKN S.A. w uchwale nr 1 postanowiono wprowadzić do obrotu publicznego wszystkie istniejące akcje spółki. Równocześnie upoważniono Zarząd „do podjęcia wszelkich niezbędnych działań w celu wprowadzenia kwitów depozytowych wyemitowanych na podstawie akcji spółki do notowań na Londyńskiej Giełdzie Papierów Wartościowych (LSE), lub na innych zagranicznych rynkach, o których zadecyduje Zarząd”. W dniu 12 października 1999 roku (gdy Ministrem Skarbu Państwa był Emil Wąsacz) na NWZA uchwałą nr 12 dokonano zmiany Statutu i przekazano do uprawnień Rady Nadzorczej powoływanie i odwoływanie Prezesa, Wiceprezesów i pozostałych Członków Zarządu oraz ich zawieszanie z ważnych powodów. Równocześnie wprowadzono wymóg kwalifikowanej większości do odwołania członków Zarządu lub całego Zarządu w trakcie trwania kadencji w wysokości co najmniej 2/3 głosów oddanych „za” wszystkich członków Rady Nadzorczej, co wzmacniało pozycję zarządu w strukturze organów spółki. W konsekwencji oznacza to, że państwo dopuściło do ograniczenia swojego wpływu na działalność spółki PKN ORLEN. Komisja w oparciu o udostępnione jej dowody nie była w stanie zbadać motywów tych decyzji, jak również ustalić osoby, które podejmowały decyzję. Sprawa ta powinna być szczegółowo wyjaśniona przez organy ścigania w aspekcie znamion przestępstwa z art. 231 k.k. W uchwale nr 13 w ramach zmiany statutu wprowadzono zapis, że jeden z członków Zarządu jest powoływany i odwoływany przez Radę Nadzorczą na wniosek Ministra właściwego do spraw Skarbu Państwa do czasu zbycia przez Skarb Państwa ostatniej akcji Spółki. Na tym samym Zgromadzeniu wprowadzono ograniczenie wykonywania prawa głosu z akcji spółki, zgodnie z którym żaden z akcjonariuszy

108 Stanowisko Komisji Śledczej nie może wykonywać na Walnym Zgromadzeniu więcej niż 10% ogólnej liczby głosów istniejących w spółce w dniu odbycia Walnego Zgromadzenia, za wyjątkiem akcjonariuszy Nafta Polska, Skarb Państwa oraz banku depozytowego, który na podstawie umowy ze spółką wyemitował kwity depozytowe. Na NWZA w dniu 27 października 1997 roku, dokonano zmian w paragrafie 8 ustęp 11 punkt 3, zobowiązując Zarząd do uzyskania zgody Rady Nadzorczej na zaciągniecie innego zobowiązania niż przewidzianego w ustępie 10 punkt 9, z wyłączeniem bieżących transakcji handlowych, których równowartość przekracza ½ kapitału akcyjnego. Zapis ten został zmieniony na NWZA w dniu 12 października 1999 roku, poprzez zniesienie obowiązku uzyskania zgody Rady Nadzorczej w przypadku transakcji handlowych (z wyłączeniem transakcji handlowych zawieranych w ramach zwykłego zarządu), których wartość przekracza 1/5 kapitału akcyjnego. Zapis ten zawarty został w paragrafie 8 ustęp 12 punkt 4. Po przeprowadzeniu pierwszej publicznej oferty PKN ORLEN, co miało miejsce 23 listopada 1999 roku, na NWZA w dniu 3 kwietnia 2000 roku poddano pod głosowanie projekt uchwały zakładający wykreślenie ze Statutu paragrafu 8 ustęp 12 punkt 4. Uchwała ta nie została jednak podjęta, albowiem nie uzyskała wymaganej większości głosów. Należy przyjąć, że wniosek złożony został przez Zarząd Spółki, który przygotowywał projekty uchwał na Zgromadzenie. Ponownie wniosek o wykreślenie paragrafu 8 ustęp 12 punkt 4 był przedmiotem porządku obrad NWZA w dniu 12 czerwca 2000 roku (do dnia 16 sierpnia 2000 roku Ministrem Skarbu Państwa był Emil Wąsacz). Na tym Zgromadzeniu przedstawiciel Skarbu Państwa zgłosił formalny wniosek o odrzucenie zapisu o wykreśleniu punktu 4, który został przegłosowany. Następnie poddano pod głosowanie propozycje Skarbu Państwa nadania innego brzmienia paragrafowi 8 ustęp 12 punkt 4 o treści: „Zaciągnięcie innego zobowiązania, które na podstawie jednej lub kilku powiązanych czynności prawnych przekracza równowartość 1/5 kapitału akcyjnego, z wyłączeniem: a) czynności dokonywanych w ramach zwykłego zarządu, w tym w szczególności wszystkich czynności mających za przedmiot obrót ropą naftową i produktami ropopochodnymi, a także wszystkich czynności pozytywnie zaopiniowanych przez Radę Nadzorczą w rocznych planach techniczno- -ekonomicznych,

109 Stanowisko Komisji Śledczej b) czynności na dokonanie których wymagana jest zgoda Walnego Zgromadzenia Akcjonariuszy.” Fakt, że Skarb Państwa posiadając łącznie ponad 27 % głosów na WZA nie wyraził sprzeciwu do proponowanych zmian prowadzi do wniosku, że Skarb Państwa w sposób świadomy zrezygnował z możliwości posiadania nadzoru nad umowami importu ropy naftowej zawieranymi przez spółkę. Kontrola importu surowców energetycznych niewątpliwie jest instrumentem realizacji polityki bezpieczeństwa energetycznego. Należy zwrócić uwagę na fakt, iż termin wprowadzenia omawianego zapisu zbiegał się z terminem wygaśnięcia najważniejszej umowy importowej zawartej w 1996 roku przez spółkę na 5 lat z firmą J & S. Komisja nie stwierdziła, aby Skarb Państwa podjął próby wykorzystania instrumentu kodeksowego, jakim jest stały indywidualny nadzór członków Rady Nadzorczej wybieranych w głosowaniu grupami. Przedstawiciele Skarbu Państwa nie wykorzystywali w ramach pełnionych funkcji w Radzie Nadzorczej spółki uprawnień wynikających z art. 382 § 4 Kodeksu spółek handlowych do zbadania dokumentów dotyczących wynegocjowanych umów importowych ze spółkami J & S i Pertroval S.A. Wynika z tego, że Ministerstwo Skarbu Państwa w ramach nadzoru właścicielskiego nie określało celów i nie egzekwowało od wskazanych przez siebie członków Rady Nadzorczej zachowań zabezpieczających w pełni interesy Skarbu Państwa zarówno właścicielskie jak i polityczne. Z porównania innych statutów wynika, że poza PKN ORLEN w statutach nadawanych spółkom Skarbu Państwa, które decydują o zaopatrzeniu w nośniki energii pierwotnej z importu, w okresie bezpośrednio poprzedzającym wprowadzenie ich akcji do publicznego obrotu, a także później, zachowane były uprawnienia rad nadzorczych do wzmożonego nadzoru nad zawieraniem umów importowych poprzez te spółki. Uprawnienia te w przypadku grupy LOTOS S.A. i PGNiG S.A. rozciągają się nie tylko na umowy znaczące w rozumieniu przepisów Prawa o publicznym obrocie, ale ingerują znacznie głębiej poprzez surowsze, co do zaciąganych zobowiązań ograniczenia swobody zawierania umów przez ich zarządy. W dniu 3 kwietnia 2000 roku w trakcie NWZA przyjęto Regulamin Walnego Zgromadzenia Akcjonariuszy. W Regulaminie tym określono tryb sporządzenia listy akcjonariuszy, w którym zobowiązano Zarząd do uwzględnienia prawa

110 Stanowisko Komisji Śledczej głosowania wynikającego zarówno ze Statutu spółki jak i dotyczącego kwitów depozytowych, w zakresie nie wynikającym ze Statutu. W paragrafie 3 ust. 5 Regulaminu postanowiono, że: „Akcjonariusz będący jednocześnie posiadaczem kwitów depozytowych, ma prawo wykonywania prawa głosu jedynie z tych akcji, które po zsumowaniu z akcjami, które uzyskałby w przypadku zamiany kwitów depozytowych, w odniesieniu do których przekazał bankowi depozytowemu instrukcje co do glosowania, uprawniać go będę do wykonywania łącznie nie więcej niż 10 % ogólnej liczby głosów”. W ust.6 tegoż paragrafu ustalono, że „Posiadacz kwitów depozytowych, będący jednocześnie akcjonariuszem, który przekazał bankowi depozytowemu instrukcje co do głosowania z kwitów depozytowych, które po ich zamianie na akcje uprawniałyby do wykonywania co najmniej 10 % ogólnej liczby głosów, nie jest uprawniony do wykonywania prawa głosu z zarejestrowanych przez niego akcji na Walnym Zgromadzeniu”. W dalszej części tego paragrafu ustalono, że w „przypadku powzięcia przez Zarząd uzasadnionych podejrzeń, że prawo głosu akcjonariusza winno być ograniczone, Zarząd powinien podjąć działania mające na celu wyjaśnienie sprawy”. Wprowadzenie tego rozwiązania do Regulaminu spowodowane było tym, że w aktualnym składzie akcjonariatu nie było możliwości wprowadzenia do Statutu odpowiednich obowiązków dla Zarządu Spółki. Zarząd nie wywiązał się z nałożonych na niego postanowieniami Regulaminu obowiązków. Dopiero w trakcie prac Komisji (analiza notatki Zbigniewa Siemiątkowskiego, Szefa Agencji Wywiadu z zeznań Jana Kulczyka) ujawniono, że pojawiły się uzasadnione podejrzenia, że zaangażowanie niektórych akcjonariuszy PKN ORLEN (w tym grupy kapitałowej należącej do Jana Kulczyka), mogło być wyższe od zadeklarowanego. Postępowanie wyjaśniające wszczęto w celu ustalenia, czy doszło do naruszenia przez akcjonariuszy przepisów zawartych w rozdziale IX ustawy Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi „Znaczne pakiety akcji”. Czynności sprawdzające przeprowadzone w Komisji Papierów Wartościowych i Giełd, pozwoliły na sformułowanie przypuszczenia, że mogło dojść do złamania przepisów obowiązujących na rynku kapitałowym, w zakresie wyczerpującym znamiona przestępstwa z art. 167 omawianej ustawy, które stanowi nie dokonanie w określonym w ustawie terminie zawiadomienia o osiągnięciu lub przekroczeniu ilości akcji, z którą związane jest wykonanie obowiązków informacyjnych.

111 Stanowisko Komisji Śledczej Komisja Śledcza zbadała dokumentację przedłożoną przez Komisję Papierów Wartościowych i Giełd i porównała ją z zeznaniami Jana Kulczyka złożonymi przed Komisją w dniu 8 grudnia 2004 roku, w których stwierdził (strona 81 i 82 stenogramu z przesłuchania), że w dniu 21 lutego 2002 roku na Nadzwyczajnym Walnym Zgromadzeniu Akcjonariuszy PKN ORLEN S.A. spółki z jego udziałem kapitałowym posiadały 3,62 % akcji w kapitale zakładowym. Zeznania Jana Kulczyka pozostają w sprzeczności z informacjami zgromadzonymi przez Komisję Papierów Wartościowych i Giełd, wskazującymi na możliwość posiadania przez spółki z grupy kapitałowej należącej do Jana Kulczyka lub działające z nią w porozumieniu, ponad 5 % akcji PKN ORLEN S.A., w rozumieniu art. 158 a ust. 3 ustawy Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi. W związku z ujawnionymi sprzecznościami Komisja podjęła w dniu 17 czerwca 2005 roku uchwałę o zawiadomieniu Ministra Sprawiedliwości o podejrzeniu popełnienia przez Jana Kulczyka przestępstw z art. 233 § 1 kk oraz z art. 167 ustawy Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi. Zawiadomienie skierowane zostało przez Przewodniczącego Komisji w piśmie z dnia 21 czerwca 2005 roku. Śledztwo w tej sprawie oraz w sprawie zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa skierowanego w dniu 7 czerwca 2005 roku przez Przewodniczącego Komisji Papierów Wartościowych i Giełd prowadzone jest przez Prokuraturę Okręgową w Warszawie pod sygnaturą akt V Ds. 329/04 W celu zlikwidowania tej niezgodnej z prawem sytuacji (tak polskim jak i angielskim), Skarb Państwa podjął działania, w celu odzyskania kontroli nad Spółką. Polegały one na przeprowadzeniu szeregu uzgodnień z Bank of New York i Zarządem PKN ORLEN S.A. na temat zmiany umowy depozytowej, co umożliwiło podczas Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia Akcjonariuszy dokonanie wyboru przedstawiciela Skarbu Państwa do Rady Nadzorczej PKN ORLEN S.A., którym został Maciej Gierej, Prezes Zarządu Nafty Polskiej S.A. Od czerwca 2002 roku Maciej Gierej pełnił funkcję Przewodniczącego Rady Nadzorczej PKN. W dniu 8 kwietnia 2004 roku został odwołany z funkcji członka tej Rady. Aktem notarialnym z dnia 15 maja 2000roku podjęto uchwałę w sprawie emisji obligacji zamiennych serii A skierowanej do członków Zarządu i kadry kierowniczej spółki w ramach Programu Motywacyjnego zakładającego

112 Stanowisko Komisji Śledczej wyemitowanie 11.344.784 obligacji serii A o wartości nominalnej jednej obligacji 1,25 złotego.

5) Działania restrukturyzacyjne Założenia dotyczące działań restrukturyzacyjnych zawarte zostały w „Programie restrukturyzacji i prywatyzacji sektora naftowego”. Rada Nadzorcza Nafty Polskiej, w dniu 10 października 1996 roku przyjęła założenia strategii prywatyzacyjnej grupy kapitałowej Nafta Polska. Rada Nadzorcza zwróciła uwagę na znaczenie i rolę branżowego inwestora strategicznego, któremu powinno zaoferować się większy pakiet akcji. Oferta publiczna miałaby być zrealizowana w dalszym etapie po uzgodnieniu z inwestorem strategicznym. Wyraziła także wątpliwość, czy należy prowadzić równolegle prywatyzację dwóch głównych podmiotów sektora. Prywatyzacja każdorazowo wymagałaby zgody Rady Ministrów. Inwestorzy zagraniczni nie powinni stać się bezpośrednio właścicielami sieci dystrybucji. Wszystkie etapy prywatyzacji podmiotów sektora naftowego powinny być wykonywane pod nadzorem Ministerstwa Skarbu Państwa. W wyniku restrukturyzacji miały powstać dwie konkurujące ze sobą organizacje, oparte o Petrochemię Płocką S.A. (zwana dalej Petrochemią Płocką) i Rafinerię Gdańską, z włączonymi rafineriami południowymi. DEC Sp. z o.o. i Naftobazy Sp. z o.o. miały być w 100 % wniesione do spółki Nafta Polska. CPN ze swoimi stacjami benzynowymi miał być przyłączony do Petrochemii Płockiej, po przekazaniu części stacji benzynowych Rafinerii Gdańskiej. Do Nafty Polskiej miał były być wniesione Przedsiębiorstwo Eksploatacji Rurociągów Naftowych (PERN) oraz Portowe Terminale Przeładunkowe. W listopadzie 1997 roku (kiedy Ministrem był Wiesław Kaczmarek), Ministerstwo Gospodarki przygotowało projekt dokumentu zatytułowanego „Kierunki polityki państwa wobec sektora naftowego”. W dokumencie tym przedstawiono założenia polityki przemysłowej państwa wobec sektora naftowego, w dłuższym horyzoncie czasowym. Dokument ten także zakłada konieczność przejęcia przez Naftę Polską spółek logistycznych oraz konieczność rozbudowy magazynów. W dokumencie tym przewiduje się, po połączeniu Petrochemii Płockiej i CPN, wprowadzenie akcji tej spółki na giełdę. Natomiast Rafineria Gdańska miała być sprzedana inwestorowi strategicznemu.

113 Stanowisko Komisji Śledczej W dokumencie tym przewidywano przeznaczenie środków z I etapu prywatyzacji na inwestycje wewnątrz grupy kapitałowej Nafty Polskiej, co umożliwiłoby przyspieszoną modernizację i restrukturyzację sektora. We wrześniu 1997 roku, w trakcie aktualizacji programu restrukturyzacji i prywatyzacji sektora naftowego, przewidziano odstąpienie od włączenia CIECH S.A. do realizacji programu. Strategia dla przemysłu naftowego w Polsce z 24 września 2002 roku (kiedy Ministrem Gospodarki był Jacek Piechota) przewidywała, że Naftoport, jako istotny element strategicznej infrastruktury sektora paliwowego powinien być zabezpieczony przed wrogim przejęciem z jednoczesnym zachowaniem zasady TPA. Program restrukturyzacji sektora przewidywał wzmocnienie PKN ORLEN na rynku Polskim i regionalnym, między innymi poprzez umożliwienie spółce uczestniczenia w procesie prywatyzacji Rafinerii Gdańskiej S.A. Przy piśmie z dnia 15 listopada 2001 roku Nafta Polska przedłożyła Ministerstwu Skarbu Państwa swoje rekomendacje wskazujące, że dla PKN ORLEN korzystne byłoby zwiększenie integracji pionowej, szczególnie w segmencie wydobycia.

6) Prywatyzacja i zabezpieczenie interesów Państwa w prywatyzowanych spółkach. Przyjęta przez rząd strategia dla sektora naftowego w postaci Programu restrukturyzacji i prywatyzacji sektora naftowego przewidywała powołanie wyspecjalizowanego podmiotu, który w sposób profesjonalny przeprowadzi ten proces. W tym celu w 1996 roku utworzono spółkę Nafta Polska S.A. wpisując do Statutu tej spółki w dniu 3 lipca 1997 roku zadanie w postaci realizacji programu restrukturyzacji i prywatyzacji sektora naftowego. Dla skutecznego zrealizowania programu rządowego Ministerstwo Skarbu Państwa systematycznie, począwszy od czerwca 1996 roku, wnosiło jako aporty do spółki Nafta Polska pakiety akcji spółek sektora naftowego. W lipcu 1996 roku Nafta Polska poinformowała Ministra Przekształceń Własnościowych o trudnościach negocjacyjnych z Unią Europejską, dotyczących kalendarza redukcji przez Polskę stawek celnych, chroniących w okresie przejściowym polskich producentów paliw. W sierpniu 1996 roku Zarząd Nafty Polskiej przyjął i przekazał Ministerstwu Skarbu Państwa dokument zatytułowany Założenia strategii prywatyzacji grupy kapitałowej Nafta Polska S.A.

114 Stanowisko Komisji Śledczej W grudniu 1996 roku Zarząd Nafty Polskiej przyjął dokument pod tytułem Wykorzystanie funkcji właścicielskich w stosunku do podmiotów grupy kapitałowej Nafty Polskiej S.A. W dokumentach tych Nafta Polska przyjęła, że strategicznym celem prywatyzacji powinno być zapewnienie możliwości trwałego rozwoju polskiego sektora naftowego w warunkach wolnego rynku. W tym celu powinno się utworzyć struktury organizacyjno – kapitałowe gwarantujące zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego Państwa. Następnie należy pozyskać sektorowych inwestorów strategicznych, którzy będą dysponować własnymi źródłami zaopatrzenia w ropę naftową. Prywatyzacja powinna także przyczynić się do pozyskania do roku 2000 środków finansowych na rozwój podmiotów grupy kapitałowej na kwotę 7,5 miliarda złotych (2,8 miliarda USD). Założono, że prywatyzacja spółek będzie przebiegać etapami poprzez sprzedaż akcji posiadanych przez Naftę Polską w drodze emisji 20 – 30 % pakietów akcji, z opcją na objęcie dodatkowych pakietów po wywiązaniu się ze zobowiązań inwestycyjnych oraz poprzez wpłaty na podwyższony kapitał, co powinno ułatwić i przyspieszyć modernizacje oraz rozwój prywatyzowanych spółek. Przyjęto w Programie, że prywatyzowane będą równolegle dwie największe rafinerie poszerzone o udziały w istniejącej sieci dystrybucji. Przekroczenie 50% udziału w kapitale sprywatyzowanej spółki przez inwestora strategicznego będzie możliwe po określeniu wymogów bezpieczeństwa energetycznego i zagwarantowaniu wpływu Państwa na jego realizacje. Obniżenie udziału kapitałowego Nafty Polskiej w prywatyzowanej spółce poniżej 50% powinno nastąpić za zgodą Rady Ministrów. Wśród kryteriów doboru inwestora strategicznego wymieniono między innymi, iż powinien on: • być właścicielem / producentem ropy naftowej, • posiadać własny przemysł rafineryjny, • udzielić gwarancji nie ograniczania produkcji w istniejących rafineriach na rzecz importu paliw, • umożliwić firmom polskim dostęp kapitałowy do swoich pól ropy naftowej. W celu częściowego spełnienia warunków zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego kraju i umożliwienia rozpoczęcia prywatyzacji, Sejm w dniu

115 Stanowisko Komisji Śledczej 26 lipca 1996 roku uchwalił ustawę o rezerwach państwowych oraz zapasach obowiązkowych paliw. W dniu 16 lipca 1997 roku Nafta Polska w liście skierowanym do Ministra Skarbu Państwa poinformowała, że jej zdaniem „…najistotniejszym elementem zachęty do inwestowania w rafinerię będzie zagwarantowanie dostępu do układu logistyki, co zapewnić może znaczny udział w rynku importowym paliw.” W listopadzie 1997 roku Ministerstwo Gospodarki, w projekcie dokumentu zatytułowanego Kierunki polityki Państwa wobec sektora naftowego, wskazuje, że niezbędne staje się określenie docelowej struktury sektora. W dokumencie tym postawiono tezę, że „…na rynku Unii Europejskiej, kwestia własności krajowych mocy przetwórczych ropy naftowej nie jest decydującym czynnikiem bezpieczeństwa energetycznego.” Państwo powinno jednak zapewnić sobie wpływ na strategiczne decyzje dotyczące istniejącego systemu logistycznego, magazynowania i transportu ropy naftowej i paliw oraz jego rozbudowy. Zwrócono także uwagę na konieczność dywersyfikacji importu ropy naftowej tak w zakresie kierunków, jaki i dostawców. W dokumencie tym zasugerowano także możliwość prywatyzacji Petrochemii Płockiej poprzez wprowadzenie akcji tej spółki na giełdę i ewentualną sprzedaż pakietu inwestorowi strategicznemu. Środki finansowe z pierwszego etapu prywatyzacji miałyby być przeznaczone na inwestycję wewnątrz grupy kapitałowej Nafty Polskiej. Po zakończeniu drugiego etapu prywatyzacji i wejściu do Unii Europejskiej w warunkach pełnej konkurencji rynkowej, wystąpi konieczność ograniczenia funkcji kontrolnych Państwa, ale nie funkcji normatywnych i regulujących rynek w celu zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego państwa. W Projekcie aktualizacji programu restrukturyzacji i prywatyzacji sektora naftowego z dnia 9 września 1997 roku zawarto informacje, że odstąpiono od włączenia CIECH S.A. do realizacji programu oraz założono, że po uporządkowaniu dystrybucji (CPN) akcje PKN zostaną wprowadzone do obrotu publicznego z ewentualną sprzedażą ograniczonej ilości akcji inwestorowi strategicznemu. W dniu 9 września 1998 roku International Finance Corporation (IFC) złożył propozycję udzielenia Petrochemii Płockiej kredytu przed prywatyzacyjnego, którego całość lub część mogłaby ulec zamianie na akcje w kapitale tej spółki, po jej sprywatyzowaniu. Udział IFC w całkowitym kapitale spółki po jej prywatyzacji wyniósłby 5 do 15%.

116 Stanowisko Komisji Śledczej W trakcie przygotowań do prywatyzacji PKN Nafta Polska informowała Ministerstwo Skarbu Państwa, że potencjalni inwestorzy oczekują podania w prospekcie emisyjnym między innymi: • przybliżonej daty kolejnej transzy, • poinformowania, czy przewiduje się w przyszłości zbycie znaczącego pakietu akcji inwestorowi strategicznemu. Dla zapewnienia kontroli Skarbu Państwa nad spółką po prywatyzacji, Nafta Polska zaproponowała Ministrowi Skarbu Państwa w piśmie z dnia 2 lipca 1999 roku wprowadzenie odpowiednich sugerowanych zmian w statucie PKN. W piśmie z dnia 16 sierpnia 1999 roku Nafta Polska zarekomendowała Ministrowi Skarbu Państwa przeprowadzenie prywatyzacji PKN jeszcze w 1999 roku argumentując, że: • przewidywany jest spadek cen spółek naftowych o 30%, • zwiększa się ryzyko inwestycyjne o 5 do 10%, • może nastąpić spadek cen akcji przy zmianie wariantu realizacji prywatyzacji od 10 do 25%. Ponadto Nafta Polska zwróciła w wymienionym piśmie uwagę, że budżet Państwa może nie być zasilony kwotą około 2 miliardów złotych. Ministerstwo Skarbu Państwa, w piśmie z dnia 26 sierpnia 1999 roku, zwróciło Nafcie Polskiej uwagę, że przedstawione dotychczas dokumenty dotyczące szczegółowych rozwiązań w zakresie struktury oferty, nie zawierają rezultatów niezbędnych analiz, skonkretyzowanej opinii doradcy i ostatecznego stanowiska Nafty Polskiej. W dniu 31 maja 2000 roku Nafta Polska zwraca się do ministra Skarbu Państwa o złożenie wniosku do Rady Ministrów o wyrażenie zgody na zbycie do 30% akcji PKN. W piśmie z dnia 7 grudnia 2000 roku Nafta Polska poinformowała Ministra Skarbu Państwa o zagrożeniach utraty kontroli nad Spółką PKN w związku z możliwością wykorzystania GDR (świadectw depozytowych) przez Zarząd spółki np. do wyboru Rady Nadzorczej. Po sprzedaży akcji PKN w obu transzach w okresie od października 1999 do czerwca 2000 roku, w posiadaniu Nafty Polskiej pozostało 18,1 % a Skarbu Państwa 10,4 % akcji tej spółki. W dniu 11 maja 2001 roku Nafta Polska przekazała Ministrowi Skarbu Państwa sporządzony na jego prośbę, harmonogram sprzedaży akcji PKN inwestorowi

117 Stanowisko Komisji Śledczej strategicznemu zwracając uwagę, że sprzedaż będzie możliwa po zmianie programu rządowego do dnia 1 lipca 2001 roku oraz, że może to spowodować negatywne konsekwencje dla prywatyzacji Rafinerii Gdańskiej. W celu umożliwienia sprzedaży akcji także inwestorowi strategicznemu, Rada Ministrów w dniu 11 lipca 2001 roku dokonała zmiany Programu restrukturyzacji i prywatyzacji sektora naftowego. W dniu 21 maja 2001 roku prezes Zarządu Nafty Polskiej poinformował przewodniczącego Rady Nadzorczej tej spółki, między innymi, o ofercie otrzymanej od Deutsche Banku. Jest to sygnał, że mogły napłynąć oferty z innych kierunków. Ten wątek nie został jednak wyjaśniony w trakcie prac Komisji i wymaga przeprowadzenia dalszych czynności wyjaśniających. W dniu 2 października 2001 roku Rada Ministrów wyraziła warunkową zgodę na zbycie akcji PKN ORLEN węgierskiej firmie MOL. W związku z pismem firmy MOL z dnia 10 października 2001 roku informującym o zamiarze włączenia Kulczyk Holding S.A. do struktury transakcji połączenia kapitałowego z PKN ORLEN, Zarząd Nafty Polskiej poinformował firmę MOL, że nie ma formalno-prawnej możliwości do włączenia tej firmy w ten proces. W dniu 22 października 2001 roku Nafta Polska przekazuje Ministrowi Skarbu Państwa projekt umowy sprzedaży akcji PKN ORLEN dla firmy MOL. Następnie w dniu 11 grudnia 2001 roku Nafta Polska informuje Ministra Skarbu Państwa o udzieleniu formalnej rekomendacji ze strony Komitetu sterującego do spraw III etapu procesu prywatyzacji PKN ORLEN z węgierską firmą MOL. W dniu 15 stycznia 2002 roku doradca prywatyzacyjny przekazał Nafcie Polskiej informacje, że firma „MOL proponuje, aby negocjacje prowadzone na podstawie umowy wyłączności zostały zawieszone do dnia 31 marca 2002 roku. Swoją propozycję MOL argumentuje skomplikowaniem transakcji, ostatnimi zmianami w rządzie oraz w zarządzie Nafty Polskiej. (…) W ich opinii MOL nie chce w chwili obecnej finalizować rozmów z uwagi na możliwe zmiany w zarządzie PKN ORLEN.” W dniu 28 lutego 2002 roku PKN ORLEN wyraził zainteresowanie połączeniem PKN ORLEN z Rafinerią Gdańską, uzależniając zgodę na fuzję z partnerem zagranicznym od wyjaśnienia przyszłości Rafinerii Gdańskiej i zasad współpracy z firmą Basell.

118 Stanowisko Komisji Śledczej Jak wynika z Informacji o historii prywatyzacji PKN ORLEN oraz Rafinerii Gdańskiej od 2001 roku sporządzonej w dniu 15 lutego 2005 roku przez Zespół Doradców Prezydenta RP, pismem z dnia 10 lipca 2002 roku ŁUKOIL poinformował o braku porozumienia z Rotch Energy. Następnie w dniu 17 lipca 2002 roku pojawiła się wspólna oferta firm Rotch Energy i ŁUKOIL, zgodnie z którą ŁUKOIL zobowiązał się do wykupienia, do 90 dni po transakcji zakupu akcji Rafinerii Gdańskiej, udziałów Rotch Energy w spółce holdingowej, co spowodowałoby, że ŁUKOIL stałby się pośrednio jedynym właścicielem 75% akcji Rafinerii Gdańskiej. W dniu 17 września 2002 roku następuje zmiana konsorcjanta w ofercie złożonej na kupno akcji Rafinerii Gdańskiej przez Rotch Energie. Na miejsce spółki ŁUKOIL wchodzi PKN ORLEN. W dniu 16 września 2002 roku Rotch Energy informuje o rozwiązaniu konsorcjum z ŁUKOILem i prosi o dopuszczenie PKN ORLEN jako partnera konsorcjalnego zamiast ŁUKOILa. W dniu 12 grudnia 2002 roku Rotch Energy i PKN ORLEN złożyli wspólną ofertę nabycia 75% akcji Rafinerii Gdańskiej. W dniu 20 stycznia 2003 roku Nafta Polska otrzymała pismo z PKN ORLEN z odmową udzielenia odpowiedzi na pytania dotyczące oferty. W dniu 26 lutego 2003 roku Nafta Polska zwróciła się do Ministra Skarbu Państwa z prośba „o wskazanie priorytetów” i stwierdziła, że oczekuje „wyraźnego wyboru”. W dniu 11 marca 2003 roku Nafta Polska rekomenduje Ministerstwu Skarbu Państwa, aby „…w najbliższej przyszłości nie dopuścić do połączenia w jednych rękach własności kapitałowej w PKN ORLEN z dostawami paliw do tej spółki.” W piśmie z dnia 13 marca 2003 roku Nafta Polska poinformowała Prezesa Rady Ministrów, że konsorcjum Rotch Energy / PKN ORLEN, w ofercie z 12 grudnia 2002 roku nie potwierdziło podstawowych parametrów ekonomicznych i prawnych z dnia 12 marca 2001 roku i złożyło propozycję konsolidacyjną zasadniczo różną od oferty i wywierającą istotny wpływ na skład akcjonariatu PKN ORLEN, co stanowi podstawową przeszkodę do prywatyzacji Rafinerii Gdańskiej. W piśmie tym Prezes Zarządu Nafty Polskiej pisze „…nie mogę zgodzić się z tezą o przedłużaniu procesu i mojej wiedzy na temat zagrożeń w listopadzie ub. roku szczególnie wobec zmiany istotnych parametrów i zasad tej transakcji jaka nastąpiła po złożeniu oferty.”

119 Stanowisko Komisji Śledczej W załączniku nr 1 do tego pisma zawarta jest następująca informacja: „W dniu 20 stycznia 2003 roku Nafta Polska S.A. otrzymała pismo z PKN ORLEN S.A. z odmową udzielenia odpowiedzi, na obecnym etapie procesu na pytania Nafty Polskiej S.A. z dnia 7 stycznia 2003 roku. Jednocześnie PKN ORLEN S.A. zwrócił się o opinie Nafty Polskiej S.A. w sprawie koncepcji pełnego połączenia, która stała się aktualnie fundamentem strategii konsorcjum i zdaniem PKN ORLEN S.A. już w grudniu 2002 roku została pozytywnie zaopiniowana przez wysokie państwowe czynniki decyzyjne.” W dniu 4 lipca 2003 roku Zarząd Nafty Polskiej podjął decyzję o zakończeniu bez efektu procesu zbycia III transzy 17,58 % akcji PKN ORLEN. W dniu 2 listopada 2004 roku Kolegium Ministerstwa Skarbu Państwa zobowiązało Naftę Polską do przygotowania szczegółowej koncepcji utworzenia środkowo-europejskiego koncernu naftowego, po wcześniejszej negatywnej ocenie takiej koncepcji przygotowanej przez PKN ORLEN. Niemożność realizacji strategii państwa wynikała także z blokowania prób jej realizacji, wynikających ze sprzeczności z partykularnymi interesami poszczególnych podmiotów sektora oraz grupy politycznego nacisku, w skład której według Komisji wchodzili: Wiesław Kaczmarek, Maciej Gierej, Włodzimierz Cimoszewicz, Marek Ungier, Józef Oleksy, Jan Kulczyk.

7) Ocena wykonywania nadzoru właścicielskiego z punktu widzenia zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego Państwa. Komercjalizacja suwerennych funkcji Państwa, służących do zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego, poprzez scedowanie tych funkcji na spółkę Nafta Polska, nie spowodowało polepszenia jakości oraz skrócenia terminów realizacji przyjętego przez rząd Programu restrukturyzacji i prywatyzacji sektora naftowego. Nie miała też wpływu na istotne zwiększenie stopnia konkurencyjności i nie spowodowała obniżenia poziomu cen na produkty ropopochodne. Z analizy dokumentów dostarczonych Komisji można wyciągnąć wniosek, że duży wpływ na modyfikacje Programu wywierały zarządy restrukturyzowanych i prywatyzowanych spółek oraz zorganizowane grupy interesów wykorzystujące możliwości bezpośredniego lub pośredniego wpływania na modyfikację Programu.

120 Stanowisko Komisji Śledczej W rozwiązaniach dotyczących spółek o szczególnym znaczeniu dla gospodarki narodowej przyjęto koncepcje podwójnego nadzoru. Nadzór merytoryczny sprawował Minister Gospodarki, w którego kompetencjach było wyznaczanie warunków niezbędnych dla zabezpieczenia bezpieczeństwa energetycznego Państwa oraz prowadzenia prac nad wypracowaniem strategii sektorowych, w tym sektora naftowego. Z kolei nadzór właścicielski sprawował Minister Skarbu Państwa, którego rola polegała na sformułowaniu treści statutów w taki sposób, aby przez organy spółek można było w sposób skuteczny realizować cele pożądane przez Państwo. Skarb Państwa powinien też zadbać o to, aby w organach nadzorczych spółek i ich zarządach zasiadały osoby kompetentne i lojalne wobec Państwa. Ważną rolą Ministra Skarbu Państwa, związaną z jego funkcją prywatyzacyjną, było dbanie o to, aby interes Skarbu Państwa mógł być wyegzekwowany także w warunkach mniejszościowego udziału Skarbu Państwa w spółkach. Z analizy zgromadzonych dokumentów wynika, że dochodziło do niedopuszczalnych sytuacji, w których Skarb Państwa i zarządy spółek znajdowały się w stanie konfliktu, próbując realizować sprzeczne cele. W sytuacji wyznaczania swoich przedstawicieli do organów nadzorczych przez różnych ministrów i braku instytucjonalnie zorganizowanej koordynacji pomiędzy tymi ministerstwami, mogło dochodzić do prób rozgrywania partykularnych interesów przez zarządy spółek i potencjalnych lub aktualnych inwestorów. W niewyjaśnionych do końca okolicznościach Skarb Państwa zgadzając się na zmianę Statutu PKN ORLEN wyłączył możliwość wpływania przez Radę Nadzorczą, w której posiadał swoich przedstawicieli, na politykę zakupów ropy naftowej.

7.4.4. Wnioski.

1) W związku z tym, że Komisja stwierdziła, iż przyjęta i wielokrotnie zmieniana strategia restrukturyzacji i prywatyzacji sektora naftowego wykorzystywana była do realizacji celów ekonomicznych i politycznych różnych grup interesów, w tym także z poza kraju, niezbędne jest zapewnienie rozwiązań systemowych gwarantujących państwu wpływ na logistykę i zapasy strategiczne paliw. Należy także przeanalizować możliwość konsolidacji firm „rafineryjnych”, aby ich potencjał umożliwił im przetrwanie i rozwój w warunkach konkurencyjnego rynku europejskiego. 2) Jednym z głównych zadań państwa jest zapewnienie bezpieczeństwa ekonomicznego obywateli. W interesującym Komisję zakresie działania stwierdzono, że państwo

121 Stanowisko Komisji Śledczej dopuszczając do fałszowania na szeroką skalę paliw silnikowych działało wprost na szkodę obywateli poprzez doprowadzenie u nich do strat majątkowych oraz pośrednio poprzez obniżenie dochodów budżetowych z podatku od sprzedaży paliw, przez co nie można było zaspokoić pilnych potrzeb społecznych. Skarb Państwa jako akcjonariusz PKN ORLEN nie korzystał z możliwości kontrolnych, w tym przewidzianych w Kodeksie spółek handlowych. 3) Wymaga szczegółowego zbadania przez organy prokuratury, z jakich powodów Minister Skarbu Państwa Emil Wąsacz doprowadził do sytuacji, że pozbawił Skarb Państwa instrumentów oddziaływania na spółkę PKN ORLEN przez swoich przedstawicieli w organach statutowych tej spółki. Dokonane przez Komisję ustalenia w pełni uzasadniają wniosek o pociągnięcie Ministra Skarbu Państwa Emila Wąsacza do odpowiedzialności karnej i konstytucyjnej z uwagi na uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstw z art. 231 k.k. (niedopełnienie obowiązków) i 296 k.k. (niedopełnienie ciążących obowiązków przy ustalaniu ceny akcji PKN ORLEN).

7.5. Paragraf 2 punkt 5 Uchwały Sejmu – Zbadanie prawidłowości działania Prokuratury i Urzędu Ochrony Państwa

Opis działań Prokuratury i Urzędu Ochrony Państwa związanych z faktem zatrzymania w dniu 7 lutego 2002 roku Andrzeja Modrzejewskiego został przedstawiony w punkcie 7.1 niniejszego Sprawozdania. W tej części Sprawozdania zostanie przedstawiona ocena prawidłowości działania wymienionych organów w tym zakresie oraz postępowania w sprawie informacji o niegospodarności w spółce Petrochemia Płock a następnie PKN ORLEN.

7.5.1. Obowiązujące regulacje prawne w zakresie badanej sprawy

W przedmiotowej sprawie Komisja Śledcza badała zgodność działania jednostek organizacyjnych wszystkich szczebli Prokuratury, które wykonywały czynności służbowe w tej sprawie oraz funkcjonariuszy Urzędu Ochrony Państwa z przepisami obowiązującego prawa. W czasie objętym kontrolą sprawy będące przedmiotem badania tej problematyki przez Komisję Śledczą regulowały następujące akty prawne:

122 Stanowisko Komisji Śledczej 1. ustawa o Prokuraturze z dnia 20 czerwca 1985 roku – tekst jednolity (Dz. U. z 2002 roku, Nr 21, poz.206 z późn. zm.), 2. rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 11.04.1992 roku – Regulamin wewnętrznego urzędowania powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury Dz. U. z 1992roku Nr 38 poz. 163 z późn. zm.), 3. ustawa z dnia 6 czerwca 1997 roku – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. z 1997 roku, Nr 89, poz. 555 z późn. zm.), 4. ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 roku o Urzędzie Ochrony Państwa (Dz. U. z 1999 roku, Nr 51, poz.526 z późn. zm.).

7.5.2. Działania Prokuratury w sprawie informacji o rażącej niegospodarności mającej miejsce w Petrochemii Płock S.A., a następnie w PKN ORLEN S.A. w latach 1994-2001

W związku z pracami zleconymi jej uchwałą Sejmu z dnia 28 maja 2004 roku, Komisja Śledcza została zapoznana przez posła Andrzeja Różańskiego z dokumentacją dotyczącą anonimowego pisma, które wpłynęło w połowie lutego 2001 roku do ówczesnego Ministra Sprawiedliwości. Autor anonimowego pisma bardzo dokładnie i w sposób rzetelnie udokumentowany wywodził, że w Petrochemii Płock S.A., a następnie w PKN ORLEN S.A. w latach 1994-2001 dochodziło do rażącej niegospodarności na poziomie około 50 milionów USD strat rocznie, co dało w omawianym okresie kwotę na poziomie 400 milionów USD straty.

Z analizy akt postępowania przygotowawczego – sygn. akt. 3 Ds. 51/01 –wynikało, że w aktach tego postępowania nie zostały nigdy umieszczone cztery załączniki przekazane Ministrowi Sprawiedliwości przez anonimowego autora, stanowiące potwierdzenie faktu istnienia specjalnego „tajnego” pełnomocnictwa wydanego przez PKN ORLEN S.A. spółce J&S Service and Investment Ltd., które to pełnomocnictwo było kluczem do monopolizacji dostaw ropy naftowej do wszystkich polskich rafinerii. Prokuratura Rejonowa w Płocku odmówiła wszczęcia śledztwa w tej sprawie. Sprawa ta pomimo, że została przedstawiona Komisji, nie była przedmiotem jej badania. Ze względu na wagę stawianych w anonimie zarzutów sprawa ta ponownie powinna stać się przedmiotem zainteresowania Prokuratury.

123 Stanowisko Komisji Śledczej

7.5.3. Wnioski

Dokonując podsumowania zgromadzonego materiału dowodowego w zakresie oceny prawidłowości działania Prokuratury i Urzędu Ochrony Państwa oraz ustalonych nieprawidłowości należy stwierdzić, co następuje:

1. Na podstawie zeznań przesłuchiwanych prokuratorów Komisja Śledcza ustaliła, że większości czynności służbowych prokuratorów towarzyszyło zaniechanie obowiązku dokumentowania ustaleń z referatów składanych przełożonym, jak też przełożeni nie odnotowywali w aktach nadzoru treści poleceń, a następnie nie egzekwowali i nie kontrolowali ich realizacji. Zeznania prokuratorów o telefonach z wyższego szczebla, nieformalnych naciskach przełożonych czy brak chociażby podstawowej realizacji obowiązku dokumentowania podstaw własnych ustaleń i decyzji, jak np. powodów wydania decyzji o zatrzymaniu A. Modrzejewskiego przez prokurator K. Kalinowską, przy wynikających z jej zeznań wnioskach o rzekomo odmiennych powodach od właściwych przesłanek jej podjęcia, pozwalają w świetle pozostałych uchybień w pracy prokuratury sformułować także tezę, że ówczesny sposób realizacji przez prokuratorów obowiązków służbowych nie pozwolił już w tamtym czasie, na długo przed powołaniem Komisji Śledczej, na wykrycie i wyjaśnienie zjawisk przestępczych związanych z szeroko rozumianym rynkiem paliw jak i nie pozwolił Komisji na jednoznaczne określenie winy poszczególnych prokuratorów za te zaniechania na etapie postępowania przed Komisją. 2. Dlatego w tym zakresie Komisja występuje do Ministra Sprawiedliwości Prokuratora Generalnego RP o wszczęcie stosownego postępowania mającego wyjaśnić okoliczności naruszenia zasad postępowania prokuratorów określonych w Regulaminie wewnętrznego urzędowania powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury, przez prokuratorów zarówno w postępowaniu, w którym doszło do zatrzymania A. Modrzejewskiego, jak i w pozostałych postępowaniach ujawnionych w toku prac Komisji a dotyczących działania zarządu na szkodę płockiej firmy, w aspekcie ich odpowiedzialności dyscyplinarnej i karnej.

124 Stanowisko Komisji Śledczej 3. Mające miejsce w toku prac Komisji przypadki złożenia fałszywych zeznań przez prokuratorów, powszechnej przypadłości nie pamiętania zdarzeń i ich okoliczności, niewłaściwego sposobu współpracy prokuratury z Komisją Śledczą przejawiające się z jednej strony w nie przekazywaniu żądanych akt lub wykonywaniu tych czynności ze znacznym opóźnieniem, a z drugiej strony wynikające ze zbieranych dowodów fakty niewykonywania przez jednostki prokuratury swoich ustawowych obowiązków w zakresie prowadzenia postępowań karnych, poza wnioskiem o konieczności odsunięcia od stanowisk funkcyjnych wszystkich prokuratorów, którzy wykonywali czynności służbowe w tych sprawach, również tylko te nadzorcze w postaci przekazywania dalej materiałów do innych prokuratorów, dostarczają także jednoznaczne podstawy do sformułowania przez Komisję Śledczą wniosku do Prezesa Rady Ministrów RP o niezwłoczne podjęcie pilnych działań zmierzających do zreformowania sposobu funkcjonowania Prokuratury RP i złożenia w tym zakresie stosownej inicjatywy ustawodawczej uwzględniającej powyższe wnioski.

125 Stanowisko Komisji Śledczej 8. Aneks nr 1 – Prywatyzacja Rafinerii Gdańskiej S.A. i plan sprzedaży sektora naftowego

Z dotychczasowych ustaleń poczynionych przez Sejmową Komisję Śledczą (w szczególności w oparciu o zeznania świadków Jana Kulczyka, Leszka Millera, Andrzeja Kuny, Aleksandra Żagla, Marka Modeckiego, Stanisława Cioska, Wiesława Kaczmarka, Marka Dochnala. Zbigniewa Siemiątkowskiego, Marka Ungiera, Jana Wagi, Zbigniewa Wróbla, Jerzego Zientka, Macieja Giereja, Marka Gutowskiego a także liczne dokumenty) wyłania się następujący stan faktyczny dotyczący planu sprzedaży Rafinerii Gdańskiej S.A. i PKN Orlen oraz podmiotów od nich zależnych.

W styczniu 2002 roku Prezydent Rosji Włodzimierz Putin przybył do Polski m.in. aby omówić sprawę inwestycji firm rosyjskich w polski sektor naftowy. W wyniku prowadzonych rozmów z Aleksandrem Kwaśniewskim i Leszkiem Millerem ustalono, iż Polska zaakceptuje rosyjskie inwestycje w Rafinerię Gdańską i PKN Orlen. Tą decyzję potwierdziła Rada Gabinetowa, która obradując w dniu 21 lutego 2002 tj. w dniu przejęcia przez grupę A. Kwaśniewskiego, L. Millera, W. Kaczmarka i J. Kulczyka pełnej władzy w PKN Orlen ustaliła, iż należy zniwelować polityczny sprzeciw wobec prywatyzacji firm paliwowych na rzecz Rosjan. W nocy z 20 na 21 lutego 2002 r. Aleksander Kwaśniewski, Leszek Miller, Jan Kulczyk i Marek Ugier wspólnie ustalili skład Rady Nadzorczej PKN Orlen. Ostatecznie skład tej Rady został ustalony rano 21 lutego 2002 r. na spotkaniu Jana Kulczyka z Wiesławem Kaczmarkiem w Kancelarii Prawnej Andrzeja Kratiuka. Początkowo omawiana jest wersja sprzedaży Rafinerii Gdańskiej na rzecz Polskiej Grupy Kapitałowej a potem konsorcjum Rotch/Łukoil. Sprzeciw polityczny przy realizacji tej koncepcji powoduje, że w połowie roku pojawia się koncepcja, aby sprzedaż na rzecz Rosjan nastąpiła za czyimś pośrednictwem.

126 Stanowisko Komisji Śledczej W dniu 24 września 2002 r. Rada Ministrów postanawia, że wariant konsolidacji Rafinerii Gdańskiej z PKN Orlen jest możliwy do zaakceptowania. Upoważnia się Naftę Polską do przeprowadzenia tej operacji.

W dniu 27 września 2002 r. firma Rotch będąca uprzednio wspólnikiem Łukoilu zawiązuje konsorcjum z PKN Orlen w celu nabycia Rafinerii Gdańskiej. Ma to prawdopodobnie związek z rozmowami prowadzonymi w dniu 4 września 2002 roku przez prezesa Łukoilu Wagita Alekpierowa z Leszkiem Millerem. Tego samego dnia W. Alekpierow spotkał się też z Marszałkiem Sejmu Markiem Borowskim. Zarówno z informacji służb specjalnych jak i zeznań Marka Dochnala wynika, że w październiku 2002 roku w londyńskim hotelu Lanesborough doszło do spotkania Jana Kulczyka z Wagitem Alekpierowem i ustalono, że po zakończeniu transakcji sprzedaży Rafinerii Gdańskiej na rzecz PKN Orlen i Rotch, Rafineria zostanie zbyta na rzecz Łukoila. Okoliczności tej zaprzecza w swoich zeznaniach Jan Kulczyk. Z rozmów tych wynika, że Rotch działał na zlecenie Łukoila i miał następnie sprzedać mu swoje akcje w PKN Orlen. Ten fakt mógł się stać przyczyną zmiany stanowiska Nafty Polskiej w sprawie prywatyzacji Rafinerii Gdańskiej na rzecz firmy Rotch. Strony ustaliły cenę transakcji zakupu akcji Rafinerii Gdańskiej i PKN Orlen na 1 miliard dolarów USD. Gdyby transakcja ta doszła do skutku, to Rosjanie przejęliby całkowicie Rafinerię Gdańską i stanęli mocną nogą w PKN Orlen, będąc najpoważniejszym pretendentem do przejęcia całkowitej kontroli nad PKN Orlen. Jednocześnie posiadając Rafinerię Gdańską i wpływy w PKN Orlen, posiadaliby większość głosów w spółce Naftoport, która jest operatorem terminala naftowego w Porcie Północnym, stanowiącym alternatywną drogę dostaw ropy do Polski. Stąd tak wysoka cena akcji wynegocjowana przez Kulczyka (15% akcji PKN warte wtedy ok. 330 mln USD, przyniosłyby mu około 700 mln USD zysku!). Widać więc związek tej kwoty nie tylko z wartością tych akcji, ale i sprawnym przeprowadzeniem do końca przetargu na zakup Rafinerii Gdańskiej. Dodać należy, że zamiar wejścia w posiadanie ok. 15% akcji PKN

127 Stanowisko Komisji Śledczej Orlen przez J. Kulczyka wynika z dokumentów do których dotarła Komisja za pośrednictwem Komisji Papierów Wartościowych i Giełd oraz z informacji o umowie dżentelmeńskiej Kulczyka z funduszem Templetona. Fundusz ten wywodzący się z USA jest częściowo kapitałowo i personalnie powiązany z Łukoilem. W przypadku kupienia przez Łukoil 15 % akcji PKN Orlen J. Kulczyk mógłby zainwestować uzyskane w ten sposób pieniądze w węgierską firmę MOL, której już był akcjonariuszem i doprowadzić do końca koncepcję połączenia PKN Orlen z MOL, która polegała na tym, iż MOL miał kupić akcje PKN Orlen pozostające we władaniu Nafty Polskiej za pieniądze uzyskane z zakupu akcji MOL przez PKN Orlen. Taka sytuacja oznaczałaby w praktyce, iż zarząd PKN Orlen miałby istotny wpływ na Walne Zgromadzenie Akcjonariuszy MOL i mógłby wspólnie z Kulczykiem współdecydować o powołaniu rady nadzorczej i zarządu MOL. Z kolei zarząd MOL, powstały w ten sposób, mógłby wpływać poprzez posiadane akcje PKN Orlen na wybór zarządu PKN Orlen Orlen. Oznaczałoby to, iż Jan Kulczyk razem z Łukoilem kontrolowałby de facto obydwie firmy. Dodać należy, że w tym czasie w Bank of New York trwało intensywne skupowanie GDR-ów. Na początku 2002 roku liczba GDR-ów wynosiła ok. 29%, a w przeciągu roku spadła o 14%. Kto wykupił te kwity - nie zostało jeszcze przez komisję ustalone, choć niewykluczone, że ich nabywcami były rosyjskie firmy, bądź firmy podstawione przez Jana Kulczyka. Plan ten operacji, gdyby został zrealizowany, doprowadziłby do wyjęcia całego polskiego sektora naftowego z władztwa Skarbu Państwa i oddania go w ręce rosyjskie oraz Jana Kulczyka za cenę stanowiącą równowartość 50% akcji Rafinerii Gdańskiej oraz kosztów wykupu GDR-ów. Cena ta oczywiście stanowiłaby ułamek wartości całego sektora. Należy podkreślić, iż Zarząd Nafty Polskiej, związany z Wiesławem Kaczmarkiem, negocjował z Łukoilem sprzedaż akcji Rafinerii Gdańskiej. W dniach 24 i 26 czerwca 2002 r. w Moskwie odbyły się rozmowy z Łukoilem, bez udziału Rotch-a, które miały doprowadzić do sprzedaży Rafinerii Gdańskiej bez udziału PKN Orlen i Rotch-a. Te rozmowy zostały

128 Stanowisko Komisji Śledczej później zdyskredytowane przez ustalenia Jana Kulczyka i prawdopodobnie Leszka Millera właśnie z Łukoilem. Stąd wybuch konfliktu pomiędzy grupą Wiesława Kaczmarka (w skład której wchodzili m.in. Maciej Gierej, Ireneusz Sitarski, Marek Gutowski) a grupą Leszka Millera. Zgodnie z ustaleniami Jana Kulczyka i Wagita Alekpierowa realizacja dalszych planów nastąpiła poprzez przyjęcie oferty konsorcjum Rotch-a i PKN. W tym celu wymuszono na Nafcie Polskiej akceptację oferty Rotch-a i PKN (Rotch miał objąć 50% + 1 akcję, PKN 25% akcji, zaś Skarb Państwa mniej niż 25%). Skarb Państwa nie miał więc szans blokować zmian w statucie Rafinerii Gdańskiej. Oddawało to pełną kontrolę nad Rafinerią Gdańską w ręce Rotch, który miał być przejęty przez Łukoil. W dniu 8 listopada 2002 Zarząd Nafty Polskiej wstępnie zaakceptował tę propozycję. W listopadzie 2002 roku, czyli pomiędzy spotkaniem J. Kulczyka z W. Alekpierowem a naciskami premiera L. Millera na sprzedaż akcji Rafinerii Gdańskiej na rzecz Rotch i PKN Orlen, Jan Waga - przewodniczący Rady Nadzorczej PKN Orlen - rozmawia w Moskwie z W. Alekpierowem i wspólnie ustalają termin realizacji koncepcji na wiosnę 2004 roku. W tym czasie Marek Dochnal prowadząc własne negocjacje z Łukoilem proponuje inne rozwiązanie - mianowicie odejście od kontraktu z Rotch i powołanie wprost polsko-rosyjskiego konsorcjum, które doprowadziłoby do końca prywatyzację Rafinerii Gdańskiej. W dniu 28 listopada 2002 premier Leszek Miller żąda od Maciej Giereja (ówczesnego prezesa Nafty Polskiej) ostatecznej sprzedaży Rafinerii Gdańskiej do końca grudnia na rzecz Rotch i PKN Orlen, grożąc wyciągnięciem odpowiednich konsekwencji w razie niezrealizowania tego polecenia. Zarząd Nafty Polskiej nie podejmuje jednak decyzji o sprzedaży Rafinerii Gdańskiej na rzecz Rotch i PKN Orlen. W obronie Macieja Giereja występują Wiesław Kaczmarek i Ireneusz Sitarski. W konsekwencji takiego stanowiska w dniu 6 stycznia 2003 r. Wiesław Kaczmarek zostaje bez podania jakichkolwiek powodów odwołany z funkcji Ministra Skarbu Państwa. Dymisja Wiesława Kaczmarka nie zmieniła stanowiska Macieja Giereja, który stawia kolejne przeszkody na drodze sprzedaży Rafinerii Gdańskiej konsorcjum Rotch i PKN

129 Stanowisko Komisji Śledczej Orlen (m.in. żąda zmiany nazwy Rafinerii Gdańskiej na Grupę Lotos i wyłączenia akcji Naftoportu). W tym czasie nadal trwają naciski ze strony Leszka Millera na realizację koncepcji sprzedaży Rafinerii Rotch-owi i PKN Orlen. W marcu 2003 r. Nafta Polska podejmuje poufną uchwałę o odrzuceniu oferty Rotch i PKN Orlen. Wreszcie w dniu 14 lipca 2003 Nafta Polska informuje oficjalnie, iż odrzucono ofertę Rotch-a i PKN Orlen bez podania przyczyn. Znamienne, że wątpliwości co do zaproponowanego przebiegu prywatyzacji Rafinerii Gdańskiej zgłaszał nawet w „Notatce dla Prezydenta RP w sprawie prywatyzacji Rafinerii Gdańskiej” z dnia 16 maja 2003 roku szef Zespołu Doradców Ekonomicznych Prezydenta RP Witold M. Orłowski, który pisał m.in. że: „1. Analiza procesu prywatyzacji Rafinerii Gdańskiej wskazuje na dwa zasadnicze czynniki, mające wpływ na ocenę konsekwencji ekonomicznych: a. Fuzja RG z Orlenem może stanowić wsparcie dla wysiłków na rzecz budowy silnego regionalnego koncernu (po części kosztem perspektyw rozwojowych samej RG). Jeśli jednak wysiłki te zakończą się niepowodzeniem, może stanowić ułatwienie dla przejęcia całego sektora paliwowego przez Rosjan (Łukoil lub Jukos). b. Przy obecnym przetargu, istnieje wysokie prawdopodobieństwo, ze prywatyzacja RG oznaczać będzie rezygnację przez rząd polski zarówno z prawa ostatecznej decyzji co do wyboru inwestora, jak z premii którą inwestor musiałby zapłacić za tak ważna transakcję. Stanie się tak w przypadku, jeśli dwaj znaczący gracze – Rotch i p. Jan Kulczyk – po wygraniu przetargu sami dokonają wyboru inwestora, któremu odsprzedadzą akcje (np. Łukoilowi). Uzyskane przez nich wówczas zyski (np. cytowana liczba 1 mld USD dla p.Kulczyka) stanowić będą w rzeczywistości przejętą przez prywatnych pośredników premię, którą powinien uzyskać polski budżet. Co więcej, wobec niezbyt uczciwego sposobu dokonania takiej transakcji, mówimy prawdopodobnie jedynie o części sumy, którą można by wyegzekwować w przypadku bezpośrednich negocjacji rządu z inwestorem. (…) 4. Istotą problemu jest to, ze w obecnym przetargu w oczywisty sposób nie biorą udziału ostateczni inwestorzy. A to oznacza z jednej strony podejmowanie decyzji w ciemno (i brak faktycznych możliwości zablokowania zmian uznanych za niepożądane), z drugiej zaś, najprawdopodobniej, rezygnację na rzecz prywatnych inwestorów finansowych z wielomiliardowej premii, którą może uzyskać budżet. 5. Reasumując, nie widzę możliwości ekonomicznie racjonalnego i bezpiecznego zakończenia obecnego przetargu, z obowiązkowym udziałem Rotcha. Ewentualne ryzyko gospodarcze

130 Stanowisko Komisji Śledczej i polityczne (oraz odpowiednia premia rekompensująca ryzyko) da się ustalić tylko w przypadku jawnych negocjacji z rzeczywistymi finalnymi inwestorami. (…) 6. Biorąc pod uwagę szczególną wrażliwość gospodarczą i polityczną transakcji, należałoby ją zaprojektować w sposób eliminujący możliwe niespodzianki, np. w drodze stopniowego dochodzenia przez ostatecznego inwestora do pełnej kontroli (sprzedaż kolejnych pakietów akcji rozłożona w czasie i obwarowana warunkami), albo poprzez wciągnięcie w roli „gwaranta” trzymającego przez kilka lat akcje np. EBOR-u.” Orłowski nie wiedział, że Jan Kulczyk negocjuje sprzedaż sektora naftowego z pełnomocnictwa Prezydenta. W trzy dni po odrzuceniu przez Naftę Polską oferty Rotch-a i PKN Orlen, w Wiedniu, o godz. 15.00, w restauracji Nikis, Jan Kulczyk spotyka się z Władimirem Ałganowem w obecności Marka Modeckiego, Andrzeja Kuny i Aleksandra Żagla. „Na zapleczu” prowadzonych rozmów czuwa mec. Grzesiak, który prawdopodobnie dzięki rozmowom z Markiem Dochnalem doprowadził do tego spotkania. Wszystko na to wskazuje, że konstrukcja umowy pomiędzy Łukoilem a Janem Kulczykiem napawała Łukoil obawą. Rosjanie nie byli ostatecznie przekonani co do realności obietnic Jana Kulczyka. Stąd W. Alekpierow weryfikował u Marka Dochnala rzetelność zapewnień Jana Kulczyka oraz jego moc decyzyjną. Tą sytuację wykorzystał Marek Dochnal i stał się ważnym elementem układu. Istnieje bardzo duże prawdopodobieństwo, iż to właśnie Marek Dochnal współorganizował spotkanie W. Alekpierowa z Janem Kulczykiem oraz Jana Kulczyka z W. Ałganowem. Z zebranych poszlak i dowodów wynika, że Jan Kulczyk miał otrzymać „wynagrodzenie” dla strony polskiej, tak Marek Dochnal miał otrzymać „wynagrodzenie” dla strony rosyjskiej. Tydzień przed spotkaniem z Ałganowem Marek Dochnal od swojego przedstawiciela z Rosji Jarosława Drozda otrzymywał informacje jak podejść do sprawy zakończenia rozmów. Cytat z listu Jarosława Drozdy do Marka Dochnala z 4 lipca 2003 jest tu bardzo wymowny i być może kluczowy: „-Luk-Oil stoi na stanowisku, że do zamknięcia obecnego przetargu, ogłoszonego przez stronę polską, które powinno nastąpić 8 lipca nie istnieją formalne podstawy do negocjacji związanych z zakupem RG. Jednoznacznie nie widzą potrzeby uczestnictwa w transakcji Rotch, która została narzucona przez

131 Stanowisko Komisji Śledczej stronę polską i wg oceny Luk-Oil Rotch posiada wątpliwą reputację międzynarodową, zdyskredytowała się niezdolnością przeprowadzenia transakcji między Polską i jakimkolwiek nabywcą RG i zdecydowanie nie może być uwzględniona przy nowym scenariuszu prywatyzacji RG, po 8 lipca. Jeżeli nastąpi rozwiązanie obecnego przetargu Luk-Oil złoży ponownie ofertę zakupu, zgodnie z nowymi warunkami, które zostaną ogłoszone. Już po naszym spotkaniu w Moskwie, do Luk-Oil przylatywała delegacja z propozycja pomocy przy zakupie RG w zamian za m.in. gwarancje zakupów polskiego mięsa (uważali, że tak można przełamać opory polityczne). Luk-Oil pozostaje na stanowisku jw, że dopóki nie zamknięty jest oficjalny przetarg, nie podejmują tematu (chociaż gotowi są kupować cokolwiek, jeżeli będzie się to mieściło w ogólnej sumie transakcji). O transakcji przychylnie rozmawiali nasi „pierwsi” w Davos, ale konkretnych działań ze strony Polski nie było żadnych. -dla rozmów po 8 lipca niezbędne będzie jakiekolwiek udokumentowanie z naszej strony zgodności przyjętej linii z rządem lub prezydentem RP. Przestrzegają, że jeżeli uda nam się stworzyć realny schemat zakupu RG, do Moskwy będzie przyjeżdżać wiele osób z referencjami „pierwszego” i „drugiego” określającymi wyłączność w finalizacji transakcji (tak działo się do tej pory). -Rosjanie gotowi są na dowolny, przejrzysty scenariusz jaki będzie zaproponowany przez stronę Polską.”

Fragment tego listu pokazuje wyraźnie, iż rozmowa J. Kulczyka z W. Ałganowem była starannie przygotowywana. Strona rosyjska domagała się przede wszystkim gwarancji poparcia politycznego dla planowanych operacji. Stąd też Jan Kulczyk przekonywał W. Ałganowa, iż ma poparcie „Pierwszego”. Ponadto w cytowanym fragmencie zawarta jest informacja o tym, że Rosjanie byli gotowi kupić Rafinerię Gdańską w każdy sposób. Informację od Łukoila o potrzebie udokumentowania poparcia ze strony rządu lub prezydenta przekazał najprawdopodobniej Marek Dochnal na spotkaniu z Jarosławem Grzesiakiem, które się wówczas wielokrotnie odbywały. Potwierdzają to zeznania Marka Dochnala i zapisy w jego kalendarzu. Komisja

132 Stanowisko Komisji Śledczej zebrała z trzech niezależnych źródeł dowody na temat treści i formy pełnomocnictwa udzielonego przez Aleksandra Kwaśniewskiego Janowi Kulczykowi. Odtajnienie części tych dowodów jest warunkiem publicznego przedstawienia zarzutów przed Trybunałem Stanu. Prezydent Aleksander Kwaśniewski upoważnił Jana Kulczyka do prowadzenia rozmów w sprawie sprzedaży na rzecz Rosjan polskiego sektora naftowego. Pełnomocnictwo to było realizowane w rozmowach z funkcjonariuszami rosyjskich służb specjalnych, w tym z Władimirem Ałganowem, w których uczestniczyli także – Andrzej Kuna, Aleksander Żagiel, Marek Modecki i Wojciech Jankowski.

Andrzej Kuna i Aleksander Żagiel wyjechali z Polski w 1969 roku i od tego czasu robili w Wiedniu różne interesy, m.in. byli poszukiwani przez policję za przemyt wielkiej liczby papierosów do Niemiec. Andrzej Kuna był również skazany w Polsce za przestępstwa związane z działalnością gospodarczą. W latach 70-tych Andrzej Kuna był związany z Ricardo Franchini, późniejszym przywódcą międzynarodowej grupy zorganizowanej przestępczości. Na początku lat 90. A. Żagiel i A. Kuna wrócili do Polski i otworzyli firmę Billa Polska, która zajmowała się handlem. Na otwarciu tej spółki był m.in. Marek Borowski. Aleksander Żagiel był również dobrym znajomym Zdzisława Herszmanna, Marka Michberga, Krystyny Barański i samego Jeremiasza Barańskiego vel „Baranina”, jednego z najgroźniejszych przestępców, rezydenta grupy pruszkowskiej w Wiedniu, pomysłodawcę założenia fundacji. W roku 1991 A. Żagiel z Z. Herszmannem i M. Michbergiem udali się do wiceministra spraw wewnętrznych Jana Widackiego, celem założenia Fundacji Bezpieczna Służba (Z. Herszman twierdzi, że rekomendacje do J. Widackiego dał mu znajomy z dawnych czasów - wiceminister M. Borowski). W Fundacji Bezpieczna Służba oprócz Z. Herszmanna i M. Michberga miała zasiadać Krystyna Barański. Jan Widacki poleca swemu podwładnemu dyrektorowi Jerzemu Nóżce opracowanie statutu fundacji na rzecz grupy związanej z Barańskim (który od 1986 roku jest ścigany listem gończym) oraz zaniesienie tych dokumentów do siedziby fundacji w Hotelu Europejskim. A. Kuna i A. Żagiel współpracowali też ze Sławomirem Wiatrem, późniejszym pełnomocnikiem rządu do spraw informacji europejskiej. Finansowali również działalność Fundacji Kelles-Krauza, której jednym z założycieli był Tomasz Nałęcz. Informacje te nie są wprost związane z aferą Orlenu, ale pokazują tło powiązań osób występujących w tej aferze i ich krąg znajomości towarzysko-politycznych. Założenie Fundacji „Bezpieczna Służba” miało zapewnić bezkarność dokonującym przestępstw niektórym członkom fundacji, a jej statutowe cele, m. in. wyposażenie Policji

133 Stanowisko Komisji Śledczej w sprzęt, zdobywanie informacji – stanowiły oczywiste zagrożenie dla bezpieczeństwa państwa. Mówiąc o kręgu znajomości towarzysko-biznesowych należy zwrócić uwagę na fakt, iż Fundacja Porozumienie bez Barier Jolanty Kwaśniewskiej otrzymywała wpłaty od Jana Kulczyka i PKN Orlen. Fundacja Porozumienie bez Barier otrzymywała również wpłaty od Marka Dochnala oraz od irlandzkiej firmy CRH, która kupiła Cementownię Ożarów. Przy okazji sprzedaży tej cementowni, jak wynika z zeznań Marka Dochnala, doszło do korupcji polegającej na wpłacie kwoty prawie miliona dolarów na rzecz Wiesława Karczmarka, który temu zaprzecza. Komisja nie była w stanie dokonać w tym zakresie ostatecznych ustaleń ze względu na odmowę dostarczenia wszystkich dokumentów przez Fundację „Porozumienie bez Barier” i budzące wątpliwości zeznania Jolanty Kwaśniewskiej.

Jak wynika z notatki Zbigniewa Siemiątkowskiego w dniu 17 lipca A. Kuna, A. Żagiel, M. Modecki i J. Kulczyk przylatują do Wiednia i spotykają się z W. Ałganowem. Wedle relacji z tego spotkania – zawartej w notatce Zbigniewa Siemiątkowskiego – ustalono tam porządek dotyczący sytuacji po odrzuceniu oferty Rotch i PKN. Na spotkaniu tym Rotch-a reprezentuje Marek Modecki zaś Łukoil, pozostający w doskonałych relacjach z Putinem, W. Ałganow. Natomiast z notatki informacyjnej Agencji Wywiadu wynika, że Aleksandra Kwaśniewskiego reprezentuje Jan Kulczyk, który upoważniony jest do czynienia ustaleń w sprawie prywatyzacji polskiego sektora naftowego. Co ciekawe Jan Kulczyk w rozmowie z W. Ałganowem cały czas przedstawiał się jako osoba kontrolująca PKN Orlen, mimo iż oficjalnie miał zaledwie około 5% akcji tej spółki. De facto dzięki zakulisowym powiązaniom i układom nieformalnie mógł kontrolować płocki koncern. Jak wynika z zeznań Zbigniewa Wróbla, byłego prezesa PKN Orlen, wielokrotnie konsultował on z Janem Kulczykiem kluczowe decyzje w odniesieniu do PKN Orlen. Komisja ustaliła, że w okresie przygotowywania do spotkania Ałganow-Kulczyk w Wiedniu Marek Modecki, bliski znajomy ministra D. Szymczychy bywał w Pałacu Prezydenckim co 10-20 dni około 10 razy. W Kancelarii Prezydenta RP bywał również Jan Kulczyk. Marek Modecki to bliski znajomy A. Kuny i A. Żagla, a jego ojciec, z kolei to dobry znajomy W. Ałganowa.

134 Stanowisko Komisji Śledczej

Jan Kulczyk po powrocie do Polski zgłasza się do Premiera Leszka Millera celem przedstawienia informacji, którą przekazał mu W. Ałganow o łapówce dla W. Kaczmarka. Andrzej Barcikowski i Leszek Miller odsyłają Jana Kulczyka do Zbigniewa Siemiątkowskiego w celu przekazania relacji z tego spotkania. W dniu 31 lipca Z. Siemiątkowski spotyka się z J. Kulczykiem i sporządza z tego spotkania notatkę, w której opisuje, iż Jan Kulczyk powiedział mu o łapówce dla Macieja Giereja i Wiesława Karczmarka, o której dowiedział się od W. Ałganowa oraz że W. Ałganow powiedział, iż trzeba dokonać nowych uzgodnień w sprawie Rafinerii Gdańskiej. Przekazane przez J. Kulczyka informacje uruchamiają proces inwigilacji M. Giereja i W. Kaczmarka – powołany zostaje zespół złożony z pracowników prokuratury, ABW i AW. Zespół ten bada kwestie rzekomej korupcji, natomiast nie interesuje się innymi wątkami ze spotkania Jana Kulczyka z W. Ałganowem. Zgodnie z zeznaniami prokuratora Jerzego Zientka, niezrozumiały jest brak przyjęcia od Jana Kulczyka zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa. Takie zaniechanie jest działaniem całkowicie odbiegającym od obowiązujących procedur w sprawach korupcyjnych. Zbigniew Siemiątkowski, sporządzając notatkę nie umieścił w niej najistotniejszych informacji przekazanych mu przez Jana Kulczyka, a dotyczących m. in. roli Aleksandra Kwaśniewskiego oraz rosyjskich partnerów. Jan Kulczyk zawiadomił premiera i szefa Agencji Wywiadu o rzekomej łapówce jaką miał wziąć Maciej Gierej w celu usunięcia ostatniej przeszkody na drodze do realizacji koncepcji ustalonej z W. Alekpierowem. Wcześniej wszak Maciej Gierej torpedował plany sprzedaży Rafinerii Gdańskiej, w związku z czym Jan Kulczyk postanowił go usunąć (udało mu się to ostatecznie w marcu 2004 r., kiedy to Zbigniew Kaniewski odwołał Macieja Giereja z funkcji prezesa spółki Nafta Polska). Ta motywacja nie oznacza jednak, iż łapówki od Łukoila rzeczywiście w tej sprawie nie było. „Doświadczenia” Łukoila opisane w cytowanym liście Jarosława Drozdy do Marka Dochnala mogą być wskazówką co do podobnych praktyk.

135 Stanowisko Komisji Śledczej

W dniu 4 sierpnia 2003 roku do Prezydenta RP trafia notatka Zbigniewa Siemiątkowskiego informująca o przebiegu spotkania wiedeńskiego oraz o fakcie, iż podczas tego spotkania Jan Kulczyk powoływał się na Aleksandra Kwaśniewskiego w rozmowach z W. Ałganowem. Prezydent A. Kwaśniewski nie wyciąga wobec J. Kulczyka żadnych konsekwencji, mimo wielu późniejszych okazji ku temu, kiedy to wielokrotnie spotykał się z nim zarówno publicznie jak i prywatnie. Aleksander Kwaśniewski został więc poinformowany, że Jan Kulczyk powołuje się na niego w rozmowach z rosyjskim szpiegiem – zaufanym Putina – Władimirem Ałganowem. Ponieważ żadne konsekwencje, wynikające z tych informacji, w relacjach między nimi nie mają miejsca, świadczy to dobitnie o tym, iż Prezydent RP nawet po tym gdy dowiedział się o spotkaniu W. Ałganowa z Janem Kulczykiem nie wycofał mu pełnomocnictwa do prowadzenia rozmów. Władimir Ałganow to były sekretarz ambasady ZSRR, pułkownik KGB, długoletni znajomy Aleksandra Kwaśniewskiego i Leszka Millera, blisko współpracujący z Andrzejem Kuną i Aleksandrem Żaglem, którzy po jego odejściu z posady w ambasadzie załatwili mu zgodę na stały pobyt, zgodę na pracę a nawet zatrudnili go. Władimir Ałganow był uczestnikiem tzw. afery Olina, w której Andrzej Milczanowski oskarżył Józefa Oleksego o szpiegostwo na rzecz ZSRR i Rosji; w wyniku tego Józef Oleksy zrezygnował z funkcji premiera.

W dniu 7 sierpnia 2003 roku Marek Ungier ostrzega Wiesława Kaczmarka, że mogą się toczyć wobec niego działania operacyjne. Wiesław Kaczmarek z kolei informuje o tym Macieja Giereja. Ujawnienie tych informacji ma istotne znaczenie dla jakości dowodów, w prowadzonym przez prokuraturę, śledztwie. Tym działaniem Marek Ungier wypełnia znamiona przestępstwa określonego w art. 265 § 1 kodeksu karnego polegającego na ujawnieniu tajemnicy państwowej, do której zachowania był zobowiązany. Jest to działanie niezmiernie szkodliwe, gdyż Marek Ungier ujawnia ściśle tajną informację osobie, wobec której podjęte są działania operacyjne, co niweczy dalszy sens ich prowadzenia.

136 Stanowisko Komisji Śledczej Zgodnie z ustaleniami Jana Kulczyka i W. Ałganowa wątek rozmów dotyczący dalszej prywatyzacji polskiego sektora naftowego miał być kontynuowany na spotkaniu w Moskwie. Jesienią 2003 roku J. Kulczyk miał się udać do Moskwy, ale zamiast niego do Moskwy udaje się Jan Waga. Trwa walka kto sprzeda sektor paliwowy Rosjanom. Po jednej stronie stoją Jan Kulczyk, Aleksander Kwaśniewski i Leszek Miller, zaś po drugiej Wiesław Kaczmarek, Maciej Gierej. Pomiędzy nimi znajdował się Marek Dochnal (Związki Marka Dochnala z grupą Wiesława Kaczmarka są wieloletnie i sięgają czasu Polkomtela. Są one też przypieczętowane - jak zeznał Marek Dochnal – działaniami korupcyjnymi). Komisja nie uzyskała od sierpnia 2004 r. informacji o jakichkolwiek działaniach organów ścigania podjętych dla zweryfikowania informacji o rzekomej łapówce wziętej przez Macieja Giereja czy Wiesława Karczmarka. Maciej Gierej w związku z krążącymi pogłoskami o wziętej przez niego łapówce zwraca się do ministra Piotra Czyżewskiego, z zapytaniem czy powinien podać się do dymisji. Minister Piotr Czyżewski odrzuca tą sugestię i zapewnia, że widzi możliwość dalszej współpracy z Maciejem Gierejem. W reakcji na taką postawę Piotra Czyżewskiego, 28 stycznia 2004 r. dokonana zostaje zmiana na stanowisku Ministra Skarbu Państwa. Mało dyspozycyjnego ministra Piotra Czyżewskiego zastąpił Zbigniew Kaniewski. W dniu 30 stycznia 2004 r. W. Alekpierow oświadcza, że Łukoil wraca do pomysłu kupienia Rafinerii Gdańskiej. Nic już nie stoi na przeszkodzie realizacji koncepcji sprzedaży Rafinerii i Orlenu. W dniu 19 marca 2004 r. minister Zbigniew Kaniewski przedstawia w Sejmie program, który zakłada połączenie Rafinerii Gdańskiej z PKN Orlen a następnie odsprzedanie akcji Nafty Polskiej inwestorowi strategicznemu. Plan uzgodniony przez Jana Kulczyka w imieniu Prezydenta RP z W. Ałganowem i W. Alekpierowem ma być zgodnie z ustaleniami z 2002 roku zakończony w roku 2004. Po przedstawieniu planu przez ministra Zbigniewa Kaniewskiego wystarczyło wnieść akcje Rafinerii Gdańskiej do Orlenu i dokonać sprzedaży akcji Orlenu na rzecz Łukoila lub podmiotu pośredniczącego takiego np. jak KMG. Z zeznań Marka Dochnala wynika, że od ministra Marka Ungiera otrzymał polecenie,

137 Stanowisko Komisji Śledczej aby przestał się wtrącać do prowadzonych przez Jana Kulczyka rozmów. Marek Dochnal nie zastosował się do tego polecenia i nie zaprzestał swoich działań.

W ramach walki o wpływ na przebieg sprzedaży Rafinerii Gdańskiej, jeszcze w lutym 2002 roku, Marek Dochnal przesyła Dominice Wielowieyskiej, dziennikarce „Gazety Wyborczej”, pytania, które odsłaniają nowy fragment gry, w której bierze udział. Z dziennikarką tą współpracuje zresztą już od jakiegoś czasu. Jego list z 15 lipca 2003 roku, a więc napisany na dwa dni przed spotkaniem wiedeńskim, chwali redaktorkę za jej teksty „Droga Dominiko: Bardzo Tobie dziękuję za rzadki w tym kraju obiektywizm i dziennikarską rzetelność. Z dużą przyjemnością spotkałbym się z Tobą, aby wyrazić to osobiście.” Zaś w liście z 9 lutego 2004 roku – na pięć tygodni przed wywiadem z Wiesławem Kaczmarkiem – pisze „Droga Dominiko, w załączniku przesyłam obiecaną informację oraz parę pytań, których nie stawiają polskie media...”. Kilka tygodni później Dominika Wielowieyska przeprowadza wywiad z Wiesławem Kaczmarkiem, w którym dzięki celnym pytaniom uzyskuje kilka szokujących opinię publiczną informacji dotyczącą kulis rozgrywek związanych z polskim sektorem naftowym. Wywiad ukazuje się 2 kwietnia 2004 roku. Dziesięć dni później Liga Polskich Rodzin składa wniosek o powołanie Komisji Śledczej ds. PKN Orlen. Wybucha Orlengate. W ten sposób wyrzucona z układu grupa Wiesława Kaczmarka torpeduje plany sprzedaży Rafinerii Gdańskiej i PKN Orlen.

Podkreślić należy, że działania Marka Dochnala zmierzały do storpedowania takiej prywatyzacji Rafinerii Gdańskiej, która odbyłaby się bez jego udziału. Zależało mu na tym tym bardziej, iż znalazł nowy podmiot, który mógłby być zainteresowany kupnem Rafinerii. Była to kazachska firma KMG. Jednym z pierwszych działań Komisji była próba zamrożenia akcji Orlenu. Wówczas to minister Jacek Socha zeznał, iż wie o planach prywatyzacji Orlenu szykowanych w najbliższym czasie. Dalsze działania

138 Stanowisko Komisji Śledczej prywatyzacyjne zostały jednak storpedowane poprzez coraz intensywniejsze śledztwo Komisji.

WNIOSKI: Bezspornym jest fakt, iż Prezydent RP – Aleksander Kwaśniewski miał wiedzę o nieformalnych staraniach przedsiębiorstw państw obcych (Rosji) w celu przejęcia kontroli nad polskim sektorem paliwowym (PKN Orlen, Rafineria Gdańska). Miał także świadomość, że przejęcie to może się odbyć kosztem strat Skarbu Państwa. Mając świadomość tych okoliczności nie podjął żadnych czynności w interesie RP. Wprost przeciwnie, sam prowadził pozakulisowe i nieformalne zabiegi prowadzące do przejęcia PKN Orlen przez Jana Kulczyka. Dobitnym potwierdzeniem tego faktu jest niejawne spotkanie, jakie zostało przez niego zorganizowane w Kancelarii Premiera RP. Na spotkaniu tym, Aleksander Kwaśniewski, wraz z Janem Kulczykiem, Leszkiem Millerem oraz Wiesławem Kaczmarkiem, wspólnie uzgodnili skład osobowy rady nadzorczej PKN Orlen. Kolejnym potwierdzeniem powyższej okoliczności jest udzielenie przez niego Janowi Kluczykowi upoważnienia do podjęcia rokowań z Rosjanami w sprawie sprzedaży polskiego sektora petrochemicznego. W świetle powyższego należy przyjąć, iż Prezydent RP. – Aleksander Kwaśniewski naruszył uprawnienia i obowiązki przypisane temu organowi w Konstytucji RP. W szczególności nie podjął on żadnych czynności zmierzających do powstrzymania działań osób zmierzających do współpracy z rosyjską firmą kosztem interesów RP, czym nie dopełnił on swojego konstytucyjnego obowiązku służenia RP. Jak również podjął on czynności właścicielskie w stosunku do przedsiębiorstwa państwowego PKN Orlen (na rzecz swojego znajomego), czym przekroczył swoje konstytucyjne uprawnienia Prezydenta RP.

139 Stanowisko Komisji Śledczej Powołane naruszenie uprawnień i obowiązków przez Prezydenta RP – Aleksandra Kwaśniewskiego niewątpliwie stanowiło działanie na szkodę RP, albowiem godziło w jej podstawowe interesy, wyrażone w Konstytucji RP, jak i związane z bezpieczeństwem energetycznym kraju. Powyższe zachowanie stanowi naruszenie Konstytucji RP (tzw. delikt konstytucyjny), jak również wypełnia znamiona przestępstwa z art. 231 § 2 Kodeksu karnego (naruszenia uprawnień i obowiązków przez funkcjonariusza publicznego w celu osiągnięcia korzyści majątkowej). Wskazane okoliczności w pełni uzasadniają postawienie Aleksandra Kwaśniewskiego przed Trybunałem Stanu, w celu zbadania jego odpowiedzialności konstytucyjnej za ww. zachowania.

140 Stanowisko Komisji Śledczej 9. Wnioski końcowe

W wykonaniu zadań nałożonych przez Sejm RP w art. 2 pkt 1 do 5 uchwały z dnia 28 maja 2004 roku, Komisja przeprowadziła obszerne postępowanie dowodowe, na podstawie którego dokonała analizy badanych zagadnień i ich oceny. Wnioski Komisji dotyczące pięciu badanych spraw przedstawione zostały w rozdziałach: – 7.1. w punkcie 7.1.3. na stronie 38 – 7.2. w punkcie 7.2.4. na stronie 62 – 7.3. w punkcie 7.3.5. na stronie 93 – 7.4. w punkcie 7.4.4. na stronie 121 – 7.5. w punkcie 7.5.3. na stronie 124 – 8 aneks nr 1 na stronie 139.

W niniejszym rozdziale przedstawiono najistotniejsze wnioski z prac Komisji z zachowaniem podziału na wnioski osobowe, funkcjonalne i systemowe.

9.1. Wnioski osobowe

Wnioski o pociągnięcie do odpowiedzialności konstytucyjnej przed Trybunałem Stanu. Komisja uznała za zasadne pociągnięcie do odpowiedzialności konstytucyjnej przed Trybunałem Stanu następujące osoby:

1) Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Aleksandra Kwaśniewskiego. Bezspornym jest fakt, iż Prezydent RP – Aleksander Kwaśniewski miał wiedzę o nieformalnych staraniach przedsiębiorstw państw obcych (Rosji) w celu przejęcia kontroli nad polskim sektorem paliwowym (PKN Orlen, Rafineria Gdańska). Miał także świadomość, że przejęcie to może się odbyć kosztem strat Skarbu Państwa. Mając świadomość tych okoliczności nie podjął żadnych czynności w interesie RP. Wprost przeciwnie, sam prowadził pozakulisowe i nieformalne zabiegi prowadzące do przejęcia PKN Orlen przez Jana Kulczyka. Dobitnym potwierdzeniem tego faktu jest niejawne spotkanie, jakie zostało przez niego zorganizowane w Kancelarii Premiera RP. Na spotkaniu tym, Aleksander Kwaśniewski, wraz z Janem Kulczykiem, Leszkiem Millerem oraz Wiesławem Kaczmarkiem, wspólnie uzgodnili skład

141 Stanowisko Komisji Śledczej osobowy rady nadzorczej PKN Orlen. Kolejnym potwierdzeniem powyższej okoliczności jest udzielenie przez niego Janowi Kluczykowi upoważnienia do podjęcia rokowań z Rosjanami w sprawie sprzedaży polskiego sektora petrochemicznego. W świetle powyższego należy przyjąć, iż Prezydent RP. – Aleksander Kwaśniewski naruszył uprawnienia i obowiązki przypisane temu organowi w Konstytucji RP. W szczególności nie podjął on żadnych czynności zmierzających do powstrzymania działań osób zmierzających do współpracy z rosyjską firmą kosztem interesów RP, czym nie dopełnił on swojego konstytucyjnego obowiązku służenia RP. Jak również podjął on czynności właścicielskie w stosunku do przedsiębiorstwa państwowego PKN Orlen (na rzecz swojego znajomego), czym przekroczył swoje konstytucyjne uprawnienia Prezydenta RP. Powołane naruszenie uprawnień i obowiązków przez Prezydenta RP – Aleksandra Kwaśniewskiego niewątpliwie stanowiło działanie na szkodę RP, albowiem godziło w jej podstawowe interesy, wyrażone w Konstytucji RP, jak i związane z bezpieczeństwem energetycznym kraju. Powyższe zachowanie stanowi naruszenie Konstytucji RP (tzw. delikt konstytucyjny), jak również wypełnia znamiona przestępstwa z art. 231 § 2 Kodeksu karnego (naruszenia uprawnień i obowiązków przez funkcjonariusza publicznego w celu osiągnięcia korzyści majątkowej). Wskazane okoliczności w pełni uzasadniają postawienie Aleksandra Kwaśniewskiego przed Trybunałem Stanu, w celu zbadania jego odpowiedzialności konstytucyjnej za ww. zachowania.

2) Byłego Prezesa Rady Ministrów Leszka Millera za: przekroczenie uprawnień Prezesa Rady Ministrów RP, stanowiące działanie na szkodę interesu publicznego w celu osiągnięcia partykularnych korzyści politycznych, poprzez wydanie Ministrowi Sprawiedliwości Prokuratorowi Generalnemu – Barbarze Piwnik oraz Zbigniewowi Siemiątkowskiemu – Koordynatorowi ds. Służb Specjalnych, polecenia przeprowadzenia, z wykorzystaniem podległych im służb publicznych, bezpodstawnego i nieuprawnionego zatrzymania Prezesa PKN Orlen S.A. – Andrzeja Modrzejewskiego, co wypełnia znamiona przestępstw z art. 189 § 1 Kodeksu karnego (bezprawnego pozbawienia wolności) oraz art. 231 § 1 Kodeksu karnego (naruszenia swoich uprawnień przez funkcjonariusza publicznego), jak

142 Stanowisko Komisji Śledczej również stanowi naruszenie art. 150 Konstytucji RP (nakazu działania członka Rady Ministrów w interesie publicznym).

3) Byłą Minister Sprawiedliwości – Barbarę Piwnik, za: przekroczenie uprawnień Ministra Sprawiedliwości Prokuratora Generalnego, stanowiące działanie na szkodę interesu publicznego oraz realizację celu osiągnięcia korzyści osobistych związanych ze sprawowaniem ważnej funkcji publicznej, poprzez wykonanie polecenia Prezesa Rady Ministrów – Leszka Millera, przeprowadzenia, z wykorzystaniem podległych jej jednostek Prokuratury, bezpodstawnego i nieuprawnionego zatrzymania Prezesa PKN Orlen S.A. – Andrzeja Modrzejewskiego, co wypełnia znamiona przestępstw z art. 189 § 1 Kodeksu karnego (bezprawnego pozbawienia wolności) oraz art. 231 § 2 Kodeksu karnego (kwalifikowanego naruszenia swoich uprawnień przez funkcjonariusza publicznego), jak również stanowi naruszenie art. 150 Konstytucji RP (nakazu działania członka Rady Ministrów w interesie publicznym).

4) Ministra Sprawiedliwości-Prokuratora Generalnego – Andrzeja Kalwasa, za: niedopełnienie obowiązków Prokuratora Generalnego (organu władzy publicznej), wskazanych w art. 14 i 15 ustawy o sejmowej komisji śledczej, stanowiące działanie na szkodę interesu publicznego, poprzez wielokrotne bezpodstawne zaniechanie wykonania uprawnionych żądań Sejmowej Komisji Śledczej ds. Orlenu, skierowanych do niego przez tę Komisję w trybie ww. przepisów, co wypełnia znamiona przestępstwa z art. 231 § 1 Kodeksu karnego (naruszenia swoich uprawnień przez funkcjonariusza publicznego), jak również stanowi naruszenie art. 150 Konstytucji RP (nakazu działania członka Rady Ministrów w interesie publicznym).

5) Byłego Prezesa Rady Ministrów – Włodzimierza Cimoszewicza, za: nie dopełnienie obowiązków Prezesa Rady Ministrów RP (w okresie od lutego 1996 r. do października 1997 r.), stanowiące działanie na szkodę interesu publicznego, poprzez - umożliwienie przeprowadzenia restrukturyzacji polskiego sektora naftowego w sposób stwarzający zagrożenie przejęcia go przez podmioty państw obcych, kosztem interesów Skarbu Państwa,

143 Stanowisko Komisji Śledczej - umożliwienie zawarcia przez Rafinerię Płocką kontraktu ze spółką J&S, przyznającego jej monopol w sprowadzaniu na polski rynek ropy naftowej, co mogło stanowić zagrożenie dla energetycznego bezpieczeństwa państwa, - zaniechanie uzgodnienia decyzji, mających strategiczne znaczenie dla gospodarki narodowej, z właściwymi ministrami oraz zaniechanie rozpatrywania ich na posiedzeniach Rady Ministrów,

co wypełnia znamiona przestępstwa z art. 231 § 1 Kodeksu karnego (naruszenia swoich uprawnień przez funkcjonariusza publicznego), jak również stanowi naruszenie art. 150 Konstytucji RP (nakazu działania członka Rady Ministrów w interesie publicznym).

6) Byłego Ministra Skarbu Państwa – Emila Wąsacza, za: nie dopełnienie obowiązków Ministra Skarbu Państwa (w okresie od października 1997 r. do sierpnia 2000 r.), stanowiące działanie na szkodę interesu publicznego, poprzez niedostateczne i nieskuteczne sprawowanie właścicielskiego nadzoru Skarbu Państwa nad Spółką Petrochemia Płocka, (a następnie PKN Orlen SA) i Spółką Nafta Polska SA, w tym przeprowadzenie zmian statutu wskazanej Spółki, zgodnie z którymi sprawy umów importu ropy naftowej wyłączono z kompetencji rady nadzorczej, umożliwiając ostatecznie zawieranie umów z zagrożeniem bezpieczeństwa energetycznego RP, a ponadto dopuszczenie do sytuacji, że Zarząd Spółki PKN Orlen podpisał z Bankiem of New York umowę dotycząca sposobu głosowania z GDR prowadząca do „uwłaszczenia się zarządu”, z tym że do podobnych skutków mogła także doprowadzić emisja obligacji zamiennych na akcje dla zarządu Spółki, na które zgodę wyraziło Walne Zgromadzenia Akcjonariuszy przy braku sprzeciwu Skarbu Państwa, a także akceptowanie zaniżonej ceny akcji PKN Orlen, co wypełnia znamiona przestępstwa z art. 231 § 1 Kodeksu karnego (naruszenia swoich uprawnień przez funkcjonariusza publicznego), jak również stanowi naruszenie art. 150 Konstytucji RP (nakazu działania członka Rady Ministrów w interesie publicznym).

Powyższe wnioski uzasadniają pociągnięcie wyżej wymienionych osób także do odpowiedzialności karnej, a w szczególności do złożenia w tych sprawach zawiadomień o popełnieniu opisanych przestępstw.

144 Stanowisko Komisji Śledczej Wnioski dotyczące wystąpienia przesłanek odpowiedzialności karnej innych osób zawarte zostały w części Sprawozdania wymienione we wstępie do rozdziału 9.

9.2. Wnioski funkcjonalne

1) Pomimo ciążącego na poszczególnych rządach obowiązku zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego państwa, działania ograniczone zostały jedynie do zwerbalizowanych ogólnie określonych celów, bez wskazania instrumentów i środków ich realizacji. Stwierdzono także, że organy państwa działały często w sposób nieskoordynowany na skutek braku jednoznacznie określonych celów i przydzielenia konkretnych zadań wynikających z konstytucyjnych funkcji danych organów w państwie. 2) Komisja stwierdziła i przedstawiła w Sprawozdaniu liczne przypadki łamania ładu korporacyjnego w PKN Orlen dokonywane z udziałem przedstawicieli rządu, administracji rządowej, organów ścigania i służb specjalnych pod pretekstem zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego. 3) W badanym przez Komisję okresie kolejni Ministrowie Finansów nie zapewnili należytej staranności w prawidłowym prawnym uregulowaniu obrotu paliwami i komponentami oraz nie monitorowali wydawanych skutków zwolnień podatkowych. 4) Minister Skarbu Państwa nie zapewnił w umowach prywatyzacyjnych i statutach prywatyzowanych spółek sektora naftowego, takich zapisów, które gwarantowałyby możliwość monitorowania tych spółek po sprywatyzowaniu i w przypadku stwierdzenia działań bądź zaniechań narażających na szwank bezpieczeństwo energetyczne państwa, dałyby mu możliwość skutecznej interwencji w ramach obowiązującego ładu korporacyjnego. Spółki sektora naftowego powinny funkcjonować zgodnie z regułami gospodarki rynkowej, nie stwarzając jednocześnie zagrożeń dla bezpieczeństwa energetycznego. 5) W związku z odmową udostępnienia Komisji żądanych dokumentów przez osoby i instytucje, których działalność była przedmiotem zainteresowania Komisji, należy wyciągnąć konsekwencje prawne wobec osób, które dopuściły się naruszenia prawa.

145 Stanowisko Komisji Śledczej 9.3. Wnioski systemowe

1) istnieje konieczność niezwłocznego podjęcia pilnych działań zmierzających do zreformowania sposobu funkcjonowania Prokuratury RP oraz służb specjalnych. 2) W celu zapewnienia sprawnego zwalczania patologii społecznych lub gospodarczych należy zapewnić stworzenie odpowiednich zespołów fachowców i zapewnić im odpowiednie do zadań środki, w celu niedopuszczenia do narastania patologii i powstawania struktur mafijnych. 3) Aby nie dochodziło w przyszłości do łamania przez przedstawicieli rządu ładu korporacyjnego oraz wykorzystywania organów ścigania, niezbędne jest przeprowadzenie przez Sejm ustaw, które dałyby rządowi dostatecznie skuteczne narzędzia regulacyjne w stosunku do wszystkich podmiotów, niezależnie od formy własności, jeżeli ich działalność może wywierać wpływ na bezpieczeństwo energetyczne państwa. 4) Należy w sposób systemowy uporządkować działania administracji państwowej i jednoznacznie określić obowiązki tej administracji wobec sejmowych komisji śledczych, aby zapobiec w przyszłości występowaniu odmowy wykonania żądania komisji w trybie art. 14 i 15 ustawy i utrudniania przez to prowadzonego postępowania.

Przewodniczący Komisji i sprawozdawca

/-/Andrzej Aumiller

146 Załącznik nr 1

Zestawienie posiedzeń Komisji, posiedzeń prezydium Komisji oraz dezyderatów i opinii

Posiedzenia uchwalone

Okres komisji (w tym prezydium dezyderaty opinie wyjazdowe)

1 2 3 4 5

2004.07 3 4 1 - 08 2 3 2 - 09 5 3 2 - 10 8 3 1 - 11 8 3 1 - 12 9 4 - - RAZEM 2004 35 20 7 -

2005.01 9 2 - - 02 6 2 - - 03 9(1) 6 1 - 04 8(1) 7 - 1 05 9 4 1 - 06 8(1) 4 - - 07 7 2 1 - 08 5 - 1 - 09 1 1 1

RAZEM 2005 62(3) 28 5 -

KADENCJA 97(3) 48 12 1

Załącznik nr 2

Wykaz posiedzeń Komisji ze wskazaniem przesłuchanych osób

Numer Data posiedzenia Osoby Tryb Uwagi posiedzenia przesłuchane przez Komisję przesłuchania

1. 2. 3. 4. 5. 1. 7 lipca 2004 r. Porządek dzienny posiedzenia Posiedzenie otwarte nie przewidywał przesłuchań 2. 15 lipca 2004 r. Porządek dzienny posiedzenia Posiedzenie otwarte nie przewidywał przesłuchań 3. 24 lipca 2004 r. Jacek SOCHA otwarte Jerzy HAUSNER otwarte

4. 23 sierpnia 2004 r. Wiesław KACZMAREK otwarte 5. 31 sierpnia 2004 r. Andrzej MODRZEJEWSKI otwarte 6. 10 września 2004 r. Katarzyna KALINOWSKA zamknięte Jarosław DĄBROWSKI zamknięte Katarzyna KALINOWSKA – zamknięte Jarosław DĄBROWSKI (konfrontacja) 7. 13 września 2004 r. Barbara PIWNIK otwarte 8. 17 września 2004 r. Barbara PIWNIK otwarte Ryszard A. STEFAŃSKI otwarte 9. 28 września 2004 r. Porządek dzienny posiedzenia Posiedzenie otwarte nie przewidywał przesłuchań 1. 2. 3. 4. 5. 10. 29 września 2004 r. Zygmunt KAPUSTA otwarte Jerzy ŁABUDA otwarte 11. 8 października 2004 r. Małgorzata DUKIEWICZ zamknięte Ewa LIZAKOWSKA zamknięte 12. 12 października 2004 r. Zbigniew ORDANIK otwarte Barbara DĄBROWSKA- otwarte SZNAJDER Zygmunt KAPUSTA – Ryszard A. otwarte STEFAŃSKI (konfrontacja) Zygmunt KAPUSTA – Zbigniew otwarte ORDANIK (konfrontacja) 13. 13 października 2004 r. Robert MASZOTA zamknięte Adam WYSOCZAŃSKI zamknięte Robert MASZOTA – Adam zamknięte WYSOCZAŃSKI (konfrontacja) Adam SZERSZEŃ zamknięte Zbigniew ORDANIK zamknięte 14 16 października 2004 r. Barbara PIWNIK otwarte 15. 19 października 2004 r. Barbara DĄBROWSKA- zamknięte SZNAJDER zamknięte Krzysztof GIERS 16. 22 października 2004 r. Ryszard BIESZYŃSKI zamknięte 17. 26 października 2004 r. Mieczysław TARNOWSKI zamknięte 18. 27 października 2004 r. Zbigniew SIEMIĄTKOWSKI otwarte 19. 2 listopada 2004 r. Aleksander ŻAGIEL otwarte 20. 3 listopada 2004 r. Krzysztof GIERS zamknięte Zbigniew SIEMIĄTKOWSKI zamknięte 21. 8 listopada 2004 r. Zbigniew SIEMIĄTKOWSKI otwarte

2 1. 2. 3. 4. 5. 22. 9 listopada 2004 r. Andrzej KUNA otwarte Komisja wysłuchała oświadczenia nieobecnego, wezwanego na świadka Jana Kulczyka, które w jego imieniu odczytał adwokat Jan Widacki. 23. 17 listopada 2004 r. Piotr LENART zamknięte Wojciech MICHALCZYK zamknięte Jacek KRAWIEL zamknięte 24. 18 listopada 2004 r. Jacek SOBECKI zamknięte Janusz NOSEK zamknięte Paweł BIAŁEK zamknięte 25. 20 listopada 2004 r. Leszek MILLER otwarte 26. 30 listopada 2004 r. Jan KULCZYK otwarte 27. 1 grudnia 2004 r. Jan SADOWSKI zamknięte Robert NAWROT zamknięte Maciej HUNIA zamknięte 28. 3 grudnia 2004 r. Leszek MILLER zamknięte Ewa LIZAKOWSKA zamknięte Zygmunt KAPUSTA zamknięte 29. 4 grudnia 2004 r. Wiesław KACZMAREK otwarte Leszek MILLER otwarte 30. 8 grudnia 2004 r. Jan KULCZYK zamknięte 31. 9 grudnia 2004 r. Maciej GIEREJ otwarte Ireneusz SITARSKI otwarte 32. 13 grudnia 2004 r. Jerzy ZIENTEK otwarte Piotr LENART zamknięte Zbigniew SIEMIĄTKOWSKI zamknięte 33. 16 grudnia 2004 r. Porządek dzienny posiedzenia Posiedzenie zamknięte nie przewidywał przesłuchań

3 1. 2. 3. 4. 5. 34. 17 grudnia 2004 r. Porządek dzienny posiedzenia Posiedzenie zamknięte nie przewidywał przesłuchań 35. 20 grudnia 2004 r. Leszek MILLER otwarte Wiesław KACZMAREK otwarte Leszek MILLER – Wiesław otwarte KACZMAREK (konfrontacja) 36. 4 stycznia 2005 r. Porządek dzienny posiedzenia Posiedzenie zamknięte nie przewidywał przesłuchań 37. 5 stycznia 2005 r. Porządek dzienny posiedzenia Posiedzenie zamknięte nie przewidywał przesłuchań 38. 6 stycznia 2005 r. Porządek dzienny posiedzenia Posiedzenie zamknięte nie przewidywał przesłuchań 39. 11 stycznia 2005 r. Andrzej BARCIKOWSKI zamknięte 40. 12 stycznia 2005 r. Gromosław CZEMPIŃSKI otwarte Jan WIDACKI otwarte 41. 15 stycznia 2005 r. Marek UNGIER otwarte Marek MODECKI otwarte 42. 19 stycznia 2005 r. Andrzej H. PRAXMAJER zamknięte Osoba wezwana – Wojciech Jankowski – nie stawiła się 43. 21 stycznia 2005 r. Piotr LENART zamknięte Zbigniew SIEMIĄTKOWSKI zamknięte Andrzej BARCIKOWSKI zamknięte 44. 25 stycznia 2005 r. Zbigniew WRÓBEL otwarte 45. 1 lutego 2005 r. Andrzej HERMAN otwarte Jan WAGA otwarte 46. 5 lutego 2005 r. Jacek STRZELECKI otwarte 47. 15 lutego 2005 r. Andrzej BARCIKOWSKI – zamknięte Jan KULCZYK (konfrontacja)

4 1. 2. 3. 4. 5. Zbigniew SIEMIĄTKOWSKI – zamknięte Jan KULCZYK (konfrontacja) 48. 18 lutego 2005 r. Jacek PIĄTKOWSKI zamknięte Artur MAJZNER zamknięte 49. 23 lutego 2005 r. Andrzej KRATIUK otwarte 50. 26 lutego 2005 r. Sławomir GOLONKA otwarte Jan BOBREK otwarte 51. 5 marca 2005 r. Marek DOCHNAL zamknięte (wyjazdowe) 52. 8 marca 2005 r. ------Osoba wezwana – Aleksander Kwaśniewski

– nie stawiła się. Posiedzenie otwarte 53. 9 marca 2005 r. Porządek dzienny posiedzenia Posiedzenie otwarte nie przewidywał przesłuchań 54. 11 marca 2005 r. Maciej GIEREJ zamknięte Marek GUTOWSKI zamknięte 55. 12 marca 2005 r. Agata STREMECKA otwarte Michał FRĄCKOWIAK otwarte Janusz SZUM otwarte 56. 14 marca 2005 r. Jerzy BUZEK otwarte Marek BELKA otwarte 57. 15 marca 2005 r. Emil WĄSACZ otwarte 58. 23 marca 2005 r. Krzysztof CETNAR zamknięte 59. 30 marca 2005 r. Wiaczesław SMOŁOKOWSKI zamknięte/otwarte Gregory otwarte JANKILEVITSCH 60. 13 kwietnia 2005 r. Porządek dzienny posiedzenia Posiedzenie zamknięte. nie przewidywał przesłuchań

5 1. 2. 3. 4. 5. 61. 15 kwietnia 2005 r. Bronisław BLAMOWSKI otwarte Zdzisław MONTKIEWICZ otwarte 62. 16 kwietnia 2005 r. Sławomir WIATR otwarte 63. 19 kwietnia 2005 r. ------Osoba wezwana – Konrad Urbański – nie stawiła się. Posiedzenie otwarte 64. 20 kwietnia 2005 r. Stanisław CIOSEK otwarte 65. 23 kwietnia 2005 r. Marek DOCHNAL zamknięte (wyjazdowe) Krzysztof Maciej POPENDA zamknięte (wyjazdowe) 66. 29 kwietnia 2005 r. Andrzej MACENOWICZ otwarte Janusz WIŚNIEWSKI otwarte 67. 30 kwietnia 2005 r. Krzysztof KLUZEK otwarte 68. 4 maja 2005 r. Zbigniew ORDANIK zamknięte Zdzisław ZARYCZNY zamknięte 69. 6 maja 2005 r. Andrzej BARCIKOWSKI zamknięte Sławomir WIATR zamknięte 70. 10 maja 2005 r. Danuta GASZEWSKA otwarte Adama GLAPIŃSKI otwarte 71. 11 maja 2005 r. Konrad JASKÓŁA otwarte 72. 16 maja 2005 r. Jacek SOCHA otwarte Wiesław KACZMAREK otwarte 73. 17 maja 2005 r. Andrzej MODRZEJEWSKI otwarte Andrzej KALWAS zamknięte 74. 20 maja 2005 r. Krzysztof KLUZEK zamknięte Wojciech CZERNIAK zamknięte 75. 23 maja 2005 r. Ryszard BIESZYŃSKI zamknięte Halina TYLICKA zamknięte 76. 31 maja 2005 r. Krzysztof KLUZEK otwarte

6 1. 2. 3. 4. 5. 77. 7 czerwca 2005 r. Gromosław CZEMPIŃSKI zamknięte Marek DUKACZEWSKI zamknięte Paweł PRUSZYŃSKI zamknięte 78. 11 czerwca 2005 r. Marek BOROWSKI otwarte Marcin TYLICKI otwarte Kazimierz OLEJNIK otwarte 79. 17 czerwca 2005 r. Ryszard GÓRKA zamknięte 80. 18 czerwca 2005 r. Andrzej ZAJĄC zamknięte (wyjazdowe) Adam CHMIELEWSKI zamknięte (wyjazdowe) 81. 21 czerwca 2005 r. Artur FOLARON otwarte Krzysztof CHOMA otwarte 82. 24 czerwca 2005 r. Wiesław CIESIELSKI otwarte Osoba wezwana – Jacek Wojciech KOSTRZEWA zamknięte Spyra – nie stawiła się 83. 25 czerwca 2005 r. Jolanta KWAŚNIEWSKA otwarte 84. 27 czerwca 2005 r. Krzysztof JANIK otwarte Józef OLEKSY otwarte 85. 5 lipca 2005 r. Porządek dzienny posiedzenia Posiedzenie otwarte nie przewidywał przesłuchań 86. 8 lipca 2005 r. Józef OLEKSY zamknięte Zenon PARCHIMOWICZ zamknięte Andrzej WYDRYCH zamknięte 87. 9 lipca 2005 r. Włodzimierz CIMOSZEWICZ otwarte Danuta GASZEWSKA otwarte 88. 21 lipca 2005 r. Porządek dzienny posiedzenia Posiedzenie zamknięte nie przewidywał przesłuchań 89. 22 lipca 2005 r. Porządek dzienny posiedzenia Posiedzenie zamknięte nie przewidywał przesłuchań 90. 25 lipca 2005 r. Porządek dzienny posiedzenia Posiedzenie otwarte nie przewidywał przesłuchań

7 1. 2. 3. 4. 5. 91. 30 lipca 2005 r. Włodzimierz CIMOSZEWICZ otwarte 92. 16 sierpnia 2005 r. Anna JARUCKA zamknięte Franciszek J. STEFANIUK otwarte 93. 24 sierpnia 2005 r. Porządek dzienny posiedzenia Posiedzenie zamknięte nie przewidywał przesłuchań 94. 25 sierpnia 2005 r. Porządek dzienny posiedzenia Posiedzenie zamknięte nie przewidywał przesłuchań 95. 29 sierpnia 2005 r. Andrzej BARCIKOWSKI zamknięte

96. 31 sierpnia 2005 r. Karol NAPIERSKI zamknięte 97. 19 września 2005 r. Porządek dzienny posiedzenia Posiedzenie miało dwie nie przewidywał przesłuchań części – zamkniętą i otwartą

8 Załącznik nr 3

Wykaz wystąpień Komisji z żądaniami na podstawie art. 14 ust. 1 ustawy o sejmowej komisji śledczej

Data Lp. podjęcia Wystąpienie w sprawie… Realizacja Uwagi uchwały/ (Adresat Data wystąpienia) wystąpienia

1. 2. 3. 4. 5.

Wystąpienia do Prezesa Rady Ministrów

1. 2. 3. 4. 5. 1. Uchwała ….przekazania Komisji, poświadczonych za zgodność z oryginałem, kserokopii Komisji z oświadczeń o stanie majątkowym za 2001 rok, złożonych przez Pana Włodzimierza

25.08.2005 r. Cimoszewicza, b. Ministra Spraw Zagranicznych, w wykonaniu przepisów ustawy z Wystąpienie dnia 21 sierpnia 1997 r. o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez Komisji osoby pełniące funkcje publiczne.

z dnia 29.08.2005 r.

1 Wystąpienia do Prokuratora Generalnego RP

1. 2. 3. 4. 5. 2.(1.) Wystąpienie …przekazania akt zakończonych postępowań przygotowawczych dotyczących Tak Komisji działalności PKN Orlen S.A., w tym akt postępowania dotyczącego zatrzymania z dnia w dniu 7 lutego 2002 r. pana Andrzeja Modrzejewskiego oraz akt sądowych 29.07.2004 r. dotyczących tej sprawy oraz wskazania nazwisk i stanowisk służbowych prokuratorów dokonujących czynności w tych postępowaniach. 3.(2.) Wystąpienie …przekazania komisji akt o sygnaturach II Ds. 5/04/S i 5 Ds. 31/04/S. Tak Komisji z dnia 5.08.2004 r. 4.(3.) Wystąpienie …niezwłocznego przekazania Komisji notatki, którą - w dniu 7 lutego 2002 r.,- Tak Komisji pełniący wówczas obowiązki Szefa Urzędu Ochrony Państwa - Zbigniew z dnia Siemiątkowski skierował do ówczesnej Minister Sprawiedliwości – Barbary 1.09.2004 r. Piwnik. 5.(4.) Wystąpienie …przekazania spisu właścicieli i władz niżej wymienionych spółek, które Tak Komisji współpracowały z PKN Orlen, oraz wszelkich przepływów finansowych z dnia pomiędzy tymi spółkami: Pro-inwest, Protech „Galicja” sp.z o.o, BDO Polska, 9.09.2004 r. Petro-Oil Śląskie Centrum Sprzedaży, Seewax sp.z o.o jawna, Sped-Pro S.A., Petro-Oil, EViP Capital sp. z o.o., EViP Corporate sp. z o.o., EViP Audist sp. z o.o, EViP Efektor sp. z o.o., EViP Doradztwo Ekonomiczne sp. z o.o., Kancelaria Prawna Płuciński i Partnerzy spółka komandytowa, EViP Progress S.A., EViP Corporate Consultans (EViP CC) spółka wewnętrzna analityczna., Leo Burnett, Diskau Adwertisna, Testardo.. 6.(5.) Wystąpienie ….przekazania Komisji akt prokuratorskich i sądowych w sprawie nielegalnego Tak Komisji finansowania Komitetu Wyborczego Mariana Krzaklewskiego. z dnia 8.09.2004 r.

2 1. 2. 3. 4. 5. 7.(6.) Wystąpienie …przekazania Komisji wszelkich decyzji i regulacji normujących kompetencje Tak Komisji Ministra Sprawiedliwości – Prokuratora Generalnego RP, Zastępców Prokuratora z dnia Generalnego RP, Prokuratora Krajowego, Zastępców Prokuratora Krajowego oraz 3.09.2004 r. Dyrektorów Biur Prokuratury Krajowej. 8.(7.) Wystąpienie …przekazania Komisji akt nadzoru Prokuratury Krajowej, dotyczących Tak Komisji zatrzymania w dniu 7 lutego 2002 r. Andrzeja Modrzejewskiego. z dnia 13.09.2004 r. 9.(8.) Uchwała …przekazania Komisji, znajdującego się w aktach głównych śledztwa Tak Komisji prowadzonego w Prokuraturze Apelacyjnej w Warszawie przeciwko Grzegorzowi z dnia Wieczerzakowi, „grypsu” Grzegorza Wieczerzaka dotyczącego m. in. prokuratora 8.10.2004 r. Zygmunta Kapusty. 10.(9.) Wystąpienie ….przekazania Komisji akt spraw, łączących się z zakresem jej badań, Tak Komisji prowadzonych przez różne prokuratury okręgowe w kraju. z dnia 6.10.2004 r. 11.(10.) Uchwała …przekazanie wszystkich akt i materiałów prowadzonych postępowań w Komisji sprawach związanych ze spotkaniem Jana Kulczyka z Władimirem Ałganowem. z dnia 16.10.2004 r.

12.(11.) Uchwała ….przekazania Komisji akt postępowania przeciwko Markowi Dochnalowi i Tak Komisji wszystkich materiałów związanych z tą sprawą. z dnia 19.10.2004 13.(12.) Uchwała …niezwłocznego przekazania Komisji akt sprawy prowadzonej przez Prokuraturę Tak Komisji z Wojewódzką we Wrocławiu, sygn. VI Ds. 10/95, mających istotny związek z dnia przedmiotem prac Komisji. 3.11.2004 r. 14.(13.) Uchwała …przekazania Komisji akt dotyczących zdarzeń opisanych w materiałach służb

3 1. 2. 3. 4. 5. Komisji specjalnych, w szczególności w odtajnionych notatkach Agencji Wywiadu z dnia z dnia 1 sierpnia 2003 r., dotyczących kontaktów Jana Kulczyka z przedstawicielami 18.11.2004 r. Rosji w związku z biznesowymi zamierzeniami w sektorach paliwowym i energetycznym. 15.(14.) Wystąpienie … przekazania Komisji, poświadczonych za zgodność z oryginałem, kserokopii Tak Komisji protokołów przesłuchań przez prokuraturę krakowską: Bronisława Blamowskiego

z dnia i Zdzisława Montkiewicza oraz przez prokuraturę łódzką: Marka Dochnala i 24.11.2004 r Marka Modeckiego. 16.(15.) Wystąpienie ….poinformowania Komisji, czy Prokuratura Okręgowa w Warszawie prowadzi Tak Komisji jakiekolwiek postępowanie z udziałem Jana Kulczyka. z dnia 25.11.2004 r. 17.(16.) Uchwała …udostępnienia Komisji tajnych akt postępowania w związku ze sprawą Nie Komisji Funduszu Obsługi Zadłużenia Zagranicznego o sygnaturze VIII K37/98. z dnia 27.10.2004 r. Wystąpienie Komisji z dnia 3.12.2004 r. 18.(17.) Uchwała …przekazania Komisji akt głównych i akt nadzoru w sprawie podejrzenia o Komisji popełnienie przestępstw korupcyjnych w związku z relacją Jana Kulczyka o z dnia przebiegu spotkania wiedeńskiego z dnia 17 lipca 2003 r. a dotyczących Wiesława 13.12.2004 r. Kaczmarka, Macieja Giereja i innych. Wystąpienie Komisji z dnia 16.12.2004 r. 19.(18.) Uchwała …przekazania Komisji akt głównych i akt nadzoru w sprawie V Ds. 48/97 Odmowa przekazania. Komisji prowadzonej przez Prokuraturę Okręgową w Warszawie oraz we wszystkich z dnia innych sprawach prowadzonych przez tę Prokuraturę, w których w charakterze

4 1. 2. 3. 4. 5. 13.12.2004 r. świadka występował Jan Kulczyk, a które mają związek z przedmiotem działań Wystąpienie Komisji. Komisji z dnia 16.12.2004 r. 20.(19.) Uchwała ….przekazanie Komisji informacji o terminie przesłuchania świadka Andrzeja M. Tak Komisji Czyżewskiego i ewentualnych przyczynach zwłoki w przeprowadzeniu tej z dnia czynności. 21.01.2005 r. Wystąpienie Komisji z dnia 24.01.2005 r. 21.(20.) Uchwała ….przekazania Komisji informacji o efektach realizacji wniosku Komisji w Tak Komisji przedmiocie zabezpieczenia dokumentacji w spółce KNS i przekazanie z dnia dokumentacji sporządzonej przez przeprowadzających czynności. 21.01.2005 r. Wystąpienie Komisji z dnia 25.01.2005 r. 22.(21.) Uchwała …pilnego przekazania Komisji akt głównych i podręcznych, prowadzonego przez Tak Komisji Prokuraturę Apelacyjną w Łodzi, śledztwa w sprawie Ap II 27/04 przeciwko z dnia Markowi Dochnalowi i innym. 18.02.2005 r. Wystąpienie Komisji z dnia 16.02.2005 r. 23.(22.) Wystąpienie …niezwłocznego przekazania Komisji wszystkich akt dotyczących Konsorcjum Tak Komisji Victoria oraz akt dotyczących spółki Metamex.

5 1. 2. 3. 4. 5. z dnia 2.03.2005 r. 24.(23.) Wystąpienie …niezwłocznego przekazania wszystkich materiałów uszczegóławiających Tak Komisji zeznania Jana Bobrka. z dnia 2.03.2005 r. 25.(24.) Wystąpienie …niezwłocznego przekazania Komisji brakujących akt, prowadzonego przez Tak Akta do wglądu w Kancelarii Komisji Prokuraturę Apelacyjną w Łodzi, śledztwa w sprawie Marka Dochnala i innych Tajnej Prokuratury z dnia osób, w tym akt dotyczących zarzutu złożenia obietnicy wręczenia korzyści Apelacyjnej w Łodzi. 24.03.2005 r. majątkowych bardzo ważnym funkcjonariuszom państwowym na kwotę 20 mln dolarów. 26.(25.) Uchwała … udostępnienia Komisji akt postępowania wyjaśniającego przyczyny nagłego Tak Komisji pogorszenia się stanu zdrowia posła Józefa Gruszki – Przewodniczącego Komisji z dnia Śledczej, do jakiego doszło w dniu 10 kwietnia br., w trakcie jego pobytu na 16.04.2005 r. Targach Rolno-Ogrodniczych AGROMARSZ w Pleszewie. Wystąpienie Komisji z dnia 18.04.2005 r 27.(26.) Wystąpienie ….pilnego przekazania Komisji akt głównych, podręcznych i nadzoru Nie Odmowa przekazania. Komisji postępowania w sprawie Marcina Tylickiego. z dnia 23.04.2005 r. 28.(27.) Wystąpienie … udostępnienia Komisji akt, prowadzonego przez Prokuraturę Okręgową w Nie Odmowa przekazania. Komisji Warszawie, postępowania w sprawie podejrzenia popełnienia przez Andrzeja z dnia Kratiuka przestępstwa, polegającego na wprowadzaniu do obrotu finansowego 25.04.2005 r wartości majątkowych pochodzących z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł.

29.(28.) Uchwała …udostępnienia Komisji, oznaczonych sygnaturą II NC 6050/99, akt sprawy Tak Komisji wytoczonej przez Marka Dochnala Maciejowi Zalewskiemu, które zostały z dnia przejęte przez Prokuraturę Apelacyjną w Łodzi od Sądu Rejonowego dla

6 1. 2. 3. 4. 5. 20.05.2005 r. Warszawy Pragi. Wystąpienie Komisji z dnia 31.05.2005 r. 30.(29.) Wystąpienie …przekazania Komisji stenogramów rozmów Krzysztofa Kluzka z Jackiem Spyrą Nie Mają być przekazane w Komisji dotyczących procesu prywatyzacji Unipetrolu, których nagrania dźwiękowe są w późniejszym terminie. z dnia dyspozycji Prokuratury Apelacyjnej w Krakowie. 2.06.2005 r. 31.(30.) Uchwała …przekazania Komisji protokołu przesłuchania Pani Jolanty Kwaśniewskiej w Tak Komisji sprawie V Ds. 40/05. z dnia 24.08.2005 r. Wystąpienie Komisji z dnia 25.08.2005 r. 32.(31.) Uchwała …przekazania Komisji kserokopii protokołów zeznań Pana Włodzimierza Nie Odmowa przekazania Komisji Cimoszewicza, złożonych w Prokuraturze Okręgowej w Warszawie oraz kserokopii dokumentów z dnia kserokopii dokumentów dotyczących Pana Włodzimierza Cimoszewicza zabranych przez ABW 24.08.2005 r. zabranych w dniu 26 stycznia 2005 roku przez ABW w mieszkaniu Pani Anny w mieszkaniu Pani Wystąpienie Jaruckiej oraz kserokopii zgromadzonych dokumentów w prowadzonych Anny Jaruckiej oraz Komisji sprawach. kserokopii dokumentów z dnia w prowadzonych 26.08.2005 r. sprawach. 33.(32.) Uchwała …poinformowania Komisji, w których prokuraturach prowadzone są i jakie Tak Komisji postępowania, których przedmiotem jest problematyka korupcyjna w sektorze z dnia paliwowym ze szczególnym uwzględnieniem tzw. korupcji (prowizji) przy 25.08.2005 r. kontraktacji dostaw paliw. Wystąpienie Komisji

7 1. 2. 3. 4. 5. z dnia 26.08.2005 r.

Wystąpienia do organów wymiaru sprawiedliwości 1. 2. 3. 4. 5. 34.(1.) Wystąpienie …udostępnienie Komisji protokołów przesłuchań świadków i podejrzanych w Tak Prokurator Komisji postępowaniu Ap II Ds. 5/04/S, prowadzonym przez Prokuraturę Apelacyjną w Apelacyjny Z dnia Krakowie. w Krakowie 29.07.2004 r. 35.(2.) Uchwała …przekazania Komisji teczek A i B tymczasowo aresztowanego Marka Dochnala. Tak Dyrektor Aresztu Komisji Śledczego w Łodzi z dnia 22.10.2004 r. 36.(3.) Wystąpienie …przekazania tajnych akt dotyczących postępowania w sprawie Funduszu Nie Prezes Sądu Komisji Obsługi Zadłużenia Zagranicznego. Okręgowego z dnia w Warszawie 27.10.2004 r.

37.(4.) Uchwała …przekazania Komisji kompletnej dokumentacji wskazanych w wystąpieniu Tak Komisji spółek m. in. J. K. Energy & Logistic, Triticum SAD i in.

z dnia 18.11.2004 r. 38.(5.) Wystąpienie …przekazania akt Prokuratury Krajowej o sygnaturze PR III Dsn 152/00. Tak Prokurator Krajowy Komisji z dnia 25.02.2005 r. 39.(6.) Wystąpienie …przekazania akt o sygnaturze V Ds. 14/04. Tak Prokurator Okręgowy Komisji w Legnicy

8 1. 2. 3. 4. 5. z dnia 25.02.2005 r. 40.(7.) Wystąpienie …przekazania akt o sygnaturze VI Ds. 85/00 w sprawie B. Weimanna i innych. Nie Prokurator Okręgowy Komisji w Poznaniu, przekazano z dnia do Prokuratury 25.02.2005 r. Apelacyjnej 41.(8.) Wystąpienie …przekazania Komisji akt o sygnaturze Ap II Ds. 5/04/S dotyczących wątku Tak Prokurator Apelacyjny Komisji Konsorcjum Victoria S.A. z siedzibą w Warszawie oraz wszelkiego rodzaju w Krakowie z dnia kontaktów prezesa Adama C. i jego współpracownika Andrzeja Z. ze służbami 25.02.2005 r. specjalnymi RP. 42.(9.) Wystąpienie …niezwłocznego przesłania do Sekretariatu Komisji Śledczej brakujących Tak Prokurator Okręgowy Komisji materiałów z akt VI Ds. 10/95 (w tym zeznania Jeremiasza Barańskiego języku (pomyłka w we Wrocławiu

z dnia polskim). spisie treści – 25.02.2005 r. nie było braków) 43.(10.) Wystąpienie …przekazania Komisji akt o sygnaturze Ap II Ds. 26/02 w sprawie zabójstwa Nie Prokurator Okręgowy Komisji generała Marka Papały. w Warszawie z dnia 22.03.2005 r. 44.(11.) Wystąpienie …przekazania Komisji akt o sygnaturze 1 Ds./1989/04. Nie Prokurator Rejonowy Komisji w Ostrołęce, pismo

z dnia przekazano do 22.03.2005 r. Prokuratury Okręgowej w Ostrołęce

45.(12.) Wystąpienie …przekazania akt o sygnaturze VI Ds. 18/05 w sprawie zamachu na prokurator Tak Prokurator Okręgowy Komisji Wiolantynę Mataniak…. we Wrocławiu z dnia 18.04.2005 r.

9 1. 2. 3. 4. 5. 46.(13.) Wystąpienie …informacji na temat tego, czy składający zeznania Konrad Urbański miał Tak Prokurator Apelacyjny Komisji problemy związane ze znajomością języka polskiego. w Łodzi

z dnia 19.04.2005 r.

Wystąpienia do Szefa Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego

1. 2. 3. 4. 5. 47.(1.) Wystąpienie ...udostępnienie Komisji następujących dokumentów: Komisji z - dokumenty UOP dotyczące zatrzymania pana Andrzeja Modrzejewskiego, dnia - informacja o tym, czy w ABW były przygotowywane i czy aktualnie są 29.07.2004 r. opracowania dotyczące bezpieczeństwa energetycznego państwa; - instrukcja o pracy operacyjnej tzw. Zarządu II-A UOP, obowiązująca w 2002 r.; - szczegółowy zakres prac (zadań, czynności, obowiązków) Zarządu II-A UOP w latach 2001-2002 i jego odpowiednika w obrębie ABW w latach 2002-2004; - szczegóły i pełen wykaz (kategoria sprawy, numer ewidencyjny, kryptonim, krótkie streszczenie) procedur operacyjnych realizowanych wobec obiektów, osób lub faktów związanych z funkcjonowaniem PKN Orlen (również spółek zależnych) oraz ich krajowych i zagranicznych kooperantów (dot. „pionu II-A” w latach 2001-2004); - charakterystyka kierunków pracy jednostki („pion II-A”) w zakresie zabezpieczeń podstawowych interesów ekonomicznych państwa w sektorze energetycznym RP; analiza stosowanych form, metod i środków pracy operacyjnej (m. in. odnośna statystyka); - kwartalne/miesięczne sprawozdania z pracy Wydziału Zamiejscowego w Płocku/ Delegatury Bydgoskiej UOP/ABW za okres 2001-2004; - analizy, informacje, notatki etc. przekazane przez UOP/ABW „odbiorcom zewnętrznym” (osoby/instytucje) w latach 2001-2004 przez Zarząd/Departament

10 1. 2. 3. 4. 5. II-A (lub przy jego współudziale) dot. sytuacji w polskim sektorze paliwowym; - jak w punkcie powyższym w zakresie odnoszącym się do materiałów Zarządu/ Departamentu II (Kontrwywiad) UOP/ABW oraz Zarządu I (Wywiad) UOP/ABW: lata 2001-2004; - szczegółowy i pełny wykaz procedur operacyjnych (kategoria sprawy, numer ewidencyjny, kryptonim, krótkie streszczenie) realizowanych przez kontrwywiad UOP/ABW wobec obiektów, osób lub faktów związanych z funkcjonowaniem PKN Orlen (grupa kapitałowa Orlen) oraz jego kooperantów w latach 2001-2004; - analizy Zarządu/Departamentu II UOP/ABW dot. zagrożeń kontrwywiadowczych związanych z funkcjonowaniem określonych obiektów lub osób związanych z polskim sektorem paliwowym (dotyczy to również cudzoziemców); - pełen wykaz procedur realizowanych w Zarządzie Śledczym UOP/Departamencie Postępowań Karnych ABW w związku z funkcjonowaniem obiektów i osób związanych z polskim sektorem paliwowym realizowanych w latach 2001-2004, również odnośna korespondencja z czynnikami zewnętrznymi, na przykład Prokuraturą oraz materiały analityczne i informacje przekazywane przez Zarząd III kierownictwu UOP/ABW w powyższym zakresie. 48.(2.) Wystąpienie …udostępnienia Komisji notatki Szefa Gabinetu Prezydenta RP Marka Ungiera w Komisji z sprawie zatrzymania prezesa Zarządu PKN Orlen S.A. Andrzeja dnia Modrzejewskiego, przekazanej ówczesnemu Szefowi Urzędu Ochrony Państwa – 25.08.2004 r. Zbigniewowi Siemiątkowskiemu. 49.(3.) Wystąpienie …przekazania Komisji wszystkich notatek i materiałów dotyczących kontraktów Komisji na dostawę ropy naftowej zawartych przez PKN Orlen S.A. oraz dotyczących tzw. z dnia pośredników, w tym szczególnie J&S, BMP, Petroval. 1.09.2004 r 50.(4.) Wystąpienie …udostępnienia Komisji, będącego w dyspozycji Agencji Bezpieczeństwa Komisji Wewnętrznego, tekstu kontraktu w sprawie dostaw ropy naftowej, który miał być z dnia zawarty w lutym 2002 r. przez PKN ORLEN S.A z kontrahentem spółki, ale nie 9.09.2004 r został podpisany w związku z odwołaniem ówczesnego prezesa Zarządu PKN ORLEN S.A. Andrzeja Modrzejewskiego.

11 1. 2. 3. 4. 5. 51.(5.) Wystąpienie …udostępnienie Komisji pełnej dokumentacji przebiegu procedury przyznania w Komisji 1993 r. polskiego obywatelstwa Panom: Grzegorzowi Jankilewiczowi i z dnia Sławomirowi Smołokowskiemu. 9.09.2004 r 52.(6.) Uchwała …przekazanie Komisji kompletnej dokumentacji b. Urzędu Ochrony Państwa Komisji dotyczącej wszystkich okoliczności zatrzymania w dniu 7 lutego 2002 r. z dnia ówczesnego prezesa Zarządu PKN Orlen S.A. Andrzeja Modrzejewskiego, w tym: 28.09.2004 r. - dokumentacji czynności przygotowawczych i alertowych, jakie były realizowane na obszarze delegatury bydgoskiej b. UOP, a w szczególności Płocka, do przeprowadzenia akcji ewentualnego zatrzymania Andrzeja Modrzejewskiego na terenie Płocka; - dokumentacji /także audiowizualnej/ zatrzymania Andrzeja Modrzejewskiego w Warszawie, w dniu 7 lutego 2002 r., łącznie z dokumentacją zastosowania środków techniki specjalnej, - dokumentacji /w szczególności wykonanej techniką wideo/ pobytu i przesłuchania Andrzeja Modrzejewskiego w siedzibie b. Urzędu Ochrony Państwa w dniu 8 lutego 2002 r. 53.(7.) Uchwała ….przekazania Komisji, opartego na informacjach zawartych we właściwych Komisji ewidencjach, dokładnego wykazu czasu wszystkich zarejestrowanych w dniu 7

z dnia lutego 2002 r. wejść i wyjść z gmachu ówczesnego Urzędu Ochrony Państwa w 13.10.2004 r. Warszawie, przy ul. Rakowieckiej 2A następujących osób: Zbigniewa Siemiątkowskiego, Mieczysława Tarnowskiego, Ryszarda Bieszyńskiego oraz funkcjonariuszy b. UOP..

54.(8.) Uchwała ...przekazania Komisji akt postępowania przeciwko Markowi Dochnalowi i Komisji wszystkich materiałów związanych z tą sprawą. z dnia 19.10.2004

12 1. 2. 3. 4. 5. 55.(9.) Wystąpienie …przekazania materiałów ABW z prowadzonych działań operacyjnych wobec Komisji Wiesława Kaczmarka i Macieja Giereja. z dnia 15.10.2004 r 56.(10.) Uchwała …przekazania wszystkich akt i materiałów prowadzonych postępowań w Komisji sprawach związanych ze spotkaniem Jana Kulczyka z Władimirem Ałganowem. z dnia 16.10.2004 r. 57.(11.) Uchwała …dostarczenia Komisji zgromadzonych przez Delegaturę ABW w Bydgoszczy Komisji materiałów operacyjnych dotyczących firmy „Rajnex”. Prowadzi ona działalność z dnia w handlu paliwami oraz „współpracowała” przez wiele lat z PKN Orlen. 3.11.2004 r Delegatura ABW w Bydgoszczy podejrzewa właścicieli firmy „Rajnex” o wprowadzenie na polski rynek paliwa bez akcyzy i podatku VAT oraz pranie brudnych pieniędzy. W miejscowości Rodzanów koło Płocka, w posiadłości właściciela firmy „Rajnex” – Jarosława Rajewskiego, odbywały się cykliczne „odprawy” tzw. baronów paliwowych, to między innymi tam ustalano plan działań tzw. mafii paliwowej. 58.(12.) Wystąpienie …przekazania Komisji materiałów śledczych i informacji dotyczących Komisji nieprawidłowości i występowania ewentualnych nadużyć w związku z z dnia kontraktami zawieranymi przez PKN Orlen S.A. ze spółką Autostrada 22.11.2004 r. Wielkopolska S.A. 59.(13.) Wystąpienie …przekazania na potrzeby Komisji wszelkich materiałów informacyjnych Komisji dotyczących pana Sławomira Wiatra, ze szczególnym uwzględnieniem jego z dnia pobytu w Wiedniu. 21.04.2005 r. 60.(14.) Wystąpienie … pilnego dostarczenia Komisji Śledczej - akt personalnych Pana Wojciecha Komisji Czerniaka – b. funkcjonariusza Departamentu I Służby Bezpieczeństwa MSW z dnia oraz wszelkich dokumentów pozostających w zasobie Agencji Wywiadu, a 19.05.2005 r. zawierających informacje o działalności na terytorium Polski i Austrii z lat osiemdziesiątych ubiegłego wieku podmiotu gospodarczego „POLMARCK”,

13 1. 2. 3. 4. 5. będącego własnością Andrzeja Kuny i Aleksandra Żagla. 61.(15.) Uchwała …przekazania Komisji wszelkich materiałów dostarczonych Agencji Komisji Bezpieczeństwa Wewnętrznego (m. in. gen. Pawłowi Pruszyńskiemu i płk. z dnia Markowi Wróblewskiemu) przez Adama Chmielewskiego i Andrzeja Zająca. 21.06.2005 r. Wystąpienie Komisji z dnia 21.06.2005 r.

Wystąpienia do Szefa Agencji Wywiadu

1. 2. 3. 4. 5. 62.(1.) Wystąpienie …przekazania Komisji wszystkich notatek i materiałów dotyczących kontraktów Nie Komisji z na dostawę ropy naftowej zawartych przez PKN Orlen S.A. oraz dotyczących tzw. dnia pośredników, w tym szczególnie J&S, BMP, Petroval. 1.09.2004 r. 63.(2.) Uchwała …przekazania wszystkich akt i materiałów prowadzonych postępowań w Nie Komisji sprawach związanych ze spotkaniem Jana Kulczyka z Władimirem Ałganowem. z dnia 16.10.2004 r. 64.(3.) Uchwała ….ustalenia w obrębie Agencji Wywiadu zakresu i etapów obiegu notatki z dnia Tak Komisji 28 listopada 2002 r. dotyczącej Jana Kulczyka. z dnia 15.02.2005 r. Wystąpienie Komisji z dnia 16.02.2005 r.

14 1. 2. 3. 4. 5. 65.(4.) Wystąpienie …przekazania na potrzeby Komisji wszelkich materiałów informacyjnych Komisji dotyczących pana Sławomira Wiatra, ze szczególnym uwzględnieniem jego z dnia pobytu w Wiedniu. 21.04.2005 r. 66.(5.) Wystąpienie …pilnego dostarczenia Komisji Śledczej - akt personalnych Pana Wojciecha Komisji Czerniaka – b. funkcjonariusza Departamentu I Służby Bezpieczeństwa z dnia MSW oraz wszelkich dokumentów pozostających w zasobie Agencji Wywiadu, 19.05.2005 r. a zawierających informacje o działalności na terytorium Polski i Austrii z lat osiemdziesiątych ubiegłego wieku podmiotu gospodarczego „POLMARCK”, będącego własnością Andrzeja Kuny i Aleksandra Żagla.

Wystąpienia do Szefa Biura Ochrony Rządu

1. 2. 3. 4. 5. 67.(1.) Wystąpienie …dostarczenia Komisji informacji zawierającej nazwiska oficerów BOR, którzy Nie Odesłanie do MSWiA Komisji w dniach 6-7 lutego 2002 roku towarzyszyli, wykonując - wynikające ze z dnia stosownych przepisów - zadania, ówczesnej minister sprawiedliwości Barbarze 8.09.2004 r. Piwnik a także o przekazanie Komisji wszelkiej związanej z tym dokumentacji. 68.(2.) Wystąpienie …przekazania Komisji dokumentacji dotyczącej wszystkich wejść i wyjść z Tak Komisji Kancelarii Prezesa Rady Ministrów w dniach 6-10 lutego 2002 roku oraz kart z dnia pracy w tych dniach kierowców samochodów służbowych ówczesnych: Ministra 28.09.2004 r Sprawiedliwości-Prokuratora Generalnego RP – Barbary Piwnik, Ministra Skarbu Państwa – Wiesława Kaczmarka, p.o. Szefa Urzędu Ochrony Państwa – Zbigniewa Siemiątkowskiego oraz zastępcy Szefa Urzędu Ochrony Państwa – Mieczysława Tarnowskiego. 69.(3.) Wystąpienie ….poinformowania Komisji, jaki obiekt był oznaczony kryptonimem 155-60 w Tak Komisji okresie, w którym prezesem Rady Ministrów był Pan Leszek Miller.

15 1. 2. 3. 4. 5. z dnia 5.01.2005 r. 70.(4.) Wystąpienie …niezwłocznego przekazania Komisji kaset z zapisami z kamer rejestrujących Nie BOR nie posiada takich Komisji wejścia i wyjścia z Pałacu Prezydenckiego w okresie od dnia 1 listopada 2001 r. kaset. z dnia do dnia 30 listopada 2004 r. 2.03.2005 r.

Wystąpienia do Prezesa Najwyższej Izby Kontroli

1. 2. 3. 4. 6. 71.(1.) Wystąpienie …przekazania Komisji wszystkich materiałów dotyczących PKN Orlen S.A., Tak Komisji mieszczących się w zakresie badań przez nią prowadzonych. z dnia 23.07.2004 72.(2.) Wystąpienie …przekazania Komisji dokumentacji z kontroli przeprowadzonej w Petrochemii Tak Komisji Płock w okresie, gdy prezesem zarządu tej Spółki był Pan Konrad Jaskóła z dnia /problematyka dotycząca zakupów ropy naftowej/, a także materiałów 29.07.2004 r. dotyczących działalności PKN Orlen S.A., wraz ze wskazaniem imion i nazwisk osób, które dokonywały tej kontroli. 73.(3.) Wystąpienie …przekazania członkom Komisji zapisów protokołu kontroli dotyczącej „Wyceny Tak Komisji wartości Naftobazy Sp. z o.o.”, znajdujących się w części niejawnej protokołu z dnia kontroli na stronach 146-168. 29.07.2004 r

Wystąpienia do Szefa Kancelarii Prezydenta RP

16

1. 2. 3. 4. 5. 74.(1.) Uchwała …udostępnienia Komisji księgi wejść i wyjść do Kancelarii Prezydenta RP z Tak Komisji ostatnich 3 lat. z dnia 15.07.2004 r. 75.(2.) Wystąpienie …przedstawienia Komisji tzw. księgi wejść i wyjść do Pałacu Prezydenckiego w Tak Komisji Warszawie, Krakowskie Przedmieście 48/50, w pierwszej kolejności z dnia obejmujących okres od dnia 1 grudnia 2001 r. do dnia 31 grudnia 2002 r. 8.09.2004 r. 76.(3.) Wystąpienie …udostępnienia Komisji pełnej dokumentacji przebiegu procedury przyznania w Tak Komisji 1993 r. polskiego obywatelstwa Panom: Grzegorzowi Jankilewiczowi i z dnia Sławomirowi Smołokowskiemu. 9.09.2004 r. 77.(4.) Uchwała …dostarczenia Komisji billingów rozmów telefonicznych, prowadzonych w Nie Komisji latach 2000-2004 z telefonów służbowych, stacjonarnych i komórkowych, Panów: z dnia Szefa Gabinetu Prezydenta RP - Marka Ungiera i Dyrektora Zespołu Doradców 28.09.2004 r. Prezydenta RP - Andrzeja Gduli. 78.(5.) Wystąpienie …przekazania Komisji protokołu posiedzenia Rady Gabinetowej, w trakcie Tak Komisji którego omawiano sprawy związane z sytuacją wokół PKN Orlen S.A. z dnia 14.10.2004 r. 79.(6.) Wystąpienie …przekazania do dyspozycji Komisji księgi wejść i wyjść do Pałacu Tak Komisji Prezydenckiego w Warszawie, Krakowskie Przedmieście 48/50, za 2003 rok. z dnia 22.10.2004 r 80.(7.) Uchwała …przekazania do dyspozycji Komisji wszystkich notatek i zapisów dostarczonych Tak Komisji Prezydentowi RP i jego służbom przez doradcę Prezydenta RP ds. z dnia międzynarodowych Stanisława Cioska, w związku z prowadzonymi przezeń

17 1. 2. 3. 4. 5. 26.10.2004 r. pracami i rozmowami w sprawach związanych z polskim sektorem energetycznym w latach 2001-2004. 81.(8.) Uchwała …przekazania do dyspozycji Komisji wykazu osób, którym wydano – od Tak Komisji początku 2001 roku do chwili obecnej – stałe przepustki na wejście do Kancelarii z dnia Prezydenta. 2.11.2004 r. 82.(9.) Wystąpienie …przekazania Komisji stenogramu posiedzenia Rady Gabinetowej z dnia 21 Tak Komisji lutego 2002 roku, w trakcie którego omawiano sprawy związane z sytuacją wokół z dnia PKN Orlen S.A. 16.11.2004 r. 83.(10.) Uchwała …udostępnienia Komisji wszelkich materiałów związanych z wizytą Prezydenta Tak Część materiałów – Komisji RP w dniu 28 września 2004 r. u Prezydenta Rosji Władimira Putina, a Kancelaria Tajna z dnia dotyczących rozmów względnie ustaleń lub umów związanych z sektorem 13.12.2004 r. paliwowym. Wystąpienie Komisji z dnia 16.12.2004 r. 84.(11.) Uchwała …przekazania Komisji, sporządzonego przez eksperta Kancelarii Prezydenta RP – Tak Komisji Dariusza Mulawkę, protokołu przebiegu spotkania szefa Społecznego Zespołu z dnia Doradców Ekonomicznych Prezydenta RP – prof. dr hab. Witolda Orłowskiego z 21.01.2005 r. panami – Grzegorzem /Wiaczesławem/ Jankilewiczem i Sławomirem Wystąpienie Smołokowskim, odbytego w dniu 15 marca 2002 r. Komisji z dnia 25.01.2005 r. 85.(12.) Wystąpienie …niezwłocznego dostarczenia brakujących dokumentów niezbędnych do Tak Komisji przeprowadzeniu przesłuchania Stanisława Cioska. z dnia 31.03.2005 r.

18 1. 2. 3. 4. 5. 86.(13.) Uchwała …przekazania Komisji wszystkich, przygotowanych i zlecanych przez Zespół Komisji Doradców Prezydenta RP kierowany przez Pana Andrzeja Gdulę, ekspertyz i z dnia innych materiałów dotyczących spraw mieszczących się w zakresie badań 7.06.2005 r. prowadzonych przez Komisję. Wystąpienie Komisji z dnia 7.06.2005 r

Wystąpienia do Szefa Kancelarii Prezesa Rady Ministrów

1. 2. 3. 4. 5. 87.(1.) Uchwała ….przekazania Komisji dokumentacji, niezbędnej dla pełnego wykonania zadań. Komisji z dnia 15.07.2004 r. 88.(2.) Wystąpienie …przekazania Komisji stenogramów z posiedzeń Rady Ministrów, na których Tak Komisji rozpatrywano kwestie mające związek z sytuacją w PKN ORLEN S.A. z dnia 19.07.2004 r. 89.(3.) Wystąpienie …przekazania Komisji księgi wejść i wyjść Kancelarii Prezesa Rady Ministrów za Nie Prośba Komisji lata 1999-2004. o sprecyzowanie z dnia oczekiwań 29.07.2004 r. Komisji

90.(4.) Wystąpienie …przekazania protokołu posiedzenia Rady Gabinetowej, w trakcie którego Nie Odesłanie do Kancelarii Komisji omawiano sprawy związane z sytuacją wokół PKN ORLEN S.A. Prezydenta RP z dnia

19 1. 2. 3. 4. 5. 8.09.2004 r.

91.(5.) Wystąpienie …przekazania Komisji stenogramów posiedzeń Rady Ministrów odbytych w Tak Komisji miesiącach styczeń i luty 2002 roku, w trakcie których podejmowano decyzje z dnia dotyczące obrotu ropą naftową, a także rozpatrywano wszelkie sprawy łączące się 1.12.2004 r. z sytuacją PKN ORLEN S.A. i wokół tej spółki oraz z aktualnym stanem i perspektywami krajowego rynku paliw. 92.(6.) Uchwała ...przekazania Komisji protokołów posiedzeń Rady Ministrów z okresu sierpień – Komisji październik 1995 r. z dnia 16.04.2005 r. Wystąpienie Komisji z dnia 27.04.2005.r.

Wystąpienia do Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji

1. 2. 3. 4. 5. 93.(1.) Wystąpienie …przekazania Komisji księgi wejść i wyjść Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Nie Prośba Komisji Administracji za lata 1999-2001. o sprecyzowanie z dnia oczekiwań Komisji 29.07.2004 r.

20 1. 2. 3. 4. 5. 94.(2.) Wystąpienie …udostępnienia Komisji pełnej dokumentacji przebiegu procedury przyznania w Tak Komisji 1993 r. polskiego obywatelstwa Panom: Grzegorzowi Jankilewiczowi i z dnia Sławomirowi Smołokowskiemu. 9.09.2004 r.

95.(3.) Uchwała …udostępnienia Komisji wszelkich materiałów i dowodów będących w Tak Komisji dyspozycji Międzyresortowego Centrum ds. Zwalczania Przestępczości z dnia Zorganizowanej i Międzynarodowego Terroryzmu, które mają znaczenie dla 29.9.2004 r. prowadzonych przez Komisję badań w zakresie wyznaczonym jej uchwałą Sejmu Wystąpienie z dnia 28 maja 2004 roku, a w szczególności materiałów dotyczących Komisji funkcjonowania tzw. mafii paliwowej. z dnia 7.10.2004 r 96.(4.) Wystąpienie …przekazania Komisji wszelkich decyzji normujących kompetencje Tak Komisji poszczególnych członków kierownictwa, aż do dyrektorów departamentów z dnia włącznie, Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w latach 1991-1992. 1.12.2004 r.

97.(5.) Wystąpienie …przekazania Komisji sporządzonego w grudniu 2002 r., wspólnie z Prokuraturą Tak Komisji Krajową i Ministerstwem Finansów oraz Agencją Bezpieczeństwa Wewnętrznego, z dnia opracowania dotyczącego problematyki nieprawidłowości w obrocie paliwami 1.07. 2005 r. ciekłymi i metodyki ich zwalczania.

21 Wystąpienia do innych członków Rady Ministrów 1. 2. 3. 5. 7. 98.(1.) Wystąpienie …przekazania Komisji opracowań dotyczących bezpieczeństwa energetycznego Tak Minister Gospodarki Komisji kraju. i Pracy z dnia 19.07.2004 r. 99.(2.) Wystąpienie …przekazania Komisji: Nie Minister Komisji - dokumentów i notatek dotyczących okoliczności, trybu i warunków kontraktów Skarbu Państwa z dnia na dostawy ropy naftowej zawieranych przez Petrochemie Płock, Rafinerię 19.07.2004 r. Gdańską, PKN Orlen i Grupę Lotos, - dokumentacji dotyczącej udziału przedstawicieli organów Skarbu Państwa w posiedzeniach organów stanowiących PKN Orlen S.A., - nazwisk i adresów osób zajmujących się w ministerstwie sprawami PKN Orlen S.A. oraz wyznaczonych i skierowanych do wykonywania w organach stanowiących PKN Orlen S.A. uprawnień Skarbu Państwa wraz z podaniem ich aktualnych adresów, od momentu powstania spółki do chwili obecnej oraz ich kolejnych przełożonych w Ministerstwie Skarbu Państwa aż do Ministra włącznie,\ - dokumentów dotyczących sprawowani a nadzoru właścicielskiego nad spółką od momentu jej powstania, - dokumentów, analiz, opracowań, ekspertyz dotyczących zbywania akcji PKN Orlen S.A. oraz przekazywania ich innym spółkom Skarbu Państwa. 100.(3.) Wystąpienie …udostępnienia wszelkich, od rozpoczęcia działalności do chwili obecnej, danych Nie Minister Gospodarki Komisji dotyczących następujących fundacji: „Fundacji Orlen Dar Serca”, „Porozumienie i Pracy z dnia bez barier” oraz „Petrochemia dzieciom”, w szczególności dotyczących: 8.08.2004 r. - fundatorów i sponsorów fundacji, z osobami fizycznymi i prawnymi włącznie; - przepływu funduszy; - wszelkich wydatków fundacji; - obecnych władz fundacji: Zarządów i Rad, ze wskazaniem ewentualnych zmian w ich składach; - wszelkich wynagrodzeń pracowników fundacji.

22 1. 2. 3. 5. 7. 101.(4.) Wystąpienie …przekazania opracowań dotyczących spraw bezpieczeństwa energetycznego Nie Minister Obrony Komisji kraju. Narodowej z dnia 10.08.2004 r. 102.(5.) Wystąpienie ...przekazania Komisji informacji o tym, czy w Wojskowych Służbach Nie Minister Obrony Komisji Informacyjnych były przygotowywane, i czy są aktualnie przygotowywane, Narodowej z dnia opracowania dotyczące bezpieczeństwa energetycznego państwa i przekazania 10.08.2004 r. takich materiałów, a także udzielenie informacji, czy i na jakich funkcjach są zatrudniani czynni i byli funkcjonariusze WSI. 103.(6.) Wystąpienie …przekazania Komisji posiadanej dokumentacji łączącej się z działalnością spółki Nie Minister Gospodarki Komisji PKN Orlen S.A., a w szczególności analiz, ekspertyz wiążących się z i Pracy z dnia wykonywanym przez Ministra Gospodarki i Pracy nadzorem sferze 5.08.2004 r. bezpieczeństwa energetycznego kraju.

104.(7.) Wystąpienie …udostępnienia wszystkich materiałów dotyczących działalności Fundacji J&S Nie Minister Gospodarki Komisji Pro Bono Poloniae. i Pracy z dnia 9.09.2004 r.

105.(8.) Wystąpienie …przekazania wszelkich, od rozpoczęcia działalności do chwili obecnej, Tak, Minister Polityki Komisji informacji o Fundacji Jolanty Kwaśniewskiej „Porozumienie bez Barier”, w częściowo Społecznej z dnia szczególności dotyczących: 22.09.2004 r. - sponsorów Fundacji, z osobami fizycznymi i prawnymi włącznie; - przepływu funduszy; - wszelkich wydatków Fundacji; - obecnych władz fundacji: Zarządu i Rady, ze wskazaniem ewentualnych zmian w ich składach; - wszelkich wynagrodzeń pracowników Fundacji.

23 1. 2. 3. 5. 7. 106.(9.) Wystąpienie …przekazania Komisji całej dokumentacji związanej z Fundacją im. K. Kelles- Tak Minister Edukacji Komisji Krauza. Dokumentacja powinna zawierać: statut, skład Zarządu oraz Rady Narodowej i Sportu z dnia Fundatorów, dane dotyczące przepływu środków finansowych (przychody i 9.11.2004 r. wydatki).

107. Uchwała …przekazania Komisji pełnego wykazu członkostwa p. Marka Modeckiego w Odpowiedź: Minister Skarbu Państwa (10.) Komisji Radach Nadzorczych Spółek z udziałem Skarbu Państwa, w których był lub jest, Marek z dnia oraz informacji, który z Ministrów go desygnował oraz udzielał pełnomocnictw w Modecki nie 20.11.2004 r. imieniu Skarbu Państwa na Walne Zgromadzenie Spółek z udziałem Skarbu figuruje w Wystąpienie Państwa. żadnej bazie Komisji danych z dnia 22.11.2004 r. 108. Uchwała …przekazania Komisji wszelkich informacji dotyczących rozmów Pana Jana Odpowiedź Minister Spraw (11.) Komisji Kulczyka i Pana Premiera Leszka Millera jesienią i zimą 2001 roku w Moskwie częściowa. Zagranicznych z dnia oraz ich kontaktów z rosyjskimi kontrahentami z sektora energetycznego w tym 13.12.2004 r. czasie. Wystąpienie Komisji z dnia 16.12.2004 r. 109. Uchwała …przedstawienia Komisji informacji na temat transakcji sprzedaży przez Naftę Tak Minister Skarbu Państwa (12.) Komisji Polską S.A. akcji PKN Orlen S.A. inwestorom instytucjonalnym, krajowym i z dnia zagranicznym, w okresie październik 1999 r. – grudzień 2000 r. Informacja winna 13.12.2004 r. zawierać: a) termin transakcji, b) ilość akcji objętych transakcją, c) dane nabywcy Wystąpienie i d) cenę transakcyjną. Komisji z dnia 21.02.2004 r.

24 1. 2. 3. 5. 7. 110. Uchwała …wydania Komisji dokumentacji zawierającej rejestr koncesji na import ropy Tak Minister Gospodarki (13.) Komisji naftowej do Polski, wydanych w wyniku rozporządzenia Ministra Współpracy i Pracy z dnia Gospodarczej z Zagranicą Adama Glapińskiego z dnia 25 lutego 1992 r. w 20.04.2005 r. sprawie wykazu towarów i usług, którymi obrót z zagranicą wymaga koncesji. Wystąpienie Rejestr ten winien zawierać nazwy podmiotów, którym udzielono zezwoleń, daty Komisji złożenia przez nie wniosków, daty wydania zezwoleń i określone w nich ilości z dnia ropy naftowej. 27.04.2005 r. 111. Uchwała …udostępnienia na potrzeby prac Komisji statutu Naftoportu Sp. z o.o. w wersji Tak Minister Skarbu Państwa (14.) Komisji obowiązującej na przełomie 2004/2005 r. oraz w wersji obowiązującej obecnie. z dnia 20.04.2005 r. Wystąpienie Komisji z dnia 27.04.2005 r. 112. Uchwała …przekazania Komisji informacji dotyczącej trybu i warunków opuszczenia w Tak Minister Spraw (15.) Komisji 2004 roku terytorium Polski przez sekretarza Ambasady Federacji Rosyjskiej w Zagranicznych z dnia Rzeczypospolitej Polskiej – Pana Semena Sustawowa. 17.05.2005 r. Wystąpienie Komisji z dnia 18.05.2005 r. 113. Wystąpienie …przekazania do dyspozycji Komisji, przygotowanego przez Departament Tak Minister (16.) Komisji Kontroli Ministerstwa Obrony Narodowej, „Sprawozdania Zespołu do zbadania Obrony z dnia prawidłowości gospodarowania paliwami w Siłach Zbrojnych Rzeczypospolitej Narodowej 7.06.2005 r. Polskiej w latach 1990-2005” Warszawa, Maj 2005 rok. 114. Wystąpienie …niezwłocznego sporządzenia i przekazania do dyspozycji Komisji, pełnego Minister (17.) Komisji wykazu jednostek organizacyjnych Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, na Obrony z dnia terenie których znajdują się lub znajdowały się bazy paliwowe. Wykaz za lata Narodowej

25 1. 2. 3. 5. 7. 13.06.2005 r. 1992-2005, z podaniem, pełnej nazwy jednostki organizacyjnej Sił Zbrojnych RP, miejsca położenia oraz rodzaju Sił Zbrojnych, do którego jednostka przynależy. 115. Wystąpienie …niezwłocznego sporządzenia i przekazania do dyspozycji Komisji imiennego Tak Minister (18.) Komisji wykazu żołnierzy zawodowych oraz kontraktowych, którzy w latach 1992 – 2005 (Kancelaria Obrony z dnia otrzymali, na podstawie właściwych przepisów prawa zgodę, na wykonywanie Tajna) Narodowej 13.06.2005 r. poza służbą - dodatkowej pracy zarobkowej w szeroko rozumianym sektorze paliwowym. 116. Wystąpienie …niezwłocznego sporządzenia i przekazania do dyspozycji Komisji imiennego Minister (19.) Komisji wykazu żołnierzy zawodowych oraz kontraktowych Wojskowych Służb Obrony z dnia Informacyjnych, którzy zostali oddelegowani bądź w następstwie przeniesienia do Narodowej 13.06.2005 r rezerwy - zostali funkcjonariuszami d. Urzędu Ochrony Państwa oraz Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Agencji Wywiadu, wraz ze wskazaniem, jeżeli to możliwe, obejmowanych w cywilnych służbach specjalnych stanowisk służbowych. Przedmiotowy wykaz proszę sporządzić za lata 2001 – 2005. 117. Wystąpienie …przekazania do dyspozycji Komisji, przygotowanego przez Departament Tak Minister (20.) Komisji Kontroli Ministerstwa Obrony Narodowej, „Sprawozdania Zespołu do zbadania Obrony z dnia prawidłowości gospodarowania paliwami w Siłach Zbrojnych Rzeczypospolitej Narodowej 29.06.2005 r Polskiej w latach 1990-2005” Warszawa, Maj 2005 rok (ponowienie). 118. Uchwała …przekazania Komisji, poświadczonej za zgodność z oryginałem, dokumentacji Tak Minister Spraw (21.) Komisji z dotyczącej zaginięcia w 2002 roku faksymile podpisu Pana Włodzimierza Zagranicznych 24.08.2005 r. Cimoszewicza, a ponadto o poinformowanie Komisji, czy w 2002 roku Pan Wystąpienie Włodzimierz Cimoszewicz korzystał w Ministerstwie Spraw Zagranicznych z Komisji faksymile swojego podpisu do podpisywania korespondencji. z dnia 29.06.2005 r 119. Uchwała …udzielenia Komisji następujących informacji: Dyrektor Generalny (22.) Komisji z - które z oświadczeń o stanie majątkowym dotyczących 2001 roku, złożonych w Służby Zagranicznej 31.08.2005 r. 2002 roku przez Włodzimierza Cimoszewicza Ministerstwo uznało za wiążące w Wystąpienie świetle obowiązujących przepisów i jak traktowano pozostałe oświadczenia, Komisji - czy oświadczenia majątkowe Pana Włodzimierza Cimoszewicza były poddane z dnia jakiejkolwiek kontroli, w tym poprzez porównanie ich z poprzednio składanymi

26 1. 2. 3. 5. 7. 1.09.2005 r oświadczeniami, a jeżeli tak to jaki był wynik tej kontroli, - czy prowadzona była jakakolwiek korespondencja z Panem Włodzimierzem Cimoszewiczem w sprawie jego oświadczeń o stanie majątkowym za 2001 rok w 2002 roku, - kiedy przekazane zostały oświadczenia o stanie majątkowym złożone przez Pana Włodzimierza Cimoszewicza za 2001 rok do Kancelarii Premiera Rady Ministrów, - czy i z jakimi instytucjami Ministerstwo prowadziło korespondencję w sprawie oświadczeń majątkowych Pana Włodzimierza Cimoszewicza za 2001 rok i czego ta korespondencja dotyczyła, - czy Ministerstwo zgłaszało kiedykolwiek i komu fakt zaginięcia jakiegokolwiek oświadczenia majątkowego Pana Włodzimierza Cimoszewicza, czy okoliczności takie miały w ogóle miejsce, a jeżeli tak to kiedy, oraz niezwłocznego przedłożenia poświadczonych za zgodność z oryginałem kserokopii korespondencji w wyżej wymienionych sprawach, w tym wewnętrznej w Ministerstwie.

Wystąpienia do Przewodniczącego Komisji Papierów Wartościowych i Giełd

1. 2. 3. 4. 5. 120.(1.) Wystąpienie …udostępnienia Komisji następujących dokumentów: Tak Komisji - wykaz wszystkich operacji na akcjach PKN Orlen S.A. od 1997 r., z dnia - wykaz zakupów i sprzedaży akcji PKN Orlen S.A. dokonanych przez BRE 29.07.2004 r. Bank w 2002 r. 121.(2.) Wystąpienie …przekazania Komisji listy inwestorów, którzy w dniach 7-8 lutego 2002 r. Tak Komisji dokonywali transakcji na akcjach PKN Orlen S.A., z podaniem stron tych z dnia transakcji i uwzględnieniem cen. 14.10.2004 r.

27 1. 2. 3. 4. 5. 122.(3.) Wystąpienie …przekazania Komisji – w zakresie, jaki będzie możliwy do zrealizowania w Komisji chwili obecnej,- materiałów dowodowych, o które Komisja wystąpiła do Pana w z dnia piśmie z dnia 14 października br. 22.12.2004 r 123.(4.) Uchwała …przekazania Komisji kopii raportów bieżących i okresowych spółki PKN Tak Komisji ORLEN S.A. (w tym także raportów poufnych) składanych do Komisji w latach z dnia 2000 – 2004 na podstawie przepisów ustawy - Prawo o publicznym obrocie 6.01.2005 r. papierami wartościowymi. Wystąpienie Komisji z dnia 10.01.2005 r. 124.(5.) Uchwała …udzielenia Komisji informacji w sprawie wykonania przez Skarb Państwa Komisji obowiązku informacyjnego, związanego z porozumieniem zawartym przez Skarb z dnia Państwa z Bank of New York. 15.03.2005 r. Wystąpienie Komisji z dnia 15.03.2005 r. 125.(6.) Wystąpienie …przekazania Komisji ostatecznych wyników postępowania wraz z ustaleniami Komisji dotyczącymi ewentualnego porozumienia łączącego, w rozumieniu art. 158a ust. 3 z dnia ustawy - Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi, podmioty z 9.05.2005 r. grupy Kulczyk Holding S.A. przy nabywaniu akcji PKN ORLEN S.A. oraz w głosowanich na WZA Spółki.

28 1. 2. 3. 4. 5. 126.(7.) Uchwała … przekazania Komisji informacji, za jaką cenę Włodzimierz Cimoszewicz Tak Tak Komisji nabywał i zbywał akcje PKN Orlen S.A. wraz z informacją o terminach i stronach z dnia transakcji. 9.07.2005 r. Wystąpienie Komisji z dnia 12.07.2005 r.

127.(8.) Wystąpienie …przekazania Komisji następujących informacji: na jakim rynku Pan Tak Komisji Włodzimierz Cimoszewicz nabył akcje PKN Orlen S.A., od kogo, czy były z dnia uwarunkowania sprzedającego oraz o wszelkich innych kwestiach mających 31.08.2005 r. związek z tą sprawą.

Wystąpienia do Krajowego Rejestru Sądowego

1. 2. 3. 6. 7. 128.(1.) Wystąpienie … przekazania Komisji kompletnej dokumentacji dotyczącej spółek: Triticum Tak Centrala Centralnej Komisji SAD, JK Service, JK Energy & Logistics, Exit, Petrolot, Petro-Tim i Polex. Informacji Krajowego z dnia Rejestru Sądowego 29.11.2004 r. 129.(2.) Wystąpienie …wydania pełnego odpisu z Krajowego Rejestru Sądowego dotyczącego Fundacji Tak Sąd Rejestrowy Komisji „Porozumienie bez Barier” oraz o wydanie kserokopii akt tej Fundacji. w Warszawie z dnia 16.06.2005 r.

29 1. 2. 3. 6. 7. 130.(3.) Wystąpienie …doręczenia Komisji z akt prowadzonych dla PKN Orlen S.A. z siedzibą w Centrala Centralnej Komisji Warszawie - KRS 28.860 – poświadczonych za zgodność z oryginałem Informacji Krajowego z dnia kserokopii aktów notarialnych dotyczących: utworzenia Spółki, zmian statutu… Rejestru Sądowego 29.06.2005 r. 131.(4.) Wystąpienie …doręczenia Komisji z akt prowadzonych dla Spółki Nafta Polska S.A. z siedzibą Centrala Centralnej Komisji w Warszawie - KRS 12.506 – poświadczonych za zgodność z oryginałem Informacji Krajowego z dnia kserokopii aktów notarialnych dotyczących: utworzenia Spółki, zmian statutu… Rejestru Sądowego 29.06.2005 r.

Wystąpienia do PKN Orlen S.A.

1. 2. 3. 4 6. 132.(1.) Uchwała …udostępnienia Komisji następujących dokumentów: Nie Zarząd PKN Orlen S.A. Komisji z - statutu Polskiego Koncernu Naftowego ORLEN Spółka Akcyjna, zgłosił wątpliwości w dnia - uchwał walnych zgromadzeń akcjonariuszy PKN ORLEN S.A., kwestii zgodności z 15.07.2004 r. - protokołów z posiedzeń: Zarządu, Rady Nadzorczej oraz Walnych Zgromadzeń prawem żądań zawartych Wystąpienie Akcjonariuszy od 1997 r., w tym wystąpieniu Komisji - umowy depozytowej z Bank of New York, dotyczącej sprzedaży tzw. kwitów z dnia depozytowych /GDR/, 19.07.2004 r. - wyników audytów PKN ORLEN S.A. od 1997 r., - wykazu firm i spółek (w tym pośredników, spedytorów i innych) współpracujących z PKN ORLEN S.A. 133.(2.) Wystąpienie …udostępnienia Komisji dokumentacji zawierającej: Nie Komisji - Regulaminu Zarządu, z dnia - Regulaminu organizacyjnego Spółki, 29.07.2004 r - dokumentacji dotyczącej zawieranych przez Spółkę kontraktów na zakup surowców, - informację o zakupie, warunkach transakcji zakupu akcji AWSA Holland BV przez PKN Orlen S. A. oraz zobowiązań w zakresie tych akcji wobec Kulczyk

30 1. 2. 3. 4 6. Holding, - kontraktów na dostawę ropy w latach 1999 – 2004 zawieranych przez Petrochemię Płock i PKN Orlen ( w przypadku niedostępności powyższych dokumentów proszę o dostarczenie ich omówień i wyciągów z nich omawiających podstawowe różnice ujęte w kolejności chronologicznej; w szczególności dotyczy to kontraktów zawieranych z J&S i Petroval w okresie wrzesień – grudzień 2002 r. i porównań treści tych kontraktów z kontraktami zawieranymi przed 2001 rokiem i aneksami do tych kontraktów), - dokumenty opracowane w latach 1999 – 2004 w Dziale Zakupów Ropy Petrochemii Płock i PKN Orlen (opracowania i analizy dotyczące możliwości dywersyfikacji dostaw ropy oraz dotyczące funkcjonowania rosyjskich producentów ropy na rynkach paliwowych, a w szczególności sposobu dostarczania surowców i roli spółek pośredniczących), -szczegółowe dane dotyczące spółek J&S Services&Investment i Petroval, z którymi zawierane były kontrakty na dostawę ropy (siedziby spółek, ich dane rejestrowe–w jakim kraju, w jakim sądzie lub w rejestrze dokonano ich wpisu, dane o ich wspólnikach / akcjonariuszach, dane osób wchodzących w skład Zarządu, Rady Nadzorczej i innych osób upoważnionych do składania oświadczeń w imieniu tych spółek – prokurentów etc.), - wszystkie kontrakty, umowy, porozumienia i przelewy środków finansowych do spółki BMC Sp. z o.o. 134.(3.) Wystąpienie …udostępnienia Komisji następujących dokumentów: Nie Komisji - regulamin Rady Nadzorczej PKN Orlen S.A. i inne regulacje określające tryb z dnia pracy Rady Nadzorczej w sprawie zawierania kontraktów paliwowych, 29.07.2004 r. - uchwała Rady Nadzorczej powołująca Komitet Rady Nadzorczej do Spraw Zakupu Ropy, - regulamin Komitetu Rady Nadzorczej do Spraw Zakupu Ropy, jego skład i instrukcję otrzymaną od Rady Nadzorczej. 135.(4.) Uchwała …przekazania Komisji dokumentów określających budżety PKN ORLEN S.A. na Nie Komisji PR, reklamę i marketing za lata 1999-2003 wraz z dokumentacją wewnętrznej z dnia kontroli tych wydatków oraz wszelkimi innymi dokumentami będącymi w

31 1. 2. 3. 4 6. 28.09.2004 r. posiadaniu Spółki, przydatnymi dla oceny zasadności wydatkowanych kwot (np. audyty), a także przekazania zestawienia pozagiełdowych inwestycji kapitałowych niezwiązanych z głównym przedmiotem działalności Spółki (produkcją i sprzedażą paliw) za okres od początku 1999 roku do dnia 30 czerwca 2004 r. 136.(5.) Wystąpienie …przekazania Komisji pisma z dnia 21 maja 2003 roku dotyczącego procesu Nie Komisji prywatyzacyjnego Rafinerii Gdańskiej. z dnia 26.10.2004 r. 137.(6.) Uchwała …udostępnienia Komisji dokumentów, będących w posiadaniu PKN Orlen SA, Komisji związanych z przetargami ogłaszanymi przez PKP Cargo na dostawę oleju z dnia napędowego za okres 2002–2005. 30.03.2005 r. Wystąpienie

Komisji z dnia 31.03.2005 r. 138.(7.) Uchwała …niezwłocznego przekazania Komisji pisma wiceprezesa Transnieftu Olega Komisji Gordijewa, sporządzonego w Moskwie jesienią 1997 r. po spotkaniu z Panem z dnia Bronisławem Blamowskim, właścicielem firmy Trade-Prod Co. Ltd. z siedzibą w 16.04.2005 r. Warszawie, które zostało przez autora przesłane do Petrochemii Płock. Wystąpienie Komisji

z dnia 27.04.2005 r 139.(8.) Uchwała …poinformowania Komisji czy i na jakim etapie toczy się postępowanie Tak Komisji arbitrażowe ze stronami kontraktu zawartego przez PKN Orlen S.A. z Petroval z dnia S.A. w dniu 21 grudnia 2002 r. 25.08.2005 r. Wystąpienie Komisji z dnia

32 1. 2. 3. 4 6. 26.08.2005 r.

Wystąpienia do Zarządu Nafta Polska S.A.

1. 2. 3. 4. 5. 140.(1.) Uchwała …udostępnienia Komisji następujących dokumentów: Tak Komisji z - protokoły z posiedzeń: Zarządu, Rady Nadzorczej oraz Walnych Zgromadzeń dnia Akcjonariuszy, 15.07.2004 r. - uchwały Zarządu, Rady Nadzorczej oraz Walnych Zgromadzeń Akcjonariuszy. Wystąpienie Komisji z dnia 19.07.2004 r. 141.(2.) Wystąpienie …przekazania Komisji: Tak Komisji - dokumentów i notatek dotyczących okoliczności, trybu i warunków kontraktów z dnia na dostawy ropy naftowej zawieranych przez Petrochemie Płock, Rafinerię 29.07.2004 r. Gdańską,, PKN Orlen S.A. i Grupę Lotos; - dokumentacji dotyczącej nabycia oraz wykonywania praw z akcji PKN Orlen S.A., - korespondencji z Ministerstwem Skarbu Państwa dotyczącej PKN Orlen S.A., - uchwał i protokołów z posiedzeń organów stanowiących spółki Nafta Polska dotyczących PKN Orlen S.A., - dokumentów dotyczących procesów prywatyzacji i restrukturyzacji, zarówno już przeprowadzonych jak i tych, które zamierza się przeprowadzić w przyszłości. 142.(3.) Wystąpienie …pilnego przekazania Komisji Statutu Nafty Polskiej S.A. Tak Komisji z dnia 24.11.2004 r.

33 1. 2. 3. 4. 5. 143.(4.) Uchwała …przekazania Komisji, potwierdzonych za zgodność z oryginałem, kopii Tak Komisji kompletnych dokumentów wytworzonych w okresie od dnia 01.01.1999 r. do dnia z dnia 31.12.2003 r. dotyczących procesu sprzedaży 75% akcji spółki Rafineria Gdańska 21.01.2005 r. S.A. na rzecz firmy Rotch Energy Ltd. oraz powołanych konsorcjów z udziałem Wystąpienie tego podmiotu. Komisji z dnia 25.01.2005 r.

Wystąpienia do Zarządu Kulczyk Holding S.A.

1. 2. 3. 4. 5. 144.(1.) Uchwała …przedstawienia Komisji oryginału kalendarza spotkań Pana Jana Kulczyka za Nie Komisji z lata 2002 i 2003. dnia 13.12.2004 r. Wystąpienie Komisji z dnia 16.12.2004 r. 145.(2.) Uchwała …wskazanie osoby z sekretariatu, która umawiała spotkanie Pana Jana Kulczyka Nie Komisji z z przedstawicielem rosyjskiego sektora energetyki – w dniu 17 lipca 2003 roku, w dnia Wiedniu. 13.12.2004 r Wystąpienie Komisji z dnia 16.12.2004 r.

34

Wystąpienia do zarządów innych Spółek

1. 2. 3. 4. 5. 146.(1.) Wystąpienie …przekazania Komisji materiałów i protokołów posiedzeń Rady Nadzorczej w Tak Zarząd Komisji 1993 r. Ciech S.A. z dnia 29.07.2004 r. 147.(2.) Wystąpienie …udostępnienia Komisji kontraktu, wraz z towarzyszącej jego zawarciu Gotowość Zarząd Komisji dokumentacją, z J&S Service & Investements Ltd. dotyczącego transportu ropy realizacji przy Przedsiębiorstwa z dnia naftowej. zachowaniu Eksploatacji 9.09.2004 r. określonych Rurociągów Naftowych warunków. „Przyjaźń” S.A. 148.(3.) Wystąpienie …udostępnienia Komisji dokumentów, jakie były wymieniane między Łukoil Nie Dyrektor Zarządzający Komisji Polska Sp. z o.o. a PKN Orlen S.A. w trakcie negocjacji dotyczących dostaw ropy Łukoil Polska

z dnia naftowej. Sp. z o.o. 7.09.2004 r. 149.(4.) Wystapienie …udostępnienia Komisji wszelkiej dokumentacji związanej z realizacją i emisją Tak Zarząd TVP S.A. Komisji informacji dotyczącej zatrzymania przez funkcjonariuszy UOP w dniu 7 lutego z dnia 2002 r. ówczesnego prezesa Zarządu PKN Orlen S.A. – Andrzeja 28.10.2004 r. Modrzejewskiego. 150.(5.) Uchwała …udostępnienia Komisji umów zawieranych z innymi spółkami z branży Tak Zarząd Spółki J.K. Energy Komisji paliwowej. & Logistic z dnia 18.11.2004 r.

35 1. 2. 3. 4. 5. 151.(6.) Uchwała …przekazania Komisji dokumentacji finansowej przychodów uzyskanych z Nie Zarząd Agora S.A. Komisji reklamy… z dnia 1.02.2005 r. Wystąpienia Komisji z dnia 2.02.2005 r. 11.05.2005 r. 152.(7.) Uchwała … udostępnienia Komisji dokumentów, będących w posiadaniu PKP CARGO Tak Zarząd PKP CARGO S.A. Komisji S.A., związanych z przetargami ogłaszanymi przez PKP CARGO S.A. na dostawę z dnia oleju napędowego za okres 2002–2005. 20.04.2005 r. Wystąpienie Komisji z dnia 27.04.2005 r. 153.(8.) Wystąpienie …przekazania Komisji kaset z zapisem wyemitowanych i przygotowanych do Tak Zarząd TVN S.A. Komisji emisji materiałów mieszczących się w zakresie badań prowadzonych przez z dnia Komisję, w tym - w szczególności - materiałów odnoszących się do tzw. ośrodka 12.05.2005 r wiedeńskiego, a nadto do działalności mafii paliwowych, wszelkich nieprawidłowości na rynku paliw, związków przedstawicieli wszystkich szczebli władz państwowej i samorządowej a także polityków z grupami przestępczymi. 154.(9.) Wystąpienie …przekazania Komisji kaset z zapisem wyemitowanych i przygotowanych do Tak Zarząd TVN 24 Sp. z o.o. Komisji emisji materiałów mieszczących się w zakresie badań prowadzonych przez z dnia Komisję, w tym - w szczególności - materiałów odnoszących się do tzw. ośrodka 12.05.2005 r. wiedeńskiego, a nadto do działalności mafii paliwowych, wszelkich nieprawidłowości na rynku paliw, związków przedstawicieli wszystkich szczebli władz państwowej i samorządowej a także polityków z grupami przestępczymi.

36 1. 2. 3. 4. 5. 155. Wystąpienie …przekazania Komisji informacji, z jakim dniem Pan Włodzimierz Cimoszewicz Zarząd Bussines (10.) Komisji złożył rezygnację z funkcji Przewodniczącego Rady Nadzorczej oraz z jakim Management & z dnia dniem przestał pełnić tę funkcję. Konsulting S.A. 2.08.2005 r.

Wystąpienia do zarządów fundacji

1. 2. 3. 4. 5. 156.(1.) Wystąpienie …udostępnienia wszelkich, od rozpoczęcia działalności do chwili obecnej, Nie Zarząd Fundacji Komisji informacji o funkcjonowaniu Fundacji „Porozumienie Bez Barier”, w „Porozumienie Bez z dnia szczególności dotyczących: Barier” 9.09.2004 r. - fundatorów i sponsorów fundacji, z osobami fizycznymi i prawnymi włącznie; - przepływu funduszy; - wszelkich wydatków fundacji; - obecnych władz fundacji: Zarządu i Rady, ze wskazaniem ewentualnych zmian w ich składach; - wszelkich wynagrodzeń pracowników fundacji. 157.(2.) Wystąpienie …udostępnienia wszelkich, od rozpoczęcia działalności do chwili obecnej, Tak Zarząd Fundacji Orlen Komisji informacji o funkcjonowaniu Fundacji Orlen „Dar Serca”dotyczących: „Dar Serca” z dnia - fundatorów i sponsorów fundacji, z osobami fizycznymi i prawnymi 9.09.2004 r. włącznie; - przepływu funduszy; - wszelkich wydatków fundacji; - obecnych władz fundacji: Zarządu i Rady, ze wskazaniem ewentualnych zmian w ich składach; - wszelkich rozporządzeń pracowników fundacji.

37 1. 2. 3. 4. 5. 158.(3.) Wystąpienie …udostępnienia wszelkich, od rozpoczęcia działalności do chwili obecnej, Tak Dyrektor Fundacji J&S Komisji informacji o funkcjonowaniu Fundacji J&S Pro Bono Poloniae dotyczących: Pro Bono Poloniae z dnia - sponsorów fundacji, z osobami fizycznymi i prawnymi włącznie; 9.09.2004 r. - przepływu funduszy, - wszelkich wydatków fundacji, - obecnych władz fundacji: Zarządu i Rady, ze wskazaniem ewentualnych zmian w ich składach; - wszelkich wynagrodzeń pracowników fundacji. 159.(4.) Wystąpienie …przekazania Komisji dokumentów Fundacji, a w szczególności: Nie Zarząd Fundacji Komisji - pełnej listy fundatorów (sponsorów) od dnia utworzenia Fundacji do chwili „Porozumienie Bez z dnia obecnej, Barier” 18.05.2005 r. - kompletnego zestawienia wpłat na działalność Fundacji wraz z pełnym zestawieniem rozchodów na działalność statutową (przepływy funduszy i wydatki), - zestawienia osób zasiadających w organach statutowych Fundacji wraz z ich wynagrodzeniami. (ponowienie) 160.(5.) Wystąpienie …przekazania Komisji dokumentów Fundacji, a w szczególności: Tak, Zarząd Fundacji Komisji - pełnej listy fundatorów (sponsorów) od dnia utworzenia Fundacji do chwili częściowo „Porozumienie Bez z dnia obecnej, Barier” 3.06.2005 r. - kompletnego zestawienia wpłat na działalność Fundacji wraz z pełnym zestawieniem rozchodów na działalność statutową (przepływy funduszy i wydatki), - zestawienia osób zasiadających w organach statutowych Fundacji wraz z ich wynagrodzeniami. (kolejne ponowienie) 161.(6.) Wystąpienie …przekazania Komisji, podpisanego przez Zarząd Fundacji, wykazu wszystkich Zarząd Fundacji Komisji darczyńców Fundacji od 1997 roku do chwili obecnej. „Porozumienie Bez z dnia Barier” 3.06.2005 r.

38 Wystąpienia do innych podmiotów

1. 2. 3. 4. 5. 162.(1.) Uchwała ….przekazania Komisji wszelkich dokumentów i materiałów mających istotne Tak Dyrektor Ośrodka Studiów Komisji z znaczenie dla wykonania przez nią zadań zleconych przez Sejm. Wschodnich 15.07.2004 r. Wystąpienie Komisji z dnia 19.07.2004 r. 163.(2.) Wystąpienie …przekazania Komisji materiałów i dokumentów na podstawie których pod Tak Prezes Komisji koniec 1993 roku wyrażono zgodę na założenie na Cyprze, przez polskich Narodowego z dnia obywateli, spółki J&S Services & Investments. Banku 29.07.2004 r. Polskiego 164.(3.) Wystąpienie …udostępnienia Komisji przygotowywanych przez Urząd Regulacji Energetyki i Tak Prezes Komisji będących w jego dyspozycji wszystkich analiz dotyczących zagadnienia Urzędu Regulacji z dnia bezpieczeństwa energetycznego Polski. Energetyki 29.07.2004 r. 165.(4.) Wystąpienie …udostępnienia Komisji pełnej dokumentacji przebiegu procedury przyznania w Tak Wojewoda Mazowiecki Komisji 1993 r. polskiego obywatelstwa Panom: Grzegorzowi Jankilewiczowi i z dnia Sławomirowi Smołokowskiemu. 9.09.2004 r. 166.(5.) Uchwała …udostępnienia Komisji dokumentacji w postaci nagrań programów i informacji Tak Dyrektor Telewizyjnej Komisji związanych z PKN Orlen S.A., w szczególności z zatrzymaniem pana Andrzeja Agencji Informacyjnej z dnia Modrzejewskiego, zawieraniem kontraktów na dostawę ropy naftowej, zmian w TVP S.A. 27.10.2004 r strukturach właścicielskich, zmian w Radach Nadzorczych i Zarządzie, negocjacji handlowych w Rosji i w Polsce, zagrożeniem bezpieczeństwa energetycznego Polski, prywatyzacją Rafinerii Gdańskiej, Naftobaz, Naftoportu, PERN - w okresie 2001-2004 r.

39 1. 2. 3. 4. 5. 167.(6.) Wystąpienie …przekazania Komisji wszystkich informacji dotyczących podróży służbowej, Tak Dowódca 36, Specjalnego Komisji jaką w dniu 6 lutego 2002 r. odbył ówczesny prezes Rady Ministrów – Leszek Pułku Lotnictwa z dnia Miller. W szczególności proszę o podanie dokładnych godzin wszystkich startów i Transportowego 8.12.2004 r. lądowań /z odpowiednim wskazaniem lotnisk i ewentualnych lądowisk/ śmigłowca, na pokładzie którego podróżował wówczas premier Leszek Miller. 168.(7.) Uchwała …przekazania Komisji posiadanych przez Urząd Federalnego Pełnomocnika do Nie Federalny Pełnomocnik do Komisji Spraw Dokumentów Służb Bezpieczeństwa byłej NRD informacji na temat pana Spraw Dokumentów Służb z dnia Henryka Kulczyka i pana Jana Kulczyka. Bezpieczeństwa byłej NRD 11.01.2005 r. Wystąpienie Komisji z dnia 17.01.2005 r. 169.(8.) Wystąpienie …stanu zdrowia posła Józefa Gruszki. Tak Dyrektor Szpitala Komisji Zespolonego z dnia w Kaliszu 18.04.2005 r. 170.(9.) Wystąpienie …udzielenia Komisji pomocy w zakresie ustalenia aktualnego adresu Tak Komendant Powiatowy Komisji zamieszkania Pana Andrzeja Wydrycha, co umożliwi Komisji doręczenie mu Policji w z dnia wezwanie do stawienia się przed Komisją. Nowym Dworze Maz. 29.06.2005 r. 171. Uchwała …przekazania Komisji informacji, czy w latach 2000–2001 Pan Włodzimierz Tak Dyrektor (10.) Komisji Cimoszewicz uiszczał opłatę skarbową od zaciągniętej pożyczki lub czy Izby Skarbowej w z dnia rejestrował umowę pożyczki, oraz - w przypadku odpowiedzi pozytywnej - Warszawie 9.07.2005 r. przekazanie Komisji danych dotyczących terminów i warunków stron umowy Wystąpienie pożyczki. Komisji z dnia 11.07.2005 r.

40 1. 2. 3. 4. 5. 172. Wystąpienie …przekazania Komisji kopii zeznań Włodzimierza Cimoszewicza o wysokości Tak Naczelnik Urzędu (11.) Komisji jego dochodów z lat 2000-2003. Skarbowego Warszawa z dnia Mokotów 2.08.2005 r. 173. Wystąpienie …udzielenia odpowiedni na następujące pytania: Prezes Zarządu Centralnego (12.) Komisji - jaka kwotę zadeklarował Włodzimierz Cimoszewicz na zakup akcji PKN Orlen Domu Maklerskiego Pekao z dnia S.A., S.A. 5.08.2005 r. - czy w ogóle zakup tych akcji podlegał redukcji, w jakiej wysokości i czy ta redukcja objęła akcje zakupione przez Włodzimierza Cimoszewicza.

174. Wystąpienie …przekazania Komisji informacji, czy było prowadzone postępowanie Naczelnik Urzędu (13.) Komisji wyjaśniające w sprawie akcji posiadanych przez Pana Włodzimierza Skarbowego Warszawa z dnia Cimoszewicza oraz zaciągniętej przez niego pożyczki na zakup akcji. Mokotów 14.09.2005 r.

Wystąpienia do Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej

1. 2. 3. 5. 175.(1.) Uchwała …przekazania wszelkich informacji będących w zasobach IPN dotyczących 5 Tak Komisji osób. z dnia 11.01.2005 r. Wystąpienie Komisji z dnia 12.01.2005 r. 176.(2.) Uchwała …przekazania wszelkich informacji będących w zasobach IPN dotyczących 30 Tak Komisji z osób. dnia

41 1. 2. 3. 5. 12.01.2005 r. Wystąpienie Komisji z dnia 17.02.2005 r. 177.(3.) Wystąpienie …udostępnienia Komisji wszelkich, będących w zasobach Instytutu, dokumentów Nie Komisji dotyczących Sławomira Wiatra, wezwanego przez Komisję w celu złożenia z dnia zeznań w sprawie przez nią badanej. 27.04.2005 r. 178.(4.) Wystąpienie …ponowienia żądania udostępnienia Komisji wszelkich, będących w zasobach Tak Komisji Instytutu, dokumentów dotyczących Sławomira Wiatra, wezwanego przez z dnia Komisję w celu złożenia zeznań w sprawie przez nią badanej. 5.05.2005 r. 179.(5.) Wystąpienie … udostępnienia Komisji wszelkich, będących w zasobach Instytutu, Tak Komisji dokumentów dotyczących Andrzeja Kuny, Aleksandra Żagla, Jana Kulczyka i z dnia Marka Modeckiego. 5.05.2005 r. 180.(6.) Wystąpienie …pilnego dostarczenia Komisji Śledczej - akt personalnych Pana Wojciecha Komisji Czerniaka – b. funkcjonariusza Departamentu I Służby Bezpieczeństwa MSW z dnia oraz wszelkich dokumentów pozostających w zasobie Agencji Wywiadu , a 17.05.2005 r. zawierających informacje o działalności na terytorium Polski i Austrii z lat osiemdziesiątych ubiegłego wieku podmiotu gospodarczego „POLMARCK”, będącego własnością Andrzeja Kuny i Aleksandra Żagla. 181.(7.) Wystąpienie …udostępnienia Komisji wszelkich, będących w zasobach Instytutu, dokumentów Tak Komisji dotyczących Andrzej Praxmajera, Andrzeja Kratiuka, Andrzeja Hermana, z dnia Ireneusza Sitarskiego, Artura Majznera, Marka Dochnala, Marka Ungiera, 1.06.2005 r. Gromosława Czempińskiego, Aleksandra Kwaśniewskiego, Józefa Oleksego, Andrzeja Barcikowskiego, Dariusza Szymczychy, Sławomira Golonki, Zbigniewa Wróbla, Konrada Jaskóły, Zdzisława Montkiewicza, Jana Wagi, Jerzego Buzka oraz Marka Belki.

42 1. 2. 3. 5. 182.(8.) Wystąpienie …udostępnienia Komisji wszelkich, będących w zasobach Instytutu, dokumentów Tak Komisji dotyczących Jana Widackiego, Stanisława Cioska, Andrzeja Szkaradka i Aldony z dnia Kameli-Sowińskiej. 7.06.2005 r. 183.(9.) Uchwała …udostępnienia Komisji wszelkich, będących w zasobach Instytutu, dokumentów Tak Komisji dotyczących Włodzimierza Cimoszewicza. z dnia 5.07.2005 r. Wystąpienie Komisji z dnia 5.07.2005 r.

43 Załącznik nr 4

Wykaz wystąpień Komisji z żądaniem dokonania określonych czynności na podstawie art. 15 ust. 1 ustawy o sejmowej komisji śledczej

Data Lp podjęcia uchwały/ Wystąpienie w sprawie…. Realizacja Uwagi Data wystąpienia

1. 2. 3. 5. 1. Uchwała …zlecenia prokuraturze czynności zatrzymania i zabezpieczenia Nie Komisji dokumentów księgowych Kancelarii Prawnej KNS Sp. z o.o., będącej z dnia własnością m. in. Andrzeja Kratiuka. 17.09.2004 r. Wystąpienie Komisji z dnia 22.09.2004 r. 1. 2. 3. 5. 2. Uchwała …zlecenia prokuraturze czynności zabezpieczenia i dostarczenia Tak Komisji Komisji billingów rozmów telefonicznych prowadzonych w dniach 4- z dnia 10 lutego 2002 roku z telefonów służbowych (stacjonarnych i 28.09.2004 r. komórkowych), a także zawartości twardych dysków komputerów stacjonarnych i przenośnych, w tym zawartości skrzynek pocztowych, Wystąpienie z dni 4-10 lutego 2002 r., używanych przez ówczesnych: Prezesa Rady Komisji Ministrów – Leszka Millera, Ministra Sprawiedliwości-Prokuratora z dnia Generalnego RP – Barbary Piwnik, p.o. Szefa Urzędu Ochrony 7.10.2004 r. Państwa – Zbigniewa Siemiątkowskiego, a także prokuratorów – Katarzyny Kalinowskiej, Małgorzaty Dukiewicz, Jerzego Łabudy, Zygmunta Kapusty, Ryszarda A. Stefańskiego, Karola Napierskiego, jak również funkcjonariuszy b. Urzędu Ochrony Państwa – Jarosława Dąbrowskiego, Krzysztofa Giersa, Ryszarda Bieszyńskiego i Mieczysława Tarnowskiego . 3. Uchwała …zlecenia prokuraturze czynności zatrzymania i zabezpieczenia Nie Komisji dokumentów księgowych i finansowych Fundacji „Porozumienie bez z dnia Barier”. 29.09.2004 r. Wystąpienie Komisji z dnia 30.09.2005 r. 4. Uchwała …zlecenia prokuraturze czynności zatrzymania i zabezpieczenia ksiąg Tak Komisji wejść i wyjść do Pałacu Prezydenckiego w Warszawie, Krakowskie z dnia Przedmieście 48/50, od dnia 1 stycznia 2003 roku do dnia 1 lipca 2004 3.11.2004 r. roku. Wystąpienie Komisji z dnia 4.11.2004 r.

2 1. 2. 3. 5. 5. Uchwała …zlecenia prokuraturze czynności zatrzymania i zabezpieczenia Tak Komisji dokumentacji księgowej spółki „Grupa Doradztwa Strategicznego” z z dnia siedzibą w Warszawie, przy ul. Domaniewskiej 41. 3.11.2004 r. Wystąpienie Komisji z dnia 4.11.2004 r. 6. Uchwała …zlecenia prokuraturze czynności zabezpieczenia i dostarczenia Tak Komisji Komisji billingów rozmów telefonicznych (przychodzących i z dnia wychodzących), prowadzonych w latach 2000-2004 z telefonów 9.11.2004 r. służbowych, stacjonarnych i komórkowych, Panów: Marka Siwca – Wystąpienie ówczesnego Szefa Biura Bezpieczeństwa Narodowego, Dariusza Komisji Szymczychy – sekretarza stanu w Kancelarii Prezydenta RP, Marka z dnia Ungiera - szefa Gabinetu Prezydenta RP, Andrzeja Gduli - dyrektora 10.11.2004 r. Zespołu Doradców Prezydenta RP oraz Stanisława Cioska – doradcy Prezydenta RP ds. międzynarodowych. 7. Uchwała …zlecenia przeprowadzenia lustracji Prokuratury Okręgowej i Tak Komisji Prokuratury Rejonowej w Płocku w celu zbadania prawidłowości z dnia postępowań karnych dotyczących Petrochemii Płock S.A. – od 1998 r. 18.11.2004 r. do 1999 r. i Polskiego Koncernu Naftowego Orlen S.A. – od Wystąpienie utworzenia w 1999 r. do chwili obecnej i powiadomienia Komisji o jej Komisji rezultatach oraz podjętych decyzjach. z dnia 19.11.2004 r. 8. Uchwała …zlecenia prokuraturze czynności zabezpieczenia i dostarczenia Tak Komisji Komisji billingów rozmów telefonicznych (przychodzących i

z dnia wychodzących) z telefonów stacjonarnych Biura Zakupów Ropy PKN 30.11.2004 r. Orlen S.A. za okres od 1997 roku do chwili obecnej. Wystąpienie Komisji

3 1. 2. 3. 5. z dnia 1.12.2004 r. 9. Uchwała … zlecenia prokuraturze czynności zatrzymania w siedzibie PKN Tak Komisji Orlen S.A., zabezpieczenia i dostarczenia Komisji następujących z dnia dokumentów. 13.12.2004 r. 1. Statut PKN Orlen S. A. – za okres 1998-2004 2. Regulamin Rady Nadzorczej PKN Orlen S.A – za okres 1998- Wystąpienie 2004 Komisji 3. Regulamin Zarządu PKN Orlen S.A. – za okres 1998-2004 z dnia 4. „Procedura na zakupy ropy naftowej oraz surowców 16.12.2004 r. dodatkowych PR/H/04/HR/06/04/02” PKN Orlen S.A. 5. „Procedura wyboru dostawców PR/H/14/HZZ/06/10/01” PKN Orlen S.A. 6. Uchwała Rady Nadzorczej PKN Orlen S.A. nr 42/III/99 z dnia 25.06.1999 roku 7. Umowy na zakup ropy naftowej z importu z lat 1996-1999 Petrochemia Płocka S.A. 8. Umowy na zakup ropy naftowej z importu z lat 1996-1999 Centrala Produktów Naftowych S.A. 9. Umowy na zakup ropy naftowej z importu z lat 1999-2003 PKN Orlen S.A. 10. Lista rejestru akcji na Walne Zgromadzenia Akcjonariuszy PKN Orlen S.A. w latach 1999-2004. 10. Uchwała … przeprowadzenia, przy zastosowaniu wszystkich dostępnych Nie Komisji możliwości prawnych i faktycznych, czynności polegających na

z dnia zwróceniu się do kompetentnych organów państwowych Republiki 13.12.2004 r. Cypru oraz Konfederacji Szwajcarskiej i uzyskaniu od tych organów szczegółowych i wyczerpujących informacji na temat akcjonariuszy,

Wystąpienie struktury własnościowej oraz dokonywanych zmian w akcjonariacie na Komisji przestrzeniu ostatnich 3 lat niżej wymienionych podmiotów z dnia gospodarczych:

4 1. 2. 3. 5. 16.12.2004 r. 1. RUTHENHOLD HOLDING Ltd. (zarejestrowana na Cyprze) 2. PETROVAL S.A. (zarejestrowana w Szwajcarii)

3. J&S SERVICE AND INVESTMENT Ltd. (zarejestrowana na Cyprze) 4. J&S ENERGY INVESTMENT Ltd. (zarejestrowana na

Cyprze)

11. Uchwała … przeprowadzenia czynności polegających na zabezpieczeniu Nie Komisji wszelkich informacji i danych o przeprowadzonych w okresie od dnia z dnia wejścia w życie niżej wymienionej ustawy do dnia 31 grudnia 2004 r. 6.01.2005 r. transakcjach zarejestrowanych przez Generalnego Inspektora Informacji Finansowej objętych przepisami ustawy z dnia 16 listopada Wystąpienie 2000 r. o przeciwdziałaniu wprowadzaniu do obrotu finansowego Komisji wartości majątkowych pochodzących z nielegalnych lub z dnia nieujawnionych źródeł oraz o przeciwdziałaniu finansowaniu 10.01.2005 r. terroryzmu (dalej zwaną Ustawą), których stroną były: J&S SERVICE AND INVESTMENT Ltd., J&S ENERGY INVESTMENT Ltd. – Cypr, J&S ENERGY S.A. – Polska, PETROVAL S.A. – Szwajcaria, BMP Trading GmbH – RFN oraz PKN ORLEN S.A. – Polska. Ponadto, Komisja Śledcza zwróciła się do Prokuratora Generalnego o zwrócenie się do Generalnego Inspektora Informacji Finansowej z wnioskiem, by organ ten, na podstawie zawartych Porozumień ze swoimi odpowiednikami w innych państwach, uzyskał na potrzeby prac Komisji Śledczej wszelkie informacje i dane o podejrzanych transakcjach dokonywanych przez podmioty wskazane na wstępie.

5 1. 2. 3. 5. 12. Uchwała …przeprowadzenia czynności polegających na ustaleniu, czy Jan Tak Komisji Kulczyk przebywał w Polsce w dniach 15 – 21 stycznia br. i czy był z dnia obecny na premierze sztuki „Namiętność” w poznańskim Teatrze 21.01.2005 r. Nowym. Wystąpienie Komisji z dnia 24.01.2005 r. 13. Uchwała …umożliwienia przesłuchania w charakterze świadka Marka Dochnala Tak Komisji w terminie określonym przez Komisję. z dnia 21.01.2005 r.

Wystąpienie Komisji z dnia 25.01.2005 r. 14. Uchwała …zlecenia prokuraturze czynności zabezpieczenia i dostarczenia Tak Komisji Komisji billingów rozmów telefonicznych (wychodzących i z dnia przychodzących), prowadzonych w dniach 1-10 lutego 2002 r. przez 1.02.2005 r. panów Andrzeja Hermana i Piotra Lenarta z posiadanych przez nich Wystąpienie telefonów komórkowych. Komisji z dnia 1.02.2005 r. 15. Uchwała …zlecenia prokuraturze czynności zabezpieczenia i dostarczenia Nie Komisji Komisji dokumentów dotyczących wydatków na reklamę, za okres od z dnia 1.01.2002 do 31.12.2004 w firmach: Kulczyk Holding S.A., PKN 1.02.2005 r. Orlen S.A. i innych. Wystąpienie Komisji z dnia

6 1. 2. 3. 5. 2.02.2005 r. 16. Uchwała …przeprowadzenia, przy użyciu odpowiednich środków technicznych, Tak Komisji w terminie między 14 a 19 marca br. przesłuchania Andrzeja M. z dnia Czyżewskiego wezwanego przez Komisję w charakterze świadka. 15.02.2005 r. Wystąpienie Komisji z dnia 16.02.2005 r.

17. Uchwała …stworzenia Komisji w budynku Sądu Okręgowego w Warszawie, Tak Komisji przy Alei Solidarności 127, odpowiednich warunków do z dnia przeprowadzenia przez Komisję w dniu 5 marca br. – począwszy od 18.02.2005 r. godz. 9.00 - jawnego przesłuchania świadka Marka Dochnala. Wystąpienie Komisji z dnia 21.02.2005 r. 18. Uchwała …zlecenia prokuraturze czynności zabezpieczenia i dostarczenia Tak Komisji Komisji uwierzytelnionej za zgodność z oryginałem kserokopii, w z dnia tłumaczeniu na język polski, umowy depozytowej z dnia 26.11.1999 r. 23.02.2005 r. zawartej przez Zarząd PKN ORLEN S.A. z The Bank of New York, Wystąpienie jako depozytariuszem na emisję Globalnych Kwitów Depozytowych Komisji (GDR) wraz z aneksem z 26.11.1999 r. z dnia 24.02.2005 r.

19. Uchwała …zlecenia przeprowadzenia lustracji Prokuratury Okręgowej i Prokuratury Tak Komisji Rejonowej w Płocku w celu zbadania prawidłowości postępowań karnych z dnia dotyczących Przedsiębiorstwa Eksploatacji Rurociągów Naftowych 26.02.2005 r. „Przyjaźń” za okres od 2000 r. do chwili obecnej i powiadomienie

7 1. 2. 3. 5. Wystąpienie komisji o rezultatach oraz podjętych decyzjach. Komisji z dnia 2.03.2005 r. 20. Uchwała … zabezpieczenia i przekazania Komisji dokumentów finansowych Nie Komisji spółki SamSmak Food Sp. z o. o., założonej przez pana Grzegorza

z dnia Jankilevitscha i pana Wiaczesława Smołokowskiego, od sierpnia 1998 19.04.2005 r. r. do końca 2004 r. Wystąpienie Komisji z dnia 19.04.2005 r. 21. Wystąpienie …przekazania Prokuraturze Generalnej w Hamburgu wniosku Komisji Tak Komisji o dopuszczenie jej członków do udziału w przesłuchaniu Andrzeja

z dnia Czyżewskiego. 29.04.2005 r. 22. Wystąpienie …umożliwienia Komisji przesłuchania Adama Chmielewskiego i Tak Komisji Andrzeja Zająca, wobec których sąd zastosował środek zapobiegawczy z dnia w postaci tymczasowego aresztowania. 9.05.2005 r. 23. Uchwała …zlecenia prokuraturze czynności zabezpieczenia i dostarczenia Tak Komisji Komisji billingów rozmów telefonicznych, przeprowadzonych w z dnia okresie 1 lutego – 15 marca 2002 roku, przychodzących i 16.05.2005 r. wychodzących, z telefonów stacjonarnych i komórkowych, Wystąpienie prywatnych i służbowych, którymi dysponował Prokurator Krajowy Komisji Karol Napierski, wraz z danymi identyfikującymi rozmówców z dnia (abonentów i/lub użytkowników). 17.05.2005 r.

8 1. 2. 3. 5. 24. Uchwała … zlecenia prokuraturze czynności zatrzymania, zabezpieczenia i Nie Komisji przekazania Komisji wszelkich, od rozpoczęcia działalności do chwili

z dnia obecnej, dokumentów zawierających informacje o funkcjonowaniu 7.06.2005 r. Fundacji „Porozumienie bez Barier”, w szczególności dotyczących: Wystąpienie - fundatorów i sponsorów Fundacji, z osobami fizycznymi i prawnymi

Komisji włącznie; z dnia - przepływu funduszy; 11.06.2005 r. - wszelkich wydatków Fundacji;

- obecnych władz fundacji: Zarządu i Rady, ze wskazaniem ewentualnych zmian w ich składach; - wszelkich wynagrodzeń pracowników Fundacji. 25. Uchwała …zabezpieczenia będących w posiadaniu Banku Pekao dokumentów Nie Komisji dotyczących kredytu udzielonego w 2000 roku przez ten Bank

z dnia Włodzimierzowi Cimoszewiczowi oraz zabezpieczenia będących w 16.08.2005 r. posidaniu Centralnego Domu Maklerskiego Pekao S.A. pełnej historii Wystąpienie rachunku papierów wartościowych Pana Włodzimierza Cimoszewicza Komisji od daty założenia do dnia bieżącego wraz z pełna historią rachunku z dnia pieniężnego… 31.08.2005 r.

9 Załącznik nr 5

Wykaz spraw, w których Komisja skierowała zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa

Data podjęcia Lp. uchwały/ Data Zawiadomienie o…. Tryb Realizacja wystąpienia 1. 2. 3. 4. 5. 1. Wystąpienie …popełnieniu przestępstwa z art. 265 § 1 K.k. czyli ujawnienia informacji Art. 304 § 2 Prokurator Okręgowy w Komisji stanowiących tajemnicę państwową polegającego na ujawnieniu w prasie Kodeksu Ostrołęce pismem z dnia z dnia treści protokołów przesłuchań opatrzonych klauzulą „tajne”. postępowania 18.04.2005 r. 22.10. 2004 r. karnego poinformował o prowadzeniu przez tę Prokuraturę śledztwa w tej sprawie. 2. Uchwała …uzasadnionym podejrzeniu popełnienia przez Pana Marka Ungiera Art. 304 § 2 Prokuratura postawiła Prezydium przestępstwa polegającego na ujawnieniu tajemnicy państwowej, czyli o Kodeksu Markowi Ungierowi Komisji czyn z art. 265 Kodeksu karnego, przez to, że w trakcie rozmowy z postępowania zarzuty w sprawach z dnia Wiesławem Kaczmarkiem poinformował go o prowadzonych wobec niego karnego wskazanych przez 28.10.2004 r. przez Agencję Bezpieczeństwa Wewnętrznego działaniach operacyjnych. Komisję. Wystąpienie Komisji z dnia 28.10. 2004 r. 1. 2. 3. 4. 5. 3. Uchwała Komisji …podejrzeniu popełnienia przez Pana Ryszarda Stefańskiego przestępstwa Art. 304 § 2 Prokuratura Okręgowa w z dnia polegającego na zeznaniu nieprawdy i zatajeniu prawdy, czyli o czyny z art. Kodeksu Katowicach pismem z 29.09.2004 r. 233 § 1 Kodeksu karnego poprzez to, że w trakcie przesłuchania przez postępowania dnia 4.11.2004 r. Wystąpienie Prokuratora Okręgowego w Katowicach stwierdził, że nie zna i nigdy nie karnego poinformowała o Komisji widział notatki ówczesnego p.o. Szefa Urzędu Ochrony Państwa Zbigniewa wszczęciu śledztwa w tej z dnia Siemiątkowskiego z dnia 7 lutego 2002 roku, skierowanej do ówczesnego sprawie. 11.10.2004 r. Ministra Sprawiedliwości-Prokuratora Generalnego RP Barbary Piwnik. 4. Wystąpienie …uzasadnionym podejrzeniu popełnienia przestępstw niedopełnienia Art. 304 § 2 Komisji obowiązków oraz ujawnienia tajemnicy państwowej przez Pana Zbigniewa Kodeksu z dnia Siemiątkowskiego, było Szefa Agencji Wywiadu, polegających na nie postępowania 13.12. 2004 r. zniszczeniu brudnopisów notatki oznaczonej klauzula „ściśle tajne” – karnego przestępstwo określone w art. 231 § 1 Kodeksu karnego oraz – na ujawnieniu w trakcie telewizyjnej relacji tych brudnopisów – przestępstwo określone w art. 265 § 1 Kodeksu karnego 5. Wystąpienie …uzasadnionym podejrzeniu popełnienia przez Pana Andrzeja Kunę Art. 304 § 2 Prokurator Okręgowy w Komisji przestępstwa określonego w art. 233 § 1 Kodeksu karnego tj. zeznawania Kodeksu Warszawie pismem z dnia z dnia nieprawy lub zatajania prawdy przy składaniu zeznań mających służyć za postępowania 27.04.2005 r. 10.01. 2005 r. dowód w postępowaniu sądowym lub w innym postępowaniu prowadzonym karnego poinformował o na podstawie ustawy. umorzeniu śledztwa na podstawie art. 17 § 1 pkt 2 Kpk wobec braku ustawowych znamion czynu zabronionego. 6. Wystąpienie ...uzasadnionym podejrzeniu popełnienia przestępstwa ujawnienia tajemnicy Art. 304 § 2 Komisji państwowej przez Pana Zbigniewa Siemiątkowskiego, byłego p.o. Szefa Kodeksu z dnia Urzędu Ochrony Państwa, polegającego na tym, że dnia 7 lutego 2002 r. w postępowania 12.01.2005 r. Warszawie Pan Zbigniew Siemiątkowski, jako pełniący obowiązki Szefa karnego Urzędu Ochrony Państwa nie dopełnił ciążącego na nim obowiązku i ujawnił tajemnicę państwową w ten sposób, że w rozmowie telefonicznej, bez zgody prokuratora, poinformował ówczesnego Ministra Skarbu Państwa o tym, że tego dnia, na polecenie prokuratury zostanie zatrzymany przez Urząd Ochrony Państwa – Prezes Zarządu PKN Orlen S.A. Pan Andrzej Modrzejewski, czym działał na szkodę interesu publicznego usiłując

2 1. 2. 3. 4. 5. bezprawnie wpłynąć na przebieg toczącego się postępowania przygotowawczego, poprzez ujawnienie tajemnicy państwowej tj. przestępstwo określone w art. 265 § 1 Kodeksu karnego. 7. Wystąpienie …uzasadnionym podejrzeniu popełnienia przestępstwa ujawnienia tajemnicy Art. 304 § 2 Prokuratura Okręgowa w Komisji państwowej przez Pana Zbigniewa Siemiątkowskiego, byłego Szefa Agencji Kodeksu Poznaniu pismem z dnia z dnia Wywiadu, polegającego na tym, że w marcu 2004 r. w Płocku kobieta o postępowania 28 lipca 2005 r. 12.01.2005 r. ustalonych danych osobowych uprzedziła w rozmowie telefonicznej karnego zawiadomiła o mężczyznę o ustalonych danych osobowych o możliwości podjęcia przez kontynuowaniu organy ścigania działań wobec w/wym. Przy czym powoływała się na to, że postępowania informacje o mających nastąpić działaniach organów ścigania uzyskała od przygotowawczego w tej ówczesnego Szefa Agencji Wywiadu Zbigniewa Siemiątkowskiego tj. sprawie. przestępstwo określone w art. 265 § 1 Kodeksu karnego. 8. Wystąpienie …uzasadnionym podejrzeniu popełnienia przestępstwa nie dopełnienia Art. 304 § 2 Prokuratura Okręgowa w Komisji obowiązku przez Pana Andrzeja Barcikowskiego Szefa Agencji Kodeksu Poznaniu pismem z dnia z dnia Bezpieczeństwa Wewnętrznego polegającego na tym, że w okresie od dnia postępowania 28 lipca 2005 r. 25.01.2005 r. 29 marca 2004 r. do dnia 11 stycznia 2005 r. w Warszawie Pan Andrzej karnego zawiadomiła o umorzeniu Barcikowski, jako Szef Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego nie dopełnił postępowania ciążącego na nim obowiązku w ten sposób, że nie poinformował prokuratury przygotowawczego w o uzasadnionym podejrzeniu popełnieniu przestępstwa ujawnienia tajemnicy oparciu o treść art. 17 § 1 państwowej, polegającej na tym, że dnia 29 marca 2004 r. w Płocku kobieta pkt 2 K.p.k., to jest wobec o ustalonych danych osobowych uprzedziła w rozmowie telefonicznej uznania, że czyn Andrzeja mężczyznę o ustalonych danych osobowych o możliwości podjęcia przez Barcikowskiego nie organy ścigania działań wobec w/wym. Przy czym powoływała się na to, że wyczerpuje znamion informację o mających nastąpić działaniach uzyskała od ówczesnego Szefa czynu zabronionego. Agencji Wywiadu Zbigniewa Siemiątkowskiego, czym Pan Andrzej Barcikowski działał na szkodę interesu publicznego tj. przestępstwo określone w art. 231 § 1 Kodeksu karnego.

3 1. 2. 3. 4. 5. 9. Wystąpienie …natrafieniu przez Komisje na informacje, które wskazują na możliwość, iż Art. 304 § 2 Prokuratura Okręgowa Komisji przy dokonywaniu wyceny i sprzedaży akcji PKN ORLEN S.A., zbywanych Kodeksu w Katowicach pismem z z dnia przez spółkę NAFTA POLSKA S.A. doszło do naruszenia art. 296 § 3 postępowania dnia 3 sierpnia 2005 r. 7.02.2005 r. Kodeksu karnego, który stwierdza, że popełnia przestępstwo ten, kto, będąc karnego zawiadomiła, że obowiązany na podstawie przepisu ustawy, decyzji właściwego organu lub postanowieniem z dnia 2 umowy do zajmowania się sprawami majątkowymi lub działalnością sierpnia 2005 r. zostało gospodarczą osoby fizycznej, prawnej albo jednostki organizacyjnej nie umorzone śledztwo w tej mającej osobowości prawnej, przez nadużycie udzielonych mu uprawnień sprawie wobec lub niedopełnienie ciążącego na nim obowiązku, wyrządza jej znaczną stwierdzenia, ze czyn nie szkodę majątkową.… zawiera ustawowych znamion przestępstwa – na podstawie art. 17 §1 pkt 2 K.p.k. 10. Wystąpienie ...uzasadnionym podejrzeniu popełnienia przestępstw składania Art. 304 § 2 Prokuratura Okręgowa w Komisji nieprawdziwych zeznań oraz niedopełnienia obowiązków przez Pana Piotra Kodeksu Poznaniu pismem z dnia z dnia Lenarta – Dyrektora Delegatury Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego w postępowania 28 lipca 2005 r. 24.02.2005 r. Bydgoszczy tj. przestępstw określonych w art. 233 § 1 i 231 § 1 Kodeksu karnego zawiadomiła o karnego. kontynuowaniu postępowania przygotowawczego w tej sprawie. 11. Wystąpienie ...uzasadnionym podejrzeniu popełnienia przestępstw przez byłego Art. 304 § 2 W dniu 29 lipca 2005 r. Komisji Dyrektora Biura Pełnomocnika Ochrony Agencji Wywiadu Pana Andrzeja Kodeksu do Sądu Rejonowego dla z dnia Breitkopfa (przekroczenie uprawnień i wystawienie przez funkcjonariusza postępowania Warszawy Mokotowa, III 15.03.2005 r. publicznego dokumentu, w którym poświadcza on nieprawdę co do karnego Wydział Karny, został okoliczności mającej znaczenie prawne – przestępstwo określone w art. 231 wniesiony – oznaczony § 1 Kodeksu karnego w zbiegu z art. 271 § 1 Kodeksu karnego w związku z klauzulą „ściśle tajne” – art. 11 § 2 Kodeksu karnego) oraz byłego Szefa Agencji Wywiadu Pana akt oskarżenia w tej Zbigniewa Siemiątkowskiego (przekroczenie uprawnień i posługiwanie się sprawie. podrobionym poświadczeniem bezpieczeństwa upoważniającym do dostępu do informacji niejawnych – przestęp0ostwo określone w art. 231 § 1 Kodeksu karnego w zbiegu z art. 273 Kodeksu karnego w związku z art. 11 § 2 Kodeksu karnego).

4 1. 2. 3. 4. 5. 12. Wystąpienie …podejrzeniu popełnienia przez Pana Karola Napierskiego przestępstwa Art. 304 § 2 W dniu 27.06.2005 r. Komisji określonego w art. 231 § 1 Kodeksu karnego tj. przekroczenia uprawnień lub Kodeksu wpłynęło pismo z z dnia nie dopełnienia obowiązków przez funkcjonariusza publicznego, postępowania Prokuratury Okręgowej w 27.04.2005 r. działającego w ten sposób na szkodę interesu publicznego lub prywatnego. karnego Opolu informujące o wszczęciu w dniu 16.06.2005 r. śledztwa. 13. Uchwała Komisji …podejrzeniu popełnienia przez Jana Kulczyka i Jana Widackiego Art. 304 § 2 Prokurator Apelacyjny w z dnia przestępstwa określonego w art. 245 Kodeksu karnego tj. używania Kodeksu Łodzi pismem z dnia 6.05.2005 r. przemocy lub groźby bezprawnej w celu wywarcia wpływu na świadka, postępowania 14.06.2005 r. Wystąpienie biegłego, tłumacza, oskarżyciela albo oskarżonego lub w związku z tym karnego poinformował o Komisji naruszania jego nietykalności cielesnej. wszczęciu śledztwa w tej z dnia sprawie. 10.05.2005 r. 14. Uchwała Komisji …podejrzeniu popełnienia przez Pana Marka Belkę przestępstwa Art. 304 § 2 Odpowiedź w Kancelarii z dnia polegającego na zeznaniu nieprawdy i zatajeniu prawdy, czyli o czyny z art. Kodeksu Tajnej Kancelarii Sejmu. 17.06.2005 r. 233 § 1 Kodeksu karnego poprzez to, że w trakcie przesłuchania przez postępowania Wystąpienie Komisję Śledczą stwierdził, że nie podpisywał dokumentu o współpracy ze karnego Komisji Służbą Bezpieczeństwa. z dnia 21.06.2005 r. 15. Uchwała Komisji …podejrzeniu popełnienia przez Pana Jana Kulczyka przestępstwa Art. 304 § 2 Prokuratura Okręgowa w z dnia polegającego na zeznaniu nieprawdy i zatajeniu prawdy, czyli o czyny z art. Kodeksu Warszawie pismem 17.06. 2005 r. 233 § 1 Kodeksu karnego, polegającego na tym, w trakcie przesłuchania postępowania z dnia 13.07.05 r. Wystąpienie przez Komisję Śledczą stwierdził, że dysponował mniejszym niż było w karnego poinformowała o Komisji rzeczywistości pakietem akcji PKN ORLEN S.A. Ponadto istnieje wydanym w dniu 11 lipca z dnia uzasadnione podejrzenie, iż Jan Kulczyk swoim postępowaniem wypełnił 2005 r. postanowieniu o 21.06. 2005 r. znamiona czynu określonego w art.167 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. – połączeniu materiałów Prawo publicznym obrocie papierami wartościowymi, polegającego na śledztwa z zatajeniu informacji o prawdziwej liczbie posiadanych przez niego akcji. zawiadomieniem do wspólnego prowadzenia postępowania o sygnaturze V Ds 329/04.

5 1. 2. 3. 4. 5. 16. Uchwała Komisji …podejrzeniu popełnienia przez Pana Andrzeja Kratiuka przestępstwa z art. Art. 304 § 2 z dnia 233 § 1 Kodeksu karnego polegającego na zatajeniu podczas przesłuchania Kodeksu 24.06. 2005 r. w dniu 23 lutego 2005 r. przed Komisją Śledczą prawdy i ukryciu fakty postępowania Wystąpienie tajnej współpracy ze służbami specjalnymi w latach 1984-1989. karnego Komisji z dnia 29.06. 2005 r. 17. Uchwała Komisji …podejrzeniu popełnienia przez Pana Konrada Jaskółę przestępstwa z art. Art. 304 § 2 Prokuratura Okręgowa w z dnia 233 § 1 Kodeksu karnego polegającego na złożeniu w czasie przesłuchania Kodeksu Warszawie prowadzi 5.07.2005 r. przed Komisją Śledczą w dniu 11 maja 2005 r. fałszywych zeznań, iż postępowania postępowanie Wystąpienie kserokopie dokumentów przekazanych przez wymienionego Komisji, karnego sprawdzające w tej Komisji stanowiące korespondencję między „Petrochemią Płock S.A.” a Najwyższą sprawie. z dnia Izbą Kontroli oraz Urzędem Ochrony Państwa z listopada i grudnia 1998 r. 6.07. 2005 r. zabrał ze sobą odchodząc z „Petrochemii Płock” S.A., a w/w został odwołany ze stanowiska Prezesa Zarządu „Petrochemii Płock” S.A. w kwietniu 1999 r. podczas gdy z adnotacji poczynionych na tych kserokopiach wynika, że zostały one sporządzone nie wcześniej niż 23 sierpnia 1999 r. 18. Uchwała Komisji …podejrzeniu popełnienia przez Andrzeja Celińskiego przestępstwa, Art. 304 § 2 Prokurator Okręgowy w z dnia polegającego na tym, że dnia 12 lipca 2005 r. Warszawie, w piśmie Kodeksu Warszawie pismem z dnia 22.07. 2005 r. skierowanym do Marszałka Sejmu RP, którego treść przekazał jednocześnie postępowania 24 sierpnia 2005 r. Wystąpienie do wiadomości publicznej, znieważył oraz poniżył Sejmową Komisję karnego poinformował o wydaniu Komisji Śledczą, będącą konstytucyjnym organem Rzeczypospolitej Polskiej, a także w dniu 23 sierpnia 2005 r. z dnia znieważył jej członków, używając następujących sformułowań: „działalność postanowienia o odmowie 27.07. 2005 r. komisji uznaję za hańbiącą polski parlament”, „komisja jest organem wszczęcia śledztwa w tej przestępczym”, „komisja podejmuje decyzje stanowiące oczywiste sprawie. naruszenie prawa”, „komisja podejmuje bezprawne decyzje” - czym wypełnił znamiona czynów zabronionych z art. 226 § 1 i § 3 K.k. (przestępstwo znieważenia funkcjonariuszy publicznych oraz znieważenia i poniżenia konstytucyjnego organu RP). 19. Uchwała Komisji …popełnieniu przez Andrzeja Różańskiego przestępstwa polegającego na Art. 304 § 2 Prokurator Krajowy z dnia zastosowaniu przez niego, w trakcie posiedzenia Komisji Śledczej w dniu 25 Kodeksu pismem z dnia 3 sierpnia 25.07. 2005 r. czerwca br. pod adresem osoby przybranej do pomocy funkcjonariuszowi postępowania 2005 r. poinformował

6 1. 2. 3. 4. 5. Wystąpienie publicznemu – Emilii Nowaczyk – eksperta Komisji, groźby karalnej w celu karnego Komisję o przekazaniu jej Komisji zmuszenia jej do przedsięwzięcia czynności służbowej w postaci wydania zawiadomienia z dnia ekspertyzy o określonej, żądnej przez niego treści, tj. przestępstwa Prokuratorowi 27.07. 2005 r. przewidzianego w art. 224 § 2 K.k. Apelacyjnemu w Warszawie celem spowodowania procesowego wyjaśnienia okoliczności zdarzenia, o którym mowa w zawiadomieniu. 20. Uchwała Komisji …o popełnieniu przez Włodzimierza Cimoszewicza przestępstwa Art. 304 § 2 Prokurator Krajowy z dnia polegającego na zatajeniu w oświadczeniu majątkowym za 2001 r., iż był Kodeksu pismem z dnia 3 sierpnia 30.07. 2005 r. właścicielem akcji PKN Orlen S.A. i ze sprzedaży ich uzyskał dochód w postępowania 2005 r. poinformował Wystąpienie wysokości około 750000 złotych., tj. o czyn przewidziany w art. 233 § 1 karnego Komisję o przekazaniu jej Komisji K.k. zawiadomienia z dnia Prokuratorowi 1.08. 2005 r. Apelacyjnemu w Warszawie w celu nadania biegu procesowego. 21. Uchwała Komisji ….o uzasadnionym podejrzeniu popełnienia przez Włodzimierza Art. 304 § 2 Postępowanie zostało z dnia Cimoszewicza przestępstwa polegającego na tym, że w punkcie V. swojego Kodeksu umorzone. 16.08. 2005 r. poselskiego oświadczenia majątkowego z dnia 20 kwietnia 2002 r nie postępowania Wystąpienie ujawnił faktu posiadania na dzień 31 grudnia 2001 r. pakietu akcji PKN karnego Komisji Orlen S.A., co wyczerpuje znamiona czynów zabronionych z art. 233 § 1 z dnia Kodeksu karnego (w zw. z art. 35 ust. 3 pkt 2 ustawy z dnia 9 maja 1996 r. o 17.08. 2005 r. wykonywaniu mandatu posła i senatora) oraz art. 271 § 1 Kodeksu karnego, regulujących odpowiednio przestępstwa złożenia fałszywych zeznań oraz poświadczenia nieprawdy przez funkcjonariusza publicznego.

7 1. 2. 3. 4. 5. 22. Uchwała Komisji …o podejrzeniu popełnia przez funkcjonariuszy Agencji Bezpieczeństwa Art. 304 § 2 z dnia Wewnętrznego przestępstw określonych w art. 231 § 1 K.k. Kodeksu 24.08. 2005 r. postępowania Wystąpienie karnego Komisji z dnia 26.08. 2005 r. 23. Uchwała Komisji …podejrzeniu popełnienia przez 2 dziennikarzy „Trybuny”, 2 dziennikarzy Art. 304 § 2 z dnia „Gazety Wyborczej” oraz Andrzeja Różańskiego przestępstw znieważenia Kodeksu 25.08. 2005 r. funkcjonariusza publicznego oraz osoby przybranej mu do pomocy tj. czynu postępowania Wystąpienie z art. 226 § 1 K.k. karnego Komisji z dnia 29.08. 2005 r.

8 Załącznik nr 6

Wykaz przedmiotowy dezyderatów uchwalonych przez Komisję

Data Lp. Treść Adresat uchwalenia Dezyderat w sprawie zasilenia Prokuratury Minister Okręgowej w Katowicach oraz Prokuratury 1. Sprawiedliwości, 24/07/2004 Apelacyjnej w Krakowie w dodatkowe etaty i Prokurator Generalny sprzęt informatyczny Dezyderat w sprawie wyjaśnienia przyczyn Minister utrudniania przez Prokuratora Z.Kapustę śledztwa 2. Sprawiedliwości, 23/08/2004 prowadzonego przez Prokuraturę Okręgową w Prokurator Generalny Katowicach Dezyderat w sprawie wydelegowania pracowników Urzędu Skarbowego w Krakowie do stałej współpracy z prokuratorami Prokuratury 3. Minister Finansów 31/08/2004 Apelacyjnej w Krakowie, prowadzącymi postępowanie oznaczone sygnaturą Ap II Ds. 5/04/S Dezyderat w sprawie wszczęcia postępowania dyscyplinarnego wobec Z-cy Prokuratora Minister 4. Generalnego RP Kazimierza Olejnika, w związku Sprawiedliwości, 29/09/2004 w podaniem na posiedzeniu Komisji Prokurator Generalny nieprawdziwej informacji Dezyderat w sprawie oddelegowania prokuratorów skierowanych do grupy prokuratorów w Minister Prokuraturze Apelacyjnej w Krakowie do 5. Sprawiedliwości, 29/09/2004 wyłącznego zajmowanie się sprawą będącą Prokurator Generalny przedmiotem postępowania o sygnaturze Ap II Ds. 5/04/S Dezyderat w sprawie odsunięcia od wykonywania czynności służbowych wszystkich funkcjonariuszy Prezes Rady 6. 26/10/2004 Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego Ministrów występujących w charakterze świadków Dezyderat w sprawie wydania zgody na wejście funkcjonariuszy ABW na teren Sejmu RP w dniu Prezes Rady 7. 20-11-2004 r. w celu wykonania czynności 20/11/2004 Ministrów procesowych

Minister Dezyderat w sprawie wsparcia finansowego 8. Sprawiedliwości, 23/03/2005 Prokuratury Apelacyjnej w Krakowie Prokurator Generalny Dezyderat w sprawie wstrzymania wszelkich Minister Skarbu 9. 06/05/2005 działań zmierzających do prywatyzacji Grupy Państwa Lotos S.A. Dezyderat w sprawie odsunięcia Prokuratora Zbigniewa Ordanika od wykonywania wszelkich Minister 10. czynności służbowych dotyczących spraw Sprawiedliwości, 25/07/2005 powiązanych z postępowaniem prowadzonym Prokurator Generalny przez Komisję Dezyderat w sprawie przekazania rozpatrywania Minister prowadzonych śledztw z wniosków Komisji z 11. Sprawiedliwości, 31/08/2005 Prokuratury Okręgowej w Warszawie do innej Prokurator Generalny Prokuratury Okręgowej na terenie kraju Dezyderat w sprawie otoczenia posła PSL Józefa 12. Gruszki bezpłatną opieką lekarską obejmującą Minister Zdrowia 19/09/2005 proces leczenia i rehabilitacji

Wykaz przedmiotowy opinii uchwalonych przez Komisję

Data Lp. Treść Adresat uchwalenia Minister Opinia w sprawie zeznań składanych przed Sprawiedliwości, 1. 24/07/2004 Komisją przez Marka Dochnala. Prokurator Generalny

Warszawa, dnia września 2005 r.

POSEŁ NA SEJM RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Andrzej Aumiller

Prezydium Komisji Śledczej do zbadania zarzutu nieprawidłowości w nadzorze Ministerstwa Skarbu Państwa nad przedstawicielami Skarbu Państwa w spółce PKN Orlen S.A. oraz zarzutu wykorzystania służb specjalnych (d. UOP) do nielegalnych nacisków na organa wymiaru sprawiedliwości w celu uzyskania postanowień służących do wywierania presji na członków Zarządu PKN Orlen S.A.

W oparciu o art. 19b ust. 1 ustawy z dnia 21 stycznia 1999 r. o sejmowej komisji śledczej niniejszym przedstawiam zdanie odrębne do części stanowiska Komisji, przyjętego na posiedzeniu w dniu 19 września 2005 r. i na podstawie art. 19b ust. 2 wspomnianej ustawy żądam zamieszczenia tego zdania odrębnego w sprawozdaniu Komisji.

ZDANIE ODRĘBNE

Po dogłębnym przeanalizowaniu całego zgromadzonego przez Komisję materiału dowodowego, tak w postaci dokumentów, które Komisja uzyskała w trakcie prowadzonego postępowania, jak i w formie zeznań osób, które zostały przez Komisję przesłuchane, nie mogę uznać za zasadny wniosku o pociągnięcie Prezydenta RP Aleksandra Kwaśniewskiego do odpowiedzialności konstytucyjnej, a w szczególności odpowiedzialności karnej. Dałem temu wyraz w trakcie posiedzenia Komisji poświęconego rozpatrzeniu przygotowanego przeze mnie projektu stanowiska Komisji, głosując przeciwko temu wnioskowi, zawartemu w zgłoszonym przez posła Romana Giertycha aneksie do projektu stanowiska. Nie zgadzam się ze stwierdzeniem, że Komisja zebrała z trzech niezależnych źródeł dowody na temat treści i formy udzielonego przez Prezydenta RP Aleksandra Kwaśniewskiego Janowi Kulczykowi pełnomocnictwa do prowadzenia rozmów w sprawie sprzedaży firmom rosyjskim polskiego sektora naftowego, bowiem Komisji nie udało się dotrzeć do tego dokumentu. Nie ma dowodu na to, że on istnieje. Komisji udało się zebrać poszlaki, ale niemożliwe okazało się ich wzmocnienie dowodami. W tej sytuacji – w mojej ocenie - nie można rozważać postawienia Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej poważnych zarzutów, w tym „rażącego naruszenia kompetencji” oraz „działania na szkodę podstawowego interesu Rzeczypospolitej Polskiej” i to z podkreśleniem, że „czynów nimi objętych Aleksander Kwaśniewski dopuszczał się świadomie i z premedytacją”. Reasumując Komisja – moim zdaniem - nie zebrała dowodów na to, że swymi działaniami Prezydent RP Aleksander Kwaśniewski naruszył Konstytucję, konkretną ustawę, lub popełnił przestępstwo lub przestępstwo skarbowe, a tylko w którymś z tych przypadków - jak stanowi art. 2 ust. 1 ustawy z 26 marca 1982 roku o Trybunale Stanu - można pociągnąć Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej do odpowiedzialności konstytucyjnej bądź karnej.

Sprawozdanie z działalności

Sejmowej Komisji Śledczej

do zbadania zarzutu nieprawidłowości w nadzorze Ministerstwa Skarbu Państwa nad przedstawicielami Skarbu Państwa w spółce PKN ORLEN S.A. oraz zarzutu wykorzystania służb specjalnych (d. UOP) do nielegalnych nacisków na organa wymiaru sprawiedliwości w celu uzyskania postanowień służących do wywierania presji na członków Zarządu PKN ORLEN S.A.

Warszawa 6 lipca 2005 r.

Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej

SPIS TREŚCI:

1. Wprowadzenie 3 1.1 Powołanie Komisji Śledczej 1.2 Przedmiot, cel i zakres prac Komisji Śledczej 1.3 Rola i funkcja komisji Śledczej w systemie prawnym RP

2. Synteza wyników prac Komisji Śledczej 8

3. Sprawozdanie z wyników prac Komisji Śledczej 13 3.1 Zbadanie uwarunkowań i konsekwencji faktu zatrzymania w dniu 7 lutego 2002 r. pana Andrzeja Modrzejewskiego, prezesa spółki PKN ORLEN S.A. 13 3.2 Ocena zawieranych przez spółkę PKN ORLEN S.A. kontraktów z punktu widzenia bezpieczeństwa energetycznego kraju 30 3.3 Zbadanie sprawy, czy zawieranym przez spółkę kontraktom towarzyszyła prowizji 59 3.4 Ocena nadzoru właścicielskiego nad spółką ze strony ministra właściwego do spraw Skarbu Państwa 67 3.5 Zbadanie prawidłowości działania Prokuratury i Urzędu Ochrony Państwa 81

4. Informacja dodatkowa o pracach Komisji Śledczej 92 4.1 Podsumowanie pracy Komisji Śledczej 92 4.2 Ocena pracy Komisji Śledczej 94 4.3 Poszerzanie zakresu działań Komisji Śledczej 95 4.4 Naruszanie prawa, ograniczanie uprawnień stron i wywieranie presji na świadków zeznających przed Komisją Śledczą 98 4.5 Funkcjonowanie Komisji Śledczej 102

strona 2/106 Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej

1. Wprowadzenie

1.1 Powołanie Komisji Śledczej

Komisja Śledcza do zbadania zarzutu nieprawidłowości w nadzorze Ministerstwa Skarbu Państwa nad przedstawicielami Skarbu Państwa w spółce PKN ORLEN S.A. oraz zarzutu wykorzystania służb specjalnych (d. UOP) do nielegalnych nacisków na organa wymiaru sprawiedliwości w celu uzyskania postanowień służących do wywierania presji na członków Zarządu PKN ORLEN S.A., zwana dalej „Komisją Śledczą”, została powołana uchwałą Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 28 maja 2004 r. (M.P. z 2004 r., Nr 24, poz. 412).

Bezpośrednią przyczyną powołania Komisji Śledczej były informacje opublikowane w dniu 2 kwietnia 2004 r. w dzienniku „Gazeta Wyborcza”, który – powołując się na ówczesnego ministra skarbu państwa Wiesława Kaczmarka – twierdził, że premier Leszek Miller osobiście zdecydował w 2002 roku o użyciu Urzędu Ochrony Państwa aby doprowadzić do usunięcia ze stanowiska Andrzeja Modrzejewskiego, Prezesa Zarządu PKN ORLEN S.A., aby w ten sposób uniemożliwić podpisanie mu kontraktu wartości 14 mld dolarów. Kaczmarek powiedział „Gazecie Wyborczej”, że premier Leszek Miller osobiście zdecydował o użyciu UOP-u w obecności minister sprawiedliwości Barbary Piwnik, szefa UOP-u Zbigniewa Siemiątkowskiego, prokuratora krajowego Karola Napierskiego, szefa swej kancelarii Marka Wagnera i samego Kaczmarka. Według Wiesława Kaczmarka spotkanie, na którym premier podjął tę decyzję, odbyło się we wtorek 5 lub w środę 6 lutego 2002 r., Leszek Miller już wcześniej naciskał na natychmiastowe odwołanie Modrzejewskiego, ale Kaczmarek się opierał, twierdząc, że rada nadzorcza i tak go za kilka dni odwoła w normalnym trybie. Jak podała „Gazeta Wyborcza”, premier nie chciał czekać.

Podstawą prawną powołania Komisji był art. 111 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz art. 1 i 2 ustawy z dnia 21 stycznia 1999 r. o sejmowej komisji śledczej (Dz. U. z 1999 r., Nr 35, poz. 321), która reguluje zasady działania sejmowej komisji śledczej, a w szczególności zawiera regulacje dotyczące powoływania składu komisji, zakresu jej działania, obowiązków i praw osób wzywanych przez komisję do złożenia zeznań, a także rozpatrywania przez Sejm sprawozdania komisji.

W skład Komisji Śledczej weszło 11 posłów wybranych przez Sejm w trybie art. 2 ust. 2 cytowanej ustawy z dnia 21 stycznia 1999 r. o sejmowej komisji śledczej:

strona 3/106 Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej

• Andrzej Aumiller (UP) – Zastępca Przewodniczącego do dnia 29.04.2005 r.; Przewodniczący Komisji śledczej od dnia 29.04.2005 r. • Bogdan Bujak (SLD) • Andrzej Celiński (SDPL) • Roman Giertych (LPR) – Zastępca Przewodniczącego • Andrzej Grzesik (Samoobrona) • Józef Gruszka (PSL) - Przewodniczący Komisji Śledczej do dnia 29.04.2005 r. • Antoni Macierewicz (RKN) • Konstanty Miodowicz (PO) • Andrzej Różański (SLD) • Zbigniew Wassermann (PiS) – Zastępca Przewodniczącego • Zbigniew Witaszek (poseł niezależny).

Od dnia 11 kwietnia 2005 r. Komisja Śledcza pracowała w składzie 10- osobowym z powodu poważnej choroby posła Józefa Gruszki.

1.2 Przedmiot, cel i zakres działania Komisji Śledczej

Zakres działania Komisji Śledczej określony został w uchwale Sejmu R.P. z dnia 28 maja 2004 r o powołaniu tejże Komisji. Zgodnie z treścią cytowanej uchwały, do zakresu działania Komisji Śledczej należy:

1) zbadanie uwarunkowań i konsekwencji faktu zatrzymania w dniu 7 lutego 2002 r. pana Andrzeja Modrzejewskiego prezesa spółki PKN ORLEN S.A.; 2) ocena zawieranych przez spółkę kontraktów z punktu widzenia bezpieczeństwa energetycznego kraju; 3) zbadanie sprawy, czy zawieranym przez spółkę kontraktom towarzyszyła prowizja; 4) ocena nadzoru właścicielskiego nad spółką ze strony ministra właściwego do spraw Skarbu Państwa; 5) zbadanie prawidłowości działania Prokuratury i Urzędu Ochrony Państwa w sprawie, o której mowa w punkcie 1).

Na mocy Art. 111 Konstytucji Sejm może powołać komisję śledczą do zbadania „określonej sprawy”. Również art. 7 ust. 1 cytowanej ustawy z dnia 21 stycznia 1999 r. o sejmowej komisji śledczej wyraźnie stanowi, że Komisja jest związana zakresem przedmiotowym określonym w uchwale o jej powołaniu.

Uchwałą z dnia 28 maja 2004 r. (M.P. z 2004 r., Nr 24, poz. 412) Sejm powołał Komisję Śledczą do zbadania zarzutu nieprawidłowości w nadzorze

strona 4/106 Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej

Ministerstwa Skarbu Państwa nad przedstawicielami Skarbu Państwa w spółce PKN ORLEN S.A. oraz zarzutu wykorzystania służb specjalnych (d. UOP) do nielegalnych nacisków na organa wymiaru sprawiedliwości w celu uzyskania postanowień służących do wywierania presji na członków Zarządu PKN ORLEN S.A.

Szczegółowy zakres spraw do zbadania których Sejm powołał Komisję Śledczą zawiera art. 2 powołanej uchwały, cytowany powyżej.

Celem pracy Komisji Śledczej jest zbadanie spraw zleconych jej uchwałą Sejmu, a następnie przygotowanie dla Sejmu sprawozdania w zakresie działania Komisji. Badanie przez Komisję spraw nie wchodzących w tak zakreślony zakres jest zatem pozbawione podstaw prawnych, czyli bezprawne.

Niniejszy dokument stanowi Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej do zbadania zarzutu nieprawidłowości w nadzorze Ministerstwa Skarbu państwa nad przedstawicielami Skarbu Państwa w spółce PKN ORLEN S.A. oraz zarzutu wykorzystania służb specjalnych (d. UOP) do nielegalnych nacisków na organa wymiaru sprawiedliwości w celu uzyskania postanowień służących do wywierania presji na członków zarządu PKN ORLEN w zakresie przedmiotowym określonym w uchwale o jej powołaniu.

Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej dotyczy okresu poprzedzającego datę zatrzymania przez funkcjonariuszy d. UOP pana Andrzeja Modrzejewskiego, tj. okres poprzedzający dzień 7. lutego 2002 r. (pkt 1 art. 2 cytowanej uchwały Sejmu) i obejmuje okres od 1993 r. do dnia 8. lutego 2002 r., tj. daty, w której nastąpiły zmiany w składzie osobowym Zarządu Spółki PKN ORLEN S.A.

1.3 Rola i funkcja Komisji Śledczej w systemie prawnym RP

W tym miejscu należy podkreślić, że zgodnie z treścią przywołanego art. 7 ustawy z dnia 21 stycznia 1999 r. o sejmowej komisji śledczej, komisja śledcza jest związana zakresem przedmiotowym określonym w uchwale o jej powołaniu i ze swoich uprawnień wynikających z przepisów ustawy może korzystać tylko w zakresie niezbędnym do wyjaśnienia sprawy będącej przedmiotem jej działania oraz w taki sposób, aby nie naruszać dóbr osobistych osób trzecich zagwarantowanych treścią przepisu art. 23 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks Cywilny. Oznacza to, że zarówno tryb pracy komisji śledczej, jak też przedmiot i zakres jej kompetencji oraz zasady procedury niezbędnej do realizacji zakresu działania komisji są ściśle zakreślone treścią ustaw (m.in. ustawy Kodeks Cywilny oraz ustawy o komisji śledczej)

strona 5/106 Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej oraz innych aktów prawnych, a w szczególności uchwały Sejmu powołującej komisję śledczą. Wykraczanie przez Komisję poza zakres spraw zleconych jej przez Sejm i badanie innych spraw, nie wchodzących w zakres zakreślonego obszaru działania Komisji, jest pozbawione podstaw prawnych, a zatem nieuprawnione i bezprawne. Wypływa stąd wniosek, że zeznania złożone przed Komisją Śledczą przez osoby przesłuchiwane w obszarze tematyki wykraczającej poza zakres spraw niezbędnych do wyjaśnienia sprawy będącej przedmiotem działania Komisji nie mogą stanowić dowodu w sprawie, a w konsekwencji nie mogą stanowić podstawy pisanego przez Komisję sprawozdania.

Zgodnie z treścią art. 1, ust. 3 cytowanej ustawy o sejmowej komisji śledczej, do komisji śledczej stosuje się przepisy regulaminu Sejmu, chyba że przepisy ustawy stanowią inaczej. Oznacza to, że komisja śledcza jest szczególną odmianą komisji sejmowej, a tym samym do jej trybu działania, rozumianego jako ustalony porządek, zwyczaj załatwienia określonej sprawy, metodę postępowania, etc., znajdować mogą zastosowanie przepisy i reguły ogólne, które odnoszą się do wszystkich komisji sejmowych i są zapisane w regulaminie Sejmu. Art. 1, ust. 3 cytowanej ustawy należy zatem rozumieć jako dozwalający na stosowanie do trybu działania komisji śledczej przepisów regulaminu Sejmu.

Komisja śledcza jest jedną z form kontroli parlamentarnej, występującą w większości państw demokratycznych. Komisje śledcze określa się często jako „organy pomocnicze”, powołane do kontroli rządu i administracji w drodze samodzielnego ustalenia faktycznego obrazu działalności danego organu władzy publicznej, a w szczególności ustalenia odpowiedzialności za zachodzące w tej dziedzinie nieprawidłowości. Celem działania komisji śledczej jest zatem ustalenie stanu faktycznego w danej sprawie, zakreślonej wyraźnie i określonej przez parlament. Komisja nie ma natomiast żadnych kompetencji decyzyjnych, które pozwalałyby jej wywierać jakikolwiek wpływ na działalność innych organów władzy publicznej lub na podmioty prywatne, zarówno osoby prawne, jak i osoby fizyczne. Zebrane w toku prac komisji ustalenia powinny znaleźć swój wyraz w przygotowanym przez komisję sprawozdaniu, które po jego przedstawieniu umożliwi Sejmowi podjęcie niezbędnych kroków politycznych mających na celu przeciwdziałanie nieprawidłowościom i usprawnienie działania aparatu państwowego. Mogą one polegać m.in. na podjęciu kroków zmierzających do zmiany obowiązującego ustawodawstwa lub na pociągnięciu do odpowiedzialności politycznej lub konstytucyjnej określonych osób.

W tym kontekście należy zauważyć, że termin „tryb działania” komisji śledczej powinien być zgodny z zasadami przeprowadzania poszczególnych czynności „śledczych”, mających na celu zebranie potrzebnych danych i informacji.

strona 6/106 Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej

Oznacza to, że w odniesieniu do czynności „śledczych” wykonywanych przez komisję jako ciało kolegialne, a także przez jej poszczególnych członków, będących w istocie „sędziami” wyznaczonymi przez Sejm do oceny ściśle określonej sprawy - zarówno podczas prac komisji, jak i podczas czynności wykonywanych poza komisją - powinny mieć zastosowanie te wszystkie przepisy i reguły ogólne, które odnoszą się do przedstawicieli wymiaru sprawiedliwości, w tym do władzy sądowniczej. Zatem każdy członek komisji śledczej powinien charakteryzować się m.in. takimi cechami reprezentanta „władzy sądowniczej” jak bezstronność w stosunku do uczestników postępowania, oraz niezależność od wpływu czynników politycznych, zwłaszcza partii politycznych.

strona 7/106 Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej

2. Synteza wyników prac Komisji Śledczej

Na podstawie analizy zebranego materiału dowodowego – biorąc pod uwagę zakres spraw wyszczególnionych w uchwale Sejmu z dnia 28 kwietnia 2004 r. o powołanie Komisji Śledczej do zbadania zarzutu nieprawidłowości w nadzorze Ministerstwa Skarbu Państwa nad przedstawicielami Skarbu Państwa w spółce PKN ORLEN S.A. oraz zarzutu wykorzystania służb specjalnych (d. UOP) do nielegalnych nacisków na organa wymiaru sprawiedliwości w celu uzyskania postanowień służących do wywierania presji na członków Zarządu PKN ORLEN S.A. – Komisja Śledcza ustaliła, co następuje:

• W zakresie pkt 1 art. 2 uchwały Sejmu z dnia 28 maja 2004 r., tj. zbadania uwarunkowań i konsekwencji faktu zatrzymania w dniu 7 lutego 2002 r. pana Andrzeja Modrzejewskiego, prezesa spółki PKN ORLEN S.A.:

1. Zatrzymanie Andrzeja Modrzejewskiego w dniu 7 lutego 2002 r. przez funkcjonariuszy Urzędu Ochrony Państwa stanowiło realizację zleconego przez Prokuraturę Okręgową w Warszawie zarządzenia o zatrzymaniu i przymusowym doprowadzeniu wyżej wymienionego do prokuratury celem przedstawienia mu zarzutu popełnienia określonego w art. 176 ust. 1 ustawy – Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi (Dz. U. z 1997 r., Nr 118, poz. 754) przestępstwa ujawnienia poufnej informacji dotyczącej ceny sprzedaży spółki notowanej na Giełdzie Papierów Wartościowych. 2. Zatrzymanie Andrzeja Modrzejewskiego odbyło się w sposób zgodny z odnośnymi procedurami i w żaden sposób nie naruszyło praw zatrzymanego. 3. Zatrzymanie Andrzeja Modrzejewskiego w dniu 7 lutego 2002 r. nie miało żadnego związku przyczynowo-skutkowego z odwołaniem go w dniu 8 lutego 2002 r. z funkcji Prezesa Zarządu PKN ORLEN S.A. przez Radę Nadzorczą Spółki, gdyż dokonane w dniu 8 lutego 2002 r. zmiany w składzie zarządu Spółki wynikały wprost z przesłanek i uwarunkowań związanych ze złym zarządzaniem PKN ORLEN S.A. przez zarząd Spółki kierowany przez Andrzeja Modrzejewskiego i były dużo wcześniej zaplanowane przez akcjonariuszy Spółki do realizacji. 4. Zatrzymanie Andrzeja Modrzejewskiego w przededniu zaplanowanego posiedzenia Rady Nadzorczej PKN ORLEN, podczas którego miał być on odwołany z zajmowanego stanowiska prezesa zarządu Spółki, uzasadnione względami wynikającymi z procedur postępowania prokuratorskiego, zniekształciło obraz rzeczywistych powodów odwołania, jakimi były negatywna ocena spółki przez rynek kapitałowy

strona 8/106 Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej

wynikająca z obniżającej się efektywności ekonomicznej i zyskowności Spółki zarządzanej przez Andrzeja Modrzejewskiego.

• W zakresie pkt 2 art. 2 uchwały Sejmu z dnia 28 maja 2004 r., tj. oceny zawieranych przez Spółkę kontraktów z punktu widzenia bezpieczeństwa energetycznego kraju:

1. Kontrakty długoterminowe na dostawy ropy naftowej podpisywane przez kolejne zarządy PKN ORLEN S.A., a wcześniej przez Petrochemię Płock S.A., stanowić mogły w ocenie Komisji Śledczej zagrożenie dla bezpieczeństwa energetycznego państwa w zakresie zaopatrzenia w paliwa płynne, albowiem uzależniały one niemal całkowicie kraj od dostaw ropy naftowej realizowanych z jednego kierunku, a mianowicie z Federacji Rosyjskiej, przy czym nie bez znaczenia jest także fakt , że zakupy dokonywane na tym rynku były najkorzystniejsze cenowo pod względem ceny ropy naftowej. Analiza ekonomiczna przerobu rosyjskiej ropy na paliwa płynne w porównaniu z ropą pochodzącą z innych rynków, nie stała się przedmiotem prac komisji. 2. Dodatkowym zagrożeniem bezpieczeństwa energetycznego kraju było uzależnienie – w wyniku zawartych kontraktów długoterminowych – krajowych rafinerii od dostaw ropy naftowej realizowanych przez jedynego dostawcę surowca, jakim była cypryjska firma J&S Service and Investment Ltd., która praktycznie zmonopolizowała rynek dostaw ropy naftowej do Polski. 3. Monopolistyczna pozycja spółki J&S Service and Investment Ltd. na rynku spowodowała, że w konsekwencji spółka ta zmonopolizowała logistykę dostaw ropy naftowej do polskich rafinerii w ten sposób, że praktycznie kontrolowała cały wolumen ropy naftowej przesyłany rurociągami transportowymi do Polski, co jeszcze bardziej uzależniło kraj od tego dostawcy, a tym samym obniżyło bezpieczeństwo energetyczne państwa. 4. Bezpośrednią przyczyną zmonopolizowania logistyki dostaw ropy naftowej do Polski przez spółkę J&S Service and Investment Ltd. było udzielenie tej spółce przez zarząd Petrochemii Płock S.A. kierowany przez Konrada Jaskółę otwartego upoważnienia i pełnomocnictwa do koordynacji dostaw ropy naftowej z Federacji Rosyjskiej, co skutkowało w praktyce, że każdy kto chciałby sprzedawać ropę do Polski musiałby to uzgodnić wcześniej i zrealizować za pośrednictwem spółki J&S Service and Investment Ltd. 5. Poza wymienionym powyżej przesłankami, zagrożenie bezpieczeństwa energetycznego kraju w rozpatrywanym okresie, tj. w latach 1993-2002, wynikało z braku odpowiednich regulacji prawnych obowiązujących w

strona 9/106 Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej

tym zakresie i odnoszących się do polskiego sektora naftowego, gdyż uchwalona przez Sejm dopiero w 1997 roku ustawa – Prawo energetyczne (Dz. U. 54, poz. 348) nie regulowała spraw związanych z obrotem i dystrybucją paliw płynnych. 6. Zagrożenie bezpieczeństwa energetycznego państwa w rozpatrywanym okresie, wynikające z zawieranych przez Petrochemię Płock SA i przez PKN ORLEN S.A. kontraktów, wynikało również w dużej mierze z nienależytej pracy operacyjnej i zaniedbań służb specjalnych, głównie Urzędu Ochrony Państwa, w tym zakresie. 7. Pojęcie zarządzania bezpieczeństwem energetycznym kraju, rozumianym jako zespół działań związanych z planowaniem, organizacją, koordynacją, nadzorem i kontrolą bezpieczeństwa energetycznego, pojawiło się dopiero w dokumencie „Polityka energetyczna Polski do 2025 r.”, przyjętym przez Radę Ministrów w dniu 4 stycznia 2005 r., co potwierdza tezę Komisji Śledczej zakresie wcześniejszym braku regulacji prawnych zakresie tym przedmiocie.

• W zakresie pkt 3 art. 2 uchwały Sejmu z dnia 28 maja 2004 r., tj. zbadania sprawy, czy zawieranym przez spółkę kontraktom towarzyszyła prowizja:

1. Transakcje na światowym rynku ropą naftową odbywają się zazwyczaj bezpośrednio pomiędzy sprzedawcą (kompania wydobywcza) a kupującym (kompania petrochemiczna, rafineria lub pośrednik) na podstawie kontraktów długoterminowych (ang.: ‘futures’) lub kontraktów z dostawą natychmiastową (ang.: ‘spot’). 2. Prowizja, rozumiana jako ułamkowy (procentowy) udział w wynagrodzeniu od obrotu jest stosowana w światowym handlu ropą naftową szczególnie wówczas, gdy pomiędzy dostawcą surowca (kompania wydobywcza) a odbiorcą (kompania petrochemiczna, rafineria) działa pośrednik pracujący na własny rachunek (ang.: trader). 3. W Polsce – w wyniku podjętej przez ówczesny rząd decyzji o koncesjonowaniu handlu paliwami, w tym ropą naftową – po 1993 roku nastąpiło niczym nie uzasadnione odejście od kontraktów bezpośrednich na rzecz kontraktów zawieranych z faworyzowanym wówczas na polskim rynku pośrednikiem, jakim była cypryjska firma J&S Service and Investment Ltd. 4. Komisja Śledcza krytycznie ocenia i uznaje ze wysoce szkodliwe Rozporządzenie Ministra Współpracy Gospodarczej z Zagranicą z dnia 25 lutego 1992 r. w sprawie wykazu towarów i usług, którymi obrót z zagranicą wymaga koncesji. Rozporządzenie to, podpisane w okresie początkowym transformacji społeczno-ekonomicznej kraju przez ministra Adama Glapińskiego, ograniczyło i zinstrumentalizowało rozwój

strona 10/106 Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej

gospodarki wolnorynkowej, szczególnie w zakresie obrotu ropą naftową i doprowadziło do zmonopolizowania tego rynku. 5. W opinii Komisji Śledczej czynnikiem faworyzującym spółkę J&S Service and Investment Ltd. w Polsce był nieformalny system prowizyjny stosowany przez tę spółkę w stosunku do przedstawicieli strony polskiej, od których woli zależało zawarcie kontraktów z tą spółką. Jednym z przejawów funkcjonowania tego systemu prowizyjnego było zatrudnianie w strukturach spółki J&S Service and Investment Ltd. osób, które wcześniej w sposób bezpośredni lub pośredni przyczyniły się do osiągnięcia monopolistycznej pozycji spółki J&S Service and Investment Ltd. w Polsce. 6. Komisja Śledcza – pomimo formułowania przez niektórych świadków takich sugestii – nie znalazła bezpośrednich dowodów potwierdzających fakt korumpowania przez spółkę J&S Service and Investment Ltd. wysokich urzędników administracji państwowej lub osób zaangażowanych bezpośrednio w działalność polityczną.

• W zakresie pkt 4 art. 2 uchwały Sejmu z dnia 28 maja 2004 r., tj. oceny nadzoru właścicielskiego nad spółką ze strony ministra właściwego do spraw Skarbu Państwa:

1. Komisja Śledcza stwierdziła brak należytego nadzoru właścicielskiego ze strony ministra właściwego do spraw Skarbu Państwa zarówno w okresie stanowiącym przedmiot zainteresowania Komisji, tj. w okresie 1993- 2002, jak i po tym okresie, w odniesieniu do Petrochemii Płock S.A., jak i w stosunku do PKN ORLEN S.A., co przejawiało się m.in. brakiem przemyślanej, spójnej i konsekwentnej polityki w zakresie restrukturyzacji i prywatyzacji przedsiębiorstw sektora naftowego. 2. Komisja Śledcza negatywnie ocenia pracę i rolę kolejnych zarządów Nafty Polskiej S.A., jednoosobowej spółki Skarbu Państwa powołanej w celu restrukturyzacji i prywatyzacji podmiotów gospodarczych sektora naftowego, w sprawowaniu nadzoru właścicielskiego nad polskim sektorem naftowym, co doprowadziło m.in. do czasowej całkowitej utraty kontroli nad PKN ORLEN S.A. przez przedstawicieli Skarbu Państwa. 3. Jednym z przejawów braku należytego nadzoru właścicielskiego ze strony ministra właściwego do spraw Skarbu Państwa było dopuszczenie do podpisania przez zarząd PKN ORLEN S.A. sprzecznej z polskim prawem umowy depozytowej z zarządem Bank of New York, w wyniku której największy akcjonariusz Spółki, jakim był Skarb Państwa, utracił kontrolę nad PKN ORLEN S.A., co uniemożliwiało Skarbowi Państwa

strona 11/106 Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej

wykonywanie nadzoru właścicielskiego i realizacji przysługujących mu na podstawie statutu Spółki uprawnień. 4. Komisja Śledcza uznaje konieczność wystąpienia do Prokuratora Generalnego RP o podjęcie stosownych czynności przewidzianych przepisami prawa celem stwierdzenia nieważności tzw. umowy depozytowej podpisanej przez zarząd PKN ORLEN S.A. z zarządem Bank of New York jako sprzecznej z przepisami prawa i mającej na celu obejście przepisów ustawy. 5. Komisja Śledcza stwierdza konieczność skierowania wniosku do Prezesa Rady Ministrów RP o uregulowanie w drodze ustawy sposobu sprawowania nadzoru właścicielskiego przez Skarb Państwa oraz zakresu obowiązków i sposobów delegowania do rad nadzorczych i zarządów spółek z udziałem Skarbu Państwa osób działających w imieniu statio fisci.

• W zakresie pkt 5 art. 2 uchwały Sejmu z dnia 28 maja 2004 r., tj. zbadania prawidłowości działań Prokuratury i Urzędu Ochrony Państwa w sprawie, o której mowa w punkcie 1 cytowanej uchwały:

1. Komisja Śledcza stwierdza konieczność podjęcia przez organa prokuratury RP w toczącym się postępowaniu czynności, które wyjaśniłyby czy ewentualne działania osób spoza organów prokuratury miały wpływ na decyzję prokuratora prowadzącego sprawę Andrzeja Modrzejewskiego, gdyż wymaga to odrębnych ustaleń w postępowaniu karnym. 2. Komisja stwierdza konieczność wystąpienia do Ministra Sprawiedliwości - Prokuratora Generalnego RP o wszczęcie stosownego postępowania mającego wyjaśnić okoliczności naruszenia zasad działania prokuratorów, określonych w Regulaminie wewnętrznego urzędowania powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury, przez prokuratorów zarówno w postępowaniu, w którym doszło do zatrzymania Andrzeja Modrzejewskiego, jak i w pozostałych postępowaniach ujawnionych w toku prac Komisji Śledczej, a dotyczących działania kolejnych zarządów spółki na szkodę Petrochemia Płock S.A. i PKN ORLEN S.A. w aspekcie ich odpowiedzialności dyscyplinarnej i karnej.

3. Komisja Śledcza widzi konieczność skierowania wniosku do Prezesa Rady Ministrów RP o niezwłoczne podjęcie pilnych działań zmierzających do zreformowania sposobu funkcjonowania Prokuratury RP i złożenia w tym zakresie stosownej inicjatywy ustawodawczej uwzględniającej wnioski zawarte w sprawozdaniu Komisji Śledczej.

strona 12/106 Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej

3. Sprawozdanie z wyników prac Komisji Śledczej

3.1 Zbadanie uwarunkowań i konsekwencji faktu zatrzymania w dniu 7 lutego 2002 r. pana Andrzeja Modrzejewskiego prezesa spółki PKN ORLEN S.A.

3.1.1 Merytoryczne przesłanki do odwołania prezesa zarządu PKN ORLEN S.A.:

Komisja Śledcza ustaliła ponad wszelką wątpliwość, że wyniki działalności gospodarczej PKN ORLEN S.A. za 2001 r. były wynikami najgorszymi w historii tego przedsiębiorstwa, a Spółka traciła wartość rynkową. Relacje między zarządem Spółki a statutowymi organami nadzoru były od dłuższego czasu złe i obserwowało się stopniowy zanik zdolności do komunikowania się zarządu Spółki z najważniejszym akcjonariuszem PKN ORLEN S.A. jakim był Skarb Państwa. Komisja ustaliła, że zamiar odwołania Andrzeja Modrzejewskiego z funkcji Prezesa Zarządu Spółki wyrażali już przedstawiciele rządu kierowanego przez premiera Jerzego Buzka. Szczególnie aktywna w tej sprawie była Minister Skarbu Państwa Aldona Kamela-Sowińska.

Świadek Wiesław Kaczmarek, zeznając przed Komisją Śledczą w dniu 23 sierpnia 2004 r., stwierdził: „Muszę powiedzieć, że minister skarbu w tym zakresie nie był informowany o polityce kontraktowej prowadzonej przez spółkę PKN ORLEN i to nie była reguła, która dotyczyła wyłącznie tego okresu, kiedy sprawowałem urząd, ale również była to reguła, którą stosował Zarząd PKN ORLEN zgodnie z regułami prawa handlowego w stosunku również do poprzednich ministrów skarbu, bo znane były w tej sprawie dyskusje i kontrowersje pomiędzy moją poprzedniczką, ministrem skarbu panią Aldoną Kamelą-Sowińską a Zarządem PKN ORLEN”.

Zeznając przed Komisją Śledczą w dniu 15 marca 2005 r., świadek Emil Wąsacz, minister Skarbu Państwa w rządzie premiera Jerzego Buzka, ocenił negatywnie umiejętności menedżerskie prezesa Andrzeja Modrzejewskiego i potwierdził fakt próby zdymisjonowania prezesa Andrzeja Modrzejewskiego przez minister Aldonę Kamelę-Sowińską.

Zamiar odwołania Andrzeja Modrzejewskiego i dokonania zmian w zarządzie PKN ORLEN podtrzymał po wyborach jesienią 2001 r nowy gabinet Leszka Millera. Zamiar ten, jak wynika ze składanych przez Komisją zeznań świadków,

strona 13/106 Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej był przede wszystkim efektem katastrofalnej sytuacji koncernu. PKN tracił na wartości, jednocześnie tracił na tym Skarb Państwa, największy akcjonariusz Spółki.

Według zeznań prof. Andrzeja Hermana, członka Rady Nadzorczej PKN ORLEN S.A. w okresie od 14 maja 2001 r. do 28 czerwca 2002 r., złożonych przed Komisją Śledczą w dniu 1 lutego 2005 r., punktem wyjścia do podjęcia przez Radę Nadzorczą PKN ORLEN S.A. działań zmierzających do odwołania Andrzeja Modrzejewskiego z funkcji prezesa zarządu spółki były zarówno pogarszająca się kondycja ekonomiczno-finansowa spółki, jak i utrata zaufania do jego osoby przez głównych akcjonariuszy spółki.

Wśród podstawowych argumentów ekonomicznych przemawiających za zmianą prezesa zarządu spółki prof. Andrzej Herman wymienił m.in.:

• negatywną ocenę przez Radę Nadzorczą wyników działalności spółki za lata 2000-2001, • obniżającą się od kilku lat efektywność ekonomiczną i zmniejszającą się zyskowność firmy, • negatywną ocenę spółki przez rynek kapitałowy, wyrażającą się wyceną wartości rynkowej spółki poniżej wartości kapitałów własnych i obcych.

Według tegoż świadka, w latach 2001-2002 bieżące notowania giełdowe akcji PKN ORLEN od momentu debiutu giełdowego straciły ponad 26% pierwszego notowania. W tym samym czasie nastąpił gwałtowny spadek średniorocznej stopy zwrotu z zaangażowanego kapitału z 10,7% w 2000 r. do 4,3% w 2001 r., zaś całkowita stopa zwrotu dla akcjonariuszy przyjmowała wartość ujemną. W latach 2000-2001 kurs akcji spółki poruszał się w przedziale 15,4 – 22,9 złotych za akcję, podczas gdy na początku 2000 r. spółka osiągnęła najwyższy kurs po debiucie w wysokości 27,3 złotych za akcję.

Pogarszającym się wynikom ekonomiczno-finansowym towarzyszył narastający spór spółki ze strategicznym akcjonariuszem, jakim był wówczas (i jest nadal) Skarb Państwa. Jako pierwsza wniosek o odwołanie Modrzejewskiego z funkcji prezesa spółki sformułowała w dniu 9 października 2001 r. pani Aldona Kamela-Sowińska, ówczesny minister skarbu państwa, motywując wniosek utratą zaufania Skarbu Państwa do jego osoby. Ze względu na pewną wadę formalną wniosek ten nie został wówczas rozpatrzony przez Radę Nadzorczą PKN ORLEN S.A.

Po zmianie rządu jesienią 2001 r., nowy minister skarbu państwa Wiesław Kaczmarek nie ukrywał, że w świetle osiąganych przez PKN ORLEN wyników ekonomiczno-finansowych nie widzi możliwości akceptacji osoby Andrzeja

strona 14/106 Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej

Modrzejewskiego na stanowisku prezesa spółki. Podobna opinię wyrażali przedstawiciele Nafty Polskiej S.A., jednego z głównych akcjonariuszy Spółki.

Zanim nastąpiło odwołanie Andrzeja Modrzejewskiego z funkcji prezesa zarządu PKN ORLEN, Rada Nadzorcza próbowała wpłynąć na poprawę sytuacji, korzystając z takiego instrumentu oddziaływania na zarząd spółki, jakim są podejmowane przez nią uchwały. W okresie od dnia 4 czerwca 2001 r. do dnia 21 grudnia 2001 r. Rada Nadzorcza podjęła łącznie osiem uchwał mających na celu zdyscyplinowanie pracy zarządu i ukierunkowanie pracy zarządu Spółki we właściwym celu.

Przesłanki uzasadniające odwołanie Andrzeja Modrzejewskiego z funkcji Prezesa Zarządu PKN ORLEN S.A. przedstawił podczas przesłuchania przed Komisja Śledczą w dniu 26 lutego 2005 r. świadek Sławomir Golonka, od 21 listopada 2001 r. członek Rady Nadzorczej PKN ORLEN a od dnia 8 lutego 2002 r. członek zarządu PKN ORLEN S.A. Wśród nich, jako najważniejszą świadek wymienił – jak to określił: „niesatysfakcjonujące zarówno dla rady nadzorczej, jak i dla inwestorów wyniki ekonomiczne osiągane przez PKN ORLEN w okresie prezesury pana Andrzeja Modrzejewskiego”. Drugą przyczyną była: „...źle prowadzona przez zarząd strategiczna dla wartości ORLEN-u inwestycja w kompleks ‘Polyolefins’”, czyli projekt joint venture prowadzony z firmą Basell, a także spowolnienie procesów restrukturyzacji wewnętrznej koncernu. Trzecią przyczyną do odwołania zarządu było koncentrowanie się kadry zarządzającej nie na restrukturyzacji spółki, lecz na jak najszybszym sprzedaży 28% akcji należących do Skarbu Państwa i dokończeniu procesu prywatyzacji zanim nastąpi zmiana rządu. Kolejną przesłanką był źle zarządzany w PKN ORLEN konflikt sprzedaży detalicznej i hurtowej. Ponadto, w ocenie świadka w zarządzie kierowanym przez Andrzeja Modrzejewskiego nastąpiło „zjawisko wypalenia sił motorycznych” i zarząd ten „w końcówce swojego działania koncentrował się głównie na obronie własnych pozycji.”.

W tej sytuacji minister właściwy do spraw Skarbu Państwa musiał podjąć stosowne działania, które zmierzałyby do zmiany zarządu płockiego koncernu. Działania resortu skarbu były także podyktowane oceną niektórych decyzji inwestycyjnych zarządu Spółki, takich ja chociażby zaangażowanie PKN ORLEN w finansowanie projektu „Telewizji Familijnej” i wydanie na ten cel ponad 50 milionów złotych. Świadek Wiesław Kaczmarek w zeznaniach przez Komisja Śledczą w dniu 4 grudnia 2004 r. podał, że realizację planu zmiany Prezesa Zarządu PKN ORLEN S.A. rozpoczął w dniach 12 i 13 grudnia 2001 r.

strona 15/106 Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej

W dniu 8 lutego 2002 r., po dyskusji, w wyniku tajnego głosowania, decyzją Rady Nadzorczej PKN ORLEN S.A. Andrzej Modrzejewski został odwołany ze stanowiska Prezesa Zarządu Spółki i jej Dyrektora Generalnego stosunkiem głosów: 6 – za odwołaniem, 3 – przeciw. W tym samym dniu Rada Nadzorcza Spółki – stosunkiem głosów 8 „za” i 1 „przeciw” – powołała na stanowisko Prezesa Zarządu PKN ORLEN S.A. pana Zbigniewa Wróbla.

Swoją ocenę kondycji PKN ORLEN S.A. po odwołaniu prezesa Andrzeja Modrzejewskiego przedstawił Komisji Śledczej podczas przesłuchania w dniu 25 stycznia 2005 r. świadek Zbigniew Wróbel w sposób następujący: „...faktem jest – i to było przedmiotem obrad rady nadzorczej i to właśnie legło jakby u podstaw opinii, które wyrażała pani minister Sowińska i pan minister Kaczmarek – że firma miała kłopoty. Na przykład dla poprawienia wyników firma uwalniała rezerwy na ochronę środowiska. Wyniki, gdyby podać w systemie LIFO, czyli w tym systemie pokazującym brak wpły..., znaczy bez wpływu zapasów na wynik firmy, no to przełom roku, druga połowa roku 2001 pokazywała, że firma ma poważne problemy.”.

Ocenę świadka o złej kondycji Spółki potwierdzają wyniki działalności gospodarczej PKN ORLEN S.A. Według danych opublikowanych przez Najwyższą Izbę Kontroli w „Informacji o wynikach kontroli restrukturyzacji własnościowej przedsiębiorstw sektora naftowego” (Warszawa, styczeń 2005 r., str. 103) zysk netto Grupy PKN ORLEN S.A. kształtował się następująco: 700 830 000 zł. (2000 r.), 248 026 000 zł. (2001 r.), 382 270 000 zł. (2002 r.), 571 644 000 zł. (I połowa 2003 r.).

Po zmianie na stanowisku prezesa zarządu PKN ORLEN S.A., zarząd Spółki przystąpił do wdrażania projektu zarządzania wartością firmy, którego celem było podwojenie wartości spółki do 2006 r., albowiem z punktu widzenia akcjonariuszy wartość rynkowa jest najważniejszym parametrem charakteryzującym sytuację firmy giełdowej.

W praktyce cel zewnętrzny, czyli efekt giełdowy, osiągnięty został już w drugim roku realizacji projektu. Według zeznań świadka Zbigniewa Wróbla: „Uzyskaliśmy niemal 150-procentowy wzrost ceny akcji. Zysk netto za 2003 r. wyniósł miliard zł. niemalże, co pozwoliło na trzykrotny wzrost dywidendy wypłacony naszym akcjonariuszom, a przy tym ta dywidenda wynosiła tylko 20% zysku. Resztę mogliśmy przeznaczyć na inwestycje. W 2004 r. zysk ten został niemal podwojony. Kiedy obejmowałem funkcję prezesa zarządu w lutym 2002 r., rynkowa wartość koncernu wynosiła 1,8 mld dolarów. W lipcu 2004 r., kiedy odchodziłem, grubo ponad 4 mld dolarów – łatwo policzyć różnicę – a na koniec 2004 r. ponad 5 mld dolarów. To oznacza, że tylko sam Skarb Państwa zyskał na czysto grubo ponad 600 mln dolarów, choć oczywiście zarobili i inni

strona 16/106 Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej akcjonariusze, proporcjonalnie do posiadanych przez siebie udziałów, w tym wspomniane fundusze emerytalne.”.

Zebrany przez Komisję Śledczą materiał dowodowy pozwala jednoznacznie stwierdzić, że w okresie poprzedzającym posiedzenie Rady Nadzorczej w dniu 8 lutego 2002 r. istniały uzasadnione przesłanki merytoryczne do odwołania Andrzeja Modrzejewskiego z funkcji prezesa zarządu PKN ORLEN S.A. Najważniejszymi z nich były: malejąca zdolność A. Modrzejewskiego do kierowania spółką w związku z utratą do niego zaufania głównych akcjonariuszy, pogarszające się wyniki ekonomiczno-finansowe spółki, utrata wartości rynkowej przez spółkę oraz nietrafione lub wręcz błędne decyzje finansowe.

3.1.2 Zatrzymanie Andrzeja Modrzejewskiego w dniu 7 lutego 2002 r.:

Na podstawie zeznań świadków – analizując zebrany podczas prac Komisji Śledczej materiał dowodowy – należy stwierdzić, iż bezpośrednią przyczyną zatrzymania w dniu 7 lutego 2002 r. pana Andrzeja Modrzejewskiego, Prezesa Zarządu PKN ORLEN S.A., był zarzut popełnienia przez niego przestępstwa określonego w art. 176 ust. 1 ustawy – Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi (Dz. U. z 1997 r., Nr 118, poz. 754), polegającego na ujawnieniu informacji poufnej dotyczącej planowanego na dzień 16 stycznia 1999 r. ogłoszenia wezwania do zapisywania się na sprzedaż akcji i ujawnienia ceny sprzedaży akcji spółki IZOLACJA S.A. notowanej na Giełdzie Papierów Wartościowych. W śledztwie, prowadzonym przez Prokuraturę Okręgową w Warszawie od września 2000 r., sygn. akt V Ds. 129/00, i powierzonym w całości – zgodnie z przepisami kodeksu postępowania karnego (k.p.k.) – Wydziałowi II Zarządu Śledczego Urzędu Ochrony Państwa (UOP) w Warszawie ustalono, że w grudniu 1998 r. Andrzej Modrzejewski miał ujawnić w sposób nieuprawniony poufną informację dotyczącą przewidywanej ceny sprzedaży akcji Spółki IZOLACJA S.A. panu Grzegorzowi Wieczerzakowi, ówczesnemu prezesowi zarządu PZU Życie S.A., co ten potwierdził osobiście w grudniu 2001 r. zarówno przed funkcjonariuszem prowadzącym śledztwo w UOP, jak też przed prokurator Katarzyną Kalinowską, prowadzącą sprawę w Prokuraturze Okręgowej w Warszawie.

Komisja ustaliła, że doniesienie w tej sprawie złożył Jacek Socha, ówczesny prezes Komisji Papierów Wartościowych i Giełd. Jak zeznał przed Komisją Śledczą w dniu 16 maja 2005 r. świadek Jacek Socha: „Izolacja Zduńska Wola była sprzedawana inwestorowi strategicznemu. O ile sobie przypominam, cena wynosiła sto kilkadziesiąt złotych, a cena sprzedaży była około 300 zł, w związku z czym była istotna różnica. I zobaczyliśmy w analizie... Po każdej sesji Komisja

strona 17/106 Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej

Papierów Wartościowych i Giełd przeprowadzała analizę transakcji, które dokonywane są na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie, szukając różnych zdarzeń, które odbiegają od normy, które pokazują, że jest nagle większe zainteresowanie. Analiza rynku, która jest związana... że pojawiała się informacja o charakterze szczególnym, informacja cenotwórcza, a taką informacją była niewątpliwie cena, po której miały być nabyte akcje. Pamiętam, że wytypowaliśmy kilkanaście podmiotów, osoby fizyczne i podmioty prawne, które nabywały akcje w większej liczbie tuż przed ogłoszeniem wezwania, i to skłoniło nas do stwierdzenia, że nie może to... nie wydaje się, że to jest dziełem przypadku, że dokonywane były transakcje. W związku z tym mój dyrektor departamentu nadzoru złożył stosowne zawiadomienie w lipcu 2000 r.”.

Śledztwo wszczęte w dniu 1 września 2000 r. i zlecone przez prokuraturę Urzędowi Ochrony Państwa wykazało, iż osobą, która ujawniła te informacje był Andrzej Modrzejewski.

W tym miejscu należy wspomnieć, że – jak przyznał sam Andrzej Modrzejewski podczas przesłuchania przed Komisja Śledczą w dniu 31 sierpnia 2004 r. – został mu postawiony przez prokuraturę jeszcze inny zarzut, dotyczący – jak to sformułował świadek – „...poręczenia przez mój zarząd kredytu, ale nie na tam sumę kilkudziesięciu milionów tylko 5,5 milionów marek niemieckich ówczesnych, czyli około 11 mln z groszami.”. Rzecz dotyczyła poręczenia w czerwcu 1998 r. przez zarząd IX Narodowego Funduszu Inwestycyjnego im. E. Kwiatkowskiego (IX NFI) – nie znając opinii Komitetu Inwestycyjnego i wbrew stanowisku Zarządu IX NFI o przełożeniu sprawy do czasu otrzymania wymaganych dokumentów umożliwiających podjęcie stosownej decyzji – kredytu bankowego na działalność inwestycyjną prywatnej spółce EKO- DREWNO MAJEWSKI Sp. z o.o. w wysokości 5.500.000 marek niemieckich, co skutkowało w dniu 28 czerwca 2000 r. zapłatą na rzecz banku PBK S.A. w Suwałkach kwoty w wysokości 11.622.770,63 zł., czym wyrządził IX NFI szkodę majątkową. W tej sprawie Andrzejowi Modrzejewskiemu przedstawiono w dniu 26 kwietnia 2002 r. zarzuty z art. 296 § 3 kodeksu karnego.

Podczas składania zeznań przed Komisją Śledczą na okoliczność przedstawionych powyżej faktów, Andrzej Modrzejewski oświadczył: „Postępowanie w sprawie udzielenia poufnej informacji, rzekomego udzielenia – pozwoli pan, że jednak będę ze swojej strony to komentował – rozpoczęło się chyba w roku 2000, ale dokładnej daty nie pamiętam, zakończyło się w roku ubiegłym, w maju, skierowaniem aktu oskarżenia do sądu z art. 176 ust. 1 Prawa o publicznym obrocie papierami wartościowymi. I do tej pory leży w sądzie. Natomiast tzw. sprawa Majewskiego rozpoczęła się formalnie 9 maja 2002 r. i zakończyła się w tamtym roku - w tamtym roku czy w tym? - w tym

strona 18/106 Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej roku, przepraszam bardzo, skierowaniem sprawy do sądu. Z niecierpliwością czekam na rozstrzygnięcie niezawisłego sądu.”.

Oświadczenie świadka ma istotne znaczenie dla wyjaśnienia uwarunkowań i konsekwencji faktu zatrzymania Andrzeja Modrzejewskiego w dniu 7 lutego 2002 r., gdyż w tym oświadczeniu sam zainteresowany potwierdza fakt toczących się przeciwko niemu dwóch niezależnych postępowań karnych, które oczekują na rozstrzygnięcie przez niezawisłe sądy.

Zgromadzony przez UOP w trakcie śledztwa materiał dowodowy dawał podstawę do sporządzenia wniosku do Prokuratury Okręgowej o postawienie zarzutu popełnienia przestępstwa i zatrzymanie, co na początku stycznia 2002 r. osobiście zakomunikował pani prokurator Katarzynie Kalinowskiej prowadzący w UOP tę sprawę kapitan Jarosław Dąbrowski.

Jak zeznał świadek Krzysztof Gieres, funkcjonariusz d. UOP, sporządził on w dniu 8 stycznia 2002 r. wniosek o postawienie zarzutów Andrzejowi Modrzejewskiemu i przesłał ten wniosek do prokuratury. Sporządzanie i przesyłanie takich wniosków wynikało wówczas – według oświadczenia świadka – z instrukcji dochodzeniowo-śledczej ówczesnego zarządu UOP oraz spowodowane było również brakiem reakcji ze strony prokuratury w sytuacji, gdy zebrane były materiały upoważniające do przedstawienia zarzutów.

W dniu 11 stycznia 2002 r. prokurator Katarzyna Kalinowska poinformowała swoich przełożonych – panią prokurator Małgorzatę Dukiewicz, Naczelnika Wydziału Śledczego Prokuratury Okręgowej i panią prokurator Ewę Lizakowską, Kierownika Działu – o stanowisku UOP w sprawie Andrzeja Modrzejewskiego.

W dniu 14 stycznia 2002 r. do Prokuratury Okręgowej w Warszawie wpływa formalny wniosek UOP, podpisany przez pułkownika Krzysztofa Giersa, o przedstawienie zarzutów Andrzejowi Modrzejewskiemu. Wniosek ten zostaje przekazany prokurator Katarzynie Kalinowskiej do realizacji drogą służbową.

W dniu 29 stycznia 2002 r. Andrzej Modrzejewski zostaje przesłuchany w Prokuraturze Okręgowej w Warszawie przez prokurator Katarzynę Kalinowską w charakterze świadka. Podczas przesłuchania Modrzejewski informuje prokurator Kalinowską o planowanym wyjeździe służbowym do USA oraz podaje jej numer swojego telefonu komórkowego .

W związku z brakiem reakcji prokuratury na wniosek UOP z dnia 8 stycznia 2002 r. o postawienie zarzutów A. Modrzejewskiemu, a także z uwagi na fakt, że pomimo utartej praktyki, iż na tego rodzaju wnioski prokuratura odpowiada zwykle w okresie do 30 dni, w dniu 7 lutego 2002 r., około godz. 10:00, z

strona 19/106 Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej inicjatywy funkcjonariuszy UOP dochodzi do spotkania z przedstawicielami prokuratury. W spotkaniu biorą udział Ryszard Bieszyński i Krzysztof Giers (UOP) oraz prokurator Małgorzata Dukiewicz, a także przez krótką chwilę prokuratorzy Jerzy Łabuda i Zygmunt Kapusta.

W związku z konkretnymi ustaleniami śledztwa w dniu 7 lutego 2002 r. sporządzone zostaje postanowienie Prokuratury Okręgowej w Warszawie o przedstawieniu zarzutu popełnienia przez Andrzeja Modrzejewskiego przestępstwa ujawnienia poufnej informacji w publicznym obrocie papierami wartościowymi Spółki Akcyjnej „IZOLACJA”.

W tym samym dniu, tj. w dniu 7 lutego 2002 r., po powrocie do kraju z USA, Andrzej Modrzejewski kontaktuje się telefonicznie z prokurator Kalinowską, która – z uwagi na wynikające z treści art. 313 § 1 k.p.k. zobowiązanie do niezwłocznego ogłoszenia podejrzanemu tego postanowienia – informuje go o potrzebie przesłuchania. Wobec oświadczenia Modrzejewskiego, że najbliższym terminem, w jakim może stawić się na przesłuchanie jest dzień 13 lutego 2002 r., prokurator mając na uwadze informację o posiadaniu przez Urząd Ochrony Państwa danych o możliwości ucieczki Modrzejewskiego za granicę, podjęła decyzję o wydaniu zarządzenia o zatrzymaniu i przymusowym doprowadzeniu wyżej wymienionego do Prokuratury Okręgowej w Warszawie, zlecając realizację tego zarządzenia UOP.

Z zeznań świadków wynika, że w dniu 7 lutego 2002 r., od godzin południowych, w UOP trwały przygotowania organizacyjne do zatrzymania Andrzeja Modrzejewskiego. Przygotowania te prowadzone były zarówno wewnątrz, jak i na zewnątrz UOP. Przygotowania wewnątrz UOP polegały na zabezpieczeniu funkcjonariuszy zarządu śledczego UOP, stanowiących grupę do zatrzymania A. Modrzejewskiego, oraz grupę funkcjonariuszy z wydziału zabezpieczenia antyterrorystycznego. Obydwie grupy były w ubraniach cywilnych, co jest praktykowane w akcjach zatrzymania związanych z przestępstwami o charakterze gospodarczym. Przygotowania na zewnątrz UOP polegały głównie na zabiegach mających na celu uzyskanie od Prokuratury Okręgowej nakazu doprowadzenia Andrzeja Modrzejewskiego i zarządzenia jego zatrzymania.

Około godziny 15.00 kpt. Jarosław Dąbrowski otrzymuje od prokurator Katarzyny Kalinowskiej nakaz doprowadzenia i zarządzenie zatrzymania Andrzeja Modrzejewskiego, a następnie wraca do siedziby UOP, po czym wraz z dowodzoną przez siebie grupą funkcjonariuszy UOP przystępuje do działań zmierzających do zatrzymania A. Modrzejewskiego.

strona 20/106 Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej

Zatrzymanie Andrzeja Modrzejewskiego następuje około godz. 17:00 przed budynkiem biurowym „Atrium Plaza” przy ul. Jana Pawła II w Warszawie, skąd około godz. 17:15 zostaje on przewieziony do siedziby UOP, a następnie – około godz. 19:00 – do Prokuratury Okręgowej na Krakowskim Przedmieściu, gdzie zostaje mu przedstawiony zarzut z art. 176 ust. 1 ustawy – Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi. Wobec odmowy składania zeznań przez Andrzeja Modrzejewskiego, a także z powodu nieobecności adwokata – obrońcy podejrzanego, prokurator Katarzyna Kalinowska decyduje się około godz. 20:00 na zwolnienie Andrzeja Modrzejewskiego bez zastosowania żadnego środka zapobiegawczego i wyznacza mu termin stawienia się w UOP na ul. Rakowieckiej w dniu 8 lutego 2002 r. o godzinie 8:30 celem przesłuchania.

Należy podkreślić, że zatrzymanie prezesa Modrzejewskiego odbyło się w sposób zgodny z procedurą. Nikt w żaden sposób nie naruszył praw zatrzymanego i opuszczając prokuraturę, Andrzej Modrzejewski złożył oświadczenie, że nie zgłasza zastrzeżeń co do przebiegu zatrzymania. Prokurator kontrolujący sposób realizacji zleconych UOP czynności nie uzyskał danych wskazujących na naruszenie przez funkcjonariuszy tego urzędu obowiązujących w tym względzie przepisów. Sąd Rejonowy dla Warszawy- Śródmieścia, kontrolujący na wniosek podejrzanego zasadność zarządzenia o zatrzymaniu i przymusowym doprowadzeniu go do prokuratury, nie znalazł żadnych uchybień po stronie Urzędu Ochrony Państwa, jeśli chodzi o procedurę zatrzymania. Samo zaś zatrzymanie nie oznaczało aresztowania, a jedynie stanowiło procedurę niezbędną do doprowadzenia Andrzeja Modrzejewskiego do Prokuratury celem poinformowania go, iż w sprawie wycieku informacji poufnych przestał był świadkiem, a został podejrzanym.

Na podstawie analizy zebranego materiału dowodowego Komisja stwierdza, że zatrzymanie Andrzeja Modrzejewskiego w dniu 7 lutego 2002 r. przez funkcjonariuszy Urzędu Ochrony Państwa odbyło się na polecenie Prokuratury w związku z toczącym się postępowaniem karnym.

Jak wynika z zeznań świadka Zbigniewa Siemiątkowskiego, „...ani ówczesny szef UOP, ani żaden inny funkcjonariusz Urzędu Ochrony Państwa nie był inspiratorem ani zleceniodawcą tego zatrzymania.”.

Należy stwierdzić, iż w zakresie zgodności z prawem i legalności tego zatrzymania oraz prawidłowości jego wykonania, w świetle uregulowań art. 244 § 1 i art. 247 § 1 k.p.k. nie może być wątpliwości. Natomiast w zakresie zasadności stosowania tego środka przymusu prokurator, dążąc do zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania, z konieczności w takich sytuacjach każdorazowo opiera się na ustaleniach organów do tego właściwych, tj. Policji, czy tych organów, którym w trybie art. 311 § 3 k.p.k. powierza

strona 21/106 Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej przeprowadzenie śledztwa lub dokonanie poszczególnych czynności śledztwa, w tym przypadku był to Urząd Ochrony Państwa.

Zamykając ten wątek Komisja Śledcza powzięła wiadomość, że w dniu 29 czerwca 2003 r. Prokuratura Okręgowa w Warszawie sporządziła akt oskarżenia przeciwko Andrzejowi Modrzejewskiego o to, że na przełomie listopada i grudnia 1998 r. w Warszawie, w czasie, kiedy prowadził jako Prezes Zarządu IX Narodowego Funduszy Inwestycyjnego im. E. Kwiatkowskiego negocjacje z przedstawicielami spółki ICOPAL A/S z Danii na temat warunków sprzedaży akcji spółki IZOLACJA S.A., a w tym ceny sprzedaży, która miała zostać ogłoszona w wezwaniu do zapisywania się na sprzedaż akcji tej spółki i która stanowiła wartość 300 zł. za akcję, ujawnił Grzegorzowi Wieczerzakowi informację poufną w publicznym obrocie papierami wartościowymi, że trwają negocjacje z duńską spółką odnośnie sprzedaży akcji IZOLACJA S.A. i że cena za jedną akcję tej spółki będzie wyższa niż 270 zł.

Powracając do sprawy zatrzymania Andrzeja Modrzejewskiego w lutym 2002 r., Komisja Śledcza stwierdziła, że Andrzej Modrzejewski zgłosił się w dniu 8 lutego 2002 r., około godz. 8:30, w siedzibie UOP na ul. Rakowieckiej, gdzie około godziny 9:00 rozpoczęło się przesłuchanie. Podczas przesłuchania Modrzejewski – od dnia poprzedniego występujący w sprawie w charakterze podejrzanego – skorzystał z przysługującego mu prawa i odmówił składania zeznań. W związku z tym przesłuchanie zakończyło się i po podpisaniu protokołu przesłuchania Modrzejewski opuścił budynek UOP kilka minut po godzinie 10:00 i udał się samochodem na posiedzenie Rady Nadzorczej Spółki do warszawskiej siedziby PKN ORLEN S.A. przy ul. Pankiewicza, gdzie dotarł około godz. 10:30-10:40. Mimo, że nieco spóźniony, Andrzej Modrzejewski zdążył do siedziby PKN ORLEN S.A. przed głosowaniem Rady Nadzorczej w sprawie jego odwołania.

W programie posiedzenia Rady Nadzorczej, zaplanowanej na dzień 8 lutego 2002 r., znajdował się m.in. punkt dotyczący zmian w składzie zarządu spółki, który – na wniosek Przewodniczącego Rady Nadzorczej, pana prof. Andrzeja Hermana – został przesunięty decyzją Rady na początek obrad. Jak zeznał świadek Andrzej Herman: „Wynikało to z tego, że wcześniej rada nadzorcza miała rozpatrywać trzy inne punkty merytoryczne o znaczeniu strategicznym dla spółki, na których ostateczne sformułowanie powinien mieć wpływ już ewentualnie wybrany nowy prezes, jeśli rada nadzorcza zdecydowałaby się na dokonanie takiej zmiany. Członkowie rady nadzorczej, po dyskusji na ten temat i glosowaniu, zmienili kolejność rozpatrywanych spraw.” Andrzej Herman zeznał też , że: „Kiedy była dyskusja nad zmianą porządku i wnioskowałem o odwołanie, ja wyraźnie stwierdziłem, że wniosek ten nie ma nic wspólnego z wczorajszym zatrzymaniem prezesa Modrzejewskiego i że mam nadzieję, że to

strona 22/106 Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej się wyjaśni szybko i pozytywnie dla niego. Mówiłem, że wniosek wynika z logicznych przesłanek, o których wcześniej zeznawałem.”. Bardzo ważne dla wyjaśnienia kontekstu całej sprawy jest również zeznanie tego świadka o treści : „Chcę powiedzieć, że zatrzymanie Andrzeja Modrzejewskiego zniekształciło obraz rzeczywistych powodów odwołania prezesa Modrzejewskiego.”.

W tym miejscu należy ponownie z naciskiem zaznaczyć, że wyniki działalności gospodarczej PKN ORLEN S.A. za 2001 r. były wynikami najgorszymi w historii przedsiębiorstwa – Spółka traciła wartość rynkową. Ponadto, relacje między zarządem spółki a statutowymi organami nadzoru były złe. Świadek Andrzej Herman opisuje sytuację istniejącą na krótko przed posiedzeniem Rady Nadzorczej w sposób następujący: „Chcę tutaj wrócić do grudnia 2001 roku, kiedy to w rozmowie z Andrzejem Modrzejewskim zapytałem go czy dla dobra spółki nie byłoby lepiej gdyby złożył rezygnację przy malejącej zdolności do kierowania spółką, na którą składały się nie tylko złe wyniki, ale malejąca zdolność do komunikowania się ze Skarbem Państwa. On odmówił i wtedy ja złożyłem wniosek o zawieszenie w czynnościach prezesa Andrzeja Modrzejewskiego. Ten wniosek nie zyskał większości na posiedzeniu Rady Nadzorczej. Rada Nadzorcza uznała wprawdzie, że są przesłanki do uznania negatywnej oceny działań prezesa Modrzejewskiego, ale jego zawieszenie nie rozwiązało problemów. Efektem dyskusji członków Rady Nadzorczej było jednak stwierdzenie, że do tematu zmian w zarządzie trzeba będzie wrócić w styczniu 2002 r. i konieczne są rozmowy z akcjonariuszami na temat takich zmian. Rada stwierdziła też, że w takiej spółce jak ORLEN zmiany w zarządzie powinny odbyć się w taki sposób, aby nie doprowadziło to do dalszej utraty wartości spółki.”. W dalszej części zeznania, odnosząc się do kwestii, czy przed posiedzeniem w dniu 8 lutego 2002 r. ktoś wywierał na niego naciski w celu określonego głosowania w sprawie odwołania Andrzeja Modrzejewskiego lub też czy takie naciski były wywierane na innych członków Rady Nadzorczej, świadek Andrzej Herman odpowiedział: „Nikt na mnie nie naciskał. Moje stanowisko w tej sprawie było znane. Oczekiwałem, że każdy z członków rady zagłosuje zgodnie z własnymi przekonaniami”.

Zeznanie świadka Andrzeja Hermana stanowi dowód potwierdzający tezę, że konieczność odwołania prezesa Andrzeja Modrzejewskiego z zarządu PKN ORLEN S.A. wynikała z pilnej potrzeby poprawy sytuacji w Spółce, a nie z jakichś zewnętrznych nacisków politycznych. Co ważne, członkowie Rady Nadzorczej dostrzegali już wcześniej potrzebę rozmowy na temat zmian w zarządzie Spółki ze wszystkimi akcjonariuszami.

W tym miejscu należy dodać, że funkcjonują w świecie biznesu niepisane zasady , że osobę, którą chce się odwołać ze stanowiska w zarządzie spółki, skłania się najpierw do dobrowolnego złożenia rezygnacji. W sytuacji, kiedy

strona 23/106 Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej wymagania lub opinie akcjonariuszy rozmijają się z poglądami menedżerów na temat kierunku i sposobu zarządzania firmą, rozwiązanie takie pozwala na unikniecie konfliktu i nieprzenoszenie tego konfliktu do wnętrza organizacji, daje też obu stronom szanse na cywilizowane rozstanie, zachowanie twarzy, a także zapobiega typowym przy zastosowaniu wariantu siłowego metodom wzajemnego oskarżania, dyskredytowania umiejętności, dorobku i wzajemnych intencji. W takich przypadkach strony podpisują zazwyczaj stosowne porozumienie określające ich prawa i obowiązki po zakończeniu współpracy.

Jak wynika z zeznań świadka Andrzeja Kratiuka, złożonych przed Komisją Śledczą w dniu 23 lutego 2005 r., z inicjatywy ministra Wiesława Kaczmarka w listopadzie 2001 r. świadek przeprowadził rozmowę z Andrzejem Modrzejewskim, której celem było nakłonienie prezesa PKN ORLEN S.A. do złożenia rezygnacji z pełnionej funkcji. Według zeznań świadka: „Pan prezes Modrzejewski w rozmowie ze mną wyraził gotowość odejścia, jednakże dopiero po przyjęciu bilansu. Argumentacja była prosta: chodziło o pieniądze, znaczy, premię należną mu w kontrakcie za cały rok. Przyjąłem do wiadomości to stanowisko i przekazałem je ministrowi Kaczmarkowi.”. Dalej świadek zeznał: „...kilka dni po tej rozmowie zadzwonił do mnie pan mecenas Robert Gwiazdowski, doradca prawny PKN ORLEN i pana Andrzeja Modrzejewskiego, proponując podjęcie rozmów w tej sprawie. Wobec negatywnego stanowiska ministra Wiesława Kaczmarka poinformowałem pana mecenasa Gwiazdowskiego, że nie uzyskałem upoważnienia do dalszych rozmów.”.

Ponieważ w styczniu 2002 r. nie doszło do posiedzenia Rady Nadzorczej, pierwsze głosowanie nad ewentualnym odwołaniem Andrzeja Modrzejewskiego mogło się odbyć na posiedzeniu wyznaczonym na dzień 8 lutego 2002 r.

Wracając do kalendarium wydarzeń w dniu 8 lutego 2002 r., porządek obrad Rady Nadzorczej został zmieniony w wyniku głosowania i mniej więcej w tym samym czasie na salę obrad przybył Andrzej Modrzejewski, który po przywitaniu się z uczestnikami posiedzenia i krótkiej wymianie uprzejmości opuścił salę obrad.

Należy podkreślić to, co jest istotne w sprawie, a mianowicie, że Andrzej Modrzejewski przybył do siedziby PKN ORLEN S.A. i wszedł na salę obrad Rady Nadzorczej przed głosowaniem nad jego odwołaniem.

W wyniku tajnego głosowania, decyzją Rady Nadzorczej PKN ORLEN S.A. prezes Andrzej Modrzejewski został odwołany z zajmowanego stanowiska. Następnie doszło do głosowania, w wyniku którego Zbigniew Wróbel został wybrany na stanowisko Prezesa Zarządu Spółki.

strona 24/106 Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej

3.1.3 Spotkanie w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów w dniu 7 lutego 2002 r.:

Jak wynika z analizy zeznań świadków stających przed Komisją Śledczą, w dniu 5 lutego 2002 roku pełniący obowiązki szefa Urzędu Ochrony Państwa Zbigniew Siemiątkowski skierował na ręce Prezesa Rady Ministrów Leszka Millera notatkę służbową, w której informował o planowanym przez ówczesnego Prezesa Zarządu PKN ORLEN Andrzeja Modrzejewskiego podpisaniu kontraktu z cypryjską firmą J&S Service and Investment Ltd. kontraktu długoterminowego na dostawy ropy naftowej i o zagrożeniu, jakie w ocenie Urzędu Ochrony Państwa stanowi ten kontrakt dla bezpieczeństwa energetycznego państwa.

Rezultatem notatki było zwołanie przez Premiera Leszka Millera na dzień 7 lutego 2002 r., o godz. 8:00 rano, spotkania w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, na które zostali zaproszeni: pani Barbara Piwnik – Minister Sprawiedliwości, pan Wiesław Kaczmarek – Minister Skarbu Państwa i pan Zbigniew Siemiątkowski – pełniący obowiązki szefa Urzędu Ochrony Państwa (UOP). Ze względu na charakter spotkania, chcąc się posiłkować materiałami o klauzuli tajności, Zbigniew Siemiątkowski poprosił o udział w spotkaniu pana pułkownika Mieczysława Tarnowskiego, zastępcę szefa Urzędu Ochrony Państwa, nadzorującego procedury operacyjne w Zarządzie II A, czyli w Zarządzie ds. Ochrony Interesów Ekonomicznych Państwa. Należy zaznaczyć, że płk Mieczysław Tarnowski nie brał bezpośredniego udziału w spotkaniu mającym miejsce w gabinecie Premiera, lecz pozostawał do dyspozycji w przylegającym do gabinetu saloniku. Pozostałe osoby nie przyprowadziły ze sobą osób towarzyszących i w spotkaniu w gabinecie Premiera brały udział tylko cztery osoby – Barbara Piwnik, Leszek Miller, Wiesław Kaczmarek i Zbigniew Siemiątkowski.

Z zeznań świadków wynika, że przedmiotowe spotkanie było poświęcone sytuacji w PKN ORLEN S.A. przed planowanym na dzień 8 lutego 2002 r. posiedzeniem Rady Nadzorczej oraz możliwości podpisania przez ówczesnego prezesa PKN ORLEN Andrzeja Modrzejewskiego wieloletniego kontraktu na dostawy ropy naftowej przez cypryjską spółkę J&S Service and Investment Ltd., a także wpływu tego faktu na bezpieczeństwo energetyczne kraju. W trakcie spotkania Wiesław Kaczmarek mówił o przygotowaniach do posiedzenia Rady Nadzorczej PKN ORLEN S.A. i wyraził przekonanie, że w dniu następnym, tj. 8 lutego 2002 r., nastąpi odwołanie prezesa Modrzejewskiego. Potwierdził też, że nowym prezesem będzie Zbigniew Wróbel i że nastąpią zmiany w składzie zarządu. Uważał, że dla tych zmian istnieje stosowna większość w radzie nadzorczej i nie powinno być w tym zakresie żadnych problemów. Minister

strona 25/106 Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej

Kaczmarek mówił także, że według jego wiedzy – a powoływał się przy tym na swojego zastępcę wiceministra Ireneusza Sitarskiego – istnieje realna możliwość podpisania przez prezesa Modrzejewskiego kontraktu z firmą J&S Service and Investment Ltd., przedłużającego dominującą pozycję tej firmy w dostawach dla PKN ORLEN na następne lata. Uważał ten stan rzeczy za wysoce niepokojący. W identycznym tonie wypowiadał się także minister Zbigniew Siemiątkowski. Szef UOP wyrażał pogląd, że należy zmierzać do dywersyfikacji dostaw, a więc do przerwania dominującej pozycji na rynku jednego dostawcy. Wskazywał na zagrożenia wynikające z tego faktu. Potwierdzał też, że prezes Modrzejewski na rok przed wygaśnięciem obowiązującego kontraktu ma zamiar podpisać następny, przedłużający dominację spółki J&S Service and Investment Ltd.na kolejne lata. W trakcie tej dyskusji pojawiło się pytanie o prawne możliwości zapobieżenia ewentualnemu podpisaniu kontraktu przez pana Modrzejewskiego. Minister Barbara Piwnik zapytała ministrów Wiesława Kaczmarka i Zbigniewa Siemiątkowskiego, czy dysponują jakimiś wiadomościami lub dokumentami, z których może wynikać, że Andrzej Modrzejewski zamierza popełnić przestępstwo. Obydwaj jednak nie dysponowali takimi materiałami i w konkluzji uczestnicy spotkania stwierdzili, że na podstawie obowiązującego prawa nie ma możliwości zapobieżenia podpisania kontraktu, natomiast w razie jego podpisania będzie możliwość jego renegocjacji.

Z uwagi na to, że minister Barbara Piwnik nie była dobrze zorientowana w problematyce dostaw ropy do PKN ORLEN S.A., minister Zbigniew Siemiątkowski obiecał, że prześle na jej ręce notatkę w tej sprawie. Po spotkaniu zlecił płk Mieczysławowi Tarnowskiemu przygotowanie stosownej notatki, która została przekazana minister Barbarze Piwnik tego samego dnia w godzinach popołudniowych.

Na podstawie zeznań świadków Komisja Śledcza stwierdza, że odbyło się tylko jedno spotkanie w gabinecie Prezesa Rady Ministrów – w dniu 7 lutego 2002 r. między godziną 8:00 a 9:00, a nie dwa spotkania – jak sugerował świadek Wiesław Kaczmarek – w dniach 6 i 7 lutego 2002 r. Możliwość spotkania w dniu 6 lutego 2002 r. około godz. 17:00 wykluczyli zgodnie: Leszek Miller, Barbara Piwnik i Zbigniew Siemiątkowski. Według zeznań Leszka Millera, w dniu 6 lutego 2002 r. przebywał on od rana razem z ówczesnym wicepremierem i ministrem finansów Markiem Belką w Łodzi. W trakcie pobytu w Łodzi Leszek Miller otrzymał wiadomość o tragicznym wypadku w kopalni Jas-Mos w Jastrzębiu Zdroju i natychmiast poleciał do Katowic, skąd wraz z wojewodą śląskim pojechał do Jastrzębia. Do Warszawy wrócił około godz. 21:00 i w tym dniu nie odbywał już żadnych spotkań. Według znanych Komisji danych Pułku Lotnictwa Specjalnego Wojska Polskiego, samolot JAK-40 z premierem Leszkiem Millerem na pokładzie lądował na lotnisku Okęcie w Warszawie w dniu 6 lutego o godzinie 20:10, co stanowi potwierdzenie wersji Leszka Millera,

strona 26/106 Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej

że w tym dniu był poza Warszawą i w związku z tym nie mógł odbywać w tym czasie spotkań w swoim gabinecie.

Po otrzymaniu notatki od Zbigniewa Siemiątkowskiego, minister Barbara Piwnik przekazała ją celem załatwienia panu Ryszardowi Stefańskiemu, Zastępcy Prokuratora Generalnego, który tego samego dnia poinformował telefonicznie pana Zygmunta Kapustę, Prokuratora Apelacyjnego w Warszawie, że notatka taka zostanie mu przekazana w dniu następnym. Jednocześnie stwierdził, że UOP skarży się na bezczynność Prokuratury Okręgowej w Warszawie w sprawie dotyczącej Spółki IZOLACJA S.A., w której występuje Andrzej Modrzejewski.

Fakty i wydarzenia, jakie w związku z notatką Zbigniewa Siemiątkowskiego miały miejsce później w Prokuraturze Okręgowej w Warszawie zostały opisane w dalszej części Sprawozdania z działalności Sejmowej Komisji Śledczej, a mianowicie w punkcie 3.5.3 niniejszego opracowania.

3.1.4 Wnioski w sprawie uwarunkowań i konsekwencji zatrzymania Andrzeja Modrzejewskiego w dniu 7 lutego 2002 r.

Biorąc pod uwagę całość zebranego przez Komisję Śledczą materiału dowodowego należy stwierdzić, co następuje:

1. W dniu 7 lutego 2002 roku Prezes Rady Ministrów Leszek Miller mógł mieć przekonanie, ukształtowane na podstawie wypowiedzi uczestników spotkania w jego gabinecie, iż następnego dnia, tj. dnia 8 lutego 2002 r. Rada Nadzorcza PKN ORLEN S.A. dokona zmian w składzie zarządu koncernu i odwoła Andrzeja Modrzejewskiego z funkcji Prezesa Zarządu Spółki. Brak jest dowodów wskazujących na fakt wydania przez premiera Leszka Millera osobiście lub w sposób pośredni polecenia zatrzymania Andrzeja Modrzejewskiego. 2. W sytuacji, gdy zmiany w składzie osobowym zarządu PKN ORLEN S.A. były już wcześniej przesądzone, wydanie polecenia zatrzymania Andrzeja Modrzejewskiego przez premiera lub któregoś z ministrów jego gabinetu byłoby pozbawione jakiegokolwiek sensu. Wszyscy uczestnicy spotkania opuszczali bowiem gabinet Prezesa Rady Ministrów z przeświadczeniem, że Andrzej Modrzejewski następnego dnia przestanie być prezesem Zarządu PKN ORLEN, a jeśli nawet zdąży podpisać nowy kontrakt długoterminowy na dostawy ropy, to będzie można ten kontrakt renegocjować. Premier otrzymał stosowne i satysfakcjonujące go informacje i na tym zakończył swoje zainteresowanie tą sprawą.

strona 27/106 Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej

3. W dniu 8 lutego 2002 r. Rada Nadzorcza PKN ORLEN stosunkiem głosów 6 „za” do 3 „przeciw” odwołała Andrzeja Modrzejewskiego z funkcji prezesa zarządu PKN ORLEN. Komisja nie stwierdziła bezpośredniego związku między faktem zatrzymania A. Modrzejewskiego a jego odwołaniem. Rada Nadzorcza PKN ORLEN punkt dotyczący zmian w zarządzie PKN ORLEN wprowadziła do porządku obrad z wyprzedzeniem przewidzianym zapisami Statutu PKN ORLEN S.A., a wynik głosowania był wcześniej dyskutowany przez zainteresowane osoby i był praktycznie przesądzony. 4. Wprowadzając ten punkt do porządku obrad Rada Nadzorcza nie mogła wiedzieć o zamiarze zatrzymania prezesa Modrzejewskiego i nie miało to wpływu na zamiar odwołania prezesa PKN ORLEN przez Radę Nadzorczą. Zamiar odwołania Modrzejewskiego – jak Komisja stwierdziła wcześniej – miał już rząd Jerzego Buzka, a wola ta została potwierdzona przez rząd Leszka Millera. W takiej sytuacji trudno wiązać fakt odwołania Andrzeja Modrzejewskiego, który i tak miał zostać usunięty ze stanowiska prezesa PKN ORLEN, z faktem jego zatrzymania przez UOP. Można jedynie domniemywać, ze upewniło to niektórych członków Rady Nadzorczej co do słuszności znacznie wcześniej podjętej decyzji. 5. Kierując się zasadami logicznego wnioskowania, w przypadku nie stwierdzenia bezpośredniego związku między zatrzymaniem a odwołaniem Andrzeja Modrzejewskiego, Komisja stwierdza, ze fakt zatrzymania Andrzeja Modrzejewskiego nie miał żadnych konsekwencji dla bezpieczeństwa energetycznego państwa. Natomiast mógł on mieć prawdopodobnie konsekwencje osobiste dla Andrzeja Modrzejewskiego, czym Komisja Śledcza jednak nie zajmuje się. 6. Analizując materiał dowodowy, Komisja doszła do przekonania, że pozostawanie Andrzeja Modrzejewskiego na stanowisku Prezesa Zarządu PKN ORLEN mogłoby doprowadzić do pogłębienia niekorzystnej sytuacji ekonomiczno-rynkowej Spółki, a także mogłaby doprowadzić do utrwalenia monopolistycznej pozycji firmy J&S Service and Investment Ltd. w zakresie dostawy ropy naftowej do Polski. 7. Komisja stwierdza, że podczas zatrzymania Andrzeja Modrzejewskiego funkcjonariusze UOP nie naruszyli przepisów prawa ani obowiązujących procedur. 8. Zatrzymanie Andrzeja Modrzejewskiego w przededniu zaplanowanego posiedzenia Rady Nadzorczej PKN ORLEN, podczas którego miał być on odwołany z zajmowanego stanowiska Prezesa Zarządu Spółki, uzasadnione względami wynikającymi z procedur postępowania prokuratorskiego, zniekształciło obraz rzeczywistych powodów odwołania, jakimi były negatywna ocena spółki przez rynek kapitałowy wynikająca z obniżającej się efektywności ekonomicznej i zyskowności Spółki zarządzanej przez Andrzeja Modrzejewskiego.

strona 28/106 Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej

9. Rzeczywistym i jedynym powodem zatrzymania Andrzeja Modrzejewskiego w dniu 7 lutego 2002 r. przez funkcjonariuszy Urzędu Ochrony Państwa było wykonanie zleconego UOP przez Prokuraturę zarządzenia o zatrzymaniu i przymusowym doprowadzeniu wyżej wymienionego do Prokuratury Okręgowej w Warszawie celem przedstawienia mu zarzutu popełnienia określonego w art. 176 ust. 1 ustawy – Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi (Dz. U. z 1997 r., Nr 118, poz. 754) przestępstwa ujawnienia poufnej informacji dotyczącej ceny sprzedaży spółki notowanej na Giełdzie Papierów Wartościowych.

strona 29/106 Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej

3.2 Ocena zawieranych przez spółkę PKN ORLEN S.A. kontraktów z punktu widzenia bezpieczeństwa energetycznego kraju

3.2.1 Pojecie bezpieczeństwa energetycznego kraju

Pojęcie „bezpieczeństwa energetycznego kraju” zostało zdefiniowane w art. 3 pkt 16 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. – Prawo energetyczne (Dz. U. Nr 54, poz. 348 z późn. zm.) jako „stan gospodarki umożliwiający pokrycie bieżącego i perspektywicznego zapotrzebowania odbiorców na paliwa i energię w sposób technicznie i ekonomicznie uzasadniony, przy zachowaniu wymagań ochrony środowiska”. Przyjmując za podstawę tę ustawową definicję, można określić zachowanie bezpieczeństwa energetycznego kraju jako zespół działań zmierzających do stworzenia takiego systemu prawno-ekonomicznego, który wymuszałby niezawodność dostaw, konkurencyjność oraz spełnienie wymogów ochrony środowiska. Niezawodność dostaw należy rozmieć jako zapewnienie stabilnych warunków, umożliwiających pokrycie bieżącego i perspektywicznego zapotrzebowania gospodarki i społeczeństwa w energię odpowiedniego rodzaju i wymaganej jakości, realizowanych poprzez dywersyfikację kierunków dostaw oraz nośników energii pozwalającej na ich wzajemną substytucję.

Tak sformułowaną definicję bezpieczeństwa energetycznego kraju można byłoby uznać za wystarczającą w warunkach geopolitycznych panujących w Polsce w okresie poprzedzającym przystąpienie Polski do Unii Europejskiej. Jednakże po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej – a w ocenie Komisji, wydarzenia będące przedmiotem jej zainteresowania miały miejsce w okresie intensywnych przygotowań kraju do mającej nastąpić niebawem integracji z Unia Europejską – pojęcie bezpieczeństwa energetycznego należy rozpatrywać w szerszym kontekście, obejmującym co najmniej dwie płaszczyzny: (1) suwerennie kształtowane bezpieczeństwo energetyczne rynku polskiego oraz (2) rynek polski jako część składową rynku europejskiego, którego bezpieczeństwo, jako całości, kształtowane jest przez wspólną politykę Unii Europejskiej i jej prawo.

Biorąc powyższe pod uwagę, Komisja Śledcza uważa, że definicja bezpieczeństwa energetycznego kraju, sformułowana w ustawie z dnia 10 kwietnia 1997 r. – Prawo energetyczne jest nieadekwatna do aktualnej sytuacji geopolitycznej kraju i powinna być pilnie zrewidowana, uzupełniona i zdefiniowana na nowo z uwzględnieniem m.in. stosowanych w innych krajach Unii Europejskiej rozwiązań podnoszących bezpieczeństwo energetyczne. W szczególności nacisk powinien być położony na zapewnienie bezpieczeństwa

strona 30/106 Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej dostaw energii (zarówno nośników pierwotnych, jak też energii finalnej) oraz minimalnych cen energii, ustalonych na bazie kosztów uzasadnionych.

3.2.2 Odpowiedzialność administracji rządowej za bezpieczeństwo energetyczne kraju

Za bezpieczeństwo energetyczne państwa odpowiada – stosownie do treści art. 9, ust. 2, pkt 1 ustawy z dnia 4 września 1997 r. o działach administracji rządowej (Dz. U. z 2003 r., Nr 159, poz.1548 z późn. zm.) – minister właściwy dla spraw gospodarki. Zgodnie z treścią art. 12, ust. 1 cytowanej ustawy, naczelnym organem administracji rządowej właściwym w sprawach polityki energetycznej kraju jest minister właściwy do spraw gospodarki, którego zadania obejmują m.in. przygotowanie, w porozumieniu z innymi właściwymi ministrami, założeń polityki energetycznej oraz koordynowanie jej realizacji. Zgodnie z treścią art. 15, punkt 1) cytowanej ustawy, założenia polityki energetycznej państwa, opracowane w zgodzie z zasadą zrównoważonego rozwoju kraju, powinny m.in. określać w szczególności ocenę bezpieczeństwa energetycznego państwa. Założenia polityki energetycznej powinny określać m.in. ocenę bezpieczeństwa energetycznego państwa i mają na celu:

• Sformułowanie długoterminowej, na okres nie krótszy niż 15 lat, prognozy rozwoju gospodarki paliwami i energią w kraju na podstawie oceny bezpieczeństwa energetycznego państwa; • Określenie długofalowego programu działania państwa w celu realizacji wniosków wynikających z prognozy, o której mowa powyżej (art. 14-15 ustawy – Prawo energetyczne).

Za szeroko rozumiane bezpieczeństwo państwa, w tym za bezpieczeństwo energetyczne kraju, odpowiadają powołane do tego celu agendy rządowe, w tym służby specjalne, których zadaniem jest m.in. monitorowanie niekorzystnych zjawisk, zarówno w aspekcie wewnętrznym jak i zewnętrznym, które mogą mieć negatywny wpływ na ogólny stan bezpieczeństwa Polski, ujawnianie w tym zakresie przestępstw a także informowanie o tych zjawiskach i przestępstwach właściwe organy administracji państwowej.

W analizowanym przez Komisję Śledczą przedziale czasu za ogólny stan bezpieczeństwa państwa odpowiadał Urząd Ochrony Państwa (UOP).

3.2.3 Polski sektor naftowy

Polski sektor naftowy cechuje się rzadko spotykanym w skali Europy uzależnieniem od jednego kierunku dostaw podstawowego surowca, jakim jest

strona 31/106 Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej ropa naftowa – około 96% ropy pochodzi z Federacji Rosyjskiej (przykładowo, w 2001 r. z Federacji Rosyjskiej zakupiono 17 558 tyś. ton ropy przy łącznym zakupie 18 325 tyś. ton). W skład polskiego sektora naftowego wchodzi 11 podmiotów z udziałem kapitałowym Skarbu Państwa, należących do przetwórstwa i dystrybucji paliw (PKN ORLEN S.A., Grupa Lotos S.A., 5 rafinerii południowych), transportu i magazynowania (PERN S.A. i Naftobazy Sp. z o.o.), wydobycia (PGNiG i Petrobalitic Sp. z o.o.) oraz spółki prywatne (DEC Sp. z o.o., Naftoport Sp. z o.o.), a także kilkutysięczna grupa spółek dystrybucyjnych (podmioty krajowe i zagraniczne).

Należy zaznaczyć, że bezpieczeństwo energetyczne polskiego sektora paliw płynnych w dużej mierze uzależnione jest również od następujących czynników:

• Dywersyfikacji źródeł zaopatrzenia w ropę, • Stabilności dostaw ropy naftowej, • Dostępności krajowych podmiotów do eksploatacji złóż ropy rosyjskiej oraz pierwszeństwa w licencjonowaniu wydobycia krajowego, • Wielkości zapasów paliw w rezerwach państwowych oraz w zapasach obowiązkowych, • Sprawności i efektywności systemów dostaw awaryjnych, • Jakości podpisanych kontraktów na dostawę rosyjskiej ropy, w tym ekonomicznie uzasadnione ceny paliw, • Utrzymania pod kontrolą państwa sektora infrastruktury logistycznej.

Wymienione powyżej czynniki mają głębokie uzasadnienie zważywszy, że tylko około 3% krajowego przerobu ropy naftowej stanowi ropa wydobywana na terenie kraju (Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo) i w szelfie bałtyckim (Petrobaltic). Czynniki ekonomiczne, logistyczne, technologiczne i historyczne powodują, że zdecydowana większość ropy naftowej (ponad 95% krajowego przerobu) sprowadzana jest do Polski z Rosji. Stąd, istotną sprawą w sytuacjach kryzysowych jest posiadanie dobrych kontraktów handlowych z producentami ropy naftowej, a wręcz posiadanie kontraktów na dostawy ropy naftowej, które mogą być realizowane w dowolnym miejscu na świecie, co pozwala przekierować posiadaną ropę z kontraktów na rynek polski, bez konieczności negocjowania kontraktów od nowa w sytuacjach przymusowych.

Ustawa – Prawo energetyczne nie zawiera przepisu regulującego wprost kwestie dywersyfikacji dostaw innych paliw niż gaz z zagranicy. Przepisy ustawy z dnia 30 maja 1996 r. o rezerwach państwowych oraz zapasach obowiązkowych paliw (Dz. U. z 2003 r., Nr 24, poz. 197 z późn. zm.) oraz Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 14 czerwca 2002 r. w sprawie szczegółowego sposobu tworzenia i ustalania ilości zapasów obowiązkowych paliw ciekłych gromadzonych przez producentów i importerów oraz szczegółowych zasad i sposobu interwencyjnego wykorzystania tych zapasów (Dz. U. Nr 84, poz.759)

strona 32/106 Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej ustalają wielkość zapasów paliw ciekłych, których ilość w każdym roku kalendarzowym ma być równa ilości takich paliw z okresu 90 dni ich średniej dziennej wewnętrznej konsumpcji.

Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. – Prawo energetyczne weszła w życie po upływie sześciu miesięcy od daty jej ogłoszenia, z wyjątkiem treści dwóch jej artykułów, które weszły w życie wcześniej. Oznacza to, iż w okresie będącym przedmiotem zainteresowania Komisji cytowana ustawa – Prawo energetyczne w pełni obowiązywała.

3.2.4 Zmiany zachodzące w polskim sektorze naftowym w latach 90-tych

Analizując zebrany materiał dowodowy Komisja Śledcza ustaliła, że do połowy lat dziewięćdziesiątych XX wieku dostawy ropy naftowej dla polskiego przemysłu petrochemicznego były realizowane przez polskie centrale handlu zagranicznego, wśród których największy udział miała Centrala Importowo- Eksportowa Chemikaliów CIECH S.A. oraz Centrala Produktów Naftowych CPN. Do 1993 r. CIECH był głównym importerem ropy naftowej na potrzeby polskiego przemysłu petrochemicznego – importerem o niemal 50-letniej tradycji. Sytuacja zaczęła ulegać zasadniczej zmianie, kiedy w latach 1990-1993 ówczesny rząd kierowany przez premiera Jana Olszewskiego, a konkretnie Ministerstwo Współpracy Gospodarczej z Zagranicą kierowane przez Adama Glapińskiego, Rozporządzeniem z dnia 25 lutego 1992 r. w sprawie wykazu towarów i usług, którymi obrót z zagranicą wymaga koncesji (Dz. U. z 1992 r. Nr 27, poz. 119) wprowadziło wymóg uzyskania przez zainteresowane podmioty gospodarcze koncesji na obrót wybranymi towarami i usługami z zagranicą oraz tzw. kontyngenty, m.in. na import ropy naftowej.

Zeznając przed Komisją Śledczą w dniu 10 maja 2005 r., świadek Adam Glapiński oświadczył, że koncesje zostały wprowadzone w życie po to, aby chronić krajowy rynek i zwiększyć wpływy do budżetu państwa poprzez ograniczenie przemytu, głównie paliw płynnych, alkoholu i wyrobów tytoniowych, a także aby zapewnić zbyt droższych od przywożonych z zagranicy paliw produkowanych w polskich rafineriach. Zdaniem Glapińskiego, wprowadzenie koncesji miało także na celu uporządkowanie rynku i wyeliminowanie z niego firm nie płacących podatków i innych zobowiązań wobec budżetu państwa.

W wyniku wydanego rozporządzenia dotychczasowa sytuacja uległa zasadniczej zmianie i na polski rynek handlu ropą naftową i produktami ropopochodnymi zaczęły wchodzić prywatne podmioty gospodarcze, zarówno krajowe jak i zagraniczne, zajmujące się głównie pośrednictwem w organizowaniu dostaw

strona 33/106 Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej paliw płynnych do Polski. Wśród tych ostatnich dominującą pozycję zdobyła w krótkim czasie nieznana wcześniej na rynku firma J&S Service and Investment Ltd. (J&S), utworzona przez dwóch naturalizowanych obywateli polskich narodowości ukraińskiej i zarejestrowana na Cyprze, która w bardzo krótkim czasie przekształciła się z małego przedsiębiorstwa o niewielkim kapitale, handlującego sprzętem radiowo-telewizyjnym w silny ekonomicznie podmiot gospodarczy dostarczający ropę naftową z Rosji do polskich rafinerii. Na podstawie zeznań świadka Zbigniewa Siemiątkowskiego, byłego szefa Urzędu Ochrony Państwa, ustalono, że w tym okresie import paliw płynnych do Polski zaczął ulegać stopniowej monopolizacji i już w 1997 r. spółka J&S uzyskała szacowany na ponad 50% udział w zaopatrzeniu Petrochemii Płock w rosyjską ropę naftową. Według oceny świadka Siemiątkowskiego, a także w ocenie świadków Leszka Millera, byłego Premiera Rządu R.P., i Wiesława Kaczmarka, byłego Ministra Skarbu, biorąc pod uwagę istniejące uwarunkowania infrastrukturalne, wynikające z konieczności zaopatrywania kraju w ropę naftową rurociągiem „Przyjaźń” z kierunku wschodniego, a konkretnie z Rosji, dominująca pozycja jednego dostawcy, jakim była spółka J&S, bez jednoczesnego zapewnienia dywersyfikacji dostawców i źródeł tego zaopatrzenia, stanowiła zagrożenie dla bezpieczeństwa energetycznego kraju w zakresie dostaw ropy naftowej do Polski. Warto przy tym zaznaczyć, na co zwracali również uwagę świadkowie podczas przesłuchań przed Komisją, że wszystkie nasze instalacje są przygotowane do transportu i przeróbki właśnie ropy rosyjskiej, stąd poszukiwanie innego źródła zaopatrzenia poza Rosją było i jest potrzebne. Trzeba mieć jednak świadomość, że jest ono bardzo kosztowne ze względu na brak lokalizacji źródeł ropy naftowej w bezpośrednim sąsiedztwie Polski i zachodzącą w związku z tym konieczność nowych inwestycji, m.in. w budowę rurociągów przesyłowych (w tym w budowę 740 km polskiej części rurociągu Odessa-Brody-Płock oraz w budowę polskiego odcinka rurociągu paliwowego NATO), urządzeń tłocznych i instalacji oraz – w przypadku importu ropy naftowej drogą morską – w budowę terminali przeładunkowych (portowych pirsów i nabrzeży, zbiorników, instalacji i urządzeń do przeładunku ropy ze statków na ląd). Wynikała stąd konieczność pilnego poszukiwania nowych rozwiązań w zakresie dywersyfikacji zaopatrzenia kraju w ropę naftową m.in. poprzez poszukiwanie nowych dostawców ropy ze Wschodu (np. poprzez import ropy z rejonu Morza Kaspijskiego rurociągiem Odessa-Brody-Płock-Gdańsk albo uzyskanie przez polskie rafinerie dostępu do złóż paliw płynnych poprzez nabycie udziałów w zagranicznych przedsiębiorstwach zajmujących się wydobyciem ropy naftowej), co – wykorzystując konkurencję między tymi dostawcami – zapewniłoby większe bezpieczeństwo energetyczne kraju oraz przyczyniłoby się do uzyskania lepszych warunków cenowych na importowaną ropę.

strona 34/106 Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej

Jak ustaliła Komisja Śledcza, Petrochemia Płock S.A., kierowana przez Konrada Jaskółkę, podpisała w 1997 r. kontrakt ze spółką J&S Service and Investment Ltd. na dostawę ropy naftowej, którego termin ważności upływał z końcem 2002 r. Kontrakt ten zapewniał pokrycie ponad połowy zapotrzebowania Petrochemii Płock, co w znacznym stopniu uzależniało tę rafinerię od jednego dostawcy surowca. Mimo, że spółka J&S wywiązywała się z podpisanego kontraktu, uzależnienie dostaw ropy od jednego, dominującego dostawcy stanowiło wówczas potencjalne zagrożenie bezpieczeństwa energetycznego kraju, na co zgodnie zwracali uwagę przesłuchiwani przez Komisję Śledczą świadkowie.

Zarząd PKN ORLEN S.A., kierowany przez Andrzeja Modrzejewskiego, przygotował do podpisania w lutym 2002 r. nową umowę, która dawała spółce J&S jeszcze większy, bo około 75% udział w dostawach ropy naftowej do PKN ORLEN S.A., co dawało tej spółce pozycję niemal absolutnie monopolistyczną i w konsekwencji powodowało jeszcze większe uzależnienie największej polskiej rafinerii od spółki J&S, a tym samym – w przypadku zerwania ciągłości dostaw surowca – mogło wpływać niekorzystnie na bezpieczeństwo energetyczne kraju. Należy zaznaczyć, że umowę tę przygotowano do podpisania na rok przed upływem ważności obowiązującego kontraktu, podpisanego ze spółką J&S w 1997 roku.

W tym kontekście, krytyczną uwagę Komisji Śledczej zwrócił fakt importu ropy naftowej z Rosji przez PKN ORLEN S.A. nie na zasadzie dwustronnych bezpośrednich umów handlowych (kontraktów) zawieranych pomiędzy dostawcą paliwa (koncern wydobywczy) a bezpośrednim odbiorcą (koncern naftowy, rafineria) lecz z wykorzystaniem firmy pośredniczącej. Należy wspomnieć, że do połowy lat dziewięćdziesiątych kontrakty długoterminowe na dostawę paliw płynnych do Polski realizowane były na podstawie umów bezpośrednich, zawieranych przez centrale handlu zagranicznego lub bezpośrednio przez zainteresowanych partnerów handlowych (sprzedający – kupujący) w trybie i na poziomie umów międzyrządowych, co gwarantowało rytmiczne i nieprzerwane dostawy, a tym samym zapewniało bezpieczeństwo energetyczne kraju. Zasada ta – obowiązująca do dnia dzisiejszego na światowym rynku handlu ropą naftową – została jednak złamana przed wyborami w 1993 r., kiedy to ówczesny rząd Jana Olszewskiego podjął decyzję o wprowadzeniu wymogu uzyskania koncesji na dostawy ropy naftowej do Polski. Jak wspomniano wcześniej, w wyniku tej decyzji zgłosiło się wiele rozmaitych firm, którym stosowny urząd mógł przyznać koncesję lub odmówić jej wydania według własnego uznania. To spowodowało, że duże państwowe przedsiębiorstwo handlu zagranicznego o wieloletniej tradycji i renomie, jakim było wówczas CIECH S.A., utraciło swoją pozycję na rzecz nowych na rynku, małych i całkowicie nieznanych firm handlowych i pozycji tej już nie odzyskało

strona 35/106 Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej pomimo, że dawało wówczas lepsze warunki handlowe dostaw (m.in. ceny i terminy płatności) aniżeli jego konkurenci. W tej kwestii zeznania świadków: Jerzego Buzka, byłego Prezesa Rady Ministrów, Leszka Millera, byłego Prezesa Rady Ministrów, Zdzisława Montkiewicza, byłego Prezesa Zarządu CIECH S.A. i Bronisława Blamowskiego, Prezesa Zarządu Spółki Trade-Prod Co. Ltd. są zgodne i przekonywujące.

Komisja Śledcza nie wyjaśniła do tej pory w pełni wątku warunków kontraktowych dostawy ropy naftowej do Polski oferowanych w rozpatrywanym okresie czasu przez CIECH S.A. oraz przez inne podmioty gospodarcze zajmujące się importem ropy naftowej do Polski, zarówno operujące dotychczas na rynku (Węglokoks, Trade-Prod), jak i nowopowstające (J&S, Petroval, BMP), w szczególności nie dokonała porównania i analizy oferowanych warunków dostaw, w tym gwarancji nieprzerwanych dostaw paliw, oferowanych cen, gwarancji, upustów, rabatów i prowizji. Komisja nie wyjaśniła również mechanizmu i trybu, a także nie wskazała osób odpowiedzialnych za faktyczne wykluczenie spółki CIECH z rynku obrotu importowaną do Polski ropą naftową.

Komisja Śledcza nie zdołała wyjaśnić również innej istotnej kwestii związanej z zapewnieniem bezpieczeństwa energetycznego kraju w obszarze zaopatrzenia w paliwa płynne, a mianowicie nie odpowiedziała na zasadnicze pytanie dotyczące zastąpienia kontraktów handlowych, zawieranych wcześniej pomiędzy bezpośrednimi dostawcami paliwa za granicą (koncerny wydobywcze) a bezpośrednimi odbiorcami w kraju (koncern naftowy, rafineria) na rzecz transakcji zawieranych poprzez pośredników, takich jak np. spółka J&S. Kwestia ta powinna być wyjaśniona, tym bardziej, że – jak wynika z zeznań złożonych przed Komisją Śledczą przez świadków Leszka Millera, Zbigniewa Siemiątkowskiego, Stanisława Cioska i Krzysztofa Kluzka – po stronie rosyjskiej, głównie w Kompanii Naftowej ŁUKOIL, a także w Tiumeńskiej Kompanii Naftowej TNK-BP, była gotowość i zainteresowanie bezpośrednim negocjowaniem kontraktów na dostawy ropy naftowej do Polski bez udziału firm pośredniczących. Świadek Stanisław Ciosek podczas przesłuchania w dniu 20 kwietnia 2005 r. stwierdził m.in.: „Gdy chodzi zaś o interesującą panów posłów sprawę dostaw ropy naftowej bez pośredników, to był to jeden z elementów propozycji inwestycyjnych Łukoilu, publicznie znany, prezentowany przez nich, przez ich przedstawicieli, w mediach i na konferencjach prasowych.”

3.2.5 Kontrakty na dostawę ropy naftowej do Polski zawierane przez Petrochemię Płock S.A. i przez PKN ORLEN S.A.

strona 36/106 Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej

Spośród wszystkich towarów na światowych rynkach największe obroty mają przedsiębiorcy handlujący ropą naftową. Podobnie jak w przypadku innych dóbr surowiec ten sprzedawany jest na rynkach, które oferują dostawcom największe zyski.

Przy wyborze rynków zbytu ropy naftowej obowiązuje zasada „pierwszy najbliższy rynek” oznaczająca, że jeśli pozostałe warunki są identyczne to ropa trafia na najbliższy rynek, aby utrzymać koszty transportu na jak najniższym poziomie. Jeśli podaż przewyższa popyt nadwyżka trafia na następny najbliższy rynek, i tak dalej, aż do momentu, gdy cała oferowana ilość znajdzie nabywców. Jednak wraz z oddalaniem się od miejsca wydobycia rosną koszty transportu, co zmniejsza dochody dostawcy.

W praktyce na kierunki handlu ropą wpływ ma także kilka innych czynników. Przede wszystkim jakość surowca. Rafinerie specjalizują się w różnych produktach, do których wytworzenia potrzebują określonych rodzajów ropy. Poza tym w wielu przypadkach ich wyposażenie pozwala na przetwarzanie tylko niektórych odmian. Do tego dochodzą jeszcze ustanowione przez państwa normy ekologiczne, które zmuszają importerów do rezygnacji z pewnych rodzajów surowca, zwykle z powodu zbyt dużej zawartości siarki. Często tańsze okazuje się sprowadzenie ropy z dalej położonych ośrodków wydobywczych, aniżeli przerabianie i oczyszczanie surowca gorszej jakości, sprowadzonego z bliżej położonego źródła zaopatrzenia.

W efekcie, na różnych rynkach rozmaicie wycenia się produkty tego samego gatunku. Za „słodką” ropę uzyskuje się wyższą cenę w Stanach Zjednoczonych, gdzie normy ekologiczne dopuszczają używanie paliwa zawierającego tylko do 0,05% siarki, niż w Afryce, gdzie zdarza się, że limit ten jest nawet 20 razy wyższy. Dlatego też afrykańska ropa, mało zasiarczona, jest także wyżej wyceniana w Azji, gdyż tamtejsze rafinerie nie muszą ponosić dodatkowych kosztów na zakup urządzeń do przetwarzania surowca gorszej jakości, aby ich produkt spełniał bardzo restrykcyjne normy ochrony środowiska. W wielu przypadkach takie oszczędności przewyższają dodatkowe koszty związane ze sprowadzaniem ropy z odleglejszych regionów świata. Rachunek ten może zmienić polityka rządów, dysponujących takimi instrumentami, jak cła i taryfy.

Ropą naftową i produktami pochodnymi, takimi jak benzyna czy olej opałowy, handluje się praktycznie na całym świecie. Wyróżnia się dwa rodzaje transakcji: z dostawą natychmiastową, nazywane z angielska „spot” oraz terminowe, gdy dostawa następuje w kolejnych miesiącach. W drugim przypadku zawierane są kontrakty „futures”. Kontrakt terminowy („futures”) to umowa, w której sprzedający zobowiązuje się do dostarczenia określonej ilości ropy po ustalonej cenie w ustalone miejsce, kupujący zaś do odebrania przesyłki. Kontraktami

strona 37/106 Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej terminowymi na ropę, podobnie jak na inne towary oraz produkty finansowe, handluje się tylko na giełdzie. Ich rozliczanie przeprowadzane jest codziennie do dnia dostawy, zależnie od zmian cen na rynku. Aby handlować w Londynie trzeba zamówić co najmniej 1.000 baryłek ropy.

Ponieważ na świecie znanych jest około 1.500 odmian ropy kupujący i sprzedawcy uprościli sobie życie i wybrali kilka rodzajów ropy, których ceny stanowią punkt odniesienia dla pozostałych. Ich ceny ustala się uwzględniając dyskonto bądź premię w zależności od jakości danego rodzaju. Za taką wzorcową odmianę na świecie uważa się właśnie ropę odmiany „Brent”, chociaż więcej sprzedaje się innych odmian, na przykład pochodzących z Arabii Saudyjskiej.

Ropa rosyjska, która płynie do polskich rafinerii - przede wszystkim w Płocku i Gdańsku - to mieszanina rodzajów ropy, z przewagą tych wydobywanych ze złóż w zachodniej Syberii. Ropa ta znana jest pod nazwą Russian Export Blent Crude Oil (REBCO). W efekcie, różnica między jakością ropy, dostępnej na przepompowni w Adamowie na granicy wschodniej, a tą w tankowcach wypływających z Noworosyjska jest niewielka.

Najwięcej ropy trafia do Polski z północnej nitki rurociągu "Przyjaźń", który powstał w latach prosperity Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej. Minimalne ilości ropy rosyjskiej (kilka procent) docierają do Gdańska z rejonu Kaliningradu.

Powszechnie uważa się, że REBCO jest mało zasiarczona i jej jakość jest podobna do ropy z Morza Północnego.

Główny odbiorca rosyjskiej ropy w Polsce to PKN ORLEN. Płocka rafineria, przez lata znana jako Petrochemia Płock, była od początku budowana z myślą o przerobie ropy rosyjskiej. Rafineria Gdańska, którą zaprojektowano pod koniec lat 60-tych, a oddano do użytku w 1975 r., została przystosowana do przerobu mieszaniny ropy z Kuwejtu i Abu Dhabi w związku z 10-letnim kontraktem na dostawy podpisanym wówczas z koncernem British Petroleum.

W 1999 r. ropa rosyjska stanowiła 89 procent importu do Polski, w ubiegłym roku – po 10 miesiącach – 95 procent.

Rynek ropy naftowej w Rosji jest trochę bardziej zróżnicowany, niż rynek gazowy. Dwie największe firmy działające w tym sektorze, to ŁUKOIL i JUKOS. Kolejnym ważnym graczem jest TRANSNIEFT będący państwowym monopolistą na polu eksportowych rurociągów naftowych. Dodatkowo, w poszczególnych rejonach kraju działa wiele mniejszych firm.

strona 38/106 Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej

Generalnie złoża ropy naftowej w Rosji znajdują się na Syberii i w pasie arktycznym, co w dalszej perspektywie (przy wyeksploatowaniu np. złóż kaukaskich) doprowadzi do wzrostu kosztów wydobycia. Stąd już teraz, większe firmy starają się podpisywać kontrakty na zakup i eksport ropy naftowej ze złóż w dawnych republikach radzieckich (Kazachstan, Turkmenistan). Na ich korzyść przemawia także to, że te bogate w surowce republiki, jeśli chcą sprzedawać swoje bogactwa, mogą korzystać tylko z rosyjskiej sieci przesyłowej. Plany budowy innych połączeń, jak na razie były skutecznie blokowane zarówno przez samą Rosję, jak i przez sytuację polityczną w krajach ościennych.

Oprócz tego, firmy rosyjskie wychodzą coraz dalej poza swój kraj, szukając zysków wynikających z przetwarzania ropy naftowej i jej dalszej sprzedaży w krajach unijnych. Przykładem tego zjawiska może być choćby zainteresowanie koncernu ŁUKOIL Polską, a zwłaszcza inwestycjami w Rafinerii Gdańskiej i w PKN ORLEN.

3.2.6 Wyeliminowanie polskich podmiotów gospodarczych z rynku dostaw ropy naftowej do Polski

Jak wspomniano wcześniej, w okresie do 1991 r. państwowe przedsiębiorstwo Centrala Importowo-Eksportowa Chemikaliów CIECH było głównym dostawcą surowca do polskich zakładów przemysłu petrochemicznego. Po wprowadzeniu w życie cytowanego rozporządzenia z dnia 25 lutego 1992 r. w sprawie wykazu towarów i usług, którymi obrót z zagranicą wymaga koncesji, sytuacja uległa zmianie. Pomimo, że – jak zeznał w dniu 10 maja 2005 r. przed Komisją Śledczą świadek Adam Glapiński – „wszystkie rafinerie państwowe, CIECH i CPN koncesje dostały w pierwszym rzędzie i zawsze je miały”, CIECH stopniowo zaczął tracić pozycję dostawcy obligatoryjnego. Proces ten został zapoczątkowany w okresie, kiedy na czele Petrochemii Płock stanął Konrad Jaskóła, od marca 1992 r. Dyrektor Generalny przedsiębiorstwa państwowego, a po komercjalizacji i przekształceniu przedsiębiorstwa w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa – od lipca 1993 r. Prezes Zarządu.

Podczas przesłuchania przed Komisją Śledczą w dniu 11 maja 2005 r. świadek Konrad Jaskóła oświadczył, że kiedy obejmował kierownictwo płocką rafinerią w 1992 r., sytuacja przedsiębiorstwa była zła, zarówno pod względem ekonomicznym jak i technicznym. Petrochemia Płock „w tym okresie była bardzo niezasobna, była po prostu... nie miała kapitału, rwała się płynność finansowa.”. W ocenie świadka, jedynym sposobem poprawy sytuacji była realizacja wieloletniego i bardzo kosztownego programu inwestycyjnego. Aby pozyskać środki finansowe na wdrożenie tego celu zarząd Petrochemii Płock

strona 39/106 Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej postanowił m.in. zmodyfikować politykę zakupów surowca poprzez rezygnację rafinerii w tym zakresie z usług obligatoryjnych pośredników, jakimi były wówczas CIECH i inne polskie centrale handlu zagranicznego, na rzecz zakupów realizowanych bezpośrednio od właścicieli surowca. „Po co płacić wielkie marże, skoro to samo może zrobić 10 własnych ludzi” – mówił przed Komisją Śledczą świadek. Oczekiwano, że zyski z przerobu ropy naftowej, dotychczas przejmowane przez dostawców surowca lub dystrybutorów paliw, zostaną przejęte przez Petrochemię Płock. Świadek K. Jaskóła przypominał, że to CIECH, jako obowiązkowy pośrednik przy zakupach ropy, zabierał całą marżę, a Petrochemia Płock nie miała wpływu ani na cenę, ani na rytmiczność dostaw ropy. Podobnie było ze sprzedażą produktów – przejmował je CPN, a cenę ustalała nie Petrochemia, a minister finansów, wspólnie z CPN.

Jak zeznał Konrad Jaskóła: „W tej sytuacji zarząd odpowiedzialny za efektywność ekonomiczną firmy rozpoczął poszukiwania innych rozwiązań. Powstała w Petrochemii inicjatywa powołania spółki z CIECH-em dla obsługi procesu zakupu ropy: Petrochemia Płock jako końcowy odbiorca, gwarant odbioru, płatnik, a CIECH jako zespół wysoko wyspecjalizowanych, doświadczonych osób i firma o wysokim standingu finansowym. Chodziło nam o to, by decydować, współuczestniczyć w procesie zakupów ropy naftowej, w kontraktacji ropy i mieć pełen wgląd i przegląd zysków, jakie z tego tytułu powstają, by w efekcie dzielić się marżą w postaci dywidendy. Niestety, do powołania tej spółki nie doszło - mimo wielomiesięcznych dyskusji i rozmów - w mojej ocenie na skutek zbyt wygórowanych żądań i warunków stawianych przez CIECH.”.

W opinii świadka, wprowadzenie koncesji na obrót ropą naftową nie zmieniło pozycji CIECH-u na rynku, ponieważ – jak stwierdził – „koncesje obowiązywały wszystkich partycypantów wymiany handlowej.”. Jednakże „CIECH sukcesywnie tracił wielkość dostarczanej do Petrochemii ropy”, gdyż „przeszkodą były warunki, przeszkodą - w cudzysłowiu - były warunki, na jakich CIECH oferował dostawy poszczególnych partii ropy, na które to Petrochemia zbierała oferty.”.

Przedstawiony przez świadka, a zacytowany powyżej, model idealnej polityki zakupów surowca został dość szybko zweryfikowany. Okazało się bowiem, że „brak było systematycznych rozwiązań w zakresie zaopatrzenia w ropę, w tym na przykład porozumień międzyrządowych dotyczących dostaw ropy. Spółka wielokrotnie zwracała się w tym czasie do rządu z interwencjami w tej sprawie. Jednakże podejmowane działania były bezskuteczne. Zatem praktycznie spółka pozostawała z problemem sama.”.

Wprowadzono zatem nową politykę zakupów surowca, która – według Jaskóły – „realizowana były w oparciu o wypracowane i wdrożone szczegółowe procedury postępowania w postaci wewnętrznych instrukcji. Przyjęto jako

strona 40/106 Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej

żelazną zasadę pozyskiwanie wielu ofert dla poszczególnych partii kupowanego towaru. W wyniku każdorazowej analizy zgromadzonych ofert wybrano te najkorzystniejsze dla spółki. Podstawowym parametrem ich oceny była konkurencyjna cena. W każdym przypadku płatności za dostawy realizowane były w terminach odroczonych względem terminów dostaw, po dokonaniu odbioru ilościowego i jakościowego na terytorium Polski, kraju. Przyjęto jako zasadę, że kontrakty podpisywane były z właścicielami ropy. Dostawcy składali gwarancje dostaw, a kontrakty zawierały klauzulę kar za nieterminowość dostaw. Preferowano dywersyfikację dostawców. W okresie tym ropę kupowano od kilkudziesięciu firm. Wymienię tutaj chociażby BP, Veba, Mobil, OMV, Petra, Conoco. Były to kontrakty typu spot lub jednoroczne.”.

Jak zeznał przed Komisją świadek Konrad Jaskóła, „przez okres 4 lat, 1993- 1997, realizowano zakupy w oparciu o kontrakty spot i kontrakty roczne.”.

Wśród dostawców ropy naftowej do Płocka na zasadzie kontraktów typu „spot” i kontraktów jednorocznych pozycję lidera w tym czasie uzyskała spółka J&S Service and Investment Ltd. Według K. Jaskóły: „Petrochemia z chwilą, kiedy mogła aranżować zakupy przez swoje służby, gromadziła oferty na poszczególne partie towaru. Jednym z oferentów zjawiła się firma J&S. Te oferty były analizowane co do warunków dostaw.”. Warunki cenowe oferowane wówczas przez spółkę J&S w porównaniu z innymi dostawcami ropy naftowej były – w ocenia Konrada Jaskóły – korzystne, „o czym świadczy sukcesywny wzrost udziału czy uczestnictwa w procesie dostaw ropy przez firmę J&S.”.

W rezultacie w 1997 r. Petrochemia Płock podpisała ze spółką J&S pierwszy długoterminowy kontrakt na dostawy ropy naftowej, który miał obowiązywać przez 5 lat, czyli do końca 2002 r. Jak zeznał świadek: „Po wieloletnim sprawdzeniu firmy, bowiem w okresie tych 4 lat nie zanotowano żadnych opóźnień w dostawach bądź niedotrzymania jakichkolwiek warunków kontraktowych, przy sukcesywnym zwiększaniu wolumenu dostaw przez tę firmę, podpisano kontrakt na 5 lat na dostawy do wysokości 42-45% całkowitego zaopatrzenia i zapotrzebowania Petrochemii w ropę. Kontrakt zawierał podstawowe klauzule jak odbiór dostarczanej ropy na terytorium Polski, kontrakt był oparty o prawo polskie. W przypadku zakłóceń w dostawach surowca dostawca był zobowiązany uzupełnić ilości via Gdańsk, z morza. I wymagane były gwarancje banku pierwszej klasy, jak również kary za niewykonanie kontraktu. Pozostałe ilości były nadal kupowane od wielu dostawców systemem spot bądź kontraktów jednorocznych.”.

Kontrakt ten de facto przyczynił się do zdominowania dostaw ropy naftowej do Polski przez cypryjską spółkę J&S Service and Investment Ltd. i wyeliminowania z tego rynku firm polskich. Biorąc pod uwagę dodatkowy wolumen ropy, wynikający z realizowanych przez J&S kontraktów typu „spot”

strona 41/106 Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej przewidzianych w kontrakcie długoterminowym z 1997 r., cypryjska spółka pokrywała faktycznie ponad 65% zapotrzebowania Petrochemii Płock na ropę. Udział pozostałych dostawców w zaopatrzeniu rafinerii w surowiec ulegał systematycznej minimalizacji.

Jak wspomniano wcześniej, polski rynek ropy naftowej zdominowany jest przez dostawy z Federacji Rosyjskiej. Co więcej, na rynku tym mieszają się dostawy zawierane w ramach kontraktów typu „spot” z dostawami w ramach kontraktów terminowych („futures”). O ile kontrakty typu „spot” nie są dochodowe (niekiedy nawet nie przynoszą żadnego zysku), o tyle kontrakty terminowe generują znaczące dochody po stronie producentów i/lub dostawców ropy naftowej do Polski. Według szacunków świadka Bronisława Blamowskiego, Prezesa Zarządu Spółki Trade-Prod Co. Ltd., na kontraktach terminowych można zarabiać „nawet 2 dolary na baryłce, czyli inaczej mówiąc, nawet 15 dolarów na tonie, a może i więcej.”. Z szacunków świadka wynika, że na milionie ton ropy eksporter może zarobić co najmniej 15 milionów dolarów. Biorąc pod uwagę fakt, że firma J&S Service and Investment Ltd., pośrednicząca w dostawach rosyjskiej ropy naftowej do Polski sprowadziła w 2004 r. – na podstawie zawartych kontraktów terminowych – do naszego kraju około 11 milionów ton ropy, można z dużym stopniem prawdopodobieństwa wyliczyć, że jej zysk, wynikający z tej dostawy, zamknął się kwotą rzędu 165 milionów dolarów. Należy z całą mocą podkreślić, że gdyby dostawa ta została zrealizowana przez którykolwiek z polskich podmiotów gospodarczych, zysk z tej transakcji pozostałby w całości w kraju.

Jednakże, niemal od początku procesu transformacji ekonomicznej w kraju, dostawy ropy naftowej z Rosji do Polski zostały dość szybko zdominowane przez cypryjską spółkę J&S Service and Investment Ltd., co było sprzeczne zarówno z szeroko pojętym interesem i bezpieczeństwem państwa polskiego, jak i z ogólnoświatową praktyką w handlu ropą naftową, polegającą na preferowaniu bezpośrednich zakupów ropy naftowej u jej producentów (firm wydobywczych) – bez udziału pośredników, jak czynią to wszystkie liczące się światowe firmy petrochemiczne. W ocenie świadka Bronisława Blamowskiego, „...na całym świecie – czy to British Petroleum, czy Exxon Mobil, czy Shell, czy ktoś inny – 80%, jeżeli nie więcej, idzie bezpośrednio od jednego do drugiego dużego podmiotu. 20%, 10% uczestniczy w handlu - to są firmy traderskie. I tak jest na całym świecie. Czy panowie sądzą, że w Polsce mogło być inaczej?”

Zamiast dokonywać samodzielnie zakupów ropy naftowej, Petrochemia Płock S.A. podjęła współpracę z nieznaną wcześniej na rynku firmą J&S Service and Investment Ltd. W 1996 r. Petrochemia Płock S.A. zawarła pięć porozumień trójstronnych na pięć lat z rosyjskimi koncernami naftowymi ROSNEFT, TIUMENIMPEX, JUKOS, ŁUKOIL i SURGUTNEFTEGAZ, w których stroną

strona 42/106 Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej trzecią była firma J&S Service and Investment Ltd., pełniąca – jak określił to świadek Konrad Jaskóła – funkcje „operatora”. Na mocy tych porozumień rosyjska kompania naftowa kupowała ropę od jej producentów, organizowała transport i załatwiała formalności związane z eksportem, a następnie zawierała kontrakt handlowy z firmą J&S, która odpowiadała za finansowanie oraz logistykę dostaw do bazy PERN w Adamowie na terenie Polski. Z kolei Petrochemia Płock S.A. kupowała ropę od J&S. W ten sposób największa polska rafineria uzyskała co prawda dostęp do kilku źródeł rosyjskiej ropy naftowej, ale jednocześnie uzależniła się od jednego dostawcy-pośrednika, czyli „operatora”.

W 1997 r. Petrochemia Płock S.A. odeszła od zawartych rok wcześniej trójstronnych porozumień z kilkoma partnerami rosyjskimi i zawarła z firmą J&S Service and Investment Ltd. umowę terminową na lata 1998-2002, która łączyła w sobie dwa rodzaje umów – kontrakty terminowe roczne i kontrakty „spotowe” miesięczne. W ten sposób zarząd płockiej Petrochemii ostatecznie przekreślił i zakończył zapoczątkowany w 1993 r. program – jak to określił K. Jaskóła – „demonopolizacji dostawców ropy” oraz „pozyskiwania możliwości zakupu ropy bezpośrednio od producentów.”. Podpisana w 1997 r. umowa z firmą J&S doprowadziła do zmonopolizowania dostaw i niemal całkowitego uzależnienia rafinerii płockiej od jednego dostawcy-pośrednika.

Na rok przed upływem terminu obowiązywania wyżej wspomnianej umowy, zarząd PKN ORLEN S.A., kierowany przez Andrzeja Modrzejewskiego, przygotował do podpisania kolejną umowę terminową ze spółką J&S Service and Investment Ltd. na okres pięciu (5) lat z możliwością dalszego jej przedłużania, której podpisania jeszcze w lutym 2002 r. – jak zeznał świadek Wiesław Kaczmarek – „Andrzej Modrzejewski nie wykluczał”. Jednak ze względu na utratę w dniu 8 lutego 2002 r. stanowiska Prezesa Zarządu PKN ORLEN, umowy tej A. Modrzejewski nie zdążył już podpisać.

Po zmianie na stanowisku prezesa zarządu PKN ORLEN dokonanej w lutym 2002 r., nowy zarząd Spółki pod kierownictwem Zbigniewa Wróbla przystąpił do realizacji planu dywersyfikacji dostawców ropy naftowej. W tym celu PKN ORLEN przedłożył siedmiu potencjalnym dostawcom ropy rosyjskiej zapytania ofertowe dotyczące wieloletnich dostaw surowca. Jak zeznał świadek Zbigniew Wróbel, ze względu na brak zainteresowania potencjalnych dostawców ropy, w grudniu 2002 r. PKN ORLEN S.A. podpisał trzy kontrakty długoterminowe na dostawę ropy naftowej przez firmy: J&S Service and Investment Ltd., Petroval (grupa JUKOS) i BMP. Wszystkie trzy firmy pełniły w istocie funkcję tzw. „traderów”, czyli firm pośredniczących w handlu ropą.

strona 43/106 Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej

3.2.7 Monopolistyczna pozycja firmy J&S Service and Investment Ltd. na rynku dostaw ropy naftowej do Polski

Analizując zebrany podczas prac materiał dowodowy, Komisja Śledcza doszła do przekonania, że po 1993 r. organy administracji państwowej odpowiedzialne za bezpieczeństwo energetyczne kraju w zakresie dostaw do kraju paliw ropopochodnych (w tym również UOP i inne kompetentne służby) nie wykonywały swoich obowiązków w sposób należyty, dostatecznie przejrzysty i zgodny z interesem państwa polskiego. Przekonanie Komisji w tym zakresie odnosi się w szczególności do przypadków eliminacji z obszaru dostaw ropy naftowej do Polski renomowanych firm krajowych, takich jak CIECH S.A., Węglokoks i Trade-Prod .

Zgodnie z zeznaniami złożonymi przed Komisją Śledczą w dniu 15 kwietnia 2005 r. przez świadka Zdzisława Montkiewicza – w tym samym czasie finalni odbiorcy ropy naftowej w kraju, przede wszystkim Petrochemia Płock S.A. i Rafineria Gdańska S.A. stopniowo zaczęły rezygnować z usług CIECH-u na rzecz nowych, dotychczas nikomu nieznanych podmiotów gospodarczych, takich jak np. firmy J&S i Chemico. Według świadka Montkiewicza, firma Chemico, stanowiąca spółkę trzech osób fizycznych – Marka Dochnala oraz panów Drewniaka i Golda – i CIECH-u, powstała w 1993 r. i miała siedzibę w budynku CIECH-u a była utrzymywana głównie z pieniędzy CIECH-u, gdyż sama nie była w stanie wygenerować zysków. Z tego zresztą powodu została na wniosek CIECH-u zlikwidowana w 1994 r. Z zeznań świadka wynika, że w sprawie importu ropy Marek Dochnal występował w imieniu CIECH-u i lobbował na rzecz firmy J&S, powołując się przy tym na osoby zajmujące wówczas wysokie stanowiska w rządzie RP, m.in. na minister Henrykę Bochniarz i wicepremiera Leszka Balcerowicza oraz na ówczesnego Zastępcę Szefa UOP Gromosława Czempińskiego. W ocenie świadka, sytuację CIECH-u pogarszały w tym czasie również trwające kilka lat ataki dziennika „Gazeta Wyborcza” na jego osobę, co świadek uznał za tzw. „czarny PR”.

Zeznaniom Z. Monktiewicza, odnoszącym się do składu akcjonariuszy spółki Chemico, celu jej powołania i działalności oraz sposobu zakończenia działalności, a także zeznaniom Montkiewicza odnoszącym się do osoby Marka Dochala, zaprzecza w całości przebywający w areszcie tymczasowym Marek Dochnal.

Świadek Montkiewicz, Prezes Zarządu CIECH S.A. w latach 1994-1997, zeznał, że CIECH nie otrzymał koncesji na import ropy naftowej do Polski pomimo wielokrotnie podejmowanych wysiłków w tym przedmiocie oraz posiadanego wieloletniego doświadczenia w handlu produktami ropopochodnymi,

strona 44/106 Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej odpowiedniej infrastruktury technicznej, wykształconego i doświadczonego personelu oraz odpowiednich środków finansowych.

Innego zdania w tej kwestii był świadek Adam Glapiński, były Minister Współpracy Gospodarczej z Zagranicą, odpowiedzialny za wprowadzenie w 1992 r. wymogu uzyskania koncesji, który zaznał podczas przesłuchania przed Komisją Śledczą w dniu 10 maja 2005 r., że jako pierwsze koncesję uzyskały duże państwowe firmy takie jak CIECH i CPN. "Wszystkie rafinerie państwowe, CIECH i CPN koncesje dostały w pierwszym rzędzie i zawsze je miały. Było oczywiste, że w przypadku takich firm nie było wątpliwości, że są wiarygodne. To była formalność. Byłem jednak krytykowany, że to oznacza umocnienie pozycji monopolu CIECH-u" – mówił A. Glapiński.

Zeznania świadka Zdzisława Montkiewicza znajdują w części potwierdzenie w zeznaniach innych świadków. Jak zeznał świadek Leszek Miller, „jeszcze przed wyborami w 1993 r., ówczesny rząd czy ówczesne rządy podjęły decyzję o możliwości uzyskania koncesji na dostawy ropy naftowej. Zgłosiło się – jak pamiętam – bardzo wiele rozmaitych firm i de facto było to ręcznie sterowane, dlatego że stosowny urząd mógł przyznać lub odmówić tej koncesji. To spowodowało, że CIECH utracił swoją pozycję. Państwowa firma utraciła swoją pozycję.”.

Zeznania świadka Leszka Millera znajdują potwierdzenie w zeznaniach świadka Adama Glapińskiego, który przyznał, że „reglamentacja handlu zagranicznego nośnikami energetycznymi była działalnością uznaniową” i „korupcjogenną”.

Obraz sytuacji z punktu widzenia strony rosyjskiej przedstawił świadek Janusz Szum, który podczas zeznań złożonych przed Komisją Śledczą w dniu 12 marca 2005 r. wyraził opinię, że „CIECH na własne życzenie został wyeliminowany” z rynku rosyjskiego, „ponieważ wcześniej jedynym eksporterem ropy to był Sojuznieftexport w osobie prawnej Nafta Moskwa. To był jedyny eksporter ropy z Rosji. I bardzo łatwo było w ramach RWPG pojechać i podpisać kontrakt, jaki nam został wyznaczony.”. Jego zdaniem, gdy nastąpiły przemiany polityczno- gospodarcze w Rosji dotychczasowy układ rozpadł się i „...każda z tych firm, która wcześniej musiała oddać ropę dla Sojuznieftexport, chciała sprzedawać sama. Ale żeby sprzedawać sama, ona musiała dokonać opłat wszystkich, eksportowych, cła, transportu i często te firmy żądały od kupującego przedpłaty, żeby zapłacić jej za ropę, a ona wtedy dopiero będzie miała czym zapłacić. CIECH po prostu nie znalazł się w takiej sytuacji.”.

Ocena sytuacji CIECH-u, przedstawiona przez Janusza Szuma – zdaniem Komisji Śledczej – nie do końca odpowiada stanowi faktycznemu. W tamtym czasie – jak zeznał świadek Zdzisław Motkiewicz – CIECH był najsilniejszym

strona 45/106 Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej pod względem finansowym i merytorycznym polskim przedsiębiorstwem branży petrochemicznej i najlepiej przygotowanym importerem ropy naftowej do Polski. Spółka dysponowała wolnymi środkami dewizowymi i była w stanie spełnić wymagany przez stronę rosyjską warunek przedpłaty. Ocena ta znajduje pełne potwierdzenie w zeznaniach świadka Konrada Jaskóły. W opinii Zdzisława Montkiewicza, przyczyną wyeliminowania kierowanej przez niego Spółki z polskiego rynku obrotu ropą naftową była przyjęta i konsekwentnie prowadzona w stosunku do CIECH-u polityka ówczesnego Rządu RP. Opinię tę potwierdzają zeznania świadka Krzysztofa Kluzka, byłego członka zarządu PKN ORLEN S.A., złożone w dniu 20 maja 2005 r. podczas niejawnego przesłuchania przed Komisją Śledczą.

Według oceny świadka Montkiewicza, w wyniku polityki ówczesnego Rządu RP w stosunku do przedsiębiorstwa państwowego CIECH S.A. firma ta, a pośrednio Skarb Państwa, traciły na rzecz firmy J&S, będącej wówczas monopolistą na rynku polskim, kwotę 350 milionów dolarów rocznie. W tym kontekście zaskakująco brzmi oświadczenie akcjonariusza firmy J&S Wiaczesława Smołokowskiego złożone podczas zeznań przed Komisją Śledczą w dniu 30 marca 2005 r., z których wynika, że ktoś z CIECH-u umożliwił firmie J&S nawiązanie pierwszego kontaktu z Petrochemią Płock S.A., który zaowocował wieloletnią współpracą. Zeznanie W. Smołokowskiego znajduje potwierdzenie w zeznaniach K. Jaskóły, który podczas przesłuchania przed Komisją stwierdził: „W 1993 r., jak pamiętam, pojawiła się oferta firmy [J&S], zresztą firmy, którą skierował do nas Ciech...”. Komisja Śledcza nie wyjaśniła, kto był tą osobą kontaktową, a także nie wyjaśniła, czy był to tylko kontakt udzielony grzecznościowo, czy też wynikały z niego jakieś nieformalne „prowizje” bądź zobowiązania wzajemne.

Podczas przesłuchania przed Komisją Śledczą świadek Zdzisław Montkiewicz zeznał: „Po moim przyjściu do CIECH-u, jak wspomniałem, podjąłem starania przywrócenia CIECH-owi funkcji importera ropy naftowej do Petrochemii Płockiej i Rafinerii Gdańskiej. Odbyłem szereg rozmów w Gdańsku i w Płocku: w Płocku z panem Konradem Jaskółą, a w Gdańsku z panem prezesem Dyrką. Muszę z przykrością stwierdzić, że te rozmowy nie dały żadnych efektów.”. W tym kontekście należy podkreślić, że Prezes Zarządu Petrochemii Płock S.A. Konrad Jaskóła był wówczas Wiceprzewodniczącym Rady Nadzorczej CIECH- u a Prezes Zarządu Rafinerii Gdańskiej Włodzimierz Dyrka był w tym okresie członkiem Rady Nadzorczej CIECH-u. Fakt zasiadania w Radzie Nadzorczej CIECH-u potwierdził przed Komisją świadek Konrad Jaskóła: „Istotnie, tak jak powiedziałem, byłem członkiem rady nadzorczej, w związku z czym miałem jakby zderzenie, jakim potencjałem dysponuje CIECH, jak się generuje koszty, w jaki sposób są te koszty pokrywane, jaki udział w CIECH-u stanowią wpływy i zyski z tytułu transakcji na ropie naftowej.”.

strona 46/106 Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej

Świadek Adam Glapiński ocenił przed Komisją Śledczą omawianą sytuację w sposób następujący: „No myślę, że prezes, kto jak kto, ale prezes CIECH-u doskonale musi wszystkie powody znać, podobnie jak ten, który o zakupach decyduje np. w Płocku czy w Gdańsku. Te osoby muszą doskonale te powody znać, bo przecież oni się tym zajmowali. (…) Ale tak naprawdę tajemnica jest na styku CIECH-Plock. W dalszej części zeznań Adam Glapiński zauważył: „Jeśli prezes nie jest w stanie powiedzieć, dlaczego firma została wyparta z rynku, jakie były powody; jeśli członkiem rady nadzorczej, czy nawet szefem, jak rozumiem, CIECH-u był szef Płocka, czyli się spotykał przynajmniej raz w miesiącu z szefem Płocka; jeśli nie był w stanie zapewnić dla CIECH-u tego właściwego miejsca i napotykał na jakieś administracyjne przeszkody niekonkurencyjne, to powinien apelować. To my wszyscy powinniśmy wiedzieć o tym z gazet, bo on powinien do premiera, do ministra, do gazet, robić konferencje prasowe i alarmować, że cos się złego dzieje. Jeśliby nie był w stanie przezwyciężyć – złożyć rezygnacje.”.

W ocenie Komisji Śledczej, sytuacja była co najmniej dwuznaczna i kuriozalna, gdyż obydwie rafinerie i CIECH były wówczas przedsiębiorstwami państwowymi lub z większościowym udziałem Skarbu Państwa i nie istniały żadne przeszkody formalno-prawne, aby problem ten rozwiązać z korzyścią dla wszystkich zainteresowanych. Jednakże – co jest najbardziej istotne w całej tej sprawie – zarówno w interesie zarządu, jak i rady nadzorczej spółki CIECH powinno być wspólne działanie na rzecz, w interesie i na korzyść tej spółki. Zdaniem Komisji Śledczej, przedstawiona sytuacja wewnątrz organów spółki CIECH obrazuje jak ułomny i nieskuteczny był wówczas nadzór właścicielski ministra właściwego do spraw Skarbu Państwa w spółce będącej w 100% przedsiębiorstwem państwowym.

Komisja Śledcza nie wyjaśniła, dlaczego doszło do takiej sytuacji, w wyniku której Skarb Państwa poniósł olbrzymie straty. W opinii Komisji wątek ten powinien być szczegółowo wyjaśniony, gdyż w owym czasie CIECH posiadał odpowiednie struktury, zarówno w kraju, jak i za granicą, miał swoje przedstawicielstwo i specjalistów wysokiej klasy w Moskwie oraz wyspecjalizowaną spółkę w Tiumeniu, zaś w Polsce dysponował największymi środkami dewizowymi w kraju w tym czasie, m.in. odnawialną linią kredytową w wysokości co najmniej 200 milionów dolarów.

Zeznania świadka Zdzisława Montkiewicza znajdują potwierdzenie w zeznaniach złożonych przed Komisją Śledczą w dniu 15 kwietnia 2005 r. przez świadka Bronisława Blamowskiego, Prezesa Zarządu spółki Trade-Prod Co. Ltd. zajmującej się importem towarów petrochemicznych do Polski i innych krajów z obszaru byłej Wspólnoty Niepodległych Państw (dawny ZSRR). Według świadka Blamowskiego, CIECH był systematycznie odsuwany od

strona 47/106 Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej dostaw ropy naftowej do polskich rafinerii od 1995 r. na rzecz cypryjskiej firmy J&S Service and Investment Ltd., która w tym czasie uzyskała m.in. od Petrochemii Płock S.A., kierowanej przez prezesa Konrada Jaskółę, upoważnienie do koordynacji dostaw ropy do Polski. Jak wyjaśnił świadek, upoważnienie z polskiej strony do koordynowania dostaw ropy, wystawione przez polską rafinerię lub przez inny podmiot do tego upoważniony, było niezbędnym dokumentem umożliwiającym po stronie rosyjskiej uruchomienie procedury dostawy ropy naftowej rurociągiem „Przyjaźń” do Polski.

Świadek zeznał, że od 8 lat jego firma próbuje wejść na rynek dostaw ropy naftowej do Polski, w tym również do PKN ORLEN S.A. W jego ocenie, powodem nieskuteczności tych działań jest faktyczny monopol firmy J&S przy przesyłaniu ropy naftowej z Rosji do Polski i zdominowanie przez tę spółkę dostaw do PKN ORLEN, przez który była faworyzowana, a także działania podejmowane przez urzędników państwowych oraz pracowników PKN ORLEN, mających na celu ochronę interesów firmy J&S kosztem firm polskich i interesów Skarbu Państwa. W zebranych przez Komisję dowodach znajduje się ocena wyrażona przez świadka, że „głównym hamulcowym dostaw ropy naftowej do PKN przez firmę Trade-Prod był Andrzej Modrzejewski.”.

Podczas przesłuchania przed Komisją Śledczą w dniu 15 kwietnia 2005 r., świadek Blamowski powiedział, że 14 maja 1997 roku przedsiębiorstwo „Węglokoks” zwróciło się do spółki „Trade-Prod” o pomoc w zorganizowaniu wspólnych dostawy ropy z Rosji do Petrochemii Płock na poziomie 300 tys. ton ropy miesięcznie. Wartość kontraktu miała sięgnąć kwoty 100 mln dolarów.

Jak wyjaśniał świadek podczas przesłuchania: „Po około miesiącu naszych zainteresowań, czy moglibyśmy pomóc w pozyskaniu ropy dla tejże firmy, okazało się w Rosji, że rynek jest zmonopolizowany. Od razu na wstępie chcę powiedzieć, że nie chodzi tu o monopolizację obrotu towarowego. Rynek jest zmonopolizowany, jeśli chodzi o kontrolę logistyki przesyłu eksportowanej ropy rosyjskiej do Polski.”. W praktyce okazało się, że monopol logistyczny na przesyłanie ropy z Rosji do Polski ma firma J&S. Ponieważ nie udało się tego monopolu przełamać, Trade-Prod zwróciła się o pomoc do prezydenckiego ministra Andrzeja Majkowskiego. Podczas spotkania zorganizowanego w Płocku w dniu 4 lipca 1997 r. z udziałem ówczesnego prezesa Petrochemii Płock Konrada Jaskóły, szefów „Węglokoksu” i „Trade Prod” oraz doradców ustalono, że „Trade Prod” i „Węglokoks” dostarczą do Płocka 100 tys. ton ropy. Według zeznań świadka: „Na tymże spotkaniu informowaliśmy pana Jaskółę, że funkcjonujący monopol kontroli logistyki funkcjonuje nie dlatego, że siły rosyjskie, gremium rosyjskie, autorytety rosyjskie ustanowiły ten monopol, tylko dlatego, że Petrochemia Płock daje upoważnienia firmie cypryjskiej do funkcjonowania tego monopolu w postaci dokumentu, który umożliwia

strona 48/106 Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej prowadzić logistykę potwierdzenia przyjęcia ropę przez tę firmę we współpracy z rosyjskim operatorem rurociągowym, który nazywa się Transnieft – to jest taka państwowa firma, odpowiednik polskiego przedsiębiorstwa rurociągów naftowych PERN.”.

Po tych ustaleniach – jak określił świadek – "zapadła cisza". Świadek zeznał przed Komisją: „Zerwane zostały wszelkie kontakty z nami – ani z panem Jaskółą, ani z panem Dylągiem, ani z zastępcami nie mieliśmy możliwości nic dalej robić w tej sprawie, kontynuować i uzgadniać kontraktu. Dopiero pod koniec stycznia przyszłego roku, gdy spotkałem się z panem Dylągiem – rozmowa była praktycznie bezprzedmiotowa – podniosłem wszystkie dokumenty, zaprezentowałem, jak funkcjonuje ten monopol kontroli logistyki, to wszystko dla pana Adama Dyląga, zastępcy pana Jaskóła, dyrektora handlowego, nie było, że tak powiem, przejrzyste, ani nie wyraziło to... nie znalazło u niego żadnego zainteresowania. I na tym się współpraca urwała.”.

Dopiero po licznych interwencjach udało się firmie „Trade-Prod” we współpracy z CIECH-em załatwić kontrakt, ale tylko na 30 tys. ton ropy. Była to – jak zeznał świadek – jedyna transakcja, która doszła do skutku. "Zespół działań cenowych ze strony Petrochemii był taki, że uniemożliwił nam prowadzenie kolejnych transakcji" – powiedział świadek. Bronisław Blamowski zeznał następnie, że w lipcu 1998 r. otrzymał informację od prezesa Jaskóły, że Petrochemia Płock nie zamierza kupować ropy od konsorcjum CIECH-u, czy Trade-Prod, bo – jak miał się wyrazić Jaskóła – działają one nieprofesjonalnie.

Również później Blamowski chciał importować rosyjską ropę wspólnie ze spółką CIECH, ale ze strony PKN ORLEN nie było zainteresowania. Świadek argumentował, że jako polska firma – w odróżnieniu od J&S – płaciłby w Polsce podatki od transakcji z ORLEN-em.

W opinii świadka – a Komisja Śledcza podziela ten pogląd – przyczyna takiego stanu była jednoznaczna i leżała wyłącznie po polskiej stronie. Sprowadzała się ona do pełnomocnictw wydawanych od 1994 r. przez Petrochemię Płock (a później również przez PKN ORLEN S.A.) dla rosyjskiego operatora Transnieft i innych instytucji, które umożliwiały pełna kontrolę logistyki przesyłu ropy i to bez konieczności obrotu tą ropą. Jak wyjaśniał Komisji Śledczej świadek: „...takie pisma funkcjonują, (...) różne rafinerie dają różne pisma upoważniające podmioty do przyjmowania ropy, ale generalnie wszystkie te pisma mają charakter jeden – specyfikują wielkość wolumenu maksymalnego miesięcznego, jaki dany, upoważniony podmiot może przyjmować. W pismach, które dawała Petrochemia Płock, nigdy nie było specyfikacji ograniczenia wolumenu i to dawało zawsze możliwość monopolu. Gdyby była specyfikacja nie byłoby problemu.”. Dalej świadek zeznał: „Pierwsze pismo, jakie ja widziałem i moi pracownicy rosyjscy w sierpniu 1997 r. było wydane przez Petrochemię Płock

strona 49/106 Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej przez dział zakupów ropy, to było pismo z 1995 r., i gdzie było napisane wprost: Upoważnia się firmę cypryjską J&S do koordynacji dostaw ropy do Petrochemii Płock. Na tym piśmie nie było ograniczenia wolumenu. I to jest cała przyczyna.”. Według wiedzy świadka: „...ponieważ to upoważnienie było podpisywane przez pana Andrzeja H. Praxmajera i następne podpisane przez pana Dyląga, działy się jako upoważnienia dające moc, no, bez ograniczeń na... bo były robione na druku Petrochemii Płock.”. Dalej świadek wyjaśniał: „Taki monopol daje możliwość generowania olbrzymich zysków, dlatego że można kreować cenę ropy dostarczanej do Polski w sposób, no, może prawie że dowolny. Jest to dobra wola uzgodnienia, po jakiej cenie Petrochemia kupuje od tej firmy cypryjskiej.”.

Na podstawie treści pełnomocnictw Petrochemii Płock udzielonych firmie J&S, które świadek Bronisław Blamowski widział osobiście w Rosji, świadek zeznał, że: „pełnomocnictwo miało nr HR służbowy, na druku Petrochemii Płockiej, było napisane po rosyjsku: W imieniu dyrektora handlowego Petrochemii Płock Stanisława Mańki upoważniam firmę J&S do koordynacji dostaw ropy do Petrochemii Płock. Pod spodem była pieczątka: Kierownik Działu Zakupów Ropy Andrzej H. Praxmajer, na pieczątce był nieczytelny podpis.”. Zdaniem świadka tak sporządzone pełnomocnictwo dawało nieograniczone i brzemienne w skutkach prawo potwierdzania przyjęcia ropy w kierunku rurociągowym eksportowym do Polski bez konieczności odwoływania się do polskiej rafinerii. Innymi słowy, dawało ono prawo do potwierdzania na granicy w Adamowie, że ropa została przyjęta przez firmę J&S (lub inną firmę, na którą J&S przekazała pełnomocnictwo) jako importowana do Polski, ale bez specyfikacji, do której rafinerii, gdańskiej czy płockiej, co dawało spółce J&S nieograniczone możliwości dysponowania tą ropą – również tranzytu za granicę przez Port Północny w Gdańsku. Tłumacząc mechanizm działania firmy J&S świadek zeznał m.in.: „Jeżeli ma się za plecami upoważnienie, pełnomocnictwa kogoś takiego jak potężna rafineria w Płocku czy w Gdańsku, wystarczy mieć kapitał zakładowy 1.000 zł. i dziesięciu albo nawet pięciu pracowników, żeby robić miliardowe obroty. Proszę pamiętać o tym, że jeżeli firma zaczyna dostarczać ropę i posiada kontrakt na przykład z Petrochemią Płock czy z ORLEN-em, to na bazie tego kontraktu bank jest gotów dać finansowanie na miliony dolarów i to jest naturalne.”.

W ocenie świadka osobami odpowiedzialnymi wówczas za taki stan rzeczy byli w Petrochemii Płock: Andrzej H. Praxmajer - Kierownik Działu Zakupów Ropy, Adam Dyląg – Wiceprezes Zarządu i Konrad Jaskóła – Prezes Zarządu. Do – jak to określił świadek – „wielbicieli spółki cypryjskiej” należał również Michał Frąckowiak, ówczesny członek zarządu Nafty Polskiej S.A. Na pytanie, kto stworzył firmie J&S warunki do uzyskania tak monopolistycznej pozycji na polskim rynku, świadek wskazał osobę Andrzeja H. Praxmajera.

strona 50/106 Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej

Mechanizm monopolizacji polskiego rynku dostaw ropy przez firmę J&S na podstawie wydanych jej przez Petrochemię Płock zaświadczeń koordynacyjnych świadek opisał w sposób następujący: „Na tym piśmie jest napisane to, co w tej chwili państwu przeczytam po polsku, oczywiście z przybliżonym tłumaczeniem: W odpowiedzi na wasze pismo Transnieft informuje, iż sformułowanie poleceń transportowych przy dostawach ropy na eksport, w tym również w kierunku Adamowa – czyli oczywiście do Polski – dokonuje się po przedstawieniu przez producenta ropy wszystkich niezbędnych dokumentów transportowych towarów, w tym również potwierdzenia ostatecznego odbiorcy towaru – rafinerii bądź podmiotu upoważnionego. I to jest odpowiedź na wszystko. Jeżeli jest podmiot, który jest upoważniony, ten podmiot może wszystko. Bez potwierdzenia przyjęcia ropy rosyjski producent nigdy nie może ropy wyeksportować.”. Dalej świadek wyjaśnia: „Ten dokument załatwia możliwość przyjęcia ropy, czyli dostania tej ropy do rąk. Czyli, inaczej mówiąc, jeżeli ja posiadam ten dokument, to ja ją mogę dostać, jeżeli nie posiadam, to jej nie mogę dostać. Inaczej mówiąc, jeżeli ja posiadam, a inni nie posiadają, to ja dostaję, inni nie dostają.”.

Podczas przesłuchania świadek przedstawił Komisji Śledczej treść jednego z upoważnień wystawionych firmie J&S przez Petrochemię Płock: „Jeśli państwo pozwolą, to przeczytam w wolnym tłumaczeniu ten dokument pana Dyląga: Informujemy was, że firma J&S Service & Investments jest handlowym partnerem naszego NPZ, znaczy Zakład Przetwórstwa Ropy, w zakresie dostaw ropy w ramach długoterminowej umowy na okres do 2002 r. (...) Dalej: W zakresie określonym tą umową, powtarzam, w zakresie określonym tą umową – rzeczywiście tu expressis verbis jest napisane – w zakresie określonym tą umową firma J&S obdarzona jest pełnomocnictwami do współpracy itd., itd. Problem polega na tym, że Rosjanie, po pierwsze, nie wiedzieli, po drugie, nie mieli prawa pytać, ile ta umowa zawiera ton. Więc można było i 5 milionów wziąć zamiast tam miliona czy dwóch, który był w tej umowie. I to jest cała sztuka, tu jest, panowie, pies pogrzebany.”.

Posiadanie przez spółkę J&S dokumentu upoważniającego ją do nieograniczonego reprezentowania Petrochemii Płock na rynku rosyjskim, dokumentu de facto „otwartego”, gdyż nie precyzującego wielkości wolumenu dostaw, jej przedziału czasowego i finalnego odbiorcy spowodował w sposób nieformalny, ale faktyczny, zmonopolizowanie całej logistyki transportu ropy do Polski na rzecz firmy J&S i był w ocenie Komisji Śledczej bezpośrednim powodem wyeliminowania z tego rynku dotychczasowych polskich importerów ropy, takich jak CIECH, Węglokoks, czy Trade-Prod.

Zastosowany wspólnie i w porozumieniu przez spółki J&S Service and Investment Ltd., Petrochemia Płock S.A. i Rafineria Gdańska S.A. mechanizm kontraktowania dostaw ropy naftowej do Polski polegający na zakupie surowca

strona 51/106 Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej za pośrednictwem monopolistycznej firmy pośredniczącej J&S przynosił niczym nie uzasadnione zyski wyłącznie spółce J&S.

W tym samym czasie przedstawiciele rosyjskiego koncernu ŁUKOIL i TNK- BP, a także przedstawiciele innych rosyjskich kampanii naftowych (np. JUKOS) wielokrotnie uskarżali się przedstawicielom strony polskiej na dyskryminację ze strony J&S i wzywali, aby Polska zrezygnowała z pośrednictwa spółki J&S na rzecz zawierania bezpośrednich kontraktów na dostawy ropy naftowej z rosyjskimi przedsiębiorstwami wydobywczymi. Potwierdzili to przed Komisją Śledczą świadkowie Zdzisław Montkiewicz, Bronisław Blamowski, Stanisław Ciosek, Krzysztof Kluzek i częściowo Konrad Jaskółka.

Z analizy zebranego przez Komisje Śledczą materiału dowodowego można wysnuć jedynie słuszny wniosek, iż przyczyny wyeliminowania CIECH-u z rynku dostaw ropy naftowej z Rosji do Polski leżały głównie – i wyłącznie – po stronie polskiej i wynikały z przyjętej przez ówczesne rządy polityki gospodarczej faworyzującej nowe, małe i nieznane wcześniej podmioty gospodarcze kosztem funkcjonujących od lat wyspecjalizowanych państwowych przedsiębiorstw handlu zagranicznego, a także z polityki zakupów przyjętej przez Petrochemię Płock i Rafinerię Gdańską. Zebrane dowody stanowią zaprzeczenie tezy jakoby CIECH przegrał na rynku importu ropy naftowej do Polski „na własne życzenie”. Przeciwnie, sugerują one, że pomiędzy kierownictwem i osobami odpowiedzialnymi za politykę zakupów w Petrochemii Płock S.A. a właścicielami spółki J&S Service and Investment Ltd. nastąpiło porozumienie, a być może nawet zmowa połączona z korupcją, mające na celu wyeliminowanie z polskiego rynku centrali handlu zagranicznego CIECH S.A. i wprowadzenie wspólnie w jego miejsce spółki J&S Service and Investment Ltd.

Nie ulega wątpliwości, że tę sytuację wykorzystała spółka J&S Service and Investment Ltd., która bez wątpienia we współpracy zarówno z osobami decydującymi o zakupach ropy naftowej w Petrochemii Płock, jak i osobami reprezentującymi instytucje nadzorujące Petrochemię Płock ze strony Skarbu Państwa – przede wszystkim z Nafty Polskiej – zmonopolizowała na wiele lat logistykę transportu ropy naftowej do Polski.

W tak przedstawiony mechanizm działania wpisują się inne decyzje ówczesnych rządów, zmierzające na przykład do skutecznego wyeliminowania z rynku polskiego renomowanych przedsiębiorstw handlu zagranicznego „Pewex” i „Baltona”, które w wyniku zaproponowanych przez rząd i uchwalonych przez ówczesny parlament przepisów prawnych przegrały – podobnie jak CIECH – nierówną konkurencję z nowotworzonymi przedsiębiorstwami prywatnymi zajmującymi się importem towarów konsumpcyjnych do Polski (m.in. głośne w owym czasie „afera alkoholowa” i „afera tytoniowa”).

strona 52/106 Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej

3.2.8 Rola Urzędu Ochrony Państwa w ochronie bezpieczeństwa energetycznego kraju

Z ustaleń Komisji Śledczej wynika, że co prawda na przełomie 2001 r. i 2002 r. Urząd Ochrony Państwa przekazywał różnym instytucjom państwowym informacje o zagrożeniu bezpieczeństwa energetycznego państwa, wynikającego m.in. z monopolistycznej pozycji na rynku dostaw ropy naftowej spółki J&S Service and Investment Ltd., kierowanej przez byłych obywateli dawnego ZSRR, to jednak informacje te nie znajdowały zainteresowania u ich adresatów. UOP informował ponadto o zamiarze podpisania przez tę firmę kolejnej umowy na dostawy ropy do PKN ORLEN, mimo że do wygaśnięcia poprzedniej umowy pozostał rok czasu, co jeszcze bardziej utrwaliłoby tę monopolistyczną pozycję spółki J&S. Informacje te nie wywoływały jednak stosownej reakcji ze strony adresatów lub były po prostu przez nich ignorowane aż do lutego 2002 r.

Wszystko zaczęło się w 1993 r., chwilę po nadaniu polskiego obywatelstwa dwóm obywatelom ukraińskim – Gregorowi (Grzegorzowi) Jankielewiczowi i Wiaczesławowi (Sławomirowi) Smołokowskiemu. Wówczas to w cypryjskim mieście Larnaka zarejestrowali oni spółkę pod nazwą J&S Service and Investment Ltd. W tym samym roku sprzedali pierwszą partię ropy naftowej do Polski. W jaki sposób trafili do polskich rafinerii? Czy ktoś ich polecił? Kto zechciał zaufać nowej, małej i zupełnie nieznanej firmie o niewielkim kapitale zarejestrowanej na Cyprze w tak hermetycznej branży, jaką jest obrót ropą naftową?

Pierwsze sprawozdania na temat właścicieli firmy J&S Service and Investment Ltd. powstały w UOP w latach 1992-1993. Dotyczyły one m.in. prowadzonej w Warszawie przez G. Jankielewicza i W. Smołokowskiego hurtowni pod firmą TM Team. W 1993 r. TM Team chciał kupić i prowadzić firmę detektywistyczno-ochroniarską, na co – opiniując wniosek o udzielenie koncesji – UOP nie wyraził zgody.

Mimo, że – jak zeznał świadek Adam Glapiński – „…w okresie, kiedy byłem ministrem, no później posłem, obecność służb specjalnych w naszej gospodarce była przepotężna”, to jego zdaniem rola i wkład Urzędu Ochrony Państwa w formułowanie zasad bezpieczeństwa energetycznego państwa był „niewystarczający” i „niezadowalający”. Jako członek gabinetu rządu premiera Jana Olszewskiego, świadek otrzymywał „biuletyn, ten analiz i informacji, ale - przykro to powiedzieć - czasami w tym biuletynie były informacje, które już były

strona 53/106 Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej wcześniej w gazetach, ponieważ ja to na biurko razem dostawałem… To był biały wywiad tak zwany.”.

Po 1994 r. – a więc wtedy, gdy spółka J&S prowadziła już działalność na polskim rynku dostaw ropy naftowej – zainteresowanie Urzędu Ochrony Państwa działalnością Jankielewicza i Smołokowskiego w Polsce gwałtownie zmalało i ograniczyło się do pasywnej obserwacji. Komisji nie udało się jednoznacznie wyjaśnić, czy był to przypadek, czy zamierzone działanie UOP.

Jak wspomniano wcześniej, w 1996 r., za prezesury Konrada Jaskóły, Petrochemia Płock S.A. podpisała ramowe kontrakty z rosyjskimi firmami wydobywczymi na dostawy ropy naftowej do Płocka. W każdej z tych umów spółka J&S figurowala jako pośrednik (operator) transakcji. W 1997 r. umowy te zostały anulowane i zastąpione nowymi, w których jedynym partnerem handlowym Petrochemii Płock pozostała spółka J&S Service and Investment Ltd.

O ile w 1996 r. surowiec sprowadzany z Rosji stanowił około 70-75% ropy przetwarzanej przez Petrochemię Płock, to w 2000 r. było to 97 %. W Rafinerii Gdańskiej było to odpowiednio 52% i 98,5%.

Pomimo ewidentnego uzależnienia dwóch największych polskich rafinerii od jednego dostawcy surowca, UOP pozostawał nadal bierny. Przykładem potwierdzającym tę bierność niechaj będzie przypadek opisany przed Komisją Śledczą przez świadka Konrada Jaskółę. Otóż, w wyniku publicznej dyskusji na temat podpisanego w 1997 r. z J&S kontraktu długoterminowego na dostawy ropy oraz wątpliwości i zarzutów związanych z procesem zaopatrzenia rafinerii w ropę naftową, w drugiej połowie 1998 r. zarząd Petrochemii Płock zwrócił się do Urzędu Ochrony Państwa i do Najwyższej Izby Kontroli o zbadanie prawidłowości przyjętego w kontrakcie systemu dokonywania zakupów surowca. Jak zeznał Konrad Jaskóła, „Po prostu było wiele, wiele dyskusji na temat poprawności zakupu ropy, na temat monopolizacji rynku przez m.in. firmę J&S, było wiele artykułów prasowych w tej kwestii, domniemania, domysły. Na forum chyba nawet plenum Sejmu była dyskusja w tej kwestii. Był to też okres, kiedy przygotowano regulaminy i miano wyłonić nowy zarząd połączonej firmy. Oczywiście to się te negatywne opinie, bo szereg było negatywnych opinii, jakby adresowane były pod istniejący zarząd, w tym prezesa firmy Petrochemii Płockiej, wobec mnie. W związku z tym wobec wyczerpanych już dyskusji i raportów rady nadzorczej spółki, a praktycznie rzecz biorąc niekończącej się korespondencji z ministrem skarbu, w których wyjaśniamy poszczególne kwestie, w tym również pisma, które powstawały w oparciu o argumenty wyrwane z kontekstu, zdecydowałem, by poprosić Najwyższą Izbę Kontroli i Urząd Ochrony Państwa, żeby ten proces po prostu sprawdziły.”. We wniosku Petrochemii

strona 54/106 Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej

Płock do UOP podniesiono m.in. potrzebę wyjaśnienia, czy istnieją realne zagrożenia wiązane z bezpieczeństwem energetycznym państwa i bezpieczeństwem rynku paliwowego, a także sprawdzenie podejrzeń o korupcję w obszarze zaopatrzenia. W tempie zaiste ekspresowym, bo w ciągu siedmiu (7) dni Urząd Ochrony Państwa odmówił wszczęcia procedury sprawdzającej, uzasadniając swoją negatywną decyzję brakiem kompetencji i odsyłając zarząd Petrochemii Płock w tej sprawie do Najwyższej Izby Kontroli. UOP nie odniósł się do podniesionej przez zarząd Spółki kwestii w żaden inny sposób, chociażby poprzez nieformalna rozmowę. „Panie pośle, nie przypominam sobie w tej sprawie żadnych rozmów z pracownikami Urzędu Ochrony Państwa” – zeznał przed Komisją świadek Konrad Jaskóła.

Również w kolejnych latach nie było zainteresowania Urzędu Ochrony Państwa kwestiami związanymi z bezpieczeństwem energetycznym kraju, na co zwrócił uwagę m.in. świadek Michał Frąckowiak, były członek zarządu i prezes zarządu Nafty Polskiej S.A. w latach 2000-2001.

Kluczowym dla bezpieczeństwa energetycznego kraju było wówczas (i jest nadal) Przedsiębiorstwo Przeładunku Paliw Płynnych Naftoport sp. z o.o., zlokalizowane w Gdańsku na terenie Portu Północnego. „Naftoport” jest w stanie odebrać z tankowców i przesłać w głąb kraju ponad 30 mln ton ropy naftowej rocznie, co gwarantuje, że w przypadku odcięcia dostaw ropy naftowej rurociągiem „Przyjaźń”, Polska będzie mogła być zaopatrywana w ropę z kierunku od strony morza bałtyckiego.

Okazuje się jednak, że od 1998 r. spółka J&S była obecna również w tym strategicznym dla bezpieczeństwa energetycznego kraju przedsiębiorstwie, w którym miała początkowo jeden (1), a potem trzy (3) udziały. Pozostałe z 78 udziałów należały do Przedsiębiorstwa Eksploatacji Rurociągów Naftowych (PERN), Rafinerii Gdańskiej S.A. i do PKN ORLEN S.A.

Kwestia posiadania 3 udziałów „Naftoportu” przez cypryjską spółkę J&S nie byłaby może godna uwagi, gdyby nie planowany przez ówczesny rząd premiera Jerzego Buzka program prywatyzacji PKN ORLEN, polegający na sprzedaży pozostających w gestii Skarbu Państwa 28% akcji PKN inwestorowi strategicznemu. Zakładając, że inwestorem strategicznym w rafinerii płockiej mógłby zostać rosyjski koncern wydobywczy – np. ŁUKOIL, który w tym czasie nie krył zainteresowania prywatyzacją Rafinerii Gdańskiej – to łączna liczba udziałów prywatnego już PKN ORLEN S.A. i J&S Service and Investment Ltd. w „Naftoporcie” dawałyby im większościowy pakiet udziałów i państwo polskie utraciłoby całkowicie kontrolę nad tym strategicznym z punktu widzenia bezpieczeństwa energetycznego przedsiębiorstwem. A wówczas Rosjanie mogliby na przykład celowo ograniczyć dostawy ropy naftowej do

strona 55/106 Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej

Polski, aby osiągnąć określone cele polityczne lub ekonomiczne, i państwo polskie nie miałoby żadnego instrumentu obrony przed dyktatem.

Z zeznań świadków wynika, że we wcześniejszym okresie czasu, a szczególnie w pierwszej połowie lat 90-tych, Urząd Ochrony Państwa, kierowany przez pułkownika Zbigniewa Nowka – pełniącego podczas prac Komisji Śledczej funkcje eksperta – nie wywiązywał się w sposób należyty z obowiązków wynikających z konieczności ochrony bezpieczeństwa energetycznego kraju. W ocenie Komisji Śledczej, zaniedbanie to doprowadziło do zdominowania a następnie zmonopolizowania w krótkim czasie polskiego rynku dostaw ropy naftowej przez firmę J&S Service and Investment Ltd. kosztem podmiotów krajowych, co w sposób istotny uzależniło polskie rafinerie od dostaw paliw z byłego ZSRR, a w konsekwencji uzależniło krajową gospodarkę od importu z tego kierunku, co w dłuższej perspektywie mogło stanowić poważne zagrożenie dla bezpieczeństwa energetycznego państwa z powodu możliwości ograniczenia stopnia dywersyfikacji dostaw.

Na podstawie zebranego materiału dowodowego Komisja Śledcza negatywnie oceniła stan bezpieczeństwa państwa pod kątem parametrów ekonomicznych dostaw. W szczególności za stan wysoce niepokojący i niekorzystny Komisja uznała brak zainteresowania i interwencji ze strony UOP w sprawie rezygnacji z bezpośredniego kontraktowania dostaw ropy w firmach wydobywczych i korzystania w tym zakresie z usług zagranicznych firm pośredniczących w dostawach paliw do Polski. Jako poważne zaniedbanie Urzędu Ochrony Państwa Komisja uznała tolerowanie i brak interwencji UOP w udzielane spółce J&S przez rafinerie polskie, a szczególnie przez Petrochemię Płock, nieograniczonych pełnomocnictw umożliwiających korzystanie z prawa potwierdzania przyjęcia ropy w kierunku rurociągowym do Polski bez konieczności odwoływania się do polskiej rafinerii, a więc w praktyce kupowanie bez ograniczeń w Rosji przez firmę J&S znacznie więcej ropy naftowej aniżeli wynikało to z zapotrzebowania polskich rafinerii. Ponadto, Komisja ocenia negatywnie brak zainteresowania UOP stosowaną przez Petrochemię Płock polityką cenową, która przynosiła spółce J&S olbrzymie korzyści finansowe, uszczuplając tym samym potencjalne dochody budżetu państwa polskiego.

3.2.9 Wnioski w zakresie oceny zawieranych przez spółkę PKN ORLEN S.A. kontraktów z punktu widzenia bezpieczeństwa energetycznego kraju

Dokonując podsumowania zgromadzonego materiału dowodowego w zakresie oceny zawieranych przez spółkę PKN ORLEN S.A. kontraktów z punktu

strona 56/106 Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej widzenia bezpieczeństwa energetycznego kraju w okresie stanowiącym przedmiot zainteresowania Komisji oraz w zakresie prac zleconych Komisji przez Sejm RP, należy stwierdzić, co następuje:

1. Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. – Prawo energetyczne (Dz. U. Nr 54, poz. 348 z późn. zm.), w której m.in. zdefiniowano pojęcie „bezpieczeństwa energetycznego kraju”, co prawda określa zasady kształtowania polityki energetycznej państwa oraz zasady i warunki zaopatrzenia i użytkowania paliw i energii, jednakże koncentruje się wyłącznie na obszarze przesyłu i zaopatrzenia finalnych odbiorców w energię elektryczną i cieplną oraz na obszarze przesyłu i zaopatrzenia odbiorców finalnych w gaz, pomijając zupełnie problematykę związaną z zapewnieniem bezpieczeństwa państwa w zakresie zaopatrzenia kraju w paliwa płynne. W opinii Komisji stan ten należy uznać za niekorzystny i wysoce nieprawidłowy, a jako taki – wymagający niezwłocznego poprawienia na drodze nowelizacji ustawy. 2. Komisja Śledcza z satysfakcją stwierdza, że podczas jej prac Rada Ministrów przyjęła w dniu 22 grudnia 2004 r. dokument zatytułowany „Polityka energetyczna Polski do 2025 roku”, który zawiera pakiet działań mających na celu zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego kraju, m.in. poprzez jego monitorowanie przez wyspecjalizowane organy państwa oraz poprawę stopnia dywersyfikacji źródeł dostaw energii i paliw, zwłaszcza gazu ziemnego i ropy naftowej. 3. Z racji położenia geograficznego, braku własnych znaczących złóż ropy naftowej, wieloletnich powiązań handlowych w zakresie importu ropy oraz istniejącej infrastruktury logistycznej, Polska jest skazana na import ropy naftowej z kierunku wschodniego, głównie z Federacji Rosyjskiej, co powoduje, że wszystkie instytucje państwowe i samorządowe oraz organizacje i przedsiębiorstwa państwowe i prywatne odpowiedzialne za bezpieczeństwo energetyczne kraju powinny dążyć do nieprzerwanego zapewnienia pokrycia bieżącego i perspektywicznego zapotrzebowania odbiorców na paliwa i energię w sposób technicznie i ekonomicznie uzasadniony. 4. Komisja stwierdza, że w okresie prezesury Andrzeja Modrzejewskiego, PKN ORLEN S.A. kontynuował – zapoczątkowaną jeszcze przez Petrochemię Płock kierowana przez Konrada Jaskółę – praktykę faworyzowania firmy J&S kosztem zarówno dostawców polskich (CIECH S.A., Węglokoks, Trade-Prod), jak i rosyjskich (Tiumeńska Kompania Naftowa – TNK), a także nie był zainteresowany negocjowaniem bezpośrednich kontraktów dotyczących dostaw ropy bez udziału pośredników (patrz: ŁUKOIL i TNK- BP), mimo że strona rosyjska wielokrotnie proponowała, aby kwestie dostawy ropy naftowej do polski regulowała umowa międzypaństwowa. Praktyka taka doprowadziła w konsekwencji do uzyskania przez firmę J&S pozycji faktycznego monopolisty w dostawach ropy naftowej do Polski, co

strona 57/106 Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej

stanowiło – w przypadku przerwania tych dostaw – realne zagrożenie dla bezpieczeństwa energetycznego kraju. 5. Komisji nie udało się jednoznacznie ustalić, na czym polegała - w zakresie warunków ekonomiczno-handlowych - przewaga konkurencyjna firmy J&S jako dostawcy ropy naftowej do PKN ORLEN S.A., a zatem nie stwierdziła, czy wybór tego dostawcy był uzasadniony ekonomicznie. Przeciwnie, w poufnym raporcie z 1999 r. sporządzonym dla Rady Nadzorczej Petrochemii Płock stwierdzono, że „za dostawy realizowane na podstawie umów terminowych, jak i umów spotowych ceny uzyskane w transakcjach z firmą J&S Service and Investment Ltd. były wyższe niż w wypadku umów z innym kontrahentami.”. 6. Komisja stwierdza, że próby dywersyfikacji dostawców (a nie kierunków) ropy naftowej do PKN ORLEN S.A. zostały podjęte dopiero w 2002 r., tj. za prezesury Zbigniewa Wróbla, jednakże nie wyeliminowały one istniejących zagrożeń i nie doprowadziły do istotnej poprawy bezpieczeństwa energetycznego państwa. 7. Komisja wyraża swoje zasadnicze wątpliwości dotyczące kontraktu zawartego przez PKN ORLEN S.A. z firmą Pertoval, a zwłaszcza braku gwarancji bankowych i braku rozeznania co do struktury własnościowej kontrahenta. 8. Komisja negatywnie ocenia bierność i brak działania Urzędu Ochrony Państwa w zakresie ochrony bezpieczeństwa energetycznego kraju w obszarze dostaw ropy naftowej do Polski. Brak należytego nadzoru ze strony UOP zakresie zaniedbania w tym zakresie doprowadził praktycznie do zdominowania – a w konsekwencji do uzależnienia – krajowych rafinerii od jednego dostawcy surowca, co stworzyło potencjalnie niebezpieczną dla bezpieczeństwa kraju sytuację. 9. Komisja Śledcza postuluje, aby osoby odpowiedzialne za przedstawiony stan rzeczy poniosły odpowiedzialność konstytucyjną, polityczną i karną.

strona 58/106 Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej

3.3 Zbadanie sprawy, czy zawieranym przez spółkę kontraktom towarzyszyła prowizja

3.3.1 Pojęcie prowizji

Pojęcie „prowizja” zostało zdefiniowane w „Słowniku wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych” Władysława Kopalińskiego (Wiedza Powszechna, Warszawa 1994 r.) jako „procentowe wynagrodzenie od obrotu za pośrednictwo, komis, kupno, sprzedaż itp.” Jest to zatem pojęcie związane z wynagrodzeniem przedsiębiorcy w związku z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą polegającą na pośrednictwie handlowym, komisie, kupnie bądź sprzedaży towarów i usług. W przypadku, gdy umowa handlowa zawierana jest z pośrednikiem, który kojarzy ze sobą osoby prawne (podmioty gospodarcze) lub osoby fizyczne, zainteresowane przeprowadzeniem danej transakcji, zarobkiem tego pośrednika jest prowizja. W obowiązującym w Polsce porządku prawnym prowizja jest zatem niczym innym, jak zapłatą (wynagrodzeniem) za wykonanie konkretnej umowy handlowej i ma swoje uzasadnienie w zasadzie swobody umów.

Handel – zarówno na świecie jak i w Polsce – jest tak zorganizowany, że w coraz większym stopniu kluczową rolę odgrywają w nim pośrednicy. To oni głównie wykonują pracę związaną z przygotowaniem i negocjowaniem skomplikowanych kontraktów, a następnie z ich realizacją. Za wykonaną pracę otrzymują wynagrodzenie w postaci prowizji, która najczęściej jest zapisywana w kontrakcie handlowym jako cena za zrealizowaną dostawę towaru lub za wykonaną usługę, przy czym w kontraktach stosuje się różną terminologię na określenie tej ceny, np.: marża, upust, prowizja, premia za sukces (ang.: success fee).

Opisaną praktykę potwierdzają zeznania świadka Macieja Giereja, złożone w dniu 19 maja 2004 r. w Prokuraturze Okręgowej w Katowicach: „Pojęcie prowizji przy kontraktach na dostawę ropy rozumiem jako upust marży, którą zarabia pośrednik. Sądzę, że taka prowizja związana z upustem marży powinna być zawarta w samym kontrakcie.”.

Ponieważ w świadomości przeciętnego obywatela – a mieliśmy z tym do czynienia również w wypowiedziach niektórych członków Komisji Śledczej – nie ma zasadniczej różnicy między pojęciem „prowizji” a pojęciem „łapówki”, należy z całą mocą podkreślić, że „prowizja”, jako wynagrodzenie jednej ze stron transakcji, odnosi się do legalnych i potwierdzonych dokumentami umów handlowych. Natomiast, jeśli chodzi o „łapówkę”, to najczęściej jest to zjawisko związane z transakcjami niezalegalizowanymi, tzn. przeprowadzanymi bez

strona 59/106 Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej udziału osób trzecich i bez wymaganej dokumentacji. Z „łapówką” możemy mieć również do czynienia wówczas, gdy w transakcji odpowiednio udokumentowanej, a więc sprawiającej wrażenie transakcji legalnej, nie dochodzi do jej ostatecznej realizacji pomimo dokonania zapłaty przez jedną ze stron.

3.3.2 Prowizje w handlu ropą naftową w Polsce

Jak wspomniano wcześniej, jeśli chodzi o handel ropą naftową w Polsce, na przełomie lat 80-tych i 90-tych Petrochemia Płock nie mogła, w świetle ówczesnych uregulowań prawnych, nabywać bezpośrednio ropy naftowej, tylko czyniła to poprzez firmę pośredniczącą, jaką była Centrala Importowo- Eksportowa Chemikaliów CIECH S.A., która pobierała ustaloną w kontrakcie prowizję za wykonana usługę pośrednictwa. Po wyeliminowaniu w połowie lat dziewięćdziesiątych „CIECH-u” z importu ropy naftowej do Polski, dostawy ropy do Petrochemii Płock, a następnie do PKN ORLEN S.A., realizowane były za pośrednictwem spółki J&S, która – jak wynika z zeznań świadków – była właścicielem zakupionego wcześniej u różnych dostawców i producentów paliwa w Federacji Rosyjskiej, a następnie sprzedawała to paliwo zainteresowanym odbiorcom w kraju. Z zeznań świadka Krzysztofa Cetnara złożonych w dniu 12 maja 2004 r. w Prokuraturze Okręgowej w Katowicach wynika, że w kontraktach PKN ORLEN S.A. z firmą J&S nie zawierano informacji o prowizji i sprawa ta nie interesowała strony polskiej. Świadkowi nie był znany żaden przypadek, aby ktokolwiek z członków Zarządu lub z pracowników Spółki otrzymywał jakiekolwiek korzyści majątkowe w związku z zawarciem jakiegokolwiek kontraktu. Podczas przesłuchania przez Komisję Śledczą w dniu 25 stycznia 2005 r. świadek Zbigniew Wróbel potwierdził, że „Nigdzie nie występowały prowizje w naszych umowach. Jeśli Petroval miał jakieś upusty lub korzyści finansowe (...) to było to zawarte pomiędzy... znaczy wewnątrz dokumentacji pomiędzy wewnętrznie stroną Petroval, Routhenhold na linii z Jukosem. My z tym nie mieliśmy do czynienia.”.

Podczas zeznań przez Komisją Śledczą w dniu 20 listopada 2004 r. świadek Leszek Miller oświadczył m.in.: „Odnosząc się do pkt 3 art. 2 uchwały Sejmu, dotyczącego pytania, czy zawieraniu przez spółkę kontraktom towarzyszyła prowizja, jak rozumiem, w znaczeniu: łapówka, pragnę oświadczyć, że nie posiadam żadnej wiedzy na ten temat.”.

Kwestię prowizji stosowanych na międzynarodowym rynku handlu ropą naftową – a także różnicę między otwartym i konkurencyjnym rynkiem międzynarodowym a zmonopolizowanym rynkiem handlu ropą w Polsce – wyjaśnił Komisji Śledczej podczas zeznań świadek Bronisław Blamowski,

strona 60/106 Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej mówiąc: „W handlu międzynarodowym ropą prowizje są rzeczywiście autentycznie znikome, to jest poniżej, grubo poniżej 1%, gdy na przykład sprzedaje ktoś tam tankowiec komuś tam, tankowiec. Natomiast jeśli chodzi o polski rynek, gdy funkcjonuje monopol, panowie, cena, w szczególności cena kontraktowa, może być ustawiona w sposób dowolny, ona może być zawyżona na 30 dolarów i nic nie stoi na przeszkodzie. Proszę zapytać po prostu urząd celny, jaka była cena... można porównać z ceną ropy, która w danym miesiącu była w Rosji. Chcę zauważyć, że praktycznie cena na wszystkich dziesięciu rurociągach w danym miesiącu jest ta sama. Ona się praktycznie nie różni. To po prostu powoduje element, że rynek jest jednak nie...jest, jest konkurencyjny. Jest tam siedemdziesiąt firm i tylko problem jest z polskiej strony, ile na tej ropie się zarabia.”. Innymi słowy, na polskim rynku – w przeciwieństwie do powszechnie stosowanej praktyki na rynku światowym – nie ma ustalonych, wynikających z mechanizmów wolnej konkurencji rynkowej stawek prowizji należnych pośrednikom i w tym zakresie panuje absolutna dowolność, co przynosi nieuzasadnione profity pośrednikom kosztem odbiorcy dostaw, a w konsekwencji – konsumentów finalnych.

Świadek Mieczysław Tarnowski jak ustaliła komisja zeznał też, że: „Nadzorując Zarząd II A posiadałem wiedzę na temat struktury dostaw do PKN ORLEN. Jeśli chodzi o prowizje przy dostawach ropy to traktuję je jako tzw. nienależną korzyść majątkową, którą miałyby otrzymywać osoby zawierające umowę od dostawcy ropy. W okresie moje pracy w UOP pojawiały się sygnały o możliwości nieprawidłowości w tym zakresie, ale nigdy sygnały te nie zostały pozytywnie zweryfikowane w wyniku analizy ekspertów. Nigdy UOP nie prowadził postępowania karnego w tej sprawie. Nie było również żadnego postępowania operacyjnego gdyż nie było ku temu podstaw.”.

Świadek Mieczysław Tarnowski zeznał również, że w okresie kiedy pracował w UOP w okresie od sierpnia 1990 r. do 30 kwietnia 2004 r., Zarząd Śledczy UOP nie prowadził żadnego postępowania przygotowawczego w sprawie kontraktów na dostawy ropy do PKN ORLEN lub w sprawie nieprawidłowości w PKN ORLEN.

W grudniu 2001 r. Warszawę odwiedził Ralif Safin, wiceprezes największej rosyjskiej spółki naftowej LUKOIL. Safin zapowiedział wówczas, że już od początku 2002 r. chciałby sprzedawać do Polski ropę naftową bez pośrednictwa cypryjskiej firmy J&S. Na pytanie dziennikarza „Gazety Wyborczej” co będzie, jeśli Polacy nie przystaną na bezpośredni handel z Rosją, Safin odpowiedział: „Gdyby tego nie zrobili, oznaczałoby to, że są skorumpowani.”.

Chodzi o ogromne pieniądze. Wiceprezes LUKOIL-u ogłosił, że dzięki rezygnacji z cypryjskiego pośrednictwa jego spółka liczy na oszczędności co

strona 61/106 Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej najmniej 10 milionów dolarów rocznie. Dziennikarze „Gazety Wyborczej” obliczyli, że na pośrednictwie w dostawach ropy do rafinerii w Płocku i Gdańsku J&S zarabia rocznie od 20 do 35 milionów dolarów.

Dowód: dziennik „Gazeta Wyborcza” Nr 34, wydanie warszawskie z dnia 09-10.02.2002 r., dział „Wydarzenia”, str. 5.

Pomimo deklaracji Ralifa Safina złożonych w grudniu 2001 r. w Warszawie, w 2002 r. kontrakt z LUKOIL-em na dostawy ropy naftowej do Polski podpisano znowu z udziałem pośrednika, jakim była firma J&S. Jerzy Urban, redaktor naczelny tygodnika „Nie”, podczas rozmowy z red. Piotrem Gembarowskim w programie „Gość Jedynki” w telewizji publicznej TVP-1 w dniu 2 kwietnia 2004 r. powiedział m.in.: „Tym pośrednikiem, który bierze prowizję od tych kontraktów jest taka firma J&S, cypryjska firma. Ona jest cypryjską firmą, natomiast jej właściciele mieszkają w Polsce, mają polskie obywatelstwo, a są pochodzenia wschodniego, a to obywatelstwo im w trybie podobno nagłym nadawano za prezydentury Wałęsy. Wiadomo, że to byli pośrednicy, poprzez których część kwot transakcji w formie prowizji, jak mnie objaśniano kiedyś w ORLEN-ie, odpływała do tych Rosjan, którzy musieli mieć swoją działkę, bo inaczej by ropy nie sprzedawali.”. W dalszej części rozmowy, red. Jerzy Urban stwierdził: „...ja jako redakcja nieoficjalnie uzyskałem kiedyś wyjaśnienie z ORLEN-u, żebyśmy nie rozrabiali w kwestii tej spółki, bo Polska nie dostanie ropy, jak to nie będzie szło przez pośredników, którzy swoją działkę zabierają i gdzieś tam rozprowadzają. To, co pan mówi o stwierdzeniu rosyjskim, może oznaczać, że jacyś pośrednicy zaczęli działać nie na rzecz rosyjskich swoich patronów, lecz jakiś polskich patronów, no i to dopiero powinno być przedmiotem śledztwa i zainteresowań...”.

W artykule zatytułowanym „Petroharacz”, opublikowanym 15 sierpnia 2004 r. w tygodniku „Wprost” Nr 1133, można znaleźć tezę, że dominację firmy J&S na rynku polskim stworzyli sami Polacy, głównie menedżerowie Petrochemii Płock i politycy. W artykule czytamy m.in.: „Polskim konkurentom J&S (na przykład Ciechowi, Węglokoksowi) czarną polewkę podała jednak Petrochemia Płock, a dokładniej Stanisław Mańka i Andrzej Praxmajer, odpowiadający w niej za zakupy ropy. To dzięki nim J&S nie tylko utrzymał dostawy do rafinerii, ale szybko je powiększał. Stanisław Mańka został później zatrudniony w J&S. Z kolei Praxmajer, uznawany często za ojca-założyciela J&S, okazał się nieusuwalny.”. Dalej czytamy: „- Nie ma żadnego problemu z bezpośrednim kupnem ropy w Rosji. Polskie rafinerie miały kłopoty z pozyskaniem tam bezpośrednich dostawców, bo im na tym nie zależało - mówi "Wprost" Paweł Gorszenkow, dyrektor w rosyjskiej kompanii naftowej TNK BP. Oba mity - o dobrej cenie i konieczności korzystania z pośrednictwa J&S - kultywują tylko kierownictwa naszych koncernów paliwowych i politycy: od Pałacu

strona 62/106 Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej

Prezydenckiego i niektórych działaczy SLD po dawnych członków rządu AWS. W ten sposób chcą ukryć fakt, że to oni z dwóch nikomu nie znanych ukraińskich emigrantów zrobili polskich szejków naftowych - za nasze pieniądze, bo potęgę J&S stworzono, gdy płocka rafineria w całości należała jeszcze do państwa (w gdańskiej rafinerii skarb państwa nadal ma 100 proc. akcji).”.

Na podstawie zgromadzonego przez Komisje Śledczą materiału dowodowego trudno jest jednoznacznie stwierdzić, czy zawieranym przez PKN ORLEN S.A. kontraktom towarzyszyła prowizja w pozytywnym (lub negatywnym) sensie tego słowa. Natomiast z kontekstu zacytowanych powyżej materiałów dziennikarskich oraz z zeznań świadków Bronisława Blamowskiego i Zdzisława Montkiewicza, omawianych w innej części niniejszego sprawozdania, można odnieść nieodparte wrażenie, że tak szybkie i łatwe wejście spółki J&S na polski rynek dostaw ropy naftowej, a następnie zdobycie i utrwalenie na tym rynku pozycji monopolistycznej nie mogło odbyć się bez zaangażowania i pomocy zainteresowanych tym osób trzecich, które bez wątpienia musiały być w jakiś sposób motywowane i wynagradzane za swoją pomoc i życzliwość lub odnosić inne korzyści z tego faktu wynikające.

Z zebranego przez Komisję Śledczą materiału dowodowego można wysnuć wniosek, że wielce prawdopodobnym źródłem spektakularnego sukcesu spółki J&S w Polsce były prowadzone przez te spółkę działania zarówno w strukturach Petrochemii Płock, jak też w innych instytucjach i organizacjach w kraju i za granicą. Wątku tego, niestety, nie udało się Komisji Śledczej jednoznacznie wyjaśnić do końca.

3.3.3 Nieformalne „prowizje” funkcjonujące w sektorze paliwowym w Polsce

Ze zgromadzonego przez Komisję Śledczą materiału dowodowego wyłania się ponury obraz sugerujący, iż w polskim sektorze naftowym funkcjonuje od lat zjawisko, które na potrzeby niniejszego sprawozdania określono jako „nieformalny system prowizyjny”, a które to zjawisko w języku potocznym nazywane jest korupcją.

W ocenie Komisji, splot zdarzeń związanych z pojawieniem się na polskim rynku dostaw ropy naftowej firmy J&S Service and Investment Ltd., a następnie błyskawicznym opanowaniem i zmonopolizowaniem przez tę firmę dostaw do dwóch największych rafinerii w kraju nie mógłby mieć miejsca bez skutecznego wprowadzenia w życie nieformalnego systemu prowizyjnego adresowanego do tych osób, od których decyzji, działania lub zaniechania określonej czynności zależało osiągnięcie przez spółkę J&S celów strategicznych w Polsce. Innymi

strona 63/106 Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej słowy działano tak skutecznie w stosunku do szeregu osób zajmujących kluczowe stanowiska w przedsiębiorstwach, organizacjach, instytucjach i organach administracji państwowej, że osiągnięcie określonych celów przestało sprawiać jakąkolwiek trudność osobom tym zainteresowanym.

Jak bowiem inaczej wytłumaczyć podpisanie za czasów prezesury Konrada Jaskóły pierwszego kontraktu na dostawę ropy do Petrochemii Płock, który zapoczątkował błyskawiczna ekspansję w Polsce nikomu nie znanej wcześniej, zarejestrowanej w tzw. „raju podatkowym” – a więc już przez to mało wiarygodnej – firmy J&S Service and Investment Ltd. i praktyczną eliminację z rynku polskiego innych dostawców surowca?

Jak wytłumaczyć zdominowanie niemal w 100% dostaw ropy naftowej do Rafinerii Gdańskiej S.A.?

Jakie były przesłanki zatrudnienia w firmie J&S Energy, zarejestrowanej w Polsce spółce-córce cypryjskiej spółki J&S Service and Investment Ltd, Stanisława Mańki, który w 1996 r. – gdy PKN podpisywał ramowe kontrakty dostaw z Rosjanami – był dyrektorem handlowym koncernu, czyli osobą odpowiedzialną merytorycznie za te umowy?

Dlaczego prezes Andrzej Modrzejewski – pomimo wywieranej na niego presji ze strony przedstawicieli Skarbu Państwa i Rady Nadzorczej – gotów był podpisać nowy, zagrażający bezpieczeństwu energetycznemu kontrakt długoterminowy na dostawy ropy naftowej do PKN ORLEN S.A. na rok przed upływem ważności poprzedniego kontraktu?

Dlaczego prezes Zbigniew Wróbel kontynuował współpracę z J&S pomimo deklaracji ze strony rosyjskich dostawców ropy naftowej chęci bezpośredniej, tj. bez pośredników, współpracy w dostawach ropy do Płocka?

Czy rzeczywiście przy zakupie czeskiego „Unipetrolu” przez PKN ORLEN miały miejsce gratyfikacje, o których zeznał przed Komisją Krzysztof Kluzek?

Dlaczego rodzime firmy CIECH, Węglokoks i Trade-Pol zostały wyeliminowane z rynku dostaw ropy naftowej z Rosji do Polski, a ich miejsce zajęła niepodzielnie spółka J&S Service and Investment Ltd.?

Dlaczego na początku lat 90-tych szczecińska spółka Solo S.A., jako jedna z pierwszych w kraju, otrzymała koncesję na handel paliwami, przyznaną przez komisję, w której skład wchodził ówczesny wiceminister współpracy gospodarczej z zagranicą Michał Frąckowiak? (Notabene: Frąckowiak w czerwcu 1992 r. odszedł z ministerstwa, a półtora roku później – w 1994 r. –

strona 64/106 Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej został dyrektorem w spółce Solo. Wkrótce spółka Solo stała się największym prywatnym przedsiębiorstwem paliwowym w Polsce).

Jak to się stało, że firma Duo, następca prawny spółki Solo, wygrała przetarg na dostawę 40 mln litów paliwa dla Poczty Polskiej wart 120 mln złotych, oferując najwyższą cenę i najmniej dogodne warunki zapłaty? (Notabene: prezesem firmy Duo był w tym czasie Antoni Lisiewicz – uprzednio wieloletni pracownik Petrochemii Płock).

Dlaczego Marek Foltynowicz, członek zarządu Nafty Polskiej S.A. reprezentującej interesy Skarbu Państwa podczas procesu prywatyzacji Rafinerii Gdańskiej S.A., a także członek Rady Nadzorczej Rafinerii Gdańskiej, zmienia pracę i przenosi się do węgierskiego koncernu MOL, który zamierzał kupić Rafinerię Gdańską?

Dlaczego Urząd Ochrony Państwa nie wykazywał od początku jej działalności należytego zainteresowania działalnością cypryjskiej spółki J&S w obszarze o strategicznym znaczeniu dla bezpieczeństwa państwa, jakim jest zaopatrzenie kraju w ropę naftową i nie interweniował w sposób przewidziany prawem, gdy bezpieczeństwo kraju mogło być zagrożone?

Zagadnienia te nie zostały wyjaśnione w sposób należyty podczas prac Komisji Śledczej. Jednakże zebrane przez Komisję dowody uzasadniają stwierdzenie, że być może kontraktom zawieranym przez PKN ORLEN S.A. towarzyszył system nieformalnych „prowizji”. W tym zakresie Komisja sformułowała wniosek do prokuratury o wszczęcie postępowania przygotowawczego. Bowiem z uwagi na konieczność dokonania badania przepływów finansowych na kontach wielu osób prawnych (firm) i osób fizycznych, analizy oświadczeń majątkowych oraz zeznań podatkowych i porównania ich z faktycznym stanem majątkowym tych osób, a także przeprowadzenie szeregu innych czynności sprawdzających i wyjaśniających, które powinny być dokonane przez wyspecjalizowany aparat nadzoru skarbowego oraz w drodze pomocy prawnej ze strony innych państw, czynności te nie mogły być kontynuowane w toku prac Komisji Śledczej.

3.3.4 Wnioski dotyczące zbadania sprawy, czy zawieranym przez spółkę kontraktom towarzyszyła prowizja

1. Kwestia prowizji od zawieranych kontraktów na dostawę ropy naftowej do polskich rafinerii znalazła się w kręgu zainteresowania Komisji na skutek informacji opublikowanych przez Wiesława Kaczmarka, m.in. w dzienniku „Gazeta Wyborcza” z dnia 2 kwietnia 2004 r.

strona 65/106 Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej

2. W nawiązaniu do ustaleń przedstawionych w punkcie 3.2 Sprawozdania, Komisja Śledcza stwierdza, iż nieformalne „prowizje” od zawieranych kontraktów, udzielane przedstawicielom strony polskiej, mogły być czynnikiem faworyzującym spółkę J&S Service and Investment Ltd., co w konsekwencji doprowadziło do zmonopolizowania dostaw ropy do Polski przez tego pośrednika. 3. W związku z oczywistym faworyzowaniem spółki J&S przez kolejne zarządy PKN ORLEN SA (a wcześniej Petrochemii Płock S.A.), Komisja uważa, że osoby odpowiedzialne w rafinerii za organizację i kontraktowanie dostaw surowców oraz za wybór dostawców ropy mogły być podmiotem różnych działań ze strony firmy J&S. Jako przykład tego typu działań Komisja wskazuje naganny fakt zatrudnienia przez firmę J&S pana Stanisława Mańki, który wcześniej był aktywnie zaangażowany w zawarcie kontraktów pomiędzy Petrochemią Płock S.A. i firmą J&S. Komisja stoi na stanowisku, iż zaoferowanie pracy panu Mańce przez J&S i przyjęcie przez zainteresowanego tej propozycji może i powinno być oceniane w kategoriach prowizji o charakterze nieformalnym. 4. Identyczne stanowisko Komisja przyjmuje wobec faktu zatrudnienia w firmie zależnej od J&S pana Michała Frąckowiaka, wcześniej wiceministra współpracy gospodarczej z zagranicą, w latach późniejszych członka zarządu Nafty Polskiej S.A. 5. Komisja Śledcza – pomimo formułowania przez niektóre osoby takich sugestii – nie zgromadziła bezspornych dowodów na jakiekolwiek formy prowizji z tytułu kontraktów zawieranych pomiędzy spółkami PKN ORLEN S.A. i J&S Service and Investment Ltd., które byłyby udzielane na rzecz wysokich urzędników administracji państwowej oraz osób zaangażowanych bezpośrednio w działalność polityczną. 6. W celu odpowiedzi na wyżej postawione problemy, dotyczące niezrozumiałych gospodarczo i personalnie zjawisk na rynku obrotu paliwami, Komisja winna wystąpić do Prokuratora Generalnego o wyjaśnienie tych zagadnień na drodze postępowania karnego w celu ustalenia czy doszło do popełnienia przestępstwa.

strona 66/106 Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej

3.4 Ocena nadzoru właścicielskiego nad spółką ze strony ministra właściwego do spraw Skarbu Państwa

3.4.1 Zakres działań i kompetencji ministra właściwego dla spraw Skarbu Państwa

Do zakresu działania i kompetencji ministra właściwego do spraw Skarbu Państwa należy gospodarowanie mieniem Skarbu Państwa, w tym m.in. komercjalizacja i prywatyzacja, jak również ochrona interesów Skarbu Państwa – z wyjątkiem spraw, które na mocy odrębnych przepisów przypisane są innym działom, stosownie do art. 25, ust. 1 ustawy z dnia 4 września 1997 r. o działach administracji rządowej. Do zadań polegających na wykonywaniu uprawnień majątkowych państwa, w myśl art.2 i art. 5, ust 1 ustawy z dnia 8 sierpnia 1996 r. o zasadach wykonywania uprawnień przysługujących Skarbowi Państwa (Dz. U. z 1996 r., Nr 106, poz. 493 z późn. zm.), należy m.in.:

• Wykonywanie uprawnień wynikających z praw majątkowych Skarbu Państwa, w szczególności z zakresu praw z akcji i udziałów należących do Skarbu Państwa, łącznie z wynikającymi z nich prawami osobistymi; • Składanie w imieniu Skarbu Państwa oświadczenia woli o utworzeniu spółki handlowej lub przystąpienia do takiej spółki oraz o utworzeniu innej osoby prawnej, przewidzianej przepisami prawa, chyba że odrębne przepisy stanowią inaczej; • Tworzenie, likwidacja, łącznie, dzielenie i przekształcenie państwowych osób prawnych (z zastrzeżeniem odrębnych przepisów oraz postanowień statutów wydanych na podstawie tych przepisów); • Powoływanie i odwoływanie organów państwowych osób prawnych.

Minister Skarbu Państwa może zlecać, z zachowanie zasad i trybu określonego w odrębnych przepisach, osobom prawnym lub fizycznym, dokonywanie określonych czynności cywilnoprawnych oraz faktycznych w zakresie jego właściwości, udzielając w tym zakresie stosownych pełnomocnictw.

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10 lutego 1998 r. w sprawie zakresu, szczegółowych zasad i trybu kontroli przeprowadzonej przez Ministra Skarbu Państwa (Dz. U. z 1998 r., Nr 23, poz. 121) reguluje sprawy w zakresie kontroli przeprowadzanych przez Ministra Skarbu Państwa.

3.4.2 Utworzenie Polskiego Koncernu Naftowego S.A.

Program restrukturyzacji i prywatyzacji sektora naftowego w Polsce został przyjęty przez Radę Ministrów w dniu 15 lipca 1995 r., jednak zasadnicze

strona 67/106 Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej procesy restrukturyzacyjne w sektorze rozpoczęły się wraz z utworzeniem przez ówczesnego Ministra Finansów w maju 1996 r. spółki akcyjnej Nafta Polska S.A., stanowiącej pośrednie ogniwo pomiędzy podejmującymi decyzje o restrukturyzacji i prywatyzacji podmiotów sektora naftowego Ministerstwem Skarbu Państwa i Rady Ministrów (właściwą dla spółek o szczególnym znaczeniu dla gospodarki narodowej), a restrukturyzowanymi podmiotami sektora naftowego. Podstawowe założenia realizowanych przez Naftę Polską S.A. procesów zostały określone w aktualizacji „Programu restrukturyzacji i prywatyzacji sektora naftowego”, przyjętej przez Radę Ministrów w dniu 14 maja 1998 r., który to dokument był kilkakrotnie nowelizowany (16 lutego 1999 r., 22 lutego 2000 r., 21 marca 2000 r., 23 maja 2001 r., 14 lipca 2001 r., 7 grudnia 2001 r.).

Utworzenie Polskiego Koncernu Naftowego S.A. (obecnie - od 2000 r. - PKN ORLEN S.A.) nastąpiło faktycznie we wrześniu 1999 r. z połączenia dwóch podmiotów – Centrali Produktów Naftowych S.A. (CPN) i Petrochemii Płock S.A. Zintegrowany kompleks rafineryjno-petrochemiczny w Płocku zaliczany jest obecnie do jednego z zakładów tworzących grupę nowoczesnych rafinerii tego typu w Europie.

Minister Skarbu Państwa jako właściciel 100% akcji, w statucie Nafty Polskiej S.A. zawarł postanowienia dotyczące decyzji prywatyzacyjnych w odniesieniu do sektora naftowego, zabezpieczające interesy Skarbu Państwa. Nadzór nad decyzjami prywatyzacyjnymi, realizowanymi przez Naftę Polską S.A. mają:

• Rada Nadzorcza, do której statutowych uprawnień należy wyrażanie zgody na zbycie akcji lub udziałów w spółkach należących do grupy kapitałowej, • Walne Zgromadzenie, którego zgody wymaga zbycie akcji lub udziałów wniesionych do Nafty Polskiej S.A. przez Skarb Państwa oraz Rada Ministrów, której zgoda, w formie uchwały, jest wymagana przez statut Spółki na zbycie akcji lub udziałów wniesionych przez Skarb Państwa na rzecz podmiotów spoza grupy kapitałowej, dla której Nafta Polska S.A. jest podmiotem dominującym. Uchwały Rady Ministrów wymaga też objęcie akcji lub udziałów w podwyższonym kapitale akcyjnym lub zakładowym spółek grupy kapitałowej, a także wszelkie czynności, których następstwem miałoby być objęcie lub nabycie przez inne podmioty akcji lub udziałów tych spółek.

3.4.3 Etapy prywatyzacji PKN ORLEN S.A.

Pierwszy etap prywatyzacji PKN ORLEN S.A. został przeprowadzony w formie oferty publicznej skierowanej do inwestorów krajowych i zagranicznych i

strona 68/106 Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej polegał na dopuszczeniu akcji koncernu do obrotu publicznego na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie oraz na London Stock Exchange w Londynie.

Po przeprowadzeniu niezbędnych czynności i procedur przewidzianych prawem, w dniu 26 listopada 1999 r. odbyło się pierwsze notowanie Spółki na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie (notowanie akcji) oraz na giełdzie londyńskiej (notowanie globalnych kwitów depozytowych, tzw. GDR-ów - Global Depositary Receipts). Po przeprowadzeniu oferty w posiadaniu Nafty Polskiej S.A. pozostało 44,06% wszystkich akcji PKN, a w posiadaniu bezpośrednio Skarbu Państwa pozostało 10,38% akcji Spółki. Oznacza to, iż Skarb Państwa bezpośrednio lub pośrednio posiadał wówczas 54,44% akcji PKN.

W okresie pomiędzy 16 a 29 czerwca 2000 r. Nafta Polska S.A. przeprowadziła drugą publiczną ofertę sprzedaży akcji PKN ORLEN S.A. Po sprzedaży drugiej transzy, Skarb Państwa łącznie z Naftą Polską posiadał tylko 28,44% akcji PKN ORLEN S.A.

Z zeznań przed Komisją Śledczą świadka Emila Wąsacza, byłego ministra Skarbu Państwa, złożonych w dniu 15 marca 2005 r., wynika, że: „...praktycznie główna forma nadzoru to była przez delegowanie, właściwie przez zatwierdzanie wnioskowanych członków rad nadzorczych. Natomiast była taka forma, formuła, że były okresowe spotkania z ministerstwem członków rad nadzorczych desygnowanych przez ministerstwo, oczywiście tylko tych, i to była jedna forma. Następnie członkowie rad nadzorczych, pamiętam, sprawozdania jakieś przygotowywali. Te sprawozdania trafiały do właściwego departamentu, który się zajmował daną spółką, jeśli ona była o charakterze strategicznym. (...) ...i z kolei nad tym miał nadzór właściwy wiceminister, który odpowiadał za branżę.”. Podczas tego samego przesłuchania, świadek Emil Wąsacz zeznał: „W przypadku nadzoru, to oczywiście minister skarbu państwa współpracował z wszelkimi organami, które były za te czynniki odpowiedzialne, z tym, że oczywiście głównymi odpowiedzialnymi w tej sprawie były służby specjalne.”. Fakt zaangażowania służb specjalnych w strategicznych z punktu widzenia bezpieczeństwa energetycznego państwa spółkach, takich jak PKN ORLEN, potwierdził podczas przesłuchania w dniu 12 stycznia 2005 r. świadek Gromosław Czempiński

Rozpoczęte w kwietniu 2002 r. działania prywatyzacyjne dotyczące zbycia trzeciej transzy akcji PKN ORLEN S.A. zakończyły się 4 lipca 2003 r. niepowodzeniem – Zarząd Nafty Polskiej S.A. podjął decyzję o zakończeniu procesu, nie wyłaniając inwestora. Kluczową przyczyną niepowodzenia procesu był brak rozstrzygnięcia kwestii prywatyzacji Rafinerii Gdańskiej S.A.

strona 69/106 Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej

Etap trzeci prywatyzacji PKN ORLEN S.A. zapoczątkowany został w dniu 1 lipca 2000 r., kiedy to zaczął obowiązywać dokument zaktualizowany „Program restrukturyzacji i prywatyzacji sektora naftowego” przyjęty przez Radę Ministrów w dniu 15 lipca 1995 r., ze zmianami dokonanymi przez Radę Ministrów do dnia 21 marca 2000 r. Zgodnie z zapisami tego dokumentu „...w trzecim i kolejnych etapach prywatyzacji zostaną zbyte wszystkie posiadane przez Naftę Polską S.A. akcje PKN S.A....”, jednocześnie „...nie przewiduje się pozyskania inwestora strategicznego dla PKN S.A. Skarb Państwa zachowa posiadane akcje PKN S.A. w celu realizacji przysługujących mu, na podstawie statutu Spółki, uprawnień.”.

W lipcu 2001 r. zapis powyższy zaktualizowano usuwając zdanie: „Nie przewiduje się pozyskania inwestora strategicznego dla PKN S.A.”. Natomiast przyjęta 24 września 2002 r. przez Radę Ministrów i obowiązująca do dnia dzisiejszego „Strategia dla przemysłu naftowego w Polsce” w części dotyczącej PKN ORLEN S.A. stanowi m.in., że: „Dopuszcza się (...) utworzenie transgranicznego koncernu paliwowego poprzez zbycie mniejszościowego pakietu akcji Spółki należącego do Nafty Polskiej S.A. lub tworzeni spółek z udziałem podmiotów zagranicznych skutkujących utworzeniem koncernu, w którym rola PKN ORLEN S.A. będzie wiodąca lub co najmniej równorzędna z innymi podmiotami(...)”. Jednocześnie „Skarb Państwa zachowana posiadane akcje PKN ORLEN S.A. w celu realizacji przysługujących mu na podstawie statutu Spółki uprawnień.”.

W lipcu 2001 r. Minister Skarbu Państwa, działając jako Walne Zgromadzenie Nafty Polskiej S.A., podjął decyzję o sprzedaży 17,58% akcji PKN ORLEN S.A. z jednoczesnym utworzeniem środkowoeuropejskiego koncernu paliwowego z porównywalnym wielkością podmiotem tej branży z regionu Europy Środkowo-Wschodniej. Partnerzy mieliby utworzyć koncern w drodze wzajemnego zakupu akcji i zawarcia szeregu umów połączeniowych. Rada Ministrów w dniu 14 lipca 2001 r. dokonała aktualizacji „Programu restrukturyzacji i prywatyzacji sektora naftowego”, która umożliwiała pozyskanie dla PKN ORLEN S.A. inwestora branżowego. Powyższe decyzje w praktyce oznaczały wybór pomiędzy węgierskim koncernem Magyar Olaj-es Gazuipari Rt (MOL), a austriackim koncernem OMV Aktiengesellschaft.

Po przeprowadzeniu procesu ofertowego, zarząd Nafty Polskiej S.A. dokonał 20 września 2001 r. wyboru firmy MOL, której oferta jego zdaniem była korzystniejsza od oferty OMV. Struktura ewentualnej transakcji była uwarunkowana jednoczesnymi działaniami Skarbu Państwa oraz PKN ORLEN S.A. Skuteczność prowadzonych działań zależała od zgody zarządu PKN ORLEN S.A., w której Skarb Państwa był mniejszościowym udziałowcem.

strona 70/106 Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej

Proces sprzedaży trzeciej transzy akcji został zawieszony w drugiej połowie kwietnia 2002 r. do czasu wyjaśnienia roli PKN ORLEN S.A. w prywatyzacji Rafinerii Gdańskiej S.A. oraz ogłoszenia projektu nowego programu restrukturyzacji i prywatyzacji sektora naftowego, który miał określić warianty dopuszczalnego przez Rząd rozwoju sytuacji w przemyśle naftowym w Polsce. W dniu 4 lipca 2003 r. – pomimo przyjęcia 24 września 2002 r. przez Radę Ministrów „Strategii dla przemysłu naftowego w Polsce”, która wariantowo przewidywała dalszą prywatyzację PKN ORLEN S.A. – proces zakończono bez wyłonienia inwestora.

3.4.4 Umowa depozytowa PKN ORLEN S.A. – Bank of New York i problemy z niej wynikające dla nadzoru właścicielskiego ze strony Ministra Skarbu Państwa

Emisja i dopuszczenie do obrotu globalnymi kwitami depozytowymi (tzw. GDR-ami) umożliwiło wejście Spółki PKN ORLEN na rynek zagraniczny, jednakże w konsekwencji doprowadziło w krótkim czasie do poważnych problemów w merytorycznym nadzorze nad Spółką i zabezpieczeniu w niej interesów Skarbu Państwa, wynikających z mechanizmu głosowania uzgodnionego w umowie depozytowej zawartej przez zarząd PKN ORLEN S.A. i Bank of New York, będący bankiem depozytowym, umożliwiającego zarządowi PKN ORLEN S.A. wpływanie na treść uchwał Walnego Zgromadzenia Akcjonariuszy (WZA), w tym na obsadzanie mandatów w Radzie Nadzorczej, a w konsekwencji – składu zarządu Spółki. Zapisy umowy depozytowej pozwalały bowiem zarządowi Spółki uzyskać faktyczny wpływ na sposób głosowania z akcji posiadanych przez bank depozytowy, co mogło być niepożądane z punktu widzenia pozostałych akcjonariuszy.

Istotę funkcjonowania globalnych kwitów depozytowych (GDR-ów) wyjaśniał Komisji Śledczej podczas przesłuchania w dniu 24 lipca 2004 r. minister Skarbu Państwa Jacek Socha w sposób następujący: „To sytuacja jest taka, że 21 dni przed walnym zgromadzeniem wszystkie uchwały, które mają być głosowane na walnym zgromadzeniu, przesyłane są do banku depozytowego i bank depozytowy rozsyła z wnioskiem o głosowanie. Bank of New York, bank depozytowy, rozsyła do wszystkich posiadaczy globalnych kwitów depozytowych.”. I dalej: „Jeżeli właściciele GDR odpowiedzą na zaproponowane uchwały, jak chcą głosować, to wówczas głosuje się z tychże akcji, będących w postaci GDR, zgodnie z ich wola, według netowania, czyli łączenia, liczenia głosów za, liczenia głosów przeciw, i wówczas na walnym zgromadzeniu liczba głosów, które są za daną uchwałą, jest prezentowana.”. I dalej: „Jeżeli jest taka sytuacja, że instytucje finansowe nie odpowiedzą, jak zamierzają głosować z akcji, które posiadają w

strona 71/106 Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej postaci globalnych kwitów depozytowych, to wówczas głosuje się z tych akcji zgodnie z tym, jakie są propozycje głosowania.”. Dalej minister Socha dodaje: „Od 2002 r. akcje globalnych kwitów depozytowych, z tego, co wiem, nie uczestniczą w głosowaniu do wyboru osób wchodzących w skład organów spółki.”.

Z zeznań przed Komisją świadka Jacka Sochy, ministra Skarbu Państwa, wynika, że w okresie czasu poprzedzającego datę stanowiącą przedmiot zainteresowania Komisji Śledczej, tj. przed dniem 7 lutego 2002 r., w sprawach osobowych głosy wywodzące się z globalnych kwitów depozytowych, będących w posiadaniu banku depozytowego, głosowały tak, jak życzył sobie tego zarząd PKN ORLEN S.A.

Podczas przesłuchania przez Komisją Śledczą w dniu 14 marca 2005 r., odpowiadając na pytanie Józefa Gruszki, Przewodniczącego Komisji, świadek premier Marek Belka stwierdził jednoznacznie: „Depozytariusz GDR-ów – jeśli właściciele ich inaczej nie postanowią lub nie mają stanowiska właścicieli innych, np. akcjonariuszy – automatycznie powstrzymują się od głosowania i wtedy niejako ich głosy, zgodnie z ówcześnie obowiązującym w PKN ORLEN statutem, niejako przejmował zarząd i zarząd wtedy, no, głosował, tak jak uważał za stosowane, we wszystkich sprawach, włącznie ze sprawami kadrowymi.”.

Były Prezes Zarządu PKN ORLEN S.A. Andrzej Modrzejewski potwierdza w całej rozciągłości tezę sformułowaną przez premiera Marka Belkę, zeznając przed Komisją Śledczą w dnia 31 sierpnia 2004 r., co następuje: „Dobrze. A więc w momencie, kiedy zwoływał zarząd walne zgromadzenie akcjonariuszy, wysyłał między innymi także do Banku of New York projekty wszelkich uchwał, które miały być podniesione na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy. Na te projekty uchwał, tak jak pan poseł powiedział, albo poszczególni właściciele GDR-ów odpowiadali w ten sposób, że... czy głosując za tak czy za nie... albo dawali tzw. upoważnienie blankietowe, co wiązało się jak gdyby z poparciem uchwał wskazywanych przez zarząd. Bank of New York z kolei miał swojego przedstawiciela tutaj w Polsce - to był Bank Handlowy - i po prostu człowiek z tego banku głosował zgodnie z tymi zaleceniami lub za zaleceniami zarządu, po prostu, jeżeli nie miał - głosowanie blankietowe, to głosował za uchwałą, jaka była na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy.”.

Podczas przesłuchania przed Komisją Śledczą w dniu 23 sierpnia 2004 r., oceniając prywatyzację PKN ORLEN S.A., świadek Wiesław Kaczmarek zeznał m.in.: „ORLEN w tym przypadku miał 2 miesiące życia, ale rozumiem, że inne były powody, dla których należało wykonać tę prywatyzację, a później czas pokazał, że pojawiło się ileś rozwiązań nieprzewidywalnych, czy

strona 72/106 Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej nieprzewidzianych wcześniej, bo nie przypuszczam, że minister skarbu ówczesny, pan minister Wąsacz, myślał, że zarząd podpisze np. taką umową depozytową z Bank of New York, jaką podpisał. Bo się okazało, że zarząd w tym układzie stał się jednym z graczy z uprawnieniami właścicielskimi niezgodnie z ówczesnym prawem o spółkach.”.

Podczas tego samego przesłuchania, odpowiadając na jedno z pytań posła Antoniego Macierewicza, dotyczących umowy depozytowej, świadek oświadczył: „Nie czuję się osobą, która ma uprawnienia do ferowania tego typu wyroków, ale, panie pośle, w polskim prawie, zwłaszcza w prawie o spółkach, funkcjonuje fundamentalna zasada rozdziału kompetencji pomiędzy zarząd, radę nadzorczą i walne zgromadzenie. I niedopuszczalna jest zasada, aby członkowie zarządu głosowali akcjami na walnym zgromadzeniu.”. Następnie świadek dodaje: „Stanowisko ministra skarbu jest takie, że w tej części ta umowa jest niezgodna ze standardem obowiązującym w prawie o spółkach”.

Co więcej – jak zeznał świadek Andrzej Herman, Przewodniczący Rady Nadzorczej PKN ORLEN – „...ta umowa jest również sprzeczna z prawem w miejscu emisji GDR-ów, czyli w Londynie, ponieważ tam prawo zakazuje tego typy praktyk.”.

Na podstawie zacytowanych powyżej zeznań świadków można wnioskować, że przyjęty mechanizm głosowania wynikający z umowy depozytowej zawartej przez zarząd PKN ORLEN S.A. i Bank of New York był sprzeczny zarówno z przepisami prawa polskiego, a szczególnie z ustawą z dnia 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych (Dz. U. z 2000 r., Nr 94, poz. 1037; Dz. U. z 2001 r., Nr 102, poz. 1117), jak i z prawem brytyjskim, czyli prawem kraju emisji globalnych kwitów depozytowych (GDR-ów), a tym samym umowa mogła być z mocy prawa nieważna. Mechanizm ten był jednak konsekwentnie wykorzystywany przez zarząd PKN ORLEN S.A., co – mając na uwadze niezgodność zapisów umowy depozytowej z obowiązującym polskim prawem – nie wywoływało żadnych reakcji, czy chociażby sprzeciwu ówczesnego Ministra Skarbu Państwa, jak również nie wywołał sprzeciwu lub interwencji ze strony organów administracji państwowej odpowiedzialnej za przestrzeganie porządku prawnego w kraju i zobowiązanych do kontroli jego przestrzegania, w tym Ministra Sprawiedliwości, Prokuratury, czy służb specjalnych, głównie Urzędu Ochrony Państwa. Świadczyło to o słabości ówczesnego systemu nadzoru właścicielskiego sprawowanego nad spółka przez Skarb Państwa.

Jak wyjaśniał podczas zeznań świadek Andrzej Herman: „Sama umowa depozytowa nie jest niczym złym, a wprost przeciwnie, jest znakomitym instrumentem do tego, ażeby realizować procesy prywatyzacyjne. Istota tutaj ewentualnych zagrożeń tkwi w czymś innym, mianowicie w tej części umowy, w

strona 73/106 Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej której jest mowa o zasadach i prawach wykonywania głosu. (...) Chcę tylko powiedzieć jedną rzecz, że wszystko też zależy od tego, ile procent w strukturze akcjonariatu stanowią GDR-y. Jeśli stanowią one więcej niż łącznie ma Skarb Państwa i Nafta Polska, to to już jest pewien... [problem]”.

W opinii prof. Andrzeja Hermana, zastosowane rozwiązanie było systemowo błędne i sprzeczne nie tylko z naturą spółki akcyjnej, ale także z obowiązującym Kodeksem spółek handlowych, albowiem w istocie rzeczy umożliwiało ono zarządowi spółki znaczny, a często rozstrzygający wpływ na podejmowane decyzje na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy. Odnosiło się to nie tylko do decyzji personalnych, ale również do uchwalanych tam dokumentów i rozwiązań systemowych w spółce, mogąc uczynić w wielu przypadkach zarząd niezależnym od akcjonariuszy. Zastosowane rozwiązanie było w jaskrawej sprzeczności w stosunku do jednej z podstawowych zasad Kodeksu spółek handlowych, która rozdziela funkcje zarządcze i właścicielskie w spółkach prawa handlowego.

Posiadając – łącznie z Naftą Polską S.A. – tylko 28,44% akcji PKN ORLEN S.A. i nie mając praktycznie wpływu na decyzje podejmowane przez bank depozytowy, reprezentowany na Walnym Zgromadzeniu Akcjonariuszy przez zarząd Spółki, Skarb Państwa utracił praktycznie kontrolę nad Spółką podczas Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia Akcjonariuszy Spółki, które odbyło się w dniach 15 i 19 grudnia 2000 r. oraz 10 stycznia 2001 r., w ten sposób, że ze składu Rady Nadzorczej PKN ORLEN S.A. wyeliminowano wszystkich reprezentantów Skarbu Państwa (trzy osoby) pomimo posiadania największego ze wszystkich akcjonariuszy udziału w kapitale PKN.

Zgodnie ze znaną Komisji Śledczej dokumentacją WZA, odwołanie dwóch osób reprezentujących Naftę Polską S.A. w Radzie Nadzorczej PKN ORLEN S.A. nastąpiło w związku z ich rezygnacją, natomiast odwołanie trzeciej osoby – Michała Frąckowiaka – nastąpiło w wyniku głosowania za odwołaniem wyżej wymienionej osoby z rady nadzorczej przez Pawła Chlebowskiego, reprezentanta Ministra Skarbu Państwa, co Komisja uznaje jako niecelowe. Jednocześnie Komisja ocenia negatywnie fakt głosowania podczas WZA reprezentanta Ministra Skarbu Państwa wbrew interesom Skarbu Państwa.

W wyniku tego głosowania Nafta Polska S.A. pozbawiona został wpływu na strategiczne decyzje PKN ORLEN S.A., pomimo posiadania największego ze wszystkich akcjonariuszy udziału w kapitale PKN wynoszącego około 18%. Do tej sytuacji doszło przy użyciu mechanizmu głosowania wynikającego z umowy depozytowej zawartej przez zarząd PKN ORLEN S.A. i Bank of New York, umożliwiającego zarządowi PKN wpływanie na treść uchwał WZA.

strona 74/106 Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej

Jeśli chodzi o nadzór właścicielski ministra Skarbu Państwa nad PKN ORLEN S.A. w okresie stanowiącym przedmiot zainteresowania Komisji Śledczej, to kwestię tę szczegółowo wyjaśniają zeznania Wiesława Kaczmarka, złożone przez Komisją w dniu 23 sierpnia 2004 r., w których powiedział m.in.: „...kiedy ja objąłem urząd ministra skarbu, to trzeba pamiętać, że spółka była... właściwie zastałem spółkę w trzecim etapie prywatyzacji. Stan rzeczy był następujący: właściwie spółka 10,4% akcji to były akcje będące w dyspozycji ministra skarbu, 17,8% bodajże to były akcje, które były w dyspozycji Polskiej Nafty, spółki Skarbu Państwa, 100-procentowej spółki Skarbu Państwa, właściwie takiego operatora powołanego w 1996 r. dla realizacji rządowego programu restrukturyzacji i prywatyzacji sektora naftowego. Trzecim, najistotniejszym akcjonariuszem był Bank of New York jako powiernik akcji dla projektu globalnych certyfikatów depozytowych, zwanych w skrócie gedeerami. Na ten czas Bank of New York dysponował pakietem prawie 29% akcji, czyli sposób podejścia do nadzoru właścicielskiego w tym przypadku jest troszeczkę odmienny od tego, gdy minister skarbu państwa podejmuje... i jest odpowiedzialny za przedsiębiorstwa, w których ma 100% własności.”.

W tym czasie statut PKN ORLEN zakładał m.in., że trzech tylko akcjonariuszy mogło dysponować prawami z akcji w pełnym wymiarze. Był to Skarb Państwa, Polska Nafta oraz Bank of New York jako powiernik GDR-ów. Natomiast wszyscy pozostali nie mogli wykonywać prawa z akcji w większym wymiarze niż 10% głosów. Skarb Państwa miał prawo do jednego miejsca mandatowego w radzie nadzorczej, miał prawo do jednego miejsca w zarządzie spółki oraz niektóre decyzje związane ze spółką podejmowane przez radę nadzorczą wymagały zgody mandatowego członka rady nadzorczej ze strony Skarbu Państwa. Decyzje związane ze strategią spółki, np. likwidacja lub połączenie, wymagała 90% większości na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy spółki. Skarb Państwa dysponował zatem pewnymi szczególnymi uprawnieniami, ale – jak to określił w swoich zeznaniach świadek Wiesław Kaczmarek – „...bardziej bym powiedział, w takim sensie blokującym niż pozytywnym.”.

Jak wykazano powyżej, pozycja Ministra Skarbu Państwa wobec PKN ORLEN S.A., wynikająca z ilości posiadanych akcji, nie była dominująca, a od czerwca 2000 r., a więc w okresie sprawowania władzy w kraju przez rząd kierowany przez premiera Jerzego Buzka, kiedy to przeprowadzono drugą publiczną ofertę sprzedaży akcji PKN ORLEN S.A., była praktycznie pozycją akcjonariusza mniejszościowego, co uniemożliwiało Skarbowi Państwa wykonywanie nadzoru właścicielskiego i realizacji przysługujących mu na podstawie statutu Spółki uprawnień, w tym wpływanie na podejmowanie kluczowych decyzji dotyczących Spółki.

strona 75/106 Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej

3.4.5 Działania w celu odzyskania wpływu na spółkę PKN ORLEN S.A. podejmowane przez Ministerstwo Skarbu Państwa

Jak wspomniano wcześniej, w okresie od dnia 10 stycznia 2001 r. w Radzie Nadzorczej PKN ORLEN S.A. nie było żadnego przedstawiciela Skarbu Państwa. Sytuacja ta uległa zmianie dopiero w dniu 21 lutego 2002 r., a więc po roku, kiedy to – po przeprowadzeniu szeregu uzgodnień z Bank of New York i zarządem PKN ORLEN S.A. na temat zmiany umowy depozytowej – podczas Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia Akcjonariuszy dokonano wyboru przedstawiciela Skarbu Państwa do Rady Nadzorczej PKN ORLEN S.A., którym został Maciej Gierej, Prezes Zarządu Nafty Polskiej S.A. Od czerwca 2002 r. Maciej Gierej pełnił funkcję Przewodniczącego Rady Nadzorczej PKN. W dniu 8 kwietnia 2004 r. został odwołany z funkcji członka tej Rady.

3.4.6 Rola Nafty Polskiej S.A. w sprawowaniu nadzoru właścicielskiego ze strony Skarbu Państwa

Kwestia roli Nafty Polskiej S.A. w sprawowaniu nadzoru właścicielskiego nad sektorem naftowym ze strony Skarbu Państwa, nadzór nad decyzjami prywatyzacyjnymi w odniesieniu do sektora naftowego, a przede wszystkim zapewnienie stabilnej i wzrostowej tendencji dochodów Skarbu Państwa przewijała się w zeznaniach niektórych świadków powołanych przez Komisję i z zeznań tych wynikał niekorzystny – z punktu widzenia interesu Skarbu Państwa – wizerunek Nafty Polskiej, co wzbudziło zainteresowanie Komisji Śledczej.

Z zeznań świadka Zbigniewa Wróbla, byłego prezesa zarządu PKN ORLEN S.A., wynika na przykład, że prezes zarządu Nafty Polskiej, notabene będący z rekomendacji skarbu państwa przewodniczącym Rady Nadzorczej ORLEN-u, konsekwentnie sprzeciwiał się lansowanej przez zarząd PKN koncepcji stworzenia silnego, zintegrowanego organizmu gospodarczego, jaki powstałby po połączeniu PKN ORLEN z Rafinerią Gdańską S.A., uważanej przez zarząd PKN za najlepsze rozwiązanie dla ORLEN-u, a także korzystnemu dla interesów skarbu państwa i polskiego przemysłu paliwowego w ogóle. Świadek Zbigniew Wróbel zeznał m.in.: „Opracowania doradców renomowanych światowych banków inwestycyjnych to potwierdzały. Piętrzono trudności, przeciągano rozmowy, skrywano ważne fakty, nie dopuszczając ORLEN-u do wiedzy finansowej o obiektach, które miałby przejąć. Ukrywano przed nami na przykład przerażająco wielki dług Rafinerii Glimar (...). Warunki, jakie stawiała nam Nafta Polska były, delikatnie mówiąc, trudne do przyjęcia.”. Dalej świadek Wróbel zeznawał: „Tymczasem, niezależnie od tych negocjacji, za naszymi plecami realizowano inny projekt, tj. powstania grupy LOTOS (...). Zanim

strona 76/106 Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej jednak do tego doszło, czuliśmy się przez Naftę Polską stawiani pod ścianą, bo jeszcze gorszym z punktu widzenia ORLEN-u pomysłem było sprzedanie Rafinerii Gdańskiej jakiemuś podmiotowi zagranicznemu, zwłaszcza mającemu własne złoża ropy.”.

W dalszej części zeznań przed Komisją Śledczą, świadek Zbigniew Wróbel powiedział m.in.: „Tak więc jeśli panowie posłowie zapytacie mnie, jak za moich czasów wyglądał w ORLEN-ie nadzór właścicielski ze strony Skarbu Państwa, to odpowiem, iż sprawująca ten nadzór Nafta Polska zdawała się znajdować w sytuacji konfliktu interesów: z jednej strony potrzeby uzyskania maksymalnych zysków z prywatyzacji Rafinerii Gdańskiej, a z drugiej – kodeksowego obowiązku dbania o wartość rynkową ORLEN-u. I konflikt ten utrudniał rzeczywistą realizację właścicielskiej troski o wartość spółki, i to mimo iż Skarb Państwa miał w ORLEN-ie istotny, bo niemal 30-procentowy udział kapitałowy i bardzo silną pozycję, która wynikała z faktu, iż swego przedstawiciela w Radzie Nadzorczej mianował bez akceptacji walnego zgromadzenia i miał zagwarantowane miejsce w zarządzie, nie wspominając już o tym, iż – jak wynika z zeznań ministra Kaczmarka przed szanowną wysoką komisją – w ostatecznym rozdaniu okazało się, że ośmiu na dziewięciu członków Rady Nadzorczej reprezentowało Skarb Państwa.”.

W dalszej części przesłuchania, na pytanie Przewodniczącego Komisji Józefa Gruszki, kto był autorem sprzedaży Rafinerii Gdańskiej na zewnątrz, świadek Zbigniew Wróbel odpowiedział: „Mogę, po pierwsze, odwołać się do faktu. W 2001 r., kiedy proces się rozpoczął, Rotch uzyskał wyłączność na negocjacje z Naftą Polską i on był jakby władny albo dyspozycyjny w stosunku do dobierania... możliwości podejmowania decyzji o doborze potencjalnych konsorcjantów. W tej strategii rządowej (...) ORLEN był wyłączony z możliwości wzięcia udziału w tej prywatyzacji Rafinerii Gdańskiej. W związku z tym muszę przyjąć, że decyzję tę podjęła Nafta Polska, rekomendując ówczesnemu rządowi pana premiera Buzka stosowne zapisy w strategii prywatyzacyjnej sektora naftowego w Polsce.”.

Krytyczną ocenę świadka Zbigniewa Wróbla odnośnie działań Nafty Polskiej w procesie prywatyzacji Rafinerii Gdańskiej potwierdza Najwyższa Izba Kontroli, która w „Informacji o wynikach kontroli restrukturyzacji własnościowej przedsiębiorstw sektora naftowego” (NIK, Warszawa, styczeń 2005 r.) stwierdza m.in.: „Mimo podjęcia w latach 1998-2003 kilkakrotnych prób i poniesieni znacznych kosztów (...) Nafta Polska S.A. nie zrealizowała przez ponad pięć lat, kluczowej dla przyszłości sektora naftowego w Polsce, prywatyzacji Rafinerii Gdańskiej S.A.”. Dalej w informacji czytamy: „Negatywnie należy ocenić także przewlekłość procesu prywatyzacji Rafinerii Gdańskiej S.A., która spowodowała zwieszenie negocjacji w sprawie II etapu

strona 77/106 Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej prywatyzacji PKN ORLEN S.A. (złożone przez MOL i OMV oferty utraciły swoja ważność), a także tworzenia na bazie PKN ORLEN S.A. środkowo-europejskiego koncernu paliwowego. Konsekwencją tego może być pogorszenie się sytuacji polskich podmiotów sektora naftowego w warunkach wzmożonej konkurencji europejskich firm naftowych po wejściu naszego kraju do Unii Europejskiej.”.

Reasumując ten wątek, w opinii Komisji Śledczej, brak konsekwencji w działaniach zarządu Nafty Polskiej nie tylko spowodował określone straty w dochodach Skarbu Państwa wynikające z nieprzeprowadzonej prywatyzacji Rafinerii Gdańskiej S.A., ale – co gorsza – stwarzał realne zagrożenie utraty bezpieczeństwa energetycznego kraju w przypadku zrealizowania koncepcji sprzedaży Rafinerii Gdańskiej konsorcjum Rotch Energy Limited, za którym de facto stał rosyjski koncern naftowy OAO ŁUKOIL.

Na dwuznaczną rolę zarządu Nafty Polskiej S.A. zwracał też uwagę w swoich zeznaniach świadek Bronisław Blamowski, który od dłuższego czasu bezskutecznie zabiegał o umożliwienie zarządzanej przez niego firmie „Trade- Prod” zorganizowania dostaw ropy naftowej oraz o wyjaśnienie kwestii pełnomocnictw udzielonych spółce J&S na obsługę dostaw ropy do Polski. Kiedy we wrześniu 1998 r. świadek nawiązał kontakt z ówczesnym prezesem zarządu Nafty Polskiej Michałem Frąckowiakiem odniósł wrażenie, że sprawa będzie prosta i zostanie załatwiona. Jednak z upływem czasu stanowisko Frąckowiaka zaczęło się zmieniać i z początkiem 1999 r. okazało się, że nie ma on czasu dla Blamowskiego, unika go, by w końcu stać się nieuchwytny. Z lektury zeznań Blamowskiego można odnieść wrażenie, że zarówno Frąckowiak, jak też jego współpracownicy w Nafcie Polskiej oraz osoby w PKN ORLEN i w Rafinerii Gdańskiej, w których Nafta Polska S.A. była znaczącym akcjonariuszem (w Rafinerii Gdańskiej S.A. – 100% akcji), byli prawdopodobnie powiązani z J&S. W opinii świadka Blamowskiego, wpływy J&S sięgały jeszcze wyżej – do Ministerstwa Gospodarki i do Ministerstwa Skarbu Państwa – na dowód czego wskazuje w swoich zeznaniach odpowiednie fakty i osoby.

W świetle zgromadzonego materiału dowodowego Komisja Śledcza uważa, że kwestie te powinny być zbadane w postępowaniu prokuratorskim.

3.4.7 Wnioski w zakresie oceny nadzoru właścicielskiego nad spółką ze strony ministra właściwego do spraw Skarbu Państwa

Dokonując podsumowania zgromadzonego materiału dowodowego w zakresie oceny nadzoru właścicielskiego nad spółką PKN ORLEN S.A. ze strony ministra właściwego do spraw Skarbu Państwa w okresie poprzedzającym

strona 78/106 Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej przedmiot i zakres prac Komisji zleconych jej przez Sejm RP, należy stwierdzić, co następuje: 1. Komisja w ogólności stwierdza brak należytego i poprawnego nadzoru właścicielskiego ze strony Ministra Skarbu Państwa w okresie czasu będącego przedmiotem zainteresowani Komisji zarówno w odniesieniu do Petrochemii Płock S.A., jak i do PKN ORLEN S.A. 2. Brak należytego nadzoru ze strony ministra właściwego do spraw Skarbu Państwa w latach 1999-2001, w tym przemyślanej, spójnej i konsekwentnej polityki w zakresie restrukturyzacji własnościowej przedsiębiorstw sektora naftowego, a w szczególności PKN ORLEN S.A., doprowadził do sytuacji, w której Skarb Państwa nie posiadał skutecznych narzędzi sprawowania ustawowej kontroli, a na pewien czas utracił całkowicie kontrolę nad jednym z największych przedsiębiorstw o charakterze strategicznym dla bezpieczeństwa energetycznego kraju, którego był akcjonariuszem. 3. Utrata kontroli Ministra Skarbu Państwa nad PKN ORLEN S.A., mimo że nie leży bezpośrednio w jego kompetencji, jest w znacznej mierze skutkiem braku jasno sprecyzowanej i wdrażanej w życie przez rząd koalicyjny AWS- UW, kierowany przez premiera Jerzego Buzka, polityki bezpieczeństwa energetycznego państwa. 4. Komisja zwraca uwagę na niezgodne z obowiązującym w Polsce prawem skonstruowanie, negocjowanie i podpisanie umowy depozytowej zarządu PKN ORLEN S.A. z Bank of New York, w wyniku której zarząd Spółki uzyskał możliwość wpływania na treść uchwał Walnego Zgromadzenia Akcjonariuszy Spółki, w tym na obsadzanie mandatów w Radzie Nadzorczej Spółki. W celu ewentualnego stwierdzenia nieważności tej umowy z przyczyn niezgodności z obowiązującym prawem Komisja wystąpiła do Prokuratora Generalnego o podjęcie w tym zakresie stosownych czynności przewidzianych przepisami prawa 5. Komisja zwraca uwagę na nietrafne inwestycje dokonane przez zarząd PKN ORLEN S.A. kierowany przez prezesa Andrzeja Modrzejewskiego, głównie zaangażowanie środków Spółki w projekt pod nazwą „Telewizja Familijna”, które naraziły spółkę i jej akcjonariuszy na wymierne straty finansowe. 6. Komisja stwierdza, że w analizowanym przedziale czasowym 1999-2001 minister Skarbu Państwa nie korzystał w sposób wystarczający i należyty z posiadanych uprawnień. Jako przykłady zaniechań w tym zakresie Komisja wskazuje m.in. na brak reakcji ze strony Ministra Skarbu Państwa w sprawie utraty przez renomowane polskie przedsiębiorstwa handlu zagranicznego (CIECH S.A., Węglokoks, Trade-Pol) kontraktów na dostawę ropy naftowej do Polski na rzecz małej i nikomu wcześniej nieznanej firmy J&S oraz na brak reakcji na sygnały o nieprawidłowościach mających miejsce w PKN ORLEN S.A., w tym dotyczących sposobu zarządzania przedsiębiorstwem oraz działaniem na szkodę Spółki i jej akcjonariuszy.

strona 79/106 Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej

7. Komisja negatywnie ocenia pracę i rolę kolejnych zarządów Nafty Polskiej S.A. w sprawowaniu nadzoru właścicielskiego ze strony Skarbu Państwa nad przedsiębiorstwami sektora naftowego, w szczególności w obszarze procesu prywatyzacji PKN ORLEN S.A. i Rafinerii Gdańskiej S.A., co m.in. doprowadziło do utraty przez Skarb Państwa kontroli nad PKN ORLEN S.A., w której Nafta Polska S.A. i Skarb Państwa były znaczącymi akcjonariuszami. 8. Za naganny Komisja uznaje potwierdzony przez świadków fakt zatrudniania w strukturach PKN ORLEN S.A. na znaczących stanowiskach osób powiązanych bezpośrednio z osobami piastującymi wysokie stanowiska polityczne i państwowe (casusy córki pana Andrzeja Szkaradka, posła na Sejm w latach 1997-2001 czy córki pani Alicji Grześkowiak, Marszałek Senatu oraz innych członków rodzin wysoko postawionych polityków wszystkich opcji politycznych ). 9. Komisja Śledcza ocenia negatywnie pracę Urzędu Ochrony Państwa w obszarze zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego państwa w latach 1995-2002, tj. w okresie, w którym nastąpiły nieprawidłowości w PKN ORLEN S.A. w zakresie zawierania kontraktów na dostawę ropy naftowej, skutkujące monopolizacją rynku dostaw ropy naftowej do Polski przez cypryjska spółkę J&S Service and Investment Ltd., co doprowadziło do uzależnienia od jednego dostawcy surowca do Polski.

strona 80/106 Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej

3.5. Zbadanie prawidłowości działania Prokuratury i Urzędu Ochrony Państwa

3.5.1 Obowiązujące regulacje prawne w zakresie badanej sprawy

W przedmiotowej sprawie Komisja Śledcza badała zgodność działania jednostek organizacyjnych wszystkich szczebli Prokuratury, które wykonywały czynności służbowe w tej sprawie oraz funkcjonariuszy Urzędu Ochrony Państwa z przepisami obowiązującego prawa.

W czasie objętym kontrolą sprawy będące przedmiotem badania tej problematyki przez Komisję Śledczą regulowały następujące akty prawne: 1. Ustawa o Prokuraturze z dnia 20 czerwca 1985r. – tekst jednolity (Dz. U. z 2002 r., Nr 21, poz.206 z późn. zm.), 2. Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 11.04.1992 r. – Regulamin wewnętrznego urzędowania powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury Dz. U. z 1992r. Nr 38 poz. 163 z późn. zm.), 3. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. z 1997 r., Nr 89, poz. 555 z późn. zm.), 4. Ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Urzędzie Ochrony Państwa (Dz. U. z 1999 r., Nr 51, poz.526 z późn. zm.).

3.5.2 Działania Prokuratury w sprawie zatrzymania Andrzeja Modrzejewskiego w okresie poprzedzającym dzień zatrzymania, tj. do dnia 7 lutego 2002 r.

We wrześniu 2000 r. – na podstawie zawiadomienia Przewodniczącego Komisji Papierów Wartościowych i Giełd – Prokuratura Okręgowa w Warszawie wszczęła śledztwo pod sygn. akt V Ds. 129/00, w sprawie ujawnienia poufnych informacji dotyczących sprzedaży akcji notowanej na giełdzie warszawskiej spółki IZOLACJA S.A. Początkowo sprawę nadzorował prokurator Zbigniew Ordanik, a w maju 2001 r. sprawę nadzorem objęła prokurator Katarzyna Kalinowska. Zgodnie z odpowiednim przepisem kodeksu postępowania karnego śledztwo w całości powierzono Wydziałowi II ówczesnego Zarządu Śledczego UOP, kierowanemu przez pułkownika Artura Szerszenia. W postępowaniu tym, w oparciu o zeznania świadka Grzegorza Wieczerzaka – od 1995 r. Prezesa Zarządu PZU Życie S.A. – ustalono, że w grudniu 1998 r. Andrzej Modrzejewski miał mu ujawnić poufną informację dotyczącą przewidywanej ceny sprzedaży akcji spółki IZOLACJA S.A. W styczniu 2002 r. prowadzący postępowanie funkcjonariusz UOP kapitan Jarosław Dąbrowski przedstawił prokurator Katarzynie Kalinowskiej dotychczasowe ustalenia śledztwa oraz

strona 81/106 Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej wyraził przekonanie, że zebrany materiał dowodowy uzasadnia przedstawienie Andrzejowi Modrzejewskiemu zarzutu popełnienia przestępstwa z art. 176 ust. 1 ustawy - Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi.

W dniu 8 lutego 2002 r. do Prokuratury Apelacyjnej w Warszawie wpływa – zadekretowana przez Minister Sprawiedliwości Barbarę Piwnik na ręce Zastępcy Prokuratora Generalnego Ryszarda Stefańskiego – notatka urzędowa UOP podpisana przez Zbigniewa Siemiątkowskiego wraz z dołączonym do niej pismem przewodnim Zastępcy Prokuratora Generalnego. W związku z tym w gabinecie Prokuratora Okręgowego w Warszawie odbywa się narada z udziałem: Prokuratora Apelacyjnego w Warszawie Zygmunta Kapusty, Prokuratora Okręgowego w Warszawie Jerzego Łabudy, Naczelnika Wydziału Śledczego tej prokuratury Małgorzaty Dukiewicz oraz prokuratora Zbigniewa Ordanika. Przed naradą do prokuratora Zygmunta Kapusty telefonuje Zastępca Prokuratora Generalnego Ryszard Stefański, polecając pilne zabezpieczenie dokumentów związanych z kontraktem zawartym pomiędzy PKN ORLEN a firmą J&S. Prokurator Zygmunt Kapusta wydaje prokuratorowi Zbigniewowi Ordanikowi polecenie pilnego udania się do Płocka w celu zabezpieczenia w siedzibie PKN ORLEN S.A. stosownej dokumentacji. Około godziny 16:00 prokurator Zbigniew Ordanik dociera do Płocka, jednak w siedzibie PKN ORLEN nie zastaje żadnej osoby mogącej wydać mu dokumentację, w związku z czym wraca do Warszawy i informuje telefonicznie Prokuratora Apelacyjnego Z. Kapustę o zaistniałej sytuacji.

Tego samego dnia mają miejsce rozmowy służbowe na temat zatrzymania Andrzeja Modrzejewskiego pomiędzy Dyrektorem Zarządu Śledczego UOP Ryszardem Bieszyńskim a prokurator Małgorzatą Dukiewicz, Prokuratorem Okręgowym Jerzym Łabudą i Prokuratorem Apelacyjnym Zygmuntem Kapustą. Po przeprowadzonych rozmowach Ryszard Bieszyński oświadcza płk. Krzysztofowi Giersowi, że należy przystąpić do realizacji zatrzymania Andrzeja Modrzejewskiego.

W rezultacie wyżej opisanych wydarzeń, Prokurator Apelacyjny Zygmunt Kapusta wydaje polecenie prokurator Małgorzacie Dukiewicz zrealizowania wniosku o przedstawienie zarzutu Andrzejowi Modrzejewskiemu, a następnie ona przekazuje to polecenie prokurator Katarzynie Kalinowskiej, uzupełniając je o polecenie wydania zarządzenia zatrzymania i nakazu doprowadzenia Andrzeja Modrzejewskiego.

W dniu 11 stycznia 2002 r. Prokurator Katarzyna Kalinowska referuje stanowisko UOP w sprawie Andrzeja Modrzejewskiego pani Naczelnik Wydziału Śledczego Prokuratury Okręgowej prokurator Małgorzacie Dukiewicz i Kierownikowi Działu prokurator Ewie Lizakowskiej, które uznały, że zeznania

strona 82/106 Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej

świadka Grzegorza Wieczerzaka nie są wystarczające do przedstawienia zarzutu. Wyrazić miały też opinię, że należy przesłuchać Andrzeja Modrzejewskiego w charakterze świadka, z uprzedzeniem o treści art. 183 § 1 kodeksu postępowania karnego.

Dnia 14 stycznia 2002 r. do Prokuratury Okręgowej w Warszawie wpływa wniosek o przedstawienie zarzutu popełnienia przestępstwa Andrzejowi Modrzejewskiemu, podpisany przez pułkownika Krzysztofa Giersa. Prokurator Małgorzata Dukiewicz poleca prokurator Katarzynie Kalinowskiej jego omówienie. Prokurator Kalinowska uznała – co wynika wprost z jej zeznań – że polecenie przełożonej zostało przez nią wykonane już wcześniej w dniu 11 stycznia 2002 r. i nie wykonała tego polecenia przełożonej.

W dniu 29 stycznia 2002 r. zgodnie z poleceniem otrzymanym w dniu 11 stycznia 2002 r., prokurator Katarzyna Kalinowska przesłuchuje Andrzeja Modrzejewskiego w charakterze świadka. Podczas przesłuchania Andrzej Modrzejewski informuje prokurator K. Kalinowską między innymi o planowanym wyjeździe służbowym do USA i o terminie powrotu do kraju. Celem umożliwienia bezpośredniego kontaktu, świadek podaje prokurator K. Kalinowskiej do wiadomości także numer swojego telefonu komórkowego.

Po powrocie do kraju, Andrzej Modrzejewski kontaktuje się w dniu 7 lutego 2002 r. z prokurator Katarzyną Kalinowską. W trakcie rozmowy prokurator Kalinowska informuje go o pilnej potrzebie przesłuchania.

Tego samego dnia prokurator Katarzyna Kalinowska wydaje zarządzenie o zatrzymaniu i przymusowym doprowadzeniu Andrzeja Modrzejewskiego do Prokuratury, zlecając realizację tego zarządzenia Urzędowi Ochrony Państwa.

Z zeznań prokurator Katarzyny Kalinowskiej wynika, że po sporządzeniu postanowienia o przedstawieniu zarzutów A. Modrzejewskiemu przedstawiła ten dokument do akceptacji prokurator Małgorzacie Dukiewicz. Poinformowała ją też, iż oczekujący na dokumenty kpt. Jarosław Dąbrowski poinformował ją o obawie ucieczki A. Modrzejewskiego za granicę. Prokurator M. Dukiewicz poleciła również prokurator K. Kalinowskiej przekazanie kpt. J. Dąbrowskiemu numeru telefonu komórkowego Andrzeja Modrzejewskiego, co zostało wykonane. Z zeznań prokurator M. Dukiewicz wynika, że decyzję o zatrzymaniu A. Modrzejewskiego omawiała z Prokuratorem Okręgowym w Warszawie J. Łabudą, który uznał ją za słuszną, oraz z Prokuratorem Apelacyjnym w Warszawie Z. Kapustą, który także uznał, że istnieją podstawy prawne do podjęcia takich czynności procesowych.

strona 83/106 Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej

Prokurator Małgorzata Dukiewicz zeznała, że w dniu 7 lutego 2002 r. przed spotkaniem z Dyrektorem R. Bieszyńskim i płk. K. Giersem, została wezwana przez Prokuratora Apelacyjnego w Warszawie Z. Kapustę, który pytał ją o stanowisko co do wniosku o przedstawienie zarzutów A. Modrzejewskiemu i ostatecznie miał polecić, aby w przypadku zasadności wniosku zarzut przedstawić. Prokurator M. Dukiewicz zeznała też, że z rozmowy wynikało, iż przed rozmową z nią, prokurator Z. Kapusta przedstawił sprawę A. Modrzejewskiego Zastępcy Prokuratora Generalnego Ryszardowi Stefańskiemu.

Według zeznań prokurator Kalinowskiej, funkcjonariusze UOP – kpt. J. Dąbrowski osobiście, a płk. K. Giers drogą telefoniczną – starali się wywrzeć na nią presję, aby wezwała podejrzanego do stawienia się w siedzibie UOP w dniu 8 lutego 2002 r. między godziną 9:00 a 10:00 celem przeprowadzenia konfrontacji z aresztowanym Grzegorzem Wieczerzakiem. Prokurator K. Kalinowska zeznała, że z uwagi na brak sprzeczności między wyjaśnieniami Grzegorza Wieczerzaka, a wyjaśnieniami A. Modrzejewskiego w sytuacji, gdy odmówił on składania wyjaśnień oraz z uwagi na brak możliwości sprowadzenia na konfrontację tymczasowo aresztowanego G. Wieczerzaka i istniejące jednocześnie naciski ze strony UOP, omówiła sytuację w tej sprawie z przełożoną prokurator M. Dukiewicz. Przełożona poleciła jej wystawić wezwanie dla A. Modrzejewskiego na przesłuchanie. Polecenie to zostało wykonane.

Zatrzymanie Andrzeja Modrzejewskiego nastąpiło w dniu 7 lutego 2002 r. około godz. 17:00. Około godz. 19:00 został on przewieziony z siedziby UOP do budynku Prokuratury Okręgowej w Warszawie, gdzie prokurator K. Kalinowska ogłosiła mu postanowienie o przedstawieniu zarzutu.

3.5.3 Działania Urzędu Ochrony Państwa w sprawie zatrzymania Andrzeja Modrzejewskiego w dniu 7 lutego 2002 r.

W dniu 7 lutego 2002 r. o godz. 9:00 Dyrektor Zarządu Śledczego UOP Ryszard Bieszyński wzywa kpt Jarosława Dąbrowskiego i w obecności płk. Krzysztofa Giersa referuje sprawę skierowania przez UOP do Prokuratury Okręgowej wniosku o przedstawienie zarzutów Andrzejowi Modrzejewskiemu.

Około godz. 10:00 dyrektor Ryszard Bieszyński i płk. Krzysztof Giers wyjeżdżają na spotkanie z Naczelnikiem Wydziału Śledczego Prokuratury Okręgowej w Warszawie prokurator Małgorzatą Dukiewicz. Podczas spotkania w Prokuraturze funkcjonariusze UOP przedstawiają prokurator M. Dukiewicz uzasadnienie wniosku UOP o przedstawienie zarzutu Andrzejowi

strona 84/106 Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej

Modrzejewskiemu. W spotkaniu tym przez chwilę biorą również udział Prokurator Apelacyjny w Warszawie Zygmunt Kapusta i Prokurator Okręgowy w Warszawie Jerzy Łabuda.

Po powrocie do UOP dyrektor R. Bieszyński polecił płk. K. Giersowi, aby kpt. J. Dąbrowski udał się do Prokuratury Okręgowej w Warszawie celem odebrania nakazu zatrzymania A. Modrzejewskiego. Z zeznań płk. Krzysztofa Giersa wynika, że dyrektor R. Bieszyński domagał się aby prokuratorzy spowodowali tymczasowe aresztowanie Andrzeja Modrzejewskiego. Dalej, świadek ten zeznał, że nie przekonał przełożonego, że za przestępstwo, które miano zarzucić A. Modrzejewskiemu, zastosowanie aresztu tymczasowego jest niemożliwe.

Około godziny 15.00 kpt. Jarosław Dąbrowski otrzymuje od prokurator Katarzyny Kalinowskiej nakaz doprowadzenia i zarządzenie zatrzymania Andrzeja Modrzejewskiego, a następnie wraca do siedziby UOP, po czym wraz z funkcjonariuszami pododdziału antyterrorystycznego UOP przystępuje do działań zmierzających do zatrzymania A. Modrzejewskiego.

Zatrzymanie prezesa Modrzejewskiego nastąpiło w dniu 7 lutego 2002 r. około godz. 17:00 przed budynkiem biurowym „Atrium Plaza” w Warszawie i odbyło się w sposób zgodny z procedurą określoną przepisami prawa.

Andrzej Modrzejewski został przewieziony do siedziby UOP, a następnie do Prokuratury Okręgowej w Warszawie, gdzie prokurator K. Kalinowska ogłosiła mu postanowienie o przedstawieniu zarzutu.

Na podstawie analizy zebranego materiału dowodowego Komisja stwierdza, że zatrzymanie Andrzeja Modrzejewskiego w dniu 7 lutego 2002 r. przez funkcjonariuszy Urzędu Ochrony Państwa odbyło się na polecenie prokuratury.

Jak wynika z zeznań świadka Zbigniewa Siemiątkowskiego, „...ani ówczesny szef UOP, ani żaden inny funkcjonariusz Urzędu Ochrony Państwa nie był inspiratorem ani zleceniodawcą tego zatrzymania.”.

Dalej, świadek ten zeznając przedstawił swoją ocenę wydarzeń podając: „Wielokrotnie podnoszonym zarzutem mass-mediów, a także niektórych polityków i środowisk zawodowych w sprawie zatrzymania Andrzeja Modrzejewskiego stały się tzw. naciski UOP na prokuratorów prowadzących tę sprawę… zarzut ten jest nieuprawniony i nie znajduje uzasadnienia w kanonie i praktyce pracy organów wykonujących funkcje śledcze. Taki jest bowiem porządek rzeczy, że uczciwie zaangażowany w swoją pracę oficer śledczy chce złapać przestępcę i postawić go przed sądem. Od stawiania przed sądem jest jednak prokurator, więc ten oficer, jak ma już tego przestępcę, ma dowody, które wskazują na to przestępstwo, to idzie do prokuratora i mówi: ‘teraz twoja kolej’.

strona 85/106 Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej

Bo w ostatecznym rozrachunku to prokurator podejmuje decyzję, bo to on idzie do sądu z konkretną sprawą, bo z momentem wniesienia aktu oskarżenia prokurator przejmuje odpowiedzialność za całą sprawę.”.

Kontynuując swoją ocenę wydarzeń, świadek Z. Siemiątkowski zeznawał: „Jeśli więc pani prokurator Kalinowska wydała nakaz zatrzymania i zdecydowała o postawieniu zarzutów, nie będąc przekonana o ich słuszności, to sprzeniewierzyła się wszystkim zasadom, jakimi powinni kierować się prokuratorzy. Jeśli teraz dowiadujemy się, że zrobiła to na polecenie swojej przełożonej, to dlaczego nie zażądała polecenia na piśmie? A jeżeli bała się zażądać polecenia na piśmie, żeby nie zirytować przełożonych, to co robi w tym zawodzie? Gdzie są jej przełożeni, którzy jeżeli wiedzieli wtedy, dwa lata wcześniej o naciskach, dlaczego w notatce służbowej nie poinformowali swoich przełożonych? Dlaczego ja takiej informacji nie otrzymałem? Oświadczam, proszę państwa, w lutym roku 2002, jak sprawa była już głośna, żaden z prokuratorów, żaden z tych panów, którzy w tym miejscu przede mną zeznawali, nie zgłaszał się do Urzędu Ochrony Państwa, do jego szefa z informacją, że ich podwładni byli naciskani w tej sprawie. Wprost przeciwnie, wszyscy w swoich publicznych wystąpieniach twierdzili, że była to suwerenna decyzja prokuratury.”

Komisja Śledcza nie uzyskała innych, zaprzeczających stwierdzeniom świadka, dowodów w tym zakresie.

3.5.4 Działania Prokuratury w sprawie informacji o rażącej niegospodarności mającej miejsce w Petrochemii Płock S.A., a następnie w PKN ORLEN S.A. w latach 1994-2001

W związku z pracami zleconymi jej uchwałą Sejmu z dnia 28 maja 2004 r., Komisja Śledcza zapoznała się z dokumentacją dotyczącą anonimowego pisma, które wpłynęło w połowie lutego 2001 r. do ówczesnego Ministra Sprawiedliwości. Autor anonimowego pisma bardzo dokładnie i w sposób rzetelnie udokumentowany wywodził, że w Petrochemii Płock S.A., a następnie w PKN ORLEN S.A. w latach 1994-2001 dochodziło do rażącej niegospodarności na poziomie około 50 milionów USD start rocznie, co dało w omawianym okresie kwotę na poziomie 400 milionów USD straty.

W dniu 22 lutego 2001 r. pani Elżbieta Kruk, szef gabinetu Politycznego Ministra Sprawiedliwości, skierowała do p.o. Prokuratora Krajowego Zbigniewa Wassermanna pismo, w którym zawarte było polecenie ówczesnego Ministra Sprawiedliwości dotyczące wszczęcia postępowania przygotowawczego w sprawie niegospodarności w w/w podmiotach przez właściwą prokuraturę.

strona 86/106 Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej

Następnie Minister Sprawiedliwości Lech Kaczyński pismem z dnia 23 lutego 2001 r. przekazał drogą służbową Dyrektorowi Biura Postępowania Przygotowawczego Prokuratury Krajowej prokuratorowi Kazimierzowi Krasnemu polecenie służbowe, do którego została dołączona notatka, anonimowe zawiadomienie i 4 karty załączników. W dniu 26 lutego 2001 r. pismo to wraz z anonimowym doniesieniem zostało skierowane do Prokuratury Apelacyjnej w Warszawie, celem przekazania go do właściwej Prokuratury Rejonowej w Płocku.

Z analizy akt postępowania przygotowawczego – sygn. akt. 3 Ds. 51/01 – wynikało, że w aktach tego postępowania nie zostały nigdy umieszczone cztery załączniki przekazane Ministrowi Sprawiedliwości przez anonimowego autora, stanowiące potwierdzenie faktu istnienia specjalnego „tajnego” pełnomocnictwa wydanego przez PKN ORLEN S.A. spółce J&S Service and Investment Ltd., które to pełnomocnictwo było kluczem do monopolizacji dostaw ropy naftowej do wszystkich polskich rafinerii.

Na podstawie otrzymanej, niekompletnej dokumentacji, w której brakowało czterech najważniejszych załączników, Prokuratura Rejonowa w Płocku odmówiła wszczęcia śledztwa po niezwykle krótkim, bo trwającym zaledwie dziewięć (9) dni badaniu sprawy (7-16 marca 2001 r.).

W uzasadnieniu postanowienia o odmowie wszczęcia śledztwa z dnia 16 marca 2001 r., sygn. akt 3 Ds 51/01, Z-ca Prokuratora Rejonowego w Płocku stwierdził, że w dniu 7 marca 2001 r. do Prokuratury Rejonowej w Płocku wpłynęło anonimowe pismo, w którym autor podniósł, iż na podstawie upoważnień wystawionych przez Zarząd byłej Petrochemii Płock S.A. (obecnie PKN ORLEN S.A.) firmie cypryjskiej J&S w latach 1994, 1995 i 1998 zakład ten dokonywał od 1994 r. zakupów ropy rosyjskiej za pośrednictwem spółki J&S po niekorzystnych cenach, a w konsekwencji ponosił straty w wysokości około 50.000.000 USD rocznie. W całej treści przywołanego dokumentu nie ma mowy o czterech załącznikach, a jest mowa tylko o piśmie, co stanowi dodatkowe potwierdzenie, że tych istotnych dla wyjaśnienia sprawy dokumentów Prokuratura Krajowa nie przekazała prokuraturom niższej instancji lub też nie dopilnowała ich przekazania.

Pomimo wskazania dokumentów potwierdzających ponoszenie przez Skarb Państwa straty znacznej wartości, a jednocześnie ich braku w przekazywanej drogą służbową dokumentacji, żaden z prokuratorów nie wyjaśniał ich braku. Nie przekazanie właściwej prokuraturze wszystkich załączonych przez anonimowego autora dokumentów wyczerpywało znamiona niedopełnienia obowiązków służbowych przez prokuratorów Prokuratury Krajowej i Prokuratury Apelacyjnej w Warszawie.

strona 87/106 Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej

W tej sytuacji niezbędne i konieczne byłoby również wyjaśnienie, dlaczego Zastępcy Prokuratora Rejonowego w Płocku wydającemu decyzję o odmowie wszczęcia śledztwa w tej sprawie, Prokuratura Krajowa nie dostarczyła istotnych dla wyjaśnienia sprawy załączników lub też czemu nie skontrolowała czy te załączniki prokurator wydający decyzję o odmowie wszczęcia śledztwa otrzymał.

W konkluzji Komisja Śledcza stwierdza, że zaniedbanie obowiązków, brak rzetelności, bezczynność lub niedopełnienie obowiązków służbowych przez ówczesnego p.o. Prokuratora Krajowego poprzez niedostarczenie dokumentów potwierdzających możliwość zaistnienia przestępstwa właściwej prokuraturze powoduje, że sprawa ta powinna być wyjaśniona w tym w oparciu o nowe, dodatkowe dowody, zgromadzone przez Komisję Śledczą.

Komisja Śledcza nie podjęła czynności mających na celu wyjaśnienie, bądź chociażby sprawdzenie nieprawidłowości, jakie zgłosił formalnie w swoim piśmie anonimowy autor, a także nie uchwaliła wniosku o przesłuchanie w tej sprawie posła Zbigniewa Wassermana przed Komisją Śledczą w charakterze świadka, a tym samym naruszyła postawiony przed nią przez Sejm RP obowiązek pełnego wyjaśnienia wszystkich okoliczności sprawy.

3.5.5 Podsumowanie i wnioski w zakresie prawidłowości działania Prokuratury i Urzędu Ochrony Państwa w sprawach badanych przez Komisję Śledczą

Dokonując podsumowania zgromadzonego materiału dowodowego w zakresie oceny prawidłowości działania Prokuratury i Urzędu Ochrony Państwa oraz ustalonych nieprawidłowości należy stwierdzić, co następuje:

1. Zatrzymanie Andrzeja Modrzejewskiego i doprowadzenie go do prokuratury celem przedstawienia mu zarzutu popełnienia przestępstwa ujawnienia poufnej informacji w publicznym obrocie papierami wartościowymi odbyło się na polecenie prokuratury i przeprowadzone zostało przez funkcjonariuszy UOP zgodnie z obowiązującą procedurą. 2. Podczas zatrzymania funkcjonariusze UOP nie naruszyli obowiązujących przepisów prawa, co potwierdziła przeprowadzona kontrola prokuratorska. 3. W związku ze złożonym przez Andrzeja Modrzejewskiego zażaleniem na czynności prokuratury i UOP, badający zasadność zarządzenia o zatrzymaniu i doprowadzeniu do prokuratury Sąd Rejonowy dla Warszawy-Śródmieścia uznał zatrzymanie za nieuzasadnione, jednakże

strona 88/106 Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej

jednocześnie orzekł, iż przedstawiony mu zarzut znajduje uzasadnienie w zebranym materiale dowodowym. 4. Komisja Śledcza stwierdza także, że jeżeli okoliczności podane przez panią prokurator Katarzynę Kalinowską co do faktów stosowania na nią nacisków przez osoby spoza prokuratury są autentyczne, to - z jednej strony - dopuściła się ona przewinienia służbowego nie dokumentując tych faktów w aktach nadzoru nad postępowaniem przygotowawczym oraz - po drugie - złamała ustrojową zasadę niezależności prokuratora, a ewentualne działania osób spoza organów prokuratury wymagają odrębnych ustaleń w postępowaniu karnym. 5. Biorąc pod uwagę zeznania prokuratorów złożone przed Komisją Śledczą tak w zakresie dotyczącym postępowania przygotowawczego, w którym doszło do zatrzymania Andrzeja Modrzejewskiego, jak i w zakresie innych postępowań, a zwłaszcza związanych z czynnościami Prokuratur dotyczącymi postępowań karnych w sprawach dotyczących działania na szkodę PKN ORLEN przez zarząd tej spółki, Komisja Śledcza stwierdza, że w ich toku we wszystkich jednostkach organizacyjnych prokuratury wykonujących w nich czynności służbowe nie przestrzegano postanowień Regulaminu wewnętrznego urzędowania powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury. 6. Wskazać należy, że wszyscy prokuratorzy funkcyjni Prokuratury Krajowej dokonujący jakiejkolwiek czynności w sprawie przekazania polecenia Ministra Sprawiedliwości co do wszczęcia postępowania opartego na anonimowym zawiadomieniu z lutego 2001 r. o działaniach zarządów Petrochemii Płock i PKN ORLEN S.A. na szkodę Spółki, nie wykonali żadnych, w tym także skutecznych, a wymaganych wewnętrznymi uregulowaniami czynności nadzorczych, które ujawniłyby, że Prokuratura Rejonowa w Płocku otrzymała w tej sprawie od przełożonych materiał niekompletny, którego najistotniejsza część została zatrzymana na wyższym szczeblu organów prokuratury. Prokuratorzy poza pozorującymi czynności służbowe wpisami w aktach nadzoru, nie sformułowali żadnych wytycznych, nie dokonali we własnym zakresie żadnej analizy przekazanych dokumentów, a następnie w żaden sposób nie egzekwowali i nie kontrolowali biegu oraz wyników tego postępowania. W trakcie sprawowanego nadzoru ograniczali się do bezkrytycznego powielania informacji przekazywanych przez podległe jednostki prokuratury i przekazywali je do wyższego szczebla, nie dokonując w tym zakresie nawet własnej oceny przedstawianych ustaleń. Przejawiającą się w toku ich zeznań, przesłankę rzekomo niskiego zagrożenia karą ewentualnych czynów objętych tym postępowaniem i stąd wynikające małe zainteresowanie tą sprawą z uwagi na jej małą wagę, w świetle faktów, że materiały składały się w tej fazie z kilku dokumentów, a zakres zarzutów wskazywał jednoznacznie na możliwy dalszy rozwój

strona 89/106 Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej

sprawy w przedmiocie tak przecież istotnym dla całego kraju, uznać należy jedynie za nieudolną próbę wytłumaczenia nieprofesjonalnego działania tych prokuratorów. 7. Także dalsze czynności prokuratury związane z kolejnym postępowaniem w tej samej sprawie, a zakończonym ponownie na podstawie tych samych materiałów co poprzednie, również odmową wszczęcia postępowania przygotowawczego czy czynności służbowe prokuratorów związane z notatką UOP z dnia 7 lutego 2002r. o istnieniu zagrożenia bezpieczeństwa energetycznego państwa w świetle ustaleń dowodowych Komisji uznać należy za kolejny przykład niewłaściwego wykonywania swoich obowiązków przez prokuratorów. 8. Na podstawie zeznań przesłuchiwanych prokuratorów Komisja Śledcza ustaliła, że w znakomitej większości, czynnościom służbowym prokuratorów towarzyszyło całkowite zaniechanie obowiązku dokumentowania ustaleń z referatów składanych przełożonym, jak też przełożeni nie odnotowywali w aktach nadzoru treści poleceń, a następnie nie egzekwowali i nie kontrolowali ich realizacji. Zeznania prokuratorów o telefonach z wyższego szczebla, nieformalnych naciskach przełożonych czy brak chociażby podstawowej realizacji obowiązku dokumentowania podstaw własnych ustaleń i decyzji, jak np. powodów wydania decyzji o zatrzymaniu A. Modrzejewskiego przez prokurator K. Kalinowską ,przy wynikających z jej zeznań wnioskach o rzekomo odmiennych powodach od właściwych przesłanek jej podjęcia, pozwalają w świetle pozostałych uchybień w pracy prokuratury sformułować także tezę, że ówczesny sposób realizacji przez prokuratorów obowiązków służbowych nie pozwolił już w tamtym czasie, na długo przed powołaniem Komisji Śledczej na wykrycie i wyjaśnienie zjawisk przestępczych związanych z szeroko rozumianym rynkiem paliw jak i nie pozwolił Komisji na jednoznaczne określenie winy poszczególnych prokuratorów za te zaniechania na etapie postępowania przed Komisją. 9. Dlatego w tym zakresie Komisja występuje do Ministra Sprawiedliwości Prokuratora Generalnego RP o wszczęcie stosownego postępowania mającego wyjaśnić okoliczności naruszenia zasad postępowania prokuratorów określonych w Regulaminie wewnętrznego urzędowania powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury, przez prokuratorów zarówno w postępowaniu, w którym doszło do zatrzymania A. Modrzejewskiego, jak i w pozostałych postępowaniach ujawnionych w toku prac Komisji a dotyczących działania zarządu na szkodę płockiej firmy, w aspekcie ich odpowiedzialności dyscyplinarnej i karnej. 10. Mające miejsce w toku prac Komisji przypadki złożenia fałszywych zeznań przez prokuratorów, powszechnej przypadłości nie pamiętania zdarzeń i ich okoliczności, niewłaściwego sposobu współpracy prokuratury z Komisją Śledczą przejawiające się z jednej strony w

strona 90/106 Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej nieprzekazywaniu żądanych akt lub wykonywaniu tych czynności ze znacznym opóźnieniem, a z drugiej strony wynikające ze zbieranych dowodów fakty niewykonywania przez jednostki prokuratury swoich ustawowych obowiązków w zakresie prowadzenia postępowań karnych, poza wnioskiem o konieczności odsunięcia od stanowisk funkcyjnych wszystkich prokuratorów, którzy wykonywali czynności służbowe w tych sprawach, również tylko te nadzorcze w postaci przekazywania dalej materiałów do innych prokuratorów, dostarczają także jednoznaczne podstawy do sformułowania przez Komisję Śledczą wniosku do Prezesa Rady Ministrów RP o niezwłoczne podjęcie pilnych działań zmierzających do zreformowania sposobu funkcjonowania Prokuratury RP i złożenia w tym zakresie stosownej inicjatywy ustawodawczej uwzględniającej powyższe wnioski.

strona 91/106 Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej

4. Informacja dodatkowa o pracach Komisji Śledczej

4.1 Podsumowanie pracy Komisji Śledczej

Do dnia 30 czerwca 2005 r. Komisja Śledcza odbyła łącznie 84 posiedzenia, z czego ...... posiedzeń miało charakter jawny (otwarty), a ..... posiedzeń miało charakter niejawny (zamknięty).

Podczas posiedzeń Komisja Śledcza przesłuchała łącznie ...... osób, z czego ...... osób w charakterze świadka, zaś ...... osób w charakterze gościa komisji lub osoby zaproszonej oraz ………przesłuchała……..osób na posiedzeniach zamkniętych i ……….osób na posiedzeniach niejawnych.

Wykaz osób przesłuchanych prze Komisję stanowi Załącznik Nr Z-1 do niniejszego Sprawozdania.

Podczas swoich prac Komisja Śledcza wystąpiła – na mocy uchwały Komisji bądź jej upoważnienia dla Przewodniczącego – do następujących organów i instytucji administracji państwowej oraz innych organów i instytucji:

• Prezydium Sejmu RP • Prokuratora Generalnego RP • Szefa Agencji Wywiadu • Szefa Kancelarii Prezydenta RP • Szefa Kancelarii Prezesa Rady Ministrów • Prezesa Najwyższej Izby Kontroli • Przewodniczącego Komisji Papierów Wartościowych i Giełd • Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji • Ministrów – Członków Rady Ministrów • Szefa Biura Ochrony Rządu • Innych organów wymiaru sprawiedliwości • Władz Spółki PKN ORLEN S.A. • Władz innych spółek handlowych • Zarządów fundacji i innych organów w sprawach fundacji • Innych instytucji.

Wykaz wystąpień Komisji Śledczej do Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej – do dnia 6 kwietnia 2005 r. – stanowi Załącznik Nr Z-2 do niniejszego Sprawozdania.

strona 92/106 Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej

Wykaz wystąpień Komisji Śledczej do Prezydium Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej – do dnia 6 kwietnia 2005 r. – stanowi Załącznik Nr Z-3 do niniejszego Sprawozdania.

Wykaz wystąpień Komisji Śledczej do Szefa Kancelarii Prezesa Rady Ministrów – do dnia 6 kwietnia 2005 r. – stanowi Załącznik Nr Z-4 do niniejszego Sprawozdania.

Wykaz wystąpień Komisji Śledczej do zarządów fundacji i innych organów w sprawach fundacji – do dnia 6 kwietnia 2005 r. – stanowi Załącznik Nr Z-5 do niniejszego Sprawozdania.

Wykaz wystąpień Komisji Śledczej do Przewodniczącego Komisji Papierów Wartościowych i Giełd – do dnia 6 kwietnia 2005 r. – stanowi Załącznik Nr Z-6 do niniejszego Sprawozdania.

Wykaz wystąpień Komisji Śledczej do Zarządu Kulczyk Holding S.A. – do dnia 6 kwietnia 2005 r. – stanowi Załącznik Nr Z-7 do niniejszego Sprawozdania.

Wykaz wystąpień Komisji Śledczej do Ministrów–Członków Rady Ministrów – do dnia 6 kwietnia 2005 r. – stanowi Załącznik Nr Z-8 do niniejszego Sprawozdania.

Wykaz wystąpień Komisji Śledczej do Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji – do dnia 6 kwietnia 2005 r. – stanowi Załącznik Nr Z-9 do niniejszego Sprawozdania.

Wykaz wystąpień Komisji Śledczej do Zarządu Nafta Polska S.A. – do dnia 6 kwietnia 2005 r. – stanowi Załącznik Nr Z-10 do niniejszego Sprawozdania.

Wykaz wystąpień Komisji Śledczej do Prezesa Najwyższej Izby Kontroli – do dnia 6 kwietnia 2005 r. – stanowi Załącznik Nr Z-11 do niniejszego Sprawozdania.

Wykaz wystąpień Komisji Śledczej do władz Spółki PKN ORLEN S.A. – do dnia 6 kwietnia 2005 r. – stanowi Załącznik Nr Z-12 do niniejszego Sprawozdania.

Wykaz wystąpień Komisji Śledczej do Prokuratora Generalnego Rzeczypospolitej Polskiej – do dnia 6 kwietnia 2005 r. – stanowi Załącznik Nr Z-13 do niniejszego Sprawozdania.

strona 93/106 Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej

Wykaz wystąpień Komisji Śledczej do innych instytucji – do dnia 6 kwietnia 2005 r. – stanowi Załącznik Nr Z-14 do niniejszego Sprawozdania.

Wykaz wystąpień Komisji Śledczej do władz innych spółek handlowych – do dnia 6 kwietnia 2005 r. – stanowi Załącznik Nr Z-15 do niniejszego Sprawozdania.

Wykaz wystąpień Komisji Śledczej do Szefa Agencji Wywiadu – do dnia 6 kwietnia 2005 r. – stanowi Załącznik Nr Z-16 i Z-17 do niniejszego Sprawozdania.

Wykaz wystąpień Komisji Śledczej do Szefa Biura Ochrony Rządu – do dnia 6 kwietnia 2005 r. – stanowi Załącznik Nr Z-18 do niniejszego Sprawozdania.

Wykaz wystąpień Komisji Śledczej do Szefa Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej – do dnia 6 kwietnia 2005 r. – stanowi Załącznik Nr Z-19 do niniejszego Sprawozdania.

Wykaz wystąpień Komisji Śledczej do innych organów wymiaru sprawiedliwości – do dnia 6 kwietnia 2005 r. – stanowi Załącznik Nr Z-20 do niniejszego Sprawozdania.

4.2 Ocena pracy Komisji Śledczej

Jak wspomniano wcześniej, powołana uchwałą Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 28 maja 2004 r. Komisja Śledcza zobowiązana została do zbadania i wyjaśnienia ściśle określonego obszaru spraw i kwestii. Niestety, od początku pracy komisji, głównie ze względu na medialny charakter jej pracy, część członków komisji, a w szczególności posłowie Roman Giertych, Antoni Maciarewicz i Zbigniew Wassermann, wykraczali uporczywie poza ramy wyznaczone cytowaną uchwałą Sejmu, a także regulaminu pracy Sejmu i przepisów kodeksu postępowania karnego, regulującego tryb pracy Komisji, i podczas prac komisji kwestie merytoryczne przeplatali z wystąpieniami stricte politycznymi, które nie służyły wyświetleniu obiektywnej prawdy materialnej, a często miały one na celu jedynie zasugerowanie świadkom określonej tezy, wywarcie na nich presji lub wręcz zastraszenie świadków.

Podczas prac Komisji Śledczej dochodziło także do podejmowania uchwał i decyzji, a także zachowań, które były w rażącej sprzeczności z obowiązującym porządkiem prawnym. Wśród przykładów takich naruszeń prawa można wymienić m.in.:

strona 94/106 Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej

• Przesłuchiwanie świadków na okoliczności nie mające żadnego związku z zakresem spraw do zbadania, których Komisja została powołana; • Wzywanie do publicznego ujawniania informacji, które z przedmiotem prac Komisji nie miały nic wspólnego, a które skądinąd są objęte ochroną danych osobowych; • Pozbawienie świadków możliwości korzystania z pomocy ustawionego pełnomocnika oraz kwestionowanie przez Komisję samego faktu ustanowienia pełnomocnika; • Zadawanie świadkom pytań w sposób narzucający lub sugerujący oczekiwaną odpowiedź; • Komentowanie zeznań i odpowiedzi świadków, budowanie hipotez i ferowanie nieuprawnionych ocen lub insynuowanie nieprawdziwych faktów i wypowiedzi świadków; • Zastraszanie świadków lub grożenie im odpowiedzialnością karną za działania bądź zachowania będące przedmiotem składanych przez nich zeznań.

Należy zauważyć, że niektórzy członkowie Komisji mieli tendencję do nieuprawnionego znacznego poszerzania zakresu działania Komisji wyznaczonego przez Sejm Rzeczypospolitej. Zadaniem Komisji Śledczej, zleconej jej uchwałą Sejmu, jest zaprezentowanie wniosków płynących z materiału dowodowego, a nie budowanie hipotez oraz wystawianie ocen w fazie dociekań, zwłaszcza ocen dotyczących odpowiedzialności poszczególnych osób. Te oceny niejednokrotnie dotyczyły konstytucyjnie chronionych praw tych osób. Stoi to zatem w oczywistej sprzeczności z zasadą, że takie oceny w istniejącym porządku normatywnym dopuszczalne są tylko w końcowych ustaleniach Komisji Śledczej, a w części są zastrzeżone wyłącznie dla prawomocnych orzeczeń organów wymiaru sprawiedliwości.

4.3 Poszerzanie zakresu działań Komisji Śledczej

Analiza stenogramów przesłuchań prowadzonych przez Komisję Śledczą, a także analiza treści podejmowanych przez Komisję uchwał pokazuje, że świadkowie słuchani byli często na okoliczności nie mające żadnego związku z zakresem spraw, do których zbadania Komisja Śledcza została powołana.

Podobnie związku takiego nie miały niektóre uchwały Komisji domagające się od rozmaitych instytucji informacji, akt i dokumentów, które wykraczały często poza zakres jej zadań.

Wykraczając poza zakres spraw zleconych Komisji do zbadania uchwałą Sejmu z dnia 28 maja 2004 r., Komisja Śledcza – samowolnie i bez udzielonej jej przez

strona 95/106 Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej

Sejm stosownej delegacji – wszczęła postępowanie w innych sprawach, nie mających bezpośredniego związku z przedmiotem działalności Komisji. W szczególności Komisja wystąpiła do organów i instytucji państwowych, do organizacji pozarządowych, społecznych i prywatnych oraz do innych osób prawnych z wnioskami o: • Przekazanie Komisji przez Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej (IPN) wszelkich informacji będących w zasobach IPN dotyczących 32 osób wezwanych przez Komisją Śledczą w charakterze świadka, w tym na wniosek posła R.Giertycha początkowo także osób nie mających żadnego związku z pracami Komisji, jak np. byłego Ministra Spraw Wewnętrznych K.Kozłowskiego co do , którego nie było nawet uchwały Komisji o przesłuchaniu go w charakterze świadka, • Przekazanie Komisji przez Prezesa Rady Ministrów księgi wejść i wyjść Kancelarii Prezesa Rady Ministrów za lata 1999-2004, co wykracza znacznie poza datę zainteresowania Komisji; • Udostępnienie Komisji wszelkich – od rozpoczęcia działalności do chwili obecnej – danych dotyczących: „Fundacji Orlen Dar Serca”, „Porozumienie bez Barier”, i „Petrochemia Dzieciom”, w szczególności dotyczących: - fundatorów i sponsorów fundacji, z osobami fizycznymi i prawnymi włącznie, - przepływu funduszy, - wszelkich wydatków fundacji, - obecnych władz fundacji: Zarządów i Rad, ze wskazaniem ewentualnych zmian w ich składach, - wszelkich rozporządzeń pracowników fundacji, - wszelkich wynagrodzeń pracowników fundacji; • Przekazanie Komisji wszelkich - od rozpoczęcia działalności do chwili obecnej - informacji o Fundacji Jolanty Kwaśniewskiej „Porozumienie bez Barier”, w szczególności dotyczących: - sponsorów Fundacji, z osobami fizycznymi i prawnymi włącznie; - przepływu funduszy; - wszelkich wydatków Fundacji; - obecnych władz fundacji: Zarządu i Rady, ze wskazaniem ewentualnych zmian w ich składach; - wszelkich rozporządzeń pracowników Fundacji, - wszelkich wynagrodzeń pracowników Fundacji. • Zlecenie prokuraturze czynności zatrzymania i zabezpieczenia dokumentów księgowych Kancelarii Prawnej KNS Sp. z o.o.; • Zlecenie prokuraturze czynności zatrzymania i zabezpieczenia dokumentów księgowych i finansowych Fundacji „Porozumienie bez Barier”; • Zlecenie prokuraturze czynności zatrzymania i zabezpieczenia ksiąg wejść i wyjść do Pałacu Prezydenckiego w Warszawie, Krakowskie Przedmieście 48/50, od dnia 1 stycznia 2003 roku do dnia 1 lipca 2004 roku;

strona 96/106 Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej

• Zlecenie prokuraturze czynności zabezpieczenia i dostarczenia Komisji billingów rozmów telefonicznych (przychodzących i wychodzących), prowadzonych w latach 2000-2004 z telefonów służbowych, stacjonarnych i komórkowych, Panów: Marka Siwca – ówczesnego Szefa Biura Bezpieczeństwa Narodowego, Dariusza Szymczychy – sekretarza stanu w Kancelarii Prezydenta RP, Marka Ungiera - szefa Gabinetu Prezydenta RP, Andrzeja Gduli - dyrektora Zespołu Doradców Prezydenta RP oraz Stanisława Cioska – doradcy Prezydenta RP ds. międzynarodowych; • Udostępnienie Komisji przez prokuraturę tajnych akt postępowania w związku ze sprawą Funduszu Obsługi Zadłużenia Zagranicznego o sygnaturze VIII K 37/98; • Udostępnienie Komisji przez TVP S.A. wszelkiej dokumentacji związanej z realizacją i emisją informacji dotyczącej zatrzymania przez funkcjonariuszy UOP w dniu 7 lutego 2002 r. ówczesnego prezesa Zarządu PKN Orlen S.A. – Andrzeja Modrzejewskiego; • Udostępnienie Komisji przez TVP S.A. dokumentacji w postaci nagrań programów i informacji związanych z PKN Orlen S.A., w szczególności z zatrzymaniem pana Andrzeja Modrzejewskiego, zawieraniem kontraktów na dostawę ropy naftowej, zmian w strukturach właścicielskich, zmian w Radach Nadzorczych i Zarządzie, negocjacji handlowych w Rosji i w Polsce, zagrożeniem bezpieczeństwa energetycznego Polski, prywatyzacją Rafinerii Gdańskiej, Naftobaz, Naftoportu, PERN - w okresie 2001-2004 r.; • Udostępnienie Komisji wszelkich materiałów związanych z wizytą Prezydenta RP w dniu 28 września 2004 r. u Prezydenta Rosji Władimira Putina, a dotyczących rozmów względnie ustaleń lub umów związanych z sektorem paliwowym; • Przekazanie Komisji przez prokuraturę akt o sygnaturze Ap II Ds. 26/02 w sprawie zabójstwa generała Marka Papały.

Za kuriozalne należy uznać wystąpienie Komisji Śledczej z wnioskiem o przeprowadzenie czynności polegających na ustaleniu, nie tylko czy świadek Jan Kulczyk przebywał w Polsce w dniach 15 – 21 stycznia br., ale przede wszystkim czy był obecny na premierze sztuki „Namiętność” w poznańskim Teatrze Nowym.

Jako nadużycie uprawnień Komisji należy uznać zlecenie prokuraturze czynności zatrzymania i zabezpieczenia dokumentów księgowych Kancelarii Prawnej KNS Sp. z o.o.

Ponadto Komisja Śledcza wykroczyła poza zakres zleconego jej przez Sejm zakresu spraw do wyjaśnienia w ten sposób, że zaczęła zajmować się innymi sprawami, które są przedmiotem badania przez uprawnione do tego instytucje, np. prokuraturę, a często zostały zakończone prawomocnymi wyrokami sądów.

strona 97/106 Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej

Niektóre czynności i działania członków Komisji Śledczej wręcz ośmieszały i obrażały powagę Sejmu. Wśród nich był np. wniosek o przekazanie celem ponownego zbadania przez Komisję zasobów osobowych Instytutu Pamięci Narodowej – tzw. teczek – części świadków przesłuchiwanych przez tę Komisję, nie zważając na fakt, że niektórzy z tych świadków, w tym np. Prezydent RP Aleksander Kwaśniewski, zostali wcześniej poddani procedurze lustracyjnej przez uprawniony Sąd. Czynności tego rodzaju, podejmowane przez Komisję Śledczą godziły w porządek prawny Rzeczypospolitej i stanowiły groźny precedens, który może dać impuls do erozji Państwa i konstytucyjnych instytucji państwowych.

4.4 Naruszanie prawa, ograniczanie uprawnień stron i wywieranie niedopuszczalnej presji na świadków zeznających przed Komisją Śledczą

Komisja Śledcza w sposób bezprawny zmuszała zarówno osoby wezwane do złożenia zeznań, jak i instytucje do publicznego ujawniania informacji, które z przedmiotem prac komisji nie miały nic wspólnego, a które skądinąd objęte były ochroną danych osobowych. Działając bezprawnie, Komisja naruszała przy tym prawnie chroniony interes prywatny. Istnieje zatem uzasadnione podejrzenie, że takie postępowanie służyło poszczególnym członkom Komisji do celów politycznych lub osobistych.

W myśl art. 31 ust. 2 Konstytucji każdy jest obowiązany szanować wolność i prawa innych. Nakaz ten obowiązuje szczególnie posłów, którzy ślubowali „przestrzegać Konstytucji i innych praw Rzeczypospolitej Polskiej” (art. 104 ust. 2 Konstytucji). Niestety, reguły te nie były respektowane przez niektórych członków komisji Śledczej Sejmu RP. Członkowie ci naruszali zasady obiektywizmu oraz uczciwego procesu. W toku postępowania dochodziło do rażących naruszeń dóbr osobistych świadków i innych osób wbrew postanowieniom art. 47 Konstytucji i art. 7 ust. 2 ustawy o komisji śledczej.

Przykładem naruszania prawa przez Komisję Śledczą w tym zakresie było m.in.:

• Sposób przesłuchiwania świadka Barbary Piwnik w dniu 13 września 2004 r., • Sposób przesłuchiwania świadka Zbigniewa Siemiątkowskiego w dniu 13 września 2004 r., • Sposób przesłuchiwania świadka Barbary Piwnik w dniu 16 października 2004 r.,

strona 98/106 Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej

• Sposób przesłuchiwania świadka Stanisława Cioska w dniu 20 kwietnia 2005r., • Wykluczenie prof. Jana Widackiego z funkcji pełnomocnika świadka Jana Kulczyka, czym doprowadziła do pozbawienia Jana Kulczyka prawa do posiadania pełnomocnika, • Wezwanie na świadka i sposób przesłuchiwania prof. Jana Widackiego w dniu 30 listopada 2004 r., • Wezwanie na świadka i przesłuchanie Sławomira Wiatra w dniu 16 kwietnia 2005 r., • Wezwanie na świadka i przesłuchanie Jolanty Kwaśniewskiej w dniu 25 czerwca 2005 r. • Pomijanie dowodów z zeznań świadków jak np. A.Balazsa, który sam zgłosił do Komisji i Marszałka Sejmu chęć złożenia zeznań

Członkowie Komisji Śledczej, posłowie Roman Giertych, Józef Gruszka i Zbigniew Wassermann, naruszyli zasadę państwa prawa zgłaszając wniosek o zabezpieczenie majątku świadka Jana Kulczyka w przypadku gdyby J. Kulczyk nie stawił się na wezwanie Komisji, który to wniosek nie miał żadnego uzasadnienia w obowiązujących przepisach polskiego prawa.

Komisja Śledcza złamała prawo, domagając się od Jolanty Kwaśniewskiej dokumentacji dotyczącej Fundacji „Porozumienie bez Barier” bez uprzedniego podjęcia uchwały w tej sprawie. Prawo, a konkretnie ustawa o sejmowej komisji śledczej zostało złamane w tym przepisie, który stanowi, że domagać się dokumentacji od osób prawnych i publicznych przewodniczący komisji śledczej ma prawo działając na mocy uchwały komisji. Tymczasem komisja nie zebrała się i nie podjęła uchwały o wystąpieniu o udostępnienie tej dokumentacji.

Komisja Śledcza złamała prawo i obowiązujące w pracach Komisji zasady, głosując podczas posiedzenia w dniu 13 stycznia 2005 r. wniosek posła Romana Giertycha o udostępnienie jej przez Instytut Pamięci Narodowej kompletnych zasobów, tzw. teczek, dotyczących 32 osób, w tym 29 świadków powołanych przed Komisję. Naruszenia prawa i dobrego obyczaju polegało na tym, że przegłosowano uchwałę w składzie pięcioosobowym (Komisja liczyła wówczas 11 osób) i to pod nieobecność przewodniczącego Komisji. Należy przypomnieć, że Komisja wiele razy ustalała, że wnioski będą głosowane po dyskusji, uzyskaniu opinii prawnych, a przede wszystkim nie na tym samym posiedzeniu, na którym zostały zgłoszone. Wszystkie te zasady zostały w dniu 13 stycznia 2005 r. naruszone. Wśród osób, których teczek zażądano były m.in. osoby z otoczenia Prezydenta RP, pracownicy PKN ORLEN S.A. oraz czynni funkcjonariusze służb specjalnych. Dodatkowo, należy stwierdzić, że żądanie udostępnienia „teczki” prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego jest całkowicie nieuprawnione biorąc pod uwagę fakt, iż Aleksander Kwaśniewski – w związku

strona 99/106 Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej z ubieganiem się o reelekcje na urząd prezydenta państwa – był w 2000 r. lustrowany przez właściwy Sąd lustracyjny, który wydał w tej sprawie wiążący, prawomocny i ostateczny wyrok. Członkowi Komisji ujawnili opinii publicznej treść dokumentów z którymi zapoznali się przy wykonywaniu obowiązków członka Komisji , a w szczególności informacji zawartych w teczkach przekazanych przez IPN czym dopuścili się naruszenia norm prawa karnego. W tym zakresie prowadzone są przez właściwe prokuratury postępowania karne.

Kolejnym naruszeniem obowiązującego porządku prawnego była bezprawna decyzja z dnia 8 listopada 2004 r. przewodniczącego Komisji Józefa Gruszki zawierająca upoważnienie posłów – członków Komisji Śledczej do przekazywania Komisji dokumentów i materiałów uzyskanych w trakcie prywatnych rozmów z osobami chcącymi dostarczyć dowodów w zakresie spraw określonych przez Sejm uchwałą z dnia 28 maja 2004 r. Upoważnienie to, w istocie swej zezwalające poszczególnym członkom Komisji Śledczej zbierać informacje indywidualnie, niejako „na własną rękę”, zostało wydane bez zasięgnięcia opinii prawnej i w sposób naruszający przepisy prawa, co wykazała sporządzona na życzenie Komisji post factum opinia prawna z dnia 22 listopada 2004 r.

Zdarzeniem pozbawiającym cechy bezstronności członka Komisji, było spotkanie posła Romana Giertycha z biznesmenem Janem Kulczykiem w klasztorze na Jasnej Górze w Częstochowie we wrześniu 2004 r. A w sprawie tej prowadzone jest śledztwo przez Prokuraturę.

W kontekście braku reakcji Komisji na ten oczywisty brak bezstronności w zachowaniu posła R.Giertycha i faktyczne istnienie powodów do wyłączenia go z dalszych prac Komisji, czego nie dokonano z uwagi na postawę posłów z prawicowych ugrupowań , jako przykład skrajnie politycznej decyzji Komisji pozbawionej merytorycznej zasadności , uznać należy przegłosowanie głosami 5 prawicowych posłów, decyzji o wyłączeniu z dalszych prac Komisji w dniu 5.07.2005r. posła Andrzeja Różańskiego na wniosek posła R.Giertycha, zarzucającego mu brak obiektywizmu z uwagi na to , że prowadził rozmowy z ekspertem Komisji i miał się dopuścić groźby pod jej adresem. Okoliczność ta nie stała się jednak przedmiotem weryfikacji treści notatki eksperta prze Przewodniczącego Komisji , z faktycznym przebiegiem zdarzeń i nie wysłuchano ekspertów biura legislacyjnego Sejmu lub pełnomocnika przesłuchiwanego w tym czasie świadka na te okoliczności , których te osoby były bezpośrednimi świadkami.

strona 100/106 Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej

Bulwersujące było układanie się i zawieranie porozumienia, sprzecznego z przepisami kodeksu postępowania karnego, przez niektórych członków Komisji Śledczej z – przebywającym w areszcie w związku z popełnionymi czynami karalnymi – Markiem Dochnalem w sprawie złożenia przez niego zeznań w zamian za wystąpienie Komisji Śledczej do Ministra Sprawiedliwości z wnioskiem o uchylenie aresztu wobec Marka Dochnala.

Przykładem działania uwarunkowanego względami politycznymi, a nie wyjaśnienia zadań postawionych przed Komisją było budowanie przez posłów A.Macierewicza, Z. Wassermana czy R. Giertycha oskarżeń i wniosków w oparciu o wątpliwe , niemożliwe do zweryfikowania w toku prac Komisji zeznania osób skladających przed Komisją zeznania w charakterze świadków a przeciwko , którym toczą się postępowania karne, osadzonych w areszcie lub poszukiwanych listem gończym przez polski wymiar sprawiesliwości / świadkowie : Goszewska, Dochnal, Popenda, Chmielewski, Zając, Czyżewski/.

Ewidentnym przykładem przekroczenia przez Komisję Śledczą zakresu jej kompetencji było przesłuchanie świadka Sławomira Wiatra w dniu 16 kwietnia 2005 r., podczas którego żadne z zadawanych świadkowi pytań nie odnosiło się w sposób bezpośredni do zakresu spraw zleconych Komisji uchwałą Sejmu z dnia 28 maja 2004 r.

Zgodnie z treścią art. 11 ust. 3 ustawy o sejmowej komisji śledczej, do przesłuchania przed Komisją Śledczą stosuje się odpowiednio przepisy kodeksu postępowania karnego (k.p.k.). W trakcie przesłuchań permanentnie naruszany był przepis art. 171 § 4 k.p.k. zabraniający zadawanie osobie przesłuchiwanej pytań sugerujących treść odpowiedzi. Bardzo często zdarzały się fakty ograniczania swobody wypowiedzi, przerywania wypowiedzi, polemika z przesłuchiwanym, bieżące ocenianie jego zeznań, a nawet postawy życiowej, sposobu sprawowania przez świadka funkcji, etc. Wszystko to naruszało przepis art. 171 § 1 k.p.k., gwarantujący swobodę wypowiedzi. Przy tej okazji bardzo często naruszano dobra osobiste osób przesłuchiwanych i osób trzecich, co dodatkowo naruszało przepis art. 7 ust. 2 ustawy o sejmowej komisji śledczej. Warto zatem przypomnieć, że wedle mającego tu zastosowanie, zgodnie z art. 11 ust. 3 ustawy o sejmowej komisji śledczej, przepisem art. 171 § 7 k.p.k. złożone w takich warunkach zeznania nie mogą stanowić dowodu. Nie mogą one zatem stanowić podstawy pisanego przez Komisję sprawozdania.

Taki sposób działania Komisji Śledczej naruszał porządek prawny Rzeczypospolitej Polskiej, konstytucyjną zasadę demokratycznego państwa prawa oraz podważał autorytet Sejmu i powagę Państwa.

strona 101/106 Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej

Ponieważ obrady Komisji Śledczej były transmitowane przez radio i telewizję, taki sposób procedowania i jawne lekceważenie obowiązującego prawa obniżało kulturę prawną społeczeństwa i działało demoralizująco na społeczeństwo.

4.5 Funkcjonowanie Komisji Śledczej

Funkcjonowanie Komisji Śledczej od samego początku jej działania było wadliwe. W szczególności, Komisja a priori dokonała wyłączenia stosowania przepisów art. 4 i 6 ustawy o Komisjach Śledczych, powodując , że przepisy te, dotyczące wyłączenia członka komisji od przewidzianych w nich czynności, stały się w praktyce martwe. Wielokrotnie deklarowano, że cel polityczny jakim jest niezmienność składu Komisji jest ważniejszy od stosowania prawa, nakazującego w określonych sytuacjach wyłączenie członka Komisji. Takie podejście obraża konstytucyjną zasadę państwa prawa. Jedynie w końcowym etapie jej funkcjonowania użyto tych przepisów do odsunięcia w pracach Komisji posła Andrzeja Różańskiego , które nie miało swojego merytorycznego uzasadnienia.

W pracach Komisji Śledczej, a nawet przy przesłuchiwaniu kolejnych osób uczestniczyli posłowie, co do których bezstronności nie tylko istniały uzasadnione wątpliwości, ale którzy z brakiem tej bezstronności nawet się nie kryli; przeciwnie, jawnie ją demonstrowali. Należy zwrócić uwagę, że ustalenia przyjęte przez wadliwy skład Komisji Śledczej obciążone są i będą poważną wadą prawną. Komisja funkcjonowała bez planu pracy, prace jej Prezydium nie były protokołowane a jedynie sekretarz odnotowywał zapadające tam decyzje. Prezydium Komisji nie zapewniło także prowadzenia wykazu i numeracji wnoszonych projektów i podjętych uchwał co uniemożliwiało członkom Komisji weryfikację działań Komisji i planowanie przeprowadzenia kolejnych czynności dowodowych.

4.5.1 Udział w pracach Komisji Śledczej posła Zbigniewa Wassermanna

W dniu 5 listopada 2004 r. do Sekretariatu Marszałka Sejmu wpłynął wniosek posła Zbigniewa Nowaka o wykluczenie posła Zbigniewa Wassermanna ze składu Komisji Śledczej.

W uzasadnieniu wniosku o wykluczenie posła Zbigniewa Wassermanna ze składu Komisji Śledczej, wnioskodawca wskazał, że w połowie lutego 2001 r. do ówczesnego Ministra Sprawiedliwości wpłynęło anonimowe pismo, w

strona 102/106 Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej którym autor bardzo dokładnie, w sposób rzetelnie udokumentowany wywodził, że w Petrochemii Płock S.A., a następnie w PKN ORLEN S.A. w latach 1994- 2001 dochodziło do rażącej niegospodarności na poziomie około 50 milionów USD start rocznie, co dało w omawianym okresie kwotę na poziomie 400 milionów USD straty.

W dniu 22 lutego 2001 r. pani Elżbieta Kruk, szef gabinetu Politycznego Ministra Sprawiedliwości, skierowała do p.o. Prokuratora Krajowego Zbigniewa Wassermanna pismo, w którym zawarte było polecenie ówczesnego Ministra Sprawiedliwości dotyczące wszczęcia postępowania przygotowawczego w sprawie niegospodarności w w/w podmiotach przez właściwą prokuraturę. Następnie Minister Sprawiedliwości Lech Kaczyński pismem z dnia 23 lutego 2001 r. przekazał w sposób oficjalny Dyrektorowi Biura Postępowania Przygotowawczego Prokuratury Krajowej prokuratorowi Kazimierzowi Krasnemu polecenie służbowe, do którego została dołączona notatka, anonimowe zawiadomienie i 4 karty załączników. W dniu 26 lutego 2001 r. pismo to wraz z anonimowym doniesieniem zostało skierowane do Prokuratury Apelacyjnej w Warszawie, celem przekazania go do właściwej Prokuratury Rejonowej w Płocku.

Z analizy akt postępowania przygotowawczego – sygn. akt. 3 Ds. 51/01 – przeprowadzonej osobiście przez wnioskodawcę w Prokuraturze Rejonowej w Płocku wynikało, że w aktach tego postępowania nie zostały nigdy umieszczone cztery załączniki przekazane Ministrowi Sprawiedliwości przez anonimowego autora, stanowiące potwierdzenie faktu istnienia specjalnego „tajnego” pełnomocnictwa wydanego przez PKN ORLEN S.A. spółce J&S Service and Investment Ltd., które to pełnomocnictwo był kluczem do monopolizacji dostaw ropy naftowej do wszystkich polskich rafinerii.

Na podstawie otrzymanej, niekompletnej dokumentacji, w której brakowało czterech najważniejszych załączników, Prokuratura Rejonowa w Płocku odmówiła wszczęcia śledztwa po niezwykle krótkim, bo trwającym zaledwie dziewięć (9) dni badaniu sprawy (7-16 marca 2001 r.).

W uzasadnieniu postanowienia o odmowie wszczęcia śledztwa z dnia 16 marca 2001 r., sygn. akt 3 Ds 51/01, Z-ca prokuratora Rejonowego w Płocku stwierdził, że w dniu 7 marca 2001 r. do Prokuratury Rejonowej w Płocku wpłynęło anonimowe pismo, w którym autor podniósł, iż na podstawie upoważnień wystawionych przez Zarząd byłej Petrochemii Płock S.A. (obecnie PKN ORLEN S.A.) firmie cypryjskiej J&S w latach 1994, 1995 i 1998 zakład ten dokonywał od 1994 r. zakupów ropy rosyjskiej za pośrednictwem spółki J&S po niekorzystnych cenach, a w konsekwencji ponosił straty w wysokości około 50.000.000 USD rocznie. W całej treści przywołanego dokumentu nie ma

strona 103/106 Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej mowy o czterech załącznikach, a jest mowa tylko o piśmie, co stanowi dodatkowe potwierdzenie, że tych istotnych dla wyjaśnienia sprawy dokumentów Prokuratura Krajowa nie przekazała prokuraturom niższej instancji lub też nie dopilnowała ich przekazania.

Pomimo wskazania dokumentów potwierdzających ponoszenie przez Skarb Państwa straty znacznej wartości, a jednocześnie ich braku w przekazywanej drogą służbową dokumentacji, żaden z prokuratorów nie zauważył ich braku. Nie przekazanie właściwej prokuraturze wszystkich załączonych przez anonimowego autora dokumentów wyczerpywało znamiona niedopełnienia obowiązków służbowych przez prokuratorów Prokuratury Krajowej i Apelacyjnej, w tym prokuratora, obecnie posła Zbigniewa Wassermanna.

W tej sytuacji niezbędne i konieczne było również wyjaśnienie, dlaczego Zastępcy Prokuratora Rejonowego w Płocku wydającemu decyzję o odmowie wszczęcia śledztwa w tej sprawie , Prokuratura Krajowa nie dostarczyła istotnych dla wyjaśnienia sprawy załączników lub też czemu nie skontrolowała czy te załączniki prokurator wydający decyzję o odmowie wszczęcia śledztwa otrzymał.

Reasumując, należy uznać, że działania Prokuratury Krajowej prowadzone w 2001 r. i zaniechania w realizacji obowiązków służbowych ówczesnego p.o. Prokuratora Krajowego Zbigniewa Wassermanna w tym postępowaniu, mają bezpośredni związek z przedmiotem prac Komisji Śledczej i z tego powodu powinien on podlegać wyłączeniu z prac tej Komisji z mocy prawa, co jednak nie nastąpiło.

W konkluzji Komisja Śledcza stwierdza, że zaniedbanie obowiązków, brak rzetelności, bezczynność lub niedopełnienie obowiązków służbowych przez ówczesnego p.o. Prokuratora Krajowego Zbigniewa Wassermanna, poprzez niedostarczenie dokumentów potwierdzających możliwość zaistnienia przestępstwa właściwej prokuraturze powoduje, że powinien on być bezwzględnie wyłączony z prac Komisji Śledczej wyjaśniającej aktualnie sprawy, wśród których nadużycia związane z zawieraniem niekorzystnych kontraktów na dostawę ropy rosyjskiej do Polski stanowią istotną kwestię.

Komisja Śledcza nie podjęła czynności mających na celu wyjaśnienie bądź chociażby sprawdzenie nieprawidłowości, jakie zgłosił formalnie w swoim wniosku poseł Zbigniew Nowak, a także nie uchwaliła wniosku o przesłuchanie posła Zbigniewa Wassermana przed Komisją Śledczą w charakterze świadka, a tym samym naruszyła postawiony przed nią przez Sejm RP obowiązek pełnego wyjaśnienia wszystkich okoliczności sprawy.

strona 104/106 Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej

4.5.2 Udział w pracach Komisji Śledczej eksperta płk Zbigniewa Nowka

W Komisji Śledczej leży – niezrealizowany dotychczas – wniosek o przesłuchanie pułkownika Zbigniewa Nowka, eksperta Komisji Śledczej, byłego szefa Urzędu Ochrony Państwa w latach 1998-2001, tj. w czasie sprawowania rządów przez gabinet premiera Jerzego Buzka. Jego kadencja w UOP była jednym z najbardziej upolitycznionych okresów w historii tego urzędu, o czym świadczy chociażby niejasna rola służb specjalnych podczas lustrowania kandydatów na prezydenta przed wyborami w 2000 r.

„Teczkę” prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego kompletowano na potrzeby procesu lustracyjnego przed wyborami na drugą kadencję w 2000 r. Sąd lustracyjny orzekł, że nie ma dowodów na jego współpracę ze służbami specjalnymi PRL. Sejmowa Komisja do Służb Specjalnych badała potem sprawę zbierania „kwitów” na Aleksandra Kwaśniewskiego w czasie rządów AWS przez szefa UOP płk Zbigniewa Nowka. Próbowano udowodnić wówczas, że w latach 70-tych Kwaśniewski był agentem o pseudonimie „Alek” i pracował w redakcji dziennika „Życie Warszawy”, co jednak nie potwierdziło się.

W czasie, gdy Zbigniew Nowek był szefem UOP, służby specjalne prowadziły działania operacyjne polegające m. in. na sprawdzaniu kontraktów zawartych pomiędzy Petrochemią Płock S.A. i PKN ORLEN S.A. z cypryjską firmą J&S Service and Investment Ltd. na dostawy ropy naftowej do rafinerii. Wcześniej – przed objęciem stanowiska Szefa UOP – Z. Nowek pełnił funkcję Szefa Delegatury UOP w Bydgoszczy, obejmującej zasięgiem terytorialnym Płock. Jego następca i jeden z głównych świadków Komisji, Zbigniew Siemiątkowski, oskarżał Z. Nowka, że celowo spowalniał on działania operacyjne UOP zmierzające do wyjaśnienia sprawy.

Sytuacja, w której ta sama osoba może być powołana na świadka Komisji Śledczej – a jest już jej ekspertem – jest niedopuszczalna w świetle ustawy o komisji śledczej i kodeksu postępowania karnego. W przypadku płk Zbigniewa Nowka dodatkowym argumentem przemawiającym przeciwko pełnieniu przez niego funkcji eksperta Komisji Śledczej jest to, że ekspert z zasady powinien być neutralny wobec sprawy, w której występuje. Tymczasem skoro winien być świadkiem, oznacza to, że posiada wiedzę w sprawie i własny wyrobiony pogląd, a to jest sprzeczne z rolą obiektywnego eksperta.

Przypadek Z. Nowka obrazuje szerszy problem, z którym Komisja Śledcza nie potrafiła sobie poradzić, a mianowicie osoby i praca ekspertów Komisji. Wśród ekspertów Komisji było bowiem kilku osób wywodzących się wprost ze służb specjalnych, m.in. generał Bogdan Libera czy Piotr Wojciechowski. Ich udział

strona 105/106 Sprawozdanie z działalności Sejmowej Komisji Śledczej w pracach Komisji był problematyczny z tych samych względów co płk.Z.Nowka , gdyż są to de facto ludzie, którzy wykonywali bezpośrednio lub pośrednio zadania służbowe związane z czynnościami UOP dotyczącymi rynku paliw i posiadają wiedzę przydatną komisji . Podobne uwagi należy sformułować co do wadliwie przyjętego sposobu wyboru ekspertów Komisji. Z uwagi na dopuszczenie do powołania w charakterze ekspertów osób, wskazywanych bezpośrednio przez członków Komisji, w rezultacie zezwolono na istnienie personalnych powiązań między członkami komisji a ekspertami , które to powiązania z uwagi na poprzednio istniejące osobiste związki miały oczywisty dla opinii publicznej negatywny wpływ na pracę Komisji. Podkreślić należy , że Komisja nie zdołała zaprosić do swoich prac w charakterze ekspertów osób o powszechnie uznanych przymiotach wiedzy i bezstronności, gdyż osoby z autorytetem nie wyraziły zgody na branie udziału w politycznych działaniach niektórych członków komisji.

strona 106/106

Zatrzymanie Andrzeja Modrzejewskiego – przyczyny i przebieg wydarzeń.

Sprawę zatrzymania Modrzejewskiego należy rozpatrywać zarówno na tle dążeń ekipy Millera do przejęcia – partyjnego zawłaszczenia – najważniejszych sektorów państwa a zwłaszcza gospodarki, jak i w szerszym, międzynarodowym kontekście. Kluczową rolę odgrywał tu spór o przejęcie sektora energetycznego przez Rosjan a przede wszystkim przez pozostający pod wpływem państwa rosyjskiego koncern Łukoil.

Uwarunkowania międzynarodowe – plan Cioska Ten drugi aspekt najlepiej charakteryzuje postawa przyjęta przez Radę Gabinetową w dniu 21 lutego 2002 r., gdzie w oparciu o wypowiedź ministra Kaczmarka przyjęto, że sektor naftowy zostanie sprzedany Rosjanom. Było to stanowisko zgodne Prezydenta, Premiera, Ministra Spraw Zagranicznych i Ministra Skarbu Państwa. Nie padło ani jedno słowo sprzeciwu choć wyrażano zaniepokojenie czy plan ten nie zostanie utrudniony na skutek ‘antyrosyjskiej histerii prawicy’. Dyskusja podczas obrad Rady Gabinetowej odbywała się miesiąc po wizycie Putina w Polsce i była jej podsumowaniem. Dlatego ustalenia dotyczące sektora naftowego należy traktować jako konsekwencje negocjacji z Rosją, zwłaszcza jeśli chodzi o zakres otwarcia na kapitał i wpływy rosyjskie. Dyskusja ta świadczy też dobitnie o tym, że członkowie Rady świetnie zdawali sobie sprawę kluczowego znaczenia Rafinerii Gdańskiej i polskiego sektora naftowego dla Rosji i świadomie decydowali o utracie nad nim kontroli przez Polskę. Nie bez znaczenia jest fakt, iż w nocy poprzedzającej posiedzenie Rady doszło do narady Aleksandra Kwaśniewskiego, Leszka Millera i Jana Kulczyka gdzie ustalono przejęcie przez te osoby kontroli nad PKN ‘Orlen’. A na dwie godziny przed rozpoczęciem posiedzenia Rady doszło do ostatecznego kompromisu z

1/15 ministrem Wiesławem Kaczmarkiem w kancelarii mecenasa Kratiuka. Uwarunkowania w jakich podejmowano decyzje dotyczące sektora energetycznego w tym PKN „Orlen” pokazuje też stanowisko zajmowane w tych kwestiach przez doradców Prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego. Rozmówcy rosyjscy Prezydenta Kwaśniewskiego, który od dawna prowadził konsultacje z Rosją na temat energetyki i był niepomiernie głębiej w te sprawy wprowadzony niż zespól premiera Millera, jesienią 2001 r. mieli powiedzieć ministrowi Cioskowi: „ to czego nie sprzedaliście zachodowi, my weźmiemy. Eksportujemy do was surową ropę a wy ją przerabiacie na galanterię i sprzedajecie, musicie się posunąć, kupimy od was to wszystko’. Na tym tle powstał tzw. ‘plan Cioska’, który zakładał sprzedaż Rosji całej polskiej petrochemii. Plan ten był przedstawiany sukcesywnie przez ministra Cioska Prezydentowi w kolejnych raportach w latach 2001-2004 i był przezeń realizowany. Podstawą tego planu była propozycja złożona w grudniu 2001 r. przez Łukoil przejęcia całego sektora naftowego a także dostaw gazu. To wówczas przyjęto, że rozmówcą polskich decydentów będzie wiceprezes Łukoilu b. funkcjonariusz KGB i podwładny Władimira Ałganowa, Fiedun oraz, że porozumienie zostanie ostatecznie zawarte podczas wizyty prezydenta Rosji Władimira Putina w Polsce. Fakt ten ma kluczowe znaczenie dla oceny odpowiedzialności zarówno prezydenta Kwaśniewskiego, premiera Millera, Zbigniewa Siemiątkowskiego jak i innych dostojników państwowych. Oznacza bowiem, że przynajmniej od jesieni 2001 r. kierownictwo państwa świetnie wiedziało, że po stronie rosyjskiej głównym rozmówcą co do przyszłości sektora paliwowego będzie zespół b. funkcjonariuszy KGB z Ałganowem na czele.

Rola PKN ‘Orlen’ Osią tego planu było przejęcie kontroli nad PKN ‘Orlen’. Wynikało to nie tylko z wielkości tego koncernu lecz z jego kluczowej roli w systemie energetycznym

2/15 Europy Środkowej. PKN kontrolował połowę rynku przetwórstwa ropy naftowej Europy Środkowej a przede wszystkim kontrolował szlaki transportu ropy z Rosji na zachód. Sytuacja w eksporcie ropy była wówczas zasadniczo odmienna od eksportu gazu. O ile w tym drugim wypadku istnieją dla Rosji rozwiązania alternatywne –np. transport przez Słowację, to w wypadku ropy naftowej takiej alternatywy wobec rurociągu ‘Przyjaźń’ i jego odgałęzienia idącego do Gdańska – po prostu nie było. Nie było też alternatywnego do gdańskiego Naftoportu, którym można by eksportować ropę z Rosji ‘na morze’. Trzeba też pamiętać, że o ile ropa i jej przetwórstwo stanowią jeden z ostatnich przemysłów pozostających w rękach polskich to dla Rosji jest to kwestia zarówno funkcjonowania gospodarki jak i narzędzi ekspansji geopolitycznej. Rosja nie ma alternatywnych do ropy i gazu źródeł zasilania finansowego. To eksport ropy naftowej (obok gazu) stanowi o sile gospodarczej Rosji, zwłaszcza w relacji z Unią Europejską. To sieć rurociągów oplatająca całą Europę wyznacza strategiczną rolę Rosji zwłaszcza wobec głównej potęgi gospodarczej Europy – Niemiec.

Prywatyzacja PKN’Orlen’ i Rafinerii Gańskiej Ustępujący jesienią 2001 r. rząd Jerzego Buzka zaakceptował węgierski koncern MOL jako inwestora strategicznego dla PKN ‘Orlen’. Oznaczać to mogło przejęcie polskiego rynku przez wpływy rosyjskie ze względu na dominującą rolę koncernów rosyjskich w MOL. Decyzji tej sprzeciwiał się stanowczo prezes PKN ‘Orlen’ Andrzej Modrzejewski, który optował za fuzją z państwową firmą austriacką ‘OMV’ mającą bezpośredni dostęp do źródeł ropy arabskiej i stanowiącą jedyną firmę Europy Środkowej nie uzależnioną w pełni od koncernów rosyjskich. Równocześnie rząd Buzka wybrał brytyjską grupę Rotch Energy Limited na strategicznego inwestora w Rafinerii Gdańskiej stanowiącej klucz do polskiego systemu energetycznego i rosyjskiego systemu eksportu ropy na zachód. Rotch miał być przeciwwagą dla wpływów Łukoilu w

3/15 Polsce. W ten sposób odchodzący rząd stworzył wewnętrzną blokadę wobec ekspansji rosyjskiej nie rozstrzygając jednak spraw jednoznacznie. Akceptacji Rotcha jako strategicznego inwestora Rafinerii Gdańskiej przeciwstawiała się zdecydowanie przez cały czas negocjacji ‘Nafta Polska’ a później Wiesław Kaczmarek próbujący zmusić kierownictwo Rotcha do zaakceptowania współudziału Łukoila w prywatyzacji Rafinerii Gdańskiej. Kluczową rolę odgrywał w tej sytuacji prezes zarządu PKN ‘Orlen’ który blokując sprzedaż Orlenu MOL-owi uniemożliwiał realizację planu rosyjskiego w Polsce.

Rola spółki JiS Analizując rolę spółki JiS i kontraktów zawieranych przez tę spółkę z Petrochemią Płocką a później z PKN Orlen zwraca się uwagę przede wszystkim na to, że JiS dostarczała od połowy do 2/3 zapotrzebowania co tworzyło niebezpieczny monopol dostawcy. Tymczasem być może ważniejszą była rola głównego eksportera ropy naftowej z Rosji na Zachód poprzez jedyny wówczas dostępny dla Rosji port na Bałtyku –czyli Naftoport. Dostawy dla PKN Orlen to 1/2 wolumenu handlowego JiS, reszta szła na zachód a nawet do Chin. JiS miał więc nie tylko quasi monopol na zaopatrywanie Polski ale i monopol na eksport z Rosji poprzez Gdańsk i rurociąg ‘Przyjaźń’. Komisji nie udało się do końca wyjaśnić mechanizmu powstania monopolu ‘JiS’ a zeznania świadka Blamowskiego należy uznać za mało wiarygodne w świetle dokumentów jakie znalazły się w posiadaniu Komisji a wskazujących na jego zabiegi o uzyskanie roli koordynatora dostaw do Polski. Odsunięcie Andrzeja Modrzejewskiego i przejęcie Orlenu było więc dla ekipy Leszka Millera i Aleksandra Kwaśniewskiego warunkiem realizacji przyjętych planów strategicznych i zobowiązań międzynarodowych. Rosjanom chodziło nie tylko o przejęcie sektora petrochemicznego (najpierw Rafinerii Gdańskiej) lecz także o odsunięcie firmy JiS, która w latach 90-ych uzyskała de facto monopol

4/15 w sprzedaży rosyjskiej ropy do Polski i dalej na Zachód. Nowa ekipa prezydenta Putina chciała sama przejąć lukratywny handel ropą na zachód poprzez Gdańsk przynoszący zarejestrowanej na Cyprze spółce JiS miliardowe zyski. Strona polska świetnie zdawała sobie z tego sprawę, gdyż informacje na temat zamierzeń rosyjskich były jej sygnalizowane co znajduje odzwierciedlenie w materiałach posiadanych przez Komisję. Plany te mogły się rozpaść gdyby Modrzejewskiemu udało się utworzyć koncern środkowoeuropejski Orlen – OMV. OMV pozostający w rękach państwa austriackiego posiada dostęp do ropy arabskiej i jest uniezależniony od Rosji, co wyróżnia go na tle wszystkich innych koncernów Europy Środkowej. Powstanie takiego koncernu stawiało pod znakiem zapytania rosyjską dominację na tym obszarze. Gdyby jeszcze zostały zrealizowane plany wybudowania rurociągu Odessa-Brody-Gdańsk i do Europy Środkowej popłynęłaby ropa z Kazachstanu i dyby został wybudowany rurociąg norweski zgodnie z umową podpisaną przez rząd Buzka, wówczas ekspansja rosyjska zostałaby zablokowana. To takiemu obrotowi rzeczy chciano przeszkodzić przeprowadzając operację zatrzymania Modrzejewskiego i przejęcia PKN ’Orlen’.

Mafia paliwowa W Polsce z tymi planami wiązały się także szersze interesy zaplecza społeczno- gospodarczego. Z jednej strony chodzi o interesy grup politycznych mających niegdyś monopol na dostawy ropy z Rosji i ciągnących zyski z pośrednictwa w tym handlu. Chodzi głównie o ‘CIECH’ i związane z nim środowisko . Chodzi też o spółki paliwowe związane z firmą Trans Sad oraz BGM, które starały się wejść na rynek handlu ropą korzystając zarówno z wewnętrznych jak i międzynarodowych powiązań. Geneza mafii paliwowej wciąż jest przedmiotem dochodzeń prokuratorskich. Zgodnie z zeznaniami m.in. Andrzeja Czyżewskiego spółki mafijne powstawały w oparciu o bazy paliwowe

5/15 znajdujące się w dyspozycji niektórych garnizonów wojskowych i odgrywali w nich rolę kluczową byli funkcjonariusze wojskowych służb specjalnych. Zeznania te potwierdza raport MON pozostający w dyspozycji Komisji, zeznania świadków Zająca i Chmielewskiego oraz świadka Popisa. Trzeba też odnotować rolę przypisywaną przez świadków kierownictwu Rafinerii Płockiej ( a później PKN ‘Orlen’).Kluczowe znaczenie miała eliminacja ‘Ciech’-u z rynku paliwowego oraz przetwórstwa ropy co dokonało się etapami –począwszy od 1990 r., gdy to na skutek decyzji MON ‘Ciech’ przestał być dostawcą ropy dla wojska a skończywszy na decyzji premierów Cimoszewicza i Oleksego, na skutek czego ‘Ciech’ został wyeliminowany z powstającej spółki Nafta Polska. Miejsce ‘Ciechu’ zajęły spółki mafijne. Według jednego z bossów mafii paliwowej J. Bobrka jego partner A. Grochulski jesienią 2001 r. przeprowadził rozmowy w ministerstwie Gospodarki Rosji a w styczniu 2002 r. doszło do spotkania z prezydentem Rosji Władimirem Putinem. Organizator tego spotkania były funkcjonariusz SB i właściciel spółki detektywistycznej w tym samym czasie konferował z prezydenckim ministrem Stanisławem Cioskiem. Skalę zjawiska pokazuje zakres śledztwa w sprawie mafii paliwowej, przez które przewija się już ponad 2 tys. przedsiębiorstw związanych z tym procederem. Mafia paliwowa chciała odegrać w zbliżającej się konfrontacji istotną rolę. Według zeznań Andrzeja Czyżewskiego to właśnie spółki mafijne weszły w skład Konsorcjum Gdańskiego, którym jak wiemy skądinąd kierował Sławomir Miller przyrodni brat premiera rządu SLD. Spółka ta w marcu 2001 r. przy pomocy firmy doradczej Rothschild Polska zawiązała (wraz z Kredyt Bankiem) konsorcjum z przedstawicielami brytyjskiej grupy Rotch Energy Limited celem wspólnego nabycia Rafinerii Gdańskiej. Ostatecznie Konsorcjum Gdańskie zostało w 2002 r. z przetargu o Rafinerię Gdańską wyeliminowane co było przedmiotem ostrych protestów Sławomira Millera i oskarżeń o prześladowanie ‘polskiego kapitału’.

6/15 Jan Kulczyk i sojusz czterech Latem 2001 r. Kulczyk Holding aktywnie angażuje się w przemysł petrochemiczny, staje się udziałowcem węgierskiej spółki MOL zależnej od rosyjskich dostaw i lobbuje fuzję MOL-a i Orlenu. Jesienią i zimą 2001 roku Jan Kulczyk staje się nieformalnym przedstawicielem Rządu i Skarbu Państwa w negocjacjach z prezesem Modrzejewskim w sprawie dalszych losów zarządu Orlenu. Zgodnie z zeznaniami Modrzejewskiego proponuje mu się rekompensatę za rezygnację z prezesury. Jego odmowa doprowadziła do podjęcia decyzji o użyciu UOP, zatrzymaniu i eliminacji z ‘Orlenu’. Do ostatecznego porozumienia Kwaśniewskiego, Millera, Kulczyka i Kaczmarka w sprawach układu sił w polskim sektorze naftowym dochodzi przed posiedzeniem Rady Gabinetowej mającej zatwierdzić plan sprzedaży tego sektora Rosjanom. Podział wpływów dokonuje się poprzez mianowanie uzgodnionego składu Rady Nadzorczej PKN ‘Orlen’. Odbywa się to ostatecznie w mieszkaniu Andrzeja Kratiuka podczas porannej rozmowy telefonicznej między Janem Kulczykiem a Wiesławem Kaczmarkiem w dniu posiedzenia Rady Gabinetowej. W ten sposób koalicja (Miller, Kwaśniewski, Kulczyk, Kaczmarek) która odwołała Modrzejewskiego dokonuje podziału łupów. Podsumowując: Nowa ekipa, która objęła władzę w 2001 r. nastawiała się na przekazanie sektora petrochemicznego Rosji a Modrzejewski reprezentował związki Polski i tego sektora z kapitałem zachodnim oraz plany powołania koncernu środkowoeuropejskiego w oparciu o połączenie Orlenu z OMV mającym niezależnie od Rosji dostęp do arbskich źródeł ropy naftowej. Również przedsiębiorstwa mafii paliwowej żywiły nadzieję, że bliskie związki z Rosją i wyeliminowanie dotychczasowych dostawców otworzy im drogę do czerpania zysków z handlu ropą.

Plany odwołania

7/15 Pierwsze próby odwołania prezesa Modrzejewskiego datują się na październik 2001 r. i związane są ze sporem o kształt koncernu środkowoeuropejskiego mającego powstać na bazie Orlenu. Ówczesna minister Skarbu Państwa p. Kamela-Sowińska dąży by porozumienie w tej sprawie zostało zawarte z węgierskim MOL-em, Andrzej Modrzejewski stanowczo obstaje przy austriackim OMV. Spór ten kontynuowany jest po przejęciu władzy rzez ekipę premiera Millera, która naciska na fuzję z MOL-em. Do kolejnych prób odwołania Modrzejewskiego dochodzi w listopadzie i w grudniu. Każdorazowo okazują się one nieskuteczne gdyż brak wystarczającej liczby głosów w Radzie Nadzorczej gotowych poprzeć stanowisko Ministra Skarbu Państwa.

Plan Siemiątkowskiego W tym czasie dojrzewa plan odwołania Modrzejewskiego i przejęcia sektora petrochemicznego. Plan ten powstał w środowisku służb specjalnych a jego głównym promotorem był Zbigniew Siemiątkowski. Po pierwsze następuje sprecyzowanie planów rosyjsko-polskich w trakcie wizyty premiera Millera z Kulczykiem w Moskwie. Po drugie bliski współpracownik prezydenta Kwaśniewskiego wicepremier Belka udaje się do USA by uzyskać zgodę tamtejszych inwestorów na zmianę prezesa a co za tym idzie polityki gospodarczej w sektorze naftowym. Po trzecie w trakcie rozmów na linii Kaczmarek – Kwaśniewski, Miller – Kulczyk dochodzi do wyłonienia kandydatury Zbigniewa Wróbla na prezesa w miejsce A. Modrzejewskiego (choć bardzo długo Kaczmarek próbuje przeforsować kandydaturę p. Wiśniewskiego lub Macenowicza). Po czwarte wreszcie w ramach reorganizacji Urzędu Ochrony Państwa następuje wymiana ekip kierowniczych w ośrodkach związanych z importem, eksportem i przetwórstwem ropy naftowej. Chodzi przede wszystkim o Szczecin, Bydgoszcz (wraz z płockim i toruńskim

8/15 oddziałami zamiejscowymi) a także Lublin kontrolujący jedno z ważniejszych przejść granicznych. Wymiana oznaczała zastępowanie dotychczasowych oficerów ludźmi ze służb wojskowych. Równocześnie dochodzi do znaczących przesunięć akcentów w centrali UOP. Wiodącą rolę zaczyna odgrywać Zarząd IIa (Zagrożeń Ekonomicznych Interesów Państwa) oraz płk. Marek Kamiński (doradca ministra Siemiątkowskiego a uprzednio zca Szefa Zarządu IIa). To właśnie płk. Marek Kamiński wprowadza bydgoskich funkcjonariuszy UOP (płk Lenarta) do Orlenu poprzez swojego znajomego, prezesa Hermana.

Służby i mafia Traktować to należy jako realizację jednego z wcześniej zaplanowanych przedsięwzięć organizacyjnego opanowywania problematyki paliwowej w ramach działalności UOP, gdzie równocześnie w jej centrali dokonywano przeprofilowania zainteresowań operacyjnych odnośnie tej problematyki, eliminując aspekty kontrwywiadowcze i kreując Zarząd II A UOP na centralną jednostkę koordynującą całokształt działań cywilnych służb specjalnych w sektorze paliwowym. Takie rozwiązanie umożliwiało bezpośredni wpływ p.o. Szefa UOP Zbigniewa Siemiątkowskiego na słabą zawodowo ale dyspozycyjną kadrę kierowniczą Zarządu II A UOP w zakresie działalności tego zarządu w odniesieniu do problematyki paliwowej a jednocześnie eliminowało skutecznie możliwość służbowego wglądu w tę problematykę kierownictwa kontrwywiadu. Powyższe działania oraz mianowanie na stanowisko Dyrektora Zarządu Śledczego UOP płk. Ryszarda Bieszyńskiego stworzyło dogodne warunki do instrumentalnego wykorzystywania możliwości służb specjalnych do działań w sektorze paliwowym podporządkowanych nie interesowi państwa, ale interesowi wybranej grupy osób związanych z SLD i jego zapleczem. Wszystkie te elementy odegrały istotną rolę w działaniach związanych z zatrzymaniem Modrzejewskiego. Analizując działania UOP trzeba podkreślić zasadniczą rolę notatek Zarządu IIA z listopada 2001 r. rozesłanych m.in. do prezydenta i

9/15 premiera. Notatki te były w istocie scenariuszem działań jakie miały zostać podjęte. Zawierały bowiem nie tylko diagnozę stanu rzeczy – i to opartą o fałszywe przesłanki (np. że Rosja chce sprzedawać ropę bezpośrednio do Polski, że istnieją polskie podmioty zdolne sprowadzać ropę itd.) lecz przede wszystkim zawierały plan działań jakie powinny zostać podjęte włącznie z odwołaniem Modrzejewskiego, zerwaniem kontraktu, zawarciem nowego a przede wszystkim dopuszczeniem ‘polskich firm’ do kontraktu. Z drugiej strony kierownictwo państwa było informowane, że strona rosyjska zmierzać będzie podczas rokowań z udziałem prezydenta Putina do ograniczenia lub wyeliminowania wpływu JiS na import ropy z Rosji. Dlatego trzeba stwierdzić, że wśród przyczyn działania kierowanego i inspirowanego przez UOP za zgodą czy inspiracją Rosji znajdowały się zarówno intencje polityczne SLD jak i finansowe środowisk mafijnych.

Przyczyny, motywy, termin. Analizując przyczyny i motywy podjęcia decyzji o tak drastycznej wymowie jak bezzasadne zatrzymanie Andrzeja Modrzejewskiego należy wymienić następujące powody tej decyzji: 1. obawa, że na posiedzeniu WZA Modrzejewski nie będzie odwołany ze względów proceduralnych ( przesłuchanie A. Hermana ujawniło, że w porządku dziennym WZA nie było pkt. dotyczącego odwołania Prezesa a więc nie było to możliwe). Mogło nawet dojść do umocnienia pozycji Modrzejewskiego przez wybór przychylnej mu Rady Nadzorczej (Herman zeznaje, że liczył się z dymisją). Oznaczałoby to zablokowanie kontraktu z MOL-em i podpisanie kontraktu z JiS. Taki obrót wydarzeń dezawuował nową ekipę w oczach Rosji i kompromitował w oczach własnego zaplecza gospodarczo-politycznego.

2.obawa, że kontrakt między PKN Orlen a J&S zostanie rzeczywiście podpisany przed odwołaniem A. Modrzejewskiego i okazja do „dywersyfikacji prowizji” –

10/15 czerpania korzyści – łapówek od „swojego” dostawcy ropy naftowej – zostanie na lata obowiązywania kontraktu bezpowrotnie utracona.

3.Termin zatrzymania Modrzejewskiego nie został dobrany przypadkowo ani nie jest wynikiem swobodnego działania prokuratury. Termin ten wyniknął ze szczególnego zbiegu okoliczności spowodowanych niemożnością odwołania Modrzejewskiego na posiedzeniu WZA w dniu 21 lutego. W tej sytuacji postanowiono zwołać posiedzenie Rady Nadzorczej i podjąć próbę odwołania Modrzejewskiego tą drogą. Skuteczność tym działaniom miała zapewnić kombinacja przekupstwa i presji strachu. Czynnik pierwszy to obietnice lukratywnych stanowisk dla tych członków Rady, którzy będą powolni planom odwołania Modrzejewskiego (Herman otrzymuje np. gwarancje pozostania Przewodniczącym Rady). Czynnik strachu miał zostać zapewniony przez działanie prokuratury a przede wszystkim UOP.

Przebieg wydarzeń – spotkanie u Millera Ostateczna decyzja o zatrzymaniu musiała zapaść po porannym spotkaniu w dniu 7.02.2002r. u L. Millera poświęconym zagrożeniu bezpieczeństwa energetycznego państwa w bezpośredniej rozmowie L. Millera ze Zb. Siemiątkowskim i w sytuacji „sam na sam”. Należy dodać, że w tym czasie zagrożenia energetycznego państwa nie było, a eksponowanie tego – jak się okazało – rzekomego niebezpieczeństwa w kolejnych pismach UOP począwszy od listopada 2001 r. a szczególnie w piśmie szefa UOP z 7.02.2002r., przesłanego w trybie natychmiastowym Minister Sprawiedliwości Barbarze Piwnik miało z jednej strony dezinformacyjny, a z drugiej inspiracyjny zamysł. Celem było wywarcie presji na Minister Sprawiedliwości oraz uruchomienie prokuratury w ramach drugiego, „zapasowego” wariantu zapobieżenia podpisaniu kontraktu. Treść tego pisma została wcześniej, najprawdopodobniej w dniu 06.02.2002r., udostępniona przez tzw. przeciek kontrolowany

11/15 Zb. Siemiątkowskiego „Trybunie” – M. Barańskiemu. Ukazanie się artykułu w „Trybunie” w dn. 7.02.2002r. na temat bezpieczeństwa energetycznego w połączeniu z publikacją w tym wydaniu „Trybuny” drugiego artykułu pod znamiennym tytułem „Ostatni skok prezesa” świadczy nie tylko o zamyśle medialnej dyskredytacji A. Modrzejewskiego poprzez organ prasowy SLD, ale również o zaplanowanym skojarzeniu tych działań z przedsięwzięciami UOP realizowanymi w tym samym dniu, a zmierzającymi do stworzenia warunków procesowo uzasadnionego zatrzymania (ew. aresztowania) A. Modrzejewskiego Świadczy to również o tym, że decyzja o zatrzymaniu rozważana była poważnie i planowana przez Zb. Siemiątkowskiego jeszcze przed spotkaniem u L. Millera w dn. 7.02.2002r., a podjęta została po tym spotkaniu w związku z poleceniem lub przyzwoleniem L. Millera na realizację zatrzymania. Tak jak artykuł w Trybunie miał odegrać rolę informacyjną dla własnego elektoratu tak komunikat w telewizji publicznej miał kluczowe znaczenie. Bez komunikatu w TVP cała operacja pozbawiona byłaby sensu nie odegrałaby bowiem roli presji na członków Rady Nadzorczej. Dlatego pełne wyjaśnienie roli dziennikarzy telewizyjnych i drogi dostarczenia tej informacji oraz jej emisji ma zasadnicze znaczenie dla odtworzenia opisywanych mechanizmów.

Zatrzymanie Polecenie wykonania przedsięwzięć mających na celu zatrzymaniu A. Modrzejewskiego wydał Zb. Siemiątkowski bezpośrednio R. Bieszyńskiemu tuż po swojej rozmowie z L. Millerem. Natomiast R. Bieszyński natychmiast uruchomił funkcjonariuszy Zarządu Śledczego UOP, a w tym: • Postawił w stan gotowości realizacyjnej cały stan osobowy Wydział V Zarządu Śledczego, tzw. „antyterorystów” (w ubraniach „wizytowych” dla TVP).

12/15 • W trybie nagłym wezwał kpt. Dąbrowskiego i polecił niezwłoczny kontakt z prokurator Kalinowską w celu „przekonania” jej o potrzebie zatrzymania jeszcze w tym dniu A. Modrzejewskiego. • Wytypował płk. Giersa jako swego asystenta i udał się z nim do prokuratury na rozmowy z przełożonymi prokurator Kalinowskiej celem „wsparcia” działań Dąbrowskiego. • Prawdopodobnie poprzez stosowny wniosek lub ustne polecenie uruchomił działania obserwacji towarzyszącej za A. Modrzejewskim (mógł to również wykonać – w uzgodnieniu z Bieszyńskim – jeden z członków kierownictwa Zarządu II A UOP w ramach procedury operacyjnej związanej z problematyką paliwową). Analizując całokształt przeprowadzonych w dniu 7.02.2002r. działań funkcjonariuszy UOP skutkujących zatrzymaniem Prezesa PKN Orlen A. Modrzejewskiego należy stwierdzić, że dokonano wobec niego prowokacji polegającej na zaplanowanym uwikłaniu w sytuację dyskredytującą go wobec członków Rady Nadzorczej PKN Orlen w przeddzień jej posiedzenia i podjęcia decyzji o dalszym pełnieniu funkcji prezesa, a także skompromitowania wobec opinii publicznej. Funkcjonariusze UOP tworząc tę sytuację posłużyli się: • Dezinformacją – wprowadzeniem w błąd prokurator Kalinowskiej poprzez przekazanie kpt. Dąbrowskiego fałszywej informacji o możliwości ucieczki z kraju A. Modrzejewskiego, • Działaniami inspiracyjnymi połączonymi z wywieraniem presji, zrealizowanymi przez R. Bieszyńskiego w prokuraturze, które skutkowały podjęciem przez prokuraturę wcześniej założonej – zaplanowanej przez Zb. Siemiątkowskiego – decyzji o zatrzymaniu.

Wariant zapasowy – prokuratura na usługach Należy podkreślić, że licząc się z ewentualnością niepowodzenia prowokacji – w przypadku odstąpienie od jej realizacji wskutek stanowiska prokuratury, albo odporności na nią

13/15 członków RN PKN Orlen – uruchomiono w dn. 7.02.2002r. równocześnie wariant zapasowy działań oparty na założeniu, że przekazanie pisma Szefa UOP do Ministra Sprawiedliwości z dezinformacyjnie wyolbrzymioną informacją o zagrożeniu bezpieczeństwa eneregtycznego państwa zainspiruje prokuraturę do wszczęcia postępowania, a w jego ramach do zarekwirowania dokumentacji planowanego kontraktu PKN Orlen z J&S, co również skutecznie eliminowałoby możliwość jego niezwłocznego podpisania. Wobec stanowiska zaprezentowanego przez B. Piwnik na porannym spotkaniu u L. Millera w dn. 7.02.2002r., iż opisana przez Zb. Siemiątkowskiego sytuacja zagrożenia bezpieczeństwa energetycznego państwa w kontekście planu podpisania kontraktu z J&S i roli w tym A. Modrzejewskiego nie wyczerpuje znamion przestępstwa, Zarząd Śledczy UOP nie mógł wystosować do prokuratury zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa. Stąd wysłanie pisma z informacją o tym niebezpieczeństwie w jego treści, ale nie jako standardowej informacji UOP, która mogłaby być potraktowana jako „do wiadomości i ad acta”, było jedynym możliwym rozwiązaniem stanowiącym inspirację. Trzeba jednak podkreślić, że to pismo Siemiątkowskiego w połączeniu z osobistym zaangażowaniem się w wywieranie presji na prokuratorów Stefańskiego i Kapusty spełniło swoją rolę. Osobiste telefony zwierzchników zapowiadających wszczęcie tajnego śledztwa w sprawie zagrożenia bezpieczeństwa państwa przyczyniły się do podjęcia decyzji o zatrzymaniu Modrzejewskiego mimo braku przesłanek kodeksowych. Wszczęcie tego tajnego śledztwa miało też odegrać rolę ‘wariantu zapasowego’ na wypadek gdyby presja wynikająca z zatrzymania okazała się niewystarczająca dla uzyskania zakładanego efektu. O słuszności rozumowania, że był to zapasowy wariant świadczyć może fakt, iż odstąpiono od realizacji przewidzianych w nim czynności (vide wyjazd prokuratora Ordanika do Płocka) w sytuacji, kiedy okazało się, że prowokacja przeciwko A. Modrzejewskiemu powiodła się, a następnie – nie zachowując nawet pozorów prawidłowego wykonywania, obowiązków wynikających m.in. z pisma zastępcy Szefa UOP płk. M. Tarnowskiego wskazującego na ewentualny materiał dowodowy – wydano postanowienie o odmowie wszczęcia śledztwa. Postanowienie to nie zostało przez Zarząd Śledczy zaskarżone, gdyż postępowanie nie było już potrzebne ze względu na odwołania Modrzejewskiego. O takim właśnie przebiegu wydarzeń świadczą też takie fakty jak fałszowanie w prokuraturze zeszytów rejestracyjnych, kierowanie pism prokuratury w sprawie tajnego śledztwa do Zarządu IIa w miejsce Zarządu Śledczego itp. Nieprawidłowości w działaniu prokuratury realizującej po prostu zamówienie polityczne a na niższych szczeblach polecenia funkcjonariuszy UOP wymagają osobnej dogłębnej analizy. Tu można powiedzieć jedynie, że Komisja nie stwierdziła by którykolwiek z prokuratorów prokuratury

14/15 apelacyjnej lub okręgowej gotów był przeciwstawić się presji funkcjonariuszy UOP. Przeciwnie wszyscy posłusznie wykonywali posłusznie wydawane im polecenia, często przekazywane po prostu telefonicznie.

Podsumowanie Zatrzymanie Andrzeja Modrzejewskiego było wynikiem realizacji planu gospodarczo- politycznego ekipy Kwaśniewskiego – Millera – Kaczmarka - Kulczyka zmierzających do zawłaszczenia sektora petrochemicznego i sprzedaży go Rosji uzależniając tym samym trwale Polskę od Rosji w sferze energetycznej. Chodziło też o przejęcie zysków płynących z importu ropy przez spółki mafijne powiązane z ekipą rządzącą. Szczególną rolę odegrał Jan Kulczyk, który w tamtych miesiącach działał de facto jako przedstawiciel Skarbu Państwa i główny decydent rozstrzygający losy polskiego sektora petrochemicznego. Rola Kulczyka wynikała m.in. ze szczególnego poparcia jakie udzielał mu Prezydent Państwa, w tym wyposażając w pisemne upoważnienie do rokowań z Rosjanami. Nie byłoby to jednak możliwe bez uprzedniej decyzji środowiska postkomunistycznego (Kwaśniewskeigo i Millera) przekazania sektora paliwowego Rosji. Zatrzymanie Modrzejewskiego miało na celu wymuszenie na członkach Rady Nadzorczej odwołanie, czego nie można było osiągnąć zgodnie z prawem. W celu realizacji tych zamiarów zsynchronizowano działanie UOP, prokuratury oraz publicznej telewizji. Współdziałanie wszystkich tych czynników było konieczne dla uzyskania skutku. W trakcie tych działań doszło do zmowy mającej na celu przestępstwo polegające na posłużeniu się organami państwa (UOP, prokuratura) dla osiągnięcia prywatnych (Kulczyk) i grupowych (Miller, Kwaśniewski, Kaczmarek) korzyści. Zasadniczym celem było zaś działanie na szkodę państwa polskiego poprzez dążenie do przekazania sektora petrochemicznego Rosji na zasadach sprzecznych z polską racją stanu i narażając bezpieczeństwo państwa.

15/15 Zbigniew Witaszek

Zdanie odrębne do sprawozdania z działalności Sejmowej Komisji Śledczej

do zbadania zarzutu nieprawidłowości w nadzorze Ministerstwa Skarbu Państwa nad przedstawicielami Skarbu Państwa w spółce PKN ORLEN S.A. oraz zarzutu wykorzystania służb specjalnych (d. UOP) do nielegalnych nacisków na organa wymiaru sprawiedliwości w celu uzyskania postanowień służących do wywierania presji na członków Zarządu PKN ORLEN S.A.

w sprawie wniosku Komisji o postawienie przed Trybunałem Stanu prezydenta RP Aleksandra Kwaśniewskiego, minister Barbary Piwnik oraz marszałka sejmu Włodzimierza Cimoszewicza.

Wniosek Komisji o postawienie przed Trybunałem Stanu prezydenta RP Aleksandra Kwaśniewskiego

W kwestii postawienia prezydenta RP Aleksandra Kwaśniewskiego przed Trybunałem Stanu z powodu udzielenia pełnomocnictwa do rozmów handlowych z Rosjanami w sprawie sprzedaży polskich rafinerii, jakie miał wystawić Janowi Kulczykowi oraz jego udziału w ustalaniu składu Rady Nadzorczej PKN Orlen po zatrzymaniu prezesa spółki Andrzeja Modrzejewskiego – uważam, że wniosek Komisji jest nieuzasadniony. Moim zdaniem zebrany materiał dowodowy nie jest wystarczający i nie daje podstaw do poparcia takiego wniosku. Komisja nie znalazła bezpośrednich dowodów, że Aleksander Kwaśniewski udzielił upoważnienia Janowi Kulczykowi do rozmów z Rosjanami, również Jan Kulczyk zaprzeczył istnieniu pełnomocnictwa. Mimo spekulacji o istnieniu takiego dokumentu, nie został on przedstawiony Komisji i nie ma wiarygodnych dowodów o jego istnieniu. Informacje na ten temat pochodzące od przebywającego w areszcie Marka Dochnala nie mogły zostać pozytywnie zweryfikowane podobnie jak i informacje pochodzące z jednoźródłowej, nie odtajnionej zresztą notatki będącej w posiadaniu Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego. Należy uznać, że ten wątek sprawy nie został przez Komisję dostatecznie wyjaśniony.

Wniosek Komisji o postawienie przed Trybunałem Stanu minister Barbary Piwnik

Była minister sprawiedliwości Barbara Piwnik uczestniczyła w naradzie w gabinecie premiera Leszka Millera, która poprzedzała zatrzymanie prezesa PKN Orlen Andrzeja Modrzejewskiego 7 lutego 2002 r. oraz następujący później ciąg zdarzeń, który doprowadził do zmian w Radzie Nadzorczej i Zarządzie tej spółki. Przekazała również do prokuratury tajną notatkę otrzymaną z Urzędu Ochrony Państwa, która stanowiła jeden z

2 elementów nacisku UOP na prokuraturę mający na celu doprowadzenie do zatrzymania Modrzejewskiego. Moim zdaniem odpowiedzialność Barbary Piwnik za działania służb bezpieczeństwa przy zatrzymaniu Modrzejewskiego nie została jednoznacznie udowodniona. Nie wiadomo czy miała świadomość i uczestniczyła w planie usunięcia ze stanowiska prezesa Orlenu czy też stała się ofiarą manipulacji i została wykorzystana przez służby specjalne. Po odwołaniu wcześniejszych zeznań przez Wiesława Kaczmarka, zgodnie z którymi wychodząc z narady w gabinecie premiera był przekonany, że zapadły już decyzje o zatrzymaniu prezesa Orlenu nie ma wiarygodnych dowodów, że Barbara Piwnik wiedziała o istnieniu planu zatrzymania oraz świadomie brała udział w realizacji jego ustaleń. Dlatego uważam, że wniosek Komisji o postawienie przed Trybunałem Stanu minister Barbary Piwnik nie jest dostatecznie poparty dowodami.

Wniosek Komisji o postawienie przed Trybunałem Stanu marszałka sejmu Włodzimierza Cimoszewicza

W sprawie postawienia przed Trybunałem Stanu marszałka sejmu Włodzimierza Cimoszewicza z powodu dopuszczenia do utraty w 1996 roku kontroli państwa nad rynkiem paliwowym i umożliwienia cypryjskiej spółce J&S uzyskania monopolu na dostawy paliwa do Polski, należy stwierdzić, że - wniosek ten nie znajduje uzasadnienia w materiale dowodowym. Podczas swych prac Komisja nie natrafiła na materiały świadczące, że Włodzimierz Cimoszewicz był zaangażowany lub w jakikolwiek sposób popierał działania spółki J&S umożliwiające jej zdobycie dominującej pozycji na rynku. Istniejące regulacje prawne dotyczące zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego państwa nie określały w sposób spójny ani instrumentów

3 polityki państwa w tej dziedzinie ani zakresu odpowiedzialności poszczególnych osób. Kontrola kontraktów zawieranych przez polskie rafinerie nie leżała w gestii premiera rządu dlatego trudno mówić o jego odpowiedzialności. W przeciwnym przypadku odpowiedzialnością za zmonopolizowanie rynku dostaw ropy do Polski przez J&S należałoby obciążyć także wszystkie kolejne rządy jak również Sejm a nawet Komisję Śledczą ds. PKN Orlen, która zajmowała się tym problemem a mimo to udział spółki J&S w rynku nie zmniejszył się. Moim zdaniem zebrany materiał dowodowy nie jest wystarczający i nie daje podstaw do poparcia takiego wniosku.

4