STAROSTWO POWIATOWE ul. Wrocławska 26; 59-400 Jawor
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU JAWORSKIEGO na lata 2018 – 2021 z perspektywą do 2025 r. - projekt -
Jawor, listopad 2017 r. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Wykonawca: ekoEkspert
Adres: ul Skarbowców 123/17 53-025 Wrocław tel. 71 3397136 e-mail: [email protected]
Autor: mgr inż. Dorota Jeremicz
str. 2 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Spis treści str. 1 WSTĘP 6 1.1 PODSTAWA PRAWNA, CEL I METODYKA OPRACOWANIA 6 1.2 CHARAKTERYSTYKA POWIATU 7 2 STRESZCZENIE 14 3 OCENA STANU ŚRODOWISKA 17 3.1 OCHRONA KLIMATU I JAKOŚĆ POWIETRZA 17 3.1.1 WSTĘP 17 3.1.2 CHARAKTERYSTYKA ŹRÓDEŁ EMISJI ZANIECZYSZCZEŃ DO POWIETRZA 17 3.1.3 STAN CZYSTOŚCI POWIETRZA 20 3.1.4 ODNAWIALNE ŹRÓDŁA ENERGII (OZE) 23 3.1.5 OCHRONA POWIETRZA W KONTEKŚCIE ZMIAN KLIMATU 24 3.1.6 ANALIZA SWOT 24 3.2 ZAGROŻENIA HAŁASEM 25 3.2.1 WSTĘP 25 3.2.2 HAŁAS KOMUNIKACYJNY 26 3.2.3 HAŁAS PRZEMYSŁOWY 30 3.2.4 ANALIZA SWOT 31 3.3 POLA ELEKTROMAGNETYCZNE 31 3.3.1 WSTĘP 31 3.3.2 CHARAKTERYSTYKA PROMIENIOWANIA ELEKTROMAGNETYCZNEGO 32 3.3.3 PEM W KONTEKŚCIE ZMIAN KLIMATU 34 3.3.4 ANALIZA SWOT 34 3.4 GOSPODAROWANIE WODAMI 35 3.4.1 WSTĘP 35 3.4.2 WODY POWIERZCHNIOWE 35 3.4.3 WODY PODZIEMNE 40 3.4.4 ZAGROŻENIE POWODZIOWE I OCHRONA PRZECIWPOWODZIOWA 42 3.4.5 ZAGROŻENIE SUSZĄ 44 3.4.6 GOSPODAROWANIE WODAMI W KONTEKŚCIE ZMIAN KLIMATU 46 3.4.7 ANALIZA SWOT 46 3.5 GOSPODARKA WODNO-ŚCIEKOWA 47 3.5.1 CHARAKTERYSTYKA GOSPODARKI WODNEJ 47 3.5.2 CHARAKTERYSTYKA GOSPODARKI ŚCIEKOWEJ 50 3.5.3 ANALIZA SWOT 54 3.6 ZASOBY GEOLOGICZNE 55 3.6.1 WSTĘP 55 3.6.2 CHARAKTERYSTYKA SUROWCÓW NATURALNYCH 55 3.6.3 ZASOBY GEOLOGICZNE W KONTEKŚCIE ZMIAN KLIMATU 58 3.6.4 ANALIZA SWOT 58 3.7 GLEBY 59 3.7.1 WSTĘP 59 3.7.2 CHARAKTERYSTYKA GLEB 59 3.7.3 JAKOŚĆ GLEB NA TERENIE POWIATU JAWORSKIEGO 62 3.7.4 OSUWISKA 67 3.7.5 EROZJA GLEB 67 3.7.6 GLEBY W KONTEKŚCIE ZMIAN KLIMATU 68 3.7.7 ANALIZA SWOT 69 3.8 GOSPODARKA ODPADAMI I ZAPOBIEGANIE POWSTAWANIU ODPADÓW 70 3.8.1 WSTĘP 70 3.8.2 CHARAKTERYSTYKA GOSPODARKI ODPADAMI 70 3.8.3 ANALIZA SWOT 79 3.9 ZASOBY PRZYRODNICZE 79 3.9.1 WSTĘP 79 3.9.2 CHARAKTERYSTYKA ZASOBÓW PRZYRODNICZYCH 80 3.9.3 CHARAKTERYSTYKA LASÓW POWIATU 88 3.9.4 ZASOBY PRZYRODNICZE W KONTEKŚCIE ZMIAN KLIMATU 91 3.9.5 ANALIZA SWOT 92
str. 3 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
3.10 ZAGROŻENIA POWAŻNYMI AWARIAMI 92 3.10.1 WSTĘP 92 3.10.2 POWAŻNE AWARIE 92 3.10.3 POWAŻNE AWARIE W KONTEKŚCIE ZMIAN KLIMATU 93 3.10.4 ANALIZA SWOT 94 3.11 EFEKTY REALIZACJI WCZEŚNIEJ UCHWALONEGO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA 94 4 CELE PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA, ZADANIA I ICH FINANSOWANIE 102 4.1 OBSZARY INTERWENCJI, CELE I ZADANIA 102 4.2 HARMONOGRAMY RZECZOWO – FINANSOWE 122 5 SYSTEM REALIZACJI PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA 133 5.1 WSPÓŁPRACA Z INTERESARIUSZAMI 133 5.2 ZARZĄDZANIE I MONITORING, SPRAWOZDAWCZOŚĆ, EWALUACJA I AKTUALIZACJA PROGRAMU 133 5.3 ŹRÓDŁA FINANSOWANIA PRZEDSIĘWZIĘĆ EKOLOGICZNYCH 138 6 SPISY TABEL, WYKRESÓW, RYSUNKÓW I FOROGRAFII 142 7 LITERATURA I PUBLIKACJE 145
str. 4 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
WYKAZ SKRÓTÓW: ARiMR - Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa BDL - Bank Danych Lokalnych CEEiK - Centrum Edukacji Ekologicznej i Krajoznawstwa DODR - Dolnośląski Ośrodek Doradztwa Rolniczego DUW - Dolnośląski Urząd Wojewódzki DSDiK - Dolnośląska Służba Dróg i Kolei DZMiUW - Dolnośląski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych DZPK - Dolnośląski Zarząd Parków Krajobrazowych EFRR - Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego EFRROW - Europejski Fundusz Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich FS - Fundusz Spójności GDDKiA - Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad GDOŚ - Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska GUS - Główny Urząd Statystyczny ISOK - Informatyczny System Osłony Kraju IMGW - Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej IUNG - Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa JCWP - jednolite części wód powierzchniowych JCWPd - jednolite części wód podziemnych KPGO 2022 - Krajowy plan gospodarki odpadami KP PSP - Komenda Powiatowa Państwowej Straży Pożarnej KSRG - Krajowy System Ratowniczo-Gaśniczy KZGW - Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej MŚ - Ministerstwo Środowiska MPZP - miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego NFOŚiGW - Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej NTS - Nomenklatura Jednostek Terytorialnych dla celów statystycznych OSChR - Okręgowa Stacja Chemiczno-Rolnicza we Wrocławiu OSP - Ochotnicza Straż Pożarna OZE - odnawialne źródła energii PCZK - Powiatowe Centrum Zarządzania Kryzysowego PEM - promieniowanie elektromagnetyczne PMŚ - państwowy monitoring środowiska PGL LP - Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe PIG - Państwowy Instytut Geologiczny PO IiS - Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko PSH - Państwowa Służba Hydrologiczna PROW - Program Rozwoju Obszarów Wiejskich późn. zm. - późniejsze zmiany PWIS - Państwowy Wojewódzki Inspektorat Sanitarny RCB - Rządowe Centrum Bezpieczeństwa RDOŚ - Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska RPO WD - Regionalny Program Operacyjny Województwa Dolnośląskiego RIPOK - Regionalna Instalacja Przetwarzania Odpadów Komunalnych RZGW - Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej URE - Urząd Regulacji Energetyki UM WD - Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego WFOŚiGW - Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej WIOŚ - Wojewódzki Inspektora Ochrony Środowiska WPOŚ - Wojewódzki program ochrony środowiska WPGO 2016 - Wojewódzki plan gospodarki odpadami 2016 r. WWA - wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne ZDP - Zarząd Dróg Powiatowych
str. 5 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
1 WSTĘP
1.1 PODSTAWA PRAWNA, CEL I METODYKA OPRACOWANIA Ochrona środowiska jest zadaniem wszystkich ludzi, w tym również władz na poszczególnych szczeblach administracji. Przygotowanie niniejszego opracowania wynika z dostosowania się władz powiatu do obowiązującej ustawy z dnia 27.04.2001 r. Prawo Ochrony Środowiska (tekst jednolity: Dz.U. z 2017 r. poz. 519 z późn. zm.) oraz z aktualnie kształtującej się w Polsce polityki ekologicznej państwa. Na podstawie art. 14 i 17 ustawy z dnia 27.04.2001 r. Prawo ochrony środowiska (tekst jednolity: Dz. U. z 2017 r. poz. 519 z późn. zm.) Zarząd Powiatu w Jaworze zobowiązany jest do opracowania Programu ochrony środowiska dla powiatu jaworskiego, który zgodnie z art. 18 ust. 1 ww. ustawy podlega uchwaleniu przez Radę Powiatu. Celem opracowanego aktualnie nowego „Programu ochrony środowiska dla powiatu jaworskiego” jest weryfikacja dotychczasowych kierunków działań oraz wskazanie bieżących celów, kierunków działań i zadań zgodnych z dokumentami strategicznymi kraju, do realizacji w najbliższym czasie w zakresie ochrony środowiska na terenie powiatu jaworskiego. Przedmiotowy program ma stanowić podstawę funkcjonowania systemu zarządzania środowiskiem łączącą wszystkie działania i dokumenty dotyczące ochrony środowiska na szczeblu powiatowym. Pierwszy „Program ochrony środowiska dla powiatu jaworskiego” został przyjęty przez Radę Powiatu w Jaworze uchwałą Nr XVI/57/03 z dnia 30 grudnia 2003 r. Aktualizacja ww. dokumentu została przyjęta przez Radę Powiatu w Jaworze uchwałą Nr XVIII/93/07 z dnia 27 grudnia 2007 r. w sprawie przyjęcia Programu Ochrony Środowiska Powiatu Jaworskiego i jednocześnie straciła moc uchwała Nr XVI/57/03 z dnia 30 grudnia 2003 r. Kolejna aktualizacja „Programu ochrony środowiska powiatu jaworskiego na lata 2012-2015 z perspektywą do 2019 r.” została przyjęta przez Radę Powiatu w Jaworze uchwałą Nr XVII/76/11 z dnia 29 grudnia 2011 r. W 2017 r. Zarząd Powiatu Jaworskiego przystąpił do opracowania Programu ochrony środowiska dla powiatu jaworskiego na lata 2018-2021 z perspektywą do 2025 r. Opracowanie programu powierzono firmie ekoEkspert z siedzibą we Wrocławiu. Niniejszy dokument został opracowany zgodnie z „Wytycznymi do opracowania wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska” opracowanymi przez Ministerstwo Środowiska, Warszawa 2015 r. [73]. Zgodnie z ww. wytycznymi program zawiera następujące główne rozdziały: 1. Wstęp 2. Streszczenie w języku niespecjalistycznym 3. Ocena stanu środowiska 4. Cele programu ochrony środowiska, zadania i ich finasowanie 5. System realizacji programu ochrony środowiska 6. Spis tabel, wykresów, rysunków, fotografii 7. Literatura i publikacje
Metodyka opracowania programu ochrony środowiska polegała na zgromadzeniu materiałów i danych źródłowych dotyczących aktualnego stanu środowiska w powiecie jaworskim, na podstawie których określono stan istniejący i opracowano analizę SWOT, a następnie wyznaczono cele, kierunki działań i zadania priorytetowe zgodne z dokumentami strategicznymi krajowymi, regionalnymi, wojewódzkimi i lokalnymi. Źródłem danych o aktualnym stanie środowiska w powiecie jaworskim były dane pozyskane bezpośrednio ze Starostwa Powiatowego, urzędów gmin na terenie powiatu, nadleśnictw, DZMiUW w Legnicy, OSChR we Wrocławiu, podmiotów działających na terenie powiatu w zakresie ciepłownictwa i gazownictwa, informacje z rejestrów i baz danych: państwowego monitoringu środowiska WIOŚ we Wrocławiu, dane PIG, RDOŚ we Wrocławiu, GIOŚ, KZGW, RZGW, PSH, dane statystyczne GUS, dane UM WD dostępne na stronach internetowych ww. instytucji.
str. 6 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Program został opracowany tak, aby był spójny z polityką ekologiczną państwa, wojewódzkim programem ochrony środowiska, a także innymi dokumentami ogólnokrajowymi, wojewódzkimi i lokalnymi kształtującymi ekologiczny wizerunek kraju i Dolnego Śląska. Podczas opracowywania aktualnego programu ochrony środowiska uwzględniono jego zgodność z celami środowiskowymi: 1. Dokumentów strategicznych szczebla krajowego, wyszczególnionych poniżej: . Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju. Polska 2030. Trzecia Fala Nowoczesności, . Strategia na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju do roku 2020 (z perspektywą do 2030 r.) . . Strategia „Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko” perspektywa do 2020 . . Strategia innowacyjności i efektywności gospodarki „Dynamiczna Polska 2020”. . Strategia Rozwoju Transportu do 2020 roku (z perspektywą do 2030 roku) . . Strategia zrównoważonego rozwoju wsi, rolnictwa i rybactwa na lata 2012-2020 . . Strategia Rozwoju Systemu Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej 2022. . Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030. . Strategiczny plan adaptacji dla sektorów i obszarów wrażliwych na zmiany klimatu do roku 2020 z perspektywą do roku 2030. . Polityka Energetyczna Polski do 2030 roku . . Plan zarządzania ryzykiem powodziowym na Obszarze Dorzecza Odry. . Aktualizacja planu gospodarowania wodami na Obszarze Dorzecza Odry z uzupełnieniem, którym jest MasterPlan dla dorzecza Odry. . Strategia rozwoju polski zachodniej 2020. . Aktualizacja Krajowego programu zwiększania lesistości 2014. . Program oczyszczania kraju z azbestu na lata 2009-2032. . Aktualizacja Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych – AKPOŚK 2015. . Krajowy Plan Gospodarki Odpadami 2022. 2. Dokumentów strategicznych szczebla wojewódzkiego, tj.: . Strategia Rozwoju Województwa Dolnośląskiego 2020. . Program Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata 2014-2017 z perspektywą do 2021 r. . Plan gospodarki odpadami województwa dolnośląskiego do 2020 roku. . Program ochrony środowiska przed hałasem dla województwa dolnośląskiego. . Program ochrony powietrza dla stref województwa dolnośląskiego. . Plan zagospodarowania przestrzennego województwa dolnośląskiego. 3. Dokumentów strategicznych szczebla lokalnego, tj.: . Strategia rozwoju powiatu jaworskiego na lata 2014-2020, . programy ochrony środowiska gmin powiatu, . planami gospodarki niskoemisyjnej gmin powiatu, . planami usuwania azbestu gmin powiatu.
1.2 CHARAKTERYSTYKA POWIATU Położenie powiatu Powiat jaworski zlokalizowany jest w południowo-zachodniej części województwa dolnośląskiego, na Równinie Jaworskiej stanowiącej integralną część Niziny Śląsko-Łużyckiej. Jego południowa część sięga Pogórza Kaczawskiego i Przedgórza Sudeckiego. Pod względem geograficznym obszar powiatu leży na styku dwóch podprowincji: Niziny Śląsko- Łużyckiej i Sudetów. Teren powiatu jest zróżnicowany krajobrazowo. W części południowej dominuje teren górzysty, natomiast część środkową i północną stanowią tereny nizinne charakteryzujące się dobrymi warunkami do rozwoju rolnictwa. Obszar powiatu ma charakter rolniczo – przemysłowy i obejmuje swym zasięgiem miasto Jawor, miasto i gminę Bolków oraz gminy wiejskie: Męcinka, Mściwojów, Paszowice i Wądroże Wielkie. Powiaty sąsiadujące to: legnicki, złotoryjski, średzki, wałbrzyski, kamiennogórski i jeleniogórski, świdnicki. Powierzchnia powiatu jaworskiego wynosi 580,02 km2 i zamieszkiwana jest przez 51,18 tys. mieszkańców. W miastach powiatu: Jawor i Bolków zamieszkuje łącznie 28.566 mieszkańców, co stanowi 55,8 % mieszkańców całego powiatu. Lokalizację powiatu w województwie dolnośląskim przedstawiono na rysunku 1.1, a poszczególnych gmin powiatu jaworskiego na rysunku 1.2.
str. 7 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Rysunek 1.1. Położenie powiatu jaworskiego w województwie dolnośląskim
[źródło: http://edzienniki.duw.pl/duw/WDU_D/2010/47/693/Zalacznik1.jpg]
Rysunek 1.2. Podział administracyjny powiatu jaworskiego
Gmina Wądroże Wielkie
Gmina Miasto Mściwojów Gmina Męcinka Jawor
Gmina Paszowice
Miasto i Gmina Bolków
[źródło: http://jawor.geoportal2.pl/map/www/mapa.php?CFGF=wms&mylayers=+granice+OSM+]
str. 8 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Powierzchnia powiatu jaworskiego Informacje w zakresie danych powierzchniowych poszczególnych gmin z podziałem na miasta i gminy wiejskie przedstawiono w tabeli 1.1.
Tabela 1.1. Powierzchnia powiatu jaworskiego Lp. Obszar Rodzaj obszaru Jedn. Powierzchnia 1. Jawor M ha 1 879,0 M+W ha 15 250,1 2. Bolków M ha 768,5 W ha 14 481,7 3. Męcinka W ha 14 751,1 4. Mściwojów W ha 7 179,8 5. Paszowice W ha 10 066,1 6. Wądroże Wielkie W ha 8 875,8 Razem ha 58 001,9 POWIAT 7. M ha 2 647,4 JAWORSKI W ha 55 354,5 M – tereny miejskie; W – tereny wiejskie [źródło: ewidencja gruntów – wg stanu na 31.12.2016 r.]
Na wykresie 1.1. przedstawiono procentowy udział powierzchni poszczególnych jednostek terytorialnych w całym powiecie jaworskim.
Wykres 1.1. Udział procentowy powierzchni poszczególnych gmin i miast powiatu jaworskiego
Jawor Wądroże Wielkie 3,24% Bolków (M) 15,30% 1,32% Bolków (W) 24,97% Paszowice 17,35%
Mściwojów Męcinka 12,38% 25,43%
[źródło: opracowanie własne ekoEkspert na podstawie danych powiatowej ewidencji gruntów, stan: luty 2017 r.]
Wykres 1.2. Udział procentowy powierzchni terenów miejskich i wiejskich powiatu jaworskiego
100,0% 95,4% 100,0% 90,0% 80,0% 70,0% 60,0% 50,0% 40,0% 30,0% 20,0% 10,0% 4,6% 0,0% Tereny miejskie Tereny wiejskie POWIAT JAWORSKI
[źródło: opracowanie własne ekoEkspert na podstawie danych powiatowej ewidencji gruntów, stan: luty 2017 r.]
str. 9 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Ludność powiatu jaworskiego W tabeli 1.2. zestawiono liczbę ludności powiatu jaworskiego według stanu na koniec roku w okresie 2000-2016. W okresie tym ludność powiatu jaworskiego zmalała o 3,7%. Zauważalny jest w tym okresie spadek liczby ludności zarówno na terenach miejskich powiatu (o 6,3%), jak i na terenach wiejskich (o 0,1%). Podział ludności między tereny miejskie i wiejskie przesunął się na korzyść terenów wiejskich, tj. udział ludności z terenów miejskich w ogólnej liczbie ludności powiatu w analizowanym okresie uległ zmniejszeniu, natomiast na terenach wiejskich nastąpił wzrost tego udziału o 1,6%.
Tabela 1.2. Liczba ludności powiatu
Lp. Obszar Rodzaj obszaru Jedn. 2000 2005 2010 2015 2016 1. Jawor M osoba 24 827 24 415 24 386 23 650 23 473 M+W osoba 11 288 11 061 11 191 10 716 10 631 2. Bolków M osoba 5 661 5 408 5 517 5 155 5 093 W osoba 5 627 5 653 5 674 5 561 5 538 3. Męcinka W osoba 4 873 4 772 4 943 4 971 4 971 4. Mściwojów W osoba 4 197 4 054 4 220 4 125 4 135 5. Paszowice W osoba 3 852 3 853 3 971 3 988 3 980 6. Wądroże Wielkie W osoba 4 079 4 055 4 098 4 001 3 986 Razem osoba 53 116 52 210 52 809 51 451 51 176 POWIAT 7. M osoba 30 488 29 823 29 903 28 805 28 566 JAWORSKI W osoba 22 628 22 387 22 906 22 646 22 610 M – tereny miejskie; W – tereny wiejskie [źródło: BDL]
Procentowy udział ludności w poszczególnych jednostkach administracji terytorialnej powiatu przedstawiono na wykresie 1.3.
Wykres 1.3. Liczba ludności powiatu jaworskiego
100% 90% 80% 70% 57,4% 57,1% 56,6% 60% 56,0% 55,8% 50% 42,6% 42,9% 43,4% 44,0% 44,2% 40% 30% 20% 10% 0% 2000 2005 2010 2015 2016
Jawor Bolków (M) Bolków (W) Męcinka Mściwojów Paszowice Wądroże Wielkie POWIAT JAWORSKI (M) POWIAT JAWORSKI (W)
[źródło: opracowaniewłasne ekoEkspert na podstawie danych BDL]
Struktura płci w 2016 r. na terenie powiatu jaworskiego wskazywała na liczebną przewagą kobiet, 51% kobiet i 49% mężczyzn, w tym na terenach miejskich wynosiła: 52,0% kobiet i 48,0% mężczyzn, natomiast na terenach wiejskich struktura płyci była odwrotna, tj. 49,8% kobiet i 50,2% mężczyzn.
Gęstość zaludnienia W tabeli 1.3 przedstawiono średnie wskaźniki gęstości zaludnienia miast i gmin wiejskich powiatu jaworskiego. Wg stanu na 31.12.2016 r. średni wskaźnik gęstości zaludnienia terenów miejskich powiatu wynosił 1 079 osób/km2, dla terenów wiejskich powiatu wynosił 41 osób/km2, natomiast średnia dla powiatu była równa 88 osób/km2. W latach 2000-2016 średni wskaźnik gęstości zaludnienia dla powiatu zmalał o 2 osób/km2.
str. 10 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Tabela 1.3. Gęstość zaludnienia obszarów powiatu jaworskiego
Lp. Obszar Rodzaj obszaru Jedn. 2000 2005 2010 2015 2016 1. Jawor M osób/km2 1 299 1 299 1 297 1 258 1 249 M+W osób/km2 72 72 73 70 70 2. Bolków M osób/km2 704 704 718 671 663
W osób/km2 39 39 39 38 38 3. Męcinka W osób/km2 33 32 33 34 34 4. Mściwojów W osób/km2 56 56 59 57 57 5. Paszowice W osób/km2 38 38 39 39 39 6. Wądroże Wielkie W osób/km2 45 45 46 45 45 Razem osób/km2 90 89 90 88 88 7. POWIAT JAWORSKI M osób/km2 1 123 1 126 1 129 1 088 1 079 W osób/km2 40 40 41 41 41 M – tereny miejskie; W – tereny wiejskie [źródło: BDL]
Gospodarka Powiat jaworski ma charakter rolniczo-przemysłowy. Doskonałe warunki dla rolnictwa panują w środkowej i północno-wschodniej części powiatu, gdzie dominuje nizinne ukształtowanie terenu. Intensywnej produkcji rolnej sprzyjają warunki klimatyczne, które sprawiają, że długość okresu wegetacji należy w tym rejonie do najdłuższych w Polsce. Działalność przemysłowa w powiecie prowadzona jest w znacznej mierze w Jaworze i Bolkowie. W okresie 2014-2016 liczba podmiotów gospodarki narodowej działających na terenie powiatu zwiększała się z roku na rok (tabela 1.4). Według danych GUS (stan na dzień 31.12.2016) na terenie powiatu jaworskiego zarejestrowanych było 5 144 podmiotów gospodarczych, w tym 387 funkcjonujących w sektorze publicznym i 4 750 działających w sektorze prywatnym (tabela 1.4).
Tabela 1.4. Podmioty gospodarki narodowej działające na terenie powiatu jaworskiego zarejestrowane w systemie REGON
Ogółem Sektor publiczny - ogółem Sektor prywatny - ogółem Lp. Obszar 2014 2015 2016 2014 2015 2016 2014 2015 2016 1. POWIAT JAWORSKI 4 822 5 128 5 144 234 389 387 4 587 4 727 4 750 1.1. POWIAT JAWORSKI (M) 3 123 3 404 3 405 192 343 342 2 930 3 051 3 060 1.2. POWIAT JAWORSKI (W) 1 699 1 724 1 739 42 46 45 1 657 1 676 1 690 M – tereny miejskie; W – tereny wiejskie [źródło: BDL]
Podmioty gospodarcze działają przede wszystkim w takich sekcjach, jak: handel hurtowy i detaliczny, naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle, budownictwo, przetwórstwo przemysłowe, działalność profesjonalna, naukowa i techniczna, pozostała działalność usługowa, transport i gospodarka magazynowa oraz działalność związana z obsługą rynku nieruchomości. Do najważniejszych podmiotów prowadzących działalność gospodarczą w powiecie należą: . Kuźnia – Jawor S.A. - producent odkuwek matrycowych, . Global Pollena S.A. Fabryka Chemii Gospodarczej - producent chemii gospodarczej, . Javor Home Sp. z o.o. - producent mebli, . Spółdzielnia Inwalidów „Inprodus” - zakład pracy chronionej produkujący wyroby branży motoryzacyjnej, elektronicznej i metalowej, . Pionier S.A. - producent wyrobów gumowych, . Zakład Produkcji Opakowań Jan Legień - produkcja opakowań oraz produktów z tektury i kartonu, . Korpo Sp. z o.o. - obróbka mechaniczna odlewów i odkuwek, . Kommunal Technik M. SAUERBACH Sp. z o.o. - producent maszyn i urządzeń dla przedsiębiorstw komunalnych, itp., . Metal-Jawor Sp. z o.o. - producent maszyn i urządzeń dla przemysłu kamieniarskiego, szklarskiego i magazynowego,
str. 11 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
. Zakład Produkcji Odzieży „Debel”, . Przedsiębiorstwo Usługowo-Produkcyjne i Handlowe „COM-D” Sp. z o.o. - prowadzenie usług komunalnych, . Agroma Sp. z o.o. - prowadzenie sprzedaży maszyn i urządzeń rolniczych, ogrodniczy i komunalny, . IS Polska Sp. z o. o. - producent elementów samochodowych, . INFRAKOL S.C. - przedsiębiorstwo budownictwa kolejowego i inżynieryjnego, . PPH „CERAL” - produkcja pasz, . DOMEX Sp. J. - dystrybucja sprzętu AGD, . Martex Sp. J. - produkcja pieczywa i wyrobów cukierniczych, . BDA Montaż - usługi budowlane.
Bezrobocie Wg danych GUS stopa bezrobocia rejestrowanego na koniec 2016 r. na terenie powiatu jaworskiego wynosiła 15,8% i była najniższa w ciągu ostatnich 10 lat.
Drogi i koleje Do głównych dróg przebiegających przez teren powiatu jaworskiego należą (rysunek 1.3): . autostrada A-4 przebiegająca przez wschodnio-północną część powiatu - gminę Wądroże Wielkie, . drogi krajowe: o nr 3: Zielona Góra-Legnica-Jawor-Paszowice-Bolków-Jelenia Góra-Jakuszyce, o nr 5: Wrocław – Bolków – Lubawka, . drogi wojewódzkie: o nr 345: Wilczków – Budziszów Wielki – droga krajowa nr 5, o nr 363: droga wojewódzka nr 364 – Jawor - Jenków, o nr 365: Jelenia Góra – Jawor, o nr 374: Jawor-Strzegom-Wałbrzych.
Ponadto na terenie powiatu istnieje szereg dróg powiatowych o łącznej długości 622,9 km i dróg gminnych o łącznej długości 548,7 km, zapewniających lokalne połączenia dla komunikacji samochodowej.
Rysunek 1.3. Drogi krajowe i wojewódzkie na terenie powiatu jaworskiego
[źródło: dsdik.wroc.pl]
str. 12 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Przez teren powiatu jaworskiego przebiegają linie kolejowe: . nr 137 relacji Katowice – Jaworzyna Śląska – Jawor - Legnica (niezelektryfikowana, kategoria linii - pierwszorzędna), . nr 302 relacji Bolków – Strzegom – Malczyce (niezelektryfikowana, znaczenia miejscowego), . nr 776 relacji Marciszów – Kaczorów – Wojcieszów Górny (niezelektryfikowana, znaczenia miejscowego).
Infrastruktura sieciowa Sieć ciepłownicza Dane statystyczne dotyczące powiatu jaworskiego w zakresie liczby kotłowni i sieci ciepłowniczych w ostatnich latach przedstawiono w tabeli 1.5. Sieć ciepłownicza istnieje głównie w Jaworze.
Tabela 1.5. Kotłownie i sieć ciepłownicza na terenie powiatu jaworskiego długość sieci cieplnej długość sieci cieplnej kotłownie ogółem połączeń do budynków przesyłowej Lp. Obszar i innych obiektów [ob.] [ob.] [ob.] [km] [km] [km] [km] [km] [km] 2014 2015 2016 2014 2015 2016 2014 2015 2016 1. POWIAT JAWORSKI 30 24 25 14,4 12,5 11,6 4,3 4,5 4,3 1.1. POWIAT JAWORSKI (M) 22 18 19 14,1 12,5 11,6 4,3 4,5 4,3 1.2. POWIAT JAWORSKI (W) 8 6 6 0,3 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Legenda: (M) – obszar miejski; (W) – obszar wiejski [źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL i CIEPŁO-Jawor sp. z o.o.]
Sieć gazowa Poniżej przedstawiono dane o sieci gazowej na terenie powiatu jaworskiego wg danych statystycznych i podmiotów gazowniczych (tabela 1.6). W miastach Jawor i Bolków oraz na terenach wiejskich gmin Bolków, Męcinka i Paszowice występuje gazowa czynna sieć rozdzielcza, natomiast w gminach Mściwojów i Wądroże Wielkie nie występuje gazowa sieć rozdzielcza.
Tabela 1.6. Długość sieci gazowej na terenie powiatu jaworskiego długość czynnej sieci długość czynnej sieci długość czynnej sieci czynne połączenia do ogółem przesyłowej rozdzielczej budynków Lp. Obszar [m] [m] [m] [szt.] 2014 2015 2016 2014 2015 2016 2014 2015 2016 2014 2015 2016 1. POWIAT JAWORSKI 175 131 175 832 176 455 71 340 71 340 71 340 103 791 104 492 105 115 2 299 2 338 2 370 1.1. POWIAT JAWORSKI (M) 75 327 75 268 75 790 6 470 6 470 6 470 68 857 68 798 69 320 1 869 1 899 1 921 1.2. POWIAT JAWORSKI (W) 99 804 100 564 100 665 64 870 64 870 64 870 34 934 35 694 35 795 430 439 449 (M) – obszar miejski; (W) – obszar wiejski [źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL; Gaz-System SA, Polska Spółka Gazownictwa Sp. z o.o.]
Sieć elektryczna Sieć elektryczna występuje we wszystkich gminach powiatu jaworskiego. Liczba odbiorców energii elektrycznej niskiego napięcia wynosi ok. 18,4 tys. odbiorców, w tym na terenach wiejskich jest ich ok. 7,6 tys.
Sieć wodociągowa Wszystkie gminy powiatu jaworskiego są zwodociągowane (szczegółowo opisano w rozdz. 3.5.1).
Sieć kanalizacyjna Sieć kanalizacyjna występuje w większość gmin powiatu jaworskiego (szczegółowo opisano w rozdz. 3.5.2).
str. 13 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
2 STRESZCZENIE Program ochrony środowiska dla powiatu jaworskiego stanowi dokument realizujący krajową i wojewódzką politykę ochrony środowiska na poziomie powiatowym w zgodzie z programami i strategiami różnego szczebla. Program ten określa system zarządzania środowiskiem na terenie powiatu jaworskiego. Niniejszy dokument został opracowany zgodnie z „Wytycznymi do opracowania wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska” opracowanymi przez Ministerstwo Środowiska, Warszawa 2015 r. [73]. Zgodnie z ww. wytycznymi program zawiera następujące główne rozdziały: 1. Wstęp 2. Streszczenie w języku niespecjalistycznym 3. Ocena stanu środowiska 4. Cele programu ochrony środowiska, zadania i ich finasowanie 5. System realizacji programu ochrony środowiska 6. Spis tabel, wykresów, rysunków, fotografii 7. Literatura i publikacje Rozdział 1: Wstęp W rozdziale tym przedstawiono krótki wstęp zawierający m.in. podstawę prawną i cel opracowania oraz metodykę sporządzania programu. Wyszczególniono w nim dokumenty wyższego szczebla, tj. krajowe i wojewódzkie, z którymi są spójne zaproponowane w Programie cele, obszary interwencji, kierunki działań i wskazane w harmonogramach zadania. Przedstawiono również dokumenty szczebla lokalnego, które brano pod uwagę przy opracowywaniu programu ochrony środowiska. Ponadto scharakteryzowano powiat jaworski pod względem położenia, powierzchni, ludności, gospodarki i bezrobocia, układu tras drogowych i kolejowych oraz infrastruktury sieciowej. Rozdział 2: Streszczenie w języku niespecjalistycznym Zawiera skrótowy opis wszystkich rozdziałów programu ochrony środowiska. Rozdział 3: Ocena stanu środowiska Rozdział ten zawiera ocenę uwarunkowań środowiskowych dla poniższych elementów: 1. Ochrona klimatu i jakości powietrza 2. Zagrożenia hałasem 3. Pola elektromagnetyczne 4. Gospodarowanie wodami 5. Gospodarka wodno-ściekowa 6. Zasoby geologiczne 7. Gleby 8. Gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów 9. Zasoby przyrodnicze 10. Zagrożenia poważnymi awariami Przedstawiono w nim stan środowiska, tendencje zachodzących zmian w ostatnich latach oraz ocenę realizacji poprzedniego Programu ochrony środowiska dla powiatu jaworskiego. Zaprezentowane dane i analizy oparte zostały na najbardziej aktualnych danych, dostępnych w bazach dotyczących bezpośrednio i pośrednio informacji o środowisku. Część danych środowiskowych monitorowanych jest co kilka lat, dlatego też dane podawane są z kilku ostatnich lat (nie zawsze z tego samego roku). Z tego też względu w kolejnym rozdziale opracowania nie określono jednego wspólnego roku bazowego dla wszystkich obszarów interwencji. W rozdziale uwzględniono również zmiany klimatu i ich wpływ na poszczególne elementy środowiska. Wskazano także możliwości adaptacyjne do zmian klimatu, które uwzględniono następnie przy wyznaczaniu kierunków działań w kolejnym rozdziale opracowania.
str. 14 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Dla każdego z elementów środowiska przedstawiono analizę SWOT, tj. mocne i słabe strony występujące na terenie powiatu jaworskiego (jako czynniki wewnętrzne) oraz szanse i zagrożenia zachodzących zmian (jako czynniki zewnętrzne). Przedstawione dane o środowisku i jego zagrożeniach wskazują na występowanie na terenie powiatu jaworskiego zanieczyszczeń ponadnormatywnych w powietrzu atmosferycznym, w wodach powierzchniowych i podziemnych oraz częściowo w glebach, a także ponadnormatywne wartości hałasu komunikacyjnego. Przeprowadzone działania i zadania inwestycyjne w ostatnich latach w ramach wcześniej uchwalonego POŚ były zgodne z wyznaczonymi celami i kierunkami działań, przyczyniły się do poprawy części wskaźników, jednak nie doprowadziły do pełnego osiągnięcia wartości dopuszczalnych parametrów dla ww. elementów środowiska. Związane było to z koniecznością podjęcia działań nie tylko na poziomie lokalnym – powiatowym, ale także na poziomie regionalnym i krajowym (np. redukcja hałasu komunikacyjnego wymagała budowy drogi ekspresowej S-3, działań remontowo-modernizacyjnych dróg krajowych i wojewódzkich). Przeprowadzenie analizy SWOT oraz ocena realizacji poprzedniego POŚ dla powiatu jaworskiego pozwoliły wyznaczyć cele programu ochrony środowiska i kierunki działań dla ww. obszarów interwencji na kolejne lata. Rozdział 4: Cele programu ochrony środowiska, zadania i ich finasowanie W rozdziale tym opisano 10 obszarów interwencji, w których wyznaczono cele programu do osiągnięcia poprzez realizację wskazanych kierunków działań i planowane do realizacji zadania (szczegółowo wskazane w tabeli 4.1).
Wyznaczone cele i kierunki działań wyszczególniono poniżej.
1. Obszar interwencji: OKP: Ochrona klimatu i jakoś powietrza cel: Poprawa jakości powietrza atmosferycznego (spełnienie norm jakości powietrza) kierunki działań: OKP 1: Efektywność energetyczna i ograniczenie emisji ze źródeł komunalnych i przemysłowych OKP.2. Poprawa warunków ruchu drogowego na terenie powiatu 2. Obszar interwencji: ZH: Zagrożenia hałasem cel: Ochrona środowiska i ludzi przed hałasem kierunki działań: ZH.1. Ograniczenie występowania przekroczeń normatywnych hałasu komunikacyjnego ZH.2. Ograniczenie uciążliwości hałasu przemysłowego 3. Obszar interwencji: PEM: Pola elektromagnetyczne cel: Ochrona przed promieniowaniem elektromagnetycznym kierunki działań: PEM.1. Minimalizacja oddziaływania promieniowania elektromagnetycznego 4. Obszar interwencji: GW: Gospodarowanie wodami cel: Ochrona i zrównoważone gospodarowanie zasobami wodnymi kierunki działań: GW.1. Dążenie do osiągnięcia dobrego stanu wód powierzchniowych i podziemnych GW.2. Gospodarowanie wodami dla ochrony przed zjawiskami dotyczącymi m.in. zmian klimatu: powodzią, suszą i deficytem wody 5. Obszar interwencji: GWŚ: Gospodarka wodno-ściekowa cel: Zapewnienie dostępu do czystej wody dla społeczeństwa i gospodarki kierunki działań: GWŚ.1. Rozbudowa infrastruktury oczyszczania ścieków i dostawy wody, optymalizacja zużycia wody
str. 15 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
6. Obszar interwencji: ZG: Zasoby geologiczne cel: Racjonalne gospodarowanie zasobami geologicznymi i zmniejszenie wpływu na środowisko w związku z wydobyciem kopalin kierunki działań: ZG.1. Racjonalne i efektywne gospodarowanie zasobami kopalin ze złóż w zakresie ich wydobycia i wykorzystania ZG.2. Rekultywacja terenów poeksploatacyjnych 7. Obszar interwencji: G: Gleby cel: Ochrona i zapewnienie właściwego sposobu użytkowania powierzchni ziemi kierunki działań: G.1. Ochrona gleb użytkowanych rolniczo i ograniczenie procesu degradacji gleb G.2. Remediacja terenów zanieczyszczonych oraz rekultywacja terenów zdegradowanych G.3. Ochrona przed osuwiskami 8. Obszar interwencji: GO: Gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów cel: Gospodarowanie odpadami zgodnie z hierarchią sposobów postępowania z nimi kierunki działań: GO.1. Rozwój systemów gospodarowania odpadami GO.2. Zamykanie i rekultywacja składowisk odpadów komunalnych 9. Obszar interwencji: ZP: Zasoby przyrodnicze cel: Zachowanie i ochrona walorów przyrodniczych kierunki działań: ZP.1. Utrzymanie, rozwój i ochrona różnorodności biologicznej i krajobrazowej ZP.2. Ochrona i zrównoważony rozwój lasów 10. Obszar interwencji: ZPA: Zagrożenia poważnymi awariami cel: Ograniczenie ryzyka wystąpienia poważnych awarii oraz minimalizacja ich skutków kierunki działań: ZPA.1. Minimalizacja ryzyka wystąpienia poważnych awarii przemysłowych i w wyniku transportu ZPA.2. Minimalizacja potencjalnych negatywnych skutków dla ludzi i środowiska wystąpienia poważnych awarii w wyniku transportu
Rozdział ten obejmuje również harmonogramy rzeczowo – finansowe realizacji opracowanego programu ochrony środowiska dla powiatu jaworskiego przedstawione w podziale na zadania własne powiatu i zadania monitorowane – realizowane przez inne podmioty, niezależne od powiatu. Rozdział 5: System realizacji programu ochrony środowiska Rozdział ten obejmuje wykaz intersariuszy, od których pozyskano dane do opracowania POS. Ponadto rozdział zawiera informacje o wdrażaniu, monitorowaniu i raportowaniu POS. Przedmiotowy rozdział zawiera też opracowany pakiet mierzalnych wskaźników dla każdego z obszarów interwencji wskazanych w poprzednim rozdziale opracowania. Dla każdego wskaźnika określono: jego wielkość, rok bazowy, źródło danych, oczekiwaną wartość docelową lub trend zmian w wyniku realizacji niniejszego programu. W rozdziale przedstawiono również źródła finansowania działań z ochrony środowiska, w tym zadań wskazanych w harmonogramach zadań: własnych i monitorowanych. Rozdział 6: Spis tabel, wykresów, rysunków, fotografii Rozdział ten stanowi jedynie spisy wszystkich tabel, wykresów, rysunków i fotografii zawartych w niniejszym dokumencie. Rozdział 7: Literatura i publikacje W rozdziale 7 przedstawiono wykorzystane w niniejszym opracowaniu dokumenty strategiczne, opracowania specjalistyczne i różnego typu publikacje, z których korzystano przy sporządzaniu programu ochrony środowiska.
str. 16 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
3 OCENA STANU ŚRODOWISKA
3.1 OCHRONA KLIMATU I JAKOŚĆ POWIETRZA
3.1.1 Wstęp Zgodnie z art. 85 ustawy z dnia 27.04.2001 r. - Prawo ochrony środowiska (tekst jednolity: Dz.U. z 2017 r. poz. 519, z późn. zm.) ochrona powietrza polega na zapewnieniu jak najlepszej jego jakości, w szczególności poprzez: . utrzymanie poziomów substancji w powietrzu poniżej dopuszczalnych dla nich poziomów lub co najmniej na tych poziomach; . zmniejszanie poziomów substancji w powietrzu co najmniej do dopuszczalnych, gdy nie są one dotrzymane; . zmniejszanie i utrzymanie poziomów substancji w powietrzu poniżej poziomów docelowych albo poziomów celów długoterminowych lub co najmniej na tych poziomach.
Na jakość powietrza wpływ mają różnorodne czynniki, w tym naturalne (np. pożary, procesy eolityczne dotyczące działalności wiatru) i antropogeniczne (wynikające z działalności człowieka) emisje zanieczyszczeń. Te ostatnie stanowiące ok. 3% wszystkich emisji zanieczyszczeń do powietrza, wywierają największy wpływ na zdrowie i jakość życia człowieka.
3.1.2 Charakterystyka źródeł emisji zanieczyszczeń do powietrza Źródła emisji zanieczyszczeń na terenie powiatu jaworskiego pochodzenia antropogenicznego mają charakter: punktowy, liniowy i powierzchniowy.
Emisja punktowa Źródła emisji punktowej stanowią przede wszystkich energetyka zawodowa i przemysł. Na obszarze powiatu jaworskiego nie ma zakładów, które należą do grupy najbardziej „uciążliwych”. Źródłami emisji zorganizowanej są lokalne kotłownie zakładowe i osiedlowe. Do źródeł emisji zanieczyszczeń do powietrza oprócz spalania paliw w celach grzewczych należy zaliczyć również emitory z procesów technologicznych. Emisję zanieczyszczeń gazowych i pyłowych w latach 2014 - 2016 dla powiatu jaworskiego przedstawiono w tabelach 3.1 i 3.2 oraz na wykresach 3.1 i 3.2.
Tabela 3.1. Emisja zanieczyszczeń gazowych w latach 2014 - 2016 Emisja zanieczyszczeń gazowych w Mg/rok ogółem w tym Obszar Rok na 1 km2 niezorganizo dwutlenek tlenki tlenek dwutlenek podtlenek metan w Mg/rok wana*) siarki azotu węgla węgla azotu 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 powiat jaworski 2016 27 790 0 113 49 133 27 494 0 0 47,8 udział emisji powiatu w 0,22% 0,00% 0,56% 0,44% 1,80% 0,22% 0,00% 0,00% - emisji województwa powiat jaworski 2015 24 618 0 102 48 123 24 345 0 0 42,3 udział emisji powiatu w 0,19% 0,00% 0,45% 0,37% 1,67% 0,19% 0,00% 0,00% - emisji województwa powiat jaworski 2014 18 097 0 75 42 107 17 872 0 0 31,1 udział emisji powiatu w 0,13% 0,00% 0,30% 0,30% 1,66% 0,13% 0,00% 0,00% - emisji województwa *) – emisja z hałd, składowisk, w toku przeładunku substancji sypkich lub lotnych, z hal produkcyjnych itp. [źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL]
str. 17 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Tabela 3.2. Emisja zanieczyszczeń pyłowych w latach 2014 - 2016 Emisja zanieczyszczeń pyłowych w Mg/rok Obszar Rok ogółem w tym na 1 km2 w Mg/rok niezorganizowana*) zorganizowana**) 1 2 3 4 5 6 powiat jaworski 2016 34 0 34 0,06 udział emisji powiatu w emisji 1,40% 0,00% 1,88% - województwa powiat jaworski 2015 109 0 109 0,19 udział emisji powiatu w emisji 3,89% 0,00% 4,42% - województwa powiat jaworski 2014 106 1 105 0,18 udział emisji powiatu w emisji 3,23% 0,20% 3,76% - województwa *) – emisja z hałd, składowisk, w toku przeładunku substancji sypkich lub lotnych, z hal produkcyjnych itp. **) – emisja z wszelkiego rodzaju urządzeń technologicznych i ogrzewczych za pośrednictwem emitorów-kominów, wyrzutni wentylacyjnych [źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL]
Wykres 3.1. Emisja zanieczyszczeń na terenie powiatu jaworskiego
29 000
27 000
25 000
23 000
21 000
19 000
17 000
Emisja zanieczyszczeńEmisja [Mg/rok] 15 000 2012 2013 2014 2015 2016 Lata
CO2 Pozostałe zanieczyszczenia
[źródło: opracowanie własne ekoEkspert na podstawie danych WIOŚ i BDL]
Wykres 3.2. Emisja zanieczyszczeń (bez CO2) na terenie powiatu jaworskiego
160 140 120 100 80 60
Emisja [Mg/rok] Emisja 40 20 0 2012 2013 2014 2015 2016 Lata
SO2 NOx CO Pozostałe gazy Pył
[źródło: opracowanie własne ekoEkspert na podstawie danych WIOŚ i BDL]
str. 18 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Na podstawie powyższych danych należy stwierdzić, iż udział emisji zanieczyszczeń gazowych powiatu jaworskiego w emisji zanieczyszczeń województwa dolnośląskiego jest niewielki i w latach 2014 - 2016 wynosił od 0,13% do 0,22%, natomiast emisja zanieczyszczeń pyłowych powiatu jaworskiego w latach 2014 - 2016 mieściła się w przedziale 3,89% - 1,4% emisji tych zanieczyszczeń w województwie dolnośląskim (tabela 3.1 i tabela 3.2). W latach 2015 - 2016 na terenie powiatu jaworskiego nastąpił wzrost emisji do powietrza zanieczyszczeń gazowych, natomiast w zakresie emisji zanieczyszczeń pyłowych w latach 2014-2015 wystąpił wzrost emisji, a w 2016 r. nastąpił jej spadek. Największym udziałem wśród zanieczyszczeń emitowanych do powietrza charakteryzuje się dwutlenek węgla, którego udział w ogólnej emisji w latach 2015 - 2016, wahał się w przedziale od 98,89% do 98,93%, natomiast emisja łączna pozostałych zanieczyszczeń nie przekraczała 1,11% (wykres 3.1). Wśród pozostałych zanieczyszczeń emitowanych do powietrza na terenie powiatu jaworskiego, najwięcej emitowanych jest: tlenku węgla, pyłów, dwutlenku siarki i dwutlenku azotu (wykres 3.2). Ogólnie emisja zanieczyszczeń na terenie powiatu w 2016 r. wzrosła w odniesieniu do 2014 r. o ok. 52,8%, w tym emisja zanieczyszczeń gazowych (głównie CO2) wzrosła o ok. 53,6%, natomiast emisja zanieczyszczeń pyłowych zmalała o ok. 67,9% (wykres 3.1 i wykres 3.2). Powiat jaworski pod względem emisji pyłów w 2015 r. i 2016 r. znajdował się odpowiednio na 23 i 19 miejscu wśród powiatów województwa dolnośląskiego najmniej emitujących pyłów, natomiast w 2014 r. na 22 miejscu. Pod względem emisji zanieczyszczeń gazowych w 2015 r. i 2016 r. powiat jaworski znajdował się odpowiednio na 10 i 12 miejscu wśród 30 powiatów województwa dolnośląskiego (łącznie z miastami na prawach powiatu), natomiast w 2014 r. powiat jaworski był na 8 miejscu najmniej emitujących powiatów województwa dolnośląskiego.
Emisja liniowa Do znaczących źródeł emisji liniowej należy zaliczyć emisję zanieczyszczeń ze spalania paliw w pojazdach samochodowych. Szybki rozwój motoryzacji, a w konsekwencji ciągle zwiększająca się na drogach liczba pojazdów samochodowych, prowadzi do wzrostu emisji dwutlenku azotu ze źródeł niestacjonarnych. Transport samochodowy jest również źródłem emisji do powietrza dwutlenku węgla i węglowodorów. Do obszarów potencjalnie narażonych na ten typ emisji na terenie powiatu należy zaliczyć tereny bezpośrednio położone przy autostradzie A-4 oraz tereny sąsiadujące z drogami o dużym natężeniu ruchu jak: drogi krajowe i wojewódzkie (rozdz. 1, rysunek 1.3).
Emisja powierzchniowa (emisja niska) Emisja powierzchniowa zwana też emisją „niską” z sektora komunalno - bytowego to emisja z licznych, sąsiadujących ze sobą, niewielkich źródeł, najczęściej z indywidualnego ogrzewania domów mieszkalnych jedno - i wielorodzinnych (np. lokalnych kotłowni, indywidualnych pieców węglowych), zlokalizowanych za zwartym obszarze. Wielkość i oddziaływanie emisji niskiej uzależnione jest głównie od: . warunków meteorologiczne w sezonie grzewczym, . rodzaju i jakość stosowanego paliwa, . typu ogrzewania (rodzaj pieca, sposób spalania paliwa), . parametrów termoizolacyjnych budynków, . czynników indywidualnych (preferowana temperatura w pomieszczeniach, wiek urządzeń grzewczych). Dlatego też emisja ta jest kolejnym dość znaczącym źródłem wprowadzania zanieczyszczeń do powietrza, szczególnie na terenach zwartej starej zabudowy w aglomeracjach miejskich i regionach górskich, gdzie warunki rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń są niekorzystne. Na terenach tych często stosowane są indywidualne systemy grzewcze opalane głównie węglem. Udział emisji niskiej w ogólnej ilości emitowanych do powietrza zanieczyszczeń jest trudny do zbilansowania ze względu na rozproszenie źródeł emisji. Jednak ze względu na lokalizację źródeł niskiej emisji oraz warunki wprowadzania zanieczyszczeń do atmosfery ich wpływ na lokalny stan czystości powietrza jest dość istotny. Badania monitoringowe stężeń SO2 na terenie powiatu jaworskiego (wykres 3.3) wykazują bowiem znacznie większe (średnio 2-6-krotnie większe) wartości stężeń tych zanieczyszczeń w sezonie grzewczym niż pozagrzewczym. Jest to przede wszystkim wynikiem
str. 19 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO oddziaływania "niskiej" emisji pochodzącej z mało efektywnych źródeł spalania paliw w celach grzewczych oraz wykorzystywania paliw tanich o dużej zawartości siarki i mało korzystnych parametrach grzewczych. W związku z powyższym duże znaczenie mają działania podejmowane m.in. przez indywidualnych mieszkańców prowadzące do zmiany ogrzewania z węglowego na gazowe lub olejowe. Drugim czynnikiem wpływającym na zmniejszenie emisji zanieczyszczeń z tych źródeł jest ograniczenie opalania pieców domowych różnego rodzaju odpadami, które podczas spalania wydzielają znaczne ilości substancji toksycznych. Kolejnym elementem ograniczającym niską emisję jest rezygnacja z indywidualnych źródeł ciepła na rzecz podłączenia domostw do sieci ciepłowniczych.
3.1.3 Stan czystości powietrza Stan czystości powietrza jest jednym ze zmiennych stanów środowiska i zależy głównie od emisji zanieczyszczeń do powietrza oraz lokalnych warunków rozprzestrzeniania się tych zanieczyszczeń. Pomiary stężeń zanieczyszczeń w powietrzu na terenie powiatu jaworskiego były prowadzone przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska (WIOŚ) w 2012 r. i w 2014 r. W latach 2015 - 2016 WIOŚ przedstawił modelowanie jakości powietrza w oparciu o prowadzone pomiary na obszarach poza powiatem jaworskim obrazujące rozkład stężeń zanieczyszczeń dla strefy dolnośląskiej, do której należy m.in. powiat jaworski.
Dwutlenek siarki Stężenie średnioroczne SO2 w 2014 r. na terenie powiatu jaworskiego były niższe niż w 2012 r. i nie przekraczały wartości 6,0 µg/m3. Średnia wartość w sezonie grzewczym w 2014 r. wahała się od 3 3 8 µg/m do 10 µg/m , natomiast średnie wartości stężeń SO2 w sezonie pozagrzewczym mieściły się 3 3 w przedziale 2,0 µg/m do 3,0 µg/m . Takie tendencje w zakresie stężeń SO2 świadczą o dużym udziale zanieczyszczeń pochodzących z systemów grzewczych, w tym z indywidualnych palenisk domowych. Wyniki pomiarów w ostatnich latach, wskazują na zauważalny spadek średniorocznego stężenia SO2. Brak jest dopuszczalnej wartości stężenia średniorocznego dwutlenku siarki ze względu na zdrowie, 3 natomiast ze względu na ochronę roślin wynosi 20 µg/m . Pomiary stężeń SO2 na terenie powiatu w latach 2015-2016 nie były wykonywane.
Wykres 3.3. Stężenia SO2 w latach 2012-2016 na terenie powiatu jaworskiego
14,0
12,0
10,0
8,0
6,0
4,0
2,0
Stężenia zanieczyszczeńStężenia [um/m3] 0,0 2012 2013 2014 2015 2016 Jaw (śr. roczna SO2) Jaw (śr. w sez. grzewcz. SO2) Jaw (śr. w sez. pozagrz. SO2) Bolk (śr. roczna SO2) Bolk (śr. w sez. grzewcz. SO2) Bolk (śr. w sez. pozagrz. SO2) Męc (śr. roczna SO2) Męc (śr. w sez. grzewcz.SO2) Męc (śr. w sez. pozagrz. SO2) Pasz (śr. roczna SO2) Pasz (śr. w sez. grzewcz. SO2) Pasz (śr. w sez. pozagrz. SO2) WW (śr. roczna SO2) WW (śr. w sez. grzewcz. SO2) WW (śr. w sez. pozagrz. SO2)
[źródło: opracowanie własne ekoEkspert na podstawie danych WIOŚ]
Dwutlenek azotu Stężenie średnioroczne dwutlenku azotu w 2014 r. na terenie powiatu jaworskiego nieznacznie wzrosły w odniesieniu do 2012 r., jednak ich wartości nie przekraczały 12,0 µg/m3, co stanowiło nie więcej niż 30% wartości dopuszczalnej.
str. 20 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Średnia wartość w sezonie grzewczym wahała się od 10,0 µg/m3 do 16,0 µg/m3, natomiast średnie 3 3 wartości stężeń NO2 w sezonie pozagrzewczym mieściły się w przedziale 5,0 µg/m do 8,0 µg/m . Pomiary stężeń NO2 na terenie powiatu jaworskiego w latach 2015-2016 nie były wykonywane.
Wykres 3.4. Stężenia NO2 w latach 2012-2016 n terenie powiatu jaworskiego
45,0 40,0 35,0 30,0 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0
Stężenia zanieczyszczeńStężenia [um/m3] 0,0 2012 2013 2014 2015 2016 Jaw (śr. roczna NO2) Jaw (śr. w sez. grzewcz.NO2) Jaw (śr. w sez. pozagrz. NO2) Bolk (śr. roczna NO2) Bolk (śr. w sez. grzewcz. NO2) Bolk (śr. w sez. pozagrz. NO2) Męc (śr. roczna NO2) Męc (śr. w sez. grzewcz. NO2) Męc (śr. w sez. pozagrz. NO2) Pasz (śr. roczna NO2) Pasz (śr. w sez. grzewcz.NO2) Pasz (śr. w sez. pozagrz. NO2) WW (śr. roczna NO2) WW (śr. w sez. grzewcz. NO2) WW (śr. w sez. pozagrz. NO2) norma średnioroczna NO2 [źródło: opracowanie własne ekoEkspert na podstawie danych WIOŚ]
Benzen W 2014 r. pasywny monitoring jakości powietrza pod względem zanieczyszczeń benzenem prowadzony był na terenie powiatu jaworskiego w jednym punkcie – w Jaworze. Stężenie średnioroczne benzenu nie przekraczało wartości 2,0 µg/m3, co stanowiło 40% wartości dopuszczalnej wynoszącej 5 µg/m3. Średnia wartość stężenia benzenu w sezonie grzewczym wynosiła 3,0 µg/m3, natomiast średnia wartość stężenia benzenu w sezonie pozagrzewczym stanowiła wartość 1,0 µg/m3, a więc średnioroczne stężenie benzenu z sezonu grzewczego w 2014 r. było ok. 3-krotnie wyższe od wartości z sezonu pozagrzewczego. W kolejnych latach: 2015-2016 nie prowadzono pomiarów stężenia benzenu w powietrzu na terenie powiatu jaworskiego.
Rozkład stężeń zanieczyszczeń na terenie powiatu jaworskiego na podstawie wyników modelowania jakości powietrza Na podstawie danych rozkładu stężeń poszczególnych zanieczyszczeń powietrza w latach 2014- 2016 wykonanych przez WIOŚ we Wrocławiu na podstawie wyników modelowania jakości powietrza należy stwierdzić, że na terenie powiatu jaworskiego w zakresie emisji zanieczyszczeń do powietrza dominującą rolę odgrywa emisja liniowa w zakresie rozkładu stężeń NO2 oraz emisja powierzchniowa w zakresie rozkładu stężeń CO i benzo(a)pirenu w pyle PM10, a także częściowo w zakresie rozkładu stężeń 24-godzinnych SO2 i 24-godzinnych pyłu PM10. Emisja liniowa związana jest z lokalizacją dróg o największym natężeniu ruchu, natomiast emisja powierzchniowa na terenie powiatu to przede wszystkim emisja z sektora komunalno-bytowego, tj. z obszaru o zwartej zabudowie z licznymi sąsiadującymi ze sobą małymi źródłami emisji pochodzącej najczęściej z indywidualnego ogrzewania budynków wielo- i jednorodzinnych. Pozostałe zanieczyszczenia powietrza związane są głównie z emisją napływową pochodzącą z terenów sąsiednich.
Strefa dolnośląska Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 02.08.2012 r. w sprawie stref, w których dokonuje się oceny jakości powietrza (Dz. U. z 2012 r. poz. 914) powiat jaworski zaliczony został do strefy dolnośląskiej PL0204 liczącej 23 powiaty woj. dolnośląskiego (rysunek 3.1).
str. 21 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Rysunek 3.1. Podział województwa dolnośląskiego na strefy oceny jakości powietrza
[źródło: WIOŚ Wrocław]
W tabeli poniżej przedstawiono wynikową klasyfikację strefy dolnośląskiej w latach 2014-2016, w tym powiatu jaworskiego ze względu na wielkość występujących w niej zanieczyszczeń.
Tabela 3.3. Klasyfikacja strefy dolnośląskiej, w której zlokalizowany jest powiat jaworski Symbol klasy wynikowej dla obszaru całej strefy dla poszczególnych zanieczyszczeń Lp. Rok Benzo- SO2 NO2 PM10 Benzen CO O3* O3** Pb As Cd Ni PM2,5 (a)piren I. Klasyfikacja strefy wg parametrów kryterialnych pod kątem ochrony zdrowia ludzi 1. 2016 A A C A A C D2 A C A A C A 2. 2015 A A C A A C D2 A C A A C C 3. 2014 A A C A A C D2 A C A A C A II. Klasyfikacja strefy wg parametrów kryterialnych pod kątem ochrony roślin 1. 2016 A A - - - A ------2. 2015 A A - - - C ------3. 2014 A A - - - C D2 ------Legenda: * wg poziomu docelowego ** wg poziomu celu długoterminowego 1) wg jednolitych kryteriów w skali kraju, zgodnych z kryteriami UE A brak przekroczeń poziomu dopuszczalnego B stężenie pomiędzy poziomem dopuszczalnym a poziomem dopuszczalnym powiększonym o margines tolerancji C przekroczenie poziomów dopuszczalnych / przekroczenie poziomów dopuszczalnych powiększonych o margines tolerancji D2 dla zanieczyszczeń, dla których określono margines tolerancji [źródło: opracowanie własne na podstawie danych WIOŚ]
W okresie 2015 - 2016 w strefie dolnośląskiej, do której należy powiat jaworski, stwierdzono przekroczenie wartości normatywnych dla pyłu zawieszonego PM10, PM2.5, ozonu, arsenu i benzo(a)piranu. Zgodnie z danymi WIOŚ na obszarze strefy dolnośląskiej, w latach 2015-2016 do gmin, na terenie których wykazano obszary przekroczeń należą również gminy powiatu jaworskiego, wskazane w poniższej tabeli.
str. 22 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Tabela 3.4. Wykaz gmin strefy dolnośląskiej w powiecie jaworskim z wyszczególnieniem przekroczeń wykazanych w ocenie rocznej WIOŚ za lata 2015 - 2016 Przekroczenia wykazane w ocenie rocznej
Lp. Strefa Powiat Nazwa gminy Rodzaj gminy (I faza) (I faza) (II faza) (IIfaza) / śr. roczna roczna śr. / / liczba dni dni liczba / 2 / AOT40 (cel AOT40 / 3 długoterm.) długoterm.) długoterm.) 3 / liczba dni (cel dni liczba / O As / śr. roczna śr.roczna /As 3 O (poziom docel.) docel.) (poziom NO BaP / śr. roczna śr.roczna / BaP PM10 / liczba dni /dni liczba PM10 PM10 / śr. roczna /śr. PM10 PM2.5 / śr. roczna śr. roczna / PM2.5 śr. roczna / PM2.5 O 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 2016 r.
1. Bolków miejsko-wiejska X X X
2. Jawor miejska X X X
3. Męcinka wiejska X X X dolnośląska jaworski 4. Mściwojów wiejska X X X
5. Paszowice wiejska X X X
6. Wądroże Wielkie wiejska X X
2015 r.
1. Bolków miejsko-wiejska
2. Jawor miejska X X
3. Męcinka wiejska dolnośląska jaworski 4. Mściwojów wiejska
5. Paszowice wiejska X
6. Wądroże Wielkie wiejska
Legenda: X – przekroczenie poziomu dopuszczalnego [źródło: opracowanie własne na podstawie danych WIOŚ Wrocław]
Zgodnie z danymi WIOŚ jako główną przyczynę przekroczeń: . pyłu PM10 wskazano oddziaływanie emisji związanych z indywidualnym ogrzewaniem budynków, . poziomu B(a)P wskazano oddziaływanie emisji związanych z indywidualnym ogrzewaniem budynków, . ozonu – wskazano oddziaływanie naturalnych źródeł emisji lub zjawisk niezwiązanych z działalnością człowieka. Przekroczenia wartości dopuszczalnych ww. zanieczyszczeń stanowią wynik modelowania jakości powietrza w oparciu o wyniki pomiarów wykonywane na terenie całej strefy dolnośląskiej. W przypadku pozostałych zanieczyszczeń nie stwierdzono przekroczeń wartości dopuszczalnych.
3.1.4 Odnawialne źródła energii (OZE) Zgodnie z danymi URE na terenie powiatu jaworskiego zlokalizowane są odnawialne źródła energii (OZE) nienależące do grupy mikroinstalacji, zestawione w poniższej tabeli. Ponadto w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego gmin powiatu jaworskiego istnieją tereny wskazane do lokalizacji obiektów OZE, które umożliwiają rozwój zastosowania i wykorzystania odnawialnych źródeł energii. Tabela 3.5. Instalacje OZE w powiecie jaworskim Lp. Typ instalacji (oznaczenie) Ilość (szt.) Moc (MW) 1. Elektrownia wiatrowa na lądzie (WIL) 2 2,160 2. Elektrownia wodna przepływowa (WOA) 1 0,132 3. Razem 3 2,293 [źródło: https://www.ure.gov.pl wg stanu na 31.12.2016 r.]
Oprócz ww. obiektów na terenie powiatu funkcjonują OZE należące do osób i podmiotów prywatnych (z grupy mikroinstalacji) np.: . zestawy solarne w budynkach w Kondratowicach, w Piotrowicach, . pompa ciepła w budynku w Piotrowicach.
str. 23 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
3.1.5 Ochrona powietrza w kontekście zmian klimatu Zachodzące zmiany klimatyczne przyczyniają się do wzrostu intensywności i częstotliwości wielu zjawisk klimatycznych i ich pochodnych. Wywołują występowanie coraz częściej zjawisk ekstremalnych, do których należy zaliczyć: fale upałów, huragany i silne wiatry, gwałtowne ulewy i burze, itd. Przyczynia się to do zwiększonego zapotrzebowania na energię, a tym samym na wzrost potencjalnych zanieczyszczeń powietrza, w tym emisji gazów cieplarnianych. Sektor energetyczny jest w dużym stopniu wrażliwy na zmiany klimatu. Wzrost temperatury w lecie i występowanie fali upałów przyczynia się w tym okresie do coraz większego zapotrzebowania na energię elektryczną wykorzystywaną do celów klimatyzacyjnych. Jednocześnie zmiany klimatu wywołują gwałtowne ulewy i burze. W konsekwencji powyższych zmian pogodowych dochodzi do ekstremalnych zjawisk w postaci powodzi i susz, co przyczynia się do ograniczenia dostępności wody w elektrowniach wodnych i konwencjonalnych (niezbędnej do schładzania systemów energetycznych), a tym samym do ograniczenia produkcji energii w tych elektrowniach i zakłócenia dostaw energii. W Polsce linie przesyłowe energii elektrycznej to sieci napowietrzne, które wrażliwe są na silne wiatry, huragany i oblodzenie. Ryzyko uszkodzenia tych linii wzrasta wraz ze zwiększającą się częstotliwością występowania ww. niekorzystnych zjawisk pogodowych. Uzupełnieniem zapotrzebowania na energię, bez powiększania emisji gazów cieplarnianych, może być wykorzystanie odnawialnych źródeł energii (OZE). Jednak ich funkcjonowanie nie pozostaje obojętne na zachodzące zmiany klimatyczne i występujące ekstremalne zjawiska pogodowe. Zmiany klimatyczne przyczyniają się m.in. do zaburzeń w gospodarce wodnej i występowania susz, co w konsekwencji wpływa m.in. na uprawę roślin energetycznych. Długie i gwałtowne deszcze mogą powodować zniszczenie upraw roślin energetycznych i wpływać na ich efektywność energetyczną. Zmniejszona dostępność wody będzie obniżała wydajność obiektów hydroenergetycznych. W zmieniających się warunkach pogodowych, tj. występowania bardzo silnych wiatrów, huraganów i długich okresów bezwietrznych, należy spodziewać się pogorszenia warunków wykorzystania energetyki wiatrowej. Od zmian klimatycznych nie jest zależna energia geotermalna głęboka. W przypadku energii geotermalnej płytkiej, związanej z wykorzystaniem warstw powierzchniowych i płytkich gruntu jako źródła ciepła, wpływ mają: temperatura zewnętrzna, temperatura gruntu i wody. Zmiany klimatyczne mogą więc wpływać na ten rodzaj energii w zależności od zastosowanego rozwiązania technicznego (gruntowe pomp ciepła wykorzystujących wymienniki poziome – wrażliwe na zmiany klimatu, zastosowanie wymienników pionowych tzw. sondy gruntowe – mała wrażliwość na warunki klimatyczne). Zmiany klimatyczne prawdopodobnie jedynie w przypadku energii słonecznej będą wpływały na poprawę warunków jej funkcjonowania w lecie (wydłużone okresy pogody słonecznej). W zimie jednak należy spodziewać się pogorszenia warunków, ze względu na dłuższe okresy z zachmurzeniem. Biorą powyższe pod uwagę i konieczność redukcji emisji gazów cieplarnianych, należy dążyć do ograniczenia energochłonności produkcji oraz zwiększać efektywności energetyczną obiektów kubaturowych, poprzez odpowiednią ich izolację. Rozwój energetyki, w tym OZE powinien natomiast uwzględniać zachodzące zmiany klimatu i związane z tym coraz częstsze występowanie zjawisk ekstremalnych, które negatywnie mogą wpływać na infrastrukturę energetyczną.
3.1.6 Analiza SWOT Podsumowaniem stanu istniejącego i zachodzących zmian klimatycznych w zakresie powietrza atmosferycznego na terenie powiatu jaworskiego jest poniższa analiza SWOT, obrazująca silne i słabe strony oraz szanse i zagrożenia wpływające na jakość powietrza.
str. 24 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Tabela 3.6. Analiza SWOT – jakość powietrza OCHRONA KLIMATU I JAKOŚĆ POWIETRZA MOCNE STRONY SŁABE STRONY - niewielki stopień zanieczyszczenia powietrza - wysoka energochłonność obiektów (budynków, - brak na terenie powiatu dużych zakładów emitujących infrastruktury sieciowej, oświetlenia itp.) znaczące ilości zanieczyszczeń powietrza - funkcjonowanie indywidualnych systemów ogrzewania - wykorzystanie OZE i możliwość ich rozwoju, opartych na spalaniu paliw stałych (węgiel, nierzadko - rozwój sieci gazowej odpady) w kotłach o niskiej efektywności - planowany rozwój ścieżek rowerowych - brak pełnego pokrycia siecią ciepłowniczą terenów miejskich powiatu, - zanieczyszczenie powietrza ze źródeł komunikacyjnych i powierzchniowych (tzw. niska emisja) - częściowe zgazyfikowanie obszarów powiatu (w dwóch gminach brak sieci gazowej rozdzielczej)
SZANSE ZAGROŻENIA - ograniczenie emisji zanieczyszczeń na terenach - wzrastająca liczba samochodów ościennych (zmniejszenie emisji napływowej) - napływowa emisja zanieczyszczeń wpływająca na jakość - budowa drogi S-3 i obwodnicy Bolkowa – wyprowadzenie powietrza na terenie powiatu ruchu tranzytowego poza obszary zabudowy - wysokie ceny ekologicznych paliw i montażu OZE mieszkaniowej (zmniejszenie emisji zanieczyszczeń - rozproszenie zabudowy wpływające na niską efektywność ze źródeł liniowych na tych terenach) finansową inwestycji dotyczących rozbudowy sieci - możliwość pozyskiwania środków finansowych na ciepłowniczej i gazowej realizację zadań zawartych w programach gospodarki - zmieniający się klimat oddziałujący na infrastrukturę niskoemisyjnej energetyczną - możliwość uzyskania środków na rozbudowę sieci - brak środków finansowych (wśród osób fizycznych ciepłowniczej i gazowej oraz podłączanie nowych i podmiotów) na zadania inwestycyjne dotyczące ochrony użytkowników powietrza - edukacja ekologiczna mieszkańców – w tym eliminacja praktyk spalania odpadów w piecach domowych - realizacja działań adaptacyjnych do zmian klimatu zgodnie z SPA 2020 [źródło: opracowanie własne]
3.2 ZAGROŻENIA HAŁASEM
3.2.1 Wstęp Hałas to każdy dźwięk o dowolnym charakterze, uznawany w danym miejscu, czasie i warunkach za dźwięk niepożądany, uciążliwy czy nawet szkodliwy. Hałas towarzyszy wszystkim ludziom w codziennym życiu, zarówno w pracy, jak i w domu czy miejscach wypoczynku. Występowanie hałasu przyczynia się do wywołania wielu negatywnych skutków jak np. pogorszenie jakości życia i zdrowia ludzi. Częste narażenie na jego oddziaływanie może prowadzić do częściowej lub całkowitej utraty słuchu, może powodować zaburzenia nerwowe, złe samopoczucie, a także powoduje zmęczenie i utrudnia wypoczynek. Hałas o poziomie natężenia powyżej 75 dB jest szkodliwy. Hałas o poziomie przekraczającym 115 dB stwarza ryzyko utraty słuchu już przy pojedynczej krótkotrwałej ekspozycji. Dopuszczalne normy hałasu powinny stanowić podstawę przy planowaniu nowych obiektów i zagospodarowywaniu kolejnych obszarów. Obowiązującym aktualnie aktem prawnym określającym dopuszczalne poziomy hałasu jest rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14.06.2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (tekst jednolity: Dz. U. z 2014 r. poz. 112).
Źródła hałasu w środowisku Hałas wytwarzany jest przez wszelkiego rodzaju procesy mechaniczne i aerodynamiczne zachodzące w otaczającym środowisku. Czysto mechaniczny hałas generowany jest przez drgające powierzchnie lub elementy maszyn. Ze względu na środowisko występowania hałas można podzielić na: . komunikacyjny, wywołany przez środki transportu, . przemysłowy, wywołany technologicznymi procesami obróbki i przetwórstwa,
str. 25 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
. komunalny, występujący w pomieszczeniach mieszkalnych pochodzenia zewnętrznego.
Skala uciążliwości akustycznej Zgodnie z opracowaną przez Państwowy Zakład Pracy skalą uciążliwości akustycznej, można wyróżnić następujące przedziały uciążliwości hałasu zależne od wartości poziomu równoważnego LAeq: . uciążliwość mała: LAeq < 52 dB, . uciążliwość średnia: 52 dB < LAeq < 62 dB, . uciążliwość duża: 62 dB < LAeq < 70 dB, . uciążliwość bardzo duża: LAeq > 70 dB,
3.2.2 Hałas komunikacyjny Populacją najbardziej narażoną na hałas są mieszkańcy osiedli i domów jednorodzinnych zlokalizowanych wzdłuż ruchliwych tras komunikacyjnych i w pobliżu zakładów przemysłowych. Z prowadzonych badań wynika, że o klimacie akustycznym na terenach zurbanizowanych decyduje głównie ruch komunikacyjny, a dopiero w następnej kolejności hałas z zakładów przemysłowych, usługowych, osiedlowy. W wielu przypadkach uciążliwości związane z hałasem dotyczą nie tylko mieszkańców znajdujących się w pobliżu większych tras komunikacyjnych, ale także otoczenia dróg dojazdowych i okolic. Należy zwrócić uwagę, że na poziom hałasu w środowisku ma wpływ rodzaj nawierzchni dróg oraz ich stan techniczny. Dlatego też elementem sprzyjającym w ograniczaniu nadmiernego poziomu hałasu na terenach objętych ochroną (np. obszary mieszkalne), jest budowa nowych dróg w odpowiedniej odległości od terenów mieszkaniowych oraz modernizacja i przebudowy dróg istniejących. Inwestycje drogowe mogą pozytywnie wpływać na zmniejszenie emisji hałasu komunikacyjnego po zastosowaniu nawierzchni tzw. „cichych” (np. asfalt porowaty, dwuwarstwowe nawierzchnie porowate, drobnoziarnista mieszanka o nieciągłym uziarnieniu, mieszanka modyfikowana gumą) [70]. W powiecie jaworskim rozkład głównych szlaków komunikacyjnych zaprezentowano na rysunku 1.3, ilustrującym przebieg dróg o różnym natężeniu ruchu. Główne drogi (autostrada A4, droga krajowa 3 i 5 oraz drogi wojewódzkie) posiadają nawierzchnie twarde. Natomiast drogi powiatowe i gminne charakteryzują się ich rożną nawierzchnią (tabela 3.7). Tabela 3.7. Charakterystyka dróg powiatowych i gminnych na terenie powiatu jaworskiego Lp. Wyszczególnienie Jedn. 2014 2015 2016 1. Drogi publiczne powiatowe o twardej nawierzchni km 304,0 304,0 313,45 2. Drogi publiczne powiatowe o nawierzchni ulepszonej km 299,7 299,7 296,45 3. Drogi publiczne powiatowe o nawierzchni gruntowej km 13,0 13,0 13,00 4. Drogi publiczne gminne o twardej nawierzchni km 210,5 218,0 223,80 5. Drogi publiczne gminne o nawierzchni ulepszonej km 143,9 152,8 157,70 6. Drogi publiczne gminne o nawierzchni gruntowej km 181,9 177,9 173,30 [źródło: BDL, ZDP]
Pomiary hałasu komunikacyjnego na terenie powiatu jaworskiego zostały przeprowadzone przez WIOŚ w 2010r. i 2014 r. (tabela 3.8). Lokalizację punktów pomiarowych przedstawiono na rysunku 3.2. Tabela 3.8. Wyniki pomiarów hałasu komunikacyjnego na terenie powiatu jaworskiego w 2010 r. i 2014 r. Liczba budynków L na granicy Aeq mieszkalnych Natężenie ruchu Natężenie ruchu terenu w strefie chronionego Lp. Lokalizacja punktów pomiarowych oddziaływania hałasu [poj./h] [poj./h] [dB] [szt.] ogółem ciężarowe 2010 r. 2014 r. 2010 r. 2014 r. 2010 r. 2014 r. 2014 ul. Republikańska 1. Bolków 268 241 35 38 64,9 66,2 23 droga krajowa nr 3 ul. Wysokogórska 2. Bolków 564 639 69 62 70,8 66,2 27 droga krajowa nr 3 ul. Kuziennicza 24 3. Jawor 632 718 108 108 71,3 68,7 9 droga wojewódzka nr 363
str. 26 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Liczba budynków L na granicy Aeq mieszkalnych Natężenie ruchu Natężenie ruchu terenu w strefie chronionego Lp. Lokalizacja punktów pomiarowych oddziaływania hałasu [poj./h] [poj./h] [dB] [szt.] ogółem ciężarowe 2010 r. 2014 r. 2010 r. 2014 r. 2010 r. 2014 r. 2014 ul. Mickiewicza 35D 4. Jawor 431 350 46 14 68,3 67,4 42 droga krajowa nr 3 5. Jawor ul. Narutowicza 26 - 402 - 44 - 68,5 28 6. Małuszów droga krajowa nr 3 736 694 166 116 72,8 68,6 10 7. Niedaszów droga wojewódzka nr 374 484 452 89 78 71,4 70,1 36 8. Paszowice droga krajowa nr 3 385 407 45 40 69,4 66,8 19 9. Piotrowice 21 droga wojewódzka nr 363 196 216 42 27 68,1 64,2 8 10. Piotrowice 124 droga wojewódzka nr 365 - 131 - 11 - 64,1 30 11. Sokola 4 droga krajowa nr 3 233 238 48 35 68,3 66,0 10 12. Wierzchosławice 161 droga krajowa nr 5 251 281 32 39 67,8 63,2 14 Legenda: [źródło: opracowanie własne na podstawie danych WIOŚ]
Rysunek 3.2. Lokalizacja punktów kontrolno-pomiarowych monitoringu hałasu na terenie powiatu jaworskiego
[źródło: WIOŚ – Klimat akustyczny 2014 r.]
Na podstawie powyższych badań stwierdzono, że największą uciążliwością charakteryzuje się droga krajowa nr 3, na której występowało największe natężenie ruchu: 694 poj./h (w punkcie pomiarowym w Małuszowie) i 639 poj./h (w punkcie pomiarowym w Bolkowie), a także trasy 374, 363 i 365 oraz droga krajowa nr 5. W 9 punktach pomiarowych (75%) zlokalizowanych na granicy terenów chronionych
str. 27 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO odnotowano przekroczenia wartości dopuszczalnych dla pory dnia (65 dB), natomiast w 1 punkcie równoważny poziom dźwięku LAeq określono jako bardzo uciążliwy, tj. przekraczający 70 dB (Niedaszów). Średni poziom hałasu na terenie powiatu kształtował się więc w przedziale 63,2 -70,1 dB i był wyższy od wartości dopuszczalnych o 1,0 - 5,1 dB. Najwyższe przekroczenia odnotowano przy drodze nr 374 na trasie Jawor - Świdnica w Niedaszowie. W strefie dużej uciążliwości, tj. na obszarze, gdzie poziom hałasu mieścił się w przedziale 62 - 70 dB oraz bardzo dużej uciążliwości, tj. na obszarze, gdzie poziom hałasu był wyższy od 70 dB, wg przeprowadzonych badań WIOŚ, znajdowało się 256 obiektów mieszkalnych. W odniesieniu do 2010 r. w 6 punktach pomiarowych nastąpił wzrost natężenia ruchu, a w 4 punktach nastąpił spadek natężenia ruchu, przy jednoczesnym wzroście poziomu hałasu w 1 punkcie pomiarowym i spadku poziomu hałasu w 9 punktach pomiarowych.
W 2012 r. Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad – zarządca autostrady A4 przebiegającej przez wschodnią cześć powiatu (gminę Wądroże Wielkie) i drogi krajowej nr 3 przebiegającą przez centralną część powiatu jaworskiego (tj. gminę Męcinka, m. Jawor, gminę Paszowice oraz miasto i gminę Bolków) z północy na południowy-zachód, opracowała mapy akustyczne. Analizą przy opracowywaniu map akustycznych objęte zostały odcinki dróg wskazane na poniższym rysunku.
[źródło: Mapa akustyczna dróg krajowych na terenie województwa dolnośląskiego (zadanie 3) [18]] Rysunek 3.3. Lokalizacja analizowanych odcinków dróg krajowych na terenie powiatu jaworskiego
Wyniki przeprowadzonych analiz poziomu dźwięku w środowisku i przekroczeń wartości dopuszczalnych na podstawie opracowania pt. „Mapa akustyczna dróg krajowych na terenie województwa dolnośląskiego (zadanie 3)” [18] przedstawiono w poniższych tabelach.
str. 28 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Tabela 3.9. Poziomy dźwięku w środowisku na terenie powiatu jaworskiego wokół analizowanych odcinków dróg krajowych (A4 i drogi nr 3) Obszar powiatu jaworskiego wokół analizowanych odcinków dróg Lp. Wyszczególnienie krajowych Poziomy dźwięku w środowisku określone przez I. 55 - 60 dB 60 - 65 dB 65 - 70 dB 70 - 75 dB >75 dB wskaźnik LDWN Powierzchnia obszarów eksponowanych w danym I.1. 7,521 5,011 2,648 1,275 1,149 zakresie [km2] I.2. Liczba lokali mieszkalnych w danym zakresie [tys.] 0,155 0,042 0,019 0,014 0,005 Liczba eksponowanych mieszkańców w danym I.3. 0,475 0,129 0,057 0,042 0,015 zakresie [tys.] Poziomy dźwięku w środowisku określone przez II. 50 - 55 dB 55 - 60 dB 60 - 65 dB 65 - 70 dB >70 dB wskaźnik LN Powierzchnia obszarów eksponowanych w danym II.1. 6,673 4,159 2,09 1,011 0,773 zakresie [km2] II.2. Liczba lokali mieszkalnych w danym zakresie [tys.] 0,125 0,025 0,021 0,006 0,001 Liczba eksponowanych mieszkańców w danym II.3. 0,384 0,076 0,063 0,018 0,003 zakresie [tys.] [źródło: Mapa akustyczna dróg krajowych na terenie województwa dolnośląskiego (zadanie 3), URS Polska Sp. z o.o., AkustiX Sp. z o. o., DHV POLSKA Sp. z o. o., Poznań 2012 r.]
Tabela 3.10. Przekroczenia wartości dopuszczalnych poziomów dźwięku w środowisku na terenie powiatu jaworskiego wokół analizowanych odcinków dróg krajowych (A4 i drogi nr 3) Obszar powiatu jaworskiego wokół analizowanych odcinków dróg Lp. Wyszczególnienie krajowych Przekroczenia wartości dopuszczalnych dla I. <5 dB 5 - 10 dB 10 - 15 dB 15 - 20 dB >20 dB wskaźnika LDWN Powierzchnia obszarów narażonych w danym zakresie I.1. 0,561 0,322 0,159 0,056 0,003 [km2] I.2. Liczba lokali mieszkalnych w danym zakresie [tys.] 0,141 0,038 0,017 0,011 0,002 Liczba narażonych mieszkańców w danym zakresie I.3. 0,432 0,117 0,051 0,033 0,006 [tys.] Liczba budynków szkolnych i przedszkolnych I.4. 0 2 0 0 0 w danym zakresie Liczba budynków służby zdrowia, opieki społecznej I.5. 0 0 0 0 0 i socjalnej w danym zakresie Inne obiekty budowlane z punktu widzenia ochrony I.6. 0 0 0 0 0 przed hałasem Przekroczenia wartości dopuszczalnych dla II. <5 dB 5 - 10 dB 10 - 15 dB 15 - 20 dB >20 dB wskaźnika LN Powierzchnia obszarów narażonych w danym zakresie II.1. 0,47 0,279 0,1 0,021 0,001 [km2] II.2. Liczba lokali mieszkalnych w danym zakresie [tys.] 0,116 0,023 0,018 0,003 0,000 Liczba narażonych mieszkańców w danym zakresie II.3. 0,357 0,07 0,054 0,009 0,000 [tys.] Liczba budynków szkolnych i przedszkolnych II.4. 0 0 0 0 0 w danym zakresie Liczba budynków służby zdrowia, opieki społecznej II.5. 0 0 0 0 0 i socjalnej w danym zakresie Inne obiekty budowlane z punktu widzenia ochrony II.6. 0 0 0 0 0 przed hałasem [źródło: Mapa akustyczna dróg krajowych na terenie województwa dolnośląskiego (zadanie 3), URS Polska Sp. z o.o., AkustiX Sp. z o. o., DHV POLSKA Sp. z o. o., Poznań 2012 r.]
Mapę akustyczną dróg krajowych i wojewódzkich zlokalizowanych na terenie powiatu jaworskiego przedstawiono poglądowo na rysunku 3.4.
str. 29 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Rysunek 3.4. Mapa akustyczna dróg krajowych i wojewódzkich na terenie powiatu jaworskiego Legenda:
[źródło: http://geoportal.dolnyslask.pl/imap/]
Źródłem hałasu komunikacyjnego mogą być również linie kolejowe, przebiegające przez teren powiatu jaworskiego, tj.: . nr 137 relacji Katowice – Jaworzyna Śląska – Jawor - Legnica, . nr 302 relacji Bolków – Strzegom – Malczyce, . nr 776 relacji Marciszów – Kaczorów – Wojcieszów Górny Biorąc jednak pod uwagę natężenie ruchu na ww. liniach kolejowych nie stanowią one znaczącego źródła hałasu komunikacyjnego (rysunek 3.4).
3.2.3 Hałas przemysłowy Kontrole Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska wykazują iż do obiektów o dużej uciążliwości akustycznej zaliczyć należy głównie kopalnie i zakłady przeróbcze kruszyw. W strefie usług rzemieślniczych do zakładów uciążliwych pod względem hałasu należą zakłady kamieniarskie, stolarskie, betoniarskie itp. Przyczynami najczęstszej emisji hałasu do środowiska są: . brak odpowiednich zabezpieczeń akustycznych źródeł hałasu pracujących na zewnątrz budynków (instalacje wentylacyjne i odciągowe), . niewystarczająca izolacyjność akustyczna ścian, okien, drzwi, . niewłaściwy dobór środków transportu wewnętrznego i dróg zakładowych, . niewłaściwa organizacja pracy i praca przy drzwiach otwartych, . nieprawidłowa lokalizacja linii technologicznych, instalacji i urządzeń na terenie zakładów oraz samych zakładów pośród zabudowy mieszkaniowej.
Na terenie powiatu wydanych jest kilka decyzji administracyjnych w zakresie emisji hałasu z zakładów przemysłowych. Zakłady te zlokalizowane są w Jaworze, Godziszowej, Niedaszowie i Sadach Dolnych. Hałas emitowany przez zakłady ma lokalny charakter, co wiąże się z niewielką liczbą osób narażonych na ten typ hałasu. Nie oznacza to jednak, że nie należy podejmować działań ograniczających hałas przemysłowy.
str. 30 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
3.2.4 Analiza SWOT Podsumowaniem stanu aktualnego dotyczącego klimatu akustycznego jest poniższa analiza SWOT. Tabela 3.11. Analiza SWOT – klimat akustyczny KLIMAT AKUSTYCZNY MOCNE STRONY SŁABE STRONY - tereny umożliwiające budowę dróg krajowych - brak obwodnic i zabezpieczeń akustycznych miejscowości (o największym natężeniu ruchu) poza obszarami powiatu położonych przy głównych drogach zabudowanymi komunikacyjnych (głównie: Jawora, Bolkowa, Paszowic, - linie kolejowe o małym natężeniu ruchu Małuszowa, Budziszowa Wielkiego, Kaczorowa), - stosunkowo niewielka ilość zakładów przemysłowych - wzrastające natężenie ruchu drogowego (wzrost rozproszonych w terenie będących znaczącym źródłem uciążliwości hałasu komunikacyjnego) hałasu - niezadawalający stan techniczny dróg lokalnych, - kontunuowanie modernizacji dróg lokalnych - niewłaściwa lokalizacja istniejących źródeł hałasu komunikacyjnego i przemysłowego - występowanie przemysłowych źródeł hałasu (np. kopalni odkrywkowych i zakładów przeróbczych kruszyw) SZANSE ZAGROŻENIA - realizacja działań wskazanych w Programie ochrony - niewłaściwa lokalizacja planowanych obiektów środowiska przed hałasem i planach inwestycyjnych stanowiących źródła hałasu, zarządców dróg (w tym m.in.: realizacja budowy drogi - duży przyrost liczby pojazdów, S-3 (poza m. Jaworem i Paszowicami) i obwodnicy - niewystarczające środki finansowe na inwestycje Bolkowa, poprawa stanu technicznego istniejących dróg, ograniczające emisję hałasu przemysłowego, strefowanie obszarów w sąsiedztwie autostrady, - ograniczone środki finansowe na poprawę stanu monitoring klimatu akustycznego w sąsiedztwie źródeł środowiska akustycznego wzdłuż dróg wojewódzkich hałasu) - właściwe i świadome opracowywanie planów zagospodarowania przestrzennego (odpowiednia lokalizacja terenów zabudowy mieszkaniowej w odniesieniu do źródeł hałasu) [źródło: opracowanie własne]
3.3 POLA ELEKTROMAGNETYCZNE
3.3.1 Wstęp Pola elektromagnetyczne mogą występować zarówno w miejscu pracy jak i w domu czy obiektach wypoczynkowych. Źródłem emitowania promieniowania są stacje telewizyjne i radiowe oraz telefonii komórkowej, urządzenia przemysłowe, systemy przesyłowe energii elektrycznej, a także systemy nawigacyjne obiektów lotniskowych. Źródła te emitują promieniowanie elektromagnetyczne w szerokim zakresie częstotliwości i o różnych poziomach wartości natężenia pola elektromagnetycznego. Ustawa z dnia 27.04.2001 r. Prawo ochrony środowiska (teks jednolity: Dz. U. z 2017 r., poz. 519 z późn. zm.) pola elektromagnetyczne (PEM) definiuje jako pola elektryczne, magnetyczne oraz elektromagnetyczne o częstotliwościach od 0 Hz do 300 GHz. Ich poziomy dopuszczalne w środowisku określona rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30.10.2003 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów (Dz. U. 2003 r., Nr 192, poz. 1883). Powyższe przepisy określają również zasady ochrony środowiska naturalnego przed szkodliwym działaniem pola elektromagnetycznego. Nakładają one m.in. na prowadzącego instalację oraz użytkownika urządzeń emitujących PEM (w przypadkach wskazanych w przepisach) obowiązek wykonania pomiarów poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku: . bezpośrednio po rozpoczęciu użytkowania instalacji lub urządzenia; . każdorazowo w przypadku zmiany warunków pracy instalacji lub urządzenia, w tym zmiany spowodowanej zmianami w wyposażeniu instalacji lub urządzenia, o ile zmiany te mogą mieć wpływ na zmianę poziomów pól elektromagnetycznych, których źródłem jest instalacja lub urządzenie, oraz
str. 31 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
. przekazywanie ww. wyników do WIOŚ i PWIS.
3.3.2 Charakterystyka promieniowania elektromagnetycznego Do głównych źródeł promieniowania elektromagnetycznego na terenie powiatu jaworskiego należy zaliczyć pojedyncze punktowe obiekty i źródła liniowe. Do pierwszych źródeł promieniowania elektromagnetycznego należą stacje bazowe sieci łączności radiotelefonicznej oraz stacje bazowe telefonii komórkowej instalowane na budynkach i specjalnych wieżach na wysokości kilkunastu - kilkudziesięciu metrów nad poziomem terenu. Stacje bazowe telefonii komórkowej należą do operatorów m.in.: Areo 2, NetWorkS, Orange, Play, Plus, Sferia, T-Mobile. Narastające zapotrzebowanie na usługi telefonii komórkowej, powoduje systematyczny rozwój infrastruktury stacji bazowych, a tym samym tworzenie nowych źródeł promieniowania elektromagnetycznego. Aktualna ich ilość na terenie powiatu jaworskiego zgodnie z danymi UKE i BTSearch wynosi ok. 50 szt. i jest porównywalna z ilością tych obiektów w 2014 r. Ich lokalizację przedstawiono na rysunku 3.5.
Fot. 3.1. Stacja bazowa telefonii komórkowej w Drzymałowicach
[źródło: www.google.pl] Rysunek 3.5. Lokalizacja stacji bazowych telefonii komórkowej na terenie powiatu jaworskiego
Legenda: - Orange - Plus - Play - T-Mobile - Sferia - Areo2 - NetWorkS
[źródło: BTSearch]
Do źródeł liniowych promieniowania elektromagnetycznego na terenie powiatu jaworskiego należy zaliczyć istniejące linie elektroenergetyczne wysokich napięć, tj. 110 kV i 220 kV przebiegające przez północną i południową cześć powiatu jaworskiego oraz stacje elektroenergetyczne. Ponadto wg założeń perspektywicznych należy zakładać, że nowymi źródłami liniowymi PEM będą planowane linie wysokiego napięcia 400 kV w relacji: . Mikułowa (MIK) – Czarna (CRN) rys. 3.6, której planowany przebieg będzie obejmował północną część gminy Męcinka, . Mikułowa (MIK) – Świebodzice (SWI) rys. 3.6, której planowany przebieg obejmie południową część gminy Bolków.
str. 32 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Rysunek 3.6. Poglądowy przebieg linii wysokiego napięcia 400 kV
[źródło: www.PSE.pl]
Na rysunku 3.7 przedstawiono przykładowo wartości natężeń pól elektromagnetycznych pochodzących od linii energetycznych napowietrznych najwyższych napięć (220 -400 kV), wysokich napięć (110 kV) i linii średniego napięcia 10 - 30 kV. Natężenia pól elektrycznych pochodzących od linii elektroenergetycznych występują głównie pod tymi liniami oraz w bezpośrednim ich sąsiedztwie i szybko maleją wraz z oddalaniem się od tych linii. Pola magnetyczne natomiast o wartościach wyższych od dopuszczalnych w strefach przebywania ludzi nie występują. Wzdłuż linii elektroenergetycznych WN w zależności od wartości napięcia przewiduje się obszary ograniczonego użytkowania, które stanowią element zabezpieczenia przed potencjalnym narażeniem na oddziaływanie PEM. Rysunek 3.7. Natężenia pól elektromagnetycznych pochodzących od linii energetycznych napowietrznych
[źródło: WIOŚ Wrocław]
Źródłami promieniowania elektromagnetycznego mogą być również urządzenia pracujące w przemyśle, ośrodkach medycznych oraz urządzenia stanowiące wyposażenie policji czy straży pożarnej. Nie stanowią one jednak znaczącego stopnia oddziaływania na środowisko. Na terenie powiatu jaworskiego w 2013 r. i 2016 r. WIOŚ prowadził pomiar promieniowania elektromagnetycznego w ramach monitoringu środowiska, w rejonie oddziaływania źródeł emisji PEM w kilku miejscowościach. Ich wyniki przedstawiono w tabeli poniżej.
str. 33 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Tabela 3.12. Zestawienie wyników pomiarów PEM na terenie powiatu jaworskiego w 2013 r. i 2016 r. Średnia arytmetyczna zmierzonych Współrzędne geograficzne wartości skutecznych natężeń pól punktu pomiarowego elektrycznych promieniowania Lokalizacja punktów Rok Dynamika Lp. elektromagnetycznego dla zakresu pomiarowych pomiaru 2016/2013 częstotliwości 3 MHz - 3000 MHz długość szerokość uzyskanych dla punktu pomiarowego geograficzna geograficzna [V/m] 16o17`83,05" 51o05`97,39" 2016 0,23 1. Jawor, ul. Sikorskiego 127,8% 16o10`42,06" 51o03`35,06" 2013 0,18 16o09`39,08" 51o07`08,1" 2016 0,53 2. Męcinka 165,6% 16o05`38,07" 51o04`23,09" 2013 0,32 16o14`47,25" 50o93`02,81" 2016 0,15 3. Wolbromek 200,0% 16o08`41,01" 50o55`49,01" 2013 0,075 [źródło: Raporty WIOŚ]
Badania przeprowadzone w 2016 r. przez WIOŚ wykazały, że w żadnym z przebadanych punktów kontrolno-pomiarowych na terenie powiatu jaworskiego wskazanych powyżej, nie stwierdzono przekroczeń poziomu dopuszczalnego pól elektromagnetycznych, który wynosi 7V/m. Największe zmierzone w 2016 r. wartości PEM na terenie powiatu jaworskiego wynosiło 0,53 V/m i stanowiło ok. 7,6% wartości dopuszczalnej. Należy jednak zauważyć, iż w odniesieniu do poprzednich pomiarów z 2013 r. nastąpił wzrost wartości wskaźnika PEM w każdym punkcie pomiarowym.
3.3.3 PEM w kontekście zmian klimatu Występujące zmiany klimatu pośrednio mogą wpływać na wytwarzane w środowisku pola elektromagnetyczne. Coraz częściej pojawiające się ekstremalne zjawiska pogodowe w postaci intensywnych i gwałtownych burz, huraganów czy oblodzenia wpływają w dużym stopniu na infrastrukturę stanowiącą źródła PEM, w tym m.in. na napowietrzne linie przesyłowe i dystrybucyjne, a także na stacje nadawczo-odbiorcze powodując ich awarie lub całkowite zniszczenie. Jedynie sieci kablowe są odporne na warunki atmosferyczne.
3.3.4 Analiza SWOT Odzwierciedleniem aktualnego stanu środowiska w zakresie pól elektromagnetycznych na terenie powiatu jaworskiego jest poniższa analiza SWOT. Tabela 3.13. Analiza SWOT – PEM POLA ELEKTROMAGNETYCZNE MOCNE STRONY SŁABE STRONY - brak przekroczeń wartości dopuszczalnych PEM - wzrastający poziom PEM w środowisku ze względu na określonych przepisami wzrastające zapotrzebowanie na usługi telefonii - lokalizacja dużych źródeł PEM przy zachowaniu komórkowej wymogów ochrony środowiska - potrzeba budowy nowych linii wysokiego napięcia na terenie powiatu SZANSE ZAGROŻENIA - kontrola istniejących i planowanych inwestycji - lokalizowanie źródeł PEM w pobliżu obszarów stanowiących źródło promieniowania zabudowanych elektromagnetycznego - rozbudowa istniejących „małych” źródeł PEM bez - właściwe i świadome opracowywanie planów odpowiedniego nadzoru zagospodarowania przestrzennego (odpowiednia - nieodpowiednie przepisy umożliwiające lokalizację lokalizacja źródeł PEM) punktowych źródeł PEM jako urządzeń bez kontroli - rozwój monitoringu poziomów PEM w środowisku wymogów ochrony środowiska - realizacja działań adaptacyjnych do zmian klimatu zgodnie z SPA 2020 [źródło: opracowanie własne]
str. 34 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
3.4 GOSPODAROWANIE WODAMI
3.4.1 Wstęp Gospodarowanie wodami w zlewni Odry obejmuje działania określone w Planie gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Odry (MP z 2011 r. Nr 40 poz. 451). Zgodnie z zapisami Planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Odry celem w zakresie gospodarowania wodami będzie: . dla naturalnych wód powierzchniowych osiągnięcie co najmniej dobrego stanu ekologicznego, dla silnie zmienionych i sztucznych części wód – co najmniej dobrego potencjału ekologicznego, a także utrzymanie co najmniej dobrego stanu chemicznego, . dla wód podziemnych osiągnięcie dobrego stanu, a dla części wód będących w co najmniej dobrym stanie chemicznym i ilościowym, celem środowiskowym będzie utrzymanie tego stanu.
Na podstawie zapisów art. 120 ustawy z dnia 18.07.2001 r. Prawo wodne (tekst jednolity: Dz. U. 2017 poz. 1121), dla osiągnięcia ww. celów określonych dla jednolitych części wód powierzchniowych i podziemnych (JCWP i JCWPd), powstał akt prawa miejscowego, którym jest rozporządzenie nr 9/2016 Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej we Wrocławiu z dnia 14.07.2016 r. w sprawie ustalenia warunków korzystania z wód regionu wodnego Środkowej Odry (Dz. Urz. Woj. Dolnośląskiego z 2016 r. poz. 3675). Warunki ww. rozporządzenia określają: . szczegółowe wymagania w zakresie stanu wód, . priorytety w zaspokajaniu potrzeb wodnych, . ograniczenia w korzystaniu z wód. Powyższe wymagania mają prowadzić do osiągnięcia celów środowiskowych określonych dla JCWP i JCWPd, poprzez ochronę, poprawę oraz niepogarszanie stanu części wód. Wymagania w zakresie korzystania z wód powierzchniowych dotyczą zachowania przepływu nienaruszalnego, bezpośrednio poniżej korzystania z wód i zachowania ciągłości morfologicznej, a dla wód podziemnych nieprzekraczania maksymalnej wielkości ustalonych zasobów eksploatacyjnych. Wymagania dla JCWP i JCWPd dotyczą również nieprzekraczania wartości granicznych wskaźników jakości dla klasyfikacji stanu pogarszających ich stan. Jedną z części przedmiotowego rozporządzenia są ograniczenia w korzystaniu z wód, w tym ograniczenia dotyczące m.in.: . poboru wód powierzchniowych i podziemnych, . wprowadzania ścieków do wód lub do ziemi, . wykonywania urządzeń wodnych na ciekach, w tym budowli piętrzących.
3.4.2 Wody powierzchniowe Charakterystyka wód powierzchniowych występujących na terenie powiatu jaworskiego Powiat jaworski położony jest w zlewni rzeki Kaczawy i jej dopływów: Nysy Szalonej, Wierzbiaka oraz Cichej Wody dopływu Odry (rysunek 3.8). Do najważniejszych cieków powierzchniowych powiatu należy zaliczyć: rzekę Nysa Szalona i Wierzbiak. Rzeki mają charakter cieków górskich i podgórskich, charakteryzujących się dużą zmiennością przepływów i krótkotrwałymi lecz nagłymi wezbraniami. Głównymi jednolitymi częściami wód powierzchniowych (JCWP) na terenie powiatu jaworskiego są: . JCWP PLRW60007138469 Nysa Mała . JCWP PLRW60008138479 Nysa Szalona od Sadówki do zb. Słup, . JCWP PLRW60000138491 Nysa Szalona, zb. Słup, . JCWP PLRW60007138474 Jawornik, . JCWP PLRW600041384729 Paszówka. Ponadto obszar powiatu jaworskiego ma wpływ na jednolite części wód powierzchniowych (JCWP) zlokalizowane poniżej powiatu, tj.: . JCWP PLRW600016138872 Wierzbiak od Chotli do Kojszówki, . JCWP PLRW60001913889 Wierzbiak od Kojszówki do Kaczawy, . JCWP PLRW600017137899 Cicha Woda.
str. 35 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Rysunek 3.8. Powiat jaworski w zlewni Kaczawy
POWIAT JAWORSKI
[źródło: Warunki korzystania z wód zlewni Kaczawy [68]]
Nysa Szalona Rzeka stanowi prawobrzeżny dopływ Kaczawy, do której uchodzi w 53,4 km. Całkowita długość rzeki wynosi 51,0 km, natomiast w granicach powiatu przepływa na odcinku 21,2 km. Powierzchnia całkowita dorzecza wynosi 443,1 km. Nysa Szalona na terenie powiatu jaworskiego przepływa przez gminy Bolków, Paszowice, miasto Jawor i gminę Męcinka. Głównymi prawobrzeżnymi dopływami Nysy Szalonej są: Rowiec i Sadówka, natomiast lewobrzeżnymi dopływami są: Starucha, Jawornik, Paszówka i Nysa Mała. Na Nysie Szalonej poniżej Jawora usytuowany jest zbiornik retencyjny ,,Słup”, który stanowi podstawowy element zaopatrzenia systemu wodociągowego ,,Wielka Woda” dla miasta Legnicy i ochrony miasta przed powodzią. Ze względu na usytuowanie ww. zbiornika, dorzecze Nysy Szalonej należy do obszarów szczególnie chronionych.
Wierzbiak Rzeka stanowi prawobrzeżny dopływ rzeki Kaczawy, do której uchodzi w 16,5 km. Na terenie powiatu jaworskiego przepływa przez gminy Mściwojów i Wądroże Wielkie. Całkowita jej długość wynosi 38,3 km. Główne jej dopływy to: Kałuźnik i Osina, Modzel i Uszewnica. Na rzece Wierzbiak usytuowany jest zbiornik retencyjny „Mściwojów”, którego zadaniem jest eliminacja zagrożenia powodziowego, pełni również funkcję rekreacyjną.
Cicha Woda Rzeka stanowi lewobrzeżny dopływ Odry, do której uchodzi w 313,1 km. Na terenie powiatu jaworskiego rzeka ma swoje źródła i przepływa jedynie przez gminę Wądroże Wielkie. W zlewni rzeki znajdują się tereny o charakterze rolniczym.
str. 36 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Wody stojące Zbiornik Słup Zbiornik zaporowy Słup położony jest na granicy Przedgórza Sudeckiego na Nizinie Śląskiej. Zlokalizowany jest na rzece Nysa Szalona w miejscowości Słup (gmina Męcinka), położonej 14 km od miasta Jawor. Jego powierzchnia przy maksymalnym spiętrzeniu wody wynosi 490 ha, a pojemność 38,69 mln m3. Średnia głębokość zbiornika to 8,1 m, przy maksymalnej dochodzącej do 21 m. Zbiornik spełnia następujące funkcje: . gromadzenia i zaopatrzenia w wodę systemu wodociągowego ,,Wielka Woda” dla mieszkańców Legnicko-Głogowskiego Okręgu Miedziowego, . retencjonowania wezbrań powodziowych i transformacja fal powodziowych rzeki Nysy Szalonej dla ochrony doliny rzek Nysy Szalonej i Kaczawy przed zalewami powodziowymi, . umożliwia zachowanie przepływu nienaruszalnego poniżej zbiornika. Zbiornik Mściwojów Zbiornik retencyjny "Mściwojów zlokalizowany na rzece Wierzbiak oddano do użytku w 1999 roku. Głównym jego zadaniem jest eliminacja zagrożenia powodziowego. Pełni on również funkcję rekreacyjną. Zbiornik ten posiada powierzchnię lustra wody (przy max spiętrzeniu) 57,07 ha, a jego pojemność całkowita wynosi 1,35 mln m3. Zbiornik Bolków Zbiornik zlokalizowany jest na Rochowickim Potoku. Jest to zbiornik przeciwpowodziowy o max poj. 0,87 mln m3 i powierzchni zalewu 23,12 ha oraz powierzchni zlewni wynoszącej 19,06 km2. Zbiornik Kaczorów Zlokalizowany jest na rzece Kaczawie. Jest to zbiornik przeciwpowodziowy o max poj. 1,06 mln m3 i powierzchni zalewu 25,3 ha, przy max poziomie piętrzenia wynoszącym 13,1 m.
Oba wyżej opisane zbiorniki mają za zadanie zmagazynować wody w okresie wezbrań: zbiornik Bolków zabezpieczając w ten sposób przed zalaniem i podtopieniem Bolkowa i okolicznych miejscowości, natomiast zbiornik Kaczorów zatrzymuje wody górnej Kaczawy, zabezpieczając przed powodzią m. Wojcieszów (poza gminą Bolków i powiatem jaworskim). Zbiornik Rochowicka Woda Zbiornik wybudowany w latach 1992-1997 na Rochowickim Potoku posiada powierzchnię 1,4 ha i objętość ok. 30.000 m3. Planowana rola tego zbiornika to pokrycie deficytu zaopatrzenia Bolkowa w wodę pitną.
Jakość wód powierzchniowych Dla wód powierzchniowych zgodnie z rozporządzeniem MŚ dokonuje się oceny stanu wód na podstawie klasyfikacji stanu ekologicznego i klasyfikacji stanu chemicznego. Klasyfikację stanu ekologicznego dokonuje się na podstawie oceny biologicznych, fizykochemicznych i hydromorfologicznych elementów jakości wód. Stan ekologiczny określa się jako: bardzo dobry, dobry, umiarkowany, słaby i zły. Klasyfikację stanu chemicznego dokonuje się natomiast w oparciu o ocenę jakości chemicznej dokonywaną na podstawie obecności kluczowych substancji w wodach powierzchniowych. Stan chemiczny wód powierzchniowych określa się jako dobry lub nieosiągający dobrego. W ostatnim okresie WIOŚ prowadził badania jakości wód powierzchniowych na obszarze powiatu jaworskiego w 3 punktach pomiarowych (tabela 3.14 pkt. 1 - 3) oraz w 3 punktach pomiarowych na rzekach poniżej powiatu jaworskiego (tabela 3.14 pkt. 4 - 6).
str. 37 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Tabela 3.14. Jakość wód powierzchniowych Klasyfikacja wskaźników i elementów jakości wód
Nazwa jcw, Nazwa punktu Rok Lp. której ocenie Kod JCW kontrolno- Lokalizacja oceny służy ppk pomiarowego STAN STAN CHEMICZNY CHEMICZNY STAN EKOLOGI-CZNY EKOLOGI-CZNY STAN / POTENCJAŁ POTENCJAŁ / STAN biologicznych Klasa elementów Klasa elementów Klasa elementów w tym specyficznew tym fizykochemicznych hydromorfologicznych 1 2 3 4 5 6 7 8 9 9.1 10 11 12 2012 III I PPD II UMIARKOWANY PSD ZŁY powiat Nysa Szalona 2013- PLRW60000138491 jaworski, nb nb nb 1. Zb. Słup stan. 1 2014 nb nb nb nb zb. Słup gm. Męcinka 2015 III I II I UMIARKOWANY DOBRY ZŁY 2012 II I II - DOBRY - - powiat Nysa Mała – jaworski, 2013 II I II - DOBRY - - 2. Nysa Mała PLRW60007138469 m. Kwietniki gm. 2014 nb nb nb nb nb nb nb Paszowice 2015 III I I I UMIARKOWANY PSD ZŁY Jawornik – most powiat 2012 II I I - DOBRY - - jaworski, 3. Jawornik PLRW60007138474 na drodze Jawor- 2013- gm. nb nb nb nb nb nb nb Myślibórz Paszowice 2015 2013 II I PPD - UMIARKOWANY - ZŁY Wierzbiak Wierzbiak - poniżej 4. od Chotli do PLRW600016138872 poniżej powiatu 2014 nb nb nb nb nb nb nb jaworskiego Kojszówki m. Lubień 2015 II I PPD - UMIARKOWANY - ZŁY 2013 UMIARKOWANY - ZŁY Wierzbiak Wierzbiak - poniżej III I PPD - 5. od Kojszówki PLRW60001913889 poniżej ujścia powiatu 2014 nb nb nb nb nb nb nb jaworskiego do Kaczawy Kopaniny 2015 II I PPD - UMIARKOWANY - ZŁY 2013 SŁABY PSD ZŁY Cicha Woda - poniżej IV I PPD I 6. Cicha Woda PLRW600017137899 most Rogów– powiatu 2014 nb nb nb nb nb nb nb jaworskiego Malczyce 2015 III I II I UMIARKOWANY PSD ZŁY Legenda:
Klasyfikacja elementów biologicznych I klasa I - bardzo dobra jakość wód II. klasa II - dobra jakość wód II klasa III - zadowalająca jakość wód IV klasa IV - niezadowalająca jakość wód V klasa V - zła jakość wód
Klasyfikacja elementów fizykochemicznych
I klasa I II klasa II
PSD/PPD poniżej klasy II
Stan / potencjał ekologiczny stan bardzo dobry / potencjał dobry BARDZO DOBRY i powyżej dobrego DOBRY stan dobry / potencjał dobry i powyżej dobrego UMIARKOW. stan / potencjał umiarkowany SŁABY stan / potencjał słaby ZŁY stan / potencjał zły
Stan chemiczny
DOBRY dobry PSD nieosiągający dobrego Stan
DOBRY dobry ZŁY zły nb – nie badano
[źródło: opracowanie własne na podstawie danych WIOŚ]
str. 38 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Nysa Szalona i jej dopływy Ogólna jakość wód rz. Nysa Szalona w punkcie pomiarowym zlokalizowanym przy zb. Słup jest zła ze względu na klasyfikację elementów biologicznych. W odniesieniu do 2012 r. poprawa nastąpiła w zakresie elementów fizykochemicznych, co przyczyniło się do dobrej oceny stanu chemicznego wód w 2015 r. Jakość wód rz. Nysa Mała w punkcie pomiarowym zlokalizowanym w miejscowości Kwietniki jest zła ze względu na klasyfikację elementów biologicznych oraz ze względu na stan chemiczny wód poniżej dobrego. W odniesieniu do 2012 r. jakość wód tej rzeki uległa pogorszeniu. Na zły stan zlewni ww. rzek wpływ mają przede wszystkim punktowe i rozproszone zanieczyszczenia pochodzące ze źródeł komunalnych (np. zła gospodarka ściekowa, brak kanalizacji, oczyszczalnie ścieków o niskich parametrach oczyszczania). Rzeka Nysa Mała była dodatkowo badana pod względem oceny jakości wód powierzchniowych przeznaczonych do poboru wody na potrzeby zaopatrzenia ludności w wodę do spożycia. Pod tym względem w 2015 r. wody tej rzeki spełniały wymogi kategorii A2 pod względem parametrów fizykochemicznych (poprawa z kategorii A3 w odniesieniu do 2014 r.) oraz wymogów kategorii A3 pod względem parametrów mikrobiologicznych (poprawa z braku spełnienia kategorii A3 w odniesieniu do 2014 r.). Kategoria A3 oznacza wodę wymagającą wysokosprawnego uzdatniania fizycznego i chemicznego. Wody rzeki Jawornik były badane w 2012 r. i ich jakość była dobra.
Do głównych źródeł zanieczyszczeń rzeki Nysy Szalonej należy zaliczyć: . ścieki z terenów wiejskich położonych na obszarze zlewni rzeki pochodzące z nieuregulowanej gospodarki ściekowej, . spływy powierzchniowe z użytków rolnych. Ponadto do Nysy Szalonej odprowadzane są oczyszczone ścieki z oczyszczalni ścieków dla m. Bolkowa zlokalizowanej w Wolbromku.
Wierzbiak i Cicha Woda Inną kategorię stanowią rzeki, które przepływają przez powiat jaworski (Wierzbiak i Cicha Woda), ale punkty pomiarowe zlokalizowane są poniżej obszaru powiatu. Jakość wód tych ostatnich rzek w punktach pomiarowych (tabela 3.14 pkt 4 – 6) jest zła, rzeki Wierzbiak ze względu na przekroczenia wartości wskaźników fizykochemicznych (azotanów i fosforanów), rzeki Cicha Woda ze względu na przekroczenia wartości wskaźników chemicznych (benzo(g,h,i)terylenu i indeno(1,2,3-cd)piranu) oraz zagrożenie zanieczyszczenia azotanami. Rzeki te w ocenach WIOŚ wskazane są jako wrażliwe na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych. Głównymi źródłami zanieczyszczeń Wierzbiaka na terenie powiatu jaworskiego są obszarowe spływy zanieczyszczeń pochodzące z pól uprawnych położonych w zlewni Wierzbiaka. Ponadto do Wierzbiaka odprowadzane są oczyszczone ścieki z: . oczyszczalni ścieków koło Małuszowa, . oczyszczalni ścieków w Mściwojowie, . oczyszczalni ścieków w Snowidzy, . oczyszczalni ścieków w Mierczycach.
Głównym źródłem zanieczyszczeń wód rzeki Cicha Woda są spływy obszarowe pochodzące z rolnictwa oraz brak kanalizacji wsi, przez które przepływa ta rzeka. Ponadto na jakość wód tej rzeki mają wpływ punktowe źródła zanieczyszczeń. Na terenie powiatu jaworskiego do Cichej Wody odprowadzane są również ścieki oczyszczone z mechaniczno-biologicznej oczyszczalni ścieków w Budziszowie Wielkim.
str. 39 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
3.4.3 Wody podziemne Charakterystyka wód podziemnych Powiat jaworski należy do terenów ubogich w wody podziemne. Na jego obszarze brak jest Głównych Zbiorników Wód Podziemnych (GZWP). Najbliżej powiatu jaworskiego na północ położony jest Lokalny Zbiornik Wód Podziemnych (LZWP) 318 Zbiornik Słup-Legnica o powierzchni 19,16 km2 (obszar ochronny 30,1 km2) i szacunkowych zasobach dyspozycyjnych 2400 m3/d, którego głównym piętrem wodonośnym jest czwartorzęd. Na wschód od powiatu jaworski zlokalizowany jest Główny Zbiornik Wód Podziemnych (GZWP) 319 Prochowice - Środa Śląska o powierzchni 651,5 km2 i szacunkowych zasobach dyspozycyjnych 28 209,9 m3/d. Na terenie powiatu brak jest bogatych w wodę poziomów użytkowych, a punktowy pobór wody jest stosunkowo niewielki. Głównymi poziomami użytkowymi wód podziemnych na terenie powiatu jest poziom czwartorzędowy i trzeciorzędowy. Poza ww. poziomami użytkowymi, występują również poziomy: kredowy, permski i kambryjski. Do gmin, które pozbawione są poziomów użytkowych i praktycznie pozbawione są wód należy zaliczyć: gminę Wądroże Wielkie. Wody kopalniane występują w gminie Męcinka i Paszowice. Wody podziemne podzielone są na tzw. jednolite części wód podziemnych (JCWPd). Powiat jaworski (wg podziału 172) położony jest głównie na obszarze JCWPd 94 i JCWPd 95 oraz w niewielkiej południowej części obejmuje obszary JCWPd 107 i JCWPd 108 (rys. 3.9).
Rysunek 3.9. Powiat jaworski na tle jednolitych części wód podziemnych
Legenda: - granica JCWPd [źródło: opracowanie własne na podstawie mapy z http://geoportal.kzgw.gov.pl/imap/]
str. 40 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Tabela 3.15. Jednolite części wód podziemnych JCWPd i ich ocena ryzyka nieosiągnięcia celów środowiskowych Termin Ocena ryzyka Ocena stanu osiągnięcia nieosiągnięcia Lp. JCWPd Cele środowiskowe do osiągnięcia celów celów ocena stanu środowisko Ilościowego Chemicznego środowiskowych końcowa -wych 1 2 3 4 5 6 7 8 dobry stan ilościowy dobry stan chemiczny, mniej 1. 94 dobry słaby słaby zagrożona rygorystyczny cel dla parametru Ni 2021 (ochrona stanu przed dalszym pogorszeniem) dobry stan ilościowy dobry stan chemiczny, mniej 2. 95 dobry słaby słaby zagrożona rygorystyczny cel dla parametru Ni 2021 (ochrona stanu przed dalszym pogorszeniem) dobry stan ilościowy 3. 107 dobry dobry dobry niezagrożona 2015 dobry stan chemiczny dobry stan ilościowy 4. 108 dobry dobry dobry niezagrożona 2015 dobry stan chemiczny [źródło: opracowanie własne na podstawie http://geoportal.kzgw.gov.pl/imap/]
Jakość wód podziemnych Ocena jakości zwykłych wód podziemnych dokonywana jest w oparciu o sieć monitoringu. Na terenie powiatu jaworskiego w latach 2014 - 2016 były badane wody ze stanowisk badawczych zlokalizowanych w ramach: . monitoringu operacyjnego na obszarze jednolitych części wód podziemnych (JCWPd) prowadzonego przez PIG Warszawa, . monitoringu diagnostycznego na obszarze jednolitych części wód podziemnych (JCWPd) prowadzonego przez WIOŚ we Wrocławiu. Wyniki badań monitoringowych jakości wód podziemnych na terenie powiatu przedstawia tabela 3.16.
Tabela 3.16. Jakość wód podziemnych – monitoring PIG i WIOŚ Jakość wód Lp. Lokalizacja Gmina Nr JCWPd Stratygrafia Rok klasa wskaźnik w klasie wody III IV V I. Wyniki badań monitoringu operacyjnego – PIG Warszawa 2014 IV / IV U / U pH, Ni / Ni - 69 (I półr./II półr.) 1. Paszowice Paszowice Q 2015 IV U Ni - 94 2016 IV U, Fe Ni - 2014 Tr III / IV NO3 / NO3 - / PO4 - 2. Słup Męcinka 69 (I półr./II półr.)
2015 III NO3 / PO4 - - II. Wyniki badań monitoringu diagnostycznego – WIOŚ Wrocław
1. Muchów Męcinka 90 Q 2015 I - - - 2. Budziszów Wlk. Wądroże Wielkie 92 Tr 2015 II - - -
3. Targoszyn Mściwojów 69 Q/Tr 2015 III NO3 pH - Legenda: I klasa I - bardzo dobra jakość wód II. klasa II - dobra jakość wód III klasa III - zadowalająca jakość wód IV klasa IV - niezadowalająca jakość wód V klasa V - zła jakość wód nb – nie badano [źródło: WIOŚ Wrocław, PIG Warszawa]
str. 41 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Klasyfikacja elementów fizykochemicznych stanu wód podziemnych obejmuje pięć klas jakości. Wody należące do klasy I, II i III to wody dobrej jakości, natomiast wody należące do klasy IV i V to wody złej jakości. Z przedstawionych danych wynika, że w ostatnim okresie w 1 badanym punkcie jakość wód była niezadawalającej jakości (Paszowice), w 2 badanych punktach woda była zadawalającej jakości (Słup i Targoszyn), a w pozostałych punktach pomiarowych wody posiadały dobrą i bardzo dobrą jakość. Na podstawie prowadzonych badań w latach 2015 - 2016 można stwierdzić, że jakość wód w odniesieniu do 2014 r. uległa poprawie jedynie w punkcie pomiarowym Słup, a w pozostałych punktach pomiarowych jakość wód nie uległa zmianie lub nie były wykonywane pomiary.
Oprócz oceny jakości wód podziemnych w konkretnych punktach monitoringowych dokonywana jest ocena wód podziemnych dla JCWPd (jednolite części wód podziemnych). Ocena wyników badań monitoringu diagnostycznego w 2016 r. wg podziału na jednolite części wód podziemnych wykazała, że dla JCWPd Nr 94 i Nr 95 obejmujących większość obszaru powiatu jaworskiego (rys. 3.9) dobry stan chemiczny (klasy I -III), reprezentowało od 29% do 40%. Wody o słabym stanie chemicznym (klasy IV - V) stanowiły 71%-60% (tabela 3.17). Pozostałe JCWPd obejmują jedynie graniczne obszary powiatu jaworskiego.
Tabela 3.17. Ogólna procentowa ocena jakości wód podziemnych wyników monitoringu diagnostycznego JCWPd wg podziału na wody reprezentujące dobry i słaby stan chemiczny w 2016 r. Wody reprezentujące Wody reprezentujące Lp. JCWPd Rok oceny dobry stan chemiczny słaby stan chemiczny % % 1 2 3 4 5 1. 94 2016 29% 71% 2. 95 2016 40% 60% 3. 107 2016 100% 0% 4. 108 2016 55% 45% [źródło: opracowanie własne na podstawie danych WIOS Wrocław i PIG Warszawa]
3.4.4 Zagrożenie powodziowe i ochrona przeciwpowodziowa Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 18.07.2001 r. - Prawo wodne (tekst jednolity: Dz. U. z 2017 r., poz. 1121) powódź to czasowe pokrycie przez wodę terenu, który w normalnych warunkach nie jest pokryty wodą, wywołane przez wezbranie wody w ciekach naturalnych, zbiornikach wodnych, kanałach oraz od strony morza, z wyłączeniem pokrycia przez wodę terenu wywołanego przez wezbranie wody w systemach kanalizacyjnych. Powiat jaworski położony jest w zlewni rzek: Nysa Szalona, Wierzbiak i Cicha Woda. Głównym ciekiem wodnym stwarzającym największe zagrożenie powodziowe jest Nysa Szalona, która podczas wezbrań wód ma charakter potoku górskiego, o dużej szybkości nurtu. Pozostałe cieki wodne w okresie intensywnych opadów również powodują pewne zagrożenia powodziowe. Obszary powiatu jaworskiego zagrożone powodzią w oparciu o ISOK (informatyczny system osłony kraju) przedstawiono na poniższym rysunku.
str. 42 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Rysunek 3.10. Obszary powiatu jaworskiego zagrożone powodzią
POWIAT JAWORSKI
Legenda: - prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi Q 0,2% raz na 500 lat [źródło: ISOK]
Zgodnie z „Planem zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszaru dorzecza Odry” [30] zintegrowany poziom ryzyka powodziowego został określony jedynie dla Jawora jako umiarkowany. Aktualnie system przeciwpowodziowy powiatu stanowią obwałowania rzek oraz wcześniej opisane zbiorniki retencyjne (rozdz. 3.4.2), pełniące główną rolę systemu ochronnego miejscowości powiatu przed gwałtownymi wezbraniami cieków powierzchniowych w okresie intensywnych opadów. Do zbiorników retencyjnych systemu ochronnego powiatu należą: . zbiornik Słup na Nysie Szalonej; . zbiornik Rochowice na Rochowickim Potoku; . zbiornik Mściwojów na Wierzbiaku; . zbiornik Kaczorów na Kaczawie; . zbiornik suchy Bolków na Rochowickim Potoku.
Podstawowym działaniem pozwalającym na zwiększenie bezpieczeństwa przeciwpowodziowego jest bieżąca konserwacja cieków powierzchniowych oraz sukcesywna modernizacja i odbudowa wałów przeciwpowodziowych prowadzone przez DZMiUW. Na terenie powiatu funkcjonuje Powiatowe Centrum Zarządzania Kryzysowego współpracujące z jednostkami centrów zarządzania kryzysowego niższego i wyższego szczebla administracji w systemie Rządowego Centrum Bezpieczeństwa, działającego na podstawie ustawy z dnia 26.04.2007 r. o zarządzaniu kryzysowym (tekst jednolity: Dz. U. z 2017 r. poz. 209 z późn. zm.).
str. 43 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
3.4.5 Zagrożenie suszą Susza jest zjawiskiem ciągłym o zasięgu regionalnym i oznacza dostępność wody poniżej średniej w określonych warunkach naturalnych. Ze względu na warunki meteorologiczne i klimatyczne, uwarunkowania rolnicze, hydrologiczne i geologiczne można wyróżnić poniższe rodzaje suszy: . Susza meteorologiczna - zgodnie z definicją IMGW, określana jest jako okres trwający na ogół od miesięcy do lat, w którym dopływ wilgoci do danego obszaru spada poniżej stanu normalnego w danych warunkach klimatycznych uwilgotnienia. . Susza rolnicza - definiowana jest jako okres, w którym wilgotność gleby jest niedostateczna do zaspokojenia potrzeb wodnych roślin i prowadzenia normalnej gospodarki w rolnictwie. . Susza hydrologiczna - odnosi się do okresu, gdy przepływy w rzekach spadają poniżej przepływu średniego, a w przypadku przedłużającej się suszy meteorologicznej obserwuje się znaczne obniżenie poziomu zalegania wód podziemnych; o stwierdzeniu wystąpienia suszy hydrologicznej decyduje graniczny przepływ niżówki. Wartość ta wyznacza kiedy rzeka jest zasilana jedynie z drenażu wód podziemnych i przez to występuje sytuacja sczerpywania zasobów tych wód; podczas suszy hydrologicznej, największą zasobnością wodną cechują się zlewnie rzek górskich i podgórskich. . Susza hydrogeologiczna - występowanie suszy hydrogeologicznej określa się na podstawie interpretacji wieloletnich ciągów pomiarowych zwierciadła wód podziemnych; o podatności danego obszaru na zjawisko suszy hydrogeologicznej decyduje, wyrażona w procentach, liczba obserwacji poniżej średniego niskiego stanu z wielolecia.
Ocena klasyfikacji obszarów narażonych na susze Dla oceny obszarów narażonych na suszę stosuje się poniższe klasy zagrożenia poszczególnymi typami suszy: . klasa I – obszary słabo narażone, . klasa II – obszary umiarkowanie narażone, . klasa III – obszary bardzo narażone, . klasa IV – obszary silnie narażone.
Zestawienie zagrożenia występowania zjawiska poszczególnych typów susz na podstawie „Projektu planu przeciwdziałania skutkom suszy …” [49] dla gmin powiatu jaworskiego przedstawiono w tabeli 3.18. Z danych tych wynika, że na terenie powiatu jaworskiego występują wszystkie rodzaje susz, o klasach zagrożenia obszarów suszą od słabo do silnie narażonych.
Tabela 3.18. Zagrożenie występowaniem zjawiska poszczególnych typów susz w gminach powiatu jaworskiego Region Klasa zagrożenia suszą Lp. Nazwa gminy wodny atmosferyczną rolniczą hydrologiczną hydrogeologiczną 1. Jawor IV II III II 2. Bolków IV I III III 3. Męcinka II I III III 4. Mściwojów III II III III 5. Paszowice IV I III III Środkowej Odry Środkowej 6. Wądroże Wielkie II III III III [źródło: Projekt Planu przeciwdziałania skutkom suszy w regionach wodnych Środkowej Odry …[49]]
Poziom zagrożenia wszystkimi typami suszy na podstawie „Projektu planu przeciwdziałania skutkom suszy …”[49] dla gmin powiatu jaworskiego przedstawiono w poniższej tabeli.
str. 44 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Tabela 3.19. Łączny poziom zagrożenia wszystkimi typami suszy dla gmin powiatu jaworskiego obszary zagrożone wg poszczególnych obszary zagrożone wszystkimi typami Region Lp. Nazwa gminy klas (ha) suszy (% powierzchni gminy) wodny umiarko bardzo umiarko bardzo brak znaczny wysoki brak znaczny wysoki wany wysoki wany wysoki 1. Jawor - 260,2 1 434,9 183,7 - 0,0% 13,9% 76,4% 9,8% 0,0% 2. Bolków - 186,9 883,9 14 178,7 - 0,0% 1,2% 5,8% 93,0% 0,0% 3. Męcinka 1,7 4 625,7 8 747,8 1 397,1 - 0,0% 31,3% 59,2% 9,5% 0,0% 4. Mściwojów - 70,2 1 226,5 5 348,9 531,6 0,0% 1,0% 17,1% 74,5% 7,4% 5. Paszowice - 1 307.,8 4 327,9 4 471,9 - 0,0% 12,9% 42,8% 44,2% 0,0% 6. Wądroże Wielkie - - 1 187,1 6 876,7 835,3 0,0% 0,0% 13,3% 77,3% 9,4%
7. POWIAT Odry Środkowej 1,7 6 450,8 17 808,1 32 457,0 1 366,9 0,0% 11,1% 30,7% 55,9% 2,4% JAWORSKI Legenda: brak - nie stwierdzono zagrożenia suszą w stopniu silnym i znacznym (III lub IV klasa) umiarkowany - występuje 1 typ suszy klasy III lub IV znaczny - występują 2 typy suszy klasy III lub IV wysoki - występują 3 typy suszy klasy III lub IV bardzo wysoki - występują wszystkie 4 typy suszy klasy III lub IV [źródło: Projekt Planu przeciwdziałania skutkom suszy w regionach wodnych Środkowej Odry, Izery, …[49]]
Zgodnie z opracowaniem „Projekt Planu przeciwdziałania skutkom suszy …” [49], za najbardziej zagrożone uznano jednostki, których 80% powierzchni lub więcej zakwalifikowano jako bardzo wysoko zagrożone. Obszar powiatu jaworskiego najbardziej zagrożony suszą (obszar zagrożony wszystkimi typami suszy) obejmuje jedynie 2,4% powierzchni powiatu, a w poszczególnych gminach mieści się on w przedziale 7,4% - 9,4% powierzchni danej gminy. Tereny powiatu jaworskiego o bardzo wysokim zagrożeniu suszą położone są na granicy gmin: Mściwojów i Wądroże Wielkie (rysunek 3.11). Rysunek 3.11. Klasy zagrożenia występowaniem wszystkich czterech typów susz w odniesieniu do gmin znajdujących się w granicach RZGW we Wrocławiu
POWIAT JAWORSKI
[źródło: Projekt Planu przeciwdziałania skutkom suszy w regionach wodnych Środkowej Odry …[49]]
str. 45 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
3.4.6 Gospodarowanie wodami w kontekście zmian klimatu W ostatnich dziesięcioleciach coraz bardziej zauważalne są występujące zmiany klimatu. Przedstawiona w SPA 2020 analiza danych klimatycznych Polski wykazała, że: . zmiany średniej rocznej temperatury, długości okresu wegetacyjnego, średniej rocznej sumy opadów, liczba dni z max opadem dobowym oraz fale upałów (ciągi dni z maksymalną temperaturą dobowa powietrza ≥30°C utrzymującą się przez co najmniej 3 dni) mają trend rosnący, natomiast . zmiany liczby dni mroźnych i bardzo mroźnych (z temperaturą <0oC i <-10oC), liczby stopniodni <17oC, liczby dni z pokrywą śnieżną mają trend malejący. Podobna tendencja zmian parametrów klimatycznych prognozowana jest dla południowo-zachodniej Polski w najbliższych latach (do 2030 r.). Powyższe zmiany powodują zintensyfikowanie występowania ekstremalnych zjawisk pogodowych, do których należy zaliczyć: susze, wiatry huraganowe i trąby powietrzne, grad, fale upałów, nawałnice, podtopienia i powodzie. Te zachodzące zmiany klimatu wywierają i będą wywierały wpływ zarówno bezpośredni jak i pośredni na fizyczne i biologiczne elementy ekosystemów. Wpływ zmian klimatu będzie również widoczny w różnych sektorach działalności człowieka, w tym m.in. w sektorze energetycznym, rolnictwie i produkcji żywności, leśnictwie, budownictwie i gospodarce komunalnej itd. Związane jest to m.in. z dokonującymi się zmianami w zakresie jakości i dostępności zasobów wodnych (np. zmniejszająca się długość zalegania pokrywy śnieżnej). Prognozowane zmiany klimatu wskazują na możliwość wzrostu częstotliwości i intensywności powodzi i susz, co będzie powodowało znaczne szkody i ograniczenia. Ważnym więc elementem jest właściwa gospodarka przestrzenna, w szczególności na terenach zagrożonych powodzią i strefach zalewowych, a także pojemność retencyjna naturalnych i sztucznych zbiorników, w tym również retencja korytowa, leśna i gruntowa. Jednocześnie zjawiska ekstremalne będą wymuszały zmiany w zarządzaniu i gospodarowaniu zasobami wodnymi. Opracowane dotychczas dokumenty strategiczne w obszarze gospodarki wodnej wskazują na poniższe kierunki działań adaptacyjnych do zmian klimatu: . wprowadzenie instrumentów administracyjno-prawnych obejmujących wdrożenie zasad: „użytkownik płaci” i „zanieczyszczający płaci”, doskonalenie zasady partycypacji w utrzymaniu urządzeń wodnych, poprawę mechanizmu uzależnienia otrzymania pozwolenia wodno-prawnego od dostępności zasobów i sprecyzowania warunków korzystania z wód zlewni, oraz silniejsze powiązanie z planowaniem przestrzennym, . ochronę przeciwpowodziową obszarów położonych na ternach zalewowych, . rozwój systemów odprowadzania wód opadowych w miastach, a także zwiększenie wykorzystania tych wód dla potrzeb gospodarczych zwłaszcza na obszarach wiejskich, . substytucję wody o wyższej jakości wodą o niższej jakości, . zwiększanie „małej” i „dużej” retencji, . wprowadzanie zmian technologicznych redukujących wodochłonność, . realizacja działań przewidzianych programem wodno-środowiskowym kraju, . rozwój systemów wczesnego ostrzegania mieszkańców przed zagrożeniami powodziowymi i suszy, . uwzględnienie zmian klimatycznych w ochronie przeciwpożarowej i przeciwosuwiskowej, . zwiększanie świadomości społeczeństwa w zakresie zagrożeń wynikających z nasilenia niekorzystnych zmian klimatycznych na prowadzenie działalności gospodarczej, a także działania edukacyjne promujące oszczędzanie wody
3.4.7 Analiza SWOT Obecnie istniejący stan wód powierzchniowych i podziemnych z uwzględnieniem zmian klimatycznych obrazuje analiza SWOT zawarta w poniższej tabeli.
str. 46 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Tabela 3.20. Analiza SWOT – wody powierzchniowe i podziemne WODY POWIERZCHNIOWE I PODZIEMNE MOCNE STRONY SŁABE STRONY - rozwinięta sieć hydrograficzna powiatu - zła jakość jednolitych części wód powierzchniowych - dobry stan ilościowy jednolitych części wód podziemnych (JCWP) (JCWPd) - słaby stan chemiczny jednolitych części wód - lokalizacja na terenie powiatu zbiorników retencyjnych podziemnych (JCWPd) - niski udział (tylko 2,4%) obszarów najbardziej - podatność wód powierzchniowych i podziemnych na zagrożonych suszą (4 rodzajami susz) zanieczyszczenia - niedostateczne zabezpieczenia przeciwpowodziowe - wysoki udział (55,9%) w powierzchni powiatu zagrożonej trzema rodzajami susz SZANSE ZAGROŻENIA - ochrona ujęć wód podziemnych i powierzchniowych - spływy powierzchniowe zanieczyszczonych wód - realizacja działań w zakresie gospodarki wodno-ściekowej z terenów rolniczych i ograniczania spływów powierzchniowych - zmiany klimatyczne (nawalne deszcze, zagrożenia - realizacja planowanych inwestycji w dziedzinie powodziowe, zagrożenia suszą niewielkich obszarów infrastruktury przeciwpowodziowej (wg Master Planu dla powiatu) dorzecza Odry) - opóźnienia w realizacji działań służących zwiększaniu - rozwój nowych technologii ostrzegania przed katastrofami retencji i większemu zapewnieniu bezpieczeństwa naturalnymi (powodzie, susze) przeciwpowodziowego, - edukacja mieszkańców w zakresie optymalizacji zużycia - zbyt niskie nakłady finansowe na inwestycje związane wody i ograniczania wprowadzania zanieczyszczeń do z ochroną wód powierzchniowych i zagrożeniem środowiska wodno-gruntowego powodziowym - realizacja działań adaptacyjnych do zmian klimatu zgodnie z SPA 2020 [źródło: opracowanie własne]
3.5 GOSPODARKA WODNO-ŚCIEKOWA
3.5.1 Charakterystyka gospodarki wodnej Gminy powiatu jaworskiego korzystają głównie z ujęć podziemnych, jedynie 2 gminy: Bolków i Paszowice posiadają ujęcia wód powierzchniowych. Gmina Wądroże Wielkie korzysta z sieci wodociągowej miasta Legnica. Wg danych statystycznych pobór wody na potrzeby gospodarki narodowej i ludności w powiecie jaworskim w ostatnich latach kształtował się w przedziale 2 293,0 tys. m3 – 2 488,1 tys. m3 (tabela 3.21). Tabela 3.21. Pobór wody na potrzeby gospodarki narodowej i ludności w powiecie jaworskim
Lp. Wyszczególnienie Jednostka 2012 2013 2014 2015 2016 1. Pobór na cele produkcyjne1) tys. m3 63,0 52,0 62,0 103,0 97,0 1.1. Wody powierzchniowe tys. m3 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 1.2. Wody podziemne tys. m3 63,0 52,0 62,0 103,0 97,0 2. Pobór na cele nawodnień w rolnictwie i leśnictwie tys. m3 366,0 366,0 366,0 366,0 366,0 3. Pobór na cele eksploatacji sieci wodociągowej tys. m3 1876,0 1875,0 1 967,9 1 964,7 2 025,1 3.1. Wody powierzchniowe tys. m3 40,0 40,0 45,4 58,7 63,6 3.2. Wody podziemne tys. m3 1836,0 1835,0 1 922,5 1 906,0 1 961,5 4. Pobór ogółem tys. m3 2305,0 2293,0 2 395,9 2 433,7 2 488,1 1) dotyczy poboru z ujęć własnych jednostek [źródło: BDL i sprawozdania gmin]
Zgodnie z danymi statystycznymi z ostatnich lat zużycie wody na potrzeby gospodarki narodowej i ludności było na podobnym poziomie (tabela 3.22).
str. 47 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Tabela 3.22. Zużycie wody na potrzeby gospodarki narodowej i ludności w powiecie jaworskim Lp. Obszar Wyszczególnienie Jednostka 2012 2013 2014 2015 2016 1. Ogółem tys. m3/rok 1 974,5 1 919,3 1 901,7 1 956,5 2 023,4 1.1. POWIAT Przemysł tys. m3/rok 55,0 44,0 50,0 90,0 86 1.2. JAWORSKI Rolnictwo i leśnictwo tys. m3/rok 366,0 366,0 366,0 366,0 366 1.3. (ogółem) Eksploatacja sieci wodociągowej, w tym: tys. m3/rok 1 553,5 1 509,3 1 485,7 1 500,5 1 571,4 1.3.1. gospodarstwa domowe tys. m3/rok 1 318,8 1 304,0 1 290,9 1 293,0 1 284,8 2. Ogółem tys. m3/rok 1 164,8 1 123,2 1 115,9 1 121,8 1 133,5 2.1. POWIAT Przemysł tys. m3/rok 55,0 44,0 50,0 57,0 52,0 2.2. JAWORSKI Rolnictwo i leśnictwo tys. m3/rok 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 2.3. (M) Eksploatacja sieci wodociągowej, w tym: tys. m3/rok 1 109,8 1 079,2 1 065,9 1 064,8 1 081,50 2.3.1. gospodarstwa domowe tys. m3/rok 947,4 922,7 903,9 898,7 880,00 3. Ogółem tys. m3/rok 809,7 796,1 785,8 834,7 889,9 3.1. POWIAT Przemysł tys. m3/rok 0,0 0,0 0,0 33,0 34,0 3.2. JAWORSKI Rolnictwo i leśnictwo tys. m3/rok 366,0 366,0 366,0 366,0 366,0 3.3. (W) Eksploatacja sieci wodociągowej, w tym: tys. m3/rok 443,7 430,1 419,8 435,7 489,9 3.3.1. gospodarstwa domowe tys. m3/rok 371,4 381,3 387,0 394,3 404,8 [źródło: BDL]
Długość czynnej sieci wodociągowej i podłączeń budynków mieszkalnych przedstawiono w tabeli 3.23. W ostatnich latach wzrosła długość sieci wodociągowej i ilość podłączeń do budynków na terenie całego powiatu. Ilość wody dostarczonej do gospodarstw domowych w powiecie jaworskim w ostatnich latach utrzymuje się na podobnym poziomie, przy czym na terenach miejskich powiatu ilość wody dostarczonej do gospodarstw domowych zmalała, a na terenach wiejskich nastąpił jej wzrost (tabela 3.22 i wykres 3.6).
Tabela 3.23. Sieć wodociągowa na terenie powiatu jaworskiego połączenia prowadzące do budynków długość czynnej sieci rozdzielczej mieszkalnych i zbiorowego Obszar zamieszkania [km] [szt.] 2014 2015 2016 2014 2015 2016 POWIAT JAWORSKI (ogółem) 322,0 324,0 324,7 6 425 6 373 6 468 POWIAT JAWORSKI (M) 79,4 79,7 79,7 2 228 2 248 2 257 POWIAT JAWORSKI (W) 242,6 244,3 245,0 4 197 4 125 4 211 [źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL]
Wykres 3.5. Sieć wodociągowa w gminach powiatu
350,0
300,0 Wądroże Wielkie Paszowice 250,0 Mściwojów 200,0 Męcinka 150,0 Bolków (W) 100,0 Bolków (M)
50,0 Jawor
0,0
Długość sieci wodociągowejDługość ogółem [km] 2012 2013 2014 2015 2016 Lata
[źródło: opracowanie własne ekoEkspert na podstawie danych BDL]
str. 48 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Wykres 3.6. Woda dostarczona gospodarstwom domowym w gminach powiatu
1 400,0
1 200,0
1 000,0 Wądroże Wielkie 800,0 Paszowice Mściwojów 600,0 Męcinka
400,0 Bolków (W) Bolków (M) 200,0 Jawor
0,0
Woda dostarczona Woda gosp.domowym [tys.m3] 2012 2013 2014 2015 2016 Lata
[źródło: opracowanie własne ekoEkspert na podstawie danych BDL]
Liczba ludności korzystającej z sieci wodociągowej w ostatnich latach zmalała (tabela 3.24). Przyczyna zmniejszenia się liczby użytkowników sieci wodociągowej związana jest głównie ze zmianami demograficznym w powiecie. Natomiast udział procentowy osób korzystających z sieci wodociągowej do liczby mieszkańców w ostatnich latach sukcesywnie wzrasta (wykres 3.7) i na koniec 2016 r. dla obszaru powiatu wynosił: 90,2%, w tym na terenach miejskich powiatu zwodociągowanie wynosiło 99,5%, a na terenach wiejskich powiatu 78,5%. Tabela 3.24. Ludność korzystająca z sieci wodociągowej na terenie powiatu jaworskiego ludność korzystająca z sieci zwodociągowanie wodociągowej Obszar [osoba] [%] 2014 2015 2016 2014 2015 2016 POWIAT JAWORSKI (ogółem) 46 698 46 371 46 179 90,2% 90,1% 90,2% POWIAT JAWORSKI (M) 28 870 28 660 28 424 99,5% 99,5% 99,5% POWIAT JAWORSKI (W) 17 828 17 711 17 755 78,3% 78,2% 78,5% [źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL]
Wykres 3.7. Ludność korzystająca z wodociągów w gminach powiatu (zwodociągowanie)
98,6% 98,6% 99,5% 99,5% 99,5% 100,00% 90,2% 90,1% 90,2% 90,00% 87,2% 87,3% 78,3% 78,2% 78,5% 80,00% 72,5% 72,9% 70,00% 60,00% 50,00% 40,00% 30,00% 20,00% 10,00% 0,00% 2012 2013 2014 2015 2016
Jawor Bolków (M) Bolków (W) Męcinka Mściwojów Paszowice Wądroże Wielkie POWIAT JAWORSKI POWIAT JAWORSKI (W) POWIAT JAWORSKI (M)
[źródło: opracowanie własne ekoEkspert na podstawie danych BDL]
str. 49 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
3.5.2 Charakterystyka gospodarki ściekowej W ciągu ostatnich lat w powiecie jaworski systematycznie wzrasta długość sieci kanalizacyjnej i liczba podłączeń do tej sieci. Wg danych statystycznych długość sieci kanalizacyjnej na koniec 2016 r. na terenie powiatu jaworskiego wyniosła 301,8 km, w tym znaczna jej większość zlokalizowana jest na terenach wiejskich powiatu (tabela 3.25). Liczba podłączeń do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania na koniec 2016 r. wyniosła 4 967 szt. (tabela 3.25). Największe zwiększenie w ostatnich latach długości czynnej sieci kanalizacyjnej miało miejsce na terenie gminy Mściwojów (wykres 3.8), o ok. 53,7% w odniesieniu do 2014 r. Jednocześnie największy wzrost podłączeń do sieci kanalizacyjnej wystąpił w gminie Mściwojów – 12,2%, a w pozostałych gminach powiatu wzrost podłączeń wahał się od 1,2% do 5,6% w odniesieniu do 2014 r. (wykres 3.8).
Tabela 3.25. Sieć kanalizacyjna na terenie powiatu jaworskiego połączenia prowadzące do budynków długość czynnej sieci kanalizacyjnej mieszkalnych i zbiorowego Obszar zamieszkania [km] [szt.] 2014 2015 2016 2014 2015 2016 POWIAT JAWORSKI (ogółem) 271,8 298,1 301,8 4 750 4 921 4 967 POWIAT JAWORSKI (M) 66,6 66,9 66,9 1 766 1 786 1 796 POWIAT JAWORSKI (W) 205,2 231,2 234,9 2 984 3 135 3 171 [źródło: opracowanie własne na podstawie danych z BDL] Wykres 3.8. Sieć kanalizacyjna w gminach powiatu
350,0
300,0 Wądroże Wielkie 250,0 Paszowice Mściwojów 200,0 Męcinka 150,0 Bolków (W) Bolków (M) 100,0 Jawor 50,0
0,0
Długość czynnej sieci Długość kanalizacyjnej [km] 2012 2013 2014 2015 2016 Lata
[źródło: opracowaniewłasne ekoEkspert na podstawie danych BDL]
Ilość ścieków odprowadzanych siecią kanalizacyjną w powiecie w latach 2015 - 2016 wzrosła ogółem o 1,9% w odniesieniu do 2014 r., w tym na terenach miejskich zmalała o 0,65%, a na terenach wiejskich wzrosła o ok. 11,2% (tabela 3.26 i wykres 3.9). Tabela 3.26. Ścieki odprowadzane siecią kanalizacyjną i ludność korzystająca z sieci kanalizacyjnej na terenie powiatu jaworskiego ludność korzystająca z sieci ścieki odprowadzone skanalizowanie kanalizacyjnej Obszar [tys.m3] [osoba] [%] 2014 2015 2016 2014 2015 2016 2014 2015 2016 POWIAT JAWORSKI (ogółem) 1 355,0 1 365,0 1 391,0 40 496 40 362 40 212 78,2% 78,4% 78,6% POWIAT JAWORSKI (M) 1 068,0 1 071,0 1 064,0 27 671 27 500 27 288 90,0% 90,2% 95,5% POWIAT JAWORSKI (W) 287,0 294,0 327,0 12 825 12 862 12 924 56,3% 56,8% 57,2% [źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL i danych z gmin powiatu]
str. 50 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Wykres 3.9. Ścieki odprowadzone siecią kanalizacyjną w gminach powiatu
1 600,0
1 400,0
1 200,0 Wądroże Wielkie 1 000,0 Paszowice 800,0 Mściwojów 600,0 Męcinka Bolków (W) 400,0 Bolków (M)
Ścieki odprowadzone Ścieki [tys. m3] 200,0 Jawor 0,0 2012 2013 2014 2015 2016 Lata
[źródło: opracowanie własne ekoEkspert na podstawie danych BDL]
Liczba ludności korzystającej z sieci kanalizacyjnej w ostatnich latach zmalała (tabela 3.26). Przyczyna zmniejszenia się liczby użytkowników sieci kanalizacyjnej związana jest głównie ze zmianami demograficznym w powiecie. Natomiast udział procentowy osób korzystających z sieci kanalizacyjnej do liczby mieszkańców w ostatnich latach sukcesywnie wzrasta (wykres 3.10) i na koniec 2016 r. dla obszaru powiatu wynosił: 78,6%, w tym na terenach miejskich powiatu skanalizowanie wynosiło 95,5%, a na terenach wiejskich powiatu 57,2%.
Wykres 3.10. Ludność korzystająca z sieci kanalizacyjnej w gminach powiatu (skanalizowanie)
95,4% 95,5% 100,00% 90,2% 90,4% 95,5% 90,00% 78,2% 78,4% 78,6% 80,00% 70,1% 70,3% 70,00% 56,8% 60,00% 56,3% 57,2% 50,00% 44,1% 44,6% 40,00% 30,00% 20,00% 10,00% 0,00% 2012 2013 2014 2015 2016
Jawor Bolków (M) Bolków (W) Męcinka Mściwojów Paszowice Wądroże Wielkie POWIAT JAWORSKI POWIAT JAWORSKI (M) POWIAT JAWORSKI (W)
[źródło: opracowanie własne ekoEkspert na podstawie danych BDL]
Oczyszczalnie ścieków na terenie powiatu Na terenie powiatu jaworskiego znajduje się 5 komunalnych oczyszczalni ścieków, do których kierowane są ścieki komunalne. Lokalizację oczyszczalni ścieków przedstawiono na rys. 3.12. Oczyszczalnie miasta Jawora i Bolkowa posiadają przepustowości rzędu kilku - kilkunastu tys. m3/d. Pozostałe oczyszczalnie posiadają przepustowości rzędu kilkudziesięciu - kilkuset m3/d. Oczyszczalnię z pełnym zakresem oczyszczania posiada miasto Jawor. Oczyszczalnia ta odbiera również ścieki z gmin Męcinka, Paszowice i częściowo z gminy Mściwojów.
str. 51 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Pozostałe oczyszczalnie gminne obsługują tereny wiejskie powiatu i są zlokalizowane w: Mściwojowie gm. Mściwojów oraz w Mierczycach i Budziszowie Wielkim, gm. Wądroże Wielkie. Charakterystykę oczyszczalni przedstawiono w tabeli 3.27. Poza wymienionymi oczyszczalniami na terenie powiatu zlokalizowane są małe lokalne oczyszczalnie, np. oczyszczalnia ścieków w Kaczorowie (przy Domu Dziecka). Tabela 3.27. Charakterystyka komunalnych oczyszczalni ścieków na terenie powiatu jaworskiego Projektowa Ścieki dopływające do Nazwa gminy, Wielkość oczyszczalni maksymalna oczyszczalni wraz Lokalizacja z terenów której ścieki projektowa Lp. wydajność z wodami oczyszczalni odprowadzane są do średnia max oczyszczalni infiltracyjnymi oczyszczalni m3/d m3/d RLM tys. m3/rok 1 2 3 4 5 6 7 Jawor (M) Męcinka 1. k. Małuszowa 6 500 13 860 48 000 1 181 Paszowice Mściwojów 2. Wolbromek Bolków (M) + (W) 2 100 5 200 31 200 482 3. Mściwojów Mściwojów 450 500 2 729 95 4. Mierczyce 240 600 5 000 85 Wądroże Wielkie 5. Budziszów Wielki 22 45 1 000 7 [źródło: opracowanie własne na podstawie danych z gmin, aktualizacji MasterPlanu do KPOŚK i BDL]
Rysunek 3.12. Lokalizacja komunalnych i lokalnej oczyszczalni ścieków na terenie powiatu jaworskiego
Gmina Wądroże Wielkie
Gmina Miasto Mściwojów Gmina Męcinka Jawor
Gmina Paszowice
Miasto i Gmina Bolków
Legenda: - komunalne oczyszczalnie ścieków - lokalna oczyszczalnia ścieków [źródło: opracowanie własne]
Dane dotyczące oczyszczania ścieków w komunalnych oczyszczalniach na terenie powiatu jaworskiego przedstawiono w poniższych tabelach.
str. 52 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Tabela 3.28. Komunalne oczyszczalnie ścieków na terenie powiatu jaworskiego w latach 2014-2016
Lp. Wyszczególnienie Jednostka 2014 2015 2016 1. Ogółem obiekt 7 7 5 1.1. Z podwyższonym usuwaniem biogenów obiekt 1 1 1 2. Wielkość (przepustowość) oczyszczalni wg projektu m3/dobę 17 171 17 171 17 025 2.1. Oczyszczalnie z podwyższonym usuwaniem biogenów m3/dobę 13 860 13 860 13 860 [źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL] Tabela 3.29. Ludność obsługiwana przez oczyszczalnie ścieków na terenie powiatu jaworskiego
Lp. Wyszczególnienie Jednostka 2014 2015 2016 1. Ludność korzystająca z oczyszczalni ścieków osoba 42 249 43 108 42 433 1.1. Z podwyższonym usuwaniem biogenów osoba 30 961 31 817 31 879 osoba 42 348 43 207 42 433 2. Ludność obsługiwana przez oczyszczalnie wg lokalizacji % 81,6 83,8 82,9 osoba 28 794 28 626 28 182 2.1. W miastach % 99,2 99,4 98,7 osoba 13 455 14 482 14 251 2.2. Na wsi % 59,1 63,9 63,0 [źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL, sprawozdań gmin]
Tabela 3.30. Ścieki wymagające oczyszczania odprowadzone do wód lub do ziemi Lp. Wyszczególnienie Wyszczególnienie Jednostka 2014 2015 2016 1. Ogółem tys. m3 1 396,0 1 402,0 1 435,0 1.1. Oczyszczane razem tys. m3 1 396,0 1 402,0 1 435,0 1.1.1. Oczyszczane mechanicznie tys. m3 41,0 37,0 44,0 1.1.2. POWIAT Oczyszczane biologicznie tys. m3 318,0 317,0 316,0 JAWORSKI Oczyszczane z podwyższonym usuwaniem 1.1.3. (ogółem) tys. m3 1 037,0 1 048,0 1 075,0 biogenów 1.2. Nieoczyszczane razem, w tym: tys. m3 0,0 0,0 0,0 Nieoczyszczane odprowadzane z zakładów 1.2.1. tys. m3 0,0 0,0 0,0 przemysłowych 2. Ogółem tys. m3 1 109,0 1 108,0 1 108,0 2.1. Oczyszczane razem tys. m3 1 109,0 1 108,0 1 108,0 2.1.1. Oczyszczane mechanicznie tys. m3 41,0 37,0 44,0 3 2.1.2. POWIAT Oczyszczane biologicznie tys. m 152,0 151,0 153,0 JAWORSKI (M) Oczyszczane z podwyższonym usuwaniem 2.1.3. tys. m3 916,0 920,0 911,0 biogenów 2.2. Nieoczyszczane razem, w tym: tys. m3 0,0 0,0 0,0 Nieoczyszczane odprowadzane z zakładów 2.2.1. tys. m3 0,0 0,0 0,0 przemysłowych 3. Ogółem tys. m3 287,0 294,0 327,0 3.1. Oczyszczane razem tys. m3 287,0 294,0 327,0 3.1.1. Oczyszczane mechanicznie tys. m3 0,0 0,0 0,0 3 3.1.2. POWIAT Oczyszczane biologicznie tys. m 166,0 166,0 163,0 JAWORSKI (W) Oczyszczane z podwyższonym usuwaniem 3.1.3. tys. m3 121,0 128,0 164,0 biogenów 3.2. Nieoczyszczane razem, w tym: tys. m3 0,0 0,0 0,0 Nieoczyszczane odprowadzane z zakładów 3.2.1. tys. m3 0,0 0,0 0,0 przemysłowych [źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL]
str. 53 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Tabela 3.31. Ładunek zanieczyszczeń w ściekach komunalnych po oczyszczeniu odprowadzany do środowiska na terenie powiatu jaworskiego Lp. Wyszczególnienie Jednostka 2014 2015 2016
1. BZT5 kg/rok 7 434,0 8 753,0 10 516,0 2. ChZT kg/rok 47 464,0 80 648,0 80 150,0 3. Zawiesina ogólna kg/rok 10 851,0 8 160,0 9 469,0 4. Azot ogólny kg/rok 22 552,0 27 767,0 23 717,0 5. Fosfor ogólny kg/rok 1 371,0 2 360,0 1 842,0 [źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL]
Oprócz zbiorczego systemu kanalizacji w powiecie funkcjonują przydomowe oczyszczalnie ścieków oraz zbiorniki bezodpływowe. Na terenie powiatu liczba przydomowych oczyszczalni ścieków wg stanu na koniec 2016 r. wynosiła 108 szt. i wzrosła na koniec 2016 r. o 29 szt. (36,7%) w odniesieniu do 2014 r. (tabela 3.32). Wzrost ten nastąpił głównie na terenach wiejskich powiatu, gdzie brak jest sieci kanalizacji sanitarnej. Liczba zbiorników bezodpływowych do gromadzenia nieczystości płynnych na koniec 2016 r. wyniosła 1 521 szt. (tabela 3.32). Wzrost liczby zbiorników bezodpływowych dotyczył jedynie terenów wiejskich powiatu, tj. gminy wiejskiej Bolków i gminy Wądroże Wielkie. Spadek liczby zbiorników bezodpływowych nastąpił szczególnie na terenach gmin, gdzie były realizowane inwestycje dotyczące budowy sieci kanalizacyjnej, w tym głównie: . w gminie Paszowice . w gminie Mściwojów . w gminie Męcinka. Tabela 3.32. Zestawienie liczby zbiorników bezodpływowych i przydomowych oczyszczalni ścieków Liczba zbiorników bezodpływowych Liczba przydomowych oczyszczalni ścieków Lp. Gmina 2014 2015 2016 2014 2015 2016 1. Jawor 3 3 3 0 0 0 2. Bolków 585 585 586 62 69 75 2.1. Bolków (M) 15 15 15 2 2 3 2.2. Bolków (W) 570 570 571 60 67 72 3. Męcinka 299 297 296 7 9 11 4. Mściwojów 148 146 146 2 4 4 5. Paszowice 70 51 51 7 17 17 6. Wądroże Wielkie 391 439 439 1 1 1 7. POWIAT JAWORSKI 1 496 1 521 1 521 79 100 108 7.1. POWIAT JAWORSKI (M) 18 18 18 2 2 3 7.2. POWIAT JAWORSKI (W) 1 478 1 503 1 503 77 98 105 [źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL i danych gmin powiatu jaworskiego]
3.5.3 Analiza SWOT Podsumowaniem stanu istniejącego w zakresie gospodarki wodno-ściekowej jest analiza SWOT zawarta w poniższej tabeli. Tabela 3.33. Analiza SWOT – gospodarka wodno-ściekowa GOSPODARKA WODNO-ŚCIEKOWA MOCNE STRONY SŁABE STRONY - wysoki stopień zwodociągowania terenów miejskich i - wzrost poboru wód powierzchniowych i podziemnych na wiejskich powiatu cele przemysłowe i komunalne - wysoki stopień skanalizowania terenów miejskich powiatu - niedostateczny stopień skanalizowania terenów wiejskich - istniejące oczyszczalnie ścieków posiadające moce powiatu, eksploatacja ciągle dużej liczby zbiorników przerobowe bezodpływowych - wzrastająca liczba przydomowych oczyszczalni ścieków - niedostatecznie rozbudowana sieć kanalizacji deszczowej - tylko część oczyszczalni ścieków komunalnych z podwyższonym usuwaniem biogenów
str. 54 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
SZANSE ZAGROŻENIA - możliwość wykorzystania potencjału istniejących - wzrost zużycia wody oczyszczalni ścieków - niechęć do podłączania się ludności do zbiorczych - realizacja działań zapisanych w KPOŚK i wsparcie dla systemów kanalizacyjnych rozwoju zbiorczych systemów wodno-ściekowych - zanieczyszczenia odprowadzane spływami - budowa przydomowych oczyszczalni ścieków tam gdzie powierzchniowymi brak zbiorczych systemów kanalizacji lub ich budowa nie - niepoprawna eksploatacja bezodpływowych zbiorników jest uzasadniona ekonomicznie - kontrole posiadania umów na odbiór nieczystości płynnych [źródło: opracowanie własne]
3.6 ZASOBY GEOLOGICZNE
3.6.1 Wstęp Zasady i warunki dotyczące poszukiwania, dokumentowania i korzystania z kopalin, a także ich ochrony określa ustawa z dnia 09.06.2011 r. - Prawo geologiczne i górnicze (tekst jednolity: Dz. U. z 2016 r., poz. 1131, z późn. zm.). W ustawie tej określono również kwestie własności złóż kopalin. Na podstawie ww. ustawy istnieje obowiązek ujmowania kopalin w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego, a także kompleksowego i racjonalnego wykorzystania złóż kopalin. Złoża kopalin ze względu na możliwe główne przeznaczenie danej kopaliny zostały ogólnie podzielone na: surowce energetyczne, metaliczne, chemiczne i surowce inne (skalne). Powiat jaworski charakteryzuje się bogatym występowaniem różnego rodzaju kopalin. Główną bazą dla przemysłowej eksploatacji surowców mineralnych w powiecie jaworskim są surowce skalne. Ich występowanie jest ściśle związane z położeniem, częściowo na Pogórzu Kaczawskim oraz na Przedgórzu Sudeckim, obszarach bardzo zróżnicowanych i bogatych geologicznie. Prowadzenie działalności dotyczącej eksploatacji złóż kopalin wymaga uzyskania koncesji i musi być zgodna z zapisami w tym zakresie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego.
3.6.2 Charakterystyka surowców naturalnych Surowce naturalne na terenie powiatu jaworskiego stanowią zasoby udokumentowane badaniami geologicznymi, zinwentaryzowane ilościowo i jakościowo, ujęte w zatwierdzonych dokumentacjach geologicznych. Na terenie powiatu jaworskiego przemysłowo eksploatowane są surowce mineralne z grupy surowców skalnych. W poniższej tabeli przedstawiono charakterystykę kopalin na terenie powiatu jaworskiego na podstawie danych Państwowego Instytutu Geologicznego (PIG) wg stanu na 31.12.2016 r. Tabela 3.34. Charakterystyka kopalin na terenie powiatu jaworskiego wg stanu na koniec 2016 r. Stan Zasoby [tys. t]/ [m3/h] Wydobycie Lp. Gmina Nazwa Kopalina główna Podtypy zagosp. geologiczne przemysło- [tys. t] złoża bilansowe we wapienie i margle przem. 1. Bolków Sobocin wapienniczego, kamienie wapień Z 3 886 - - drogowe i budowlane 2. Bolków Lubrza kamienie drogowe i budowlane porfir R 51 365 - - surowce ilaste ceramiki 3. Bolków Bolków I glina i ił T 77 - - budowlanej Rochowice wapienie i margle przem. 4. Bolków wapień Z 393 - - Nowe wapienniczego 5. Bolków Mysłów II kruszywa naturalne piasek ze żwirem T 1 829 133 - 6. Bolków Mysłów III kruszywa naturalne piasek ze żwirem E 781 - 10 7. Bolków Sady I kamienie drogowe i budowlane diabaz R 17 867 - - 8. Bolków Lipa kamienie łamane i bloczne marmur R 7 026 - - Stare solanki, wody lecznicze i 9. Bolków - Lz - 41 nie ekspl. Rochowice termalne 10. Męcinka Nowy Kościół rudy miedzi rudy miedzi Z 13 478 - - 11. Męcinka Stanisławów baryty baryt Z 5 156 - - 12. Męcinka Stanisławów fluoryty fluoryt Z 542 - -
str. 55 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Stan Zasoby [tys. t]/ [m3/h] Wydobycie Lp. Gmina Nazwa Kopalina główna Podtypy zagosp. geologiczne przemysło- [tys. t] złoża bilansowe we 13. Męcinka Winna Góra kamienie drogowe i budowlane bazalt E 12 434 12 434 280 14. Męcinka Sichów kamienie drogowe i budowlane bazalt P 11 193 - - 15. Męcinka Męcinka I kamienie drogowe i budowlane bazalt R 8 441 8 441 - bazalt, Jawor- zwietrzelina 16. Męcinka kamienie drogowe i budowlane E 113 364 96 628 453 Męcinka bentonitowa tufów bazaltowy Jawor- 17. Męcinka surowce bentonitowe R 871 - - Męcinka Mszana- 18. Męcinka kamienie drogowe i budowlane bazalt R 67 822 - - Obłoga 19. Męcinka Owczarek kamienie drogowe i budowlane bazalt R 2 700 - - 20. Męcinka Góra Trupień kamienie drogowe i budowlane bazalt E 1 129 1 129 100 21. Męcinka Słup I kruszywa naturalne żwir E 222 221 57 22. Męcinka Słup (zbiornik) kruszywa naturalne żwir R 12 825 - - 23. Męcinka Słup-Brachów kruszywa naturalne żwir R 5 039 - - 24. Męcinka Męcinka kruszywa naturalne piasek Z 5 - - 25. Męcinka Piotrowice I kruszywa naturalne piasek ze żwirem Z 175 - - piasek, piasek ze 26. Męcinka Piotrowice II kruszywa naturalne T 298 213 - żwirem 27. Mściwojów Zimnik kamienie drogowe i budowlane granit T 19 446 13 030 - 28. Mściwojów Zimnik I kamienie drogowe i budowlane granit E 38 647 38 647 135 29. Mściwojów Zimnik II kamienie drogowe i budowlane granit R 11 084 - - 30. Mściwojów Siekierzyce kruszywa naturalne piasek ze żwirem P 10 889 - - 31. Mściwojów Mściwojów kruszywa naturalne piasek ze żwirem Z 221 - - 32. Paszowice Pokutnik kamienie drogowe i budowlane granit E 17 370 5 045 32 33. Paszowice Paszowice kamienie drogowe i budowlane bazalt R 8 513 - - Wądroże Wądroże 34. kwarce żyłowe kwarc żyłowy R 179 - - Wielkie Wielkie Wądroże Wądroże 35. kamienie drogowe i budowlane sjenit - - - - Wielkie Wielkie Wądroże 36. Sobolew kruszywa naturalne piaski i żwiry T 120 - - Wielkie Wądroże 37. Sobolew I kruszywa naturalne piaski i żwiry T 1 350 1 350 - Wielkie Wądroże 38. Sobolew II kruszywa naturalne piaski i żwiry R 1 408 - - Wielkie Wądroże Kosiska- 39. kamienie drogowe i budowlane bazalt R tylko pzb. - - Wielkie Janowice Wądroże 40. Jenków kamienie łamane i bloczne szarogłaz E 15 213 15 213 32 Wielkie Wądroże Jenków- 41. kamienie łamane i bloczne piaskowiec E 1 938 - 7 Wielkie Północ Wądroże 42. Bielany kruszywa naturalne piasek ze żwirem E 1 414 1 414 10 Wielkie Wądroże Bielany- 43. kruszywa naturalne piasek ze żwirem E 5 182 577 38 Wielkie Południe 44. Jawor Jawor N kruszywa naturalne piaski i żwiry R 324 - - Legenda: E - złoże eksploatowane, M - złoże skreślone z bilansu zasobów w roku sprawozdawczym, P - złoże o zasobach rozpoznanych wstępnie (w kat. C2+D, a dla ropy i gazu w kat. C), R - złoże o zasobach rozpoznanych szczegółowo (w kat. A+B+C1, a dla ropy i gazu w kat. A+B), T - złoże zagospodarowane, eksploatowane okresowo, Z - złoże, z którego wydobycie zostało zaniechane.. [źródło: opracowanie własne na podstawie danych PIG wg stanu na 31.12.2016 r.]
Lokalizację kopalin przedstawiono na rysunku 3.13.
str. 56 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Rysunek 3.13. Lokalizacja złóż kopalin na terenie powiatu jaworskiego
POWIAT JAWORSKI
Legenda: - złoża kopalin - obszary górnicze - tereny górnicze - miejsca niekoncesjonowanej eksploatacji kopalin [źródło: http://emgsp.pgi.gov.pl/emgsp/]
Złoża barytu występują na terenie gminy Męcinka w Stanisławowie. Jego udokumentowane zasoby geologiczne wynoszą 5 156,0 tys. ton. Baryt w złożu ”Stanisławów” występuje w szczelinach uskokowych w formie żył o zmiennej długości, miąższości i stromym upadzie, łącznie z kalcytem, fluorytem oraz siarczkami i tlenkami metali. Jest to baryt drobnoziarnisty, biały lub różowy, rzadko przezroczysty o wyrównanym składzie chemicznym głównie z przeznaczeniem do przemysłu chemicznego. Złoża barytu i fluorytu w Stanisławowie są jedynymi dużymi złożami tego typu w Europie. Obecnie nie prowadzi się eksploatacji tych złóż. Podstawową grupę surowców skalnych eksploatowanych w powiecie jaworskim stanowią kamienie budowlane i drogowe. Do grupy tej zaliczane są bazalty i granity. Bazalty wydobywane są aktualnie w trzech złożach, których zasoby geologiczne bilansowe na koniec 2016 r. wynosiły łącznie 126 927,0 tys. ton. Złoża bazaltu na obszarze gminy Paszowice i Męcinka (złoża „Paszowice”, „Mszana Obłoga", „Owczarek" i „Sichów”) położone są w granicach Parku Krajobrazowego „Chełmy” lub jego otulinie. W złożu bazaltu Jawor-Męcinka jako towarzyszący, występuje bentonit, którego udokumentowane zasoby wynoszą 871 tys. ton. Granit występuje na terenie powiatu w 4 złożach, a wydobywany jest z trzech złóż o łącznych zasobach na koniec 2016 r. w wysokości 75 463,0 tys. ton. Kruszywa naturalne (piasek, żwir) zalegają na terenie powiatu w 17 złożach, a w 5 złożach prowadzona jest eksploatacja. Zasoby udokumentowane kruszyw wynoszą łącznie 42 082,0 tys. ton. Złoża nieeksploatowane kruszywa naturalnego zalegają w gminie Męcinka, w tym m.in. złoże „Słup” znajdujące się w zbiorniku wodnym Słup oraz na granicy gmin Mściwojów i Paszowice – złoże Siekierzyce.
str. 57 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Złoża wapieni występują na ternie gminy Bolków: złoże „Sobocin” i Nowe Rochowice, w których zaniechano eksploatacji. W gminie Bolków występuje złoże surowca ilastego ceramiki budowlanej „Bolków I”, aktualnie eksploatowane okresowo. W gminie Wądroże Wielkie występuje złoże kwarcu żyłowego, które aktualnie jest nieeksploatowane. Kwarc żyłowy udokumentowano jako surowiec do produkcji żelazokrzemu oraz mączki kwarcowej. Jest to jedno z największych złóż kwarcu żyłowego na Dolnym Śląsku. W okolicach Jenkowa prowadzona jest eksploatacja łupków szarogłazowych. Największą różnorodnością surowców mineralnych w powiecie jaworskim odznacza się gmina Męcinka. Jednakże w gminie tej, jak również w gminie Paszowice, występują największe ograniczenia przyrodniczo - ekologiczne dla prowadzenia działalności gospodarczej. Na terenach tych gmin położony jest Park Krajobrazowy „Chełmy” wraz z rezerwatami przyrody oraz obszar Natura 2000: PLH 020037 Góry i Pogórze Kaczawskie. Aktualnie na terenie powiatu eksploatowanych jest 11 złóż i 6 złóż eksploatowanych jest okresowo. Zgodnie z danymi PIG na terenie powiatu występują dwa miejsca niekoncesjonowanej eksploatacji kopalin (rysunek 3.13).
3.6.3 Zasoby geologiczne w kontekście zmian klimatu Zgodnie z przeprowadzonymi badaniami przez Główny Instytut Górnictwa w Katowicach najbardziej narażone na zmiany klimatu są elementy infrastruktury górniczej, w tym m.in. dotyczące transportu (zaopatrzenie kopalń, transport produktów, a także wywóz odpadów), tj. drogi wewnętrzne i technologiczne, a także budownictwo przemysłowe (budynki kubaturowe, zwałowiska nadpoziomowe odpadów, osadniki ziemne i betonowe, stałe i mobilne elementy parków maszynowych). Zachodzące zmiany klimatu nie mają znaczącego wpływu na występujące zasoby geologiczne, jednak wpływają na procesy wydobycia i przeróbki kopalin. Negatywny wpływ na powyższe elementy mają: powodzie, deszcze nawalne/ulewy, huragany, deszcze marznące, długotrwałe zaleganie pokrywy lodowej i porywiste wiatry. Elementami zmian klimatu pozytywnie wpływającymi na sektor górnictwa są: wysokie nasłonecznienie i niskie stany wód. W związku z powyższym działania adaptacyjne w tym sektorze powinny skupiać się głównie na technicznych i organizacyjnych sposobach dostosowania infrastruktury oraz rozwoju technik wydobycia i przeróbki zasobów kopalnianych uwzględniających nie tylko ograniczenie emisji hałasu i zanieczyszczeń powietrza, ale także zachodzące zmiany klimatyczne.
3.6.4 Analiza SWOT Podsumowanie stanu aktualnego w zakresie zasobów geologicznych stanowi poniższa analiza SWOT. Tabela 3.35. Analiza SWOT – zasoby geologiczne ZASOBY GEOLOGICZNE MOCNE STRONY SŁABE STRONY - występowanie surowców skalnych możliwych do - częściowo kolizyjne występowanie zasobów wydobycia geologicznych na obszarach objętych ochroną przyrody - różnorodność zasobów geologicznych - naruszenie rzeźby terenu, gleb i stosunków wodnych - występowanie obszarów perspektywicznych kopalin (powstawanie obszarów zdegradowanych), - występowanie miejsc niekoncesjonowanej eksploatacji kopalin SZANSE ZAGROŻENIA - zapotrzebowanie na wykorzystanie złóż kopalin - wzrost ograniczeń dotyczących możliwości eksploatacji występujących na terenie powiatu i regionu złóż, np. obszary Natura 2000, rezerwaty - rozwój technologii wydobycia i transportu kopalin (np. - zmiany klimatyczne wpływające na infrastrukturę ograniczające hałas i emisję pyłów), w tym wydobycia i przeróbki kopalin, uwzględniające zmiany klimatyczne - niewystarczające środki finansowe na inwestycje - rekultywacja obszarów zdegradowanych (wyrobisk dotyczące ochrony powierzchni ziemi poeksploatacyjnych) - realizacja działań adaptacyjnych do zmian klimatu zgodnie z SPA 2020 [źródło: opracowanie własne]
str. 58 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
3.7 GLEBY
3.7.1 Wstęp W Polsce ochrona gleb, rekultywacja oraz poprawa ich wartości użytkowej została zawarta w ustawie z dnia 03.02.1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (tekst jednolity: Dz. U. z 2017 r., poz. 1161). Ochrona gruntów rolnych i leśnych w myśl tych przepisów ma polegać przede wszystkim na ograniczeniu przeznaczenia terenów użytkowanych rolniczo i pod lasami na cele nierolnicze, zapobieganiu obniżaniu urodzajności i produktywności gleb oraz na przywracaniu wartości użytkowej obszarom, które utraciły swój pierwotny charakter.
3.7.2 Charakterystyka gleb Zasadniczą przyczyną powstania różnorodnych rodzajów i gatunków gleb było zróżnicowanie rzeźby, budowy geologicznej, skał macierzystych i stosunków wodnych. Dużą rolę przy ostatecznym wykształceniu poszczególnych typów gleb odegrał świat organiczny rozwijający się w glebie. Pod względem typologicznym wyróżniamy gleby brunatne, gleby pseudobielicowe, czarne ziemie, mady w dolinach rzecznych i gleby murszowe. Gleby pseudobielicowe, brunatne i większość czarnych ziem i mad użytkowane są jako grunty orne. Analiza użytkowania gleb na tle rozmieszczenia typów i stopnia uwilgotnienia wskazuje, że sposób ich użytkowania jest zgodny z przyrodniczymi właściwościami. Trwałe użytki zielone położone są przeważnie na madach oraz na glebach brunatnych kwaśnych wietrzeniowych wytworzonych na skałach osadowych. Na kształtowanie się rolniczej przydatności gleb poza rzeźbą terenu i klimatu mają również duży wpływ czynniki glebowe takie jak: skład mechaniczny, miąższość poziomu próchnicznego oraz głębokość występowania szkieletu. Największą powierzchnię na terenie powiatu jaworskiego zajmują gleby wytworzone z glin średnich pylastych całkowitych. Następną pozycję zajmują gleby wytworzone z utworów lessowych, dość znaczną powierzchnię zajmują gleby wytworzone z utworów lessowych zalegających na glinie. Gleby wytworzone z iłów i piasków zajmują w porównaniu z wymienionymi bardzo małą powierzchnię.
Bonitacja rolnicza gleb Klasyfikacja bonitacyjna ma na celu ustalenie wartości produkcyjnej gleb na podstawie badań terenowych odkrywek. Szczególną uwagę poświęca się cechom morfologicznym profilu glebowego, właściwościom fizycznym gleb i niektórym chemicznym. Uwzględnia się również konfigurację terenu, stosunki wilgotnościowe, położenie itp. W Polsce stosuje się Tabelę Klas Gruntów obejmującą bonitację gleb: . gruntów ornych, . użytków zielonych, . gruntów pod lasami, . gruntów pod wodami.
Z analizy bonitacji gruntów ornych, których powierzchnia wynosi 32.179,8 ha, można wyróżnić na terenie powiatu jaworskiego następujące grupy gleb: . gleby bardzo dobre (I i II klasa), . gleby dobre (III klasa), . gleby średnie (IV klasa), . gleby słabe (V, VI klasa). Podział gruntów ornych na poszczególne klasy bonitacyjne przedstawia wykres 3.11.
str. 59 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Wykres 3.11. Podział na klasy bonitacyjne gruntów ornych
Grunty orne
7,0% 9,1% 35,6% 48,3%
I i II klasa III klasa IV klasa V i VI klasa
[źródło: opracowanie własne ekoEkspert na podstawie danych powiatowej ewidencji gruntów, stan: luty 2017 r.]
Wśród użytków zielonych (powierzchnia 6.622 ha) powiatu jaworskiego można wyróżnić następujące klasy bonitacyjne: . użytki zielone b. dobre i dobre (I i II klasa), . użytki zielone średnie ( III i IV klasa), . użytki słabe i bardzo słabe (V i VI klasa). Udział poszczególnych klas bonitacyjnych w użytkach zielonych przedstawia wykres 3.12. Wykres 3.12. Podział na klasy bonitacyjne użytków zielonych
Użytki zielone
4,3% 18,9%
76,8%
I i II klasa III i IV klasa V i VI klasa
[źródło: opracowanie własne ekoEkspert na podstawie danych powiatowej ewidencji gruntów, stan: luty 2017 r.]
Z gleboznawczej klasyfikacji gruntów ornych wynika, że w powiecie jaworskim dominują gleby o dobrej jakości bonitacyjnej zajmujące 57,4% powierzchni gruntów ornych Najlepsze ziemie w powiecie jaworskim występują w gminie Mściwojów, Wądroże Wielkie, najsłabsze w gminie Bolków. Zgodnie z gleboznawczą klasyfikacją użytków zielonych w powiecie jaworskim największy udział zajmują użytki zielone średnie (klasa III i IV), których powierzchnia wynosi 5.085,6 ha, co stanowi 76,8% tych użytków. Najwięcej jest ich w gminie: Bolków, Męcinka i Paszowice.
Użytkowanie gruntów Ogólna powierzchnia ewidencyjna gruntów w powiecie jaworskim wynosi 58.001,9 ha (tabela 3.36). Użytki rolne zajmują 40.301,3 ha – 69,5%, (w tym grunty orne: 32.179,8 ha -55,5%, użytki zielone: 6.622 ha - 11,4%, pozostałe użytki rolne: 1.499,2 ha – 2,6%), grunty leśne: 13.003,3 ha - 22,4 %, zadrzewienia: 378,1 ha - 0,7%, grunty zabudowane: 3.280,1 ha – 5,7%, grunty pod wodami: 796,2ha – 1,4%, a pozostałe grunty: 243,0 ha – 0,4%.
str. 60 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Tabela 3.36. Procentowa struktura użytkowania gruntów Użytki rolne grunty Grunty Grunty Grunty Powierzchnia zadrzew. Grunty zabud. Grunty Razem pod pozo- gruntów grunty grunty grunty i zadrz. i i Rodzaj grunty łąki pastwisk leśne wodami stałe Lp. Obszar ewidenc. sady rolne pod pod zakrzew. Razem zakrzew. zurban. obszaru orne trwałe a trwałe zabud. stawami rowami na użytkach rolnych ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha 1. Jawor M 1 879,0 1 133,2 3,6 22,4 10,52 43,0 0,0 4,9 0,0 1 217,5 0,9 2,0 2,9 572,5 49,8 36,3 M 768,5 311,9 5,2 63,2 41,96 7,1 0,4 4,6 0,0 434,3 103,3 21,6 124,9 198,7 8,6 1,9 2. Bolków W 14 481,7 5 693,9 45,9 1 637,5 1 390,81 260,6 11,6 85,5 20,5 9 146,3 4 498,9 139,2 4 638,1 597,0 47,8 52,4 M+W 15 250,1 6 005,8 51,1 1 700,7 1 432,77 267,7 12,0 90,2 20,5 9 580,6 4 602,2 160,8 4 763,0 795,7 56,4 54,3 3. Męcinka W 14 751,1 6 806,6 39,3 680,6 806,82 221,8 20,6 53,0 14,2 8 643,0 4 861,7 76,9 4 938,7 591,0 512,3 66,2 4. Mściwojów W 7 179,8 5 877,5 7,7 91,8 208,71 146,7 0,9 19,0 28,9 6 381,4 179,9 47,8 227,7 447,9 95,5 27,3 5. Paszowice W 10 066,1 5 162,6 37,8 431,4 568,98 180,2 3,9 57,4 26,1 6 468,4 3 021,8 48,6 3 070,5 459,0 47,8 20,3 6. Wądroże Wielkie W 8 875,8 7 194,0 17,3 149,7 360,95 193,7 20,3 71,0 3,2 8 010,2 336,7 41,9 378,6 413,9 34,4 38,6 M 2 647,5 1 445,1 8,8 85,6 52,5 50,0 0,4 9,5 0,0 1 651,9 104,2 23,6 127,8 771,2 58,4 38,2 POWIAT 7. W 55 354,5 30 734,7 148,1 2 991,1 3 336,3 1 003,1 57,3 285,9 93,0 38 649,4 12 899,1 354,5 13 253,6 2 508,9 737,8 204,8 JAWORSKI M+W 58 001,9 32 179,8 156,9 3 076,6 3 388,8 1 053,1 57,7 295,4 93,0 40 301,3 13 003,3 378,1 13 381,4 3 280,1 796,2 243,0 M 100,0% 54,6% 0,3% 3,2% 2,0% 1,9% 0,0% 0,4% 0,0% 62,4% 3,9% 0,9% 4,8% 29,1% 2,2% 1,4% POWIAT 8. W 100,0% 55,5% 0,3% 5,4% 6,0% 1,8% 0,1% 0,5% 0,2% 69,8% 23,3% 0,6% 23,9% 4,5% 1,3% 0,4% JAWORSKI M+W 100,0% 55,5% 0,3% 5,3% 5,8% 1,8% 0,1% 0,5% 0,2% 69,5% 22,4% 0,7% 23,1% 5,7% 1,4% 0,4% [źródło: opracowanie własne na podstawie danych powiatowej ewidencji gruntów wg stanu na luty 2017 r.]
str. 61 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
3.7.3 Jakość gleb na terenie powiatu jaworskiego Badania jakości gleb i ziemi prowadzone są przez WIOŚ, a gleb użytkowanych rolniczo dodatkowo przez OSChR. W latach 2015-2016 na obszarze powiatu jaworskiego WIOŚ prowadził badania jakości gleb na terenach: . wokół KORPO Sp. z o.o. w Jaworze, . przylegających do nieczynnej kopalni w Radzimowicach.
Tereny wokół KOPRO Sp. z o.o. w Jaworze W 2015 r. na terenie powiatu jaworskiego monitoring gleb prowadzony był w punktach pomiarowych zlokalizowanych na polach uprawnych wokół KOPRO Sp. z o.o. w Jaworze, położonego na terenach przemysłowych i sąsiadującego z innymi zakładami oraz drogami wojewódzkimi nr 363 i 374. Badania prowadzono łącznie w 4 punktach kontrolno-pomiarowych: . nr 1 – na wschód od zakładu, . nr 2 – na północny wschód od zakładu, . nr 3 – na północny wschód od zakładu, . nr 4 – na północ od zakładu. Wyniki przeprowadzonych badań gleb przedstawiono w tabeli 3.37. Wskazują one, że pobrane próbki gleb charakteryzowały się odczynem lekko kwaśnym i kwaśnym. Zawartość metali ciężki w glebach we wszystkich punktach pomiarowych w oparciu o klasyfikację IUNG była na poziomie naturalnym (stopień 0). Nie stwierdzono też przekroczeń wartości dopuszczalnych metali wskazanych w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 09.09.2002 r. w sprawie standardów jakości gleby oraz standardów jakości ziemi (Dz.U. z 2002 r. nr 165 poz. 1359)1. Dla sumy WWA stwierdzono przekroczenia norm w punktach pomiarowych nr 1 i 4. Zawartość benzo(a)piranu przekraczała wartości dopuszczalne określone w ww. rozporządzeniu dotyczącym standardów jakości gleby. We wszystkich punktach pomiarowych wystąpiła niska zawartość siarki siarczanowej (stopień I w skali IUNG).
Tabela 3.37. Niektóre właściwości chemiczne oraz całkowita zawartość wybranych metali ciężkich i innych wskaźników w glebach pobranych wokół KORPO Sp. z o.o. w Jaworze Zawart. Siarka Benzo Nr Odczyn C Suma Suma próchni- Metale siarcza- (a) punktu pH org. WWA BTX cy nowa piren Zn Pb Cd Cr Cu Ni Hg As - - % % mg/kg gleby mg/100g mg/kg mg/kg mg/kg 1 5,3 1,3 2,24 52 36 0,28 24 20 15 0,161 6,8 0,68 1,43 0,28 <0,1 2 6,3 1,7 2,93 62 40 0,41 28 22 17 0,28 8,8 0,97 0,72 0,13 <0,1 3 6,3 1,6 2,76 56 40 0,35 26 22 16 0,167 8,6 0,74 0,602 0,111 <0,1 4 6,2 1,6 2,76 56 33 0,37 28 21 17 0,111 8,2 1,5 1,29 0,246 <0,1 [źródło: WIOŚ]
Tereny przylegające do nieczynnej kopalni w Radzimowicach W 2016 r. na terenie powiatu jaworskiego monitoring gleb prowadzony był w punktach kontrolno-pomiarowych zlokalizowanych na łąkach i gruntach uprawnych położonych w rejonie nieczynnej kopalni w Radzimowicach w gminie Bolków. W kopalni tej wydobywano głównie rudy miedzi, arsenu, ołowiu i żelaza (piryt) oraz w mniejszych ilościach cynk, srebro i złoto. Badania prowadzono łącznie w 5 punktach kontrolno-pomiarowych: . nr 1 – dz. nr 208, obręb Bolków (pola uprawne), . nr 2 – dz. nr 205/1, obręb Bolków (pola uprawne), . nr 3 – dz. nr 396/8, obręb Bolków (pola uprawne), . nr 4 – dz. nr 414, obręb Bolków (pola uprawne), . nr 5 – dz. nr 224, obręb Bolków (łąka).
1 obowiązujący w momencie wykonywania badań, obecnie zastąpione rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 01.09.2016 r. w sprawie sposobu prowadzenia oceny zanieczyszczenia powierzchni ziemi (Dz. U. z 2016 r. poz. 1395)
str. 62 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Wyniki przeprowadzonych badań gleb przedstawiono w tabeli 3.38. Wskazują one, że pobrane próbki gleb charakteryzowały się odczynem bardzo kwaśnym i kwaśnym. We wszystkich punktach kontrolno-pomiarowych stwierdzono przekroczenie dopuszczalnych zawartości substancji powodujących ryzyko w glebie, zawartych w obowiązującym rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 01.09.2016 r. w sprawie sposobu prowadzenia oceny zanieczyszczenia powierzchni ziemi (Dz. U. z 2016 r. poz. 1395) w odniesieniu do arsenu oraz w ppk 5 stwierdzono przekroczenie zawartości ołowiu. We wszystkich punktach pomiarowych wystąpiła niska zawartość siarki siarczanowej (stopień I w skali IUNG). Tabela 3.38. Niektóre właściwości chemiczne oraz całkowita zawartość wybranych metali ciężkich i innych wskaźników w glebach pobranych z obszaru wokół nieczynnej kopalni w Radzimowicach na terenie powiatu jaworskiego Siarka Benzo Nr Odczyn C Zawart. Metale siarcza (a) punktu pH org. próchnicy -nowa piren Zn Pb Cd Cr Cu Ni Hg As mg/100 - - % % mg/kg gleby mg/kg g 1 4,3 3,0 5,17 98,5 90,7 0,54 40,0 32,1 13,9 0,17 172,0 0,47 0,052 2 4,9 2,0 8,44 91,4 76,4 0,50 47,7 35,7 17,6 0,11 159,0 0,57 0,017 3 4,0 3,3 5,69 203,0 243,0 0,78 46,7 36,2 18,7 0,19 539,0 0,60 0,044 4 4,4 3,3 5,69 194,0 192,0 0,74 57,0 40,8 20,2 0,13 273,0 0,69 0,042 5 4,0 3,2 5,51 186,0 1 131,0 2,36 52,6 54,0 19,7 0,20 2 642,0 0,56 0,070 Legenda: - przekroczenie wartości dopuszczalnej [źródło: WIOŚ]
Tereny obszarów chronionych W 2014 r. na terenie powiatu jaworskiego monitoring gleb prowadzony był w punktach pomiarowych zlokalizowanych na polach uprawnych położonych na obszarze Natura 2000 Góry i Pogórze Kaczawskie: . Gorzanowice (gm. Bolków), . Nowa Wieś Wielka (gm. Paszowice). Wyniki przeprowadzonych badań gleb przedstawiono w tabeli 3.39. Wskazują one, że pobrane próbki gleb charakteryzowały się odczynem lekko kwaśnym i kwaśnym. Zawartość metali ciężki w glebach w punktach pomiarowych w oparciu o klasyfikację IUNG była następująca: . cynk: zawartość naturalna (stopień 0) w ppk nr 6 i zawartość podwyższona (stopień I) w ppk nr 5, . ołów: zawartość naturalna (stopień 0) w obu punktach pomiarowo-kontrolnych, . kadm: zawartość naturalna (stopień 0) w ppk nr 6 i zawartość podwyższona (stopień I) w ppk nr 5, . chrom: zawartość naturalna (stopień 0) w obu punktach pomiarowo-kontrolnych, . nikiel: zawartość naturalna (stopień 0) w obu punktach pomiarowo-kontrolnych, . miedź: zawartość naturalna (stopień 0) w obu punktach pomiarowo-kontrolnych.
Zawartość rtęci, arsenu i benzo(a)piranu mieściła się w granicach wartości dopuszczalnych dla gruntów grupy B określonych w rozporządzeniu dotyczącym standardów jakości gleby. W obu punktach pomiarowych wystąpiła niska zawartość siarki siarczanowej (stopień I).
str. 63 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Tabela 3.39. Niektóre właściwości chemiczne oraz całkowita zawartość wybranych metali ciężkich, siarki i benzo(a)pirenu w glebach pobranych na obszarze Góry i Pogórze Kaczawskie na terenie powiatu jaworskiego Nr Odczyn Zawart. C org. Metale Siarka Benzo punktu pH próchnicy siarcza- (a) Zn Pb Cd Cr Cu Ni Hg As nowa piren - - % % mg/kg gleby mg/100g mg/kg 5 4,7 2,7 4,65 150 30 0,67 29 16 17 0,089 10 1,0 0,0042 6 5,9 2,1 3,62 63 27 0,33 29 13 16 0,094 6,6 0,95 0,024 Oznaczenie: 5 – Gorzanowice; 6 – Nowa Wieś Wielka [źródło: WIOŚ]
Tereny użytkowane rolniczo W 2013 r. na terenie powiatu jaworskiego WIOŚ przeprowadził badania gleb użytkowanych rolniczo w m. Kępy gm. Wądroże Wielkie. Badania przeprowadzono w 6 punktach pomiarowo- kontrolnych. Wyniki badań przedstawiono w tabeli 3.40. Tabela 3.40. Niektóre właściwości chemiczne oraz całkowita zawartość wybranych metali ciężkich, siarki i benzo(a)pirenu w glebach pobranych na terenach użytkowanych rolniczo powiatu jaworskiego
Nr Odczyn Zawart. Siarka C org. Metale Benzo punktu pH próchnicy siarcza- N (a)piren min Zn Pb Cd Cr Cu Ni nowa - - % % mg/kg gleby mg/100g mg/kg kg/ha 1 5,9 1,1 1,9 36 24 <0,25 17 16 11 0,64 0,136 87,6 2 5,2 0,9 1,6 32 21 <0,25 15 13 9,5 0,97 0,0133 54,42 3 5,7 1,2 2,1 40 27 <0,25 16 15 12 0,71 0,037 65,80 4 5,9 1,2 2,1 34 22 <0,25 14 13 8,5 0,59 0,044 61,93 5 6,3 1,4 2,4 44 26 0,26 18 17 11 1,1 0,211 103,47 6 6,3 1,4 2,4 48 23 0,26 18 19 11 0,6 0,067 120,89 Legenda: - przekroczenie wartości dopuszczalnej [źródło: WIOŚ]
Przeprowadzone badania gleb wykazały odczyn kwaśny i lekko kwaśny w punktach pomiarowo- kontrolnych. Zawartość metali (cynku, ołowiu, kadmu, chromu, miedzi i niklu) w badanych próbkach gleb wg klasyfikacji IUNG była na poziomie zawartości naturalnej (stopień 0). W odniesieniu do rozporządzenia w sprawie standardów jakości gleb oraz standardów jakości ziemi zawartość metali ciężki nie przekraczała wartości dopuszczalnych dla gruntów grupy B. Zawartość benzo(a)pirenu w próbkach gleb przekraczała wartość dopuszczalną (0,03 mg/kg) w 5-ciu z 6 punktów pomiarowo-kontrolnych. Zawartość siarki siarczanowej wg klasyfikacji IUNG była niska (stopień I) we wszystkich punktach pomiarowych. Zawartość azotu mineralnego mieściła się w przedziale 54,42 - 120,89 kg/ha i była w dwóch punktach pomiarowych wyższa od średniej dla województwa dolnośląskiego z tego samego okresu wynoszącej 89 kg/ha.
Tereny użytkowane rolniczo – badania OSChR Na terenach użytkowanych rolniczo powiatu prowadzone są przez Okręgową Stację Chemiczno- Rolniczą (OSChR) we Wrocławiu badania zawartości makroelementów: fosforu, potasu i magnezu oraz odczynu gleb i potrzeb wapnowania gleb. Trendy zmian odczynu gleb i potrzeb ich wapnowania na terenie powiatu jaworskiego w okresie 2010 - 2016 przedstawiają poniższe wykresy.
str. 64 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Wykres 3.13. Odczyn gleb użytkowanych rolniczo w powiecie jaworskim w latach 2010-2016
100%
80%
60%
40%
20%
0% 2010-2013 2011-2014 2012-2015 2013-2016
bardzo kwaśny kwaśny lekko kwaśny obojętny zasadowy
[źródło: opracowanie własne ekoEkspert na podstawie danych OSChR we Wrocławiu]
Odczyn gleb jest podstawowym czynnikiem wskazującym na rolniczą przydatność gleb. Gleby kwaśne charakteryzują się ograniczonym wzrostem i rozwojem roślin oraz zwiększoną koncentracją metali ciężkich. W związku z powyższym czynnikiem, niezbędne jest wapnowanie gleb, które jest najskuteczniejszą metodą ochrony gleb przed migracją metali ciężkich. Zgodnie z prowadzonymi badaniami w powiecie jaworskim, w okresie 2013 - 2016, nastąpił spadek ilości gleb użytkowanych rolniczo o odczynie bardzo kwaśnym i kwaśnym do wartości 21%, z wartości 27%, a nawet 35% we wcześniejszych okresach. Najwięcej gleb o odczynie bardzo kwaśnym i kwaśnym występowało w gminie Męcinka - 41% i gminie Bolków - 32%. W pozostałych gminach grunty użytkowane rolniczo o odczynie bardzo kwaśnym i kwaśnym stanowiła łącznie: m. Jawor – 6%, gm. Mściwojów – 17%, gm. Paszowice – 25% i gm. Wądroże Wielkie - 16%. Wykres 3.14. Potrzeby wapnowania gleb użytkowanych rolniczo w powiecie jaworskim i województwie dolnośląskim w latach 2010-2016
100%
80%
60%
40%
20%
0% 2010-2013 2011-2014 2012-2015 2013-2016
konieczne potrzebne wskazane ograniczyć zbędne
[źródło: opracowanie własne ekoEkspert na podstawie danych OSChR we Wrocławiu]
W okresie 2013 - 2016 w powiecie jaworskim było ok. 13% gleb użytkowanych rolniczo wymagających „koniecznie” wapnowania, a 12% „potrzebowało” wapnowania. W okresie poprzednich lat, gleb użytkowanych rolniczo wymagających „koniecznie” wapnowania było ok. 17%-28%, a 14%-16%
str. 65 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
„potrzebowało” wapnowania. Największe potrzeby wapnowania (konieczne i potrzebne) występowały w gminie Męcinka i gm. Bolków (ponad 40% powierzchni użytków rolnych). W pozostałych gminach potrzeby wapnowania (konieczne i potrzebne) nie przekraczały 30% powierzchni użytków rolnych.
Zasobność gleb w przyswajalne składniki pokarmowe, tj. fosforu, potasu i magnezu, wskazuje na żyzność gleb i określa potrzeby ich nawożenia. Zwartość poszczególnych makroskładników w glebach powiatu jaworskiego prezentują wykresy 3.15 – 3.17. Bardzo niską i niską zawartość fosforu w okresie 2013 - 2016 wykazywało 32% gleb użytkowanych rolniczo na terenie powiatu jaworskiego. W zakresie zmian zawartości fosforu w glebach użytkowanych rolniczo odnotowano wzrost obszarów o bardzo wysokiej i wysokiej jego zawartości w okresach 2012 - 2015 i 2013 -2016 w odniesieniu do okresu 2011 - 2014 (wykres 3.15). Najmniej zasobne w fosfor były użytki rolne w gminie Męcinka i Bolków. Największą zawartość fosforu (wysoką i bardzo wysoką) wykazywały użytki rolne w: m. Jawor, gm. Wądroże Wielkie i gm. Mściwojów. Wykres 3.15. Zawartość fosforu w glebach powiatu jaworskiego użytkowanych rolniczo
Zawartość fosforu 100%
80%
60%
40%
20%
0% 2010-2013 2011-2014 2012-2015 2013-2016
bardzo wysoka wysoka średnia niska bardzo niska
[źródło: opracowanie własne ekoEkspert na podstawie danych OSChr we Wrocławiu]
Bardzo niską i niską zawartość potasu w okresie 2013 - 2016 wykazywało 18% gleb użytkowanych rolniczo na terenie powiatu jaworskiego. W zakresie zmian zawartości potasu w glebach użytkowanych rolniczo w okresie 2013 - 2016 nastąpił wzrost obszarów o bardzo wysokiej zawartości potasu o 3%, a spadek powierzchni obszarów o 2% o wysokiej zawartości potasu (wykres 3.16). Największa powierzchnia użytków rolnych zasobna w potas (wysoka i bardzo wysoka zawartość) występowała w: m. Jawor, gm. Męcinka i gm. Paszowice. Wykres 3.16. Zawartość potasu w glebach powiatu jaworskiego użytkowanych rolniczo
Zawartość potasu 100%
80%
60%
40%
20%
0% 2010-2013 2011-2014 2012-2015 2013-2016
bardzo wysoka wysoka średnia niska bardzo niska
[źródło: opracowanie własne ekoEkspert na podstawie danych OSChr we Wrocławiu]
str. 66 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Bardzo niską i niską zawartość magnezu w okresie 2013 - 2016 wykazywało 26% gleb użytkowanych rolniczo na terenie powiatu jaworskiego. W zakresie zmian zawartości magnezu w glebach użytkowanych rolniczo odnotowano w okresie 2013 – 2016 spadek powierzchni obszarów (o 2%) o bardzo wysokiej zawartości magnezu oraz wzrost (o 2%) powierzchni obszarów o wysokiej jego zawartości (wykres 3.17). Najmniejsza powierzchnia użytków rolnych charakteryzująca się bardzo niską i niską zawartością magnezu występowała w gm. Bolków – 7%, gm. Paszowice – 15% i w gm. Męcinka – 16%. Największa powierzchnia użytków rolnych zasobna w magnez (wysoka i bardzo wysoka zawartość) występowała w: gm. Bolków – 73%, gm. Męcinka – 64% i gm. Paszowice – 54%. Wykres 3.17. Zawartość magnezu w glebach powiatu jaworskiego użytkowanych rolniczo
Zawartość magnezu 100%
80%
60%
40%
20%
0% 2010-2013 2011-2014 2012-2015 2013-2016
bardzo wysoka wysoka średnia niska bardzo niska
[źródło: opracowanie własne ekoEkspert na podstawie danych OSChr we Wrocławiu]
3.7.4 Osuwiska Obszar Polski pod względem występowania osuwisk podzielono na: . Polskę Karpacką, gdzie występuje 90% osuwisk, . Polskę Pozakarpacką, gdzie występuje pozostałe 10% osuwisk. Wg powyższego podziału powiat jaworski znajduje się na obszarze Polski Pozakarpackiej. Zgodnie z prowadzonym przez Państwowy Instytut Geologiczny System Osłony Przeciwosuwiskowej SOPO na terenie powiatu jaworskiego nie występują zinwentaryzowane osuwiska i obszary predysponowane do występowania ruchów masowych.
3.7.5 Erozja gleb Erozja gleb powoduje fizyczną degradacje gleb. Wyróżnia się erozję wodną i erozję wietrzną. Erozja wodna powoduje niszczenie wierzchniej warstwy gleby, a także nierzadko również warstw głębszych. Przyczynia się do zanieczyszczenia wód powierzchniowych, w tym składnikami biogennymi (azotem i fosforem), gdyż powoduje przemieszczanie cząstek glebowych i składników mineralnych, zawartych w glebach. Szkodliwość erozji wietrznej dotyczy niszczenia wierzchniej warstwy gleby poprzez jej zwiewanie, mechanicznego niszczenia roślin i odsłaniania ich systemu korzeniowego. Ten rodzaj erozji przyczynia się do zanieczyszczania wód i powietrza cząstkami gleby, które stanowią składniki mineralne i organiczne, a także pozostałości środków ochrony roślin. W związku z powyższym ochrona gleb przed erozją wodną i wietrzną stanowi jednocześnie ochronę powietrza i wód. Na obszarze powiatu jaworskiego występuje duża podatność gleb na erozję wodną oraz niska i średnia na erozję wietrzną. Gleby silnie podatne na erozję wodną zlokalizowane są w każdej gminie, jednak największe ich powierzchnie występują w środkowej i północno- wschodniej części powiatu jaworskiego i obejmują
str. 67 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO gminy: Męcinka, Paszowice, m. Jawor, Mściwojów i Wądroże Wielkie. W gminie Bolków gleby silnie podatne na erozję wodną występują lokalnie. Gleby słabo podatne na erozje wodną obejmują głównie część południowo-zachodnią powiatu jaworskiego (rysunek 3.14). Rysunek 3.14. Podatność gleb powiatu jaworskiego na erozję wodną
Legenda:
[źródło: opracowanie własne na podstawie http://geoportal.dolnyslask.pl/imap/]
Duża podatność gleb na erozję wietrzną występują lokalnie i obejmują jedynie niewielkie powierzchnie gruntów (rysunek 3.15). Rysunek 3.15. Podatność gleb powiatu jaworskiego na erozję wietrzną
Legenda:
[źródło: opracowanie własne na podstawie http://geoportal.dolnyslask.pl/imap/]
3.7.6 Gleby w kontekście zmian klimatu Występujące zmiany klimatu i związane z tym ekstremalne zjawiska pogodowe nie pozostają bez wpływu na gleby i ich użytkowanie. Najważniejsze dla rolniczego wykorzystania gleb są zmiany dwóch podstawowych elementów klimatu, tj. temperatury i opadów, których efektem są gwałtowne deszcze, burze, powodzie, silne wiatry, a także susze. Zmiany klimatu wpływają na gleby – rolnictwo w sposób bezpośredni poprzez zniszczenie upraw, a także zmianę warunków termicznych, wielkości opadu atmosferycznego, częstości i intensywności zjawisk ekstremalnych, co wpływa na produktywność upraw.
str. 68 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Dodatkowo zmiany klimatu wywołują zmianę czynników pośrednio decydujących o plonowaniu roślin (np. wymagania roślin dotyczące uprawy i nawożenia, występowanie i nasilenie chorób i szkodników roślin uprawnych), a także czynników wpływających na utrudnienia wykonywania właściwych i terminowych zabiegów agrotechnicznych. Wpływ na zmianę produktywności upraw ma również wzrost koncentracji dwutlenku węgla w atmosferze i ozonu. Wg wykonanych prognoz, wzrost temperatury przyczyni się do wydłużenia okresu wegetacyjnego. Nastąpi więc przesunięcie zabiegów agrotechnicznych oraz zmiana produktywności upraw. Jednak rozpoczynający się wcześniej okres wegetacji wpłynie na wzrost zagrożenia dla upraw, którymi są późne przymrozki wiosenne. Jednocześnie nastąpi poprawa warunków dla roślin ciepłolubnych. Prognozowane zmiany klimatu dotyczące wzrostu częstotliwości i intensywności susz w rolnictwie wywołają wzrost zapotrzebowania na wodę do nawodnień. Natomiast zmiany struktury czasowej opadów mogą przyczyniać się do zwiększenia wilgotności gleb, co może prowadzić do zwiększenia potrzeb odwadniania i rozwoju melioracji odwadniających. Szereg zmian klimatycznych powiązanych ze sobą zmniejszają retencję glebową i poziom wód gruntowych. Zjawiska ekstremalne mogą również powodować erozję gleb. Występujące natomiast powodzie mogą powodować nie tylko erozję wodną gleb, ale również przyczyniać się do zanieczyszczenia gleb groźnymi substancjami np. metalami ciężkimi czy WWA. Prowadzone przez specjalistów analizy dotyczące zmian warunków agrometeorologicznych na plonowanie roślin uprawnych wskazują na możliwość wzrostu liczby lat z dużymi stratami w plonie przy relatywnie małych zmianach plonów średnich [66]. Wielkość tych strat wywołanych zjawiskami pogodowymi zależna będzie od ich typu, intensywności i czasu trwania, a także zasięgu przestrzennego. Zachodzące zmiany klimatyczne wpływające na gleby i rolnictwo będą więc wywierały wpływ na rozwój technologii i organizację produkcji rolniczej. Działania adaptacyjne będą dotyczyły dostosowania zasad agrotechniki (np. terminów orki i siewu, zabiegów przeciwerozyjnych, niwelowania zakwaszenia gleb, doboru właściwej dawek nawozów organicznych itp.) do nowych warunków klimatycznych, a także zastosowania struktur upraw odpornych na zmiany klimatu. Istotne dla działań adaptacyjnych będzie też utrzymanie trwałych użytków zielonych oraz gospodarowanie rolniczymi zasobami wodnymi (zwiększanie retencji, w tym małej retencji wodnej, czynnej i biernej ochrony przeciwpowodziowej, zrównoważonych nawodnień). Na terenach zurbanizowanych planowanie przestrzenne powinno obejmować działania dotyczące pozostawienia powierzchni biologicznie czynnych, zwiększających retencję gruntów i ograniczających spływy powierzchniowe, co ma wpływ ochronny przy podtopieniach i wezbraniach powodziowych. Zmiany klimatyczne powodujące m.in. nawalne deszcze mogą przyczyniać się do wzmożenia wystąpienia zjawisk osuwiskowych. W zakresie ochrony przeciwosuwiskowej wskazane będzie dokonanie inwentaryzacji obszarów narażonych na osuwanie się mas ziemnych i predysponowanych do przesunięć masowych, a następnie uwzględnianie zagrożeń z nimi związanych w dokumentach planistycznych. Identyfikacja powyższych obszarów będzie prowadzona przez PIG w ramach Systemu Ochrony Przeciwosuwiskowej (SOPO).
3.7.7 Analiza SWOT Podsumowaniem stanu istniejącego w zakresie gleb powiatu jaworskiego z uwzględnieniem zmian klimatycznych jest analiza SWOT zawarta w poniższej tabeli. Tabela 3.41. Analiza SWOT – gleby GLEBY MOCNE STRONY SŁABE STRONY - użytki rolne stanowiące ok. 70% obszaru powiatu - niewielka ilość gleb użytkowanych rolniczo o bardzo - przewaga gleb dobrej i średniej jakości dobrej jakości bonitacyjnej - malejące zakwaszenie gleb użytkowanych rolniczo - występowanie w dalszym ciągu dużego zakwaszenia - brak ponadnormatywnych zanieczyszczeń gruntów części gleb użytkowanych rolniczo na obszarach prawnie chronionych - występowanie zanieczyszczenia gleb na obszarach - brak zinwentaryzowanych na terenie powiatu osuwisk użytkowanych rolniczo wokół obszarów przemysłowych i obszarów predysponowanych do wystąpienia ruchów powiatu masowych - duża powierzchnia gleb silnie podatnych na erozję wodną
str. 69 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
SZANSE ZAGROŻENIA - zmiany klimatyczne powodujące m.in. dłuższy okres - zmiany klimatyczne wywołujące m.in. wzrost temperatur, wegetacyjny, przyspieszenie prędkości rozwoju roślin, deficyt wody, erozję wodną lub wietrzną gleb, zmniejszenie ograniczeń w uprawie roślin ciepłolubnych przesuszanie gruntów, nasilenie ekstremalnych zjawisk - promowanie wapnowania gleb oraz minimalizacji pogodowych powodujących ryzyko zanieczyszczeń gleb stosowania chemicznych środków ochrony roślin oraz - nieprawidłowe praktyki rolnicze i lekceważenie dobrej nawozów sztucznych praktyki w zakresie ochrony roślin (niewystarczająca - doradztwo rolnicze zwiększające świadomość ekologiczną edukacja dotycząca stosowania środków ochrony roślin rolników i wsparcie dla rolników m.in. wprowadzających i potrzeby wapnowania gleb) uprawy ekologiczne - przedostawanie się do gleb zanieczyszczeń z powietrza - wprowadzanie w życie zasad dobrej praktyki rolniczej, realizacja programów rolno-środowiskowo-klimatycznych i zalesieniowych - realizacja działań adaptacyjnych do zmian klimatu zgodnie z SPA 2020 [źródło: opracowanie własne]
3.8 GOSPODARKA ODPADAMI I ZAPOBIEGANIE POWSTAWANIU ODPADÓW
3.8.1 Wstęp Zgodnie z definicją zawartą w art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 14.12.2012 r. o odpadach (tekst jednolity: Dz. U. z 2016 r., poz. 1987, z późn. zm.) odpady komunalne to odpady powstające w gospodarstwach domowych, z wyłączeniem pojazdów wycofanych z eksploatacji, a także odpady niezawierające odpadów niebezpiecznych pochodzące od innych wytwórców odpadów, które ze względu na swój charakter lub skład są podobne do odpadów powstających w gospodarstwach domowych. Gospodarowanie odpadami komunalnymi prowadzone jest obecnie w oparciu o znowelizowane przepisy w tym zakresie, tj. zmienioną ustawę z dnia 13.09.1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (tekst jednolity: Dz. U. z 2017 r., poz. 1289). Na terenie powiatu jaworskiego wytwórcą odpadów komunalnych są gospodarstwa domowe oraz właściciele nieruchomości niezamieszkałych. Ilość i skład morfologiczny wytwarzanych odpadów komunalnych w dużej mierze uzależniony jest od uwarunkowań lokalnych i przyzwyczajeń konsumpcyjnych mieszkańców danego terenu.
3.8.2 Charakterystyka gospodarki odpadami Aktualna gospodarka odpadami komunalnymi w gminach powiatu jaworskiego prowadzona jest zgodnie z obowiązującym prawem oraz opracowanymi dokumentami w tym zakresie na szczeblu wojewódzkim i krajowym, tj. odpowiednio zgodnie z: Wojewódzkim planem gospodarki odpadami 2016 przyjętym uchwałą Nr XXIX/934/16 Sejmiku Województwa Dolnośląskiego z dnia 22.12.2016 r. (WPGO 2016) [69] i Krajowym planem gospodarki odpadami 2022 przyjętym uchwałą Nr 88 Rady Ministrów z dnia 01.07.2016 r. w sprawie „Krajowego planu gospodarki odpadami 2022” (KPGO 2022) [15]. KPGO 2022 wyznacza główne kierunki działania i cele w gospodarce odpadami dla całego kraju, natomiast WPGO 2016 określa kierunki, cele i sposób postępowania z odpadami, w tym odpadami komunalnymi na terenie województwa w spójności z KPGO.
W WPGO 2016 dla odpadów komunalnych zostały przyjęte cele główne i szczegółowe określone w KPGO 2022. Ponadto zgodnie z WPGO 2016 województwo dolnośląskie zostało podzielone na regiony wspólnej gospodarki odpadami komunalnymi. Podział ten został przedstawiony na rysunku 3.16.
str. 70 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Rysunek 3.16. Powiat jaworski na tle podziału województwa dolnośląskiego na regiony gospodarki odpadami komunalnymi ze wskazaniem RIPOK
POWIAT JAWORSKI
[źródło: WPGO dla Województwa dolnośląskiego 2016]
Region środkowosudecki podziału województwa dolnośląskiego na regiony wspólnej gospodarki odpadami obejmuje 35 gmin, w tym wszystkie gminy powiatu jaworskiego. Wg WPGO 2016 region środkowosudecki w 2014 r. zamieszkiwało 362 075 osób, w tym na terenach miejskich 230 765 osób, a na terenach wiejskich 131 310 osób. Na terenie regionu środkowosudeckiego funkcjonuje: . Związek Gmin Karkonoskich, którego członkami są gminy: Karpacz, Kowary, Mysłakowice, Piechowice, Podgórzyn, Szklarska Poręba. . Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej „SANIKOM” Sp. z o.o., prowadzące RIPOK w Lubawce, którego wspólnikami są gminy: Boguszów – Gorce, Bolków, Czarny Bór, Jawor, Kamienna Góra (m.), Kamienna Góra, Lubawka, Lwówek Śląski, Marciszów, Męcinka, Mieroszów, Paszowice, Pielgrzymka, Stare Bogaczowice, Świerzawa, Wądroże Wielkie, Wojcieszów Zgodnie z danymi WPGO 2016 [69] region środkowosudecki charakteryzował się w 2014 r. następującymi danymi dotyczącymi gospodarki odpadami komunalnymi: . zmieszane odpady komunalne: masa zmieszanych odpadów komunalnych odebranych – 82,4 tys. Mg, masa zmieszanych odpadów komunalnych poddanych składowaniu bez przetworzenia – 0,0 tys. Mg,
str. 71 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
. odpady komunalne ulegające biodegradacji: masa selektywnie odebranych odpadów zielonych i innych bioodpadów – 4,6 tys. Mg masa odpadów poddanych składowaniu – 0,0 tys. Mg masa odpadów przekazanych do zagospodarowania innego niż składowanie – 4,6 tys. Mg . odpady inne: masa odebranych selektywnie odpadów 4 frakcji (papier, tworzywa sztuczne, szkło i metal) – 9,8 tys. Mg masa odebranych selektywnie odpadów budowlanych – 9,7 tys. Mg
Prognozowana natomiast ilość odpadów komunalnych do odebrania i zebrania z regionu wg WPGO 2016 [69] przedstawia się następująco: . zmieszane odpady komunalne: dla 2017 r. – 83,7 tys. Mg dla 2022 r. – 59,4 tys. Mg . odpady zielone i inne bioodpady: dla 2017 r. – 8,6 tys. Mg dla 2022 r. – 12,1 tys. Mg . 4 frakcje (papier, tworzywa sztuczne, szkło i metal): dla 2017 r. – 16,8 tys. Mg dla 2022 r. – 25,5 tys. Mg . odpady budowlane: dla 2017 r. – 10,5 tys. Mg dla 2022 r. – 10,0 tys. Mg . pozostałość po przetworzeniu przeznaczona do składowania: dla 2017 r. – 26,8 tys. Mg dla 2022 r. – 20,4 tys. Mg
Dopuszczalny poziom masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania w stosunku do masy tych odpadów wytworzonych w 1995 r. wynosi: . dla 2020 r. – 35%.
Zgodnie z WPGO 2016 [69] dla regionu środkowosudeckiego (do którego należą gminy powiatu jaworskiego) regionalnymi instalacjami przetwarzania odpadów komunalnych (RIPOK), z których korzystają te gminy są: . instalacje do mechaniczno – biologicznego przetwarzania odpadów (MBP): o instalacja MBP zlokalizowana w zakładzie Przedsiębiorstwa Gospodarki Komunalnej „SANIKOM” Sp. z o.o. w Lubawce, ul. Zielona 30, składająca się z: części mechanicznej o przepustowości 63 tys. Mg/rok, części biologicznej o przepustowości 30,555 tys. Mg/rok, o instalacja MBP zlokalizowana w zakładzie Karkonoskiego Centrum Gospodarki Odpadami Sp. z o.o., Ścięgny-Kostrzyca, Mysłakowice, składająca się z: części mechanicznej o przepustowości 50 tys. Mg/rok, części biologicznej o przepustowości 17,95 tys. Mg/rok, . instalacje do przetwarzania selektywnie zebranych odpadów zielonych i innych bioodpadów: o kompostownia o przepustowości 2 tys. Mg/rok należąca do Inwestycji Sp. z o.o. z Jawora, ul. Słowackiego, o kompostownia o przepustowości 2,1 tys. Mg/rok należąca do Zakładu Utylizacji odpadów Komunalnych „IZERY” Sp. z o.o. z Lubomierza, ul. Kargula i Pawlaka 16, o kompostownia o przepustowości 2 tys. Mg/rok należąca do Karkonoskiego Centrum Gospodarki Odpadów Sp. z o.o., Ścięgny-Kostrzyca, Mysłakowice, o kompostownia o przepustowości 3 tys. Mg/rok należąca do Przedsiębiorstwa Gospodarki Komunalnej „SANIKOM” Sp. z o.o., ul. Zielona 30, Lubawka,
str. 72 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
. składowisko odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne: o składowisko odpadów w miejscowości Ścięgny-Kostrzyca, prowadzone przez Karkonoskie Centrum Gospodarki Odpadami Sp. z o.o. Bukowie, Mysłakowice, o składowisko odpadów w Pielgrzymce, prowadzone przez Gminne Przedsiębiorstwo Komunalne Sp. z o.o. Pielgrzymka. Instalacjami zastępczymi dla ww. instalacji RIPOK-u są instalacje: . kompostownie odpadów zielonych i innych odpadów ulegających biodegradacji zbierane selektywnie: o kompostownia Płóczki Dolne, gmina Lwówek Śląski, o przepustowości 400 Mg/rok należąca do Przedsiębiorstwa Gospodarki Komunalnej „SANIKOM” Sp. z o.o. z Lubawki, . składowiska odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne: o składowisko odpadów w Lubomierzu, prowadzone przez Zakład Utylizacji odpadów Komunalnych „IZERY” Sp. z o.o. z Lubomierza, o składowisko odpadów Płóczki Dolne, gmina Lwówek Śląski i składowisko w Lubawce prowadzone przez Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej „SANIKOM” Sp. z o.o. z Lubawki, o składowisko odpadów w Jaworze, prowadzone przez Inwestycje Sp. z o.o. z Jawora.
Realizacja zobowiązań Polski wobec UE w zakresie gospodarki odpadami spowodowała wprowadzenie w życie zapisów ustawy z dnia 01.07.2011 r. o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 152, poz. 897, z późn. zm.). Nowe przepisy weszły w życie 01.01.2012 r. z wyjątkami, w tym m.in. dotyczącymi wdrożenia w życie nowego systemu gospodarki odpadami, który został wprowadzony z dniem 01.07 2013 r. Kluczowym elementem nowego systemu gospodarki odpadami było zobowiązanie gmin do odbioru odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, na których zamieszkują mieszkańcy i fakultatywnie do odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości niezamieszkałych, na których powstają odpady komunalne. Ponadto gminy zostały zobowiązane do wyboru przedsiębiorcy odbierającego odpady komunalne, a także do obowiązku budowy, utrzymania i eksploatacji własnych lub wspólnych z innymi gminami regionalnych instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych jako zadania własnego gminy. Dostosowanie się gmin do nowych uregulowań prawnych w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi wymagało podjęcia przez gminy odpowiednich uchwał oraz przyjęcia stawki opłaty za odbiór odpadów od właścicieli nieruchomości. W celu wdrożenia więc w gminach podstaw prawnych nowego systemu gospodarki odpadami komunalnymi zostały przyjęte następujące uchwały: . w sprawie Regulaminu utrzymania czystości i porządku na terenie gminy, . w sprawie wyboru metody ustalenia opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi oraz stawki tej opłaty, . w sprawie określenia sposobu i zakresu świadczenia usług dotyczących odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości i zagospodarowania tych odpadów, . w sprawie określenia wzoru deklaracji o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi składanej przez właścicieli nieruchomości na terenie gmin, . w sprawie ustalenia terminu, częstotliwości i trybu uiszczania opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, . w sprawie określenia wymagań, jakie powinien spełniać przedsiębiorca ubiegający się o uzyskanie zezwolenia w zakresie opróżniania zbiorników bezodpływowych i transportu nieczystości ciekłych, . w sprawie określenia górnych stawek opłat za usługi w zakresie odbierania odpadów komunalnych, opróżniania zbiorników bezodpływowych i transportu nieczystości ciekłych od właścicieli nieruchomości (którzy nie są zobowiązani do wnoszenia opłat za gospodarkę odpadami komunalnymi na rzecz gminy).
Ilość odebranych odpadów komunalnych z terenu powiatu jaworskiego Roczna ilość odbieranych zmieszanych odpadów komunalnych z obszaru powiatu jaworskiego w latach 2013 - 2016 mieściła się w przedziale 12,4 tys. Mg – 13,1 tys. Mg, w tym od 79,5% do 83,6% stanowiły odpady odebrane z gospodarstw domowych (tabela 3.42). Odbierane odpady zmieszane z gmin
str. 73 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO DJ powiatu jaworskiego stanowiły ok. 1,6% odpadów zmieszanych odebranych w województwie dolnośląskim. Ilość odebranych zmieszanych odpadów komunalnych na terenie powiatu jaworskiego w przeliczeniu na jednego mieszkańca wg danych GUS wynosiła średnio od 239 kg/Mk x rok do 255 kg/Mk x rok, w tym na terenach miejskich wynosiła od 284 kg/Mk x rok do 297 kg/Mk x rok, a na terenach wiejskich powiatu jednostkowa ilości odpadów zmieszanych mieściła się w przedziale 164-202 kg/Mk x rok (tabela 3.42). Tabela 3.42. Zmieszane odpady odebrane z terenu powiatu jaworskiego w ciągu roku w okresie 2013 – 2016 ogółem ogółem na 1 mieszkańca Nazwa 2013 2014 2015 2016 2013 2014 2015 2016 [Mg] [Mg] [Mg] [Mg] [kg/Mk] [kg/Mk] [kg/Mk] [kg/Mk] POWIAT JAWORSKI 12 438,7 12 456,7 12 681,0 13 064,2 238,9 240,5 246,5 255,3 POWIAT JAWORSKI 8 694,8 8 252,0 8 266,0 8 491,5 297,2 284,4 287,0 297,3 (M) POWIAT JAWORSKI 3 743,9 4 204,6 4 415,0 4 572,7 164,1 184,6 195,0 202,2 (W) [źródło: opracowanie własne na podstawie danych z BDL] Ilość zebranych zmieszanych odpadów komunalnych w poszczególnych gminach powiatu jaworskiego przedstawiono na wykresach 3.18 i 3.19.
Wykres 3.18. Ilość zebranych zmieszanych odpadów komunalnych w gminach powiatu jaworskiego w latach 2013-2016
14 000 13 000 12 000 Wądroże Wielkie 11 000 10 000 Paszowice 9 000 Mściwojów 8 000 Męcinka 7 000 Bolków (W) 6 000 5 000 Bolków (M) 4 000 Jawor 3 000 2 000 1 000 0 2013 2014 2015 2016 Zebrane zmieszaneZebrane odpady komunalne [t/rok] Lata [źródło: opracowanie własne ekoEkspert na podstawie danych BDL]
Wykres 3.19. Ilość zebranych zmieszanych odpadów komunalnych w gminach powiatu jaworskiego przypadająca na 1 mieszkańca w latach 2013-2016
350 297,2 287,0 297,3 300 284,4 255,3 238,9 240,5 246,5 250 184,6 195,0 202,2 200 164,1 150
komunalnych komunalnych 100
na na 1 [kg/Mk] mieszkańca 50
Ilość zebranych Ilość zmieszanychzebranych odpadów 0 2013 2014 2015 2016 Jawor Bolków (M) Bolków (W) Męcinka Mściwojów Paszowice Wądroże Wielkie POWIAT JAWORSKI POWIAT JAWORSKI (M) POWIAT JAWORSKI (W) [źródło: opracowanie własne ekoEkspert na podstawie danych BDL]
str. 74 DJ
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
W poniższej tabeli przedstawiono rodzaje i ilości odpadów komunalnych odebranych z obszaru powiatu jaworskiego w latach 2015 – 2016, w tym odpadów zebranych selektywnie i odpadów ulegających biodegradacji. Tabela 3.43. Rodzaje i ilość odpadów komunalnych odebranych z obszaru gmin powiatu jaworskiego w latach 2015 - 2016 Kod Lp. Rodzaj odpadu 2015 2016 odpadu 1 2 3 4 5 I. Odpady odebrane 1. 15 01 01 Opakowania z papieru i tektury 15,10 171,55 2. 15 01 02 Opakowania z tworzyw sztucznych 71,12 72,05 3. 15 01 06 Zmieszane odpady opakowaniowe 616,28 622,30 4. 15 01 07 Opakowania ze szkła 778,96 575,80 5. 16 01 03 Zużyte opony 21,34 9,07 6. 17 01 01 Odpady betonu oraz gruz betonowy z rozbiórek i remontów 496,30 39,32 Zmieszane odpady z betonu, gruzu ceglanego, odpadowych materiałów 7. 17 01 07 425,50 251,06 ceramicznych i elementów wyposażenia inne niż wymienione w 17 01 06 Zmieszane odpady z budowy, remontów i demontażu inne niż wymienione w 17 8. 17 09 04 26,90 0,54 09 01, 17 09 02 i 17 09 03 Inne odpady (w tym zmieszane substancje i przedmioty) z mechanicznej obróbki 9. 19 12 12 665,70 0,00 odpadów inne niż wymienione w 19 12 11 10. 20 01 01 Papier i tektura 0,10 0,00 11. 20 01 11 Tekstylia 0,00 39,00 12. 20 01 21* Lampy fluorescencyjne i inne odpady zawierające rtęć 0,00 0,09 13. 20 01 32 Leki inne niż wymienione w 20 01 31 0,08 0,07 Baterie i akumulatory łącznie z bateriami i akumulatorami wymienionymi w 16 06 14. 20 01 33* 01, 16 06 02 lub 16 06 03 oraz niesortowane baterie i akumulatory zawierające te 0,10 0,05 baterie Zużyte urządzenia elektryczne i elektroniczne inne niż wymienione w 20 01 21 i 15. 20 01 35* 8,34 6,10 20 01 23 zawierające niebezpieczne składniki Zużyte urządzenia elektryczne i elektroniczne inne niż wymienione w 20 01 21, 20 16. 20 01 36 5,54 9,49 01 23 i 20 01 35 17. 20 01 39 Tworzywa sztuczne 0,30 0,00 18. 20 02 01 Odpady ulegające biodegradacji 99,54 224,52 19. 20 03 01 Niesegregowane (zmieszane) odpady komunalne 12 681,02 13 064,20 20. 20 03 07 Odpady wielkogabarytowe 110,88 219,04 21. Razem 15 357,40 15 304,25
w tym odpady ulegające biodegradacji zebrane selektywnie nie przekazane II. do składowania 22. 15 01 01 Opakowania z papieru i tektury 15,10 171,55 23. 20 01 01 Papier i tektura 0,10 0,00 24. 20 02 01 Odpady ulegające biodegradacji 99,54 224,52 25. Razem odpady ulegające biodegradacji 114,74 396,07 [źródło: opracowanie własne na podstawie rocznych sprawozdań gmin z realizacji zadań z zakresu gospodarowania odpadami komunalnymi]
Obecny system gospodarowania odpadami komunalnymi realizowany jest poprzez bezpośredni odbiór z terenu nieruchomości zmieszanych odpadów komunalnych oraz odpadów zebranych w sposób selektywny, tj.: szkło, makulaturę, tworzywa sztuczne i opakowania wielomateriałowe, odpady wielkogabarytowe. W ramach prowadzonego na terenie gmin powiatu jaworskiego systemu gospodarki odpadami zorganizowano punkty selektywnej zbiórki odpadów komunalnych (PSZOK), do których mieszkańcy we własnym zakresie mogą oddawać odpady komunalne wytworzone w gospodarstwach domowych, tj. stare meble, odpady wielkogabarytowe, zużyty sprzęt elektryczny, zużyte opony, odpady budowlane
str. 75 DJ
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
(tabela 3.44). PSZOK-i zostały zlokalizowane w trzech gminach powiatu (w Męcince, Jaworze i Wierzchosławicach – gmina Bolków), pozostałe gminy wiejskie korzystają z PSZOK-u zlokalizowanego w Jaworze. Tabela 3.44. Rodzaje odpadów zbierane w PSZOK – ach na terenie powiatu jaworskiego PSZOK Lp. Kod odpadu Rodzaj odpadu JAWOR MĘCINKA WIERZCHOSŁAWICE 1 2 3 4 5 6 1. 08 03 18 Odpadowy toner drukarski inny niż wymieniony w 08 03 17 X X 2. 13 02 08* Inne oleje silnikowe, przekładniowe i smarowe X 3. 15 01 01 Opakowania z papieru i tektury X 4. 15 01 02 Opakowania z tworzyw sztucznych X 5. 15 01 04 Opakowania z metali X 6. 15 01 05 Opakowania wielomateriałowe X 7. 15 01 07 Opakowania ze szkła X Opakowania zwierające pozostałości substancji niebezpiecznych lub 8. 15 01 10* nimi zanieczyszczone (np.. Środkami ochrony roślin I i II klasy X toksyczności - bardzo toksyczne i toksyczne) Opakowania z metali zwierające niebezpieczne porowate elementy 9. 15 01 11* wzmocnienia konstrukcyjnego (np. azbest), włącznie z pustymi X pojemnikami ciśnieniowymi 10. 16 01 03 Zużyte opony X X X 11. 16 80 01 Magnetyczne i optyczne nośniki informacji X X Zmieszane odpady z betonu, gruzu ceglanego, odpadowych 12. 17 01 07 materiałów ceramicznych i elementów wyposażenia inne niż X X X wymienione w 17 01 06 13. 20 01 01 Papier i tektura X X X 14. 20 01 02 Szkło X X 15. 20 01 08 Odpady kuchenne ulegające biodegradacji X X 16. 20 01 10 Odzież X X 17. 20 01 11 Tekstylia X X 18. 20 01 13* Rozpuszczalniki X 19. 20 01 14* Kwasy X 20. 20 01 15* Alkalia X 21. 20 01 17* Odczynniki fotograficzne X 22. 20 01 21* Lampy fluorescencyjne i inne odpady zawierające rtęć X X 23. 20 01 23* Urządzenia zawierające freony X X Farby, tusze, farby drukarskie, kleje, lepiszcza i żywice zawierające 24. 20 01 27* X X substancje niebezpieczne Farby, tusze, farby drukarskie, kleje, lepiszcza i żywice inne niż 25. 20 01 28 X X wymienione w 20 01 07 26. 20 01 32 Leki inne niż wymienione w 20 01 31 X X Baterie i akumulatory łącznie z bateriami i akumulatorami 27. 20 01 33* wymienionymi w 16 06 01, 16 06 02 lub 16 06 03 oraz niesortowane X X X baterie i akumulatory zawierające te baterie 28. 20 01 34 Baterie i akumulatory inne niż wymienione w 20 01 33 X X X Zużyte urządzenia elektryczne i elektroniczne inne niż wymienione 29. 20 01 35* X X X w 20 01 21 i 20 01 23 zawierające niebezpieczne składniki Zużyte urządzenia elektryczne i elektroniczne inne niż wymienione 30. 20 01 36 X X X w 20 01 21, 20 01 23 i 20 01 35 31. 20 01 38 Drewno inne niż wymienione w 20 01 37 X X 32. 20 01 39 Tworzywa sztuczne X X X 33. 20 01 40 Metale X X X 34. 20 02 01 Odpady ulegające biodegradacji X X X 35. 20 02 02 Gleba i ziemia, w tym kamienie X X 36. 20 03 07 Odpady wielkogabarytowe X X X [źródło: regulaminy funkcjonowania PSZOK-ów]
Dane z poszczególnych gmin powiatu jaworskiego dotyczące osiągniętych poziomów ograniczenia odpadów biodegradowalnych kierowanych na składowisko oraz osiągnięte poziomy recyklingu odpadów komunalnych: papieru, metalu, tworzyw sztucznych i szkła oraz odpadów budowlanych i rozbiórkowych innych niż niebezpieczne przedstawiono w poniższej tabeli.
str. 76 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Tabela 3.45. Osiągnięte w gminach powiatu jaworskiego poziomy ograniczenia odpadów biodegradowalnych kierowanych do składowania oraz osiągnięte poziomy recyklingu innych odpadów Rodzaj poziomu Lp. Wyszczególnienie 2015 r. 2016 r. osiągnięty / dopuszczalny 1 2 3 4 5 Poziom ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji osiągnięty 0% - 12% 0% - 32% 1. kierowanych do składowania dopuszczalny <50% <50% Poziom recyklingu, przygotowania do ponownego użycia następujących frakcji osiągnięty 26% - 40% 21% - 33% 2. odpadów komunalnych: papieru, metali, tworzyw sztucznych i szkła dopuszczalny >16% >18% Poziom recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi osiągnięty 0% - 100% 98% - 100% 3. metodami innych niż niebezpieczne odpadów budowlanych i rozbiórkowych dopuszczalny >40% >42% [źródło: opracowanie własne na podstawie danych gmin powiatu jaworskiego]
Wg danych gmin w 2016 r. wszystkie gminy powiatu jaworskiego osiągnęły dopuszczalne poziomy odpadów biodegradowalnych kierowanych do składowania oraz dopuszczalne poziomy recyklingu pozostałych frakcji odpadów.
Zamykanie i rekultywacja składowisk odpadów innych niż obojętne i niebezpieczne Na terenie powiatu jaworskiego istnieje 10 składowisk odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne, z czego 1 składowisko jest czynne, a 9 składowisk jest zamkniętych. Rekultywację do tej pory przeprowadzono na 5 składowiskach odpadów, natomiast 4 zamknięte składowiska planowane są do rekultywacji (rysunek 3.17). Rysunek 3.17. Lokalizacja składowisk odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne (czynnego i zamkniętych)
Legenda: - składowisko zamknięte zrekultywowane
- składowisko POWIAT JAWORSKI zamknięte do rekultywacji
- składowisko czynne
[źródło: opracowanie własne na podstawie mapy http://emgsp.pgi.gov.pl/emgsp/]
str. 77 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Gospodarka wyrobami zawierającymi azbest Gminy powiatu jaworskiego i sam powiat posiadają opracowane i uchwalone programy usuwania wyrobów zawierających azbest, tj.: 1. Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu gminy Jawor na lata 2015- 2018 przyjęty uchwałą nr LIV/261/14 z dnia 24.09.2014 r. 2. Program usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu gminy Bolków przyjęty uchwałą nr XIII/98/15 Rady Miejskiej w Bolkowie z dnia 22.12.2015 r. 3. Program usuwania azbestu przyjęty uchwałą nr XXIX/186/2013 Rady Gminy Męcinka z dnia 29.10.2013 r. 4. Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest dla gminy Mściwojów przyjęty uchwałą nr XII/71/11 z dnia 28.11.2011 r. 5. Program usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu gminy Paszowice na lata 2012 – 2032 przyjęty uchwałą Rady Gminy Paszowice nr XXXIX/237/2014 z dnia 27.05.2014 r., zmieniony uchwałą nr IV/24/2015 z dnia 27.01.2015 r. 6. Program usuwania azbestu przyjęty uchwałą nr XVIII/93/12 Rady Gminy Wądroże Wielkie z dnia 26.09.2012 r. 7. Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest dla powiatu jaworskiego przyjęty uchwałą nr XLIV/229/2009 r. Rady Powiatu w Jaworze z dnia 24.09.2009 r.
Na podstawie danych bazy azbestowej (tabela 3.46) na terenie gmin powiatu jaworskiego pozostało do unieszkodliwienia 91,7% zinwentaryzowanych wyrobów zawierających azbest. Tabela 3.46. Bilans wyrobów zawierających azbest w gminach powiatu jaworskiego Zinwentaryzowane Unieszkodliwione Pozostałe do unieszkodliwienia Lp. Obszar Jedn. os. os. os. os. os. os. Razem Razem Razem fizyczne prawne fizyczne prawne fizyczne prawne 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 1. Jawor Mg 1 183,66 133,29 1 050,38 5,66 4,20 1,46 1 178,01 129,09 1 048,92 2. Bolków Mg 862,62 689,99 172,63 0,68 0,68 0,00 861,95 689,32 172,63 3. Męcinka Mg 703,63 616,68 86,96 52,58 52,58 0,00 651,05 564,10 86,96 4. Mściwojów Mg 468,22 417,52 50,70 89,00 38,30 50,70 379,21 379,21 0,00 5. Paszowice Mg 503,68 418,51 85,17 124,54 124,54 0,00 379,14 293,97 85,17 6. Wądroże Wielkie Mg 543,47 514,89 28,58 81,15 81,15 0,00 462,32 433,74 28,58 POWIAT 7. Mg 4 265,28 2 790,87 1 474,41 353,60 301,45 52,16 3 911,68 2 489,43 1 422,25 JAWORSKI [źródło: http://www.bazaazbestowa.gov.pl]
Jedyną metodą unieszkodliwiania odpadów azbestowych, stosowaną w Polsce, jest ich deponowanie na specjalnie do tego celu przygotowanych składowiskach odpadów. Zgodnie z danymi GIOŚ na terenie województwa dolnośląskiego obecnie istnieją tego typu obiekty podane w poniższej tabeli.
Tabela 3.47. Wykaz składowisk na terenie województwa dolnośląskiego, na których składowane są odpady zawierające azbest Lokalizacja Lp. Nazwa składowiska Pojemność Zarządca gmina / miejscowość Składowisko odpadów innych niż GZGK TRZEBNICA-ERGO 1. Trzebnica / Marcinowo 5 000 m3 niebezpieczne i obojętne w Marcinowie Sp. z o. o. Składowisko odpadów innych niż Przedsiębiorstwo Gospodarki Polkowice / Trzebcz 1 250 m3 2. niebezpieczne i obojętne w Trzebczu Miejskiej Sp. z o.o. [źródło: http://www.bazaazbestowa.gov.pl]
Zgodnie z przyjętym przez Polskę traktatem akcesyjnym oraz obecnymi dokumentami strategicznymi wyższego szczebla w tym: „Programu oczyszczania kraju z azbestu na lata 2009 - 2032” [40], wyroby i odpady zawierające azbest należy usunąć z obiektów budowlanych i poddać procesowi unieszkodliwiania najdalej do 2032 r.
str. 78 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Gospodarka komunalnymi osadami ściekowymi Na terenie powiatu jaworskiego funkcjonują gminne oczyszczalnie ścieków komunalnych opisane w rozdz. 3.5. Ilość wytworzonych komunalnych osadów ściekowych w latach 2012 - 2016 wyniosła od 1 250,0 Mg s.m./rok do 2 096,0 Mg s.m./rok (tabela 3.48), do daje średnio ok. 1 619,8 Mg s.m./rok. Sposób gospodarowania komunalnymi osadami ściekowymi zawarto w tabeli 3.48. Tabela 3.48. Gospodarka komunalnymi osadami ściekowymi na terenie powiatu jaworskiego Lp. Wyszczególnienie Jedn. 2012 2013 2014 2015 2016 1. ogółem Mg 1 250,0 1 317,0 1 850,0 2 096,0 1 586,0 1.1. stosowane w rolnictwie Mg 1 165,0 1 284,0 1 815,0 233,0 185,0 stosowane do rekultywacji terenów, w tym 1.2. Mg 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 gruntów na cele rolne stosowane do uprawy roślin przeznaczonych do 1.3. Mg 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 produkcji kompostu 1.4. przekształcone termicznie Mg 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 1.5. składowane razem Mg 67,0 0,0 0,0 0,0 0,0 1.6. magazynowane czasowo Mg 18,0 33,0 35,0 31,0 43,0 Inne (np. do uprawy roślin nieprzeznaczonych 1.7. Mg 0,0 0,0 0,0 1 832,0 1 358,0 do spożycia i produkcji pasz) [źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL]
3.8.3 Analiza SWOT Podsumowaniem stanu istniejącego w zakresie gospodarki odpadami jest analiza SWOT zawarta w poniższej tabeli. Tabela 3.49. Analiza SWOT – gospodarka odpadami GOSPODARKA ODPADAMI MOCNE STRONY SŁABE STRONY - objęcie systemem zbiórki odpadów mieszkańców powiatu - niewystarczająca świadomość społeczeństwa dotycząca - wprowadzone systemy selektywnej zbiórki odpadów, gospodarki odpadami (nieprawidłowe praktyki - wzrastający udział odpadów selektywnie zebranych z odpadami np. spalanie odpadów w piecach domowych, w ogólnej masie odpadów występowanie tzw. „dzikich wysypisk”) - funkcjonowanie PSZOK-ów na terenie gmin powiatu oraz - niezrekultywowane składowiska odpadów komunalnych RIPOK poza powiatem - występowanie w terenie wyrobów azbestowych - opracowane programy usuwania azbestu i wyrobów wymagających ich usunięcia zawierających azbest SZANSE ZAGROŻENIA - wspólna gospodarka odpadami komunalnymi w ramach - nieprawidłowe postepowanie z odpadami przez ruch regionu środkowosudeckiego turystyczny - edukacja ekologiczna mieszkańców - wysokie koszty usuwania i unieszkodliwiania odpadów - wzrost stopnia segregacji odpadów azbestowych - dofinansowywanie działań dotyczących gospodarki odpadami komunalnymi (np. rekultywacji składowisk odpadów, rozbudowy/przebudowy RIPOK, budowy PSZOK itp.) - dofinansowanie działań dotyczących usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest [źródło: opracowanie własne]
3.9 ZASOBY PRZYRODNICZE
3.9.1 Wstęp Podstawowym aktem prawnym określającym cele, zasady i formy ochrony przyrody ożywionej i nieożywionej oraz krajobrazu jest ustawa z dnia 16.04.2004 r. o ochronie przyrody (tekst jednolity: Dz. U. z 2016 r., poz. 2134 z późn. zm.). W myśl tej ustawy ochrona przyrody w ogólnym pojęciu oznacza
str. 79 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO zachowanie, właściwe wykorzystanie (zrównoważone użytkowanie) oraz odnawianie zasobów, tworów i składników przyrody, tj.: . dziko występujących roślin, zwierząt i grzybów, . roślin, zwierząt i grzybów objętych ochroną gatunkową, . zwierząt prowadzących wędrowny tryb życia, . siedlisk przyrodniczych, . siedlisk zagrożonych wyginięciem, rzadkich i chronionych gatunków roślin, zwierząt i grzybów, . tworów przyrody żywej i nieożywionej oraz kopalnych szczątków roślin i zwierząt, . krajobrazu, . zieleni w miastach i wsiach, . zadrzewień.
Działania te mają na celu: . utrzymanie procesów ekologicznych i stabilności ekosystemów, . zachowanie różnorodności biologicznej, . zachowanie dziedzictwa geologicznego i paleontologicznego, . zapewnienie ciągłości istnienia gatunków roślin, zwierząt i grzybów wraz z ich siedliskami poprzez ich utrzymywanie lub przywracanie ich do właściwego stanu ochrony, . ochrona walorów krajobrazowych, zieleni w miastach i wsiach oraz zadrzewień, . utrzymywanie lub przywracanie do właściwego stanu ochrony siedlisk przyrodniczych, a także innych zasobów, tworów i składników przyrody, . kształtowanie właściwych postaw człowieka wobec przyrody poprzez edukację, informowanie i promocję w dziedzinie ochrony przyrody.
Wyżej wymienione cele realizowane są przez: . uwzględnianie wymagań ochrony przyrody w polityce ekologicznej państwa, programach ochrony środowiska przyjmowanych przez organy jednostek samorządu terytorialnego, strategiach rozwoju województw, wojewódzkich i miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego, studiach uwarunkowań i kierunków rozwoju przestrzennego gmin, miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego oraz w działalności gospodarczej i inwestycyjnej, . obejmowanie zasobów tworów i składników przyrody i jej składników formami ochrony przyrody, . opracowywanie i wykonywanie planów ochrony określonych w ustawie obszarów objętych ochroną oraz programów ochrony gatunków, siedlisk i szlaków migracji gatunków chronionych, . realizację programu ochrony i zrównoważonego użytkowania różnorodności biologicznej wraz z planem działań, . prowadzenie działalności edukacyjnej, informacyjnej i promocyjnej w dziedzinie ochrony przyrody, . prowadzenie badań naukowych nad problemami związanymi z ochroną przyrody.
Ochrona przyrody jest obowiązkiem każdego obywatela, organów administracji publicznej, a także jednostek organizacyjnych oraz osób prawnych i fizycznych prowadzących działalność wpływającą na przyrodę.
3.9.2 Charakterystyka zasobów przyrodniczych Powiat jaworski położony jest w interesującej krajobrazowo i przyrodniczo południowo - zachodniej części województwa dolnośląskiego. Powiat ma charakter rolniczo – przemysłowy, z największą koncentracją użytków rolnych w gminach wschodniej części powiatu. Tereny te ze względu na eksploatację gleb wartościowych pod kątem wykorzystania rolniczego, są mniej cenne przyrodniczo. Centralna oraz zachodnia część powiatu charakteryzuje się dużymi walorami krajobrazowymi i przyrodniczymi. Tereny leżące na obszarze Pogórza Kaczawskiego, porośnięte są pasmami lasu świerkowego i liściastymi gatunkami drzew. Zalesione stoki występują na przemian z rolniczymi terenami pól i łąk.
str. 80 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Prawie połowa obszaru powiatu jaworskiego położona jest w mezoregionie Pogórza Kaczawskiego. Jest to niecka tektoniczna na przedpolu Sudetów wypełniona osadami triasowymi i kredowymi. Charakterystyczne dla Pogórza Kaczawskiego są rozległe powierzchnie zrównań występujące na różnych poziomach. Ponad powierzchniami zrównań sterczą odosobnione wzgórza bazaltowe i zieleńcowe. Wzgórza bazaltowe i zieleńcowe wzniesione są średnio 200 – 500 m n.p.m. urozmaicając Krajobraz Pogórza Kaczawskiego. Północno wschodnia część powiatu to rzeźba terenu umiarkowanie urozmaicona na ogół płaska z kulminacjami rzędu 150 - 160 m n.p.m. urozmaicana terenami falistymi i pagórkowatymi z wierzchołkami o wysokości ok. 160 - 200 m n.p.m. Wysokości bezwzględne osiągają maksymalnie 228 m n.p.m. by spadać do ok. 140 m n.p.m. w dolinach rzecznych.
Fot. 3.2. Krajobraz Pogórza Kaczawskiego
Fot. 3.3. Pogórze Kaczawskie latem
Świat roślinny powiatu jaworskiego charakteryzuje się dużą różnorodnością. Największym bogactwem flory odznaczają się tereny zachodnie powiatu, stanowiące jednocześnie największe skupiska leśne i jednocześnie obszary objęte prawną ochroną. Na terenie tym występuje szereg roślin objętych ochroną. Wśród nich można wyróżnić m.in.: kruszynę pospolitą, zimowit jesienny, konwalię majową, rojnik pospolity, ukwap dwupienny, podkolan biały, buławnik mieczolistny. Góry i Pogórze Kaczawskie ze względu na różnorodną budowę geologiczną nazywane są naturalnym murem petrograficznym, tworzą dużą jednostkę geologiczną zwaną metamorfikiem kaczawskim. Do zwiększenia atrakcyjności powiatu, przyczynia się istnienie na jego terenie parków krajobrazowych: „CHEŁMY” i częściowo „Rudawskiego Parku Krajobrazowego”, rezerwatów przyrody i wielu pomników przyrody, w tym również przyrody nieożywionej. Na terenie powiatu znajduje się zbiornik zaporowy o powierzchni 450 ha, który jest miejscem występowania wielu gatunków fauny i flory. Miasto Jawor – siedziba powiatu, rozciągające się nad rzeką Nysa Szalona, położone jest na Nizinie Śląsko – Łużyckiej. Na terenie miasta i jego przyległych terenach występuje duża liczba gatunków roślin i zwierząt, w tym liczne gatunki prawnie chronione. Uwzględniając walory kulturowe tego terenu na równi z walorami przyrodniczymi, atrakcyjność powiatu jaworskiego jest bardzo duża i wymaga specjalnej troski oraz skutecznej współpracy odpowiedzialnych służb.
Obszary i obiekty chronione Do ustawowych form ochrony przyrody należą: parki narodowe, rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe, obszary chronionego krajobrazu, obszary NATURA 2000, pomniki przyrody, stanowiska dokumentacyjne, użytki ekologiczne, zespoły przyrodniczo-krajobrazowe i ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów. Wyszczególnione powyżej formy ochrony przyrody tworzą krajowy system obszarów chronionych, który to system stanowi układ przestrzenny wzajemnie uzupełniających się form ochrony przyrody, łączonych korytarzami ekologicznymi.
str. 81 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Na terenie powiatu jaworskiego zlokalizowane są 2 parki krajobrazowe i sześć rezerwatów przyrody: . Park Krajobrazowy „Chełmy” . Rudawski Park Krajobrazowy . Rezerwat „Wąwóz Myśliborski” . Rezerwat „Buki Sudeckie” . Rezerwat „Wąwóz Lipa” . Rezerwat „Wąwóz Siedmicki” . Rezerwat „Nad Groblą” . Rezerwat „Mszana i Obłoga”.
Lokalizację parków krajobrazowych i rezerwatów przyrody ilustruje rysunek 3.18. Rysunek 3.18. Parki krajobrazowe i rezerwaty przyrody na terenie powiatu jaworskiego
POWIAT JAWORSKI
Legenda:
[źródło: http://geoserwis.gdos.gov.pl/mapy/]
Zestawienie powierzchni obszarów prawnie chronionych w powiecie jaworskim zawiera tabela 3.50, natomiast zestawienie pomników przyrody przedstawiono w tabeli 3.51. Tabela 3.50. Powierzchnia obszarów chronionych w gminach powiatu jaworskiego wg stanu na 31.12.2016 r. Obszar Ogółem [ha] Rezerwaty przyrody [ha] Parki krajobrazowe [ha] Jawor 0,00 0,00 0,00 Bolków 412,50 201,50 211,00 Męcinka 9 044,60 20,00 9 044,60 Mściwojów 0,00 0,00 0,00 Paszowice 5 818,70 320,73 5 818,70 Wądroże Wielkie 0,00 0,00 0,00 POWIAT JAWORSKI 15 275,80 542,23 15 074,30 [źródło: BDL]
str. 82 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Park Krajobrazowy Park krajobrazowy jest obszarem chronionym ze względu na wartości przyrodnicze, historyczne i kulturowe oraz walory krajobrazowe, a celem jego utworzenia jest zachowanie, popularyzacja i upowszechnianie tych wartości w warunkach zrównoważonego rozwoju. Grunty rolne, leśne i inne nieruchomości znajdujące się w granicach parku krajobrazowego pozostawia się w gospodarczym wykorzystaniu.
Park Krajobrazowy "Chełmy" Na terenie nadleśnictw Jawor i Złotoryja utworzono w 1992 r. Park Krajobrazowy „CHEŁMY” obejmujący swym zasięgiem 7450 ha lasów. Ogólna powierzchnia parku krajobrazowego wynosi 15 990,76 ha, otuliny 12 470,83 ha. Park położony jest we wschodniej części Pogórza Kaczawskiego wchodzącego w skład makroregionu Sudetów Zachodnich i obejmuje Pogórze Złotoryjskie oraz Rów Świerzawy pomiędzy rzekami Kaczawą i Nysą Małą (rysunek 3.18). Park utworzono w celu zachowania walorów krajobrazowych, przyrodniczych oraz wartości historycznych i kulturowych w warunkach racjonalnego gospodarowania na gruntach znajdujących się na terenie parku krajobrazowego. Służy on społecznym celom naukowym, dydaktycznym oraz turystyczno- wypoczynkowym. Dla celów edukacyjnych na terenie Parku Krajobrazowego zorganizowano szereg obiektów i urządzeń turystyczno-rekreacyjnych, w skład których wchodzą szlaki turystyki pieszej i rowerowej, punkty postojowo-informacyjne, miejsca wypoczynku, obiekty rekreacyjne, punkty widokowe oraz gospodarstwa agroturystyczne. Głównym walorem parku krajobrazowego są lasy, rzeźba terenu, utwory geologiczne i nieskażone środowisko. W lasach z racji zajmowanego piętra pogórza bardzo duży udział mają gatunki liściaste. Spotkać tu można 41 gatunków roślin naczyniowych podlegających ochronie oraz wiele rzadkich i ginących okazów. Obszar Parku Krajobrazowego „CHEŁMY” ze względu na różnorodne walory turystyczne i wypoczynkowe, zwłaszcza na zróżnicowaną rzeźbę terenu, dużą lesistość z przewagą lasów ochronnych i zachowane zabytki kulturowe i przyrodnicze, stanowi najatrakcyjniejszy obszar w powiecie jaworskim.
Fot. 3.4. Park Krajobrazowy „Chełmy” latem
Fot. 3.5. Potok Jawornik w Parku Krajobrazowym „Chełmy”
Fot. 3.6. Park Krajobrazowy "Chełmy" jesienią
str. 83 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Zgodnie z ustawą o ochronie przyrody dla parku krajobrazowego wraz z otuliną, sporządzony został Plan ochrony Parku Krajobrazowego „Chełmy”, który został przyjęty uchwałą nr XVI/332/11 Sejmiku Województwa Dolnośląskiego z dnia 27.10.2011 r. Plan ochrony parku jest planem ochrony przyrody oraz innych wartości parku krajobrazowego. Ustalenia zawarte w planie ochrony dotyczące obszaru poddanego ochronie, są wiążące przy sporządzaniu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Uwzględniając powyższe, należy stwierdzić, że plan ochrony parku jest dokumentem mającym pierwszeństwo przed innymi ogólnymi regulacjami również w zagospodarowaniu przestrzennym.
Rudawski Park Krajobrazowy Południowo-zachodnia część gminy Bolków, w okolicach Kaczorowa, stanowi część Rudawskiego Parku Krajobrazowego, który rozciąga się na sąsiednie gminy i powiat. Park ten został utworzony w 1989 r. na mocy uchwały Nr VIII/49/89 z dnia 16.11.1989 r. Wojewódzkiej Rady Narodowej w Jeleniej Górze. Park obejmuje obszar 15.705 ha, z czego 8.884 ha, tj. 57% powierzchni stanowią lasy, głównie świerkowe. Powierzchnia strefy ochronnej (otuliny Parku) wynosi 6.600 ha. Na terenie powiatu jaworskiego (na obszarze gminy Bolków) znajduje się obszar parku o powierzchni 211 ha (rysunek 3.18). Na terenie Rudawskiego Parku występują liczne ciekawe formy skalne, gołoborza i głazowiska. W piętrze pogórza występują: grab, jesion, dąb, jodła; w reglu dolnym: buczyna z domieszką jodły, jaworu i jesionu. Ścisłej ochronie na terenie Parku podlegają m.in.: wawrzynek, wilczełyko, brzoza karpacka, dziewięćsił bezłodygowy, lilia złotogłów i goryczka orzęsiona. Większość jednak atrakcyjnych obiektów Rudawskiego Parku Krajobrazowego znajduje się poza granicami powiatu jaworskiego.
Rezerwaty przyrody Rezerwat przyrody jest obszarem obejmującym zachowane w stanie naturalnym lub mało zmienionym, ekosystemy, ostoje i siedliska przyrodnicze, a także określone gatunki roślin, siedliska zwierząt i siedliska grzybów, elementy przyrody nieożywionej, mające istotną wartość ze względów naukowych, przyrodniczych, kulturowych, bądź krajobrazowych.
Rezerwat przyrody – Wąwóz Myśliborski W 1962 r. ustanowiono rezerwat przyrody „Wąwóz Myśliborski” o powierzchni 9,6 ha. Jest to rezerwat florystyczny, który utworzono w dolinie potoku Jawornik na terenie Pogórza Kaczawskiego. Został utworzony w celu ochrony jedynego na Dolnym Śląsku stanowiska naskalnej, zimozielonej paproci języcznika zwyczajnego oraz fragmentów lasu naturalnego stanowiącego ochronę dla paproci. Rezerwat usytuowany jest na wysokości 300-360 m. n.p.m. W wąwozie występują skały zieleńcowe o kolorze szarozielonym powstałe w wyniku działania wysokich temperatur i ciśnienia. Lista florystyczna obejmuje 20 gatunków drzew, 12 gatunków krzewów i 66 gatunków runa leśnego. Gatunkami charakterystycznymi rezerwatu są: języcznik zwyczajny, paprotnik kolczysty, jawor, jodła pospolita, lipa drobnolistna, buk zwyczajny.
Rezerwat przyrody – „Wąwóz Lipa” Rezerwat „Wąwóz Lipa” znajduje się na granicy Parku Krajobrazowego Chełmy w kierunku północnym od Bolkowa. Rezerwat o powierzchni 101 ha utworzony został w 1996 r. Swym zasięgiem obejmuje dolinkę małego potoku tworzącego wąwóz skalny. W rezerwacie tym ochronie podlega wiele gatunków roślin leśnych jak również liczna populacja salamandry plamistej. Wielkim walorem rezerwatu są naturalne zbiorowiska leśne. Celem ochrony jest zachowanie ze względów naukowych, dydaktycznych i krajobrazowych naturalnych lasów oraz zbiorowisk naskalnych wraz z różnymi typami pomnikowych głazów narzutowych.
Rezerwat przyrody – Buki Sudeckie Rezerwat utworzony Zarządzeniem MOŚZNiL z 31.12.1993 r. Obszar rezerwatu wynosi 174,42 ha i porasta go sudecki las bukowy - tworząc bogaty florystycznie obszar. Rezerwat ten położony jest w obrębie Nowych Rochowic i Mysłowa na wysokości 420 – 440 m n.p.m.
str. 84 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Na terenie rezerwatu licznie występują rośliny chronione takie jak wawrzynek wilczełyko, lilia złotogłów, śnieżyczka przebiśnieg i wiele innych. Zdecydowana większość gatunków chronionych rośnie w lasach, w warstwie runa leśnego. Celem ochrony jest zachowanie ze względów naukowych i dydaktycznych zbiorowisk roślinnych reprezentujących bogaty florystycznie las bukowy.
Rezerwat przyrody – Wąwóz Siedmicki Rozporządzeniem Wojewody Dolnośląskiego z dnia 05.01.2001 r. uznano za rezerwat przyrody obszar lasów o powierzchni 68,00 ha położony w gminie Paszowice na terenie wsi Jakuszowa i Nowa Wieś w południowej części Parku Krajobrazowego „Chełmy” pod nazwą „Wąwóz Siedmicki”. Celem ochrony jest zachowanie ze względów przyrodniczych, naukowych, dydaktycznych, krajobrazowych i turystycznych zbiorowisk roślinnych, a zwłaszcza fitocenozy łąkowe z wieloma gatunkami chronionymi i rzadkimi gatunkami roślin oraz ochrony ciekawych form geologicznych m.in. wychodnie skalne i stoki piargowe w głębokim zalesionym wąwozie.
Rezerwat przyrody – Nad Groblą Rozporządzeniem Wojewody Dolnośląskiego z dnia 05.01.2001 r. uznano za rezerwat przyrody obszar lasów o powierzchni 87,84 ha położony w gminie Paszowice pod nazwą „Nad Groblą”. Celem ochrony jest zachowanie ze względów przyrodniczych, naukowych, dydaktycznych i krajobrazowych jednego z największych w Polsce skupienia drzewiastych form brekinii na naturalnych stanowiskach z licznymi gatunkami roślin chronionych, położonego na różnych typach skał wulkanicznych. Wśród roślin występujących na obszarze rezerwatu na szczególną uwagę zasługują: lilia złotogłów, naparstnica zwyczajna, pierwiosnka lekarska, wiciokrzew pomorski, miodownik melisowaty, rojownik pospolity.
Rezerwat przyrody – Mszana i Obłoga W granicach powiatu jaworskiego, na terenie gmin Męcinka i Paszowice położony jest rezerwat „Mszana i Obłoga" o powierzchni 99,92 ha. Został on utworzony 26.05.2015 r. zarządzeniem RDOŚ we Wrocławiu z dnia 11.052015 r. r. w sprawie rezerwatu przyrody „Mszana i Obłoga” (Dz. Urz. Woj. Dol. z 2015 r. poz. 2229). Celem ochrony są lasy klonowo - lipowe oraz grądy wraz z unikalną florą i elementami przyrody nieożywionej w postaci wychodni bazaltu i rumowisk bazaltowych. Na terenie rezerwatu znajdują się jedne z największych w Europie złoża lawy trzeciorzędowej z licznie dobrze zachowanymi wychodniami w postaci ciosu słupowego. Dodatkowymi walorami rezerwatu jest bogata fauna i flora z licznymi gatunkami podlegającymi ochronie ścisłej i częściowej.
Fot. 3.7. Rezerwat Mszana i Obłoga [źródło: http://wroclaw.rdos.gov.pl/rezerwat-przyrody-mszana-i-obloga-rezerwat-przyrody-mszana-i-obloga-13-maja-2015] Pomniki przyrody Pomnikami przyrody są pojedyncze twory przyrody żywej i nieożywionej lub ich skupiska o szczególnej wartości przyrodniczej, naukowej, kulturowej, historycznej lub krajobrazowej oraz odznaczające się indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa, krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy narzutowe oraz jaskinie.
Fot. 3.8. Pomnik przyrody nieożywionej „Czartowska skała”
str. 85 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Na terenie powiatu jaworskiego znajduje się ponad 100 pomników przyrody ożywionej, które stanowią pojedyncze drzewa (platany, kasztanowce, dęby, klony, buki, lipy, cisy, modrzewie europejskie) oraz grupy drzew i aleje. Na obszarze powiatu występują również 4 pomniki przyrody nieożywionej, w tym: wychodnie kwarcu –„Kamień św. Jadwigi”, wzgórze bazaltowe „Małe organy”, kamieniołom wapieni oraz stożek wulkaniczny „Czartowska skała”.
Zestawienie liczby pomników przyrody w gminach powiatu jaworskiego zawiera poniższa tabela. Tabela 3.51. Pomniki przyrody w gminach powiatu jaworskiego wg stanu na 31.12.2016 r.
Ilość pomników przyrody Obszar szt. Jawor 36 Bolków (M) 0 Bolków (W) 0 Męcinka 43 Mściwojów 3 Paszowice 36 Wądroże Wielkie 3 POWIAT JAWORSKI 121 POWIAT JAWORSKI (M) 36 POWIAT JAWORSKI (W) 85 [źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL]
OBSZARY NATURA 2000 Obszary Natura 2000 są wyznaczane w Polsce na podstawie ustawy z dnia 16.04.2004 r. o ochronie przyrody (tekst jednolity: Dz. U. z 2016 r., poz. 2134 z późn. zm.). Obszary te tworzą Europejską Sieć Ekologiczną Natura 2000 i obejmują: . obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO) – są to obszary, zgodnie z prawem UE, wyznaczone do ochrony populacji dziko występujących ptaków jednego lub wielu gatunków; na obszarze tym ptaki mają korzystne warunki bytowania w ciągu całego życia, . specjalne obszary ochrony siedlisk (SOO) – są to obszary, zgodnie z prawem UE, wyznaczone dla trwałej ochrony siedlisk przyrodniczych lub populacji zagrożonych wyginięciem gatunków roślin lub zwierząt lub dla odtworzenia właściwego stanu ochrony siedlisk przyrodniczych lub właściwego stanu ochrony tych gatunków. Obszar Natura 2000 może obejmować całość lub część obszarów i obiektów objętych innymi formami ochrony przyrody.
Obszar Natura 2000 na terenie powiatu jaworskiego Na terenie powiatu jaworskiego istnieje jeden obszar spełniający kryteria obszarów Natura 2000. Jest to obszar specjalnej ochrony (SOO), którym są Góry i Pogórze Kaczawskie PLH 020037 (rys. 3.19). Obszar ten obejmuje teren o powierzchni 35 005,3 ha i jest położony poza powiatem jaworskim w gminach Pielgrzymka, Janowice Wielkie, Marciszów, Jeżów Sudecki, Świerzawa, Wojcieszów i Złotoryja oraz w powiecie jaworskim w gminach: Męcinka, Paszowice i Bolków. Obszar Natura 2000 pokrywa się częściowo z terenem Parku Krajobrazowego „Chełmy” wraz z ww. rezerwatami przyrody położonymi na jego terenie oraz terenem Rudawskiego Parku Krajobrazowego. Ponadto obejmuje rezerwaty przyrody: Buki Sudeckie, Wilcza Góra, Góra Miłek oraz Buczyna Storczykowa na Białych Skałach. Obszar jest w znacznej części zalesiony. Pozostałe fragmenty wykorzystywane są jako łąki, pastwiska i grunty orne. Jest to najcenniejszy i najlepiej zachowany obszar Sudetów Zachodnich. Bogactwo przyrodnicze tego obszaru uwarunkowane jest specyficzną budową geologiczną (występują na tym terenie wapienie, bazalty i serpentynity) oraz silnym zróżnicowaniem morfologicznym (liczne wąwozy oraz rzadkie gatunki zwierząt i roślin) i niskim stopniem zagospodarowania. Na obszarze PLH 020037 stwierdzono występowanie 25 typów siedlisk z załącznika I Dyrektywy Siedliskowej oraz 18 gatunków z załącznika II tej Dyrektywy (3 gatunki nocków, mopek, traszka grzebieniasta, minóg strumieniowy, bóbr i wydra),
str. 86 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO a także bezkręgowce – w tym bardzo pospolicie spotykane na tym terenie modraszki nausitous i telejus, czerwończyk nieparek i pachnica dębowa. Rysunek 3.19. Potencjalny obszar Natura 2000: PLH 020037 Góry i Pogórze Kaczawskie
POWIAT JAWORSKI
Obszar Natura 2000 – PLH020037: Góry i Pogórze Kaczawskie
[źródło: http://geoserwis.gdos.gov.pl/mapy/]
Obszar Natura 2000 cechuje bogata flora roślin naczyniowych z kilkunastoma gatunkami storczyków oraz rzadkimi gatunkami roślin niższych. Prawdopodobnie występują tu: ginący mieczyk błotny oraz zanokcica serpentynowa (na jednym stanowisku regularnie obserwuje się 28 do 31 okazów). Natomiast znajduje się tu jedno z dwóch odkrytych w Polsce stanowisk włosocienia cienistego - jedyne potwierdzone w 2008 r. Obszar jest kluczowym dla zachowania siedlisk w regionie dolnośląskim: 91I0 – Ciepłolubne dąbrowy (Quercetalia pubescenti-petraeae), 9190 – Pomorski kwaśny las brzozowo-dębowy (Betulo-Quercetum), 9130 – Żyzne buczyny (Dentario glandulosae-Fagenion, Galio odorati-Fagenion), 6110 – Skały wapienne i neutrofilne z roślinnością pionierską (Alysso-Sedion), 8220 – Ściany skalne i urwiska krzemianowe ze zbiorowiskami z Androsacion vandelii, 7230 – Górskie i nizinne torfowiska zasadowe o charakterze młak, turzycowisk i mechowisk, 6410 – Zmiennowilgotne łąki trzęślicowe (Molinion), 6210 – Murawy kserotermiczne (Festuco-Brometea i ciepłolubne murawy z Asplenion septentrionalis- Festucion pallentis) - priorytetowe są tylko murawy z istotnymi stanowiskami storczyków.
Parki miejskie i wiejskie W gminach powiatu znajduje się 11 parków spacerowo-wypoczynkowych miejskich i wiejskich o łącznej powierzchni 71,53 ha, stanowiące elementy starych założeń dworskich i przypałacowych. Na terenach miejskich znajduje się ok. 44,2 ha tych parków, pozostałe zlokalizowane są na terenach wiejskich powiatu. Obecny ich stopień zachowania pierwotnego układu przestrzennego i zieleni jest dość znacznie zróżnicowany.
str. 87 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
3.9.3 Charakterystyka lasów powiatu Zasady zachowania, ochrony i powiększania zasobów leśnych oraz zasady gospodarki leśnej w powiązaniu z innymi elementami środowiska i z gospodarką narodową zostały określone w ustawie z dnia 28.09.1991 r. o lasach (tekst jednolity: Dz. U. z 2017 r., poz. 788). Dokumentem strategicznym na szczeblu krajowym ściśle związanym z lasami jest Krajowy Program Zwiększenia Lesistości, zgodnie z którym należy dążyć do zwiększenia lesistości kraju do 30% w 2020 roku i 33% po 2050 roku. Zwiększenie lesistości uzasadnione jest przede wszystkim potrzebą większego wykorzystania funkcji lasów w: . retencjonowaniu i łagodzeniu ekstremalnych stanów przepływu wód, powierzchniowych i gruntowych, . przeciwdziałaniu degradacji i erozji gleb oraz stepowieniu krajobrazu, . wiązaniu CO2 i gazów przemysłowych z powietrza, wody i gleby oraz neutralizacji ich negatywnego działania, . korzystnej modyfikacji warunków hydrologicznych i topoklimatycznych na terenach rolniczych, . zachowaniu zasobów genowych flory i fauny oraz przywracaniu różnorodności biologicznej i naturalności krajobrazu, . tworzeniu możliwości wypoczynku dla ludności oraz poprawy warunków życia na terenach zurbanizowanych. Lasy na terenie powiatu jaworskiego wg danych statystycznych na koniec 2016 r. zajmują powierzchnię 12 666,50 ha (tabela 3.52). Lasy stanowiące własność Skarbu Państwa obejmują powierzchnię 11 986,5 ha, co stanowi 94,2% lasów na terenie powiatu. Lasy będące własnością gmin stanowią 0,4%, a pozostałe 5,4% to lasy prywatne (wykres 3.20). Powierzchnia lasów i struktura ich własności w ostatnich latach nie uległa zasadniczym zmianom. Wykres 3.20. Powierzchnia lasów w powiecie jaworskim wg własności w latach 2012 - 2016
13 000,0
12 000,0
11 000,0
10 000,0
Powierzchnia[ha]lasów 9 000,0
8 000,0 2012 2013 2014 2015 2016 lasy prywatne ogółem lasy publiczne gminne lasy publiczne Skarbu Państwa w zasobie Własności Rolnej SP lasy publiczne Skarbu Państwa w zarządzie Lasów Państwowych
[źródło: opracowanie własne ekoEkspert na podstawie danych BDL]
Powierzchnie lasów i stopień lesistości obszarów powiatu jaworskiego w ostatnich latach przedstawiono w poniższej tabeli, natomiast stopień lesistości w gminach powiatu jaworskiego przedstawiono na wykresie 3.21. Tabela 3.52. Powierzchnie lasów i lesistość powiatu Lasy ogółem Lesistość Lp. Rodzaj obszaru ha % 2014 2015 2016 2014 2015 2016 1. POWIAT JAWORSKI ogółem 12 650,61 12 660,31 12 666,50 21,75% 21,77% 21,78% 1.1. POWIAT JAWORSKI (M) 98,69 98,69 98,69 3,73% 3,73% 3,73% 1.2. POWIAT JAWORSKI (W) 12 551,92 12 561,62 12 567,81 22,61% 22,63% 22,64% [źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL]
str. 88 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Wg danych statystycznych na koniec 2016 r. średni wskaźnik lesistości powiatu jaworskiego wynosił 21,78%, w tym na terach miejskich powiatu wynosił 3,73%, a na terenach wiejskich: 22,64%. Największym wskaźnikiem lesistości charakteryzuje się gmina Męcinka, dla której wskaźnik lesistości wg stanu na dzień 31.12.2016 r. wynosił 32,0%. Wskaźnik lesistości o wartości nieco poniżej 30% mają gminy: Paszowice – 29,2% i Bolków – 29,3% (razem z miastem). Pozostałe gminy charakteryzują się wskaźnikami lesistości poniżej 4%.
Wykres 3.21. Stopień lesistości w gminach powiatu jaworskiego
35,0%
30,0%
25,0%
20,0%
15,0%
10,0%
5,0%
0,0% Jawor Bolków (M) Bolków (W) Męcinka Mściwojów Paszowice Wądroże Wielkie
lesistość na dzień 31.12.2014 lesistość na dzień 31.12.2015 lesistość na dzień 31.12.2016 Powiat Jaworski (M) - lesistość 31.12.2016 Powiat Jawroski (W) - lesistość 31.12.2016 POWIAT JAWORSKI - lesistość 31.12.2016 [źródło: opracowanie własne ekoEkspert na podstawie danych BDL]
Gospodarka leśna funkcjonalnie i obszarowo jest powiązana z gospodarka wiejską, dla której często stanowi alternatywną lub uzupełniającą formę aktywności ekonomicznej. Dlatego też, zalesienie gruntów rolnych niskiej jakości, nieprzydatnych do ich rolniczego użytkowania, jest często główną formą zagospodarowania tych gruntów. Zalesienia, korzystnie też wpływają na strukturę użytkowania ziemi i warunki produkcji biologicznej i powinny być połączone z wprowadzaniem rolnictwa ekologicznego. W poszczególnych gminach powiatu planowane są zalesienia gruntów. Wg danych statystycznych na koniec 2016 r. do zalesień na terenie powiatu przewidzianych zostało łącznie 54,47 ha gruntów nieleśnych zlokalizowanych w gminach: Bolków, Męcinka i Paszowice. Po zrealizowaniu tych zalesień stopień lesistości powiatu jaworskiego wzrośnie do wartości 21,87%, w tym na terenach miejskich powiatu będzie wynosił: 3,73%, a na terenach wiejskich powiatu 22,74% (wykres 3.22). Wykres 3.22. Aktualny i planowany stopień lesistości powiatu jaworskiego
25,00% 22,64% 22,74% 21,78% 21,87%
20,00%
15,00%
10,00%
5,00% 3,73% 3,73%
0,00% tereny miejskie tereny wiejskie POWIAT JAWORSKI
Aktualny stopień lesistości Planowany stopień lesistości
[źródło: opracowanie własne ekoEkspert na podstawie danych BDL]
str. 89 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Gospodarka leśna i plany zalesień Na terenie powiatu jaworskiego działalność w sferze gospodarki leśnej prowadzą następujące nadleśnictwa (rysunek 3.20): . Nadleśnictwo Jawor . Nadleśnictwo Legnica . Nadleśnictwo Złotoryja . Nadleśnictwo Wałbrzych Rysunek 3.20. Zasięg terytorialny nadleśnictw na terenie powiatu jaworskiego
[źródło: opracowanie własne na podstawie mapy www.geoportal.gov.pl]
Nadleśnictwo Jawor zajmuje większość obszaru powiatu jaworskiego, tj. obejmuje obszar 10 845,18 ha zlokalizowany w 2 obrębach leśnych: Jawor i Bolków. Nadleśnictwo Legnica w powiecie jaworskim obejmuje swoim zasięgiem teren gminy Wądroże Wielkie o powierzchni 265,68 ha. Nadleśnictwo Wałbrzych w powiecie jaworskim zajmuje południowo-wschodnią część gminy Bolków o powierzchni 150,72 ha. Nadleśnictwo Złotoryja w powiecie jaworskim obejmuje tereny zachodnie gminy Męcinka i Bolków o łącznej powierzchni 1 198,63 ha. Gospodarka leśna w lasach Skarbu Państwa prowadzona jest w oparciu o Plany urządzenia lasu dla każdego z nadleśnictw. Nadzór nad lasami niestanowiącymi własności Skarbu Państwa prowadzi Starosta Jaworski. Gospodarka leśna w tych lasach prowadzona jest w oparciu o uproszczone plany urządzania lasów.
Charakterystyka przyrodniczo-leśna: Według regionalizacji przyrodniczo – leśnej: . lasy Nadleśnictwa Jawor zlokalizowane są na terenie Krainy Śląskiej i Sudeckiej, na obszarze Pogórza Kaczawskiego, Pogórza i Gór Wałbrzyskich, Gór Kaczawskich, a także w części Równiny Legnickiej, . lasy Nadleśnictwa Legnica zlokalizowane są na terenie Krainy Śląskiej, na obszarze Borów Dolnośląskich, Wzgórz Dalkowskich, Obniżenia Ścinawskiego, Wzgórz Trzebnicko-
str. 90 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Ostrzeszowskiego, Legnickim, Wysoczyzny Średzkiej, Równiny Wrocławskiej, Pradoliny Wrocławskiej i Przedgórza Sudeckiego, . lasy Nadleśnictwa Wałbrzych zlokalizowane są na terenie Krainy Sudeckiej, na obszarze Pogórza i Gór Wałbrzyskich, Gór Kamiennych i Gór Sowich, . lasy Nadleśnictwa Złotoryja zlokalizowane są na terenie Krainy Śląskiej i Sudeckiej, na obszarze Borów Dolnośląskich, Środkowego Bobru i Równiny Legnickiej oraz Pogórza Kaczawskiego i Gór Kaczawskich. Na terenie obrębów leśnych obejmujących obszar powiatu występują głównie poniższe typy siedliskowe lasu: . las wyżynny świeży (Lwyżśw), . las mieszany wyżynny świeży (LMwyżśw), . las mieszany świeży (LMśw), . las świeży (Lśw), . bór mieszany świeży (BMśw), . bór mieszany górski świeży (BMGśw), . las mieszany górski (LMG), . las mieszany górski świeży (LMGśw), . las górski świeży (LGśw) Gatunkami dominującymi są: świerk, dąb, sosna i brzoza. Większość lasów wyżej opisanych nadleśnictw to lasy ochronne, które obejmują w: . Nadleśnictwie Jawor – 84,04%; . Nadleśnictwie Legnica – 85,0%; . Nadleśnictwie Wałbrzych – 95,59%; . Nadleśnictwie Złotoryja – 72,22%. Główne kategorie ochronności to: lasy glebochronne, wodochronne, stanowiące ostaję zwierząt podlegających ochronie gatunkowej, lasy uszkodzone przez przemysł, lasy położone w granicach miast.
3.9.4 Zasoby przyrodnicze w kontekście zmian klimatu Zasoby przyrodnicze pod wpływem zmian klimatycznych (temperatura, opady, kierunki i intensywność wiatrów) ulegają stopniowym przekształceniom. W efekcie zmian klimatu występują migracje gatunków, w tym inwazyjnych, z południa Europy na północ i wycofywanie się gatunków nieprzystosowanych do wysokich temperatur i suszy latem, natomiast dobrze znoszących mrozy. Ponadto następuje ograniczanie powierzchni terenów wodno- błotnych (stopniowe wysychanie i zanik torfowisk, wilgotnych lasów i borów), coraz częściej pojawiają się zjawiska ekstremalne (powodzie, huragany i silne wiatry, ulewne deszcze i gwałtowne burze, fale upałów - susze) przyczyniające się do powstawania osuwisk i erozji wodnej w korytach cieków, skrócenia okresu zalegania pokrywy śnieżnej i jej grubości. Zmiany w reżimie hydrologicznym wywołują przekształcenia w siedliskach wód słodkich, płynących i stojących. Prognozowane zmiany klimatu mogą przyczynić się do zaniku małych zbiorników wodnych, co może stanowić zagrożenie dla części gatunków, powodując ich wyginięcie lub migracje. Konsekwencją zmian klimatu będą również zmiany gatunkowe i typy lasów. Zachodzące zmiany będą sprzyjały powstawaniu pożarów w lasach (spadek wilgotności w lasach) i przyspieszaniu procesu mineralizacji gleb, będą niekorzystnie wpływać na stan zdrowotny lasów (susze mogą prowadzić do rozwoju chorób i szkodników, w tym gatunków inwazyjnych, a cieplejsze zimy ułatwią zimowanie szkodników). Zmiany klimatyczne zmniejszają również odporność drzew na wiatry i mogą prowadzić do zwiększenia wiatrołomów. Pozytywnym efektem zmian klimatycznych dla lasów jest zmniejszenie częstotliwości chorób grzybowych, ze względu na susze. Zgodnie z SPA 2020 [66] najistotniejszymi zadaniami z punktu widzenia ochrony siedlisk są: „działania związane z utrzymaniem obszarów wodno-błotnych i ich odtwarzaniem wszędzie tam, gdzie jest to możliwe. Jednocześnie istotne będą działania sprzyjające prowadzeniu zrównoważonej gospodarki leśnej w warunkach zmian klimatu, jak również przygotowaniu ekosystemów leśnych na zwiększoną presję wynikającą z nasilenia ekstremalnych zjawisk pogodowych, m.in. okresów suszy, fal upałów, gwałtownych opadów deszczu, porywistych wiatrów.”
str. 91 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
3.9.5 Analiza SWOT Bilansem istniejącego stanu dotyczącego zasobów przyrodniczych powiatu jaworskiego z uwzględnieniem zmian klimatu jest analiza SWOT zawarta w poniższej tabeli. Tabela 3.53. Analiza SWOT – zasoby przyrodnicze ZASOBY PRZYRODNICZE MOCNE STRONY SŁABE STRONY - bogactwo zasobów przyrodniczych głównie centralnej - niewielkie walory przyrodnicze wschodniej części i zachodniej części powiatu powiatu - tereny objęte prawną ochroną w postaci: parków - niski stopień zalesienia wschodnich gmin powiatu krajobrazowych, rezerwatów, obszaru Natura 2000 i pomników przyrody - wysoki wskaźnik lesistości części gmin powiatu - wysoki udział lasów SP w ogólnej powierzchni lasów na terenie powiatu - wysoki udział lasów ochronnych w ogólnej powierzchni nadleśnictw SZANSE ZAGROŻENIA - utrzymanie aktualnie istniejących form ochrony przyrody - zmiany klimatyczne wpływające na nieodwracalne - wsparcie finansowe dla działań dotyczących ochrony przekształcenia w ekosystemach obszarów chronionych, ochrony gatunkowej, a także dla - konieczność pozyskania terenów pod strategiczne zrównoważonego rolnictwa i zalesień, inwestycje (ewentualna wycinka lasów i niszczenie - ochrona i zrównoważony rozwój lasów – racjonalna siedlisk przyrodniczych) gospodarka leśna - zanieczyszczenia powietrza wpływające na kondycję - realizacja planów zalesień w gminach powiatu lasów - realizacja działań adaptacyjnych do zmian klimatu zgodnie z SPA 2020 [źródło: opracowanie własne]
3.10 ZAGROŻENIA POWAŻNYMI AWARIAMI
3.10.1 Wstęp Na terenie Polski, zagadnienia związane z szeroko pojętym zagrożeniem dla środowiska i ludzi są przedmiotem regulacji wielu aktów prawnych. Poza ustawą z dnia 27.04.2001 r. - Prawo ochrony środowiska (tekst jednolity: Dz. U. z 2017 r., poz. 519, z późn. zm.) uregulowania związane z poważnymi awariami i zagrożeniami środowiska zwarte są w ustawie z dnia 20.07.1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska (tekst jednolity: Dz.U. z 2016 r., poz. 1688 z późn. zm.) oraz w ustawie z dnia 24.08.1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (tekst jednolity: Dz. U. z 2017 r., poz. 736) i ustawie z dnia 24.08.1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej (tekst jednolity: Dz. U. z 2017 r., poz. 1204 z późn. zm.). W zakresie transportu materiałów niebezpiecznych uregulowania prawne zawarte są w ustawie z dnia 19.08.2011 r. o przewozie towarów niebezpiecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2016 r., poz. 1834 z późn. zm.), odwołującej się do przepisów międzynarodowych - Umowa europejska dotycząca międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych (ADR), a także w ustawie z dnia 20.06.1997 r. Prawo o ruchu drogowym (tekst jednolity: Dz. U. z 2017 r., poz. 1260). Powyższe przepisy ustanawiają m.in. tzw. krajowy system ratowniczo - gaśniczy obejmujący również zapobieganie i zwalczanie poważnych awarii i poważnych awarii przemysłowych. Rozumie się przez to integralną część organizacji bezpieczeństwa wewnętrznego państwa obejmującą, w celu ratowania życia, zdrowia, mienia lub środowiska, prognozowanie, rozpoznawanie i zwalczanie pożarów, klęsk żywiołowych lub innych miejscowych zagrożeń. System ten skupia jednostki ochrony przeciwpożarowej, inne służby, inspekcje, straże, instytucje oraz podmioty, które dobrowolnie w drodze umowy cywilnoprawnej zgodziły się współdziałać w akcjach ratowniczych.
3.10.2 Poważne awarie Zgodnie z art. 3 pkt. 23 ustawy z dnia 27.04.2001 r. - Prawo ochrony środowiska (tekst jednolity: Dz. U. z 2017 r., poz. 519, z późn. zm.), poważną awarią określa się: „… zdarzenie, w szczególności emisję, pożar lub eksplozję, powstałe w trakcie procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu,
str. 92 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO w których występuje jedna lub więcej niebezpiecznych substancji, prowadzące do natychmiastowego powstania zagrożenia życia lub zdrowia ludzi lub środowiska lub powstania takiego zagrożenia z opóźnieniem”. Zgodnie z informacjami Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska we Wrocławiu wg stanu na sierpień 2016 r. i marzec 2017 r., na terenie powiatu jaworskiego nie występują zakłady o dużym ryzyku (ZDR) i zakłady o zwiększonym ryzyku (ZZR), mogące stanowić przyczynę powstania poważnej awarii. Na terenie powiatu jaworskiego nie wystąpiły także w ostatnich latach zdarzenia o znamionach poważnych awarii mogących znacząco oddziaływać na środowisko. Źródłem potencjalnych awarii na terenie powiatu może być jednak drogowy transport materiałów niebezpiecznych. Materiały niebezpieczne mogą być przewożone przez teren powiatu głównie autostradą A4, drogami krajowymi nr 3 i nr 5, a także drogami wojewódzkimi. Dlatego też potencjalnymi obszarami narażonymi na wystąpienie awarii transportowych są tereny położone bezpośrednio przy ww. drogach.
W powiecie działa Powiatowe Centrum Zarządzania Kryzysowego, którego zadaniem jest: . pełnienie całodobowego dyżuru w celu zapewnienia przepływu informacji na potrzeby zarządzania kryzysowego, . współdziałanie z centrami zarządzania kryzysowego organów administracji publicznej, . nadzór nad funkcjonowaniem systemu wykrywania i alarmowania oraz systemu wczesnego ostrzegania ludności, . współpraca z podmiotami realizującymi monitoring środowiska, . współdziałanie z podmiotami prowadzącymi akcje ratownicze, poszukiwawcze i humanitarne, . dokumentowanie działań podejmowanych przez centrum, . realizacja zadań stałego dyżuru na potrzeby podwyższania gotowości obronnej państwa. Jednostka ta współpracuje z innymi jednostkami tego typu tworzącymi wspólnie Rządowe Centrum Bezpieczeństwa.
Bezpośredni udział w akcjach ratowniczo-gaśniczych biorą udział jednostki straży pożarnej. Na terenie powiatu jaworskiego działa Komenda Powiatowa Państwowej Straży Pożarnej oraz 25 jednostek Ochotniczej Straży Pożarnej. KP PSP i 11 jednostek OSP funkcjonują w Krajowym Systemie Ratowniczo-Gaśniczym. Pozostałe 14 jednostek OSP działa poza tym systemem. Wszystkie jednostki włączone w KSRG wyposażone są w system selektywnego alarmowania, którego zastosowanie znacznie skraca czas wyjazdu do zdarzenia. System ten posiada tylko sześć jednostek OSP działających poza KSRG.
3.10.3 Poważne awarie w kontekście zmian klimatu Zmiany klimatu oraz narastające zjawiska ekstremalne związane z tymi zmianami będą coraz częściej wpływały na ryzyko wystąpienia poważnych awarii. Jak wyżej przedstawiono, obecnie na terenie powiatu nie występują zakłady o dużym ryzyku (ZDR) i zakłady o zwiększonym ryzyku (ZZR), mogące stanowić przyczynę powstania poważnej awarii, a głównym „źródłem” jej wystąpienia jest transport. Sektor ten wrażliwy jest na zmieniające się zjawiska klimatyczne, do których należą: mgła, smog, deszcz, opady śniegu i zjawiska lodowe, burze i silne wiatry, ulewy, osuwiska i podtopienia, wysoka i niska temperatura. Wyszczególnione powyżej zmieniające się warunki pogodowe będą coraz częściej powodowały utrudnienia dla transportu, w tym transportu substancji niebezpiecznych. Może to przyczyniać się do zwiększenia ryzyka wypadku i wystąpienia poważnej awarii drogowej. Transport drogowy występujący głównie na terenie powiatu jaworskiego jest szczególnie wrażliwy na zmieniające się warunki klimatyczne. Silne wiatry powodujące m.in. tarasowanie dróg (złamane drzewa, słupy energetyczne, inna przydrożna infrastruktura) oraz zniszczenia infrastruktury drogowej i samych pojazdów mogą się nasilać w kolejnych latach. Zmiany innych elementów pogodowych, jak np. gwałtowne opady deszczu czy śniegu, mogą zaburzać płynność transportu. Problemy dla transportu drogowego stwarzają również wysokie długotrwałe temperatury (wpływają negatywnie zarówno na pojazdy jak i na elementy infrastruktury drogowej), a także coraz częściej występujące w okresie zimowym temperatury około zerowe nasilające występowanie mgły i powodujące gołoledź. Zjawiska te wpływają negatywnie na transport drogowy,
str. 93 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO a wielokrotne zmiany temperatury przechodzące przez punkt 0oC przy jednoczesnym braku pokrywy śnieżnej powodują szybką degradację stanu nawierzchni.
3.10.4 Analiza SWOT Przeprowadzona analiza SWOT zawarta w poniższej tabeli stanowi podsumowanie stanu istniejącego dotyczącego poważnych awarii na obszarze powiatu jaworskiego z uwzględnieniem zmian klimatu.
Tabela 3.54. Analiza SWOT – poważne awarie POWAŻNE AWARIE MOCNE STRONY SŁABE STRONY - brak na terenie powiatu zakładów o dużym ryzyku (ZDR) - przebieg przez teren powiatu autostrady A-4 i dróg i zakładów o zwiększonym ryzyku (ZZR), mogących krajowych, którymi głównie mogą być transportowane stanowić przyczynę powstania poważnej awarii substancje niebezpieczne, co zwiększa ryzyko wystąpienia - funkcjonowanie powiatowych i gminnych służb poważnych awarii reagowania kryzysowego SZANSE ZAGROŻENIA - stosowanie odpowiednich procedur postępowania w razie - rozwój przemysłu i możliwość pojawienia się na terenie wystąpienia poważnej awarii powiatu obiektów ZDR i ZZR - wzrost świadomości społeczeństwa w zakresie - zdarzenia losowe na trasach przewozu substancji postępowania w przypadku wystąpienia poważnej awarii niebezpiecznych (awarie pojazdów - rozszczelnienie, - prowadzenie właściwej logistyki transportowej w zakresie wypadki drogowe) przewozu towarów niebezpiecznych, - budowa nowych dróg: ekspresowej S-3 i obwodnicy - rozwój współpracy między odpowiednimi jednostkami Bolkowa – potencjalnych tras przewozu substancji dbającymi o bezpieczeństwo ludzi i środowiska niebezpiecznych – potencjalne ryzyko wystąpienia - realizacja działań adaptacyjnych do zmian klimatu w przyszłości poważanej awarii zgodnie z SPA 2020 - zmieniające się warunki klimatyczne [źródło: opracowanie własne]
3.11 EFEKTY REALIZACJI WCZEŚNIEJ UCHWALONEGO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA Przeprowadzone działania i osiągnięte efekty realizacji „Programu ochrony środowiska powiatu jaworskiego na lata 2012-2015 z perspektywą do 2019 r.” zbiorczo przedstawiono w poniższej tabeli. Dla każdego z komponentu środowiska (obszaru interwencji) wskazano przyjęte wcześniej cele strategiczne, przedstawiono dla nich zrealizowane działania zarówno inwestycyjne, jak i pozainwestycyjne, a także przypisano do nich wskaźniki charakteryzujące stan przed, w trakcie i po realizacji POS powiatu jaworskiego 2012-2015. Należy jednak pamiętać, że stan istniejący w wielu dziedzinach ochrony środowiska na terenie powiatu jaworskiego uzależniony jest od działań podejmowanych na terenach sąsiadujących z powiatem jak np. napływowe zanieczyszczenia powietrza.
str. 94 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Tabela 3.55. Podsumowanie realizacji i osiągniętych efektów POS 2012-2015 z perspektywą do 2019 r.
Wskaźniki osiągniętych efektów Element Lp. środo- Cel Podjęte działania Wartość Wartość Wartość Dynamika Dynamika Ocena ogólna Uwagi wiska Nazwa Jedn. Źródło danych z lat z lat z lat zmian zmian 2010 - 2012 2013 - 2014 2015 - 2016 kol. 10/ kol. 8 kol. 10/ kol. 9 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 Wielkość emisji zanieczyszczeń gazowych do powietrza Mg/rok WIOŚ 23 517 18 097 27 790 118,2% 153,6% Wzrost emisji zanieczyszczeń w tym wielkość emisji CO2 Mg/rok WIOŚ 23 411 17 872 27 494 117,4% 153,8% gazowych wzrost i spadek emisji Wielkość emisji zanieczyszczeń pyłowych do powietrza Mg/rok WIOŚ 12 106 34 283,3% 32,1% zanieczyszczeń pyłowych Klasa strefy dolnośląskiej (w tym powiatu jaworskiego) Występują Termomodernizacje obiektów pod kątem ochrony ludzi ze względu na zanieczyszczenia
kubaturowych, w tym ocieplenia zanieczyszczenia powietrza: powietrza decydujące o budynków, wymiana stolarki, remonty złej – „C” klasie strefy dachów i centralnego ogrzewania, SO2, NO2, benzenem, CO, Pb, Cd, Ni, PM2,5 - WIOŚ A A A bez zmian bez zmian zmiana paliwa - podłączenia do sieci PM10, Benzo(a)pirenem, O3 - WIOŚ C C C bez zmian bez zmian ciepłowniczej, gazowej As - WIOŚ A C C pogorszenie bez zmian
Klasyfikacja stref wg parametrów kryterialnych pod Nastąpiło polepszenie Utrzymanie i rozwój OZE kątem ochrony roślin jakości powietrza pod Rozwój sieci ciepłowniczej, sieci gazowej SO2, NO2 - WIOŚ A A A bez zmian bez zmian kątem ochrony roślin i sieci elektrycznej – podłączenia nowych O3 - WIOŚ C C A polepszenie polepszenie użytkowników Ilość mieszkań w remontowanych budynkach w zakresie Zróżnicowana ilość
Budowa ścieżek rowerowych termomodernizacji, dotyczące: działań remontu dachu szt. GUS 352 72 697 198,0% 968,1% termomodernizacyjnych poprawiających Budowa, przebudowa i modernizacje stolarki budowlanej szt. GUS 623 620 363 58,3% 58,5% - dróg (ujęte w poz. 2) energooszczędność
centralnego ogrzewania szt. GUS 20 1 0 0,0% 0,0% budynków ocieplenia budynku szt. GUS 599 229 424 70,8% 185,2% Ilość instalacji OZE szt. URE / urzędy gmin bd 3 3 ND 100% brak kompleksowych Rozwój OZE danych na przestrzeni lat 1. Moc instalacji OZE MW URE / urzędy gmin bd 2,293 2,293 ND 100% na poziomie powiatu
Kotłownie obiekt GUS 12 30 25 250,0% 83,3% POWIETRZE POWIETRZE
Kubatura budynków ogrzewanych centralnie dam3 GUS 1 247,6 1 309,2 1 367,1 104,9% 104,4% Wzrost i spadek liczby Długość sieci cieplnej przesyłowej km GUS / 14,5 14,4 11,6 99,3% 80,6% źródeł emisji Długość sieci cieplnej połączeń do budynków i innych podmioty sektora zanieczyszczeń km 4,9 4,3 4,3 87,8% 100,0% - obiektów ciepłowniczego Wzrost kubatury budynków ogrzewanych Sprzedaż ciepła ogółem GJ 126 856,0 88 075,0 149 181,0 69,4% 169,4% centralnie OCHRONA JAKOŚCI POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO JAKOŚCI OCHRONA ATMOSFERYCZNEGO POWIETRZA
w tym na terenach miejskich GJ 126 856,0 86 717,0 149 181,0 68,4% 172,0%
w tym na terenach wiejskich GJ 0,0 1 358,0 0,0 wzrost spadek
Długość czynnej sieci gazowej ogółem m GUS / 173 111 175 131 176 455 101,9% 100,8%
Długość czynnej sieci rozdzielczej m podmioty sektora 101 767 103 791 105 115 103,3% 101,3%
Czynne połączenia do budynków szt. gazowego 2 248 2 299 2 370 105,4% 103,1% Rozwój sieci gazowej,
Odbiorcy gazu - gospodarstwa domowe liczba 9 931 9 969 9 932 100,0% 99,6% lecz malejąca ilość odbiorców ogrzewających
odbiorców Odbiorcy gazu ogrzewający mieszkania gazem 2 634 934 867 32,9% 92,8% mieszkania gazem
Zużycie gazu tys. m3 bd 7 542 8 187 ND 108,5% Malejąca liczba ludności korzystającej z sieci Zużycie gazu w gospodarstwach domowych tys. m3 4 394 4 041 4 314 98,2% 106,8% gazowej (spadek - demograficzny) Zużycie gazu na ogrzewania mieszkań tys. m3 2 955 1 999 1 754 59,4% 87,7%
Ludność korzystająca z sieci gazowej osoby GUS 29 614 29 083 28 685 96,9% 98,6%
Ludność korzystająca z sieci gazowej % GUS 56,6% 56,1% 56,1% 99,1% 100,0%
str. 95 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Wskaźniki osiągniętych efektów Element Lp. środo- Cel Podjęte działania Wartość Wartość Wartość Dynamika Dynamika Ocena ogólna Uwagi wiska Nazwa Jedn. Źródło danych z lat z lat z lat zmian zmian 2010 - 2012 2013 - 2014 2015 - 2016 kol. 10/ kol. 8 kol. 10/ kol. 9 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14
Odbiorcy energii elektrycznej szt. GUS 18 242 18 313 18 605 102,0% 101,6%
w tym na terenach miejskich szt. GUS 11 891 10 754 10 887 91,6% 101,2%
w tym na terenach wiejskich szt. GUS 6 351 7 559 7 718 121,5% 102,1% Wzrost energochłonności
w ostatnich latach, ale Zużycie energii elektrycznej (NN) MWh GUS 37 583 34 922 35 360 94,1% 101,3% - spadek w odniesieniu do w tym na terenach miejskich MWh GUS 21 216 18 218 18 016 84,9% 98,9% okresu przed programem
w tym na terenach wiejskich MWh GUS 16 367 16 704 17 344 106,0% 103,8% Zużycie energii elektrycznej na niskim napięciu na 1 kWh/Mk GUS 716,4 672,2 689,0 96,2% 102,5% mieszkańca Rozwój ścieżek Długość ścieżek rowerowych km GUS 0,0 4,1 4,1 ND 100,0% - rowerowych Liczba punktów monitoringu hałasu przy trasach dynamika zmian kol. 9 / komunikacyjnych, w których stwierdzono przekroczenia szt. WIOS 9 9 nb 100,0% ND kol. 8 poziomów dopuszczalnych Występują przekroczenia Największa wartość L na granicy terenu chronionego aeq dB WIOŚ 71,4 70,1 nb 98,2% ND wartości dopuszczalnych (na obszarze powiatu jaworskiego) Przekroczenia wartości dopuszczalnych dla Budowa, przebudowa i modernizacje GDDKiA wskaźnika LDWN dróg krajowych, wojewódzkich oraz powierzchnia obszarów narażonych km2 (mapa akustyczna) 1,101 1,101 1,101 100,0% 100,0% Budowa dróg krajowych powiatowych i gminnych zmniejszy wpływ hałasu
liczba lokali mieszkalnych szt. 209 209 209 100,0% 100,0% komunikacyjnego na tych 2. Przygotowanie i rozpoczęcie inwestycji liczba narażonych mieszkańców osoby 639 639 639 100,0% 100,0% terenach HAŁAS HAŁAS budowy drogi ekspresowej S-3 Przekroczenia wartości dopuszczalnych dla (wyprowadzenie tranzytu z Jawora wskaźnika LN i Paszowic) oraz obwodnicy Bolkowa powierzchnia obszarów narażonych km2 0,871 0,871 0,871 100,0% 100,0%
liczba lokali mieszkalnych szt. 160 160 160 100,0% 100,0% liczba narażonych mieszkańców osoby 490 490 490 100,0% 100,0% Ochrona środowiska i hałasemprzed ludzi środowiska Ochrona Długość dróg powiatowych o nawierzchni twardej km GUS 304,0 304,0 313,5 103,1% 103,1% Wzrost długości dróg o nawierzchni twardej Długość dróg gminnych o nawierzchni twardej km GUS 196,3 210,5 223,8 114,0% 106,3% Liczba punktów pomiarowych, w których stwierdzono Brak przekroczeń przekroczenie dopuszczalnych poziomów wartości szt. WIOŚ nb 0 0 ND ND wartości dopuszczalnych promieniowania elektromagnetycznego Monitoring PEM w środowisku Wzrost wielkości Kontrola nad lokalizacją nowych - 3. Średnia arytmetyczna zmierzonych wartości mierzonych parametrów źródeł PEM skutecznych natężeń pól elektrycznych promieniowania
TYCZNE TYCZNE monitoringowych, jednak elektromagnetycznego dla zakresu częstotliwości od V/m WIOŚ nb 0,32 0,53 ND 165,6%
Ochrona przed przed Ochrona ich wartości w przedziale promieniowaniem promieniowaniem 3 MHz do 3000 MHz uzyskanych dla najgorszego ELEKTROMAGNE- PROMIENIOWANIE PROMIENIOWANIE
elektromagnetycznym elektromagnetycznym poniżej wartości punktu pomiarowego dopuszczalnej Występowanie zanieczyszczeń gleb ponad wartości TAK/ NIE/nb WIOŚ TAK TAK TAK bez zmian bez zmian dopuszczalne ogółem Występują przekroczenia Działania bieżącej rekultywacji gleb, Udział gleb wykazujących odczyn gleb bardzo kwaśny wartości dopuszczalnych % OSChR 27% 27% 21% 77,8% 77,8% w tym wapnowania gleb i kwaśny zanieczyszczeń Częściowe działania prowadzące do Część gleb w dalszym
ograniczenia zużycia nawozów Udział gleb wykazujących potrzebę wapnowania % OSChR 32% 31% 25% 78,1% 80,6% ciągu wykazuje i chemicznych środków produkcji Zużycie nawozów wapniowych (w przeliczeniu na czysty zakwaszenie kg/ha UR GUS 62,6 86,8 86,9 138,8% 100,1% 4. Częściowa likwidacja tzw. „dzikich składnik) - dane na poziomie województwa wysypisk” Zużycie nawozów pozostałych - dane na poziomie - Zalesienia gruntów kg/ha UR GUS 151,6 168,8 166,7 110,0% 98,8%
OCHRONA GLEB OCHRONA województwa Edukacja ekologiczna GUS / ewidencja Zbyt niska ilość zalesień WYKORZYSTANIE GLEB WYKORZYSTANIE GLEB Upowszechnianie zasad Kodeksu OCHRONA I RACJONALNE IOCHRONA RACJONALNE Powierzchnia gruntów zalesionych ha 0,00 0,42 2,38 ND 566,7% gruntów w odniesieniu do terenów dobrych praktyk rolniczych Powierzchnia gruntów nieleśnych przeznaczonych do GUS / ewidencja przeznaczonych pod ha 61,3 61,17 54,47 88,9% 89,0% zalesienia gruntów zalesienia
str. 96 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Wskaźniki osiągniętych efektów Element Lp. środo- Cel Podjęte działania Wartość Wartość Wartość Dynamika Dynamika Ocena ogólna Uwagi wiska Nazwa Jedn. Źródło danych z lat z lat z lat zmian zmian 2010 - 2012 2013 - 2014 2015 - 2016 kol. 10/ kol. 8 kol. 10/ kol. 9 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14
Liczba eksploatowanych złóż szt. PIG 16 18 17 106,3% 94,4% Tendencja malejąca Zaprzestanie wydobycia z części złóż wydobycia kopalin (całkowite lub okresowe), zmniejszenie w tym eksploatowanych okresowo szt. PIG 4 4 6 150,0% 150,0% Występowanie miejsc wydobycia kopalin 5. Wydobycie kopalin tys. ton /rok PIG 1 483 1 272 1 154 77,8% 90,7% niekoncesjonowanego -
wydobycia kopalin KOPALIN KOPALIN Liczba miejsc niekoncesjonowanej eksploatacji kopalin szt. PIG bd bd 2 ND ND
SUROWCE SUROWCE Rekultywacja wyrobiska pokopalnianego MINERALNE MINERALNE Powolna rekultywacja
Liczba zrekultywowanych wyrobisk szt. Starostwo Powiatowe 0 0 1 ND ND wyrobisk OCHRONA ZASOBÓWOCHRONA
Jakość wód powierzchniowych (klasa) - WIOŚ PPD nb III polepszenie ND Zła jakość wód Stan / potencjał ekologiczny wód powierzchniowych - WIOŚ UMIARKOWANY nb UMIARKOWANY bez zmian ND powierzchniowych --
Stan chemiczny - WIOŚ PSD nb PSD bez zmian ND Stan - WIOŚ ZŁY nb ZŁY bez zmian ND Wdrażanie kompleksowych programów Jakość wód podziemnych (klasa) - WIOŚ IV I - IV IV bez zmian ND gospodarki wodno-ściekowej w gminach, Wody reprezentujące dobry stan chemiczny % w tym m.in. jednoczesna: Niedostateczna jakość JCWPd 69 (wg 161) % WIOŚ / PIG 70,0% 86,0% 100,0% polepszenie polepszenie rozbudowa sieci wodnej wód podziemnych i rozbudowa sieci kanalizacyjnej, JCWPd 90 (wg 161) % WIOŚ / PIG 100,0% 80,0% nb pogorszenie ND dynamika kol. 9 / kol. 8 podłączenia nowych użytkowników do JCWPd 92 (wg 161) % WIOŚ / PIG 0,0% nb nb ND ND zbiorczego systemu zaopatrzenia w wodę i zbiorczych systemów Długość sieci wodociągowej km GUS / urzędy gmin 317,5 322,0 324,7 102,3% 100,8% Zwiększenie zwodociągowania odprowadzenia ścieków, częściowa w tym na terenach miejskich km GUS / urzędy gmin 77,8 79,4 79,7 102,4% 100,4% likwidacja szamb w tym na terenach wiejskich km GUS / urzędy gmin 239,7 242,6 245,0 102,2% 101,0%
Modernizacje sieci wodociągowej (m.in. Liczba przyłączy do sieci wodociągowej szt. GUS / urzędy gmin 6 274 6 425 6 468 103,1% 100,7%
zmniejszenie strat, montaż wodomierzy) w tym na terenach miejskich szt. GUS / urzędy gmin 2 192 2 228 2 257 103,0% 101,3% Wzrost zużycia wody,
Modernizacja i przebudowa kanalizacji w tym na terenach wiejskich szt. GUS / urzędy gmin 4 082 4 197 4 211 103,2% 100,3% w tym wzrost zużycia Ludność korzystająca z sieci wodociągowej (% ogółu wody w przemyśle deszczowej % GUS / urzędy gmin 87,2% 90,2% 90,2% 103,4% 100,0% mieszkańców) Modernizacja oczyszczalni ścieków w tym na terenach miejskich % GUS 98,6% 99,5% 99,5% 100,9% 100,0%
w tym na terenach wiejskich % GUS 72,5% 78,3% 78,5% 108,3% 100,3% 6. Rozwój wykorzystania przydomowych Zużycie wody na potrzeby gospodarki narodowej - oczyszczalni ścieków tys. m3/rok GUS 1 974,5 1 901,7 2 023,4 102,5% 106,4% i ludności w ciągu roku ogółem Woda dostarczona gospodarstwom domowym tys. m3/rok GUS / urzędy gmin 1 318,8 1 290,9 1 284,8 97,4% 99,5% Edukacja ekologiczna w tym na terenach miejskich tys. m3/rok GUS 947,4 903,9 880,0 92,9% 97,4% Upowszechnianie i wdrażanie zasad Kodeksu dobrych praktyk rolniczych w tym na terenach wiejskich tys. m3/rok GUS 371,4 387,0 404,8 109,0% 104,6% Zużycie wody w przemyśle tys. m3/rok GUS 55,0 50,0 86,0 156,4% 172,0% Udział przemysłu w zużyciu wody ogółem % obliczenia własne 2,8% 2,6% 4,3% 152,6% 161,7% Długość sieci kanalizacyjnej km GUS / urzędy gmin 268,1 271,8 301,8 112,6% 111,0% Zwiększenie OCHRONA ZASOBÓW WODNYCH I POPRAWA JAKOŚCI WÓD IWÓD ZASOBÓWPOPRAWA OCHRONA JAKOŚCI WODNYCH skanalizowania w tym na terenach miejskich km GUS / urzędy gmin 65,6 66,6 66,9 102,0% 100,5% i oczyszczania ścieków
w tym na terenach wiejskich km GUS / urzędy gmin 202,5 205,2 234,9 116,0% 114,5% Podłączenia budynków mieszkalnych i zbiorowego
WODY POWIERZCHNIOWE I PODZIEMNE, w tym GOSPODARKA WODNO-ŚCIEKOWA I tym POWIERZCHNIOWE GOSPODARKA WODY PODZIEMNE, w szt. GUS / urzędy gmin 4 644 4 750 4 967 107,0% 104,6% zamieszkania do sieci kanalizacyjnej
w tym na terenach miejskich szt. GUS / urzędy gmin 1 727 1 766 1 796 104,0% 101,7%
w tym na terenach wiejskich szt. GUS / urzędy gmin 2 917 2 984 3 171 108,7% 106,3% -
Ścieki odprowadzane kanalizacją tys.m3/rok GUS / urzędy gmin 1 939 1 355 1 391 71,7% 102,7% Ludność korzystająca z sieci kanalizacyjnej (% ogółu % GUS / urzędy gmin 70,1% 78,2% 78,6% 112,1% 100,5% mieszkańców)
w tym na terenach miejskich % GUS 86,7% 90,0% 95,5% 110,1% 106,1%
w tym na terenach wiejskich % GUS 44,1% 56,3% 57,2% 129,7% 101,6%
Liczba przydomowych oczyszczalni ścieków szt. GUS / urzędy gmin 67 79 108 161,2% 136,7%
str. 97 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Wskaźniki osiągniętych efektów Element Lp. środo- Cel Podjęte działania Wartość Wartość Wartość Dynamika Dynamika Ocena ogólna Uwagi wiska Nazwa Jedn. Źródło danych z lat z lat z lat zmian zmian 2010 - 2012 2013 - 2014 2015 - 2016 kol. 10/ kol. 8 kol. 10/ kol. 9 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14
Liczba zbiorników bezodpływowych szt. GUS / urzędy gmin 1 992 1 496 1 521 76,4% 101,7%
Liczba komunalnych oczyszczalni ścieków szt. GUS / urzędy gmin 10 7 5 50,0% 71,4%
Przepustowość komunalnych oczyszczalni ścieków m3/d GUS / urzędy gmin 143 371 17 171 17 025 11,9% 99,1%
Ludność gminy korzystająca z oczyszczalni ścieków osoby GUS 42 637 42 249 42 433 99,5% 100,4%
Ilość ścieków oczyszczanych w oczyszczalniach tys. m3 GUS 1 494 1 396 1 435 96,1% 102,8% Ilość ścieków oczyszczanych w oczyszczalniach tys. m3 GUS 1 081 1 037 1 075 99,4% 103,7% z podwyższonym usuwaniem biogenów Ładunek zanieczyszczeń odprowadzany do środowiska - kg/rok GUS 109 847 89 672 125 694 114,4% 140,2% z oczyszczalni ścieków
BZT5 kg/rok GUS 10 860 7 434 10 516 96,8% 141,5%
ChZT kg/rok GUS 56 264 47 464 80 150 142,5% 168,9%
Zawiesina ogólna kg/rok GUS 9 968 10 851 9 469 95,0% 87,3%
Azot ogólny kg/rok GUS 30 797 22 552 23 717 77,0% 105,2%
Fosfor ogólny kg/rok GUS 1 958 1 371 1 842 94,1% 134,4% Wdrażanie nowych form ochrony Powierzchnia obszarów prawnie chronionych ha GUS 15 248,7 15 275,80 15 275,80 100,2% 100,0% przyrody i uwzględnienia ich w planach w tym powierzchnia rezerwatów ha GUS 442,6 442,31 542,23 122,5% 122,6% zagospodarowania przestrzennego w tym powierzchnia parków krajobrazowych ha GUS 15 074,3 15 074,30 15 074,30 100,0% 100,0% Utrzymanie istniejących form ochrony, w Liczba rezerwatów przyrody szt. RDOŚ 5 5 6,00 120,0% 120,0% tym obszaru Natura 2000 Wzrost i utrzymanie Liczba obszarów Natura 2000 obejmujących teren - Utrzymanie naturalnych korytarzy szt. GDOŚ 1 1 1 100,0% 100,0% obszarów objętych powiatu ekologicznych prawną ochroną, w tym Udział powierzchni obszarów chronionych w ogólnej % obliczenia własne 26,29% 26,34% 26,34% 100,2% 100,0% ochroną gatunkową fauny powierzchni powiatu Edukacja ekologiczna i flory Wdrażanie dobrych praktyk Liczba pomników przyrody szt. GUS 122 121 121 99,2% 100,0% 9. gospodarczych na terenach Powierzchnia parków spacerowo-wypoczynkowych ha GUS 62,7 71,53 71,53 114,1% 100,0% wartościowych przyrodniczo -
upowszechnianie zasad Kodeksu Zieleńce (powierzchnia) ha GUS 7,3 8,86 8,86 121,4% 100,0% KRAJOBRAZOWEJ KRAJOBRAZOWEJ dobrych praktyk rolniczych Tereny zieleni osiedlowej (powierzchnia) ha GUS 34,8 31,95 28,88 83,0% 90,4% ZASOBY PRZYRODNICZE ZASOBY PRZYRODNICZE Tworzenie ścieżek dydaktyczno – Lesistość terenu powiatu % GUS / 21,7% 21,75% 21,78% 100,4% 100,1% turystycznych popularyzujących lokalną przyrodę w tym lesistość terenów miejskich % ewidencja gruntów 3,7% 3,73% 3,73% 100,8% 100,0% - OCHRONĘ RÓŻNORODNOŚCI BIOLOGICZNEJ IBIOLOGICZNEJ RÓŻNORODNOŚCI OCHRONĘ w tym lesistość terenów wiejskich % 22,6% 22,61% 22,64% 100,2% 100,1% Wzrost lesistości OCHRONA I ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ LASÓW ROZWÓJ IOCHRONA ZRÓWNOWAŻONY Zalesienia terenu Powierzchnia lasów ha 12 620,6 12 650,61 12 666,50 100,4% 100,1% Kontynuacja pozaprodukcyjnej roli lasu GUS / ewidencja Rewitalizacja zabytkowych parków Powierzchnia lasów prywatnych ha gruntów 668,0 687,0 680,0 101,8% 99,0% Poprawa stanu dróg (ujęta w poz. 2) Liczba przypadków wystąpienia poważnych awarii szt. GIOŚ 0 0 0 ND ND
Liczba przypadków wystąpienia poważnych awarii Monitoring rejestru ZDR i ZZR szt. GIOŚ 0 0 0 ND ND związanych z transportem
Liczba zakładów zwiększonego i dużego ryzyka Brak poważnych awarii, brak szczegółowych Rozwój jednostek zarządzania częściowa poprawa kryzysowego wystąpienia poważnych awarii przemysłowych (ZDR, szt. WIOŚ 0 0 0 ND ND danych na poziomie ZZR) bezpieczeństwa powiatu Doposażenie ww. jednostek i OSP przeciwpowodziowego Liczba funkcjonujących jednostek zarządzania urzędy gmin / szt. 7 7 7 100,0% 100,0% kryzysowego (GCZK i PCZK) starostwo powiatowe 10. Wyznaczenie obszarów zagrożonych powodzią Liczba jednostek zarządzania kryzysowego (w tym OSP) urzędy gmin / szt. bd 8 5 ND 62,5% doposażonych w danym roku starostwo powiatowe Przebudowa koryta rzek i wałów, bieżące Długość odbudowanych rzek / wzmocnionych wałów km DZMiUW 0 5,02 0 ND ND utrzymanie rzek Długość rzek, na których były prowadzone bieżące urzędy gmin / spółki km bd 0,05 nb ND ND prace utrzymaniowe wodne / DZMiUW Bieżące konserwacja rowów
OCHRONA ŚRODOWISKAPRZED OCHRONA LUDZI I melioracyjnych Liczba zbiorników małej retencji szt. urzędy gmin 5 5 5 100,0% 100,0% NADZWYCZAJNE ZAGROŻENIA ŚRODOWISKA, ZAGROŻENIA ŚRODOWISKA, NADZWYCZAJNE BEZPIECZEŃSTWO CHEMICZNE I BIOLOGICZNE I BEZPIECZEŃSTWOBIOLOGICZNE CHEMICZNE 3
NADZWYCZAJNYMI ZAGROŻENIAMI ŚRODOWISKA ZAGROŻENIAMI ŚRODOWISKA NADZWYCZAJNYMI Pojemność zbiorników małej retencji tys. m urzędy gmin 42 000 42 000 42 000 100,0% 100,0%
str. 98 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Wskaźniki osiągniętych efektów Element Lp. środo- Cel Podjęte działania Wartość Wartość Wartość Dynamika Dynamika Ocena ogólna Uwagi wiska Nazwa Jedn. Źródło danych z lat z lat z lat zmian zmian 2010 - 2012 2013 - 2014 2015 - 2016 kol. 10/ kol. 8 kol. 10/ kol. 9 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 Długość rowów melioracyjnych / przydrożnych urzędy gmin / spółki km bd 26,27 1,026 ND 3,9% (konserwacje/remonty) wodne Legenda: bd - brak danych nb - nie badano ND - NIE DOTYCZY - występują przekroczenia wartości dopuszczalnych wymagające podjęcia pilnych działań naprawczych - występują przekroczenia wartości dopuszczalnych wymagające podjęcia działań zaradczych - występują przekroczenia wartości dopuszczalnych dla klas o najwyższej jakości, - brak przekroczeń wartości dopuszczalnych [źródło: opracowanie własne]
str. 99 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Przedstawione powyżej informacje i działania związane z ochroną środowiska zrealizowane w ciągu ostatnich kilku lat są zgodne z głównymi celami strategicznymi, celami długoterminowymi i krótkoterminowymi dla poszczególnych elementów środowiska wyznaczonymi w „Programie ochrony środowiska powiatu jaworskiego na lata 2012-2015 z perspektywą do 2019 r.”. W zakresie zanieczyszczeń powietrza duże znaczenie mają emisje napływowe i powierzchniowe, które pochodzą ze źródeł komunalnych. Na uwagę zasługują przeprowadzone inwestycje w zakresie szeroko pojętej termomodernizacji obiektów kubaturowych, podłączenia nowych użytkowników do sieci gazowej, które prowadzą do ograniczania emisji zanieczyszczeń do powietrza, ze źródeł lokalnych. Zintensyfikowania jednak wymagają działania obejmujące likwidację lokalnych nieefektywnych „pieców” (źródeł tzw. „niskiej emisji”) i podłączanie budynków do centralnych systemów grzewczych. Uwagę zwracają także działania w zakresie remontów i przebudowy dróg, poprawiające ich stan techniczny, a tym samym usprawniających ruch drogowy, co wpływa korzystnie na minimalizację emisji zanieczyszczeń do powietrza, a także na minimalizowanie emisji hałasu. Ważnym działaniem jest rozpoczęcie budowy drogi S-3 omijającej tereny zurbanizowane Jawora i Paszowic oraz obwodnicy Bolkowa, które zmniejszą hałas komunikacyjny aktualnie przekraczający wartości dopuszczalne. Inwestycje te przyczynią się do odciążenia ww. miejscowości od nadmiernego ruchu samochodowego (zwłaszcza towarowego transportu tranzytowego), a tym samym ograniczenia emisji hałasu komunikacyjnego i minimalizacji emisji zanieczyszczeń do powietrza ze źródeł komunikacyjnych w ww. miejscowościach. W zakresie promieniowania elektromagnetycznego nie nastąpił znaczący wzrost liczby źródeł PEM, w postaci stacji bazowych telefonii komórkowej, jednak nastąpiły zmiany (rozbudowa) istniejących źródeł PEM. Rozpoczęto procedury budowy linii elektroenergetycznych wysokiego napięcia, co skutkować będzie nowymi źródłami liniowymi PEM. Zgodnie jednak z rejestrem prowadzonym przez WIOŚ obszar powiatu jaworskiego nie był odnotowany jako teren z przekroczeniami PEM. W zakresie jakość gleb odnotowano zanieczyszczenia na terenach wokół zakładów przemysłowych, nie odnotowano natomiast w ostatnim czasie zanieczyszczeń gleb na terenach objętych prawną ochroną. W glebach użytkowanych rolniczo nastąpił spadek ilość gruntów bardzo kwaśnych i kwaśnych, wymagających wapnowania, jednak w dalszym ciągu część gruntów wymaga wapnowania gleb. W zakresie surowców naturalnych zmalała ilość ich wydobycia, zaprzestano eksploatacji jednego złoża. Jednak na terenie powiatu występują miejsca niekoncesjonowanej eksploatacji kopalin. W ostatnim okresie wydano decyzje dotyczące rekultywacji gruntów (wyrobisk pokopalnianych), w tym jedną rekultywację gruntów uznano za zakończoną. Ponadto zlikwidowano część istniejących „dzikich wysypisk” odpadów. Jakość wód powierzchniowych w ostatnich latach nie uległa znaczącej poprawie, w dalszym ciągu charakteryzują się złą jakością. Natomiast jakość wód podziemnych wskazuje ogólnie na większy udział wód charakteryzujących się dobrym stanem chemicznym wód, jednak w dalszym ciągu wody podziemne są niedostatecznej jakości. Przeprowadzone inwestycje w zakresie gospodarki wodno-ściekowej przyczyniły się w poszczególnych gminach powiatu do zwiększenia zwodociągowania (do ok. 90,2%) oraz skanalizowania (do ok. 78,6%) obszarów powiatu i częściowej likwidacji bezodpływowych zbiorników (szamb). Nastąpił też wzrost ilości wykorzystania przydomowych oczyszczalni ścieków, co pozytywnie wpływa na jakość środowiska gruntowo-wodnego. Stosunek skanalizowania do zwodociągowania terenów powiatu jest zadawalający (ok. 86%). Podjęto i przeprowadzono działania w zakresie ochrony przyrody, w tym powiększono obszary objęte prawną ochroną (powstał nowy rezerwat), prowadzono zalesiania gruntów, które spowodowały niewielki wzrost lesistości powiatu. Akcje edukacji ekologicznej prowadzone były we wszystkich gminach powiatu, w tym w placówkach oświatowych. Przeprowadzono również zadania z zakresu ochrony przeciwpowodziowej i nadzwyczajnych zagrożeń środowiska, w tym doposażono jednostki OSP i zespoły zarządzania kryzysowego, podjęto działania w zakresie małej retencji. Nie odnotowano działań upowszechniania i wdrażania systemów zarządzania środowiskowego w zakresie EMAS czy ISO 14001.
str. 100 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Reasumując, ogólnie zrealizowane w ostatnich latach zadania inwestycyjne i podjęte działania pozainwestycyjne są w większości zgodne z kierunkami działań wskazanymi do realizacji do 2015 r. z perspektywą do 2019 r. w powiatowym programie ochrony środowiska. Zadania te wpisują się w wyznaczone wcześniej cele krótko- i długoterminowe, realizując tym samym cele strategiczne poszczególnych działów programu ochrony środowiska powiatu jaworskiego. Dla osiągnięcia zakładanych efektów należy w dalszym ciągu intensyfikować działania głównie w zakresie gospodarki ściekowej i wodnej oraz działania prowadzące do ograniczenia emisji hałasu głównie ze źródeł komunikacyjnych, a także ograniczające emisję zanieczyszczeń do powietrza ze źródeł powierzchniowych (komunalnych), przekraczających wartości dopuszczalne. Dodatkowo niezbędna jest kontrola zanieczyszczeń gruntów i nadzór nad działaniami dotyczącymi ich rekultywacji. Ponadto dla realizacji programu ochrony środowiska niezbędne jest zintensyfikowanie działań z zakresu ochrony przeciwpowodziowej.
str. 101 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
4 CELE PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA, ZADANIA I ICH FINANSOWANIE
4.1 OBSZARY INTERWENCJI, CELE I ZADANIA Przeprowadzona analiza stanu istniejącego powiatu jaworskiego w zakresie ochrony środowiska oraz ogólnokrajowe, wojewódzkie i lokalne strategie i programy sektorowe, w tym programy ochrony środowiska i plany gospodarki odpadami, pozwoliły na określenie problemów i zagrożeń w analizie SWOT oraz wyznaczenie celów długoterminowych i krótkoterminowych niezbędnych dla ochrony poszczególnych komponentów środowiska obszaru powiatu. Cele te mają służyć planowemu prowadzeniu działań w zakresie ochrony środowiska na rozpatrywanym terenie w kolejnych latach. Wszystkie cele i kierunki działań wyznaczono w obszarach interwencji opisanych w poprzednim rozdziale, dla których na podstawie analizy obecnego stanu środowiska wykonano analizę SWOT, tj.: 1. Ochrona klimatu i jakość powietrza 2. Zagrożenia hałasem 3. Pola elektromagnetyczne 4. Gospodarowanie wodami. 5. Gospodarka wodno-ściekowa 6. Zasoby geologiczne 7. Gleby 8. Gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów 9. Zasoby przyrodnicze 10. Zagrożenia poważnymi awariami
Obszar interwencji OKP: OCHRONA KLIMATU I JAKOŚĆ POWIETRZA
Cel: Poprawa jakości powietrza atmosferycznego (spełnienie norm jakości powietrza)
Kierunek interwencji:
OKP.1. Efektywność energetyczna i ograniczenie emisji ze źródeł komunalnych i przemysłowych
OKP.2. Poprawa warunków ruchu drogowego na terenie powiatu
Ochrona powietrza atmosferycznego zgodnie z polityką ekologiczną państwa i WPOŚ, a także przepisami w tym zakresie polega na zapewnieniu jak najlepszej jego jakości, co sprowadza się głównie do utrzymania wielkości zanieczyszczeń w powietrzu na poziomie równym bądź mniejszym od wartości dopuszczalnych, a także zmniejszanie i utrzymanie poziomów substancji w powietrzu poniżej poziomów docelowych albo poziomów celów długoterminowych. Przeprowadzona analiza stanu jakości powietrza atmosferycznego na terenie powiatu jaworskiego wykazała przekroczenie wartości dopuszczalnych kilku zanieczyszczeń określonych głównie w oparciu o modelowanie matematyczne wykonane przez WIOŚ na podstawie pomiarów dla całej strefy dolnośląskiej. Biorąc więc pod uwagę wyniki analiz działania na ternie powiatu dotyczące ochrony klimatu i powietrza powinny obejmować: . ograniczenie emisji ze źródeł komunalnych i przemysłowych, tj. z procesów spalania paliw do celów grzewczych, z tzw. "niskiej emisji", z procesów technologicznych, zmniejszenie zapotrzebowania na energię, wykorzystanie OZE . poprawę warunków ruchu drogowego.
Jednym z elementów jest opracowanie dokumentów dotyczących ochrony powietrza, a następnie wdrażanie działań bezpośrednio i pośrednio zmniejszających emisję zanieczyszczeń, w tym głównie
str. 102 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO ze źródeł niskiej emisji. Dokumenty strategiczne dotyczące zaopatrzenia gmin powiatu w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe, a także programy gospodarki niskoemisyjnej zostały już opracowane przez gminy powiatu jaworskiego. Ograniczanie emisji zanieczyszczeń ze źródeł niskiej emisji na terenie powiatu powinno odbywać się zgodnie z ww. dokumentami, w tym m.in. przez systematyczną zmianę opalania węglowego na paliwa przyjazne środowisku i/lub przy wykorzystaniu OZE. Promowane będą więc działania zmiany paliwa na bardziej ekologiczne jak np. olej opałowy czy gaz, a także wymiana starych mało efektywnych kotłów opalanych węglem na nowoczesne źródła ciepła o wysokiej sprawności i niskiej emisji zanieczyszczeń. Spowoduje to wyeliminowanie źródeł spalania niskiej jakości węgla, ale również często spalanie w piecach domowych odpadów (np. plastikowych) prowadzące do emisji specyficznych zanieczyszczeń powietrza. Działaniem zmniejszającym emisję z niskich źródeł jest także poprawa izolacyjności budynków (ocieplanie budynków) oraz kontrola zużycia energii cieplnej, które w połączeniu z wymianą kotłów na urządzenia nowej generacji powodują zmniejszenie energochłonności nawet o 50%, a tym samym przyczyniają się do zmniejszenia emisji zanieczyszczeń. Ważnym czynnikiem jest również budowa sieci ciepłowniczej umożliwiającej podłączenie budynków i ogrzewanie ich ciepłem systemowym, jak również budowa sieci gazowej umożliwiającej wykorzystanie gazu dla celów grzewczych. Istotnym sposobem ograniczania emisji jest wykorzystanie odnawialnych źródeł energii. Alternatywą dla paliw konwencjonalnych jest wykorzystanie energii słonecznej, wodnej, gruntu czy wiatrowej. Ponadto możliwa jest budowa tzw. mikroinstalacji OZE ograniczających zużycie energii w gospodarstwach domowych. Ponadto możliwe jest wykorzystanie jako paliwa biomasę. Wykorzystanie odnawialnych źródeł energii (OZE) wynika m.in. z Polityki energetycznej Polski do 2030 r. [32] i innych dokumentów strategicznych w tym zakresie, zgodnie z którymi do 2020 r. powinien nastąpić wzrost udziału energii ze źródeł odnawialnych w ostatecznym zużyciu energii brutto co najmniej do poziomu 15%. Powyższe działania powinny być prowadzone zarówno w obiektach użyteczności publicznej, jak i w budynkach mieszkalnych oraz w obiektach podmiotów gospodarczych, w tym podmiotów z grupy MSP. Wymogiem polityki ekologicznej państwa jest zmniejszenie energochłonności produkcji. Dlatego istotnym elementem w procesach produkcyjnych jest wdrażanie najlepszych dostępnych technik (BAT), a w gospodarstwach rolnych wdrażanie dobrych praktyk rolniczych. Kolejnym działaniem prowadzącym do poprawy jakości powietrza atmosferycznego na terenie powiatu jaworskiego jest budowa dróg krajowych i obwodnic miast prowadząca do wyprowadzenia ruchu tranzytowego z obszarów zabudowy mieszkaniowej (kontynuacja budowy drogi S-3 omijającej m. Jawor i Paszowice oraz obwodnicy Bolkowa). Poprawie jakości powietrza sprzyja również modernizacja systemu dróg prowadząca do ulepszenia stanu technicznego dróg w powiecie, poprawy płynności ruchu drogowego, a tym samym zmniejszenia emisji zanieczyszczeń ze źródeł komunikacji drogowej. Elementem sprzyjającym zmniejszeniu emisji zanieczyszczeń jest również utrzymanie istniejących i w miarę możliwości tworzenie nowych tras rowerowych (np. podczas budowy chodników przy trasach komunikacyjnych). Istotnym działaniem ochrony powietrza atmosferycznego jest prowadzenie edukacji ekologicznej obejmującej m.in. informacje o zakazie i skutkach spalania odpadów w paleniskach domowych, o możliwości podłączania się do sieci ciepłowniczej, sieci gazowej z możliwością wykorzystania gazu do celów grzewczych, a także o możliwościach wykorzystania OZE. Wszystkie działania inwestycyjne powinny uwzględniać zachodzące zmiany klimatyczne zgodnie ze SPA 2020 [66].
str. 103 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Obszar interwencji ZH: ZAGROŻENIA HAŁASEM
Cel: Ochrona środowiska i ludzi przed hałasem
Kierunek interwencji:
ZH.1. Ograniczenie występowania przekroczeń normatywnych hałasu komunikacyjnego
ZH.2. Ograniczenie uciążliwości hałasu przemysłowego
Do głównych sfer zmniejszania uciążliwości hałasu na terenie powiatu należy zaliczyć transport i działalność przemysłową. Ochrona przed hałasem jest jednym z celów strategicznych polityki ekologicznej państwa, a także WPOŚ i sprowadza się do zapewnienia komfortu akustycznego przede wszystkim na obszarach zabudowy mieszkaniowej i zagrodowej. Zapewnienie komfortu akustycznego mieszkańcom powiatu ma na celu osiągnięcie na terenach przyległych do głównych szlaków komunikacyjnych poziomu hałasu nieprzekraczającego wartości dopuszczalnych. Na terenie powiatu jaworskiego główne działania w tym zakresie sprowadzają się do kontynuacji budowy dróg krajowych i obwodnic miejscowości, które wyprowadzą ruch tranzytowy poza miejscowości powiatu, tj. budowa drogi S-3 omijającej m. Jawor i Paszowice oraz budowa obwodnicy Bolkowa. Ponadto działania zmniejszające hałas komunikacyjny powinny sprowadzać się do poprawy stanu technicznego infrastruktury drogowej, co przyczyni się do usprawnienia płynności ruchu i będzie miało wpływ na zmniejszenie emisji hałasu ze źródeł komunikacyjnych. Kolejnym działaniem zmniejszającym hałas jest budowa zabezpieczeń akustycznych w przypadku przekroczeń wartości dopuszczalnych, w postaci typowych ekranów akustycznych bądź pasów zieleni (tam gdzie zastosowanie tych rozwiązań jest możliwe technicznie). Innymi możliwymi działaniami zabezpieczającymi przed hałasem są modernizacje i przebudowy obiektów budowlanych prowadzące do zwiększenia ich izolacyjności akustycznej. Na terenie powiatu lokalnie, w najbliższym otoczeniu niektórych zakładów, występują uciążliwości związane z emisją hałasu. Niezbędnym więc elementem jest prowadzenie kontroli tych zakładów oraz wspieranie działań przedsiębiorców w zakresie modernizacji instalacji emitujących hałas i izolacyjności akustycznej zakładów. W istniejących układach przestrzenno-architektonicznych należy sukcesywnie zmniejszać poziomy hałasu poprzez zmiany procesów technologicznych, instalowanie urządzeń o mniejszej mocy akustycznej i stosowanie ekranowania urządzeń powodujących hałas lub budynków produkcyjnych. Ważnym elementem w ochronie przed hałasem jest optymalne tworzenie planów zagospodarowania przestrzennego, tj. lokalizowanie nowej zabudowy mieszkaniowej z dala od źródeł hałasu, a więc rozgraniczenie terenów zabudowy mieszkaniowej od obszarów potencjalnych źródeł hałasu (obszarów przeznaczonych pod drogi o dużym natężeniu ruchu czy pod działalność produkcyjno - gospodarczą). W dalszym ciągu prowadzony będzie monitoring poziomu hałasu w środowisku oraz kontrole istniejących źródeł hałasu.
str. 104 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Obszar interwencji PEM: POLA ELEKTROMAGNETYCZNE
Cel: Ochrona przed promieniowaniem elektromagnetycznym
Kierunek interwencji:
PEM.1. Minimalizacja oddziaływania promieniowania elektromagnetycznego
Obecnie na obszarze powiatu jaworskiego nie występują przekroczenia promieniowania elektromagnetycznego. W związku z tym ochrona przed polami elektromagnetycznymi sprowadza się do minimalizacji ich oddziaływania. Będzie to realizowane głównie poprzez kontrolę istniejących źródeł PEM i egzekwowanie prawa w zakresie prawidłowego funkcjonowania źródeł PEM. W dalszym ciągu będą prowadzone przez WIOŚ badania monitoringowe promieniowania elektromagnetycznego w środowisku, pochodzącego od istniejących źródeł PEM. Ponadto przez gminy powiatu prowadzony będzie nadzór nad odpowiednią lokalizacją nowych źródeł promieniowania elektromagnetycznego poprzez odpowiednie zapisy w planach zagospodarowania przestrzennego (podczas ich zmiany lub opracowywania nowych mpzp), w których preferowane będą lokalizacje nowych źródeł PEM w obszarach nisko konfliktowych, tj. w odpowiedniej odległości od stref przebywania ludzi. Powyższe działania powinny uwzględniać elementy adaptacyjne do zmian klimatu zgodnie ze SPA 2020 [66].
Obszar interwencji GW: GOSPODAROWANIE WODAMI
Cel: Ochrona i zrównoważone gospodarowanie zasobami wodnymi
Kierunek interwencji:
GW.1. Dążenie do osiągnięcia dobrego stanu wód powierzchniowych i podziemnych
GW.2. Gospodarowanie wodami dla ochrony przed zjawiskami dotyczącymi m.in. zmian klimatu: powodzią, suszą i deficytem wody
Dążenie do osiągnięcia powyższego celu będzie realizowane w zakresie dwóch kierunków interwencji. Dla osiągnięcia dobrego stanu wód powierzchniowych i podziemnych należy ograniczać ładunek zanieczyszczeń wprowadzanych do wód z przemysłu i gospodarki komunalnej oraz z gospodarstw rolnych. Wyznaczone zadania w tym zakresie wynikają m.in. z: wdrażania wymogów zawartych w Dyrektywie 2000/60/WE tzw. Ramowej Dyrektywie Wodnej (RDW) i wynikających z niej Planów gospodarowania wodami oraz Dyrektywie 91/676/EWG o ochronie wód przed zanieczyszczeniami azotami pochodzącymi ze źródeł rolniczych oraz innymi zanieczyszczeniami pochodzącymi z gospodarstw rolniczych, a także wprowadzania w życie wymogów zawartych w przepisach krajowych, w tym m.in. zapisów rozporządzenia nr 9/2016 Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej we Wrocławiu z dnia 14.07.2016 r. w sprawie ustalenia warunków korzystania z wód regionu wodnego Środkowej Odry.
W celu realizacji wymogów zawartych w aktach prawnych gospodarowanie wodami powinno obejmować ich ochronę przed wprowadzaniem nieoczyszczonych ścieków, przed zanieczyszczeniami azotami pochodzącymi ze źródeł rolniczych oraz innymi zanieczyszczeniami pochodzącymi z gospodarstw rolniczych, a także racjonalnego gospodarowania zasobami wodnymi. W zakresie ochrony zasobów wodnych należy dążyć do ograniczania zużycia wód podziemnych do celów innych niż socjalno-bytowe, natomiast dla potrzeb przemysłowych, rolniczych, energetycznych
str. 105 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO i rekreacyjnych wykorzystywać należy wody powierzchniowe. Ponadto w celu ochrony wód należy dążyć do zmniejszenia wodochłonności produkcji, poprzez stosowanie nowych technologii i systemów kontroli. W związku z powyższym na terenie powiatu będą wspierane wszelkie działania mające na celu propagowanie i wprowadzanie w życie wymogów ww. aktów prawnych i dokumentów strategicznych, w tym m.in. . priorytetów w zaspakajaniu potrzeb wodnych, . szczegółowe wymagania w zakresie stanu wód dotyczące m.in.: o zachowania przepływu nienaruszalnego, obliczeń hydrologicznych, nieprzekraczania chłonności cieku, o ochrony wód powierzchniowych i podziemnych przed zanieczyszczeniami oraz osiągnięcia celów środowiskowych, . ograniczeń w korzystaniu z wód.
Przez gminy powiatu będą realizowane zadania dotyczące gospodarki wodno-ściekowej (objętej obszarem interwencji GWŚ). Ponadto będą wdrażane zasady „Kodeksu dobrych praktyk rolniczych" [10] opracowanego przez Ministerstwo Rolnictwa. Będzie prowadzona także współpraca z rejonowymi ośrodkami doradztwa rolniczego w zakresie wdrażania ww. dobrych praktyk rolniczych oraz będzie prowadzona edukacja ekologiczna społeczeństwa w zakresie ochrony wód powierzchniowych i podziemnych przez jednostki edukacyjne i zajmujące się gospodarką wodną.
W zakresie drugiego kierunku interwencji będą realizowane działania dotyczące gospodarowania wodami i ochrony ludności i mienia przed ekstremalnymi zjawiskami typu: powodzie, susze czy deficyt wody. Ochronę ludzi i mienia przed powodzią, zgodnie z przepisami (m.in. art. 88k Prawa wodnego), prowadzi się zgodnie z planami ochrony przeciwpowodziowej na obszarze kraju i planami ochrony przeciwpowodziowej regionu wodnego, a w szczególności poprzez: . zachowanie i tworzenie wszelkich systemów retencji wód, budowę i rozbudowę zbiorników retencyjnych, suchych zbiorników przeciwpowodziowych oraz polderów przeciwpowodziowych; . racjonalne retencjonowanie wód oraz użytkowanie budowli przeciwpowodziowych, a także sterowanie przepływami wód; . funkcjonowanie systemu ostrzegania przed niebezpiecznymi zjawiskami zachodzącymi w atmosferze oraz hydrosferze; . kształtowanie zagospodarowania przestrzennego dolin rzecznych lub terenów zalewowych, budowanie oraz utrzymywanie wałów przeciwpowodziowych, a także kanałów ulgi. Plan zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszaru dorzeczy Odry, na terenie którego położony jest powiat jaworskie, zostały przyjęty rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 18.10.2016 r. (Dz. U. z 2016 r. poz. 1938). Ochronę ludzi i mienia przed skutkami suszy, zgodnie z przepisami (m.in. art. 88r Prawa wodnego), prowadzi się w oparciu o plan przeciwdziałania skutkom suszy na obszarze dorzecza oraz planami przeciwdziałania skutkom suszy w regionach wodnych. Aktualnie dokumentem opracowywanym przez RZGW we Wrocławiu jest „Projekt planu przeciwdziałania skutkom suszy”[49]. Obejmuje on swoim zakresem katalog działań celowych dla łagodzenia skutków suszy wraz z kompleksowym programem działań. W związku z powyższym zadania wskazane do realizacji na terenie powiatu jaworskiego obejmują działania wynikające z ww. dokumentów. W miarę aktualizacji gminnych dokumentów planistycznych wyniki ww. dokumentów zarządzania ryzykiem powodziowym i ochrony przed skutkami suszy powinny być w nich uwzględniane. Koniecznym elementem działań przeciwpowodziowych, w tym przeciwdziałania występującym podtopieniom terenów położonych nad ciekami powierzchniowymi przepływającymi przez obszar powiatu, jest ich bieżące utrzymanie i konserwacja. Wszystkie powyższe kierunki interwencji w zakresie gospodarki wodą będą realizowane z uwzględnieniem działań adaptacyjnych do zmian klimatu zgodnie ze SPA 2020 [66].
str. 106 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Obszar interwencji GWŚ: GOSPODARKA WODNO-ŚCIEKOWA
Cel: Zapewnienie dostępu do czystej wody dla społeczeństwa i gospodarki
Kierunek interwencji:
GWŚ.1. Rozbudowa infrastruktury oczyszczania ścieków i dostawy wody, optymalizacja zużycia wody
Priorytetowym działaniem prowadzącym do osiągnięcia powyższego celu w gminach powiatu jaworskiego będzie dalsze porządkowanie gospodarki ściekowej dla ochrony JCW (jednolitych części wód powierzchniowych i podziemnych), poprzez rozbudowę infrastruktury oczyszczania ścieków – dalszą rozbudowę systemów kanalizacji sanitarnej i podłączanie ich do oczyszczalni ścieków znajdujących się na terenie powiatu. Będą realizowane zadania wpisane do „Krajowego programu oczyszczania ścieków komunalnych” [1]. Ze względu na częściowo duże rozproszenie zabudowy na terenie gmin powiatu jaworskiego, w ramach porządkowania gospodarki ściekowej wskazane jest (w technicznie i ekonomicznie uzasadnionych przypadkach) promowanie budowy przydomowych oczyszczalni ścieków. Powyższe działania przyczynią się do likwidacji nieszczelnych szamb i wzrostu podłączania mieszkańców do kanalizacji sanitarnej i/lub wzrostu wykorzystania przydomowych oczyszczalni ścieków. Niezbędnym działaniem jest kontrola stanu funkcjonowania i obsługi bezodpływowych zbiorników oraz oczyszczalni przydomowych. Ponadto będą wspierane działania z zakresu uporządkowania i modernizacji gospodarki ściekowej w podmiotach gospodarczych, prowadzące do instalacji urządzeń podczyszczających ścieki przed ich zrzutem do kanalizacji gminnych oraz działania optymalizacji zużycia wody (np. wprowadzanie zamkniętych obiegów wody, poprawa stanu technicznego wewnętrznych instalacji wodociągowych). Na obszarach zurbanizowanych należy dążyć do uporządkowania gospodarki wodami opadowymi i wspierać działania zmierzające do likwidacji spływów zanieczyszczeń powierzchniowych z dróg do wód (szczególnie w okresie używania środków chemicznych do posypywania dróg). Ograniczenie ilości zanieczyszczeń niesionych w spływach opadowych powinno następować najlepiej przez odprowadzenie wód opadowych do kanalizacji deszczowej zakończonej separatorem. Przy modernizacji dróg na terenie powiatu wskazane jest więc uwzględnienie systemu odprowadzenia wód opadowych. Wyposażenie w separatory substancji ropopochodnych jest również niezbędne na stacjach benzynowych, myjniach, przy warsztatach samochodowych i wszędzie tam, gdzie mogą wystąpić spływy deszczu z olejami napędowymi i benzyną. Zapewnienie wody dobrej jakości mieszkańcom gmin powiatu jaworskiego będzie realizowane przez dalsze działania z zakresu rozbudowy systemu wodociągowego, polegające na podłączaniu do istniejącej infrastruktury nowych użytkowników. Ponadto bieżące konserwacje i remonty oraz przebudowa systemu poboru i dostawy wody poprawią nie tylko stan techniczny infrastruktury wodociągowej, ale także wpłyną na zapewnienie odpowiedniej jakości dostarczanej wody i zoptymalizują zużycie wody ograniczając straty wodociągowe. Racjonalizacja użytkowania wody będzie realizowana zgodnie z hierarchią ważności wykorzystania wód przez różnych użytkowników gospodarczych. W pierwszej kolejności realizowane są potrzeby gospodarki komunalnej (woda pitna), a następnie przemysłu spożywczego wymagającego wody wysokiej jakości, rolnictwa (w celu nawadniania użytków rolnych i pojenia zwierząt) oraz przemysłu. Wspierane będą więc działania podmiotów gospodarczych wprowadzające technologie wodooszczędne i wykorzystujące na cele produkcyjne wody powierzchniowe. Wszystkie działania inwestycyjne dotyczące gospodarki wodno-ściekowej powinny uwzględniać zachodzące zmiany klimatyczne zgodnie ze SPA 2020 [66].
str. 107 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Obszar interwencji ZG: ZASOBY GEOLOGICZNE
Cel: Racjonalne gospodarowanie zasobami geologicznymi i zmniejszenie wpływu na środowisko w związku z wydobyciem kopalin
Kierunek interwencji:
ZG.1. Racjonalne i efektywne gospodarowanie zasobami kopalin ze złóż w zakresie ich wydobycia i wykorzystania
ZG.2. Rekultywacja terenów poeksploatacyjnych
Zgodnie z polityką ekologiczną państwa i pozostałymi dokumentami wyższego szczebla w zakresie ochrony środowiska, gospodarowanie zasobami geologicznymi powinno być prowadzone w sposób racjonalny i efektywny w zakresie ich rozpoznania i wydobycia, a także rekultywacji terenów poeksploatacyjnych. Wydobycie kopalin prowadzone zgodnie z prawem możliwe jest jedynie po uzyskaniu koncesji. Zezwolenia te wydawane są po uzyskaniu decyzji o uwarunkowaniach środowiskowych i po przedstawieniu projektu zagospodarowania złoża, który powinien ograniczać skalę i zakres naruszeń środowiska oraz zapewniać pełne wykorzystanie zasobów złoża wraz z kopalinami towarzyszącymi, a także wskazywać założenia rekultywacji terenu poeksploatacyjnego. Podmiot eksploatujący złoże zobowiązany jest przedsiębrać środki niezbędne do ochrony zasobów złoża, jak również do ochrony powierzchni ziemi oraz wód powierzchniowych i podziemnych, sukcesywnie prowadzić rekultywację terenów poeksploatacyjnych oraz przywracać do właściwego stanu inne elementy przyrodnicze. Ważnym więc czynnikiem jest prawidłowa eksploatacja zasobów złóż i kontrola ich realizacji z warunkami wydanych koncesji. Ponadto powinny być prowadzone przez odpowiednie urzędy działania prowadzące do ograniczenia niekoncesjonowanej eksploatacji złóż. Działaniem sprzyjającym ochronie zasobów geologicznych jest odpowiednie planowanie przestrzenne dotyczące zabezpieczenia w planach zagospodarowania przestrzennego obszarów występowania złóż perspektywicznych przed trwałym ich zagospodarowaniem. Takie działania powinny być realizowane przy każdej zmianie mpzp. Bezpośrednim efektem prowadzonej działalności wydobywczej jest naruszenie rzeźby terenu, gleb i często stosunków wodnych. Ważnym więc elementem ograniczenia wpływu na środowisko powiatu jaworskiego przy wydobyciu surowców będzie rekultywacja i zagospodarowanie wyeksploatowanych wyrobisk, które mogą być wykorzystane np. na cele rekreacyjne, leśne, rolne. Kierunki interwencji i określona zadania inwestycyjne powinny być realizowane z uwzględnieniem działań adaptacyjnych do zmian klimatu zgodnie ze SPA 2020 [66].
str. 108 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Obszar interwencji G: GLEBY
Cel: Ochrona i zapewnienie właściwego sposobu użytkowania powierzchni ziemi
Kierunek interwencji:
G.1. Ochrona gleb użytkowanych rolniczo i ograniczenie procesu degradacji gleb
G.2. Remediacja terenów zanieczyszczonych oraz rekultywacja terenów zdegradowanych
G.3. Ochrona przed osuwiskami
Zgodnie z dokumentami w zakresie polityki ekologicznej podstawowym zadaniem w zakresie ochrony powierzchni ziemi jest zapewnienie racjonalnego wykorzystania zasobów gleb, uwzględniającego ekonomikę i wymogi ekologiczne. Elementem ochrony gruntów rolnych będą więc odpowiednie zapisy w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego (przy ich aktualizacji) prowadzące do ochrony wartościowych powierzchni gruntów użytkowanych rolniczo. Istotnym elementem realizacji wyznaczonego celu jest ograniczanie procesów degradacji gleb wartościowych, spowodowanych imisją zanieczyszczeń oraz zbyt dużym wykorzystaniem środków ochrony roślin. Czynniki te mają wpływ nie tylko na grunty użytkowane rolniczo, ale także na przyległe do nich tereny o wysokich walorach przyrodniczych. W ochronie gleb ważnym elementem jest prowadzenie bieżącej rekultywacji gruntów. Wdrażane więc będą zasady zawarte w Kodeksie dobrych praktyk rolniczych [10], które będą sprowadzały się m.in. do minimalizowania obszarów o bardzo kwaśnym lub kwaśnym odczynie gleb. Priorytetowym działaniem na kolejne lata powinno być wapnowanie gleb użytkowanych rolniczo. Działania wdrażania zasad z ww. kodeksu będą skupiały się również na zapobieganiu erozji wietrznej gleby m.in. poprzez prowadzenie odpowiednich zabiegów agrotechnicznych i wprowadzenie zalesień na glebach o najniższych klasach bonitacji zgodnie z opracowanymi Planami urządzeniowo - rolnymi gmin powiatu [25] - [28]. W dalszym ciągu prowadzone będą badania gleb użytkowanych rolniczo w zakresie zawartości mikroelementów i kwasowości gleb. Zgodnie z priorytetami wdrażanej w Polsce polityki ekologicznej należy poddać rekultywacji tereny zdegradowane, tj. przywrócić im wartości użytkowe. W tym celu należy zapobiegać składowaniu odpadów w miejscach do tego celu nieprzystosowanych, a w przypadku powstania dzikich wysypisk niezwłocznie je likwidować. Natomiast obszary, na których występują skażenia gleb, powinny być poddane rekultywacji w kierunku zgodnym z wydanymi decyzjami w tym zakresie. Cennym działaniem zwiększającym świadomość ekologiczną i rolniczą wśród rolników jest prowadzenie szeroko pojętej edukacji ekologicznej poprzez organizację spotkań i akcji informacyjnych, szkoleń czy konferencji, dotyczących m.in. stosowania środków ochrony roślin czy potrzeb wapnowania gleb, a także innych zasad zawartych w Kodeksie dobrych praktyk rolniczych [10]. Wszystkie powyższe kierunki interwencji w zakresie gleb będą realizowane z uwzględnieniem działań adaptacyjnych do zmian klimatu zgodnie ze SPA 2020 [66].
str. 109 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Obszar interwencji GO: GOSPODARKA ODPADAMI I ZAPOBIEGANIE POWSTAWANIU ODPADÓW
Cel: Gospodarowanie odpadami zgodnie z hierarchią sposobów postępowania z nimi
Kierunek interwencji:
GO.1. Rozwój systemów gospodarowania odpadami
GO.2. Zamykanie i rekultywacja składowisk odpadów komunalnych
Realizacja powyższego celu na terenie powiatu jaworskiego będzie odbywać się poprzez rozwój systemu selektywnej zbiórki odpadów komunalnych, prowadzący do redukcji strumienia odpadów komunalnych zmieszanych kierowanych do deponowania na składowisku odpadów. W tym celu będą prowadzone działania: . doskonalenia systemu selektywnej zbiórki odpadów biodegradowalnych, . doskonalenie systemu selektywnej zbiórki odpadów opakowaniowych, w tym tworzyw sztucznych, szkła, metali oraz papieru i tektury, opakowań wielomateriałowych, . doskonalenie systemu selektywnej zbiórki: o odpadów tekstyliów wydzielonych ze strumienia odpadów komunalnych, o odpadów wielkogabarytowych wydzielonych ze strumienia odpadów komunalnych, o odpadów budowlano-remontowych wydzielonych ze strumienia odpadów komunalnych, o odpadów niebezpiecznych wydzielonych ze strumienia odpadów komunalnych, o zużytych opon wydzielonych ze strumienia odpadów komunalnych, o zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego, o innych specyficznych odpadów wydzielonych ze strumienia odpadów komunalnych i przyjmowanych w PSZOK - ach, . rozwój punktów selektywnej zbiórki odpadów komunalnych (PSZOK), . udział gmin powiatu jaworskiego we wdrażaniu racjonalnej gospodarki odpadami komunalnymi w regionie środkowosudecki wspólnej gospodarki odpadami, . edukacja społeczeństwa w zakresie postępowania z odpadami.
Kolejnym zadaniem w prowadzeniu racjonalnej gospodarki odpadami jest usunięcie i unieszkodliwienie wyrobów zawierających azbest, zlokalizowanych zarówno w obiektach należących do podmiotów publicznych, jak i podmiotów i osób prywatnych. Będą wdrażane działania wskazane w programach usuwania i unieszkodliwiania wyrobów zawierających azbest z zinwentaryzowanych miejsc. W najbliższych latach będą także kontynuowane działania rekultywacji zamkniętych składowisk odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne oraz likwidowane będą tzw. „dzikie wysypiska odpadów”.
str. 110 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Obszar interwencji ZP: ZASOBY PRZYRODNICZE
Cel: Zachowanie i ochrona walorów przyrodniczych
Kierunek interwencji:
ZP.1. Utrzymanie, rozwój i ochrona różnorodności biologicznej i krajobrazowej
ZP.2. Ochrona i zrównoważony rozwój lasów
Zgodnie z polityką ekologiczną państwa podstawowym celem w zakresie ochrony przyrody i krajobrazu jest: zachowanie bogatej różnorodności biologicznej polskiej przyrody na różnych poziomach organizacji: na poziomie wewnątrzgatunkowym (genetycznym), gatunkowym oraz ponadgatunkowym (ekosystemowym), wraz z umożliwieniem zrównoważonego rozwoju gospodarczego kraju, który w sposób niekonfliktowy współistnieje z różnorodnością biologiczną. Realizacja powyższego celu polega na tworzeniu takich warunków prowadzenia działalności gospodarczej i rolnej oraz zasad ochrony gatunkowej flory i fauny, aby różnorodność biologiczna ulegała stopniowej poprawie i wzbogaceniu. Ochrona gatunkowa flory i fauny będzie realizowana poprzez utrzymanie naturalnych siedlisk fauny i flory oraz przeciwdziałanie ich fragmentacji. Ochrona ta ma za zadanie zachowanie cennych przyrodniczo obszarów i obiektów, zarówno objętych już prawną ochroną, jak i tych, które do tej pory nie były chronione prawnie, przez objęcie ich różnymi formami ochrony przyrody. Ponadto polityka przestrzenna gmin powiatu powinna być realizowana poprzez odpowiednie proekologiczne konstruowanie planów zagospodarowania przestrzennego chroniące wartości przyrodnicze i krajobrazowe, w tym chroniące korytarze ekologiczne, w tym również rzek, naturalnych siedlisk fauny i flory oraz innych obszarów mających istotne znaczenie dla zachowania różnorodności biologicznej. Kolejnym kierunkiem działań w zakresie ochrony przyrodniczych zasobów gmin powiatu będzie pielęgnacja i rozbudowa zasobów zieleni na terenie powiatu. Istniejąca na tym terenie zieleń, w tym zieleń parkowo - pałacowa objęte będą przede wszystkim bieżącą pielęgnacją. Natomiast przy odpowiednich uwarunkowaniach terenowych wskazany jest rozwój przydrożnych pasów zieleni (niska i wysoka zieleń) umożliwiające jednocześnie zmniejszenie oddziaływania hałasu przydrożnego. Zgodnie z polityką ekologiczną państwa podstawowym zadaniem w zakresie ochrony i zrównoważonego rozwoju lasów jest: kontynuacja prac w kierunku racjonalnego użytkowania zasobów leśnych przez kształtowanie ich właściwej struktury gatunkowej i wiekowej, z zachowaniem bogactwa biologicznego. Oznacza to rozwijanie idei trwale zrównoważonej i wielofunkcyjnej gospodarki leśnej. Powyższe działania mają prowadzić m.in. do zwiększenia lesistości kraju. Lasy państwowe na terenie powiatu to przede wszystkim lasy ochronne. Prowadzone działania nadleśnictw dotyczące gospodarki leśnej zostały określone w opracowanych „Planach urządzania lasów” (w tym Programów ochrony przyrody), w każdym z nadleśnictw oraz zsynchronizowanych z cyklem10-letniego okresu obowiązywania ww. planów. Tak więc realizacja zadań: gospodarczych, hodowlanych i ochronnych w lasach państwowych w kolejnych latach na obszarze powiatu będzie prowadzona zgodnie z ww. planami urządzania lasów państwowych, w tym programów ochrony przyrody. Realizacja zadań: gospodarczych, hodowlanych i ochronnych w lasach innych niż wymienione powyżej będzie prowadzona zgodnie z uproszczonymi planami urządzania lasów. Zgodnie z polityką ekologiczną należy dążyć do zwiększania zalesienia terenów i zwiększenia terenów zielonych na obszarach zurbanizowanych. Krajowy Program Zwiększania Lesistości (KPZL) [17] zakłada zwiększenie lesistości kraju do 30% do 2020 r. W związku z tym na terenie powiatu jaworskiego należy prowadzić politykę zalesiania zmierzającą do wzrostu powierzchni lasów. Zalesianie będzie prowadzone przede wszystkim na terenach o glebach słabych i zdegradowanych, nieużytkowanych rolniczo. Zalesianie obszarów gmin powiatu będzie odbywać się zgodnie
str. 111 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO z opracowanymi Projektami granicy rolno - leśnej, w których uwzględniono kryteria zawarte w KPZL [17], zgodnie z którymi obszary przeznaczone do zalesienia m.in. powinny zapewniać zmniejszenie rozdrobnienia i rozproszenia kompleksów leśnych. Dla zwiększenia zalesień na terenach prywatnych wskazane jest prowadzenie działań aktywizujących społeczność wiejską do wykorzystania możliwości pomocy finansowej ze środków funduszy UE na zalesienia gruntów rolnych i innych niż rolne. Inną pomocą przy zalesieniach jest doradztwo zalesieniowe świadczone nieodpłatnie właścicielom gruntów przez nadleśnictwa właściwe ze względu na położenie gruntów przeznaczonych do zalesienia. Kolejnym kierunkiem działań w zakresie ochrony lasów i zachowania jego trwałości będzie wzmocnienie kontroli na obszarach nowych nasadzeń i w lasach prywatnych. Innym działaniem prowadzącym do ochrony walorów przyrodniczych powiatu i regionu oraz zwiększania lesistości jest szeroko pojęta edukacja ekologiczna realizowana w różnorodnej formie, wspierana np. ścieżkami edukacyjno- rekreacyjnymi o tematyce przyrodniczo - leśnej. Wszystkie powyższe kierunki realizacji ochrony zasobów przyrody będą prowadzone z uwzględnieniem działań adaptacyjnych do zmian klimatu zgodnie ze SPA 2020 [66].
Obszar interwencji ZPA: ZAGROŻENIA POWAŻNYMI AWARIAMI
Cel: Ograniczenie ryzyka wystąpienia poważnych awarii oraz minimalizacja ich skutków
Kierunek interwencji:
ZPA.1. Minimalizacja ryzyka wystąpienia poważnych awarii przemysłowych i w wyniku transportu
ZPA.2. Minimalizacja potencjalnych negatywnych skutków dla ludzi i środowiska wystąpienia poważnych awarii w wyniku transportu
Dążenie do osiągnięcia powyższego celu oraz kierując się zasadami przezorności i zapobiegania, działania będą sprowadzały się do minimalizacji ryzyka wystąpienia i przeciwdziała skutkom dla środowiska i ludzi zagrożeń poważnymi awariami. W kategorii tych zagrożeń znajdują się skutki środowiskowe powstałe w wyniku poważnych awarii przemysłowych i transportowych z udziałem niebezpiecznych substancji. Na terenie powiatu jaworskiego wyznaczone kierunki interwencji będą realizowane poprzez: . monitoring rejestru zakładów zwiększonego i dużego ryzyka wystąpienia poważnych awarii przemysłowych (ZDR, ZZR) prowadzony przez WIOŚ, a także monitoring transportu substancji niebezpiecznych, oraz będą skupiały się na: . utrzymaniu i doskonaleniu systemu zarządzania kryzysowego, w tym systemu wczesnego ostrzegania przed zjawiskami hydrologicznymi i meteorologicznymi oraz systemu ratowniczo- gaśniczego, a na poziomie powiatowym i gminnym również na doposażeniu jednostek OSP w odpowiedni sprzęt ratowniczo - gaśniczy.
Zbiorcze zestawienie obszarów interwencji oraz ich cele, kierunki interwencji i zadania Zestawienie zbiorcze określonych w programie obszarów interwencji wraz ze wskazaniem wyznaczonych dla nich celów i kierunków interwencji oraz przypisanych im zadaniom w podziale na zadania własne powiatu jaworskiego i zadania monitorowane (do realizacji przez inne podmioty) przedstawiono w poniższej tabeli.
str. 112 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Tabela 4.1. Cele, kierunki interwencji oraz zadania – zestawienie zbiorcze Obszar Lp. Cel Kierunek interwencji Zadania Podmiot odpowiedzialny Ryzyka interwencji 1 2 3 4 5 6 7 ZADANIA WŁASNE OKP.1. Efektywność energetyczna i ograniczenie OKP.1-1. Kompleksowa modernizacja energetyczna budynków użyteczności emisji ze źródeł komunalnych i publicznej w powiecie jaworskim - termomodernizacja obiektów Starostwo Powiatowe w Jaworze Brak środków finansowych przemysłowych użyteczności publicznej powiatu jaworskiego OKP.1-2. Wdrożenie infrastruktury energetycznej w oparciu o odnawialne Starostwo Powiatowe w Jaworze Brak środków finansowych źródła energii w budynkach DPS na terenie powiatu jaworskiego OKP.1-3. Monitoring inwestycji budowlanych pod kątem ograniczenia Starostwo Powiatowe w Jaworze Opór podmiotów realizujących inwestycje niezorganizowanej emisji pyłu OKP.1-4. Roczne raporty o nowych i zmienianych decyzjach i zgłoszeniach dla instalacji na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza, decyzjach Starostwo Powiatowe w Jaworze Braki kadrowe zobowiązujących do pomiarów emisji OKP.1-5. Akcje edukacyjne w jednostkach powiatowych podnoszące Starostwo Powiatowe w Jaworze / Brak środków finansowych, niskie zainteresowanie świadomość społeczną w zakresie efektywności energetycznej oraz jednostki organizacyjne społeczeństwa potrzebę ochrony klimatu i powietrza OKP.2. Poprawa warunków ruchu drogowego na OKP.2-1. Przebudowa dróg powiatowych i wojewódzkiej oraz budowa ścieżek terenie powiatu rowerowych - ujęto w Obszarze interwencji: ZH: ZAGROŻENIA uwzględniono w obszarze interwencji ZH uwzględniono w obszarze interwencji ZH HAŁASEM ZADANIA MONITOROWANE OKP.1. Efektywność energetyczna i ograniczenie OKP.1-6. Wdrażanie planu gospodarki niskoemisyjnej miasta i gminy Bolków ,
emisji ze źródeł komunalnych i w tym m.in.: przemysłowych A. Termomodernizacja budynków na terenie gminy Bolków gmina Bolków/ jednostki organizacyjne, Brak środków finansowych, brak zgody
mieszkańcy, podmioty gospodarcze konserwatora zabytków na prowadzenie prac B. Wymiana źródeł ciepła na nowe, bardziej ekologiczne w budynkach gmina Bolków/ jednostki organizacyjne, Brak środków finansowych, brak obowiązku
1. na terenie gminy Bolków mieszkańcy, podmioty gospodarcze prawnego wymiany źródeł ciepła C. Montaż OZE dla budynków na terenie gminy Bolków gmina Bolków/ jednostki organizacyjne, Brak środków finansowych, brak możliwości
mieszkańcy, podmioty gospodarcze technicznych D. Zastosowanie technologii efektywnych energetycznie oraz gmina Bolków/ jednostki organizacyjne, Brak środków finansowych, brak obowiązku modernizacja instalacji i urządzeń na efektywne energetycznie mieszkańcy, podmioty gospodarcze prawnego w budynkach na terenie gminy Bolków E. Wymiana oświetlenia na energooszczędne w budynkach na terenie gmina Bolków / jednostki organizacyjne Brak środków finansowych gminy Bolków
OKP: OCHRONA KLIMATU I JAKOŚCI POWIETRZA POWIETRZA JAKOŚCI I KLIMATU OCHRONA OKP: F. Modernizacja oświetlenia ulicznego gmina Bolków Brak środków finansowych G. Modernizacja oraz budowa sieci elektroenergetycznych na terenie TAURON Dystrybucja S.A. Oddział Niewystarczające środki finansowe, zmiana planów
gminy Bolków wraz z modernizacją stacji i rozdzielni w Jeleniej Górze rozwojowych
Poprawa jakości powietrza atmosferycznego (spełnienie norm jakości powietrza) powietrza) jakości norm (spełnienie atmosferycznego powietrza jakości Poprawa OKP.1-7. Wdrażanie planu gospodarki niskoemisyjnej m. Jawora, w tym m.in..: A. Termomodernizacja MOPS w Jaworze miasto Jawor Niewystarczające środki finansowe B. Termomodernizacja obiektu przy ul. Moniuszki 6 w Jaworze miasto Jawor Niewystarczające środki finansowe C. Termomodernizacja obiektu przy ul. Starojaworskiej 82 w Jaworze - termomodernizacja obiektów użyteczności publicznej na terenie miasto Jawor Niewystarczające środki finansowe gminy Jawor D. Termomodernizacja z rozbudową Krytej Pływalni "Słowianka" miasto Jawor Niewystarczające środki finansowe E. Rozwój zielonych terenów Jawora jako element systemu wymiany miasto Jawor Brak środków finansowych i regeneracji powietrza w gminie F. Budowa instalacji fotowoltaicznych na obiektach użyteczności Brak środków finansowych, brak możliwości miasto Jawor publicznej w miasta Jawora (mikroinstalacje) technicznych G. Termomodernizacja budynków mieszkalnych miasto Jawor, mieszkańcy Brak środków finansowych
str. 113 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Obszar Lp. Cel Kierunek interwencji Zadania Podmiot odpowiedzialny Ryzyka interwencji 1 2 3 4 5 6 7 H. Ograniczenie niskiej emisji w mieście Jawor poprzez modernizację Brak środków technicznych, brak uwarunkowań miasto Jawor, mieszkańcy indywidulanych kotłowni domowych prawnych nakazujących wymianę źródeł ciepła OKP.1-8. Wdrażanie planu gospodarki niskoemisyjnej dla gminy Męcinka gmina Męcinka Brak środków finansowych OKP.1-9. Wdrażanie planu gospodarki niskoemisyjnej dla gminy Mściwojów,
w tym m.in..: A. Termomodernizacja budynku Urzędu Gminy gmina Mściwojów Niewystarczające środki finansowe B. Wymiana pieców Brak środków technicznych, brak uwarunkowań mieszkańcy gminy, gmina Mściwojów prawnych nakazujących wymianę źródeł ciepła C. Termomodernizacja budynków użyteczności publicznej gmina Mściwojów Brak środków finansowych D. Modernizacja oświetlenia obiektów w Mściwojowie gmina Mściwojów Brak środków finansowych E. Budowa instalacji słonecznych do ogrzewania wody Brak środków finansowych, brak możliwości mieszkańcy gminy, gmina Mściwojów w indywidualnych budynkach mieszkalnych technicznych F. Termomodernizacja budynków wielorodzinnych spółdzielnie i wspólnoty mieszkaniowe Brak środków finansowych OKP.1-10. Wdrażanie planu gospodarki niskoemisyjnej dla gminy Paszowice,
w tym m.in..: A. Termomodernizacja budynków komunalnych wraz z wykorzystaniem Brak środków finansowych, brak możliwości gmina Paszowice OZE technicznych B. Systematyczna ale stopniowa wymiana sprzętu biurowego, urządzeń elektrycznych (m.in. klimatyzatory, podgrzewacze wody, AGD) oraz gmina Paszowice, mieszkańcy gminy Brak środków finansowych oświetlenia na bardziej efektywne energetycznie
C. Budowa nowych i modernizacja istniejących budynków publicznych Brak środków finansowych, brak możliwości z uwzględnieniem koncepcji energooszczędności wraz gmina Paszowice z wykorzystaniem OZE technicznych D. Kompleksowe zarządzanie energią w budynkach publicznych gmina Paszowice Brak środków finansowych zarządzanych przez Urząd Gminy E. Modernizacja / wymiana oświetlenia ulicznego - wymiana na bardziej efektywne energetycznie, zastosowanie automatyki sterowania gmina Paszowice Brak środków finansowych oświetleniem F. Termomodernizacja budynków usługowych/przemysłowych oraz Brak środków finansowych, brak możliwości mieszkańcy gminy budynków mieszkalnych wraz z wykorzystaniem OZE technicznych G. Wymiana oświetlenia na energooszczędne w budynkach gminnych - gmina Paszowice Brak środków finansowych Zwiększenie efektywności energetycznej OKP.1-11. Wdrażanie planu gospodarki niskoemisyjnej dla gminy Wądroże
Wielkie, w tym m.in..: A. Termomodernizacja obiektów użyteczności publicznej z gmina Wądroże Wielkie Brak środków finansowych zastosowaniem nowoczesnych technologii w gminie Wądroże Wielkie B. Termomodernizacja budynków mieszkalnych jednorodzinnych i mieszkańcy gminy Brak środków finansowych wielorodzinnych C. Modernizacja i wymiana oświetlenia ulicznego gmina Wądroże Wielkie Brak środków finansowych D. Wykorzystanie odnawialnych źródeł energii Brak środków finansowych, brak możliwości mieszkańcy, podmioty gospodarcze technicznych E. Wykorzystanie odnawialnych źródeł energii w budynkach Brak środków finansowych, brak możliwości gmina Wądroże Wielkie użyteczności publicznej technicznych OKP.1-12. Budowa stacji pomiarowej Jawor oraz rozbiórka stacji redukcyjno- GAZ-SYSTEM SA Brak środków finansowych pomiarowej Jawor (przebudowa infrastruktury gazowej)
str. 114 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Obszar Lp. Cel Kierunek interwencji Zadania Podmiot odpowiedzialny Ryzyka interwencji 1 2 3 4 5 6 7 OKP.1-13. Modernizacja sieci gazowej i przyłączenie nowych odbiorców na Polska Spółka Gazownictwa Sp. z o.o. Brak środków finansowych terenie powiatu jaworskiego OKP.1-14. Kontrole przestrzegania zakazu spalania odpadów w urządzeniach miasto Jawor Brak akceptacji społeczeństwa grzewczych i na otwartych przestrzeniach OKP.1-15. Odpowiednie zapisy w MPZP dotyczące ochrony klimatu i powietrza (podłączenia do sieci ciepłowniczej, zabudowa umożliwiająca Brak środków finansowych, brak odpowiedniego gminy powiatu przewietrzanie, zieleń izolacyjna, konieczność budowy ścieżek uwzględnienia w MPZP wszystkich zagadnień rowerowych itp..) OKP.1-16. Ograniczenie emisji niezorganizowanej pyłów z kopalni (głównie kruszywa) na terenach miejskich strefy dolnośląskiej (pasy zieleni podmioty gospodarcze Brak środków finansowych ochronnej, zraszanie obszarów o nadmiernym pyleniu itp.) OKP.1-17. Monitoring jakości powietrza na podstawie modelowania WIOŚ Niewystarczające środki finansowe zanieczyszczeń OKP.1-18. Akcje edukacyjne w jednostkach uświadamiające potrzebę ochrony klimatu i powietrza (np. szkodliwość spalania odpadów w piecach, gminy powiatu / jednostki organizacyjne , Niewystarczające środki finansowe, brak
alternatywne systemy transportu, korzyści ze zbiorczych systemów nadleśnictwa, CEEiK zainteresowania społeczeństwa ogrzewania, termomodernizacji budynków, wykorzystania OZE itp.) OKP.2. Poprawa warunków ruchu drogowego na OKP.2-2. Budowa i wyznaczenie tras pieszo-rowerowych na terenie gmin gminy: Jawor, Mściwojów, Paszowice, Brak środków finansowych terenie powiatu powiatu jaworskiego Wądroże Wielkie OKP.2-3. Budowa, przebudowa, modernizacje dróg - ujęto w Obszarze uwzględniono w obszarze interwencji ZH uwzględniono w obszarze interwencji ZH Interwencji: ZAGROŻENIA HAŁASEM ZADANIA WŁASNE ZH.1. Ograniczenie występowania przekroczeń Poprawa dostępności transportowej powiatu jaworskiego poprzez Starostwo Powiatowe w Jaworze/ PZD ZH.1-1. Brak środków finansowych normatywnych hałasu komunikacyjnego przebudowę drogi powiatowej 2184D - etap I, II, III gmina Wądroże Wielkie Poprawa bezpieczeństwa na drodze powiatowej nr 2822D relacji Jawor - Myślibórz poprzez przebudowę drogi i budowę ścieżki Starostwo Powiatowe w Jaworze / PZD ZH.1-2. Brak środków finansowych pieszo-rowerowej prowadzącej od drogi krajowej nr 3 w kierunku gmina Paszowice Parku Krajobrazowego "Chełmy" Przebudowa dróg powiatowych w celu poprawy jakości połączeń ZH.1-3. Starostwo Powiatowe w Jaworze Brak środków finansowych komunikacyjnych na obszarze powiatu jaworskiego Droga wojewódzka nr 363 i 374: Opracowanie koncepcji na modernizację skrzyżowania ul. Kuzienniczej w Jaworze (droga wojewódzka nr 374) z ul. Słowackiego ( droga nr 2176D) w celu poprawy płynności ruchu - Przebudowa ulicy Wiejskiej w Jaworze Starostwo Powiatowe w Jaworze / ZDP, ZH.1-4. Brak środków finansowych 2. (droga nr 363) wraz z chodnikiem od skrzyżowania z drogą nr 374 na Urząd Marszałkowski / DSDiK odcinku ok. 300 m - Przebudowa ulicy Limanowskiego w Jaworze (droga nr 363) od skrzyżowania z drogą krajową nr 3 do mostu przez rzekę Nysa Szalona na odcinku ok. 930 m
ZH: ZAGROŻENIA HAŁASEM HAŁASEM ZH:ZAGROŻENIA ZH.2. Ograniczenie uciążliwości hałasu ZH.2-1 Wydawanie decyzji o dopuszczalnym poziomie hałasu i ich nadzór Starostwo Powiatowe w Jaworze Niedostosowanie się podmiotu do wydanej decyzji przemysłowego
Ochrona środowiska i ludzi przed hałasem hałasem przed ludzi i środowiska Ochrona ZADANIA MONITOROWANE ZH.1. Ograniczenie występowania przekroczeń ZH.1-5. Budowa drogi ekspresowej S3 (odcinek: Legnica - Jawor - Paszowice Brak środków finansowych, opór społeczny, GDDKiA normatywnych hałasu komunikacyjnego - Bolków - granica państwa) niezidentyfikowane przeszkody terenowe ZH.1-6. Budowa obwodnicy Bolkowa w ciągu drogi krajowej nr 3 i 5 Brak środków finansowych, opór społeczny, GDDKiA niezidentyfikowane przeszkody terenowe ZH.1-7. Remont drogi krajowej nr 5 na odcinku Wierzchosławice–Domanów GDDKiA Brak środków finansowych w km 415+300-417+450
str. 115 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Obszar Lp. Cel Kierunek interwencji Zadania Podmiot odpowiedzialny Ryzyka interwencji 1 2 3 4 5 6 7 ZH.1-8. Remont drogi krajowej nr 3 na odcinku: Małuszów-Jawor, w Jaworze, GDDKiA Brak środków finansowych Sokola – Świny, Bolków - Jeżów ZH.1-9. Utrzymanie w dobrym stanie technicznym. Wprowadzenie środków GDDKiA Brak środków finansowych trwałego uspokojenia ruchu. Droga krajowa Nr 3 (m. Kaczorów). ZH.1-10. Budowa / przebudowa dróg gminnych gminy powiatu Brak środków finansowych
A. Przebudowa ul. Cukrowniczej w Jaworze wraz z infrastrukturą Miasto Jawor Brak środków finansowych towarzyszącą B. Przebudowa drogi gminnej Budziszów Wielki - Rąbienice gmina Wądroże Wielkie Brak środków finansowych C. Przebudowa drogi gminnej i drogi wewnętrznej w Pawłowicach gmina Wądroże Wielkie Brak środków finansowych Wielkich D. Przebudowa drogi Jenków –Gądków gmina Wądroże Wielkie Brak środków finansowych ZH.1-11. Modernizacja i remont istniejących dróg gminnych gminy powiatu Brak środków finansowych ZH.1-12. Przebudowa drogi wojewódzkiej Nr 374 w zakresie budowy chodnika w m. Zębowice DSDiK, gmina Paszowice Brak środków finansowych ZH.1-13. Przebudowa drogi powiatowej nr 2622D oraz budowa chodnika gmina Męcinka Brak środków finansowych i kanalizacji deszczowej w Sichowie ZH.1-14. Odpowiednie tworzenie MPZP - właściwa odległość obszarów ochrony przed hałasem od lokalizacji tras komunikacyjnych gminy powiatu Brak ujęcia w MPZP wszystkich obszarów ZH.1-15. Monitoring hałasu komunikacyjnego Niewystarczające środki finansowe na wykonanie WIOŚ, GDDKiA, DSDiK pomiarów w większej liczbie punktów ZH.1-16. Edukacja w zakresie szkodliwości hałasu i promowanie rozwiązań gminy powiatu / jednostki organizacyjne , redukcji hałasu (np. promowanie transportu publicznego i jazdy na Niewystarczające środki finansowe rowerze) CEEiK
ZH.2. Ograniczenie uciążliwości hałasu ZH.2-2. Ochrona obszarów o korzystnym klimacie akustycznym poprzez Brak odpowiedniego uwzględnienia w MPZP gminy powiatu przemysłowego uwzględnianie ich MPZP wszystkich obszarów ZH.2-3. Preferowanie niekonfliktowych lokalizacji obiektów usługowych Brak odpowiedniego uwzględnienia w MPZP gminy powiatu i przemysłowych wszystkich obszarów ZH.2-4. Monitoring hałasu przemysłowego i kontrole interwencyjne WIOŚ Niewystarczające środki finansowe
ZADANIA WŁASNE PEM.1. Minimalizacja oddziaływania PEM.1-1. Monitorowanie wyników i oceny pomiarów PEM wykonywanych promieniowania elektromagnetycznego przez WIOŚ Starostwo Powiatowe w Jaworze Brak środków finansowych, braki kadrowe
ZADANIA MONITOROWANE PEM.1. Minimalizacja oddziaływania PEM.1-2. Ograniczanie powstawania źródeł pól elektromagnetycznych na promieniowania elektromagnetycznego terenach gęstej zabudowy mieszkaniowej na etapie planowania Brak środków finansowych, braki kadrowe, brak 3. przestrzennego oraz wprowadzenie zagadnienia pól Miasto Jawor odpowiedniego uwzględnienia w MPZP wszystkich elektromagnetycznych do MPZP zagadnień PEM.1-3. Badania monitoringowe promieniowania elektromagnetycznego od WIOŚ,
elektromagnetycznym elektromagnetycznym Niewystarczające środki finansowe istniejących źródeł PEM operatorzy instalacji i urządzeń PEM
Ochrona przed promieniowaniem promieniowaniem przed Ochrona PEM.1-4. Odpowiednie planowanie przestrzenne - nadzór nad lokalizacją gminy powiatu, Brak środków finansowych, brak odpowiedniego
PEM: POLA ELEKTROMAGNETYCZNE POLA ELEKTROMAGNETYCZNE PEM: nowych źródeł promieniowania elektromagnetycznego , odpowiednie zapisy w MPZP Starostwo Powiatowe w Jaworze uwzględnienia w MPZP wszystkich zagadnień
str. 116 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Obszar Lp. Cel Kierunek interwencji Zadania Podmiot odpowiedzialny Ryzyka interwencji 1 2 3 4 5 6 7 ZADANIA WŁASNE GW.1. Dążenie do osiągnięcia dobrego stanu wód GW.1-1. Promowanie priorytetów w zaspokajaniu potrzeb wodnych Starostwo Powiatowe w Jaworze Niewystarczające środki finansowe powierzchniowych i podziemnych GW.2. Gospodarowanie wodami dla ochrony GW.2-1. Monitorowanie i ostrzeganie przed zagrożeniami dotyczącymi zjawisk Starostwo Powiatowe w Jaworze / PCZK Niewystarczające środki finansowe, braki kadrowe przed zjawiskami dotyczącymi m.in. zmian natury (powodzi, suszy i deficytu wody) / RCB klimatu: powodzią, suszą i deficytem wody GW.2-2. Edukacja i szkolenia dotyczące zachowań społeczeństwa i postepowania w przypadku wystąpienia ekstremalnych zjawisk Starostwo Powiatowe w Jaworze / PCZK Niewystarczające środki finansowe, braki kadrowe natury związanych z gospodarką wodną ZADANIA MONITOROWANE GW.1. Dążenie do osiągnięcia dobrego stanu wód GW.1-2. Realizacja warunków korzystania z wód regionu wodnego środkowej Niewystarczająca akceptacja mieszkańców RZGW/ Wody Polskie2, gminy powiatu powierzchniowych i podziemnych Odry i podmiotów gospodarczych GW.1-3. Ustanawianie stref ochronnych ujęć wód powierzchniowych i RZGW/ Wody Polskie2 / Wojewoda Braki kadrowe podziemnych GW.1-4. Weryfikacja wyznaczenia wód wrażliwych na zanieczyszczenia RZGW / Wody Polskie2, WIOŚ Brak środków finansowych związkami azotu ze źródeł rolniczych GW.1-5. Prowadzenie kontroli przestrzegania przez podmioty warunków WIOŚ, RZGW/ Wody Polskie2 Brak środków finansowych, braki kadrowe wprowadzania ścieków do wód lub do ziemi GW.1-6. Ograniczenie wpływu rolnictwa na wody poprzez racjonalne mieszkańcy, nawożenie i edukację w zakresie rozwoju rolnictwa ekologicznego Niewystarczająca akceptacja społeczeństwa (ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych) gminy, ARiMR, organizacje pozarządowe
GW.1-7. Stosowanie technologii i urządzeń ograniczających możliwość podmioty gospodarcze, mieszkańcy, Brak środków finansowych, niewystarczająca
4. przedostawania się nieczystości do gruntu i wód gospodarstwa rolne akceptacja społeczeństwa GW.1-8. Edukacja ekologiczna w zakresie ochrony wód powierzchniowych CEEiK, RZGW, DZMiUW, gminy Brak środków finansowych, brak zainteresowania
i podziemnych powiatu/jednostki organizacyjne społeczeństwa GW.2. Gospodarowanie wodami dla ochrony GW.2-3. Weryfikacja pozwoleń wodno-prawnych na pobór wód RZGW / Wody Polskie2 Niewystarczające środki finansowe, braki kadrowe przed zjawiskami dotyczącymi m.in. zmian GW.2-4. Inwentaryzacja ujęć wód podziemnych wykorzystywanych do GW. GOSPODAROWANIE WODAMI WODAMI GW. GOSPODAROWANIE klimatu: powodzią, suszą i deficytem wody Wody Polskie2, Starostwo Powiatowe nawodnień rolniczych (dot. studni wykonanych w ramach zwykłego Niewystarczające środki finansowe, braki kadrowe korzystania z wód), kontrola poboru wody z tych ujęć w Jaworze, gminy powiatu, GW.2-5. Jawornik - Myślibórz, gm. Paszowice
Ochrona i zrównoważone gospodarowanie zasobami wodnymi wodnymi zasobami gospodarowanie i zrównoważone Ochrona (odbudowa koryta rzeki Jawornik, odbudowa kanału ulgi, odbudowa i budowa rowów melioracji szczegółowych , budowa nowych budowli DZMiUW Wrocław Brak środków finansowych, złe warunki pogodowe i przebudowa istniejących budowli komunikacyjnych lub hydrotechnicznych) GW.2-6. Bieżąca konserwacja i utrzymanie cieków wodnych DZMiUW Wrocław, spółki wodne Brak środków finansowych GW.2-7. Konserwacja rowów melioracyjnych Spółki wodne, gminy powiatu Brak środków finansowych GW.2-8. Budowa i modernizacja ujęć wód podziemnych dla zabezpieczenia zakłady wodociągowe, gminy powiatu Brak środków finansowych wody do picia GW.2-9. Budowa ujęć wód podziemnych dla nawadniania użytków rolnych właściciele gospodarstw rolnych Brak środków finansowych GW.2-10. Analiza możliwości odbudowy/przebudowy systemów melioracyjnych DZMiUW, właściciele gruntów, spółki z odwadniających na nawadniająco-odwadniające i budowa Brak środków finansowych, brak odpowiedniej kadry systemów melioracyjnych (nawadniająco-odwadniających) wodne GW.2-11. Zwiększanie retencji leśnej PGL Lasy Państwowe, samorządy, Brak środków finansowych właściciele terenu
2 podmiot rozpoczynający funkcjonowanie od 01.01.2018 r.
str. 117 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Obszar Lp. Cel Kierunek interwencji Zadania Podmiot odpowiedzialny Ryzyka interwencji 1 2 3 4 5 6 7 GW.2-12. Budowa i rozbudowa systemów sieci wodociągowej oraz usprawnienie istniejących systemów wodociągowych w kierunku agregacji i tworzenia alternatywnych połączeń wodociągów Brak środków finansowych, ograniczenia zakłady wodociągowe, gminy powiatu zaopatrujących obszary dotknięte klęską suszy, bądź zagrożonych lokalizacyjne deficytem zasobów wodnych spowodowanych niskimi zasobami i nadmierną eksploatacją GW.2-13. Zwiększenie retencji na obszarach rolniczych ARiMR, właściciele gospodarstw rolnych Brak środków finansowych GW.2-14. Propagowanie zmiany struktury upraw rolniczych na gatunki i odmiany roślin uprawnych bardziej odpornych na suszę rolniczą oraz właściciele gospodarstw rolnych Brak poparcia wśród rolników odpowiednie nawożenie gleb GW.2-15. Zwiększenie retencji obszarów zurbanizowanych poprzez zwiększanie udziału powierzchni przepuszczalnych - preferowanie w właściciele terenu, gminy powiatu Brak środków finansowych obiektach infrastruktury na obszarach zabudowanych materiałów przepuszczalnych GW.2-16. Racjonalizacja wykorzystania zasobów wodnych w przemyśle, w tym Brak środków finansowych, opór podmiotów wprowadzenie rozwiązań związanych z wprowadzaniem zamkniętych podmioty gospodarcze gospodarczych obiegów wody i wodooszczędnych technologii produkcji GW.2-17. Odtwarzanie starorzeczy i obszarów bagiennych jako naturalnych administrator (właściciel) cieku, zbiorników retencyjnych; zachowanie bądź odtwarzanie naturalnych administracja samorządowa, Brak środków finansowych, brak odpowiedniej kadry terenów retencyjnych takich jak torfowiska, lasy łęgowe, łąki wilgotne, administracja rządowa, właściciel terenu rozlewiska GW.2-18. Upowszechnianie prowadzenia uprawowych zabiegów właściciele gospodarstw rolnych Brak akceptacji społeczeństwa agrotechnicznych w sposób zapobiegający przesuszaniu gleby GW.2-19. Tworzenie i ochrona roślinnych pasów ochronnych właściciele gospodarstw rolnych Brak środków finansowych lub akceptacji społecznej GW.2-20. Zmiana reguł sterowania urządzeniami wodnymi retencjonującymi właściciele lub zarządcy urządzeń Braki kadrowe wodę w sposób umożliwiający wykorzystanie wody do nawodnień wodnych GW.2-21. Uwzględnianie w dokumentach planistycznych na poziomie wojewódzkim i gminnym map ryzyka powodziowego, map zagrożenia Brak środków finansowych, brak odpowiedniego powodziowego, obszarów szczególnego zagrożenia powodzią i Urząd Marszałkowski /IRT, gminy powiatu uwzględnienia w MPZP wszystkich zagadnień terenów zagrożonych podtopieniami oraz obszarów zagrożonych suszą ZADANIA WŁASNE GWŚ.1. Rozbudowa infrastruktury oczyszczania GWŚ.1-1. Budowa kanalizacji deszczowej przy inwestycjach drogowych Starostwo Powiatowe w Jaworze uwzględniono w obszarze interwencji ZH ścieków i dostawy wody, optymalizacja GWŚ.1-2. Edukacja ekologiczna dotycząca gospodarki wodno-ściekowej Starostwo Powiatowe w Jaworze / Brak środków finansowych, brak zainteresowania
zużycia wody jednostki organizacyjne społeczeństwa ZADANIA MONITOROWANE GWŚ.1. Rozbudowa infrastruktury oczyszczania GWŚ.1-3. Budowa kanalizacji sanitarnej w miejscowości Sady Dolne i Sady miasto i gmina Bolków Brak środków finansowych ścieków i dostawy wody, optymalizacja Górne zużycia wody GWŚ.1-4. Modernizacja gospodarki wodno - ściekowej na terenie aglomeracji miasto Jawor Brak środków finansowych, kolizje terenowe 5. jaworskiej - Poprawa stanu środowiska naturalnego A. Indywidualne systemy oczyszczania ścieków (głównie na terenach zabudowy gospodarki gospodarki rozproszonej i obszarach trudnych do skanalizowania, gdzie jest to prawnie dozwolone) - wsparcie miasta Jawor
B. Budowa i modernizacja sieci kanalizacji sanitarnej na terenie całej miasta C. Budowa i modernizacja sieci kanalizacji deszczowej na terenie całego miasta
GWŚ. GOSPODARKA WODNO-ŚCIEKOWA WODNO-ŚCIEKOWA GWŚ. GOSPODARKA D. Budowa i modernizacja sieci wodociągowej na terenie całego miasta E. Budowa nowych przyłączy do sieci wodociągowej. Zapewnienie dostępu do czystej wody dla społeczeństwa i i dla wody społeczeństwa doczystej dostępu Zapewnienie F. Modernizacja stacji uzdatniania wody w Jaworze
str. 118 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Obszar Lp. Cel Kierunek interwencji Zadania Podmiot odpowiedzialny Ryzyka interwencji 1 2 3 4 5 6 7 GWŚ.1-5. Rozbudowa infrastruktury wodno-ściekowej w gminie Męcinka gmina Męcinka A. Budowa sieci wodociągowej oraz przydomowych biologicznych oczyszczalni Brak środków finansowych, kolizje terenowe ścieków w Myślinowie B. Budowa sieci wodociągowej oraz kanalizacyjnej do Osiedla Piotrowice Brak środków finansowych C. Budowa sieci wodociągowej w Stanisławowie Brak środków finansowych GWŚ.1-6. Rozbudowa kanalizacji sanitarnej w gminie Mściwojów gmina Mściwojów Brak środków finansowych A. Budowa kanalizacji sanitarnej i sieci wodociągowej w miejscowości Siekierzyce
B. Budowa kanalizacji sanitarnej w Grzegorzowie
GWŚ.1-7. Rozbudowa infrastruktury wodno-ściekowej w gminie Paszowice gmina Paszowice Brak środków finansowych A. Budowa wodociągu dla miejscowości Myślibórz B. Budowa wodociągu dla miejscowości Grobla C. Kanalizacja Nowa Wieś Wielka GWŚ.1-8. Uporządkowanie gospodarki ściekowej w gminie Wądroże Wielkie urząd gminy Wądroże Wielkie Brak środków finansowych A. Budowa kanalizacji sanitarnej w Kosiskach, Sobolewie i Postolicach B. Budowa kanalizacji sanitarnej w Budziszowie Małym GWŚ.1-9. Prowadzenie ewidencji przydomowych oczyszczalni ścieków Opór społeczny, niewystarczające środki finansowe, i zbiorników bezodpływowych oraz kontrola umów na wywóz gminy powiatu nieczystości braki kadrowe GWŚ.1-10. Edukacja ekologiczna dotycząca gospodarki wodno-ściekowej gminy powiatu/ jednostki organizacyjne, Brak środków finansowych, brak zainteresowania
CEEiK społeczeństwa ZADANIA WŁASNE ZG.1. Racjonalne i efektywne gospodarowanie ZG.1-1. Udzielanie koncesji na wydobycie kopalin z wykorzystaniem kopalin Starostwo Powiatowe w Jaworze / Nieopłacalność wykorzystania kopalin zasobami kopalin ze złóż w zakresie ich towarzyszących UM WD towarzyszących wydobycia i wykorzystania ZG.1-2. Ograniczanie niekoncesjonowanej eksploatacji zasobów Starostwo Powiatowe w Jaworze / Opór społeczny, niewystarczające środki finansowe,
geologicznych UM WD / Urząd Górniczy braki kadrowe ZG.2. Rekultywacja terenów poeksploatacyjnych ZG.2-1. Nadzór nad rekultywacją wyeksploatowanych wyrobisk Starostwo Powiatowe w Jaworze Braki kadrowe i potwierdzenie zakończenia rekultywacji 6. ZADANIA MONITOROWANE ZG.1. Racjonalne i efektywne gospodarowanie ZG.1-3. Ochrona zasobów złóż kopalin poprzez uwzględnianie zasobami kopalin ze złóż w zakresie ich w dokumentach planistycznych (MPZP) obszarów ich występowania miasto Jawor i pozostałe gminy powiatu Brak uwzględnienie w MPZP wszystkich terenów wydobyciem kopalin wydobyciem wydobycia i wykorzystania i zabezpieczenie tych obszarów przed trwałym zagospodarowaniem
ZG: ZASOBY GEOLOGICZNE GEOLOGICZNE ZASOBY ZG: ZG.1-4. Prawidłowe wydobycie i wykorzystywanie eksploatowanych zasobów Sprzeciw właścicieli kopalń, nieopłacalność podmioty gospodarcze złóż wraz z kopalinami towarzyszącymi finansowa ZG.2. Rekultywacja terenów poeksploatacyjnych ZG.2-2. Rekultywacja wyeksploatowanych wyrobisk Brak środków finansowych, brak motywacji do
i zmniejszenie wpływu na środowisko w związku z z w związku naśrodowisko wpływu i zmniejszenie podmioty gospodarcze
Racjonalne gospodarowanie zasobami geologicznymi geologicznymi zasobami gospodarowanie Racjonalne prowadzenia rekultywacji ZADANIA WŁASNE G.1. Ochrona gleb użytkowanych rolniczo G.1-1. Promowanie pakietów rolno-środowiskowo-klimatycznych, rolnictwa Starostwo Powiatowe w Jaworze Ograniczone środki finansowe i ograniczenie procesu degradacji gleb ekologicznego, Kodeksu dobrych praktyk rolniczych G.2. Remediacja terenów zanieczyszczonych G.2-1. Nadzór nad rekultywacją terenów i potwierdzenie zakończenia oraz rekultywacja terenów rekultywacji 7. Starostwo Powiatowe w Jaworze Braki kadrowe zdegradowanych G: GLEBY GLEBY G: powierzchni ziemi powierzchni G.3. Ochrona przed osuwiskami G.3-1. Rejestr osuwisk i obszarów predysponowanych do występowania Ochrona i zapewnienie i zapewnienie Ochrona ruchów masowych Starostwo Powiatowe w Jaworze; PIG Braki kadrowe
właściwego sposobu użytkowania użytkowania sposobu właściwego
str. 119 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Obszar Lp. Cel Kierunek interwencji Zadania Podmiot odpowiedzialny Ryzyka interwencji 1 2 3 4 5 6 7 ZADANIA MONITOROWANE G.1. Ochrona gleb użytkowanych rolniczo i G.1-2. Ochrona gruntów rolnych przed zbędnym zagospodarowaniem przez ograniczenie procesu degradacji gleb odpowiednie zapisy w MPZP gminy powiatu Brak uwzględnienie w MPZP wszystkich terenów
G.1-3. Realizacja programu rolnośrodowiskowego, poprzez wdrażanie ARiMR, ARR, województwo dolnośląskie, Brak środków finansowych działań: rolno-środowiskowo-klimatycznych i rolnictwa ekologicznego DODR, rolnicy indywidualni G.1-4. Wdrażanie zasad zawartych w Kodeksie dobrych praktyk rolniczych, w tym stosowanie zrównoważonych i ekologicznych metod właściciele terenów Brak środków finansowych gospodarowania, zapobieganie erozji wietrznej gleby
G.1-5. Monitoring jakości gleb, w tym gleb użytkowanych rolniczo OSChR, WIOŚ, IUNG Ograniczone środki finansowe G.1-6. Edukacja ekologiczna dotycząca upowszechniania programów rolno- Ograniczone środki finansowe, brak zainteresowania DODR środowiskowo-klimatycznych, KDPR społeczeństwa G.2. Remediacja terenów zanieczyszczonych G.2-2. Rekultywacja gruntów zdegradowanych i zdewastowanych podmioty gospodarcze, właściciele Brak środków finansowych, brak motywacji do oraz rekultywacja terenów w kierunku leśnym, rekreacyjnym, rolnym (łąki) terenów zanieczyszczonych prowadzenia rekultywacji zdegradowanych i zdegradowanych G.3. Ochrona przed osuwiskami G.3-2. Opracowania map terenów osuwiskowych Brak środków finansowych, braki kadry PIG o odpowiednich kwalifikacjach G.3-3. Uwzględnianie osuwisk oraz obszarów predysponowanych do wystąpienia ruchów masowych w aktualizowanych dokumentach gminy powiatu Brak uwzględnienie w MPZP wszystkich terenów MPZP
ZADANIA WŁASNE GO.1. Rozwój systemów gospodarowania GO.1-1. Upowszechnianie zasad postępowania z odpadami - edukowanie odpadami społeczeństwa Starostwo Powiatowe w Jaworze Niewystarczające środki finansowe, braki kadrowe GO.2. Zamykanie i rekultywacja składowisk GO.2-1. Nadzór nad rekultywacją składowisk odpadów i potwierdzenie odpadów komunalnych zakończenia rekultywacji Starostwo Powiatowe w Jaworze Braki kadrowe
ZADANIA MONITOROWANE GO.1. Rozwój systemów gospodarowania GO.1-2. Doskonalenie systemu gospodarki odpadami komunalnymi gminy powiatu Niewystarczające środki finansowe, braki kadrowe odpadami GO.1-3. Tworzenie nowych i utrzymanie istniejących PSZOK Brak środków finansowych, brak właściwych gminy powiatu lokalizacji GO.1-4. Rozbudowa RIPOK (poza powiatem jaworskim) 8. właściciele i zarządcy RIPOK GO.1-5. Realizacja Programów usuwania wyrobów zawierających azbest na gminy powiatu, mieszkańcy, podmioty Brak środków finansowy, niewystarczająca terenie gmin powiatu gospodarcze świadomość społeczeństwa GO.1-6. Edukacja ekologiczna dotycząca gospodarowania odpadami, w tym Brak środków finansowych, brak zainteresowania gminy powiatu, CEEiK komunalnymi i niebezpiecznymi społeczeństwa GO.2. Zamykanie i rekultywacja składowisk GO.2-2. Rekultywacja składowisk odpadów komunalnych w Sichowie oraz gmina Męcinka Brak środków finansowych odpadów komunalnych Muchowie GO.2-3. Dolnośląski Projekt Rekultywacji - wysypiska w Budziszowie Wielkim urząd gminy Wądroże Wielkie Brak środków finansowych i Wądrożu Małym GO.2-4. Rekultywacja składowiska odpadów w Jaworze miasto Jawor Brak środków finansowych GO.2-5. Identyfikacja i likwidacja dzikich wysypisk śmieci Gospodarowanie odpadami zgodnie z hierarchią sposobów postępowania z nimi nimi z postępowania sposobów hierarchią zgodnie z odpadami Gospodarowanie gminy powiatu Brak środków finansowych GO: GOSPDOARKA ODPADAMI I ZAPOBIEGANIE POWSTAWANIU ODPADÓW ODPADÓW POWSTAWANIU ZAPOBIEGANIE I ODPADAMI GOSPDOARKA GO:
str. 120 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Obszar Lp. Cel Kierunek interwencji Zadania Podmiot odpowiedzialny Ryzyka interwencji 1 2 3 4 5 6 7 ZADANIA WŁASNE ZP.1. Utrzymanie, rozwój i ochrona ZP.1-1. Upowszechnianie wiedzy o obszarach chronionych, różnorodności Starostwo Powiatowe w Jaworze / Brak środków finansowych, brak zainteresowania różnorodności biologicznej i krajobrazowej biologicznej i krajobrazowej powiatu jaworskiego oraz zachodzących jednostki organizacyjne społeczeństwa zmianach klimatycznych ZP.2. Ochrona i zrównoważony rozwój lasów ZP.2-1. Nadzór nad zalesieniami w lasach prywatnych Starostwo Powiatowe w Jaworze Braki kadrowe
ZADANIA MONITOROWANE ZP.1. Utrzymanie, rozwój i ochrona ZP.1-2. Gospodarowanie na terenach cennych przyrodniczo zgodnie DZPK, RDOŚ, PGL Lasy Państwowe, różnorodności biologicznej i krajobrazowej z uchwalonymi planami ochrony uwzględniającymi zmiany Niewystarczające środki finansowe, opór społeczny gminy powiatu, właściciele nieruchomości klimatyczne ZP.1-3. Uwzględnienie w aktualizowanych MPZP i innych dokumentach Brak uwzględnienie w MPZP wszystkich aktualnych planistycznych aktualnych powierzchni i form ochrony przyrody, gminy powiatu terenów zieleni, korytarzy ekologicznych danych o obiektach chronionych ZP.1-4. Utrzymanie i tworzenie ścieżek dydaktyczno – turystycznych gminy powiatu, PGL Lasy Państwowe, Brak środków finansowych popularyzujących lokalną przyrodę DZPK 9. ZP.1-5. Rozbudowa istniejących i tworzenie nowych parków na terenach miejskich oraz ochrona i odbudowa parków wiejskich, w tym m.in. gminy powiatu, w tym głównie: gmina Brak środków finansowych Rewitalizacja zabytkowego parku w Kwietnikach, gmina Paszowice Paszowice
ZP: ZASOBY PRZYRODNICZE PRZYRODNICZE ZASOBY ZP: ZP.1-6. Bieżące i zrównoważone utrzymanie zieleni na terenie gmin powiatu gminy powiatu Brak środków finansowych ZP.1-7. Edukacja ekologiczna dotycząca istniejącej przyrody, wdrażania CEEiK, PGL Lasy Państwowe, DZPK, Brak środków finansowych, brak zainteresowania Zachowanie i ochrona walorów przyrodniczych przyrodniczych walorów ochrona i Zachowanie dobrych praktyk gospodarczych, ochrony lasów gminy powiatu/jednostki organizacyjne społeczeństwa ZP.2. Ochrona i zrównoważony rozwój lasów ZP.2-2. Realizacja planu zalesiania gruntów PGL Lasy Państwowe, właściciele Brak środków finansowych, brak zainteresowania nieruchomości właścicieli terenów wskazanych do zalesienia ZP.2-3. Realizacja zadań: gospodarczych, hodowlanych i ochronnych – PGL Lasy Państwowe Zmiany klimatyczne zgodnie z planami urządzania lasów państwowych ZP.2-4. Realizacja zadań: gospodarczych, hodowlanych i ochronnych – właściciele nieruchomości / lasów Zmiany klimatyczne zgodnie z uproszczonymi planami urządzania lasów prywatnych ZP.2-5. Działania edukacyjne dotyczące roli i znaczenia lasów PGL Lasy Państwowe, CEEiK, DZPK, Brak środków finansowych, brak zainteresowania
gminy powiatu/jednostki organizacyjne społeczeństwa ZADANIA WŁASNE ZPA.1. Minimalizacja ryzyka wystąpienia ZPA.1-1. Monitorowanie rejestru zakładów zwiększonego i dużego ryzyka poważnych awarii przemysłowych wystąpienia poważnych awarii przemysłowych (ZDR, ZZR) PCZK, KP PSP Braki kadrowe i w wyniku transportu prowadzonego przez WIOŚ ZPA.2. Minimalizacja potencjalnych negatywnych ZPA.2-1. Doskonalenie powiatowego systemu ratowniczego, w tym skutków dla ludzi i środowiska wystąpienia doposażenie Powiatowego Centrum Zarządzania Kryzysowego i KP PCZK, KP PSP Brak środków finansowych, braki kadrowe poważnych awarii w wyniku transportu PSP 10. ZADANIA MONITOROWANE ZPA.1. Minimalizacja ryzyka wystąpienia ZPA.1-2. Prowadzenie rejestru zakładów zwiększonego i dużego ryzyka poważnych awarii przemysłowych wystąpienia poważnych awarii przemysłowych (ZDR, ZZR). WIOŚ, Brak środków finansowych, braki kadrowe i w wyniku transportu ZPA.2. Minimalizacja potencjalnych negatywnych ZPA.2-2. Doskonalenie systemu ratowniczego na poziomie gminnym, w tym oraz minimalizacja ich skutków skutków ich oraz minimalizacja gminy powiatu Brak środków finansowych, braki kadrowe skutków dla ludzi i środowiska wystąpienia doposażenie jednostek OSP poważnych awarii w wyniku transportu ZPA.2-3. Edukacja społeczeństwa w celu prawidłowych zachowań podczas Brak środków finansowych, brak zainteresowania ZPA. ZAGROŻENIA POWAŻNYMI AWARIAMI AWARIAMI POWAŻNYMI ZPA.ZAGROŻENIA wystąpienia zagrożeń wynikających z poważnych awarii gminy powiatu, KP PSP, OSP Ograniczenie ryzyka wystąpienia poważnych awarii awarii poważnych wystąpienia ryzyka Ograniczenie społeczeństwa [źródło: opracowanie własne]
str. 121 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
4.2 HARMONOGRAMY RZECZOWO – FINANSOWE Harmonogram rzeczowo – finansowy realizacji opracowanego programu ochrony środowiska dla powiatu jaworskiego przedstawiono w poniższych tabelach w podziale na zadania własne i zadania monitorowane.
str. 122 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Tabela 4.2. Harmonogram rzeczowo – finansowy zadań własnych programu ochrony środowiska dla powiatu jaworskiego Podmiot odpowiedzialny Dodatkowe Obszar Szacunkowe koszty realizacji zadania (w tys. zł) za realizację Lp. Zadanie Źródła finansowania informacje
interwencji
(+ jednostki włączone) rok 2017 rok 2018 rok 2019 rok 2020 2021-2022 RAZEM o zadaniu 1 2 3 4 5 6 7 8 9 11 12 13 OKP.1-1. Kompleksowa modernizacja energetyczna budynków POIiŚ 2014 - 2020, RPO WD użyteczności publicznej w powiecie jaworskim - Starostwo Powiatowe 8,5 828,6 358,3 0,0 0,0 1 195,4 2014 - 2020, NFOŚiGW, termomodernizacja obiektów użyteczności publicznej w Jaworze powiatu jaworskiego WFOŚiGW, BGK, środki własne OKP.1-2. Wdrożenie infrastruktury energetycznej w oparciu POIiŚ 2014 - 2020, RPO WD Starostwo Powiatowe o odnawialne źródła energii w budynkach DPS na terenie 208,5 0,0 0,0 0,0 0,0 208,5 2014 - 2020, NFOŚiGW, w Jaworze powiatu jaworskiego WFOŚiGW, BGK, środki własne OKP.1-3. Monitoring inwestycji budowlanych pod kątem Starostwo Powiatowe k.b.j. k.b.j. k.b.j. k.b.j. k.b.j. k.b.j. środki własne ograniczenia niezorganizowanej emisji pyłu w Jaworze OKP.1-4. Roczne raporty o nowych i zmienianych decyzjach 1. i zgłoszeniach dla instalacji na wprowadzanie gazów lub Starostwo Powiatowe k.b.j. k.b.j. k.b.j. k.b.j. k.b.j. k.b.j. środki własne pyłów do powietrza, decyzjach zobowiązujących do w Jaworze pomiarów emisji OKP.1-5. Akcje edukacyjne w jednostkach powiatowych Starostwo Powiatowe podnoszące świadomość społeczną w zakresie NFOŚiGW, WFOŚiGW, środki w Jaworze / jednostki k.b.j. k.b.j. k.b.j. k.b.j. k.b.j. k.b.j. efektywności energetycznej oraz potrzebę ochrony klimatu własne i powietrza organizacyjne
OKP: OCHRONA KLIMATU I JAKOŚCI POWIETRZA POWIETRZA JAKOŚCI I KLIMATU OCHRONA OKP: OKP.2-1. Przebudowa dróg powiatowych i wojewódzkiej oraz budowa ścieżek rowerowych - ujęto w Obszarze uwzględniono w obszarze uwzględnione uwzględnione uwzględnione uwzględnione uwzględnione uwzględnione uwzględnione w ZH w ZH w ZH w ZH w ZH w ZH w ZH interwencji: ZAGROŻENIA HAŁASEM interwencji ZH ZH.1-1. Poprawa dostępności transportowej powiatu jaworskiego Starostwo Powiatowe RPO WD 2014-2020, środki poprzez przebudowę drogi powiatowej 2184D - etap I, II, w Jaworze/ PZD 450,0 2 047,9 0,0 0,0 0,0 2 497,9 własne powiatu, środki gminy III gmina Wądroże Wielkie ZH.1-2. Poprawa bezpieczeństwa na drodze powiatowej nr 2822D Starostwo Powiatowe relacji Jawor - Myślibórz poprzez przebudowę drogi i RPO WD 2014-2020, środki Jaworze / PZD 1 195,1 100,0 0,0 0,0 0,0 1 295,1 budowę ścieżki pieszo-rowerowej prowadzącej od drogi własne powiatu, środki gminy krajowej nr 3 w kierunku Parku Krajobrazowego "Chełmy" gmina Paszowice ZH.1-3. Przebudowa dróg powiatowych w celu poprawy jakości Starostwo Powiatowe RPO WD 2014-2020, środki połączeń komunikacyjnych na obszarze powiatu 0,0 0,0 7 054,6 1 160,5 2 673,4 10 888,4 w Jaworze własne powiatu, środki gminy jaworskiego 2. ZH.1-4. Droga wojewódzka nr 363 i 374: Opracowanie koncepcji na modernizację skrzyżowania ul. Kuzienniczej w Jaworze (droga wojewódzka nr 374) z ul. Słowackiego ( droga nr Starostwo Powiatowe 2176D) w celu poprawy płynności ruchu - Przebudowa RPO WD 2014-2020, środki w Jaworze / ZDP, ulicy Wiejskiej w Jaworze (droga nr 363) wraz z 1 000,0 0,0 0,0 0,0 0,0 1 000,0 własne powiatu, środki ZH: ZAGROŻENIA HAŁASEM HAŁASEM ZH:ZAGROŻENIA Urząd Marszałkowski / chodnikiem od skrzyżowania z drogą nr 374 na odcinku województwa DSDiK ok. 300 m - Przebudowa ulicy Limanowskiego w Jaworze (droga nr 363) od skrzyżowania z drogą krajową nr 3 do mostu przez rzekę Nysa Szalona na odcinku ok. 930 m ZH.2-1 Wydawanie decyzji o dopuszczalnym poziomie hałasu i Starostwo Powiatowe k.b.j. k.b.j. k.b.j. k.b.j. k.b.j. k.b.j. środki własne ich nadzór w Jaworze
str. 123 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Podmiot odpowiedzialny Dodatkowe Obszar Szacunkowe koszty realizacji zadania (w tys. zł) za realizację Lp. Zadanie Źródła finansowania informacje
interwencji
(+ jednostki włączone) rok 2017 rok 2018 rok 2019 rok 2020 2021-2022 RAZEM o zadaniu 1 2 3 4 5 6 7 8 9 11 12 13
PEM.1-1. Monitorowanie wyników i oceny pomiarów PEM Starostwo Powiatowe k.b.j. k.b.j. k.b.j. k.b.j. k.b.j. k.b.j. środki własne wykonywanych przez WIOŚ w Jaworze
3. PEM: POLA PEM: ELEKTROMAGNETYCZNE GW.1-1. Promowanie priorytetów w zaspokajaniu potrzeb wodnych Starostwo Powiatowe NFOŚiGW, WFOŚiGW, środki k.b.j. k.b.j. k.b.j. k.b.j. k.b.j. k.b.j. w Jaworze własne GW.2-1. Monitorowanie i ostrzeganie przed zagrożeniami Starostwo Powiatowe NFOŚiGW, WFOŚiGW, środki dotyczącymi zjawisk natury (powodzi, suszy i deficytu k.b.j. k.b.j. k.b.j. k.b.j. k.b.j. k.b.j. 4. w Jaworze / PCZK własne wody) WODAMI WODAMI GW.2-2. Edukacja i szkolenia dotyczące zachowań społeczeństwa POIiŚ 2014 - 2020, RPO WD Starostwo Powiatowe i postepowania w przypadku wystąpienia ekstremalnych k.b.j. k.b.j. k.b.j. k.b.j. k.b.j. k.b.j. 2014 - 2020, NFOŚiGW, zjawisk natury związanych z gospodarką wodną w Jaworze / PCZK GW. GOSPODAROWANIE GW. GOSPODAROWANIE WFOŚiGW, środki własne GWŚ.1-1. Budowa kanalizacji deszczowej przy inwestycjach Starostwo Powiatowe uwzględni uwzględni uwzględni uwzględni uwzględni uwzględni uwzględniono w obszarze
drogowych w Jaworze one w ZH one w ZH one w ZH one w ZH one w ZH one w ZH interwencji ZH 5. GWŚ.1-2. Edukacja ekologiczna dotycząca gospodarki wodno- Starostwo Powiatowe POIiŚ 2014 - 2020, RPO WD GWŚ. GWŚ.
WODNO- ściekowej w Jaworze / jednostki k.b.j. k.b.j. k.b.j. k.b.j. k.b.j. k.b.j. 2014 - 2020, NFOŚiGW, ŚCIEKOWA ŚCIEKOWA
GOSPODARKA GOSPODARKA organizacyjne WFOŚiGW, środki własne ZG.1-1. Udzielanie koncesji na wydobycie kopalin z Starostwo Powiatowe k.b.j. k.b.j. k.b.j. k.b.j. k.b.j. k.b.j. środki własne wykorzystaniem kopalin towarzyszących w Jaworze ZG.1-2. Ograniczanie niekoncesjonowanej eksploatacji zasobów Starostwo Powiatowe 6. k.b.j. k.b.j. k.b.j. k.b.j. k.b.j. k.b.j. środki własne geologicznych w Jaworze
ZG: ZASOBY ZASOBY ZG: ZG.2-1. Nadzór nad rekultywacją wyeksploatowanych wyrobisk Starostwo Powiatowe GEOLOGICZNE GEOLOGICZNE k.b.j. k.b.j. k.b.j. k.b.j. k.b.j. k.b.j. środki własne i potwierdzenie zakończenia rekultywacji w Jaworze G.1-1. Promowanie pakietów rolno-środowiskowo-klimatycznych, Starostwo Powiatowe rolnictwa ekologicznego, Kodeksu dobrych praktyk k.b.j. k.b.j. k.b.j. k.b.j. k.b.j. k.b.j. środki własne rolniczych w Jaworze 7. G.2-1. Nadzór nad rekultywacją terenów i potwierdzenie Starostwo Powiatowe k.b.j. k.b.j. k.b.j. k.b.j. k.b.j. k.b.j. środki własne zakończenia rekultywacji w Jaworze G: GLEBY GLEBY G: G.3-1. Rejestr osuwisk i obszarów predysponowanych do Starostwo Powiatowe k.b.j. k.b.j. k.b.j. k.b.j. k.b.j. k.b.j. środki własne występowania ruchów masowych w Jaworze; PIG GO.1-1. Upowszechnianie zasad postępowania z odpadami - edukowanie społeczeństwa Starostwo Powiatowe k.b.j. k.b.j. k.b.j. k.b.j. k.b.j. k.b.j. środki własne w Jaworze 8. GO.2-1. Nadzór nad rekultywacją składowisk odpadów i
ODPADÓW potwierdzenie zakończenia rekultywacji
ODPADAMI I ODPADAMI Starostwo Powiatowe k.b.j. k.b.j. k.b.j. k.b.j. k.b.j. k.b.j. środki własne ZAPOBIEGANIE ZAPOBIEGANIE POWSTAWANIU POWSTAWANIU w Jaworze GO: GOSPDOARKA GOSPDOARKA GO:
str. 124 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Podmiot odpowiedzialny Dodatkowe Obszar Szacunkowe koszty realizacji zadania (w tys. zł) za realizację Lp. Zadanie Źródła finansowania informacje
interwencji
(+ jednostki włączone) rok 2017 rok 2018 rok 2019 rok 2020 2021-2022 RAZEM o zadaniu 1 2 3 4 5 6 7 8 9 11 12 13
ZP.1-1. Upowszechnianie wiedzy o obszarach chronionych, Starostwo Powiatowe POIiŚ 2014 - 2020, RPO WD różnorodności biologicznej i krajobrazowej powiatu w Jaworze / jednostki k.b.j. k.b.j. k.b.j. k.b.j. k.b.j. k.b.j. 2014 - 2020, NFOŚiGW, 9. jaworskiego oraz zachodzących zmianach klimatycznych organizacyjne WFOŚiGW, środki własne ZP.2-1. Nadzór nad zalesieniami w lasach prywatnych Starostwo Powiatowe
ZP: ZASOBY ZASOBY ZP: k.b.j. k.b.j. k.b.j. k.b.j. k.b.j. k.b.j. środki własne
PRZYRODNICZE w Jaworze ZPA.1-1. Monitorowanie rejestru zakładów zwiększonego i dużego ryzyka wystąpienia poważnych awarii przemysłowych PCZK, KP PSP k.b.j. k.b.j. k.b.j. k.b.j. k.b.j. k.b.j. środki własne (ZDR, ZZR) prowadzonego przez WIOŚ 10. ZPA.2-1. Doskonalenie powiatowego systemu ratowniczego, w tym POIiŚ 2014 - 2020, RPO WD
AWARIAMI AWARIAMI doposażenie Powiatowego Centrum Zarządzania PCZK, KP PSP 5,0 5,0 5,0 5,0 10,0 30,0 2014 - 2020, NFOŚiGW, POWAŻNYMI POWAŻNYMI Kryzysowego i KP PSP WFOŚiGW, środki własne ZPA. ZAGROŻENIA ZPA.ZAGROŻENIA Zadania razem - 2 867,1 2 981,5 7 417,8 1 165,5 2 683,4 17 115,3 - -
Oznaczenia: k.b.j. - koszty bieżące jednostki bd - brak danych [źródło: opracowanie własne]
str. 125 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Tabela 4.3. Harmonogram rzeczowo – finansowy zadań monitorowanych programu ochrony środowiska dla powiatu jaworskiego Szacunkowe Obszar Podmiot odpowiedzialny za realizację koszty realizacji Dodatkowe informacje
Lp. Zadanie Źródła finansowania
interwencji (+ jednostki włączone) zadania o zadaniu (w tys. zł) 1 2 3 4 5 6 7 OKP.1-6. Wdrażanie planu gospodarki niskoemisyjnej miasta i gminy Bolków, w tym 27 400,0 m.in.: A. Termomodernizacja budynków na terenie gminy Bolków gmina Bolków/ jednostki organizacyjne, POIiŚ 2014 - 2020, RPO WD 2014 - 2020, 5 300,0 mieszkańcy, podmioty gospodarcze NFOŚiGW, WFOŚiGW, BGK, środki własne B. Wymiana źródeł ciepła na nowe, bardziej ekologiczne w budynkach na terenie gmina Bolków/ jednostki organizacyjne, POIiŚ 2014 - 2020, RPO WD 2014 - 2020, 2 000,0 gminy Bolków mieszkańcy, podmioty gospodarcze NFOŚiGW, WFOŚiGW, BGK, środki własne C. Montaż OZE dla budynków na terenie gminy Bolków gmina Bolków/ jednostki organizacyjne, POIiŚ 2014 - 2020, RPO WD 2014 - 2020, 10 000,0 mieszkańcy, podmioty gospodarcze NFOŚiGW, WFOŚiGW, BGK, środki własne D. Zastosowanie technologii efektywnych energetycznie oraz modernizacja gmina Bolków/ jednostki organizacyjne, POIiŚ 2014 - 2020, RPO WD 2014 - 2020, instalacji i urządzeń na efektywne energetycznie w budynkach na terenie 10 000,0 mieszkańcy, podmioty gospodarcze NFOŚiGW, WFOŚiGW, BGK, środki własne gminy Bolków E. Wymiana oświetlenia na energooszczędne w budynkach na terenie gminy POIiŚ 2014 - 2020, RPO WD 2014 - 2020, gmina Bolków / jednostki organizacyjne 100,0 Bolków NFOŚiGW, WFOŚiGW, BGK, środki własne F. Modernizacja oświetlenia ulicznego gmina Bolków bd NFOŚiGW, środki własne G. Modernizacja oraz budowa sieci elektroenergetycznych na terenie gminy TAURON Dystrybucja S.A. Oddział bd POIiŚ 2014 - 2020, środki własne Bolków wraz z modernizacją stacji i rozdzielni w Jeleniej Górze OKP.1-7. Wdrażanie planu gospodarki niskoemisyjnej m. Jawora, w tym m.in..: 10 210,8 A. Termomodernizacja MOPS w Jaworze miasto Jawor 1 847,8 POIiŚ 2014 - 2020, RPO WD 2014 - 2020, B. Termomodernizacja obiektu przy ul. Moniuszki 6 w Jaworze miasto Jawor 570,3 NFOŚiGW, WFOŚiGW, BGK, środki własne C. Termomodernizacja obiektu przy ul. Starojaworskiej 82 w Jaworze - miasto Jawor 3 708,1 termomodernizacja obiektów użyteczności publicznej na terenie gminy Jawor D. Termomodernizacja z rozbudową Krytej Pływalni "Słowianka" miasto Jawor 3 149,1 1. E. Rozwój zielonych terenów Jawora jako element systemu wymiany POIiŚ 2014 - 2020, RPO WD 2014 - 2020, miasto Jawor 935,6 i regeneracji powietrza w gminie NFOŚiGW, środki własne F. Budowa instalacji fotowoltaicznych na obiektach użyteczności publicznej w POIiŚ 2014 - 2020, RPO WD 2014 - 2020, miasto Jawor bd miasta Jawora (mikroinstalacje) NFOŚiGW, WFOŚiGW, BGK, środki własne G. Termomodernizacja budynków mieszkalnych POIiŚ 2014 - 2020, RPO WD 2014 - 2020, miasto Jawor, mieszkańcy bd NFOŚiGW, BGK, środki własne H. Ograniczenie niskiej emisji w mieście Jawor poprzez modernizację POIiŚ 2014 - 2020, RPO WD 2014 - 2020, miasto Jawor, mieszkańcy bd indywidulanych kotłowni domowych NFOŚiGW, WFOŚiGW, BGK, środki własne OKP: OCHRONA KLIMATU I JAKOŚCI POWIETRZA POWIETRZA JAKOŚCI I KLIMATU OCHRONA OKP: OKP.1-8. Wdrażanie planu gospodarki niskoemisyjnej dla gminy Męcinka POIiŚ 2014 - 2020, RPO WD 2014 - 2020, gmina Męcinka bd NFOŚiGW, WFOŚiGW, środki własne OKP.1-9. Wdrażanie planu gospodarki niskoemisyjnej dla gminy Mściwojów, w tym 6 169,8 m.in..: A. Termomodernizacja budynku Urzędu Gminy RPO WD 2014 - 2020, NFOŚiGW, WFOŚiGW, gmina Mściwojów 500,0 środki własne B. Wymiana pieców mieszkańcy gminy, gmina Mściwojów 292,8 środki własne mieszkańców, budżet gminy C. Termomodernizacja budynków użyteczności publicznej POIiŚ 2014 - 2020, RPO WD 2014 - 2020, gmina Mściwojów 1 600,0 NFOŚiGW, WFOŚiGW, BGK, środki własne D. Modernizacja oświetlenia obiektów w Mściwojowie POIiŚ 2014 - 2020, RPO WD 2014 - 2020, gmina Mściwojów 100,0 NFOŚiGW, WFOŚiGW, BGK, środki własne E. Budowa instalacji słonecznych do ogrzewania wody w indywidualnych mieszkańcy gminy, gmina Mściwojów 1 277,0 środki własne mieszkańców, budżet gminy budynkach mieszkalnych F. Termomodernizacja budynków wielorodzinnych POIiŚ 2014 - 2020, RPO WD 2014 - 2020, spółdzielnie i wspólnoty mieszkaniowe 2 400,0 NFOŚiGW, BGK, środki własne
str. 126 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Szacunkowe Obszar Podmiot odpowiedzialny za realizację koszty realizacji Dodatkowe informacje
Lp. Zadanie Źródła finansowania
interwencji (+ jednostki włączone) zadania o zadaniu (w tys. zł) 1 2 3 4 5 6 7 OKP.1-10. Wdrażanie planu gospodarki niskoemisyjnej dla gminy Paszowice, w tym 11 401,0 m.in..: A. Termomodernizacja budynków komunalnych wraz z wykorzystaniem OZE POIiŚ 2014 - 2020, RPO WD 2014 - 2020, gmina Paszowice b.d. NFOŚiGW, WFOŚiGW, BGK, środki własne B. Systematyczna ale stopniowa wymiana sprzętu biurowego, urządzeń elektrycznych (m.in. klimatyzatory, podgrzewacze wody, AGD) oraz gmina Paszowice, mieszkańcy gminy 1 105,5 środki własne oświetlenia na bardziej efektywne energetycznie C. Budowa nowych i modernizacja istniejących budynków publicznych z gmina Paszowice 810,0 NFOŚiGW, środki własne uwzględnieniem koncepcji energooszczędności wraz z wykorzystaniem OZE D. Kompleksowe zarządzanie energią w budynkach publicznych zarządzanych POIiŚ 2014 - 2020, RPO WD 2014 - 2020, gmina Paszowice b.d. przez Urząd Gminy NFOŚiGW, WFOŚiGW, BGK, środki własne E. Modernizacja / wymiana oświetlenia ulicznego - wymiana na bardziej gmina Paszowice 20,0 NFOŚiGW, środki własne efektywne energetycznie, zastosowanie automatyki sterowania oświetleniem F. Termomodernizacja budynków usługowych/przemysłowych oraz budynków POIiŚ 2014 - 2020, RPO WD 2014 - 2020, mieszkańcy gminy 9 385,5 mieszkalnych wraz z wykorzystaniem OZE NFOŚiGW, BGK, środki własne G. Wymiana oświetlenia na energooszczędne w budynkach gminnych - POIiŚ 2014 - 2020, RPO WD 2014 - 2020, gmina Paszowice 80,0 Zwiększenie efektywności energetycznej NFOŚiGW, WFOŚiGW, BGK, środki własne OKP.1-11. Wdrażanie planu gospodarki niskoemisyjnej dla gminy Wądroże Wielkie, 9 302,8 w tym m.in..: A. Termomodernizacja obiektów użyteczności publicznej z zastosowaniem POIiŚ 2014 - 2020, RPO WD 2014 - 2020, gmina Wądroże Wielkie 1 056,0 nowoczesnych technologii w gminie Wądroże Wielkie NFOŚiGW, WFOŚiGW, BGK, środki własne B. Termomodernizacja budynków mieszkalnych jednorodzinnych i POIiŚ 2014 - 2020, RPO WD 2014 - 2020, mieszkańcy gminy 4 919,2 wielorodzinnych NFOŚiGW, BGK, środki własne C. Modernizacja i wymiana oświetlenia ulicznego gmina Wądroże Wielkie 160,0 NFOŚiGW, środki własne D. Wykorzystanie odnawialnych źródeł energii POIiŚ 2014 - 2020, RPO WD 2014 - 2020, mieszkańcy, podmioty gospodarcze 2 621,6 NFOŚiGW, WFOŚiGW, BGK, środki własne E. Wykorzystanie odnawialnych źródeł energii w budynkach użyteczności POIiŚ 2014 - 2020, RPO WD 2014 - 2020, gmina Wądroże Wielkie 546,0 publicznej NFOŚiGW, WFOŚiGW, BGK, środki własne OKP.1-12. Budowa stacji pomiarowej Jawor oraz rozbiórka stacji redukcyjno-pomiarowej GAZ-SYSTEM SA bd POIiŚ 2014 - 2020, środki własne Jawor (przebudowa infrastruktury gazowej) OKP.1-13. Modernizacja sieci gazowej i przyłączenie nowych odbiorców na terenie Polska Spółka Gazownictwa Sp. z o.o. bd POIiŚ 2014 - 2020, środki własne powiatu jaworskiego OKP.1-14. Kontrole przestrzegania zakazu spalania odpadów w urządzeniach miasto Jawor k.b.j. środki własne grzewczych i na otwartych przestrzeniach OKP.1-15. Odpowiednie zapisy w MPZP dotyczące ochrony klimatu i powietrza (podłączenia do sieci ciepłowniczej, zabudowa umożliwiająca przewietrzanie, gminy powiatu k.b.j. środki własne zieleń izolacyjna, konieczność budowy ścieżek rowerowych itp..) OKP.1-16. Ograniczenie emisji niezorganizowanej pyłów z kopalni (głównie kruszywa) na terenach miejskich strefy dolnośląskiej (pasy zieleni ochronnej, zraszanie podmioty gospodarcze bd NFOŚiGW, środki własne obszarów o nadmiernym pyleniu itp.) OKP.1-17. Monitoring jakości powietrza na podstawie modelowania zanieczyszczeń WIOŚ k.b.j. Budżet Państwa, NFOŚiGW OKP.1-18. Akcje edukacyjne w jednostkach uświadamiające potrzebę ochrony klimatu i powietrza (np. szkodliwość spalania odpadów w piecach, alternatywne gminy powiatu / jednostki organizacyjne , POIiŚ 2014 - 2020, RPO WD 2014 - 2020, 1 117,0 systemy transportu, korzyści ze zbiorczych systemów ogrzewania, nadleśnictwa, CEEiK NFOŚiGW, WFOŚiGW, środki własne termomodernizacji budynków, wykorzystania OZE itp.) OKP.2-2. Budowa i wyznaczenie tras pieszo-rowerowych na terenie gmin powiatu gminy: Jawor, Mściwojów, Paszowice, POIiŚ 2014 - 2020, RPO WD 2014 - 2020, 3 200,0 jaworskiego Wądroże Wielkie NFOŚiGW, środki własne OKP.2-3. Budowa, przebudowa, modernizacje dróg - ujęto w Obszarze Interwencji: uwzględnione uwzględniono w obszarze interwencji ZH uwzględniono w obszarze interwencji ZH ZAGROŻENIA HAŁASEM w ZH
str. 127 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Szacunkowe Obszar Podmiot odpowiedzialny za realizację koszty realizacji Dodatkowe informacje
Lp. Zadanie Źródła finansowania
interwencji (+ jednostki włączone) zadania o zadaniu (w tys. zł) 1 2 3 4 5 6 7 ZH.1-5. Budowa drogi ekspresowej S3 (odcinek: Legnica - Jawor - Paszowice - Zadanie w trakcie realizacji, Bolków - granica państwa) obejmuje również obszary poza GDDKiA 893 670,0 POIiŚ 2014 - 2020, środki własne powiatem jaworskim, posiada uzgodnienia środowiskowe ZH.1-6. Budowa obwodnicy Bolkowa w ciągu drogi krajowej nr 3 i 5 Zadanie w trakcie realizacji, GDDKiA 94 900,0 POIiŚ 2014 - 2020, środki własne posiada uzgodnienia środowiskowe ZH.1-7. Remont drogi krajowej nr 5 na odcinku Wierzchosławice–Domanów w km GDDKiA 2 867,8 Budżet Państwa / środki własne 415+300-417+450 ZH.1-8. Remont drogi krajowej nr 3 na odcinku: Małuszów-Jawor, w Jaworze, Sokola GDDKiA 14 408,3 Budżet Państwa / środki własne – Świny, Bolków - Jeżów ZH.1-9. Utrzymanie w dobrym stanie technicznym Wprowadzenie środków trwałego GDDKiA 315,0 Budżet Państwa / środki własne uspokojenia ruchu. Droga krajowa Nr 3 (m. Kaczorów). ZH.1-10. Budowa / przebudowa dróg gminnych gminy powiatu 16 223,0 RPO WD 2014 - 2020, środki własne A. Przebudowa ul. Cukrowniczej w Jaworze wraz z infrastrukturą towarzyszącą Miasto Jawor 12 009,2 RPO WD 2014 - 2020, środki własne B. Przebudowa drogi gminnej Budziszów Wielki - Rąbienice gmina Wądroże Wielkie 1 213,8 RPO WD 2014 - 2020, środki własne C. Przebudowa drogi gminnej i drogi wewnętrznej w Pawłowicach Wielkich gmina Wądroże Wielkie 1 000,0 RPO WD 2014 - 2020, środki własne 2. D. Przebudowa drogi Jenków –Gądków gmina Wądroże Wielkie 2 000,0 RPO WD 2014 - 2020, środki własne ZH.1-11. Modernizacja i remont istniejących dróg gminnych gminy powiatu bd środki własne ZH.1-12. Przebudowa drogi wojewódzkiej Nr 374 w zakresie budowy chodnika w m. DSDiK, gmina Paszowice 38,3 środki własne województwa i gminy Zębowice
ZH: ZAGROŻENIA HAŁASEM HAŁASEM ZH:ZAGROŻENIA ZH.1-13. Przebudowa drogi powiatowej nr 2622D oraz budowa chodnika i kanalizacji gmina Męcinka 3 823,9 PROW, środki własne powiatu, środki gminy deszczowej w Sichowie ZH.1-14. Odpowiednie tworzenie MPZP - właściwa odległość obszarów ochrony przed gminy powiatu k.b.j. środki własne hałasem od lokalizacji tras komunikacyjnych ZH.1-15. Monitoring hałasu komunikacyjnego WIOŚ, GDDKiA, DSDiK k.b.j. Budżet Państwa, środki własne, NFOŚiGW ZH.1-16. Edukacja w zakresie szkodliwości hałasu i promowanie rozwiązań redukcji gminy powiatu / jednostki organizacyjne , 1 117,0 NFOŚiGW, WFOŚiGW, środki własne hałasu (np. promowanie transportu publicznego i jazdy na rowerze) CEEiK ZH.2-2. Ochrona obszarów o korzystnym klimacie akustycznym poprzez gminy powiatu k.b.j. środki własne uwzględnianie ich MPZP ZH.2-3. Preferowanie niekonfliktowych lokalizacji obiektów usługowych gminy powiatu k.b.j. środki własne i przemysłowych ZH.2-4. Monitoring hałasu przemysłowego - kontrole interwencyjne WIOŚ k.b.j. środki własne PEM.1-2. Ograniczanie powstawania źródeł pól elektromagnetycznych na terenach gęstej zabudowy mieszkaniowej na etapie planowania przestrzennego oraz Miasto Jawor k.b.j. środki własne wprowadzenie zagadnienia pól elektromagnetycznych do MPZP PEM.1-3. Badania monitoringowe promieniowania elektromagnetycznego od WIOŚ, 3. k.b.j. Budżet Państwa, środki własne, NFOŚiGW istniejących źródeł PEM operatorzy instalacji i urządzeń PEM TYCZNE TYCZNE PEM: POLA PEM: PEM.1-4. Odpowiednie planowanie przestrzenne - nadzór nad lokalizacją nowych gminy powiatu, k.b.j. środki własne ELEKTROMAGNE- źródeł promieniowania elektromagnetycznego , odpowiednie zapisy w MPZP Starostwo Powiatowe w Jaworze GW.1-2. Realizacja warunków korzystania z wód regionu wodnego środkowej Odry RZGW/ Wody Polskie , gminy powiatu k.b.j. środki własne GW.1-3. Ustanawianie stref ochronnych ujęć wód powierzchniowych i podziemnych RZGW/ Wody Polskie / Wojewoda k.b.j. środki własne GW.1-4. Weryfikacja wyznaczenia wód wrażliwych na zanieczyszczenia związkami 4. RZGW / Wody Polskie, WIOŚ k.b.j. NFOŚiGW, WFOŚiGW, środki własne GW. GW. azotu ze źródeł rolniczych GW.1-5. Prowadzenie kontroli przestrzegania przez podmioty warunków NIE WODAMI NIEWODAMI WIOŚ, RZGW / Wody Polskie k.b.j. środki własne
GOSPODAROWA wprowadzania ścieków do wód lub do ziemi
str. 128 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Szacunkowe Obszar Podmiot odpowiedzialny za realizację koszty realizacji Dodatkowe informacje
Lp. Zadanie Źródła finansowania
interwencji (+ jednostki włączone) zadania o zadaniu (w tys. zł) 1 2 3 4 5 6 7 GW.1-6. Ograniczenie wpływu rolnictwa na wody poprzez racjonalne nawożenie i mieszkańcy, edukację w zakresie rozwoju rolnictwa ekologicznego (ograniczenie odpływu bd PROW, środki własne gminy, ARiMR, organizacje pozarządowe azotu ze źródeł rolniczych) GW.1-7. Stosowanie technologii i urządzeń ograniczających możliwość podmioty gospodarcze, mieszkańcy, POIiŚ2014 - 2020, RPO WD 2014-2020, PROW, bd przedostawania się nieczystości do gruntu i wód gospodarstwa rolne środki własne GW.1-8. Edukacja ekologiczna w zakresie ochrony wód powierzchniowych CEEiK, RZGW, DZMiUW, gminy POIiŚ 2014 - 2020, RPO WD 2014 - 2020, 1 117,0 i podziemnych powiatu/jednostki organizacyjne NFOŚiGW, WFOŚiGW, środki własne GW.2-3. Weryfikacja pozwoleń wodno-prawnych na pobór wód RZG / Wody Polskie k.b.j. środki własne GW.2-4. Inwentaryzacja ujęć wód podziemnych wykorzystywanych do nawodnień Wody Polskie, Starostwo Powiatowe rolniczych (dot. Studni wykonanych w ramach zwykłego korzystania z wód), k.b.j. środki własne w Jaworze, gminy powiatu kontrola poboru wody z tych ujęć GW.2-5. Jawornik - Myślibórz, gm. Paszowice (odbudowa koryta rzeki Jawornik, odbudowa kanału ulgi, odbudowa i budowa rowów DZMiUW Wrocław 5 500,0 POIiŚ 2014 - 2020 melioracji szczegółowych , budowa nowych budowli i przebudowa istniejących budowli komunikacyjnych lub hydrotechnicznych) GW.2-6. Bieżąca konserwacja i utrzymanie cieków wodnych DZMiUW Wrocław, spółki wodne bd środki własne GW.2-7. Konserwacja rowów melioracyjnych Spółki wodne, gminy powiatu bd środki własne GW.2-8. Budowa i modernizacja ujęć wód podziemnych dla zabezpieczenia wody do NFOŚiGW, WFOŚiGW, POIiŚ 2014 - 2020, środki zakłady wodociągowe, gminy powiatu bd picia własne GW.2-9. Budowa ujęć wód podziemnych dla nawadniania użytków rolnych właściciele gospodarstw rolnych bd BP, WFOŚiGW, PROW, środki własne GW.2-10. Analiza możliwości odbudowy/przebudowy systemów melioracyjnych z DZMiUW, właściciele gruntów, spółki odwadniających na nawadniająco-odwadniające i budowa systemów bd BP, PROW , POIiŚ 2014 - 2020 melioracyjnych (nawadniająco-odwadniających) wodne GW.2-11. Zwiększanie retencji leśnej PGL Lasy Państwowe, samorządy, bd POIiŚ 2014-2020, środki własne właściciele terenu GW.2-12. Budowa i rozbudowa systemów sieci wodociągowej oraz usprawnienie istniejących systemów wodociągowych w kierunku agregacji i tworzenia POIiŚ 2014 - 2020, RPO WD 2014 - 2020, alternatywnych połączeń wodociągów zaopatrujących obszary dotknięte zakłady wodociągowe, gminy powiatu bd klęską suszy, bądź zagrożonych deficytem zasobów wodnych NFOŚiGW, WFOŚiGW, PROW, środki własne spowodowanych niskimi zasobami i nadmierną eksploatacją GW.2-13. Zwiększenie retencji na obszarach rolniczych POIiŚ 2014 - 2020, RPO WD 2014 - 2020, ARiMR, właściciele gospodarstw rolnych bd NFOŚiGW, WFOŚiGW, PROW, środki własne GW.2-14. Propagowanie zmiany struktury upraw rolniczych na gatunki i odmiany roślin uprawnych bardziej odpornych na suszę rolniczą oraz odpowiednie właściciele gospodarstw rolnych bd WFOŚiGW, PROW, środki własne nawożenie gleb GW.2-15. Zwiększenie retencji obszarów zurbanizowanych poprzez zwiększanie udziału NFOŚiGW, WFOŚiGW, POIiŚ 2014 - 2020, środki powierzchni przepuszczalnych - preferowanie w obiektach infrastruktury na właściciele terenu, gminy powiatu bd obszarach zabudowanych materiałów przepuszczalnych własne GW.2-16. Racjonalizacja wykorzystania zasobów wodnych w przemyśle, w tym NFOŚiGW, POIiŚ 2014 - 2020, RPO WD 2014 - wprowadzenie rozwiązań związanych z wprowadzaniem zamkniętych podmioty gospodarcze bd obiegów wody i wodooszczędnych technologii produkcji 2020, środki własne GW.2-17. Odtwarzanie starorzeczy i obszarów bagiennych jako naturalnych zbiorników administrator (właściciel) cieku, retencyjnych; zachowanie bądź odtwarzanie naturalnych terenów administracja samorządowa, bd NFOŚiGW, POIiŚ 2014 - 2020, środki własne retencyjnych takich jak torfowiska, lasy łęgowe, łąki wilgotne, rozlewiska administracja rządowa, właściciel terenu GW.2-18. Upowszechnianie prowadzenia uprawowych zabiegów agrotechnicznych właściciele gospodarstw rolnych bd środki własne w sposób zapobiegający przesuszaniu gleby GW.2-19. Tworzenie i ochrona roślinnych pasów ochronnych właściciele gospodarstw rolnych bd PROW, środki własne
str. 129 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Szacunkowe Obszar Podmiot odpowiedzialny za realizację koszty realizacji Dodatkowe informacje
Lp. Zadanie Źródła finansowania
interwencji (+ jednostki włączone) zadania o zadaniu (w tys. zł) 1 2 3 4 5 6 7 GW.2-20. Zmiana reguł sterowania urządzeniami wodnymi retencjonującymi wodę właściciele lub zarządcy urządzeń bd środki własne w sposób umożliwiający wykorzystanie wody do nawodnień wodnych GW.2-21. Uwzględnianie w dokumentach planistycznych na poziomie wojewódzkim i gminnym map ryzyka powodziowego, map zagrożenia powodziowego, Urząd Marszałkowski /IRT, gminy k.b.j. środki własne obszarów szczególnego zagrożenia powodzią i terenów zagrożonych powiatu podtopieniami oraz obszarów zagrożonych suszą GWŚ.1-3. Budowa kanalizacji sanitarnej w miejscowości Sady Dolne i Sady Górne miasto i gmina Bolków 17 204,8 RPO WD 2014-2020, środki własne gminy GWŚ.1-4. Modernizacja gospodarki wodno - ściekowej na terenie aglomeracji jaworskiej miasto Jawor 85 317,4 POIiŚ 2014-2020, NFOŚIGW, środki własne - poprawa stanu środowiska naturalnego A. Indywidualne systemy oczyszczania ścieków (głównie na terenach zabudowy rozproszonej i obszarach trudnych do skanalizowania, gdzie jest to prawnie 0,0 dozwolone) - wsparcie miasta Jawor B. Budowa i modernizacja sieci kanalizacji sanitarnej na terenie całej miasta 0,0 C. Budowa i modernizacja sieci kanalizacji deszczowej na terenie całego miasta 0,0 D. Budowa i modernizacja sieci wodociągowej na terenie całego miasta 0,0 E. Budowa nowych przyłączy do sieci wodociągowej. 0,0 F. Modernizacja stacji uzdatniania wody w Jaworze 0,0 GWŚ.1-5. Rozbudowa infrastruktury wodno-ściekowej w gminie Męcinka gmina Męcinka A. Budowa sieci wodociągowej oraz przydomowych biologicznych oczyszczalni 650,0 NFOŚiGW, WFOŚiGW, środki własne ścieków w Myślinowie B. Budowa sieci wodociągowej oraz kanalizacyjnej do Osiedla Piotrowice 3 100,0 NFOŚiGW, WFOŚiGW, PROW, środki własne 5. C. Budowa sieci wodociągowej w Stanisławowie 900,0 NFOŚiGW, WFOŚiGW, PROW, środki własne GWŚ.1-6. Rozbudowa kanalizacji sanitarnej w gminie Mściwojów gmina Mściwojów A. Budowa kanalizacji sanitarnej i sieci wodociągowej w miejscowości 1 100,0 NFOŚiGW, WFOŚiGW, PROW, środki własne Siekierzyce B. Budowa kanalizacji sanitarnej w Grzegorzowie 2 143,2 NFOŚiGW, WFOŚiGW, PROW, środki własne
GWŚ.1-7. Rozbudowa infrastruktury wodno-ściekowej w gminie Paszowice gmina Paszowice
GWŚ. GOSPODARKA WODNO-ŚCIEKOWA WODNO-ŚCIEKOWA GWŚ. GOSPODARKA A. Budowa wodociągu dla miejscowości Myślibórz 620,0 WFOŚiGW, środki własne
B. Budowa wodociągu dla miejscowości Grobla 180,0 WFOŚiGW, środki własne C. Kanalizacja Nowa Wieś Wielka 1 500,0 WFOŚiGW, PROW, środki własne GWŚ.1-8. Uporządkowanie gospodarki ściekowej w gminie Wądroże Wielkie urząd gminy Wądroże Wielkie 8 500,0 NFOŚiGW, WFOŚiGW, PROW, środki własne A. Budowa kanalizacji sanitarnej w Kosiskach, Sobolewie i Postolicach B. Budowa kanalizacji sanitarnej w Budziszowie Małym GWŚ.1-9. Prowadzenie ewidencji przydomowych oczyszczalni ścieków i zbiorników bezodpływowych oraz kontrola umów na wywóz nieczystości gminy powiatu k.b.j. środki własne GWŚ.1-10. Edukacja ekologiczna dotycząca gospodarki wodno-ściekowej gminy powiatu/ jednostki organizacyjne, POIiŚ 2014 - 2020, RPO WD 2014 - 2020, 1 117,0 CEEiK NFOŚiGW, WFOŚiGW, środki własne ZG.1-3. Ochrona zasobów złóż kopalin poprzez uwzględnianie w dokumentach planistycznych (MPZP) obszarów ich występowania i zabezpieczenie tych miasto Jawor i pozostałe gminy powiatu k.b.j. środki własne obszarów przed trwałym zagospodarowaniem 6. ZG.1-4. Prawidłowe wydobycie i wykorzystywanie eksploatowanych zasobów złóż wraz z kopalinami towarzyszącymi podmioty gospodarcze k.b.j. środki własne ZG: ZASOBY ZASOBY ZG: GEOLOGICZNE GEOLOGICZNE ZG.2-2. Rekultywacja wyeksploatowanych wyrobisk podmioty gospodarcze bd NFOŚiGW, środki własne
str. 130 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Szacunkowe Obszar Podmiot odpowiedzialny za realizację koszty realizacji Dodatkowe informacje
Lp. Zadanie Źródła finansowania
interwencji (+ jednostki włączone) zadania o zadaniu (w tys. zł) 1 2 3 4 5 6 7 G.1-2. Ochrona gruntów rolnych przed zbędnym zagospodarowaniem przez odpowiednie zapisy w MPZP gminy powiatu k.b.j. środki własne
G.1-3. Realizacja programu rolnośrodowiskowego, poprzez wdrażanie działań: rolno- ARiMR, ARR, województwo dolnośląskie, bd PROW, środki własne środowiskowo-klimatycznych i rolnictwa ekologicznego DODR, rolnicy indywidualni G.1-4. Wdrażanie zasad zawartych w Kodeksie dobrych praktyk rolniczych, w tym stosowanie zrównoważonych i ekologicznych metod gospodarowania, właściciele terenów bd PROW, środki własne zapobieganie erozji wietrznej gleby
G.1-5. Monitoring jakości gleb, w tym gleb użytkowanych rolniczo OSChR, WIOŚ, IUNG k.b.j. środki własne 7. G.1-6. Edukacja ekologiczna dotycząca upowszechniania programów rolno- POIiŚ 2014 - 2020, RPO WD 2014 - 2020, G: GLEBY GLEBY G: DODR 420,0 środowiskowo-klimatycznych, KDPR NFOŚiGW, WFOŚiGW, środki własne G.2-2. Rekultywacja gruntów zdegradowanych i zdewastowanych w kierunku podmioty gospodarcze, właściciele leśnym, rekreacyjnym, rolnym (łąki) terenów zanieczyszczonych bd NFOŚiGW, środki własne i zdegradowanych G.3-2. Opracowania map terenów osuwiskowych PIG bd POIiŚ 2014 - 2020, środki własne G.3-3. Uwzględnianie osuwisk oraz obszarów predysponowanych do wystąpienia ruchów masowych w aktualizowanych dokumentach MPZP gminy powiatu k.b.j. środki własne
GO.1-2. Doskonalenie systemu gospodarki odpadami komunalnymi gminy powiatu k.b.j. środki własne
GO.1-3. Tworzenie nowych i utrzymanie istniejących PSZOK gminy powiatu 1 500,0 POIiŚ 2014-2020, NFOŚIGW, środki własne GO.1-4. Rozbudowa RIPOK (poza powiatem jaworskim) Zadanie realizowane poza terenem powiatu jaworskiego, inwestycja nie dotyczy powiatu jaworskiego, RIPOK natomiast obsługuje właściciele i zarządcy RIPOK 42 746,7 POIiŚ 2014-2020, NFOŚIGW, środki własne mieszkańców obszaru środkowosudeckiego wspólnej gospodarki odpadami komunalnymi, w tym mieszkańców powiatu 8. jaworskiego
GO.1-5. Realizacja Programów usuwania wyrobów zawierających azbest na terenie gminy powiatu, mieszkańcy, podmioty NFOŚiGW, WFOŚiGW, POIiŚ 2014 - 2020, RPO 2 931,0 gmin powiatu gospodarcze WD 2014 - 2020, środki własne GO.1-6. Edukacja ekologiczna dotycząca gospodarowania odpadami, w tym POIiŚ 2014 - 2020, RPO WD 2014 - 2020, gminy powiatu, CEEiK 1 117,0 komunalnymi i niebezpiecznymi NFOŚiGW, WFOŚiGW, środki własne GO.2-2. Rekultywacja składowisk odpadów komunalnych w Sichowie oraz Muchowie gmina Męcinka 400,0 WFOŚiGW, środki własne GO.2-3. Dolnośląski Projekt Rekultywacji - wysypiska w Budziszowie Wielkim i Wądrożu Małym urząd gminy Wądroże Wielkie 891,0 NFOŚiGW, środki własne
GO.2-4. Rekultywacja składowiska odpadów w Jaworze miasto Jawor 4 080,0 NFOŚiGW, środki własne GO: GOSPDOARKA ODPADAMI I ZAPOBIEGANIE POWSTAWANIU ODPADÓW ODPADÓW POWSTAWANIU ZAPOBIEGANIE I ODPADAMI GOSPDOARKA GO: GO.2-5. Identyfikacja i likwidacja dzikich wysypisk śmieci gminy powiatu k.b.j. środki własne
str. 131 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Szacunkowe Obszar Podmiot odpowiedzialny za realizację koszty realizacji Dodatkowe informacje
Lp. Zadanie Źródła finansowania
interwencji (+ jednostki włączone) zadania o zadaniu (w tys. zł) 1 2 3 4 5 6 7 ZP.1-2. Gospodarowanie na terenach cennych przyrodniczo zgodnie z uchwalonymi DZPK, RDOŚ, PGL Lasy Państwowe, k.b.j. środki własne planami ochrony uwzględniającymi zmiany klimatyczne gminy powiatu, właściciele nieruchomości ZP.1-3. Uwzględnienie w aktualizowanych MPZP i innych dokumentach planistycznych aktualnych powierzchni i form ochrony przyrody, terenów gminy powiatu k.b.j. środki własne zieleni, korytarzy ekologicznych ZP.1-4. Utrzymanie i tworzenie ścieżek dydaktyczno – turystycznych gminy powiatu, PGL Lasy Państwowe, k.b.j. NFOŚiGW, WFOŚiGW, środki własne popularyzujących lokalną przyrodę DZPK ZP.1-5. Rozbudowa istniejących i tworzenie nowych parków na terenach miejskich gminy powiatu, w tym głównie: gmina oraz ochrona i odbudowa parków wiejskich, w tym m.in. Rewitalizacja 714,2 środki własne, PROW, RPO WD 2014 - 2020 zabytkowego parku w Kwietnikach, gmina Paszowice Paszowice 9. ZP.1-6. Bieżące i zrównoważone utrzymanie zieleni na terenie gmin powiatu gminy powiatu k.b.j. środki własne ZP.1-7. Edukacja ekologiczna dotycząca istniejącej przyrody, wdrażania dobrych CEEiK, PGL Lasy Państwowe, DZPK, POIiŚ 2014 - 2020, RPO WD 2014 - 2020, 1 117,0 praktyk gospodarczych, ochrony lasów gminy powiatu/jednostki organizacyjne NFOŚiGW, WFOŚiGW, środki własne ZP.2-2. Realizacja planu zalesiania gruntów PGL Lasy Państwowe, właściciele 343,0 PROW, środki własne nieruchomości ZP: ZASOBY PRZYRODNICZE PRZYRODNICZE ZASOBY ZP: ZP.2-3. Realizacja zadań: gospodarczych, hodowlanych i ochronnych – zgodnie z PGL Lasy Państwowe k.b.j. środki własne planami urządzania lasów państwowych ZP.2-4. Realizacja zadań: gospodarczych, hodowlanych i ochronnych – zgodnie z właściciele nieruchomości / lasów k.b.j. środki własne uproszczonymi planami urządzania lasów prywatnych ZP.2-5. Działania edukacyjne dotyczące roli i znaczenia lasów PGL Lasy Państwowe, CEEiK, DZPK, POIiŚ 2014 - 2020, RPO WD 2014 - 2020, 140 gminy powiatu/jednostki organizacyjne NFOŚiGW, WFOŚiGW, środki własne ZPA.1-2. Prowadzenie rejestru zakładów zwiększonego i dużego ryzyka wystąpienia WIOŚ, k.b.j. środki własne poważnych awarii przemysłowych (ZDR, ZZR). ZPA.2-2. Doskonalenie systemu ratowniczego na poziomie gminnym, w tym POIiŚ 2014 - 2020, RPO WD 2014 - 2020, 10. gminy powiatu 800,0
ZPA. doposażenie jednostek OSP NFOŚiGW, WFOŚiGW, środki własne
AWARIAMI AWARIAMI ZPA.2-3. Edukacja społeczeństwa w celu prawidłowych zachowań podczas POIiŚ 2014 - 2020, RPO WD 2014 - 2020, POWAŻNYMI POWAŻNYMI ZAGROŻENIA ZAGROŻENIA gminy powiatu, KP PSP, OSP k.b.j. wystąpienia zagrożeń wynikających z poważnych awarii NFOŚiGW, WFOŚiGW, środki własne Zadania razem - 1 282 313,8 - -
Oznaczenia: k.b.j. - koszty bieżące jednostki bd - brak danych [źródło: opracowanie własne]
str. 132 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
5 SYSTEM REALIZACJI PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA
5.1 WSPÓŁPRACA Z INTERESARIUSZAMI Projekt Programu ochrony środowiska opiniuje organ wykonawczy województwa (art. 17 ust. 2 pkt 1 ww. ustawy Prawo ochrony środowiska), a uchwala rada powiatu (art. 18 ust. 1 ww. ustawy Prawo ochrony środowiska). Przygotowanie i opracowanie aktualnego Programu ochrony środowiska dla powiatu jaworskiego wymagało pozyskania danych i współpracy z wieloma interesariuszami, do których należy zaliczyć: . urzędy gmin powiatu jaworskiego . Starostwo Powiatowe . Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego . Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska . Główny Inspektorat Ochrony Środowiska . Regionalną Dyrekcję Ochrony Środowiska we Wrocławiu . Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Warszawie . Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe - Nadleśnictwa funkcjonujące na terenie powiatu jaworskiego . Dolnośląski Zespół Parków Krajobrazowych . Okręgową Stację Chemiczno-Rolniczą we Wrocławiu . Dolnośląski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych . Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej we Wrocławiu . Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej w Warszawie . Państwowa Służba Hydrologiczna . Główny Urząd Statystyczny . Państwowy Instytut Geologiczny . zarządcy dróg . podmioty gospodarcze sektora ciepłowniczego, gazowego i elektrycznego działające na terenie powiatu jaworskiego . jednostki oświatowe i edukacyjne
5.2 ZARZĄDZANIE I MONITORING, SPRAWOZDAWCZOŚĆ, EWALUACJA I AKTUALIZACJA PROGRAMU POŚ dla powiatu jaworskiego jest wdrażany i realizowany w oparciu o uchwałę Radę Powiatu Jaworskiego w sprawie jego przyjęcia. Właściwe zarządzanie ochroną środowiska powinno być realizowane zgodnie z opracowanym i przyjętym Programem ochrony środowiska (POŚ). Głównym celem realizacji POŚ na szczeblu powiatowym jest ukierunkowanie działań poprawiających stan środowiska naturalnego o zasięgu regionalnym, charakterystycznym dla obszaru całego powiatu. Główną zasadą realizacji POŚ powinna być dobra organizacja zarządzania nim, dająca możliwość skutecznego jego wdrożenia i oceny założonych celów. POŚ będzie realizowany przez istniejące już struktury poszczególnych wydziałów jednostek samorządowych, jednostek państwowych oraz organizacji pozarządowych, instytucji, podmiotów, a także mieszkańców przedmiotowego terenu. Zadania POŚ zostały podzielone na zadania własne i zadania monitorowane. Za realizację zadań własnych odpowiada Starostwo Powiatowe w Jaworze. Realizacja zadań monitorowanych prowadzona będzie przez szereg instytucji, podmiotów publicznych i prywatnych oraz osoby fizyczne. Należy do nich zaliczyć głównie: . urzędy gmin powiatu jaworskiego, . Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego, . zarządcy dróg krajowych (GDDKiA), wojewódzkich (DSDiK) i gminnych, . Dolnośląski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych, . spółki wodne,
str. 133 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
. nadleśnictwa funkcjonujące na terenie powiatu jaworskiego, . Dolnośląski Zespół Parków Krajobrazowych, . Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej we Wrocławiu / Wody Polskie, . podmioty gospodarcze sektora ciepłowniczego, gazowego i elektrycznego działające na terenie powiatu jaworskiego, . podmioty sektora komunalnego, . podmioty gospodarcze pozostałe, . jednostki oświatowe i edukacyjne, . gospodarstwa rolne, . mieszkańców powiatu jaworskiego, . podmioty kontrolujące i prowadzące rejestry, w tym m.in. WIOŚ, GIOŚ, OSChR, RDOŚ, GDOŚ, GUS, PIG, KZGW / Wody Polskie, . podmioty finansujące planowane do realizacji zadania.
Zarządzanie powiatowym POŚ będzie sprowadzało się do wspierania i kontrolowania działań wszystkich jego uczestników. Nadzór nad POŚ będzie odbywał się w postaci gromadzenia wskaźników skuteczności i weryfikacji zadań w opracowywanych Raportach z realizacji Programu ochrony środowiska.
Proces wdrażania Programu ochrony środowiska (POS) będzie podlegał systematycznej kontroli i ocenie w ramach monitoringu polityki ochrony środowiska. System monitorowania POS powinien być ciągłym procesem obserwacji ilościowych i jakościowych zmian przyjętych do oceny wskaźników, na podstawie których będzie można określić słuszność i skuteczność podejmowanych działań oraz dokonać korekty zadań w przypadku rozbieżności pomiędzy założeniami a uzyskiwanymi efektami. W związku z tym Zarząd Powiatu w Jaworze zobowiązany jest na podstawie art. 18 ust. 2 ustawy z dnia 27.04.2001 r. Prawo ochrony środowiska (tekst jednolity: Dz. U. z 2017 r. poz. 519) do sporządzania i przedstawiania Radzie Powiatu w Jaworze co 2 lata raportu z wykonania programu ochrony środowiska. Po przedstawieniu ww. raportu Radzie Powiatu, zgodnie z art. 18 ust. 3 ww. ustawy będzie on przekazywany do organu wykonawczego województwa.
Podstawą monitoringu powinny być wskaźniki odzwierciedlające stan środowiska naturalnego. Jako kryteria oceny realizacji wytyczonych w POS celów w poszczególnych obszarach interwencji należy przyjąć ekologiczne wskaźniki skuteczności, określające jakość poszczególnych komponentów środowiska oraz wskaźniki określające postęp we wdrażaniu działań w poszczególnych kierunkach interwencji. Przykładowe wskaźniki monitoringu wdrażania POS możliwe do zastosowania dla powiatu jaworskiego wraz z podaniem wartości bazowych i roku bazowego (nie wszystkie wskaźniki są określane w każdym roku) tych wskaźników przedstawiono w tabeli 5.1. W miarę potrzeb wskaźniki te można modyfikować.
Tabela 5.1. Wskaźniki monitoringu wyznaczonych celów POS w obszarach interwencji Wskaźnik Obszar Lp. Cel Wartość Rok Wartość docelowa/ interwencji Nazwa Jedn. Źródło danych bazowa bazowy kierunek zmian 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Wielkość emisji zanieczyszczeń gazowych do powietrza Mg/rok WIOŚ 27 790 2016 ≤ 28 000
w tym wielkość emisji CO2 Mg/rok WIOŚ 27 494 2016 ≤ 27 500 Wielkość emisji zanieczyszczeń pyłowych do powietrza Mg/rok WIOŚ 34 2016 ≤ 110 Klasa strefy dolnośląskiej (w tym powiatu jaworskiego) pod kątem
ochrony ludzi ze względu na zanieczyszczenia powietrza:
SO2, NO2, benzen, CO, Pb, Cd, Ni, PM2,5 - WIOŚ A 2016 A
PM10, Benzo(a)piren, O3, As, - WIOŚ C 2016 A Klasyfikacja stref wg parametrów kryterialnych pod kątem ochrony - WIOŚ A 2016 A 1. roślin: SO2, NO2, O3
powietrza) powietrza) Ilość mieszkań w remontowanych budynkach w zakresie
termomodernizacji1), dotyczące: remontu dachu szt. GUS 697 2015 > 0 stolarki budowlanej szt. GUS 363 2015 > 0 centralnego ogrzewania szt. GUS 0 2015 > 0 ocieplenia budynku szt. GUS 424 2015 > 0 OKP: OCHRONA KLIMATU IPOWIETRZAKLIMATU JAKOŚCI OCHRONA OKP: Ilość instalacji OZE szt. URE / urzędy gmin 3 2016 ≥ 3
Poprawa jakości(spełnienie jakości atmosferycznego norm powietrza Poprawa Moc instalacji OZE MW URE / urzędy gmin 2,293 2016 ≥ 2,293
str. 134 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Wskaźnik Obszar Lp. Cel Wartość Rok Wartość docelowa/ interwencji Nazwa Jedn. Źródło danych bazowa bazowy kierunek zmian 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Kotłownie obiekt GUS 25 2016 - Kubatura budynków ogrzewanych centralnie dam3 GUS 1 367,1 2016 wzrost Długość sieci cieplnej przesyłowej km 11,6 2016 wzrost Długość sieci cieplnej połączeń do budynków i innych obiektów km 4,3 2016 wzrost GUS / podmioty sektora Sprzedaż ciepła ogółem GJ ciepłowniczego 149 181 2016 - w tym na terenach miejskich GJ 149 181 2016 - w tym na terenach wiejskich GJ 0 2016 - Długość czynnej sieci gazowej ogółem m 176 455 2016 wzrost Długość czynnej sieci rozdzielczej m 105 115 2016 wzrost
Czynne połączenia do budynków szt. GUS / 2 370 2016 wzrost liczba podmioty sektora Odbiorcy gazu - gospodarstwa domowe 9 932 2016 wzrost odbiorców gazowego liczba Odbiorcy gazu ogrzewający mieszkania gazem 867 2016 wzrost odbiorców Zużycie gazu tys. m3 8 187 2016 - Zużycie gazu w gospodarstwach domowych tys. m3 4 314 2016 - Zużycie gazu na ogrzewania mieszkań tys. m3 1 754 2016 -
Ludność korzystająca z sieci gazowej osoby GUS 28 685 2016 wzrost
Ludność korzystająca z sieci gazowej % GUS 56,1% 2016 wzrost
Odbiorcy energii elektrycznej szt. GUS 18 605 2016 wzrost w tym na terenach miejskich szt. GUS 10 887 2016 wzrost w tym na terenach wiejskich szt. GUS 7 718 2016 wzrost Zużycie energii elektrycznej (NN) MWh GUS 35 360 2016 - w tym na terenach miejskich MWh GUS 18 016 2016 - w tym na terenach wiejskich MWh GUS 17 344 2016 - na tym samym Zużycie energii elektrycznej na niskim napięciu na 1 mieszkańca kWh/Mk GUS 689 2016 poziomie Długość ścieżek rowerowych km GUS 4,1 2016 wzrost
Liczba punktów monitoringu hałasu przy trasach komunikacyjnych, szt. WIOS 9 2014 0 w których stwierdzono przekroczenia poziomów dopuszczalnych
Największa wartość Laeq na granicy terenu chronionego (na dB WIOŚ 70,1 2014 < dopuszczalnej obszarze powiatu jaworskiego)
Przekroczenia wartości dopuszczalnych dla wskaźnika LDWN GDDKiA
powierzchnia obszarów narażonych km2 (mapa akustyczna) 1,101 2016 > 0
liczba lokali mieszkalnych szt. 209 2016 > 0
2. liczba narażonych mieszkańców osoby 639 2016 > 0
Przekroczenia wartości dopuszczalnych dla wskaźnika LN
powierzchnia obszarów narażonych km2 0,871 2016 > 0 ZH: ZAGROŻENIA HAŁASEM ZAGROŻENIA ZH: liczba lokali mieszkalnych szt. 160 2016 > 0 Ochrona środowiska i hałasemprzed ludzi środowiska Ochrona liczba narażonych mieszkańców osoby 490 2016 > 0
Długość dróg powiatowych o nawierzchni twardej km GUS 313,5 2016 wzrost
Długość dróg gminnych o nawierzchni twardej km GUS 223,8 2016 wzrost
Liczba punktów pomiarowych, w których stwierdzono przekroczenie dopuszczalnych poziomów wartości promieniowania szt. WIOŚ 0 2016 0 elektromagnetycznego
3. Średnia arytmetyczna zmierzonych wartości skutecznych natężeń
TYCZNE TYCZNE pól elektrycznych promieniowania elektromagnetycznego dla PEM: POLA
Ochrona przed przed Ochrona V/m WIOŚ 0,53 2016 < dopuszczalnej
promieniowaniem promieniowaniem zakresu częstotliwości od 3 MHz do 3000 MHz uzyskanych dla ELEKTROMAGNE- elektromagnetycznym elektromagnetycznym najgorszego punktu pomiarowego
Jakość wód powierzchniowych (klasa) - WIOŚ III 2016 I - II Stan / potencjał ekologiczny wód powierzchniowych) - WIOŚ UMIARKOWANY 2016 ≥ DOBRY Stan chemiczny - WIOŚ PSD 2016 DOBRY Stan wód powierzchniowych - WIOŚ ZŁY 2016 DOBRY Jakość wód podziemnych (klasa) - WIOŚ IV 2016 I - II Stan wód podziemnych - KZGW słaby 2016 dobry 4. stan ilościowy - JCWPd 94 (wg 172) - KZGW dobry 2016 dobry stan ilościowy JCWPd 95 (wg 172) - KZGW dobry 2016 dobry stan chemiczny - JCWPd 94 (wg 172) - KZGW słaby 2016 dobry stan chemiczny JCWPd 95 (wg 172) - KZGW słaby 2016 dobry GW. GOSPODAROWANIE WODAMI GW. WODAMI GOSPODAROWANIE Wody reprezentujące dobry stan chemiczny % JCWPd 94 (wg 172) % WIOŚ / PIG 29,0% 2016 100% JCWPd 95 (wg 172) % WIOŚ / PIG 40,0% 2016 100% Ochrona i zrównoważone gospodarowanie wodnymi zasobami i Ochrona zrównoważone
str. 135 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Wskaźnik Obszar Lp. Cel Wartość Rok Wartość docelowa/ interwencji Nazwa Jedn. Źródło danych bazowa bazowy kierunek zmian 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Długość odbudowanych rzek / wzmocnionych wałów km DZMiUW 0 2016 10 Długość rzek, na których były prowadzone bieżące prace urzędy gmin / spółki km 0 2016 > 0 utrzymaniowe wodne / DZMiUW Liczba zbiorników małej retencji szt. urzędy gmin/ DZMiUW 5 2016 ≥ 5 Pojemność zbiorników małej retencji tys. m3 urzędy gmin/ DZMiUW 42 000 2016 ≥ 42 000 Długość rowów melioracyjnych / przydrożnych urzędy gmin / spółki km 1,026 2015-2016 > 5 (konserwacje/remonty/budowa) wodne Powierzchnia powiatu zagrożona suszą % RZGW 2,4% 2016 ≤ 2,4%
Długość sieci wodociągowej km GUS / urzędy gmin 324,7 2016 wzrost w tym na terenach miejskich km GUS / urzędy gmin 79,7 2016 wzrost w tym na terenach wiejskich km GUS / urzędy gmin 245,0 2016 wzrost Liczba przyłączy do sieci wodociągowej szt. GUS / urzędy gmin 6 468 2016 wzrost w tym na terenach miejskich szt. GUS / urzędy gmin 2 257 2016 wzrost w tym na terenach wiejskich szt. GUS / urzędy gmin 4 211 2016 wzrost Ludność korzystająca z sieci wodociągowej osoby GUS / urzędy gmin 46 179 2016 wzrost w tym na terenach miejskich osoby GUS / urzędy gmin 28 424 2016 wzrost w tym na terenach wiejskich osoby GUS / urzędy gmin 17 755 2016 wzrost Ludność korzystająca z sieci wodociągowej (% ogółu % GUS / urzędy gmin 90,2% 2016 wzrost mieszkańców) w tym na terenach miejskich % GUS 99,5% 2016 wzrost w tym na terenach wiejskich % GUS 78,5% 2016 wzrost Zużycie wody na potrzeby gospodarki narodowej i ludności na tym samym tys. m3/rok GUS 2 023,4 2016 w ciągu roku ogółem poziomie na tym samym Woda dostarczona gospodarstwom domowym tys. m3/rok GUS / urzędy gmin 1 284,8 2016 poziomie na tym samym w tym na terenach miejskich tys. m3/rok GUS 880,0 2016 poziomie na tym samym w tym na terenach wiejskich tys. m3/rok GUS 404,8 2016 poziomie na tym samym Zużycie wody w przemyśle tys. m3/rok GUS 86,0 2016 poziomie na tym samym Udział przemysłu w zużyciu wody ogółem % obliczenia własne 4,3% 2016 poziomie Długość sieci kanalizacyjnej km GUS / urzędy gmin 301,8 2016 wzrost w tym na terenach miejskich km GUS / urzędy gmin 66,9 2016 wzrost w tym na terenach wiejskich km GUS / urzędy gmin 234,9 2016 wzrost Podłączenia budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania szt. GUS / urzędy gmin 4 967 2016 wzrost 5. do sieci kanalizacyjnej w tym na terenach miejskich szt. GUS / urzędy gmin 1 796 2016 wzrost w tym na terenach wiejskich szt. GUS / urzędy gmin 3 171 2016 wzrost Ścieki odprowadzane kanalizacją tys.m3/rok GUS / urzędy gmin 1 391,0 2016 wzrost Ludność korzystająca z sieci kanalizacyjnej osoby GUS / urzędy gmin 40 212 2016 wzrost
GWŚ. GOSPODARKA WODNO-ŚCIEKOWA GWŚ. GOSPODARKA w tym na terenach miejskich osoby GUS / urzędy gmin 27 288 2016 wzrost w tym na terenach wiejskich osoby GUS / urzędy gmin 12 924 2016 wzrost Ludność korzystająca z sieci kanalizacyjnej (% ogółu % GUS / urzędy gmin 78,6% 2016 wzrost Zapewnienie dostępu do czystej wody dla społeczeństwado czystej dostępu wody Zapewnienie i gospodarki mieszkańców) w tym na terenach miejskich % GUS 95,5% 2016 wzrost w tym na terenach wiejskich % GUS 57,2% 2016 wzrost Liczba przydomowych oczyszczalni ścieków szt. GUS / urzędy gmin 108 2016 wzrost Liczba zbiorników bezodpływowych szt. GUS / urzędy gmin 1 521 2016 spadek na tym samym Liczba komunalnych oczyszczalni ścieków szt. GUS / urzędy gmin 5 2016 poziomie na tym samym Przepustowość komunalnych oczyszczalni ścieków m3/d GUS / urzędy gmin 17 025 2016 poziomie Ludność gminy korzystająca z oczyszczalni ścieków osoby GUS 42 433 2016 wzrost Ilość ścieków oczyszczanych w oczyszczalniach tys. m3 GUS 1 435 2016 wzrost Ilość ścieków oczyszczanych w oczyszczalniach z podwyższonym tys. m3 GUS 1 075 2016 wzrost usuwaniem biogenów Ładunek zanieczyszczeń odprowadzany do środowiska kg/rok GUS 125 694 2016 wzrost z oczyszczalni ścieków
BZT5 kg/rok GUS 10 516 2016 wzrost ChZT kg/rok GUS 80 150 2016 wzrost Zawiesina ogólna kg/rok GUS 9 469 2016 wzrost Azot ogólny kg/rok GUS 23 717 2016 wzrost Fosfor ogólny kg/rok GUS 1 842 2016 wzrost na tym samym Liczba eksploatowanych złóż szt. PIG 17 2016 poziomie na tym samym w tym eksploatowanych okresowo szt. PIG 6 2016 poziomie na tym samym 6. Wydobycie kopalin (tys. ton/rok) tys. ton /rok PIG 1 154 2016 poziomie Liczba miejsc niekoncesjonowanej eksploatacji kopalin szt. PIG 2 2016 0 z wydobyciem kopalin wydobyciem z środowisko w związku związku w środowisko zasobami geologicznymi zasobami i zmniejszenie wpływu na i zmniejszenie
Racjonalne gospodarowanie Racjonalne Liczba zrekultywowanych wyrobisk szt. Starostwo Powiatowe 1 2016 wzrost ZG: ZASOBY GEOLOGICZNE ZG:
str. 136 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Wskaźnik Obszar Lp. Cel Wartość Rok Wartość docelowa/ interwencji Nazwa Jedn. Źródło danych bazowa bazowy kierunek zmian 1 2 3 4 5 6 7 8 9
Występowanie zanieczyszczeń gleb ponad wartości dopuszczalne TAK / NIE / WIOŚ TAK 2016 < dopuszczalnej ogółem nb
Udział gleb wykazujących odczyn gleb bardzo kwaśny i kwaśny % OSChR 21,0% 2016 spadek
w tym bardzo kwaśny % OSChR 4,0% 2016 spadek
w tym kwaśny % OSChR 17,0% 2016 spadek
Udział gleb wykazujących potrzebę wapnowania % OSChR 25,0% 2016 spadek
7. w tym konieczne % OSChR 13,0% 2016 spadek
G: GLEBY G: w tym potrzebne % OSChR 12,0% 2016 spadek powierzchni ziemi powierzchni Zużycie nawozów wapniowych (w przeliczeniu na czysty składnik) kg/ha UR GUS 86,9 2016 < dopuszczalnej - dane na poziomie województwa2)
Zużycie nawozów pozostałych - dane na poziomie województwa2) kg/ha UR GUS 166,7 2016 < dopuszczalnej
Powierzchnia gruntów zalesionych ha 2,38 2016 54,47
Ochrona i zapewnienie właściwego sposobu użytkowania sposobu właściwego i Ochrona zapewnienie GUS / Powierzchnia gruntów nieleśnych przeznaczonych do zalesienia ha ewidencja gruntów 54,47 2016 0
Masa odebranych zmieszanych odpadów komunalnych Mg/rok GUS / urzędy gmin 13 064,2 2016 spadek
w tym ogółem na 1 mieszkańca kg/Mk/rok GUS 255,3 2016 spadek Masa odebranych zmieszanych odpadów komunalnych z Mg/rok GUS 10 516,9 2015 spadek gospodarstw domowych w tym ogółem na 1 mieszkańca kg/Mk/rok GUS 203,7 2015 spadek
Masa zebranych selektywnie odpadów ogółem Mg/rok urzędy gmin 2 240,1 2016 wzrost
Masa zebranych selektywnie odpadów ulegających biodegradacji Mg/rok urzędy gmin 396,1 2016 wzrost
Masa zebranych selektywnie odpadów opakowaniowych Mg/rok urzędy gmin 1 262,9 2016 wzrost
Masa zebranych selektywnie odpadów budowlanych Mg/rok urzędy gmin 292,3 2016 wzrost
Masa zebranych selektywnie odpadów wielkogabarytowych Mg/rok urzędy gmin 219,0 2016 wzrost
Osiągnięty poziom ograniczenia masy odpadów komunalnych % urzędy gmin 32,0% 2016 < 35% ulegających biodegradacji kierowanych do składowania
Osiągnięty poziom recyklingu odpadów opakowaniowych % urzędy gmin 21,0% 2016 > 50% 8. Osiągnięty poziom recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami innych niż niebezpieczne % urzędy gmin 98,0% 2016 > 70% odpadów budowlanych i rozbiórkowych
Liczba punktów selektywnej zbiórki odpadów (PSZOK) szt. urzędy gmin 3 2016 wzrost
Ilość odpadów azbestowych pozostała do usunięcia Mg baza azbestowa 3 911,7 2016 spadek
Ilość odpadów azbestowych pozostała do usunięcia % baza azbestowa 91,7% 2016 spadek
Masa osadów ściekowych z oczyszczalni komunalnych Mg / rok GUS / urzędy gmin 1 586,0 2016 wzrost
Masa osadów ściekowych stosowana w rolnictwie Mg / rok GUS / urzędy gmin 185,0 2016 0 Gospodarowanie odpadami zgodnie z hierarchią sposobów postępowania z nimiz postępowania sposobów odpadami hierarchią zgodnie z Gospodarowanie GO: GOSPDOARKA ODPADAMI I ZAPOBIEGANIE POWSTAWANIU ODPADÓW ODPADÓW ODPADAMI POWSTAWANIU IGOSPDOARKA GO: ZAPOBIEGANIE Masa osadów ściekowych stosowana na cele inne (np. do uprawy Mg / rok GUS / urzędy gmin 1 358,0 2016 wzrost roślin nieprzeznaczonych do spożycia i produkcji pasz) Liczba zamkniętych składowisk szt. urzędy gmin 9 2016 9
Liczba zamkniętych i zrekultywowanych składowisk odpadów szt. urzędy gmin 4 2016 9 innych niż obojętne
Liczba składowisk planowanych do zamknięcia i rekultywacji szt. urzędy gmin 0 2016 1
Powierzchnia obszarów prawnie chronionych ha GUS 15 275,80 2016 ≥ 15 275,80
w tym powierzchnia rezerwatów ha GUS 542,23 2016 ≥ 542,23
w tym powierzchnia parków krajobrazowych ha GUS 15 074,30 2016 ≥ 15 074,30
Liczba rezerwatów przyrody szt. RDOŚ 6 2016 ≥ 6
Liczba obszarów Natura 2000 obejmujących teren powiatu szt. GDOŚ 1 2016 1 Udział powierzchni obszarów chronionych w ogólnej powierzchni % obliczenia własne 26,3% 2016 ≥ 26,3% powiatu Liczba pomników przyrody szt. GUS 121,00 2016 ≥ 121
9. Powierzchnia parków spacerowo-wypoczynkowych ha GUS 71,53 2016 ≥ 71,53
Zieleńce (powierzchnia) ha GUS 8,86 2016 ≥ 8,86
Tereny zieleni osiedlowej (powierzchnia) ha GUS 28,88 2016 ≥ 28,88 ZP: ZASOBY PRZYRODNICZE ZP: ZASOBY PRZYRODNICZE Lesistość terenu powiatu % GUS /ewidencja gruntów 21,78% 2016
Zachowanie i ochrona walorów przyrodniczych iwalorów ochrona Zachowanie w tym lesistość terenów miejskich % ewidencja gruntów 3,73% 2016 21,87%
w tym lesistość terenów wiejskich % ewidencja gruntów 22,64% 2016
Powierzchnia lasów ha GUS /ewidencja gruntów 12 666,50 2016 ≥ 12 666,5
Powierzchnia lasów prywatnych ha GUS /ewidencja gruntów 680,00 2016 ≥ 680,0
str. 137 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Wskaźnik Obszar Lp. Cel Wartość Rok Wartość docelowa/ interwencji Nazwa Jedn. Źródło danych bazowa bazowy kierunek zmian 1 2 3 4 5 6 7 8 9
Liczba przypadków wystąpienia poważnych awarii szt. GIOŚ 0 2016 0
Liczba przypadków wystąpienia poważnych awarii związanych szt. GIOŚ 0 2016 0 z transportem
Liczba zakładów zwiększonego i dużego ryzyka wystąpienia szt. WIOŚ 0 2016 0 10. poważnych awarii przemysłowych (ZDR, ZZR) skutków AWARIAMI AWARIAMI Liczba funkcjonujących jednostek zarządzania kryzysowego urzędy gmin / starostwo szt. 7 2016 7 (GCZK i PCZK) powiatowe
Ograniczenie ryzyka wystąpienia ryzyka Ograniczenie Liczba jednostek zarządzania kryzysowego (w tym OSP) urzędy gmin / starostwo
ZPA. ZAGROŻENIA POWAŻNYMI ZPA. ZAGROŻENIA szt. 5 2016 > 0 doposażonych w danym roku powiatowe poważnych awarii oraz minimalizacja ich awarii oraz poważnych Oznaczenia: bd – brak danych; nb – nie badano; ND – nie dotyczy, 1) obejmuje pojedyncze działania remontowe dotyczące m. in. poprawy cieplnej budynków poprzez wymianę stolarki okiennej lub drzwiowej itp. prac remontowych 2) dane gromadzone na poziomie województwa [źródło: opracowanie własne]
Przedstawione wskaźniki powinny być gromadzone i wykorzystywane do oceny realizacji POS. Ewaluacji POS należy dokonać analizując informacje gromadzone przez poszczególne wydziały jednostek, organów i podmiotów uczestniczących w jego realizacji. W perspektywie długofalowej pozwoli to na obserwację dynamiki zachodzących zmian i realizacji wyznaczonych celów POŚ.
5.3 ŹRÓDŁA FINANSOWANIA PRZEDSIĘWZIĘĆ EKOLOGICZNYCH Nieodzownym elementem zarządzania środowiskiem jest struktura źródeł finansowania i możliwości pozyskiwania środków pieniężnych na realizację celów zawartych w programie ochrony środowiska. Podstawowymi źródłami finansowania zadań wynikających z wdrażania programów ochrony środowiska są: . fundusze ochrony środowiska (NFOŚiGW i WFOŚiGW), . sektor bankowy (m.in. Bank Ochrony Środowiska, Bank Światowy, Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju, Europejski Bank Inwestycyjny), . środki budżetu powiatu i gminy pochodzące z opłat za gospodarcze korzystanie ze środowiska . środki własne ludności i środki społeczne, . budżet państwa, . środki własne podmiotów gospodarczych i gospodarstw rolnych, . fundusze UE. Poniżej zaprezentowano wybrane źródła finansowania możliwe do wykorzystania przy realizacji przedsięwzięć z zakresu ochrony środowiska. Fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej Zasady działania funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej, tj. narodowego i wojewódzkich, zostały określone w ustawie z 27.04.2001 r. - Prawo ochrony środowiska (tekst jednolity: Dz.U. z 2017 r., poz. 519, z późn. zm.). Fundusze te mają osobowość prawną i są odpowiednio państwowym funduszem celowym oraz wojewódzkimi funduszami celowymi. Prowadzą one samodzielną gospodarkę finansową w sposób zapewniający wykorzystanie zarówno środków krajowych, jak i środków pochodzących z Unii Europejskiej, przeznaczonych na ochronę środowiska i gospodarkę wodną. Fundusze te są najbardziej znanymi i wykorzystywanymi źródłami dofinansowywania inwestycji i przedsięwzięć realizowanych w celu poprawy jakości środowiska. Podstawowymi formami dofinansowania zadań ekologicznych przez ww. fundusze są preferencyjne pożyczki i dotacje.
Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) Celem działania NFOŚiGW jest wsparcie finansowe przedsięwzięć ekologicznych o zasięgu ponadregionalnym i ogólnokrajowym. Szczegółowe cele i zadania priorytetowe są aktualizowane
str. 138 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO każdego roku i zamieszczane na stronie internetowej funduszu w podziale na środki krajowe i zagraniczne. Środki finansowe krajowe, którymi dysponuje NFOŚiGW pochodzą głównie z opłat za korzystanie ze środowiska i administracyjnych kar pieniężnych za naruszenie prawa ochrony środowiska. Przychodami Narodowego Funduszu są także wpływy z opłat produktowych oraz wpływy z opłat i kar pieniężnych ustalanych na podstawie przepisów ustawy z dnia 09.06.2011 r. - Prawo geologiczne i górnicze (tekst jednolity: Dz. U. z 2016 r., poz. 1131, z późn. zm.). NFOŚiGW administruje również środkami zagranicznymi przeznaczonymi na ochronę środowiska w Polsce, tj. środkami pochodzącymi z Unii Europejskiej w ramach różnych programów operacyjnych oraz środkami finansowymi pochodzącymi z Europejskiego Obszaru Gospodarczego i Norweskiego Mechanizmu Finansowego. Środki finansowe zagraniczne, którymi zarządza NFOŚiGW przeznaczone są na zadania dotyczące ochrony środowiska i gospodarki wodnej, w tym m.in. na budowę, przebudowę i rozbudowę infrastruktury ochrony środowiska w naszym kraju. NFOŚiGW dofinansowuje zadania w zakresie m.in.: . ochrony powietrza atmosferycznego, w tym wykorzystania OZE, . ochrony wód, . ochrony powierzchni ziemi, . gospodarki odpadami, . monitoringu środowiska, . zapobiegania skutkom zanieczyszczenia środowiska i usuwania tych skutków, . opracowywanie planów służących gospodarowaniu wodami, planów zarządzania ryzykiem powodziowym, planów przeciwdziałania skutkom suszy oraz tworzenie i utrzymanie katastru wodnego, . ochrony przyrody, . zwiększenia lesistości, . edukacji ekologicznej, . profilaktyki zdrowotnej dzieci, . wspomaganie ekologicznego transportu, . rolnictwa ekologicznego . innych działań dotyczących ochrony środowiska i gospodarki wodnej Podstawowymi formami dofinansowania zadań proekologicznych przez NFOŚiGW są preferencyjne pożyczki i dotacje. Inne formy finansowania to m.in. dopłaty do oprocentowania preferencyjnych kredytów i pożyczek bankowych, uruchamianie ze swych środków linii kredytowych w bankach, a także udziały kapitałowe w spółkach prawa handlowego oraz nagrody za działalność na rzecz ochrony środowiska. Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej we Wrocławiu (WFOŚiGW) WFOŚiGW we Wrocławiu jest samorządową osobą prawną w rozumieniu ustawy o finansach publicznych, posiadającą osobowość prawną. Działalność WFOŚiGW określa ustawa z dnia 27.04.2001 r. - Prawo ochrony środowiska (tekst jednolity: Dz. U. z 2017 r., poz. 519, z późn. zm.), zgodnie z którą środki WFOŚiGW przeznacza się na wspieranie przedsięwzięć służących ochronie środowiska i poszanowaniu jego wartości, w oparciu o konstytucyjną zasadę zrównoważonego rozwoju przy zachowaniu bezpieczeństwa ekologicznego kraju i realizacji programów ekologicznych regionu. WFOŚiGW udziela dofinansowania na zadania ekologiczne zlokalizowane na jego terenie. Zgodnie ze Strategią Działania Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej we Wrocławiu na lata 2017 - 2020 [57] podstawowymi priorytetami środowiskowym wspieranymi w najbliższych latach będą: . Priorytet I: Ochrona atmosfery. . Priorytet II: Ochrona i zrównoważone gospodarowanie zasobami wodnymi. . Priorytet III: Racjonalne gospodarowanie odpadami i ochrona powierzchni ziemi. . Priorytet IV: Ochrona różnorodności biologicznej i funkcji ekosystemów. . Priorytet V: Edukacja ekologiczna. . Priorytet VI: Inne działania ochrony środowiska.
str. 139 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Wskazane powyżej priorytety są jednocześnie zgodne z kierunkami określonymi w dokumencie pn. „Wspólna Strategia Działania Narodowego Funduszu i wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej na lata 2017-2020” [71], a także z innymi strategiami bezpośrednio lub pośrednio związanymi z ochroną środowiska i gospodarką wodną, na szczeblu krajowym jak i województwa dolnośląskiego. Podstawową formą dofinansowania są preferencyjne pożyczki i częściowo dotacje.
Banki Banki są kolejnym źródłem finansowania inwestycji ekologicznych. Wykazują one zainteresowanie inwestycjami proekologicznymi i oferują przedsiębiorcom preferencyjne kredyty na przedsięwzięcia w zakresie ochrony środowiska. W związku z tym banki ściśle współpracują z funduszami ochrony środowiska i gospodarki wodnej, które dofinansowują te inwestycje poprzez dopłaty do oprocentowania kredytów. Środki finansowe kredytów pochodzą natomiast z zasobów bankowych. Taka współpraca przyczynia się do obniżenia kosztów kredytu dla inwestora realizującego zadania z zakresu ochrony środowiska. Do banków specjalizujących się w finansowaniu przedsięwzięć ekologicznych w Polsce należy zaliczyć przede wszystkim: . Bank Ochrony Środowiska, który oferuje dla: o podmiotów publicznych: kredyty z linii międzynarodowych instytucji finansowych: (Banku Rozwoju Rady Europy i Europejskiego Banku inwestycyjnego) z możliwością sfinansowania do 100% kosztu inwestycji, kredyty inwestycyjne ze środków CEB (Bank Rozwoju Rady Europy), kredyty inwestycyjne ze środków EBI (Europejski Bank Inwestycyjny), o podmiotów gospodarczych: kredyty preferencyjne z dopłatami wnoszonymi przez NFOŚiGW, kredyty udzielane we współpracy z WFOŚiGW, kredyty komercyjne. . Bank Gospodarstwa Krajowego – realizuje zadania związane m.in. z obsługą: o funduszu termomodernizacji i remontów w postaci tzw. premii termomodernizacyjnej i remontowej, o programu dopłat do oprocentowania kredytów bankowych udzielanych osobom fizycznym i prawnym na usuwanie skutków powodzi. . Bank Światowy – wspiera finansowo zadania z ochrony środowiska w formie kredytu. . Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju – bank oferuje kredyty m.in. na przedsięwzięcia z zakresu ochrony środowiska i gospodarki odpadami.
Środki budżetu powiatu i gminy pochodzące z opłat za gospodarcze korzystanie ze środowiska Powiat jaworski i gminy powiatu w ramach swoich budżetów, dochody pochodzące z opłat za gospodarcze korzystanie ze środowiska przeznaczają na dofinansowanie zadań inwestycyjnych i pozainwestycyjnych realizowanych na swoim terenie, które służą ochronie środowiska i edukacji ekologicznej.
Fundusze Unii Europejskiej Unia Europejska w ramach pomocy dla Polski udziela wsparcia finansowego ze specjalnych funduszy na działania mające na celu wyrównanie różnic i podniesienie standardu infrastruktury, w tym również ochrony środowiska. Aktualnie polityka finansowa UE jest realizowana z niżej wymienionych funduszy: . Funduszu Spójności, . Funduszy Strukturalnych: o Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR), o Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS),
str. 140 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
. Europejskiego Funduszu Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW), . Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybołówstwa (EFMR).
Środki finansowe z powyższych funduszy UE są wydatkowane na projekty realizowane w ramach tzw. programów operacyjnych, tj.: . Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko na lata 2014 - 2020 - finansowany z EFRR i FS, . Program Operacyjny Inteligentny Rozwój 2014 - 2020 – finansowany z EFRR, . Program Polska Cyfrowa 2014 - 2020 – finansowany z EFRR, . Program Wiedza Edukacja Rozwój 2014 - 2020 – finansowany z EFS i YEI, . 16 Regionalnych Programów Operacyjnych, w tym Regionalny Program Operacyjny Województwa Dolnośląskiego na lata 2014 - 2020 – finansowanych z EFRR, . Program Polska Wschodnia 2014 - 2020 – finansowany z EFRR, . Program Operacyjny Pomoc Techniczna 2014 - 2020 – finansowany z FS, . Programy Operacyjne Europejskiej Współpracy Terytorialnej, w tym m.: o Program INTERREG EUROPA 2014 - 2020 – finansowany z EFRR, o Program współpracy Europa Środkowa 2020 – finansowany z EFRR, o Program współpracy INTERREG Polska-Saksonia 2014 - 2020 - finansowany z EFRR, o Program Współpracy Transgranicznej Republika Czeska – Rzeczpospolita Polska 2014 - 2020– finansowany z EFRR, . Program Rozwoju Obszarów Wiejskich 2014 – 2020 - finansowany z EFRROW, . Program Operacyjny „Rybactwo i morze” (PO RYBY 2014 - 2020) - finansowany z EFMR, . Program LIFE na lata 2014 - 2020.
Projekty związane z ochroną środowiska, realizowane na terenie Dolnego Śląska, w tym na terenie powiatu jaworskiego, mogą być dofinansowywane głównie w ramach niżej wymienionych programów operacyjnych: . Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko na lata 2014 - 2020 (PO IiŚ), . Regionalny Program Operacyjny Województwa Dolnośląskiego na lata 2014 - 2020 (RPO WD), . Program Rozwoju Obszarów Wiejskich 2014 - 2020 (PROW), oraz w niektórych przypadkach również z: . Programów Operacyjnych Europejskiej Współpracy Terytorialnej, w tym m.: o Program INTERREG EUROPA 2014 - 2020, o Program współpracy INTERREG Polska-Saksonia 2014 - 2020, o Program Współpracy Transgranicznej Republika Czeska – Rzeczpospolita Polska 2014 - 2020, . Programu LIFE na lata 2014 - 2020.
Pośrednio projekty dotyczące ochrony środowiska, mogą być również finansowane w ramach Programu Operacyjnego „Rybactwo i Morze”, Programu Operacyjnego Inteligentny Rozwój i Programu Polska Cyfrowa.
str. 141 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
6 SPISY TABEL, WYKRESÓW, RYSUNKÓW I FOROGRAFII
SPIS TABEL: str. Tabela 1.1. Powierzchnia powiatu jaworskiego ...... 9 Tabela 1.2. Liczba ludności powiatu...... 10 Tabela 1.3. Gęstość zaludnienia obszarów powiatu jaworskiego...... 11 Tabela 1.4. Podmioty gospodarki narodowej działające na terenie powiatu jaworskiego zarejestrowane w systemie REGON ...... 11 Tabela 1.5. Kotłownie i sieć ciepłownicza na terenie powiatu jaworskiego ...... 13 Tabela 1.6. Długość sieci gazowej na terenie powiatu jaworskiego ...... 13 Tabela 3.1. Emisja zanieczyszczeń gazowych w latach 2014 - 2016 ...... 17 Tabela 3.2. Emisja zanieczyszczeń pyłowych w latach 2014 - 2016 ...... 18 Tabela 3.3. Klasyfikacja strefy dolnośląskiej, w której zlokalizowany jest powiat jaworski ...... 22 Tabela 3.4. Wykaz gmin strefy dolnośląskiej w powiecie jaworskim z wyszczególnieniem przekroczeń wykazanych w ocenie rocznej WIOŚ za lata 2015 - 2016 ...... 23 Tabela 3.5. Instalacje OZE w powiecie jaworskim ...... 23 Tabela 3.6. Analiza SWOT – jakość powietrza ...... 25 Tabela 3.7. Charakterystyka dróg powiatowych i gminnych na terenie powiatu jaworskiego ...... 26 Tabela 3.8. Wyniki pomiarów hałasu komunikacyjnego na terenie powiatu jaworskiego w 2010 r. i 2014 r...... 26 Tabela 3.9. Poziomy dźwięku w środowisku na terenie powiatu jaworskiego wokół analizowanych odcinków dróg krajowych (A4 i drogi nr 3) ...... 29 Tabela 3.10. Przekroczenia wartości dopuszczalnych poziomów dźwięku w środowisku na terenie powiatu jaworskiego wokół analizowanych odcinków dróg krajowych (A4 i drogi nr 3) ...... 29 Tabela 3.11. Analiza SWOT – klimat akustyczny ...... 31 Tabela 3.12. Zestawienie wyników pomiarów PEM na terenie powiatu jaworskiego w 2013 r. i 2016 r...... 34 Tabela 3.13. Analiza SWOT – PEM ...... 34 Tabela 3.14. Jakość wód powierzchniowych ...... 38 Tabela 3.15. Jednolite części wód podziemnych JCWPd i ich ocena ryzyka nieosiągnięcia celów środowiskowych ...... 41 Tabela 3.16. Jakość wód podziemnych – monitoring PIG i WIOŚ ...... 41 Tabela 3.17. Ogólna procentowa ocena jakości wód podziemnych wyników monitoringu diagnostycznego JCWPd wg podziału na wody reprezentujące dobry i słaby stan chemiczny w 2016 r...... 42 Tabela 3.18. Zagrożenie występowaniem zjawiska poszczególnych typów susz w gminach powiatu jaworskiego ...... 44 Tabela 3.19. Łączny poziom zagrożenia wszystkimi typami suszy dla gmin powiatu jaworskiego ...... 45 Tabela 3.20. Analiza SWOT – wody powierzchniowe i podziemne ...... 47 Tabela 3.21. Pobór wody na potrzeby gospodarki narodowej i ludności w powiecie jaworskim ...... 47 Tabela 3.22. Zużycie wody na potrzeby gospodarki narodowej i ludności w powiecie jaworskim ...... 48 Tabela 3.23. Sieć wodociągowa na terenie powiatu jaworskiego ...... 48 Tabela 3.24. Ludność korzystająca z sieci wodociągowej na terenie powiatu jaworskiego ...... 49 Tabela 3.25. Sieć kanalizacyjna na terenie powiatu jaworskiego ...... 50 Tabela 3.26. Ścieki odprowadzane siecią kanalizacyjną i ludność korzystająca z sieci kanalizacyjnej na terenie powiatu jaworskiego ...... 50 Tabela 3.27. Charakterystyka komunalnych oczyszczalni ścieków na terenie powiatu jaworskiego ...... 52 Tabela 3.28. Komunalne oczyszczalnie ścieków na terenie powiatu jaworskiego w latach 2014-2016 ...... 53 Tabela 3.29. Ludność obsługiwana przez oczyszczalnie ścieków na terenie powiatu jaworskiego ...... 53 Tabela 3.30. Ścieki wymagające oczyszczania odprowadzone do wód lub do ziemi ...... 53 Tabela 3.31. Ładunek zanieczyszczeń w ściekach komunalnych po oczyszczeniu odprowadzany do środowiska na terenie powiatu jaworskiego ...... 54 Tabela 3.32. Zestawienie liczby zbiorników bezodpływowych i przydomowych oczyszczalni ścieków ...... 54 Tabela 3.33. Analiza SWOT – gospodarka wodno-ściekowa ...... 54 Tabela 3.34. Charakterystyka kopalin na terenie powiatu jaworskiego wg stanu na koniec 2016 r...... 55 Tabela 3.35. Analiza SWOT – zasoby geologiczne ...... 58 Tabela 3.36. Procentowa struktura użytkowania gruntów ...... 61 Tabela 3.37. Niektóre właściwości chemiczne oraz całkowita zawartość wybranych metali ciężkich i innych wskaźników w glebach pobranych wokół KORPO Sp. z o.o. w Jaworze ...... 62 Tabela 3.38. Niektóre właściwości chemiczne oraz całkowita zawartość wybranych metali ciężkich i innych wskaźników w glebach pobranych z obszaru wokół nieczynnej kopalni w Radzimowicach na terenie powiatu jaworskiego ...... 63 Tabela 3.39. Niektóre właściwości chemiczne oraz całkowita zawartość wybranych metali ciężkich, siarki i benzo(a)pirenu w glebach pobranych na obszarze Góry i Pogórze Kaczawskie na terenie powiatu jaworskiego ...... 64 Tabela 3.40. Niektóre właściwości chemiczne oraz całkowita zawartość wybranych metali ciężkich, siarki i benzo(a)pirenu w glebach pobranych na terenach użytkowanych rolniczo powiatu jaworskiego ...... 64 Tabela 3.41. Analiza SWOT – gleby ...... 69 Tabela 3.42. Zmieszane odpady odebrane z terenu powiatu jaworskiego w ciągu roku w okresie 2013 – 2016 ...... 74
str. 142 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Tabela 3.43. Rodzaje i ilość odpadów komunalnych odebranych z obszaru gmin powiatu jaworskiego w latach 2015 - 2016 ...... 75 Tabela 3.44. Rodzaje odpadów zbierane w PSZOK – ach na terenie powiatu jaworskiego ...... 76 Tabela 3.45. Osiągnięte w gminach powiatu jaworskiego poziomy ograniczenia odpadów biodegradowalnych kierowanych do składowania oraz osiągnięte poziomy recyklingu innych odpadów ...... 77 Tabela 3.46. Bilans wyrobów zawierających azbest w gminach powiatu jaworskiego...... 78 Tabela 3.47. Wykaz składowisk na terenie województwa dolnośląskiego, na których składowane są odpady zawierające azbest ...... 78 Tabela 3.48. Gospodarka komunalnymi osadami ściekowymi na terenie powiatu jaworskiego ...... 79 Tabela 3.49. Analiza SWOT – gospodarka odpadami ...... 79 Tabela 3.50. Powierzchnia obszarów chronionych w gminach powiatu jaworskiego wg stanu na 31.12.2016 r...... 82 Tabela 3.51. Pomniki przyrody w gminach powiatu jaworskiego wg stanu na 31.12.2016 r...... 86 Tabela 3.52. Powierzchnie lasów i lesistość powiatu ...... 88 Tabela 3.53. Analiza SWOT – zasoby przyrodnicze ...... 92 Tabela 3.54. Analiza SWOT – poważne awarie ...... 94 Tabela 3.55. Podsumowanie realizacji i osiągniętych efektów POS 2012-2015 z perspektywą do 2019 r...... 95 Tabela 4.1. Cele, kierunki interwencji oraz zadania – zestawienie zbiorcze ...... 113 Tabela 4.2. Harmonogram rzeczowo – finansowy zadań własnych programu ochrony środowiska dla powiatu jaworskiego ...... 123 Tabela 4.3. Harmonogram rzeczowo – finansowy zadań monitorowanych programu ochrony środowiska dla powiatu jaworskiego ...... 126 Tabela 5.1. Wskaźniki monitoringu wyznaczonych celów POS w obszarach interwencji...... 134
SPIS WYKRESÓW: str. Wykres 1.1. Udział procentowy powierzchni poszczególnych gmin i miast powiatu jaworskiego ...... 9 Wykres 1.2. Udział procentowy powierzchni terenów miejskich i wiejskich powiatu jaworskiego ...... 9 Wykres 1.3. Liczba ludności powiatu jaworskiego ...... 10 Wykres 3.1. Emisja zanieczyszczeń na terenie powiatu jaworskiego ...... 18 Wykres 3.2. Emisja zanieczyszczeń (bez CO2) na terenie powiatu jaworskiego ...... 18 Wykres 3.3. Stężenia SO2 w latach 2012-2016 na terenie powiatu jaworskiego ...... 20 Wykres 3.4. Stężenia NO2 w latach 2012-2016 n terenie powiatu jaworskiego ...... 21 Wykres 3.5. Sieć wodociągowa w gminach powiatu ...... 48 Wykres 3.6. Woda dostarczona gospodarstwom domowym w gminach powiatu ...... 49 Wykres 3.7. Ludność korzystająca z wodociągów w gminach powiatu (zwodociągowanie) ...... 49 Wykres 3.8. Sieć kanalizacyjna w gminach powiatu ...... 50 Wykres 3.9. Ścieki odprowadzone siecią kanalizacyjną w gminach powiatu ...... 51 Wykres 3.10. Ludność korzystająca z sieci kanalizacyjnej w gminach powiatu (skanalizowanie) ...... 51 Wykres 3.11. Podział na klasy bonitacyjne gruntów ornych ...... 60 Wykres 3.12. Podział na klasy bonitacyjne użytków zielonych ...... 60 Wykres 3.13. Odczyn gleb użytkowanych rolniczo w powiecie jaworskim w latach 2010-2016 ...... 65 Wykres 3.14. Potrzeby wapnowania gleb użytkowanych rolniczo w powiecie jaworskim i województwie dolnośląskim w latach 2010-2016 ...... 65 Wykres 3.15. Zawartość fosforu w glebach powiatu jaworskiego użytkowanych rolniczo ...... 66 Wykres 3.16. Zawartość potasu w glebach powiatu jaworskiego użytkowanych rolniczo ...... 66 Wykres 3.17. Zawartość magnezu w glebach powiatu jaworskiego użytkowanych rolniczo ...... 67 Wykres 3.18. Ilość zebranych zmieszanych odpadów komunalnych w gminach powiatu jaworskiego w latach 2013-2016 74 Wykres 3.19. Ilość zebranych zmieszanych odpadów komunalnych w gminach powiatu jaworskiego przypadająca na 1 mieszkańca w latach 2013-2016 ...... 74 Wykres 3.20. Powierzchnia lasów w powiecie jaworskim wg własności w latach 2012 - 2016 ...... 88 Wykres 3.21. Stopień lesistości w gminach powiatu jaworskiego ...... 89 Wykres 3.22. Aktualny i planowany stopień lesistości powiatu jaworskiego ...... 89
SPIS RYSUNKÓW: str. Rysunek 1.1. Położenie powiatu jaworskiego w województwie dolnośląskim ...... 8 Rysunek 1.2. Podział administracyjny powiatu jaworskiego ...... 8 Rysunek 1.3. Drogi krajowe i wojewódzkie na terenie powiatu jaworskiego ...... 12 Rysunek 3.1. Podział województwa dolnośląskiego na strefy oceny jakości powietrza ...... 22 Rysunek 3.2. Lokalizacja punktów kontrolno-pomiarowych monitoringu hałasu na terenie powiatu jaworskiego ...... 27 Rysunek 3.3. Lokalizacja analizowanych odcinków dróg krajowych na terenie powiatu jaworskiego ...... 28 Rysunek 3.4. Mapa akustyczna dróg krajowych i wojewódzkich na terenie powiatu jaworskiego ...... 30 Rysunek 3.5. Lokalizacja stacji bazowych telefonii komórkowej na terenie powiatu jaworskiego ...... 32 Rysunek 3.6. Poglądowy przebieg linii wysokiego napięcia 400 kV ...... 33 Rysunek 3.7. Natężenia pól elektromagnetycznych pochodzących od linii energetycznych napowietrznych ...... 33
str. 143 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
Rysunek 3.8. Powiat jaworski w zlewni Kaczawy ...... 36 Rysunek 3.9. Powiat jaworski na tle jednolitych części wód podziemnych ...... 40 Rysunek 3.10. Obszary powiatu jaworskiego zagrożone powodzią ...... 43 Rysunek 3.11. Klasy zagrożenia występowaniem wszystkich czterech typów susz w odniesieniu do gmin znajdujących się w granicach RZGW we Wrocławiu ...... 45 Rysunek 3.12. Lokalizacja komunalnych i lokalnej oczyszczalni ścieków na terenie powiatu jaworskiego ...... 52 Rysunek 3.13. Lokalizacja złóż kopalin na terenie powiatu jaworskiego ...... 57 Rysunek 3.14. Podatność gleb powiatu jaworskiego na erozję wodną ...... 68 Rysunek 3.15. Podatność gleb powiatu jaworskiego na erozję wietrzną ...... 68 Rysunek 3.16. Powiat jaworski na tle podziału województwa dolnośląskiego na regiony gospodarki odpadami komunalnymi ze wskazaniem RIPOK ...... 71 Rysunek 3.17. Lokalizacja składowisk odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne (czynnego i zamkniętych) ...... 77 Rysunek 3.18. Parki krajobrazowe i rezerwaty przyrody na terenie powiatu jaworskiego ...... 82 Rysunek 3.19. Potencjalny obszar Natura 2000: PLH 020037 Góry i Pogórze Kaczawskie ...... 87 Rysunek 3.20. Zasięg terytorialny nadleśnictw na terenie powiatu jaworskiego ...... 90
SPIS FOTOGRAFII: str. Fot. 3.1. Stacja bazowa telefonii komórkowej w Drzymałowicach ...... 32 Fot. 3.2. Krajobraz Pogórza Kaczawskiego ...... 81 Fot. 3.3. Pogórze Kaczawskie latem ...... 81 Fot. 3.4. Park Krajobrazowy „Chełmy” latem ...... 83 Fot. 3.5. Potok Jawornik w Parku Krajobrazowym „Chełmy” ...... 83 Fot. 3.6. Park Krajobrazowy "Chełmy" jesienią ...... 83 Fot. 3.7. Rezerwat Mszana i Obłoga ...... 85 Fot. 3.8. Pomnik przyrody nieożywionej „Czartowska skała” ...... 85
str. 144 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
7 LITERATURA I PUBLIKACJE [1] Aktualizacja Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych - AKPOŚK 2015. [2] Aktualizacja Krajowego programu zwiększania lesistości 2014. [3] Aktualizacja planu gospodarowania wodami na Obszarze Dorzecza Odry z uzupełnieniem, którym jest MasterPlan dla dorzecza Odry. [4] Aktualizacja Programu wodno-środowiskowego kraju, KZGW, Warszawa 2016 r. [5] Badania poziomów pól elektromagnetycznych w wybranych punktach województwa dolnośląskiego w latach 2010 - 2016, WIOŚ Wrocław. [6] Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju. Polska 2030. Trzecia Fala Nowoczesności, [7] Dokument implementacyjny do strategii rozwoju transportu do 2020 r. (z perspektywą do 2030 r.), Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju, Warszawa 2014 r. [8] Informator PSH Główne Zbiorniki wód podziemnych w Polsce, Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa 2017 r. [9] Klimat akustyczny w wybranych punktach województwa dolnośląskiego w latach 2010 - 2016, WIOŚ Wrocław [10] Kodeks dobrej praktyki rolniczej, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz Ministerstwo Środowiska, Warszawa 2004 r. [11] Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030. [12] Program ochrony i zrównoważonego użytkowania różnorodności biologicznej oraz Plan działań na lata 2014-2020, projekt Ministerstwo Środowiska, Warszawa 2014 r. [13] Krajowy plan działania w zakresie energii ze źródeł odnawialnych, Ministerstwo Gospodarki, Warszawa 2010 r. [14] Krajowy plan działań dotyczący efektywności energetycznej dla Polski 2014, Ministerstwo Gospodarki, Warszawa 2014 r. [15] Krajowy plan gospodarki odpadami 2022, Ministerstwo Środowiska, Warszawa 2016. [16] Krajowy program oczyszczania ścieków komunalnych – aktualizacja 2015 r., KZGW, Warszawa, 2015 r. [17] Krajowy Program Zwiększenia Lesistości, Ministerstwo Środowiska, Warszawa, aktualizacja 2003 r. [18] Mapa akustyczna dróg krajowych na terenie województwa dolnośląskiego (zadanie 3), URS Polska Sp. z o.o., AkustiX Sp. z o. o., DHV POLSKA Sp. z o. o., Poznań 2012 r. [19] Narodowy Program Gospodarki Niskoemisyjnej, Ministerstwo Gospodarki, Warszawa 2015 r. [20] Ocena jakości powietrza na terenie województwa dolnośląskiego za lata 2012 – 2016, WIOS we Wrocławiu. [21] Ocena poziomów substancji w powietrzu oraz wyniki klasyfikacji stref Województwa Dolnośląskiego za lata 2012 - 2016, WIOS Wrocław. [22] Ocena stanu czystości rzek na terenie województwa dolnośląskiego w latach 2012 - 2015, WIOS Wrocław. [23] Ocena stanu czystości wód podziemnych na terenie województwa dolnośląskiego w latach 2012 - 2016, WIOS Wrocław. [24] Plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Odry, 2011 r. [25] Plan urządzeniowo-rolny gminy Bolków, Dolnośląskie Biuro Geodezji i Terenów Rolnych, Wrocław 2005 r. [26] Plan urządzeniowo-rolny gminy Męcinka, Dolnośląskie Biuro Geodezji i Terenów Rolnych, Wrocław 2005 r. [27] Plan urządzeniowo-rolny gminy Mściwojów, Dolnośląskie Biuro Geodezji i Terenów Rolnych, Wrocław 2006 r. [28] Plan urządzeniowo-rolny gminy Paszowice, Dolnośląskie Biuro Geodezji i Terenów Rolnych, Wrocław 2004 r. [29] Plan zagospodarowania przestrzennego województwa dolnośląskiego. [30] Plan zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszaru dorzecza Odry, przyjęty przez Radę Ministrów 18.10.2016 r. (Dz. U. z 2016 r. poz. 1938) [31] Polityka ekologiczna państwa w latach 2009 - 2012 z perspektywą do roku 2016, [32] Polityka energetyczna Polski do 2030 roku, Ministerstwo Gospodarki, Warszawa 2009 r. [33] Program edukacji ekologicznej dla Dolnego Śląska, przyjęty Uchwałą Sejmiku Województwa Dolnośląskiego Nr XLIX/681/05 z dnia 16.12.2005 r. [34] Program INTERREG EUROPA 2014 – 2020, wersja z 2015 r. [35] Program ochrony powietrza dla województwa dolnośląskiego, przyjęty Uchwałą Sejmiku Województwa Dolnośląskiego nr XLVI/1544/14 z dnia 12.02.2014 r. [36] Program ochrony powietrza dla strefy dolnośląskiej z uwagi na przekroczenie poziomu docelowego arsenu w powietrzu, przyjęty Uchwałą Sejmiku Województwa Dolnośląskiego nr XV/351/15 z dnia 29.10.2015 r. [37] Program ochrony środowiska powiatu jaworskiego na lata 2012-2015 z perspektywą do 2019 r., Jawor 2011 r. [38] Program ochrony środowiska przed hałasem dla województwa dolnośląskiego na lata 2013 – 2017, przyjęty Uchwałą Sejmiku Województwa Dolnośląskiego nr LI/1832/14 z dnia 26.06.2014 r. [39] Program ochrony środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata 2014 - 2017 z perspektywą do 2021 r., Wrocław 2014 r. [40] Program oczyszczania kraju z azbestu na lata 2009-2032. [41] Program Operacyjny „Rybactwo i Morze” (PO RYBY 2014 - 2020), Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Departament Rybołówstwa, Warszawa wrzesień 2014 r. [42] Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko na lata 2014 – 2020 - projekt, Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju, Warszawa 2014 r. [43] Program rozwoju infrastruktury transportowej i komunikacyjnej dla województwa dolnośląskiego [44] Program Rozwoju Obszarów Wiejskich 2014 – 2020, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, 2014 r. [45] Program Współpracy EUROPA ŚRODKOWA 2020, Europejska Współpraca Terytorialna 2014 -2020, wersja 2016 r. [46] Program Współpracy INTERREG Polska-Saksonia 2014 - 2020 w ramach celu „Europejska Współpraca Terytorialna“, Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju, 2015 r.
str. 145 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU JAWORSKIEGO
[47] Program Współpracy Transgranicznej Republika Czeska – Rzeczpospolita Polska 2014 - 2020, wersja 2016 r. [48] Programu oczyszczania kraju z azbestu na lata 2009 - 2032, Ministerstwo Gospodarki, Warszawa 2010 r. [49] Projekt Planu przeciwdziałania skutkom suszy w regionach wodnych Środkowej Odry, Izery, Metuje, Łaby i Ostrożnicy (Upa), Orlicy i Morawy”, RZGW we Wrocławiu, MOTT MACDONALD, Warszawa 2016 r. [50] Raport o stanie lasów w Polsce 2013, Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe, Warszawa 2014 r. [51] Raport o stanie środowiska województwa dolnośląskiego w 2010 r. – 2015 r., WIOŚ Wrocław. [52] Raport z wykonania programu ochrony środowiska dla powiatu jaworskiego za lata 2013-2014, Starostwo Powiatowe, Jawor 2015 r. [53] Raport z wykonania programu ochrony środowiska dla powiatu jaworskiego za lata 2015-2016, Starostwo Powiatowe, Jawor 2017 r. [54] Regionalny Program Operacyjny dla Województwa Dolnośląskiego na lata 2014-2020,Wrocław 2014 r. [55] Roczne sprawozdania Wójtów i Burmistrzów gmin powiatu jaworskiego z realizacji zadań z zakresu gospodarowania odpadami komunalnymi za lata 2015 - 2016. [56] Strategia "Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko" perspektywa do 2020 . [57] Strategia Działania Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej we Wrocławiu na lata 2017 - 2020, Wrocław 2016 r. [58] Strategia innowacyjności i efektywności gospodarki „Dynamiczna Polska 2020”. [59] Strategia na rzecz odpowiedzialnego rozwoju do roku 2020 (z perspektywą do 2030 r.) . [60] Strategia rozwoju polski zachodniej 2020. [61] Strategia Rozwoju Powiatu Jaworskiego na lata 2014 – 2020 – przyjęta Uchwałą Nr LX/244/14 Rady Powiatu Jaworskiego z dnia 06 listopada 2014 r. [62] Strategia Rozwoju Systemu Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej 2022. [63] Strategia Rozwoju Transportu do 2020 roku (z perspektywą do 2030 roku) . [64] Strategia rozwoju województwa dolnośląskiego do 2020 roku, Wrocław 2013 r. [65] Strategia zrównoważonego rozwoju wsi, rolnictwa i rybactwa na lata 2012-2020 . [66] Strategiczny plan adaptacji dla sektorów i obszarów wrażliwych na zmiany klimatu do roku 2020 z perspektywą do roku 2030, Ministerstwo Środowiska, Warszawa 2013 r. [67] Uzupełnienie do Krajowego planu działań w zakresie energii ze źródeł odnawialnych, Ministerstwo Gospodarki, Warszawa 2011 r. [68] Warunki korzystania z wód zlewni Kaczawy, SYNTEZA Praca została wykonana na zlecenie Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej we Wrocławiu; MGGP, Kraków 2014 r. [69] Wojewódzki plan gospodarki odpadami dla województwa dolnośląskiego 2016, Atmoterm S.A. Opole, Wrocław 2016r. [70] Wpływ nawierzchni drogowych na hałas środowiska w otoczeniu drogi, D. Sybilski Instytut Badawczy Dróg i Mostów GDOŚ Warszawa 2014 r. [71] Wspólna Strategia Działania Narodowego Funduszu i wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej na lata 2017-2020, Warszawa 2016 r. [72] Wstępna ocena ryzyka powodziowego (WORP), KZGW, 2011 r. [73] Wytyczne do opracowania wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska, Ministerstwo Środowiska, Warszawa 2015.
str. 146