STAROSTWO POWIATOWE ul. Wrocławska 26; 59-400 Jawor
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU JAWORSKIEGO AKTUALIZACJA
Jawor, październik 2007 r.
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Wykonawca: eko Ekspert
Adres ul Skarbowców 123/17 53-025 Wrocław tel. 71 3397136 fax: 71 3628283 e-mail: [email protected]
Autor: mgr in ż. Dorota Jeremicz
e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e
str. 2 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Spis tre ści str. I. WPROWADZENIE 8 II. CHARAKTERYSTYKA POWIATU I DIAGNOZA STANU POSZCZEGÓLNYCH ELEMENTÓW ŚRODOWISKA 10 1. CHARAKTERYSTYKA POWIATU 10 1.1. POŁO ŻENIE POWIATU 10 1.2. POWIERZCHNIA POWIATU JAWORSKIEGO 12 1.3. LUDNO ŚĆ POWIATU JAWORSKIEGO 13 2. POWIETRZE 15 2.1. WST ĘP 15 2.2. CHARAKTERYSTYKA ŹRÓDEŁ EMISJI ZANIECZYSZCZE Ń DO POWIETRZA 15 2.3. STAN CZYSTO ŚCI POWIETRZA 20 2.4. PODSUMOWANIE 22 3. HAŁAS 22 3.1. WST ĘP 22 3.2. HAŁAS KOMUNIKACYJNY 24 3.3. HAŁAS PRZEMYSŁOWY 26 3.4. PODSUMOWANIE 26 4. PROMIENIOWANIE ELEKTROMAGNETYCZNE 27 4.1. WST ĘP 27 4.2. CHARAKTERYSTYKA PROMIENIOWANIA ELEKTROMAGNETYCZNEGO 27 4.3. PODSUMOWANIE 28 5. OCHRONA GLEB 29 5.1. WST ĘP 29 5.2. CHARAKTERYSTYKA GLEB 29 5.3. BONITACJA ROLNICZA GLEB 29 5.4. UŻYTKOWANIE ZIEMI 31 5.5. GLEBY U ŻYTKOWANE ROLNICZO 32 5.6. PODSUMOWANIE 34 6. SUROWCE MINERALNE 34 6.1. WST ĘP 34 6.2. CHARAKTERYSTYKA SUROWCÓW 34 6.3. PODSUMOWANIE 37 7. WODY POWIERZCHNIOWE I PODZIEMNE 37 7.1. WST ĘP 37 7.2. WODY POWIERZCHNIOWE 37 7.2.1. Charakterystyka wód powierzchniowych wyst ępuj ących na terenie powiatu jaworskiego 37 7.2.2. Jako ść powierzchniowych wód płyn ących powiatu jaworskiego 39 7.3. WODY PODZIEMNE 46 7.3.1. Charakterystyka wód podziemnych 46 7.3.2. Jako ść wód podziemnych 46 7.4. GOSPODARKA WODNO -ŚCIEKOWA 47 7.4.1. Charakterystyka gospodarki wodnej 47 7.4.2. Charakterystyka gospodarki ściekowej 50 7.5. PODSUMOWANIE 53 8. GOSPODARKA ODPADAMI PLAN GOSPODARKI ODPADAMI 53 9. PRZYRODA I KRAJOBRAZ 54 9.1. WST ĘP 54 9.2. ŚWIAT RO ŚLINNY I LASY 55 9.3. ŚWIAT ZWIERZ ĘCY 60 9.4. KRAJOBRAZ 61 9.5. OBSZARY I OBIEKTY CHRONIONE 61 9.6. PODSUMOWANIE 69 10. NADZWYCZAJNE ZAGRO ŻENIA ŚRODOWISKA , BEZPIECZE ŃSTWO CHEMICZNE I BIOLOGICZNE 69 10.1. WST ĘP 69 10.2. POWA ŻNE AWARIE 70 10.3. OCHRONA PRZECIWPOWODZIOWA 70 10.4. PODSUMOWANIE 71
str. 3 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
III. CELE ŚRODOWISKOWE POWIATU I PRZEDSI ĘWZI ĘCIA PRIORYTETOWE 72 1. WST ĘP 72 2. POWIETRZE ATMOSFERYCZNE 72 2.1. GŁÓWNY CEL STRATEGICZNY I CELE DŁUGOTERMINOWE 72 2.2. CELE KRÓTKOTERMINOWE I KIERUNKI DZIAŁA Ń 73 3. HAŁAS 74 3.1. GŁÓWNY CEL STRATEGICZNY I CELE DŁUGOTERMINOWE 74 3.2. CELE KRÓTKOTERMINOWE I KIERUNKI DZIAŁA Ń 74 4. PROMIENIOWANIE ELEKTROMAGNETYCZNE 75 4.1. GŁÓWNY CEL STRATEGICZNY I CELE DŁUGOTERMINOWE 75 4.2. CELE KRÓTKOTERMINOWE I KIERUNKI DZIAŁA Ń 75 5. OCHRONA GLEB 75 5.1. GŁÓWNY CEL STRATEGICZNY I CELE DŁUGOTERMINOWE 75 5.2. CELE KRÓTKOTERMINOWE I KIERUNKI DZIAŁA Ń 76 6. SUROWCE MINERALNE 76 6.1. GŁÓWNY CEL STRATEGICZNY I CELE DŁUGOTERMINOWE 76 6.2. CELE KRÓTKOTERMINOWE I KIERUNKI DZIAŁA Ń 77 7. WODY POWIERZCHNIOWE I PODZIEMNE 77 7.1. GŁÓWNY CEL STRATEGICZNY I CELE DŁUGOTERMINOWE 77 7.2. CELE KRÓTKOTERMINOWE I KIERUNKI DZIAŁA Ń 79 8. GOSPODARKA ODPADAMI 79 9. PRZYRODA I KRAJOBRAZ 80 9.1. GŁÓWNY CEL STRATEGICZNY I CELE DŁUGOTERMINOWE 80 9.2. CELE KRÓTKOTERMINOWE I KIERUNKI DZIAŁA Ń 80 10. OCHRONA LASÓW 81 10.1. GŁÓWNY CEL STRATEGICZNY I CELE DŁUGOTERMINOWE 81 10.2. CELE KRÓTKOTERMINOWE I KIERUNKI DZIAŁA Ń 81 11. NADZWYCZAJNE ZAGRO ŻENIA ŚRODOWISKA 82 11.1. GŁÓWNY CEL STRATEGICZNY I CELE DŁUGOTERMINOWE 82 11.2. CELE KRÓTKOTERMINOWE I KIERUNKI DZIAŁA Ń 82 12. ZARZ ĄDZANIE ŚRODOWISKOWE 83 12.1. GŁÓWNY CEL STRATEGICZNY I CELE DŁUGOTERMINOWE 83 12.2. CELE KRÓTKOTERMINOWE I KIERUNKI DZIAŁA Ń 83 13. EDUKACJA EKOLOGICZNA I UDZIAŁ SPOŁECZE ŃSTWA W DZIAŁANIACH NA RZECZ OCHRONY ŚRODOWISKA 84 13.1. GŁÓWNY CEL STRATEGICZNY I CELE DŁUGOTERMINOWE 84 13.2. CELE KRÓTKOTERMINOWE I KIERUNKI DZIAŁA Ń 85 IV. NARZ ĘDZIA ZARZ ĄDZANIA ŚRODOWISKIEM I INSTRUMENTY REALIZACJI PROGRAMU 86 1. WPROWADZENIE 86 2. ZARZ ĄDZANIE ŚRODOWISKIEM 86 3. INSTRUMENTY REALIZACJI PROGRAMU 88 3.1. INSTRUMENTY PRAWNE 88 3.2. INSTRUMENTY FINANSOWE 89 3.3. INSTRUMENTY SPOŁECZNE 90 V. WDRA ŻANIE PROGRAMU 92 1. ZARZ ĄDZANIE PROGRAMEM 92 2. HARMONOGRAM WDRA ŻANIA PROGRAMU 92 3. MONITORING WDRA ŻANIA PROGRAMU I WSKA ŹNIKI SKUTECZNO ŚCI REALIZACJI CELÓW PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA 93 4. ŹRÓDŁA FINANSOWANIA PRZEDSI ĘWZI ĘĆ EKOLOGICZNYCH 94 5. KOSZTY WDRA ŻANIA PROGRAMU I ŹRÓDŁA FINANSOWANIA 106 VI. WYTYCZNE DO SPORZ ĄDZENIA PROGRAMÓW GMINNYCH 113 VII. LITERATURA I PUBLIKACJE 114
str. 4 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
SPIS TABEL: str. Tabela II.1. Powierzchnia powiatu jaworskiego ...... 12 Tabela II.2. Liczba ludno ści powiatu ...... 13 Tabela II.3. Gęsto ść zaludnienia powiatu jaworskiego (mieszka ńcy na km 2)...... 14 Tabela II.4. Charakterystyka głównych emitorów zanieczyszcze ń do powietrza ...... 15 Tabela II.5. Emisja zanieczyszcze ń w latach 2003 - 2006 na terenie powiatu jaworskiego...... 16 Tabela II.6. Emisja zanieczyszcze ń gazowych w latach 2003 - 2005 ...... 18 Tabela II.7. Emisja zanieczyszcze ń pyłowych w latach 2003 - 2005...... 18 Tabela II.8. Wielko ść emisji zanieczyszcze ń do powietrza z zakładów kontrolowanych przez WIO Ś w latach 2005-2006 r...... 19 Tabela II.9. Wyniki pomiarów st ęż eń SO 2 i NO 2 (pomiary pasywne) w 2006 r. na terenie powiatu jaworskiego...... 20 Tabela II.10. Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku...... 23 Tabela II.11. Zestawienie wyników pomiarów hałasu na terenie powiatu jaworskiego w 2004 r...... 24 Tabela II.12. Charakterystyka gruntów powiatu jaworskiego...... 30 Tabela II.13. Procentowa struktura u żytkowania gruntów...... 32 Tabela II.14. Zasoby surowców mineralnych powiatu...... 35 Tabela II.15. Jako ść wód rzek powiatu jaworskiego w latach 2004 - 2006 ...... 40 Tabela II.16. Ocena stanu czysto ści wód rzeki Nysa Szalona w latach 2004 - 2006 ...... 42 Tabela II.17. Ocena stanu czysto ści wód rzeki Wierzbiak w latach 2004 - 2006 ...... 43 Tabela II.18. Ocena stanu czysto ści wód rzeki Cicha Woda w latach 2004-2006 ...... 44 Tabela II.19. Charakterystyka punktów kontrolno-pomiarowych wód podziemnych zlokalizowanych na terenie powiatu jaworskiego ...... 47 Tabela II.20. Charakterystyka uj ęć gminnych powiatu jaworskiego...... 47 Tabela II.21. Struktura zwodoci ągowania gmin powiatu jaworskiego - stan na 31.12.2006 r...... 48 Tabela II.22. Pobór wody w 2006 r. na terenie powiatu jaworskiego ...... 49 Tabela II.23. Pobór wody w latach 2004 - 2006 r. z uj ęć gminnych na terenie powiatu jaworskiego ...... 50 Tabela II.24. Sprzeda ż wody w latach 2004 – 2006 r. z uj ęć gminnych na terenie powiatu jaworskiego ...... 50 Tabela II.25. Struktura skanalizowania gmin powiatu jaworskiego - stan na 31.12.2006 r...... 51 Tabela II.26. Charakterystyka oczyszczalni ścieków i ilo ści podł ączonych do nich miejscowo ści...... 53 Tabela II.27. Udział poszczególnych zanieczyszcze ń w ogólnej masie wprowadzanej wraz ze ściekami do wód powierzchniowych ...... 53 Tabela II.28. Grunty le śne i zadrzewione w zarz ądzie PGL Lasy Pa ństwowe...... 57 Tabela II.29. Powierzchnie lasów i lesisto ść w gminach ...... 58 Tabela III.1. Cele długoterminowe i krótkoterminowe oraz kierunki działa ń w zakresie powietrza atmosferycznego ...... 73 Tabela III.2. Cele długoterminowe i krótkoterminowe oraz kierunki działa ń w zakresie hałasu ...... 74 Tabela III.3. Cele długoterminowe i krótkoterminowe oraz kierunki działa ń w zakresie promieniowania elektromagnetycznego ...... 75 Tabela III.4. Cele długoterminowe i krótkoterminowe oraz kierunki działa ń w zakresie ochrony gleb ...... 76 Tabela III.5. Cele długoterminowe i krótkoterminowe oraz kierunki działa ń w zakresie surowców mineralnych ...... 77 Tabela III.6. Cele długoterminowe i krótkoterminowe oraz kierunki działa ń w zakresie wód powierzchniowych i podziemnych...... 79 Tabela III.7. Cele długoterminowe i krótkoterminowe oraz kierunki działa ń w zakresie przyrody i krajobrazu ...... 80 Tabela III.8. Cele długoterminowe i krótkoterminowe oraz kierunki działa ń w zakresie ochrony lasów...... 81 Tabela III.9. Cele długoterminowe i krótkoterminowe oraz kierunki działa ń w zakresie nadzwyczajnych zagro żeń środowiska...... 82 Tabela III.10. Cele długoterminowe i krótkoterminowe oraz kierunki działa ń w zakresie zarz ądzania środowiskowego ...... 83 Tabela III.11. Cele długoterminowe i krótkoterminowe oraz kierunki działa ń w zakresie edukacji ekologicznej...... 85 Tabela V.1. Harmonogram wdra żania Programu ochrony środowiska powiatu jaworskiego...... 93 Tabela V.2. Osie priorytetowe Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko...... 99 Tabela V.3. Priorytety Regionalnego Programu Operacyjnego Dolnego Śląska ...... 101 Tabela V.4. Szacunkowe nakłady wdra żania "Programu ..." wg zada ń i kierunków działania w latach 2007 – 2011 [w tys. PLN]...... 106
str. 5 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
SPIS WYKRESÓW: str. Wykres II.1. Udział procentowy powierzchni poszczególnych gmin i miast powiatu jaworskiego ...... 12 Wykres II.2. Udział procentowy powierzchni terenów miejskich i wiejskich powiatu jaworskiego...... 13 Wykres II.3. Liczba ludno ści powiatu jaworskiego...... 14 Wykres II.4. Ludno ść powiatu jaworskiego na terenach miejskich i wiejskich...... 14 Wykres II.5. Emisja zanieczyszcze ń ogółem i emisja CO 2 w latach 2003-2006 na terenie powiatu jaworskiego...... 17 Wykres II.6. Emisja zanieczyszcze ń gazowych (bez CO 2) i pyłowych w latach 2003-2006 na terenie powiatu jaworskiego ...... 17 Wykres II.7. Struktura emisji zanieczyszcze ń powietrza z obszaru powiatu jaworskiego na tle województwa dolno śląskiego ...... 19 Wykres II.8. Wyniki pomiarów st ęż eń SO 2 (pomiary pasywne) w latach 2003-2006 na terenie powiatu jaworskiego...... 21 Wykres II.9. Wyniki pomiarów st ęż eń NO 2 (pomiary pasywne) w latach 2003-2006 n terenie powiatu jaworskiego...... 22 Wykres II.10. Podział na klasy bonitacyjne gruntów ornych...... 30 Wykres II.11. Podział na klasy bonitacyjne u żytków zielonych...... 30 Wykres II.12. Odczyn gleb u żytkowanych rolniczo w powiecie jaworskim i województwie dolno śląskim w latach 2002-2005...... 33 Wykres II.13. Potrzeby wapnowania gleb u żytkowanych rolniczo w powiecie jaworskim i województwie dolno śląskim w latach 2002-2005...... 33 Wykres II.14. Zawarto ść przyswajalnego fosforu, potasu i magnezu w glebach u żytkowanych rolniczo w powiecie jaworskim w latach 2002-2005...... 34 Wykres II.15. Stopie ń zwodoci ągowania powiatu (% ludno ści korzystaj ącej z wodoci ągu) ...... 49 Wykres II.16. Procent skanalizowania powiatu (% ludno ści korzystaj ącej z kanalizacji)...... 51 Wykres II.17. Plany zalesie ń w gminach powiatu jaworskiego...... 58 Wykres II.18. Aktualny i planowany stopie ń lesisto ści powiatu jaworskiego...... 59 Wykres V.1. Struktura podziału finansowania na źródła dofinansowania zada ń...... 112
SPIS RYSUNKÓW: str. Rysunek II.1. Poło żenie i podział administracyjny powiatu jaworskiego ...... 10 Rysunek II.2. Trasy komunikacyjne w powiecie jaworskim i lokalizacja punktów kontrolno-pomiarowych hałasu w 2004 r...... 25 Rysunek II.3. Lokalizacja punktowych źródeł PEM na terenie powiatu jaworskiego ...... 28 Rysunek II.4. Udział procentowy gruntów najsłabszych i najlepszych...... 31 Rysunek II.5. Użytkowanie gruntów...... 32 Rysunek II.6. Surowce mineralne powiatu jaworskiego ...... 36 Rysunek II.7. Schemat sieci rzecznej powiatu jaworskiego...... 38 Rysunek II.8. Lokalizacja oczyszczalni ścieków na terenie powiatu jaworskiego...... 52 Rysunek II.9. Zasi ęg terytorialny nadle śnictw na terenie powiatu jaworskiego...... 57 Rysunek II.10. Zasi ęg terytorialny obszarów obj ętych ochron ą przyrody ...... 62 Rysunek II.11. Park Krajobrazowy „Chełmy” ...... 63 Rysunek II.12. Wąwóz My śliborski...... 66 Rysunek II.13. Potencjalny obszar Natura 2000: PLH 020037 Góry i Pogórze Kaczawskie...... 67 Rysunek II.14. Lokalizacja pomników przyrody w powiecie jaworskim...... 68
SPIS FOTOGRAFII: str. Fot. II.1. Stacja bazowa telefonii komórkowej w Drzymałowicach ...... 27 Fot. II.2. Zbiornik Słup ...... 45 Fot. II.3. Zbiornik M ściwojów...... 45 Fot. II.4. Uj ęcie wód podziemnych w Nowej Wsi Wielkiej ...... 48 Fot. II.5. Oczyszczalnia ścieków w Mierczycach...... 52 Fot. II.6. Krajobraz Pogórza Kaczawskiego ...... 61 Fot. II.7. Pogórze Kaczawskie latem ...... 61 Fot. II.8. Park Krajobrazowy „Chełmy” latem ...... 64 Fot. II.9. Potok Jawornik w Parku Krajobrazowym „Chełmy” ...... 64 Fot. II.10. Park Krajobrazowy "Chełmy" jesieni ą ...... 64 Fot. II.11. Wąwóz My śliborski z potokiem Jawornik...... 66 Fot. II.12. Pomnik przyrody nieo żywionej „Czartowska skała”...... 68
str. 6 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
WYKAZ SKRÓTÓW: ARiMR - Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa CEEiK - Centrum Edukacji Ekologicznej i Krajoznawstwa DUM - Dolno śląski Urz ąd Marszałkowski DUW - Dolno śląski Urz ąd Wojewódzki DZDW - Dolno śląski Zarz ąd Dróg Wojewódzkich DZMiUW - Dolno śląski Zarz ąd Melioracji i Urz ądze ń Wodnych DZPK - Dolno śląski Zarz ąd Parków Krajobrazowych EF - Ekofundusz EFRR - Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego EFRROW - Europejski Fundusz Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich FOGR - Fundusz Ochrony Gruntów Rolnych FS - Fundusz Spójno ści GDDKiA - Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad GFO ŚiGW - Gminny Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej MŚ - Minister Środowiska NFO ŚiGW - Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej ODR - Ośrodek Doradztwa Rolniczego PEM - promieniowanie elektromagnetyczne PFO ŚiGW - Powiatowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej PGL - Pa ństwowe Gospodarstwo Le śne Lasy Pa ństwowe PIG - Pa ństwowy Instytut Geologiczny PO IiS - Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko PROW - Program Rozwoju Obszarów Wiejskich RPO DS - Regionalny Program Operacyjny Dolnego Śląska RZGW - Regionalny Zarz ąd Gospodarki Wodnej WFO ŚiGW - Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej WIO Ś - Wojewódzki Inspektora Ochrony Środowiska WSSE - Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna WUS - Wojewódzki Urz ąd Statystyczny ZDP - Zarz ąd Dróg Powiatowych
str. 7 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
I. WPROWADZENIE W czerwcu 1992 r. w Rio de Janeiro odbyła si ę konferencja ONZ "Środowisko i Rozwój" , na której przedstawiciele 179 pa ństw świata uzgodnili wspólne stanowisko dotycz ące konieczno ści zamiany ładu ekonomicznego i relacji mi ędzy działalno ści ą człowieka a środowiskiem. Dokumentem ko ńcowym tej konferencji jest Agenda 21 (Globalny Program Działa ń). W dokumencie tym wskazano środowisko, ekonomi ę i społecze ństwo jako wzajemnie powi ązane, podstawowe elementy trwałego i zrównowa żonego rozwoju. Konstytucja RP stwierdza, że: "Rzeczpospolita Polska, zapewnia ochron ę środowiska, kieruj ąc si ę zasad ą zrównowa żonego rozwoju". Podstawowym zało żeniem tej zasady jest takie prowadzenie polityki rozwoju poszczególnych sektorów gospodarki i życia społecznego, aby nie powodowa ć szkód w środowisku i nadmiernie nie eksploatowa ć zasobów naturalnych ziemi, zapewniaj ąc tym samym mo żliwo ść korzystania z nich obecnym i przyszłym pokoleniom. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska natomiast w art. 13 stwierdza, że: "Polityka ekologiczna pa ństwa ma na celu stworzenie warunków niezb ędnych do realizacji ochrony środowiska", co oznacza, że polityka ta powinna równowa żyć gospodarczy i społeczny rozwój kraju z celami ochrony środowiska. W praktyce natomiast powinno to oznacza ć, że w pierwszej kolejno ści powinny nast ępowa ć zmiany w modelu produkcji i konsumpcji prowadz ące do zmniejszenia materiałochłonno ści, wodochłonno ści i energochłonno ści poprzez zastosowanie najlepszych dost ępnych technik i dobrych praktyk gospodarowania, a dopiero w dalszej kolejno ści powinny by ć stosowane typowe metody ochronne jak np. oczyszczanie gazów czy ścieków. Wprowadzenie zasad polityki ekologicznej w życie oznacza obligatoryjne wł ączenie aspektów ekologicznych we wszystkie dziedziny gospodarowania, w tym równie ż do programów sektorowych oraz strategii i programów rozwoju na wszystkich poziomach działania - zarówno regionalnym jak i lokalnym. Ochrona środowiska jest zadaniem wszystkich ludzi, w tym równie ż władz na wszystkich szczeblach. Przygotowanie niniejszego opracowania wynika z dostosowania si ę władz powiatu do obowi ązuj ącej ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo Ochrony Środowiska (tekst jednolity: Dz.U. z 2006 r. Nr 129, poz. 902 z pó źn. zmianami) oraz z aktualnie kształtuj ącej si ę w Polsce polityki ekologicznej pa ństwa. Przy wprowadzaniu zarz ądzania środowiskiem i prowadzeniu racjonalnej jego ochrony bierze si ę pod uwag ę szereg zasad, do których nale ży zaliczy ć: zasad ę zrównowa żonego rozwoju – rozumian ą jako rozwój społeczno-gospodarczy, w którym nast ępuje proces integrowania działa ń politycznych, gospodarczych i społecznych, z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwało ści podstawowych procesów przyrodniczych, w celu zagwarantowania mo żliwo ści zaspokajania podstawowych potrzeb poszczególnych społeczno ści lub obywateli zarówno współczesnego pokolenia, jak i przyszłych pokole ń, zasad ę zintegrowanego podej ścia do ochrony środowiska - ochrona jednego lub kilku elementów przyrodniczych środowiska nie mo że odbywa ć si ę kosztem innego, zasad ę zapobiegania (prewencji) - kto podejmuje działalno ść mog ącą negatywnie oddziaływa ć na środowisko ma obowi ązek zapobiegania temu oddziaływaniu, zasad ę przezorno ści – podejmuj ący działalno ść , której negatywne oddziaływanie na środowisko nie jest jeszcze rozpoznane, ma obowi ązek, podj ąć wszelkie mo żliwe środki zapobiegawcze, zasad ę „zanieczyszczaj ący płaci” – ka żdy, kto powoduje zanieczyszczenie środowiska, ponosi koszty za usuni ęcie wyrz ądzonych szkód, a tak że ten kto mo że powodowa ć szkody w środowisku ponosi koszty zapobiegania tym szkodom, w szczególno ści zanieczyszczeniu środowiska, zasad ę dost ępu obywateli do informacji o środowisku i jego ochronie wynikaj ąca z warunków zawartych w ustawie Prawo ochrony środowiska, zasad ę uwzgl ędniania wymaga ń ochrony środowiska i zrównowa żonego rozwoju podczas opracowywania polityk, strategii, planów, programów i projektów, a tak że w działalno ści inwestycyjnej,
str. 8 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
prawo obywateli do uczestniczenia w post ępowaniu w sprawie wydania decyzji z zakresu ochrony środowiska lub przyj ęcia projektu polityki, strategii, planu lub programu, na zasadach określonych w ustawie Prawo ochrony środowiska, zasad ę niewa żno ści decyzji - decyzja wydana z naruszeniem przepisów dotycz ących ochrony środowiska jest niewa żna. Celem opracowanej aktualizacji „Programu ochrony środowiska” jest weryfikacja, tj. zmiana lub utrzymanie dotychczasowych kierunków działa ń, a tak że wskazanie zada ń priorytetowych do realizacji w najbli ższym okresie, dotycz ących ochrony środowiska powiatu jaworskiego. Kierunki tych działa ń b ędą zgodne z zasadami okre ślonymi w „Polityce ekologicznej państwa”, w tym m.in. z zasad ą zrównoważonego rozwoju. Aktualizacja „Programu ochrony środowiska” została opracowana w oparciu o pozyskane informacje i dokumenty ze starostwa powiatowego, urz ędów gmin, urz ędu wojewódzkiego, podmiotów gospodarczych oraz urz ędu marszałkowskiego, WIO Ś, a tak że w oparciu o istniej ące strategiczne dokumenty i opracowania z zakresu ochrony środowiska jak np.: Polityka ekologiczna Pa ństwa na lata 2007-2010 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2011-2014 Strategia rozwoju energetyki odnawialnej Narodowa strategia edukacji ekologicznej Program zrównowa żonego rozwoju i ochrony środowiska Województwa Dolno śląskiego przyj ęty Uchwał ą Sejmiku Województwa Dolno śląskiego Nr XLIV/842/2002 z dnia 26 kwietnia 2002 r. Program edukacji ekologicznej dla Dolnego Śląska, przyj ęty Uchwał ą Sejmiku Województwa Dolno śląskiego Nr XLIX/681/05 z dnia 16.12.2005 r. Raporty o stanie środowiska w Województwie Dolno śląskim – opracowane przez Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska we Wrocławiu Strategia Rozwoju Powiatu Jaworskiego – przyj ęta Uchwał ą Nr XL/216/2001 Rady Powiatu w Jaworze z dnia 30 listopada 2001 r.
Dla utrzymania spójno ści niniejszego dokumentu z opracowanym w 2003 r. „Programem ochrony środowiska”, zachowano podobn ą struktur ę dokumentu, aktualizuj ąc diagnoz ę stanu obecnego środowiska na terenie powiatu jaworskiego, oraz weryfikuj ąc głównie rozdziały po świ ęcone celom i kierunkom działania, a tak że rozdział po świ ęcony mo żliwo ściom finansowania zada ń z zakresu ochrony środowiska. Niniejsza aktualizacja „Programu ochrony środowiska” zawiera szczegółow ą charakterystyk ę aktualnego stanu środowiska gminy (rozdz. II), w oparciu o któr ą zostały okre ślone cele strategiczne i kierunki działania umo żliwiaj ące popraw ę jako ści poszczególnych komponentów środowiska. Polityka ekologiczna powiatu jaworskiego kształtowana b ędzie w oparciu o cele długo- i krótkoterminowe zawarte w rozdziale III opracowania. W tym celu b ędą realizowane działania w ró żnych sektorach gospodarczych. Zaproponowane kierunki działa ń maj ą zapewni ć zrównowa żony rozwój omawianego obszaru. Pozostałe elementy opracowania wskazuj ą na instrumenty realizacji "Programu ..." (rozdz. IV) oraz sposób zarz ądzania i wdra żania "Programu..." (rozdz. V). Aktualizacja programu została opracowana tak, aby była spójna z polityk ą ekologiczn ą pa ństwa, wojewódzkim programem ochrony środowiska, a tak że innymi dokumentami ogólnokrajowymi, wojewódzkimi i powiatowymi kształtującymi ekologiczny wizerunek kraju i Dolnego Śląska.
str. 9 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
II. CHARAKTERYSTYKA POWIATU I DIAGNOZA STANU POSZCZEGÓLNYCH ELEMENTÓW ŚRODOWISKA 1. CHARAKTERYSTYKA POWIATU 1.1. Poło żenie powiatu Powiat jaworski zlokalizowany jest w południowo-zachodniej cz ęś ci województwa dolno śląskiego, na Równinie Jaworskiej stanowi ącej integraln ą cz ęść Niziny Śląsko-Łu życkiej. Jego południowa cz ęść si ęga Pogórza Kaczawskiego i Przedgórza Sudeckiego. Pod wzgl ędem geograficznym obszar powiatu le ży na styku dwóch podprowincji: Niziny Śląsko- Łu życkiej i Sudetów. Teren powiatu jest zró żnicowany krajobrazowo. W cz ęś ci południowej dominuje teren górzysty, natomiast cz ęść środkow ą i północn ą stanowi ą tereny nizinne charakteryzuj ące si ę dobrymi warunkami do rozwoju rolnictwa. Obszar powiatu ma charakter rolniczo – przemysłowy i obejmuje swym zasi ęgiem miasto Jawor, miasto i gmin ę Bolków oraz gminy wiejskie M ęcinka, M ściwojów, Paszowice, W ądro że Wielkie. Powiaty sąsiaduj ące to: Legnica, Złotoryja, Środa Śląska, Wałbrzych, Kamienna Góra i Jelenia Góra, Świdnica. Powierzchnia powiatu jaworskiego wynosi 581,55 km 2 i zamieszkiwana jest przez 53,13 tys. mieszka ńców. Oprócz miasta Jawora zamieszkałego przez 25.014 osób, prawa miejskie posiada Bolków. Miasto Bolków liczy 5.564 mieszka ńców. Powiat jaworski pod wzgl ędem obszaru stanowi 2,9 % powierzchni województwa dolno śląskiego. Gęsto ść zaludnienia wynosi około 91,4 osób/km 2 (wg stanu na 31.12.2006 r.) W miastach powiatu zamieszkuje 30.578 mieszka ńców, co stanowi 57,6 % mieszka ńców całego powiatu. Lokalizacj ę poszczególnych gmin powiatu przedstawiono na rysunku II.1.
Rysunek II.1. Poło żenie i podział administracyjny powiatu jaworskiego
str. 10 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Miasto Jawor jest jednym z najpi ękniejszych miast na Dolnym Śląsku, posiada 750 - letni ą histori ę i bogate tradycje. Prawie 26 - tysi ęczny Jawor posiada wiele zabytków oraz miejsc, które s ą wizytówk ą miasta. Miasto mo że si ę równie ż poszczyci ć znacznymi osi ągni ęciami gospodarczymi. Posiada jedno z nowocze śniejszych składowisk odpadów komunalnych - oddane do u żytkowania w 1997 r., a tak że oczyszczalni ę ścieków oraz automatyczn ą stacj ę uzdatniania wody - 100% zasobów zwodoci ągowanych i ok. 98% skanalizowanych. Gazyfikacja przewodowa w 100% obejmuje tereny miasta. Miasto jest dwukrotnym laureatem konkursu na najlepsz ą gminn ą inwestycj ę proekologiczn ą, zrealizowan ą w województwie legnickim w 1995 roku w zakresie ochrony powietrza. Jawor jest równie ż laureatem konkursu na najbardziej gospodarn ą gmin ę miejsk ą "Dolno śląskiego Klucza Sukcesu". Miasto skupia tak że du żą liczb ę zakładów i spółek o zró żnicowanej strukturze bran żowej. Domen ą małych firm jest handel oraz usługi, które od lat stanowi ą podstawowy sektor działalno ści gospodarczej w Jaworze. Główn ą dziedzin ą działalności du żych przedsi ębiorstw jest przemysł maszynowy, metalowy, chemiczny, spo żywczy oraz budownictwo i transport. Miasta partnerskie Jawora to: w Niemczech – Niesky, w Czechach – Turnov, na Ukrainie – Berdyczów, we Włoszech - Roseto degli Abruzzi oraz w Polsce – Niepołomice.
Miasto i gmina Bolków to jednostka samorz ądu terytorialnego obejmuj ąca teren o pow. 152,6 km 2 położony na wysoko ści 260-550 m n.p.m. Teren gminy ma w wi ększo ści ukształtowanie górzyste. Bolków to malownicza, otoczona przepi ęknym krajobrazem miejscowo ść położona u stóp średniowiecznego zamku. W jej skład wchodzi miasto Bolków licz ące 5.564 mieszka ńców oraz teren wiejski obejmuj ący 16 sołectw zamieszkałych przez 5.607 mieszka ńców. Ogółem gmina liczy 11.171 mieszka ńców. Miasto i gmina Bolków charakteryzuj ą si ę wieloma zabytkowymi obiektami i miejscami upami ętniaj ącymi historie miasta. Mo żna wśród nich wyró żni ć m.in. zamek w Bolkowie z XIII w., ko ściół parafialny św. Jadwigi z XIII w., zamek Świny, ruiny zamku Niesyto w Płoninie, ruiny zamku w Lipie. Szczególn ą uwag ę nale ży zwróci ć na uj ęcia wód glauberskich w Starych Rochowicach, które przyszło ściowo mog ą stanowi ć teren sanatorium lub uzdrowiska. W Bolkowie krzy żuj ą si ę dwie drogi o znaczeniu krajowym: nr 3 ze Świnouj ścia do Jakuszyc oraz nr 5 ze Świecia do Lubawki.
Gmina M ęcinka le ży na obszarze Wysoczyzny Chojnowskiej i Podgórza Kaczawskiego w dorzeczu Kaczawy. Takie poło żenie zmienia charakter gminy. Dotychczas dominowało w niej rolnictwo i zwi ązane z nim zakłady przetwórcze. Teraz gospodarka nastawia si ę na turystyk ę i agroturystyk ę. Unikalne walory przyrodnicze znajduj ące si ę w Parku Krajobrazowym "Chełmy", s ą podstawowym atutem gminy M ęcinka. Powierzchni ę parku, le żą cego powy żej 300 metrów n.p.m., urozmaicaj ą liczne wulkaniczne wzgórza i gł ębokie doliny wyciosowe. Dodatkow ą atrakcj ą gminy jest zbiornik wodny o powierzchni 490 ha, znajduj ący si ę na terenie jednej z najstarszych miejscowo ści Dolnego Śląska - Słup. Na terenie gminy zalegaj ą zło ża surowców skalnych bazaltu i barytu. Gmina M ęcinka zajmuje powierzchni ę ok. 147,78 km 2 i posiada 4.866 mieszka ńców. W jej skład wchodzi 14 sołectw.
Gmina M ściwojów le ży na Nizinie Łu życkiej. Bardzo dobre warunki klimatyczne i glebowe sprzyjaj ą intensywnej produkcji rolnej. Przez gmin ę przebiegaj ą dwie ruchliwe drogi krajowe: Szczecin - Jakuszyce i Jawor - Wrocław. Użytki rolne stanowi ą ok. 90 % terenu. Gmina posiada bogate zasoby granitu, piasku i żwiru. Cz ęść nieczynnych ju ż wyrobisk stała si ę miejscami wypoczynku. Zbiornik wodny "M ściwojów" o pow. ok. 57 ha lustra wody wybudowany na rzece Wierzbiak, przede wszystkim umo żliwia redukowanie fali powodziowej w sytuacjach zagro żenia powodziowego. Istniej ąca zapora wodna daje mo żliwo ść tworzenia źródeł energii. Malownicze tereny wokół zbiornika pozwalaj ą na rekreacyjne wykorzystanie tego zbiornika. Gmina M ściwojów zajmuje powierzchni ę 71,94 km 2 i posiada 4.139 mieszka ńców. W jej skład wchodzi 12 sołectw.
Gmina Paszowice ma charakter rolniczo - turystyczny. Lasy zlokalizowane w południowej cz ęś ci gminy sprzyjaj ą rozwojowi turystyki i wypoczynku. Paszowice le żą na Podgórzu Kaczawskim w Parku Krajobrazowym "Chełmy", którego obszar obejmuje ponad 50% powierzchni gminy. Gmina Paszowice zajmuje powierzchni ę ok. 101,2 km 2 i posiada 3.883 mieszka ńców. W jej skład wchodzi 12 sołectw.
str. 11 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Gmina Wądro że Wielkie jest gmin ą typowo rolnicz ą. Ponad 90 % jej powierzchni zajmuj ą u żytki rolne. Mimo dogodnego poło żenia, turystyka nie odgrywa znacz ącej roli w gospodarce gminy i ma charakter głównie tranzytowy. Gmina W ądro że Wielkie zajmuje powierzchni ę 89,15 km 2 i posiada 4.124 mieszka ńców. W jej skład wchodzi 18 sołectw.
1.2. Powierzchnia powiatu jaworskiego Informacje w zakresie danych powierzchniowych poszczególnych gmin z podziałem na miasta i gminy wiejskie przedstawiono w tabeli II.1.
Tabela II.1. Powierzchnia powiatu jaworskiego Pow. gminy Pow. wyrówn. Pow. ogólna Lp. Obszar Rodzaj obszaru ewidenc. ha ha ha 1 2 3 4 5 6 1. Jawor M 1 879 1 1 880 2. Bolków M 768 0 768 Bolków W 14 484 8 14 492 3. Męcinka W 14 748 30 14 778 4. Mściwojów W 7 145 49 7 194 5. Paszowice W 10 066 62 10 128 6. Wądro że Wielkie W 8 876 39 8 915 M 2 647 1 2 648 POWIAT 7. JAWORSKI W 55 319 188 55 507 Razem 57 966 189 58 155 M – tereny miejskie; W – tereny wiejskie [źródło: ewidencja gruntów – wg stanu na 01.01.2007 r.]
Na wykresie II.1. przedstawiono procentowy udział powierzchni poszczególnych jednostek terytorialnych w całym powiecie jaworskim.
Wykres II.1. Udział procentowy powierzchni poszczególnych gmin i miast powiatu jaworskiego
Wądro że Jawor Bolków (M) Wielkie 3,2% 1,3% 15,3% Bolków (W) 24,9% Paszowice 17,4%
Mściwojów Męcinka 12,4% 25,4%
str. 12 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Wykres II.2. Udział procentowy powierzchni terenów miejskich i wiejskich powiatu jaworskiego
120,0% 100,0% 95,4% 100,0%
80,0%
60,0%
40,0%
20,0% 4,6% 0,0% Tereny miejskie Tereny wiejskie POWIAT JAWORSKI
1.3. Ludno ść powiatu jaworskiego W tabeli II.2. zebrano liczb ę ludno ści powiatu jaworskiego według stanu na 31.12.2002 r. i 31.12.2006 r. W latach 2002 – 2006 ludno ść powiatu jaworskiego zmalała o 2,1%. Zauwa żalny jest w tym okresie spadek liczby ludno ści zarówno na terenach miejskich powiatu, jak i na terenach wiejskich. Podział ludno ści mi ędzy tereny miejskie i wiejskie przesun ął si ę na korzy ść terenów wiejskich, tj. udział ludno ści z terenów miejskich w ogólnej liczbie ludno ści powiatu w analizowanym okresie uległ zmniejszeniu, natomiast na terenach wiejskich nast ąpił wzrost tego udziału o 0,17%.
Tabela II.2. Liczba ludno ści powiatu Lp. Obszar Rodzaj obszaru 2002 r. 2004 r. 2005 r. 2006 r. 1. Jawor M 25 568 25 336 25 220 25 014 2. Bolków M 5 758 5 669 5 648 5 564 Bolków W 5 711 5 647 5 624 5 607 3. Męcinka W 4 849 4 900 4 864 4 866 4. Mściwojów W 4 289 4 154 4 166 4 139 5. Paszowice W 3 909 3 836 3 838 3 816 6. Wądro że Wielkie W 4 186 4 181 4 146 4 124 M 31 326 31 005 30 868 30 578 7. POWIAT JAWORKSI W 22 944 22 718 22 638 22 552 Razem 54 270 53 723 53 506 53 130 [źródło: dane z gmin]
Procentowy udział ludno ści w poszczególnych jednostkach administracji terytorialnej powiatu przedstawiono na wykresie II.3, natomiast z podziałem na tereny miejskie i wiejskie na wykresie II.4.
str. 13 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Wykres II.3. Liczba ludno ści powiatu jaworskiego
100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 2002 r. 2004 r. 2005 r. 2006 r.
Jawor Bolków (M) Bolków (W) Męcinka Mściwojów Paszowice Wądro że Wielkie
Wykres II.4. Ludno ść powiatu jaworskiego na terenach miejskich i wiejskich
120,00% 100,00% 100,00% 100,00% 100,00% 100,00%
80,00% 57,72% 57,71% 57,69% 57,55% 60,00% 42,28% 42,29% 42,31% 42,45% 40,00%
20,00%
0,00% 2002 2004 2005 2006 Tereny miejskie Tereny wiejskie POWIAT JAWORSKI
W tabeli II.3 przedstawiono średnie wska źniki g ęsto ści zaludnienia miast i gmin wiejskich powiatu jaworskiego. Wg stanu na 31.12.2006 r. średni wska źnik g ęsto ści zaludnienia terenów miejskich powiatu wynosił 1 154,8 osób/km 2, dla terenów wiejskich powiatu wynosił 40,6 osób/km 2, natomiast średnia dla powiatu była równa 91,4 osób/km 2.
Tabela II.3. Gęsto ść zaludnienia powiatu jaworskiego (mieszka ńcy na km 2) Rodzaj Lp. Obszar 2002 r. 2006 r. obszaru 1. Jawor M 1 360,0 1 330,5 2. Bolków M 749,7 724,5 Bolków W 39,4 38,7 3. Męcinka W 32,8 32,9 4. Mściwojów W 59,6 57,5 5. Paszowice W 38,6 37,7 6. Wądro że Wielkie W 47,0 46,3 M 1 183,0 1 154,8 7. POWIAT JAWORKSI W 41,3 40,6 Razem 93,3 91,4
str. 14 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
2. POWIETRZE 2.1. Wst ęp Województwo dolno śląskie pod wzgl ędem wielko ści emisji zanieczyszcze ń do powietrza zostało sklasyfikowane w ścisłej czołówce tzn. znajduje si ę w grupie województw najwi ęcej emituj ących zanieczyszcze ń do powietrza. Powiat jaworski jednak charakteryzuje si ę niskimi warto ściami emisji zanieczyszcze ń do powietrza i na terenie województwa, pod wzgl ędem jako ści powietrza, jest jednym z "najczystszych" powiatów.
2.2. Charakterystyka źródeł emisji zanieczyszcze ń do powietrza Na terenie powiatu zlokalizowane s ą zorganizowane i niezorganizowane źródła emisji zanieczyszcze ń do powietrza. Na obszarze powiatu jaworskiego nie ma zakładów, które nale żą do grupy najbardziej „uci ąż liwych”. Źródłami emisji zorganizowanej s ą lokalne kotłownie zakładowe i osiedlowe. Do źródeł emisji zanieczyszcze ń do powietrza oprócz spalania paliw w celach grzewczych nale ży zaliczy ć równie ż emitory z procesów technologicznych. W tabeli II.4 przedstawiono charakterystyk ę źródeł emisji zlokalizowanych na terenie powiatu sporz ądzon ą w oparciu o wydane decyzje administracyjne. Tabela II.4. Charakterystyka głównych emitorów zanieczyszcze ń do powietrza Roczna emisja zanieczyszcze ń Lokalizacja Charakterysty Lp. Wyszczególnienie SO NO CO pył ogółem inne substancje Ł cznie źródła ka źródeł 2 x ą Mg/rok Mg/rok Mg/rok 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 procesy 1. Zakład Produkcji Ceramiki Bolków technologiczne 14,400 6,544 20,124 pył PM10 5,96 41,068 Budowlanej "FABRIX" S.C. wypalania cegły 2. 2,174 21,354 240,929 25,950 akrylaldehyd 0,29700 308,939 amoniak 0,23900 ksylen 3,14800 butan-1-ol 1,05900 Ku źnia Jawor SA Jawor, aceton 5,24600 technologia ul. Kuziennicza octan butylu 1,87700 octan etylu 2,32000 węglowodory aromat. 2,77600 węglowodory kalifat. 1,83300 Mn, pył 0,03400 Jawor, kotłownia 3. 80,906 24,016 92,179 pył PM10 69,554 197,101 FORTUM ul. Kuziennicza osiedlowa DZT SA Wałbrzych Jawor, kotłownia 35,841 11,198 36,782 pył PM10 27,756 83,821 ul. Moniuszki osiedlowa 4. 0,219 3,400 aceton 21,71500 78,475 cykloheksan 0,60500 fenol 1,07500 izocyjaniany 0,60000 Jawor, technologia octan butylu 3,27600 IS-POLSka Sp. zo.o. ul. Wrocławska toluen 6,62100 trójchloroetylen 4,00600 heksan 22,21400 alkohol izopropylowy 6,50200 metyloetyloketon 2,65200 pył PM10 5,59000 5. Javor-Home Sp. z o. o. Jawor procesy - - - 7,883 pył PM10 1,84 60,353 ul. Wrocławska technologiczne aceton 7,329 alkohol butylowy 1,538 alkohol izobutylowy 1,538 ksylen 3,016 metyloetyloketon 1,137 octan butylu 12,264 octan etylu 5,55 toluen 4,975 węglowodory alifat. 4,429 węglowodory aromat. 2,474 alkohol izopropylowy 2,414 2-izopropoksyetanol 0,468 etanol 3,498
str. 15 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Roczna emisja zanieczyszcze ń Lokalizacja Charakterysty Lp. Wyszczególnienie pył ogółem źródła ka źródeł SO 2 NO x CO inne substancje Łącznie Mg/rok Mg/rok Mg/rok 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 6. Jaworskie Zakłady Chemii Jawor kotłownia 24.75000 4.12500 8.25000 17.44578 pył PM10 8.65504 63.22582 Gospodarczej POLLENA ul. Kuziennicza procesy - - - 0.1121 pył PM10 0.02245 0.1345 S.A. technologiczne 0,020 0,238 0,606 0,697 akrylaldehyd 0,00800 9,033 ksylen 6,52000 butan-1-ol 0,52300 Zakład Mechaniczny Jawor, aceton 0,07200 7. technologia AGROMET Sp. z o.o. ul. Kuziennicza octan butylu 0,03200 octan etylu 0,03300 etylobenzen 0,16600 Mn, pył 0,11800 Wytwórnia Mas procesy 1,353 0,493 0,657 2,922 benzo α piren 0,00088 5,501 8. Jawor Bitumicznych PUPiH technologiczne fenol 0,02700 ul. Kuziennicza COM-D Sp. z o.o. formaldehyd 0,048 9. kotłownia + 0,0005 0,0833 0,7670 pył zawieszony 0,389 0,9753 technologia Pb 0,001 Cu 0,0044 Zn 0,0006 Mn 0,0005 Spółdzielnia Inwalidów Ksylen 0,0414 Jawor INPRODUS Zakład Pracy toluen 0,0152 ul. Piastowska Chronionej octan butylu 0,0185 butanol 0,0231 aceton 0,0023 formaldehyd 0,0156 węglowodory kalifat. 0,0001 akroleina 0,0018 10. PIONIER S.A. Jawor kotłownia 0,063 0,170 0,033 0,022 0,288 procesy 0,412 amoniak 0,110 0,704 technologiczne benzen 0,016 dwusiarczek w ęgla 0,088 siarkowodór 0,078 [źródło: decyzje administracyjne]
Nale ży pami ęta ć, że przedstawione w tabeli II.4 dane dotycz ące wielko ści emisji odnosz ą si ę do wartości maksymalnych, tj. wielko ści emisji jakie w ci ągu roku mog ą emitowa ć poszczególne emitory. W rzeczywisto ści emisja ta jest zmienna, a w konsekwencji ograniczania lub zaniechania produkcji (Cukrownia Jawor) w zakładach przemysłowych, maleje z roku na rok.
Emisj ę zanieczyszcze ń gazowych i pyłowych w latach 2003 - 2006 dla powiatu jaworskiego w oparciu o dane pozyskane z Dolno śląskiego Urz ędu Marszałkowskiego przedstawiono w tabeli II.5 oraz na wykresach II.5 i II.6.
Tabela II.5. Emisja zanieczyszcze ń w latach 2003 - 2006 na terenie powiatu jaworskiego Rodzaj zanieczyszczenia Jedn. 2003 2004 2005 2006 dwutlenek siarki Mg/rok 82,918 15,885 11,116 7,928 dwutlenek azotu Mg/rok 58,946 32,410 45,024 38,005 tlenek w ęgla Mg/rok 138,114 115,762 69,604 138,543 dwutlenek w ęgla Mg/rok 17 108,659 13 532,446 16 001,658 17 589,068 pozostałe gazy Mg/rok 21,265 19,553 35,768 45,325 pyły Mg/rok 81,711 29,890 39,503 33,421 Emisja ogółem Mg/rok 17 491,614 13 745,947 16 202,673 17 852,289 [źródło: opracowanie własne na podstawie danych z DUM]
str. 16 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Wykres II.5. Emisja zanieczyszcze ń ogółem i emisja CO 2 w latach 2003-2006 na terenie powiatu jaworskiego
100,0% 99,0% 98,0% 97,0% 96,0% 95,0% 94,0% 93,0% 92,0% 91,0% 90,0% 2003 2004 2005 2006 dwutlenek w ęgla Emisja ogółem
[źródło: opracowanie własne na podstawie danych DUM]
Najwi ększym udziałem w śród zanieczyszcze ń emitowanych do powietrza charakteryzuje si ę dwutlenek węgla, którego udział w ogólnej emisji w latach 2003-2006, wahał si ę w przedziale od 97,8% do 98,5% (tabela II.5 i wykres II.5). Wśród pozostałych zanieczyszcze ń emitowanych do powietrza na terenie powiatu, najwi ęcej emitowanego jest tlenku w ęgla, dwutlenku azotu, pyłów i dwutlenku siarki (tabela II.5 i wykres II.6).
Wykres II.6. Emisja zanieczyszcze ń gazowych (bez CO 2) i pyłowych w latach 2003-2006 na terenie powiatu jaworskiego
1,2%
1,0%
0,8%
0,6%
0,4%
0,2%
0,0% 2003 2004 2005 2006 dwutlenek siarki dwutlenek azotu tlenek w ęgla pozostałe gazy pyły
[źródło: opracowanie własne na podstawie danych DUM] Na podstawie powy ższych danych nale ży stwierdzi ć, i ż w latach 2003-2006 nast ąpiła znacz ąca redukcja emisji do powietrza dwutlenku siarki i pyłów. Nast ąpił natomiast ogólny wzrost emisji gazów pozostałych (bez uwzgl ędnienia gazów wyszczególnionych w tabeli II.5 i na wykresach II.5 i II.6). Wielko ść emisji dwutlenku azotu i tlenku w ęgla w badanym okresie charakteryzowały si ę zmienno ści ą.
Udział emisji powiatu w emisji zanieczyszcze ń województwa dolno śląskiego jest niewielki i w latach 2003 - 2005 wynosił od 0,3 % do 0,2% (tabela II.6, tabela II.7 oraz wykres II.7).
str. 17 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Tabela II.6. Emisja zanieczyszcze ń gazowych w latach 2003 - 2005 Emisja zanieczyszcze ń gazowych w Mg/rok ogółem w tym Obszar Rok na 1 km 2 niezorganizo dwutlenek tlenki tlenek dwutlenek w Mg/rok wana siarki azotu węgla węgla 1 2 3 4 5 6 7 8 9 powiat jaworski 2005 38 120 1 158 60 85 37 812 65,6 Udział emisji powiatu w emisji województwa 0,21% 0,003% 0,26% 0,26% 0,88% 0,21% powiat jaworski 2004 33 190 1 157 53 127 32 844 57,1 Udział emisji powiatu w emisji województwa 0,20% 0,01% 0,28% 0,23% 1,27% 0,20% powiat jaworski 2003 42 800 1 300 100 180 42 300 73,8 Udział emisji powiatu w emisji województwa 0,30% 0,01% 0,58% 0,41% 1,99% 0,30% [źródło: opracowanie własne na podstawie danych WUS i WIO Ś] Tabela II.7. Emisja zanieczyszcze ń pyłowych w latach 2003 - 2005 Emisja zanieczyszcze ń pyłowych w Mg/rok Obszar Rok ogółem w tym na 1 km 2 w Mg/rok niezorganizowana zorganizowana 1 2 3 4 5 6 powiat jaworski 2005 59 2 57 0,1 Udział emisji powiatu w emisji województwa 0,74% 0,28% 0,79% powiat jaworski 2004 86 1 85 0,1 Udział emisji powiatu w emisji województwa 1,00% 0,10% 1,11% powiat jaworski 2003 139 1 138 0,2 Udział emisji powiatu w emisji województwa 1,09% 0,11% 1,16% [źródło: opracowanie własne na podstawie danych WUS i WIO Ś]
W ogólnej ilo ści emitowanych zanieczyszcze ń na terenie powiatu jaworskiego w latach 2003 - 2005, główny udział mieszcz ący się w przedziale 98,8%-99,2%, miał dwutlenek w ęgla. Pozostałe zanieczyszczenia gazowe w postaci SO 2, NO x i CO oraz zanieczyszczenia pyłowe stanowiły ok. 1% ogólnej emisji z obszaru powiatu. Udział głównych zanieczyszcze ń w ogólnej emisji województwa dolno śląskiego i powiatu jaworskiego obrazuje wykres II.7. Powiat jaworski pod wzgl ędem emisji pyłów w 2004 r. znajdował si ę na 16 miejscu w śród powiatów województwa dolno śląskiego, przy emisji zanieczyszcze ń pyłowych nieprzekraczaj ącej 86 Mg/rok. W roku 2005 emisja roczna zanieczyszcze ń pyłowych nie przekroczyła 59 Mg/rok, co sprawiło, że powiat jaworski znalazł si ę na 18 miejscu w śród powiatów dolno śląskich pod wzgl ędem wielko ści tej emisji. Natomiast pod wzgl ędem emisji zanieczyszcze ń gazowych (bez uwzgl ędniania CO 2) powiat jaworski w 2004 r. znajdował si ę na miejscu 19-tym przy emisji nieprzekraczaj ącej 338 Mg/rok. W 2005 r. emisja roczna zanieczyszcze ń gazowych z terenu powiatu wyniosła ok. 304 Mg, co sprawiło, że powiat jaworski pod wzgl ędem wielko ści emisji zanieczyszcze ń gazowych, był na 16-tym miejscu w śród powiatów województwa dolno śląskiego.
str. 18 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Wykres II.7. Struktura emisji zanieczyszcze ń powietrza z obszaru powiatu jaworskiego na tle województwa dolno śląskiego
powiat jaworski powiat jaworski; pozostałe 0,21% 1%
CO2 99,0%
pyłowe 16,3% SO2 woj.dolno śląskie; CO 43,6% pozost.; 99,79% 23,5% NOx 16,6%
[źródło: opracowanie własne na podstawie danych WUS i WIO Ś]
W tabeli II.8 przedstawiono emisj ę zanieczyszcze ń z zakładów zlokalizowanych na terenie Jawora, które w latach 2004-2006 roku zostały skontrolowane przez WIO Ś.
Tabela II.8. Wielko ść emisji zanieczyszcze ń do powietrza z zakładów kontrolowanych przez WIO Ś w latach 2005-2006 r. Rodzaj zanieczyszcze ń [Mg/rok] Lp. Obiekt Rok pył SO 2 NO 2 CO CO 2 benzoapiren FORTUM DZT S.A. w Wałbrzychu, 2006 33,83 22,65 8,83 25,68 5 516,70 0,004376 1. ZEC-7, kotłownia w Jaworze 2005 20,09 54,78 15,26 26,13 10 690,10 0,01200 FORTUM DZT S.A. w Wałbrzychu, 2006 58,30 107,89 37,23 58,05 29 966,65 0,019613 2. ZEC-7 w Jaworze, kotłownia przy ul. Kuzienniczej 4 2005 21,87 96,25 30,32 44,68 24 912,19 0,015000 [źródło: opracowanie własne na podstawie danych WIO Ś]
Spo śród 53 skontrolowanych przez WIO Ś w 2005 zakładów emituj ących zanieczyszczenia do powietrza na terenie województwa dolno śląskiego 2 obiekty znajdowały si ę na terenie powiatu jaworskiego (Tabela II.8). Nale żały one do obiektów najmniej emituj ących zanieczyszcze ń spo śród kontrolowanych zakładów.
Emisja niska Emisja tzw. niska jest kolejnym do ść znacz ącym źródłem wprowadzania zanieczyszcze ń do powietrza, szczególnie na terenach zwartej starej zabudowy w aglomeracjach miejskich i regionach górskich, gdzie warunki rozprzestrzeniania si ę zanieczyszcze ń s ą niekorzystne. Na terenach tych cz ęsto stosowane s ą indywidualne systemy grzewcze opalane głównie w ęglem. Udział emisji niskiej w ogólnej ilo ści emitowanych do powietrza zanieczyszcze ń jest trudny do zbilansowania ze wzgl ędu na rozproszenie źródeł emisji. Jednak ze wzgl ędu na lokalizacj ę źródeł niskiej emisji oraz warunki wprowadzania zanieczyszcze ń do atmosfery ich wpływ na lokalny stan czysto ści powietrza jest do ść istotny. Badania monitoringowe st ęż eń SO 2 na terenie powiatu jaworskiego (tabela II.5.) wykazuj ą bowiem znacznie wi ększe ( średnio 2 -8 krotnie wi ększe) warto ści st ęż eń tych zanieczyszcze ń w sezonie grzewczym ni ż pozagrzewczym. Jest to przede wszystkim wynikiem oddziaływania "niskiej" emisji pochodz ącej z mało efektywnych źródeł spalania paliw w celach grzewczych oraz wykorzystywania paliw tanich o du żej zawarto ści siarki i mało korzystnych parametrach grzewczych.
str. 19 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
W zwi ązku z powy ższym du że znaczenie maj ą działania podejmowane m.in. przez indywidualnych mieszka ńców prowadz ące do zmiany ogrzewania z w ęglowego na gazowe lub olejowe. Drugim czynnikiem wpływaj ącym na zmniejszenie emisji zanieczyszcze ń z tych źródeł jest ograniczenie opalania pieców domowych ró żnego rodzaju odpadami, które podczas spalania wydzielaj ą znaczne ilo ści substancji toksycznych. Kolejnym elementem ograniczającym nisk ą emisj ę jest rezygnacja z indywidualnych źródeł ciepła na rzecz podł ączenia domostw do sieci ciepłowniczych.
Emisja niezorganizowana - komunikacyjna Do znacz ących niezorganizowanych źródeł nale ży zaliczy ć emisj ę zanieczyszcze ń ze spalania paliw w pojazdach samochodowych. Szybki rozwój motoryzacji, a w konsekwencji ci ągle zwi ększaj ąca si ę na drogach liczba pojazdów samochodowych, prowadzi do wzrostu emisji dwutlenku azotu ze źródeł niestacjonarnych. Transport samochodowy jest równie ż źródłem emisji do powietrza tlenku w ęgla, w ęglowodorów i ołowiu.
Do obszarów potencjalnie nara żonych na ten typ emisji na terenie powiatu nale ży zaliczy ć tereny bezpośrednio poło żone przy autostradzie A-4 przebiegaj ącej przez gmin ę W ądro że Wielkie oraz tereny sąsiadujące z drogami o du żym nat ęż eniu ruchu jak: droga krajowa nr 3: Zielona Góra-Legnica-Jawor-Paszowice-Bolków-Jelenia Góra-Jakuszyce; droga wojewódzka nr 345: Wilczków – Budziszów Wielki – Strzegom, droga wojewódzka nr 374: Jawor-Strzegom-Wałbrzych, droga wojewódzka nr 373: Jawor-Ujazd Górny, droga wojewódzka nr 363: Jawor-Złotoryja.
2.3. Stan czysto ści powietrza Stan czysto ści powietrza jest jednym ze zmiennych stanów środowiska i zale ży głównie od emisji zanieczyszcze ń do powietrza oraz lokalnych warunków rozprzestrzeniania si ę tych zanieczyszcze ń. Badania i pomiary stanu czysto ści powietrza na terenie powiatu jaworskiego wykonywane s ą przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska we Wrocławiu Delegatura w Legnicy i Wojewódzk ą Stacj ę Sanitarno-Epidemiologiczna we Wrocławiu Oddział Zamiejscowy w Legnicy. Od 2004 r. st ęż enia zanieczyszcze ń na terenie powiatu jaworskiego prowadzone s ą jedynie metod ą pasywn ą. Nie istniej ą stałe stacje pomiarowe. Pomiarami obj ęto jedynie dwutlenek w ęgla i dwutlenek azotu. Pozostałych zanieczyszcze ń nie badano. Wyniki pomiarów st ęż eń dwutlenku siarki i dwutlenku azotu w latach 2003 - 2006 przedstawiono w tabeli II.9.
Tabela II.9. Wyniki pomiarów st ęż eń SO 2 i NO 2 (pomiary pasywne) w 2006 r. na terenie powiatu jaworskiego Dwutlenek siarki Dwutlenek azotu
Lp. Miejscowo ść Rok % normy % normy grzewczym grzewczym grzewczym grzewczym rednia w sez. sez. rednia w sez. rednia w rednia w sez. sez. rednia w sez. rednia w rednia roczna rednia roczna rednia roczna rednia roczna Ś Ś Ś Ś Ś Ś pozagrzewczym pozagrzewczym poza-grzewczym poza-grzewczym 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 1. Jawor 2006 9,2 1,2 5,2 11,8 6,7 9,3 23% 2. Bolków 13,0 1,0 7,7 16,6 10,8 14,0 35% 3. Męcinka 6,8 1,5 4,2 12,8 6,2 9,5 24% 4. Paszowice 8,3 1,3 4,8 11,0 7,0 9,0 23% 5. Wądro że Wielkie 6,8 1,5 4,2 14,3 8,0 11,2 28% [źródło: opracowanie własne na podstawie danych WIO Ś]
str. 20 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Dwutlenek siarki St ęż enie średnioroczne SO 2 w latach 2003-2006 n terenie powiatu jaworskiego nie przekraczały warto ści 11,2 µg/m 3. Obecnie brak jest dopuszczalnej warto ści st ęż enia średniorocznego dwutlenku siarki ze względu na zdrowie. Średnioroczne st ęż enie SO 2 z sezonu grzewczego było 2-8-krotnie wy ższe od warto ści z sezonu pozagrzewczego. W Bolkowie w 2006 r. st ęż enie z sezonu grzewczego było nawet 13-krotnie wi ększe od warto ści st ęż eń z sezonu pozagrzewczego. Wyniki pomiarów w okresie ostatnich 4 lat, wskazuj ą na zauwa żalny spadek od 2004 r. średniorocznego st ęż enia SO 2. Stęż enia SO 2 w sezonie grzewczym wykazuj ą niewielki wzrost w latach 2005-2006 w stosunku do 2004 r. na terenie Jawora i Bolkowa, natomiast na obszarze Paszowic i W ądro ża Wielkiego pozostawały na podobnym poziomie. W sezonie pozagrzewczym st ęż enia SO 2 w latach 2003-2005, były na podobnym poziomie, natomiast w 2006 r. wyst ąpił zauwa żalny spadek st ęż enia SO 2 (wykres II.8). Takie tendencje w zakresie st ęż eń SO 2 świadcz ą o du żym udziale zanieczyszcze ń pochodz ących z systemów grzewczych, w tym z indywidualnych palenisk domowych.
Wykres II.8. Wyniki pomiarów st ęż eń SO 2 (pomiary pasywne) w latach 2003-2006 na terenie powiatu jaworskiego
16,0
14,0
12,0
[um/m3] 10,0 ń
8,0
6,0
4,0 enia zanieczyszcze ęż
St 2,0
0,0 2003 2004 2005 2006
Jaw (średnia roczna SO2) Jaw (śr. w sez. grzewcz. SO2) Jaw (śr. w sez. pozagrz. SO2) Bolk (średnia roczna SO2) Bolk (śr. w sez. grzewcz. SO2) Bolk (śr. w sez. pozagrz. SO2) Pasz (średnia roczna SO2) Pasz (śr. w sez. grzewcz. SO2) Pasz (śr. w sez. pozagrz. SO2) WW (średnia roczna SO2) WW (śr. w sez. grzewcz. SO2) WW (śr. w sez. pozagrz. SO2)
[źródło: opracowanie własne na podstawie danych WIO Ś]
Dwutlenek azotu St ęż enie średnioroczne dwutlenku azotu w latach 2003-2006 na terenie powiatu jaworskiego nie przekraczały warto ści 14,0 µg/m 3, co stanowiło nie wi ęcej ni ż 35% warto ści dopuszczalnej. Średnioroczne st ęż enie dwutlenku azotu z sezonu grzewczego było ok. 2,5-krotnie wy ższe od warto ści z sezonu pozagrzewczego. Wyniki pomiarów, wskazuj ą na niewielki wzrost st ęż eń dwutlenku azotu w 2006 r. w stosunku do roku poprzedniego we wszystkich punktach pomiarowych na terenie powiatu. Jednak ostatnie 4 lata wykazuj ą, że st ęż enia dwutlenku azotu na obszarze całego powiatu utrzymywały si ę na poziomie poni żej warto ści dopuszczalnej wynosz ącej 40 µg/m 3 (wykres II.9). W 2006 r. najwy ższe średnioroczne st ęż enie NO 2 na terenie powiatu wyst ąpiło w Bolkowie. Podobne zjawisko odnotowano dla średnich st ęż eń z sezonu grzewczego i pozagrzewczego.
str. 21 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Wykres II.9. Wyniki pomiarów st ęż eń NO2 (pomiary pasywne) w latach 2003-2006 n terenie powiatu jaworskiego
18,0
16,0
14,0
12,0 [um/m3] ń 10,0
8,0
6,0
enia zanieczyszcze 4,0 ęż
St 2,0
0,0 2003 2004 2005 2006
Jaw (średnia roczna NO2) Jaw (śr. w sez. grzewcz.NO2) Jaw (śr. w sez. pozagrz. NO2) Bolk (średnia roczna NO2) Bolk (śr. w sez. grzewcz. NO2) Bolk (śr. w sez. pozagrz. NO2) Pasz (średnia roczna NO2) Pasz (śr. w sez. grzewcz.NO2) Pasz (śr. w sez. pozagrz. NO2) WW (średnia roczna NO2) WW (śr. w sez. grzewcz. NO2) WW (śr. w sez. pozagrz. NO2)
[źródło: opracowanie własne na podstawie danych WIO Ś]
Ogólnie nale ży stwierdzi ć, że obszar powiatu jaworskiego charakteryzuje si ę obecnie niskimi st ęż eniami zanieczyszcze ń w powietrzu. Potwierdzeniem tego jest m.in. ocena WIO Ś przeprowadzona dla województwa dolno śląskiego, zgodnie z któr ą w ostatnich latach powiat jaworski ze wzgl ędu na zanieczyszczenia powietrza został zakwalifikowany do obszaru klasy A zarówno pod wzgl ędem ochrony zdrowia jak i pod wzgl ędem ochrony ro ślin. Oznacza to, że na rozpatrywanym obszarze nie wyst ąpiły przekroczenia warto ści dopuszczalnych okre ślonych w rozporz ądzeniu Ministra Środowiska z dnia 6 czerwca 2002 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. Nr 87, poz. 796).
2.4. Podsumowanie Emisje zanieczyszcze ń z terenu powiatu kształtuj ą si ę na poziomie ok. 0,2%-0,3% ogólnej emisji z obszaru całego województwa. Jako ść powietrza na terenie powiatu jaworskiego jest zadowalaj ąca. St ęż enia średnioroczne zanieczyszcze ń nie wykazuj ą przekrocze ń warto ści dopuszczalnych. Dla zachowania aktualnego stanu czysto ści powietrza atmosferycznego na terenie powiatu, nale ży prowadzi ć i preferowa ć zadania w zakresie ochrony powietrza atmosferycznego, do których mo żna zaliczy ć: 1. Działania prowadz ące do zmniejszenia zanieczyszcze ń pochodz ących z tzw. niskiej emisji. 2. Działania prowadz ące do zmniejszenia emisji ze źródeł komunikacyjnych. 3. Działania ograniczaj ące emisj ę z kotłowni zakładowych i procesów technologicznych.
3. HAŁAS 3.1. Wst ęp Hałas to ka żdy d źwi ęk o dowolnym charakterze, uznawany w danym miejscu, czasie i warunkach za d źwi ęk niepo żą dany, uci ąż liwy czy nawet szkodliwy. Hałas towarzyszy wszystkim ludziom w codziennym życiu, zarówno w pracy, jak i w domu czy miejscach wypoczynku. Wyst ępowanie hałasu przyczynia si ę do wywołania wielu negatywnych skutków jak np. pogorszenie jako ści życia i zdrowia ludzi. Cz ęste nara żenie na jego oddziaływanie mo że prowadzi ć do cz ęś ciowej lub całkowitej utraty
str. 22 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO słuchu, mo że powodowa ć zaburzenia nerwowe, złe samopoczucie, powoduje zm ęczenie i utrudnia wypoczynek. Hałas o poziomie nat ęż enia do 75 dB jest bezpieczny dla człowieka i nie stwarza ryzyka ubytków słuchu. Hałas o poziomie nat ęż enia powy żej 75 dB jest szkodliwy. Hałas o poziomie przekraczaj ącym 115 dB stwarza ryzyko utraty słuchu ju ż przy pojedynczej krótkotrwałej ekspozycji. Dopuszczalne normy hałasu powinny stanowi ć podstaw ę przy planowaniu nowych obiektów i zagospodarowywaniu kolejnych obszarów. Obowi ązuj ącym aktualnie aktem prawnym okre ślaj ącym dopuszczalne poziomy hałasu jest rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. z 2007 r. nr 120, poz. 826). Dopuszczalne poziomy hałasu przedstawiono w tabeli II.10. Tabela II.10. Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku Dopuszczalny poziom hałasu w dB Pozostałe obiekty i działalno ść Drogi lub linie kolejowe będąca źródłem hałasu LAeg D LAeq N LAeg D LAeq N przedział czasu przedział czasu przedział czasu przedział czasu Lp. Przeznaczenie terenu odniesienia odniesienia odniesienia odniesienia równy równy równy równy 16 godzinom 8 godzinom 8 najmniej 1 najmniej korzystnym korzystnej godzinom dnia godzinie nocy kolejno po sobie nast ępuj ącym 1 2 3 4 5 6 1 a. Strefa ochronna „A” uzdrowiska 50 45 45 40 b. Tereny szpitali poza miastem 2 a. Tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej 55 50 50 40 b. Tereny zabudowy zwi ązanej ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzie ży c. Tereny domów opieki społecznej d. Tereny szpitali w miastach 3 a. Tereny zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i 60 50 55 45 zamieszkania zbiorowego b. Tereny zabudowy zagrodowej c. Tereny rekreacyjno-wypoczynkowe d. Tereny mieszkaniowo-usługowe 4 a. Tereny w strefie śródmiejskiej miast powy żej 65 55 55 45 100 tys. mieszka ńców [źródło rozporz ądzenie M Ś z 14.06.2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku, Dz. U z 2007 r. Nr 120, poz. 826]
Hałas to drgania akustyczne o dowolnym charakterze, uznawane za niepo żą dane w danym miejscu, czasie i warunkach
Wszystkie zakresy cz ęstotliwo ści drga ń akustycznych, tj. infrad źwi ęki, d źwi ęki (słyszalne) i ultrad źwi ęki, w okre ślonych warunkach miejsca i czasu mog ą by ć uznawane za niepo żą dane i traktowane jako hałas. Jednak że w potocznym zrozumieniu okre ślenie hałas odnosi si ę do zakresu słyszalnego. W zale żno ści od zmienno ści w czasie średniego poziomu d źwi ęku A rozró żnia si ę nast ępuj ące rodzaje hałasu: hałas ustalony – gdy wahania poziomu d źwi ęku A w czasie nie przekraczaj ą 5 dB, hałas nieustalony – gdy wahania poziomu d źwi ęku A w czasie przekraczaj ą 5 dB, hałas impulsowy – zło żony z pojedynczych lub ci ągów zdarze ń d źwi ękowych o czasie trwania krótszym ni ż 1 s, charakteryzuj ących si ę gwałtownym spadkiem poziomu ci śnienia akustycznego.
Hałas infrad źwi ękowy Infrad źwi ęki wyst ępuj ące w środowisku s ą dwojakiego pochodzenia: naturalnego i sztucznego (przemysłowego i transportowego). Naturalnymi źródłami infrad źwi ęków s ą m.in. wodospady, wiatry, burze, najbardziej powszechnymi - środki transportu (samochody, helikoptery, lokomotywy).
str. 23 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Cech ą charakterystyczn ą infrad źwi ęków s ą znaczne długo ści fal powoduj ące, że s ą one bardzo słabo tłumione nie tylko przez ściany (przegrody), pofałdowania terenu i inne obiekty, lecz tak że przez atmosfer ę, dzi ęki czemu mog ą przenosi ć si ę na znaczne odległo ści.
Hałas ultrad źwi ękowy Ultrad źwi ęki wyst ępuj ące w powietrzu charakteryzuj ą si ę bardzo krótkimi falami, co powoduje, że ich obszar oddziaływania jest znacznie ograniczony.
Źródła hałasu w środowisku Hałas wytwarzany jest przez wszelkiego rodzaju procesy mechaniczne i aerodynamiczne zachodz ące w otaczaj ącym środowisku. Czysto mechaniczny hałas generowany jest przez drgaj ące powierzchnie lub elementy maszyn. Ze wzgl ędu na środowisko wyst ępowania hałas mo żna podzieli ć na: przemysłowy, wywołany technologicznymi procesami obróbki i przetwórstwa, komunalny, wyst ępuj ący w pomieszczeniach mieszkalnych pochodzenia zewn ętrznego, komunikacyjny, wywołany przez środki transportu.
Skala uci ąż liwo ści akustycznej Zgodnie z opracowan ą przez Pa ństwowy Zakład Pracy skal ą uci ąż liwo ści akustycznej, mo żna wyró żni ć nast ępuj ące przedziały uci ąż liwo ści hałasu zale żne od warto ści poziomu równoważnego L Aeq : uci ąż liwo ść mała: L Aeq < 52 dB, uci ąż liwo ść średnia: 52 dB < L Aeq < 62 dB, uci ąż liwo ść du ża: 62 dB < L Aeq < 70 dB, uci ąż liwo ść bardzo du ża: L Aeq > 70 dB,
3.2. Hałas komunikacyjny Populacj ą najbardziej nara żon ą na hałas s ą mieszka ńcy osiedli i domów jednorodzinnych zlokalizowanych wzdłu ż ruchliwych tras komunikacyjnych i w pobli żu zakładów przemysłowych. Z prowadzonych bada ń wynika, że o klimacie akustycznym na terenach zurbanizowanych decyduje głównie ruch komunikacyjny, a dopiero w nast ępnej kolejno ści hałas z zakładów przemysłowych, usługowych, osiedlowy. W wielu przypadkach uci ąż liwo ści zwi ązane z hałasem dotycz ą nie tylko mieszka ńców znajduj ących si ę w pobli żu wi ększych tras komunikacyjnych, ale tak że otoczenia dróg dojazdowych i okolic. W powiecie jaworskim rozkład szlaków komunikacyjnych zaprezentowano na rysunku II.2, ilustrującym przebieg dróg o ró żnym nat ęż eniu ruchu. W 2004 r. WIO Ś przeprowadził badania hałasu komunikacyjnego na terenie powiatu jaworskiego w 13 punktach kontrolno-pomiarowych, zlokalizowanych przy drogach krajowych i wojewódzkich (Tabela II.11 ). Punkty kontrolno-pomiarowe zlokalizowane były w odległo ści 1,5-2 m od zabudowy. Ich lokalizacj ę przedstawiono na rysunku II.2. Tabela II.11. Zestawienie wyników pomiarów hałasu na terenie powiatu jaworskiego w 2004 r.
Lokalizacja punktu Nat ęż enie ruchu pojazdów [poj./h] LAeq na granicy terenu Lp. Nr drogi pomiarowego ogółem pojazdy ci ęż kie chronionego [dB] 1 2 3 4 5 6 1. Sokola (nr 25) 3 (E65) 108 23 68,3 2. Świny (nr 26) 3 (E65) 126 26 69,0 3. Wierzchosławice (nr 144) 5 112 21 67,2 4. Bolków (ul. Kolejowa 9) 3 (E65) 226 27 69,2 5. Bolków (ul. Jeleniogórska 13) 3 (E65) 324 61 72,0 6. Bolków (ul. Wysokogórska 8) 3 i 5 282 38 70,4 7. Niedaszów (nr 9) 374 414 53 72,0 8. Małuszów (nr 17) 3 (E65) 607 60 72,3 9. Paszowice (nr 35) 3 (E65) 213 22 68,5 10. Chro śnice (nr 58) 363 89 19 69,0 11. Sichów (nr 60) 363 115 12 68,3 12. Piotrowice (nr 24) 365 134 23 69,5 13. Chełmiec (nr 36) 365 61 10 68,7 [źródło: WIO Ś, 2004 r.]
str. 24 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Na podstawie tych bada ń stwierdzono, że najwi ększ ą uci ąż liwo ści ą charakteryzuje si ę droga krajowa nr 3, na której wyst ępowało najwi ększe nat ęż enie ruchu: 607 poj./h, a tak że trasy 374, 363 i 365. We wszystkich punktach pomiarowych odnotowano przekroczenia warto ści dopuszczalnych, natomiast w 4 punktach równowa żny poziom d źwi ęku L Aeq okre ślono jako bardzo uci ąż liwy tj. przekraczaj ący 70 dB. Średni poziom hałasu na terenie powiatu kształtował si ę wi ęc w przedziale 68,3-72,3 dB i był wy ższy od warto ści dopuszczalnych o 8,3-12,3 dB. W strefie du żej uci ąż liwo ści tj. na obszarze, gdzie poziom hałasu mie ści si ę w przedziale 62 - 70 dB oraz bardzo du żej uci ąż liwo ści tj. na obszarze, gdzie poziom hałasu jest wy ższy od 70 dB, wg przeprowadzonych bada ń WIO Ś, znajduje si ę 168 obiektów mieszkalnych.
Rysunek II.2. Trasy komunikacyjne w powiecie jaworskim i lokalizacja punktów kontrolno-pomiarowych hałasu w 2004 r.
8
11
10
12
13
9 7
- autostrada A4 1 - drogi krajowe
- drogi wojewódzkie 2 5 4 - drogi powiatowe i gminne 6 7 - lokalizacja punktów kontrolno-pomiarowych WIO Ś 3
[źródło: opracowanie własne na podstawie danych WIO Ś, 2004 r.]
Przez wschodni ą cz ęść powiatu (rysunek II.2) przebiega na odcinku ok. 10 km autostrada A4. Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad – zarz ądca autostrady A4, opracowało mapy akustyczne dla odcinka autostrady W ądro że Wielkie – D ąbrówka Górna (od km 101+720 do km 241+300). Z opracowanych map akustycznych wynika, że na odcinku autostrady przebiegaj ącym przez powiat, nat ęż enie ruchu pojazdów wynosi ok. 18 tys. poj./dob ę. Obliczone wska źniki hałasu na obszarach zabudowanych wzdłu ż autostrady A4, wskazuj ą na przekroczenia warto ści dopuszczalnych hałasu średnio o 5 - 10 dB w porze dziennej i nocnej. Populacja ludno ści nara żona na hałas o warto ści 60 – 65 dB wynosi 60 osób w porze dziennej i 17 osób w porze nocnej.
Zmniejszenie uci ąż liwo ści hałasu komunikacyjnego Przy głównych szlakach tranzytowych, ruch samochodowy trwa przez cał ą dob ę. Ro śnie tak że intensywno ść ruchu samochodowego w skupiskach miejskich. Konieczne jest wi ęc wprowadzenie zabezpiecze ń akustycznych w postaci ekranów dla osiedli znajduj ących si ę w pobli żu najbardziej uci ąż liwych arterii komunikacyjnych. Skutecznym sposobem zmniejszenia uci ąż liwo ści hałasu
str. 25 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO komunikacyjnego jest budowa obwodnic miast i miejscowo ści, co przyczynia si ę do przesuni ęcia ruchu samochodowego, zwłaszcza pojazdów ci ęż kich poza tereny zamieszkałe. Działaniem sprzyjaj ącym ograniczaniu hałasu komunikacyjnego jest równie ż poprawianie stanu technicznego nawierzchni drogowych, a tak że kontrola pojazdów pod wzgl ędem emisji hałasu.
3.3. Hałas przemysłowy Kontrole Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska wykazuj ą i ż do obiektów o du żej uci ąż liwo ści akustycznej zaliczy ć nale ży głownie kopalnie i zakłady przeróbcze kruszyw. W strefie usług rzemie ślniczych do zakładów uci ąż liwych pod wzgl ędem hałasu nale żą zakłady kamieniarskie, stolarskie, betoniarskie itp. W miastach du żą uci ąż liwo ść sprawiaj ą zakłady rozrywkowe (dyskoteki). Przyczynami najcz ęstszej emisji hałasu do środowiska s ą: brak odpowiednich zabezpiecze ń akustycznych źródeł hałasu pracuj ących na zewn ątrz budynków (instalacje wentylacyjne i odci ągowe), niewystarczaj ąca izolacyjno ść akustyczna ścian, okien, drzwi, niewła ściwy dobór środków transportu wewn ętrznego i dróg zakładowych, niewła ściwa organizacja pracy i praca przy drzwiach otwartych, nieprawidłowa lokalizacja linii technologicznych, instalacji i urządze ń na terenie zakładów oraz samych zakładów po śród zabudowy mieszkaniowej.
Na terenie powiatu wydane s ą 3 decyzje administracyjne w zakresie emisji hałasu z zakładów przemysłowych. Zakłady te zlokalizowane s ą w Jaworze, Godziszowej i Sadach Dolnych. W 2005 r. WIO Ś przeprowadził kontrole zakładów pod wzgl ędem uci ąż liwo ści akustycznej, w tym skontrolowano równie ż zakłady z terenu powiatu jaworskiego. Dwa spo śród skontrolowanych zakładów wykazywały przekroczenia warto ści dopuszczalnych w porze dziennej o 9,9 dB i 22,6 dB. Hałas emitowany przez zakłady ma lokalny charakter, co wi ąż e si ę z niewielk ą liczb ą osób nara żonych na ten typ hałasu. Nie oznacza to jednak, że nie nale ży podejmowa ć działa ń ograniczaj ących hałas przemysłowy.
Zmniejszenie uci ąż liwo ści hałasu przemysłowego Najbardziej skutecznym środkiem zaradczym przeciwko nadmiernemu hałasowi jest zmniejszenie go u źródła. W przemy śle za szczególnie efektywny sposób uwa ża si ę zmiany konstrukcji lub wymianę elementów hała śliwych urz ądze ń. Je śli jest to niemo żliwe, znaczne zmniejszenie hałasu mo żna uzyska ć przez konstrukcyjne i mechaniczne modyfikacje, b ądź przez stosowanie tłumików, izolatorów, osłon ochronnych.
3.4. Podsumowanie Bior ąc pod uwag ę wszystkie elementy maj ące wpływ na uci ąż liwo ść zwi ązan ą z emisj ą hałasu, nale ży stwierdzi ć, że fundamentaln ą spraw ą jest przemy ślane i precyzyjne tworzenie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, eliminuj ące zakłady uci ąż liwe z terenów zabudowy mieszkaniowej oraz wyprowadzanie ruchu samochodowego poza zabudow ę mieszkaniow ą. Aktualnie na terenie powiatu jaworskiego działaniami sprzyjaj ącymi ograniczaniu uci ąż liwo ści hałasowej będzie: budowa obwodnic terenów zurbanizowanych, modernizacje i remonty dróg usprawniaj ące płynno ść jazdy pojazdów, modernizacje zakładów, których działalno ść powoduje przekroczenia dopuszczalnych warto ści hałasu w środowisku.
str. 26 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
4. PROMIENIOWANIE ELEKTROMAGNETYCZNE 4.1. Wst ęp Promieniowanie elektromagnetyczne mo że wyst ępowa ć zarówno w miejscu pracy jak i w domu czy obiektach wypoczynkowych. Źródłem emitowania promieniowania s ą stacje telewizyjne i radiowe oraz telefonii komórkowej, urz ądzenia przemysłowe, systemy przesyłowe energii elektrycznej, a tak że systemy nawigacyjne obiektów lotniskowych. Źródła te emituj ą promieniowanie elektromagnetyczne w szerokim zakresie cz ęstotliwo ści i o ró żnych poziomach warto ści nat ęż enia pola elektromagnetycznego. Zasady ochrony pracy i środowiska naturalnego przed szkodliwym działaniem pola elektromagnetycznego s ą w Polsce okre ślone szczegółowymi przepisami. Przepisy te wymagaj ą przeprowadzania okresowych kontroli nat ęż enia pola elektromagnetycznego w pobli żu źródeł promieniowania. Narzucaj ą warunki, konieczne do spełnienia, przy lokalizacji i eksploatacji urz ądze ń wytwarzaj ących promieniowanie, a tak że budowy nowych obiektów w pobli żu istniej ących źródeł promieniowania
4.2. Charakterystyka promieniowania elektromagnetycznego Do głównych źródeł promieniowania elektromagnetycznego na terenie powiatu jaworskiego nale ży zaliczy ć pojedyncze obiekty i źródła liniowe. Do pierwszych źródeł promieniowania elektromagnetycznego nale żą stacja bazowa sieci ł ączno ści radiotelefonicznej oraz stacje bazowe telefonii komórkowej instalowane na budynkach i specjalnych wie żach na wysoko ści kilkunastu - kilkudziesi ęciu metrów nad poziomem terenu. Stacje bazowe telefonii komórkowej nale żą do ORANGE, PLUS, POLKOMTEL, PTC ERA i PTK CENTERTEL. Na terenie powiatu jaworskiego zlokalizowanych jest 20 stacji bazowych telefonii komórkowej, w tym: 6 na terenie gminy M ęcinka, 5 na terenie miasta i gminy Bolków, 4 w Jaworze, 3 w gminie W ądro że Wielkie i po jednej w gminie Mściwojów i Paszowice. Ich lokalizacj ę przedstawiono na rysunku II.3. Maksymalny zasi ęg oddziaływania dla ww. obiektów nie przekracza 40 m, na wysoko ści od 15 do 43 m nad poziomem terenu.
Fot. II.1. Stacja bazowa telefonii komórkowej w Drzymałowicach
Do źródeł liniowych promieniowania elektromagnetycznego na terenie powiatu jaworskiego nale ży zaliczy ć linie elektroenergetyczne WN tj. 110 kV i 220 kV oraz stacje elektroenergetyczne. W przypadku linii elektroenergetycznych teoretycznie obliczona szeroko ść strefy oddziaływania (wyst ępowania) promieniowania elektromagnetycznego wynosi do 50 m dla linii 110 kV i 72 dla linii 220 kV wzdłu ż linii. Źródłami promieniowania elektromagnetycznego mog ą by ć równie ż urz ądzenia pracuj ące w przemy śle, o środkach medycznych oraz urz ądzenia stanowi ące wyposa żenie policji czy stra ży po żarnej. Nie stanowi ą one jednak znacz ącego stopnia oddziaływania na środowisko. Na terenie powiatu nie s ą prowadzone pomiary promieniowania elektromagnetycznego, wi ęc jednoznaczne okre ślenie warto ści wska źników promieniowania elektromagnetycznego jest niemo żliwe. Jednak charakter źródeł PEM świadczy o lokalnym oddziaływaniu na środowisko w strefach, gdzie stałe przebywanie ludzi jest niemo żliwe.
str. 27 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Rysunek II.3. Lokalizacja punktowych źródeł PEM na terenie powiatu jaworskiego
4.3. Podsumowanie Na obszarze powiatu nie wyst ępuj ą obiekty emituj ące znaczne wielko ści PEM. Istniej ące źródła PEM maj ą lokalny charakter oddziaływania i nie powinny stanowi ć du żej uci ąż liwo ści dla środowiska. Analiza istniej ących dokumentów oraz informacji zebranych w terenie pozwala na nast ępuj ące wnioski: 1. Brak pomiarów pola elektromagnetycznego uniemo żliwia precyzyjne opisanie istniej ącej sytuacji w zakresie PEM na terenie powiatu jaworskiego. 2. Narastaj ące w ostatnich latach zapotrzebowanie na usługi telefonii komórkowej, powoduje systematyczny rozwój infrastruktury stacji bazowych, a tym samym tworzenie nowych źródeł promieniowania elektromagnetycznego. W zwi ązku z tym nale ży liczy ć si ę tak że z lokalnym wzrostem emisji promieniowania do środowiska. 3. Budowa nowych osiedli mieszkalnych oraz obiektów przemysłowych wi ąż e si ę m.in. z budow ą nowych stacji i sieci elektroenergetycznych, które s ą źródłami promieniowania elektromagnetycznego. Nale ży wi ęc uwzgl ędnia ć przy ich budowie nowe tereny wzdłu ż linii energetycznych jako potencjalnie nara żone na promieniowanie elektromagnetyczne.
str. 28 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
5. OCHRONA GLEB 5.1. Wst ęp Racjonalne gospodarowanie zasobami gleb ma na celu utrzymanie harmonijnego rozwoju gospodarczego i zagwarantowanie zdrowych warunków życia ludzi i zwierz ąt oraz produkcji bezpiecznej żywno ści i pasz. W Polsce ochrona gleb, rekultywacja oraz poprawa ich warto ści u żytkowej została zawarta w ustawie z dnia 3.02.1995 r. o ochronie gruntów rolnych i le śnych (tekst jednolity: Dz.U. z 2004 r. Nr 121, poz.1266). Ochrona gruntów rolnych i le śnych w my śl tej ustawy ma polega ć przede wszystkim na ograniczeniu przeznaczenia terenów u żytkowanych rolniczo i pod lasami na cele nierolnicze, zapobieganiu obni żaniu urodzajno ści i produktywno ści gleb oraz na przywracaniu warto ści u żytkowej obszarom, które utraciły swój pierwotny charakter.
5.2. Charakterystyka gleb Zasadnicz ą przyczyn ą powstania ró żnorodnych rodzajów i gatunków gleb było zró żnicowanie rze źby, budowy geologicznej, skał macierzystych i stosunków wodnych. Du żą rol ę przy ostatecznym wykształceniu poszczególnych typów gleb odegrał świat organiczny rozwijaj ący si ę w glebie. Pod wzgl ędem typologicznym wyró żniamy gleby brunatne, gleby pseudobielicowe, czarne ziemie, mady w dolinach rzecznych i gleby murszowe. Gleby pseudobielicowe, brunatne i wi ększo ść czarnych ziem i mad u żytkowane s ą jako grunty orne. Analiza u żytkowania gleb na tle rozmieszczenia typów i stopnia uwilgotnienia wskazuje, że sposób ich u żytkowania jest zgodny z przyrodniczymi wła ściwo ściami. Trwałe u żytki zielone poło żone s ą przewa żnie na madach oraz na glebach brunatnych kwa śnych wietrzeniowych wytworzonych na skałach osadowych. Na kształtowanie si ę rolniczej przydatno ści gleb poza rze źbą terenu i klimatu maj ą równie ż du ży wpływ czynniki glebowe takie jak: skład mechaniczny, mi ąż szo ść poziomu próchnicznego oraz gł ęboko ść wyst ępowania szkieletu. Generalnie najwi ększ ą powierzchni ę zajmuj ą gleby wytworzone z glin średnich pylastych całkowitych. Nast ępn ą pozycj ę zajmuj ą gleby wytworzone z utworów lessowych, do ść znaczn ą powierzchni ę zajmuj ą gleby wytworzone z utworów lessowych zalegaj ących na glinie. Gleby wytworzone z iłów i piasków zajmuj ą w porównaniu z wymienionymi bardzo mał ą powierzchni ę.
5.3. Bonitacja rolnicza gleb Klasyfikacja bonitacyjna ma na celu ustalenie warto ści produkcyjnej gleb na podstawie bada ń terenowych odkrywek. Szczególn ą uwag ę po świ ęca si ę cechom morfologicznym profilu glebowego, wła ściwo ściom fizycznym gleb i niektórym chemicznym. Uwzgl ędnia si ę równie ż konfiguracj ę terenu, stosunki wilgotno ściowe, poło żenie itp. W Polsce stosuje si ę Tabel ę Klas Gruntów obejmuj ącą bonitacj ę gleb : gruntów ornych, użytków zielonych, gruntów pod lasami, gruntów pod wodami.
Z analizy bonitacji gruntów ornych, których powierzchnia wynosi 31.873 ha, mo żna wyró żni ć na terenie powiatu jaworskiego nast ępuj ące grupy gleb: gleby bardzo dobre (I i II klasa), gleby dobre (III klasa), gleby średnie (IV klasa), gleby słabe (V, VI klasa). Podział gruntów ornych na poszczególne klasy bonitacyjne przedstawia wykres II.10.
str. 29 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Wykres II.10. Podział na klasy bonitacyjne gruntów ornych
Grunty orne 7,3% 9,3%
35,2%
48,2%
I i II klasa III klasa IV klasa V i VI klasa
Wśród u żytków zielonych (powierzchnia 7.543 ha) powiatu jaworskiego mo żna wyró żni ć nast ępuj ące klasy bonitacyjne: użytki zielone b. dobre i dobre (I i II klasa), użytki zielone średnie ( III i IV klasa), użytki słabe i bardzo słabe (V i VI klasa). Udział poszczególnych klas bonitacyjnych w u żytkach zielonych przedstawia wykres II.11.
Wykres II.11. Podział na klasy bonitacyjne u żytków zielonych
Użytki zielone
17,8% 4,8%
77,4%
I i II klasa III i IV klasa V i VI klasa
Tabela II.12. Charakterystyka gruntów powiatu jaworskiego Pow. Pow. Powierzchnia u żytków rolnych Rodzaj ogólna użytków Lp. Obszar gruntów najsłabszych gruntów najlepszych obszaru gminy rolnych ha ha ha % ha % 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1. Jawor M 1 879 1 279 25 2,0% 1 044 81,6% 2. Bolków M 768 445 brak danych W 14 484 9 270 1 703 18,4% 850 9,2% 3. Męcinka W 14 748 8 732 1 263 14,5% 1 924 22,0% 4. Mściwojów W 7 145 6 452 71 1,1% 4 848 75,1% 5. Paszowice W 10 066 6 614 252 3,8% 2 842 43,0% 6. Wądro że Wielkie W 8 876 8 011 281 3,5% 3 435 42,9% M 2 647 1 724 25 1,5% 1 044 60,6% POWIAT 7. JAWORSKI W 55 319 39 079 3 570 9,1% 13 899 35,6% Razem 57 966 40 803 3 595 8,8% 14 943 36,6% [źródło: opracowanie własne na podstawie danych ewidencji gruntów wg stanu na dzie ń 01.01.2007 r.]
str. 30 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Z gleboznawczej klasyfikacji gruntów wynika, że w powiecie jaworskim dominuj ą gleby o dobrej jako ści bonitacyjnej zajmuj ące 18.319 ha gruntów ornych, co stanowi 57,5 %. Najlepsze ziemie w powiecie jaworskim wyst ępuj ą w gminie M ściwojów, W ądro że Wielkie, najsłabsze w gminie Bolków.
Rysunek II.4. Udział procentowy gruntów najsłabszych i najlepszych
Gleboznawcza klasyfikacja u żytków zielonych Najwi ększy udział u żytków zielonych w tej grupie u żytków rolnych maj ą u żytki zielone średnie, które zajmuj ą 5.887 ha. Najwi ęcej jest ich w gminie: Bolków 2.509 ha, M ęcinka 1.294 ha i Paszowice 1.019 ha.
5.4. Użytkowanie ziemi Ogólna powierzchnia ewidencyjna gruntów w powiecie jaworskim wynosi 57.966 ha. U żytki rolne zajmuj ą 40.803 ha – 70,4 %, (w tym grunty orne: 31.873 ha -55 %, u żytki zielone: 7.344 ha - 12,7 %, sady: 199 ha - 0,3%, pozostałe u żytki rolne: 1.387 ha – 2,4%), lasy: 12.799 ha - 22,1 %, zadrzewienia: 429 ha - 0,7 %, grunty zabudowane: 2.874 ha – 5,0%, a pozostałe grunty: 1.061 ha - 1,8 %.
str. 31 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Tabela II.13. Procentowa struktura u żytkowania gruntów Użytki rolne Pow. Grunty pastwi- pozost. Grunty Grunty Grunty Rodzaj ogólna grunty łąki zadrz. Lp. Obszar sady ska użytki Razem le śne zabud. pozost. obszaru gruntów orne trwałe i zakrz. trwałe rolne ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha 1. Jawor M 1 879 1 193 5 25 11 45 1 279 1 1 514 84 Bolków M 768 320 6 67 42 10 445 103 20 191 9 2. W 14 484 5 667 49 1 742 1 459 353 9 270 4 422 160 519 113 3. Męcinka W 14 748 6 743 47 758 916 268 8 732 4 748 92 575 601 4. Mściwojów W 7 145 5 851 28 103 278 192 6 452 174 54 349 116 5. Paszowice W 10 066 5 122 45 529 684 234 6 614 3 013 57 315 67 Wądro że 6. W 8 876 6 977 19 206 524 285 8 011 338 45 411 71 Wielkie M 2 647 1 513 11 92 53 55 1 724 104 21 705 93 POWIAT 7. W 55 319 30 360 188 3 338 3 861 1 332 39 079 12 695 408 2 169 968 JAWORSKI Razem 57 966 31 873 199 3 430 3 914 1 387 40 803 12 799 429 2 874 1 061 M 4,6% 57,2% 0,4% 3,5% 2,0% 2,1% 65,1% 3,9% 0,8% 26,6% 3,5% POWIAT 8. W 95,4% 54,9% 0,3% 6,0% 7,0% 2,4% 70,6% 22,9% 0,7% 3,9% 1,7% JAWORSKI Razem 100,0% 55,0% 0,3% 5,9% 6,8% 2,4% 70,4% 22,1% 0,7% 5,0% 1,8% [źródło: opracowanie własne na podstawie danych ewidencji gruntów wg stanu na dzie ń 01.01.2007 r.] Rysunek II.5. Użytkowanie gruntów
5.5. Gleby u żytkowane rolniczo Na terenach u żytkowanych rolniczo prowadzone są badania zawarto ści makroelementów: fosforu, potasu i magnezu oraz odczynu gleb. Prowadzone w latach 2002-2005 przez stacje chemiczno- rolnicze badania gleb u żytkowanych rolniczo wskazuj ą, że na terenie powiatu jaworskiego, udział gleb kwa śnych i bardzo kwa śnych w glebach u żytkowanych rolniczo wynosi 43% (wykres II.12). Odczyn gleb
str. 32 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO jest podstawowym czynnikiem wskazuj ącym na rolnicz ą przydatno ść gleb. Gleby kwa śne charakteryzuj ą si ę ograniczonym wzrostem i rozwojem ro ślin oraz zwi ększon ą koncentracj ą metali ci ęż kich. W zwi ązku z powy ższym czynnikiem, niezb ędne jest wapnowanie gleb, które jest najskuteczniejsz ą metod ą ochrony gleb przed migracj ą metali ci ęż kich. W powiecie jaworskim ok. 28% gleb u żytkowanych rolniczo wymaga „koniecznie” wapnowania, natomiast ok. 16% „potrzebuje” wapnowania (wykres II.13). Na terenie województwa dolno śląskiego natomiast 37% gleb u żytkowanych rolniczo wymaga „koniecznie wapnowania”, a 17% potrzebuje wapnowania.
Wykres II.12. Odczyn gleb u żytkowanych rolniczo w powiecie jaworskim i województwie dolno śląskim w latach 2002-2005
100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% powiat jaworski województwo dolno śląskie
bardzo kwa śny kwa śny lekko kwa śny oboj ętny zasadowy
[źródło: WIO Ś; 2005 r.] Wykres II.13. Potrzeby wapnowania gleb u żytkowanych rolniczo w powiecie jaworskim i województwie dolno śląskim w latach 2002-2005
100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% powiat jaworski województwo dolno śląskie
konieczne potrzebne wskazane ograniczy ć zb ędne
[źródło: WIO Ś; 2005 r.]
Zasobno ść gleb w przyswajalne składniki pokarmowe tj. fosforu, potasu i magnezu, wskazuje na żyzno ść gleb i okre śla potrzeby ich nawo żenia. Zwarto ść poszczególnych makroskładników w glebach powiatu jaworskiego prezentuje wykres II.14. Bardzo nisk ą i nisk ą zawarto ść fosforu, potasu i magnezu wykazuje 21-40% gleb u żytkowanych rolniczo na terenie powiatu.
str. 33 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Wykres II.14. Zawarto ść przyswajalnego fosforu, potasu i magnezu w glebach u żytkowanych rolniczo w powiecie jaworskim w latach 2002-2005
100% 90% 80%
70% 60% 50%
40% 30% 20% 10% 0% Zawarto ść fosforu [%] Zawarto ść potasu [%] Zawarto ść magnezu [%]
bardzo niska niska średnia wysoka bardzo wysoka
[źródło: opracowanie własne na podstawie danych WIO Ś]
5.6. Podsumowanie Powiat jaworski jest obszarem o przewa żaj ącym udziale u żytków rolnych, które zajmuj ą ponad 70 % powierzchni powiatu. Drugi pod wzgl ędem wielko ści sposób u żytkowania terenu to tereny zalesione i grunty le śne, które stanowi ą ok. 22,1 % powierzchni powiatu. Obszar powiatu jaworskiego charakteryzuje si ę najwi ększym udziałem gleb średniej jakości (III i IV klasa bonitacyjna). Gleby bardzo dobrej i dobrej jako ści tj. I i II klasy bonitacyjnej stanowi ą ok. 9% gruntów ornych. Podobny udział posiadaj ą gleby niskiej klasy bonitacyjnej. Gleby u żytkowane rolniczo charakteryzuj ą si ę zakwaszeniem. Lokalnie wyst ępuje odczyn pH poni żej 4,5, który kwalifikuje gleby jako bardzo kwa śne, wymagaj ące „konicznie” zabiegów wapnowania.
6. SUROWCE MINERALNE 6.1. Wst ęp Powiat jaworski charakteryzuje si ę bogatym wyst ępowaniem ró żnego rodzaju kopalin. Główn ą baz ą dla przemysłowej eksploatacji surowców mineralnych w powiecie jaworskim s ą surowce skalne. Ich wyst ępowanie jest ści śle zwi ązane z poło żeniem, cz ęś ciowo na Pogórzu Kaczawskim oraz na Przedgórzu Sudeckim, obszarach bardzo zró żnicowanych i bogatych geologicznie.
6.2. Charakterystyka surowców Surowce mineralne na terenie powiatu jaworskiego stanowi ą zasoby udokumentowane badaniami geologicznymi, zinwentaryzowane ilo ściowo i jakościowo, uj ęte w zatwierdzonych dokumentacjach geologicznych. Charakterystyk ę złó ż surowców mineralnych powiatu przedstawiono w tabeli II.14, a ich lokalizacj ę na rysunku II.6.
str. 34 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Tabela II.14. Zasoby surowców mineralnych powiatu Zasoby [tys. t] Stan Identyfik. Lp. Nazwa zło ża Kopalina główna Podtypy geologiczne zagospod. Midas przemysł. bilansowe zło ża 1 2 3 4 5 6 7 8 wapienie i margle przem. 1. Sobocin 821 wapienniczego, kamienie drogowe wapie ń, wapie ń 3 886 2 892 T i budowlane 2. Lubrza 842 kamienie drogowe i budowlane porfir 51 365 - R 3. Bolków I 2006 surowce ilaste ceramiki budowlanej glina i ił 105 80 E wapienie i margle przem. 4. Mysłów Mały 2545 wapie ń b.d. b.d. b.d. wapienniczego wapienie i margle przem. 5. Nowe Rochowice 2546 wapie ń 393 - Z wapienniczego 6. Mysłów II 2922 kruszywa naturalne piasek ze żwirem 1 256 453 E 7. Nowy Ko ściół 30 rudy miedzi rudy miedzi b.d. b.d. b.d. Stanisławów baryty baryt ró żowy, fluoryt, 5 156 - Z 8. 263 fluoryty baryto-fluoryt 542 - Z 9. Winna Góra 939 kamienie drogowe i budowlane bazalt 18 151 18 151 E 10. Sichów 940 kamienie drogowe i budowlane bazalt 11 193 - P kamienie drogowe i budowlane bazalt, zwietrzelina 119 834 117 109 E 11. Jawor-Męcinka 941 bentonitowa tufów surowce bentonitowe bazaltowy 871 871 R 12. Mszana-Obłoga 942 kamienie drogowe i budowlane bazalt 67 822 - R 13. Owczarek 946 kamienie drogowe i budowlane bazalt 2 700 - R 14. Góra Trupie ń 952 kamienie drogowe i budowlane bazalt 3 179 3 179 E 15. Słup (zbiornik) 1408 kruszywa naturalne żwir 12 825 - R 16. Piotrowice 3459 kruszywa naturalne piasek, piasek ze żwirem b.d. b.d. S 17. Męcinka 3463 kruszywa naturalne piasek 5 - Z 18. Piotrowice I 7083 kruszywa naturalne piasek ze żwirem 132 132 R 19. Piotrowice II 8456 kruszywa naturalne piasek, piasek ze żwirem 508 405 E 20. Zimnik I 943 kamienie drogowe i budowlane granit 39 673 39 673 E 21. Zimnik 944 kamienie drogowe i budowlane granit 19 448 - R 22. Rogo źnica 1028 kamienie drogowe i budowlane granit 124 429 12 818 E 23. Siekierzyce 1414 kruszywa naturalne piasek ze żwirem 10 889 - P 24. Mściwojów 3472 kruszywa naturalne piasek ze żwirem 221 - Z 25. Pokutnik 662 kamienie drogowe i budowlane granit 2 103 2 103 E 26. Paszowice 945 kamienie drogowe i budowlane bazalt 8 500 - R 27. Wądro że Wielkie 117 kwarce żyłowe kwarc żyłowy 179 - R 28. Wądro że Wielkie 660 kamienie drogowe i budowlane sjenit 1 789 - Z 29. Sobolew 3466 kruszywa naturalne piasek ze żwirem 154 154 T 30. Kosiska-Janowice 6913 kamienie drogowe i budowlane bazalt b.d. - R 31. Jenków 8555 kamienie drogowe i budowlane szarogłaz 15 533 15 533 E 32. Bielany 8874 kruszywa naturalne piasek ze żwirem 2 753 2 753 E E - zło że eksploatowane P - zło że o zasobach rozpoznanych wst ępnie (kategoria C 2) R - zło że o zasobach rozpoznanych szczegółowo (kategorie A+B+C 1) Z - zło że zaniechane T - zło że zagospodarowane, eksploatowane okresowo S - zło że skre ślone z bilansu zasobów [źródło: opracowanie własne na podstawie danych PIG wg stanu na dzie ń 31.12.2005 r.]
str. 35 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Rysunek II.6. Surowce mineralne powiatu jaworskiego
Zło ża barytu wyst ępuj ą na terenie gminy Męcinka w Stanisławowie. Jego udokumentowane zasoby geologiczne wynosz ą 5 156,0 tys. ton. Baryt w zło żu ”Stanisławów” wyst ępuje w szczelinach uskokowych w formie żył o zmiennej długo ści, mi ąż szo ści i stromym upadzie, ł ącznie z kalcytem, fluorytem oraz siarczkami i tlenkami metali. Jest to baryt drobnoziarnisty, biały lub ró żowy, rzadko przezroczysty o wyrównanym składzie chemicznym głównie z przeznaczeniem do przemysłu chemicznego. Zło ża barytu i fluorytu w Stanisławowie s ą jedynymi du żymi zło żami tego typu w Europie. Zło ża te pod wzgl ędem szkodliwo ści dla środowiska zaliczone zostały do grupy I tzn. do grupy złó ż niepowoduj ących degradacji środowiska. Obecnie nie prowadzi si ę eksploatacji tych złó ż. Podstawow ą grup ę surowców skalnych eksploatowanych w powiecie jaworskim stanowi ą kamienie budowlane i drogowe. Do grupy tej zaliczane s ą bazalty i granity. Bazalty wydobywane s ą aktualnie w trzech zło żach,. Zasoby geologiczne bilansowe stanowi ą ł ącznie 141 164,0 tys. ton. Zło ża bazaltu na obszarze gminy Paszowice i M ęcinka (zło ża „Paszowice”, „Mszana Obłoga", „Owczarek" i „Sichów”) poło żone s ą w granicach Parku Krajobrazowego „Chełmy” lub jego otulinie. W zło żu bazaltu Jawor-Męcinka jako towarzysz ący, wyst ępuje bentonit, którego udokumentowane zasoby wynosz ą 871 tys. ton. Granit wyst ępuje na terenie powiatu w 4 zło żach, a wydobywany jest z trzech złóż o ł ącznych zasobach 166 205,0 tys. ton. Kruszywa naturalne (piasek, żwir) zalegaj ą na terenie powiatu w 10 zło żach, a w 4 zło żach prowadzona jest eksploatacja. We wrze śniu 2007 r. wydano koncesj ę na wydobycie kruszywa naturalnego ze zło ża „Sobolew”.
str. 36 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Zasoby udokumentowane kruszyw wynosz ą ł ącznie 28 743,0 tys. ton. Zło ża nieeksploatowane kruszywa naturalnego zalegaj ą w gminie M ęcinka, w tym m.in. zło że „Słup” znajduj ące si ę w zbiorniku wodnym Słup oraz na granicy gmin M ściwojów i Paszowice – zło że Siekierzyce. Zło ża wapieni dla przemysłu wapienniczego wyst ępuj ą na ternie gminy Bolków. Zło że „Sobocin” eksploatowane jest okresowo, a w zło żu Nowe Rochowice zaniechano eksploatacji. W gminie Bolków wyst ępuje złoże surowca ilastego ceramiki budowlanej „Bolków I”, aktualnie eksploatowane. W gminie W ądro że Wielkie wyst ępuje zło że kwarcu żyłowego, które aktualnie jest nieeksploatowane. Kwarc żyłowy udokumentowano jako surowiec do produkcji żelazokrzemu oraz mączki kwarcowej. Jest to jedno z najwi ększych złó ż kwarcu żyłowego na Dolnym Śląsku. W okolicach Jenkowa prowadzona jest eksploatacja łupków szarogłazowych. Najwi ększ ą ró żnorodno ści ą surowców mineralnych w powiecie jaworskim odznacza si ę gmina Męcinka. Jednak że w gminie tej, jak równie ż w gminie Paszowice, wyst ępuj ą najwi ększe ograniczenia przyrodniczo - ekologiczne dla prowadzenia działalno ści gospodarczej. Na terenach tych gmin poło żony jest Park Krajobrazowy „Chełmy” wraz z rezerwatami przyrody. Obecnie równie ż na terenach tych gmin wyznaczony został obszar Natura 2000: PLH 020037 Góry i Pogórze Kaczawskie.
6.3. Podsumowanie Teren powiatu to obszar charakteryzuj ący si ę wyst ępowaniem surowców skalnych. Aktualnie na terenie powiatu eksploatowanych jest 13 złó ż, w tym 2 okresowo. Dla znacznej cz ęś ci złó ż surowców zlokalizowanych na terenie powiatu wyst ępuje kolizja z obszarami chronionymi. Przy dalszym rozwoju gospodarczym powiatu jaworskiego nale ży mie ć na uwadze skutki ekologiczne, jakie niesie za sob ą eksploatacja i przetwórstwo surowców mineralnych. Ka żdorazowo jest to naruszenie równowagi w środowisku przyrodniczym. Bezpo średnim efektem jest naruszenie rze źby terenu, gleb i stosunków wodnych.
7. WODY POWIERZCHNIOWE I PODZIEMNE 7.1. Wstęp Teren Powiatu Jaworskiego cechuje mała zasobno ść wód podziemnych i potencjalnie du ża dla wód powierzchniowych. Brak jest naturalnych jezior, natomiast wyst ępuj ą sztuczne zbiorniki wodne zapewniaj ące ochron ę przeciwpowodziow ą. Na terenie powiatu wyst ępują do ść liczne stawy rybne, głównie w jego południowej cz ęś ci.
7.2. Wody powierzchniowe 7.2.1. Charakterystyka wód powierzchniowych wyst ępuj ących na terenie powiatu jaworskiego Powiat jaworski poło żony jest w zlewni rzeki Kaczawy, Nysy Szalonej, Wierzbiaka i Cichej Wody. Do najwa żniejszych cieków powierzchniowych powiatu nale ży zaliczy ć: rzek ę Nysa Szalona i Wierzbiak Rzeki maj ą charakter cieków górskich i podgórskich, charakteryzuj ących si ę du żą zmienności ą przepływów i krótkotrwałymi lecz nagłymi wezbraniami.
str. 37 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Rysunek II.7. Schemat sieci rzecznej powiatu jaworskiego
IODRA. O
KACZAWA Błotnica Starucha Jawo rnik Paszówka Nysa Mała NYSA SZALONA Sadówka Rowiec
WIERZBIAK
CICHA WODA
Nysa Szalona Rzeka jest ciekiem III rz ędu. Stanowi prawobrze żny dopływ Kaczawy, do której uchodzi w 53,4 km. Całkowita długo ść rzeki wynosi 51,0 km, natomiast w granicach powiatu przepływa na odcinku 21,2 km. Powierzchnia całkowita dorzecza wynosi 443,1 km. Nysa Szalona na terenie Powiatu Jaworskiego przepływa przez gminy Bolków, Paszowice, miasto Jawor i gmin ę M ęcinka. Główne jej dopływy to: Sadówka, Nysa Mała, Paszówka, Jawornik, Rowiec, Starucha i Błotnica. Na Nysie Szalonej poni żej Jawora usytuowany jest zbiornik retencyjny ,,Słup”, który stanowi podstawowy element zaopatrzenia systemu wodoci ągowego ,,Wielka Woda” dla miasta Legnicy i ochrony miasta przed powodzi ą. Ze wzgl ędu na usytuowanie ww. zbiornika dorzecze Nysy Szalonej nale ży do obszarów szczególnie chronionych. Rzeka jest odbiornikiem ścieków z rejonu Bolkowa oraz terenów wiejskich poło żonych na obszarze zlewni rzeki, pochodz ących z nieuregulowanej gospodarki ściekowej wsi. Du że znaczenie maj ą równie ż spływy powierzchniowe z obszarów rolnych.
Wierzbiak Rzeka jest ciekiem III rz ędu. Stanowi prawobrze żny dopływ rzeki Kaczawy, do której uchodzi w 16,5 km. Na terenie powiatu jaworskiego przepływa przez gminy Mściwojów i W ądro że Wielkie. Całkowita jej długo ść wynosi 37,5 km, natomiast w granicach powiatu przepływa na odcinku 29,5 km.
Główne jej dopływy to: Kału źnik i Osina, Modzel i Uszewnica. Podobnie jak Nysa Szalona, rzeka Wierzbiak wykorzystywana jest na potrzeby przemysłu, rolnictwa i le śnictwa. Ponadto na rzece Wierzbiak usytuowany jest zbiornik retencyjny "M ściwojów", Jego zadaniem jest eliminacja zagro żenia powodziowego, pełni równie ż funkcj ę rekreacyjn ą.
Cicha Woda Rzeka jest ciekiem II rz ędu, stanowi lewobrze żny dopływ Odry, do której uchodzi w 313,1 km. Długo ść całej rzeki wynosi 54,4 km, natomiast powierzchnia zlewni 348,2 km 2. Na terenie powiatu jaworskiego rzeka ma swoje źródła i przepływa jedynie przez gmin ę W ądro że Wielkie. W zlewni rzeki znajduj ą si ę tereny o charakterze rolniczym.
str. 38 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Dopływy Nysy Szalonej Rowiec - ciek IV rz ędu, prawobrze żny dopływ Nysy Szalonej, do której uchodzi w 13,8 km. Źródłem zanieczyszczenia wód cieku Rowiec s ą liczne wsie znajduj ące si ę na terenie gminy M ęcinka, które nie są skanalizowane. Starucha - ciek IV rz ędu, lewobrze żny dopływ Nysy Szalonej, do której uchodzi w 14,5 km. Z uwagi na skanalizowanie miejscowo ści Chełmiec i Piotrowice, poło żonych na terenie gminy M ęcinka, rzeka jest obecnie odbiornikiem jedynie spływów powierzchniowych z u żytków rolnych. Jawornik - ciek IV rz ędu, lewobrze żny dopływ Nysy Szalonej, do której uchodzi w 18,6 km. Rzeka płynie przez tereny o charakterze rolniczym, jest odbiornikiem ścieków z miejscowo ści poło żonych na terenie gminy Paszowice. Sadówka - ciek IV rz ędu, prawobrze żny dopływ Nysy Szalonej, do której uchodzi w 36,5 km. Rzeka płynie przez tereny o charakterze rolniczym, jest odbiornikiem ścieków z miejscowo ści poło żonych na obszarze gminy Bolków. Paszówka - ciek IV rz ędu, lewobrze żny dopływ Nysy Szalonej, do której uchodzi w 19,9 km. Wody rzeki s ą nara żone na powierzchniowe spływy zanieczyszcze ń biogennych i organicznych z wiejskiej zabudowy mieszkalno-gospodarczej oraz gruntów rolnych poło żonych na terenie gminy Paszowice. Nysa Mała - ciek IV rz ędu, lewobrze żny dopływ Nysy Szalonej, do której uchodzi w 25,4 km. Do głównych źródeł zanieczyszcze ń na obszarze zlewni rzeki Nysy Małej mo żna zaliczy ć spływy powierzchniowe z u żytków rolnych gminy Paszowice.
7.2.2. Jako ść powierzchniowych wód płyn ących powiatu jaworskiego Badaniami monitoringowymi jako ści wód powierzchniowych na terenie powiatu jaworskiego w latach 2004-2006 były obj ęte rzeki: Nysa Szalona, Wierzbiak i Cicha Woda. Ogóln ą cen ę jako ści wód dla ww. rzek w latach 2004 - 2006 zaprezentowano w tabeli II.15, dla poszczególnych przekroi kontrolno-pomiarowych na podstawie danych WIO Ś, natomiast oceny szczegółowe jako ści wód rzek powiatu jaworskiego przedstawiono w tabelach II.16-II.18. Ocen ę jako ści wód rzeki Odry przedstawiono w oparciu o rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 11.02.2004 r. w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu tych wód (Dz.U. z 2004 r. Nr 32, poz. 284) 1. Ocen ę stanu jako ści wód powierzchniowych w latach 2004-2006, przeprowadzono zgodnie z ww. rozporz ądzeniem, tj. okre ślaj ąc klas ę wód w odniesieniu do pi ęciu klas jako ści wody: klasa I - wody o bardzo dobrej jakości, gdzie warto ści poszczególnych wska źników nie wskazuj ą na żadne oddziaływanie antropogeniczne, klasa II - wody o dobrej jako ści, gdzie warto ści biologicznych wska źników jako ści wody wykazuj ą niewielki wpływ oddziaływa ń antropogenicznych, klasa III - wody o zadowalaj ącej jako ści, gdzie warto ści biologicznych wska źników jako ści wody wykazuj ą umiarkowany wpływ oddziaływa ń antropogenicznych, klasa IV - wody niezadowalaj ącej jako ści, spełniaj ą jeszcze wymagania dla wód powierzchniowych wykorzystywanych do zaopatrzenia ludno ści w wod ę do picia, a warto ści biologicznych wska źników jako ści wody wykazuj ą, na skutek oddziaływa ń antropogenicznych, zmiany ilo ściowe i jako ściowe w populacjach biologicznych, klasa V - wody o złej jako ści, które nie spełniaj ą wymaga ń dla wód powierzchniowych wykorzystywanych do zaopatrzenia ludno ści w wod ę do picia, a warto ści biologicznych wska źników jako ści wykazuj ą, na skutek oddziaływa ń antropogenicznych, zmiany polegaj ące na zaniku wyst ępowania znacznej cz ęś ci populacji biologicznej.
1 Rozporz ądzenie M Ś z 11.02.2004 r. w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych …, straciło moc z dniem 1 stycznia 2005 r. i w okresie prowadzonych przez WIO Ś bada ń monitoringowych nie został wydany inny akt prawny w tym zakresie.
str. 39 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Tabela II.15. Jako ść wód rzek powiatu jaworskiego w latach 2004 - 2006 Punkt kontrolno-pomiarowy Ocena Lp. Rzeka Nazwa punktu km Powiat Gmina 2004 2005 2006 poni żej oczyszczalni ścieków w 1. Nysa Szalona 35,0 jaworski Bolków V IV IV m. Wolbromek
2. Nysa Szalona powy żej zbiornika Słup 14,0 jaworski Męcinka III III -
3. Nysa Szalona uj ście do Kaczawy 0,1 legnicki Krotoszyce III III III
4. Wierzbiak powy żej zbiornika M ściwojów 33,0 jaworski Mściwojów IV IV -
5. Wierzbak most na drodze do Koskowic 8,0 legnicki Legnickie Pole IV IV -
6. Wierzbak poni żej uj ścia Kopaniny 3,3 legnicki Kunice IV V IV
7. Cicha Woda poni żej Budziszowa Małego 36,0 jaworski Wądro że Wielkie IV IV -
8. Cicha Woda m. Usza 27,0 legnicki Ruja III IV -
9. Cicha Woda most Rogów-Malczyce 4,0 legnicki Prochowice III IV IV [źródło: WIO Ś]
Nysa Szalona Do głównych źródeł zanieczyszcze ń rzeki Nysy Szalonej nale ży zaliczy ć: ścieki z rejonu Bolkowa i terenów wiejskich poło żonych na obszarze zlewni rzeki pochodz ące z nieuregulowanej gospodarki ściekowej, spływy powierzchniowe z u żytków rolnych, mechaniczno-biologiczn ą oczyszczalni ę ścieków dla m.Bolkowa w Wolbromku eksploatowan ą przez „ENPOZ” Sp. z o.o. w Poznaniu, ( ścieki z m. Jawora odprowadzane s ą poza teren zlewni).
Ogólna ocena Nysy Szalonej w latach 2004-2006 wykazała, że w pocz ątkowym jej biegu, tj. w przekroju poni żej m. Wolbromek wody rzeki odpowiadały IV klasie tj. wody o niezadowalaj ącej jako ści. O takiej klasyfikacji zadecydowały warto ści: azotanów, fosforanów, fosforu ogólnego, WWA, saprobowo ść fitoplanktonu, liczba bakterii grupy coli typu fekalnego, liczba bakterii grupy coli oraz barwa. W przekroju powy żej zbiornika Słup, badania w latach 2004-2006 wykazały, że wody rzeki Nysy Szalonej odpowiadały III klasie, tj. wodom o zadawalaj ącej jako ści. W 2005 r. jako ść wód rzeki Nysy Szalonej w przekroju poni żej oczyszczalni ścieków w m. Wolbromek odpowiadała klasie V, ze wzgl ędu na wysokie st ęż enia azotanów, fosforanów, fosforu ogólnego, liczb ę bakterii grupy coli typu fekalnego i grupy coli. W przekroju tym stwierdzono najwy ższy udział wska źników odpowiadaj ących klasie V, który wynosił 10,4%. W pozostałych badanych punktach rzeki wody zakwalifikowano do klasy III – wody zadawalaj ącej jako ści. Od przekroju powy żej zbiornika Słup do uj ścia odnotowano zmniejszanie si ę warto ści BZT 5, azotanów, azotynów, azotu ogólnego, azotu Kjeldahla, fosforanów, fosforu ogólnego i barwy oraz mniejsze warto ści saprobowo ści fitoplanktonu, liczby bakterii grupy coli typu fekalnego i grupy coli. W przekroju na uj ściu do Kaczawy nie odnotowano wska źników odpowiadaj ących klasie IV i V, natomiast udział wska źników klasy III wyniósł zaledwie 12,5% W 2006 r. w przekroju poni żej m. Wolbromek, udział wskaźników odpowiadaj ących klasie I i II wynosił 70,9%, klasie IV – 10,4%, a klasie V – 6,3%. Wska źnikami, których warto ści odpowiadały klasie V jako ści wody były: fosforany, liczba bakterii grupy coli typu fekalnego i liczba bakterii grupy coli. Badania jakości wód rzeki w 2006 r., w przekroju uj ście do Kaczawy (poza terenem powiatu jaworskiego), wykazały, że wody zakwalifikowano do klasy III - wody zadowalaj ącej jako ści, o czym zadecydowały warto ści: azotanów, fosforanów, fosforu ogólnego, WWA, barwy, liczba bakterii grupy coli typu fekalnego i liczba bakterii grupy coli. Udział wska źników wyst ępuj ących w klasie I i II wynosił 73% a w klasie IV - 2,1%. Nie odnotowano natomiast w tym przekroju wska źników odpowiadaj ących klasie V.
str. 40 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Z oceny jako ści wód rzeki Nysa Szalona w poszczególnych przekrojach, wynika, że na stan czysto ści wód rzeki wpływa głównie fakt, że jest ona odbiornikiem spływów z pól uprawnych poło żonych w jej dorzeczu oraz znaczny post ęp wodoci ągowania gmin bez jednoczesnego ich kanalizowania. Powoduje to, że ro śnie ilo ść ścieków zarówno bytowych jak i z hodowli zwierz ąt, które s ą odprowadzane cz ęsto bez oczyszczania do rowów melioracyjnych i dalej do Nysy lub jej dopływów.
Wierzbiak Głównymi źródłami zanieczyszcze ń Wierzbiaka na terenie powiatu jaworskiego są obszarowe spływy zanieczyszcze ń pochodz ące z pól uprawnych poło żonych w zlewni Wierzbiaka. Ponadto do Wierzbiaka odprowadzane s ą oczyszczone ścieki z: mechaniczno – biologicznej oczyszczalni ścieków w M ściwojowie, której u żytkownikiem jest Urząd Gminy w M ściwojowie, mechaniczno – biologicznej oczyszczalni ścieków w Mierczycach, eksploatowanej przez Zakład Usług Komunalnych w Mierczycach, mechaniczno – biologicznej oczyszczalni ścieków w Snowidzy, eksploatowanej przez ZGK w Mściwojowie, mechaniczno – biologicznej oczyszczalni ścieków dla m. Jawora koło Małuszowa.
Ogólna ocena jako ści wód rzeki Wierzbiak, na podstawie bada ń monitoringowych WIO Ś, prowadzonych w latach 2004-2006, wskazuje, że wody tej rzeki odpowiadaj ą klasie IV, tj. wodom niezadowalaj ącej jako ści. W 2005 r. b adania jako ści wód rzeki wykazały, że w przekrojach powy żej zbiornika M ściwojów i most na drodze do Koskowic wody odpowiadały klasie IV – wody niezadowalaj ącej jako ści. Zadecydowały o tym st ęż enia: fosforanów, azotanów, liczba bakterii grupy coli typu kałowego i liczba bakterii grupy coli oraz dodatkowo w przekroju powy żej zbiornika M ściwojów warto ści: BZT 5, amoniaku, azotu Kieldhala , azotynów i azotu ogólnego, a w przekroju most na drodze do Koskowic fosforu ogólnego i barwy. W 2006 roku rzeka Wierzbiak badana była w jedynie w przekroju pomiarowo-kontrolnym poni żej uj ścia Kopaniny (km 3,3). Przeprowadzone badania jako ści wód rzeki wykazały, że wody odpowiadaj ą klasie IV, tj. wodom niezadowalaj ącej jako ści. Zadecydowały o tym warto ści: fosforanów, fosforu ogólnego, BZT 5, zawiesiny ogólnej, barwy, liczba bakterii grupy coli typu fekalnego i liczba bakterii grupy coli. W badanym przekroju udział wska źników odpowiadaj ących klasie I i II wynosił 60,4%, natomiast udział wska źników odpowiadaj ących klasie IV - 8,3%, a klasie V – 6,3%. Wska źnikami, których warto ści zakwalifikowano do klasy V były: fosforany, liczba bakterii grupy coli typu kałowego i liczba bakterii coli.
Cicha Woda Głównym źródłem zanieczyszcze ń wód tej rzeki s ą spływy obszarowe pochodz ące z rolnictwa oraz brak kanalizacji wsi, przez które przepływa Cicha Woda. Ponadto na jako ść wód tej rzeki maj ą wpływ punktowe źródła zanieczyszcze ń. Na terenie powiatu jaworskiego do Cichej Wody odprowadzane s ą ścieki oczyszczone z mechaniczno- biologicznej oczyszczalni ścieków w Budziszowie Wielkim o przepustowo ści 65 m 3/d. Jako ść wód rzeki Cicha Woda w latach 2004-2005, zaprezentowano w oparciu o dane monitoringowe prowadzone przez WIO Ś w tabeli II.18. W latach tych ogólna ocena jakości wód tej rzeki to IV klasa czyli wody niezadowalaj ącej jako ści. Na tak nisk ą ocen ę jako ści wód rzeki miały wpływ przede wszystkim fosfor i fosforany, liczba bakterii grupy coli typu feralnego i liczba bakterii grupy coli oraz barwa.
str. 41 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Tabela II.16. Ocena stanu czysto ści wód rzeki Nysa Szalona w latach 2004 - 2006 Przekrój pomiarowo-kontrolny (km) 35,0 14,0 0,1 Wska źnik jako ści wody \ Rok 2004 2005 2006 2004 2005 2004 2005 2006 Temperatura wody I I I I I I I I Zapach I II II I II II II II Barwa III III IV III III II III III Zawiesiny ogólne I III II III II I I I Odczyn I I I I I I I I Tlen rozpuszczony I I I I I I I I BZT5 III III III III III III III III ChZT-Mn III III II II II II II II Ogólny w ęgiel organiczny II II II II II II II II Amoniak I III III I I I I I Azot Kjeldahla III III III III II II II II Azotany V IV IV IV IV III IV III Azotyny III IV III III III III III III Azot ogólny IV IV III III III II III III Fosforany V V V III III II II II Fosfor ogólny V V IV II II I I I Przewodno ść w 20 °C II II II II II II I I Substancje rozpuszczone II II II III II II II II Zasadowo ść ogólna III III III III II II III III Siarczany I I I II I I I I Chlorki I I I I I I I I Wap ń II II II II II II II II Magnez I I I I I I I I Fluorki I I I I I I I I Arsen I I I I I I I I Bar I I I I I I I I Bor I I I I I I I I Chrom ogólny I I I I I I I I Chrom (VI) I I I I I I I I Cynk I I I I I I I I Glin I I I I I I I I Kadm I I I I I I I I Mangan I I I II I I I II Mied ź I I I I I I I I Nikiel I I I I I I I I Ołów I I I I I I I I Rt ęć I I I I I I I I Selen I I I I I I I I Żelazo I I I I I I I I Cyjanki I I I I I I I I Fenole (indeks fenolowy) I I I II I I I II Pestycydy (suma lindanu i dieldryny) I I I I I I I I WWA (suma) I II IV I II I II II Substancje powierzchn. czynne anionowe I I I I I I I I Saprobowo ść fitoplanktonu IV IV IV III III III III - Chlorofil "a" I II II I I I I I Liczba bakterii grupy coli typu kałowego V V V V V III V IV Liczba bakterii grupy coli V V V IV V III IV III Ocena ogólna V IV IV III III III III III 35 km – poni żej oczyszczalni ścieków w m. Wolbromek (gm. Bolków) 14 km – powy żej zbiornika Słup (gm. M ęcinka) 0,1 km – uj ście do Kaczawy poza powiatem jaworskim (gm. Krotoszyce, powiat legnicki) [źródło: WIO Ś]
str. 42 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Tabela II.17. Ocena stanu czysto ści wód rzeki Wierzbiak w latach 2004 - 2006 Przekrój pomiarowo-kontrolny (km) 33,0 8,0 Wska źnik jako ści wody \ Rok 2004 2005 2004 2005 Temperatura wody I I I I Zapach II II II II Barwa III III IV IV Zawiesiny ogólne I I II III Odczyn I I I I Tlen rozpuszczony III III I I BZT5 III IV III III ChZT-Mn II II III III Ogólny w ęgiel organiczny II II II II Amoniak III IV V II Azot Kjeldahla IV IV V III Azotany V IV IV IV Azotyny V IV V III Azot ogólny IV IV IV III Fosforany V V V V Fosfor ogólny III III V V Przewodno ść w 20 °C II II II II Substancje rozpuszczone III III III III Zasadowo ść ogólna II II II II Siarczany III III III III Chlorki I I II I Wap ń III III III III Magnez II I II II Fluorki I I I I Arsen I I I I Bar III III I I Bor I I I I Chrom ogólny I I I I Chrom (VI) I I I I Cynk I I I I Glin I I I I Kadm I I I I Mangan II II III III Mied ź I I I I Nikiel I I I I Ołów I I I I Rt ęć I I I I Selen I I I I Żelazo I I I I Cyjanki I I I I Fenole (indeks fenolowy) I I II I Pestycydy (suma lindanu i dieldryny) I I I I WWA (suma) I I II I Substancje powierzchn. czynne anionowe I I I I Saprobowo ść fitoplanktonu III III III III Chlorofil "a" I I I III Liczba bakterii grupy coli typu kałowego IV IV V V Liczba bakterii grupy coli III IV V IV Ocena ogólna IV IV IV IV 33 km – powy żej zbiornika M ściwojów (gm. Mściwojów) 8 km – most na drodze do Koskowic, poza powiatem jaworskim (gm. Legnickie Pole, powiat legnicki) 17 km – poni żej m. Lubie ń, poza powiatem jaworskim (gm. Legnickie Pole, powiat legnicki) [źródło: WIO Ś]
str. 43 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Tabela II.18. Ocena stanu czysto ści wód rzeki Cicha Woda w latach 2004-2006 Przekrój pomiarowo-kontrolny (km) 36,0 27,0 Wska źnik jako ści wody \ Rok 2004 2005 2004 2005 Temperatura wody I II I I Zapach II III II II Barwa IV IV III IV Zawiesiny ogólne III I I I Odczyn I I I I Tlen rozpuszczony IV IV I I BZT5 III III II III ChZT-Mn III III II II Ogólny w ęgiel organiczny II III II II Amoniak III IV II II Azot Kjeldahla IV IV III III Azotany III III IV IV Azotyny IV V III III Azot ogólny III III III III Fosforany V V IV V Fosfor ogólny IV V II III Przewodno ść w 20 °C II II II II Substancje rozpuszczone III III III III Zasadowo ść ogólna II II II II Siarczany III III III III Chlorki I I I I Wap ń III III III III Magnez I I I I Fluorki I I I I Arsen I I I I Bar I I I I Bor I I I I Chrom ogólny I I I I Chrom (VI) I I I I Cynk I I I I Glin I I I I Kadm I I I I Mangan III III III III Mied ź I I I I Nikiel I I I II Ołów I I I I Rt ęć I II I I Selen I I I I Żelazo I I I I Cyjanki I I I I Fenole (indeks fenolowy) II I I I Pestycydy (suma lindanu i dieldryny) I I I I WWA (suma) II I I II Substancje powierzchn. czynne anionowe I I I I Saprobowo ść fitoplanktonu IV III III III Chlorofil "a" I I I I Liczba bakterii grupy coli typu kałowego IV V IV V Liczba bakterii grupy coli III IV IV IV Ocena ogólna IV IV III IV 36 km – poni żej Budziszowa Małego (gm. Wądro że Wielkie) 27 km – m. Usza, poza powiatem jaworskim (gm. Ruja, powiat legnicki) [źródło: WIO Ś]
Decyduj ący wpływ na stan czysto ści rzek na terenie powiatu jaworskiego maj ą zanieczyszczenia biogenne, organiczne, zawiesina oraz bakteriologiczne decyduj ące o stanie sanitarnym rzek (głównie bakterie z grupy coli). Utrzymuj ący si ę stan zanieczyszcze ń rzek spowodowany jest głównie brakiem kanalizacji na terenach wiejskich przy jednoczesnym wyposa żaniu tych obszarów w wodoci ągi.
str. 44 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
WODY STOJ ĄCE Zbiornik Słup Zbiornik zaporowy Słup poło żony jest na granicy Przedgórza Sudeckiego na Nizinie Śląskiej. Zlokalizowany jest na rzece Nysa Szalona w miejscowo ści Słup (gmina M ęcinka), poło żonej 14 km od miasta Jawor. Jego powierzchnia przy maksymalnym spi ętrzeniu wody wynosi 490 ha, a pojemno ść 38,69 mln m3. Średnia gł ęboko ść zbiornika to 8,1 m, przy maksymalnej dochodz ącej do 21 m.
Fot. II.2. Zbiornik Słup
Zbiornik spełnia nast ępuj ące funkcje: gromadzenia i zaopatrzenia w wod ę systemu wodoci ągowego ,,Wielka Woda” dla mieszka ńców Legnicko-Głogowskiego Okr ęgu Miedziowego retencjonowania wezbra ń powodziowych i transformacja fal powodziowych rzeki Nysy Szalonej dla ochrony doliny rzek Nysy Szalonej i Kaczawy przed zalewami powodziowymi, umo żliwia zachowanie przepływu nienaruszalnego poni żej zbiornika.
Rzeka Nysa Szalona w latach 2004-2006 r. zasilała zbiornik wodami o jako ści odpowiadaj ącej klasie III, tj. wodami zadawalaj ącej jako ści. O jej klasyfikacji zdecydowały zawarto ści substancji biogennych i stan sanitarny wód.
Zbiornik M ściwojów Zbiornik retencyjny "M ściwojów zlokalizowany na rzece Wierzbiak oddano do u żytku w 1999 roku. Głównym jego zadaniem jest eliminacja zagro żenia powodziowego. Pełni on równie ż funkcj ę rekreacyjną. Zbiornik ten posiada powierzchni ę lustra wody (przy max spi ętrzeniu) 57,07 ha, a jego pojemno ść całkowita wynosi 1,35 mln m 3.
Fot. II.3. Zbiornik M ściwojów
[źródło: gmina M ściwojów]
Zbiornik Bolków - zlokalizowany jest na Rochowickim Potoku. Jest to zbiornik przeciwpowodziowy o max poj. 0,87 mln m 3 i powierzchni zalewu 23,12 ha oraz powierzchni zlewni wynosz ącej 19,06 km 2. Zbiornik Kaczorów - zlokalizowany jest na rzece Kaczawie. Jest to zbiornik przeciwpowodziowy o max poj. 1,06 mln m 3 i powierzchni zalewu 25,3 ha, przy max poziomie pi ętrzenia wynosz ącym 13,1 m. Oba wy żej opisane zbiorniki maj ą za zadanie zmagazynowa ć wody w okresie wezbra ń: zbiornik Bolków zabezpieczaj ąc w ten sposób przed zalaniem i podtopieniem Bolkowa i okolicznych miejscowo ści, natomiast zbiornik Kaczorów zatrzymuje wody górnej Kaczawy, zabezpieczaj ąc przed powodzi ą m. Wojcieszów (poza gmin ą Bolków).
Zbiornik Rochowicka Woda - wybudowany w latach 1992-1997 na Rochowickim Potoku posiada powierzchni ę 1,4 ha i obj ęto ść ok. 30.000 m 3. Planowana rola tego zbiornika to pokrycie deficytu zaopatrzenia Bolkowa w wod ę pitn ą.
str. 45 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Stawy rybne Na terenie Powiatu Jaworskiego zlokalizowanych jest ok. 20 obiektów hodowli ryb, z których ponad połowa znajduje si ę na terenie gminy Bolków. Stawy rybne s ą typu przepływowego i wykorzystuj ą wody powierzchniowe lokalnych rowów i rzek przepływaj ących przez dany teren.
7.3. Wody podziemne 7.3.1. Charakterystyka wód podziemnych Powiat jaworski nale ży do terenów ubogich w wody podziemne. Na jego obszarze jedynie w cz ęści północnej poło żona jest niewielka cz ęść Głównego Zbiornika Wód Podziemnych (GZWP) 318, natomiast na wschodzie powiat graniczy z GZWP 319. Na pozostałym terenie powiatu nie wyst ępuj ą obszary GZWP. Głównymi poziomami u żytkowymi wód podziemnych na terenie powiatu jest poziom czwartorz ędowy i trzeciorz ędowy. Poza ww. poziomami u żytkowymi, wyst ępuj ą równie ż poziomy: kredowy, permski i kambryjski. Udokumentowane (zatwierdzone) zasoby kategorii ,,B” wynosz ą 27.588,25 m 3/h. Teren powiatu to obszar o słabym rozpoznaniu hydrogeologicznym, na którym brak jest bogatych w wodę poziomów u żytkowych, a punktowy pobór wody jest stosunkowo niewielki. Do gmin, które pozbawione s ą poziomów u żytkowych i praktycznie pozbawione s ą wód nale ży zaliczy ć: gmin ę Paszowice oraz gmin ę W ądro że Wielkie. Wody kopalniane wyst ępuj ą w gminie M ęcinka i Paszowice.
7.3.2. Jako ść wód podziemnych Ocena jako ści zwykłych wód podziemnych dokonywana jest w oparciu o sie ć monitoringu. Teren powiatu jaworskiego zaliczy ć nale ży do średnio rozwini ętego systemu monitoringu. Na jego terenie w latach 2004 - 2006 były badane wody ze stanowisk badawczych zlokalizowanych: w ramach monitoringu krajowego wód podziemnych - w Jaworze, Słupie, Budziszowie Wielkim w ramach monitoringu regionalnego wód podziemnych - w Wierzchosławicach Dolnych, Paszowicach, Budziszowie Wielkim, Muchowie i Targoszynie.
Oceny jako ści wód podziemnych dokonano zgodnie z rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 11.02.2004 r. w sprawie klasyfikacji do prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu tych wód (Dz.U. Nr 32 poz. 284) 2, tj.: klasa I - bardzo dobra jako ść wód klasa II - dobra jako ść wód klasa III - zadawalaj ąca jako ść wód klasa IV - niezadowalaj ąca jako ść wód klasa V - zła jako ść wód.
Wody dobrej jako ści to wody w klasach od I do III, natomiast wody złej jako ści to wody nale żą ce do klasy IV i V.
W tabeli II.19 przedstawiono stanowiska badawcze monitoringu wód podziemnych wraz z klasyfikacj ą jako ści zwykłych wód podziemnych. Badania wód podziemnych przeprowadzone przez WIO Ś w latach 2004 - 2006 r. na terenie powiatu jaworskiego wykazały, że wody podziemne tego obszaru odpowiadaj ą klasie I, tj. wody bardzo dobrej jako ści (Muchów), klasie III tj. wody zadawalaj ącej jako ści (Jawor, Paszowice, Wierzchosławice Dolne, Budziszów Wielki), klasie IV, tj. wody niezadowalaj ącej jako ści (Budziszów Wielki i Słup) oraz klasie V, tj. wody złej jako ści (Targoszyn).
2 Rozporz ądzenie M Ś z 11.02.2004 r. w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych …, straciło moc z dniem 1 stycznia 2005 r. i w okresie prowadzonych przez WIO Ś bada ń monitoringowych nie został wydany inny akt prawny w tym zakresie.
str. 46 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Do najcz ęś ciej powtarzaj ących si ę wska źników fizyko–chemicznych, których st ęż enia powodowały obniżenie ogólnej klasy czysto ści wód nale żały: twardość og., pH, podwy ższona zawarto ść azotanów, żelaza, manganu, niklu i potasu.
Tabela II.19. Charakterystyka punktów kontrolno-pomiarowych wód podziemnych zlokalizowanych na terenie powiatu jaworskiego Lokalizacja Gmina Stratygrafia Obszar Jako ść GZWP 2004 2005 2006 Sie ć krajowa monitoringu zwykłych wód podziemnych z klasyfik. jako ści Budziszów Wlk. Wądro że Wielkie Q poza IV IV - Jawor Jawor Q poza IV III - Słup Męcinka Tr 318 IV IV - Sie ć regionalna monitoringu zwykłych wód podziemnych z klasyfik. jako ści Paszowice Paszowice Tr poza III - - Wierzchosławice Dolne Bolków Cm poza III - - Budziszów Wlk. Wądro że Wielkie Tr 319 - - III
Muchów Męcinka Q poza - - I Targoszyn Mściwojów Q/Tr poza - - V [źródło: WIO Ś]
7.4. Gospodarka wodno-ściekowa 7.4.1. Charakterystyka gospodarki wodnej Gminy powiatu jaworskiego korzystaj ą głównie z uj ęć podziemnych, jedynie 2 gminy: Bolków i Paszowice posiadaj ą uj ęcia wód powierzchniowych. W tabeli II.20 przedstawiono charakterystyk ę uj ęć gminnych okre ślaj ącą stan wykorzystania wód na terenie powiatu dla potrzeb zaopatrzenia ludno ści w wod ę. Tabela II.20. Charakterystyka uj ęć gminnych powiatu jaworskiego Zatwierdzone Miejscowo ści Gmina/miasto Lokalizacja uj ęcia zasoby Rodzaj uj ęcia Uzdatnianie wody zaopatrywane z uj ęcia eksploatacyjne 3 Qe [m /h] Jawor Park miejski-Jawor 246,67 podziemne odmanganianie Jawor Paszowice 223,33 podziemne od żelazianie Zębowice gm. Paszowice Chełmiec gm. M ęcinka Piotrowice gm. M ęcinka Godziszowa gm. M ściwojów Bolków Nowe Rochowice bd podziemne chlorowanie Nowe Rochowice, Stare Rochowice Pogwizdów 11,7 podziemne chlorowanie Bolków, cz ęść Świn i Wolbromek Wierzchosławice Dolne 65 podziemne chlorowanie Bolków - miasto Wierzchosławice Górne powierzchniowe chlorowanie Wierzchosławice Wierzchosławice Ochotnik powierzchniowe chlorowanie uj ęcie awaryjne Męcinka Męcinka 7,8 podziemne chlorowanie Chro ślice M ęcinka, Muchów 18 podziemne chlorowanie Muchów, Stanisławów, Kondratów, Pomocne Sichówek 3 podziemne chlorowanie Sichówek Słup 12 podziemne chlorowanie Słup wodoci ąg miejski m. Legnicy - - Przybyłowice, Małuszów Mściwojów Grzegorzów 40 podziemne odmanganianie Barycz, Grzegorzów od żelazianie Mściwojów, Niedaszów chlorowanie Siekierzyce, Snowidza, Zimnik Targoszyn 44 podziemne chlorowanie Drzymałowice, Luboradz Marcinowice, Targoszyn Paszowice Kwietniki lub Z-1 11 powierzchniowe chlorowanie Kwietniki, Sokola, Wiadrów Nowa Wie ś Wielka 5,04 podziemne chlorowanie Nowa Wie ś Wielka Paszowice 326 podziemne chlorowanie Paszowice, Z ębowice Pogwizdów 11,7 powierzchniowe chlorowanie Pogwizdów Wiadrów 10 podziemne chlorowanie Bolkowice, Wiadrów Wądro że Wielkie wodoci ąg miejski m. Legnicy wszystkie miejscowo ści gminy
str. 47 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
W tabeli II.21 przedstawiono struktur ę zwodoci ągowania gmin powiatu, z której wynika, że średni procent zwodoci ągowania powiatu wynosi 94% (uwzgl ędniaj ąc miasta Jawor i Bolków). Gminy wiejskie M ściwojów i Wądro że Wielkie s ą zwodoci ągowane w 100%, natomiast gm. M ęcinka i Paszowice w ponad 85%. Jedynie teren wiejski gm. Bolków wykazuje zwodoci ągowanie poni żej 60%.
Fot. II.4. Uj ęcie wód podziemnych w Nowej Wsi Wielkiej
Aktualna długo ść sieci wodoci ągowej (bez przył ączy) na terenie powiatu jaworskiego wynosi 306,7 km, w tym na terenach miejskich 76,1 km, natomiast na terenach wiejskich 230,6 km. Ogólnie nale ży stwierdzi ć, i ż zwodoci ągowanie powiatu jest dobre.
Tabela II.21. Struktura zwodoci ągowania gmin powiatu jaworskiego - stan na 31.12.2006 r. Rodzaj Ilo ść Procent Gmina/miasto Miejscowo ści zwodoci ągowane obszaru miejscowo ści zwodoci ągow. gminy Jawor M 1 Jawor 100% Bolków M 1 Bolków 100% Lipa, Stare Rochowice, Sady Dolne, Sady Górne, Świny, Bolków W 16 55% Wierzchosławice i Wolbromek Chełmiec, Chro śnice, Kondratów, Małuszów, M ęcinka, Męcinka W 14 Muchów, Piotrowice, Pomocne Przybyłowice, Sichówek, 87% Słup, Stanisławów
Barycz, Drzymałowie, Godziszowa, Grzegorzów, Luboradz, Mściwojów W 12 Marcinowice, M ściwojów, Nienaszów, Siekierzyce, 100% Snowidza, Targoszyn, Zimnik
Bolkowice, Kłonice, Kwietniki, Nowa Wie ś Wielka , Paszowice W 12 92% Paszowice, Pogwizdów, Sokola, Wiadrów, Z ębowice
Biernatki, Bielany, Budziszów Mały, Budziszów Wielki, Gądków, Granowice, Jenków, K ępy, Kosiska, Mierczyce, Wądro że Wielki W 18 100% Pawłowice, Postolice, Skała, Sobolew, R ąbienie, Wądro że Małe, W ądro że Wielkie, Wierzchowice [źródło: opracowanie własne na podstawie dane z gmin]
Na wykresie II.15 zaprezentowano stopie ń zwodoci ągowania powiatu pod wzgl ędem liczby osób korzystaj ących z sieci wodoci ągowej. Z wykresów tych wynika, że znaczna cz ęść mieszka ńców powiatu została wyposa żona w sie ć wodoci ągow ą.
str. 48 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Wykres II.15. Stopie ń zwodoci ągowania powiatu (% ludno ści korzystaj ącej z wodoci ągu)
120% 100% 100% 100% 100% 100% 94% 92% 87% 80%
55% 60%
40%
20%
0% Jawor Bolków (M) Bolków (W) Męcinka Mściwojów Paszowice Wądro że Wielkie
gminy powiat tereny miejskie tereny wiejskie
[źródło: opracowanie własne na podstawie danych z gmin]
W tabeli II.22 przedstawiono pobór wody z uj ęć wód zlokalizowanych na terenie powiatu. Tabela II.22. Pobór wody w 2006 r. na terenie powiatu jaworskiego Wielko ść poboru [m 3] Rodzaj uj ęcia wody Ogółem w tym: z uj ęć gminnych uj ęć zakładowych podziemne 2 031 829 1 901 530 130 299 powierzchniowe 41 651 26 202 15 449 Razem 2 073 480 1 927 732 145 748 [źródło: opracowanie własne na podstawie danych z DUM]
Do uj ęć zakładowych nale ży zaliczy ć uj ęcia zlokalizowane na terenie podmiotów: 1. Ku źnia Jawor S.A. 2. Ogrodnictwo - Jawor 3. Ogrodnictwo - gm. M ęcinka 4. Gospodarstwo Rolno - Handlowe "GODZISZOWA" Sp. z o.o. - gm. M ściwojów 5. Hodowla Ro ślin Snowidza Sp. z o.o. - gm. M ściwojów 6. Gospodarstwo Rolne - gm. W ądro że Wielkie 7. Ośrodek Sportu i Rekreacji w Jaworze. 8. Pracownicze Ogrody Działkowe „Piastów Śląskich” w Jaworze 9. Kopalnia granitu „Zimnik” sp. z o.o. – gm. M ściwojów 10. Przedsi ębiorstwo Rolne PEGROL Sp. z o.o. 11. PPHU „Ozimek”, Sady Dolne – gm. Bolków 12. Gospodarstwo Nasienno - Rolne "SNOWIDZA" Sp. z o.o. – gm. M ściwojów 13. Nadle śnictwo Jawor 14. Dolno śląski Zarz ąd Parków Krajobrazowych 15. Przedsi ębiorstwo Budownictwa Drogowego Sp. z o.o.
W tabeli II.23 przedstawiono pobór wody z uj ęć gminnych w okresie ostatnich trzech lat. Z przedstawionych danych wynika, że całkowity pobór wody utrzymuje si ę na prawie stałym poziomie.
str. 49 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Tabela II.23. Pobór wody w latach 2004 - 2006 r. z uj ęć gminnych na terenie powiatu jaworskiego Pobór wody z uj ęć [tys. m 3] Gmina/ miasto 2004 r. 2005 r. 2006 r. ogółem podziemn. powierzchn. ogółem podziemn. powierzchn. ogółem podziemn. powierzchn. Jawor 1 424,52 1 424,52 0,00 1 483,24 1 483,24 0,00 1 531,55 1 531,55 0,00 Bolków 344,60 304,70 39,90 285,90 243,30 42,60 309,60 281,00 28,60 Męcinka 40,10 40,10 0,00 36,00 36,00 0,00 47,10 47,10 0,00 Mściwojów 181,80 181,80 0,00 199,90 199,90 0,00 246,20 246,20 0,00 Paszowice 104,30 82,40 21,90 114,00 90,40 23,60 90,90 68,10 22,80 Wądro że Wielki*) 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 POWIAT 2 095,32 2 033,52 61,80 2 119,04 2 052,84 66,20 2 225,35 2 173,95 51,40 JAWORSKI *) zakup wody z LPWiK [źródło: opracowanie własne na podstawie danych z gmin]
W tabeli II.24 przedstawiono sprzeda ż wody z podziałem na wod ę dostarczon ą do gospodarstw domowych i do pozostałych odbiorców.
Tabela II.24. Sprzeda ż wody w latach 2004 – 2006 r. z uj ęć gminnych na terenie powiatu jaworskiego 3 Sprzeda ż wody [tys. m ] Gmina/ miasto 2004 r. 2005 r. 2006 r. ogółem na cele ogółem na cele ogółem na cele Rodzaj Rodzaj obszaru obszaru bytowe pozostałe bytowe pozostałe bytowe pozostałe Jawor M 1 136,15 888,80 247,35 1 103,01 873,04 229,97 1 087,40 890,10 197,30 Bolków M+W 257,60 180,80 76,80 265,10 190,20 74,90 252,00 194,70 57,30 Męcinka W 76,50 72,60 3,90 60,80 56,00 4,80 79,30 73,00 6,30 Mściwojów W 122,72 107,37 15,35 127,56 102,68 24,88 138,51 106,72 31,79 Paszowice W 62,80 62,80 0,00 67,30 67,30 0,00 67,60 67,60 0,00 Wądro że Wielki W 124,60 47,70 76,90 143,60 53,00 90,60 127,80 49,40 78,40 POWIAT Razem 1 780,36 1 360,07 420,29 1 767,37 1 342,22 425,15 1 752,61 1 381,52 371,09 JAWORSKI [źródło: opracowanie własne na podstawie danych z gmin]
Straty wody wyst ępuj ące w sieciach wodoci ągowych wahaj ą si ę w granicach kilkunastu % poboru wody. Lokalnie, na niektórych wodoci ągach wyst ąpiły straty rz ędu 30 – 40%. Zu życie wody w przeliczeniu na mieszka ńca korzystaj ącego z sieci wodoci ągowej waha si ę w granicach 33 - 100 dm 3/d. Dolny przedział jednostkowego zu życia wody dotyczy terenów wiejskich, gdzie du ża cz ęść mieszka ńców korzysta równie ż z własnych, przydomowych uj ęć wody.
7.4.2. Charakterystyka gospodarki ściekowej Istniej ący stan skanalizowania powiatu przedstawia tabela II.25. Przy uwzgl ędnieniu miasta Jawor i Bolkowa średni stopie ń skanalizowania powiatu wynosi 76%, natomiast samych terenów wiejskich wynosi 45%. Najni ższy stopie ń skanalizowania terenów wiejskich wyst ępuje w gminie Bolków. Dla pozostałych gmin wiejskich powiatu stopie ń skanalizowania waha si ę w przedziale 41% - 66%. Długo ść sieci kanalizacyjnej (bez przył ączy) na terenie powiatu wynosi 184,7 km, w tym na terenach miejskich 65,0 km, a na terenach wiejskich 119,7 km. Ogólnie nale ży stwierdzi ć, iż skanalizowanie powiatu jest ci ągle niewystarczaj ące.
str. 50 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Tabela II.25. Struktura skanalizowania gmin powiatu jaworskiego - stan na 31.12.2006 r. Rodzaj Stopie ń skanalizowania Gmina/miasto Ilo ść sołectw Miejscowo ści skanalizowane obszaru gminy Jawor M 1 Jawor 98% Bolków M 1 Bolków 100% Kaczorów - szkoła i dom dziecka; Bolków W 16 15,7% Świny i Wolbromek Męcinka W 14 Chełmiec, Małuszów, Męcinka, Piotrowice, Przybyłowice 56% Drzymałowice, Luboradz, Mściwojów, Snowidza, Mściwojów W 12 66% Targoszyn Paszowice W 12 Kłonice, My ślibórz , Paszowice, Z ębowice 52% Wądro że Wielkie W 18 Mierczyce, Skała, W ądro że Małe, W ądro że Wielkie 41% [źródło: opracowanie własne na podstawie danych z gmin]
Na wykresie II.16 zaprezentowano stopie ń skanalizowania poszczególnych gmin na tle powiatu jaworskiego. Niski stopie ń skanalizowania terenów wiejskich (zaledwie 45%), mo że budzi ć zaniepokojenie, gdy ż powstaj ące na tych obszarach ścieki socjalno-bytowe niew ątpliwie trafiaj ą do zlewni rzek przepływaj ących przez powiat, negatywnie oddziaływuj ąc na stan czysto ści wód rzek i potoków. Dowodem tego jest przedstawiona jako ść wód rzek Nysy Szalonej, Wierzbiaka i Ciechej Wody.
Wykres II.16. Procent skanalizowania powiatu (% ludności korzystaj ącej z kanalizacji)
120% 98% 100% 100%
76% 80% 66% 56% 60% 52% 41% 40%
15,7% 20%
0% Jawor Bolków (M) Bolków (W) Męcinka Mściwojów Paszowice Wądro że Wielkie gminy powiat tereny miejskie tereny wiejskie
[źródło: opracowanie własne na podstawie danych z gmin]
Zasadniczym problemem w zakresie zanieczyszcze ń wód powierzchniowych i jednocze śnie gospodarki wodno-ściekowej jest brak kanalizacji na terenach wiejskich. Na terenie powiatu ok. 94 % mieszka ńców korzysta z wodoci ągu, natomiast ok.76% wyposa żonych jest w kanalizacj ę.
Oczyszczalnie na terenie powiatu Na terenie powiatu jaworskiego znajduje si ę 5 gminnych oczyszczalni ścieków, do których kierowane s ą ścieki komunalne. Lokalizacj ę oczyszczalni ścieków przedstawiono na rys. II.8. Oczyszczalnie miasta Jawora i Bolkowa posiadaj ą przepustowo ści rz ędu kilku - kilkunastu tys. m 3/d. Pozostałe oczyszczalnie posiadaj ą przepustowo ści rz ędu kilkuset m 3/d. Oczyszczalni ę z pełnym zakresem oczyszczania posiada miasto Jawor. Oczyszczalnia ta odbiera równie ż ścieki z kilku miejscowo ści gmin M ęcinka i Paszowice. Oczyszczalnia w Małuszowie wymaga modernizacji w zakresie podwy ższonego usuwania fosforu.
str. 51 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Pozostałe oczyszczalnie zlokalizowane s ą na terenach wiejskich powiatu tj. w M ściwojowie i Snowidzy gm. Mściwojów oraz oczyszczalnia w Mierczycach, gm. W ądro że Wielkie. Charakterystyk ę oczyszczalni przedstawiono w tabeli II.26.
Fot. II.5. Oczyszczalnia ścieków w Mierczycach
Poza wymienionymi oczyszczalniami na terenie powiatu zlokalizowane s ą mini oczyszczalnie przydomowe typu mini blok. Nale ży do nich zaliczy ć oczyszczalni ę w Kaczorowie o przerobie 20,0 m3/d, która oczyszcza ścieki ze Szkoły Podstawowej, oczyszczalni ę Pa ństwowego Domu Dziecka w Kaczorowie o przerobie – 40,0 m3/d oraz oczyszczalni ę osiedla mieszkaniowego w Budziszowie Wielkim o przerobie – 80,0 m 3/d.
Rysunek II.8. Lokalizacja oczyszczalni ścieków na terenie powiatu jaworskiego
- oczyszczalnia ścieków
str. 52 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Tabela II.26. Charakterystyka oczyszczalni ścieków i ilo ści podł ączonych do nich miejscowo ści Ilo ść wsi Ilo ść Moc przerobowa (m 3/d) planowanych Ilo ść Lokalizacja miejscowo ści Lp. Nazwa gminy do podł ączenia miejscowo ści oczyszczalni podł ączonych do istniej ących wykorzystanie do oczyszczalni projektowana rezerwa oczyszczalni oczyszczalni 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1 Jawor 1 k. Małuszowa 1 - 6 500 5 050 1 450 2 Bolków 17 Wolbromek 3 4 4 500 676,7 3 823 3 Męcinka 14 k. Małuszowa 5 5 - - - 4 Mściwojów 12 Mściwojów 4 4 421 150 271 Snowidza 1 - 140 55 85 5 Paszowice 12 k. Małuszowa 4 7 - - - 6 Wądro że Wielkie 18 Mierczyce 4 4 600 209 391 7. Powiat 74 - 22 24 12 179 6 159 6 020 [źródło: opracowanie własne na podstawie danych z gmin]
Z tabeli II.26 wynika, że oczyszczalnie ścieków miasta Jawora i Bolkowa posiadaj ą rezerwy przerobowe, umo żliwiaj ące przyj ęcie nowych ścieków z miejscowo ści poło żonych w ich s ąsiedztwie. Wg danych Urz ędu Marszałkowskiego za rok 2006 z terenu powiatu jaworskiego odprowadzonych zostało ok. 1 997 tys. m 3 oczyszczonych ścieków z oczyszczalni komunalnych oraz ok. 6 tys. m3 oczyszczonych ścieków przemysłowych. W ściekach tych do wód powierzchniowych wprowadzono ok. 114 902 kg zanieczyszcze ń tj. zawiesiny, BZT 5, ChZT oraz Cl + SO 4. Struktur ę udziałów poszczególnych zanieczyszcze ń w ogólnej ilo ści przedstawiono w tabeli II.27. Tabela II.27. Udział poszczególnych zanieczyszcze ń w ogólnej masie wprowadzanej wraz ze ściekami do wód powierzchniowych Rodzaj ścieków BZT5 [%] ChZT [%] Zawiesiny [%] Suma Ścieki oczyszczone z oczyszczalni komunalnych 12,14% 58,47% 29,18% 99,78% Ścieki oczyszczone z oczyszczalni przemysłowej 0.02% 0,17% 0.03% 0,22% [źródło: opracowanie własne na podstawie danych z DUM]
Jak wynika z tabeli II.27, najwi ększy udział w ogólnej masie zanieczyszcze ń wprowadzanych w ściekach oczyszczonych do wód powierzchniowych maj ą oczyszczalnie komunalne. Istniej ące niewielkie zakłady przemysłowe i usługowe zlokalizowane głównie na terenie powiatu w Jaworze i Bolkowie korzystaj ą z usług oczyszczalni komunalnych. W zwi ązku z powy ższym niew ątpliwie najwi ększy nacisk w zakresie gospodarki ściekowej nale ży położyć na modernizacj ę i rozwój oczyszczalni komunalnych.
Niew ątpliwie uporz ądkowanie gospodarki ściekowej na terenie powiatu jaworskiego przyczyni si ę do poprawy jako ści wód cieków powierzchniowych oraz zbiorników wodnych Słup i M ściwojów.
7.5. Podsumowanie Do najwa żniejszych zagadnie ń w zakresie ochrony wód powierzchniowych i podziemnych i jednocze śnie gospodarki wodno-ściekowej na terenie Powiatu Jaworskiego nale ży zaliczy ć: 1. Uporz ądkowanie gospodarki wodno-ściekowej 2. Ograniczenie zu życia poboru wody wynikaj ących ze strat sieciowych 3. Ograniczenie zanieczyszcze ń odprowadzanych spływami z pól uprawnych 4. Ochrona zasobów wód podziemnych
8. GOSPODARKA ODPADAMI PLAN GOSPODARKI ODPADAMI Charakterystyka prowadzonej aktualnie na terenie powiatu jaworskiego gospodarki odpadami została zaprezentowana w osobnym dokumencie – „Planie gospodarki odpadami dla powiatu jaworskiego” stanowi ącym integraln ą cz ęść niniejszego opracowania.
str. 53 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
9. PRZYRODA I KRAJOBRAZ 9.1. Wst ęp Fundamentalnym aktem prawnym w Polsce okre ślaj ącym cele, zasady i formy ochrony przyrody ożywionej i nieo żywionej oraz krajobrazu jest Ustawa z dnia 16.04.2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2004 r. Nr 92, poz. 880 z pó źn. zmianami). W my śl tej ustawy ochrona przyrody w ogólnym poj ęciu oznacza zachowanie, zrównowa żone u żytkowanie oraz odnawianie zasobów, tworów i składników przyrody, tj.: dziko wyst ępuj ących ro ślin, zwierz ąt i grzybów, ro ślin, zwierz ąt i grzybów obj ętych ochron ą gatunkow ą, zwierz ąt prowadz ących w ędrowny tryb życia, siedlisk przyrodniczych, siedlisk zagro żonych wygini ęciem, rzadkich i chronionych gatunków ro ślin, zwierz ąt i grzybów, tworów przyrody żywej i nieo żywionej oraz kopalnych szcz ątków ro ślin i zwierz ąt, krajobrazu, zieleni w miastach i wsiach, zadrzewie ń.
Działania te maj ą na celu: utrzymanie procesów ekologicznych i stabilno ści ekosystemów, zachowanie ró żnorodno ści biologicznej, zachowanie dziedzictwa geologicznego i paleontologicznego, zapewnienie ci ągło ści istnienia gatunków ro ślin, zwierz ąt i grzybów, wraz z ich siedliskami, przez ich utrzymywanie lub przywracanie do wła ściwego stanu ochrony, ochrona walorów krajobrazowych, zieleni w miastach i wsiach oraz zadrzewie ń, utrzymywanie lub przywracanie do wła ściwego stanu ochrony siedlisk przyrodniczych, a tak że pozostałych zasobów, tworów i składników przyrody, kształtowanie wła ściwych postaw człowieka wobec przyrody przez edukacj ę, informowanie i promocj ę w dziedzinie ochrony przyrody.
Wy żej wymienione cele realizowane s ą przez: uwzgl ędnianie wymaga ń ochrony przyrody w polityce ekologicznej pa ństwa, programach ochrony środowiska przyjmowanych przez organy jednostek samorz ądu terytorialnego, koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju, strategiach rozwoju województw, planach zagospodarowania przestrzennego województw, strategiach rozwoju gmin, studiach uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin, miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego i planach zagospodarowania przestrzennego morskich wód wewn ętrznych, morza terytorialnego i wył ącznej strefy ekonomicznej oraz w działalno ści gospodarczej i inwestycyjnej; obejmowanie zasobów, tworów i składników przyrody formami ochrony przyrody; opracowywanie i realizacj ę ustale ń planów ochrony dla obszarów podlegaj ących ochronie prawnej, programów ochrony gatunków, siedlisk i szlaków migracji gatunków chronionych; realizacj ę krajowej strategii ochrony i zrównowa żonego u żytkowania ró żnorodno ści biologicznej wraz z programem działa ń; prowadzenie działalno ści edukacyjnej, informacyjnej i promocyjnej w dziedzinie ochrony przyrody; prowadzenie bada ń naukowych nad problemami zwi ązanymi z ochron ą przyrody.
Ochrona przyrody jest obowi ązkiem ka żdego obywatela, organów administracji publicznej, a tak że jednostek organizacyjnych oraz osób prawnych i fizycznych prowadzących działalno ść wpływaj ącą na przyrod ę.
Powiat jaworski poło żony jest w interesuj ącej krajobrazowo i przyrodniczo południowo - zachodniej cz ęś ci województwa dolno śląskiego. Powiat ma charakter rolniczo – przemysłowy, z największ ą koncentracj ą u żytków rolnych w gminach wschodniej cz ęś ci powiatu. Tereny te ze wzgl ędu na eksploatacj ę gleb warto ściowych pod k ątem wykorzystania rolniczego, s ą mniej cenne przyrodniczo.
str. 54 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Centralna oraz południowo - wschodnia cz ęść powiatu charakteryzuje si ę du żymi walorami krajobrazowymi i przyrodniczymi. Tereny le żą ce na obszarze Pogórza Kaczawskiego, poro śni ęte s ą pasmami lasu świerkowego i li ściastymi gatunkami drzew. Zalesione stoki wyst ępuj ą na przemian z rolniczymi terenami pól i ł ąk. Góry i Pogórze Kaczawskie ze wzgl ędu na ró żnorodn ą budow ę geologiczn ą nazywane s ą naturalnym murem petrograficznym, tworz ą du żą jednostk ę geologiczn ą zwan ą metamorfikiem kaczawskim. Do zwi ększenia atrakcyjno ści powiatu, przyczynia si ę istnienie na jego terenie parków krajobrazowych: „CHEŁMY” i cz ęś ciowo „Rudawskiego Parku Krajobrazowego”, rezerwatów przyrody i wielu pomników przyrody, w tym równie ż przyrody nieo żywionej. Na terenie powiatu znajduje si ę zbiornik zaporowy o powierzchni 450 ha, który jest miejscem wyst ępowania wielu gatunków fauny i flory. Miasto Jawor – siedziba powiatu, rozci ągaj ące si ę nad rzek ą Nysa Szalona, poło żone jest na Nizinie Śląsko – Łu życkiej. Na terenie miasta i jego przyległych terenach wyst ępuje du ża liczba gatunków ro ślin i zwierz ąt, w tym liczne gatunki prawnie chronione. Uwzgl ędniaj ąc walory kulturowe tego terenu na równi z walorami przyrodniczymi, atrakcyjno ść powiatu jaworskiego jest bardzo du ża i wymaga specjalnej troski oraz skutecznej współpracy odpowiedzialnych słu żb.
9.2. Świat ro ślinny i lasy Świat ro ślinny Ogólnie nale ży stwierdzi ć, że powiat jaworskich charakteryzuje si ę du żą atrakcyjno ści ą przyrodnicz ą (wyst ępuje tu wiele form ochrony przyrody, opisane w dalszej cz ęś ci opracowania). Świat ro ślinny powiatu jaworskiego charakteryzuje si ę du żą ró żnorodno ści ą. Najwi ększym bogactwem flory odznaczaj ą si ę tereny zachodnie powiatu, stanowi ące jednocze śnie najwi ększe skupiska le śne i jednocze śnie obszary obj ęte prawn ą ochron ą. Na terenie tym wyst ępuje szereg ro ślin obj ętych ochron ą. Wśród nich mo żna wyró żni ć m.in.: kruszyn ę pospolit ą, zimowit jesienny, konwali ę majow ą, rojnik pospolity, ukwap dwupienny, podkolan biały, buławnik mieczolistny.
Charakterystyka lasów powiatu Jak podaje Krajowy Program Zwi ększania Lesisto ści -Ministerstwa Środowiska /Warszawa - aktualizacja 2003 r./, lesisto ść Polski jest ni ższa od średniej europejskiej wynosz ącej 31,1%. Istniej ące analizy okre ślaj ą, że racjonalna lesisto ść Polski z punktu widzenia struktury u żytkowania ziemi i kształtowania środowiska na obecnym poziomie rozwoju cywilizacyjnego powinna wynosi ć 33 - 34%. Zwi ększenie lesisto ści uzasadnione jest przede wszystkim potrzeb ą wi ększego wykorzystania funkcji lasów w: retencjonowaniu i łagodzeniu ekstremalnych stanów przepływu wód, powierzchniowych i gruntowych, przeciwdziałaniu degradacji i erozji gleb oraz stepowieniu krajobrazu, wi ązaniu CO 2 i gazów przemysłowych z powietrza, wody i gleby oraz neutralizacji ich negatywnego działania, korzystnej modyfikacji warunków hydrologicznych i topoklimatycznych na terenach rolniczych, zachowaniu zasobów genowych flory i fauny oraz przywracaniu ró żnorodno ści biologicznej i naturalno ści krajobrazu, tworzeniu mo żliwo ści wypoczynku dla ludno ści oraz poprawy warunków życia na terenach zurbanizowanych.
Kierunki zalesie ń w skali lokalnej Gospodarka le śna funkcjonalnie i obszarowo jest powi ązana z gospodarka wiejsk ą, dla której cz ęsto stanowi alternatywn ą lub uzupełniaj ącą form ę aktywno ści ekonomicznej. Dlatego te ż, zalesienie gruntów rolnych niskiej jako ści, nieprzydatnych do ich rolniczego u żytkowania, jest główn ą form ą zagospodarowania tych gruntów. Zalesienia, korzystnie te ż wpływaj ą na struktur ę u żytkowania ziemi i warunki produkcji biologicznej i powinny by ć poł ączone z wprowadzaniem rolnictwa ekologicznego.
str. 55 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Zgodnie z zaleceniami Krajowego Programu Zwi ększania Lesisto ści zostały okre ślone zasady kwalifikowania gruntów do zalesie ń, wg których: „ do zalesienia powinny by ć przeznaczane przede wszystkim grunty orne, a w mniejszym stopniu u żytki zielone: klasy bonitacyjne VIz do zalesienia w cało ści, klasy bonitacyjne VI do zalesienia w cało ści z wyj ątkiem gruntów rokuj ących ich rolnicze użytkowanie, klasy bonitacyjne V do zalesienia cz ęś ciowo, tj. stanowi ące śródle śne enklawy i półenklawy o powierzchni do 2 ha w jednym konturze lub o szeroko ści mi ędzy brzegami lasu do 150 m (8-10 krotna wysoko ść drzew), je żeli odległo ść od tych gruntów do obecnych lub perspektywicznych siedlisk gospodarstw rolnych wynosi ponad 5 km, a ich nachylenie przekracza 12º oraz inne w uzasadnionych lokalnie przypadkach, klasa IVa i IVb do zalesienia w przypadkach sporadycznych, tj. enklawy i półenklawy o powierzchni do 0,5 ha lub o szeroko ści do 50 m (3-5 krotna wysoko ść drzew), szczególnie z utrudnionym dojazdem, małe powierzchnie nieregularnych wci ęć w gł ąb lasu (do 0,1 ha) oraz grunty o nachyleniu powy żej 20º, grunty klas I-III mog ą by ć zalesiane jedynie wyj ątkowo w przypadkach bardzo małych wydłu żonych enklaw i półenklaw, poło żonych w uci ąż liwej szachownicy z gruntami le śnymi o szerokości mi ędzy lasami do 30 m (2 krotna wysoko ść drzew) oraz grunty o nachyleniu powy żej 25º, inne grunty oraz nieu żytki nadaj ące si ę do zalesienia, b ądź mog ące stanowi ć uzupełniaj ący składnik ekosystemu le śnego, a w szczególno ści: 1) grunty ska żone, zdegradowane i zagro żone erozj ą siln ą, 2) grunty poło żone przy źródliskach rzek lub potoków, na wododziałach, wzdłu ż brzegów rzek oraz na obrze żach jezior i zbiorników wodnych, 3) lotne piaski i wydmy piaszczyste, 4) strome stoki, zbocza urwiska i zapadliska, 5) hałdy i tereny po wyeksploatowanym piasku, żwirze, torfie i glinie, 6) grunty poło żone w odległo ści do 10 km od granic administracyjnych miast powy żej 100 tys. mieszka ńców”.
Ponadto zgodnie z zaleceniami Krajowego Programu Zwi ększania Lesisto ści, lokalizacja zalesie ń powinna sprzyja ć zmniejszeniu rozdrobnienia kompleksów le śnych, co w praktyce oznacza i ż docelowa powierzchnia takiego kompleksu nie powinna by ć mniejsza od 5 ha. Zalesienia powinny równie ż uwzgl ędnia ć tworzenie korytarzy ekologicznych mi ędzy du żymi kompleksami le śnymi.
Na terenie obszarów chronionych (parki krajobrazowe, obszary chronionego krajobrazu) oraz projektowanej sieci obszarów NATURA 2000 decyzje o zalesieniu musz ą by ć zgodne z planami ochrony tych obszarów lub w przypadku braku takich planów zaopiniowanie przez wła ściwe słu żby ochrony przyrody zgodnie z kompetencjami (dyrektor parku krajobrazowego, wojewódzki konserwator przyrody).
Gospodarka le śna i plany zalesie ń Na terenie powiatu jaworskiego działalno ść w sferze gospodarki le śnej prowadz ą nast ępuj ące nadle śnictwa (rysunek II.9): Nadle śnictwo Jawor Nadle śnictwo Legnica Nadle śnictwo Złotoryja Nadle śnictwo Wałbrzych
Nadle śnictwo Jawor poło żone na obszarze Pogórza Kaczawskiego, Pogórza Bolkowsko - Wałbrzyskiego, Gór Kaczawskich, Gór Ołowianych, Gór Wałbrzyskich oraz Wzgórz Strzegomskich, a tak że w cz ęś ci Równiny Legnickiej. Pod wzgl ędem rejonizacji przyrodniczo-le śnej lasy Nadle śnictwa zlokalizowane s ą na obszarze Krainy Śląskiej i Sudeckiej. Nadle śnictwo Jawor le ży w zasi ęgu terytorialnym województwa dolno śląskiego, zajmuje ł ącznie 14.638 ha, podzielone jest na 15 le śnictw zgromadzonych w 2 obr ębach le śnych: Jawor i Bolków.
str. 56 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Nadle śnictwo Legnica obejmuje swoim zasi ęgiem teren gminy W ądro że Wielkie. Nadle śnictwo Złotoryja tereny zachodnie gminy M ęcinka. Nadle śnictwo Wałbrzych południowo-wschodni ą cz ęść gminy Bolków.
Rysunek II.9. Zasi ęg terytorialny nadle śnictw na terenie powiatu jaworskiego
Udział powierzchniowy lasów w zarz ądzie Pa ństwowego Gospodarstwa Le śnego Lasy Pa ństwowe wg gmin przedstawia tabela II.28. Tabela II.28. Grunty le śne i zadrzewione w zarz ądzie PGL Lasy Pa ństwowe Powierzchnia Grunty zadrz. Razem grunty Rodzaj gruntów ewidenc. Grunty leśne Lp. Obszar i zakrzew. le śne i zadrz. obszaru gmin ha ha ha ha 1. Jawor M 1 879,0 1,0 0,0 1,0 Bolków M 768,0 61,0 0,0 61,0 2. W 14 484,0 3 993,0 8,0 4 001,0 3. Męcinka W 14 748,0 4 547,0 2,0 4 549,0 4. Mściwojów W 7 145,0 106,0 0,0 106,0 5. Paszowice W 10 066,0 2 982,0 0,0 2 982,0 6. Wądro że Wielkie W 8 876,0 262,0 0,0 262,0 M 2 647,0 62,0 0,0 62,0 POWIAT 7. W 55 319,0 11 890,0 10,0 11 900,0 JAWORSKI Razem 57 966,0 11 952,0 10,0 11 962,0 [źródło: opracowanie własne na podstawie danych ewidencji gruntów wg stanu na dzie ń 01.01.2007 r.]
Aktualne powierzchnie lasów oraz terenów zadrzewionych i zakrzewionych (wg ewidencji gruntów na dzie ń 01.01.2007 r.) z podziałem na poszczególne gminy przedstawiono w tabeli II.29. W tabeli tej podano równie ż stopie ń lesisto ści gmin i całego powiatu.
str. 57 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Tabela II.29. Powierzchnie lasów i lesisto ść w gminach Powierzchnia Grunty zadrz. Stopie ń Rodzaj gruntów Grunty le śne Lp. Obszar i zakrzew. lesisto ści obszaru ewidenc. ha ha ha % 1. Jawor M 1 879,0 1,0 1,0 0,11% Bolków M 768,0 103,0 20,0 16,02% 2. W 14 484,0 4 422,0 160,0 31,63% 3. Męcinka W 14 748,0 4 748,0 92,0 32,82% 4. Mściwojów W 7 145,0 174,0 54,0 3,19% 5. Paszowice W 10 066,0 3 013,0 57,0 30,50% 6. Wądro że Wielkie W 8 876,0 338,0 45,0 4,32% M 2 647,0 104,0 21,0 4,72% POWIAT 7. W 55 319,0 12 695,0 408,0 23,69% JAWORSKI Razem 57 966,0 12 799,0 429,0 22,82% [źródło: opracowanie własne na podstawie danych ewidencji gruntów wg stanu na dzie ń 01.01.2007 r.]
Plany zalesie ń w poszczególnych gminach wg opracowanych „Planów urz ądzeniowo-rolnych” gmin, przedstawiono na wykresach II.17 i II.18. „Plany urz ądzeniowo-rolne” zostały opracowane dla 4 gmin: Bolków (tereny wiejskie), M ęcinka, M ściwojów i Paszowice. W zwi ązku tym, w planach zalesie ń, przedstawionych na poni ższym wykresie, uwzgl ędniono tylko zmiany w tych gminach.
Wykres II.17. Plany zalesie ń w gminach powiatu jaworskiego
40,00% 36,7% 33,0% 35,00% 31,6% 32,8% 30,5% 30,6% 30,00%
25,00%
20,00% 16,0% 16,0% 15,00%
10,00% 4,3% 4,3% 5,00% 3,2% 3,4% 0,1% 0,1% 0,00% Jawor Bolków (M) Bolków (W) Męcinka Mściwojów Paszowice Wądro że Wielkie Aktualny stopie ń lesisto ści
Planowany stopie ń lesisto ści Powiat Jaworski (M) - aktualny stopie ń lesisto ści Powiat Jawroski (W) - aktualny stopie ń lesisto ści POWIAT JAWORSKI - aktualny stopie ń lesisto ści
[źródło: opracowanie własne na podstawie danych ewidencji gruntów wg stanu na dzie ń 01.01.2007 r. i planów gmin]
Po zrealizowaniu planów zalesie ń poszczególnych gmin powiatu jaworskiego, zgodnie z opracowanymi planami urz ądzeniowo-rolnymi gmin, stopie ń lesisto ści terenów miejskich powiatu b ędzie na aktualnym poziomie tj. b ędzie wynosił 4,72%, natomiast lesisto ść na terenach wiejskich wzro śnie z aktualnego poziomu 23,69% do warto ści 25,10%. Średni stopie ń lesisto ści dla całego powiatu wzro śnie z aktualnego poziomu 22,82% (wg stanu na dzie ń 01.01.2007 r.) do warto ści 24,17%.
str. 58 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Wykres II.18. Aktualny i planowany stopie ń lesisto ści powiatu jaworskiego
30,00%
25,10% 23,69% 24,17% 25,00% 22,82%
20,00%
15,00%
10,00%
4,72% 4,72% 5,00%
0,00% tereny miejskie tereny wiejskie POWIAT JAWORSKI
Aktualny stopie ń lesisto ści Planowany stopie ń lesisto ści
[źródło: opracowanie własne na podstawie danych ewidencji gruntów wg stanu na dzie ń 01.01.2007 r. i planów gmin]
Charakterystyka przyrodniczo-le śna: Zgodnie z informacjami Nadle śnictwa Jawor wi ększo ść lasów w nadle śnictwie zaliczona jest do lasów ochronnych, w tym najwi ęcej jest lasów wodochronnych (67%), glebochronnych (18%) oraz w II strefie uszkodze ń przemysłowych (11%), przy czym ochronno ści te niejednokrotnie si ę nakładaj ą. W zasi ęgu uszkodze ń przemysłowych (w I i II strefie) znajduje si ę cało ść lasów. Na obszarze nadle śnictwa mo żna wyró żni ć 10 podtypów gleb, w tym 85% powierzchni zajmuj ą gleby brunatne kwa śne. Przewa żaj ącymi typami siedliskowymi lasu s ą siedliska lasowe zajmuj ące 99,6% powierzchni, z czego najliczniej wyst ępuj ą siedliska: las mieszany wyżynny (36,6%), las wy żynny (41,6%) oraz las górski (19,1%). Głównymi gatunkami s ą: świerk 36,6%, d ąb 36,6%, brzoza 7,7%. Teren nadle śnictwa jest mocno zró żnicowany, wyniesienie nad poziom morza od 200 do 690 metrów. Suma rocznych opadów wynosi 634 mm, długo ść okresu wegetacyjnego ok. 210-220 dni, przewa żaj ą wiatry zachodnie i południowo-zachodnie. Na terenie nadle śnictwa wyst ępuj ą pomniki przyrody o żywionej i nieo żywionej oraz wiele stanowisk ro ślin chronionych jak np. dziewi ęć sił bezłodygowy, lilia złotogłów, kopytnik pospolity, wawrzynek wilczełyko. Obszar Nadle śnictwa Legnica ma charakter nizinny z lokalnymi obni żeniami, a tak że du żą ilo ści ą pasm i wzniesie ń morenowych. Wyniesienie nad poziom morza waha si ę w granicach od 90 do 180 m. Lasy nadle śnictwa usytuowane s ą w zlewni Bałtyku, w dorzeczu Odry, w zlewni lewobrze żnych dopływów Odry. Pod wzgl ędem klimatycznym obszar nadle śnictwa poło żony jest w strefie ekoklimatycznej Środkowopolskiej (B); w makroregionie Wy żyn Dolno śląskich. Klimat ten posiada cechy klimatu ciepłego i wilgotnego. Średnia roczna suma opadów wynosi 548 mm, natomiast długo ść okresu wegetacyjnego ok. 220 dni i nale ży do najdłu ższych w Polsce. Nadle śnictwo Złotoryja obejmuje cz ęść zachodni ą powiatu jaworskiego, tj. tereny gminy Męcinka. Lasy nadle śnictwa posiadaj ą status lasów ochronnych, w tym m.in. wyró żni ć nale ży kategorie ochronno ści: lasy glebochronne, glebowe powierzchnie wzrostowe, lasy przeznaczone do masowego wypoczynku, lasy krajobrazowe, lasy wodochronne.
Parki miejskie i wiejskie W gminach powiatu znajduj ą si ę parki miejskie i wiejskie, stanowi ące elementy starych zało żeń dworskich i przypałacowych. Obecny ich stopie ń zachowania pierwotnego układu przestrzennego i zieleni jest do ść znacznie zró żnicowany. Parki te dla przywrócenie ich walorów turystyczno- przyrodniczych, wymagaj ą aktualnie odtworzenia układów zieleni i odbudowy niektórych elementów architektury.
str. 59 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
9.3. Świat zwierz ęcy Na terenie Nadle śnictwa Jawor notuje si ę wysokie stany zwierzyny płowej. Zwierzyna łowna na terenie powiatu to przede wszystkim: dzik, sarna, jele ń, muflon, lis, ba żant, kuropatwa, g ęś i kaczka. Na terenie nadle śnictwa zlokalizowanych jest kilka gniazd Bociana czarnego gatunku obj ętego ochron ą. Wyst ępuj ą równie ż - miejsca l ęgowe rzadkiego gatunku Salamandry plamistej. Obserwuje si ę tak że obecno ść na tym obszarze puchacza, nietoperzy i innych gatunków. Na uwag ę zasługuje fakt wyst ępowania licznych mrowisk. Na terenie nadle śnictwa zinwentaryzowano ok. 4000 mrowisk. Koło łowieckie „Knieja” Wałbrzych wprowadza bobry na teren nadle śnictwa.
Miasto Jawor W mie ście Jawor zinwentaryzowano w „Inwentaryzacji przyrodniczej miasta Jawora” (9 listopad 1998 r.) nast ępuj ące elementy: 1. faun ę wodn ą 2. stanowiska płazów i gadów 3. ptaki i nietoperze 4. ssaki
Ad 1. W rzekach przepływaj ących przez Jawor wyst ępuj ą dwa chronione gatunki ryb: strzebla potokowa i śliz . Oba gatunki wyst ępuj ą we wszystkich rzekach, osi ągaj ąc najwi ększe zag ęszczenie w Nysie Szalonej powy żej uj ścia Staruchy i w dolnym, 300-metrowym, przyuj ściowym odcinku Jawornika. Nast ępuj ące gatunki bytuj ą w wodach: Nysy Szalonej: pstr ąg potokowy, kle ń, brzana, jelec, ja ź, pło ć, oko ń, szczupak, lin, kr ąp, kara ś, kiełb, ciernik, Paszówki: strzebla potokowa, śliz, ciernik, Jawornika: pstr ąg potokowy, strzebla potokowa, śliz, ciernik, Staruchy: ciernik, Męcinki: ciernik.
Ad.2. Płazy: traszka zwyczajna, traszka grzebieniasta, kumak nizinny, ropucha szara, ropucha zielona, rzekotka drzewna, żaba trawna, żaba moczarowa, żaba wodna, żaba jeziorkowa. Gady: jaszczurka zwinka, jaszczurka żyworodna, zaskroniec zwyczajny.
Ad.3. Ptaki: A.Gatunki ptaków z Polskiej Czerwonej Ksi ęgi (najbardziej zagro żonych): błotniak ł ąkowy błotniak zbo żowy B. Gatunki ptaków zagro żonych na Śląsku derkacz przepiórka krwawodziób rybitwa czarna C. Gatunki potencjalnie zagro żone krakwa, cyranka, płaskonos, bekas, turkawka, płomykówka, dzierlatka, świergotek ł ąkowy, pliszka górska, świerszczak, g ąsiorek D. Pozostałe gatunki l ęgowe bocian biały, łab ędź niemy, krzy żówka, czernica, błotniak stawowy, myszołów zwyczajny, pustółka, kuropatwa, ba żant, wodnik, łyska, siweczka rzeczna, czajka, mewa śmieszka, rybitwa rzeczna, grzywacz, sierpówka, kukułka, puszczyk, uszatka, jerzyk, kr ętogłów, dzi ęcioł zielony, dzi ęcioł czarny, dzi ęcioł du ży, dzi ęciołek, skowronek, brzegówka, dymówka, oknówka, świergotek drzewny, pliszka żółta, pliszka siwa, strzy żyk, rudzik, słowik rdzawy, kopciuszek, pleszka, pokl ąskwa, kl ąskawka, białorzytka, kos, kwiczoł, drozd śpiewak, stumieniówka, łozówka, trzcinniczek, zaganiacz, pieg ża, cierniówka, kapturka, gajówka, świstunka, pierwiosnek, piecuszek, muchołówka szara, remiz, sikora uboga, sikora modra, sikora bogatka, raniuszek,
str. 60 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
kowalik, pełzacz le śny, pełzacz ogrodowy, szpak, wilga, sójka, sroka, kawka, gawron, wrona siwa, mazurek, wróbel, zi ęba, grubodziób, kulczyk, dzwoniec, szczygieł, makol ągwa, potrzeszcz, ortolan, trznadel, potrzos. E. Nietoperze: nocek du ży, nocek, nocek rudy, mroczek pó źny, karlik malutki, borowiec wielki, gacek brunatny Ad. 4. Ssaki: A. ssaki obj ęte ochron ą gatunkow ą: je ż zachodni, kret, ryjówka aksamitna, rz ęsorek rzeczek, z ębiełek karliczek, chomik europejski, wiewiórka, łasica łaska B. gatunki chronione okresowo ustaw ą łowieck ą lub nie obj ęte żadn ą ochron ą zaj ąc, pi żmak, karczownik, nornik bury, nornik północny, nornik zwyczajny, nornica ruda, darniówka, szczury, mysz domowa, mysz le śna, mysz zaro ślowa, mysz polna, badylarka, lis pospolity, jenot, kuna domowa, tchórz, sarna.
9.4. Krajobraz Prawie połowa obszaru powiatu jaworskiego poło żona jest w mezoregionie Pogórza Kaczawskiego. Jest to niecka tektoniczna na przedpolu Sudetów wypełniona osadami triasowymi i kredowymi. Charakterystyczne dla Pogórza Kaczawskiego s ą rozległe powierzchnie zrówna ń wyst ępuj ące na ró żnych poziomach. Ponad powierzchniami zrówna ń stercz ą odosobnione wzgórza bazaltowe i ziele ńcowe. Wzgórza bazaltowe i ziele ńcowe wzniesione s ą średnio 200 – 500 m n.p.m. urozmaicaj ąc Krajobraz Pogórza Kaczawskiego. Północno wschodnia cz ęść powiatu to rze źba terenu umiarkowanie urozmaicona na ogół płaska z kulminacjami rz ędu 150 - 160 m n.p.m. urozmaicana terenami falistymi i pagórkowatymi z wierzchołkami o wysoko ści około 160 - 200 m n.p.m. Wysoko ści bezwzgl ędne osi ągaj ą maksymalnie 228 m n.p.m. by spada ć w niektórych miejscach do około 140 m n.p.m. w dolinach rzecznych.
Fot. II.6. Krajobraz Pogórza Kaczawskiego
Fot. II.7. Pogórze Kaczawskie latem
9.5. Obszary i obiekty chronione Do ustawowych form ochrony przyrody nale żą : parki narodowe, rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe, obszary chronionego krajobrazu, obszary NATURA 2000, pomniki przyrody, stanowiska dokumentacyjne użytki ekologiczne
str. 61 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
zespoły przyrodniczo-krajobrazowe ochrona gatunkowa ro ślin, zwierz ąt i grzybów.
Wyszczególnione powy żej formy ochrony przyrody tworz ą krajowy system obszarów chronionych, który to system stanowi układ przestrzenny wzajemnie uzupełniających si ę form ochrony przyrody, ł ączonych korytarzami ekologicznymi.
W zasi ęgu terytorialnym Nadle śnictwa Jawor na terenie powiatu jaworskiego zlokalizowane s ą 2 parki krajobrazowe i pi ęć rezerwatów przyrody: Park Krajobrazowy „Chełmy” Rudawski Park Krajobrazowy Rezerwat „W ąwóz My śliborski” Rezerwat „Buki Sudeckie” Rezerwat „W ąwóz Lipa” Rezerwat „W ąwóz Siedmicki” Rezerwat „Nad Grobl ą” Zasi ęg terytorialny obszarów obj ętych ochron ą przyrody ilustruje rysunek II.10. Rysunek II.10. Zasi ęg terytorialny obszarów obj ętych ochron ą przyrody
Park Krajobrazowy Park krajobrazowy jest obszarem chronionym ze wzgl ędu na warto ści przyrodnicze, historyczne i kulturowe oraz walory krajobrazowe, a celem jego utworzenia jest zachowanie, popularyzacja i upowszechnianie tych warto ści w warunkach zrównowa żonego rozwoju. Grunty rolne, le śne i inne nieruchomo ści znajduj ące si ę w granicach parku krajobrazowego pozostawia si ę w gospodarczym wykorzystaniu.
str. 62 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
W parku krajobrazowym, zgodnie z ustaw ą z dnia 16.04.2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2004 r. Nr 92, poz. 880 z pó źn. zmianami), mog ą by ć wprowadzone zakazy: realizacji przedsi ęwzi ęć mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko w rozumieniu art. 51 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (Dz.U. Nr 62, poz. 627, z pó źn. zm.5)); umy ślnego zabijania dziko wyst ępuj ących zwierz ąt, niszczenia ich nor, legowisk, innych schronie ń i miejsc rozrodu oraz tarlisk i zło żonej ikry, z wyj ątkiem amatorskiego połowu ryb oraz wykonywania czynno ści w ramach racjonalnej gospodarki rolnej, le śnej, rybackiej i łowieckiej; likwidowania i niszczenia zadrzewie ń śródpolnych, przydro żnych i nadwodnych, je żeli nie wynikaj ą z potrzeby ochrony przeciwpowodziowej lub zapewnienia bezpiecze ństwa ruchu drogowego lub wodnego lub budowy, odbudowy, utrzymania, remontów lub naprawy urz ądze ń wodnych; pozyskiwania do celów gospodarczych skał, w tym torfu, oraz skamieniało ści, w tym kopalnych szcz ątków ro ślin i zwierz ąt, a tak że minerałów i bursztynu; wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcaj ących rze źbę terenu, z wyj ątkiem prac zwi ązanych z zabezpieczeniem przeciwsztormowym, przeciwpowodziowym lub przeciwosuwiskowym lub budow ą, odbudow ą, utrzymaniem, remontem lub napraw ą urz ądze ń wodnych; dokonywania zmian stosunków wodnych, je żeli zmiany te nie słu żą ochronie przyrody lub racjonalnej gospodarce rolnej, le śnej, wodnej lub rybackiej; budowania nowych obiektów budowlanych w pasie szeroko ści 100 m od linii brzegów rzek, jezior i innych zbiorników wodnych, z wyj ątkiem obiektów słu żą cych turystyce wodnej, gospodarce wodnej lub rybackiej; lokalizowania obiektów budowlanych w pasie szeroko ści 200 m od kraw ędzi brzegów klifowych oraz w pasie technicznym brzegu morskiego; likwidowania, zasypywania i przekształcania zbiorników wodnych, starorzeczy oraz obszarów wodno-błotnych; wylewania gnojowicy, z wyj ątkiem nawo żenia własnych gruntów rolnych; prowadzenia chowu i hodowli zwierz ąt metod ą bez ściółkow ą; utrzymywania otwartych rowów ściekowych i zbiorników ściekowych; organizowania rajdów motorowych i samochodowych; używania łodzi motorowych i innego sprz ętu motorowego na otwartych zbiornikach wodnych.
Park Krajobrazowy "Chełmy" Na terenie nadle śnictw Jawor i Złotoryja utworzono w 1992 r. Park Krajobrazowy „CHEŁMY” obejmuj ący swym zasi ęgiem 7450 ha lasów. Ogólna powierzchnia parku krajobrazowego wynosi 15 990 ha, otuliny 12 470 ha. Głównym walorem parku krajobrazowego s ą lasy, rze źba terenu, utwory geologiczne i nieska żone środowisko. W lasach z racji zajmowanego pi ętra pogórza bardzo du ży udział maj ą gatunki li ściaste. Spotka ć tu mo żna 41 gatunków ro ślin naczyniowych podlegaj ących ochronie oraz wiele rzadkich i gin ących okazów.
Rysunek II.11. Park Krajobrazowy „Chełmy”
[źródło: Dolno śląski Zarz ąd Parków Krajobrazowych]
str. 63 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Obszar Parku Krajobrazowego „CHEŁMY” ze wzgl ędu na ró żnorodne walory turystyczne i wypoczynkowe, zwłaszcza na zró żnicowan ą rze źbę terenu, du żą lesisto ść z przewag ą lasów ochronnych i zachowane zabytki kulturowe i przyrodnicze, stanowi najatrakcyjniejszy obszar w powiecie jaworskim.
Fot. II.8. Park Krajobrazowy „Chełmy” latem
Fot. II.9. Potok Jawornik w Parku Krajobrazowym „Chełmy”
Fot. II.10. Park Krajobrazowy "Chełmy" jesieni ą
Zgodnie z ustaw ą o ochronie przyrody dla parku krajobrazowego wraz z otulin ą, sporz ądzony został Plan ochrony Parku Krajobrazowego „Chełmy”. Plan ochrony parku jest planem ochrony przyrody oraz innych warto ści parku krajobrazowego. Ustalenia zawarte w planie ochrony dotyczące obszaru poddanego ochronie, s ą wi ążą ce przy sporz ądzaniu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Uwzgl ędniaj ąc powy ższe, nale ży stwierdzi ć, że plan ochrony parku jest dokumentem maj ącym pierwsze ństwo przed innymi ogólnymi regulacjami równie ż w zagospodarowaniu przestrzennym.
Rudawski Park Krajobrazowy Południowo-zachodnia cz ęść gminy Bolków, w okolicach Kaczorowa, stanowi cz ęść Rudawskiego Parku Krajobrazowego, który rozci ąga si ę na s ąsiednie gminy i powiat. Park ten został utworzony w 1989 r. na mocy uchwały Nr VIII/49/89 z dnia 16.11.1989r. Wojewódzkiej Rady Narodowej w Jeleniej Górze. Park obejmuje obszar 15.705 ha, z czego 8.884 ha, tj. 57 % powierzchni stanowi ą lasy, głównie świerkowe. Powierzchnia strefy ochronnej (otuliny Parku) wynosi 6.600 ha. Na terenie powiatu jaworskiego (na obszarze gminy Bolków) znajduje si ę obszar parku o powierzchni 211 ha. Na terenie Rudawskiego Parku wyst ępuj ą liczne ciekawe formy skalne, gołoborza i głazowiska. W pi ętrze pogórza wyst ępuj ą: grab, jesion, d ąb, jodła; w reglu dolnym: buczyna z domieszk ą jodły, jaworu i jesionu. Ścisł ą ochron ą na terenie Parku obj ęto: wawrzynek, wilczełyko, brzoz ę karpack ą, dziewi ęć sił bezłodygowy, lilia złotogłów i goryczka orz ęsiona. Wi ększo ść jednak atrakcyjnych obiektów Rudawskiego Parku Krajobrazowego znajduje si ę poza granicami powiatu jaworskiego.
Rezerwaty przyrody Rezerwat przyrody jest obszarem obejmuj ącym zachowane w stanie naturalnym lub mało zmienionym, ekosystemy, ostoje i siedliska przyrodnicze, a także okre ślone gatunki ro ślin, siedliska zwierz ąt i siedliska grzybów, elementy przyrody nieo żywionej, maj ące istotn ą warto ść ze wzgl ędów naukowych, przyrodniczych, kulturowych, b ądź krajobrazowych. Dla obszaru uznanego za rezerwat przyrody, sporz ądza si ę i realizuje plan ochrony w ci ągu 5 lat od dnia utworzenia rezerwatu.. Projekt planu ochrony dla rezerwatu przyrody sporz ądza organ, który uznał dany
str. 64 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO obszar za rezerwat przyrody lub po uzgodnieniu z tym organem - zarz ądzaj ący rezerwatem albo sprawuj ący nadzór nad rezerwatem. Projekt planu wymaga zaopiniowania lub ustale ń z wła ściwymi miejscowo radami gmin. W rezerwacie przyrody, zgodnie z ustaw ą z dnia 16.04.2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2004 r. Nr 92, poz. 880 z pó źn. zmianami), zabrania si ę: budowy lub rozbudowy obiektów budowlanych i urz ądze ń technicznych, z wyj ątkiem obiektów i urz ądze ń słu żą cych celom rezerwatu przyrody; rybactwa, z wyj ątkiem obszarów ustalonych w planie ochrony albo w zadaniach ochronnych; chwytania lub zabijania dziko wyst ępuj ących zwierz ąt, zbierania lub niszczenia jaj, postaci młodocianych i form rozwojowych zwierz ąt, umy ślnego płoszenia zwierz ąt kr ęgowych, zbierania poro ży, niszczenia nor, gniazd, legowisk i innych schronie ń zwierz ąt oraz ich miejsc rozrodu; polowania, z wyj ątkiem obszarów wyznaczonych w planie ochrony lub zadaniach ochronnych ustanowionych dla rezerwatu przyrody; pozyskiwania, niszczenia lub umy ślnego uszkadzania ro ślin oraz grzybów; użytkowania, niszczenia, umy ślnego uszkadzania, zanieczyszczania i dokonywania zmian obiektów przyrodniczych, obszarów oraz zasobów, tworów i składników przyrody; zmiany stosunków wodnych, regulacji rzek i potoków, je żeli zmiany te nie słu żą ochronie przyrody; pozyskiwania skał, w tym torfu, oraz skamieniało ści, w tym kopalnych szcz ątków ro ślin i zwierz ąt, minerałów i bursztynu; niszczenia gleby lub zmiany przeznaczenia i u żytkowania gruntów; palenia ognisk i wyrobów tytoniowych oraz u żywania źródeł światła o otwartym płomieniu, z wyj ątkiem miejsc wyznaczonych przez dyrektora parku narodowego, a w rezerwacie przyrody - przez organ uznaj ący obszar za rezerwat przyrody; prowadzenia działalno ści wytwórczej, handlowej i rolniczej, z wyj ątkiem miejsc wyznaczonych w planie ochrony; stosowania chemicznych i biologicznych środków ochrony ro ślin i nawozów; zbioru dziko wyst ępuj ących ro ślin i grzybów oraz ich cz ęś ci, z wyj ątkiem miejsc wyznaczonych przez organ uznaj ący obszar za rezerwat przyrody; amatorskiego połowu ryb, z wyj ątkiem miejsc wyznaczonych w planie ochrony lub zadaniach ochronnych; ruchu pieszego, rowerowego, narciarskiego i jazdy konnej wierzchem, z wyj ątkiem szlaków i tras narciarskich wyznaczonych przez organ uznaj ący obszar za rezerwat przyrody; wprowadzania psów na obszary obj ęte ochron ą ścisł ą i czynn ą, z wyj ątkiem miejsc wyznaczonych w planie ochrony oraz psów pasterskich wprowadzanych na obszary obj ęte ochron ą czynn ą, na których plan ochrony albo zadania ochronne dopuszczaj ą wypas; wspinaczki, eksploracji jaski ń lub zbiorników wodnych, z wyj ątkiem miejsc wyznaczonych przez organ uznaj ący obszar za rezerwat przyrody; ruchu pojazdów poza drogami publicznymi oraz poza drogami poło żonymi na nieruchomo ściach będących w trwałym zarz ądzie, wskazanymi przez organ uznaj ący obszar za rezerwat przyrody; umieszczania tablic, napisów, ogłosze ń reklamowych i innych znaków niezwi ązanych z ochron ą przyrody, udost ępnianiem parku albo rezerwatu przyrody, edukacj ą ekologiczn ą, z wyj ątkiem znaków drogowych i innych znaków zwi ązanych z ochron ą bezpiecze ństwa i porz ądku powszechnego; zakłócania ciszy; używania łodzi motorowych i innego sprz ętu motorowego, uprawiania sportów wodnych i motorowych, pływania i żeglowania, z wyj ątkiem akwenów lub szlaków wyznaczonych przez organ uznaj ący obszar za rezerwat przyrody; wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcaj ących rze źbę terenu; biwakowania, z wyj ątkiem miejsc wyznaczonych przez organ uznaj ący obszar za rezerwat przyrody; prowadzenia bada ń naukowych w rezerwacie przyrody - bez zgody organu uznaj ącego obszar za rezerwat przyrody; wprowadzania gatunków ro ślin, zwierz ąt lub grzybów, bez zgody ministra wła ściwego do spraw środowiska;
str. 65 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
wprowadzania organizmów genetycznie zmodyfikowanych; organizacji imprez rekreacyjno-sportowych w rezerwacie przyrody bez zgody organu uznaj ącego obszar za rezerwat przyrody.
Rezerwat przyrody – W ąwóz My śliborski W 1962 r. ustanowiono rezerwat przyrody „W ąwóz My śliborski” o powierzchni 9,6 ha.
Rysunek II.12. Wąwóz My śliborski
Jest to rezerwat florystyczny, który utworzono w dolinie potoku Jawornik na terenie Pogórza Kaczawskiego. Został utworzony w celu ochrony jedynego na Dolnym Śląsku stanowiska naskalnej, zimozielonej paproci j ęzycznika zwyczajnego oraz fragmentów lasu naturalnego stanowi ącego ochron ę dla paproci
Fot. II.11. Wąwóz My śliborski z potokiem Jawornik
Rezerwat przyrody – „W ąwóz Lipa” Znajduje si ę na granicy Parku Krajobrazowego Chełmy w kierunku północnym od Bolkowa. Rezerwat o powierzchni 101 ha utworzony został w 1996 r. Swym zasi ęgiem obejmuje dolink ę małego potoku tworz ącego w ąwóz skalny. W rezerwacie tym ochronie podlega wiele gatunków roślin le śnych jak równie ż liczna populacja salamandry plamistej. Na uwag ę zasługuj ą wychodnie i rumowiska skalne oraz grupa głazów narzutowych o znacznej średnicy.
Rezerwat przyrody – Buki Sudeckie Rezerwat utworzony Zarz ądzeniem MO ŚZNiL z 31.12.1993 r. Obszar rezerwatu wynosi 174,42 ha i porasta go sudecki las bukowy - tworz ąc bogaty florystycznie obszar. Rezerwat ten poło żony jest w obr ębie Nowych Rochowic i Mysłowa. Na terenie rezerwatu licznie wyst ępuj ą ro śliny chronione takie jak wawrzynek wilczełyko, lilia złotogłów, śnie życzka przebi śnieg i wiele innych.
Rezerwat przyrody – W ąwóz Siedmicki Rozporz ądzeniem Wojewody Dolno śląskiego z dnia 05.01.2001 r. uznano za rezerwat przyrody obszar lasów o powierzchni 68,00 ha poło żony w gminie Paszowice pod nazw ą „W ąwóz Siedmicki”. Celem ochrony jest zachowanie ze wzgl ędów przyrodniczych, naukowych, dydaktycznych, krajobrazowych i turystycznych zbiorowisk ro ślinnych, a zwłaszcza fitocenozy ł ąkowe z wieloma gatunkami chronionymi i rzadkimi gatunkami ro ślin.
Rezerwat przyrody – Nad Grobl ą Rozporz ądzeniem Wojewody Dolno śląskiego z dnia 05.01.2001 r. uznano za rezerwat przyrody obszar lasów o powierzchni 87,84 ha poło żony w gminie Paszowice pod nazw ą „Nad Grobl ą”. Celem ochrony jest zachowanie ze wzgl ędów przyrodniczych, naukowych, dydaktycznych i krajobrazowych jednego z najwi ększych w Polsce skupienia drzewiastych form brekinii na naturalnych stanowiskach z licznymi gatunkami ro ślin chronionych, poło żonego na ró żnych typach skał wulkanicznych.
str. 66 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
OBSZARY NATURA 2000 Obszary Natura 2000 s ą wyznaczane w Polsce na podstawie ustawy z dnia 16.04.2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2004 r. Nr 92, poz. 880). Obszary te tworz ą Europejsk ą Sie ć Ekologiczn ą Natura 2000 i obejmuj ą: obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO) – s ą to obszary, zgodnie z prawem UE, wyznaczone do ochrony populacji dziko wyst ępuj ących ptaków jednego lub wielu gatunków; na obszarze tym ptaki maj ą korzystne warunki bytowania w ci ągu całego życia, specjalne obszary ochrony siedlisk (SOO) – s ą to obszary, zgodnie z prawem UE, wyznaczone dla trwałej ochrony siedlisk przyrodniczych lub populacji zagro żonych wygini ęciem gatunków ro ślin lub zwierz ąt lub dla odtworzenia wła ściwego stanu ochrony siedlisk przyrodniczych lub wła ściwego stanu ochrony tych gatunków. Obszar Natura 2000 mo że obejmowa ć cało ść lub cz ęść obszarów i obiektów obj ętych innymi formami ochrony przyrody.
Obszar Natura 2000 na terenie powiatu jaworskiego Na terenie powiatu jaworskiego istniej ą obszary spełniaj ące kryteria obszarów Natura 2000. Obszary te zostały zgłoszone do Ministra Środowiska jako potencjalne obszary Natura 2000 - obszar specjalnej ochrony (SOO), którym s ą Góry i Pogórze Kaczawskie PLH 020037 (rys. II.13). Obszar SOO obejmuje teren o powierzchni 33 297,0 ha, poło żony w gminach Pielgrzymka, Janowice Wielkie, Marciszów, Je żów Sudecki, Świerzawa, Wojcieszów, Złotoryja, Męcinka, Paszowice i Bolków. Jest to najcenniejszy i najlepiej zachowany obszar Sudetów Zachodnich. Bogactwo przyrodnicze tego obszaru uwarunkowane jest specyficzn ą budow ą geologiczn ą (wyst ępuj ą na tym terenie wapienie, bazalty i serpentynity) oraz silnym zró żnicowaniem morfologicznym (liczne w ąwozy oraz rzadkie gatunki zwierz ąt i ro ślin) i niskim stopniem zagospodarowania. Na obszarze PLH 020037 stwierdzono wyst ępowanie 25 typów siedlisk z zał ącznika I Dyrektywy Siedliskowej oraz 19 gatunków z zał ącznika II tej Dyrektywy.
Rysunek II.13. Potencjalny obszar Natura 2000: PLH 020037 Góry i Pogórze Kaczawskie
POWIAT JAWORSKI
Potencjalny Obszar Natura 2000 – PLH020037: Góry i Pogórze Kaczawskie
str. 67 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Pomniki przyrody Na terenie nadle śnictwa znajduje si ę szereg pomników przyrody o żywionej i nieo żywionej, wiele stanowisk ro ślin chronionych np. dziewi ęć sił bezłodygowy, lilia złotogłów, kopytnik pospolity, wawrzynek wilczełyko oraz bytuje du żo okazów chronionej fauny. Na terenie powiatu jaworskiego znajduje si ę ok. 100 pomników przyrody o żywionej, które stanowi ą pojedyncze drzewa (platany, kasztanowce, d ęby, klony, buki, lipy, cisy, modrzewie europejskie) oraz grupy drzew i aleje. Na obszarze powiatu wyst ępuj ą równie ż 4 pomniki przyrody nieo żywionej, w tym: wychodnie kwarcu –„Kamie ń św. Jadwigi”, wzgórze bazaltowe „Małe organy”, kamieniołom wapieni oraz sto żek wulkaniczny „Czartowska skała”.
Fot. II.12. Pomnik przyrody nieo żywionej „Czartowska skała”
Rysunek II.14. Lokalizacja pomników przyrody w powiecie jaworskim
Biernatki
str. 68 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
9.6. Podsumowanie Powiat jaworski dysponuje szerok ą gam ą walorów przyrodniczych i krajobrazowych. Długotrwałe działania władz samorz ądowych i wy ższego szczebla oraz innych organizacji, doprowadziły do prawnej ochrony wielu obszarów cennych ze wzgl ędu na krajobraz oraz zasoby fauny i flory tego terenu. Kontynuuj ąc dotychczasowe prace w zakresie ochrony przyrody, nale ży realizowa ć działania, zmierzaj ące do wdra żania polskich i europejskich programów ochrony przyrody. Do najistotniejszych zagadnie ń nale ży zaliczy ć obj ęcie nowymi formami ochrony przyrody terenów o wysokich walorach przyrodniczych, utrzymanie i podniesienie ró żnorodno ści biologicznej i krajobrazowej poprzez wdra żania obszarów Natura 2000, utrzymanie naturalnych korytarzy ekologicznych oraz powi ększanie zasobów le śnych i zapewnienie ich kompleksowej ochrony, rozwój obszarów zieleni zarówno w miastach, jak i na terenach wiejskich.
10. NADZWYCZAJNE ZAGRO ŻENIA ŚRODOWISKA, BEZPIECZE ŃSTWO CHEMICZNE I BIOLOGICZNE 10.1. Wst ęp Na terenie Polski, zagadnienia zwi ązane z szeroko poj ętym zagro żeniem s ą przedmiotem regulacji wielu aktów prawnych. Poza ustaw ą z dnia 27.04.2001 r. Prawo ochrony środowiska (tekst jednolity: Dz. U. z 2006 r. Nr 182, poz. 902 z pó źn. zmianami), uregulowania zwi ązane z powa żnymi awariami i nadzwyczajnymi zagro żeniami środowiska zwarte s ą w ustawie z dnia 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska (tekst jednolity Dz. U. z 2007 r. Nr 44, poz. 287), oraz w ustawie z dnia 24.08.1991 r. o ochronie przeciwpo żarowej (tekst jednolity: Dz. U. z 2002 r. Nr 147, poz. 1229 z pó źn. zmianami) i ustawie z dnia 24.08.1991 r. o Pa ństwowej Stra ży Po żarnej (tekst jednolity: Dz. U. z 2006 r., Nr 96, poz. 667). Przepisy te ustanawiaj ą tzw. system ratowniczo-ga śniczy oraz ochrony przeciwpo żarowej obejmuj ący równie ż zapobieganie i zwalczanie powa żnych awarii i powa żnych awarii przemysłowych. Rozumie si ę przez to integraln ą cz ęść organizacji bezpiecze ństwa wewn ętrznego pa ństwa, obejmuj ącą, w celu ratowania życia, zdrowia, mienia lub środowiska, prognozowanie, rozpoznawanie i zwalczanie po żarów, kl ęsk żywiołowych lub innych miejscowych zagro żeń. System ten skupia jednostki ochrony przeciwpo żarowej, inne słu żby, inspekcje, stra że, instytucje oraz podmioty, które dobrowolnie w drodze umowy cywilnoprawnej zgodziły si ę współdziała ć w akcjach ratowniczych. Ustawa o ochronie przeciwpo żarowej posługuje si ę szersz ą terminologi ą ni ż ustawa Prawo ochrony środowiska , bowiem posługuje si ę poj ęciami po żaru, kl ęski żywiołowej oraz innego miejscowego zagro żenia. To ostatnie oznacza inne ni ż po żar i kl ęska żywiołowa zdarzenie wynikaj ące z rozwoju cywilizacyjnego i naturalnych praw przyrody (katastrofy techniczne, chemiczne, ekologiczne) stanowi ące zagro żenie dla życia, zdrowia mienia lub środowiska. Zwalczaniu powodzi po świ ęcony jest osobny rozdział w ustawie z dnia 18.07.2001 r. Prawo wodne (tekst jednolity: Dz. U. z 2005 r., Nr 239, poz. 2019 z pó źn. zmianami ). Ustawa ta formułuje przede wszystkim przepisy prewencyjne oraz organizacyjne. Zgodnie z jej zapisami za działania zwi ązane z ochron ą przeciwpowodziow ą odpowiada, dyrektor regionalnego zarz ądu gospodarki wodnej (RZGW). Dyrektor dla potrzeb planowania sporz ądza studium ochrony przeciwpowodziowej, które jest opiniowane przez rady gmin, powiatów i sejmik województwa. Dyrektor RZGW opracowuje równie ż plany ochrony przeciwpowodziowej regionu wodnego, a tak że jest odpowiedzialny za prowadzenie działa ń koordynacyjno-informacyjnych w zakresie ochrony przeciwpowodziowej. Kluczowymi poj ęciami regulacji w zakresie zwalczania zagro żeń środowiska , które wg ustawy z dnia 27.04.2001 r. Prawo ochrony środowiska , nazwano zbiorczo awariami s ą: powa żna awaria – rozumie si ę przez to zdarzenie, w szczególno ści emisj ę, po żar lub eksplozj ę, powstałe w trakcie procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu, w których wyst ępuje jedna lub wi ęcej niebezpiecznych substancji, prowadz ące do natychmiastowego powstania zagrożenia życia lub zdrowia ludzi lub środowiska lub powstania takiego zagro żenia z opó źnieniem, powa żną awari ę przemysłow ą – rozumie si ę przez to powa żna awari ę w zakładzie, substancja niebezpieczna – rozumie si ę przez to jedn ą lub wi ęcej substancji albo mieszaniny substancji, które ze wzgl ędu na swoje wła ściwo ści chemiczne, biologiczne lub promieniotwórcze
str. 69 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
mog ą, w razie nieprawidłowego obchodzenia si ę z nimi, spowodowa ć zagro żenie życia lub zdrowia ludzi lub środowiska; substancj ą niebezpieczn ą mo że by ć surowiec, produkt, półprodukt, odpad, a tak że substancja powstała w wyniku awarii.
Powa żna awaria mo że by ć spowodowana przez stacjonarny proces przemysłowy w konkretnym zakładzie lub przez inne czynno ści przygotowawcze do takich procesów (magazynowanie, transport, przepakowywanie dokonywane w dowolnym miejscu). Warunkiem podstawowym uznania zdarzenia za powa żną awari ę jest wyst ępowanie w tych procesach substancji niebezpiecznych. Zgodnie z art. 29 ustawy o Inspekcji Ochrony Środowiska, w zakresie przeciwdziałania powa żnym awariom do Inspekcji Ochrony Środowiska nale ży kontrola podmiotów, których działalno ść mo że stanowi ć przyczyn ę powstania powa żnej awarii, prowadzenie szkole ń, badanie przyczyn powstawania oraz sposobów likwidacji skutków powa żnych awarii dla środowiska, a tak że prowadzenie rejestru zakładów, których działalno ść mo że by ć przyczyn ą wyst ąpienia powa żnej awarii. W zakresie transportu materiałów niebezpiecznych uregulowania prawne zawarte s ą w ustawie z dnia 28.10.2002 r. o przewozie drogowym towarów niebezpiecznych (Dz. U. z 2002 r., Nr 199, poz. 1671 z pó źn. zmianami), odwołuj ącej si ę do przepisów mi ędzynarodowych - Umowa europejska dotycz ąca mi ędzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych (ADR), a tak że w ustawie z dnia 20.06.1997 r. Prawo o ruchu drogowym (tekst jednolity: Dz. U. z 2005 r., Nr 108, poz. 908 z pó źn. zmianami).
10.2. Powa żne awarie Na podstawie informacji uzyskanych od Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska, na terenie powiatu jaworskiego nie wyst ępuj ą podmioty mog ące stanowi ć przyczyn ę powstania powa żnej awarii. Źródłem potencjalnych awarii na terenie powiatu mo że by ć jednak drogowy transport materiałów niebezpiecznych. Materiały niebezpieczne mog ą by ć przewo żone przez teren powiatu tranzytem, głównie autostrad ą A4, drogami krajowymi nr 3 i nr 5, a tak że drogami wojewódzkimi. Dlatego te ż potencjalnymi obszarami nara żonymi na wyst ąpienie awarii transportowych s ą tereny poło żone bezpo średnio przy ww. drogach. Zarówno w powiecie, jak i na terenach gmin powiatu, działaj ą odpowiednie słu żby – Zespoły Reagowania Kryzysowego.
10.3. Ochrona przeciwpowodziowa Z klasyfikacji wszystkich nadzwyczajnych zagro żeń dla powiatu jaworskiego, najistotniejsze jest zagro żenie powodziowe. Powiat jaworski poło żony jest w zlewni rzek: Nysa Szalona, Wierzbiak i Cicha Woda. Głównym ciekiem wodnym stwarzaj ącym najwi ększe zagro żenie powodziowe jest Nysa Szalona, która podczas wezbra ń wód ma charakter potoku górskiego, o du żej szybko ści nurtu. Pozostałe cieki wodne w okresie intensywnych opadów równie ż powoduj ą pewne zagro żenia powodziowe. Wezbrane wody cieku Cicha Woda zagra żaj ą miejscowo ściom Budziszów Mały i Budziszów Wielki, a skutkiem s ą podtopienia budynków i okolicznych pól. Aktualnie system przeciwpowodziowy powiatu stanowi ą obwałowania rzek oraz wcze śniej opisane zbiorniki retencyjne, pełni ące główn ą rol ę systemu ochronnego miejscowo ści powiatu przed gwałtownymi wezbraniami cieków powierzchniowych w okresie intensywnych opadów. Do zbiorników retencyjnych systemu ochronnego powiatu nale żą : zbiornik Słup na Nysie Szalonej; zbiornik Rochowice na Rochowickim Potoku; zbiornik M ściwojów na Wierzbiaku; zbiornik Kaczorów na Kaczawie; zbiornik suchy Bolków na Rochowickim Potoku.
str. 70 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Zgodnie z przyj ętym przez samorz ąd województwa dolno śląskiego „Programem małej retencji wodnej” [14], na terenie powiatu jaworskiego planowane są ni żej wyszczególnione zbiorniki małej retencji: Grobla na cieku Nysa Mała o pojemno ści 2,71 mln m 3 (przeznaczenie: wielofunkcyjny), Skała na cieku Wierzbiak o pojemno ści 3,7 mln m 3 (przeznaczenie: wielofunkcyjny), Kwietniki na potoku Przył ęcznica (przeznaczenie: wielofunkcyjny), Zatoka na potoku Paszówka (przeznaczenie: wielofunkcyjny), Wolbromek na cieku Sadówka o pojemno ści 7,8 mln m 3 (przeznaczenie: przeciwpowodziowy).
Podstawowym jednak działaniem pozwalaj ącym na zwi ększenie bezpiecze ństwa przeciwpowodziowego jest bie żą ca konserwacja cieków powierzchniowych oraz sukcesywna modernizacja i odbudowa wałów przeciwpowodziowych prowadzone przez RZGW i DZMiUW. Dla ograniczenia skutków potencjalnych zagro żeń powodziowych niezb ędne jest doposa żenie baz ratownictwa przeciwpowodziowego. Nieodzownym elementem wspomagaj ącym gminy i powiat w zakresie ochrony przeciwpowodziowej b ędzie realizacja strategicznych działa ń podj ętych przez województwo dolno śląskie w ramach Programu dla Odry 2006, w tym m.in. budowa na ternie powiatu ww. zbiornika przeciwpowodziowego Grobla.
10.4. Podsumowanie W świetle obowi ązuj ących przepisów na terenie powiatu jaworskiego nie wyst ępuj ą obecnie podmioty gospodarcze (obiekty) stwarzaj ące potencjalne zagro żenie dla środowiska. Jedynym mo żliwym źródłem wyst ąpienia nadzwyczajnych zagro żeń środowiska w zakresie powa żnych awarii jest transport substancji niebezpiecznych. Głównym jednak nadzwyczajnym zagro żeniem na terenie powiatu jest mo żliwo ść wyst ąpienia klęsk żywiołowych, do których zaliczy ć nale ży powodzie i po żary oraz inne zdarzenia losowe trudne do przewidzenia. W zwi ązku z powy ższym najwi ększy nacisk nale ży poło żyć na działania poprawiaj ące przede wszystkim bezpiecze ństwo przeciwpowodziowe.
str. 71 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
III. CELE ŚRODOWISKOWE POWIATU I PRZEDSI ĘWZI ĘCIA PRIORYTETOWE 1. WST ĘP Przeprowadzona analiza stanu istniej ącego powiatu jaworskiego w zakresie ochrony środowiska oraz ogólnokrajowe i wojewódzkie strategie i programy sektorowe pozwoliły na wyznaczenie głównych celi strategicznych i długoterminowych dla poszczególnych elementów środowiska. Cele te maj ą słu żyć planowemu prowadzeniu działa ń w zakresie ochrony środowiska na rozpatrywanym terenie.
2. POWIETRZE ATMOSFERYCZNE
2.1. Główny cel strategiczny i cele długoterminowe Główny cel strategiczny okre ślony w oparciu o analiz ę aktualnego stanu jako ściowego powietrza atmosferycznego powiatu jaworskiego oraz „Polityk ę ekologiczn ą pa ństwa” i wojewódzki program ochrony środowiska brzmi: OCHRONA JAKO ŚCI POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO
Zgodnie z wytycznymi zawartymi w polityce ekologicznej niezbędne jest wspieranie działa ń ograniczaj ących emisj ę zanieczyszcze ń ze źródeł spalania paliw oraz ze źródeł komunikacyjnych. Bardzo wa żnym elementem ochrony powietrza jest wprowadzanie w szerokim zakresie najlepszych dost ępnych technik uwzgl ędniaj ących m.in. efektywno ść energetyczn ą i u żytkowanie odnawialnych źródeł energii. W latach 2001-2002 w Polsce weszły w życie nowe regulacje prawne dotycz ące ochrony powietrza, które narzucaj ą nowy sposób wyznaczania obowi ązków dla przedsi ębiorstw wprowadzaj ących zanieczyszczenia do powietrza, w tym wymóg posiadania przez najwi ększe instalacje pozwole ń zintegrowanych. Zmiany te pozwol ą na bardziej globalne podej ście w zakresie ograniczania emisji do powietrza.
Cele długoterminowe: 1. Zmniejszenie emisji zanieczyszcze ń powietrza z tzw. niskich źródeł emisji 2. Ograniczenie emisji zanieczyszcze ń powietrza ze źródeł komunikacyjnych 3. Utrzymanie emisji zanieczyszcze ń powietrza ze źródeł przemysłowych na obecnym poziomie lub ni ższym
Ad. 1. Zmniejszenie emisji zanieczyszcze ń powietrza z tzw. niskich źródeł emisji Ograniczanie emisji zanieczyszcze ń z tych źródeł powinno głównie odbywa ć si ę przez systematyczn ą likwidacj ę tych źródeł i podł ączanie indywidualnych kotłowni do sieci ciepłowniczej. Ponadto mo żliwa jest rozbudowa sieci gazowych i zmiana opalania w ęglowego na gazowe. Promowane b ędą działania zmiany paliwa na bardziej ekologiczne jak np. olej opałowy czy gaz, a tak że wymiana starych mało efektywnych kotłów opalanych węglem na nowoczesne źródła ciepła o wysokiej sprawno ści i niskiej emisji zanieczyszcze ń. Spowoduje to wyeliminowanie źródeł spalania niskiej jako ści węgla, ale równie ż cz ęsto spalanie w piecach domowych odpadów plastikowych prowadz ące do emisji specyficznych zanieczyszcze ń powietrza. Czynnikiem wa żnym s ą działania dotycz ące poprawy izolacyjno ści budynków oraz kontroli zu życia energii cieplnej. Działania te w poł ączeniu z wymian ą kotłów na urz ądzenia nowej generacji, powoduj ą zmniejszenie energochłonno ści nawet o 50%, a tym samym przyczyniaj ą si ę do zmniejszenia emisji zanieczyszcze ń. W ostatnim okresie coraz cz ęstszym sposobem ograniczania emisji jest wykorzystanie odnawialnych źródeł energii. Alternatyw ą dla paliw konwencjonalnych jest wykorzystanie energii słonecznej, wodnej czy wiatrowej. Ponadto mo żna wykorzysta ć jako paliwo biomas ę lub biogaz. Wykorzystanie niekonwencjonalnych źródeł energii wynika m.in. z Polityki ekologicznej pa ństwa, zgodnie z któr ą do 2010 r. wykorzystanie odnawialnych źródeł energii powinno osi ągn ąć poziom 7,5 % ogólnej produkcji energii pierwotnej.
str. 72 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Ad. 2. Ograniczenie emisji zanieczyszcze ń powietrza ze źródeł komunikacyjnych Emisja zanieczyszcze ń do powietrza ze źródeł komunikacyjnych na terenie powiatu jaworskiego ma szczególne znaczenie na terenach bezpo średnio s ąsiaduj ących z drog ą krajow ą Szczecin - Jelenie Góra, przebiegaj ącą przez Jawor i Bolków. Na terenach tych dochodzi do zwi ększonych koncentracji zanieczyszcze ń w powietrzu. Emisja z tych źródeł b ędzie eliminowana m.in. poprzez budow ę drogi S3, obejmuj ącej min. obwodnic ę Jawora, Bolkowa i Paszowic. Przyczyni si ę to do podziału ruchu lokalnego i tranzytowego oraz wyprowadzenia ruchu tranzytowego poza obszary o znacznym zurbanizowaniu. Ponadto modernizacja dróg poprawiaj ąca ich stan techniczny b ędzie miała du że znaczenie. Rozbudowa infrastruktury spacerowej i rowerowej przyczyni si ę natomiast do zmniejszenia wykorzystywania pojazdów samochodowych, a tym samym do ograniczenia emisji zanieczyszcze ń.
Ad. 3. Utrzymanie emisji zanieczyszcze ń powietrza ze źródeł przemysłowych na obecnym poziomie lub ni ższym Wymogiem Polityki ekologicznej pa ństwa jest zmniejszenie do 2010 r. energochłonno ści i materiałochłonno ści produkcji o 50% w stosunku do 1990 r. Aby tego dokona ć nale ży promowa ć w zakładach przemysłowych stosowanie technologii wykorzystuj ących tzw. najlepsze dost ępne techniki (BAT), zarówno w odniesieniu do linii technologicznych jak i systemów spalania paliw i oczyszczania spalin. Wykorzystanie BAT powinno jednocze śnie prowadzi ć do zmniejszenia materiałochłonno ści i energochłonno ści produkcji. Czynnikiem wspomagaj ącym utrzymanie emisji zanieczyszcze ń na odpowiednio niskich poziomach jest wdra żanie systemów zarz ądzania środowiskowego ISO lub EMAS.
2.2. Cele krótkoterminowe i kierunki działa ń
Tabela III.1. Cele długoterminowe i krótkoterminowe oraz kierunki działa ń w zakresie powietrza atmosferycznego Cele długoterminowe Cele krótkoterminowe Jednostki Kierunki działa ń do 2011 r. do 2015 r. do 2011 r. uczestnicz ące 1 2 3 4 P.1. Zmniejszenie emisji P.1.1. Systematyczna P.1.1.1. Podł ączenie do sieci ciepłowniczej kotłowni Powiat jaworski zanieczyszcze ń likwidacja źródeł niskiej węglowych i indywidualnych palenisk domowych, w powietrza emisji tym głównie na terenach zwartej zabudowy Gminy z tzw. niskich źródeł P.1.1.2. Kontynuacja opomiarowania zu życia ciepła emisji w celu oszcz ędno ści zu życia energii Podmioty P.1.1.3. Budowa i rozbudowa sieci gazowych gospodarcze P.1.1.4. Preferowanie zmian paliwa na bardziej ekologiczne oraz modernizacja lub wymiana Wła ściciele systemów grzewczych na nowe o wysokiej nieruchomo ści sprawno ści i niskiej emisji P.1.1.5. Termomodernizacja budynków, w tym użyteczno ści publicznej: P.1.2. Zwi ększenie P.1.2.1. Promowanie i wspieranie działa ń wykorzystania prowadz ących do wykorzystanie baterii słonecznych, alternatywnych źródeł budowy małych elektrowni wodnych, elektrowni energii wiatrowych i innych niekonwencjonalnych źródeł energii (np. biogaz, uprawy energetyczne) P.2. Ograniczenie emisji P.2.1. Poprawa P.2.1.1. Wyprowadzenie ruchu tranzytowego GDDKiA zanieczyszcze ń systemu dróg z obszarów mieszkalnych - budowa drogi S3 DZDW powietrza ze źródeł (obwodnica Jawora, Bolkowa i Paszowic) PZD komunikacyjnych P.2.1.2. Poprawa stanu technicznego dróg (remonty Powiat jaworski dróg wojewódzkich, powiatowych i gminnych) Gminy P.2.1.3. Rozbudowa systemu tras spacerowych i rowerowych P.3. Utrzymanie emisji P.3.1. Zmniejszenie P.3.1.1. Działania inwestycyjne w zakresie Podmioty zanieczyszcze ń materiałochłonno ści modernizacji i unowocze śnianie technologicznych gospodarcze powietrza ze źródeł i energochłonno ści procesów produkcji, technik spalania paliw oraz przemysłowych na produkcji instalacji oczyszczania spalin - stosowanie Gminy obecnym poziomie najlepszych dost ępnych technik (BAT), prowadz ące lub ni ższym do zmniejszenie materiałochłonno ści Powiat jaworski i energochłonno ści produkcji
str. 73 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
3. HAŁAS
3.1. Główny cel strategiczny i cele długoterminowe Do głównych sfer zmniejszania uci ąż liwo ści hałasu na terenie powiatu nale ży zaliczy ć transport i działalno ść przemysłow ą. W nawi ązaniu do „Polityki ekologicznej pa ństwa” oraz wojewódzkiego programu ochrony środowiska, jako główny cel strategiczny wyznaczono:
OCHRON Ę ŚRODOWISKA I LUDZI PRZED HAŁASEM
Cel strategiczny b ędzie realizowany na terenie powiatu jaworskiego poprzez osi ąganie 2 celów długoterminowych: 1. Zmniejszenie uci ąż liwo ści hałasu komunikacyjnego Ograniczenie uci ąż liwo ści hałasu zgodnie z realizowan ą polityk ą ekologiczn ą pa ństwa ma na celu osi ągni ęcie na terenach przyległych do głównych szlaków komunikacyjnych poziomu hałasu nieprzekraczaj ącego warto ści dopuszczalnych. Teren powiatu jaworskiego charakteryzuje si ę przekroczeniem warto ści dopuszczalnych hałasu na terenach przyległych do głównych dróg komunikacyjnych, przebiegaj ących przez tereny zurbanizowane. Elementem sprzyjaj ącym w ograniczaniu nadmiernego poziomu hałasu na terenach obj ętych ochron ą, jest budowa nowych dróg w odpowiedniej odległo ści od terenów mieszkaniowych oraz modernizacja i remonty dróg istniej ących. 2. Zmniejszenie uci ąż liwo ści hałasu przemysłowego W istniej ących układach przestrzenno architektonicznych nale ży sukcesywnie zmniejsza ć poziomy hałasu poprzez zmiany procesów technologicznych, instalowanie urz ądze ń o mniejszej mocy akustycznej i stosowanie ekranowania urz ądze ń powoduj ących hałas. Na terenie powiatu lokalnie, w najbli ższym otoczeniu niektórych zakładów, wyst ępuje nadmierna emisja hałasu. Niezb ędnym wi ęc elementem jest prowadzenie kontroli tych zakładów oraz wspieranie działa ń przedsi ębiorców w zakresie modernizacji instalacji emituj ących hałas.
3.2. Cele krótkoterminowe i kierunki działa ń
Tabela III.2. Cele długoterminowe i krótkoterminowe oraz kierunki działa ń w zakresie hałasu Cele długoterminowe Cele krótkoterminowe Jednostki Kierunki działa ń do 2011 r. do 2015 r. do 2011 r. uczestnicz ące 1 2 3 4 H.1. Zmniejszenie H.1.1. Zmniejszenie H.1.1.1 Stopniowe wyprowadzanie ruchu GDDKiA uci ąż liwości hałasu uci ąż liwo ści hałasu tranzytowego poza obszary zamieszkane – DZDW komunikacyjnego pochodz ącego z ruchu budowa drogi S3 (w tym obwodnicy PZD drogowego Jawora, Bolkowa, Paszowic) Powiat jaworski H.1.1.2. Budowa zabezpiecze ń Gminy akustycznych ci ągów komunikacyjnych przebiegaj ących w pobli żu zabudowy mieszkaniowej (w uzasadnionych przypadkach) H.1.1.3. Poprawa stanu technicznego dróg wojewódzkich, powiatowych i gminnych H.2. Zmniejszenie H.2.1. Stopniowe H.2.1.1 Kontrola zakładów WIO Ś uci ąż liwości hałasu ograniczanie uci ąż liwo ści przemysłowych emituj ących hałas przemysłowego hałasu przemysłowego H.2.1.2. Wła ściwa lokalizacja nowych Gminy osiedli mieszkaniowych wzgl ędem Powiat jaworski uci ąż liwych źródeł hałasu (i odwrotnie) H.2.1.3. Modernizacja lub wymiana Podmioty urz ądze ń b ędących źródłem uci ąż liwo ści gospodarcze H.2.1.4. Zapewnienie odpowiedniej izolacji zakładów przemysłowych
str. 74 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
4. PROMIENIOWANIE ELEKTROMAGNETYCZNE
4.1. Główny cel strategiczny i cele długoterminowe Główny cel strategiczny okre ślony na podstawie analizy aktualnego stanu w zakresie emisji promieniowania elektromagnetycznego na terenie powiatu jaworskiego oraz polityki ekologicznej pa ństwa to: OCHRONA PRZED PROMIENIOWANIEM ELEKTROMAGNETYCZNYM
Zgodnie z wytycznymi zawartymi w Polityce ekologicznej pa ństwa, w zakresie ochrony przed polami elektromagnetycznymi, rozpocz ęto tworzenie systemu monitoringu pól elektromagnetycznych, którego celem pomiar PEM i wyznaczenie obszarów, na których zostały przekroczone poziomy dopuszczalne.
Celem długoterminowym b ędzie wi ęc: ochrona środowiska i ludzi przed polami elektromagnetycznymi. Cel ten b ędzie realizowany głównie poprzez egzekwowanie prawa w tym zakresie, stworzenie bazy danych o obiektach emituj ących promieniowanie oraz nadzór nad istniej ącymi źródłami i odpowiedni ą lokalizacj ą nowych źródeł promieniowania elektromagnetycznego.
4.2. Cele krótkoterminowe i kierunki działa ń
Tabela III.3. Cele długoterminowe i krótkoterminowe oraz kierunki działa ń w zakresie promieniowania elektromagnetycznego Cele długoterminowe Cele krótkoterminowe Jednostki Kierunki działa ń do 2011 r. do 2015 r. do 2011 r. uczestnicz ące 1 2 3 5 PE.1. Ochrona środowiska PE.1.1. Nadzorowanie emisji PE.1.1.1. Kontrola istniej ących źródeł Powiat jaworski i ludzi przed promieniowania promieniowania elektromagnetycznego Gminy promieniowaniem elektromagnetycznego WIO Ś elektromagnetycznym PE.1.1.2. Nadzór nad lokalizacj ą nowych WSSE źródeł promieniowania Podmioty elektromagnetycznego gospodarcze
5. OCHRONA GLEB
5.1. Główny cel strategiczny i cele długoterminowe Głównym celem strategicznym jest: OCHRONA I RACJONALNE WYKORZYSTANIE GLEB
Zgodnie z Polityk ą ekologiczn ą pa ństwa podstawowym zadaniem w zakresie ochrony gleb jest zapewnienie racjonalnego wykorzystania zasobów gleb, uwzgl ędniaj ącego ekonomik ę i wymogi ekologiczne.
Cele długoterminowe: 1. Ograniczenie procesu degradacji gleb 2. Rekultywacja gleb zdegradowanych
Ad.1. Ograniczenie procesu degradacji gleb Istotnym elementem realizacji wyznaczonego celu jest ograniczanie procesów degradacji gleb warto ściowych, spowodowanych imisj ą zanieczyszcze ń, niewła ściw ą agrotechnik ą oraz zbyt du żym wykorzystaniem nawozów i środków ochrony ro ślin. Czynniki te maj ą wpływ nie tylko na grunty orne, ale tak że na przyległe do nich tereny o wysokich walorach przyrodniczych. Dlatego te ż nale ży wdra żać Kodeks dobrych praktyk rolniczych i promowa ć edukacj ę ekologiczn ą rolników w tym zakresie. Elementem bardzo istotnym jest równie ż lepsze dostosowanie do naturalnego, biologicznego potencjału gleb, sposobu ich zagospodarowania rolniczego lub le śnego w tym tak że decyzji o kierunku ich przeznaczenia - rolnicze b ądź le śne.
str. 75 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Wa żnym elementem jest prowadzenie bie żą cej rekultywacji gruntów, w tym m.in. wapnowania gleb.
Ad.2. Rekultywacja gleb zdegradowanych Zgodnie z priorytetami wdra żanej w Polsce polityki ekologicznej nale ży podda ć rekultywacji tereny zdegradowane tj. przywróci ć im warto ści u żytkowe. Docelowo nale ży d ąż yć do uzyskania sytuacji, w której powierzchnia terenów rekultywowanych w skali jednego roku b ędzie nie mniejsza ni ż powierzchnia terenów przekazywanych do rekultywacji po ich uprzednim, nierolniczym wykorzystaniu. Powinno si ę to odbywa ć przy pełnym rekompensowaniu nakładów na rekultywacj ę przez poprzedniego użytkownika. Tereny, na których wyst ępuj ą ska żenia gleb, powinny by ć wykorzystywane do zalesiania. Na ternie powiatu b ędą prowadzone działania zmierzaj ące do likwidacji dzikich wysypisk odpadów, rekultywacji zamkni ętych składowisk odpadów oraz działania polegaj ące na zalesianiu terenów zgodnie z opracowanymi planami urz ądzeniowo-rolnymi gmin.
5.2. Cele krótkoterminowe i kierunki działa ń
Tabela III.4. Cele długoterminowe i krótkoterminowe oraz kierunki działa ń w zakresie ochrony gleb Cele długoterminowe Cele krótkoterminowe Jednostki Kierunki działa ń do 2011 r. do 2015 r. do 2011 r. uczestnicz ące 1 2 3 4 G.1. Ograniczenie procesu G.1.1. Ograniczenie G.1.1.1.Upowszechnianie zasad zawartych ODR degradacji gleb zanieczyszcze ń gleb w Kodeksie dobrych praktyk rolniczych zwi ązanych z działalno ści ą G.1.1.2. Rozwijanie intensywnej, wysoko ARiMR rolnicz ą i racjonalne towarowej produkcji rolniczej na terenach o wykorzystywanie gleb glebach wysokiej jako ści - ograniczanie Stacja Rolniczo- zu życia nawozów i chemicznych środków Chemiczna produkcji O/Wrocław G.1.1.3. Bie żą ca rekultywacja gruntów, w tym wapnowanie gleb u żytkowanych WIO Ś rolniczo G.2. Rekultywacja gleb G.2.1. Zamkni ęcie G.2.1.1. Przywracanie warto ści u żytkowej Gminy zdegradowanych i rekultywacja składowisk zdegradowanym terenom (w tym likwidacja odpadów oraz nieu żytków dzikich wysypisk odpadów, rekultywacja Powiat jaworski poprzemysłowych zamkni ętych składowisk odpadów) G.2.1.2. Zagospodarowanie obszarów Podmioty gospod. zdegradowanych (w tym m.in. wykorzystanie wyrobisk pokopalnianych) Mieszka ńcy powiatu G.2.1.3. Zwi ększenie stopnia zalesienia gruntów marginalnych, nieprzydatnych dla rolnictwa
6. SUROWCE MINERALNE
6.1. Główny cel strategiczny i cele długoterminowe Głównym celem strategicznym w zakresie surowców mineralnych jest: OCHRONA ZASOBÓW KOPALIN
Zgodnie z Polityk ą ekologiczn ą pa ństwa, ochrona zasobów kopalin b ędzie opierała si ę o wymóg uzyskania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach realizacji przedsi ęwzi ęć po przeprowadzeniu post ępowa ń w sprawie oceny oddziaływania na środowisko oraz o system koncesji.
Cel długoterminowy: Zmniejszenie oddziaływania na środowisko podczas wydobywania surowców mineralnych
Koncesje na wydobycie surowców mineralnych b ędą wydawane tylko w przypadku posiadania przez zakład górniczy zaakceptowanych przez władze koncesyjne programów ograniczaj ących skal ę i zakres narusze ń środowiska w otoczeniu i zapewniaj ących pełne wykorzystanie zasobów zło ża
str. 76 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO wraz z kopalinami towarzysz ącymi. Dlatego wa żnym czynnikiem przy wydobyciu surowców mineralnych jest stosowanie optymalnych technologii ich wydobycia. Bezpo średnim efektem prowadzonej działalno ści wydobywczej jest naruszenie rze źby terenu, gleb i cz ęsto stosunków wodnych. Wa żnym wi ęc elementem ograniczenia wpływu na środowisko przy wydobyciu surowców mineralnych jest rekultywacja i zagospodarowanie wyeksploatowanych wyrobisk, które przy współpracy z lokalnymi władzami mog ą by ć wykorzystane np. na cele rekreacyjne.
6.2. Cele krótkoterminowe i kierunki działa ń
Tabela III.5. Cele długoterminowe i krótkoterminowe oraz kierunki działa ń w zakresie surowców mineralnych Cele długoterminowe Cele krótkoterminowe Jednostki Kierunki działa ń do 2011 r. do 2015 r. do 2011 r. uczestnicz ące 1 2 3 4 S.1. Zmniejszenie S.1.1. Racjonalne S.1.1.1. Prawidłowe wykorzystywanie Podmioty oddziaływania wykorzystanie kopalin - eksploatowanych zasobów złó ż wraz z gospodarcze na środowisko podczas ograniczaj ące ich wydobycie kopalinami towarzysz ącymi Województwo wydobywania surowców S.1.1.2. Zmniejszenie wydobycia poprzez dolno ślaskie mineralnych gospodarcze wykorzystanie surowców zast ępczych Powiat jaworski S.1.2. Rekultywacja terenów S.1.2.1. Rekultywacja wyeksploatowanych Gminy zdegradowanych wyrobisk
7. WODY POWIERZCHNIOWE I PODZIEMNE
7.1. Główny cel strategiczny i cele długoterminowe Powiat jaworski charakteryzuje si ę mał ą zasobno ści ą wód podziemnych i do ść znaczn ą wód powierzchniowych. Pobór wody i jej sprzeda ż na terenie powiatu w ci ągu ostatnich 3 lat utrzymuje si ę na podobnym poziomie. Stopie ń zwodoci ągowania powiatu jest wysoki, natomiast skanalizowania jest znacznie mniejszy. Głównym problemem powiatu jest odprowadzanie ci ągle du żej ilo ści ścieków nieoczyszczonych bezpo średnio do wód powierzchniowych oraz du ża ilo ść zanieczyszcze ń wprowadzanych do środowiska wraz ze spływami powierzchniowymi. Główny cel strategiczny okre ślony na podstawie analizy aktualnego stanu gospodarki wodno- ściekowej powiatu jaworskiego oraz polityki ekologicznej pa ństwa i wojewódzkiego programu ochrony środowiska to: OCHRONA ZASOBÓW WODNYCH I POPRAWA JAKO ŚCI WÓD Zgodnie z wytycznymi zawartymi w Polityce ekologicznej pa ństwa w zakresie ochrony zasobów wodnych nale ży d ąż yć do ograniczania zu życia wód podziemnych do celów innych ni ż socjalno-bytowe. Dla potrzeb przemysłowych, rolniczych, energetycznych i rekreacyjnych wykorzystywa ć nale ży wody powierzchniowe. Ponadto w celu ochrony wód nale ży d ąż yć do zmniejszenia wodochłonno ści produkcji, poprzez stosowanie nowych technologii, systemów kontroli i pozwolenia zintegrowane. Dla osi ągni ęcia dobrej jako ści wód powierzchniowych i podziemnych nale ży ogranicza ć ładunek zanieczyszcze ń wprowadzanych do wód z przemysłu i gospodarki komunalnej oraz z gospodarstw rolnych. Cele długoterminowe: 1. Uporz ądkowanie gospodarki wodno-ściekowej 2. Ograniczenie poboru wody 3. Ograniczenie zanieczyszczenia spowodowanego niekontrolowanymi spływami powierzchniowymi 4. Ochrona zasobów wód podziemnych Ad. 1. Uporz ądkowanie gospodarki wodno-ściekowej (w szczególno ści na terenach wiejskich) Powiat jaworski to obszar skanalizowany w 76%. Jednak tereny wiejskie skanalizowane s ą tylko w 45%. Porz ądkowanie gospodarki ściekowej powinno wi ęc opiera ć si ę na dalszej kanalizacji obszarów, w tym
str. 77 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO głównie wiejskich i podł ączanie ich do istniej ących lub nowo budowanych oczyszczalni ścieków. Dostosowanie polskich przepisów do unijnych wymaga zapewnienia w oczyszczalniach ścieków drugiego stopnia oczyszczania tj. oczyszczania ścieków komunalnych w procesie biologicznym, a w oczyszczalniach obsługuj ących aglomeracje powy żej 15 000 RLM wyposa żenia ich w stopie ń oczyszczania z podwy ższonym usuwaniem biogenów. Tym samym cz ęść istniej ących oczyszczalni w najbli ższych latach zostanie poddana modernizacji i rozbudowie. W ramach porz ądkowania gospodarki ściekowej oraz ze wzgl ędu na cz ęś ciowo du że rozproszenie zabudowy na terenie powiatu, wyst ępuje konieczno ść promowania budowy oczyszczalni przydomowych tam gdzie jest to ekonomicznie uzasadnione. Zgodnie z „Polityk ą ekologiczn ą pa ństwa” do 2010 r. powinien zosta ć osi ągni ęty cel w postaci wyposa żenia aglomeracji o wielko ści 15 000 – 100 000 RLM w biologiczne oczyszczalnie ścieków z podwy ższonym usuwaniem biogenów, oraz wyposa żenie tych aglomeracji w sie ć kanalizacji sanitarnej. Dla aglomeracji o wielko ści 2 000 – 15 000 RLM obowi ązek wyposa żenia ich w oczyszczalnie ścieków i system kanalizacji, zgodnie z zapisami „Krajowego programu oczyszczania ścieków komunalnych” musi zosta ć spełniony do ko ńca 2015 r. Ad.2. Ograniczenie poboru wody Zu życie wody na terenie powiatu jaworskiego na potrzeby socjalno-bytowe jest na poziomie dolnych warto ści normowych. Ograniczenie poboru wody mo że wi ęc odbywa ć si ę poprzez zmniejszenie strat w sieciach wodoci ągowych oraz zmniejszenie wodochłonno ści produkcji. Wa żnym elementem gospodarki wodnej jest zapewnienie dostarczania wody do spo życia o dobrych parametrach jako ściowych. W zwi ązku z powy ższym na teranie powiatu prowadzone będą inwestycje z zakresu budowy i modernizacji stacji uzdatniania wody i sieci wodoci ągowych. Wa żnym elementem przy racjonalnym korzystaniu z wody jest ci ągłe zwi ększanie liczby instalowanych u indywidualnych odbiorców wodomierzy, co mobilizuje u żytkowników do ścisłej kontroli zu życia wody. W rolnictwie niew ątpliwie wa żnym czynnikiem b ędzie promowanie zasad zawartych w "Kodeksie dobrych praktyk rolniczych". W przyszło ści niezb ędnym elementem gospodarowania wodami b ędą zapisy programu wodno- środowiskowego i planów gospodarowania wodami w obszarach dorzeczy, których opracowanie jest planowane odpowiednio do ko ńca 2008 r. i 2009 r. Ad.3. Ograniczenie zanieczyszczenia spowodowanego niekontrolowanymi spływami powierzchniowymi Monitoring wód powierzchniowych powiatu jaworskiego wykazuje do ść znaczne ilo ści biogenów. Przyczyn ą tego, oprócz ścieków wprowadzanych do wód powierzchniowych, mog ą by ć spływy powierzchniowe z pól uprawnych. Zanieczyszczenia zwi ązane s ą z nawo żeniem, stosowaniem chemicznych środków ochrony ro ślin, a tak że wykorzystywaniem gnojowicy. W celu realizacji wymogów zawartych w dyrektywie 91/676/EWG o ochronie wód przed zanieczyszczeniami azotami pochodz ącymi ze źródeł rolniczych, na terenie powiatu b ędą wspierane wszelkie działania maj ące na celu propagowanie i wprowadzanie w życie "Kodeksu dobrych praktyk rolniczych" opracowanego przez Ministerstwo Rolnictwa. B ędzie prowadzona współpraca z rejonowymi ośrodkami doradztwa rolniczego w zakresie wdra żania dobrych praktyk rolniczych oraz opracowywania i wdra żania programów wodno-środowiskowych. W gospodarstwach rolnych do ko ńca 2010 r. powinny zosta ć wybudowane instalacje do bezpiecznego przechowywania nawozów naturalnych, tj. szczelne zbiorniki na gnojowic ę i gnojówk ę, umo żliwiaj ące gromadzenie co najmniej 4-miesi ęcznej produkcji tego nawozu. Natomiast podmioty, które prowadz ą chów lub hodowl ę drobiu czy świ ń o wielko ści okre ślonej w ustawie z dnia 10.07.2007 r. o nawozach i nawo żeniu (Dz. U. z 2007 r. Nr 147, poz. 1033), zobowi ązane s ą do ko ńca 2008 r. na stworzenia płyt obornikowych do przechowywania nawozów naturalnych innych ni ż gnojówka i gnojowica, w taki sposób, aby wycieki nie przedostawały si ę do gruntu. Ad. 4 Ochrona zasobów wód podziemnych Głównym elementem ochrony wód podziemnych na terenie powiatu jaworskiego jest wprowadzenie zada ń wynikaj ących z „Polityki ekologicznej pa ństwa”, polegaj ących na hierarchizacji wykorzystywania wód podziemnych w zale żno ści od sposobu ich u żytkowania. Oznacza to, że nale ży ogranicza ć pobór
str. 78 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO wód podziemnych do celów przemysłowych (z wył ączeniem przemysłu spożywczego i niektórych specjalnych działów produkcji), do których mog ą by ć wykorzystywane wody powierzchniowe. Wspierane b ędą wi ęc działania podmiotów gospodarczych wprowadzaj ące technologie wodooszcz ędne i wykorzystuj ące na cele produkcyjne wody powierzchniowe.
7.2. Cele krótkoterminowe i kierunki działa ń
Tabela III.6. Cele długoterminowe i krótkoterminowe oraz kierunki działa ń w zakresie wód powierzchniowych i podziemnych Cele długoterminowe Cele krótkoterminowe Jednostki Kierunki działa ń do 2011 r. do 2015 r. do 2011 r. uczestnicz ące 1 2 3 4 W.1. Uporz ądkowanie W.1.1. Redukcja ilo ści W.1.1.1. Wdra żanie kompleksowych programów Powiat jaworski gospodarki wodno- ścieków gospodarki wodno-ściekowej w gminach powiatu ściekowej nieoczyszczonych jaworskiego Gminy W.1.1.2. Dalsza rozbudowa systemów kanalizacyjnych we wszystkich gminach powiatu Podmioty gospod. jaworskiego oraz podł ączenie do istniej ących lub nowo budowanych oczyszczalni ścieków Indywidualni W.1.1.3. Rozbudowa i modernizacja istniej ących mieszka ńcy oczyszczalni ścieków (w Wolbromku gm. Bolków, Małuszowie m. Jawor, w Kaczorowie: oczyszczalnia WIO Ś Domu Dziecka) W.1.1.4. Budowa oczyszczalni przydomowych (w warunkach uzasadnionych technologicznie i ekonomicznie) W.1.1.5. Intensyfikacja działa ń kontrolnych w celu przeciwdziałania odprowadzaniu nieoczyszczonych ścieków (komunalnych i przemysłowych) do wód, w tym dalsza weryfikacja pozwole ń wodnoprawnych W.2. Ograniczenie W.2.1. Racjonalny pobór W.2.1.1. Zmniejszenie strat sieciowych i Gminy poboru wody i zapewnienie dobrej zapewnienie dostawy wody dobrej jako ści do jakości wody spo życia poprzez budow ę lub modernizacj ę stacji Powiat jaworski uzdatniania wody i sieci wodoci ągowych w gminach powiatu jaworskiego Podmioty gospod. W.2.1.2. Wprowadzanie wodooszcz ędnych technologii w zakładach przemysłowych Organizacje W.2.1.3. Instalowanie wodomierzy pozarz ądowe w indywidualnych gospodarstwach Indywidualni W.2.1.4. Podnoszenie świadomo ści ekologicznej w mieszka ńcy zakresie racjonalnej gospodarki wodami i ochrony
przed zanieczyszczeniami KZGW W.2.1.5. Wdra żanie programu wodno- RZGW środowiskowego i planów gospodarowania wodami W.3. Ograniczenie W.3.1. Ograniczenie W.3.1.1 Opracowanie i realizacja programu ODR zanieczyszczenia ilo ści zanieczyszcze ń szkole ń dla rolników, w tym wdra żanie programu Powiat jaworski spowodowanego obszarowych wodno-środowiskowego Gminy niekontrolowanymi W.3.1.2. Stosowanie kodeksu dobrych praktyk Organiz. pozarz ąd. spływami rolniczych Gospodarstwa rolne powierzchniowymi W.3.1.3. Budowa instalacji do bezpiecznego i indywidualni magazynowania nawozów naturalnych (zbiorników mieszka ńcy na gnojowic ę i gnojówk ę, płyt obornikowych) W.4. Ochrona zasobów W.4.1. Ograniczenie W.4.1.3. Ograniczenie poboru wód podziemnych na Podmioty gospod. wód podziemnych poboru wód cele przemysłowe, poprzez wprowadzanie Powiat jaworski podziemnych technologii wodooszcz ędnych i wykorzystywanie do Gminy produkcji wód powierzchniowych
8. GOSPODARKA ODPADAMI Charakterystyka prowadzonej aktualnie na terenie powiatu jaworskiego gospodarki odpadami została zaprezentowana w osobnym dokumencie – „Planie gospodarki odpadami dla powiatu jaworskiego” stanowi ącym integraln ą cz ęść niniejszego opracowania.
str. 79 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
9. PRZYRODA I KRAJOBRAZ
9.1. Główny cel strategiczny i cele długoterminowe W oparciu o Polityk ę ekologiczn ą pa ństwa, wojewódzki program ochrony środowiska i aktualnie prowadzon ą na terenie powiatu ochron ę przyrody i krajobrazu jako główny cel strategiczny wyznaczono: OCHRON Ę RÓ ŻNORODNO ŚCI BIOLOGICZNEJ I KRAJOBRAZOWEJ Zgodnie z Polityk ą ekologiczn ą pa ństwa głównym celem w zakresie przyrody i krajobrazu jest utrzymanie i ochrona istniej ących ekosystemów o cennych warto ściach przyrodniczych i krajobrazowych. Realizacja powy ższego celu polega na tworzeniu takich warunków prowadzenia działalno ści gospodarczej oraz zasad ochrony gatunkowej zwierz ąt i ro ślin, aby ró żnorodno ść biologiczna ulegała stopniowej poprawie i wzbogaceniu. Ochrona ta ma za zadanie zachowanie cennych przyrodniczo obszarów, równie ż tych, które do tej pory nie były chronione prawnie, przez obj ęcie ich ró żnymi formami ochrony przyrody. Cele długoterminowe: Utrzymanie i ochrona istniej ących zasobów przyrodniczych i krajobrazowych Celem nowej polityki ekologicznej pa ństwa, dotycz ącej tym samym równie ż jednostek powiatowych jest m.in. wzmo żenie działa ń w zakresie rekultywacji i renaturyzacji terenów zdegradowanych. Przeciwdziałanie pogarszaniu si ę jako ści środowiska, zatrzymanie procesu degradacji zabytków kultury, jak równie ż zwi ększenie skuteczno ści ochrony obszarów obj ętych dotychczas ochron ą prawn ą. Do głównych zada ń władz oraz słu żb publicznych nale ży stwarzanie oraz wdra żanie warunków sprzyjających ochronie ró żnorodno ści biologicznej poprzez stosowanie metod gospodarowania, dobrych praktyk w poszczególnych sektorach działalno ści gospodarczej tak, aby zachowa ć całe bogactwo przyrody oraz dziedzictwo kulturowe z ni ą zwi ązane. Nale ży zmierza ć do poprawy stanu środowiska poprzez eliminowanie lub zmniejszanie zagro żeń dla ró żnorodno ści biologicznej i krajobrazowej oraz odtwarza ć, zachowywa ć i wzbogaca ć zasoby przyrody. Efektywno ść działa ń w tym zakresie uzale żniona jest przede wszystkim od polityki i rozwi ąza ń na szczeblu lokalnym - samorz ądowym oraz zdobycia zainteresowania i zrozumienia ze strony społeczno ści lokalnych. Ochron ę ró żnorodno ści biologicznej nale ży realizowa ć poprzez działania uwzgl ędniaj ące zasady ochrony i umiarkowanego u żytkowania zasobów przyrody, wła ściwej proekologicznej konstrukcji miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, bada ń i monitorowania stanu zasobów przyrodniczych, ochronę korytarzy ekologicznych w tym równie ż rzek, naturalnych siedlisk fauny i flory oraz innych obszarów maj ących istotne znaczenie dla zachowania ró żnorodno ści biologicznej. 9.2. Cele krótkoterminowe i kierunki działa ń
Tabela III.7. Cele długoterminowe i krótkoterminowe oraz kierunki działa ń w zakresie przyrody i krajobrazu Cele długoterminowe Cele krótkoterminowe Jednostki Kierunki działa ń do 2011 r. do 2015 r. do 2011 r. uczestnicz ące 1 2 3 4 PK.1. Utrzymanie PK.1.1. Rozbudowa PK.1.1.1. Wdra żanie nowych form ochrony Powiat jaworski i ochrona istniej ących systemu obszarów przyrody i uwzgl ędnienia ich w planach zasobów przyrodniczych chronionych zagospodarowania przestrzennego Gminy i krajobrazowych PK.1.2. Wła ściwe PK.1.2.1. Wdra żanie dobrych praktyk gospodarowanie na gospodarczych na terenach warto ściowych PGL Lasy terenach cennych przyrodniczo i obj ętych ochron ą prawn ą Pa ństwowe przyrodniczo PK.1.2.2. Utrzymanie naturalnych korytarzy ekologicznych (uwzgl ędnianie ich w planowaniu DZPK przestrzennym i przeciwdziałanie rozpraszaniu zabudowy) MŚ DUW PK.1.2.3. Tworzenie ście żek dydaktyczno –
turystycznych popularyzuj ących lokaln ą przyrod ę Jednostki naukowe PK.1.3. Ochrona PK.1.3.1. Wdra żanie sieci Natura 2000 (ochrona gatunkowa fauny i flory naturalnych siedlisk fauny i flory) PK.1.3.2. Wprowadzenie monitoringu ró żnorodno ści biologicznej.
str. 80 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
10. OCHRONA LASÓW
10.1. Główny cel strategiczny i cele długoterminowe W oparciu o Polityk ę ekologiczn ą pa ństwa, wojewódzki program ochrony środowiska i aktualnie prowadzon ą na terenie powiatu w zakresie ochrony lasów jako główny cel strategiczny wyznaczono:
OCHRONA I ZRÓWNOWA ŻONY ROZWÓJ LASÓW
Cele długoterminowe: Zwi ększenie zasobów le śnych i obszarów zielonych
Zgodnie z polityk ą ekologiczn ą pa ństwa nale ży d ąż yć do zwi ększania zalesienia terenów i zwi ększenia terenów zielonych na obszarach zurbanizowanych. Krajowy Program Zwi ększania Lesisto ści zakłada zwi ększenie lesisto ści kraju do 30% do 2020 r. W zwi ązku z tym na terenie powiatu jaworskiego nale ży prowadzi ć polityk ę zalesiania zmierzaj ącą do wzrostu powierzchni lasów. Preferowane powinny by ć mechanizmy powoduj ące zalesianie terenów o glebach słabych i zdegradowanych. Wi ększo ść gmin powiatu okre śliła ju ż tereny do zalesienia i zadrzewienia w planach urz ądzeniowo-rolnych. W zakresie prowadzonej gospodarki le śnej nale ży uwzgl ędnia ć coraz wi ększ ą rol ę pozaprodukcyjn ą lasów. Wspierane b ędą działania zmierzaj ące do zwi ększania powierzchni terenów zielonych w miastach i łączenia ich z obszarami przyrodniczymi poza miastem, w celu stworzenia stref buforowych i ci ągów rekreacyjnych dla mieszka ńców. Zachowanie istniej ących obszarów zielonych wymaga poprawnego zarz ądzania równie ż parkami wiejskimi.
10.2. Cele krótkoterminowe i kierunki działa ń
Tabela III.8. Cele długoterminowe i krótkoterminowe oraz kierunki działa ń w zakresie ochrony lasów Cele długoterminowe Cele krótkoterminowe Jednostki Kierunki działa ń do 2011 r. do 2015 r. do 2011 r. uczestnicz ące 1 2 3 4 L.1. Zwi ększenie L.1.1. Zwi ększenie L.1.1.1. Realizacja planu zalesiania gruntów ARiMR zasobów le śnych zalesienia i kontynuacja L.1.1.2. Doko ńczenie procesu opracowywanie i obszarów zielonych dotychczasowej Gminy granic rolno – le śnych w gminach powiatu gospodarki le śnej PGL Lasy L.1.1.3. Kontynuacja pozaprodukcyjnej roli lasu Pa ństwowe L.1.2. Zwi ększenie L.1.2.1. Ł ączenie terenów zielonych w miastach z obszarów zielonych na systemami naturalnymi poza miastem, tworzenie Powiat jaworski terenach nowych stref zieleni zurbanizowanych DZPK L.1.2.2. Rozbudowa istniej ących i tworzenie nowych parków na terenach miejskich oraz ochrona Wła ściciele i odbudowa parków wiejskich nieruchomo ści
str. 81 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
11. NADZWYCZAJNE ZAGRO ŻENIA ŚRODOWISKA
11.1. Główny cel strategiczny i cele długoterminowe W nawi ązaniu do Polityki ekologicznej pa ństwa oraz wojewódzkiego programu ochrony środowiska i analizy sytuacji na terenie powiatu okre ślono nast ępuj ący cel strategiczny:
OCHRONA ŚRODOWISKA I LUDZI PRZED NADZWYCZAJNYMI ZAGRO ŻENIAMI ŚRODOWISKA
W kategorii nadzwyczajnych zagro żeń dla środowiska znajduj ą si ę skutki środowiskowe powstałe w efekcie awarii przemysłowych i transportowych z udziałem niebezpiecznych substancji chemicznych, jak równie ż kl ęsk żywiołowych tj. powodzi, po żarów lasów i innych kra ńcowych zjawisk klimatycznych. Kieruj ąc si ę zasadami przezorno ści i zapobiegania, jednym z głównych celów okre ślonych w polityce ekologicznej pa ństwa jest eliminowanie lub minimalizowanie skutków dla środowiska powstałych w wyniku nadzwyczajnych zagro żeń, a tak że doskonalenie istniej ącego systemu ratowniczego na wypadek zaistnienia awarii i kl ęsk żywiołowych.
Cele długoterminowe: 1. Zmniejszenie ryzyka wyst ąpienia nadzwyczajnych zagro żeń środowiska 2. Podniesienie bezpiecze ństwa przeciwpowodziowego
W powiecie jaworskim mo żliwo ść wyst ąpienia nadzwyczajnych zagro żeń środowiska zwi ązana jest z transportem substancji niebezpiecznych oraz w zakresie wymienionych wy żej kl ęsk żywiołowych. W zakresie transportu konieczne jest optymalizowanie tras przewozu substancji niebezpiecznych uwzgl ędniaj ących pomijanie terenów g ęsto zaludnionych oraz powiadamianie przez przewo źników jednostek Stra ży Po żarnej. Do celów o charakterze ogólnym nale ży zaliczy ć popraw ę sprawno ści i efektywno ści systemu zapobiegania powstawaniu nadzwyczajnych zagro żeń środowiska poprzez doskonalenie systemu ratownictwa kryzysowego i likwidacji skutków takich zagro żeń. Podniesienie bezpiecze ństwa przeciwpowodziowego b ędzie realizowane zgodnie z opracowanym programem ochrony przeciwpowodziowej, w tym m.in. w oparciu o Program Odra 2006. Program ten zakłada budow ę na terenie powiatu jaworskiego zbiornika Grobla - zbiornik małej retencji na Nysie Małej gm. Paszowice. Planowana jest równie ż budowa zbiornika w Kwietnikach. Ponadto bezpiecze ństwo przeciwpowodziowe b ędzie wi ększe dzi ęki działaniom polegaj ącym na modernizacji systemów melioracji wodnych.
11.2. Cele krótkoterminowe i kierunki działa ń
Tabela III.9. Cele długoterminowe i krótkoterminowe oraz kierunki działa ń w zakresie nadzwyczajnych zagro żeń środowiska Cele długoterminowe Cele krótkoterminowe Jednostki Kierunki działa ń do 2011 r. do 2015 r. do 2011 r. uczestnicz ące 1 2 3 4 Z.1. Zmniejszenie ryzyka Z.1.1 Zmniejszenie Z.1.1.1. Poprawa stanu technicznego dróg - tras GDDKiA wyst ąpienia ryzyka wyst ąpienia przewozu substancji niebezpiecznych DZDW nadzwyczajnych nadzwyczajnych PZD zagro żeń środowiska zagro żeń zwi ązanych Powiat jaworski z transportem substancji Gminy niebezpiecznych
Z.1.2. Zmniejszenie Z.1.2.1. Doskonalenie systemu ratownictwa Powiat jaworski ryzyka wyst ąpienia i kryzysowego Gminy ograniczenie skutków wyst ąpienia kl ęsk żywiołowych
str. 82 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Cele długoterminowe Cele krótkoterminowe Jednostki Kierunki działa ń do 2011 r. do 2015 r. do 2011 r. uczestnicz ące 1 2 3 4 Z.2. Podniesienie Z.2.1. Realizacja działa ń Z.2.1.1. Sukcesywna realizacja programu Powiat jaworski bezpiecze ństwa w zakresie ochrony w zakresie ochrony przeciwpowodziowej Gminy przeciwpowodziowego przeciwpowodziowej uwzgl ędniaj ącego wyznaczanie obszarów zalewowych DUM Z.2.1.2. Modernizacja systemów melioracji RZGW wodnych (w tym m.in. regulacja cieków RZMiUW powierzchniowych i wzmacnianie ich brzegów) Z.2.2. Rozwój systemów Z.2.2.1. Wdra żanie programów zwi ększania małej retencji retencji naturalnej (w tym zalesianie terenów) Z.2.2.2. Budowa zbiorników przeciwpowodziowych (zbiornik Grobla, Kwietniki)
12. ZARZ ĄDZANIE ŚRODOWISKOWE
12.1. Główny cel strategiczny i cele długoterminowe W oparciu o polityk ę ekologiczn ą pa ństwa jako główny cel strategiczny w zakresie zarz ądzania środowiskowego wskazano:
ROZWÓJ SYSTEMÓW ZARZ ĄDZANIA ŚRODOWISKOWEGO
Cele długookresowe: Wdra żanie systemów zarz ądzania środowiskowego
Systemy zarz ądzania środowiskowego s ą dobrowolnym zobowi ązaniem podmiotów działaj ących zarówno w sektorze gospodarczym jak i sektorze publicznym. W perspektywie najbli ższych lat szczególny nacisk b ędzie poło żony na tworzenie dogodnych warunków sprzyjaj ących wdra żaniu systemów zarz ądzania środowiskowego, w tym systemu zgodnego z norm ą PN- EN ISO 14001, EMAS, Czystszej Produkcji.
12.2. Cele krótkoterminowe i kierunki działa ń
Tabela III.10. Cele długoterminowe i krótkoterminowe oraz kierunki działa ń w zakresie zarz ądzania środowiskowego Cele długoterminowe Cele krótkoterminowe Jednostki Kierunki działa ń do 2011 r. do 2015 r. do 2011 r. uczestnicz ące 1 2 3 4 ZS.1. Wdra żanie ZS.1.1. Upowszechnianie ZS.1.1.1. Rozwój ró żnorodnych form Powiat jaworski systemów zarz ądzania idei SZS, w tym EMAS, informacji o systemach zarz ądzania Gminy środowiskowego ISO 14001, Czystszej środowiskowego Podmioty gospod. Produkcji. ZS.1.1.2. Wsparcie władz lokalnych poprzez opracowanie ramowego programu wdra żania EMAS przez podmioty publiczne.
str. 83 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
13. EDUKACJA EKOLOGICZNA I UDZIAŁ SPOŁECZE ŃSTWA W DZIAŁANIACH NA RZECZ OCHRONY ŚRODOWISKA
13.1. Główny cel strategiczny i cele długoterminowe W oparciu o polityk ę ekologiczn ą pa ństwa, wojewódzki program ochrony środowiska oraz Narodow ą strategi ę edukacji ekologicznej jako główny cel strategiczny w zakresie edukacji ekologicznej okre ślono: PODNOSZENIE ŚWIADOMO ŚCI EKOLOGICZNEJ SPOŁECZE ŃSTWA
Cel długookresowy: Rozwój edukacji ekologicznej
W ramach działa ń dotycz ących realizacji powy ższych celów nale ży opracowa ć i wdro żyć poprawnie funkcjonuj ący system edukacji ekologicznej, realizuj ący cele Narodowej Strategii Edukacji Ekologicznej tj.: upowszechnianie idei ekorozwoju we wszystkich sferach życia, uwzgl ędniaj ąc równie ż prac ę i wypoczynek człowieka, czyli obj ęcie permanentn ą edukacj ą ekologiczn ą wszystkich mieszka ńców kraju, wdro żenie edukacji ekologicznej jako edukacji interdyscyplinarnej na wszystkich stopniach edukacji formalnej i nieformalnej, tworzenie wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów edukacji ekologicznej, stanowi ących rozwini ęcie Narodowego Programu Edukacji Ekologicznej, a ujmuj ących propozycje wnoszone przez poszczególne podmioty realizuj ące projekty edukacyjne dla lokalnej społeczno ści, promowanie dobrych do świadcze ń z zakresu metodyki edukacji ekologicznej.
Ka żdy człowiek korzysta z dóbr środowiska i musi zrozumie ć, że ma podstawowy wpływ na jego jako ść poprzez styl życia i ró żne zachowania. Dlatego te ż buduj ąc system edukacji ekologicznej nale ży zadba ć, aby wzorce zachowa ń ekologicznych dotarły do wszystkich mieszka ńców powiatu. Jednak w pierwszej kolejno ści edukacj ą ekologiczn ą powinni zosta ć obj ęci najmłodsi mieszka ńcy powiatu, gdy ż oni skutecznie przekazuj ą wzorce ekologiczne osobom starszym. W procesie edukacji nale ży równie ż pami ęta ć o osobach dorosłych, a zwłaszcza tych, które podejmuj ą istotne dla danego regionu decyzje. Istotnym elementem w edukacji ekologicznej jest potencjał ró żnych organizacji. Na terenie powiatu jaworskiego istnieje Centrum Edukacji Ekologicznej i Krajoznawstwa, które nale ży wspiera ć w prowadzonych przez nich działaniach. Wa żnym elementem realizacji polityki ekologicznej jest udział społecze ństwa w podejmowaniu decyzji dotycz ących działa ń wpływaj ących na ochron ę środowiska. Zagwarantowane to zostało w Konstytucji RP oraz ustawie Prawo ochrony środowiska. Dlatego te ż, nale ży wdra żać mechanizmy umo żliwiaj ące szeroko rozumiany społecze ństwu dost ęp do informacji o środowisku oraz wdra żać działania mobilizuj ące społecze ństwo do udziału w post ępowaniach przy udzielaniu decyzji dotycz ących korzystania ze środowiska.
str. 84 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
13.2. Cele krótkoterminowe i kierunki działa ń
Tabela III.11. Cele długoterminowe i krótkoterminowe oraz kierunki działa ń w zakresie edukacji ekologicznej Cele długoterminowe Cele krótkoterminowe Jednostki Kierunki działa ń do 2011 r. do 2015 r. do 2011 r. uczestnicz ące 1 2 3 4 E.1. Rozwój edukacji E.1.1. Stworzenie E.1.1.1. Opracowanie powiatowego Powiat jaworski ekologicznej i wdro żenie systemu i gminnych programów edukacji edukacji ekologicznej ekologicznej Gminy E.1.1.2. Rozwój ró żnorodnych form edukacji ekologicznej w oparciu o instytucje DZPK zajmuj ące si ę edukacj ą, w tym m.in.: CEEiK a) uwzgl ędniania w podstawach Szkoły programowych wszystkich typów szkół, problematyki ochrony środowiska i Kuratorium O światy zrównowa żonego rozwoju, b) edukacja w zakresie ochrony zasobów Media wodnych przed zanieczyszczeniami uwzgl ędniaj ąca konieczno ść poprawnego ODR gospodarowania wod ą i ściekami c) edukacja w zakresie gospodarki odpadami (np. propagowanie systemu selektywnej zbiórki odpadów, uczestnictwo w akcji "Sprz ątanie Świata"itp.) d) program szkole ń dla rolników uwzgl ędniaj ący kodeks dobrych praktyk rolniczych e) edukacja w zakresie ochrony powietrza przed zanieczyszczeniami uwzgl ędniaj ąca mo żliwości wykorzystania odnawialnych źródeł energii E.1.2. Udział E.1.2.1. Wdra żanie mechanizmów społeczeństwa umo żliwiaj ących dost ęp do informacji w decyzjach o środowisku dotycz ących ochrony środowiska E.1.2.2. Działania zapewniaj ące udział społecze ństwa w podejmowaniu decyzji dotycz ących środowiska
str. 85 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
IV. NARZ ĘDZIA ZARZ ĄDZANIA ŚRODOWISKIEM I INSTRUMENTY REALIZACJI PROGRAMU 1. WPROWADZENIE Niniejszy rozdział opisuje zasady zarz ądzania środowiskiem na szczeblu powiatowym oraz charakterystyk ę instrumentów polityki ekologicznej, przy pomocy których powinien by ć realizowany Program Ochrony Środowiska. Wła ściwe zarz ądzanie ochron ą środowiska powinno by ć realizowane zgodnie z opracowanym Programem Ochrony Środowiska. Głównym celem realizacji Programu Ochrony Środowiska na szczeblu powiatowym jest ukierunkowanie działa ń poprawiaj ących stan środowiska naturalnego o zasi ęgu ponadregionalnym, charakterystycznym dla obszaru całego powiatu.
2. ZARZ ĄDZANIE ŚRODOWISKIEM Zarz ądzanie środowiskiem sprowadza si ę do planowanego i świadomego prowadzenia działa ń wykorzystuj ących zasad ę zintegrowanego podej ścia przy gospodarowaniu zasobami środowiska oraz zasady zrównowa żonego rozwoju polegaj ącej na równowa żeniu celów gospodarczych i społecznych z celami ochrony środowiska. W praktyce oznacza to, że w pierwszej kolejno ści powinny by ć dokonywane zmiany w technologiach produkcji d ążą ce do zmniejszenia materiałochłonno ści, wodochłonno ści i energochłonno ści, a dopiero pó źniej powinny by ć stosowane elementy ochronne tj. instalacje i urz ądzenia oczyszczania gazów, ścieków czy unieszkodliwiania odpadów. Zarz ądzanie środowiskiem jest obowi ązkiem administracji publicznej, w tym równie ż powiatu, który zgodnie z ustaw ą z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorz ądzie powiatowym, wykonuje zadania m.in. w zakresie ochrony środowiska i przyrody, gospodarki wodnej, rolnictwa, le śnictwa i rybactwa śródl ądowego oraz ochrony przeciwpowodziowej, przeciwpo żarowej i zapobiegania innym nadzwyczajnym zagro żeniom życia i zdrowia ludzi oraz środowiska. Rol ą powiatu w zarz ądzaniu środowiskiem jest wskazywanie kierunków ponadgminnej polityki ekologicznej tj. wspólnych dla obszaru obejmuj ącego teren powiatu. Zadania powiatu sprowadzaj ą si ę do wykonywania i egzekwowania od podmiotów gospodarczych wymogów okre ślonych w polskim prawie ochrony środowiska i prawie zagospodarowania przestrzennego. Tak wi ęc głównym narz ędziem dla powiatu w zakresie zarz ądzania środowiskiem s ą instrumenty prawne oraz opracowany Program Ochrony Środowiska. Poprawne i sprawne zarz ądzanie środowiskiem wymaga równie ż du żego zaanga żowania wszystkich stron bior ących udział w tworzeniu polityki ekologicznej danego obszaru. Wa żną rol ę w zarz ądzaniu środowiskiem odgrywaj ą podmioty gospodarcze. Ich rola sprowadza si ę do: przestrzegania prawa, w tym równie ż decyzji administracyjnych, eliminowania przestarzałych technologii szkodliwych dla środowiska, stosowania technologii mało- materiałochłonnych, energochłonnych i wodochłonnych, tj. wykorzystujących najlepsze dost ępne techniki (BAT), instalowaniu urz ądze ń i instalacji chroni ących środowisko, prowadzeniu kontroli emisji zanieczyszcze ń do środowiska, zintegrowanego podej ścia do zagadnie ń technologicznych i ochrony środowiska.
Decyduj ące znaczenie w zarz ądzaniu środowiskiem ma administracja publiczna ka żdego szczebla, organy odpowiedzialne za ład i polityk ę przestrzenn ą powiatu i gmin wchodz ących w jego skład, organy kontroluj ące -IO Ś, organizacje społeczne zajmuj ące si ę problematyk ą edukacji i ochrony środowiska. Nieodzownym elementem zarz ądzania środowiskiem jest szeroko poj ęta współpraca mi ędzy poszczególnymi organami władz.
Współpraca z jednostkami szczebla centralnego i wojewódzkiego Współpraca z jednostkami szczebla centralnego i wojewódzkiego jest niezb ędnym elementem wdra żania polityki ekologicznej na terenie powiatu. Realizacja Programu ochrony środowiska powiatu jaworskiego , będzie dokonywana głównie przy pomocy instrumentów prawnych, które uzale żnione s ą przede wszystkim od obowi ązuj ących w danym momencie uregulowa ń prawnych.
str. 86 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Przy opracowywaniu aktualizacji "Programu ..." brano pod uwag ę lokalne uwarunkowania, stan środowiska oraz oczekiwania mieszka ńców, ale tak że uwzgl ędniano polityk ę ekologiczn ą realizowan ą przez władze wy ższego szczebla. Przyczynia si ę to do tworzenia spójnej polityki ekologicznej regionu oraz umo żliwia poparcie przy wdra żaniu zarówno lokalnych społeczno ści jak i władz wy ższego szczebla. Tak prowadzona polityka ekologiczna powiatu sprzyja działaniom w pozyskiwaniu funduszy na realizacj ę "Programu ...".
Współpraca z s ąsiednimi powiatami Realizacja zarz ądzania ochron ą środowiska przez powiat jaworski b ędzie wymagała ścisłej współpracy z powiatami s ąsiednimi. Ta współpraca ma szczególne znaczenie głównie przy realizacji wspólnej gospodarki odpadami, która uwzgl ędnia poł ączenie w jeden system nie tylko gmin, ale tak że powiatów, co powoduje, że wspólnie powinien by ć realizowany cel osi ągni ęcia efektywnego ekonomicznie modelu minimalizowania odpadów, ich selekcjonowania, zagospodarowywania i deponowania balastu.
Współpraca z gminami Dla powiatu jaworskiego główne zagro żenia jako ści środowiska wynikaj ą z lokalnych problemów. Spowodowane s ą głównie niezbyt wysokim stopniem skanalizowania poszczególnych gmin i odprowadzaniem ścieków bez ich oczyszczania do wód powierzchniowych. Podobna sytuacja wyst ępuje w próbie rozwi ązywania samodzielnie przez gminy gospodarki odpadami, co prowadzi do wdra żania mało efektywnych systemów gospodarowania odpadami. Wdro żenie Programu ochrony środowiska i osi ągniecie celów w nim zawartych w du żej mierze zale żeć b ędzie wi ęc od wzajemnej współpracy poszczególnych gmin z władzami powiatu i wzajemnej dyskusji i zrozumieniu gmin mi ędzy sob ą.
Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska (WIO Ś) WIO Ś wykonuje w imieniu wojewody zadania i kompetencje okre ślone w ustawie z dnia 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska (tekst jednolity Dz. U. z 2007 r. Nr 44, poz. 287), polegaj ące na kontroli i egzekwowaniu przestrzegania prawa przez podmioty gospodarcze korzystaj ące ze środowiska. Prowadzi równie ż badania monitoringowe w sieci krajowej i wojewódzkiej oraz koordynuje lokalne sieci monitoringu środowiska. Przekazywane przez WIO Ś wyniki i informacje o jako ści środowiska powinny by ć podstaw ą strategicznych decyzji podejmowanych przez wła ściwe organy w ramach realizacji ich kompetencji. Prowadzi to do naturalnej potrzeby ścisłej współpracy powiatu z t ą instytucj ą. W trakcie wdra żania Programu ochrony środowiska współpraca ta powinna by ć zintensyfikowana, a wyniki prowadzonego przez WIO Ś monitoringu środowiska i kontroli uwzgl ędniane przy realizacji poszczególnych celów "Programu ..."- polityki ekologicznej powiatu.
Regionalny Zarz ąd Gospodarki Wodnej RZGW jest jednostk ą organizacyjn ą utworzon ą do realizacji zada ń z zakresu gospodarki wodnej. Szczegółowy obszar i zakres działania okre śla rozporz ądzenie RM z dnia 10 grudnia 2002 r. w sprawie przebiegu granic obszarów dorzeczy, przyporz ądkowania zbiorników wód podziemnych do wła ściwych obszarów dorzeczy, utworzenia regionalnych zarz ądów gospodarki wodnej oraz podziału obszarów dorzeczy na regiony wodne (Dz. U. Nr 232, poz. 1953). W przypadku powiatu jaworskiego ochrona naturalnych zasobów wodnych sprowadza si ę do ochrony dorzecza Kaczawy - dopływu Odry. Granice zlewni Odry nie pokrywaj ą si ę z granicami administracyjnego podziału województwa, co powoduje konieczno ść współpracy wszystkich jednostek organizacyjnych i samorz ądowych (w tym powiatów) zlokalizowanych w zlewni Odry w celu prowadzenia odpowiedniej gospodarki i ochrony wód dorzecza Odry.
Współpraca z pozarz ądowymi organizacjami ekologicznymi i innymi instytucjami Dyrekcja Parku Krajobrazowego Na terenie powiatu jaworskiego znajduje si ę Park Krajobrazowy "Chełmy". Ścisła współpraca z Dyrekcj ą Parku jest wi ęc działaniem koniecznym i nieodzownym przy prowadzeniu wła ściwej polityki ekologicznej powiatu. Trudno bowiem realizowa ć cele zawarte w Programie ochrony środowiska powiatu jaworskiego bez czynnego udziału w nim Zarz ądu Parku Krajobrazowego czy Centrum Edukacji Ekologiczno-Krajobrazowej z My śliborza.
str. 87 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
3. INSTRUMENTY REALIZACJI PROGRAMU 3.1. Instrumenty prawne Do podstawowych instrumentów prawnych nale ży zaliczy ć zadania i kompetencje wynikaj ące z prawa ochrony środowiska tj.: decyzje administracyjne, standardy środowiskowe, kontrol ę przestrzegania prawa, odpowiedzialno ść karna i cywilna wynikaj ąca z narusze ń wymogów ochrony środowiska, procedury ocen oddziaływania inwestycji na środowisko.
Decyzje administracyjne Po zmianach ustawy dnia 27.04.2001 r. Prawo ochrony środowiska, w 2005 r., w wyniku których wprowadzono w życie wymóg uzyskania dla przedsi ęwzi ęcia inwestycyjnego tzw. decyzji o uwarunkowaniach środowiskowych, powiaty uzyskały prawo opiniowanie przedsi ęwzi ęć , które nie podlegaj ą wojewodzie i okre ślanie dla nich wymogu sporz ądzania raportu o oddziaływaniu na środowisko zgodnie z rozporz ądzeniem Rady Ministrów z 11 listopada 2004 r. w sprawie okre ślenia rodzajów przedsi ęwzi ęć mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko oraz szczegółowych kryteriów zwi ązanych z kwalifikowaniem przedsi ęwzi ęć do sporz ądzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko (ze zmianami z maja 2005 r.). Ponadto powiat wydaje pozwolenia dotycz ące warunków korzystania ze środowiska w postaci decyzji okre ślaj ących warunki wprowadzania zanieczyszcze ń do środowiska, podmiotom, które nie podlegaj ą wojewodzie. W zwi ązku z tym powiat posiada do ść znaczne kompetencje w "przyznawaniu praw" do korzystania ze środowiska. Od niedawna w śród pozwole ń środowiskowych, funkcjonuje nowy typ pozwole ń ekologicznych tj. pozwolenia zintegrowane. Jest to typ pozwole ń wynikaj ący z wdra żania dyrektywy Rady 96/61/EC z 24 wrze śnia 1996 r. w sprawie zintegrowanego zapobiegania i ograniczania zanieczyszcze ń tzw. dyrektywy IPPC (ang. Integrated Pollution Prevention and Control). W my śl tej dyrektywy podstawowy zakres korzystania ze środowiska przez instalacj ę jest regulowany - okre ślany w jednym pozwoleniu. Zgodnie z ustaw ą z dnia 27.04.2001 r. Prawo ochrony środowiska (tekst jednolity: Dz. U. z 2006 r. Nr 192, poz. 902 z pó źn. zmianami), wa żną rol ę odgrywaj ą równie ż programy dostosowawcze, stanowi ące wynegocjowany indywidualnie z organem administracyjnym szczegółowy harmonogram realizacji niezb ędnych zada ń do spełnienia obowi ązuj ących wymaga ń ochrony środowiska przez prowadz ącego instalacj ę w zakresie poszczególnych komponentów środowiska.
Procedury ocen oddziaływania inwestycji na środowisko Procedury ocen oddziaływania na środowisko okre ślone w ustawie z dnia 27.04.2001 r. Prawo ochrony środowiska (tekst jednolity: Dz. U. z 2006 r. Nr 192, poz. 902 z pó źn. zmianami), stanowi ą podstawowy element ochrony środowiska i informowania społecze ństwa o planowanych inwestycjach mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko. Uspołecznienie procedur ocen oddziaływania na środowisko dało mieszka ńcom danego obszaru mo żliwo ść czynnego udziału w tworzeniu ładu przestrzennego i pozwoliło im na wnoszenie własnych uwag i spostrze żeń w zakresie planowanych inwestycji na etapie ich przygotowania. Czynnik ten powoduje, że władze lokalne, w tym powiatowe, przy wydawaniu decyzji administracyjnych zezwalaj ących na korzystanie ze środowiska maj ą pogl ąd o wyst ępuj ących w śród mieszka ńców obaw czy niech ęci do planowanych inwestycji. Uspołecznienie procedur wydawania decyzji administracyjnych umo żliwia rozwi ązywanie ewentualnych konfliktów społecznych na etapie planowania, a nie realizacji inwestycji.
Standardy środowiskowe Standardy środowiskowe okre ślone w polskim prawodawstwie maj ą charakter emisyjny i imisyjny. Standardy emisyjne okre ślane s ą w decyzjach administracyjnych wydawanych przez odpowiednie organy indywidualnie dla poszczególnych zakładów i inwestycji.
str. 88 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Standardy imisyjne okre ślone s ą w odpowiednich rozporz ądzeniach i podaj ą dopuszczalny poziom zanieczyszcze ń dla poszczególnych komponentów środowiska.
Kontrola przestrzegania prawa Kontrola przestrzegania przepisów ochrony środowiska, w tym równie ż przestrzegania decyzji administracyjnych okre ślaj ących warunki korzystania ze środowiska nale ży do zada ń Inspekcji Ochrony Środowiska. Rada powiatu natomiast rozpatruje informacj ę wła ściwego inspektora ochrony środowiska o stanie środowiska na obszarze województwa. Wojewódzki inspektor ochrony środowiska informuje gminy, zarz ąd powiatu i zarz ąd województwa o wynikach kontroli obiektów o podstawowym znaczeniu dla danego terenu. Natomiast w przypadkach bezpo średniego zagro żenia środowiska starosta, wójt, burmistrz (prezydent miasta) mo że wyda ć wła ściwemu organowi Inspekcji Ochrony Środowiska polecenie podj ęcia działa ń zmierzaj ących do usuni ęcia tego zagro żenia.
Odpowiedzialno ść karna i cywilna wynikaj ąca z narusze ń wymogów ochrony środowiska Naruszenie wymogów ochrony środowiska podlega odpowiedzialno ści karnej lub cywilnej wynikaj ącej z przepisów ustawy z dnia 27.04.2001 r. Prawo ochrony środowiska (tekst jednolity: Dz. U. z 2006 r. Nr 192, poz. 902 z pó źn. zmianami), Do odpowiedzialno ści cywilnej za szkody spowodowane oddziaływaniem na środowisko stosuje si ę przepisy Kodeksu cywilnego. Odpowiedzialno ść cywilna sprowadza si ę do zado ść uczynienia za wyrz ądzone szkody, przywrócenia stanu zgodnego z prawem oraz podj ęcia środków zapobiegawczych - likwiduj ących przyczyny szkodliwego oddziaływania na środowisko. Odpowiedzialno ść karna wynika z niewywi ązywania si ę z obowi ązków wynikaj ących z obowi ązuj ących przepisów oraz wydanych decyzji administracyjnych . W stosunku do osoby fizycznej mo że zosta ć zastosowana kara grzywny, aresztu albo ograniczenia wolności.
Szkody w środowisku Nowe uwarunkowania prawne wprowadziła ustawa z dnia 13.04.2007 r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie (Dz. U. Nr 75, poz. 493), któr ą stosuje si ę do bezpo średniego zagro żenia szkod ą w środowisku lub do szkody w środowisku. Ustawa ta daje organowi ochrony środowiska, którym jest wojewoda, mo żliwo ść nało żenia na podmiot korzystaj ący ze środowiska, obowi ązku przeprowadzenia działa ń zapobiegawczych, b ądź naprawczych. Obowi ązek ten wojewoda nakłada w drodze decyzji.
3.2. Instrumenty finansowe Do podstawowych instrumentów finansowych nale ży zaliczy ć: opłaty za korzystanie ze środowiska, kary za przekroczenia warunków korzystania ze środowiska okre ślonych w pozwoleniach, kredyty i dotacje, ulgi podatkowe - zwolnienia podatkowe, pozostałe instrumenty finansowe.
Opłaty za korzystanie ze środowiska i kary za przekroczenia warunków korzystania ze środowiska Zgodnie z ustaw ą z dnia 27.04.2001 r. Prawo ochrony środowiska (tekst jednolity: Dz. U. z 2006 r. Nr 129 poz. 902 z pó źn. zmianami), podmioty korzystaj ące ze środowiska ponosz ą opłaty za korzystanie ze środowiska i wprowadzanie w nim zmian. Opłata za korzystanie ze środowiska jest ponoszona za wprowadzanie zanieczyszcze ń tj. gazów lub pyłów do powietrza, ścieków do wód lub do ziemi oraz za pobór wód, składowanie odpadów. Podmiot korzystaj ący ze środowiska indywidualnie - we własnym zakresie ustala wysoko ść nale żnej opłaty i wnosi j ą na rachunek wła ściwego urz ędu marszałkowskiego. W przypadku niedotrzymania warunków okre ślonych w decyzjach administracyjnych w zakresie korzystania ze środowiska, podmiot gospodarczy ponosi dodatkowo kar ę pieni ęż ną. Kary pieni ęż ne wymierza wła ściwy IO Ś. Wpływy z tytułu opłat i kar stanowi ą przychody odpowiednich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej.
str. 89 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Kredyty i dotacje Kredyty i dotacje stanowi ą podstawowy element finansowania działań z zakresu ochrony środowiska. Udzielane s ą m.in. przez narodowy, wojewódzkie i powiatowe fundusze ochrony środowiska, BO Ś, EkoFundusz oraz fundusze UE. Obecnie podstaw ą przyznawania dofinansowania z poszczególnych funduszy jest oprócz oceny ekologiczno-ekonomicznej przedsi ęwzi ęcia, umieszczenie danego zadania w celach priorytetowych Programów Ochrony Środowiska na poszczególnych szczeblach administracyjnych, jako przedsi ęwzi ęcia niezb ędnego do realizacji dla planowanego rozwoju danego regionu z poszanowaniem zasady zrównowa żonego rozwoju i ochrony środowiska.
Ulgi podatkowe - zwolnienia podatkowe Ulgi podatkowe czy wr ęcz zwolnienia z podatku s ą stosunkowo nowym instrumentem wykorzystywanym w ochronie środowiska. Ulgi podatkowe dotycz ą głównie podatku VAT (ni ższa stawka podatku) przy realizacji zada ń z zakresu rekultywacji terenów zdegradowanych czy budowie składowisk odpadów, a tak że prowadzenia działalności dotycz ącej gospodarki odpadami tj. działalno ści w zakresie zbiórki, skupu i segregacji odpadów.
Pozostałe instrumenty finansowe Wśród instrumentów finansowych funkcjonuj ą stosunkowo nowe mechanizmy wsparcia finansowego działa ń ekologicznych tj. mechanizmy ekonomiczno-rynkowe. Do grupy tej nale ży zaliczy ć: opłaty produktowe - czyli obci ąż enia finansowe nakładane na produkty szkodliwe dla środowiska w fazie produkcji, konsumpcji lub składowania np. opakowania, baterie, świetlówki., charakteryzuj ące si ę rozproszonym sposobem konsumpcji (na przykład gospodarstwa domowe), powoduj ące relatywnie niewielkie szkody środowiskowe w skali pojedynczego zu życia, lecz wywołuj ące istotne zagro żenia dla środowiska je śli chodzi o zu życie jako cało ść ; wpływy z tego tytułu, trafiaj ą do bud żetu pa ństwa i będą przeznaczane na wspomaganie i dofinansowanie systemu recyklingu, depozyty ekologiczne - s ą to opłaty, ponoszone przez nabywc ę produktu szczególnie niebezpiecznego, nawet w skali jednostkowej, dla środowiska, podlegaj ą zwrotowi w momencie przekazania wyeksploatowanego produktu do recyklingu, neutralizacji lub wła ściwego ze wzgl ędów ekologicznych składowania (w praktyce nabywca powinien odda ć produkt do producenta lub miejsca jego zakupu), zastawy ekologiczne, stosowane w przypadku inwestorów podejmuj ących budow ę zakładów szczególnie uci ąż liwych dla środowiska; stanowi ą zabezpieczenie dla wywi ązywania si ę przedsi ębiorstw z przyj ętych na siebie zobowi ąza ń w zakresie ochrony środowiska; wielko ść zastawu powinna by ć wynikiem negocjacji mi ędzy władzami a przedsi ębiorc ą; zastawy stanowi ą kaucj ę inwestycyjn ą, która podlega zwrotowi po wykonaniu zada ń okre ślonych w porozumieniu, obowi ązkowe i dobrowolne ubezpieczenia odpowiedzialno ści cywilnej od szkód ekologicznych - dotycz ące ubezpieczenia od ryzyka ekologicznego (np.: od skutków awaryjnego zanieczyszczenia środowiska, systemy rekompensat za szkody zdrowotne spowodowane zanieczyszczeniami środowiska), rynek zbywalnych uprawnie ń do emisji zanieczyszcze ń.
Zadaniem powiatu b ędzie wi ęc wykorzystywanie i upowszechnianie ww. instrumentów finansowych przy wydawaniu decyzji administracyjnych. Natomiast nowelizowane ci ągle prawo b ędzie czynnikiem wspomagaj ącym powiat w tych działaniach.
3.3. Instrumenty społeczne Grup ę tych instrumentów tworz ą narz ędzia - elementy informacji społecze ństwa o jako ści środowiska oraz elementy kształtuj ące świadomo ść i wra żliwo ść ekologiczn ą ludzi.
Dost ęp do informacji o środowisku i udział społecze ństwa Dost ęp do informacji o środowisku regulowany jest ustaw ą z dnia 27.04.2001 r. Prawo ochrony środowiska (tekst jednolity Dz. U. z 2006 r. Nr 129 poz. 902 z pó źn. zmianami), zgodnie z któr ą: "Ka żdy w przypadkach okre ślonych w ustawie ma prawo do uczestniczenia w post ępowaniu w sprawie wydania decyzji z zakresu ochrony środowiska lub przyj ęcia projektu polityki, strategii, planu lub programu
str. 90 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO rozwoju i restrukturyzacji oraz projektu studium i planu zagospodarowania przestrzennego". Zapis ten jest rozszerzeniem konstytucyjnej zasady jawno ści i dost ępu do informacji o środowisku (art. 74 ust. 3 Konstytucji RP). Dost ęp do informacji o środowisku i czynny udział społecze ństwa w podejmowaniu strategicznych decyzji, a tak że mo żliwo ść dost ępu do procedur s ądowych w sprawach dotycz ących środowiska jest niezb ędnym narz ędziem w procesie zarz ądzania ochron ą środowiska, umo żliwia bowiem wł ączenie si ę lokalnych społeczno ści w rozwiązywanie ekologicznych problemów danego regionu. Ponadto realizacja celów zwi ązanych z popraw ą jako ści środowiska wymaga akceptacji społecznej, a także ch ęci i umiej ętno ści działania jak najwi ększej grupy ludno ści.
Edukacja ekologiczna - kształtowanie świadomo ści i wra żliwo ści ekologicznej ludzi Poziom ekologicznej świadomo ści społecze ństwa oraz gotowo ść organizacji i grup społecznych w realizacji zada ń wyznaczonych w Programie Ochrony Środowiska decyduj ą o jego powodzeniu (sukcesie). Dlatego niezb ędnym czynnikiem w procesie zarz ądzania środowiskiem jest edukacja ekologiczna. Cele edukacji ekologicznej oraz formy jej realizacji zostały zawarte w Narodowej Strategii Edukacji Ekologicznej . Zgodnie z tym dokumentem edukacja ekologiczna ma na celu: kształtowanie pełnej świadomo ści i budzenie zainteresowania społecze ństwa wzajemnie powi ązanymi kwestiami ekonomicznymi, społecznymi, politycznymi i ekologicznymi, umo żliwienie ka żdemu człowiekowi zdobywania wiedzy i umiej ętno ści niezb ędnych dla poprawy stanu środowiska, tworzenie nowych wzorców zachowa ń, kształtowanie postaw, warto ści i przekona ń jednostek, grup i społecze ństw, uwzgl ędniaj ących trosk ę o jako ść środowiska. Powy ższe cele s ą realizowane poprzez: uznanie, i ż edukacja ekologiczna jest jednym z podstawowych warunków realizacji Polityki Ekologicznej Pa ństwa, w tym równie ż powiatu, wprowadzenie elementów edukacji ekologicznej do wszystkich sfer życia społecznego, respektuj ąc i wykorzystuj ąc warto ści kulturowe, etyczne i religijne, zapewnienie dost ępu społeczeństwa do informacji o stanie środowiska przyrodniczego i edukacji ekologicznej, uznanie, że edukacja ekologiczna jest podstawowym warunkiem zmiany konsumpcyjnego modelu społecze ństwa. W Narodowej Strategii Edukacji Ekologicznej zostały równie ż okre ślone zadania edukacyjne i podmioty odpowiedzialne za ich realizacj ę. Generalnie edukacj ę ekologiczn ą nale ży prowadzi ć w systemie: formalnym tj. zorganizowanym systemie kształcenia na wszystkich jego poziomach: przedszkola, szkoły podstawowe i ponadpodstawowe, uczelnie wy ższe oraz kształcenie osób dorosłych, nieformalnym poprzez współprac ę z organizacjami pozarz ądowymi, edukacj ę w miejscu pracy, rodzinie i środkach masowego przekazu, a tak że promowanie w powiatach programów krajowych i mi ędzynarodowych z zakresu ochrony środowiska.
Du że znaczenie w zakresie ochrony środowiska maj ą działania pozarz ądowych organizacji ekologicznych, które organizuj ą m.in. warsztaty ekologiczne. Na terenie powiatu jaworskiego mie ści si ę Centrum Edukacji Ekologicznej i Krajoznawczej, które organizuje warsztaty ekologiczne i prowadzi schronisko młodzie żowe. Współpraca z t ą organizacj ą jest niew ątpliwie po żą danym działaniem w podnoszeniu świadomo ści ekologicznej zarówno lokalnej społeczności jak i przyje żdżaj ących na teren powiatu turystów.
str. 91 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
V. WDRA ŻANIE PROGRAMU 1. ZARZ ĄDZANIE PROGRAMEM Główn ą zasad ą realizacji Programu ochrony środowiska powinna by ć dobra organizacja zarz ądzania Programem, daj ąca mo żliwo ść skutecznego jego wdro żenia i oceny zało żonych celów. Realizatorem "Programu ..." jest Starosta, w imieniu którego działa Koordynator Programu. Niezb ędnym wi ęc elementem zarz ądzania "Programem ..." wydaje si ę powołanie Koordynatora Programu, który będzie odpowiedzialny za współdziałanie ze wszystkimi organami, jednostkami i podmiotami bior ącymi udział w realizacji "Programu ..." oraz podejmowanie inicjatyw we wdra żaniu "Programu ...". Program ochrony środowiska powinien by ć realizowany przez istniej ące ju ż struktury poszczególnych wydziałów jednostek samorz ądowych oraz organizacji pozarz ądowych, instytucji oraz mediów. Z punktu widzenia "Programu ..." mo żna wi ęc wyodr ębni ć nast ępuj ące grupy organów i podmiotów uczestnicz ących w nim: starosta i wojewoda - realizuj ą "Program..." poprzez ustalanie warunków korzystania ze środowiska oraz opracowanie strategii rozwoju, samorz ądy gminne - realizuj ą zadania "Programu..." poprzez ustalanie strategii rozwoju gminy, polityk ę przestrzenn ą w postaci uchwalania planu zagospodarowania przestrzennego gminy, wydawania warunków zabudowy i zagospodarowania terenu, a tak że poprzez realizacj ę inwestycji w zakresie ochrony środowiska dotycz ących gospodarki odpadami, gospodarki wodno-ściekowej oraz gospodarki zieleni ą, bezpo średni realizatorzy "Programu...", do których nale ży zaliczy ć głównie podmioty gospodarcze, osoby prywatne realizuj ące inwestycje dotycz ące ochrony środowiska zgodnie z kierunkami wyznaczonymi w programie oraz ww. samorz ądy gminne, instytucje finansuj ące zadania okre ślone w "Programie..." - nale ży do nich zaliczy ć poza ww. podmiotami Narodowy i Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, EkoFundusz, banki oraz Fundusz Unijne (instytucje zarz ądzaj ące środkami finansowymi tych funduszy), organizacje zajmuj ące si ę edukacj ą ekologiczn ą, dzi ęki której podnosi si ę poziom świadomo ści ekologicznej społecze ństwa, podmioty kontroluj ące przestrzeganie prawa ochrony środowiska oraz monitoruj ące stan jakościowy środowiska - nale ży do nich zaliczy ć organy wykonuj ące te czynno ści w ramach swoich podstawowych zada ń tj. Inspektorat Ochrony Środowiska i Inspekcj ę Sanitarn ą, bezpo średni odbiorcy "Programu...", którymi s ą mieszka ńcy powiatu. Zarz ądzanie powiatowym Programem ochrony środowiska b ędzie sprowadzało si ę do wspierania i kontrolowania działa ń wszystkich uczestników "Programu...". Nadzór nad "Programem..." b ędzie odbywał si ę zgodnie z harmonogramem wdra żania "Programu..." przedstawionym w nast ępnym rozdziale, w postaci gromadzenia wska źników skuteczno ści i weryfikacji zada ń w opracowywanych Raportach z realizacji Programu ochrony środowiska .
2. HARMONOGRAM WDRA ŻANIA PROGRAMU W tabeli V.1 przedstawiono harmonogram wdra żania Programu ochrony środowiska dla powiatu jaworskiego na kolejne lata tj. do roku 2015. Nale ży jednak pami ęta ć, że cele strategiczne i długookresowe b ędą realizowane w znacznie dłu ższym okresie czasu, natomiast harmonogram realizacji PO Ś b ędzie cyklicznie si ę powtarzał tzn. wdra żanie poszczególnych zada ń, monitoring stanu środowiska oraz gromadzenie wska źników skuteczno ści "Programu ..." b ędą prowadzone w sposób ci ągły, a nast ępnie co 2 lata opracowywany b ędzie Raport z realizacji "Programu ..." i co 4 lata dokonywana będzie ocena realizacji założonych celów i aktualizacja opracowanego Programu ochrony środowiska .
str. 92 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Tabela V.1. Harmonogram wdra żania Programu ochrony środowiska powiatu jaworskiego Okres wdra żania Programu ochrony środowiska Lp. Wyszczególnienie zada ń 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Opracowanie i zatwierdzenie aktualizacji 1. Programu ochrony środowiska dla powiatu jaworskiego Wdra żanie celów długoterminowych 2. Programu ochrony środowiska Wdra żanie celów krótkoterminowych 3. Programu ochrony środowiska - realizacja zada ń priorytetowych
4. Monitoring jako ści środowiska
Gromadzenie wska źników skuteczno ści 5. realizacji Programu ochrony środowiska
Raport z realizacji Programu ochrony 6. środowiska
Ocena realizacji i weryfikacja Programu 7. ochrony środowiska
3. MONITORING WDRA ŻANIA PROGRAMU I WSKA ŹNIKI SKUTECZNOŚCI REALIZACJI CELÓW PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA Proces wdra żania Programu ochrony środowiska będzie podlegał kontroli i systematycznej ocenie w ramach monitoringu polityki ochrony środowiska. System monitorowania Programu ochrony środowiska powinien by ć ci ągłym procesem obserwacji ilo ściowych i jako ściowych zmian przyj ętych do oceny wska źników, na podstawie których b ędzie mo żna okre śli ć słuszno ść i skuteczno ść podejmowanych działa ń oraz dokona ć korekty zada ń w przypadku rozbie żno ści pomi ędzy zało żeniami a uzyskiwanymi efektami. W zwi ązku z tym co 2 lata b ędzie wykonywany raport z realizacji "Programu...", przedkładany do zatwierdzenia Radzie Powiatu. Jako kryteria oceny realizacji wytyczonych w "Programie..." zada ń nale ży przyj ąć nast ępuj ące wska źniki skuteczno ści: ekonomiczne, do których nale ży głównie zaliczy ć: - jednostkowe koszty inwestycyjne poniesione dla osi ągni ęcia zakładanego efektu ekologicznego, - jednostkowe koszty eksploatacyjne ponoszone dla utrzymania uzyskanego efektu ekologicznego, - trwało ść uzyskanych efektów ekologicznych, ekologiczne, do których zalicza si ę: - zmniejszenie ładunku zanieczyszcze ń wprowadzanych do środowiska, - popraw ę jako ści wód powierzchniowych i podziemnych, - popraw ę jako ści powietrza poprzez zmniejszenie emisji zanieczyszcze ń powietrza, - zmniejszenie uci ąż liwo ści hałasu, - zmniejszenie ilo ści wytwarzanych i składowanych odpadów, rozszerzenie zakresu ich gospodarczego wykorzystania oraz ograniczenie zagro żeń dla środowiska ze strony odpadów niebezpiecznych, - ograniczenie degradacji gleb, zmniejszenie powierzchni obszarów zdegradowanych w tym likwidacja starych składowisk odpadów, - zmniejszenie zu życia energii, surowców i materiałów na jednostk ę produkcji oraz zmniejszenie całkowitych przepływów materiałowych w gospodarce, - wzrost lesisto ści terenu, rozszerzenie renaturalizacji obszarów le śnych oraz poprawa stanu zdrowotno ści lasów b ędących pod wpływem zanieczyszcze ń powietrza, wody lub gleby,
str. 93 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
- zahamowanie zaniku gatunków ro ślin i zwierz ąt oraz zaniku ich naturalnych siedlisk, - zmniejszenie negatywnej ingerencji w krajobrazie oraz kształtowanie estetycznego krajobrazu zharmonizowanego z otaczaj ącą przyrod ą; a tak że - popraw ę stanu zdrowia obywateli, mierzon ą przy pomocy takich mierników jak długo ść życia, spadek umieralno ści niemowl ąt, aktywno ści społecznej odzwierciedlaj ące poziom świadomo ści ekologicznej społecze ństwa: - kompletno ść regulacji prawnych i tempo ich harmonizacji z prawem wspólnotowym i prawem mi ędzynarodowym, - spójno ść i efekty działa ń w zakresie monitoringu i kontroli, - zakres i efekty działa ń edukacyjnych oraz stopie ń udziału społecze ństwa w procesach decyzyjnych; - opracowanie i realizowanie przez grupy i organizacje pozarz ądowe projektów na rzecz ochrony środowiska.
Powy ższe wska źniki powinny by ć gromadzone i wykorzystywane do oceny realizacji Programu ochrony środowiska. Oceny efektów realizacji PO Ś nale ży dokona ć analizując informacje gromadzone przez poszczególne wydziały jednostek, organów i podmiotów uczestniczących w realizacji "Programu..." tzn. dla: wska źników ekonomicznych - informacje nale ży pozyska ć z funduszy dofinansowuj ących zadania, w tym równie ż informacje od inwestorów, wska źników ekologicznych - informacje s ą dost ępne w instytucjach kontroluj ących w ramach ogólnych systemów monitoringu środowiska jak np. pomiary emisji i imisji wykonywane przez Stacje Sanitarno-Epidemiologiczne, Inspektora Ochrony Środowiska, Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej, a tak że Lasy Pa ństwowe czy Lekarza Weterynarii, wska źników aktywno ści społecznej - informacje mo żliwe do uzyskania poprzez badania opinii społecznej, a tak że informacje o ilo ści procesów administracyjnych z udziałem społecze ństwa oraz ilo ści i jako ści działa ń na rzecz ochrony środowiska, a tak że sposobie i powszechno ści informowania mieszka ńców o realizowanych przedsi ęwzi ęciach.
Ci ągły monitoring Programu ochrony środowiska powiatu pozwoli na okre ślenie post ępu w realizacji wyznaczonych zada ń priorytetowych. W perspektywie długofalowej monitoring umo żliwi obserwacj ę dynamiki realizacji celów długoterminowych i strategicznych.
4. ŹRÓDŁA FINANSOWANIA PRZEDSI ĘWZI ĘĆ EKOLOGICZNYCH Nieodzownym elementem zarz ądzania środowiskiem jest struktura źródeł finansowania i mo żliwo ści pozyskiwania środków pieni ęż nych na realizacj ę celów zawartych w Planie Gospodarki Odpadami. Podstawowymi źródłami finansowania zada ń wynikaj ących z wdra żania programów ochrony środowiska i planów gospodarki odpadami s ą: fundusze ochrony środowiska (NFO ŚiGW, WFO ŚiGW, PFO ŚiGW, GFO ŚiGW, Fundusz Le śny, Fundusz Ochrony Gruntów Rolnych, Ekofundusz), sektor bankowy (m.in. Bank Ochrony Środowiska, Bank Światowy, Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju), fundusze inwestycyjne i towarzystwa leasingowe środki własne ludno ści i środki społeczne, bud żet pa ństwa, środki własne podmiotów gospodarczych, fundusze unijne (Fundusz Spójno ści i Fundusze Strukturalne). Poni żej zaprezentowano wybrane źródła finansowania mo żliwe do wykorzystania przy realizacji przedsi ęwzi ęć z zakresu ochrony środowiska.
str. 94 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej Zasady działania funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej tj. narodowego, wojewódzkich, powiatowych i gminnych zostały okre ślone w ustawie z 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (tekst jednolity: Dz. U. z 2006 r. Nr 129 poz. 902 z pó źn. zmianami). Fundusze te s ą najbardziej znanymi i wykorzystywanymi źródłami dofinansowywania inwestycji i przedsi ęwzi ęć realizowanych w celu poprawy jako ści środowiska. Podstawowymi formami dofinansowania zada ń ekologicznych przez ww. fundusze s ą preferencyjne pożyczki oraz dotacje.
Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFO ŚiGW) Celem działania NFO ŚiGW jest wsparcie finansowe przedsi ęwzi ęć ekologicznych o zasi ęgu ponadregionalnym i ogólnokrajowym. Szczegółowe cele i zadania priorytetowe s ą aktualizowane ka żdego roku i zamieszczane w wewn ętrznym dokumencie funduszu – tzw. li ście zada ń priorytetowych. Środki finansowe, którymi dysponuje NFO ŚiGW pochodz ą głównie z opłat za korzystanie ze środowiska i administracyjnych kar pieni ęż nych. Przychodami Narodowego Funduszu s ą tak że wpływy z opłat produktowych oraz wpływy z opłat i kar pieni ęż nych ustalanych na podstawie przepisów ustawy - Prawo geologiczne i górnicze. Podstawowymi formami dofinansowania zada ń proekologicznych przez NFO ŚiGW s ą preferencyjne pożyczki i dotacje. Inne formy finansowania to m.in. dopłaty do oprocentowania preferencyjnych kredytów i po życzek bankowych, uruchamianie ze swych środków linii kredytowych w bankach, a tak że udziały kapitałowe w spółkach prawa handlowego oraz nagrody za działalno ść na rzecz ochrony środowiska. NFO ŚiGW administruje równie ż środkami zagranicznymi przeznaczonymi na ochron ę środowiska w Polsce, pochodz ącymi z pomocy zagranicznej.
Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (WFO ŚiGW) WFO ŚiGW udziela dofinansowania na zadania ekologiczne zlokalizowane na jego terenie. Podstawow ą form ą dofinansowania s ą preferencyjne po życzki i cz ęś ciowo dotacje. Środki wojewódzkich funduszy przeznacza si ę na wspomaganie działalno ści, o której mowa w art. 406 pkt 1–11, oraz na dofinansowywanie: inwestycji ekologicznych realizowanych ze środków pochodz ących z Unii Europejskiej oraz funduszy krajowych, działa ń zwi ązanych z utrzymaniem i zachowaniem parków oraz ogrodów, b ędących przedmiotem ochrony na podstawie przepisów o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, bada ń, upowszechniania ich wyników, a tak że post ępu technicznego w zakresie ochrony środowiska i gospodarki wodnej, opracowywania i wdra żania nowych technik i technologii, w szczególno ści dotycz ących ograniczania emisji i zu życia wody, a tak że efektywnego wykorzystywania paliw, zapobiegania lub usuwania skutków zanieczyszczenia środowiska, w przypadku gdy nie mo żna ustali ć podmiotu za nie odpowiedzialnego, systemu kontroli wnoszenia przewidzianych ustaw ą opłat za korzystanie ze środowiska, a w szczególno ści tworzenia baz danych podmiotów korzystaj ących ze środowiska obowi ązanych do ponoszenia opłat, opracowywania planów słu żą cych gospodarowaniu zasobami wodnymi oraz utworzenia katastru wodnego, prowadzenia obserwacji terenów zagro żonych ruchami masowymi ziemi oraz terenów, na których wyst ępuj ą te ruchy, innych zada ń słu żą cych ochronie środowiska i gospodarce wodnej, wynikaj ących z zasady zrównowa żonego rozwoju, ustalonych w planach działalno ści wojewódzkich funduszy, w tym na programy ochrony środowiska, programy ochrony powietrza, programy ochrony przed hałasem, plany gospodarki odpadami, plany działa ń krótkoterminowych, o których mowa w art. 92 ust. 1, a tak że na realizacj ę powy ższych planów i programów, zada ń zwi ązanych ze zwi ększeniem lesisto ści kraju oraz zapobieganiem i likwidacj ą szkód w lasach spowodowanych przez czynniki biotyczne i abiotyczne, opracowa ń planów ochrony obszarów obj ętych ochron ą na podstawie ustawy o ochronie przyrody oraz prowadzenie monitoringu przyrodniczego,
str. 95 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
działa ń, o których mowa w ustawie z dnia 8 czerwca 2001 r. o przeznaczeniu gruntów rolnych do zalesienia (Dz. U. Nr 73, poz. 764 oraz z 2003 r. Nr 46, poz. 392), w tym pokrywanie kosztów sporz ądzania planów zalesie ń oraz kosztów sadzonek przekazanych rolnikom w celu zalesienia gruntów rolnych, przeciwdziałania kl ęskom żywiołowym i likwidacji ich skutków dla środowiska, działa ń polegaj ących na zapobieganiu i likwidacji powa żnych awarii i ich skutków, kosztów gospodarowania odpadami z wypadków, o których mowa w art. 17b ust. 5 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach.
Powiatowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (PFO ŚiGW) PFO ŚiGW utworzony został wraz z reform ą administracyjn ą pa ństwa, która powołała do życia nowy szczebel administracji samorz ądowej - powiat. Obecnie środki PFO ŚiGW przeznaczane s ą zgodnie z art. 407 ustawy z dnia 27.04.2001 r. Prawo Ochrony Środowiska (tekst jednolity Dz.U. z 2006 r. Nr 129 poz. 902 z pó źn. zmianami) na: wspomagania działalno ści w zakresie okre ślonym jak dla gminnych funduszy (w art. 406 pkt 1 - 11); prowadzenie obserwacji terenów zagro żonych ruchami masowymi ziemi oraz terenów, na których wyst ępuj ą te ruchy; inne zadania ustalone przez rad ę powiatu, słu żą ce ochronie środowiska i gospodarce wodnej, wynikaj ące z zasady zrównowa żonego rozwoju, w tym na programy ochrony środowiska.
Gminne Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (GFO ŚiGW) Celem działania GFO ŚiGW jest dofinansowywanie zada ń ekologicznych na terenie własnej gminy. Zgodnie z art. 406 ustawy z dnia 27.04.2001 r. Prawo Ochrony Środowiska (tekst jednolity Dz.U. z 2006 r. Nr 129 poz. 902 z pó źn. zmianami) środki finansowe GFO ŚiGW przeznacza si ę na: edukacj ę ekologiczn ą oraz propagowanie działa ń proekologicznych i zasady zrównowa żonego rozwoju, wspomaganie realizacji zada ń pa ństwowego monitoringu środowiska, wspomaganie innych systemów kontrolnych i pomiarowych oraz bada ń stanu środowiska, a tak że systemów pomiarowych zu życia wody i ciepła, wspomaganie systemów gromadzenia i przetwarzania danych zwi ązanych z dost ępem do informacji o środowisku; realizowanie zada ń modernizacyjnych i inwestycyjnych, słu żą cych ochronie środowiska i gospodarce wodnej, w tym instalacji lub urz ądze ń ochrony przeciwpowodziowej i obiektów małej retencji wodnej, przedsi ęwzi ęcia zwi ązane z ochron ą przyrody, w tym urz ądzanie i utrzymanie terenów zieleni, zadrzewie ń, zakrzewie ń oraz parków, przedsi ęwzi ęcia zwi ązane z gospodark ą odpadami i ochron ą powierzchni ziemi, przedsi ęwzi ęcia zwi ązane z ochron ą powietrza, przedsi ęwzi ęcia zwi ązane z ochron ą wód, profilaktyk ę zdrowotn ą dzieci na obszarach, na których wyst ępuj ą przekroczenia standardów jako ści środowiska, wspieranie wykorzystania lokalnych źródeł energii odnawialnej oraz pomoc przy wprowadzaniu bardziej przyjaznych dla środowiska no śników energii, wspieranie działalno ści zwi ązanej z wytwarzaniem biokomponentów i biopaliw ciekłych, wspieranie ekologicznych form transportu, działania z zakresu rolnictwa ekologicznego bezpo średnio oddziałuj ące na stan gleby, powietrza i wód, w szczególno ści na prowadzenie gospodarstw rolnych produkuj ących metodami ekologicznymi poło żonych na obszarach szczególnie chronionych na podstawie przepisów ustawy o ochronie przyrody, inne zadania ustalone przez rad ę gminy, słu żą ce ochronie środowiska i gospodarce wodnej, wynikaj ące z zasady zrównowa żonego rozwoju, w tym na programy ochrony środowiska. Zasady przyznawania dofinansowania z GFO ŚiGW s ą ustalane indywidualnie w poszczególnych gminach.
str. 96 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Fundusze Ochrony Gruntów Rolnych (FOGR) Terenowy Fundusz Ochrony Gruntów Rolnych Województwa Dolno śląskiego obejmuje swoj ą działalno ści ą teren województwa dolno śląskiego i działa na podstawie ustawy z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i le śnych (tekst jednolity z 2004 r. Dz. U. Nr 121, poz. 1266 ze zmianami), rozporz ądzenia Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywno ściowej z dnia 27 pa ździernika 1998 r. (Dz. U. Nr 139, poz. 903 ze zmianami) oraz przepisów niniejszego Regulaminu. Dochodami funduszu s ą: nale żno ści jednorazowe, opłaty roczne, wynikaj ące z ww. ustawy, opłaty z tytułu niewykonania obowi ązku zdj ęcia i wykorzystania próchniczej warstwy gleby, opłaty oraz nale żno ści podwy ższone, okre ślone w art. 28 ust. 1 - 3 ww. ustawy, darowizny i inne dochody.
Środki Funduszu przeznacza si ę na ochron ę, rekultywacj ę i popraw ę jako ści gruntów rolnych oraz na wypłat ę odszkodowa ń przewidzianych ustaw ą. Główne działania dofinansowywane z funduszu to: rekultywacja na cele rolnicze gruntów, które utraciły lub zmniejszyły warto ść użytkow ą wskutek działalno ści nie ustalonych osób, rolnicze zagospodarowanie gruntów zrekultywowanych, użyźnianie gleb o niskiej warto ści produkcyjnej, ulepszanie rze źby terenu i struktury przestrzennej gleb, usuwanie kamieni i odkrzaczanie, przeciwdziałanie erozji gleb i ruchom masowym ziemi na gruntach rolnych, w tym zwrot kosztów zakupu nasion i sadzonek, utrzymanie w stanowe nie sprawno ści technicznej urz ądze ń przeciwerozyjnych oraz odszkodowania, o których mowa w art. 15 ust. 3, budowa i renowacja zbiorników wodnych słu żą cych małej retencji, budowa i modernizacja dróg dojazdowych do gruntów rolnych, wdra żanie i upowszechnianie wyników prac naukowo-badawczych zwi ązanych z ochron ą gruntów rolnych, wykonywanie bada ń płodów rolnych uzyskiwanych na obszarach ograniczonego użytkowania, o których mowa w art. 16, oraz niezb ędnych dokumentacji i ekspertyz z zakresu ochrony gruntów rolnych, wykonywanie zast ępcze obowi ązków okre ślonych w ustawie, rekultywacja nieu żytków i u żyźnianie gleb na potrzeby nowo zakładanych pracowniczych ogrodów działkowych, zakup sprz ętu pomiarowego i informatycznego oraz oprogramowania, niezb ędnego do zakładania i aktualizowania operatów ewidencji gruntów oraz prowadzenia spraw ochrony gruntów rolnych, do wysoko ści 5% rocznych dochodów Funduszu.
EkoFundusz EkoFundusz powołany został w 1992 r. przez Ministra Finansów, po decyzji Klubu Paryskiego (zrzeszającego pa ństwa b ędące wierzycielami Polski) dotycz ącej redukcji polskiego długu o 50 % i dalszej redukcji długu o 10% pod warunkiem przeznaczenia go na uzgodniony wspólnie cel. Celem zaproponowanym przez Polsk ę i przyj ętym przez wierzycieli było wsparcie przedsi ęwzi ęć w zakresie ochrony środowiska (tzw. ekokonwersja długu). Dotychczas decyzj ę o ekokonwersji polskiego długu podj ęły Stany Zjednoczone, Francja, Szwajcaria, Włochy, Szwecja i Norwegia, tak wi ęc Ekofundusz zarz ądza środkami tych krajów (ł ącznie ponad 571 mln USD do wydania w latach 1992-2010). Do zada ń priorytetowych EkoFunduszu nale ży zaliczy ć: zmniejszenie emisji gazów powoduj ących zmiany klimatu Ziemi, ograniczenie transgranicznego transportu dwutlenku siarki i tlenków azotu oraz eliminacja niskich źródeł ich emisji, ograniczenie dopływu zanieczyszcze ń do Bałtyku oraz ochrona zasobów wody pitnej, ochrona ró żnorodno ści biologicznej, gospodarka odpadami i rekultywacja gleb zanieczyszczonych.
Dotacje EkoFunduszu we wszystkich ww. dziedzinach mog ą uzyska ć jedynie projekty, które wyka żą si ę wysok ą efektywno ści ą okre ślan ą jako stosunek efektów ekologicznych do planowanych kosztów.
str. 97 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Od 2004 r. działania EkoFunduszu zdecydowanie koncentruj ą si ę na projektach niekomercyjnych, dla których dotacja stanowi cz ęsto o powodzeniu całego przedsi ęwzi ęcia. Zadaniem Ekofunduszu jest ułatwianie transferu na polski rynek najlepszych technologii z krajów - donatorów, a tak że stymulowanie rozwoju polskiego przemysłu ochrony środowiska. Poziom dofinansowania z EkoFunduszu wynosi od 5 do 45% kosztów projektu, a dla projektów innowacyjnych do 50%. W przypadku realizacji zada ń z zakresu ochrony przyrody przez społeczn ą organizacj ę pozarz ądow ą dofinansowanie mo że si ęga ć nawet do 80%.
Banki Banki s ą kolejnym źródłem finansowania inwestycji ekologicznych. W ostatnim okresie wykazuj ą coraz wi ększe zainteresowanie inwestycjami proekologicznymi, oferuj ąc przedsi ębiorcom preferencyjne kredyty na przedsięwzi ęcia w zakresie ochrony środowiska. W zwi ązku z tym banki ści śle współpracuj ą z funduszami ochrony środowiska i gospodarki wodnej, które dofinansowuj ą te inwestycje poprzez dopłaty do oprocentowania kredytów. Środki finansowe kredytów pochodz ą natomiast z zasobów bankowych. Taka współpraca przyczynia si ę do obni żenia kosztów kredytu dla inwestora realizuj ącego zadania z zakresu ochrony środowiska. Do banków specjalizuj ących si ę w finansowaniu przedsi ęwzi ęć ekologicznych w Polsce nale ży zaliczy ć przede wszystkim: Bank Ochrony Środowiska - oferuje on bogat ą ofert ę dla prywatnych i samorz ądowych inwestorów, a tak że osób fizycznych w formie preferencyjnych kredytów. Kredytobiorca musi posiada ć jednak przynajmniej 50% własnych środków finansowych na realizacje przedsi ęwzi ęcia. Bank Światowy – wspiera finansowo zadania z ochrony środowiska, dofinansowanie mo że si ęga ć 70% warto ści przedsi ęwzi ęcia. Dofinansowanie udzielane jest w formie kredytu. Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju – bank oferuje kredyty m.in. na przedsi ęwzi ęcia z zakresu ochrony środowiska i gospodarki odpadami. Dofinansowanie mo że si ęga ć 35% warto ści zadania.
Fundusze inwestycyjne Fundusze inwestycyjne s ą nowym elementem rynku finansowego ochrony środowiska. Coraz ch ętniej inwestuj ą w przedsi ęwzięcia ekologiczne wykorzystuj ąc przy tym współczesne technologie. Mogą one sta ć si ę jednym z głównych funduszy dofinansowuj ącym zadania z zakresu ochrony środowiska, ze wzgl ędu na du że wkłady finansowe w rozwój nowoczesnej produkcji.
Fundusze Unii Europejskiej Unia Europejska w ramach pomocy dla Polski udziela wsparcia finansowego ze specjalnych funduszy na działania maj ące na celu wyrównanie ró żnic i podniesienie standardu infrastruktury, w tym równie ż ochrony środowiska. Aktualnie polityka finansowa UE jest realizowana z ni żej wymienionych funduszy: Funduszu Spójno ści, Funduszy Strukturalnych: - Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR), - Europejski Fundusz Społeczny (EFS), oraz fundusze: Europejski Fundusz Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW), Europejski Fundusz Rybołówstwa (EFR).
Środki finansowe z powy ższych funduszy UE b ędą wydatkowane na projekty realizowane w ramach tzw. programów operacyjnych, tj.: Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko – finansowany z EFRR i FS, Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka – finansowany z EFRR, Program Operacyjny Kapitał Ludzki – finansowany z EFS, 16 Regionalnych Programów Operacyjnych, w tym Regionalny Program Operacyjny Dolnego Śląska – finansowanych z EFRR, Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej – finansowany z EFRR, Program Operacyjny Pomoc Techniczna – finansowany z EFRR, Programy Operacyjne Europejskiej Współpracy Terytorialnej – finansowany z EFRR, PROW Program Rozwoju Obszarów Wiejskich 2007 – 2013 - finansowany z EFRROW,
str. 98 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Programu Operacyjnego „Zrównowa żony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrze żnych obszarów rybackich 2007 – 2013” - finansowany z EFR.
Projekty zwi ązane z ochron ą środowiska, realizowane na terenie Dolnego Śląska, b ędą dofinansowywane głównie w ramach ni żej wymienionych programów operacyjnych: Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko (PO Ii Ś), Regionalny Program Operacyjny Dolnego Śląska (RPO DS), PROW Program Rozwoju Obszarów Wiejskich 2007 – 2013 (PROW).
Projekty dotycz ące ochrony środowiska, mog ą by ć równie ż finansowane w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, Programu Operacyjnego Europejskiej Współpracy Terytorialnej oraz Programu Operacyjnego „Zrównowa żony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrze żnych obszarów rybackich 2007 – 2013”.
Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko (PO Ii Ś) Celem programu jest „Podniesienie atrakcyjno ści inwestycyjnej Polski i jej regionów poprzez rozwój infrastruktury technicznej przy równoczesnej ochronie i poprawie stanu środowiska, zdrowia, zachowaniu to żsamo ści kulturowej i rozwijaniu spójno ści terytorialnej”[17]. Cel główny programu b ędzie realizowany w ramach osi priorytetowych przedstawionych w tabeli V.2. Tabela V.2. Osie priorytetowe Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko Oś priorytetowa Nazwa osi priorytetowej Główny cel osi priorytetowej Oś priorytetowa I Gospodarka wodno-ściekowa Wyposa żenie, do ko ńca 2015 r., aglomeracji powy żej 15 tys. RLM w systemy kanalizacji, oczyszczalnie ścieków Oś priorytetowa II Gospodarka odpadami i ochrona Zwi ększenie korzy ści gospodarczych poprzez zmniejszenie powierzchni ziemi udziału odpadów komunalnych składowanych i rekultywacj ę terenów zdegradowanych oraz ochron ę brzegów morskich Oś priorytetowa III Zarz ądzanie zasobami i przeciwdziałanie Zapewnienie odpowiedniej ilo ści zasobów wodnych na potrzeby zagro żeniom środowiska ludno ści i gospodarki kraju oraz minimalizacja skutków negatywnych zjawisk naturalnych, przeciwdziałanie powa żnym awariom, zapewnienie dobrego stanu wód przybrze żnych, a tak że wzmocnienie procesów decyzyjnych poprzez zapewnienie wiarygodnych informacji o stanie środowiska Oś priorytetowa IV Przedsi ęwzi ęcia dostosowuj ące Ograniczanie negatywnego wpływu istniej ącej działalno ści przedsi ębiorstwa do wymogów ochrony przemysłowej na środowisko i dostosowanie przedsi ębiorstw do środowiska wymogów prawa wspólnotowego Oś priorytetowa V Ochrona przyrody i kształtowanie postaw Ograniczenie degradacji środowiska naturalnego oraz strat jego ekologicznych zasobów i zmniejszania ró żnorodno ści biologicznej Oś priorytetowa VI Drogowa i lotnicza sie ć TEN-T Poprawa dost ępno ści komunikacyjnej Polski i poł ącze ń mi ędzyregionalnych poprzez rozwój drogowej i lotniczej sieci TEN-T Oś priorytetowa VII Transport przyjazny środowisku Zwi ększenie udziału przyjaznych środowisku gał ęzi transportu w ogólnym przewozie osób i ładunków Oś priorytetowa VIII Bezpiecze ństwo transportu i krajowe sieci Poprawa stanu bezpiecze ństwa oraz dost ępno ści komunikacyjnej transportowe Polski i krajowych poł ącze ń mi ędzyregionalnych, poło żonych poza sieci ą TEN-T Oś priorytetowa IX Infrastruktura drogowa w Polsce wschodniej Poprawa poł ącze ń komunikacyjnych głównych miast województw wschodniej Polski z pozostał ą cz ęś ci ą kraju poprzez rozwój sieci drogowej na terenie tych województw Oś priorytetowa X Infrastruktura energetyczna przyjazna Poprawa bezpiecze ństwa energetycznego pa ństwa w zakresie środowisku oddziaływania sektora energetyki na środowisko. Oś priorytetowa XI Bezpiecze ństwo energetyczne Poprawa bezpiecze ństwa energetycznego pa ństwa poprzez tworzenie nowych zdolno ści przesyłowych i transportowych energii elektrycznej, gazu ziemnego i ropy naftowej oraz rozbudow ę podziemnych magazynów gazu ziemnego, a tak że poprzez zapewnienie dost ępno ści sieci gazowej na terenach niezgazyfikowanych i modernizacj ę istniej ących sieci dystrybucji Oś priorytetowa XII Kultura i dziedzictwo kulturowe Wykorzystanie potencjału kultury i dziedzictwa kulturowego o znaczeniu światowym i europejskim dla zwi ększenia atrakcyjno ści Polski. Oś priorytetowa XIII Bezpiecze ństwo zdrowotne i poprawa Wspieranie utrzymania dobrego poziomu zdrowia zasobów pracy. efektywno ści systemu ochrony zdrowia
str. 99 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Oś priorytetowa Nazwa osi priorytetowej Główny cel osi priorytetowej Oś priorytetowa XIV Infrastruktura szkolnictwa wy ższego Rozwój nowoczesnych o środków akademickich przede wszystkim kształc ących specjalistów w zakresie nowoczesnych technologii. Oś priorytetowa XV Pomoc techniczna – Europejski Fundusz Sprawne i efektywne wykorzystanie środków w ramach Programu Rozwoju Regionalnego Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko. Oś priorytetowa XVI Pomoc techniczna – Fundusz Spójno ści Sprawne i efektywne wykorzystanie środków w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko. Oś priorytetowa XVII Konkurencyjno ść regionów Zwi ększenie konkurencyjno ści regionów poprzez realizacj ę kluczowych inwestycji infrastrukturalnych. [źródło: wg Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko]
Plan finansowy PO IiS na lata 2007-2013 przewiduje zaanga żowanie środków finansowych w ł ącznej kwocie ok. 36 365,32 mln euro, w tym ok. 27 848,3 mln euro stanowi wkład funduszy UE, tj. FS – 21 511,1 mln euro oraz EFRR – 6 337,2 mln euro. Na osie priorytetowe I - V, tj.. bezpo średnio zwi ązane z ochron ą środowiska planowanych jest ok. 6 019,71 mln euro, co stanowi ok. 16,5% ogólnych środków finansowych PO IiS. Po średnio jednak działania zwi ązane z ochron ą środowiska b ędą realizowane równie ż w innych osiach priorytetowych.
W ramach PO IiS działania środowiskowe zostały zawarte głównie w nast ępuj ących osiach priorytetowych: Oś priorytetowa I: Gospodarka wodno-ściekowa W ramach tej osi priorytetowej wspierane b ędą głównie przedsi ęwzi ęcia zmierzaj ące do zapewnienia skutecznych i efektywnych systemów zbierania i oczyszczania ścieków komunalnych w aglomeracjach powy żej 15 tys. RLM.
Oś priorytetowa II: Gospodarka odpadami i ochrona powierzchni ziemi W ramach osi priorytetowej realizowane b ędą du że projekty według listy indykatywnej, inwestycje z zakresu gospodarki odpadami komunalnymi dotycz ące instalacji i systemów obsługuj ących min. 150 tys. mieszka ńców, inwestycje z zakresu rekultywacji terenów oraz ochrony brzegów morskich, a tak że polegaj ące na zabezpieczeniu osuwisk o warto ści co najmniej 5 mln euro.
Oś priorytetowa III: Zarz ądzanie zasobami i przeciwdziałanie zagro żeniom środowiska W ramach osi priorytetowej wspierane b ędą projekty dotycz ące: - realizacji zbiorników retencyjnych i stopni wodnych, - urz ądze ń okresowo pi ętrz ących wod ę, - renaturyzacji, przywracaj ące funkcjonalno ść przyrodnicz ą, hamuj ące odpływ wody, zwi ększaj ące naturaln ą retencj ę i bezpiecze ństwo przeciwpowodziowe, - wzrostu dyspozycyjnych zasobów wody, a tak że w zakresie zapobiegania i przeciwdziałania powa żnym awariom i monitorowania stanu środowiska, - poprawy stanu bezpiecze ństwa sanitarnego wód przybrze żnych, w tym dotycz ące budowy, modernizacji systemów odprowadzania wód opadowych i roztopowych do akwenów morskich polegaj ące na budowie i modernizacji kanalizacji deszczowej, podczyszczalni i urz ądze ń retencyjno-sedymentacyjnych w obszarach zurbanizowanych s ąsiaduj ących z Bałtykiem, - budowy i doskonalenia stanowisk do analizowania i prognozowania zagro żeń naturalnych i stwarzanych powa żnymi awariami.
Oś priorytetowa IV: Przedsi ęwzi ęcia dostosowuj ące przedsi ębiorstwa do wymogów ochrony środowiska W ramach osi priorytetowej wspierane b ędą projekty du żych przedsi ębiorstw dotycz ące głównie: - redukcji zanieczyszcze ń emitowanych do atmosfery (instalacje o mocy powy żej 50 MW), - redukcji zanieczyszcze ń odprowadzanych ze ściekami - redukcji ilo ści wytwarzanych odpadów i zwi ększaj ące udział odpadów poddawanych procesom odzysku, w szczególno ści recyclingu - systemów zarz ądzania środowiskowego (z wył ączeniem inwestycji) przygotowanie niezb ędnych audytów w celu uzyskania certyfikatów oraz pomoc we wdro żeniach niezb ędnych do uzyskania certyfikatów,
str. 100 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
- uzyskania eko-znaków dla produktów, - wdra żania najlepszych dost ępnych technik (BAT).
Oś priorytetowa V: Ochrona przyrody i kształtowanie postaw ekologicznych W ramach osi priorytetowej wspierane b ędą działania: - maj ące na celu zachowanie zagro żonych wygini ęciem gatunków oraz ró żnorodno ści genetycznej ro ślin, zwierz ąt i grzybów oraz przywracania dro żno ści korytarzy ekologicznych, aby umo żliwi ć prawidłowe funkcjonowanie sieci NATURA 2000, - dotycz ące kształtowania postaw społecznych sprzyjaj ących ochronie środowiska, ochronie przyrody, w tym ró żnorodno ści biologicznej i ochronie krajobrazu, a tak że zachowa ń proekologicznych poprzez szeroko rozumian ą edukacj ę ekologiczn ą.
Maksymalne dofinansowanie w ramach PO IiS b ędzie wynosiło 85 % kosztów kwalifikowalnych projektu. Dla projektów generuj ących dochód, dofinansowanie nie przekroczy 50%. Ostateczny poziom dofinansowania b ędzie jednak wynikiem oblicze ń finansowych dotycz ących danego projektu. Dofinansowanie b ędzie udzielane w formie dotacji, jako refundacja wydatków.
Regionalny Program Operacyjny Dolnego Śląska (RPO DS) Celem głównym programu jest: „Podniesienie poziomu życia mieszka ńców Dolnego Śląska oraz poprawa konkurencyjno ści regionu przy respektowaniu zasad zrównowa żonego rozwoju”[21]. Cel główny programu b ędzie realizowany w ramach priorytetów przedstawionych w poni ższej tabeli. Tabela V.3. Priorytety Regionalnego Programu Operacyjnego Dolnego Śląska Priorytety Cele szczegółowe RPO Sfera/Cel SRWD Regionalnego Programu Operacyjnego 1. Wzrost konkurencyjno ści dolno śląskich przedsi ębiorstw I. Wzrost aktywno ści Sfera: Gospodarcza gospodarczej opartej o wiedz ę i Cel: Zbudowanie konkurencyjnej „Przedsi ębiorstwa i innowacyjno ść ” innowacyjno ść i innowacyjnej gospodarki 2. .Rozwój społecze ństwa informacyjnego na Dolnym Dolnego Śląska Śląsku „Społecze ństwo informacyjne” 3. Rozwój infrastruktury transportowej na Dolnym Śląsku II. Rozwój infrastruktury słu żą cej Sfera: Przestrzenna poprawie jako ści środowiska, Cel: Zwi ększenie spójno ści „Transport” warunków inwestowania przestrzennej 4. Poprawa stanu środowiska naturalnego i prowadzenia działalno ści i infrastrukturalnej regionu oraz bezpiecze ństwa ekologicznego gospodarczej i jego integracja z europejskimi i przeciwpowodziowego Dolnego Śląska obszarami wzrostu
„Środowisko i bezpiecze ństwo ekologiczne” 5. Regionalna infrastruktura energetyczna przyjazna środowisku „Energetyka” 6. Wykorzystanie i promocja potencjału turystycznego i kulturowego Dolnego Śląska „Turystyka i Kultura” 7. Rozbudowa i modernizacja infrastruktury edukacyjnej na III. Poprawa bytu mieszka ńców i Sfera: Społeczna Dolnym Śląsku wzrost konkurencyjno ści Cel: Rozwijanie solidarno ści regionu poprzez modernizacj ę i społecznej oraz postaw „Edukacja” rozbudow ę infrastruktury obywatelskich twórczych 8. Modernizacja infrastruktury ochrony zdrowia na Dolnym społecznej i otwartych na świat Śląsku „Zdrowie” 9. Odnowa zdegradowanych obszarów miejskich na terenie Dolnego Śląska „Miasta”
10. Pomoc techniczna - - [źródło: Regionalny Program Operacyjny Dolnego Śląska]
str. 101 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Plan finansowy RPO DS na lata 2007-2013 przewiduje zaanga żowanie środków finansowych w ł ącznej kwocie ok. 1561,1 mln euro, w tym na priorytet 4, tj. bezpo średnio zwi ązany z ochrona środowiska 152,07 mln euro, co stanowi ok. 9,7% ogólnych środków finansowych RPO DS. Po średnio jednak działania zwi ązane z ochron ą środowiska b ędą realizowane równie ż w innych priorytetach jak np. priorytet 3: Transport i priorytet 5: Energetyka.
W ramach RPO DS działania środowiskowe zostały zawarte głównie w priorytecie 4: Poprawa stanu środowiska naturalnego oraz bezpiecze ństwa ekologicznego i przeciwpowodziowego Dolnego Śląska „Środowisko i bezpiecze ństwo ekologiczne ”. Głównym celem tego priorytetu jest; „Poprawa stanu środowiska naturalnego, zapobieganie jego degradacji i zachowanie ró żnorodno ści biologicznej oraz walorów przyrodniczych Dolnego Śląska, a tak że poprawa poziomu bezpiecze ństwa w regionie, poprzez przeciwdziałanie naturalnym i technologicznym zagro żeniom, likwidacj ę ich skutków oraz wspieranie działaj ących w tym zakresie słu żb ratowniczych”[21]. W ramach priorytetu 4, wspierane b ędą projekty dotycz ące: gospodarki wodno-ściekowej, w tym projekty: - budowy i modernizacji oczyszczalni ścieków oraz budowy i modernizacji sieci wodoci ągowej (w tym dotycz ących uj ęć wody) i kanalizacyjnej (priorytetowo traktowane b ędą projekty zgodne z Krajowym Programem Oczyszczania Ścieków Komunalnych realizowane dla aglomeracji od 2 tys. do 15 tys. RLM), - działania z zakresu sanitacji i racjonalnego gospodarowania wodą, zwłaszcza na obszarach wiejskich i terenach obj ętych ochrona np. sieci ą Natura 2000 oraz na terenach turystycznych, czy uzdrowiskowych, ochrony powietrza, w tym projekty: - realizowane na obszarach o du żej g ęsto ści zaludnienia, - maj ące wpływ na tereny obj ęte ochrona np. sieci ą Natura 2000, - zlokalizowane na terenach turystycznych czy uzdrowiskowych, gospodarki odpadami, tj. projekty uwzgl ędnione w Wojewódzkim Planie Gospodarki Odpadami , w tym projekty: - dotycz ące budowy i rozbudowy nowoczesnych obiektów obsługuj ących do 150 tys. mieszka ńców zajmuj ących si ę zbiórk ą, segregacj ą, składowaniem, recyklingiem, unieszkodliwianiem ró żnego typu odpadów, - przyczyniaj ące si ę do likwidacji „dzikich wysypisk śmieci” zwłaszcza na obszarach turystycznych czy uzdrowiskowych oraz obj ętych ochron ą np. sieci ą Natura 2000, - dotycz ące rekultywacji wył ączonych z eksploatacji składowisk szczególnie zagra żaj ących środowisku, ochrona bioró żnorodno ści i zwi ększenie obszarów chronionych: - przyczyniaj ących si ę do zahamowania strat ró żnorodno ści biologicznej na wszystkich poziomach jej organizacji, czyli ró żnorodno ści wewn ątrzgatunkowej, mi ędzygatunkowej i ponadgatunkowej (ekosystemów i krajobrazów) , - wzbogacaj ących skład gatunkowy drzewostanów (w tym eliminacji monokultur) w celu zwi ększania ró żnorodno ści genetycznej i biologicznej biocenoz le śnych, - pozwalaj ących na odbudow ę i udra żnianie korytarzy ekologicznych (le śnych, rzecznych i innych) zapewniaj ących wymian ę genów pomi ędzy ró żnymi populacjami lokalnymi), - pozwalaj ących na ochron ę i utrzymanie siedlisk we wła ściwym stanie lub przywracaj ących ich wła ściwy stan, - przyczyniaj ących si ę do renaturalizacji obszarów hydrograficznych i utrzymania obszarów wodno – błotnych, zmierzaj ących do pozyskania gruntów pod obszary chronione, ochrony przeciwpowodziowej regionu, w tym projektów powi ązanych lub znajduj ących si ę w „Programie dla Odry 2006”, edukacji ekologicznej.
Ponadto w ramach RPO DS realizowane b ędą projekty po średnio wpływaj ące na popraw ę środowiska, które b ędą wpisywały si ę w cele m.in. ni żej wyszczególnionych priorytetów: Priorytet III: Rozwój infrastruktury transportowej na Dolnym Śląsku „Transport”
str. 102 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
W ramach tego priorytetu wspierane b ędą projekty dotycz ące: - transportu drogowego, - transportu kolejowego, - zbiorowego transportu miejskiego i podmiejskiego. Priorytet V: Regionalna infrastruktura energetyczna przyjazna środowisku „Energetyka” W ramach tego priorytetu wspierane b ędą projekty dotycz ące m.in.: - wytwarzania energii ze źródeł odnawialnych, ze szczególnym uwzgl ędnieniem elektrowni wodnych, - budowy ciepłowni oraz ich przebudowy lub rozbudowy oraz wyposa żenia w celu poprawy sprawno ści energetycznej (preferowane b ędą ciepłownie wykorzystuj ące odnawialne źródła energii np. biomasa, energia geotermalna, gaz, głównie te, które przestawiaj ą si ę z paliw konwencjonalnych na odnawialne źródła energii).
Program Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW) Zgodnie z Krajowym Planem Strategicznym Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 [19], „podstaw ę jego realizacji, a w konsekwencji instrumentów wsparcia rozwoju obszarów wiejskich w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013, stanowi koncepcja wielofunkcyjno ści rolnictwa i obszarów wiejskich. Zakłada ona wzmocnienie ekonomiczne gospodarstw rolnych i wzrost konkurencyjno ści sektora rolno-spo żywczego, z jednoczesnym zapewnieniem instrumentów na rzecz ró żnicowania działalno ści gospodarczej w kierunku pozyskania i stworzenia alternatywnych źródeł dochodów mieszka ńców wsi. Przyczyni si ę ona do polepszenia jako ści życia na obszarach wiejskich, poprzez rozwini ęcie sektora podstawowych usług na rzecz ludno ści, jak równie ż będzie stanowi ć alternatyw ę dla obecnie dominuj ącej roli obszarów wiejskich, jak ą jest produkcja żywno ści”.
PROW na lata 2007-2013 będzie wspierał projekty realizowane w ramach 4 priorytetowych osi: Oś 1: Poprawa konkurencyjno ści sektora rolnego i le śnego OŚ 2: Poprawa środowiska naturalnego i obszarów wiejskich OŚ 3: Jako ść życia na obszarach wiejskich i ró żnicowanie gospodarki wiejskiej OŚ 4: LEADER
Plan finansowy PROW na lata 2007-2013 przewiduje zaanga żowanie środków finansowych w ł ącznej kwocie ok. 17 217,82 mln euro, w tym na o ś 2, tj. popraw ę środowiska naturalnego i obszarów wiejskich 5 546,0 mln euro oraz na o ś 3, tj. jako ść życia na obszarach wiejskich i ró żnicowanie gospodarki wiejskiej – 3 430,2, co stanowi ł ącznie ok. 52,1% ogólnych środków finansowych PROW.
W ramach PROW działania środowiskowe zostały zawarte głównie w osi 2: poprawa środowiska naturalnego i obszarów wiejskich oraz osi 3: jako ść życia na obszarach wiejskich i ró żnicowanie gospodarki wiejskiej.
W zakresie osi 2: poprawa środowiska naturalnego b ędą realizowane nast ępuj ące działania [19]: Działanie: Wspieranie gospodarowania na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW) Cele działania: 1. Zapewnienie ci ągło ści rolniczego u żytkowania ziemi i tym samym utrzymanie żywotno ści obszarów wiejskich. 2. Zachowanie walorów krajobrazowych obszarów wiejskich. 3. Utrzymanie zrównowa żonego sposobu gospodarowania uwzgl ędniaj ącego, aspekty ochrony środowiska. Opis działania Działanie będzie wspierało gospodarstwa rolne poło żone na obszarach, na których produkcja rolnicza jest utrudniona ze wzgl ędu na niekorzystne warunki naturalne. Obszary te zostały wskazane w PROW.
str. 103 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Działanie: Program rolno środowiskowy (Płatno ści rolno środowiskowe) Cel działania: Poprawa środowiska przyrodniczego i obszarów wiejskich, w szczególno ści: 1) przywracanie walorów lub utrzymanie stanu cennych siedlisk u żytkowanych rolniczo oraz zachowanie ró żnorodno ści biologicznej na obszarach wiejskich; 2) promowanie zrównowa żonego systemu gospodarowania; 3) odpowiednie u żytkowanie gleb i ochrona wód; 4) ochrona zagro żonych lokalnych ras zwierz ąt gospodarskich i lokalnych odmian ro ślin uprawnych. Opis działania Działanie obejmuje 9 pakietów rolno środowiskowych, w których znajduj ą si ę warianty rolno środowiskowe, zawieraj ące zestawy zada ń, wykraczaj ących poza obowi ązuj ące podstawowe wymagania, i które nie pokrywaj ą si ę z innymi instrumentami Wspólnej Polityki Rolnej (WPR).
Działanie: Zalesianie gruntów rolnych oraz zalesianie gruntów innych ni ż rolne Cele działania 1. Powi ększenie obszarów le śnych poprzez zalesianie. 2. Utrzymanie i wzmocnienie ekologicznej stabilno ści obszarów le śnych poprzez zmniejszenie fragmentacji kompleksów le śnych i tworzenie korytarzy ekologicznych. 3. Zwi ększenie udziału lasów w globalnym bilansie w ęgla oraz ograniczeniu zmian klimatu. Zakres pomocy W ramach tego działania wspierane b ędą procesy zalesiania gruntów własno ści prywatnej i komunalnej, a nast ępnie zapewnienie wła ściwej piel ęgnacji nowych nasadze ń we wczesnych etapach ich rozwoju. Działanie: Odtwarzanie potencjału produkcji le śnej zniszczonego przez katastrofy oraz wprowadzanie instrumentów zapobiegawczych Cele działania Odnowienie i piel ęgnacja drzewostanów zniszczonych przez czynniki biotyczne i abiotyczne oraz wprowadzanie mechanizmów zapobiegaj ących katastrofom naturalnym, ze szczególnym uwzgl ędnieniem zabezpiecze ń przeciwpo żarowych. Pomoc b ędzie realizowana w oparciu o kompleksowe projekty obejmuj ące lasy. Zakres pomocy W ramach działania mog ą by ć wspierane projekty zwi ązane z: 1) przygotowaniem le śnego materiału rozmno żeniowego na potrzeby odbudowy uszkodzonych lasów; 2) uporz ądkowaniem uszkodzonej powierzchni le śnej; 3) odnowieniem lasu wraz z piel ęgnacj ą i ochron ą zało żonych upraw; 4) piel ęgnacj ą i ochron ą uszkodzonych drzewostanów oraz cennych obiektów przyrodniczych; 5) udost ępnianiem terenów le śnych dla wypełniania funkcji społecznych lasu; 6) wzmocnieniem systemu ochrony przeciwpo żarowej.
W zakresie osi 3: jako ść życia na obszarach wiejskich i ró żnicowanie gospodarki wiejskiej będą realizowane m.in. ni żej wyszczególnione działania zwi ązane bezpo średnio z ochron ą środowiska [19]: Działanie: Podstawowe usługi dla gospodarki i ludno ści wiejskiej Cel działania Poprawa podstawowych usług na obszarach wiejskich, obejmuj ących elementy infrastruktury technicznej, warunkuj ących rozwój społeczno-gospodarczy, co przyczyni si ę do poprawy warunków życia oraz prowadzenia działalno ści gospodarczej. Zakres pomocy Pomocy udziela si ę na realizacj ę projektów w zakresie: 1) gospodarki wodno-ściekowej w szczególno ści: a) zaopatrzenia w wod ę,
str. 104 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
b) odprowadzania i oczyszczania ścieków, w tym systemów kanalizacji sieciowej lub kanalizacji zagrodowej, 2) tworzenia systemu zbioru, segregacji, wywozu odpadów komunalnych; 3) wytwarzania lub dystrybucji energii ze źródeł odnawialnych, w szczególno ści wiatru, wody, energii geotermalnej, sło ńca, biogazu albo biomasy.
Działanie: Odnowa i rozwój wsi Cel działania Działanie b ędzie wpływa ć na popraw ę jako ści życia na obszarach wiejskich przez zaspokojenie potrzeb społecznych i kulturalnych mieszka ńców wsi oraz promowanie obszarów wiejskich. Umo żliwi rozwój to żsamo ści społeczno ści wiejskiej, zachowanie dziedzictwa kulturowego i specyfiki obszarów wiejskich oraz wpłynie na wzrost atrakcyjno ści turystycznej i inwestycyjnej obszarów wiejskich. Zakres pomocy Pomocy finansowej udziela si ę podmiotom z tytułu inwestycji w zakresie: 1) budowy, przebudowy, remontu lub wyposa żenia obiektów: a) pełni ących funkcje publiczne, społeczno-kulturalne, rekreacyjne i sportowe, b) słu żą cych promocji obszarów wiejskich, w tym propagowaniu i zachowaniu dziedzictwa historycznego, tradycji, sztuki oraz kultury, 2) kształtowania obszaru przestrzeni publicznej; 3) budowy remontu lub przebudowy infrastruktury zwi ązanej z rozwojem funkcji turystycznych, sportowych lub społeczno-kulturalnych; 4) zakupu obiektów charakterystycznych dla tradycji budownictwa w danym regionie, w tym budynków b ędących zabytkami, z przeznaczeniem na cele publiczne; 5) odnawiania, eksponowania lub konserwacji lokalnych pomników historycznych, budynków będących zabytkami lub miejsc pami ęci; 6) kultywowania tradycji społeczno ści lokalnej oraz tradycyjnych zawodów.
Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka Celem głównym programu jest: „Rozwój polskiej gospodarki w oparciu o innowacyjne przedsi ębiorstwa ”[18]. Cel ten zostanie osi ągni ęty poprzez realizacj ę nast ępuj ących celów szczegółowych: zwi ększenie innowacyjno ści przedsi ębiorstw, wzrost konkurencyjno ści polskiej nauki, zwi ększenie roli nauki w rozwoju gospodarczym, zwi ększenie udziału innowacyjnych produktów polskiej gospodarki w rynku mi ędzynarodowym, tworzenie trwałych i lepszych miejsc pracy.
W ramach PO IG dofinansowywane b ędą projekty realizowane w ró żnych dziedzinach nauki i gospodarki, w tym projekty zwi ązane z ochron ą środowiska. Zgodnie z zapisami PO IG projekty dotycz ące m.in. ochrony środowiska mog ą by ć realizowane w ramach ni żej wyszczególnionych priorytetów: Priorytet 1 - Badania i rozwój technologii Priorytet 2 - Infrastruktura sieci B+R Priorytet 3 - Kapitał dla innowacji Priorytet 4 Inwestycje w innowacyjne przedsi ęwzi ęcia
str. 105 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
5. KOSZTY WDRA ŻANIA PROGRAMU I ŹRÓDŁA FINANSOWANIA Nakłady niezb ędne do poniesienia na wdra żanie Programu ochrony środowiska powiatu jaworskiego okre ślone zostały w oparciu o pozyskane informacje z jednostek samorządowych oraz na podstawie danych historycznych i statystycznych. Struktura oszacowanych nakładów w podziale na poszczególne kierunki działania została przedstawiona w tabeli V.4. Wi ększo ść zada ń wpisanych w zakres wdra żanego Programu ochrony środowiska wynika z ju ż zaplanowanych działa ń inwestycyjnych poszczególnych jednostek i podmiotów, realizowanych w ramach wieloletnich planów inwestycyjnych. Zadania te, oprócz podstawowych swoich funkcji, w du żej mierze wpływaj ą równie ż na popraw ę warunków środowiskowych i jednocze śnie wpływaj ą na ograniczenie zanieczyszcze ń wprowadzanych do środowiska naturalnego. Cz ęść zada ń finansowana jest ze źródeł prywatnych oraz przedsi ębiorstw, a pozyskanie informacji o ich wielko ści jest trudna do uzyskania. Do zada ń tych nale ży głównie zaliczy ć przedsi ęwzi ęcia zwi ązane z wymian ą systemów ogrzewania, zmian ą rodzaju paliwa, termomodernizacj ą budynków prywatnych, wykorzystaniem odnawialnych źródeł energii, budow ę przydomowych systemów oczyszczania ścieków, inwestycjami w gospodarstwach rolnych itp. Zadania te maj ą jednak znaczny wpływ na stan jako ści środowiska i dlatego zostały uj ęte w Programie ochrony środowiska jako zadania priorytetowe. Nale ży wi ęc pami ęta ć, że wysoko ść podanych kosztów jest jedynie szacunkowa i odzwierciedla przede wszystkim rz ąd wielko ści, a nie dokładne wielko ści nakładów finansowych na poszczególne zadania.
Tabela V.4. Szacunkowe nakłady wdra żania "Programu ..." wg zada ń i kierunków działania w latach 2007 – 2011 [w tys. PLN] Potencjalne Szacunkowe Lp. Kierunki działania/Zadania do 2011 r. Jednostka realizuj ąca źródło nakłady finansowania [tys. zł] 1 2 3 4 5 OCHRONA ZASOBÓW PRZYRODNICZYCH I POPRAWA JAKOSCI ŚRODOWISKA I Ochrona powietrza P.1.1.1. Podł ączenie do sieci ciepłowniczej kotłowni w ęglowych i podmioty gosp. środki prywatne indywidualnych palenisk domowych, w tym głównie na terenach zwartej NFO ŚiGW zabudowy WFO ŚiGW EFRR EF P.1.1.2. Kontynuacja opomiarowania zu życia ciepła w celu oszcz ędno ści wła ściciele środki prywatne zu życia energii nieruchomo ści P.1.1.3. Budowa i rozbudowa sieci gazowych na terenie powiatu dostawca gazu środki prywatne gminy EFRR powiat jaworski P.1.1.4. Preferowanie zmian paliwa na bardziej ekologiczne oraz powiat jaworski NFO ŚiGW 255,7 modernizacja lub wymiana systemów grzewczych na nowe o wysokiej gminy WFO ŚiGW sprawno ści i niskiej emisji, tym: podmioty gosp. BGK Modernizacja kotłowni internatu PCKZ w Jaworze wła ściciele środki własne Modernizacja kotłowni w budynku PCPP-PiDM nieruchomo ści EF P.1.1.5. Termomodernizacja budynków, w tym u żyteczno ści publicznej: powiat jaworski środki własne 11 200,8 Termomodernizacja budynków szkolnych w gminie Bolków gmin y NFO ŚiGW Termomodernizacja budynków w m. Jawor (szkoła podstawowa, przedszkole, podmioty gosp. WFO ŚiGW Zespół Szkół Ogólnokształc ących, budynek Europejskiego Centrum Młodzie ży) wła ściciele BGK ę Termomodernizacja budynków w gminie M cinka (Szkoła Podstawowa Pomocne) nieruchomo ści EOG/NMF Termomodernizacja budynków w gminie Paszowice (remiza OSP, szkoła podstawowa) EFRR Termomodernizacja budynków w gminie W ądro że Wielkie (Szkoła Podstawowa w Wądro żu Wielkim, Gimnazjum w Budziszowie Wielkim, Przedszkole w W ądro żu Wielkim, Gminny O środek Zdrowia, Urz ąd Gminy) P.1.2.1. Promowanie i wspieranie działa ń prowadz ących do wykorzystanie producenci energii środki prywatne baterii słonecznych, budowy małych elektrowni wodnych, elektrowni prywatni przedsi ębiorcy NFO ŚiGW wiatrowych i innych niekonwencjonalnych źródeł energii (np. biogaz, indywidualni WFO ŚiGW uprawy energetyczne) mieszka ńcy EF P.2.1.1. Wyprowadzenie ruchu tranzytowego z obszarów mieszkalnych - GDDKiA środki własne uwzgl ędnione budowa drogi S3 (obwodnica Jawora, Bolkowa i Paszowic) FS w pkt.II BP
str. 106 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Potencjalne Szacunkowe Lp. Kierunki działania/Zadania do 2011 r. Jednostka realizuj ąca źródło nakłady finansowania [tys. zł] 1 2 3 4 5 P.2.1.2. Poprawa stanu technicznego dróg (remonty dróg wojewódzkich, DZDW środki własne uwzgl ędnione powiatowych i gminnych) PZD EFRR w pkt.II powiat jaworski FOGR gminy P.2.1.3. Rozbudowa systemu tras spacerowych i rowerowych PZD uwzgl ędnione powiat jaworski w pkt.II gminy P.3.1.1. Działania inwestycyjne w zakresie modernizacji i unowocze śnianie podmioty gospodarcze środki własne w zale żno ści technologicznych procesów produkcji, technik spalania paliw oraz instalacji NFO ŚiGW od potrzeb oczyszczania spalin - stosowanie najlepszych dost ępnych technik (BAT), WFO ŚiGW prowadz ące do zmniejszenie materiałochłonno ści i energochłonno ści EFRR produkcji FS II Ochrona przed hałasem H.1.1.1 Stopniowe wyprowadzanie ruchu tranzytowego poza obszary GDDKiA środki własne 1 170 000,0 1) zamieszkane – budowa drogi S3 (w tym obwodnicy Jawora, Bolkowa, FS Paszowic) BP H.1.1.2. Budowa zabezpiecze ń akustycznych ci ągów komunikacyjnych DZDW środki własne w ramach przebiegaj ących w pobli żu zabudowy mieszkaniowej (w uzasadnionych PZD FS działa ń przypadkach) powiat jaworski NFO ŚiGW inwest. WFO ŚiGW pozostałych EFRR punktów H.1.1.3. Poprawa stanu technicznego dróg wojewódzkich, powiatowych i DZDW środki własne 38 722,6 gminnych: PZD EFRR Przebudowa mostów w ci ągu drogi 345 w Budziszowie Wielkim powiat jaworski FOGR Przebudowa dróg powiatowych (2786D, 2814D, 2815D, 2801, 2800, 2184D, 2829D, gminy 2822D, 2811, 2786D, 2810D) Modernizacja i przebudowa dróg gminnych (we wszystkich gminach powiatu) H.2.1.1 Kontrola zakładów przemysłowych emituj ących hałas WIO Ś środki własne w ramach zada ń własnych H.2.1.2. Wła ściwa lokalizacja nowych osiedli mieszkaniowych wzgl ędem gminy środki własne w ramach uci ąż liwych źródeł hałasu (i odwrotnie) powiat jaworski zada ń własnych H.2.1.3. Modernizacja lub wymiana urz ądze ń b ędących źródłem podmioty gospodarcze środki własne w zale żno ści uci ąż liwo ści NFO ŚiGW od potrzeb WFO ŚiGW EFRR FS H.2.1.4. Zapewnienie odpowiedniej izolacji zakładów przemysłowych podmioty gospodarcze środki własne w zale żno ści NFO ŚiGW od potrzeb WFO ŚiGW EFRR FS III Ochrona przed PEM PE.1.1.1. Kontrola istniej ących źródeł promieniowania powiat jaworski środki własne w ramach elektromagnetycznego gminy poszczególnych zada ń WIO Ś jednostek własnych PE.1.1.2. Nadzór nad lokalizacj ą nowych źródeł promieniowania WSSE elektromagnetycznego podmioty gospodarcze IV Ochrona gleb G.1.1.1.Upowszechnianie zasad zawartych w Kodeksie dobrych praktyk ODR środki własne rolniczych Stacja Rolniczo- GFO ŚiGW Chemiczna O/Wrocław EFRROW WIO Ś FOGR gminy powiat jaworski podmioty gospod. mieszka ńcy powiatu G.1.1.2. Rozwijanie intensywnej, wysoko towarowej produkcji rolniczej podmioty gospod. środki własne na terenach o glebach wysokiej jako ści - ograniczanie zu życia nawozów i mieszka ńcy powiatu EFRR chemicznych środków produkcji ODR GFO ŚiGW EFRROW G.1.1.3. Bie żą ca rekultywacja gruntów, w tym wapnowanie gleb podmioty gospod. środki własne użytkowanych rolniczo mieszka ńcy powiatu GFO ŚiGW EFRROW FOGR
str. 107 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Potencjalne Szacunkowe Lp. Kierunki działania/Zadania do 2011 r. Jednostka realizuj ąca źródło nakłady finansowania [tys. zł] 1 2 3 4 5 G.2.1.1. Przywracanie warto ści u żytkowej zdegradowanym terenom (w tym gminy środki własne uj ęto likwidacja dzikich wysypisk odpadów, rekultywacja zamkni ętych powiat jaworski EFRR w Planie składowisk odpadów) podmioty gospod. GFO ŚiGW gospodarki EFRROW odpadami FOGR G.2.1.2. Zagospodarowanie obszarów zdegradowanych (w tym m.in. gminy środki własne wykorzystanie wyrobisk pokopalnianych) powiat jaworski EFRR podmioty gospod. GFO ŚiGW mieszka ńcy powiatu EFRROW FOGR G.2.1.3. Zwi ększenie stopnia zalesienia gruntów marginalnych, gminy środki własne nieprzydatnych dla rolnictwa powiat jaworski EFRR nadle śnictwa GFO ŚiGW podmioty gospod. EFRROW mieszka ńcy powiatu FOGR
V Ochrona kopalin S.1.1.1. Prawidłowe wykorzystywanie eksploatowanych zasobów złó ż wraz podmioty gospodarcze środki własne z kopalinami towarzysz ącymi S.1.1.2. Zmniejszenie wydobycia poprzez gospodarcze wykorzystanie podmioty gospodarcze środki własne surowców zast ępczych S.1.2.1. Rekultywacja wyeksploatowanych wyrobisk podmioty gospodarcze środki własne EFRR GFO ŚiGW EFRROW VI Ochrona wód W.1.1.1. Wdra żanie kompleksowych programów gospodarki wodno- gminy środki własne ściekowej w gminach powiatu jaworskiego
W.1.1.2. Dalsza rozbudowa systemów kanalizacyjnych we wszystkich gminy środki własne 96 769,3 gminach powiatu jaworskiego oraz podł ączenie do istniej ących lub nowo i jednostki im podległe NFO ŚiGW budowanych oczyszczalni ścieków WFO ŚiGW Kanalizacja sanitarna w gminie Bolków FS Kanalizacja sanitarna w m. Jawora (renowacja sieci, budowa nowej nitki ruroci ągu EFRR tłocznego i renowacja starego ruroci ągu, modernizacja pompowni) EFRROW Wymiana sieci wodno-kanalizacyjnej w Rynku m. Jawora Kanalizacja sanitarna w gminie M ęcinka (m. Chro ślice, Słup, Sichówek, Sichów i My ślinów) Kanalizacja sanitarna w gminie M ściwojów (Niedaszów, Marcinowice, Zimnik, Siekierzyce) Kanalizacja sanitarna w gminie Paszowice (m. Bolkowice, Wiadrów, Sokola, Kwietniki, Pogwizdów, Grobla, Jakuszowa) Kanalizacja sanitarna w m. Nowa Wie ś Wielka z lokaln ą oczyszczalni ą ścieków Kanalizacja sanitarna w gminie W ądro że Wielkie wraz z oczyszczalni ą ścieków (m. Budziszów Wielki, Budziszów Mały, Postolice, Kosiska, Sobolew, K ępy, Biernatki, Bielany, G ątków, Jenków, R ąbienice, Pawłowice) Kanalizacja sanitarna w gminie W ądro że Wielkie (m. Granowice, W ądro że Wielkie)
W.1.1.3. Rozbudowa i modernizacja istniej ących oczyszczalni ścieków gminy środki własne 11 166,0 (Małuszowie m. Jawor, w Kaczorowie- oczyszczalnia Domu Dziecka) i jednostki im podległe NFO ŚiGW WFO ŚiGW FS EFRR EFRROW W.1.1.4. Budowa oczyszczalni przydomowych (w warunkach uzasadnionych gminy środki własne wg potrzeb technologicznie i ekonomicznie) powiat jaworski WFO ŚiGW indywidualni PFO ŚiGW mieszka ńcy EFRR EFRROW
W.1.1.5. Intensyfikacja działa ń kontrolnych w celu przeciwdziałania gminy środki własne w ramach odprowadzaniu nieoczyszczonych ścieków (komunalnych i przemysłowych) powiat jaworski zada ń do wód, w tym dalsza weryfikacja pozwole ń wodnoprawnych WIO Ś własnych
str. 108 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Potencjalne Szacunkowe Lp. Kierunki działania/Zadania do 2011 r. Jednostka realizuj ąca źródło nakłady finansowania [tys. zł] 1 2 3 4 5 W.2.1.1. Zmniejszenie strat sieciowych i zapewnienie dostawy wody dobrej gminy środki własne 32 531,4 jako ści do spo życia poprzez budow ę lub modernizacj ę stacji uzdatniania podmioty gospod. NFO ŚiGW wody i sieci wodoci ągowych w gminach powiatu jaworskiego WFO ŚiGW Budowa sieci wodoci ągowej w gminie Bolków FS Wymiana sieci wodoci ągowej w Jaworze EFRR Budowa sieci wodoci ągowej w Jaworze EFRROW Remont wie ży ci śnie ń w Jaworze Modernizacja SUW "Park Miejski" oraz infrastruktura towarzysz ąca Modernizacja uj ęcia wody w Słupie Budowa wodoci ągu w gminie M ęcinka (m.Sichów-Sichówek, wodoci ąg tranzytowy Słup-Męcinka, m. Stanisławów, m. My ślinów) Modernizacja stacji uzdatniania wody w Targoszynie Budowa sieci wodoci ągowej i kanalizacji dla zbiornika wodnego M ściwojów Budowa studni awaryjnej dla AKSUW Grzegorzów Budowa wodoci ągu w gminie Paszowice (Jakuszowa, My ślibórz, Grobla) Budowa sieci wodociagowej w Biernatkach i W ądro żu Wielkim (tereny przeznaczone pod zabudow ę) W.2.1.2. Wprowadzanie wodooszcz ędnych technologii w zakładach podmioty gospodarcze środki własne przemysłowych NFO ŚiGW WFO ŚiGW FS EFRR W.2.1.3. Instalowanie wodomierzy w indywidualnych gospodarstwach podmioty gospodarcze środki własne indywidualni mieszka ńcy W.2.1.4. Podnoszenie świadomo ści ekologicznej w zakresie racjonalnej powiat jaworski środki własne gospodarki wodami i ochrony przed zanieczyszczeniami gminy NFO ŚiGW organizacje WFO ŚiGW pozarz ądowe PFO ŚiGW szkoły GFO ŚiGW EFRR EFROW W.2.1.5. Wdra żanie programu wodno-środowiskowego i planów gminy środki własne gospodarowania wodami RZGW BP KZGW WFO ŚiGW GFO ŚiGW W.3.1.1 Opracowanie i realizacja programu szkole ń dla rolników, w tym gminy środki własne wdra żanie programu wodno-środowiskowego gospodarstwa rolne EFRR i indywidualni EFRROW mieszka ńcy ODR W.3.1.2. Stosowanie kodeksu dobrych praktyk rolniczych gospodarstwa rolne środki własne i indywidualni EFRROW mieszka ńcy FOGR ODR W.3.1.3. Budowa instalacji do bezpiecznego magazynowania nawozów gospodarstwa rolne środki własne naturalnych (zbiorników na gnojowic ę i gnojówk ę, płyt obornikowych) i indywidualni WFO ŚiGW mieszka ńcy EFRR ODR EFRROW W.4.1.3. Ograniczenie poboru wód podziemnych na cele przemysłowe, podmioty gospodarcze środki własne poprzez wprowadzanie technologii wodooszcz ędnych i wykorzystywanie do NFO ŚiGW produkcji wód powierzchniowych WFO ŚiGW FS EFRR EFRROW VII Ochrona przyrody i krajobrazu PK.1.1.1. Wdra żanie nowych form ochrony przyrody i uwzgl ędnienia ich gminy środki własne w ramach w planach zagospodarowania przestrzennego MŚ BP zada ń DZPK NFO ŚiGW własnych PGL Lasy Pa ństwowe WFO ŚiGW DUW FS, EFRR EF PK.1.2.1. Wdra żanie dobrych praktyk gospodarczych na terenach gminy środki własne warto ściowych przyrodniczo i obj ętych ochron ą prawn ą powiat jaworski EFRR DZPK EFRROW ODR FOGR PK.1.2.2. Utrzymanie naturalnych korytarzy ekologicznych (uwzgl ędnianie gminy środki własne ich w planowaniu przestrzennym i przeciwdziałanie rozpraszaniu zabudowy) powiat jaworski NFO ŚiGW WFO ŚiGW EFRR EFRROW
str. 109 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Potencjalne Szacunkowe Lp. Kierunki działania/Zadania do 2011 r. Jednostka realizuj ąca źródło nakłady finansowania [tys. zł] 1 2 3 4 5 PK.1.2.3. Tworzenie ście żek dydaktyczno – turystycznych popularyzuj ących gminy środki własne lokaln ą przyrod ę powiat jaworski NFO ŚiGW DZPK WFO ŚiGW EFRR EFRROW PK.1.3.1. Wdra żanie sieci Natura 2000 (ochrona naturalnych siedlisk fauny i gminy środki własne flory) powiat jaworski NFO ŚiGW MŚ WFO ŚiGW DZPK FS PGL Lasy Pa ństwowe EFRR DUW EFRROW EF PK.1.3.2. Wprowadzenie monitoringu ró żnorodno ści biologicznej. gminy środki własne jednostki naukowe NFO ŚiGW DZPK WFO ŚiGW GIO Ś EF VIII Ochrona i zrównowa żony rozwój lasów L.1.1.1. Realizacja planu zalesiania gruntów gminy środki własne PGL Lasy Pa ństwowe NFO ŚiGW DZPK WFO ŚiGW ARiMR EFRR powiat jaworski EFRROW mieszka ńcy gmin FOGR L.1.1.2. Doko ńczenie procesu opracowywanie granic rolno – le śnych w gminy środki własne gminach powiatu FOGR L.1.1.3. Kontynuacja pozaprodukcyjnej roli lasu gminy środki własne PGL Lasy Pa ństwowe EFRR DZPK EFRROW powiat jaworski WFO ŚiGW mieszka ńcy gmin PFO ŚiGW GFO ŚiGW L.1.2.1. Ł ączenie terenów zielonych w miastach z systemami naturalnymi gminy środki własne poza miastem, tworzenie nowych stref zieleni EFRR EFRROW WFO ŚiGW PFO ŚiGW GFO ŚiGW L.1.2.2. Rozbudowa istniej ących i tworzenie nowych parków na terenach gminy środki własne 3 550,0 miejskich oraz ochrona i odbudowa parków wiejskich EFRR Zagospodarowanie Parku Pokoju w Jaworze EFRROW Odbudowa parku w M ściwojowie (pawilon na wyspie) WFO ŚiGW Odtworzenie zabytkowego parku podworskiego E. Petzolda z XVIII/XIX w. PFO ŚiGW w Pogwizdowie GFO ŚiGW Odtworzenie zabytkowego parku podworskiego E. Petzolda z XVIII/XIX w. w Kwietnikach
IX Nadzwyczajne zagro żenia środowiska Z.1.1.1. Poprawa stanu technicznego dróg - tras przewozu substancji zarz ądcy dróg środki własne niebezpiecznych Z.1.2.1. Doskonalenie systemu ratownictwa kryzysowego KP PSP/ powiat środki własne 300,0 jaworski BP Modernizacja stra żnicy KP Pa ństwowej Stra ży Po żarnej gminy WFO ŚiGW Zakup wyposa żenia do Gminnych Magazynów Przeciwpowodziowych PFO ŚiGW GFO ŚiGW EFRR Z.2.1.1. Sukcesywna realizacja programu w zakresie ochrony powiat jaworski środki własne przeciwpowodziowej uwzgl ędniaj ącego wyznaczanie obszarów zalewowych gminy NFO ŚiGW DUM WFOŚiGW RZGW PFO ŚiGW GFO ŚiGW EFRR FS EFRROW
str. 110 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Potencjalne Szacunkowe Lp. Kierunki działania/Zadania do 2011 r. Jednostka realizuj ąca źródło nakłady finansowania [tys. zł] 1 2 3 4 5 Z.2.1.2. Modernizacja systemów melioracji wodnych (w tym m.in. regulacja zarz ądcy cieków środki własne 7 850,0 cieków powierzchniowych i wzmacnianie ich brzegów) EFRR Kompleksowa regulacja potoku Jawornik BP Odbudowa Kanału Ulgi Bolkowice WFO ŚiGW Odbudowa Młynówki PFO ŚiGW Remont i modernizacja zabezpiecze ń hydrotechnicznych na terenie GFO ŚiGW gminy M ęcinka
Z.2.2.1. Wdra żanie programów zwi ększania retencji naturalnej (w tym gminy środki własne zalesianie terenów) nadle śnictwa NFO ŚiGW wła ściciele terenów do WFO ŚiGW zalesienia EFRR FS EFRROW FOGR Z.2.2.2. Budowa zbiorników przeciwpowodziowych (w tym: zbiornik DUM środki własne 25 475,4 Grobla, Kwietniki) gminy NFO ŚiGW WFO ŚiGW PFO ŚiGW GFO ŚiGW EFRR FS EFRROW FOGR DZIAŁANIA SYSTEMOWE I ZARZ ĄDZANIE ŚRODOWISKIEM X Zarz ądzanie środowiskowe ZS.1.1.1. Rozwój ró żnorodnych form informacji o systemach zarz ądzania powiat jaworski środki własne w ramach środowiskowego gminy NFO ŚiGW zada ń podmioty gospod. WFO ŚiGW własnych PFO ŚiGW GFO ŚiGW EFRR FS EFRROW FOGR ZS.1.1.2. Wsparcie władz lokalnych poprzez opracowanie ramowego powiat jaworski środki własne w ramach programu wdrażania EMAS przez podmioty publiczne. gminy NFO ŚiGW zada ń podmioty gospod. WFO ŚiGW własnych EFRR FS EFRROW FOGR XI Edukacja E.1.1.2. Rozwój ró żnorodnych form edukacji ekologicznej w oparciu o gminy środki własne 10 000/rok instytucje zajmuj ące si ę edukacj ą, w tym m.in.: powiat jaworski NFO ŚiGW a) uwzgl ędniania w podstawach programowych wszystkich typów szkół, organizacje WFO ŚiGW problematyki ochrony środowiska i zrównowa żonego rozwoju, pozarz ądowe PFO ŚiGW b) edukacja w zakresie ochrony zasobów wodnych przed zanieczyszczeniami szkoły GFO ŚiGW uwzgl ędniaj ąca konieczno ść poprawnego gospodarowania wod ą i ściekami ODR EFRR c) edukacja w zakresie gospodarki odpadami (np. propagowanie systemu EFRROW selektywnej zbiórki odpadów, uczestnictwo w akcji "Sprz ątanie Świata"itp.) FS d) program szkole ń dla rolników uwzgl ędniaj ący kodeks dobrych praktyk rolniczych e) edukacja w zakresie ochrony powietrza przed zanieczyszczeniami uwzgl ędniaj ąca mo żliwo ści wykorzystania odnawialnych źródeł energii E.1.2.1. Wdra żanie mechanizmów umo żliwiaj ących dost ęp do informacji o gminy środki własne w ramach środowisku powiat jaworski PFO ŚiGW zada ń organizacje GFO ŚiGW własnych pozarz ądowe E.1.2.2. Działania zapewniaj ące udział społecze ństwa w podejmowaniu gminy środki własne w ramach decyzji dotycz ących środowiska powiat jaworski PFO ŚiGW zada ń organizacje GFO ŚiGW własnych pozarz ądowe XII Monitoring wdra żania Programu ochrony środowiska Raporty i aktualizacja Programu ochrony środowiska i Planu gospodarki powiat jaworski PFO ŚiGW odpadami gminy GFO ŚiGW 60,0 1) kwota dotyczy całego odcinka Legnica – Lubawka, tj. równie ż cz ęś ci wykraczaj ącej poza obszar powiatu jaworskiego
str. 111 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Szacunkowe prognozy podziału na poszczególne źródła finansowania realizacji Programu ochrony środowiska w latach 2007-2011 zostały zaprezentowane na wykresie V.1.
Środki jednostek samorz ądu 15% terytorialnego 6% Bud żet pa ństwa 49% Środki własne podmiotów gospodarczych
18% Fundusze ekologiczne
12% Fundusze UE i EOG/NMF
Wykres V.1. Struktura podziału finansowania na źródła dofinansowania zada ń
Wy żej przedstawiona struktura podziału dofinansowania zada ń Programu ochrony środowiska, wynika głównie z zakładanych przez poszczególne jednostki samorz ądowe i podmioty gospodarcze, mo żliwo ści pozyskania środków pieni ęż nych na planowane przedsi ęwzi ęcia. Maksymalne poziomy dofinansowania projektów w ramach funduszy UE si ęgaj ą 85% kosztów kwalifikowanych. Jednak po uwzgl ędnieniu w realizacji kosztów niekwalifikowanych oraz po dokonaniu oszacowania potrzeb dotowania poszczególnych projektów, ogólny udział dofinansowania z funduszy UE będzie mniejszy od przyj ętych poziomów maksymalnych.
str. 112 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
VI. WYTYCZNE DO SPORZ ĄDZENIA PROGRAMÓW GMINNYCH Gminne programy ochrony środowiska powinny uwzgl ędnia ć aktualn ą polityk ę ekologiczn ą pa ństwa wytyczaj ąc cele i działania spójne z celami zawartymi w programach wy ższych szczebli. Gminy powiatu jaworskiego powinny w swych programach ochrony środowiska uwzgl ędni ć specyfik ę swojego terenu, wyeksponowa ć walory krajobrazowe i turystyczne, uwzgl ędni ć aktualny stan prowadzonej polityki ekologicznej gminy, powiatu i województwa. Jednocze śnie gminy w swoich programach ochrony środowiska, powinny skoncentrowa ć własne działania na zasadniczych elementach środowiska i najwi ększych wyst ępuj ących problemach, do których nale ży zaliczy ć: ochron ę wód powierzchniowych i podziemnych poprzez porz ądkowanie gospodarki wodno- ściekowej, prowadzenie racjonalnej, pod wzgl ędem ekologicznym i ekonomicznym, wspólnej gospodarki odpadami, ochron ę przed hałasem komunikacyjnym poprzez wyprowadzenie ruchu tranzytowego z obszarów mieszkalnych, ochron ę powietrza atmosferycznego poprzez głównie ograniczenie źródeł niskiej emisji zanieczyszcze ń oraz emisji ze źródeł komunikacyjnych, ochron ę gleb przed zanieczyszczeniami pochodz ącymi z działalno ści rolniczej, realizacj ę zalesie ń terenów wyznaczonych w planach urz ądzeniowo-rolnych gmin, edukacj ę ekologiczn ą mieszka ńców gmin.
Cz ęść powy ższych zada ń gminy mog ą realizowa ć samodzielnie, w granicach własnej gminy. Jednak zadania o zasi ęgu ponadgminnym jak np. ochrona wód czy gospodarki odpadami powinny uwzgl ędnia ć działania i inwestycje prowadzone przez władze s ąsiednich gmin. Mo żliwe bowiem jest połączenie niektórych zada ń z zakresu np. gospodarki ściekowej i odpadowej w celu stworzenia projektu, o dofinansowanie którego b ędzie mo żna stara ć si ę z funduszy ekologicznych, w tym równie ż funduszy UE. Najwi ększym problemem terenu powiatu jaworskiego jest brak wspólnego działania gmin przy tworzeniu jednolitego dla całego obszaru sytemu gospodarowania odpadami. Nieuzasadnione b ędzie stworzenie dla ka żdej gminy samodzielnego, ekonomicznie efektywnego sposobu gospodarowania odpadami. Przy takim podej ściu, władze gmin b ędą miały problemy z pozyskaniem środków pieni ęż nych z funduszy ekologicznych na realizacj ę inwestycji. Niezb ędny jest dialog i wspólne podej ście wszystkich gmin do tego tematu, celem wdro żenia spójnego systemu gospodarki odpadami, niezale żnie od miejsca lokalizacji ZUOK, obejmuj ącego swym zasi ęgiem minimum obszar zamieszkały przez ok. 100 tys. osób. Nale ży pami ęta ć, że stworzenie wspólnego systemu gospodarki odpadami wi ąż e si ę z kosztami zarówno inwestycyjnymi jak i eksploatacyjnymi, które w przeliczeniu na jednego mieszka ńca czy jednostk ę unieszkodliwianych odpadów s ą mniejsze dla systemów obejmuj ących odpowiednio du żą liczb ę mieszka ńców.
str. 113 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
VII. LITERATURA I PUBLIKACJE [1] Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych – aktualizacja, Ministerstwo Środowiska, Warszawa, 2005 r. [2] Krajowy Program Zwi ększenia Lesisto ści, Ministerstwo Środowiska, Warszawa, aktualizacja 2003 r. [3] Krajowy Plan Strategiczny Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Warszawa 2007 r. [4] Krajowa strategia ochrony i umiarkowanego u żytkowania ró żnorodno ści biologicznej wraz z programem działa ń, Ministerstwo Środowiska, Warszawa 2003 r. [5] Narodowy Program Edukacji Ekologicznej, Ministerstwo Środowiska, Warszawa; 2001 r. [6] Opracowanie ekofizjograficzne dla województwa dolno śląskiego, Zarz ąd Województwa Dolno śląskiego Wojewódzkie biuro Urbanistyczne we Wrocławiu, Wrocław 2005 r. [7] Plan zagospodarowania przestrzennego województwa dolno śląskiego, Zał ącznik nr 1 do uchwały Sejmiku Województwa Dolno śląskiego z dnia 30 sierpnia 2002 r. (poz. 100) [8] Plan urz ądzeniowo-rolny gminy Bolków, Dolno śląskie Biuro Geodezji i Terenów Rolnych, Wrocław 2005 r. [9] Plan urz ądzeniowo-rolny gminy M ęcinka, Dolno śląskie Biuro Geodezji i Terenów Rolnych, Wrocław 2005 r. [10] Plan urz ądzeniowo-rolny gminy M ściwojów, Dolno śląskie Biuro Geodezji i Terenów Rolnych, Wrocław 2006 r. [11] Plan urz ądzeniowo-rolny gminy Paszowice, Dolno śląskie Biuro Geodezji i Terenów Rolnych, Wrocław 2004 r. [12] Polityka ekologiczna pa ństwa na lata 2007-2010 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2011- 2014, Ministerstwo Środowiska, Warszawa 2006 r. [13] Program edukacji ekologicznej dla Dolnego Śląska, przyj ęty Uchwał ą Sejmiku Województwa Dolno śląskiego Nr XLIX/681/05 z dnia 16.12.2005 r. [14] Program małej retencji wodnej w województwie dolno śląskim, Wrocław 2005 r. [15] Program ochrony środowisk powiatu jaworskiego, Jawor 2003 r. [16] Program zrównowa żonego rozwoju i ochrony środowiska Województwa Dolno śląskiego przyj ęty Uchwał ą Sejmiku Województwa Dolno śląskiego Nr XLIV/842/2002 z dnia 26 kwietnia 2002 r. [17] Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko, projekt z listopada 2006 r., Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa, 2006 r. [18] Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka, 2007-2013, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa 2007 r. [19] Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007 - 2013, projekt z czerwca 2007 r., Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Warszawa 2007 r. [20] Raporty o stanie środowiska w Województwie Dolno śląskim – opracowane przez Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska we Wrocławiu [21] Regionalny Program Operacyjny Dolnego Śląska, projekt z lipca 2007 r., Urz ąd Marszałkowski Województwa Dolno śląskiego, Wrocław, 2007 r. [22] Strategia Rozwoju Powiatu Jaworskiego – przyj ęta Uchwał ą Nr XL/216/2001 Rady Powiatu w Jaworze z dnia 30 listopada 2001 r.
str. 114