Vitaal Centraal Zuid-Limburg Een Economische Schets Van De Regio
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Vitaal Centraal ZuidZuid----LimburgLimburg Een economische schets van de regio Maart 2007 Kennis en Economisch Onderzoek Rabobank Nederland Inhoud Samenvatting en conclusies 3 1. Bedrijvigheid in regio Zuid-Limburg 6 2. Karakterisering van de Economie 13 3. Positie regio Zuid-Limburg in breder perspectief 22 Bijlagen 27 Interviews “We moeten bereid zijn over eigen grenzen heen te gaan” 9 “Zuid-Limburg moet lef tonen” 11 “Kwalitatief hoogwaardig verblijven, daar gaat het hier om” 18 “Regels zijn bevroren doelen” 20 “We kunnen van Zuid-Limburg de parel aan onze ketting maken” 26 2 Samenvatting en conclusies Op 1 januari 2007 zijn de Rabobanken Centraal Plateau Limburg, Heuvelland, Mergelland en Simpelveld gefuseerd tot de Rabobank Centraal Zuid-Limburg. Om de economische kenmerken van het nieuwe werkgebied in kaart te krijgen heeft de nieuwe bank deze economische studie laten uitvoeren. Het betreft een kwantitatieve schets van het gebied en vijf interviews met sleutelpersonen uit de lokale economie. De verslagen van deze interviews vindt u in columns in deze studie. De studie begint met een beschrijving van de economische prestaties van de regio in hoofdstuk 1. In hoofdstuk 2 wordt ingegaan op de belangrijkste karakteristieken van de economie en tot slot behandelen we de positionering van de lokale economie in een bredere regionale context. Hieronder vindt u de belangrijkste conclusies die bovendien zijn samengevat in een sterkte-zwakte tabel. Op basis van de interviews zijn bovendien enkele kansen en bedreigingen geformuleerd. Op de kaart van Zuid-Limburg zijn de gemeenten, die tot het nieuwe werkgebied van de Rabobank Centraal Zuid-Limburg behoren, weergegeven door middel van een dikke lijn om de gemeenten heen. Deze gemeenten staan centraal in deze economische schets en worden afgezet tegen Nederland en de omliggende steden. Het gebied karakteriseert zich namelijk als landelijk gebied tussen de sterk stedelijke gemeenten Sittard-Geleen, Heerlen, Kerkrade en Maastricht. Sittard-Geleen Onderbanken Schinnen Brunssum Beek Nuth Heerlen Landgraaf Meerssen Kerkrade Voerendaal Valkenburg aan de Geul Simpelveld Maastricht Gulpen-Wittem Eijsden Margraten Vaals Economische prestatie blijft nog achter De economie in de regio Centraal Zuid-Limburg heeft zich de laatste jaren relatief matig ontwikkeld, wanneer we de groei afzetten tegen die in andere regio’s in ons land. De regio lijkt hiermee conjunctuurgevoelig te zijn. In tijden van economische neergang is dit een nadeel. In betere econo- mische tijden daarentegen kunnen zulke regio’s sterk profiteren van forse (inter)nationale expansie. De huidige oplevende conjunctuur kan voor de regio dus een startsein zijn voor betere tijden. Opvallend is echter dat de exportgerichtheid van het regionale bedrijfsleven in Centraal Zuid-Limburg nog vrij laag is. Ondanks haar ligging nabij België en Duitsland. De sterke investeringen van het bedrijfsleven wijzen 3 wel op het aantrekken van de regionale economie. Voor forse groeicijfers ontbeert de regio echter een moderne, toekomstgerichte branchering van het bedrijfsleven en een sterke dynamiek. Binnen de grotere regio heeft niet Centraal Zuid-Limburg, maar eerder het omliggend stedelijk gebied zo’n economische spilfunctie . Maastricht en Heerlen kennen een moderne meer toekomstgerichte branchering en het bedrijfsleven in met name Heerlen kent een grote dynamiek. De omliggende steden functioneren als een concentratiegebied van kansrijke, groeiende branches. Met de ziekenhuizen en Maastricht met haar universiteit zijn deze steden in potentie aantrekkelijk voor kennisintensieve bedrijvigheid gelieerd aan zorg en onderwijs. Centraal Zuid-Limburg kan hiervan mee profiteren. Dan moet de regio zich profileren als aangenaam vestigingsgebied voor dienstverlenende activiteiten die goed in te passen zijn in het landschap. Wonen staat centraal in Centraal ZuidZuid----LimburgLimburg Qua ruimtelijke structuur is de regio Centraal Zuid-Limburg een vrij eenduidig gebied. Het kenmerkt zich door een grote spreiding van kernen in een rurale setting van gemengde landbouw en natuur. Op sociaal-cultureel vlak is dat eveneens het geval. Economisch gezien geldt de woonwoon---- en verblijfsverblijfsfunctiefunctie als een gebiedsbreed kenmerk. Het aantrekkelijke landschap en de rust zorgen voor een aangenaam woonklimaat. De regio heeft als gevolg hiervan dan ook een woonfunctie voor omliggende gebieden . Maar liefst de helft van de werkende beroepsbevolking in Centraal Zuid-Limburg werkt in één van de omliggende steden. Heerlen is de belangrijkste bestemmingsgemeente voor pendelaars uit Centraal Zuid-Limburg. Maastricht en Sittard-Geleen trekken ook veel pendelaars aan. De toeristoeristischetische sector is prominent aanwezig . De in deze sector actieve bedrijvigheid is verspreid door het gebied te vinden en zorgt voor een aanzienlijk deel van de werkgelegenheid, in het bijzonder in Gulpen-Wittem en Vaals. De regio genereert de nodige inkomsten uit ééndaags en opvallend veel meerdaags bezoek van mensen uit andere landsdelen. Economische verbanden met omliggende steden zijn gering Er is geen economisch zwaartepunt binnen de regio aan te wijzen. De gemeente Nuth is in demografisch en economisch opzicht de grootste gemeente, maar niet dominant ten opzichte van de andere gemeenten. Zo’n 23 procent van de werkgelegenheid is in deze gemeente geconcentreerd. De afzonderlijke gemeenten Voerendaal, Vaals en Gulpen-Wittem zijn behoorlijk zelfvoorzienend en de regio als geheel is dat op haar beurt ook. De bevolking richt zich primair op binnen de regio aanwezige voorzieningen, terwijl het bedrijfsleven zich sterk richt op de eigen regionale zakelijke markt. De zuigende werking van Heerlen, Maastricht en Sittard-Geleen is bescheiden. De regionale economie straalt daarmee stabiliteit en een grote mate van zelfstandigheid uit. De keerzijde van de medaille is dat ze weinig profijt trekt van kansen die de markt in de omgeving biedt, het toerisme uitgezonderd. De groeiperspectieven voor de regionale economie zijn in het algemeen vrij gunstig. Maar om de regionale economie op de toekomst voor te bereiden zijn structurele aanpassingen nodig. Zij kent te weinig autonome dynamiek en is nog te veel traditioneel ingesteld. In de toekomst kan het aangename woon- en verblijfsklimaat ervoor zorgen dat de regio nog sterker in beeld komt als woonregio voor mensen die werkzaam zijn in Heerlen, Maastricht en Sittard-Geleen. De rust en de landschappelijke diversiteit zijn kernkwaliteiten om deze woonfunctie in de toekomst te kunnen vervullen, omdat de vraag naar ruimte en ontspanning in de toekomst waarschijnlijk alleen maar groter wordt. Daarnaast spelen de rust en landschappelijke kernwaarden een belangrijke rol in het trekken van toeristen. Het toerisme heeft zich in de regio de laatste jaren evenals de nonnon----profitprofit dienstverlening – en dan met name de zorgsector – sterk ontwikkeld. Het combineren van de sterke toeristisch-recreatieve sector en de opkomende zorgeconomie bieden kansen voor de regio. De vraag naar kwalitatief hoogwaardige zorg in een kwalitatief hoogwaardige landschappelijke omgeving groeit door de vergrijzende en steeds welvarender wordende bevolking. Om deze kansen te verzilveren zal hierop actief moeten worden 4 ingespeeld door het passende aanbod aan zorg en recreatie te bieden en door de regio (inter- )nationaal te profileren op dit terrein. Verder is de regio ook uitermate geschikt voor internationale dienstverlenende bedrijven die op zoek zijn naar een aangenaam vestigingsklimaat in een internationaal georiënteerde omgeving. Bedrijven worden steeds meer footloose . Door het afnemen van transportkosten en technologische ontwikkelingen met name in communicatietechnologie, zijn bepaalde type bedrijven steeds minder afhankelijk van nabijheid tot markt of toeleveranciers. Een bekend voorbeeld zijn callcenters in Zuid- Afrika die klachten van Nederlandse consumenten afwikkelen. Deze trend van steeds meer footloose bedrijvigheid kan ook voor Zuid-Limburg een belangrijke rol spelen. De relatief perifere ligging ten opzichte van de Randstad hoeft voor dit type bedrijvigheid geen belemmering te zijn. Veelal betreft het hier dienstverlenende ofwel kantoorachtige bedrijvigheid dat goed is in te passen in het kwetsbare natuurschoon van Zuid-Limburg. SWOTSWOT----analyseanalyse SterkSterktttteeeennnn en zzzwaktezwaktewaktennnn Sterke punten Zwakke punten • ligging nabij Duitsland en België • achterblijvende exportgerichtheid bedrijfsleven • laag aantal stoppende ondernemers • traditionele productiestructuur (stagnerende industriële sectoren) • toename aantal investerende bedrijven • beperkte ontwikkeling bedrijventerreinen • sterke toeristisch-recreatieve sector • laag aantal startende ondernemers • meer vestigende dan vertrekkende bedrijven • relatief lage schaalgrootte agrarische sector • economische stabiliteit en zelfstandigheid • relatief kleine dienstensector • aantrekkelijk woonklimaat • relatief beperkte economische interactie met directe omgeving • werklust • gebrek aan initiatief en lef Kansen en bbbedreigingenbedreigingen Kansen BedreigingeBedreigingennnn • verbreding landbouw • afnemende bevolking • verzilveren vergrijzing (zorg en toerisme) • ontwikkeling kwaliteitsniveau toeristische sector • aantrekkelijk gebied voor footloose • regelzucht dienstverlenende bedrijvigheid • benutten strategische ligging tussen Aken, Luik en • decentrale nationale ligging Maastricht • over de grens kijken, Euregionale samenwerking • tempo van aanpassing aan de nodige vernieuwing van