Ik kan met geen van m’n kennisjes iets anders Het lukt me niet om wat intiemer te worden. doen dan pret maken. Ik kan er nooit toe komen Daarom… eens over iets anders dan over de alledaagse dingen te spreken.

Zodra ik jou tussen mijn cadeautjes zag liggen… Wist ik dat je iets bijzonders was!

Jij zult de échte vriendinJij zult deworden échte die ik nooitvriendin heb worden gehad… die ...en die vriendin heet Kitty. ik nooit heb gehad…

8 De personages in Het Achterhuis, met hun werkelijke namen

De familie Frank

Anne Frank – Annes zus (‘Pim’) – Annes moeder (drie jaar ouder) – Annes vader De andere bewoners

Auguste van Daan Peter van Daan Hermann van Daan Albert Dussel = Peter van Pels (‘Madame’) = Hermann van Pels = Augusta van Pels – Peters vader = – Peters moeder (de tandarts) De helpers

Jo Kleiman Bep Voskuijl – boekhouder bij – werknemer bij – secretaresse bij – secretaresse en Pectacon, Opekta Opekta en dochter van Otto Frank de firma’s van van werknemer Otto Frank Johan Voskuijl

Jan Gies Johan Voskuijl – man van Miep – vader van Bep en magazijnbeheerder bij Opekta Vrijdag, 12 juni-zaterdag, 20 juni 1942

6 Vrijdag, 12 juni-zaterdag, 20 juni 1942

Niemand zal het begrijpen, Ik heb lieve ouders, en een zus van Hanneli en Jacqueline maar als dertienjarige voel ik zestien jaar. tellen als mijn beste me helemaal alleen op de vriendinnen, maar een wereld. échte vriendin heb ik nooit gehad.

WAAR WACHT JE OP, ANNE? KOM ZE STAAT WEL GRAAG IN HET MIDDELPUNT VAN DE JE CADEAUTJES UITPAKKEN! BELANGSTELLING, HÈ?

Ik heb een stoet aanbidders, die hun ogen niet van me af kunnen houden.

ANNE! KOM NAAR BENEDEN! IK KAN ROB! GA NAAR HUIS NIET ZONDER JE! OF IK BEL DE POLITIE!

6 7 Ik kan met geen van m’n kennisjes iets anders Het lukt me niet om wat intiemer te worden. doen dan pret maken. Ik kan er nooit toe komen Daarom… eens over iets anders dan over de alledaagse dingen te spreken.

Zodra ik jou tussen mijn cadeautjes zag liggen… Wist ik dat je iets bijzonders was!

Jij zult de échte vriendin worden die ...en die vriendin heet Kitty. ik nooit heb gehad…

8 Ik kan met geen van m’n kennisjes iets anders Het lukt me niet om wat intiemer te worden. doen dan pret maken. Ik kan er nooit toe komen Daarom… eens over iets anders dan over de alledaagse dingen te spreken. Lieve Kitty, ik zal, hoop ik, aan jou alles kunnen toevertrouwen, zoals ik het nog aan niemand gekund heb. En ik hoop dat je een grote steun voor me zult zijn.

Zodra ik jou tussen mijn cadeautjes zag liggen… Wist ik dat je iets bijzonders was!

Jij zult de échte vriendin worden die ...en die vriendin heet Kitty. ik nooit heb gehad…

8 9 Ik zal mijn leven kort samenvatten. Mijn ouders Mijn zus Margot werd in 1926 geboren. trouwden in Duitsland, in 1925. Het was geen liefde op het eerste gezicht…

IS ZE NIET DAT MOET JE NIET DE MOOISTE ZEGGEN, SCHAT, VIND JE HET GEEN IDEE… BABY OOIT? DAT BRENGT VERVELEND ONGELUK. DAT IK VEEL JE BENT MIJN OUDER BEN? EERSTE LIEFDE.

Drie jaar later volgde ik: Annelies Marie Frank. VOLGENS WIE?

JE WEET TOCH VOLGENS GOH, ZE IS ZELFS ONS JODEN NOG MOOIER DAN DAT DAT ONGELUK NATUURLIJK! HAAR ZUS! BRENGT, ALS JE ZOIETS ZEGT?

Het jodendom speelde geen grote rol bij ons thuis. Moeder kwam uit een traditionele familie, maar wij deden er niet veel aan.

10 Ik zal mijn leven kort samenvatten. Mijn ouders Mijn zus Margot werd in 1926 geboren. trouwden in Duitsland, in 1925. Het was geen Maar toen kwamen de nazi’s, en zij bestempelden ons, joden, BEHANDELT DEZE DIERENARTS liefde op het eerste gezicht… als anders. ALLEEN JOODSE DIEREN? NEE… MAAR HIJ WORDT WEL IS ZE NIET DAT MOET JE NIET ALS EEN DIER BEHANDELD DE MOOISTE ZEGGEN, SCHAT, VIND JE HET ALLEEN OMDAT HIJ JOODS GEEN IDEE… BABY OOIT? DAT BRENGT IS… VERVELEND ONGELUK. DAT IK VEEL JE BENT MIJN OUDER BEN? EERSTE LIEFDE.

Drie jaar later volgde ik: Annelies Marie Frank. VOLGENS WIE?

JE WEET TOCH VOLGENS GOH, ZE IS ZELFS ONS JODEN NOG MOOIER DAN DAT DAT ONGELUK NATUURLIJK! HAAR ZUS! BRENGT, ALS JE ZOIETS ZEGT? Toen de nazi’s aan de macht kwamen, wilden ze alle joden uit de Duitse samenleving bannen. Ook al maakten de joden minder dan 1 procent van de samenleving uit, toch geloofden de nazi’s dat wij de wortel van al het kwaad waren.

Het jodendom speelde geen grote rol bij ons thuis. Moeder kwam uit een traditionele familie, maar wij deden er niet veel aan.

AL MIJN JOODSE VRIEN- DEN IN OVERHEIDSDIENST ZIJN ONTSLAGEN EN HET ZAL ALLEEN MAAR ERGER WORDEN. HET IS TIJD OM TE VERHUIZEN.

10 11 Vader vertrok in 1933 naar , omdat hij dacht dat Holland veilig was voor joden. Hij werd directeur van Opekta, een bedrijf voor jambereiding.

Moeder en Margot volgden een tijdje later, Op Margots achtste verjaardag kwam ik als haar terwijl ik bij grootmoeder in Duitsland bleef. verjaardagscadeau naar Holland. Onze familie was weer samen.

Het leven in Holland was prachtig! We hadden zo veel vrijheid! We gingen vaak schaatsen, en zelfs op skivakantie in de Zwitserse Alpen.

12 Vader vertrok in 1933 naar Amsterdam, omdat hij dacht De akelige voortekenen van wat Hij was gevlucht uit Duitsland en vertelde hoe verschrikkelijk het dat Holland veilig was voor joden. Hij werd directeur van er zou gebeuren, bracht oom Uli leven voor joden daar was geworden. Opekta, een bedrijf voor jambereiding. mee uit Hamburg.

Nazi’s staken synagoges en joodse winkels in brand, en gooiden ruiten in.

Moeder en Margot volgden een tijdje later, Op Margots achtste verjaardag kwam ik als haar terwijl ik bij grootmoeder in Duitsland bleef. verjaardagscadeau naar Holland. Onze familie was weer samen.

Ze verbrandden ook boeken over joodse cultuur Joden sloegen op de vlucht, en zochten een veilig of van joodse schrijvers. heenkomen.

Het leven in Holland was prachtig! We hadden zo veel vrijheid! We gingen vaak schaatsen, en zelfs op skivakantie in de Zwitserse Alpen.

ER GAAN GERUCHTEN OVER EEN WERKKAMP IN DACHAU, WAAR DE NAZI’S IEDEREEN HEEN STUREN DIE NIET ‘DUITS GENOEG’ IS.

MAAR WAT DOEN ZE DAAR MET DIE MENSEN?

12 13 IK KAN HET ME ALLEEN MAAR VOORSTELLEN…

Lieve Kitty, wie had kunnen denken dat, nadat we de Duitse ellende waren ontvlucht, de nazi’s Nederland zouden binnenvallen en alles opnieuw zou beginnen...

JODEN – UIT HET WATER KOMEN!!

ERUIT!! WAAROM…?

OMDAT ZE DENKEN DAT JODEN HET WATER VERVUILEN MET GEVAARLIJKE BACTERIËN.

14 Weet je, Kitty, joden mogen niet meer met de tram, laat staan GELUKKIG MOGEN WE NOG met de auto. WEL FIETSEN.

IK KAN HET ME ALLEEN MAAR VOORSTELLEN…

Twee weken later… ook niet meer fietsen.

Lieve Kitty, wie had kunnen denken dat, nadat we de Duitse ellende waren ontvlucht, de nazi’s DUS NU MOGEN WE NIET MEER NAAR HET PARK, GELUKKIG HEEFT DE MAAN Nederland zouden binnenvallen en alles opnieuw zou beginnen... EN ZELFS NIET MEER ’S AVONDS OVER STRAAT. GEEN RELIGIE…

JODEN – UIT HET WATER KOMEN!! EN WE MOGEN NIET OP BEZOEK BIJ CHRISTELIJKE VRIENDEN…

ERUIT!! WAAROM…? IK MOET NAAR HET TOILET.

OMDAT ZE DENKEN DAT JODEN HET WATER VERVUILEN MET GEVAARLIJKE BACTERIËN.

IK OOK, MAAR MET AL DIE REGELS WEET IK NIET OF DAT WEL MAG…

14 15 Woensdag, 24 juni-woensdag, 1 juli 1942

Lieve Kitty,

Moeder wil nog altijd weten met wie ik later zou willen trouwen. Maar ik denk dat zij nooit raadt dat het Peter is, omdat ik het hun zonder blikken of blozen uit hun hoofd praat. Ik houd van Peter – die ik Petel noem – zoals ik nog nooit van iemand gehouden heb. En ik houd mijzelf altijd voor dat Peter alleen maar om zijn gevoelens te verbergen met al die meisjes loopt.

16 Woensdag, 24 juni-woensdag, 1 juli 1942 Lieve Kitty,

Het is smoorheet, iedereen puft en bakt. In die hitte moet ik alles aflopen. Nu zie ik Lieve Kitty, pas hoe fijn een tram toch is, maar dat genot is voor ons joden niet langer weggelegd. Voor ons is de benenwagen goed genoeg. Gelukkig zijn er nog goede mensen: de Moeder wil nog altijd weten met wie ik later zou willen trouwen. Maar ik veerman aan de Jozef Israëlskade nam ons dadelijk mee toen we om overzetting denk dat zij nooit raadt dat het Peter is, omdat ik het hun zonder blikken vroegen. Aan de Hollanders ligt het heus niet dat wij joden het zo ellendig hebben. of blozen uit hun hoofd praat. Ik houd van Peter – die ik Petel noem – zoals ik nog nooit van iemand gehouden heb. En ik houd mijzelf altijd voor dat Peter alleen maar om zijn gevoelens te verbergen met al die meisjes loopt.

IK TREED NIET OP VOOR JOODSE ZWIJNEN!

16 17 IK BEN HELLO, KEN JE ME NOG? IK BEN Lieve Kitty, het is maar een paar dagen geleden WILMA’S ACHTERNEEF. dat we elkaar spraken, maar er is veel veranderd. O, JA… MAG IK JE NAAR SCHOOL BRENGEN?

ANNE! ANNE!

Gisterochtend is me wat leuks overkomen. Ik Het leek wel alsof hij me had staan opwachten. kwam langs de rijwielstalling, toen iemand me riep.

Vanaf die dag wachtte hij me elke ochtend op. Je kunt aan alles merken dat Hello nu verliefd op mij is. En iedereen praat erover.

HIJ ZOU HAAR OOM KUNNEN ZIJN!

HEEFT HIJ GEEN VRIENDIN?

HIJ IS ZO SAAI! HOE IK VIND HEM WEL LIEF. HEEL NOU, IK VIND HEM LEUK. EN IK HOU JE HET UIT? BELEEFD, NETJES, KNAP. HOEF ME GEEN ZORGEN MEER TE MAKEN ALS JE ALLEEN OVER PRAAT JE WEER OVER STRAAT MOET, NU HELLO ALTIJD JONGENS, ANNE? MET JE MEELOOPT.

MAAKT NIET UIT, IK WORD TOCH NOOIT VERLIEFD OP HEM.

18 IK BEN HELLO, KEN JE ME NOG? IK BEN HEB JE NOG EEN ANDERE MAAR ALS ZE MEER DAN VIJF MINUTEN ACHTER Lieve Kitty, het is maar een paar dagen geleden WILMA’S ACHTERNEEF. dat we elkaar spraken, maar er is veel veranderd. VRIENDIN? ELKAAR PRAAT, VAL IK TWEE UUR IN SLAAP. O, JA… DIE HAD IK… NOU JA… MAG IK JE NAAR SCHOOL BRENGEN? HEB IK… KIJK…

ANNE! ANNE!

Gisterochtend is me wat leuks overkomen. Ik Het leek wel alsof hij me had staan opwachten. kwam langs de rijwielstalling, toen iemand me riep.

Vanaf die dag wachtte hij me elke ochtend op. Je kunt aan alles merken dat Hello nu verliefd op HET IS NA DE AVONDKLOK! JE WEET DAT JODEN mij is. En iedereen praat erover. OM ACHT UUR BINNEN MOETEN ZIJN!

HIJ ZOU HAAR OOM KUNNEN ZIJN!

HEEFT HIJ GEEN VRIENDIN?

HIJ IS ZO SAAI! HOE IK VIND HEM WEL LIEF. HEEL NOU, IK VIND HEM LEUK. EN IK Meneer Kleiman en meneer Kugler hebben vaders bedrijf overgenomen. HOU JE HET UIT? BELEEFD, NETJES, KNAP. HOEF ME GEEN ZORGEN MEER TE MAKEN ALS JE ALLEEN OVER PRAAT JE WEER OVER STRAAT MOET, NU HELLO ALTIJD JONGENS, ANNE? MET JE MEELOOPT.

MAAKT NIET UIT, IK WORD TOCH NOOIT VERLIEFD OP HEM.

18 19 Zondag, 5 juli-zaterdag, 11 juli 1942

PAPA, WAAROM VERDWIJNEN ER STEEDS DINGEN Ik begreep meteen wat hij UIT ONS HUIS? MEUBELS, BOEKEN, KLEREN… bedoelde.

WE WILLEN TOCH NIET DAT ZE IN HANDEN VAN DE NAZI’S VALLEN, SCHAT?

Ik denk dat er slechtere schuilplaatsen bestaan dan een hol in het bos, als we daarnaartoe gaan.

20 Zondag, 5 juli-zaterdag, 11 juli 1942

PAPA, WAAROM VERDWIJNEN ER STEEDS DINGEN Ik begreep meteen wat hij Lieve Kitty, vanaf zondagmorgen tot nu lijkt een afstand van jaren. Er is zoveel gebeurd. UIT ONS HUIS? MEUBELS, BOEKEN, KLEREN… bedoelde. Zondagmiddag kwam ik terug van een wandeling met Hello, toen ik Margot en moeder zittend op de bank aantrof. Margot huilde en moeder had een arm om haar heen geslagen. Normaal doet ze dat nooit. WE WILLEN TOCH NIET DAT ZE IN HANDEN VAN DE NAZI’S VALLEN, SCHAT?

MARGOT HEEFT EEN OPROEP VAN DE SS GEKREGEN.

We wisten allemaal wat zo’n oproep betekende…

Ik denk dat er slechtere schuilplaatsen bestaan dan een hol in het bos, als we daarnaartoe gaan.

Maar ik wist ook dat vader dit nooit zou laten gebeuren.

20 21 Margot en ik begonnen meteen onze waardevolste spullen in een Ik stopte de gekste onzin in tas te pakken. Hoe moet je kiezen wat je meeneemt als je gaat de tas, maar ik heb er geen schuilen! Het was haast onmogelijk. spijt van. Ik geef meer om herinneringen dan om jurken.

DENK JE NIET DAT JE WAT NUTTIGS MOET INPAKKEN? Rond middernacht kwamen Miep en van vaders bedrijf. Ze namen onze spullen mee NUTTIG?! WANNEER HEEFT IETS NUTTIGS naar de onbekende schuilplek. IEMAND OOIT GELUKKIG GEMAAKT?

LIEVE MOORTJE, IK KAN NIET GELOVEN DAT DIT DE LAATSTE KEER IS DAT WE SAMEN KUNNEN KNUFFELEN.

22 Margot en ik begonnen meteen onze waardevolste spullen in een Ik stopte de gekste onzin in Moeder wekte ons om halfzes in de ochtend. We WEET JE, ANNE, MISSCHIEN HAD JE TOCH GELIJK tas te pakken. Hoe moet je kiezen wat je meeneemt als je gaat de tas, maar ik heb er geen kleedden ons alle vier zo dik aan, alsof we in een OVER HERINNERINGEN MEENEMEN… schuilen! Het was haast onmogelijk. spijt van. Ik geef meer om ijskast zouden moeten overnachten! herinneringen dan om jurken.

DENK JE NIET DAT JE WAT NUTTIGS MOET INPAKKEN? Rond middernacht kwamen Miep en Jan Gies Het moest eruitzien alsof we halsoverkop vertrokken waren. Vader liet een van vaders bedrijf. Ze namen onze spullen mee briefje achter voor de buren waarin stond dat we naar Zwitserland waren NUTTIG?! WANNEER HEEFT IETS NUTTIGS naar de onbekende schuilplek. gevlucht. IEMAND OOIT GELUKKIG GEMAAKT?

Ik was doodsbang. De mensen op straat keken ons duidelijk medelijdend na. LIEVE MOORTJE, IK KAN NIET GELOVEN DAT DIT DE LAATSTE KEER IS DAT WE SAMEN KUNNEN KNUFFELEN.

22 23