566225.Pdf (7.172Mb)
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
T.C. RECEP TAYYİP ERDOĞAN ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ TÜRKİYE’DE DAĞILIM GÖSTEREN SQUALIUS CİNSİNİN TAKSONOMİK REVİZYONU ESRA BAYÇELEBİ TEZ DANIŞMANI PROF. DR. DAVUT TURAN TEZ JÜRİLERİ PROF. DR. FİTNAT GÜLER EKMEKÇİ PROF. DR. NURHAYAT ÖZDEMİR PROF. DR. FAHRETTİN KÜÇÜK PROF. DR. YUSUF BEKTAŞ DOKTORA TEZİ SU ÜRÜNLERİ ANABİLİM DALI RİZE-2019 Her Hakkı Saklıdır ÖNSÖZ Bu süreçte tez konusu seçiminden saha çalışmalarına kadar, her an yanımda olan, beni yüreklendiren ve bana yol gösteren, bilgisini ve tecrübesini benden esirgemeyen, bana ve yaptığım işe her zaman inanan tez danışmanım, değerli hocam Prof. Dr. Davut TURAN’a; Doktora tez izleme komitesinde yer alarak çalışmalarıma fikirleriyle katkı sağlayan sayın Prof. Dr. Nurhayat ÖZDEMİR ve Prof. Dr. Yusuf BEKTAŞ’a, akademik hayatımın başlangıcından bugüne kadar her konuda bilgi ve tecrübesini benden esirgemeyen ve beni her zaman destekleyen sayın Prof. Dr. F. Güler EKMEKÇİ ve Prof. Dr. Fahrettin KÜÇÜK’e; Saha çalışmaları başta olmak üzere tez çalışmamda bana yardımcı olan ve birçok çalışma ve projeyi beraber yürüttüğümüz Arş. Gör. Cüneyt KAYA’ya, gerek tezde kullanılan haritanın çizimini yapan, gerekse tez hazırlama sürecinde manevi desteğini esirmeyen Arş. Gör. Dr. Hazel BAYTAŞOĞLU’na, herzaman yanımda ve bana destek olan Arş. Gör. Z. Zehra İPEK’e, arazi çalışmalarında ki destekleri için Öğr. Gör. İsmail AKSU, Mehmet KUYUMCU ve Züleyha AKPINAR’a, tezde kullanılan balık çizimleri için Berivan ÖLÇER’e, tezin mizanpajı için yardımlarını esirgemeyen Arş. Gör. Dr. Barış KARSLI ve Yunus DEDEOĞLU’na; Bana her zaman inanan, en zor zamanlar da bile motivasyonumu tekrar kazanmamı sağlayan ve sonsuz sabrı ve sevgisiyle hayatımın her alanında beni destekleyen sevgili eşim Alptekin BAYÇELEBİ’ye, büyük fedakarlıklarla beni bugünlere getiren bana her zaman inanan, desteklerini her zaman hissettiğim sevgili annem, babam ve ablalarıma sonsuz teşekkürlerimi sunarım. Hazırlanan bu Doktora tezi Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi tarafından, 2015.53002.103.01.05 nolu proje ile desteklenmiştir. Esra BAYÇELEBİ I ÖZET TÜRKİYE’DE DAĞILIM GÖSTEREN SQUALIUS CİNSİNİN TAKSONOMİK REVİZYONU Esra BAYÇELEBİ Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Su Ürünleri Anabilim Dalı Doktora Tezi Danışmanı: Prof. Dr. Davut TURAN Bu çalışma ile Türkiye’de yayılış gösteren Squalius cinsine ait türler sistematik açıdan incelenmiştir. Bu cins ile ilgi havza bazında çalışmalar yapılmış olmakla beraber cinsin tam anlamıyla bir revizyonu bulunmamaktadır. Bu anlamda çalışma, ülkemiz içsu balık faunası adına önem arz etmektedir. Bugüne kadar yapılan çalışmalara göre, bu cinsin Türkiye sularında bilinen 20 türünün olduğu ortaya konmuştur. Bunlar; S. adanaensis, S. anatolicus, S. aristotelis, S. berak, S. cappadocicus, S. carinus, S. cephaloides, S. cephalus, S. cii, S. fellowesii, S. kosswigi, S. kottelati, S. lepidus, S. orientalis, S. orpheus, S. pursakensis, S. recurvirostris, S. seyhanensis, S. semae ve S. turcicus türleridir. Bu çalışmada, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi bünyesinde bulunan Su Canlıları Koleksiyonu’na ait tatlı su kefali türleri ve 2015-2017 yılları arasında Türkiye’nin farklı bölgelerinde gerçekleştirilen arazi çalışmaları sırasında toplanan balık örnekleri morfolojik açıdan karşılaştırılmıştır. Ayrıca çalışmada S. agdamicus olarak tespit edilen türün ülkemiz tatlı su faunası için yeni bir kayıt olduğu ortaya konmuştur. Çalışmada incelenen Bolu Çayı ve Kızılırmak-Yeşilırmak popülasyonlarının birbirlerinden ve Türkiye’de dağılım gösteren diğer türlerden morfolojik olarak farklılıklar gösterdiği, dolayısıyla her iki popülasyonunda henüz tanımlanmamış, muhtemel yeni türler olabileceği düşünülmektedir. 2019, 135 sayfa Anahtar Kelimeler: Balık Faunası, Sistematik, Yeni Kayıt, Talı Su Kefali, Squalius III ABSTRACT TAXONOMIC REVISION OF GENUS SQUALIUS DISTRIBUTING IN TURKEY Esra BAYÇELEBİ Recep Tayyip Erdogan University Graduate School of Natural and Applied Sciences Department of Fisheries Ph. D. Thesis Supervisor: Prof. Dr. Davut TURAN In this study, species belonging to the genus Squalis have been investigated in terms of taxonomy in Turkey. Although there have been studies carried out in various basins, no explicit revision has previously been performed. Therefore, this study is of importance for the freshwater fauna of Turkey. According to the results of this study, there are 20 species distributes in Turkey. These are: S. adanaensis, S. anatolicus, S. aristotelis, S. berak, S. cappadocicus, S. carinus, S. cephaloides, S. cephalus, S. cii, S. fellowesii, S. kosswigi, S. kottelati, S. lepidus, S. orientalis, S. orpheus, S. pursakensis, S. recurvirostris, S. seyhanensis, S. semae and S. turcicus. In this study, species of chub belongs to Aquatic organisms collection of Recep Tayyip Erdogan University, Faculty of Fisheries and Aquatic Science department and specimens collected throughout the fieldwork took place between 2015-2017 from entire Turkey have been compared morphologically. Additionally, this study constitutes the first record of S. agdamicus in freshwater fish fauna in Turkey. Furthermore, stream Bolu populations and Kızılırmak-Yesilırmak populations are morphologically different from each other and also from the other species distributing in Turkey, thus both populations are considered to be new species that have not been identified yet. 2019, 135 pages Keywords: Fish Fauna, Systematic, New Record, Chub, Squalius IV İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ ......................................................................................................................... I TEZ ETİK BEYANNAMESİ ....................................................................................... II ÖZET ..........................................................................................................................III ABSTRACT ............................................................................................................... IV İÇİNDEKİLER ............................................................................................................ V ŞEKİLLER DİZİNİ ................................................................................................... VII TABLOLAR DİZİNİ ............................................................................................... VIII SEMBOLLER ve KISALTMALAR DİZİNİ .............................................................. IX 1. GENEL BİLGİLER............................................................................................. 1 1.1. Giriş .................................................................................................................... 1 1.2. Squalius Cinsiyle İlgili Genel Bilgiler ................................................................. 2 1.3. Tespit Edilen Türlerin Sistematik Konumları ....................................................... 4 1.4. Literatür Özeti ..................................................................................................... 5 2. YAPILAN ÇALIŞMALAR ................................................................................. 7 2.1. Materyal .............................................................................................................. 7 2.2. Yöntem ............................................................................................................... 8 3. BULGULAR ......................................................................................................12 3.1. Squalius türlerinin tayin anahtarı ........................................................................12 3.2. Squalius adanaensis Turan, Kottelat & Doğan, 2013 ..........................................15 3.3. Squalius agdamicus Kamensky, 1901 .................................................................19 3.4. Squalius anatolicus (Bogutskaya, 1997) .............................................................22 3.5. Squalius aristotelis Özuluğ & Freyhof, 2011 ......................................................26 3.6. Squalius berak Heckel, 1843 ..............................................................................29 3.7. Squalius cappadocicus Özuluğ & Freyhof, 2011 ................................................32 3.8. Squalius carinus Özuluğ & Freyhof, 2011 ..........................................................35 3.9. Squalius cephaloides (Battalgil, 1942) ................................................................38 3.10. Squalius cephalus (Linnaeus, 1758)....................................................................41 3.11. Squalius cii (Richardson, 1857) ..........................................................................46 3.12. Squalius fellowesii (Günther, 1868) ....................................................................50 3.13. Squalius kosswigi (Karaman, 1972) ....................................................................53 3.14. Squalius kottelati Turan, Yılmaz & Kaya, 2009 ..................................................57 V 3.15. Squalius lepidus Heckel, 1843 ............................................................................61 3.16. Squalius orientalis Heckel, 1847 ........................................................................64 3.17. Squalius orpheus Kottelat & Economidis, 2006 ..................................................68 3.18. Squalius pursakensis (Hanko, 1925) ...................................................................72 3.19. Squalius recurvirostris Özuluğ & Freyhof, 2011 ................................................76