Nieuw-Guinea Het getij wordt gekeerd. John Vader

Standaard Uitgeverij Antwerpen-Amsterdam

De oorspronkelijke Engelse uitgave was getiteld New Guinea: the tide is• stemmed en verscheen in de reeks Ballantine 's Illustrated History of the Violent Century onder redactie van Barrie Pitt. De Nederlandse uitgave werd vertaald door C. den Ouden.

De in dit boek gebruikte foto's zijn speciaal gekozen uit de volgende archieven v.l.n.r. blz. 4-5 Australian War Memorial: 7 Australian War Memorial: 8-9 National Archives: 10 fmperial War Museum; 11-15 National Archives; 20 Australian War Memorial; 21 Keystone; 23 Keystone; 24 Bell Aircraft Corporation/Australian War Memorial; 25 Australian War Memorial/IWM; 28-29 National Archives; 30 Australian War Memorial; 32-33 IWM; 34 National Archives/US Navy; 35 IWM; 36 National Archives; 38 Australian War Memorial; 39 National Archives; 40-41 US Air Force; 42 National Archives; 44 National Archives; 45 IWM/National Archives; 46 US Army/US Air Force; 47-49 Australian War Memorial; 52 Australian War Memorial; 53 US Army; 54-56 Australian War Memorial; 59 US Air Force; 61-72 Australian War Memorial; 74 US Army/Australian War Memorial; 75 IWM; 76 US Army; 80-86 Australian War Memorial; 133 US Army; 134-136 Australian War Memorial; 136 US Army/IWM; 139-143 US Army; 144 National Archives; 145 Auslralian War Memorial; 146 National Archives; 150 US Marine Corps; 151 National Archives; 155-158 Australian War Memorial Omslagfoto: Australian War Memorial

© 1971 by John Vader © 1978 by Standaard Uitgeverij (N.V. Scriptoria), Antwerp

Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt worden door middel van druk, fotocopie, microfilm of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. No part of this book may be reproduced in any form by print, photoprint, microfilm or any other means without written permission from the publisher.

ISBN 90 02 13769 9 Wettelijk Depot: D/1978/0034/270 Inhoud

8 Japan trekt ten strijde

22 De koraalzee en Nieuw- Guinea

48 De strijd te land begint

66 Het Kokodapad

84 Buna, Gona, Sanananda

104 Wau

112 Vooruitgang

130 Sattelberg

144 Beteugeling van de vijand Teken aan de wand

Het Japanse succes bij Pearl Harbor gaf de droom in de werkelijkheid van een nacht- stoot tot een explosieve expansie in het merrie. westen van de Stille Oceaan en in Zuidoost- Het was te begrijpen dat vele Australiërs Azië. Ergens aan de buitenste rand van het bang waren dat hun land daarna aan de gebied waar de explosie plaatshad, lag beurt zou komen. In werkelijkheid had Nieuw-Guinea - met de belangrijke basis Japan geen onmiddellijke invasieplannen, Port Moresby. Om hun grens in deze maar aanvallen op het vasteland konden richting te beveiligen, was het voor de gemakkelijk beschouwd worden als het invallers een zaak van levensbelang om dit begin van een voorbereidingsactie om de sleutelgebied te veroveren en te bezetten. tegenstander murw te maken; en niets Jammer voor hen gooiden de Australiërs scheen voor de aangewakkerde eerzucht roet in het eten. van de zegevierende veroveraars onmo- Voor het uitbreken van de vijandelijkhe- gelijk te zijn. Nieuw-Guinea met het den in de Stille Oceaan kwam de Austra- steunpunt Port Moresby werd beschouwd lische opvatting over de kans dat Japan in als het laatste bolwerk. een wereldoorlog zou worden betrokken, Voor de Japanners had het vrijwel een overeen met de alom in de westerse wereld routineactie moeten worden. Hadden zij heersende mening, ondanks de waarschu- geen duizenden geallieerde troepen in wingen van de militaire deskundigen, die al Malakka, de Filippijnen en Nederlands- veertig jaar lang voorspelden dat het 'Gele Indië verslagen? Nieuw-Guinea had een Gevaar' tot de aanval zou overgaan. Er gemakkelijke prooi moeten zijn. heerste een optimistische kijk, die geba- Verscheidene factoren zorgden ervoor seerd was op een totaal verkeerde indruk dat het een allesbehalve gemakkelijk kar- omtrent de stand van de Japanse oorlogs- wei werd. In de eerste plaats waren er de voorbereidingen. Vooral de lachwekken- moeilijkheden van het overtrekken van het de, maar geruststellende overtuiging dat de Owen Stanley Gebergte, de enige bruikba- Japanse industrie niets anders dan slechte re toegangsweg tot Port Moresby. Het imitaties van westerse apparaten produ- grootste deel van deze route, oorspron- ceerde, werd door velen aangehangen; kelijk een pad voor slechts één man, liep daar kwam zelfs geen verandering in door door een dicht, vochtig oerwoud, vervol- de ontmoedigende aanwijzingen die van gens steil lang de bergen omhoog en daarna het Chinese strijdtoneel afkomstig waren. de diepe ravijnen in. Het op gang houden De feitelijke situatie was uiteraard dat de van de bevoorrading over een dergelijke Japanners een moderne vloot bezaten die weg levert moeilijkheden op. Dan was er groter was dan de Amerikaanse vloot in de het verschrikkelijke klimaat dat, afgezien Stille Oceaan, een sterkere luchtmacht van van andere beproevingen, het pad in een voortreffelijk bestuurde bommenwerpers modderstroom veranderde en het mate- en jachtvliegtuigen - waaronder de ongeë- rieel snel deed achteruitgaan. En in de venaarde Zero - en een sterk, uitstekend derde plaats waren er de bij dit klimaat getraind leger. De verlammende schok van behorende soorten van ongedierte, para- ontgoocheling die ontstond toen de gedis- sieten en ziekten die het weerstandsvermo- ciplineerde, goed uitgeruste troepen alles gen aantastten en van gezonde soldaten in voor zich uit dreven in een bliksemoorlog, enkele dagen beverige schimmen maakten. bracht het Australische continent van een En dan kwam op de laatste, maar bepaald

6 niet de minste plaats, al hadden de hiervoor wijze en met voortreffelijke moed. Het had genoemde ellendige omstandigheden daar hun niet aangerekend mogen worden als zij een even ongunstige uilwerking op, het ernstige aanstoot hadden genomen aan laaie doorzettingsvermogen van de wat niet anders kon worden opgevat als Australiërs en de moed waarmee zij de herhaalde kleineringen van hun moed. opmars van de Japanners vastberaden Maar hun schitterende moreel en laco- verhinderden en hen zelfs terugdrongen. nieke humor overleefden ernstiger crises Ook mag men niet vergeten dat de Austra- dan de kleingeestige overlast van onge- liërs in de doorslaggevende eerste fasen gronde kritiek. Zij zetten door en leverden merendeels onervaren troepen waren die als eersten het bemoedigende bewijs dat de vochten tegen de ervaren en zelfbewuste vijand tot staan kon worden gebracht en overwinnaars van een tiental campagnes, met succes kon worden teruggedrongen. en dat ze pas veel later aangevuld werden Wat dit betekende voor het moreel in met veteranen uit de oorlog in het Midden- Birma en de andere strijdtonelen, stond in Oosten en met omvangrijke Amerikaanse geen verhouding tot de strategische beteke- strijdkrachten. nis van de gebeurtenissen, en het deed een Gedurende de gehele strijd op Nieuw- waarschuwende rilling van vrees gaan door Gninea stonden de geallieerde strijdkrach- de gelederen van de Japanse strijdkrachten. ten onder het' uiteindelijke bevel van De strijd om Nieuw-Guinea begon met. generaal Douglas MacArthur -- en dat een zeeslag - in de Koraalzee - en de bracht het een en ander met zich mee. Het Japanse kans op een overwinning was bijzonder openhartige verhaal van John definitief verkeken met een tweede - in de Vader toonl op heldere wijze de gevaren Bismarckzee. De twee tussenliggende jaren aan van misverstanden en conflicten tussen vormden een afbeelding in miniatuur van de bevelvoering en de troepen te velde. het verloop van de oorlog in zijn totaliteit, MacArthur, die ongeduldig was en blijk- in het begin waren de geallieerden zwak en baar geen enkel inzicht had in de unieke vrijwel weerloos tegen een terdege voorbe- gesteldheid van het gevechtsterrein en in de reide tegenstander. Zij verzetten zich ver- aard van de oorlog die daar werd gevoerd, beten terwijl ze hun personele en materiële drong voortdurend aan op spectaculaire, sterkte opvoerden, en ten slotte konden zij forse vorderingen. Volgens hem aarzelden grote frontale aanvallen lanceren tegen de de troepen en hun officieren, omdat ze geen vijandelijke steunpunten. Hoewel van tijd blijk gaven van de opvallende aanvalsmen- tot tijd de doorslag werd gegeven door een taliteit die hij verlangde, en hij stak zijn handjevol manschappen, in tegenstelling mening niet onder stoelen of banken. In tol de gevechten elders, waarbij honderd- werkelijkheid voerden de mannen het duizenden waren betrokken, werd er op grootste deel van de tijd een guerrillaoor- geen cnke.1 strijdtoneel meer onbaatzuchti- log - onder de slechtst denkbare omstan- ge toewijding betoond, of meer lof ver- digheden - op intelligente en economische diend. (Barrie Pitt)

7 Japan trekt ten strijde

Toen de oorlog in december 1941 Australië den gehouden; hij was een vastberaden, naderde, waren de militaire deskundigen kundige, dappere, gedisciplineerde, goed niet verbaasd; al veertig jaar lang hadden uitgeruste en bekwaam geleide strijder dic. ze ccn invasie van de Japanners via de Stille tot ieders verrassing, niet door blikken Oceaan voorspeld. Maar al was de door- oorlogsschepen en verouderde vliegtuigen snee Australiër niet zonder enige achter- werd gesteund, maar door ccn moderne docht, toch was hij inde waan gebracht dat vloot, die groter was dan de Amerikaanse een (volgens hem) militair zwak Japan niet vloot in de Stille Oceaan, en door een bij een wereldoorlog zou worden betrok- superieure luchtmacht van uitnemend ge- ken. Ze waren geschokt, verbaasd en vlogen bommenwerpers en jachtvliegtui- enigszins bezorgd toen Japanse vliegers het gen. De Japanse opmars veroorzaakte een grootste deel van de Amerikaanse vloot in schok die door burgers en militairen over de Stille Oceaan bij Pcarl Harbor tot de gehele wereld werd gevoeld. zinken brachten. Slechts enkele weken Generaal Kar! von Clausewitz (de later zetten transporlsehepen gevaarlijke, Liddell-Hart van de negentiende eeuw), meedogenloze soldaten aan land op de ccn Pruisisch officier dic de hele Russische eilanden ten noorden van het Australische veldtocht van Napoleon meemaakte, zei continent. dat het doel van een oorlog was óf de vijand Een nieuwe vijand was de oorlog inge- te overweldigen en hem voorwaarden te gaan, en plotseling was hij niet meer het dicteren, óf enkele veroveringen te maken slechl uitgeruste, bijziende amalcursol- langs de grens van het vijandelijke gebied daaljc waarvoor de Australicrs hem had- en deze in bezit ic houden of te gebruiken

8 als ruilobject bij de vredesonderhandeling- De Japanse aanval op Pcarl Harbor. en. De Japanse oorlogsvoorbereiders wa- Links: De Ari/ona, de Tennesscc en de ren kennelijk uil op het tweede doel. Maar Virginia na het bombardement. Boven: De als zij von Clausewitz nauwkeuriger had- torpcdobootjager Shaw explodeert. den gevolgd, dan zouden zij meer aandacht hebben geschonken aan de delicate situatie De delicate situatie in de opmars van dieuit dal doel ontstaat. 'De winnaar in een Japan was de bezetting van Nicuw-Guinea, oorlog,'zei hij, 'is niet altijd bij machte zijn en zijn leiders konden, na het verslaan van tegenstander volledig te onderwerpen. tienduizenden geallieerde troepen in Vaak, in werkelijkheid bijna altijd, heeft de Malakka, de Filippijnen en Ncderlands- overwinning een hoogtepunt... Het is Indië, niet geloven dat ze door Australische noodzakelijk dal men,weet hoever het troepen tegengehouden en teruggedrongen overwichl gaal, om niet voorbij dal punt te konden worden langs een smal paadje door gaan en in plaats van nieuwe voordelen een het oerwoud over het Owcn Stanley ramp te oogsten... het punt te overschrij- Gebergte, op een moment dat Japan den waarop het offensief in het defensief numeriek de sterkste was. overgaat is meer dan alleen maar een nutteloze krachtverspilling die geen verde- Deze buitengewone strijd om Nieuw- re resultaten opleven, het is een vernieti- Guinea was een campagne van twee jaar, gende stap die reactie uitlokt, en die reactie die begon met guerrilla-acties, gevoerd leidt, volgens alle ervaringen, lol gevolgen door onbeproefde manschappen tegen de die alle proporties te builen gaan.' ervaren troepen van Japan, die gesteund werden door sterkere zee- en luchtstrijd- 9

Links: De Japanners vallen Malakka binnen: een gevangengenomen Britse verdediger wordt gefouilleerd. Boven: De Chinees-Japanse oorlog: generaal Tsai, commandant van het Negentiende Leger, bezoekt een in stelling gebrachte houwitser. Onder: Japanse matrozen maken zich gereed voor een aanval. krachten, en die eindigde toen de geallieer- ting van hun 'Sfeer van gemeenschappelij- den in staat waren grootscheepse frontale ke welvaart', een streven naar een nieuwe aanvallen uit te voeren tegen de sterke orde in het Oosten; aanvankelijk noemden steunpunten van de vijand. Dit was een zij het de 'Nieuwe Orde', maar ze vonden lokaal voorbeeld van het verloop van de dat deze naam aan populariteit had inge- oorlog in zijn totaliteit: de geallieerden boet door het gebruik dat de nazi's ervan aanvankelijk zwak en bijna weerloos, maakten en ze verwachtten dat de aandui- daarna van zich af bijtend terwijl ze ding 'Gemeenschappelijke Welvaart' de langzaam hun numerieke en materiële volken van Zuidoost-Azië beter zou aan- sterkte opbouwden. De strijd begon met spreken. In elk geval was het niet meer dan een zeeslag - in de Koraalzee - en de een truc; de inwoners van de oudste Japanse kansen op een overwinning gingen koloniale bezittingen van Japan - Korea en definitief voorbij met een tweede - in de Formosa - waren jarenlang uitgebuit en Bismarckzee. In de periode tussen deze hadden nooit enig voordeel gehad van de beide acties ter zee probeerden de zogenaamde gemeenschappelijke welvaart. Japanners hun laatste gevechtsdoel in de En er was niemand anders die er bij de Stille Oceaan, Port Moresby, te veroveren, Japanners op aandrong dat zij hun wel- door er een leger over land heen te sturen; vaart brachten; integendeel, zij hadden ze werden vertraagd en tot staan gebracht graag gezien dat Japan in 1854 niet door en langzamerhand teruggedrongen over admiraal Peary gedwongen was zijn ha- met ziekten besmette en met oerwoud vens open te stellen en het contact met de begroeide bergen. Met een flankaanval bij wereld te hernieuwen. Voordat de geal- Müne Bay werden ze defininef verslagen en lieerden een poging deden het Peary-effect gedwongen, terug te trekken. De strijd op tegen te gaan, had Japan gebrek aan Nieuw-Guinea was een zaak van de Austra- buitenlandse deviezen gehad, dat het liërs, totdat deze, tegen het eind, zij aan zij streden met hun Amerikaanse bondgeno- ten. Onder: Een stuk licht geschut van de Japanse marine tijdens de Chinees-Japanse De Japanse uitvlucht voor hun imperia- oorlog. Rechts: De invasie op Nieuw- listische gebiedsuitbreiding was de vergro- Guinea begint. trachtte te compenseren door goedkope een enorme sterkte zouden opleveren. produkten te verkopen aan een wereld die Behoedzaam troffen zij hun voorberei- bezig was zich van een crisis te herstellen - dingen. De planningsstaf van het leger produkten die de wereld graag wilde kopen verkeerde bijna eenjaar lang in primitieve en die al te gemakkelijk de gedachte deden tropische omstandigheden en ontwikkelde post vatten dat alle Japanse produkten tactieken en beproefde wapens en uitrus- goedkoop en ondeugdelijk waren. Als de ting; het resultaat was een studie die Sfeer van Gemeenschappelijke Welvaart uitmuntte door originaliteit en grondig- tot stand kon worden gebracht met de heid. Voor de gewone soldaat lieten zij Japanners als toonaangevende bevolkings- pamfletten drukken waarin uiteengezet groep, dan zou, zo dachten zij, misschien werd waar het in deze oorlog om begonnen wel terecht, de economische situatie van was - de verschillende fasen, zeereizen, hun onderdanen verbeteren. Evenals de landingen, militair optreden, overlevings- Duitsers waren de Japanners meesters in mogelijkheden en hygiëne. De vraag: het organiseren, en beide volken aanvaard- 'Waarom moeten wij vechten?' werd cy- den discipline als iets dat in de natuur lag nisch afgedaan met: 'In gehoorzaamheid opgesloten. aan de verheven wens van de keizer tot Naast het verlangen tot het verbreken vrede in het Verre Oosten'. Malaria, werd van het embargo op olie en andere grond- nadrukkelijk vastgesteld, was de grote stoffen, dat door Engeland, Amerika en vijand: 'Het leven verliezen in een regen Nederland was opgelegd, en de wens om van kogels is een heldendood, maar er valt hun invloedssfeer op gewelddadige wijze geen eer te behalen aan een dood door uit te breiden naar net zuiden, verbreidde ziekte of ongeval ten gevolge van onzorg- de Oostaziatische Federatiebeweging (Toa vuldige hygiëne of slordigheid... bij alle Renmei Undo) doctrines van overheersing veldtochten in de tropen sinds de oudheid en expansie, reeds vanaf het moment van zijn er veel meer omgekomen door ziekte de oprichting van deze beweging door dan er in de strijd zijn gesneuveld.' Zij generaal-majoor Kanji Isjihara in 1931 in kregen opdracht een doek onder hun helm Mantsjoerije. Zijn plan beoogde alleen te dragen om het zweet op te nemen en te maar de overheersing van Mantsjoerije en zorgen dat het niet in hun ogen liep; verder China, en door de 'Federatie' aan om ervoor te zorgen dat er niets schitterde Mantsjoerije op te dringen ontstond de en dat ze zoveel mogelijk de zon achter zich oorlog met China, een oorlog die Japan hadden; dat ze eraan moesten denken dat heel gemakkelijk door de blokkade van de kogels in warme lucht een grotere dracht geallieerden had kunnen verliezen. hadden; dat ze de vijand bij elke mogelijke Kolonel Masanoboe schreef: 'De navel- gelegenheid moesten omvatten; dat ze streng van het Tsjoenkingregime loopt waterputten in handen moesten zien te naar Engeland en Amerika. Als deze niet krijgen en deze ontsmetten met chloorkalk; spoedig wordt doorgesneden, zal de dat ze gekookte, schone rijst moesten eten Chinees-Japanse oorlog zich eindeloos en gezouten pruimen, en zout in hun thee voortslepen.' Maar de Japanse Oorlogs- moesten doen. Er zou gedroogd en inge- partij aasde al geruime tijd op de rijke blikt voedsel worden verstrekt, en de landen in het zuidwesten van de Stille onderzoekers yan de rimboe ontdekten dat Oceaan, en agenten van de partij waren al een conserveringstablet het behoud was jaren voordat de oorlog werd verklaard voor gekookte rijst, die elke man als zijn begonnen deze gebieden te verkennen. In voornaamste voedsel bij zich zou hebben hun ogen bestond de rijkdom van China uit (en ze ontdekten terloops dat het gevaarlijk een onuitputtelijke mankracht; Neder- was melk of sterkedrank te drinken als ze lands-Indië, Malakka, de Filippijnen en mango's aten); en dat zelfs één malariapa- Borneo hadden bodemschatten en een tiënt in een groep voor hen allen een rijkdom aan gewassen. De Japanse gevaarlijke besmettingsbron was, omdat oorlogsophitsers die hoopten en ongetwij- deze ziekte snel door muskieten overge- feld baden dat Duitsland zou winnen, bracht kon worden. In de kleine details, vonden dat ze alles op het spel moesten van fietsen voor Malakka tot tabletten zetten om de vette buit binnen te halen: ze voor rijst, kon gemakkelijk worden voor- zouden hun troepen, die in China gevechts- zien, en de tactiek was degelijk. Het ervaring hadden opgedaan, naar de landen strategische hoofddoel was het belangrijk- van de altijd durende zomer zenden en de ste en kwetsbaarste deel van het totale 300000 blanken verdrijven die de plan. 100000000 inheemsen verdrukten, die, naar zij eveneens hoopten en ongetwijfeld In het kort kwam het hierop neer: de baden, hun door middel van een coalitie plannenmakers verlangden een gelijktijdi- ge aanval op Pearl Harbor, Malakka en de 14 Filippijnen, vervolgens een inval in geallieerde gevechtskracht in het Verre Nederlands-Indië, de bezetting van Birma Oosten. Een tweede kwart van de vijan- en ten slotte de beveiliging van het delijke strijdkrachten werd gereedgemaakt Zuidelijk Gebied met een krachtige verde- voor een stormloop tegen Rusland van digingsgordel die zich uitstrekte van de Siberië uit: de resterende helft streed in grens van India, via Birma. Malakka, China. Na nog eens honderd dagen zouden Sumatra. Java. Timor, Nieuw-Guinea. de de vijandelijke generaals en admiraals, als Bismarck Archipel, de Marshall en Gilbert zij het zich konden veroorloven om eerlijk Eilanden, dan naar het eiland Wake en te zijn, tot het inzicht komen dat een tenslotte tot de Koerilen. Australië zou overwinning voor hen absoluut onmogelijk onbeschermd komen te liggen, door Japan- was, tenzij Duitsland hun te hulp kon se oorlogsschepen en luchtstrijdkrachten komen, en tegen die tijd was Duitsland al afgesneden van elke noemenswaardige hulp aan handen en voeten gebonden. van Amerika. De Japanners overschatten zichzelf. De Japanners speelden klaar wat ze van Hun Vijfentwintigste Leger rukte in zeven- plan waren, vrijwel volgens het tijdschema, tig dagen duizend kilometer op en verover- alleen werden ze gedwarsboomd in hun de Malakka. een feit dat in de krïjgsge- plan om Port Moresby te veroveren en schiedenis ongeëvenaard is. Singapore, dat werd hun de voet dwars gezet door de geen rugdekking had, viel ten prooi aan een Amerikaanse mariniers, die in het offensief bliksemoorlog op de fiets. Het Japanse zouden gaan op de Salomon Eilanden, de opperbevel schreef het succes toe aan de grote eilandengroep ten oosten van de vurige vaderlandsliefde van de officieren en veroverde archipel. Door hun invasielijnen de manschappen aan het front en werd van eiland tot eiland te laten lopen, hun opnieuw vervuld van te veel zelfverzekerd- draden te spannen van Indo-China naar de heid, omdat men dacht dat deze officieren Filippijnen, van Borneo naar Malakka, en manschappen zonder ophouden alles en van Sumatra naar Java, van Borneo naar iedereen voor zich uit zouden jagen. De Celebes, en de belangrijkste geallieerde strijd op Nieuw-Guinea vloeide voort uit bases met slechts een kwart van hun legersterkte aan te vallen, vernietigden de Buitgemaakte Japanse rantsoenen, Japanners - in honderd dagen - de waaronder een fles whisky. de hardnekkige vastberadenheid van de maar niet opzienbarend gevochten en ze Japanse leiders om één kleine haven te waren tevreden over hun prestaties in de veroveren; een ingewortelde vastberaden- Eerste Wereldoorlog - bij Gallipoli, in de heid die een manie werd, naarmate dit plan Sinaï en in de loopgraven in Frankrijk. In meer en meer veranderde van een logische 1914 hadden zij zich gehaast om dienst te strategische zet in een speculatie. nemen, en in 1939 stroomden ze wederom, Het geallieerde embargo op olie, ijzer en zij het in geringere aantallen, toe. Er staal tegen Japan werd ook nagekomen bevond zich een Australische divisie, de door Australië. In 1938 had de eerste- 6de - waarmee de nummervolgorde van de minister, Robert Menzies, machtiging Australische troepenmacht uit de Eerste gegeven tot enige uitvoer van schroot naar Wereldoorlog werd voortgezet - getraind Japan en had hij van de havenarbeiders de en in staat van paraatheid in Palestina toen bijnaam 'Pig-iron Bob' ('gietijzeren Bob') Italië Noord-Afrika in een slagveld veran- gekregen. Sedert de Japanners Rusland in derde door in juni 1940 de oorlog te de oorlog van 1904-1905 hadden verslagen, verklaren. waren de Australiërs op hun hoede geweest In eigen land onderging de Australische voor een eventuele militaire groei in China verdedigingssituatie een ingrijpende veran- of Japan. Die oorlog had de antimilitaristi- dering toen de Britse en de Franse legers in sche instelling van het volk veranderd, dat juni 1940 een nederlaag leden. Op dat echter met nadruk volhield dat het geen moment deden de Britten en Australiërs aandeel wilde hebben in enig imperialis- gezamenlijk een beroep op Amerika met tisch avontuur waarbij Groot-Brittanniè het verzoek om steun van de Amerikaanse betrokken kon raken. Men aanvaardde de marine voor Singapore en om Japan onder invoering van de dienstplicht voor de zwaardere druk te zetten: de Amerikanen landsverdediging en er werd een volksleger antwoordden dat zij hun marine al volledig geformeerd; maar als Australië ooit bij een voor hun eigen verdediging hadden inge- overzeese oorlog zou worden betrokken, zet. Twee maanden later zond Churchill dan zou de militaire dienst alleen op basis een telegram met de toezegging dat, als van vrijwilligheid berusten - een parlemen- Japan zou trachtten Australië of Nieuw- taire toezegging die pas verbroken werd Zeeland binnen te vallen, Groot-Brittannië toen Australiërs tegen hun zin betrokken het Midden-Oosten zou opgeven en de raakten bij de oorlog in Vietnam. In die Middellandse-Zeevlqot en alle andere begintijd van 'bewapenen of niet bewape- strijdkrachten die niet onmisbaar waren nen' drong een literair, satirisch weekblad voor de eigen verdediging en instandhou- in Sydney, The Bulletin, voortdurend aan ding naar de Dominions zou overbrengen. op waakzaamheid voor gevaren die uit Op grond van dit bericht werd een tweede Azië zouden kunnen komen. In 1917 Australische divisie, de 7de, vol vertrou- schreef een van de medewerkers van dit wen naar het Midden-Oosten gestuurd en blad, C.J. Dennis, een profetisch gedicht toen in Singapore afgevaardigden van over de handel van zijn land met Japan; het Australië, Birma, India en Nieuw-Zeeland heette The Glugs of Gosh - het verhaal een conferentie hielden in aanwezigheid over een volk dat de hele dag werkte ter van een Amerikaanse waarnemer, werd het wille van Slosh en zich de huicheltaal en besluit genomen om versterkingen naar onzin moest laten welgevallen die samenle- Malakka te sturen. Aanvullingstroepen, vingen meestal van hun politici te horen waaronder de Australische 8ste Divisie, krijgen. De boosdoeners waren de Ogs, de werden daarheen gestuurd en de lucht- mensen van Podge, en in zijn verhaal macht werd versterkt. Inmiddels was de waarschuwde Dennis dat men geen prulla- 6de Divisie in Noord-Afrika in actie ria moest kopen van Podge (Japan) in ruil gekomen en een paar weken later waren voor grondstoffen waarvan oorlogstuig een deel van de 7de en de onvolledige 9de kon worden gemaakt. De Glugs verhandel- begonnen aan hun langdurige en roemrijke den stenen voor achtdaagse uurwerken, verdediging van Tobroek. naaimachines, mangels, scharen en sok- ken, en ja hoor, op zekere dag werden de Eerste-minister Menzies begon de in- stenen teruggeslingerd. Gelukkig voor de druk te krijgen dat Australië te veel Glugs kon er ook met achtdaagse uurwer- vertrouwen in Engeland had gesteld en hij ken, naaimachines, enzovoort gesmeten vreesde dat de Britse regering zich te zeer worden. om Singapore bekommerde. De Britse Chefs van Staven zaten dan ook diep in de Japan was een bondgenoot van Enge- zorgen. Verscheidene Japanse militaristen land tijdens de Eerste Wereldoorlog, waar- bewonderden Churchills leidersgaven en in de Australiërs hun vuurdoop ondergin- karakter, dat, naar hun mening, 'veel gen. In de Boerenoorlog hadden ze goed overeenkomst vertoonde met de Zenmys- 18 tiek'. Menzies zou dit niet hebben beaamd, In juli 1942 waren de Japanse want hij zag zich genoodzaakt aan het verbindingslijnen te lang geworden. Australische Oorlogskabinet te \erklaren dat 'Churchill de Britse Dominions niet als noorden, de industriegebieden waren in het afzonderlijke grootheden beschouwt, en zuidoosten, die zich uitstrekten van hoe verder het probleem was verwijderd Newcastle. honderd zestig kilometer ten van het hart van het Britse Rijk. des te noorden van Sydney, tot Port Kembla, minder had het zijn aandacht'. Dat was tweehonderd veertig kilometer naar het medio 1941. toen de Amerikaanse regering zuiden. Het was zonder meer onmogelijk de gepensioneerde Douglas MacArthur dat een paar divisies volksmilitie en een weer op liet draven om het bevel op zich te kleine luchtmacht, zelfs al werden di'e nemen o\er alle Amerikaanse landstrijd- honderdmaal versterkt, het hele continent krachten in het Verre Oosten, en toen konden beveiligen, daarom was men van Japanse activa in de Verenigde Staten. plan het noorden te laten schieten als het Groot-Brittannië en Nederland werden tot een invasie mocht komen; de steen- geblokkeerd. De onzekerheid over het bokskeerkring. iels ten noorden van verloop van de oorlog en de kwijnende Brisbane. zou globaal gezien de verdedi- populariteit van Menzies leidden in okto- gingslijn in het oosten vormen, de 'Bris- ber van dat jaar tot eenregeringswijziging, banelijn.' Veedrijvers, de zogenaamde en John Curtin. leider van de Labourpartij. 'overlanders'. zouden het vee uit het werd de nieuwe eerste-minister. noorden overbrengen en plattelandsbewo- Curtin. die zich twee jaar tevoren verzet ners zouden naar de steden worden overge- had tegen dienstplicht voor de landsverde- bracht, zo werd aangenomen. De Japanse diging, moest deze nu juist uitbreiden en successen zouden al deze plannen wijzigen andere impopulaire beslissingen nemen en de oorlog zou zo goed en zo kwaad als met het oog op de territoriale verdediging. het ging gevoerd worden op die plaatsen Het was duidelijk dat Australië op vrijwel waar de vijand maar tegengehouden kon elk punt van zijn lange kustlijn kon w orden worden, het liefst zover mogelijk bij aangevallen, zodat 3e belangrijkste gebie- Australië vandaan. De gealïieerden had- den die verdedigd moesten worden, afge- den er geen weet van dat Japan het niet zien van plaatsen als Port Daruin in het onmiddellijk op Australië had voorzien.

19 De inzet van Australische troepen in het Midden-Oosten verzwakte de verdediging van het eigen land. Blamey, MacArthur en premier Curtin komen in Australië bijeen om over de verdediging te spreken. De Koraalzee en Nieuw-Guinea

Bij de luchtaanval op Pearl Harbor, die kwijtraakte - en meer dan 100000 troepen daar niet voor een oefening kon doorgaan, verloor - maar deze was nu eenmaal werden slagschepen, kruisers en torpedo- gewonnen door de Australische 6de bootjagers tot zinken gebracht of bescha- Divisie, met steun van Britse tanks en digd. Deze zouden echter niet de be- kanonnen; en deze divisie had gestreden in langrijkste marinewapens voor de oorlog Griekenland en op Kreta, de 9de had in de Stille Oceaan zijn; dat waren de Tobroek verdedigd en een brigade van de vliegkampschepen, en toen de luchtvloot 6de had meegeholpen bij de vernietiging van Nagoemo haar aanval uitvoerde, lagen van het leger van Vichy in Syrië. er geen m de haven. De Lexington, die daar Australië verwachtte een tegenprestatie gestationeerd was, bracht op dat moment van Groot-Brittannië, maar de moeilijkhe- vliegtuigen over naar Midway - een taak den waren te groot, de afstanden onmo- die van invloed was op de belangrijke slag gelijk lang, de voorraden te gering en de die in juni bij dat eiland zou plaatshebben, strategische behoefte schijnbaar te onbe- en tevens een taak die ongetwijfeld ervoor langrijk. Churchill verklaarde Japan de zorgde dat dit vliegkampschip een be- oorlog voordat Roosevelt dit deed; langrijk, maar voor het schip fataal aan- Roosevelt besloot het Congres te vragen deel kon leveren in de Slag in de Koraalzee. Japan de oorlog te verklaren, maar In deze oceaanoorlog zou een vliegkamp- Duitsland niet. Daarna deed Hitler, door schip evenveel waard zijn als tien slagsche- op 11 december Amerika de oorlog te pen; in Europa, waar luchtoverwicht van verklaren, Churchill een geweldig plezier. overheersend belang was, hadden de lucht- Later herinnerde hij zich: 'Ik dacht aan een machten yliegbases, terwijl de geallieerden opmerking die Edward Grey ruim dertig in de Stille Oceaan vliegkampschepen jaar geleden tegenover mij had gemaakt - hadden, en de partij die de meeste over- dat de Verenigde Staten net een "reus- hield, kon de luchtmacht van de tegenstan- achtige stoomketel" zijn. Wanneer het der vernietigen. vuur daaronder eenmaal is ontstoken, dan Op 7 December verkeerden Australië en zijn er geen grenzen aan de kracht die deze Nieuw-Zeeland in een wanhopige positie. kan voortbrengen. Omdat ik vol en verza- Vrijwel al hun geoefende manschappen digd was van emotie en opwinding, ging ik van zee-, land- en luchtmacht waren naar bed en viel in een rustige en tevreden overzee; er waren weinig vliegtuigen en slaap.' In Tokio had generaal Tojo nooit geen zware oorlogsbodems om een vastbe- weer goed mogen kunnen slapen, want hij raden aanval van de vijand mee tegen te was aan een totale oorlog met een beperkt gaan. De Australische regering vroeg doel begonnen, en het uitzicht op de Engeland dringend om hulp, in de ver- overwinning berustte grotendeels op wens- wachting van een directe, gunstige reactie dromen. van het moederland, voor de verdediging Australië wendde zich tot Amerika. De waarvan Australiërs (en Nieuwzeelanders) emeenschappelijke vijand stond klaar en reeds offers hadden gebracht ter zee, te f edreigde beide landen en vooral de land en in de lucht, een hulp die in niets eilanden - van de Filippijnen tot Nieuw- onderdeed voor wat andere leden van het Guinea - die nog slechts zo kort tevoren als Gemenebest hadden gedaan. Een Britse een barricade werden beschouwd. Hun divisie zou zich vermoedelijk even stevig wederzijdse belangen vielen samen. Het hebben geweerd bij de eerste veldslag in de oorlogskabinet dacht dat na Nederlands- woestijnoorlog, toen Italië tijdelijk Libië Indië Australië logischerwijs het volgende 22 zoon naar Darwin, waar hij op 17 maart de beroemde profetische woorden sprak: '... ik ben weggegaan en ik kom weer terug.' Hij werd met veel plechtigheden ontvan- gen; hij was een heldenfiguur die de Australiërs kwam helpen zich de vijand van het lijf te houden. Maar toen de commandant van de Australische 8ste Divisie, generaal Gordon Bennett, ervan- door ging zonder daartoe opdracht te hebben gekregen, op het moment dat de bevelvoerende generaal in Singapore be- sloot zich over te geven, en hij alleen de vlucht nam om zijn kennis over de details van wat daar gebeurd was mee te nemen, kreeg hij praktisch een douw voor zijn moeite; hij had bij zijn troepen moeten blijven, zeiden strenge, invloedrijke gene- raals en politici aan het thuisfront op berispende toon. Het eerste werkelijk gevaarlijke incident wat Australië betreft had plaats op 23 januari, toen het garnizoen van 1400 Australiërs in Rabaul door een Japanse strijdmacht van 3500 man onder de voet werd gelopen. Kavieng, op New Ireland, en het overige deel van New Britain werden bij Generaal Tojo, de Japanse minister van de vijandelijke opmars bezet door een Oorlog. schijnbaar onuitputtelijke stroom van troepen, die duizenden kilometers van hun aanvalsdoel zou zijn; de Verenigde Staten eigen eilanden waren uitgezwermd, terwijl hadden Australië dringend nodig als een ze intussen met hun schepen en vliegtuigen aanvoerbasis voor Amerikaanse troepen geallieerde oorlogsschepen in de grond op de Filippijnen. En daarom kwamen boorden en nagenoeg alle geallieerde Washington en Canberra, binnen twee vliegtuigen neerschoten. Bij een dergelijke weken na de oorlogverklaring, tot overeen- snelle expansie was het, omdat ze over de stemming over onderlinge hulp; 4500 gehele route beschermd werden door manschappen - onder wie weinig gevechts- kruisers en torpedobootjagers en zich troepen - zouden op 22 december aan land weinig zorgen voor een onderschepping worden gezet. Een infanteriedivisie, de behoefden te maken, tamelijk gemakkelijk 41ste. werd in februari gestuurd en tegen voor hen om op niet of gedeeltelijk eind mei volgden 36000 man ondersteu- verdedigde eilanden aan land te gaan. Het ningstroepen. Ze zouden allen te laat zijn tweede incident leek aanvankelijk een gekomen als de Japanners met dezelfde groter gevaar in te houden en was stellig vaart en kracht naar het zuiden waren veel schokkender: Darwin, een marine- en doorgestoten: in elk geval te laat om een luchtmachtbasis op de noordwestkust van landing in het noorden van Australië tegen Australië, werd op 19 februari gebombar- te gaan. Als daarvan sprake was geweest, deerd. dan had alle hulp naar Nieuw-Zeeland doorgestuurd kunnen worden. Omdat het Nagoemo, de Japanse admiraal die de niet tot een invasie kwam. werden Austra- aanval op Pearl Harbor leidde met zijn lië en Nieuw-Zeeland hechte bondgenoten vliegdekschepen Akagi, Hirjoe, Kaga en van de Verenigde Staten en kwamen ze met Sorjoe, bracht dezelfde gevechtsgroep over elkaar overeen om een Anzac-gebied (voor naar de Bandazee bij Timor en op een het Australische en Nieuwzeelandse Leger- heldere, zonnige morgen begon hij met zijn korps) vast te stellen, onder een aanval. Zijn vliegers vormden de elite van Amerikaanse opperbevelhebber. Generaal de luchtstrijdkrachten van zijn land, hun MacArthur, die het bevel voerde bij de techniek van het bommenwerpen in duik- laatste wanhopige verdediging op Bataan, vluchten en van grote hoogte was nauw- kreeg opdracht een goed heenkomen te keuriger dan die van onverschillig welke zoeken en kwam per motortorpedoboot en geallieerde luchtmacht uit die tijd. De Vliegend Fort met zijn staf, zijn vrouw en vliegtuigen van de Royal Australian Air Force, die in Darwin waren gestationeerd.

23 Boven: Amerikaanse vMegtuigen tanken bij in Australië in het kader van de Amerikaanse hulp tegen de Japanners. Onder: Gemeenschappelijke Amerikaans- Australische legeroefeningen in Queensland, Australië. Boven: Generaal-majoor Gordon Bennett bij een persconferentie in Malakka. Onder: Generaal-majoor L.V. Bond en generaal-majoor Bennett inspecteren versterkingen. De Consolidated PB Catalina mag met recht het meest geslaagde vlicgbootontwerp van alle tijden worden genoemd. Het ontwerp dateert van voor de oorlog en het toestel overtrof de specificaties als patrouillevliegtuig in die mate dat er een nieuw ontwerp voor werd gemaakt als patrouillebommenwerper (PB) en het in massaproduktie werd genomen voor de Amerikaanse marine. De Catalina werd de gehele oorlog door voor allerlei taken gebruikt - reddingswerk, patrouilles, bombardementen, bevoorrading, verbinding, aan- en afvoer >jm troepen. De afgebeelde versie is een PBY-5A amfibievlicgtuig. Motoren: Twee Pratt & Whitney R-I83Ü Twin Wasps, elk van 1200 pk. Bemanning; 7-9. Maximumsnelheid: 298 km/u op 2100 m hoogte. Kruissnelheid: 188 km/u. Vlieghoogte: 4400 m. Actieradius: 4075 km. Bewapening; Drie .3-inch en twee .5-inch mitrailleurs en maximaal T800 kg aan bommen, vier dieptebommen van 300 kg of twee torpedo's. Gewicht; (leeg) 9085 kg, (geladen) 15940 kg. Spanwijdtc; 31 m. Lengte: 19,16 m.

De Wirraway van de Commonwealth Aircraft was in produktie voor de Australische luchtmacht toen Japan de oorlog inging en werd snel operationeel gemaakt als voorlopig jachtvliegtuig in de wanhopige dagen van 1942. Het oorspronkelijke type was het North American NA-33 lesvliegtuig, dat uitgekozen werd om door de Commonwealth Aircraft als eerste toestel in produktie te worden genomen, omdat het talrijke van de nieuwste snufjes op het gebied van vliegtuigontwerpen bezat, maar het was niet bepaald geavanceerd. Voordat het geleidelijk aan de dienst in de frontlijn werd onttrokken ten gunste van modernere vliegtuigen, had de Wirraway een belangrijk aandeel in het tot staan brengen van de opmars van Japan. Motor: Pratt & Whitney S1H1-G Wasp stermotor van 600 pk op 2100 m. Bewapening: Twee vaste .303-inch Vickers mitrailleurs en één beweegbare en maximaal 225 kg aan bommen. Snelheid: 328 km/u. Stijgsnelheid: 585 m per minuut op /ecniveau. Vlieghoogtc; 6900 m. Actieradius: 1152 km. Gewicht: (leeg) Ï79» kg, (geladen) 2858 kg. Spanwiiéte: 12,90 m. Lengte: 8,35 m.

26 De CA-12 Boomcrang van de Commomvealth Aireraft werd in allerijl in Australië ontworpen, nadat men tot liet inzicht was gekomen dat de jachtvliegtuigen tlic in dat theater beschikbaar waren te enen male ongeschikt waren, en dat er geen nieuwe modernere vliegtuigen uit Groot-Brittannië en de Verenigde Staten /ouden komen. Bij het ontwerp werd /oveel mogelijk gebruik gemaakt van componenten van het lesvliegtuig Wirraway dat in Australië werd gebouwd en van de sterkste motor die in behoorlijke hoeveelheden ter plaatse beschikbaar was. Het type was te traag om het tegen Japanse jachtvliegtuigen op voet van gelijkheid op te nemen, maar het was wel erg sterk en wendbaar. Het deed voortreffelijk werk op het gebied van gromlsteun. Motor: Pratt & Whitney R-I830 stermotor van 1200 pk. Bewapening: twee 20-mm Hispano kanonnen, vier ,303-tnch Browning mitrailleurs en een bom van 225 kg. Snelheid: 473 km/u op 2280 m. Stfjgsnelhetdi 1A1 m per minuut op /eeniveau. VHeghoogte: 10200 m. Actieradius: 1490 km (op inwendige brandstofvoorraad). Gewicht: (leeg) 2318 kg, (geladen) 3712 kg. Spunwijdte: 10,80 m. Lengte: 8,02 m.

De Mitsubishi Af>M Zero kwam als een complete verrassing voor de geallieerden. In de overtuiging dat Japanse vliegtuigen niet anders dan armzalige imitaties van hun westelijke tegenhangers waren, werden ze plotseling geconfronteerd met een voortreffelijk jachtvliegtuig '•- snel, wendbaar, met een hoge stijgsnelheid, een goede actieradius en zware bewapening. Daardoor was de Zero in het begin van de campagnes in de Stille Oceaan en Zuidoost-Azië de belangrijkste factor in de lucht, en men kan rustig zeggen dat het toestel om de/e reden een belangrijke invloed heeft gehad op de Japanse strategische filosofie. Het type had wel twee nadelen, en geallieerde vliegers leerden die al spoedig uit te buiten en zo de Zero's in bedwang te houden. Die twee gebreken waren de onvoldoende bescherming voor de vlieger en de brandstof, en een tamelijk lichte constructie, wat inhield dat de Zero niet veel schade kon verdragen. Motor: Nakajima Sakae 21 stermotor, 1130 pk. Bewapening: Twee 20-mm-kanonnen en twee 7.7-mm-niitraiüeurs en maximaal 125 kg. aan bommen. Maximumsnelheid: 593 km/u op 5900 m. Stijgsnelheid: 1350 m per minuut. Vlieghoogte: 10530 m. Actieradius: 1600 km. Gewicht: (geladen) 2721 kg. Spanwijdte: 10,82 m. Lengte: 8,92 Hl,

27 waren elf Hudsonbommcnwerpers met bevolking zakte tot een dieptepunt. In bemanning en veertien Wirraway eenmo- werkelijkheid was het Nagoemo er alleen torigc lesyliegtuigen. Puur toevallig waren om te doen de marinevaartuigen en lucht- er ook tien P-40's van de Amerikaanse strijdkrachten in Darwin te bestoken luchtmacht op de basis, waar zij een terwijl Japanse troepen een landing uit- tussenlanding hadden gemaakt op weg voerden op Timor, hel Nederlands-Portu- naar het mensen en materiaal verslindende gese eiland, zeshonderd veertig kilometer vacuüm van Java. In de haven lagen de ten noordwesten van Darwin, waar een Amerikaanse lorpedobootjagcr Peary, het groep gestrande Auslraliërs als guerril- vliegkampschip William B Preston, twee lastrijders zou blijven vechten. De nervosi- sloepen en vijf korvetten van de Austra- teit in Australië duurde voort totdat de lische marine, en achtendertig andere eerste bataljons van de 6de en de 7de Divisie marine- en koopvaardijschepen, waarvan uit het Midden-Oosten terugkwamen en het grootste schip de Meigs was, een enkele eenheden naar Darwin en Perth vrachtschip van 12000 ton. Ook waren er gingen, terwijl andere zich gereedmaakten twee Catalinavlicgbolen van de Ameri- voor de strijd in de rimboe in het noorden. kaanse marine en een viermotorige vlieg- Nieuwe luchtaanvallen hadden plaats op boot van de Qantas. Darwin, Wyndham, de kleine naven en luchtmachtbasis bij Broomc, en op de meer Toen de bommenwerpers en Zerojacht- landinwaarts gelegen bases Kalhcrine en vliegtuigen naderden, waren vijf P-40's Daly Waters, maar de dreiging van een bezig aan een patroirillevluchl, terwijl de invasie leek nu voorbij te zijn en het commandant van het squadron, majoor noorden werd versterkt mei Kittyhawks Peil, de andere vijf had laten landen om bij van de Australische luchtmacht en een (e tanken; ze maakten zich klaar voor de brigade van de Australische strijd- start om zich bij de andere te voegen en krachten. werden tijdens het opstijgen neergescho- ten. Vier van de patrouillerende P-40's werden eveneens neergeschoten, terwijl er één in de wolken wist te ontsnappen na twee Zero's te hebben neergehaald. Deze tegenstand had nauwelijks enige invloed op de vastberaden aanvalsvlucht van de vijand terwijl hun vliegtuigen de haven en de stad bombardeerden en beschoten. De Meigs en /even andere koopvaardijsche- pen werden tot zinken gebracht of op het strand gezet, het hospitaalschip Manunda van de Australische marine werd bescha- digd, de Peary werd tot zinken gebracht, de Australische marine verloor een logger en een bevoorradingsschip; de Catalina's werden vernietigd (de vliegboot van de Qantas lag achter de veilige dekking van de rook van een brandend schip) en toen de aanvallers boven zee verdwenen waren, vloog een brandend schip aan de kade in de lucht doordat het een lading dieptebom- men aan boord had. Twee uur later kwamen formaties hoogvliegende, te land gestationeerde Japanse bommenwerpers uil tegengestelde richtingen aanvliegen, en toen zij boven de Australische luchtmacht- basis tot één groep leken te versmelten, lieten ze hun bommen vallen. Hangars, opslagplaatsen, barakken en loodsen wer- den vernield of beschadigd. In totaal kwamen 240 burgers en militairen om het leven en raakten er 150 gewond. De Japanners verloren vijftien vliegtuigen.

Australië dacht dal de vijand de lucht- aanval zou laten volgen door een landing van een invasiemacht, en het moreel van de 2

30 ger beschadigd en diverse mijnenvegers en ander voor geruime tijd buiten bedrijf werd kleine vaartuigen tot zinken gebracht - een gesteld. bescheiden overwinning. Het vliegkamp- Dit was het eerste gevecht in de maritie- schip voer terug en sloot zich weer aan bij me geschiedenis tussen vliegkampschepen, de Lexington. De Japanners hadden hun en in materiële zin kon het als 'onbeslist' gesprekken via de radio gestaakt en de worden aangemerkt. Toch was er in zekere bewolking overdekte de invasievloot; het zin sprake van een overwinning: de Japan- was moeilijk erachter te komen waar deze se zeevaartroute naar Port Moresby was zich bevond. Op 6 mei hoorden Japanners geblokkeerd, en hoewel de troepen aan zowel als geallieerden het bericht van de boord van die schepen op een latere datum capitulatie van het laatste bolwerk in de tegen Australiërs en Amerikanen zouden Filippijnen, Corregidor; de volgende dag vechten, kreeg de hoogst belangrijke basis begon de zeeslag. Verkenningsvliegtuigen op de zuidkust van Nieuw-Guinea nog wat van de Japanse vliegdekschepen namen de uitstel. De afloop van de Slag in de Amerikaanse torpedobootjager Sims, het Koraalzee had ook een bemoedigende eerste schip dat onderging, voor hun uitwerking op de Australische bevolking, rekening en het Amerikaanse tankschip die sedert het bombardement op Darwin Neosho werd door een bom vernietigd. gerekend had op een landing die veel Fletcher had de schepen van Crace er dichter bij huis zou plaatshebben. Hun afzonderlijk op uit gestuurd om de invasie- moreel fleurde nog meer op - en dat gold vloot te onderscheppen en de geallieerde ook voor de geallieerden - toen vier kruisers doorstonden aanvallen van Japanse vliegkampschepen die bij de aan- Japanse, en per abuis ook van Amerikaan- vallen op Pearl Harbor en Darwin betrok- se bommenwerpers, zonder contact te ken waren geweest (al wist niemand op dat maken met de transportschepen. Inoeje moment welke vliegkampschepen dat wa- besefte het gevaar en gaf de transportsche- ren) door de Hornet, de Enterprise en de pen met landingstroepen aan boord op- Yorktown op 4-5 juni bij de Slag om dracht hun koers te wijzigen, totdat de Midway tot zinken werden gebracht. strijd tussen de vliegkampschepen was Helaas gmg de moedige Yorktown in die beslist. opzienbarende slag verloren. Na Midway Vliegtuigen van de beide Amerikaanse was het machtsevenwicht min of meer vliegdekschepen troffen een Japans vlieg- hersteld. De Japanners waren echter nog dekschip, de Sjoho, aan en brachten dit tot bijzonder sterk op het gebied van kruisers zinken, tegen een verlies van slechts zes en torpedobootjagers, die, naast het be- Amerikaanse vliegtuigen. Kapitein-Luite- schermen van troepentransport- en koop- nant-ter-zee Dixon, aanvoerder van vaardijschepen bij landingsoperaties, ook Dauntlessduikbommenwerpers van de zelf troepen konden vervoeren. Lexington, bracht per radio zijn beroemde Nadat hun poging om Moresby te rapport uit: 'Streep één vliegdekschip veroveren door op een nabijgelegen kust- door!' De actie werd gestaakt omdat door gedeelte aan land te gaan, was mislukt, het gemanoeuvreer en de betrokken lucht besloten de Japanners daar over land heen de contacten verloren gingen, en het te gaan vanaf de noordkust van Nieuw- duurde tot de morgen van de 8ste voordat Guinea, waar zij op 8 maart bij Lae en de vliegkampschepen van de beide partijen Salamaua waren geland om op driehon- elkaar ontdekten: de Sjokakoe en de derd twintig kilometer ten noorden van Zoeikakoe tegenover de Lexington en de Moresby bases in te richten. Het handjevol Yorktown, met de Japanners in het voor- verbindingstroepen van de Australische deel omdat zij ervaren vliegers en betere luchtmacht en plaatselijke vrijwilligers torpedo's hadden. De Sjokakoe raakte in trokken zich wijselijk terug in de heuvels brand en trok zich terug naar Truk. om hun bewakingstaak te blijven vervullen Daarna werd de Yorktown geraakt en licht en ze zagen hoe de vijand bij Lae een beschadigd en de Lexington evenzo, maar vliegveld gereedmaakte en groepen solda- die schade, veroorzaakt door een torpedo, ten door het dal van de rivier de Markham was fataal toen ontsnappende brandstof- lieten oprukken. De 'ogen' van de geallieer- damp een uur na de voltreffer ontbrandde den waren enkele verkenningsvliegtuigen en het schip door een reeks ontploffingen die van Moresby, Darwin en Townsville uit werd vernield. Diezelfde avond werd het opereerden, en een opmerkelijke verzame- door torpedo's van de Amerikaanse torpe- ling waarnemers her en der over de dobootjager Phelps tot zinken gebracht. eilanden verspreid. Deze kustbewakers De Amerikanen hadden meer schepen zouden van onschatbaar belang blijken te verloren dan de Japanners, die één vlieg- zijn bij toekomstige operaties te land, ter kampschip hadden verloren, terwijl een zee en in de lucht, met name op Papua-

31 Nieuw-Guinea en de Salomon Eilanden. zo waren er omstreeks 1939 zo'n zevenhon- De totstandbrenging van een kustwacht- derd planters, ambtenaren en militairen die organisatie was een van die eenvoudige, de eerste beginselen hadden geleerd van praktische denkbeelden die de gehele waarnemen en rapporteren. Toen de oor- knigsgeschiedenis door zijn toegepast om log zich naar de Stille Oceaan uitbreidde, in eigen persoon de vijand onder observatie werd Ene Feldt, een voormalige iiutenant- te houden; een systeem dat geperfectio- ter-zee van de Australische marine, die neerd werd naarmate de radioappaiatuur regeringsambtenaar was geweest op Nieuw- zich verder ontwikkelde. De kustbewa- Guinea, door de inlichtingendienst van de king, een speciale mannetaak, was een marine aangesteld als commandant van de plezierige, opwindende taak geweest voor kustbewakers. Het burgerpersoneel werd zeeverkenners in Engeland tijdens de in dienst genomen bij de Australische Eerste Wereldoorlog; het bewaken van marine of bij een van de andere krijgs- stranden en het waarnemen van verplaat- machtonderdelcn, zodat ze bij een eventue- singen van trawlers, beschadigde water- le gevangenneming niet als spionnen zou- vhegtuigen, drijvende mijnen en vluchten den worden behandeld; helaas zouden ze van zeppelins. Deze jongens speelden een toch geëxecuteerd worden als ze m handen spel aan de rand van de eigenlijke oorlog; van de vijand vielen, en dit zou het voor volwassenen die de kusten bewaakten uiteindelijke lot zijn van te velen die lot op de eilanden m de Stille Zuidzee was het deze zeer dapperen behoorden Kustbewa- een zaak van leven of dood, een van de kers bestreken elke zeeengte en dooltocht onaantrekkelijkste en gevaarlijkste volle- van San Cnstobal in het zuiden van de dige functies. Er was al eerder oorlog Salomon Eilanden met een boog om geweest op Nieuw-Guinea, in 1914, toen Nieuw-Guinea tot aan de Admirahteils- een kleine Australische stnjdmacht een eilanden, en tevens de belangrijkste steun- kleine groep Duitsers versloeg in wat punten van Papua-Nieuw-Guinea. Terwijl destijds hun mandaatgebicd was. Aan het de Japanners op diverse plaatsen aan land eind van die oorlog stelde de Australische gingen en binnendrongen, werd de keten marine een kustbcwakingsorganisatie in hier en daar onderbroken en de bewakers van burgers op het vasteland, die de kern ontsnapten of werden krijgsgevangen ge- zouden vormen van een waarnemingseen- maakt. heid voor een eventuele toekomstige mili- taire of maritieme noodtoestand. Later New Britain, een groot eiland, had breidde de marine deze dienst uit naar kleine Europese nederzettingen in Arawe, Nieuw-Guinea en de Salomon Eilanden en Gasmata en Talasea, en ook m de stad Rabaul, die op een vulkanische heuvel was

De vliegkampschepcn Sorjoc (boven) en gelegen. Het centrale deel bestond uit ruw Hirjoc (hiernaast) maakten deel uit van en woesl terrein, een geschikte plaats om te een Japanse gevechtsgroep die Darwin in observeren en zich te verbergen en de Noord-Australic aanviel. Beide schepen bewakers konden bepaalde gebeurtenissen werden later, op 4 juni 1943, tijdens de beschrijven terwijl die daar plaatshadden. Slag om Midway tot zinken gebracht. Bij Salamaua op Nieuw-Guinea, door de

32 Golf van Huon van Lae gescheiden, waren jaard, op de oostelijke punt en gaf dat hoge heuvels die dekking boden en voor- gebied de naam Nieuw-Guinea, omdat het treffelijke observatiepunten, vanwaar een hem deed denken aan de kust van Guinea assistent-distnctsbcambte, L.G. Vial, alle in Afrika (of misschien ook omdat hij vijandelijke vluchten van Lac af kon dacht dat hij daar in feite was). In de loop melden. Omdat de heuvels achter Moresby van de volgende eeuwen waren er maar de radarschermen van de Australische weinig bezoekers die daar lang bleven of luchtmacht afdekten, waren Vials tijdige zich landinwaarts waagden, omdat de meldingen omtrent luchtaanvallen van inboorlingen te zuiver mikten met hun onschatbaar belang voor de vliegers van de pijlen en stenen bijlen, en pas in het midden Kittyhawks die intercepties moesten ma- van de negentiende eeuw trokken gewa- ken en voor de luchtdoelartillcusten van pende ontdekkingsreizigers het land bin- het leger, die de landingsstrips en de haven nen. Ze ontdekten dat de bewoners graag moesten beschermen. Het waarschuwings- handel dreven, maar moordlustig waren systeem van Vial bleef zes maanden in als ze vonden dat inbreuk werd gedaan op bedrijf, totdat hij werd afgelost. Oud- hun rechten. Nog in de jaren vijftig van gedienden op Nieuw-Guinea waren de deze eeuw waren er afgelegen dorpen waar enigen die deze taak aankonden, omdat zij nog nimmer een blanke was gezien, en toen de taal van de bevolking spraken en zich in ze uit hun isolement werden gehaald, leven wisten te houden met wat er ter voelden sommige stamhoofden zich zo plaatse groeide. Mannen als Vial maakten weerloos tegenover gewapende patrouille- liet Moresby mogelijk de aanvallen te rende officieren, /o machteloos, omdat ze dooi staan die het nog te wachten stond van niet volledig heer en meester over hun de vijandelijke jagers op Lae en van de district konden blijven met hel oog op een bommenwerpers die hun basis bij Rabaul eventuele schending van hun rechten, dat hadden. Als de dekking van de Austra- ze van razernij moesten overgeven. lische, en later van de Amerikaanse lucht- macht bij Moresby was verjaagd, dan was Bij de kolonisatiewedloop in het Europa de vijand wellicht in de verleiding gebracht van de jaren tachtig van de vorige eeuw om opnieuw een aanval vanuit zee te eiste Groot-Brittannië zuidoostelijk ondernemen. Nieuw-Guinea voor zich op, Nederland de westelijke helft en Duitsland annexeerde Nieuw-Guinea, het grootste eiland in de noordoostelijk Nieuw-Guinea (Kaiser Stille Oceaan, had slechts een handjevol Wilhelmsland), New Britain (Neu Europese kolonisten, die zich daar geves- Pommern), New Ireland (Neu Mecklen- tigd hadden sedert het eiland eeuwen burg) en nog enkele kleine eilanden. In de

tevoren door onbekende reizigers was ooi log van 1914-1918 maakten de Austra- ontdekt. In 1512 landden twee Portugese liers de Duitsers deze gebieden afhandig bij zeevaarders op het oostelijk gedeelte, dat een paar schermutselingen; na de oorlog ze de naam Ilhas dos Papuas - eilanden van gaf de Volkenbond Australië een mandaat mensen met kroeshaar gaven. In 1545 vooi het bestuur over de gebieden Papua en landde Ynigo Ortisde Retoz, een Span- Nieuw-Guinea. De ontdekking van goud m

33 de jaren dertig trok veel goudzoekers en beleggers naar dal land waar de meesten poten, mieren, jeukmuggen, tyfus versprei- van de gevestigde Europeanen zendeling dende mijten en malariamuggen. In dit waren. In 1920 nam het Australische gric/elig wriemelende paradijs komen en- parlement de Nieuw-Guincawet aan, op kele van de mooiste vlinders en vogels van grond waarvan de regering 'het materiële de wereld voor. De beste eetbare vogel is de en morele welzijn en de sociale vooruitgang grote kuifduif en de slechtste is de grote van de inwoners van dat gebied tot het kasuaris die, volgens zeggen, gekookt moet uiterste zou bevorderen'. In vergelijking worden in een pan met een steen: wanneer met de meeste andere primitieve gekoloni- de steen gaar is dan is de kasuaris dat ook. seerde landen werden de inboorlingen van Krijgers, rijke grondbezitters of handige Nieuw-Guinca niet uitgebuit maar met tovenaars waren de hoofden van dorpjes sympathie en begrip behandeld door pa- van honderd tot driehonderd inwoners, of trouillerende officieren en bestuursambte- van familiegehuchtcn. Ook waren er al- naren, die voor de moeilijke opgaaf ston- leenstaande huizen, gebouwd van palmen den het westerse recht te introduceren in de en op palen geplaatst. Uit een oorspron- feodale toestand van het stenen tijdperk. kelijke stamtaal is een groep talen met De Melancsische stammen woonden in afgeleide streekdialccten ontwikkeld, en de zeer afgelegen gebieden, wat voor sommige 'Üngua franca', die verspreid is door nog steeds opgaat, in woeste bergen, inboorlingen die gewerkt hebben met hooggelcgcn dalen en moerasachtige kust- patrouilleofiicicren of handelaars, is vlakten. De mens kwam hier al vijftigdui- pidgin-Engels. De woorden op zichzelf zijn zend jaar geleden, en ongeveer vijfduizend gemakkelijk te verstaan, maar wanneer ze jaar geleden had een nieuwe immigratie m snel uitgesproken, aaneengesloten zin- plaats, toen er, wellicht uit Indonesië, nen worden gebruikt, zijn ze erg moeilijk te mensen kwamen tijdens een revolutie in de begrijpen. Deze taal bevatte een klein Neolithische periode, die taro, yam, bana- element van Engelse, Melanesische en nen, kokosnoten, varkens, honden en Duitse handelstermen en het was een kippen meebrachten als aanvulling op de onmisbare taal voor de geallieerden en de plaatselijke produkten van de sagopalm, Japanners - om te hanteren bij hel rekru- het suikerriet en enkele soorten banaan en teren van de duizenden dragers die zij bij broodwortel. Tot de lokale fauna behoren hun operaties op Nieuw-Guinea nodig diverse buideldiercn, met name de boom- hadden. In het begin van de campagne kangoeroe, zeventig soorten slangen - werd de strijd om de aanvoerlijnen voor de waaronder de taipan, de doodsadder en de geallieerden gewonnen doordat zij mensen geringde koraalslang krokodillen en als lastdragers gebruikten. Australiërs, talloze insekien schorpioenen, duizend- Amerikanen en Japanners leerden 'pidgin-

34 Luitenant-kofonel James H. Doolittle en zijn bemanning (met Chinese vrienden) van een van de B-25 Mitchellbommenwerpers, die vanaf het Amerikaanse vliegkampsehip Hornet een aanval op Tokio hadden gedaan. Engels' - de woest uitziende stamleden die en aan de noordkust zelfs in het droge bij hun afgelegen bergruggen en valleien jaargetijde kan regenen; wanneer de vandaan waren gehaald, eveneens. Er noordwestelijke moessons komen en daar- waren mensen in de centrale en westelijke na de zuidoostelijke passaatwinden, hooglanden die niets van de oorlog- of van schijnt de regen nooit meer op te houden. blanken • hebben gemerkt, terwijl anderen Moresby heeft van januari tot ongeveer te lijden hadden onder de Japanse bezet- april vochtig weer, daarna kan men reke- ting en van de gevechtshandelingen. De nen op droogte en stof. Japanners waren volslagen vreemden voor Dit ongastvrije, nog in de Steentijd hen, die zij eerst wantrouwden en weldra verkerende land van tropische ziekten en vreesden en haatten om hun meedogen- een afschuwelijk klimaat was het toneel loosheid. voor een campagne die aan honderddui- Papua-Nieuw-Guinea, het oostelijk deel zend Japanners het leven zou kosten. De van het eiland waar de meeste gevechten Japanners hadden zelf besloten daar hun plaatshadden, heeft een grootste breedte operaties te houden, het gebied dat zij van 10ÜÜ kilometer en een lengte van 1600 veroverd hadden te verdedigen en te blijven kilometer. Er valt sneeuw op de hoogste vechten tot de laatste zieke en uitgehonger- bergen die zich tot 470U meter verheffen in de man. een lange centrale bergketen, die zich De geallieerden zagen in dat Port verdeelt in een reeks uitlopers naar de kust. Moresby voor hen even belangrijk was als Aan de kust zijn talrijke, bij hoog water voor de Japanners; het was de voorde hand onderlopende moerassen vol krokodillen, liggende basis voor defensieve en offensie- waar dorpen liggen die op palen zijn ve acties en kon door beide partijen even ebouwd; de lage uitlopers zijn tot een doelmatig voor deze doeleinden worden f oogte van 1800 meter dicht begroeid met gebruikt. De hoofdstad van het Territo- regenwouden met een dicht bladerdak dat rium Papua had veel eerder als basis het zonlicht afsluit voor allerlei laag- kunnen worden gebruikt, als de feiten ten groeiende klimplantcn, die een ondoor- aanzien van de kwetsbaarheid van Singa- dringbare hindernis kunnen vormen; bo- pore nauwkeuriger waren bestudeerd. De ven 3300 meter zijn de bomen gewoonlijk verdediging van Moresby was angstwek- kleine coniferen en boven 4000 meter kend zwak: er waren een kustbatterij, een groeien dichte mossen en grassoorten in de brigade jonge militiemannen en een deel koude lucht. Aan de zuidkant, in de van een regiment veldartillerie; de beschik- omgeving van Port Moresby, is een opmer- bare sterkte hiervan werd in de eerste kelijk droog gebied, waar diverse soorten maand door dysentcric verzwakt, daarna eucalyptus groeien, terwijl het in de bergen maakten malaria en knokkelkoorts nog

35 Het Japanse vliegkampschip Sjoho (boven) door een torpedo getroffen bij de Slag in de Koraalzee en de Amerikaanse Lexington (onder) eveneens zinkend na dit gevecht. De Amerikaanse Yorktown (geheel onderaan) behoorde tot dezelfde gevechtsgroep als de Lexington. meer slachtoffers. De gemiddelde leeftijd schoten. van de manschappen, voor het merendeel Maar één squadron Kittyhawks en de dienstplichtigen en slechts enkele vrijwilli- 30ste Brigade van de militie konden gers, was negentien jaar; ze hadden weinig onmogelijk als afschrikkend middel dienen training gehad en hun moreel was slecht. voor een of meer grootscheepse landingen Na de val van Rabaul op 23 januari kreeg die de Japanners op de noord-, oost- of de commandant van Moresby, generaal- zuidkust van de beide mandaatgebieden majoor Basil Morris, te maken met een in konden uitvoeren; de verdedigers waren paniek verkerende inheemse bevolking. allesbehalve mobiel en zaten feitelijk vast Zeshonderd Europese vrouwen en kinde- in Moresby, in afwachting van een invasie ren waren uit de beide mandaatgebieden en gereed om zich in de heuvels terug te geëvacueerd en alle 'blanke mannen die trekken als de vijand een gewelddadige gezond van lijf en leden waren', werden landing ondernam. De Kittyhawks hadden opgeroepen voor militaire dienst. succes met het uitdagen van de overvlie- Misschien wisten de inheemse bewoners gende Zero's en bommenwerpers en voer- van de stad niet waarom de Japanners den een aanval uit op de vijandelijke Nieuw-Guinea zouden aanvallen, maar ze airstrip bij Lae aan de noordkust. Hud- zagen terdege in dat de gevaren zeer reëel sons, Catalina's en af en toe een B-17 van waren. Er werden aanvallen verwacht van Townsville voerden verkenningsvluchten vliegtuigen die van Rabaul of van vlieg- uit en de infanterie was zich aan het kampschepen afkomstig waren en die trainen. bestuurd werden door vliegers die wisten Brigadegeneraal S.H.W.C. Porter, een dat de luchtverdediging niet zo sterk was. voormalige bataljonscommandant bij de De Australische luchtmacht had enkele Australische strijdmacht, arriveerde om Catalinavliegboten, Hudsonbommenwer- zich te belasten met het bevel over de pers en Wirraway - NA-33, Harvards - brigade en Morris nam de logistieke zaken lesvliegtuigen voor de verdediging van alle voor zijn rekening, waaronder de militaire eilanden, en niemand, zelfs de comman- organisatie voor inheemse zaken - de dant met, wist of er ooit reservevliegtuigen ANGAU (Australian New Gumea Admi- zouden worden aangevoerd. Voor de slag nistrative Unit). Na het bevel te hebben m de Koraalzee, voordat bekend was dat er gevoerd over het 2/31ste Bataljon in Syrië, vliegkampschepen van de Amerikaanse moet Porter zich waarschijnlijk wanhopig marine beschikbaar gesteld zouden wor- hebben gevoeld nadat hij kennis had den om tegen invasies van zee uit te worden gemaakt met de slecht getrainde, lusteloze ingezet, en voordat er concrete plannen troepen van de 30ste Brigade. Hij liet werden bekendgemaakt over de verster- ervaren officieren en onderofficieren van king van Moresby, vielen er Japanse Australische strijdkrachten uit Australië bommen - op 3 februari. Als er loos alarm overkomen om zijn nieuwe commando te werd gegeven, gingen de inboorlingen versterken en voerde de training op, maar ervandoor en bleven soms wel twee dagen ze waren nog op geen stukken na gereed weg; toen er werkelijk bommen vielen toen generaal Blamey het bericht stuurde gingen ze de rimboe in - lieten hun baantje dat er 'in de nabije toekomst zich een in de stad of op de kustvaarders in de steek serieuze aanval zal ontwikkelen tegen u en en vluchtten uit de gevangenissen (met hun de troepen onder uw bevel'. Dat was op 8 bewakers). Toen er geen sprake bleek te mei, de dag waarop de tweede luitenant- zijn van invasies, die na ieder bombarde- vlieger Pennycuik via de boordradio in zijn ment werden verwacht, liep het aantal Hudson meldde dat een vijandelijk vlieg- deserties naar de rimboe terug, al gingen kampschip transporten escorteerde die zowel de inboorlingen als de blanken naar Moresby opstoomden, de melding die buiten de stad slapen. Het moreel onder de geallieerde schepen in de Koraalzee in actie burgerbevolking en de militairen verbeter- bracht. de toen majoor John Jackson daar arri- veerde met zijn 75ste Squadron van P-40 De drievoudige aanval die generaal Kittyhawks van de Australische lucht- Horii van zee uit tegen Moresby wilde macht. Zij werden beschoten door de lanceren werd uitgesteld. Klein en gezet, als luchtdoelartiUeristen van het garnizoen die een pop met een bril, vol keizerlijke dachten dat elke groep grote, laagvliegende waardigheid op zijn witte paard gezeten, vliegtuigen van de Japanners was; de had Horii troepen aangevoerd in China, bij manschappen staakten het vuren en juich- Guam, Rabaul en Salamau. Het is niet ten van enthousiasme toen twee van de bekend of hij het ermee eens was dat zijn Kittyhawks een tweemotorig Japans ver- troepen Australische gevangenen, die aan kenningsvliegtuig boven de haven neer- de stammen van kokospalmen waren vast- gebonden, met hun bajonet afslachtten, een

37 schanddaad gepleegd na de va! van Rabaul. langs de kust. Intussen voerden de strijden- Andere onfortuinlijke gevangenen uit dat de partijen hun sterkte op en de slag om het garnizoen waren omgekomen toen het schip eigenlijke Japan zou weldra beginnen, waarop zij gevangen zaten, de Montevideo duizenden kilometers van het moederland Maru, door een Amerikaanse onderzeeboot verwijderd, in de uiterste zuidwesthoek van werd getorpedeerd. Onder commando van de Stille Oceaan - op Guadalcanal, Milne generaal-majoor Tomilaro voer de Nankai Bay en over het hoogland van Nieuw- Sjitai, het speciale detachement van Horii Guinea. voor de Stille Oceaan, ervaren en tot nu toe Er werd door de geallieerden aan een ongeslagen, terug naar Rabaul in afwach- compleet draaiboek voor defensieve en ting van de eerstvolgende beslissing van offensieve operaties gewerkt in Washington Jamamoto ten aanzien van Moresby>Zijn en in Melbourne, het Australische militaire vliegtuiggroep bij Lae zette de strijd voort hoofdkwartier. De vliegvelden bij Mores- en leed zwaardere verliezen tegen het by en op Horn Island moesten uitgebreid squadron Kitlyhawks. De Australiërs wa- worden en er zouden nieuwe aangelegd ren aan hun laatste jachtvliegtuigen toe, worden bij Mareeba, Cooktown en Coen toen Amerikaanse squadrons P-39's ten in hel noorden van Queensland. Twee van tonele verschenen. In vierenveertig dagen de drie divisies van de Australische strijd- hadden zij vijftig vijandelijke vliegtuigen macht waren teruggekeerd of onderweg uit vernietigd tegen een eigen verlies van het Midden-Oosten om in gereedheid te tweeëntwintig Kittyhawks en twaalf vlie- worden gebracht voor de tropen. gers. Jamamoto meende terecht dat een nadering vanuit zee de snelste en zekerste De terugkeer naar het toneel van zijn manier was om Moresby te veroveren, nederlaag scheen voor MacArthur het maar de Slag om Midway zou die tactiek hoofddoel te zijn en beïnvloedde enigszins verijdelen en ten siotte besloot hij over land de hoofdlijnen van zijn strategische plan- een aanval over twee assen uit te voeren: de nen toen hij benoemd werd tot opperbevel- ene groep zou bij Buna aan land gaan, hebber van het zuidwestelijke deel van de ongeveer honderd zestig kilometer in Stille Oceaan, Brigadegeneraal Dwight D. rechte lijn van Moresby verwijderd aan de Eisenhowcr, een van de hoogst aangesla- noordkust, en de andere bij Milne Bay, gen plannenmakers van het Amerikaanse ongeveer tweehonderd tachtig kilometer naar het oosten. (Zie kaart.) Van Buna uit De Australische kruiser Australia (onder) zou de marsroute gaan over het Owen en de Amerikaanse Chicago (hiernaast) Stanley Gebergte en van Milne Bay uit onder schout-bij-nacht J.C. Crace bij de Slag in de Koraalzee, 7-8 mei 1942. leger, had generaal Marshall geadviseerd van de Stille Oceaan. De algehele leiding een vooruitgeschoven basis in Australië te voor de oorlog zou berusten bij het Comité vestigen met behulp van de troepen en de gevormd door de Verenigde Chefs van voorraden, die al in december naar Bris- Staven, terwijl de Amerikaanse Verenigde bane waren gestuurd. Chefs van Staven het bevel over de operaties Generaal George H. Breit werd uitgeko- in de Stille Oceaan zouden voeren: het zen om het bevel te voeren over de zuidwesten van de Stille Oceaan zou voor Amerikaanse luchtstrijdkrachten in de verantwoordelijkheid van het leger Austraiië, en er werden toezeggingen komen te liggen en het gebied van de Stille gedaan over jagers en bommenwerpers. Oceaan voor die van de marine, met aan Generaal Waveïl, geallieerd bevelhebber het hoofd generaal Marshall en admiraal op Java, dacht dat de Verenigde Staten King. Toen deze besluiten waren genomen, Australië te hulp wilden komen en dat de had eerste-minisier Curtin er vrede mee om Australische veteranen uit het Midden- MacArthur te aanvaarden als bevelhebber Oosten naar Java zouden worden ge- in Australië; de versterking van de strijd- stuurd, een plan dat gesteund werd door krachten zou daardoor gewaarborgd zijn. Churchill en Rooscvelt. Eerste-ministcr Het enige wat het publiek wist, was dat hij John Curtin wisselde enkele telegrammen in de uitgebreide perspubliciteit als een in krachtige bewoordingen uit over de indrukwekkende figuur naar voren kwam. vraag waar de Australische strijdmacht Alles wat Australië aan de Amerikanen naartoe moest worden gestuurd, waardoor leverde en alle bewapening en uitrusting die hij verbittering opwekte in wat Churchill dezen voor gebruik door de Australiërs later beschreef als 'een pijnlijke episode' die meebrachten, zouden verrekend worden zich in politieke en militaire kringen in volgens de Leen- en Pachtwet. Londen ontwikkelde. Politici zouden het liefst een oorlog willen voeren zonder Tegen juni bestonden de beschikbare generaals en generaals het liefst zonder landstrijdkrachten uit 104000 man van de politici: er is steevast verschil van mening Australische strijdmacht, 265 000 man over de strategie en de prioriteiten en over militie en 38000 Amerikanen; zeer weini- de vraag wie de aanvoerder te velde moet gen hiervan waren troepen met fronterva- zijn. In februari waren Churchill en ring. De teruggekeerde bataljons-, brigade- Roosevelt het erover eens dat Groot- en divisiecommandanten van de Australi- Brittannië de verantwoordelijkheid zou sche strijdmacht mochten dan geen tropi- dragen voor het strijdtoneel in de Tndische sche gevechtservaring hebben opgedaan, Oceaan en Amerika voor de 'rechterflank1 ze hadden wel tegen Italianen, Duitsers en Vichy-Fransen gevochten, en men rekende

Het Japanse vliegkampschip Sojoe ontwijkt een aanval tijdens de Slag om Midway. erop dat enkele hoofdofficieren in de staf van MacArthur zouden worden opgeno- men. Maar niets daarvan. Ondanks een desbetreffend verzoek van generaal Marshall hield MacArthur vol dat er geen geschikte Australische - of Nederlandse - hoofdofficieren beschikbaar waren en alle hoofdofficiersplaatsen vulde hij met Amerikanen, die allen, op drie na, met hem in de Filippijnen waren geweest. Hij wilde ook een Amerikaanse generaal belast zien met het commando over de landstrijdkrach- ten, maar Washington nam genoegen met de aanstelling van de Australische bevelheb- ber in het Midden-Oosten, generaal Sir Thomas Blamey. Torn Blamey was stafchef geweest van generaal sir John Monash, een voortref- felijk bevelhebber van de Australische troepen in de Eerste Wereldoorlog, die over hem schreef: 'Hij had een beschaafd- heid van geest die ver uitstak boven het gemiddelde, was ruim georiënteerd, attent en onberispelijk in zijn optreden.' Na die oorlog werd Blamey benoemd tot hoofd- commissaris van Politie in Victoria, maar diende na een paar jaar zijn ontslag in ten gevolge van de ongunstige bevindingen van een staatscommissie die benoemd was om een onderzoek in te stellen naar het doodschieten van een van zijn inspecteurs. Hierdoor kwam hij op een dood spoor te staan en dat bleef zo totdat de kwestie- München de Australische regering ertoe aanzette zich op een eventuele oorlog voor te bereiden. Toen de vorming van een Tweede Australische Strijdmacht aan de orde kwam, werd er een zekere druk op de regering uitgeoefend om Blamey als bevel- hebber in aanmerking te laten komen, niet omdat oorlogsveteranen als sir Henry Gulett en Richard Casey, die in het parlement zaten, zijn benoeming bepleit- ten, maar omdat er geen betere kandidaat beschikbaar was. In tegenstelling tot de lange, magere, typisch Australische stafofficier was Blamey klein van stuk, 1,68 m, en gedron- gen van bouw. Hij werd in 1918 tot G-3 (Inlichtingen) benoemd bij de 1ste Divisie onder Bridges, na werkzaam te zijn geweest op de afdeling inlichtingen van het ministe- rie van Oorlog; hij was in Engeland toen in 1914 de oorlog uitbrak. Hij kwam in Gallipoli, enkele dagen na de landing, en was tijdens deze oorlog met uitzondering van korte periodes bij de staven van bataljons en brigades geheel in beslag

41 genomen door planningswerkzaamheden: steld tot plaatsvervangend opperbevelheb- als G-3 en G-l van de 1ste Divisie en in ber in het Midden-Oosten met behoud van 1918 als chef-staf van Monash. De geweldi- zijn functie als bevelvoerend generaal van ge reputatie van Monash berustte gedeel- de Australische strijdmacht. Toen hij in telijk op het uitstekende werk dat zijn november 1941 naar Australië ging, bracht stafofficieren leverden; als Blamey hem in hij onderweg een bezoek aan Malakka 1918 zou zijn opgevolgd, dan zouden de waar hij verontrust werd door de gezapige prestaties van het Australische Korps in sfeer van het 'Indiase garnizoensleven' die Frankrijk waarschijnlijk even groot zijn hij daar tijdens zijn korte oponthoud geweest. Van Blamey wordt gezegd dat hij aantrof. In Australië zei hij tegen de de man is geweest die de plannen heeft Australiërs dat ze 'een troep gazellen waren ontworpen die leidden tot de Slag bij in een groen dal aan de rand van de Amiens, het begin van het eind van deze rimboe', dat ze niets begrepen van de ernst oorlog; Blamey had dit denkbeeld met van de strijd op leven en dood tegen Monash besproken en beiden waren zij van Duitsland. Zij accepteerden deze opvatting oordeel, tegen de aarzelende houding van van Blamey pas toen het 'gele gevaar' de Foch en de Britse hogere bevelhebbers in, oorlog tot een realiteit had gemaakt. dat de verslechtering aan het Duitse front De stormloop van de Japanners had zo'n de kans bood tot een groot offensief en een onweerstaanbaar succes, dat de chef van de doorbraak, waardoor de Hindenburglinie Generale Staf, Sturdee, na de val van vernietigd zou worden. Met het Australi- Malakka aan de eerste-minister te kennen sche en Canadese Korps in de voorhoede gaf dat er slechts een kleine kans was het had dit offensief een gunstig verloop en land te verdedigen, zelfs als de Australische leidde het drie maanden later tot de strijdmacht uit het buitenland werd terug- wapenstilstand. Daarom was het een ver- gehaald. Het verlies van de 8ste Divisie in standig besluit hem te kiezen als comman- Malakka was een zware slag geweest. Kort dant van de Australische strijdmacht in de na het bombardement op Darwin was Tweede Wereldoorlog. Blamey teruggeroepen. Omdat de verbin- Over Blamey schreef Monash: 'Eens dingen door de lucht waren gestoord, zullen de orders die hij opstelde voor de vloog hij naar Zuid-Afrika waar hij zich lange reeks beroemde militaire operaties inscheepte op de Queen Mary, en onder- als voorbeeld dienen voor stafscholen en weg hoorde hij de nieuwsuitzending over militaire opleidingsinstituten. Ze waren de benoeming van MacArthur tot opper- nauwkeurig, helder van taal, volmaakt tot bevelhebber in het zuidwesten van de Stille in de details, en waren steeds een exacte Oceaan. Zijn reactie hierop werd geciteerd weergave van mijn bedoelingen. Zelden in het boek 'Blamey', door John Hethe- had ik het gevoel dat mijn orders of rington: Tk geloof dat dit het beste is dat aanwijzingen beter geformuleerd hadden met Australië had kunnen gebeuren... kunnen worden.' Maar zijn onverzettelijke MacArthur zal zo ver bij zijn eigen regering wil om te slagen stemde overeen met de vandaan zijn dat hij van die zijde geen traditie van degenen die het 'Napoleon- enkele last zal ondervinden, en wat onze complex' hebben geërfd; een moeilijk te eigen regering betreft, daar zal hij zich ook overwinnen hindernis voor vriend zowel niet aan storen.' Ondanks zijn sympathie als vijand - ze moesten dit eenvoudig voor een andere generaal die door politici accepteren. aan het lijntje kon worden gehouden, moet In Griekenland was hij bevelvoerend Blamey zich teleurgesteld hebben gevoeld generaal van het Australisch-Nieuw- over deze beslissing, maar toch zag hij wel zeelandse Legerkorps, de beide divisies van in dat het een verstandige politieke maatre- Australiërs en Nieuwzeelanders die in de gel was, want er was dringend behoefte aan Tweede Wereldoorlog voor de eerste en de Amerikaanse troepen en een Amerikaan laatste keer tot een korps waren samenge- bij wijze van vlagvertoon zou niet slecht voegd, hoewel een Australische en een vallen bij Australische troepen. Hij had Nieuwzeelandse divisie meevochten met bewondering voor de militaire begaafdhe- het Achtste Leger bij El Alamein. Blamey den van MacArthur. Van tijd tot tijd zou was wel zo schrander om in te zien dat hulp hij in conflict komen met de egocentrische voor het vasteland van Griekenland een wil van MacArthur en later zou hij moeten hopeloze zaak was, en van het begin af erkennen: 'Het beste en het slechtste dat u verzette hij zich tegen deze campagne en over hem (MacArthur) hoort zijn allebei gaf er de voorkeur aan om een meer waar.' vastberaden tegenstand te bieden op Kreta De Eerste Australische Strijdmacht, die en Rhodqs. tot stand begon te komen op de dag dat Na Griekenland werd Blamey aange- Australië in 1914 de oorlog verklaarde,

43 leverde vijf divisies op, en toen de Tweede divisies werden gevuld met vrijwilligers Australische Strijdmaeht in 1939 werd zowel als dienstplichtigen Tussen de beide geformeerd, begon de nummering van de oorlogen trainden de militie mannen zich divisies met zes, derhalve werd het eerste tijdens de weckenden en brachten-zij bataljon van de Iwccdc Austiahschc jaarlijks twee weken te velde door, en uit Stnjdinacht aangeduid als het 2/Istc hun gelederen kwamen vrijwel alle oüicie- Bataljon van de 16de Brigade, 6de Divisie. ren en onderofficieren van de vrijwillige De gekleurde schouderpatjes voor de Australische Stnjdmacht. De soldij voor verschillende eenheden bleven ongewij- een gewoon soldaat bedroeg vijf shilling zigd, maar weiden voorzien van een grijze per dag, plus een shilling die ingehouden rand ter aanduiding van de Tweede weid tot aan zijn ontslag, plus toelagen Australische Stnjdmacht. De nummering vooi gehuwden en hun gezinnen, m 1942 van de militiedivisies begon bij de 1ste werd deze soldij meteen shilling vet hoogd Divisie (een opleidingsecnhcid) en deze

Bluswerk aan boord van het Amerikaanse vliegkampschip Enterprise {onder) dat de Slag om Midway overleefde, in tegenstelling tot het Japanse vliegdeksehip Hirjoe (hiernaast, boven) en de kruiser Mikoema (hiernaast, onder)

Boven; Amerikaanse soldaten die pidgin-Engels spreken, krijgen van een plaatselijke Papoea inlichtingenrapporten over Japanse troepenbewegingen. Onder: Port Moresby; de laatste belangrijke geallieerde basis die behouden bleef na de Japanse inval op Nieuw-Guinea. Rechts: Generaal Douglas MacArthur, opperbevelhebber in het zuidwestelijk deel van de Stille Oceaan met generaal sir Thomas Blamey. 47 De strijd te land begint

Aan het thuisfront had het moreel zich kennissen op het platteland, en nog minder hersteld na de schokkende gebeurtenissen die voorraden voedsel in blik naai Ahcc bij Darwin en Rabaul Toen een minia- Spnngs vei stuurden, waar ze rillend van tuui duikboot onder de verspernng van de angst in veiligheid dachten te kunnen haven van Sydncy door naar binnen wist te verkeren Met de terugkeer van steeds meer glippen en de Amerikaanse Chicago net Australische troepen en luchtmachtmen- niet raakte met een salvo dodelijke sen nam het vertrouwen toe dat de loipedo's maar een oude manneveerboot Japanners niets zouden bereiken als ze een vernietigde, ontstond er geen paniek. Toen invasie probeerden te ondernemen. De Ncwcastlc en Sydney getroffen weiden pantserdivisie de enige werd van tanks dooreen naai granaten die dooi eenandere voorzien, nieuwe Kittyhawks en Ameri- onderzeeboot lukraak waren vcischolcn, kaanse versterkingen ïn de vorm van lieten slechts weinig mensen hun huizen in bommenwerpers en jachtvliegtuigen ver- de steek om hun intrek te nemen bij schenen ten tonele, en dan was er nog de

4X Australische guerrillastrijders op l'inior geheten, had cen hehtgewieht mitiailleui {hiernaast) in een tactisch ideaal gebied. uitgevonden die bestand was tegen het Ondanks hun ongewone verschijning vocht en de modder van de tropen. {boven) wisten ze vele Japanners te Geweien, mitrailleurs, mortieren, kanon- binden. nen en ammumtie werden reeds in beviedi- gendc hoeveelheden 111 plaatselijke fabrie- Australische 9de Divisie in het Midden- ken aangemaakt en de regermgsorganisa- Oosten - een flinke reserve als 7ij het tegen tie voor de personeelsvoorziening zorgde Rommel konden uithouden De in eigen voor de pioduktic De voedscldistnbutie land gebouwde Boomerangjager kon 70- werd voor de burgeis nooit een ondraaglij- waar van de grond komen en met een ke last, terwijl de militairen, vooral de snelheid van ongcveei 480 km/u vliegen, ei Amerikanen, cen gezond en royaal dieet waren ook plannen om bommenwerpers te kregen. Uitge/ondeid zoals altijd, na- bouwen, en een jongeman, Lvelyn Owen tuurlijk, 111 de frontlijn

49 Terwijl beide partijen hun uitrusting en operaties in de Markhamvallei. Op 23 mei reserves verzorgden, kwam het tot guerril- werd die compagnie, een mortierafdeling lagevechten van kleine omvang in de en het hoofdkwartier van de kleine strijd- Markhamvallei en in het Owen Stanley macht die Kanga Force werd genoemd, Gebergte. onder bevel van majoor N.L. Fleay, per De uit Lancashire afkomstige korporaal transportvliegtuig naar Wau overge- (later majoor) J.B. Mc Adam was houtves- bracht, waar een peloton infanterie, die ter en lid van de New Gumea Volunteer deel uitmaakte van twee compagnieën van Rifles (vrijwillige infanterie) toen hij in de Vrijwillige Reserve, eraan werd toege- dienst kwam als kustbewaker bij Salama- voegd. De Kanga Force bestond nu uit 450 ua. Naderhand beschreef hij hoe zij de in goede conditie verkerende nieuw aange- Japanners ontweken, die binnen een komenen en 250 vermoeide mannen van de maand na de landing jacht op hen begon- Vrijwillige Reserve op Nieuw-Guinea. nen te maken: 'Wij maakten uitsluitend Ze maakten plannen voor een aanval op van onze eigen paden gebruik en zorgden Salamaua. Allereerst bestudeerden zij deze ervoor om nooit sporen achter te laten op plaats van zo nabij, dat het wel een onze hoofdverbindingen, zodat de sporen bevriend dorp had kunnen zijn, zij verken- die we zagen, een aanwijzing vormden van den elk pad dat daar vandaan kwam, en ze wat de Jappen gedaan hadden. Onze paden maakten het vliegveld, opslagplaatsen en waren zo vaag gemarkeerd, dat alleen een een radiostation tot primaire aanvalsdoe- ervaren kolonist die kon vinden. Wij lieten len. Een Schotse planter uit Java, kapitein geen sporen achter in dat vooruitgescho- N.L Winning, voerde op 28 juni het bevel ven gebied. We liepen voorzichtig op over de nachtaanval met vier pelotons. Zij wortels, op stenen. We lieten de hakken brachten in totaal ongeveer honderd Japan- van onze schoenen verwijderen. Waar ners om het leven door geweervuur of het nodig lieten we onze inlandse dragers opblazen van barakken en in defensieve achter ons lopen om hun sporen over de stellingen; ze vernietigden drie vracht- onze te leggen... bij verkenningspatrouilles auto's en een brug en brachten enkele van twee man hadden we elk een pistool, de Japanse uitrustingsstukken en een paar betrouwbare en de onzekere. Onze enige kaarten en een dagboek mee terug. Voor verdediging was onze snelheid. We konden een aanval op Lae hadden twee mannen een Jap zien voordat hij ons kon zien, en als van de Vrijwillige Reserve een prachtig we tien meter voorsprong hadden, konden plan: ze wilden op een vlot bij nacht de we ontsnappen... In al de vier maanden dat Markham afzakken tot vlak bij Lae en ik daar was konden we geen Tommy-gun sabotage plegen op het vliegveld; het vlot bemachtigen. Er waren er ongeveer zes bij kon echter met dicht genoeg bij de oever de Vrijwillige Reserve op Nieuw-Guinea, worden gebracht en omdat ze gevaar liepen maar wij hadden er niet een.' Inboorlingen in het volle gezicht van de vijand voorbij te die in de buurt van zijn eerste kamp drijven, lieten zij het vlot omslaan om hun woonden, moesten ervoor boeten dat ze uitrusting te vernietigen, zwommen naar hen hielpen en McAdam verplaatste zijn de oever en liepen terug. Bij andere kamp om verdere moeilijkheden voor hen aanvallen werden veel verliezen toege- te voorkomen. bracht aan de vijand, tegen slechts weinig In de omgeving van Lae waren er, naast verliezen bij de Kanga Force. Ten slotte kustbewakers, leden van de Vrijwillige verslechterde de aanvoer door gebrek aan Reserve die erop gebrand waren de vijand vliegtuigen, een situatie die de operaties te hinderen. Korporaal Clark trok te voet zou hinderen tijdens de eerste maanden Lae binnen om een nader onderzoek in te van de campagne. Onder dreiging van de stellen, liep om het vliegveld heen en bracht Japanners werden de inlandse dragers labels mee van bommen, als bewijs van zijn bang om voor de Australiërs te werken, en verkenning. De Markhamvallei was blijk- als een slecht gevoede guerrillastrijder te baar een ideale plaats om operaties te moeten leven was niet bevorderlijk voor beginnen met enkele commando's van de een hoog moreel. Toen dan ook een Australische strijdmacht, waarvan er nu transportschip meer vijandelijke troepen acht compagnieën waren gevormd, waar- en materieel in Salamaua aan land bracht, van drie volledig getraind waren. De 2/1ste en toen ongeveer duizend troepen in Onafhankelijke Compagnie verspreidde augustus over drie assen oprukten naar zijn zich van de Admiraliteitseilanden tot de basis bij Mubo, trok majoor Fleay zich Nieuwe Hebriden, de 2/2de was op Timor, terug door het woeste Kukukukugebied de 2/3de op New Caledonia, de 2/4de in het (met de wilde Kukukukubevolking) naar Noordelijk Territorium en de 2/5de werd het eindpunt van het Bulldogpad. Buloio naar Port Moresby gestuurd voor de en Wau werden in feite cadeau gegeven aan

50

een vijand die nerveus en argwanend was Japanners zowel als voor de geallieerden. en die er te lang mee wachtte om het Het Algemene Hoofdkwartier schonk geen verlaten dorp Wau en de landingsstrip in aandacht aan de waarschuwingen dat het bczil te nemen. gebied in de omgeving van Buna en Gona Een pad dat door de inboorlingen was het eerst door de vijand zou worden bezet gemaakt en dat eeuwenlang als verbin- en maakte de plannen om daarheen te dingsweg had gediend tussen stammen aan trekken enkele dagen nadat de mariniers in weerszijden van het Owcn Stanley Geberg- . begin augustus op Guadalcanal zouden te, vormde de belangrijkste doortocht voor landen. Een van de doelen op Nieuw- de Japanse invasie. Ze hadden een kaart van Guinea was de aanleg van een onder alle dit pad in hun plannen opgenomen voor- weersomstandigheden te gebruiken lan- dat ze op de kust van Nieuw-Guinea dingsstrip op de grasvlakte vijfentwintig landden, maar ze wisten waarschijnlijk niet kilometer ten zuiden van Buna - bij hoe moeilijk deze route was. De Australicrs Dobodura -- met het oog op een offensief wisten dat afstanden langs deze primitieve tegen de Japanners bij Lae en Salamaua. route niet in mijlen werden uitgedrukt Een troepenmacht van 1800 Japanners die maar in uren klim- en klautcrwcrk, waarbij haar kans schoon zag, landde in de nacht soms gelopen en soms gekropen werd; van van 21 op 22 juni tussen Buna en Gona, Buna en van Moresby uit liep het slingeren- nadat ze aanvallen van Vliegende Forten de pad naar het halverwege gelegen dorp en Marauders op hun transportschepen met vliegveld Kokoda, en heette daarom ongedeerd hadden doorstaan. De geallieer- het Kokodapad. Er bestond geen mogelijk- de bombardementstechniek was in deze heid om een voertuig langs dit pad mee te periode erbarmelijk. Gelukkig hadden de voeren; het was door voeten gemaakt, en geallieerden meer succes in Milne Bay, alleen op die manier kon het begaan omdat ze daar als eersten aankwamen met worden, door moeizaam gesjouw langs de de 7dc Brigade miliüemannen en een bergkammen, door de dalen, over de troepenmacht van de Amerikaanse genie, heuvels en de bergen, door de rimboe en die verdedigingsstellingen bouwde en ko- over de bergstromen. kospalmen begon te rooien om landings- strips aan te leggen. Eén was er begin Milne Bay en Buna waren begeerde augustus klaar ten behoeve van twee objecten als toekomstige bases voor de Links: Zichtbaar bewijs van Amerikaanse doordat de ervaren Japanners de gelederen steun; de Amerikaanse Chicago in van de onervaren tegenstanders binnen- Wooloomooloo Bay. Boven: De vitale drongen en omvatten, totdat het dorp verbindingslijn van geallieerden zowel als Kokoda met het vliegveld tegen het eind Japanners; Papoease dragers die even van de maand was veroverd. Omdat een pauzeren. betrekkelijk kleine strijdmacht in amper zeven dagen zoveel succes had geboekt, gaf squadrons Kittyhawks van de Australische het hoofdkwartier van het Japanse Zeven- luchtmacht en enkele Hudson verkennings- tiende Leger Horii opdracht om dit succes bommenwerpers. verder uit te buiten en te profiteren van de Terwijl de 7de Brigade naar Müne Bay schijnbare zwakte van de Australiërs door oprukte onder aanvoering van brigade- een beslissende aanval uit te voeren over generaal Field, de enige officier die erva- het oude pad van de inboorlingen. Kokoda ring met deze oorlog had opgedaan, werd werd de vooruitgeschoven basis van de een klein detachement, de Maroubra vijand en er werden voorraden en verster- Force, van Moresby uit met een verken- kingen heen gestuurd. Van Rabaul werden ningsopdracht weggestuurd langs het pad nog meer troepen aangevoerd. voorbij Kokoda. Zij bevonden zich op een Dit was het ideale moment voor generaal punt vanwaar zij de noordelijke kustvlakte Hyakoctake, de commandant van het konden overzien, met inbegrip van Buna Zeventiende Leger, om aan de tweede fase en Gona en de zee daarachter, toen de te beginnen van zijn aanval over twee assen Japanners landden. Kolonel Jokojama, op Port Moresby en om een aanvalsmacht een genieofficicr, bracht een verkennings- Mitne Bay in te sturen. Hij stuitte echter op eenheid langs hun kant van het Kokodapad twee onaangename verrassingen, die hem naar voren om het pad te inspecteren evenwel niet weerhielden toch met zijn waarlangs het leger van Hqrii naar Moresby operatie door te gaan, al zorgde de eerste zou kunnen oprukken. Zij werden aange- voor een vermindering van de troepen- vallen door Australische militiemannen, die sterkte waarover hij op Nieuw-Guïnea kon echter nogal snel werden teruggeslagen, beschikken. De 1ste Manniersdivisie van

53 CAC Boomerang A45-2's waren het offensief op het Kokodapad en stuurden Australische antwoord op de Japanse boten en schepen vol troepen erop uit om Zero. Milne Bay te veroveren. In de middag van 4 augustus was het generaal-majoor Vandergrift landde op bataljon bezig met een oefening op het Guadalcanal en veroverde Henderson terrein van hun legerplaats in Queensland Field - een onverwacht offensief, dat toen chauffeur J. Ferguson in de stafauto Hyakoetake niet zo spoedig voor mogelijk arriveerde met een boodschap van de had gehouden - en Milne Bay was reeds brigadegeneraal, die de bevelvoerende door de geallieerden bezet. Even voorbij de officier op het hoofdkwartier van de zuidoostelijke punt van Papua ligt een brigade wenste te zien. Onderweg had het eilandje, dat Hyakoetake door zijn naam volgende gesprek plaats. en ligging had aangetrokken - Samarai - Ferguson: 'Het is zover, majoor.' en dat hij eveneens had willen bezetten, Majoor: 'Wat is zover?' maar nu zou hij zijn strijdkrachten moeten Ferguson: 'We gaan erop af, majoor.' samentrekken tegen degenen die die lan- Majoor: 'Waarop af?' dingsstrip bij Milne Bay hadden aangelegd Ferguson: 'Nieuw-Gumea, majoor.' en versterkt. Als veiligheidsmaatregel had- Majoor: 'Wat weet jij daar nu van ?' den de radio's van de Kittyhawks van de Ferguson: 'Dat heb ik van een van de koks Australische luchtmacht gezwegen sedert bij de divisie, majoor.' hun aankomst, tot 4 augustus, de dag Majoor: 'Dan zal het wel waar zijn.' waarop een patrouille van vijf toestellen Dit is een citaat uit de geschiedenis van vier Zero's en een duikbommenwerper het 2/10de Bataljon van de Australische ontmoetten en de duikbommenwerper Strijdmacht en een goed voorbeeld van het neerschoten. Een van de Zero's had zijn ontstaan van geruchten. Het 2/1 Ode ging onderstel uitgelaten - waarschijnlijk dacht inderdaad naar Nieuw-Guinea, overeen- de Japanse vlieger dat het een van hun komstig de geruchten, met het 2/9de en het vliegbases was. De Zero's ontkwamen aan 2/12de, die te zamen de 18de Brigade de Kittyhawks en waren vermoedelijk de vormden. Met hen vertrok de 7de Brigade eerste die rapport uitbrachten over de van de Militie, samengesteld uit Queens- ontwikkeling in Milne Bay. Op 26 augustus landers van het 9de, 25ste en 61ste lanceerden de Japanners een algeheel Bataljon, onder bevel van brigadegeneraal

54 Field, die eens bevelvoerend officier van kokosnoten waren ook gevaarlijk. Een het 2/12de was geweest. Toen ze aan land kokosnoot van ruim twee kilo die van een gingen, in het begin van augustus, was de twintig nieter hoge boom viel - en dit grond stevig genoeg om legertrucks over de gebied was één grote plantage - kon weg langs de baai, voorbij de landingsbaan, iemand doden. Nadat een hoofdofficier op die met ijzeren platen was verzwaard, naar de schouder was geraakt kreeg iedereen de plaats van het legerkamp te laten rijden. bevel zijn buitenhelm te dragen. Tijdens De wegen hielden het niet lang uit; ze een oefening meldde een pelotonscomman- bestonden uit zacht koraalpuin dat ver- dant aan zijn compagniestaf: 'Zet moedig brokkelde onder het af- en aanrijden van door ondanks kokosnootvuur.' De melk voertuigen, zodat de mannen ingezet moes- en het vlees van de kokosnoot vormden ten worden om materieel en voorraden met niettemin een welkome aanvulling op het mankracht te vervoeren. Aanvankelijk eentonige soldatenmenu. waren er opklaringen, maar later regende Vrijwel onmiddellijk na aankomst kre- het af en toe hevig. De landingsstrip was gen de troepen te kampen met tropische aangelegd door het 43ste Amerikaanse ziekten. Een later ingesteld onderzoek wees Regiment Genietrqepen en de 24ste Com- uit dat de lijnen op een diagram dat het pagnie van de militie; een tweede landings- voorkomen van malaria en de hoogte van strip werd vrijgemaakt en er werden de neerslag weergaf parallel liepen - hoe defensieve stellingen gegraven. De infante- hoger de regenval gedurende twee weken of rie werkte ook aan de verdedigingswerken. een maand, des te meer malaria kwam er Van een elf kilometer brede opening af, voor. In de periode van juni tot december bij een zeeëngte die China heette, was de konden er per week wel honderd malaria- Baai van Milne tweeëndertig kilometer gevallen op duizend soldaten voorkomen! lang, van oost naar west, en op de westelijke En tijdens de strijd om Milne Bay regende oever lag een grote kokosplantage - Gili het bijna onafgebroken. Aan de troepen Gili - omringd door dicht beboste bergen. werd kinine verstrekt, die weliswaar de Langs de hele baai liep een pad, een symptomen onderdrukte als een soldaat modderig, niet overal vrijgemaakt spoor, deze ziekte had, maar als diezelfde man dat nergens meer dan honderd meter optrad als donor voor een gewonde, dan verwijderd was van mangrovemoerassen werd de malaria doorgegeven - zonder langs de zee, en aan de noordkant liep het tussenkomst van de muskiet. Kmine kwam vlak onder de steile rand van een met van Java en was schaars; in plaats daarvan struiken begroeid gebied dat door verschei- werd gebruik gemaakt van het in Amerika dene inhammen werd doorsneden. Aan de vervaardigde Atabrin. Er stond een boete noordkant van de baai, die geschikt was van drie pond op blootsvoets lopen, omdat voor landingen, lagen de plaatsen Ahioma, de paden van de inboorlingen besmet Waga Waga, Goroni, K.B. Mission en waren met mijnworm. De shorts van de Rabi; en dichter bij de aanlegplaats van Queenslanders werden vervangen door Gili Gili lag landingsstrip No. 3, gezuiverd lange tropenbroeken en de mannen werd van bomen maar nog niet verhard. Aan de verteld dat ze moesten oppassen voor wal lag een bevoorradingsschip gemeerd, schrammen, omdat die spoedig in tropi- de Anshun, en het hospitaalschip Manun- sche zweren konden veranderen. Het da was binnen de baai gebracht om kleine, doelmatige muskietennet was toen gewonden aan boord te nemen. Pal ten nog niet verstrekt, alleen het grote witte noorden van Rabi, ongeveer tien kilometer type dat kilometers ver te zien was. De hemelsbreed daarvandaan, op de kust van plaatselijke bevolking, die erg vriendelijk de Groodenough Baai, lag nog een geschik- was en in een groep huttendorpen woonde, te landingsplaats - Taupota. leerde de troepen hoe ze kleine verhogingen om op te slapen moesten bouwen met een De voeding voor de troepen bestond uit dak van gevlochten kokosbladeren erbo- het gebruikelijke vlees m blik, vlees, ven. Om te voldoen aan de reinheidsmanie groente en aardappelen, vruchten in blik, van de Australiërs waren er vlak bij talrijke harde biscuits en grote hoeveelheden thee. kleine stromen waarin men zichzelf en zijn Gist was vergeten bij de verplaatsing, maar kleren kon wassen. de koks gebruikten in plaats daarvan gefermenteerde kokosmelk en bakten Voordat de situatie in Milne Bay kritiek daarmee een redelijk soort brood. Bij latere werd, waren de mannen die het het zwaarst campagnes in de Stille Oceaan werd te verduren kregen de vliegers van het 75ste kokosmelk gebruikt voor het vervaardigen en 76ste Squadron en de bemanningen van van een clandestiene alcoholhoudende een groep Hudsonverkenningsbommen- drank die junglesap werd genoemd. Som- werpers van het 6de Squadron, zonder wie mige drankjes waren best te drinken. Maar de vijand zich daar definitief had kunnen 55 nestelen. De levensomstandigheden van de verwachting de tweede lijn zou zijn, gereed vliegers waren nauwelijks beter dan die van voor een tegenaanval; het 61ste Bataljon de troepen, en de landingsstrip die zij voor werd compagniesgewijs verspreid over hun operaties moesten gebruiken, was een Ahioma, K.B. Mission en de omgeving van modderpoel bedekt met staalgaas. Wanneer landingsstrip No. 3. een Kittyhawk landde, joeg deze een regen De eerste waarneming van vijandelijke van modder op die vastplakte aan de romp bewegingen werd gedaan door twee kust- en de staartvlakken en de landing zelf bewakers die melding maakten van zeven dreigde steeds in een slippartij te ontaar- vijftien meter lange boten die langs de den. Het 75ste Squadron had standgehou- noordkust van Papua voeren, in de richting den bij Moresby; de aanvoerders van beide van Goodenough Island, met de kennelijke squadrons en de meeste vliegers waren bedoeling om op de noordkust van Papua veteranen en het was voor hen een bron van aan land te gaan voor een flankaanval over inspiratie dat het hun verantwoordelijk- land op Gili Gili. De volgende morgen, 25 heid was om nauw samen te werken met augustus, namen vliegtuigen drie kruisers Australische soldaten, een broederlijke gril waar, twee transportschepen, twee tank- van het moreel, die een even krachtige schepen en twee mijnenvegers, die op de uitwerking had op de troepen. Zij hadden ingang van Milne Bay aankoersten. Die een groot vertrouwen in elkaar, een be- avond, nog voor middernacht, meldde een langrijk voordeel wanneer beiden op het hulpschip van de Australische luchtmacht punt stonden voor het eerst de proef te dat als verkenningsvaartuig optrad in de ondergaan tegen een zogenaamde onover- baai - waar voortdurend laaghangende winnelijke vijand die weldra zou landen. Er bewolking hing waaruit buien vielen - dat was geen kans op een evacuatie, als hij de vijandelijke strijdmacht zich halverwege kwam - de Jappen beheersten de zeeën in de baai bevond. Om één uur 's nachts hield dit gebied - en het was een lange mars terug de voorste schildwacht bij Ahioma diverse naar Moresby. Landingsstrip No. 1 zou gestalten aan die zich door de regen en de vanzelfsprekend het eerste Japanse aan- duisternis voortbewogen; hij werd neerge- valsdoel zijn nadat zij hun bruggehoofd schoten en er sneuvelden vier Japanners hadden gevormd. En omdat deze strip toen de Australiërs het vuur openden. slechts enkele kilometers landinwaarts lag Naarmate er meer vijanden aan land van de oever in het midden van de westelijke kwamen en over het pad verder liepen, zijde van de baai, zou daar in de buurt trokken de Australiërs terug, sneller nog gevochten moeten worden, ongeacht de toen ze een tank langzaam zagen naderen. plek waar zij aan land gingen. De kansbe- Toen de tank stilhield om over een houten rekening in dit opzicht hield generaal- brug te rijden, werd de commandant majoor Clowes in de ban: welke plaats doodgeschoten toen hij rechtop in de toren zouden de Japanners kiezen als ze wer- ging staan. Toen het nachtelijk duister kelijk gingen landen? plaats maakte voor het zwakke ochtend- gloren, zag men de invasieschepen de baai De Tweede Australische Strijdmacht uitvaren om vliegtuigen te vermijden en benoemde veteranen uit de Eerste Wereld- niet het risico te lopen dat de verdedigers oorlog in commandofuncties bij de batal- geschut bedienden dat zwaarder was dan jons en in hogere functies bij de oudste hun 25-ponders. formaties. De meesten van deze officieren waren burgers die in vredestijd contacten Toen de vijand voor het eerst werd hadden onderhouden met de militie. Clowes waargenomen, besloten de commandanten was een beroepsofficier, een artillenst, die in van de beide Australische squadrons, 1940 het bevel had gevoerd over de artillerie Jackson en Turnbull, de boten als gemak- van de ANZAC. De Australische 18de kelijke doelen voorlopig met rust te laten Brigade stond onder bevel van brigadege- en zich te concentreren op de invasiesche- neraal George Wooten, die dezelfde drie pen. Kittyhawks en een paar Hudsons bataljons in Libië had aangevoerd. De twee voerden een aanval uit met boordgeschut brigades, Australische Strijdmacht en mili- en bommen - en het konvooi bleef maar tie, telden samen 4500 man infanterie; er komen. De jagers hadden meer succes toen was een batterij van het 2/5de Regiment ze opstegen om de zeven schuiten uit te Veldartillerie en de rest van de legertroepen schakelen; ze bleken aan de grond te zijn bedroeg ongeveer 4200 man. De hoogste gezet op Goodenough Island, en na een stafofficier van Clowes was kolonel Chil- aantal runs te hebben gemaakt waarbij ze ton, een jonge advocaat, die voor het eerst van hun boordwapens gebruik maakten, bij Bardia had gevochten. De generaal stonden alle boten in brand, konden de stelde de ervaren bataljons van de Australi- troepen niet meer verder en waren alle sche Strijdmacht op in wat naar zijn voorraden vernietigd. Bij hun volgende

57 actie voerden Kittyhawks met hun boord- te verlichten. Een patrouille uit de voor- wapens geslaagde aanvallen uit op een hoede van het 2/10de Bataljon kwam naar transportschip, maar hadden minder suc- voren om het vermoeide 61ste te helpen, ces met hun bommen, die een nieuwe dat die nacht een gevecht van man tegen aanwinst voor het vliegtuig betekenden en man had gevoerd. Toen er een vlammen- die ze alleen nog maar in duikvluchten werper werd ingezet, wierpen de Austra- hadden leren afwerpen, een onuitvoerbare liërs handgranaten naar het verblindende tactiek bij laaghangende bewolking. B-17 licht en vernietigden het. Sommige Japan- Vliegende Forten kwamen een handje ners riepen in het Engels dat ze terug helpen en deze misten ook, een trieste moesten trekken - en twee pelotons ge- gewoonte van de Vliegende Forten in die hoorzaamden. De vijandelijke tanks reden dagen. (Toen een Japanse torpedobootja- nog steeds voort over het drassige pad toen ger tot zinken was gebracht bij de Salomon het 2/10de naderde, zonder antitankge- Eilanden, was de kapitein van het schip schut of antitankgeweren. Hun geschied- woedend dat hij zoveel pech had: 'Ze schrijver vertelde: gooien altijd mis!' zei hij, toen hij uit zee 'De mannen waren stil... de stilte werd werd opgepikt. 'Waarom moest mij dat verbroken door een vreemd geluid dat uit overkomen?') De Hudsons raakten een het oosten kwam... toen er een licht torpedobootjager, die echter kans zag zichtbaar werd door de rimboe gilde een moeizaam door te varen. boze stem: 'Doe dat verrekte licht uit!' Op Op de morgen van de landing begonnen dat moment dacht men te doen te hebben de Kittyhawks aan een reeks beschietingen met een van de lichte Brencarriers van het van gronddoelen waarmee ze door zouden bataljon. Maar het waren de koplampen gaan zolang ze konden bijtanken en van van twee Japanse tanks. Die lampen, die nieuwe munitie worden voorzien. Bij de zich in diepe stalen reflectoren bevonden, eerste aanval, waarbij Hudsons escorteer- waren elk vlak onder een mitrailleur den, werd elke boot die in zicht kwam tot ingebouwd... de grond ervoor werd ver- zinken gebracht of met brandkogels be- licht als door de koplampen van een auto, schoten, zodat de nachtelijke vaarten van waardoor de Japanners een uitstekend schip naar wal werden ontregeld en voorra- schootsveld hadden langs de stralenbun- den werden vernietigd. Benzinevaten die del. Daar kwam nog bij dat de lichten en de aanspoelden werden in brand geschoten, gloeilampen zelf zo klein waren, en zo ver evenals voorraden op de wal, een munitie- naar achteren waren geplaatst in hun stalen truck explodeerde en de kuststrook werd reflectoren dat alleen een nauwkeurig beschoten. Van Rabaul uit verschenen gericht schot van zeer nabij en uit het Zero's en twee ervan werden spoedig midden van de stralenbundel afgegeven neergeschoten door vliegers van het 75ste enige kans had het licht uit te schakelen... Squadron. De volgende dag verschenen bij hun poging ze te doven, verloren enkele acht duikbommenwerpers met een escorte mannen uit het bataljon hun leven... de van twaalf Zero's om de strip te bombarde- lijnverbinding was uitgevallen en een ren, en slechts één duikbommenwerper luitenant werd teruggestuurd om een ontkwam; er werden ook twee Zero's antitankkanon te vragen...' neergeschoten en één Australische vlieger Er volgde een griezelig voorspel voordat kwam om het leven. Bij hun steun aan de gevechten die avond om 10 u. weer troepen op de grond leverden de jachtvlieg- ontbrandden, en spoedig nadat de lampen tuigen een geweldige bijdrage; zij schoten van de tank waren aangezet; de in stilte met hun mitrailleurs totdat hun lopen wachtende infanterie hoorde hoge zangto- waren uitgezet van .5 inch tot .6 inch. nen die uit de diepte van de rimboe Majoor Turnbull sneuvelde bij een van kwamen. 'Eén stem (en wat een mooie deze beschietingen. stem!) zong ongeveer een minuut lang een Bij hun tweede aanval, die 's nachts werd recitatief, waarna het gezang werd overge- uitgevoerd, rukten de Japanners op tot nomen door een aantal andere stemmen, K.B. Mission. Onderweg namen ze ver- iets dichter bij de plaats waar het 2/10de scheidene inboorlingen gevangen en dood- zich bevond... de tweede groep, die den hen met de bajonet na hen de duimen klaarblijkelijk uit een paar honderd vijan- achter de rug te hebben vastgebonden. Een den bestond, en nog dichterbij was, zong dicht struikgewas omsloot het grootste een helder klinkende eenstemmige melo- deel van dit dorp van verscheidene hutten, die. En dit herhaalde zich een keer of drie. die ongeveer honderd meter van de oever af Of dit nu een of andere religieuze rite was, lagen. De Japanners werden gesteund door of alleen maar snoevend gezang dat tanks die hun koplampen aanzetten om de bedoeld was om de zangers aan te moedi- tegenstanders te verblinden en het terrein gen en wanhoop te wekken in de harten van

58 de luisteraars, is niet bekend, en het De landingsstrips bij Milne Bay die \oor bataljon heeft ook nooit weer dit soort van de geallieerden zowel als voor de muziekuitvoering gehoord.' Japanners van vitaal belang waren. De B-Compagnie van het 2 10de kreeg het het zwaarst te verduren bij die nacht- aanval van tanks en ïnfanteristen met werd door twee tanks: 'Als de munitievoor- geweren, automatische wapens, handgra- raad van de ene tank opraakte, trok deze naten, lichte mortieren en bajonetten, die terug om van nieuwe brandstof en munitie hen met dit alles bestookten van een te worden voorzien en door de andere te afstand van twintig meter. Blauwe, rode, worden vervangen... de bataljonscomman- groene en gele lichtspoormunitie verlichtte dopost werd kwistig beschoten met een de duistere nacht, die ook opgeklaard werd luidruchtige, maar niet erg gevaarlijke doordat een van gras gebouwde hut in de soort lichte mortier, en er vielen enkele sector van de Australiërs in brand was slachtoffers, maar ook hier gingen de geraakt. De B- en de C-Compagnie leden meeste schoten over, ondanks het feit dat zware verliezen naarmate de strijd heviger men vrijwel direct gericht vuur kon geven. werd, en de Japanners leden nog meer De luitenants Gühooley en Baird van de verliezen bij hun pogingen voorwaarts te artilleriegroep sneuvelden beiden tijdens dringen, terwijl hun tanks zich aldoor op de het eerste uur van het gevecht. Zonder achtergrond hielden totdat de infanterie ophouden vielen de Japanners de B- terreinwinst had gemaakt. Dit was de Compagnie aan. soms met tussenpozen strijdwijze waarin de Japanners experts van enkele minuten. Soldaat Jim Kotz nam waren geworden door training en ervaring; een Brengun over nadat drie mannen die alleen al hun aanwezigheid aan de rand van ermee schoten, gewond waren geraakt- dit gebeuren, in de duisternis, en de regen Alleen drong hij naar voren, onder zwaar en de klamme stank van de rimboe zouden vuur, en bracht een vijandelijke post tot voldoende verwarring brengen, zonder de zwijgen. Later stormde hij voorwaarts met schietende en dreigende tanks met hun een handgranaat en doodde drie vijanden verblindende koplampen en vernietigend die de compagniescommandopost bedreig- mitrailleurvuur. De geschiedschrijver van den. Hoewel hij een ernstige wond had in het bataljon, die deze nacht bijwoonde, zijn borst, marcheerde hij met zijn compag- beschreef het probleem dat veroorzaakt nie naar zijn eigen lijnen terug. Hij zou met

59 de Militaire Medaille worden onderschei- kogels in zijn been gekregen en verloor af den. en toe het bewustzijn, maar bleef met zijn Verscheidene groepen vijanden drongen Bren vuren. Zonder dat iemand het wist door de lijnen, maar ze werden prompt met was hij achtergebleven toen het peloton bajonetten uitgeschakeld, maar de dappere werd teruggetrokken. Een uitgestuurde luitenant Scott werd bij een van deze patrouille vond Abraham bij kennis. Tien aanvallen gedood. De Jappen weten schijn- Japanners hadden hem aangevallen. Hij baar niet veel van het gebruik van de had er zes gedood en vier vuurden nog op bajonet: ze werden althans herhaaldelijk hem van achter de dekking van een hut. In op de vlucht gedreven door het gebruik dat de loop van de nacht was een tank diverse de B-Compagnie van dit wapen maakte. keren op hem ingereden, maar hij had zich Het enige doel van de vijand was blijkbaar opzij weten te rollen.' Abraham ontving om rechtstreeks op te rukken over het hiervoor een onderscheiding. hoofdpad, zonder ook maar een poging om Bij deze actie, die de Japanse hoofd- hun bedoelingen te verdoezelen, of enige macht vier beslissende uren lang ophield, verfijning van hun tactiek. Deze stormram- verloor de B-Compagnie zeventien man tactiek duurde 3^ uur voort, onafgebroken aan doden en dertien aan gewonden; bij de begeleid door zwaar vuur... het was de rest van het bataljon waren zesentwintig vijandelijke tankcommandanten duidelijk doden en dertien gewonden. Deze compag- geworden dat het 2/10de geen wapen had nie haalde de pit uit de aanval die zich waarmee het de tanks kon uitschakelen en voortzette tegen twee van de bataljons ze begonnen driester te worden... Per militie uit Queensland, die bij hun eerste compagnie waren er slechts drie kleefbom- yuurdoop aan de Australische strijdmacht men. Van korte afstand wierpen ze deze, lieten zien dat ze konden vechten als maar ze bleven niet vastzitten. Sergeant veteranen. Voordat het 2/10de terugtrok, Spencer en ook luitenant Mackie en nog werd er een antitankgeweer opgevoerd - anderen gebruikten al de bommen, zonder een van die lange, zware Boyes, die bij het enige uitwerking op de tanks... afschieten van de 20-mm granaat de Door het optreden van de tanks werd de schutter veeleer naar achteren duwen dan buitenste rand van de formatie aangetast, hem een stoot in de schouder geven. waardoor enige verwarring ontstond om- Korporaal O'Brien nam dit wapen mee dat groepen soldaten de op hen afstormen- naar een ongedekte positie op de weg, ging de koplampen en de kogelregen door de in de modder liggen, schoot op de eerste lichtbundel trachtten te ontlopen. In de tank van een afstand van tien meter en duisternis en de herrie werd de bevelvoe- bracht die tot staan. Daarna richtte hij op ring bemoeilijkt, maar door alles heen bleef de tweede tank, en bracht ook deze, met de bevelvoerende officier geduldig wachten twee schoten, tot stilstand. Voordat hij weg op het lang verbeide antitankkanon, in de kon komen, ging een Japanner in de tweede wetenschap dat enkele goed geplaatste tank rechtop staan en slingerde een hand- treffers het einde van de tanks zouden granaat naar O'Brien, die gewond werd. betekenen.' Ook hij werd onderscheiden met de medail- Het antitankkanon liet echter op zich le voor moedig gedrag. De B- en de C- wachten en het bataljon was genoodzaakt Compagnie deden er twee dagen over om terug te trekken. Majoor Martin werd uit de omgeving van K.B. Mission vandaan teruggestuurd om de achterhoedelijn te te komen, en trokken met een ernstig verkennen, maar de Japanners waren aan voedseltekort door de dichte rimboe terug. een omtrekkende beweging begonnen en Er was niet alleen sprake van het lawaai hij werd gesnapt en in een kort maar hevig van de nachtelijke strijd te land, maar in de gevecht door een groep Japanners gedood. baai was er ook herrie van boten en De gevechten trokken aan het bataljon schepen, onheilspellende geluiden die op voorbij. Bij het aanbreken van de dag, op een tweede landing aan de overkant van de de 28ste, bracht de bevelvoerende officier baai zouden kunnen duiden. Clowes zag een grote patrouille naar de Mission terug, duidelijk het gevaar van de situatie en hield waar zich nog achtenveertig man bevon- zijn reserve bataljons achter de hand, den, onder wie de companiescommandant, terwijl hij over een smalle breedte een en heel weinig Japanners, die snel werden randverdediging aanhield, die aan de geëlimineerd. achterkant openlag, voor het geval hij snel De mannen haalden verscheidene ge- naar de heuvels moest terugtrekken. wonden op, onder wie soldaat A.J. Tijdens het gevecht was er vrijwel niemand Abraham, die, hoewel gewond, gedurende die zijn voeten droog kon krijgen, en, wat de hele nacht Japanse pogingen om hem te een ernstige zaak is voor infantensten, zij - passeren had afgeslagen. Hij had vijf evenals de Japanners - hadden veel last van 60 voetinfecties in de schimmelverwekkende zend of tienduizend man versterkingen hitte en vochtigheid. aanvoeren en over een lengte van tachtig Terwijl het 25ste Bataljon oprukte, werd kilometer langs de baai op elk willekeurig een truck geladen met kleefbommen, molo- punt aan land gaan, maar wat zou iemand tovcocktails en aanvullende munitie over de van de basis op dit moment nog kunnen weg naar Rabi gestuurd en uiteindelijk werd doen om te helpen? er een antitankkanon naar voren gebracht. Die dag, de 28ste, stuurde MacArthurs Jammer genoeg'bleef de truck op de weg in stafchef, generaal Sutherland, een van de de modder steken, en de Japanners wierpen talrijke lompe en arrogante berichten die zich op het kanon, zodat ook dit werd van zijn hoofdkwartier zouden komen: 'De uitgeschakeld en prijsgegeven. Het artille- opperbevelhebber wenst dat u generaal- rievuur was gestaakt toen de waarnemers majoor Clowes onmiddellijk opdracht geeft waren gesneuveld en de verbinding met de de noordelijke oever van Milne Bay infanterie was verbroken; het werd op- onverwijld te zuiveren en dat u hem gelast nieuw gestaakt toen het vuur uitwees dat er tegen 8 u. v.m. op de 29ste op het Algemeen zich een bevriend peloton in het doelgebied Hoofdkwartier een rapport in te dienen bevond; dit peloton schoot ongeveer vijftig over de ondernomen actie en tevens een vijanden neer. Dat gebeurde in de nacht beoordeling van de vijandelijke sterkte in van de 27ste. De volgende dag hadden de dat gebied. Verzoeke verder het oordeel troepen het rustig, want de Japanners van generaal Clowes te vernemen over de vochten 's nachts en hielden zich overdag mogelijkheid dat een tweede groep vijan- stil. Zij zouden echter niet de rust krijgen delijke schepen op weg naar Milne Bay waarop ze hadden gehoopt: Kittyhawks bedoeld was om de troepen die daar eerder namen hen van het aanbreken van de dag geland waren terug te halen.' tot zonsondergang onder handen en versle- ten hun lopen met het afvuren van duizen- Blamey's plaatsvervanger, generaal den schoten in het struikgewas waar de Vasey, schreef dit naar generaal Rowell, de vijand zich vermoedelijk bevond; vele commandant op Nieuw-Guinea, die het schoten werden tevergeefs gelost, maar bevel doorstuurde naar Cyril Clowes. vele troffen ook doel. Vasey, die al twee oorlogen had meege- maakt, voegde er in zijn bericht aan Rowell Australische commandanten hadden aan toe: 'Misschien beseft u niet dat dit het niet de gewoonte elk uur aan de comman- eerste gevecht is voor het Algemeen dopost van hun basis meldingen te sturen Hoofdkwartier, en daarom zijn die lui, net over de stand van het gevecht, zeker niet als vele anderen, zenuwachtig en concen- wanneer hun basis hen toch niet kon helpen. treren ze zich te veel op de ontvangst van In Milne Bay beheerste de vijand de zee, terwijl hij naar believen af en aan kon varen Een van de Kittyhawks van het 75ste en door het slechte weer gedekt was tegen Squadron stijgt op voor een aanval op luchtaanvallen. Hij kon desgewenst dui- Japanse posities. mitrailleur tot zwijgen, kwam terug om nieuwe granaten te halen, viel weer aan en elimineeide de tweede. Daarna bestormde ti11 de deide, terwijl hij met een pisloolmi- iiaillcui uit de heup school, doodde de stuksbemanning, maar bc/week toen zelf aan zijn verwondingen op de rand van de miiiailleuiopstelling. Hij weid onderschei- den met het Victoria Cross. Er waren nogal wat mannen als korporaal French op Nieuw-Guinea, maar niet allen werden ze beloond met de hoogste onderscheiding voor betoonde moed, sommigen kregen geen enkele onderscheiding De Australische bataljonscommandan- ten (die zuinig waien geweest op hun manschappen in Libië, Tobroek, Grieken- land en Syrië en die er de voorkeur aan gaven terug te trekken boven het mocdw 11- fig verspillen van mensenlevens in een doldncst gevecht op leven en dood) kregen Korporaal John Alexander French. te horen dat MacAilhui en zijn Genetale Staf ontevreden waren over de traagheid vcchuldige berichten... Ikdenkdatdehoge waatmee de overwinning in Milne Bay tol heren zich al een onjuiste indruk van onze stand was gekomen en waarmee langs het troepen hadden gevormd. Ik wacht nu op Kokodapad werd opgerukt. Als Mac- het resultaat van de acties die Cynl gisteren Arthur naar het front was gekomen en deze heeft gevoerd Ik popel om naar die opvattingen tcgenovci de manschappen rotzakken toe te gaan en hun te zeggen: "Ik had geuit, zou er een algehele staking zijn zei het toch - we hebben ze allemaal uitgebroken De Japanners zouden mis- doodgeschoten.' " schien wel een sympathieslaking zijn be- gonnen. Blamey nam de klachten in MacArthur was van mening dat alle ontvangst en als goed militair stmiideluj/e commandanten hun troepen /onder on- door. dei breking op de vijand af moesten sturen, in een aanhoudende, nimmei eindigende Welke wensen er ook bij de generaals stoimloopzondet op valiezen te letten. Hij mochten leven, het was onmogelijk dat scheen zich de mantel te hebben aangeme- troepen dag en nacht door konden vechten, ten van de kiankzmnige heerszuchtige en het was al even onmogelijk om in een generaals uit de Eerste Wereldoorlog, die andere richting te strijden dan langs de zich verbeeldden dat ze, veilig in hun verre smalle strook land, die bestond uit een poel commandoposten, voorop gingen in de van modder en een rimboe van bomen en aanval aan de andeie kant van de heuvel en stiuiken Dit was het tijdstip waai op in één ruk door het Walhalla aanstormden Blamey de zijde van zijn manschappen had na een pijnloos, ondei scheiding opleve- moeten kiezen en moeten aandringen op rend schot door het hart, afkomstig van minde] inmenging van het Algemeen een sluipschutlei Als dei gelijke heden zich Hoofdkwaitici in /ipi bc\elvoeimg over eens uit hun fantasiewereld inde wei kehjk- hel leger. Het was wat al te gemakkelijk hcid hadden verplaatst, dan /ouden het voor de mensen op het Hoofdkwartier om voortreffelijke Japanse soldaten zijn ge- te zeggen: 'Wij willen alleen maai tegen de weest- De Australische volksaard vcizette Jappen vechten', een veel gehooide uit- zich echter tegen een gevaarlijk vertoon di ukking volgens Vasey. De plaatsvervan- van moed en roekeloosheid, hoewel som- gend chef gaf eveneens als zijn mening te migen van tijd tot tijd zich uitsloofden en te kennen dat 'het pi obleem voor MacArthur veel hooi op hun vork namen, zoals is dat ai zijn schepen naar de Salomon korporaal French in het gevecht op 4 Eilanden zijn gegaan en hij wil over september, toen Japanse mitrailleurs de gegevens beschikken waai op ïnj een ver- Australische opmars over het pad belem- zoek of cis aan Washington kan baseren mciden. Koipoiaal hicnch, een lange om ze weer terug te krijgen.' Qucenslandcr, gaf zijn groep opdiacht in dekking te gaan. en rende met een paar Wal dat aanging, had MacAithui reden handgi anaten naar de eerste van een gi oep lol /orgen, want de operaties bij de van dne miliailleuinestcn. Hij bracht een Salomon Filanden waren in omvang en hevigheid toegenomen en hadden veel

(•>?. Bicks zijn patrouille leidde, stuurde MacArthur een bericht naar Washington over de situatie en voegde daaraan toe:"... ben nog niet overtuigd van de gevcchls- waardc van de Austiahschc eenheden en doe geen poging om icsultatcn te vooi- spellen.' De verdediging werd nu samengetrok- ken bij de vrijgemaakte, ongebiuiktc lan- dingsstnp No. 3, een verleidelijk veld van 1500 meter lengte om een marathonban- zaiaanval op uit te voeren Om drie uur m de ochtend van de 31ste maakten de Japanners zich gereed om daarheen op te rukken en op dat moment werden de vijandelijke formaties zichtbaar gemaakt door hchtgranaten die door de Austrahcis werden afgevuutd, zodat er snel en accu- raat geweervuur kon worden afgegeven, vergezeld van kogelregens uit mitrailleurs. Lvcn vooidat het licht begon te woidcn, weiden de nog overgebleven Japanneis door drie stoten op een hoorn teruggeroe- pen naar de rimboe In de loop van de Japanse stujdki achten aangetrokken die nacht stuurde Clowcs het 2/12de Batalion bestemd wai en vooi de acties in Milne Bay, naar voren om het 61ste op de landings- als dat niet het gevat was geweest, had de strip te steunen en tevens om door te strijd daar wel eens heel anders kunnen dringen tol K B Mission. Schijndode verlopen en zouden de beide Australische Japanneis kwamen plotseling overeind en brigades en alle andere troepen en lucht- begonnen ie schieten, zodat het bevel werd machtpersoneel wellicht lot de aftocht zijn gegeven op alle liggende Japanners te gedwongen. Radio Tokio had gezegd dat vuren, /e ti oliën een inheemse jongen en de Amenkaanse mai miei s op Guadalcanal een vrouw aan. beiden alschuwelijk vci- 'net zomcrinsektcn waren die uil /ich/eli in minkt en twee geboeide en met een bajonet het vuur waren gevallen', Luitcnanl- dooistoken Austiahcrs. De geruchten over gcncraal Hyakoctakc, commandant van wreedheden leidden ertoe dat de mannen net Zeventiende Leger in het zuidwesten geen gevangenen wilden maken en sterkten van de Stille Oceaan, stuurde eveneens hen in hun vastberadenheid om de vijand meer troepen naar 'het vuur', en toen de uit Milne Bay te verjagen Die nacht mariniers een regiment van de 35ste doodden leden van de militie negentig van Infanteriebrigade in de pan hakten, ver- de ongeveer driehonderd schreeuwende scheurde de commandant van dit regiment, Japanners die van de rimboe uit een aanval kolonel Itsjiki, het regimentsvaandel, stak deden Het 2/12de rukte voorzichtig open de flarden in brand en pleegde harakiri. Die het 2/9de werd uit de omgeving van de nederlaag had plaats op 21 augustus aanlegplaats weggehaald om aan de ge- Hyakoctake sluui de nog eens twee divisies, vechlen deel Ie nemen, lïij de/c actie één van Nieuw-Guinea uit, naar datzelfde doodde korporaal Gordon zes vijanden 'vuur' op Guadalcanal, waaidooi de sti i|d met zijn stengun, een van hen na een voortduurde tot december vuutgevechl achter bomen vaneen afstand Majoor Bicks, een Engelsman uil van ongeveer vijf meter. Twickenham die het bevel voerde over een compagnie van het 61ste Bataljon, ging bij 's Nachts kwamen ei vaak Japanse daglicht met een patrouille naar het toneel torpcdobootjagers met volle vaart aange- van de acüe van de vorige nacht en vond varen en vuurden granaatsalvo's at op het aanwijzingen dat de Japanners, toen ZIJ gebied van de verdedigers, meestal zonder zich bij de rivier de Gama moesten veel slachtoffers te maken Een loslopende terugtiekken, hun eigen gewonden hadden zeboc vloog in de lucht toen het dier op een doodgeschoten, hij zag ook doodgescho- landmijn trapte in de buurt van de lucht- ten en met de bajonet dooi stoken inboor- machtkantine, de dienstdoende messbe- lingen en verscheidene Ausliahcis mei de dicnde, die dacht dal de Japanners in de handen op de rug gebonden, de ai men buurt waren, vernietigde de voorraad biei verbrijzeld dooi kogelwonden en vervol- Het scheelde niet veel of hij /on voor de gens met de bajonet dooistoken. Teiwi|l knjgsraad zijn gegooid en doodgeschoten.

63 Intussen waren de Australiërs tot het in plaats daarvan ging hij hem steunen bij offensief overgegaan en stormden niet nieuwe, tot elke prijs met spoed uit te langer blindelings tegen mitrailleurvuur in voeren orders aan commandanten te velde, (al deden sommigen dat nog wel) maar die wisten hoe ze de vijand moesten werkten zich al vechtend behoedzaam verslaan en hoe ze konden voorkomen dat voorwaarts. Op de 5de deed het 2/9de een er nodeloos slachtoffers vielen onder hun aanval na een beschieting door de artillerie eigen troepen, vooral bij hun waardevolle en vliegtuigen en de Japanners trokken nog geoefende en ervaren mannen. verder terug, totdat zij gedwongen werden Dit was de eerste volledige overwinning het resterende deel van hun belangrijkste te land op Japan sinds het begin van de opslagplaats prijs te geven. De volgende oorlog en al was het dan ook een actie van nacht, toen de torpedobootjagers opnieuw ondergeschikt belang, het nieuws van dit de baai binnenvoeren, beschenen zij met succes was erg bemoedigend - voor alle hun schijnwerpers het bevoorradingsschip Australiërs thuis, voor de leiding die aan de Anshun dat bij Gili Gili lag te lossen en militie had getwijfeld, voor de mariniers op brachten het met granaatvuur tot zinken. Guadalcanal en voor de Britten in Birma, De Manunda, waarvan de romp reeds waar het Korps van generaal Slim in de verlicht was om haar identiteit aan te Arakan streed. In zijn memoires schreef geven, werd door de vijand die nacht ook deze: 'Als het de Australiërs, onder om- twee keer beschenen en onder vuur geno- standigheden die erg veel op de onze lijken, men. Clowes hield rekening met een aanval was gelukt, dan zou het ons ook lukken. van nieuwe landingstroepen, maar de Sommigen van ons vergeten misschien dat Japanners kwamen alleen maar hun versla- van alle geallieerden de Australische solda- gen mannen oppikken en stuurden geen ten de eersten zijn geweest die de magie van versterkingen. Ze hadden driehonderd de onoverwinnelijkheid van het Japanse vijftig man verloren die op het eiland leger hebben ontzenuwd; diegenen van ons Goodenough vastgelopen of gesneuveld die in Birma zijn geweest, herinneren zich waren, driehonderd die verdronken waren dit maar al te goed.' toen de Australische luchtmacht een troe- Aan het eind van dit weinig omvangrijke pentransportschip in de baai tot zinken gevecht aan de oostpunt van Nieuw- had gebracht en zevenhonderd bij de strijd Guinea, kreeg Milne Bay in strategisch te land. Op de morgen van de 7de haalden opzicht plotseling een belangrijkheid in een een kruiser en twee korvetten zeshonderd tegenovergestelde zin van die welke de gewonden en andere overlevenden af, het Japanners habben bedoeld; transportsche- restant van de Japanse landingstroepen. pen en landingsvaartuigen konden zich nu MacArthur stuurde een heel merkwaar- verzamelen om geallieerde troepen te dig rapport naar Washington: 'De vijan- vervoeren, onder de veilige dekking van delijke nederlaag bij Milne Bay moet niet jachtvliegtuigen die in Milne Bay waren als norm worden gehanteerd voor de gestationeerd, om vandaar uit op te stomen relatieve gevechtswaarde van de betrokken naar de invasiestranden bij de Japanse troepen. De doorslaggevende factor is de bases op Nieuw-Guinea. Milne Bay bete- volledige verrassing die bereikt is door kende een plezierige kleine overwinning - onze daaraan voorafgaande samentrek- ook voor de Australische luchtmacht - die king van sterkere strijdkrachten.' Hij had als tegenwicht kon dienen voor het onaan- kritiek op de manier waarop Clowes de gename nieuws uit de Salomon Eilanden, strijd had gevoerd, omdat hij verwacht had waar vijandelijke oorlogsschepen al te veel dat hij 'met grote spoed zou hebben successen boekten, en van het Owen ingegrepen' via onbegaanbare wegen, Stanley Gebergte, waar Australiërs terug- terwijl hij door een tweede of derde landing vielen langs het Kokodapad. in de tang zou kunnen worden genomen. Ten westen van Port Moresby, aan de Blamey stelde zich officieel achter zuidkust van Papua en Nederlands-Nieuw- MacArthur op, maar Rowell, die later met Guinea, was slechts één plaats van betrek- Blamey op Nieuw-Guinea in conflict zou kelijk groot belang voor de Japanners: raken, stelde zich achter Clowes op: '...Ik Kokonau, dat op ongeveer 520 kilometer weet zeker dat hij gelijk heeft gehad. De in noordwestelijke richting langs de kust onmogelijkheid om anders dan kruipend van Merauke verwijderd lag. Blijkbaar op te rukken, gevoegd bij de voortdurende waren zij in 1942 van mening dat dit dreiging van nieuwe landingen, heeft het onherbergzame gebied, omzoomd door moeilijk voor hem gemaakt om snel of ver uitgebreide moerassen, van weinig militair vooruit te komen.' Uit tactische overwe- of commercieel nut was. Ze zagen dit gingen hield Blamey zijn mond. Hij had verkeerd, want Merauke werd door verbin- MacArthur op zijn vingers moeten tikken; dingsmensen van de Australische lucht-

64 macht, personeel van de Amerikaanse Een aangespoelde Japanse boot na de luchtdoelartillerie. Australische en Neder- mislukte landingen in Milnc Bay. landse infanterie en later door Australische jachtvliegtuigen en duikbommenwerpers, ontwikkeld tot een belangrijke basis. Ja- met handgranaten. Na twee minuten vuren panse vliegtuigen vielen het vliegveld van en gooien met granaten trok de vijand tijd tot tijd aan en van Kokonau uit kwa- terug. Als voortvloeisel van dit gevecht men in 1943 enkele patrouilles over zee werd er een post geplaatst bij de monding om de buitenposten van de Australiërs van de Eilandenrivier en bemand met onder vuur te nemen. Op 22 december mitrailleurschutters, die op hun post waren had een klein zeegevecht plaats, waar- toen de vijand, volgens verwachting, weer bij twee Japanse boten van twaalf meter terugkwam. Deze keer kwamen ze met drie lengte, met tien Japanners aan boord, boten en vijf sloepen, maar slaagden er niet binnen schootsafstand van mitrailleurs in de wal te bereiken en verloren ongeveer en mortieren naderden tot een sloep waar- zestig man toen de Australiërs het vuur mee kapitein Wolfe en een aantal genis- openden. Australische vliegtuigen en leger- ten op verkenning waren. De Austra- patrouilles hadden dit gedeelte van de liërs antwoordden met hun Bren en gewe- zuidkust van Nieuw-Guinea gedurende de ren, en toen de schepen dichterbij kwamen, rest van de oorlog in hun macht.

65 Het Kokodapad

Voor de Slag in Milne Bay, waren zich op weer afnemen tot ruggen van 900 meter Nieuw-Guinea al twee fronten vaag gaan hoogte. Laat hier een dicht oerwoud op aftekenen: in de Markhamvallci, waar de groeien, van lage en hoge bomen, door- commando's en de mannen van de Nieuw- woefcerd met reusachtige klimplantcn. gujnese militie in hun wanhopige minder- Hak vervolgens door deze versperring een heidspositie een guerrillastrijd voerden, en pad voor de inboorlingen...' Dat was het langs het Kokodapad. Kolonel Kingslcy Owcn Stanley Gebergte waarover het Pad Norris, assistent-hoofd van de medische liep en waar de gevechten zich zouden dienst bij de 7de Divisie, beschreef het land afspelen voor de directe bescherming van aldus: 'Stel je een gebied voor met een Port Morcsby. Er liep een weg van Port lengte van ongeveer honderd zestig kilome- Morcsby uit, veertig kilometer lang, naar ter. Verkreukel en vouw dit tot een reeks Uberi, op een plateau voor het hoofdge- bergruggen, die steeds hoger worden totdat bergte; van Uberi uit steeg het pad 360 een hoogte van 2000 meter is bereikt en dan meter in de eerste vijf kilometer, gedeel-

66 telijk langs de 'Gouden Trap'. De treden Links; Het gebied waardoor het van deze trap hadden een hoogte van Kokodapad is aangelegd. Boven: De vijfentwintig tot vijfenveertig centimeter; problemen van het vechten, voorraden de stootkant van iedere tree bestond uit een aanvoeren en het afvoeren van gewonden. kleine boomstam die door stokken in de grond op zijn plaats werd gehouden en wandelstokken. Het lopen werd be- achter iedere stam lag een plas van modder moeilijkt door de bepakking van twintig en water; sommige stammen waren losge- kilo en een geweer of mitrailleur en een raakt en scheef gaan liggen, zodat ieder die soldaat zonder bepakking was na de eerste daarover struikelde, achterover viel in de tien stappen al vermoeid. Daarna werd het, modder of tegen bomen of zijn hoofd zoals een soldaat van het 2/14de Bataljon stootte tegen het geweer dat hij droeg. Om zei, 'een kwestie van pure vastberadenheid hun benen te ontzien en valpartijen te die bet lichaam dwong het onmogelijke te voorkomen hakten de manschappen lange doen. De compagnieën in de achterhoede,

67 waar het lopen altijd het zwaarst gaat, Soms moesten de inlanders te hard werken deden er twaalf uur over om vijftien en te zware lasten dragen, in een tijd die kilometer af te leggen' - amper zeven kritiek was om te voorkomen dat het land kilometer hemelsbreed gemeten. bezet werd en de Melanesiërs een grimmige Na een stijging van 360 meter daalde het toekomst van 'gemeenschappelijke wel- pad 480 meter voor de laatste stijging van vaart' werd opgedrongen. Plantagepaar- 600 meter tegen het Imitagebergte op - de den, muildieren en wilde paarden die in de laatste paar honderd meter gingen bijna omgeving van de Bootless Inlet werden verticaal. Overdag was het vochtig en heet, gevangen, werden ook gebruikt voor het 's nachts bitter koud, en de regen viel haast transport van voorraden over enkele delen onafgebroken neer, waardoor volgens een van het pad. Ze moesten hun eigen voer bericht van iemand uit het 2/16de: 'het pad dragen en ook de inlanders werden gedeel- een verraderlijke massa werd van loslig- telijk beladen met hun eigen voorraden; gende modder, bezaaid met uitstekende een drager die alleen voedsel droeg, at zijn wortels, die zich in het verborgen uitstrek- eigen last in dertien dagen op, dus het ten om de zwaar beladen manschappen ten vervoer met dragers voor de achtdaagse val te brengen. Klimplanten zaten hen tocht naar Kokoda betekende dat het dwars. Natte takken zwiepten tegen hen bevoorradingssysteem spoedig zou bezwij- aan. Hun adem ging met stoten. Hun ogen ken als er geen voorraden uit vliegtuigen waren volgelopen met zweet.' Er waren zouden worden gedropt. Ook de Japanners muskieten, mijten, zandvlooien en bloed- zouden, hoewel hun rantsoenen lichter zuigers, malaria, knokkelkoorts, dysente- waren, de harde werkelijkheid ervaren van rie en andere tropische ziekten die van elementaire logistieke eisen in dit land waar gezonde mannen vermagerde en hologige een tekort was aan ter plaatse verbouwd schimmen maakten. Tijdens het marcheren voedsel. De vruchtbare bodem, regenval en deed de toenemende hitte overdag stoom klimaat leverden groente en fruit van uit hun permanent natte kleren opstijgen. voortreffelijke kwaliteit op, maar op de Na Imita kwamen er nog meer bergruggen akkers van de inlanders werd slechts een voor de centrale rug bij Myola, daarna liep beperkte hoeveelheid verbouwd. Het was het pad langs een richel omlaag naar nooit nodig om grote voorraden aan te Templeton's Crossing bij de Eora Creek, leggen, omdat de produktiviteit zo be- vervolgens omhoog en omlaag ruim vijf- trouwbaar was. tien kilometer lang naar Kokoda, halver- Vol optimisme zou de 30ste Brigade van wege Buna, dat een bestuurscentrum was Porter helemaal tot Buna-Gona oprukken, geweest, en Gona, een oude missiepost. gevolgd door troepen van de Australische Van Kokoda naar Buna - hemelsbreed strijdmacht en daarachter nog een korps ongeveer vijfenzestig kilometer - was het van twee Amerikaanse divisies onder bevel land niet zo onherbergzaam en liep het pad van generaal-majoor Robert L. Eichel- meer omlaag dan omhoog voor troepen die berger. In de eerste plaats hield het plan naar het noorden gingen. van MacArthur in de beveiliging van de Voordat brigadegeneraal Porter zijn rug van de Owen Stanleys van Kokoda tot 39ste Bataljon (militie, versterkt met enke- Wau. De geallieerden verloren deze race. le officieren en onderofficieren van de Op 21 juli escorteerden Japanse kruisers en Australische Strijdmacht) liet oprukken, torpedobootjagers troepentransportsche- bracht hij grote groepen inlandse dragers pen naar Buna en, de volgende dag, naar bijeen om hun aanvoercolonne te vormen. Gona. Vliegende Forten en Mitchell- Generaal Morris van het ANGAU had bommenwerpers voerden aanvallen uit, en zich beroepen op de richtlijnen voor de de resultaten waren te zeer conform het nationale veiligheid om inlandse werk- bombardementspeil van de Amerikaanse krachten aan te werven die normaal als luchtmacht uit die periode om veel schade plantagearbeiders of als dragers beschik- aan te richten bij de vijand op zee of op de baar waren, maar dezen voelden er niet veel stranden. Met het oog op de landing werd voor om tot werken te worden gedwongen. het militiebataljon haastig ingezet om een Toen er nog meer troepen het gebergte vijandelijke opmars naar Kokoda tegen te introkken, waren er nooit genoeg inlandse houden. Brigadegeneraal CA. Willough- dragers voor de aanvoer van rantsoenen, by, MacArthurs hoofd van de inlichtingen, munitie en wapens en ander materieel, die koesterde de illusie dat de Japanners niet steeds ontoereikend of over tijd waren. van plan waren over land naar Port Vanwege hun krullende haar noemden de Moresby op te rukken, zelfs niet na de Slag Australiërs hen 'fuzzie-wuzzies' (kroes- in de Koraalzee en na de landing in Milne koppen) en over het algemeen heerste er Bay. Hij had de indruk dat de vijand het tussen hen een goede verstandhouding. gebied Gona-Buna-Kokoda in handen

68

De modder van het Kokodapad waar de overgenomen, die geen benul hadden van geallieerden om vochten om Buna te de goede eigenschappen van Australische kunnen heroveren. troepen, van de strategische behoeften van de vijand of van het terrein waar de wilde hebben om vliegvelden aan te leggen gevechten plaatshadden, en dat ze, tot het vanwaar ze Port Moresby en geallieerde bereiken van de fase waarin de oorlog bases in North Queensland konden bom- gevoerd kon worden met onbeperkte barderen. Maandenlang zou hij deze op- gemechaniseerde vervoermiddelen, zodat vatting blijven houden, en zich daardoor ze 'het eerst en met een numeriek overwicht laten leiden bij zijn schattingen van de ter plaatse konden zijn' (de stelling van de Japanse sterkte, en dientengevolge conse- geconfedereerde generaal Nathan Bedford quent de numerieke sterkte en de kwaliteit Forrest), in een sfeer van ongeduld, arg- van de Japanse strijdkrachten onderschat- waan en nervositeit moesten doorsukkelen. ten. Van deze stafofficier kreeg MacArthur Een bataljon Papuase Lichte Infanterie inlichtingen die hem waarschijnlijk de bij Buna trok zich terug toen de tweedui- indruk hebben gegeven dat de Australiërs, zend Japanners landden, en bij de terug- toen zij langs het pad werden teruggedre- tocht over het pad gingen de meeste ven, zich terugtrokken voor een numeriek inlandse infantensten ervandoor. Toen zwakkere tegenstander. Nog een sprekend dan ook een voorhoedecompagnie van het voorbeeld van botheid bij de staf van de 39ste in de omgeving van Kokoda kwam, opperbevelhebber was de aanbeveling die was deze te zwak om het vliegveld te zijn chef Genie deed, om een bepaalde pas, verdedigen. Kokoda lag ongeveer tien die Gap (bres) heette, door een explosie te kilometer van het hoofdpad, dat zich versperren; zelfs als daar sprake was splitste bij Deniki. een plaats die tot een geweest van een smal pad dat tussen defensieve positie werd ingericht. Verder torenhoge rotswanden doorliep, dan had achterwaarts, bij Myola, lag de bodem van men zonder veel moeite over het puin na de een opgedroogd meer, een kom in de explosie heen kunnen klauteren. bergen, die een geschikte plaats werd voor het droppen van benodigdheden, wat Dergelijke missers waren voor eenjonge, destijds nog zeer primitief werd gedaan. maar ervaren Australische stafofficier een Voorraden werden gedropt in dubbele reden om te denken dat het Algemeen zakken, om er zeker van te zijn dat althans Hoofdkwartier door een stel idioten was 72 het grootste deel van de inhoud niet toen het 53ste Bataljon naar voren kwam verloren ging. Van Myola werden de om het 39ste te helpen (de Australische goederen gedragen naar opslagplaatsen bij strijdmacht noemde hen 'die haveloze Templeton's Crossing, Eora Creek, Alola helden'), dat ongeveer drie weken lang het en Isurava, door inboorlingen van de heetst van de strijd te verduren had ANGAU, die afgebeuld werden en een tijd gekregen. Hun commanderend officier, lang zeer weinig te eten kregen. Naarmate luitenant-kolonel Honner, schreef: 'In de druk van de Japanners toenam, ging het fysiek opzicht waren de aandoenlijk jonge erop lijken dat voorraden die zover naar mannen van het 39ste er slecht aan toe. voren waren aangelegd, niet erg lang nodig Uitgeput als ze waren door zware gevech- zouden zijn. ten en moeizame verplaatsingen, en ver- Toen het verzwakte bataljon ten slotte in zwakt door gebrek aan voedsel en onder- actie kwam, gebeurde dit in de vorm van dak, waren velen letterlijk vastgelopen. kleine patrouilles die hinderlagen legden en Vrijwel dagelijks viel de regen de hele schermutselingen voerden. Als iemand in middag en avond in stromen neer, liep de deze periode gewond raakte en achtergela- schuttersputten in en doorweekte de kleren ten werd of krijgsgevangen werd gemaakt, die ze droegen - de enige kleren die ze werd er nimmer meer iets van hem ge- hadden. Al huiverend brachten ze daarin hoord. Het 39ste probeerde terrein te de koude, lange en eenzame nachten door winnen tegen oprukkende Japanners, die waarin ze wakker en waakzaam moesten daarbij wel de grootste verliezen leden, blijven, maar zich stil moesten houden en maar niettemin de Australiërs dwongen geen woord mochten zeggen...' Passages zich terug te trekken. Bij Kokoda werd op 9 uit ter plaatse gemaakte verslagen geven augustus de Japanse voorhoede tegenge- een getrouwer beeld van de omstandighe- houden, en een officier schreef in zijn den dan verklaringen uitgegeven door het dagboek: '...het vijandelijke vuur heeft ons Algemeen Hoofdkwartier, waar de gene- gedwongen terug te trekken. Het peloton raal die uit de Filippijnen was verjaagd om was uiteengevallen en het was onmogelijk overwinningen vroeg. Eigenlijk was het een onze aanval te herhalen... De nachtaanval opmerkelijke zaak dat de onervaren militie liep op een mislukking uit. Het 1 ste Peloton standhield in deze omstandigheden en in voerde omstreeks 03.00 uur eveneens een voortdurende gevechtsaanraking met de aanval uit, maar had geen succes. Elke dag vijanden die, zoals Dudley McCarthy raak ik meer mannen kwijt. Ik heb bittere nauwkeurig beschrijft in South-West tranen moeten schreien. Heb hier liggen Pacific Area - First Year, 'moedig en wachten tot morgen en geworsteld tegen vastberaden waren... taai en volhardend... kou en honger.' De volgende avond zongen niet afhankelijk van hun eigen aanvoerlij- de Japanners in hun stellingen en een riep nen. Als zij op tegenstand stuitten, tastten in het Engels: 'Dat bevalt je zeker niet, hè?' ze de flanken af en verspreidden zich 'Nog nooit zo iets slechts gehoord,' ant- vervolgens om die te omvatten voordat ze woordde een Australiër voordat de Japan- probeerden erdoorheen te trekken. Bij hun ners tot de aanval overgingen. Na ander- aanvallen op voorbereide stellingen kwa- half uur had de vijand zware verliezen men ze keer op keer op hetzelfde punt terug geleden maar was numeriek toch sterk - al verlegden ze soms wel eens het gebleven. De Australiërs trokken terug. Bij zwaartepunt - om te proberen een zwakke Deniki kwam de vijand 'met vier of vijf plek te forceren waar ze doorheen konden naast elkaar de heuvel op, in korte broek en breken. Bij elke terugtocht volgden ze op met de helm op... Het peloton van luitenant zo korte afstand dat hun tegenstanders er Simonson sloeg hen terug met handgrana- moeite mee hadden zich van hen te ontdoen ten en stenguns,' in de regen en de mist. In en het initiatief bij het patrouilleren in vergelijking met de grote frontale stormlo- handen te houden. Ze maakten uitstekend pen die later op Nieuw-Guinea zouden gebruik van de hoogten langs het pad. Ze plaatshebben, waren dit erg kleine aanval- camoufleerden zich goed. Hun wapens en len, die toch belangrijk waren omdat ze de uitrusting waren licht, hun verbindingen vijand vertraagden, en tijd was van het goed. Ze deden hun voordeel met plaat- allerhoogste belang voor het geallieerde selijke middelen en omstandigheden.' programma. De strijd hier zou zich ont- wikkelen tot geïsoleerde gevechten dichtbij Het waren de beste soldaten die Hya- het pad, zodat er nooit sprake zou kunnen toetake voor generaal Horii bij elkaar kon zijn van een massale concentratie aan wat krijgen en ze hadden ervaring opgedaan in men globaal zou kunnen aanduiden als de China, de Filippijnen of Malakka. Oor- frontlijn. spronkelijk bevonden zich daar het 124ste en het 41ste Regiment Infanterie, een De vertragingsacties wonnen aan kracht genieregiment en twee regimenten artillerie 73 Boven: 'Kroesharige Engelen' brengen een gewonde Amerikaanse soldaat terug terwijl {onder) Australische soldaten een gewonde makker vervoeren op een geïmproviseerde brancard. Rechts: Nieuwsgierige inboorlingen bij een Amerikaans transportvliegtuig.

74 en ook nog verzorgingstroepen. De Twee- beurt weer aan MacArthur. Op het Alge- de Infanteriegrocp werd naar Milnc Bay meen Hoofdkwartier ontving generaal gestuurd, maar Horii had nog ongeveer Va'sey van beide zijden rapporten en gaf die 13 500 man bij zich toen de opmars in de door en voegde daar persoonlijke opmer- Owen Stanleys op gang begon te komen. kingen aan toe. De 7de Divisie van de Australische Zelfs als ze niet daartoe zouden zijn Strijdmacht, minus de brigade die naar gedwongen, zou het voor de Australicrs Milne Bay was gegaan, zwoegde aan de een goede zaak zijn geweest om terug te andere kant van de bergen de 'gouden trap' trekken naar het gebergte bij Moresby, om op om de militicbataljons te hulp te komen. hun aanvoerlijnen korter te maken en De 21 stc Brigade, met het 2/4de Bataljon in zodoende die van de vijand te verlengen. de voorhoede, kwam daar aan toen de De Japanners hadden geen vloot van vijandelijke aanvallen zwaarder waren transportvliegtuigen, terwijl de geallieer- geworden en zo hardnekkig, dat ze onafge- den bezig waren er een op te bouwen, en de broken konden worden genoemd. Moege- geallieerde jachtvliegtuigen waren zo ge- streden mannen werden opgesteld achter vaarlijk dat Japanse bommenwerpers niet de brigade die de knepen van de jungle- veel voorraden konden droppen. Op 1 oorlog begon te leren. Mitrailleurs werden september kreeg Horii opnieuw duizend opgesteld op dominerende punten, beide man verse troepen, die hij ter versterking partijen werden meesters in het aanbren- naar het 124ste Regiment stuurde. Gene- gen van booby-traps op de junglcpaden en raal Allen was niet van plan om zijn sluipschieten en hinderlagen waren aan de troepen te verbruiken met de/elfde aantal- orde van de dag. De Australische bevelslijn len waarmee Horii de zijne kwijtraakte, en was nu als volgt: generaal-rnajoor Tubby' naarmate Allen zich meer vertrouwd maak- Allen - die een brigade had aangevoerd m te met de situatie, stelde hij een plan op voor Libië, Griekenland en Syrië - comman- een langdurig tegenoffensief, wanneer de deerde de divisie; hij bracht verslag uit aan tijd daarvoor rijp was. Het 2/14de en generaal Rowell van hel hoofdkwartier 2/16de namen de terugtrekkingsmanoeu- vandcstrijdmachl op Nicuw-Guinea;dczc vres, waarbij veel slachtoffers onder de gaf dit dooi' aan Blamey en Blamey op zijn Japanners werden gemaakt, van de militie

75 Amerikaanse troepen steken de Eora over dendragers ongeveer zes uur sjouwen; van op weg naar Kokoda en Buna. dit punt naar Myola vergde de tocht twaalf uur en een stijging van driehonderd meter. over, die begin september nog steeds m Over het algemeen verkeerden de gewon- actie was. Bij een van hun eerste acties, op den, de omstandigheden in aanmerking 29 augustus, kreeg het 2 14de een felle genomen, in goede staat, dank zij het aanval te verduren, die werd afgeslagen royale gebruik van sulfanilamide dat op de door een tegenaanval waarin soldaat B.S. wonden werd gestrooid of oraal werd Kmgsbury postuum met het Victoria Cross toegediend. Er werden driehonderd dra- werd onderscheiden, door met zijn Bren- gers gebruikt voor het transport \an gun van zijn heup schietend een doortocht gewonden van Templeton's Crossing naar door de vijanden vrij te maken. Die dag Myola, waar de beide Australische batal- verloor de vijand ongeveer tweehonderd jons na een achterhoedegevecht van zes man. De oorlog werd gevoerd door groe- dagen gedwongen waren nog even stand te pen, pelotons en compagnieën: er was geen houden alvorens verder terug te trekken. ruimte voor grotere formaties. Als de De Japanners werden door hun officie- aanvoer voor de Australiërs was verbeterd, ren opgejaagd om de Australiërs voor te zou de strijd hier. in de omgeving van Eora komen en hun flanken onder druk te Creek, langer hebben geduurd: maar het houden. Telkens weer waren er botsingen bevoorradingssysteem begaf het. Er was waaraan de Australiërs zich doorgaans met gebrek aan de belangrijkste artikelen - weinig verliezen wisten te onttrekken, zoals groene camouflage-uniformen en maar soms waren ze zwaar. Eén zo'n pionierschoppen m plaats van de bajonet- gevecht had plaats op de 8ste, toen een ten, helmen en lege blikken die ze gebruik- compagnie van het 2 27ste bij een aanval in ten voor het graven van schuttersputten. de vroege ochtend zes lichte mitrailleurs Gewonden liepen terug en als ze niet verloor en daarop reageerde met 1200 konden lopen, werden ze op brancards handgranaten en duizenden schoten totdat gedragen door inboorlingen - 'kroesharige de vijand zich terugtrok. De Australische engelen' - en sommige gewonden leunden brigade leerde alle kunstgrepen om zich in op elkaar terwijl ze terugliepen of soms de jungle in leven te houden tijdens de zelfs kropen. Van Eora Creek terug naar teruatocht naar het punt waar, volgens het Templeton's Crossing moesten de gewon- hoofdkwartier in Moresby, de laatste

76 verdedigingslijn zou komen te liggen: behoefte en ze tot bondgenoten te maken, Ioribaiwa, een paar uur lopen en ongeyeer ze te gebruiken als artillerie tegen de dertien kilometer van Uberi. Dit was dicht vijanden.' Eens zou MacArthur een grote genoeg bij Moresby om er snel reserves en strijdmacht commanderen die Japanse voorraden heen te sturen, en ver genoeg troepen zou aanvallen, zijn mannen zou- van Buna om de aanvoer voor de Japan- den goed gevoed zijn, behoorlijk gekleed ners onder grote druk te zetten. Voor Allen en uitgerust, voorzien van alle gemakken of voor Rowell bestond er nu, of op enig die in de militaire winkels verkrijgbaar ander moment, ook niet de geringste twijfel waren, en gesteund door enorme vuur- dat ze de vijand konden beletten Moresby kracht en reserves. De strijd in de Owen te veroveren door een aanval uit het Stanleys was de oorlog van een divisiecom- noorden. mandant, op een klein front, waar de In het begin van die maand schreef tactiek bepaald werd door plaatselijke Vasey aan Rowell: 'Het Algemeen Hoofd- omstandigheden en gebeurtenissen. Om- kwartier lijkt verdorie wel op een barome- dat het een langzaam verlopende uitput- ter tijdens een wervelstorm - op en neer om tingsslag was, dachten MacArthur en zijn de paar minuten... die lui daar zijn net als staf dat dit lag aan het gebrek aan de militie - 't is hoog tijd dat ze de doortastendheid en felheid in het Austra- vuurdoop ondergaan.' Hun misnoegen over lische kamp en hij zat zijn generaals achter de traagheid van de overwinning in Milne de broek om er wat meer pit in te brengen. Bay beïnvloedde hun opvattingen over het Een nieuwe brigade van de 7de Divisie, Kokodapad en het leek erop dat Mac- de 25ste, verscheen ten tonele, gekleed in Arthur en zijn Amerikaanse staf geen idee hun nieuwe groene jungle-uniform, om hadden van de feitelijke situatie. Op 6 mee te doen aan de strijd bij Ioribaiwa, zo september stuurde hij naar Washington het dicht bij Moresby dat vriend en vijand het bericht: 'De Australiërs hebben er blijk van geluid van vliegtuigen op de landingsstrips gegeven dat ze niet tegen de vijand zijn konden horen. Het moreel in de Japanse opgewassen in de strijd in de rimboe. Het linies was nog steeds voortreffelijk, mis- ontbreekt hun aan agressieve leiding.' schien wel iets beter omdat ze zo dicht bij Vasey moest een bericht van soortgelijke hun doel waren; het moreel in de Australi- inhoud doorsturen naar Rowell, en geen sche linies was ook uitstekend, vooral toen van beide mannen kon de houding van de brigade van de Australische strijdmacht MacArthur begrijpen. De troepen weerden kwam aangemarcheerd. Horii handhaafde zich minstens zo goed als de strijdmacht zijn aanvalstempo en brigadegeneraal van MacArthur bij de terugtocht in de Eather zag zich genoodzaakt zijn 25ste Filippijnen en omdat ze niet door arrogan- Brigade terug te halen naar de bergrug te generaals tot doldrieste daden werden Imita. Generaal Allen deelde hem telefo- aangezet, was hun moreel hoog. Alleen al nisch mee: 'Er mag niet verder worden het aanleren van de oorlogvoering in de teruggetrokken uit de stelling bij Imita. Je jungle vergde tijd en ervaring, zoals Alan moetje daar desnoods doodvechten. Begre- Dawes aantoont in Soldier Superb: pen?' Ja. Eather had het begrepen. Anderen zouden hem ook nog onder druk zetten. 'De jungle-mentaliteit is een eindeloos MacArthur zei tegen eerste-minister Cur- vermogen om zich in te spannen. Het is een tin dat de Australische troepen onbe- aangeleerde veerkracht die bestand is tegen kwaam waren, terwijl de eerste-minister de duizenden slagen die de mens en de nog maar enkele uren tevoren had inge- natuur kunnen toebrengen in het met stemd met de opvatting van Rowell, dat de kwalijke dampen bezwangerde bolwerk van vijand Moresby niet aan de Australiërs kon tand en klauw. Het is het vermogen om ontnemen. MacArthur maakte het Curtin door te vechten terwijl je hoofd tolt van de lastig door te zeggen dat de Australiërs malaria, je botten kraken van de knokkel- terugtrokken terwijl de Japanners dat niet koorts, je buik gekweld wordt door het deden, en dat, zei hij, terwijl ze numeriek in harde, hete kunaigras, of je schoenen vol de minderheid waren. Toen MacArthur water zitten, je kleren doorweekt zijn van dan ook vroeg of Blamey naar Nieuw- zweet en smurrie in de bergen van modder; Guinea kon gaan om de zaken over te wanneer je bang wordt van het trillen van nemen, stemde Curtin ermee in hem die een blad en er uit de hemel geen weldaad opdracht te geven. Dit was een delicate maar moord op je wordt uitgestort; wan- aangelegenheid voor Blamey, die op neer niets is wat het lijkt te zijn, maar een Nieuw-Guinea hoopte te kunnen opereren truc van een geslepen vijand. De jungle- zonder het werk van Rowell in de wielen te mentaliteit is vooral het vermogen om deze rijden. In een brief aan de commandant op angsten niet te overwinnen, maar om ze Nieuw-Guinea legde hij de situatie uit en ondergeschikt te maken aan je wil en je

77 voegde eraan toe: '...we zitten met erg lieslijst van Horii werd weer uitgebreid en onervaren politici, die bij alle mogelijke stond nu op ongeveer duizend doden en gelegenheden in paniek kunnen raken, en vijftienhonderd gewonden. De Australi- ik geloof dat de verhouding tussen ons sche verliezen bedroegen 314 doden en 367 persoonlijk zo goed is, dat we deze regeling gewonden. Telkens wanneer de Australiërs zonder moeite kunnen laten verlopen'. een vijandelijke stelling namen, was er Maar Rowell zag niet in hoe hij zijn werk weinig van voedsel te zien. Ongeveer een kon doen in aanwezigheid van een meerde- kwart liter rijst per dag was het officiële re en er ontstond een breuk tussen hen die Japanse rantsoen - als zij dit aangevoerd steeds groter werd. Eind september onthief konden krijgen vanuit Bona. Toen zij Blamey hem uit zijn commando en liet aanvielen en Ioribaiwa innamen, liepen ze luitenant-generaal Herring komen om hem hongerig op de Australische opslagplaat- te vervangen. sen af die ze bij hun verkenningen hadden Terwijl het onruststokende praatje van opgemerkt, en zagen tot hun teleurstelling MacArthur met de eerste-minister hiertoe dat de voorraden waren weggevoerd. Als leidde, ging de strijd voort op de manier die ze bonemeel hadden konden ze soep maken, Rowell, Allen en de brigadegeneraals anders aten ze wat de akkers van de hadden ontwikkeld, een stijl die de strij- inboorlingen leverden - net als de kustbe- dende troepen veel beter kenden dan welke wakers of ieder ander die in de buurt van generaal ook. Op 12 september kwam de dorpen was gestationeerd - aardappels, voorhoede van het 126ste Regiment lotusbollen, papaja's, bananen en pompoe- Infanterie onder McNider, de 32ste nen. In sommige streken konden tomaten Amerikaanse Divisie, in Moresby aan. worden geplukt een paar weken nadat men Twee brigades van de Australische divisie - een rotte tomaat op de vruchtbare grond die op verzoek van Churchill op Ceylon had laten vallen. Het was kortzichtig van was gehouden op hun terugreis uit het de vijand om geen grote moestuinen aan te Midden-Oosten - waren in Australië terug- leggen toen hij vele duizenden nieuwe gekeerd en gereedgemaakt om dienst te troepen naar Nieuw-Guinea stuurde. doen op Nieuw-Guinea. De derde brigade De heuvelrug bij Imita hield hen tegen; was rechtstreeks teruggekomen en naar de de sterke defensieve stelling, de krachtige omgeving van Darwin gegaan. Op Ceylon patrouilles, de twee korte 25-ponders die hadden de 16de en de 17de Brigade enige langs de 'gouden trap' omhoog waren tropentraining opgedaan, maar nieuwe gesleept, de toenemende superioriteit van versterkingen moesten, zoals Rowell be- geallieerde vliegtuigen, en de stijgende paalde, getraind worden in de beheersing Japanse verliezen ten gevolge van ziekten van de problemen op het gebied van de en honger. Van nu af waren de Australiërs tactiek, verplaatsing en het bezethouden gereed voor een offensief; ze hadden verse van de jungle op Nieuw-Guinea. Queens- troepen en hun voorraden breidden zich land, en zelfs het afwisselende natte en bevredigend uit in Moresby - dat verloren droge Moresby, waren niet voldoende zou zijn gegaan als de militiebrigade zich karakteristiek voor het gebied waar ze in niet zo goed had geweerd, en bijna toch nog actie zouden komen. Rowell legde er ook verloren ging door de traagheid waarmee de nadruk op dat bij de oorlogvoering in de het Algemeen Hoofdkwartier de Australi- jungle en de bergen het verlies aan mensen- sche strijdmacht daarheen verplaatste. Nu levens door de gevechten en de fysieke zij in het offensief gingen, hadden zij de uitputting zeer hoog was, en dit hield in dat logistieke zaken kunnen regelen voor de het beslist noodzakelijk was reserves te lange mars die in het verschiet lag: ze hebben van verse eenheden en in het konden kennis nemen van een Japanse algemeen ook grotere aantallen infanteris- terugtocht ten gevolge van gebrek aan ten. MacArthur nam Rowells idee over en bevoorrading, en het was tijd om meer stuurde een strijdmacht, die als pioniers luchtvervoer in te schakelen - met inbegrip dwars door Papua moest oprukken, op van aangepaste bommenwerpers en nog geruime afstand van het Kokodapad, om meer burgervliegtuigen dan ze al gevorderd de vijand in de rug aan te vallen. Het hadden. Gezonden, zieken en gewonden Amerikaanse regiment werd voor deze hadden in dit land meer verzorging nodig operatie aangewezen. door de klimatologische omstandigheden. Terug bij de bergrug waren beide partij- Als er steeds voldoende dragers zouden en aan het uitblazen. Op de 19de trof een zijn geweest, zou het nog zijn meegevallen, sterke patrouille een Japanse positie aan, maar er was meestal een tekort aan die versterkt werd; met een aanval met inheemse arbeidskrachten. Op sommige handgranaten, pistoolmitrailleurs en bajo- steile gedeelten van het pad waren acht netten werd deze uitgeschakeld. De ver- man nodig om een gewonde te dragen, die

78 pijnlijke schokken te verduren kreeg of uit hebben verwacht: 41 doden en 46 gewon- de brancard viel. Wanneer manschappen den, de overigen verzwakt door ondervoe- waren afgesneden zouden ze van honger ding en ziekten. De lotgevallen van de kunnen omkomen. Sergeant Irwin van het gewondendragers en hun gewonden zijn 2/14de gebruikte zijn horloge als kompas verhalen van onbaatzuchtigheid, moed en om zijn peloton te leiden dat in de bergen volharding. was afgesneden en verdwaald; ze deden er De 25ste Brigade ging van de bergrug bij tweeëntwintig dagen over, waarvan negen- Imita voorop, terug over het Kokodapad, tien zonder voedsel, om de weg terug te dat nu breder was geworden doordat het vinden door ravijnen en over bergruggen in door beide partijen zo intensief was ge- de rimboe. Sommigen deden er een paar bruikt. Ook op andere plaatsen werden dagen over om weer terug te komen, vorderingen gemaakt en de Kanga Force in anderen werden wekenlang vermist. Eén de omgeving van Markham werd gelei- man, met een wond aan zijn enkel, raakte delijk aan sterker. Binnen tien dagen was afgesneden met diverse anderen die aanbo- de brigade terug bij Eora Creek en den hem op hun rug of op een brancard te Templeton's Crossing en voelde al het dragen. Hij weigerde en kroop drie weken nijpen van de gebrekkige bevoorrading. Er lang, nu eens in de hitte en dan weer in de werden voorraden gedropt, maar dit ge- kou, doorweekt en bemodderd, uitgehon- beurde niet vaak genoeg of in onvoldoende gerd en uitgeput. Toen ze een inboorlin- hoeveelheden. Er waren niet genoeg dra- gendorp bereikten, werd de man, korpo- gers en toen de troepen in de frontlijn raal Metson, in een hut met andere gingen - of waar de frontlijn zou kunnen gewonden achtergelaten. Het was wel heel komen - kregen ze volgens de officiële tragisch dat ze door Japanners werden geschiedschrijving de volgende gemiddelde gevonden, die hen allen ombrachten. Deze last te dragen: berichten over doorstane ontberingen sta- 'Elke man droeg rantsoenen voor maxi- pelden zich op op het hoofdkwartier en de maal vijf dagen (voor 2 dagen normale plannenmakers kregen daardoor een dui- voeding en voor 3 dagen noodrantsoenen), delijker beeld van de omstandigheden. een halve deken, een grondzeil, zeep, Men kon gemakkelijk afgesneden raken tandenborstel, een halve handdoek, een in die woeste rimboe. Een compagnie van halve veldketel, een veldfles, zijn wapen en het 2/27ste, die bij Menari op een verre munitie. Eén set scheergerei werd meestal verkenningstocht was uitgestuurd, kreeg voor drie man meegenomen. In elk batal- vertraging doordat de mannen een pad jon droeg elke infanterist zijn eigen geweer moesten hakken door klimplanten en dicht en 100-150 patronen; een 3-inch mortier struikgewas en daarna tijdens de terug- met vijftien granaten werd door inboorlin- tocht werden afgesneden. De commande- gen gedragen, als die er waren, anders door rende officier, kapitein Sims, beschreef zijn het mortierteam, geholpen door mannen belevenissen die overeenkomen met die van de stafcompagnie en soms door van velen uit die compagnie: mannen van de tirailleurcompagnies; één 'We kregen onze eerste maaltijd toen we Vickersmitrailleur, met twee of drie pa- op 14 september in een dorp een varken troonbanden, op dezelfde wijze gedragen schoten... de mannen hadden dysenterie en als de mortier; één Bren per groep, waren door de honger verzwakt... rooster- beurtelings door ieder lid van de groep den varkensvlees aan onze bajonetten... gedragen met tien magazijnen per mitrail- twee andere groepen kwamen er nog bij... leur, verdeeld over de leden van de groep; 2 aten alles op... schoten een kakatoe en pistoolmitrailleurs per groep, gedragen alles, inclusief de botjes, werd opgegeten. door schutters met 5 magazijnen en 150 Ik had longontsteking en tropische zweren. losse patronen; één 2-inch mortier in elk Toen ik eenmaal terug was, had ik ook nog peloton, gedragen door de bedienende knokkelkoorts. Iedere man in de compag- manschappen met 12 granaten die verdeeld nie verloor vijftien tot twintig kilo aan werden; 2 handgranaten op elke man. Ieder gewicht... ontmoetten patrouilles van het bataljon had vijf draaglasten aan medische 2/14de en 2/16de die bij Templeton's benodigdheden; kookgerei; twee houwe- Crossing en Myola afgesneden waren len, twee bijlen; één kapmes en één schop geraakt... Ieder die verder kon gaan zonder per groep; zes telefoons en zes radio's. De rust te houden, ging door.' Japanse uitrusting was lichter, maar hun Het grootste deel van het 2/27ste was magen waren leger. Sommigen aten vlees ook afgesneden en tot in oktober kwamen van gedode Australiërs.' nog kleine groepjes langzaam binnen na MacArthur wilde Kokoda zo spoedig veel te hebben doorstaan in de bergen; toch mogelijk in zijn bezit hebben, opdat de Waren hun verliezen lichter dan men zou troepensterkte opgevoerd kon worden 79 door mannen en voorraden door de lucht commandant zijn mannen niet onnodig naar het vliegveld over te brengen. Blamey wilde verliezen, kon hij het hoofdpad alleen spoorde generaal Allen aan om 'de vijand maar aftasten, voorzichtig verkennen en onder krachtige druk te zetten. Als je langzaam voorwaarts gaan. Het pad verla- persoonlijk in de moeilijkheden komt zal er ten voor omvattende bewegingen was voor aflossing worden gezorgd...' Allen zelden mogelijk vanwege het terrein en de antwoordde prompt: 'De ernstigste tegen- belemmeringen van de rimboe. Op de stand tegen de opmars is het terrein... Dit morgen van 17 oktober baande het 3de gebied is veel moeilijker dan in welk Bataljon van de militie, dat bij de vroeger theater ook, en kan niet beoor- Australische brigade was gedetacheerd, deeld worden totdat het is waargenomen... zich al vechtend een weg tot in een sterke Voel de druk niet. Ik heb me nooit beter vijandelijke stelling en maakte veel van hun gevoeld of helderder kunnen denken. Maar uitrusting buit. Kapitein Atkinson be- namens alle manschappen voel ik me wel schreef een vuurgevecht van die morgen: wat teleurgesteld dat u ontevreden bent 'Toen Richardson werd neergeschoten over de geweldige inzet die zij hebben probeerde Downes, een boerenjongen met betoond...' zijn pijp in de mond, de sluipschutter te ontdekken. Ik ging naar Richardson toe De opmars ging voort in weerwil van om hem te verbinden - hij ademde door een obstakels als dichte bamboe, waarin de gat in zijn borst. Een kogel vloog tussen Japanners in hun schuttersputjes alleen mijn pukkel en mijn rug door en sloeg tegen met handgranaten konden worden aange- mijn veldketel. Downes zag de mondings- vallen, hooggelegen posities die alleen door vlam, liep naar de open plek om beter te omhoog te klauteren konden worden aan- kunnen zien en schoot de sluipschutter gevallen, zware mitrailleurs die in verdekte dood. Toen ging hij rustig achter een boom opstellingen waren ingegraven, en die staan, nam zijn pijp uit de mond, keerde afschuwelijke Japanse specialiteit - sluip- zich om naar de anderen en zei: "Nou, ik schutters. Als een bataljons- of brigade- heb die ellendeling te pakken gekregen!" We hadden één ziekendrager, Dwight, en hij ging er steeds op af wanneer iemand Een Japanse bunker die definitief tot getroffen werd en kwam zo waar anderen zwijgen is gebracht door Australische niet wilden heengaan. Hij haalde een man troepen in de omgeving van Buna. uit een vooruitgeschoven schuttersput, in die stelling bestoken, maar konden door waarbij hij enkele meters onder vuur door het dichte struikgewas weinig zien... nadat moest lopen, tilde hem omhoog, nam hem de aanvallers nog eens 150 meter verder op zijn rug en rende vervolgens 150 meter waren gegaan, werden ze door zwaar vuur onder vuur door.' Er werd geen medaille overvallen, waardoor zij zich plat tegen de uitgereikt aan Dwight, die de maand grond moesten drukken...' Dit zijn zo een daarop in de strijd viel, en geen voor paar van de talrijke strijdtonelen bij Eora talrijke andere mannen die met hun moedi- Creek, het dal onderaan de steile helling ge daden meer deden dan hun gewone naar de vlakte van Kokoda. 's Nachts plicht. Eveneens op de 17de riep Allen de lagen de gesneuvelden van beide partijen in 16de Brigade onder brigadegeneraal Lloyd zonderlinge houdingen, en de regen viel op, waarover Allen zelf het commando had neer, aanhoudend en koud; men kon de gevoerd in Libië, Griekenland en Syrië. Japanners horen praten en bewegen. 'Langs de route,' aldus het verslag van de Als de Japanners niet het vuur openden, 16de Brigade, 'lagen geraamtes die kaalge- waarmee zij hun positie verrieden zodat er yreten waren door mieren en andere een aanval kon worden gedaan en er weer insekten, en in de donkere uithoeken van een vijandelijke groep werd uitgeschakeld, het woud drong de stank in onze neusgaten werd er meestal een verkenner naar voren door van de doden die vluchtig of mis- gestuurd om een vijandelijke reactie uit te schien helemaal niet begraven waren.' De lokken. Dat was de manier waarop de bataljons - het 2/1ste, 2/2de en 2/3de - oorlog werd gevoerd in deze verschrikkelij- waren de eerste van de Australische strijd- ke campagne, en de mannen vochten macht die tijdens de oorlog ten strijde voortreffelijk, omdat ze een gesloten groep trokken - bij Bardia in december 1940. Nu, vormden met een uitstekend moreel en bijna twee jaar later, zouden ze, na zelfvertrouwen, en niet omdat het Alge- gestreden te hebben tegen Italianen, mene Hoofdkwartier of het Hoofd- Duitsers en Vichy-Fransen, hun krachten kwartier op Nieuw-Guinea of de comman- gaan meten met de Japanners. Pelotons en dopost van de divisie zat te popelen om op compagnieën liepen voorop aan het smalle te schieten. front om vijandelijke weerstandsnesten op Luitenant B.H. MacDougal, een van de te ruimen, die verdedigd werden met kaderleden van het 2/3de Bataljon zei het mortieren, mitrailleurs, handgranaten en volgende over de verkenners bij een inter- geweren. Deze acties zouden zich steeds view door een krant uit Sydney: 'Tijdens de weer herhalen op het pad en bij de opmars... moest iedere voorhoedecompag- gevechten op de slagvelden op Nieuw- nie verkenners voor zich uit sturen over het Guinea: een bataljon, brigade, divisie en pad. Het stond vrijwel vast dat het reserves m een lange colonne achter een eenmaal, of soms vaker per dag zou klein groepje mannen in de voorste gelede- gebeuren dat de voorste verkenners op het ren; mannen die neervielen onder het vuur, pad, of verkenners die op zoek waren naar waardoor de vijandelijke positie kon wor- de Japanse posities aan de andere kant van den bepaald en dan een sergeant of het pad, gedood of gewond zouden worden korporaal die met een handjevol man- door onzichtbare sluipschutters, die schappen een krankzinnig risico tegemoet wachtten tot ze op twintig meter of minder gmg- waren genaderd voordat ze het vuur Het kon gewoon niet anders en het openden. Toch waren er nooit moeilijkhe- gebeurde bij herhaling. 'Hij zwenkte naar den om mannen voor deze taak te vinden. links en stak toen over naar het punt dat Voordat het voorste peloton 's morgens of door Baylis was aangewezen, waar hij zijn na een rustpauze verder trok, zei de verzwakte groep achter de andere compag- commandant: "We hebben twee voorlo- nie als steun opstelde. Intussen was Blain, pers nodig." Drie of vier man begonnen de commandant van het andere voorhoe- hun spullen bij elkaar te pakken en stapten depeloton, gesneuveld met enkele van zijn naar voren. Deze drie of vier maakten dan mannen, en Barnes, de aanvoerder van het onderling uit wie er voorop zou gaan. De derde peloton, was gewond... Terwijl de een zei soms tegen de ander: "Jij hebt het eerste groep van Goodman verder ging, gisteren gedaan", en dan werd er even stil werd deze door mitrailleurvuur tot staan overlegd, totdat een paar seconden later, gebracht. De beide andere groepen verlie- zonder bevelen of voorstellen van de ten de vastgestelde aanvalslijn. Korporaal pelotonscommandant of de sergeant, twee Roberts ging met zijn groep naar een verkenners waren uitgekozen en klaar om mitrailleuropstelling en bracht deze met te vertrekken.' Een dergelijke bataljons- behulp van handgranaten tot zwijgen. De geest komt alleen voor bij veteranen, en Australiërs bleven de resterende vijanden wanneer er in het bataljon een soort 81 verbroedering was ontstaan - een soort slechts een klein gedeelte van de beschikba- familieband - wilden de mannen' die niet re sterkte bij de feitelijke gevechten in, verbreken en vochten er soms om, nadat ze waardoor wij de vijand de kans geven om van hun wonden of een ziekte waren ons op het punt van de daadwerkelijke hersteld, om weer terug te mogen komen, geyechtsaanraking met een schijnbaar of ze weigerden een promotie als dit gelijkwaardige strijdmacht tegemoet te betekende dat ze naar een andere eenheid treden. Elke dag van verder uitstel maakt werden overgeplaatst. Tegen dergelijke het probleem ingewikkelder en zal uitein- bataljons hadden de Japanners geen schijn delijk waarschijnlijk leiden tot grotere van kans om Moresby te bereiken, of op verliezen dan een beslissende slag waarbij Nieuw-Guinea te blijven. de volledige sterkte wordt ingezet. Onze Van de Creek uit beklommen ze de bevoorradingssituatie en de conditie van berghelling en streden tegen een reeks de mannen zijn bepaald beter dan die van voorbereide posities, waarachter in een de vijanden, en de weersomstandigheden wijde boog een krachtige hoofdverdedi- zijn te verwaarlozen.' MacArthur scheen te ging lag. Dit bleek de voornaamste verde- denken dat er slechts één compacte Japan- digingslijn van Kokoda te zijn en de strijd se strijdmacht vlak voor Allen stond, om de versterking bij Eora Creek duurde waartegen hij zijn hele divisie in de strijd tot het eind van de maand. Het verlies voor kon werpen. de 16de Brigade bedroeg tweeënnegentig MacArthur hield Blamey voortdurend doden en ongeveer tweehonderd gewon- onder druk en Blamey bleef er bij Allen op den. Als er meer tijd was geweest, zouden er aandringen om meer haast te maken. misschien minder verliezen zijn geweest. Tegenover een zwakkere tegenstand had- Allen was door het Algemeen Hoofd- den de Japanners eenenvijftig dagen nodig kwartier tot spoed gemaand: op de 17de gehad om van Kokoda op te rukken naar kwam er een klassiek telegram van Mac- Ioribaiwa bij hun aanval op Port Moresby. Arthur, een dat paste bij de generaals uit de De Australiërs hadden er slechts vijfender- generatie van de Krimoorlog. 'Dring aan tig dagen over gedaan om hetzelfde stuk op het oprukken van generaal Allen. Zijn weg te heroveren op een vijand die meer bijzonder lichte verliezen duiden erop dat ervaring had in de jungleoorlog dan de hij tot nu toe geen serieuze poging heeft 16de Brigade, een vijand die volledig gedaan om de vijand te verdrijven. Het is vertrouwd was met elke meter van het van het hoogste belang dat het vliegveld smalle front en die zich veel minder om van Kokoda wordt veroverd.' Blamey mensenlevens bekommerde. Vol ongeduld trachtte het zinvolle van Allens acties aan wachtte MacArthur op de onvermijdelijke te tonen door de volgende dag in een stap - Blameys ontslag van Allen. Het telegram uiteen te zetten dat 'hij in grote telegram werd verstuurd op 27 oktober: moeilijkheden verkeert. Afgezien van de 'Ben van mening dat je diensttijd aan het terreingesteldheid en de aanhoudende re- front lang genoeg heeft geduurd. Generaal gen zijn er ook nog erg weinig geschikte Vasey zal in de morgen van 28 oktober per terreinen voor het droppen van voorraden, vliegtuig in Myola aankomen. Bij aan- en het herstel van de gewonden verloopt komst draagt u het commando aan hem niet zo snel als men zou wensen'. Het over en gaat zelf terug naar Port Moresby volgende telegram dat MacArthur naar om in dit gebied een functie uit te oefenen.' Blamey stuurde, werd aan Allen doorgege- Het was een teleurstelling voor Allen dat ven, en de inhoud was nogal pijnlijk voor hij niet mocht blijven nu het ergste achter de commandant van de 7de Divisie: de rug was en wachten tot zijn troepen ook 'Operatierapporten wijzen uit dat de vor- afgelost zouden worden. Vijf dagen later deringen langs het pad niet bevredigend werd Kokoda volgens plan veroverd, een zijn. Volgens mij is er iets mis met de onafwendbare gebeurtenis, of de divisie nu tactische inzet van onze troepen. Ondanks een generaal had of niet. onze numerieke overmacht zetten wij

82 De korte 25-ponder kanonhouwitser was een speciale ontwikkeling van de standaard 25-ponder om deze geschikt te maken voor de meest afschuwelijke omstandigheden in de campagne op Nieuw-Guinea, waar licht gewicht en wendbaarheid van het hoogste belang waren. Gegevens voor het standaardmodel: Gewicht van granaat: 25 Eng. ponden (20 Eng. ponden als pantserdoorborende granaat). Dracht: 11250 m. (12000 m met zware lading). Vuur snelheid: vier schoten per minuut. Bediening: zes man.

83 Buna, Gona, Sanananda

In een van zijn berichten aan Allen had niet erg goed getraind, zoals luitenant- Blamey gezegd: 'U moet inzien dat de tijd generaal Eichelberger ontdekte bij zijn van groot belang is. Van 128 USzijn reeds aankomst in augustus toen hij het bevel elementen in Pongani. Verovering van over het Amerikaanse korps op zich nam. vliegveld Kokoda en verdere opmars om Desondanks had Harding vertrouwen in samen te werken met 128 bij Buna is een de gevechtskwaliteiten van zijn mannen en essentieel deel van het plan. Het 128ste dacht, wanneer zij tegen Buna zouden Regiment vormde samen met het 126ste de worden ingezet, dat 'wij dat een gemak- infanterie van de 32ste Divisie onder kelijke klus zouden vinden... misschien is generaal-majoor Edwin E. Harding; het dat iets te veel gezegd, maar zelfs als het niet waren mannen van de Nationale Garde, de waar bleek te zijn, dan denk ik niet dat het tegenhanger van de militie van Australië, te moeilijk zou zijn om Buna te nemen met die twee jaar tevoren in Michigan en de troepen die wij daarvoor kunnen Wisconsin waren gerekruteerd. Ze waren inzetten'. Hij vergiste zich deerlijk. Hij

84 dacht dat de Japanners Buna ontruimden Hiernaast: De Australische vlag wordt in plaats van te versterken, en een andere gehesen in het veroverde Kokoda. Boven: Amerikaanse waarnemer gaf als zijn me- Een 'vliegende hond' wordt gebruikt om ning te kennen dat het Algemene Hoofd- de rivier de Kumusi over te steken. kwartier 'bang was de Amerikanen los ie laten en hen Buna te laten veroveren, omdat dat een slag zou zijn voor het jaloezie af tussen MacArthur en de andere prestige van de Australiërs die de lange, opperbevelhebber in de Stille Oceaan, zware strijd hadden gevoerd door het admiraal Nimitz. Owen Stanle\ Gebergte en die om die reden De flankaanval tegen Buna van het de kans moesten krijgen om Buna te zuiden uit was juist van opzet. Een groep veroveren". De Amerikaanse zorg om het Amerikanen werd per vliegtuig aange- prestige heerste vooral op het Algemene voerd om een landingsstrip aan "te leggen Hoofdkwartier en speelde zich met felle bij Pongani, op ongeveer vijfenzestig kilo-

85 krachtten en vermoordden en dragei s dwongen te werken tot ze erbij neervielen. In de Markhamvallei waren vele, vooral inheemse politiemannen, die het oude bewind trouw bleven. In Kokoda kwam een oude politieman terug uit de rimboe met als enige kledingstuk zi|n oude verfom- faaide hoed, en stormde op de eerste de beste Austrahcr af terwijl hij nep: 'Hé' Japan nu spijt hebben1' Maar er waren ook anderen, onder wie dorpshoolden met veel invloed op hun mensen, die voor de vijand spioneerden Hom, wiens witte paard in een bergdal was bezweken, had net bepaald moeilijk tijdens de terugtocht van zijn troepen Zijn terugtocht werd belemmerd dooi de ver- nietiging van een hangbiug over het diepe nvicrdaïbi) Wairopc Vci slagen eenheden trokken zich keer op keer terug achter voorbereide verdedigingslinies, en bezorg- den daardoor de beide Austiahsche briga- des moeizaam en kostbaar werk bij net zuiveren van Oivi, Gorari en andere punten op de weg naar Wairope. In twee meter van Buna aan de kust gelegen, het dagen verloren de Austrahers 19 man aan 128ste Regiment vloog naar Wanigela om doden, 123 aan gewonden en van de vijand zich aan te sluiten bij het Australische sneuvelden 150 man. De volgende dag 2/ ] Ode Bataljon, dat daarheen per vliegtuig verloorde vijand ruim honderd man terwijl van Milne Bay was overgebracht, een de Australische verhezen bij de aanval en gevechtsgroep van het 126ste marcheerde de tegenaanval gering waren BIJ een actie over land, evenwi|dig aan het Kokodapad, sloeg een Japanse olneiei met zijn zwaard en toen de rest van het regiment naar naar het hoofd van een Australier die zijn Pongani vloog, ï uk ten/ij op naai Bot'u. De wapen had leeggeschoten en be/ig was het Australische 2/6de Onafhankelijke Com- magazijn te vei wisselen, het zwaaid maai- pagnie (commando's) landde ook bij de de man de helm van het hoofd, en toen ze Wanigela en terwijl zij naar Pongani met elkaar gingen worstelen, kreeg hij de marcheerden, voci het 128ste daarheen per Japanner onder de knie en terwijl hij hem schip en samen rukten de Austrahers en de met zijn handen op de grond drukte, schoot Amerikanen langs de kust op naar Oro een andere Australier de zwaardvechtcr Bay Tegen half november stond het plan dood. Door de kapotte brug moesten de vast: de Amerikaanse divisie (met een Japanners veel van hun voorraden en detachement Australische artillerie en de uitiusting prijsgeven en in de rivier gooien. commando's) zou oprukken langs de lijn Horn ontkwam met enkele van zijn man- Oro Bay-Boiu, ten /uiden van Buna, wat nen op vlotten stroomafwaarts naar Lae, hun gcvcchtsdocl was, de Austrahers maar verdronk toen zijn vlot in de stroom- zouden aan twee andere fronten Oprukken versnelling omsloeg. Andcien die ontsnap- de 25ste Brigade tegen Gona en de 16de ten naar het woeste bergland en enkele van Brigade legen Sanananda. de overlevenden op de vlotten werden Om hun doelen te bereiken, moesten de doodgeschoten dooi patrouillerende Papu- Austrahers eerst hun opmais over het pad ase infanteristen. De Japanse verhezen voltooien Toen zij met hun handgranaten, bedroegen die week waarschijnlijk wel kogels en bajonetten Kokoda hadden duizend man De Austrahers hingen een veroverd, werd er flink feest gevierd, vooral voetbrug over de rivier de Kumusi, waar onder de inboot hngen, die bloemen in hun bataljons zwaar beladen troepen en lange kroeshaar hadden gestoken en zich nu met colonnes inheemse dragers zich verzamel- meer animo als dragers aanboden. Zij den om de overtocht te maken, hetzij over hadden de Japanse overheersing aanvaard, de brug, hetzij in een 'vliegende hond' aan net als zij jarenlang die van de Duitsers en een hooggespannen kabel. Dit punt lag in de vervolgens die van de Austrahers hadden uitlopers van de bergen en was in feite het aanvaard; maar ze waren tot het inzicht eind van het Kokodapad, het eind van de gekomen dat de Japanners de slechtste strijd. meesters waren en dat ze vrouwen ver-

86 overlevingskansen had naarmate de geal- lieerde luchtmacht numeriek sterker werd en eindelijk ook beter had leren richten. Hoewel hij langs de noordkant van Nicuw- GlïineB ti oepen aan land kon zeVVcn en steunpunten kon aanleggen, werd hij, al wilde hij dat /elf kennelijk niet inzien, dooi geallieerde wapens en het overwicht in de lucht van Buna tot Lae in bedwang gehouden. Het Zeventiende Leger van Hyakoetakc op de Salomon Eilanden had de handen vol, in de lucht en te land, tegen Amerikaanse mariniers, en de zeegevechten in dit gebied begonnen in het voordeel van de geallieerden uit te vallen Midway had de Japanse hoop op het behoud van de heerschappij over de oceanen doen vervlie- gen, en dit betekende dat als de campagnes op Nieuw-Guinca en de Salomon Eilanden mislukten, er weinig kans was dat ze ontzet zouden worden door massale hulp van andere Japanse bronnen De bevoonading en het overwicht in de lucht waren Iwee factoren die in het Minstens zesduizend Japanse frontsol- voordeel van de geallieerden werkten, een daten vochten in deze periode van de situatie die een paar maanden tevoren heel campagne op Nieuw-Gumea, die Australië anders was geweest. Zerojagers van de kwam te staan op 625 doden en 835 gevechtsgroep m Lac werden alleen in de gewonden. Ook sneuvelden er nog dertien kuststrook gebruikt en mochten niet over man en raakten negentien gewond toen het het Owen Stanley Gebergte vliegen om 2/12de Bataljon uit MilncBay aan land ging luchtgcvcchtcn met de vijand aan te gaan. om Goodcnough Island ie zuiveren en de De omgeving van Buna-Gona werd, evenals doortocht in handen Ie krijgen voor trans- hun eigen basis, voortdurend aangevallen portschepen voor de aanvoer van voorra- door geallieerde jagers en bommenwerpers, den voor de nieuwe geallieerde landingen op een toestand die het nodig maakte patrouilles de kust van Nicuw-Guinea. en intercepties uit te voeren boven Lae, In november belastte luitenant-generaal Salamaua en de bevoorradingsstranden. Imamoera zich met de verantwoordelijk- De geallieerden hadden slechts cén squa- heid voor de operaties op de Salomon di on Kittyhawks van de Australische Eilanden en op Nicuw-Guinea, zijn Acht- luchtmacht dat aan het begin van de tiende Leger op Nieuw-Gumea stond onder campagne enig werk van betekenis deed, bevel van luitenant-generaal Adatsji, die maar in 1943 beukten de Vijfde Lucht- zijn hoofdkwartiei in Rabaul had. Ze macht van generaal Kenny en de hadden twee nederlagen geleden - bij Milne Australische luchtmacht erop los met Bay en op het Kokodapad maar toch tientallen B-25 Mitchellbommenwerpcrs, dacht Imamoeia nog dal hij de campagne P-40, P-38 en P-39-jagers, Bostonbom- kon winnen en Pot 1 Morcsby veroveren Bij menwerpers en Beaunghters, die de oorlog de operaties bij Kokoda-Buna-Gona waren verplaatsten naai de Japanse bezittingen in ongeveer 18000 leger- en marinetioepen het zuiden van de Stille Oceaan. In de loop betrokken - waaronder vei sterkingen, het van 1943 zou hun overmacht zo gioot III/229ste Bataljon, mariniers van het 5de worden dat het voor de Japanse vliegtuigen Jokosocka en het 5de Sasebo, en genietroe- gevaarlijk werd zich op de grond of in de pen, kanonniers en mtendancetroepen die lucht te laten zien. pas waren aangekomen, of niet de ontberin- gen van het Pad hadden doorstaan. Pioniers De Amerikaanse infanterie naderde werden ingezet voor het graven en verster- Buna via de kustweg, landinwaarts door ken van defensieve posities, en terwijl de Dobodura, waar genietroepen een lan- opstellingen op de grond weiden versterkt, dingsstnp vrijmaakten, en nog verder kon Adatsji geen luchtdckkmg bieden die landinwaarts om tussen Gona en Buna uit tegen dcgcalhccidcn was opgewassen. Toch te komen. Veel van het land daai tussen was kon hij nog vooi i aden per schip van Rabaul moerassig, deels aan het getij onderhevig, laten aanrukken, een lijn die weinig en de rest bestond uit gias en sti uiken. Het l/128stc en 11 l/128ste bataljon rukten op

87

Hiernaast: Australische troepen leggen 'De 32ste Divisie was, net als de Austra- een brug aan in het Kokodapad naar lische militie, niet voorbereid op de ellende Buna. Boven: Een Amerikaanse patrouille en de verschrikkingen van de jungleoorlog, tast de vijand af als voorbereiding op de en van beide strijdmachten lieten enkele definitieve aanval op Buna. mannen het afweten... Eigenlijk ben ik. zoveel jaren later, geneigd te denken dat de om een aanval te doen op de kustplantage mannen de meeste angst hadden \ oor de Duropa en werden in verwarring terugge- jungle. Het was de verschrikking van het slagen door mitrailleur- en geweervuur. nieuwe en het onbekende. Het is helemaal Amerikanen en Australiërs hadden van niet leuk om tot je knieën in de smerig MacArthur opdracht gekregen om tot hun stinkende modder te zakken. Het is geen gevechtsdoelen door te dringen zonder op pretje om half onder water in een smalle verliezen te letten. Maar zo gek waren de loopgraaf te liggen, die door een tropische Australiërs nu ook weer met en generaal regen in een rivier wordt veranderd. De Harding joeg zijn mannen niet met de geluiden van de jungle konden de Ameri- zweep de dood in. Het duurde enige tijd kanen goed horen - en in de warme, voordat het Amerikaanse bataljon van klamme duisternis werd het geritsel van kolonel McCov in actie kwam, en toen de kleine dieren in de struiken gemakkelijk mannen in beweging waren gekomen, gehouden voor de sluipende nadering van trokken sommigen terug en moesten door de vijand.' hun officieren weer verzameld worden. Doorgewinterde soldaten staan schijn- Australische commando's vochten in de baar nergens voor - zoals de Australische voorhoede van een ander bataljon, maar strijdmacht bewees en ook de Amerikanen, terwijl zij oprukten, diverse mitrailleurnes- toen deze eenmaal wat ervaring hadden ten uitschakelden en sluipschutters dood- opgedaan. Maar in die periode, november schoten, werden ze gedwongen halt te 1942, baarde de 32ste Divisie ernstige houden omdat de Amerikanen met meege- zorgen. Generaal Kenny merkte dat verha- komen waren. Weer een ander bataljon len over passiviteit en zelfs lafheid uit de trok terug toen Japanse troepen een frontlijn doordrongen; officieren verston- onbeholpen aanval afsloegen. Een tiental den hun vak niet en bevelen werden van te jaren later schreef Eichelberger zijn nabe- ver naar achteren doorgegeven; als ze lang schouwing over dit slechte begin: genoeg wachtten, zouden de Japanners

89 misschien van honger omkomen of weg- het hoofd van bataljons en korporaals aan trekken; dagelijks arriveerden hele vlieg- het hoofd van compagnieën - ieder die tuigladingen jonge soldaten die ziek waren maar wil vechten. Tijd is van het hoogste of aan 'shell-shock' leden en die terugge- belang; de Jappen kunnen elke nacht stuurd werden; het kwam voor dat ze hun versterkingen aan land brengen... Ik wil mitrailleurs in paniek wegwierpen, en hun datje Buna verovert, of anders je niet meer officieren wisten daar geen raad mee. Er levend laat zien.' De volgende morgen werden plannen gemaakt om meer Australi- voegde hij nog een lokmiddel toe aan het sche artillerie en tanks die in Milne Bay dreigement: 'Als je Buna verovert, zal ik je arriveerden daarheen te sturen, maar er een kruis van verdienste geven en je was geen schip groot genoeg om een tank te voordragen voor een hoge Britse onder- vervoeren; daarom werden er maatregelen scheiding.' Een dergelijke aanmoediging genomen om er een peloton Bren-carriers zou Australische bevelhebbers geschokt heen te sturen, maar in het drassige land hebben, omdat ze van mening waren dat waren die onbruikbaar. De vijand liet zich het Amerikaanse systeem, om namen van door bombardementen en beschietingen individuele personen bekend te maken, uit de lucht niet uit zijn schuttersputten en niets bijdroeg aan militaire operaties en bunkers verdrijven, en het vlakke moeras- wrevel konden wekken. Blamey, die aan- sige en met gras begroeide land bood de stoot nam aan iedere persoonlijke publici- kanonniers geen waarnemingsposten voor teit voor zichzelf, kon niet inzien waarom een doeltreffend vuur met hun 25-ponders de ene officier meer voor het voetlicht en 4.5-inch houwitsers. Er trad een verbete- moest worden gehaald dan de andere. ring in toen lesvliegtuigen van de Austra- Australische onderscheidingen werden lische luchtmacht, tweepersoons Wirra- nooit beloofd, alleen maar gegeven - en dan ways, werden aangevoerd om als waarne- nog in een betrekkelijk klein aantal geval- mingsvliegtuigen voor de artillerie dienst te len. MacArthur was erg gevoelig voor doen; ze gaven granaatinslagen aan, ont- kwesties als nieuwe lintjes op zijn volbe- dekten vijandelijke luchtafweeropstellin- hangen borst en was hoogst verontwaar- gen wanneer er op hen geschoten werd. digd toen Curtin het voorstel deed hem Hoewel enkele getroffen werden en bran- dezelfde onderscheiding toe te kennen - dend neerstortten, vervulden deze vliegtui- Commandeur in de orde van Bath - die aan gen in het algemeen een taak die een generaal Brett werd gegeven. Een breuk in wezenlijke hulp betekende voor de Ameri- hun vriendschap werd voorkomen doordat kanen. Eén Wirraway schoot zelfs een Zero de eerste-minister een hogere onderschei- neer. ding yoor de opperbevelhebber wist te De ammunitie werd 's nachts naar de verkrijgen - Knight Grand Cross in kanonnen gebracht in canvas stormboten diezelfde orde. die uit het depot over een afstand van drie Eichelberger schortte de acties van zijn kilometer door de branding werden ge- troepen twee dagen op terwijl hij orde sleept. Granaten en hulzen werden vervol- bracht in de opstelling van eenheden waar gens ruim anderhalve kilometer door de Harding helemaal niet meer uit kon donkere jungle gedragen. De Amerikanen komen. Harding werd vervangen door stonden tegenover verse, goed gevoede en generaal Waldron en op 5 december werd goed bewapende troepen die zich achter het offensief hervat met steun van mortie- yersperringen van boomstammen hadden ren, artillerie en vliegtuigen voor de ingegraven, terwijl zijzelf tobden met frontale aanval van de infanterie op Buna. opgezette voeten, kleine rantsoenen, uit- Vijf Australische Brengun-carriers, vanbo- putting en malaria. De vijand was zeer ven open en licht gepantserd, werden in een lsedreven in het camoufleren van de op- boot daarheen gesleept en gingen, met een staande kanten en daken van de uit ervaren Australische bemanning, tot de boomstammen opgebouwde stellingen met aanval over. Door hun grote kwetsbaar- verdekte schietgaten, die bestand waren heid - voor vuur van sluipschutters die zich tegen kanon- en mortiervuur en de Ameri- in bomen verborgen hielden, voor met een kanen tegenhielden. MacArthur besloot boog afgeschoten mortiergranaten, en Harding te vervangen en liet Eichelberger doordat ze vastliepen op zware, omgehakte komen. boomstammen - werden alle carriers Tegen de commandant van het 1ste uitgeschakeld. Zolang ze nog reden, had- Amerikaanse Korps zei MacArthur: 'Ik den ze een vernietigend vuur afgegeven en stuur Bob naar jou toe en ik wil dat jij alle de spits gevormd van de aanval van het officieren die niet willen vechten wegstuurt. Illde Bataljon. Dat vuur werd nu even fel Vervang regiments- en bataljonscomman- beantwoord, waardoor het bataljon tot danten; plaats, zo nodig, sergeanten aan stilstand kwam. Er werd winst geboekt in

90 de sector van het 1 i 28ste, waar sommige meer weken vechten in de jungle. De 16de mannen zich ontpopten als echte vechters- Brigade rukte op door moerassen, struiken bazen, de vijand elimineerden en volhiel- en gras in de richting van Sanananda en den. Eichelberger, die zijn opdracht na- raakte verzeild in nauwkeurig afgegeven kwam, was vlak bij hen en moedigde zijn artillerievuur dat geleid werd vanuit waar- mannen aan, zoals hij heeft beschreven in nemingsposten in bomen, en zwaar vuur zijn JungIe Road to Tokyq: 'Mijn groepje en uit handvuurwapens. De brigade had ik verlieten de waarnemingspost en door- zware verliezen geleden op het Kokoda- schreden een compagnie die vast was pad, de sterkte was ernstig verminderd en komen te zitten. Onder het lopen sprak ik de meeste mannen waren ziek. Het was bij de mannen toe. ''Jongens, kom met ons hen een erezaak om zich niet ziek te melden mee." En ze kwamen. Op dezelfde manier voordat hun temperatuur boven de 39,1 konden we diverse eenheden laten opruk- was; één man liep een paar kilometer naar ken tegen de bunkers bij het dorp Buna.' een regimentshulppost waar hij tegen de Toen het derde regiment van deze divisie, dokter zei: "Ik voel me niet zo warm, het 127ste, op 9 december kersvers uit dokter.' Maar hij had 41,1 graden koorts. Moresby arriveerde, ging het over tot het Maar toch was de vechtlust even groot, zo aflossen van het II'126ste, dat met succes niet groter dan ooit tevoren. Toen een stand had gehouden tegen Japanse tegen- groep uit het 2 1ste Bataljon, tien officieren aanvallen uit de gouvernement spost. Tot en tachtig manschappen, op verkenning nu toe waren er bij de Amerikanen 667 was en de positie ontdekte van het kanon slachtoffers gemaakt, onder wie 113 do- dat veel schade veroorzaakte, vielen zij den, en er waren 1260 zieken. De Austra- sterke vijandelijke steunpunten aan zonder lische 18de Brigade en een aantal tanks de steun van hun eigen bataljon waarmee waren in Milne Bay eindelijk ingescheept ze geen contact meer hadden. Ze kropen tot en op weg om hun gewicht in de schaal te op minder dan vijftig meter van de vijand werpen bij de aanval op Buna. voordat ze ontdekt werden, stormden toen De Australische brigades die uit Kokoda waren gekomen, hadden ook te kampen Australische en Amerikaanse troepen met voedselgebrek. malaria en onvoldoen- arriveren op een landingsterrein dat de rust - de normale gevolgen van een of karakteristiek was voor de jungle. dwars door hen heen en doodden tachtig rand begrensd werd door een brede rivier. man bij hun eerste aanval. Ze verloren vijf Binnen twee weken had de brigade 204 uiterst bekwame officieren en een groot man verloren aan gesneuvelden en het aantal manschappen aan doden en gewon- gebruikelijke hoge aantal aan gewonden en den. Er was geen gelegenheid de gewonden zieken. Een dag waarop er gebombardeerd terug te halen en de strijd duurde twee werd, gaf enig respijt en hield de Japanners dagen en twee nachten, totdat ze ontzet in bedwang, zonder dat hun sterke, van werden door een compagnie van het 2/3de. boomstammen gemaakte stellingen vernie- Toen het Amerikaanse 126ste Regiment tigd werden - deze formidabele obstakels pas was gearriveerd om de brigade af te zouden de geallieerden overal in het Stille- lossen, waren ze zo gelukkig dat ze nog een Oceaangebied aantreffen. Even geducht extra peloton 25-ponders hadden om hen was de taaiheid van de vijand die zich te steunen toen zij in actie kwamen. Het meestal doodvocht in deze stinkende stel- 126ste had geen succes en door het slordige lingen, uitgehongerd, ziek en in gezelschap richten van mortieren werden ervaren van de in ontbinding verkerende lijken van Australische officieren en sommige van hun niet-begraven makkers. Deze obsta- hun eigen officieren en manschappen kels verschilden van die welke voorkwa- gedood. Omdat de 16de Brigade was men m de guerrillagevechten in de bergen, uitgedund - deze had 605 man aan doden een probleem dat Vasey en zijn comman- en gewonden en honderden door ziekte danten moesten oplossen, of anders de verloren - en het 126ste nog te weinig vijand moesten isoleren met behulp van ervaring had, werd er nog een reserve grote, permanente patrouilles. Dat zou aangevoerd: de 30ste Brigade van de misschien een betere methode zijn geweest. militie, versterkt met officieren en onderof- Toen brigadegeneraal Ivan Dougherty, ficieren van de Australische strijdmacht. een voormalige bataljonscommandant van De mannen van de militie waren in elk de 6de Divisie, een uitgeruste, versterkte geval vers en één compagnie van het 49ste 21ste Brigade naar Gona aanvoerde, nam Bataljon maakte een terreinwinst van 800 hij het besluit om eerst een van de drie meter, waarbij alle pelotonscommandan- vijandelijke steunpunten te veroveren, in ten omkwamen en achtenvijftig man van plaats van alle drie tegelijk aan te vallen; de oorspronkelijk achtennegentig man het verlies van Gona zou Sanananda tellende compagnie. In december zaten de verzwakken, en dat verlies zou Buna Japanners nog steeds in hun goed geca- verzwakken. Maar hoe? Zijn brigade militie moufleerde steunpunten en waren de drie en het onderbezette 2/14de Bataljon - de geallieerde brigades machteloos. De 16de formatie die zich zo goed had geweerd bij had allang afgelost moeten worden. Ze het vertragen van de vijandelijke opmars hadden nu nog maar vijftig officieren en naar Moresby - zouden op de rechterflank 288 manschappen; het 2/2de Bataljon was naar de kust oprukken en vandaar al nog maar honderd man sterk, of liever vechtend landinwaarts trekken, terwijl de zwak, want ze konden hun automatische 25ste Brigade aan het front opereerde en wapens bijna niet meer dragen. De Ameri- een bataljon op de westelijke oever van de kanen voelden er niet veel voor om tot een rivier stond opgesteld. Ze streden hard en offensief over te gaan en het andere vertwijfeld om hun gevechtsdoelen te bataljon militie was te snel geneigd om in bereiken, waarbij het 2/14de het zwaarste dekking te gaan. Tegenover hen stonden werk opknapte en de doorbraak naar het medio december 6000 Japanners, inclusief strand mogelijk maakte en zo tussen Gona zieken en gewonden, en ongeveer 1300 en Sanananda uitkwam. Op 1 december verse troepen, die met torpedobootjagers lanceerde Dougherty zijn grote aanval van Rabaul waren aangevoerd. Sanananda onder dekking van een afsluitingsvuur van was de sterkste van de drie vijandelijke de artillerie en een beschieting met mortie- steunpunten. Terwijl deze plaats en Buna ren, maar de aanval, die veel verliezen werden belegerd werd Gona door de kostte, leidde niet tot voldoende terrein- Australische 25ste Brigade aangevallen. winst. Binnen vijf dagen verloor de brigade 340 man en was gedwongen terug te Toen deze verzwakte brigade, aangevuld trekken. De kanonniers hadden nu tijdbui- met een compagnie van het 2/14de en 3de zen voor hun granaten, die ongeveer een bataljon, uit de struiken en moerassen te halve meter onder de grond konden voorschijn kwam, stuitte ze op een hard- exploderen of zich met dodelijke uitwer- nekkige verdediging in de open plekken in king in de met boomstammen afgedekte het gras. De tactiek van sluipen en verster- stellingen boorden voordat ze ontploften. ken van posities werd gebruikt tegen een De kanonnen trokken zich opnieuw samen verdedigingsstelsel van loopgraven en ge- voor een aanval die deze keer door schutopstellingen, dat aan de westelijke

92 De Britse 4.5-inch houwitser. Lengte loop: 13,33 maal het kaliber. Gewicht granaat; 15,75 kg. Maximale dracht: ongeveer 6400 m. Elevatiehoek: -5° tot +45°. Gewicht van kanon met affuit: ongeveer 1350 kg. restanten van het 2/14de, 2 16de en het terrein dat men zich kan voorstellen en 2/27ste zou worden uitgevoerd - de totale door buitengewoon sterke strijdkrachten... sterkte was nog geen bataljon - aangevuld onze bevoorrading moet per vliegtuig met een vers 39ste. Dit laatste bataljon ging worden aangevoerd... landingsbanen soms voorop, zo dicht achter de vuurwals aan, buiten bedrijf door weersomstandighe- dat het al midden tussen de vijanden was den... startbanen niet sterk genoeg voor het terwijl deze nog bezig waren te bekomen gewicht van jagers... zodra onze luchtdek- van de schrik. De strijd woedde de hele dag king terugkomt, wordt dit bericht doorge- en het Japanse steunpunt werd terugge- seind van Buna naar Lae en de vijand komt bracht tot één kleine strook met een smalle, erop af met beschietingen en bombarde- moerassige verbinding naar het strand - menten... moeilijkheden met het transport waar vluchtende Japanners neergeschoten van kanonnen en het op peil houden van de werden bij hun poging in de richting van de munitieaanvoer.' Dat was een van de grote zee te ontsnappen. De volgende dag was de problemen van Blamey: het andere was de zuiveringsactie een nachtmerrie van ge- behoefte aan meer ervaren troepen en hij vechten tussen de lichamen van gesneuvel- drong er bij zijn regering op aan om de de Japanners en Australiërs. 'Gona geval- terugkeer te eisen van de 9de Divisie uit het len', seinde Dougherty en stuurde twee Midden-Oosten. In zijn brief aan de eerste- bataljons zeven kilometer in westelijke minister vatte hij de situatie als volgt richting langs het strand om, weer tegen samen: een hoge prijs, een vijandelijk steunpunt bij Haddy's Village te elimineren. De kroko- 'Ik had verwacht dat onze strategische dillen, die gewoonlijk in de moerassen plannen met een volledig en spoedig succes leefden en in zee zwommen, waren in zee op tactisch gebied zouden worden be- gebleven; nu de strijd voorbij was, keerden kroond. In strategisch opzicht was alles ze naar de moerassen terug. geslaagd doordat we tegelijkertijd een Amerikaanse divisie naar Buna en een De bevoorrading was ook nu weer een Australische divisie naar Gona lieten gaan. probleem: 'Behalve bij Sanananda ligt het Maar op tactisch gebied is het na de Japanse front overal minder dan een schitterende opmars door het moeilijkste kilometer van de kust, maar voor dat front gebied, het Owen Stanley Gebergte, een uit worden ze gedekt door het smerigste trieste bedoening.

93

Hiernaast: Generaal-majoor Wootten en majoor Denniston maken plannen voor de verovering van Sanananda. Boven: Australische mortierploegen in actie op minder dan tweehonderd meter van Gona. Onder: Australische troepen op nog geen dertig meter van Japanse posities. Uit een en ander is gebleken dat de en gevaren in zich. Amerikaanse troepen niet onder de aanval- De 6de en 7de Australische Divisie lende eenheden kunnen worden gerang- moeten na beëindiging van de strijd om schikt. Ze doen beslist onder voor de Buna een langdurige rustperiode krijgen. Australische militie en zodra ze op tegen- Beide moeten zij een groot aantal verster- stand zijn gestuit, hebben ze het laten kingen in hun gelederen opnemen en een afweten en zijn vrijwel geen stap verder groot aantal zieken moet terugkeren. Dit gekomen. Deze actie heeft ook een bijzon- houdt in dat de verdediging van Papua een der verontrustende zwakte aan het licht tijdlang zal neerkomen op de militie en op gebracht in hun stafdienst en hun gedrag Amerikaanse troepen. Mijn vertrouwen in onder oorlogsomstandigheden. Generaal de militie neemt toe, maar mijn vertrouwen MacArthur heeft zijn divisiecommandant in de Amerikanen is tot het nulpunt uit zijn functie ontheven en generaal gedaald. Als de 9de Australische Divisie niet Eichelberger, de korpscommandant, bij wordt teruggegeven, vrees ik dat we hier zich geroepen en hem het commando nog heel lang vast zullen zitten om dit opgedragen. Hij heeft mij verteld dat hij gebied te verdedigen, voornamelijk door van plan is de beide regimentscommandan- de Japanse flottieljes op een afstand te ten, ongeveer gelijk aan onze brigade- houden door middel van acties in de lucht.' commandanten, te vervangen, en vijf De overwinnaars van Milne Bay werden van de zes brigadecommandanten; en dat vervolgens daarheen gebracht en dezen alles met de vijand vlak in de buurt. Ik maakten hun aanwezigheid ten oosten van vrees nu dat het grootste deel van de Buna merkbaar. Ze hadden vier tanks bij gevechten op de schouders van onze zich - Amerikaanse M3 General Stuarts, troepen zal neerkomen, ondanks de veel met 37-mm-geschut en .30 Browningmi- grotere numerieke sterkte van de 32ste trailleurs - die alleen behoorlijk konden Amerikaanse Divisie. manoeuvreren in het vrije veld waar de De brigades die via het bergpad zijn grond stevig genoeg was. Het 2/9de begon gekomen zijn nu zozeer verzwakt, dat ze uit bij het wrak van een van de carriers die de strijd moeten worden genomen en ik eerder die maand was stukgeschoten, en gebruik nu de enige overgebleven Australi- terwijl de tanks en 25-ponders de van sche brigade in Port Moresby en een boomstammen gemaakte stellingen be- brigade militie, die hier intensief is ge- stookten, drong het bataljon voorwaarts, traind; ik verwacht dat wij het wel zullen een 'spectaculaire en sensationele aanval' kunnen klaren. was het commentaar van Eichelberger, die De Amerikanen zeggen dat de andere er plezier in had de ervaren Australiërs te divisie die ze in Australië hebben zien oprukken. Bij een steunpunt had de achtergelaten veel beter is dan die welke zij vijand een Bren veroverd en enkele hand- hier hebben, maar aangezien ze deze als granaten uit de oude Bren-carriers: 'Een nummer één hebben uitgekozen, heb ik de van de granaten ontplofte bijna in het indruk dat hun opvatting op een illusie gezicht van korporaal Thomas terwijl hij berust. Zelf ben ik er ten stelligste van op de stelling afstormde, maar terwijl het overtuigd dat de Amerikaanse strijdkrach- bloed hem over het gezicht stroomde, ten, die nog sneller zijn uitgebreid dan die rende hij door en doodde twee van de van ons tijdens de eerste oorlogsjaren, nog Japanners. Een derde schoot op hem met maandenlang geen erg hoog peil van een Bren... maar Thomas greep de loop geoefendheid of vechtlust zullen bereiken. beet en rukte om het wapen in handen te Ik dwaal misschien iets te ver van mijn krijgen, sleurde het toen door de opening onderwerp af, maar hierdoor kom ik op en schoot de vorige bezitter ermee dood.' wat ik zeggen wil, namelijk dat wij ter De tanks waren een hele aanwinst zolang ze vervanging van de 9de Australische Divisie in beweging bleven; ze schoten gaten in twee Amerikaanse divisies hebben gekre- stellingen en dekten infanteristen, die op gen, en omdat hun gevechtswaarde zo hun beurt de tanks beschermden wanneer gering is, heb ik de indruk dat zij geen de Japanners probeerden aan boord te wezenlijke bijdrage voor de verdediging klimmen om door de kijksleuven te schie- van Australië vormen. De Amerikaanse ten. De Japanners probeerden een laaiend autoriteiten zullen dit allicht niet toegeven, vuur te ontsteken onder een tank die op een maar in hun droomwereld blijven verke- boomstam was komen vast te zitten, maar ren. Maar als de 9de Australische Divisie de tank werd gered door het nauwkeurige niet wordt teruggegeven voor onze toe- komstige operaties in dit gebied, zult u zien Kolonel Murray, generaal Herring en dat het ons bijzonder slecht zal vergaan. generaal Vasey aan het front bij Volgens mij bergt onze positie grote risico's Sanananda, februari 1943. 96 vuur dat door een andere werd afgegeven. gearresteerd worden en onder geleide In zes dagen had het 2 9de een strook van teruggestuurd worden, omdat hij de benen anderhalve kilometer langs de kust ver- nam, gevolgd door zijn hele compagnie. overd, en na nog eens zes dagen veroverden Deze sector was bijzonder onoverzichtelijk het 2 10de en Amerikanen een oude lan- en de vijand kon schijnbaar uit het niet te dingsstrip en waren ze op weg naar Giropa voorschijn komen. Op de 29ste voerde een Point. In een bepaalde nacht had er een sergeant van de intendance van het 2 10de jammerlijk ongeval plaats toen Ameri- een groep mannen aan die rantsoenen en kaanse PT-Boten, die van Milne Bay uit munitie naar een compagnie in de voorhoe- opereerden, een bevoorradingsschip in de moesten brengen en die bij een Ameri- brand schoten en het vuur openden op hun kaanse verbandpïaats even uitrustten, toen eigen troepen. enkele Japanners een aanval deden en Geallieerde aanvallen bij daglicht, nach- iedereen doodden of verwondden. Zij die telijke tegenaanvallen van de vijand, nauw- nog leefden, onder wie de sergeant, hielden keurig vuren van de mannen die de 25- zich dood; de sergeant bedekte zijn pols- ponders bedienden, vliegtuigen die de horloge met zijn hand, voor het geval een vijand bestookten en het geschut van de Japanner het zou zien en ontdekken dat hij tanks maakten tijdens een gevecht van twee nog leefde, wanneer hij het horloge zou weken korte metten van de duizend man proberen af te nemen. Soldaat A.B. McDo- sterke Japanse strijdmacht ten oosten van nald van de C-Compagnie, een van de Giropa Point, ongeveer anderhalve kilo- gewonden bij de verbandpïaats, had diver- meter van Buna, waar de Amerikaanse se Japanners doodgeschoten en werd toen infanterie van het zuiden uit aanviel. Die zelf met een bajonet gestoken en bleef voor mannen vochten door tijdens de kerstda- dood liggen. Een andere zieke, soldaat Joe gen en de verwarring in de frontlijn was Leonard, lag met koorts te bed en werd even groot als de verplaatsingen van de eveneens met een bajonet doorstoken, vijand en van hun eigen compagnieën. maar vroeg in de morgen herstelde hij in Sommigen waren verrassend doortastend, zoverre dat hij een paar Japanners op de anderen vertoonden de neiging zich niet te uitkijk kon zien staan in het gras vlakbij. In storen aan hun soldatenplicht om ondanks liggende houding wierp hij een granaat die alles door te zetten. Eén luitenant moest hen allen doodde of zwaar verwondde. De Hiernaast: Australische troepen rukken of nog dieper in het moeras; de regen kwam )p naar Buna terwijl ze hun wapens droog in onweersbuien, vergezeld door felle houden. Bovem Geallieerde tank neemt bliksemschichten, en elke schuttersput liep Japanse versterkingen onder vuur bij de vol water. De Tommyguns liepen vast door gevechten om Buna. de zanderige modder en waren onbetrouw- baar in deze vochtige omgeving, maar Brens en Lee Enne ld-geweren hielden zich opmerkelijk goed m deze omstandigheden. sergeant en de belde soldaten bleven in Begin januari braken de Amerikaanse leven. divisie, de Australische brigade, een com- In de moerassen die om dit gebied heen pagnie commando's, de tanks en de kanon- lagen, leefden grote krokodillen die van niers, gesteund door jagers en bommen- tijd tot tijd naar de zee waggelden om een werpers, door de vijandelijke verdediging mtbijt van vis te bemachtigen. Er waren heen en veroverden Buna. Bij de geallieer- kleine vissen die uit het water sprongen en den waren 2900 slachtoffers, terwijl de zich op de takken van de mangroven in de vijand ongeveer 2000 man aan doden zon heten koesteren, en grote groene verloor, onder wie twee commandanten die kikkers die de hele nacht door kwaakten. zelfmoord pleegden. Bijna iedereen had malaria. Bij Sanananda Langs de kust bij Sanananda bevonden waren het moeras en de jungle met tyfus zich nog ongeveer 2000 vijandelijke front- besmet; het moeras was onderhevig aan het soldaten, die op dezelfde martelende ma- getij en het water kwam soms nog hoger te nier - door een frontale aanval - opge- staan als de wind de zee opzweepte en de ruimd moesten worden. Brigadegeneraal golven verder landinwaarts joeg. Uit de Porter werd met deze taak belast en hij kragen van de groene junglebegroeiing beschikte - afgezien van verzorgingstroe- hingen kronkelende wortels neer tot in de pen, mortierschutters en verbindingsper- stilstaande plassen die vol muskieten en soneel - over het 49ste en 55/ 53ste bataljon wriemelende insekten zaten. De mannen militie (in totaal 527 man), het 2 3de die patrouilleerden, zakten tot hun middel Bataljon (van wie 119 zieken en uitgeput-

99

Curtiss P-40 Kittyhawk 1. Motor: Allison V-17I0 lijnmotor van 1150 pk. Bewapening: zes -5-inch Browningmitrailleurs. Snelheid: 568 km/u op 4500 m, Stijgsnelheich 615 m per minuut. Vtieghoogte: 8700 m. Actieradius: ruim 1100 km. Gewicht: (leeg) 2857 kg, (geladen) 4100 kg. Spanwijdte: 11,20 m. Lengte: 9,35 m.

De Bristol Beaufighter was een van de beste vliegtuigen in deze oorlog, en weinig typen hebben zich een betere reputatie verworven dan de Mark IC, die door de Australische luchtmacht in gebruik was als de A19. Het toestel werd ook gebruikt als tweepersoons lange-afstandjager voor dag en nacht. Motoren: Twee Bristol Hercules XI stermotoren, elk >an 1400 pk. Bewapening: Vier 20-mm Hispanokanonnen en zes .303-inch Browningmitrailleurs. Snelheid: 498 km/u op 4740 ra. Stijg snelheid: 588 m per minuut op zeeniveau. V/ieghoogte: 7950 m. Actieradius: 1872 km. Gewicht: (leeg) 6210 kg, (geladen) 9450 kg. Spanwijdte: 17,35 m. Lengte: 12,40 m. Links: Voortdurend op hun hoede voeren Amerikaanse troepen een zuiveringsactie uit in de omgeving van Sanananda. ten) en het 126ste Amerikaanse Regiment ontkomen en 1200 zieken en gewonden (met 545 door ziekte en uitputting ver- werden over zee afgevoerd. Ongeveer 600 zwakte mannen). Hier kwamen nog bij het Australiërs en 270 Amerikanen kwamen 2,7de Regiment Cavalerie (ter sterkte van om; het aantal gewonden bedroeg meer een bataljon en met een infanterietraining dan 2000. achter de rug) en het 36ste Bataljon, een Blamey had genoeg van dit soort gevech- verse eenheid van de militie. Naarmate de ten aanschouwd om zich de volgende strijd vorderde, werden- weer andere ver- mening te vormen, die hij later aan Herring moeide troepen ingezet'bij de actie die tot doorgaf: 'Volgens mij is het een grove eind januari voortduurde. De Japanners tactische fout om op geïsoleerde groepen in vochten zoals ze altijd deden - tot het te hakken, omdat dit de operatie vertraagt bittere einde; ze waren bijna uitgehongerd, en zeer veel slachtoffers eist. Als de per man was er een rantsoen van een geïsoleerde groep afdoende is vergrendeld, handvol rijst per dag, dat door sommigen moetje naar mijn mening doorstoten naar werd aangevuld met wat wortels, gras en je geyechtsdoel. Wij kunnen die groepen stukken van gesneuvelde vrienden en dan óf laten doodhongeren, óf naderhand vijanden. Langs de weg naar Sanananda opruimen.' sneuvelden er 1600 van hen. Ongeveer 1000 Australische en Amerikaanse troepen wisten over land ten westen van Gona te begonnen elkaar te waarderen en te respec- 101 teren, terwijl ze samen vochten en sneuvel- verschillen in de soldij, het voortrekken den bij Buna en Sanananda. Ze waren van Amerikanen in winkels en hotels en ingenomen met dit bondgenootschap, al door taxichauffeurs, vrouwen en meisjes waren er enkele hogere officieren die geen van afwezige Australiërs die met Ameri- oog hadden voor de goede kwaliteiten van kanen uitgingen en er een gewoonte van hun vrienden. Het belangrijkste was dat de maakten om in het openbaar te vrijen, de vijandschap die tussen de troepen in Amerikaanse opschepperij en hun neiging Australië, met name in Brisbane, was om bij ruzies naar een mes of revolver te ontstaan, in vriendschap veranderde toen grijpen, het geschimp van Amerikanen op ze samen de ervaring van de strijd onder- mannen van de militie, de provocerende gingen. De vijandige gezindheid in Bris- manier waarop MP's vuurwapens en wa- bane bereikte een hoogtepunt in de nacht penstokken droegen en de neiging om er in van 26 november. Amerikaanse MP's noodgevallen gebruik van te maken - iets doodden en verwondden acht Australische wat op Amerikanen een kalmerende uit- militiemannen tijdens een incident bij een werking had, maar bij Australiërs een rel winkel voor militairen, en de volgende kon ontketenen. nacht trokken kleine groepjes Australische Als ze gezamenlijk vochten, was er niets soldaten door de straten, sloegen MP's in aan de hand; maar als ze gescheiden elkaar en vielen andere Amerikaanse optrokken, waren beiden te zeer geneigd soldaten en officieren aan. Dit werd de slag elkaar te jennen en dat gaf onvermijdelijk om Brisbane genoemd en diverse factoren aanleiding tot moeilijkheden. vormden de aanleiding: dronkenschap,

103 Wau

Het midden van 1942 was voor de geallieer- verschafte voor hun getrainde legioenen den de donkerste periode in de oorlog - om tot het offensief over te gaan. Ten terwijl de As-mogendheden overal zege- langen leste konden er volledige plannen vierden. De Duitsers sloegen de Russen worden gemaakt voor de eindoverwinning, terug, Tobroek was gevallen en Egypte waarvoor op de conferentie van Casablan- werd bedreigd, Duitse onderzeeboten ca in januari een ruwe schets was gemaakt. boekten overwinningen in de strijd op de Het verslaan van Duitsland werd als het Atlantische Oceaan en de Japanners had- voornaamste doel beschouwd, waarmee den zich stevig genesteld in Zuidoost-Azië. voldaan werd aan de verlangens van In de eerste maanden van 1943 begon Churchill. Roosevelt en Stalin; Japan zou hierin verandering te komen toen de onder druk gehouden worden - Rabaul geweldige produktie van oorlogsmateriaal moest veroverd worden, in het midden van de geallieerden de wapens en de uitrusting de Stille Oceaan zouden vorderingen ge-

104 maakt worden via de Gilbert en de Marshall Eilanden en de Marianen. en Birma zou heroverd worden. Met het oog op het gebruik van 'adequate strijdkrachten" - het besluit van Casablanca - droeg de in maart te Washington gehouden Militaire Confe- rentie voor de Stille Oceaan taken op aan Hiernaast: De voortdurende dreiging van admiraal Nimitz, die chef voor het centrale een Japanse luchtaanval; een vernietigde gebied van de Stille Oceaan zou blijven, en Wirraway. Boven: Dringend benodigde aan generaal MacArthur als chef" in het voorraden in aantocht voor de Kanga zuidwesten en zuiden van de Stille Oceaan, Force bij Wau. terwijl admiraal Halsey verantwoordelijk de vlootstrijdkrachten. Op grond van zijn was voor de tactische aangelegenheden van belofte: 'Ik kom weer terug', die misschien te veel nadruk legde op zijn toekomstige plannen, stelde MacArthur twee opmars- richtingen naar Rabaul voor, vervolgen105s de verovering van het ene eiland na het andere, om zich daarna naar de Filippijnen Geen versterking kan Lae bereiken. landingen op New Britain en Rabaul uitvoerden, zou een puur Amerikaanse te keren en vandaar naar Japan. Nimitz gaf aangelegenheid zijn. Zijn Algemene Hoofd- de voorkeur aan een meer rechtstreekse kwartier zou de strategische beslissingen benadering vanuit het midden van de Stille nemen en nog lange tijd tot grotere spoed Oceaan naar het eigen gebied van de manen. vijand. Hun verschillen van opvatting De Japanse nederlaag op Guadalcanal betekenden dat er geen sprake kon zijn van kreeg zijn beslag in de nacht van 1 op 2 een eensgezind commando onder één februari, toen het restant, ongeveer 13000 opperbevelhebber; daarom kwamen de man, van het Zeventiende Leger met verenigde chefs van staven tot een compro- torpedobootjagers naar Buin en Rabaul mis waarbij goedkeuring werd gegeven tot werd afgevoerd. Japan verloor ook een deze tweehoofdige leiding. luchtvloot van ruim zeshonderd vliegtui- Voor hun Operatie Cartwheel in het gen met hun bemanningen - merendeels zuiden en zuidwesten van de Stille Oceaan ervaren, onvervangbare vliegers - en leed kozen MacArthur en Halsey punten in de zware verliezen op zee. De versterking van Salomon Eilanden en eilanden die tussen Lae. Salamaua en de Markham va Hei, was deze en Nieuw-Guinea lagen, die in aan- nu van het hoogste belang. Ongeveer 2000 merking kwamen voor amfibische opera- Japanners w aren daarheen geëvacueerd uit ties. De landstrijdkrachten op Nieuw- Buna en Gona, voordat de aanval begon, Guinea zouden langs de kust oprukken en en ongeveer 3400 waren ontkomen per het gebied bij Lae-Finschhafen-Madang boot of te voet, onder wie generaal veroveren en westelijk Nieuw-Guinea bin- Jamamata. die ontsnapte in een landings- nentrekken; daarna zou Halmahera bezet vaartuig dat te zwaar beladen was om veilig worden, zodat er vliegbases binnen aan- en snel te kunnen varen - totdat hij een valsbereik van de Filippijnen konden aantal gewonde en uitgeputte mannen worden aangelegd. MacArthur liet de overboord Het zetten. De 51ste Divisie, die landstrijdkrachten op Nieuw-Guinea on- uit Frans Indochina naar Rabaul was der bevel van Elamey, maar het operatio- overgebracht, werd naar Lae gestuurd, en nele bevel over de Amerikanen die de de kwartiermakers hiervan kwamen begin

106 januari daar aan. Terwijl de Japanse bewaarden ze een hardnekkig, verlegen mariniers zware verliezen leden in gevech- stilzwijgen, zodat patrouillerende mannen ten met Australische commando's, werd er steeds in het onzekere verkeerden over de een sterke strijdmacht heen gestuurd om aan- of afwezigheid van vijandelijke solda- kustbewakers te elimineren en om de ten. In 1942 hadden de inboorlingen zwakke en uiteengevallen bende die uit onmiddellijk de geringste beweging van Buna en Gona kwam te helpen. Het directe een vijandelijke patrouille in de richting doel was de verovering van het heuvel-op van een Australische positie doorgegeven; heuvel-af lopende vliegveld van Wau als in 1943 gingen sommige dorpshoofden tot springplank voor een nieuwe aanval via het het andere uiterste over en maakten binnenland op Port Moresby. helemaal geen melding meer van vijandelij- De kleine Kanga Force in het gebied ke bewegingen, met name de verkenningen Wau-Salamaua-Lae werd bij de operaties in de streken ten noorden van de Markham, in zuidwestelijke richting langs de kust niet een gebied dat kon dienen als binnenlandse ernstig door de vijand bedreigd; eigenlijk ontsnappingsroute van Lae naar Madang- werd ze zelfs genegeerd terwijl de geallieer- of voor een omvattmgsmanoeuvre van- den zich op dat offensief concentreerden. daar naar de Markham. Zolang de bewa- Voorraden van geringe omvang werden uit kers en verkenners van voldoende handels- Moresby daarheen gestuurd langs een lange waar werden voorzien, vooral zout en route: eerst in een oude vrachtschoener van scheermesjes, konden ze van het land leven de haven naar de monding van de rivier de en voldoende mensen aan zich binden om Lakekamu, daarna in uitgeholde boom- te voorkomen dat de hele bevolking zich stammen van de inlandse bevolking, die totaal met de Japanners verbroederde. samengebonden werden tot een soort Helaas werden mannen in de rimboe nu al katamaran met een laadbodem, die een te vaak verraden en vielen ten prooi aan voor een door het water vol krokodillen Japanse kogels of executiezwaarden. stroomopwaarts werden geroeid naar Bull- Mubo, op vijfentwintig kilometer van dog Camp; vandaar droegen lange colon- Salamaua, lag hemelsbreed ongeveer der- nes dragers (in totaal zeshonderd) de tig kilometer van Wau - veel verder langs voorraden ongeveer tweehonderd kilome- een van de twee belangrijkste verbindings- ter ver over met jungle begroeide bergen en paden - en Fleay (die tot luitenant-kolonel door dalen naar de lagere, met gras was bevorderd) was van mening dat de_ overdekte hellingen en heuvels bij Wau. De vijand na Mubo te zijn binnengerukt op de' vooruitgeschoven post van de 2/5de gebruikelijke Japanse manier zou doorsto- Onafhankelijke Compagnie was een hut ten om Wau te veroveren. Daarom gaf hij met een rieten dak op een kleine open plek, bevel tot de tactiek van de verschroeide omgeven door hoge bomen en dicht struik- aarde: de meeste gebouwen in Wau gingen gewas, dicht bij het door de Japanners in vlammen op, bruggen werden opgebla- bezette Mibo in het niemandsland tussen zen en sommige installaties en voorzienin- Lae en Salamaua. Verkenners van de gen in het Bulolodal werden vernietigd. Nieuwguinese reserve bemanden een waar- Deze voorzorgen bleken, toen het erop nemingspost in een boom, vanwaar ze aankwam, onnodig te zijn, maar op het uitzicht hadden op de Japanners in moment zelf was het een juist beleid. Op 4 Salamaua, en dagelijks werden er naar het oktober werd een nieuwe commando-een- hoofdkwartier radiomeldingen gestuurd heid, de 2/7de Onafhankelijke Compagnie, over hun bewegingen. Damien Parer, de per vliegtuig naar Wau overgebracht voor bekende oorlogsfotograaf, bezocht deze de versterking van de 'oude rotten', die een streek en filmde Japanse vliegtuigen tijdens bijzonder goed moreel hadden weten te het starten en landen in de baai, en Japanse bewaren ondanks hun geïsoleerde positie, troepen op ongeveer een kilometer van zijn het aanhoudende dieet van vlees in blik, schuilplaats. ziekte en ongemak. Met deze verse com- Kustbewakers en mannen van de pagnie van 290 man, enkelen van de fitste ANGAU bemerkten een verandering in de uit de 2/5de, en 400 dragers, maakte Fleay houding van de inboorlingen; ze waren niet een lange tocht door de jungle om de vijand meer zo behulpzaam als voorheen, omdat bij Mubo aan te vallen, voordat deze zelf ze door de Japanners werden geïntimi- ging toeslaan. Ze hadden in zoverre succes deerd. Het feit dat geallieerde vliegtuigen dat ze veel Japanners doodden en slechts regelmatig bombardementen en beschie- weinig eigen mannen verloren. Bij terug- tingen in dat gebied uitvoerden, zorgde komst in Wau kwam daar juist de 17de ervoor dat enkele wankelmoedigen hun Brigade aan en Fleays versterkte Kanga voormalige 'meester' trouw bleven. Wan- Force werd onder bevel geplaatst van neer ze het aanlegden met de vijand, brigade-generaal Moten, eveneens een 107 veteraan uit het Midden-Oosten. Het 2/6de De bataljons vielen zonder ophouden Bataljon arriveerde als eerste uit Milne aan en doodden soms tientallen vijanden Bay, via Moresby, gevolgd door het 2/5de tegen weinig eigen verliezen, maar leden en wat genietroepen. soms zware verliezen bij de talrijke kleine - In januari begonnen de Japanners op te verzetshaarden. Binnen enkele dagen trok rukken naar het vliegveld van Wau en de vijand uit de Wauvallei terug, waar hij lieten hun hoofdmacht gebruik maken van een zware nederlaag had geleden, en werd een weinig bekend pad door de jungle, gedurende de hele terugtocht naar Mubo terwijl de Australiërs langs de beide hoofd- geteisterd door compagniespatrouilles en routes stonden opgesteld. Tegen het eind schietende vliegtuigen. van de maand waren het 5de, 6de en 7de Luitenant-gerieraal Ivan MacKay, die Bataljon geheel verwikkeld in zware ge- toen het bevel voerde over de strijdmacht vechten en hun reservecompagnieën, die in op Nieuw-Guinea, maakte zich nog steeds Moresby vertraging hadden opgelopen, zorgen om het numerieke overwicht van de werden met spoed aangevoerd. Een aanval Japanners op Nieuw-Guinea en vroeg om op het vliegveld bij het aanbreken van de versterkingen voor zijn 11 400 Australiërs dag op de 30ste werd afgeslagen met en 8400 Amerikanen. Hij stuurde Blamey nauwkeurig gericht vuur dat een bres sloeg het bericht: 'Vijandelijke nederlagen op door de vijandelijke gelederen. De komst Guadalcanal en Papua en zijn bezorgdheid van twee 25-ponders, om 9.15 u. aange- om Lae maken een nieuwe aanval op Wau voerd door DC-3 Dakota's die bijna door mogelijk. Aanhoudende meldingen van de vijandelijke granaten waren geraakt, lever- ANGAU en van inheemse agenten dat de de de verdedigers belangrijke steun toen ze vijand voortdurend troepen over land om 11.30 u. het vuur openden, 's Middags verplaatst van Madang via Nadzab naar verschenen drie- tot vierhonderd Japan- Lae met het doel Wau aan te vallen hoogst ners op een weg vlak voor de voeten van waarschijnlijk via Nadzab, Wampitvallei, een compagnie van het 2/5de, onder bevel Bulwa. Vijandelijke sterkte bij Lae - van majoor 'Luger Joe' Walker, die zich in Salamaua naar schatting 8000 man, bij een voortreffelijke hinderlaagpositie be- Madang 5000, bij Wewak 9000 met nog een vond. Gesteund door 25-ponders en divisie op komst. Acht het verstandig om Australische Beaufighters, werd het vuur vijand voor te zijn door garnizoen Wau uit geopend met geweren en mitrailleurs, en te breiden... ben van plan versterkingen in ruim de helft van de aanvallers werd te zetten...' Blamey zegde hem drie nieuwe gedood of gewond. De hulp van de brigades toe. Australische en de Amerikaanse lucht- Ter verbetering van de bevoorradingssi- macht in de vorm van transportvluchten, tuatie voor de voorgenomen aanval op bombardementen en beschietingen speelde Lae, werd begonnen met de aanleg van een een belangrijke rol tijdens de gehele actie weg voor jeeps van Bulldog naar Wau, het ter verdediging van het vliegveld bij Wau. knooppunt van verbindingswegen en pa- Uiteindelijk drong de vijand hen bijeen op den die in noordoostelijke richting naar een kleiner gebied en de infanteriegevech- Salamaua leidden en naar het noorden ten over en weer namen in hevigheid toe. naar de Markhamvallei. Van Bulldog uit Lichte en zware mortieren en Vickers- moest er ongeveer honderd kilometer weg mitrailleurs waren de krachtigste wapens worden aangelegd over bergen van wel van de verdedigers voor afstanden groter 2950 meter, door een gebied waar soms dan honderd meter; dichterbij werd gestre- aardschokken voorkwamen, waardoor den met geweren, pistoolmitrailleurs en grote stukken grond verschoven, die bo- handgranaten. Wanneer Beaufighters naar men met zich meesleurden die op hun de zwaar gedekte Japanners konden wor- nieuwe plaats bleven doorgroeien; rots- den geleid, zaaide de enorme vuurkracht wanden verhieven zich soms wel 300 meter van de vliegtuigen met hun 20-mm-kanon- en de meeste dagen viel de regen in stromen nen dood en verderf- datzelfde gold voor neer. De 14de, 8ste en 2/16de veldcompag- de granaten van de 25-ponders waarvan nie maakten bij dit opmerkelijke project het vuur geleid werd door waarnemers in gebruik van honderden gewillige inboor- bomen of achterin Wirraways. Een Wirra- lingen. Een van de problemen was het way en een Dakota werden op 6 februari verdwijnen van gereedschap, zoals een van door een vijandelijke aanval met jagers en de landmeetkundigen meldde: 'Verlies van bommenwerpers vernietigd; geallieerde gereedschap en kruimeldiefstallen waren jagers onderschepten twee bommenwer- normaal. Voorraden, afkomstig uit Bull- pers en dertien Zero's en schoten die neer, dog, waren geopend voor aankomst en er het luchtdoelgeschut haalde ook een bom- was uit gestolen. De Kukukukustammen menwerper en twee Zero's neer. langs de Eroa zijn geboren dieven en ze

108 eigenden zich heel wat gereedschap toe. lucht en nog meer op de grond bij Lae. In de Bijlen en messen waren bijzonder aantrek- loop van de maand probeerde de vijand kelijk voor hen (en, later, explosieven) verscheidene yergeldingsaanvallen uit te maar ze hadden een voorliefde voor alles voeren op geallieerde bases van Oro bay tot wat van metaal of eetbaar was. Op een keer Port Moresby, en hun verliezen aanjagers kwam er een groep terug naar de weg, en bommenwerpers waren ernstiger dan de uitgedost met slaghoedjes door hun neus.' schade die zij aan geallieerde schepen en Als de Japanners al de mogelijkheid vliegvelden toebrachten. hadden gehad om met geweld naar Wau op Er was nog een kleine kans op een te rukken, dan werd deze in het begin van dreiging voor Australië van Japanse troe- maart tenietgedaan door een luchtaanval pen die op Timor waren gelegerd, een op een konvooi dat van Rabaul afkomstig dreiging die verminderde naarmate de was. Deze aanval, die bekend werd onder landingsstrips bij Darwin zich vulden met de naam van de Slag in de Bismarck Zee, jagers en bommenwerpers. Ook gaven bezegelde het lot van de vijand op Papua en Australische en Nederlandse troepen, die Nieuw-Guinea en bewees de superioriteit op het eiland waren geïsoleerd, de vijand van het geallieerde luchtoverwicht. De handen vol werk en konden zijn bewegin- geallieerde inlichtingendienst had progno- gen waarnemen en doorgeven met behulp ses gemaakt over de omvang, de sterkte en van een radio die neergelaten werd door de richting van het konvooi van acht hun geregelde voedselleveranciers troepentransportschepen en acht escorte- Hudsons van de Australische luchtmacht. rende torpedobootjagers. Australische en De troepen vormden een haveloze bende, Amerikaanse vliegtuigen werden tijdig die meestal honger had, maar goed bewa- gewaarschuwd om zich te kunnen samen- pend was en enthousiast een guerrillastrijd trekken voor de slag in een gebied dat voerde tegen de bezetters van Timor. geschikt was voor korte-afstand-, middel- David Ross, de Australische consul in Dili, zware en lange-afstandjagers en bommen- was gevangengenomen en door de Japanse werpers. Afgezien van verkennings- en bevelhebber in maart 1942 erop uitge- escortevliegtuigen beschikten de aanval- stuurd om contact op te nemen met de lers over zevenendertig zware bommen- guerrillastrijders en hun overgave te eisen. werpers, negenenveertig middelzware en Ross maakte van de gelegenheid gebruik lichte bommenwerpers: Vliegende Forten, om de Japanse posities door te geven en Liberators, Mitchells, Bostons (Havocs), officiële documenten te ondertekenen voor Beaufighters en Lightnings. Op de morgen het kopen van voedsel van de plaatselijke van de 3de werd het vliegveld van Lae bevolking. In juni werd hij opnieuw door zwaar bestookt door laagvliegende Bostons de Japanners uitgezonden met een medede- om de daar gestationeerde Zero's bezig of ling aan de Australische bevelhebber, buiten bedrijf te houden, terwijl het konvooi waarin een behoorlijke behandeling werd werd aangevallen door Vliegende Forten gegarandeerd als zij zich wilden overgeven; die een transportschip tot zinken brachten, zo niet, dan moesten zij 'naar Dili komen dat lang genoeg bleef drijven om de en de strijd tot de laatste man toe uitvech- troepen over te zetten op een torpedoboot- ten', of de Japanse commandant zou zijn jager die hen snel naar Lae bracht. De dag mannen naar de heuvels brengen en daai daarop veroorzaakten B-25 Mitchellbom- de strijd beslechten. Deze keer leverde Ross menwerpers de meeste schade door ge- zijn boodschap af en bleef bij de guerrilla's. bruik te maken van de pas ingevoerde In diezelfde periode hadden de Portugese methode om bommen via het wateropper- autoriteiten moeilijkheden met opstandige vlak tegen de zijkant van schepen te laten inboorlingen, een lokale aangelegenheid ketsen. Mitchells kwamen na Beauforts de waar de Australiërs niet bij betrokken dekken en bruggen beschieten met hun vier waren en slechts als toeschouwers fungeer- kanonnen in de neus en zes mitrailleurs in den, terwijl trouw gebleven inlanders de de vleugels. Alle troepentransportschepen Portugese troepen hielpen de orde te werden tot zinken gebracht evenals vier bewaren. Een commando schreef in zijn van de torpedobootjagers. De bemannin- dagboek: 'Een van onze patrouilles bij gen van de torpedobootjagers en ongeveer Mape, die jacht maakte op de Jappen, 2700 man van de transportschepen werden kwam een Portugese patrouille tegen die gered, maar 3000 sneuvelden of verdron- enkele inboorlingen achternazat; ze groet- ken. De verliezen aan geallieerde vliegtui- ten elkaar beleefd en gingen ieder huns gen waren gering: een Vliegend Fort, drie weegs. De compagniescommandopost was Lightnings en een Beaufort die bij de getuige van het schouwspel van ongeveei landing verongelukte. De vijandelijke 3000 inboorlingen, allen in krijgstooi en tol luchtmacht verloor diverse Zero's in de de tanden gewapend, compleet met trom-

110 mels en Portugese vlaggen, die terugkwa- Bevriende inboorlingen en Australiërs men van de jacht, terwijl velen nonchalant vallen het Japanse garnizoen op Timor de hoofden \an degenen die in het gevecht aan. het onderspit hadden gedolven aan hun hand lieten bengelen.' In plaats van zich schiereiland Huon veroveren, vliegbases over te geven of weg te trekken nadat het inrichten op Kiriwina en Woodlark Island. vijandelijke garnizoen was versterkt, kre- en het westen van New Britain bezetten om gen de guerrillastrijders meer commando's Rabaul in bedwang te houden. Generaal in hun gelederen (die over de Timor Zee Blamey bleek grote verdiensten als tacticus aan boord van de Australische torpedo- te hebben en behield d_e leiding bij de strijd bootjager Voyager, die aan de grond was op Nieuw-Guinea. Hij koos Nassau Bay, gelopen en later door de bemanning tot zinken was gebracht, waren aangevoerd), ruim vijftien kilometer ten zuiden van die de 12000 Japanse troepen op Timor de Salamaua. als zijn centrale punt voor een handen vol gaven - terwijl deze best naar gezamenlijk Nieuwguinees front en gaf Nieuw-Guinea hadden kunnen worden orders uit voor de volgende actie te land - gestuurd. Maar de overmacht was zo groot de aanleg van vliegvelden in de Markham- dat de geallieerden niet onbeperkt op vallei en de aanval op Lae. Timor konden blijven en de laatste evacua- tie - per onderzeeboot - had plaats in februari 1943. Terwijl de strijd op Nieuw-Guinea na de Japanse terugtocht uit Wau in een impasse raakte, begon het Algemeen Hoofdkwar- tier met het uitvoeren van plannen die pasten in het kader van de algehele strate- gische conceptie. Strijdkrachten onder be- vel van MacArthur, zo had Washington beslist, zouden Salamaua, Lae en het hele

11] Vooruitgang

De eerste landingsoperatics in de Stille waardclijke overgave te aanvaarden. Als Oceaan hadden een veelbelovend begin, de positie van de Japanse god-keizer toen terwijl in het andere oorlogstheater door de geallieerden was gewaarborgd, waarover de troepen in de jungle via de luidden /ij zich misschien wel overgegeven, radiouitzendingen, inclusief die van Tokio al was de positie van de kliek rondom Tojo Rose, en legcrbullctins hoorden - de nog steeds sterk en bereid door te vechten geallieerden in Italië en op Sicilië landden totdat hun land, net als Duitsland, in een en de Russen aan een winteroffensief puinhoop was veranderd. begonnen dat in de lente en de zomer steeds In september 1942 verstrekte de Austra- grotere successen zou opleveren. Dit zou lische inlichtingendienst aan het geallieer- het moment bij uitstek zijn geweest voor de de Hoofdkwartier voor de Landstrijd- Japanse leiders om op logische en humani- krachten een zeer nauwkeurige prognose taire gronden de nederlaag en een onvoor- over de Japanse oorlogspolitiek: vanwege

112 zijn beperkte sterkte in de lucht kon Japan Hiernaast: Het eiland Kiriwina wordt slechts één offensief voeren in het veroverd om er dringend noodzakelijke zuidwesten van de Stille Oceaan - en zou landingsstrips aan te leggen. Boven; De het Rusland of India niet aanvallen; een gewonden komen druppelsgewijs binnen strategische barrière ten noorden van tijdens de opmars naar Salamaua. Australië zou compleet worden met de bezetting van Nieuw-Guinea en, eventueel, handelingen. van Darwin en de noordoostkust van De Japanse sterkte in Nedcrlands-lndië Australië; de landen die het bezet hield, was in de eerste maanden van 1943 naar zouden versterkt worden, zodat ingeval schatting uitgebreid tot ongeveer 118000 van een Duitse nederlaag de uitgeputte en man en op Nieuw-Guinea en de Salomon door oorlogsmochcid bevangen geallieer- Eilanden tot ongeveer 105000. Er bevon- den bereid zouden zijn tot vredesonder- den zich drie divisies op de Salomon 113 Eilanden en drie op Nieuw-Guinea - het gewijzigd met het aanvaarden van de Zeventiende en het Achttiende Leger, elk Defensiewet (burgermilitairen) van 1943, ter grootte van een Brits of Amerikaans waarin het operatiegebied voor dienst- korps. Ze werden gesteund door ongeveer plichtigen uitgebreid werd tot aan de vierhonderd bruikbare gevechtsvliegtui- evenaar. Eenheden van de militie werden gen, en een vloot die maar weinig zwakker versterkt met officieren en onderofficieren was dan die van Halsey. De staf van de van de Australische strijdmacht, een groot Australische inlichtingendienst kreeg de aantal militiemannen werd overgeheveld beschikking over nauwkeurige gegevens naar de Australische strijdmacht (en kre- omtrent de samenstelling en de ontplooiing gen een 'X' toegevoegd aan hun regis- van het Japanse leger ten gevolge van de tratienummer; voor de nummers van de ramp waardoor Japan in de Bismarck Zee Australische strijdmacht werd een letter werd getroffen. Enkele overlevenden van geplaatst ter aanduiding van de staat het konvooi kwamen op Goodenough waarin men dienst had genomen - bijv. NX Island aan land, waar ze door het aldaar 7978 was dan het nummer van een man van gelegerde bataljon militie werden gedood de Australische strijdmacht die in Nieuw- of gevangengenomen. Een patrouille viel Zuid-Wales in dienst was gekomen) en uit een hinderlaag een groep van acht man enkele ervaren leden van de militie, die aan die uit twee platboomde vaartuigen overgeplaatst hadden kunnen worden, aan land waren gestapt, zag aan de bleven op hun plaats, omdat ze trots waren onderscheidingstekens op de doden dat het op hun bataljon. Acht bataljons van de stafofficieren waren en trok de juiste militie en vijftien van de Australische conclusie dat enkele officieel aandoende strijdmacht hadden op Nieuw-Guinea kisten in de boten wel eens waardevolle gevechtservaring opgedaan en er waren gegevens konden bevatten. Het bleken genoeg overlevenden om een hoog moreel documenten te zijn waaronder een volledi- en een goede stemming te garanderen als ze ge lijst van alle legerofficieren en hun versterkt werden of soms bijna geheel eenheden en een complete slagorde van het opnieuw bemand moesten worden. De chef hele leger. Bij eerdere gevechten hadden de van de strijdkrachten op Nieuw-Guinea in inlichtingenofficieren onderscheidingste- april was luitenant-generaal MacKay, en kens van gesneuvelde vijanden bemachtigd de man die erheen gestuurd werd om de (de geallieerden verwijderden hun distinc- operaties van Wau uit te leiden, was tieven voor ze een actie ondernamen) en de generaal-majoor Stanley Savige, die het Japanse soldaat was een verstokte dag- bevel had gevoerd over de 17de Brigade in boekschrijver, maar de gegevens die op het Midden-Oosten en die mede verant- deze wijze werden verkregen, waren onvol- woordelijk was geweest voor de plannen ledig; met behulp van de kisten die op ter versterking van de inmiddels verouder- Goodenough waren gevonden, kon de de 'Brisbane Linie'. Savige had een fijne inlichtingendienst de ontbrekende elemen- neus voor goede officieren en manschap- ten aanvullen. pen en weigerde hardnekkig officieren te accepteren die door politici en andere Halsey kon over zeven infanteriedivisies invloedrijke burgers werden aanbevolen. beschikken voor de Salomon- en andere Zijn mannen koesterden trouwe genegen- eilanden, en MacArthur had twee Ameri- heid en eerbied voor hem. kaanse en twaalf Australische divisies. De offensieven op Nieuw-Guinea zouden Met de aankomst van de 3de Divisie in voornamelijk door Australiërs worden Wau werd de Kanga Force ontbonden; er gevoerd die er een strijdmacht van in totaal was nu veel minder gelegenheid voor bijna 500 000 man op na hielden, waardoor guerrillatactieken omdat beide partijen ze te veel onmisbaar technisch personeel hun troepenmacht op divisiesterkte brach- onttrokken aan een bevolking van slechts ten. Er zouden weer, als voorheen, smalle zeven miljoen zielen. De Amerikaanse fronten komen en de moordende, groot- troepen zouden getraind worden voor scheepse aanvallen tegen brede, zwaar operaties met speciale gevechtsgroepen. versterkte stellingen. Tegen eind april De Vijfde Luchtmacht van generaal Kenny stonden de 3de Divisie, de 17de Brigade en omvatte 1400 vliegtuigen, voor de ene helft drie onafhankelijke compagnieën in een bemand met Amerikaans en voor de lange, haakvormige linie die van de Mark- andere met Australisch personeel. Twee hamvallei door de bergen ongeveer dertig pantserdivisies en negen infanteriedivisies kilometer landinwaarts liep en vervolgens waren in Australië gelegerd en in maart omboog van Wau naar Mubo en eindigde 1943 waren drie infanteriedivisies ingezet bij de rivier de Francisco, waar de 2/3de bij de strijd op Nieuw-Guinea. Het consti- Onafhankelijke Compagnie in de jungle tutionele gebruik van de militie werd patrouilleerde.

114

Bij Mubo had de vijand versterkingen commando's. gekregen, omdat de Japanse commandant De infanterist trok beter toegerust ten dacht dat de Australiërs niet verder konden strijde dan in 1942. Op één punt was er niets komen, en er ontstonden felle gevechten op veranderd: de breedgerande vilthoed, ge- de vijandelijke aanvoerlijn. De strijd om de kreukeld, verfomfaaid, op allerlei verschil- 'Pimple', een hoge piek, was erg bloedig lende manieren gefatsoeneerd en veel liever toen het 2/7de Bataljon naar boven klom gedragen dan de stalen helm. Zijn uniform om deze te veroveren. De commando's was groen, van enkelstuk tot hemd en oefenden brutaalweg zware druk uit op de koppel; hij had een reservepaar bruine vijand vanaf een bergrug die op enkele schoenen, sokken, hemd, overhemd, broek kilometers van Salamaua lag, totdat deze en groen muskietennet in een ransel; aan de een sterk bataljon, met steun van een zwaar ene kant van zijn riem droeg hij een veldfles artillerie- en mortiervuur, tegen de com- en aan de andere een pukkel met een nood- pagnie inzette. Tegen een klein verlies bij en een gevechtsrantsoen en het normale henzelf maakten de commando's een groot rantsoen voor één dag - de samenstelling aantal slachtoffers onder de Japanners, die was steeds vlees in blik en biscuit - vertwijfeld om jachtvliegtuigen uit Lae messgerei, handdoek, muskictenbestrij- vroegen, maar die beschoten en bombar- dingsmiddel, toiletbenodigdheden en ata- deerden verlaten stellingen en bestookten brinetabletten. Om zijn ransel, die, als er voor de ogen van de Australiërs een groot gebied dat door Japanners werd bezet. evochten werd, op de compagnies- of f ataljonscommandopost werd achtergela- Door dergelijke acties verhoogden de ten, waren zijn dekens en grondzeil gerold. Onafhankelijken hun aanzien bij de vetera- Voor zijn borst droeg hij in tassen vijftig nen van de Australische strijdmacht, die al geweerpatronen, of honderd voor zijn te gemakkelijk de draak hadden gestoken tommygun, of honderd voor zijn Brengun. met het 'erop of eronder' tijdens de Eén of twee handgranaten met een buis van opleiding van de met baret getooide vier seconden hingen met hun handgreep aan zijn koppel. Ook moest hij zijn helm Hoofdoffcieren zetten de positie uiteen dragen, maar dat was vaak veel te lastig bij aan sir Leslie Moreshead. acties in de jungle, zodat die meestal bij zijn plunje werd achtergelaten. overbrengen, terwijl Blamey kon profite- Patrouilles, met een hoog percentage ren van enkele Dakota-squadrons, 'biscuit- aan verliezen bij de verkenners, waren de bommenwerpers', als aanvulling op de belangrijkste activiteit die voorafging aan aanvoerlijn via Bulldog. De Dakota's en het bestoken met vliegtuigen, kanonnen en hun ladingen zouden een blijvende indruk mortieren en de aanval van infanteristen. achterlaten bij de inboorlingen die, toen ze In de omgeving van de 'Pimple' was de deze vliegtuigen voor het eerst zagen, rimboe zo dicht, dat een patrouille een hele vroegen of het mannelijke of vrouwelijke dag onopgemerkt kon blijven op dertig wezens waren. Als Nassau Bay eenmaal meter van de vijand, en deze kon horen bezet was, zou de geallieerde bevoorra- praten, kuchen, houthakken en rammelen dingspositie verbeteren. met messtins. Op plaatsen waar zich weinig In juni stuurde het Ijlde, patrouilles naar soldaten bevonden in de lange frontlijn, de omgeving van de baai om een schatting waren mannen van de ANGAU die de te maken van de vijandelijke sterkte en inboorlingen in de gaten hielden en inlich- posities, en het 2/6de raakte in ettelijke felle tingen samenstelden over vijandelijke be- gevechten met de vijand verwikkeld, en het wegingen. John Sherlock, een agent van de resultaat was steeds dat de vijand veel meer ANGAU in het geïsoleerde dorp Mapos, verliezen leed dan de Australiërs. Bij deze was in de gelegenheid om van zijn gidsen en gevechten in de jungle, waar de vijand zich hun contacten met de inheemse bevolking verdekt kon opstellen, bleek de handgra- precies te weten te komen waar de vijand naat het doelmatigste wapen, zowel de met patrouilleerde in de omgevng van de rivier de hand geworpen granaat met een ontste- de Buang en de Bwussi. Het uitgebreide kingstijd van vier seconden als die van netwerk van geallieerde agenten in dit hele zeven seconden die met een granaatwerper gebied vormde een waardevolle aanvulling werden afgevuurd. In het nabijgevecht op op de luchtfotografie die het vijandelijke open terrein waren het handgranaten, kamp nu zo goed kon observeren. Waar- geweren en automatische wapens die de nemers in vliegtuigen en op de grond vijand tot staan brachten en terugsloegen. volgden ook de bewegingen van boten en Tijdens de belangrijkste slag bij Mubo, op torpedobootjagers die in april en mei de bergrug Labaoia, werden 150 man van Japanse versterkingen aanvoerden - in het 2/6de aangevallen door 1500 man van totaal 1800 man, terwijl er 400 per onder- het Japanse 66ste Regiment Infanterie: in zeeboot arriveerden. Kustbewakers in de een paar dagen tij ds verloren de Japanners bergen langs de Markham maakten mel- bijna 200 man terwijl de Australiërs elf ding van vijandelijke patrouilles in de doden en twaalf gewonden verloren. Deze Wain, een zijtak van het Finisterregebergte deskundige wijze van vechten gaf de waarvan de uitlopers door het schiereiland Australiërs veel zelfvertrouwen, zelfs in Huon liepen; deze patrouilles waren ook gevallen dat ze omsingeld waren. van betekenis voor het verkennen van een route over land van Lae naar Madang. De De strijd bij de bergrug Lababia leverde geallieerde belangstelling voor de Mark- de vijand het bewijs dat er voor hem weinig hamvallei berustte vooral op de geschikt- kans bestond om ooit in Wau te kunnen heid van dit gebied voor vliegvelden, met komen. Generaal Nakano, commandant name de omgeving van Nadzab. van de 51ste Divisie, en kolonel Araki, die het bevel over de 66ste voerde, hadden Door een schijnbeweging in de richting stellig verwacht dat de Australiërs uit dit van Salamaua en de verovering van Nassau gebied verdreven zouden worden. Op de Bay hoopte Blamey de vijand ertoe te 19de dachten ze 'morgen bij dagaanbreken bewegen wat troepen aan Lae te onttrek- zullen we grootscheepse zuiveringsacties ken. Of hij nu schijnmanoeuvres maakte of gaan houden en de vijand vernietigen (bij serieuze, het zou op een bloedige veldslag Lababia). Daarna zullen we naar Guada- uitdraaien. Voor generaal Adatsji was gasal gaan. De vijand schijnt niet op de Salamaua een erg belangrijke strategische hoogte te zijn van onze plannen, hij ligt bij positie, die tot elke prijs in handen Guadagasal te zonnebaden.' Ze waren gehouden en tot de laatste man verdedigd ontsteld en ontmoedigd toen ze ontdekten moest worden; als Salamaua viel, zou Lae dat de Australische positie niet genomen volgens hem verloren zijn, en toen Blamey kon worden, niet vanwege de zware van dan ook met zijn schijnbeweging begon, boomstammen gebouwde stellingen, die liet Adatsji niet alleen troepen aanrukken tot het Japanse verdedigingspatroon be- uit Rabaul en Wewak, maar onttrok ook hoorden, maar door het listige achterwege een aantal aan Lae. Hij zat met bevoorra- laten van verdekte opstellingen. Waar de dingsproblemen omdat hij voedsel en Japanners tegen de helling op naderden, materiaal over zee naar zijn bases moest konden ze de defensieve stellingen die

119 achter bomen lagen verborgen niet zien; waardevolle hulp had van een strijdmacht eenmaal boven gekomen, konden ze langs van het Amerikaanse regiment, zag gene- de onderkant van de bomen goed voor zich raal Nakano in dat 'het gebied van Lae tot uit zien, want de bladeren, takken en Salamaua de uiterste grens vormt van deze struiken waren tot ruim een meter boven de beslissende strijd, en van de uitslag van dit grond verwijderd. Dit gebied was nu een gevecht hangt het hele lot van ons kei- soort doolhof van boomstammen waar- zerrijk af. De steunpunten Lae en Sala- door de Australiërs talrijke vrije schoots- maua moeten tot de dood toe verdedigd velden hadden. Wanneer de Japanners die worden.' aan de trucbommen ontkomen waren tot De schijnaanyal tegen Salamaua zette de aanval overgingen, werden ze neerge- zich met realistische kracht voort. Om schoten en gedwongen de aanval op te dichter bij de kust te komen, zodat geven. Amerikaanse kanonnen in stelling konden Van Lababia uit liet het 2/6de groepjes worden gebracht op een hoog gedeelte van door de linies naar beneden sluipen om te Mount Tambu dat Salamaua bestreek, helpen bij de landing in Nassau Bay van het moest er door enkele gevechtsgroepen van 1/162ste Amerikaanse Bataljon die in de het 162ste Regiment zwaar worden ge- nacht van 29 op 30 juni met boten van de vochten. Een van deze groepen, onder een 2de Speciale Geniebrigade ('Cape Cod zekere majoor Roosevelt, verkeerde in Commando's) aan land werden gezet. De wanorde, voornamelijk omdat de com- landing had plaats bij ruwe branding, manderende officier zich eraan ergerde dat onder grote verwarring, met over het hij moest samenwerken met Australische geheel genomen weinig ongelukken en de superieuren. Met Roosevelts bereidheid infanteristen begonnen bij het aanbreken tot samenwerking was het zo slecht gesteld van de dag met hun eerste gevechten. Toen dat kapitein Sturrock, de verbindingsoffi- de avond viel na hun eerste dag van lichte cier, totaal verbluft was: 'Maak mezelf gevechtsaanraking met de vijand, werd bijzonder onsympathiek door pogingen iedereen die zich in het duister bewoog informatie te krijgen over toekomstige aangezien voor een infiltrerende vijand en operaties en situatierapporten. De enige de nacht werd verlicht door lichtspoormu- manier om op de hoogte te raken is in de nitie en exploderende hand- en mortiergra- buurt van de bataljonscommandopost te naten. Een officier van het 2/6de zei: 'Mijn blijven en telefoongesprekken af te luiste- mannen gingen in dekking en bleven daar.' ren... de organisatie op de bataljonscom- Een Papuase tirailleurscompagnie hielp mandopost deugt van geen kanten... als ze eveneens bij de landing door Japanse doorgaan zoals nu dan zie ik ze het niet erg stellingen op de linkerflank aan te vallen. ver brengen.' Het bruggehoofd kwam tot stand zonder Het 2/5de Bataljon, terug van de zware veel tegenwerking van de vijand en binnen strijd bij Mobu, werd als flankversterking een maand waren er ruim 1400 Amerikanen naar Mount Tambu gestuurd en ging een in Nassau Bay. De vijand ontkwam naar nieuwe periode van gevechten tegemoet. In Salamaua, uitgezonderd enkelen die daar de officiële geschiedenis van David Dexter, bleven en zich doodvochten. Een Japanse The New Guinea Offensives, beschijft deze sergeant kwam uit dejungle waar hij van de een dag en een nacht die typerend waren rest van zijn eenheid was afgesneden en in voor zovele andere tijdens de worsteling plaats van 'harakiri' of 'banzai', verkoos om de bergruggen: "s Avonds werden de hij het leven toen hij in een onbewaakte troepen opgeschrikt door een zware aard- Amerikaanse opslagplaats blikken vlees, schok... zware regen... weerhield de melk, perziken en brood vond. Japanners niet om zich in het duister te Terwijl de troepen met succes in Nassau verplaatsen van Mount Tambu naar de Bay aan land werden gezet, werd Mubo flanken van de beide compagnieën van het aangevallen en na een week van bittere 2/5de. Ondanks de overweldigende stortre- strijd door de 17de Brigade veroverd. De gen... hoorde het achterste peloton gelui- militiemannen van het 58ste en 59ste den... de Japanners kwamen uit de duister- voerden gevechten om Bobdubi in het nis aangestormd. Een Brenschutter van de gebied van de commando's bij Salamaua, verdedigers gaf op goed geluk een vuur- een strijd die uitliep in een lange reeks stoot in het duister en schakelde de patrouilles en schermutselingen over ber- mitrailleur van de aanvallers uit, die over gen en door dalen, en lokten de vijand enige het pad midden in de Australische positie tijd bij Mubo vandaan. De slag om dat had gevuurd. Alle vijandelijke pogingen onaangename, ongezonde bergterrein om hun mitrailleur terug te krijgen misluk- duurde tot 13 juli en toen het in handen van ten en hun doden stapelden zich op langs de 1 7de Brigade viel, die op één flank de het pad... trokken voordat het licht werd

120 terug met achterlating van eenentwintig Een kom ooi ^oor de aanval uit zee op doden... De hele dag door werden er Lae. sporadische aanvallen uitgevoerd... de Japanners verhoogden het krijgsrumoer (Hinderlaag Heuvel) een van de vele met kreten en gegil, zoals: 'Kom te punten die een naam kreeg doordat groe- voorschijn en laten we vechten. Australi- pen mannen zich ingroeven en probeerden sche militiemannen' en 'Kom hier en sterf de tegenstanders te doden. Toen de man- voor Tojo'... maar de vastberadenheid en nen uitgeput raakten, werden ze naar het de ervaring van een door de wol geverfde Wau-Bulolodal gestuurd om een paar eenheid (in feite van de Australische weken uit te rusten en werden daarna weer strijdmacht, geen dienstplichtige militie) teruggebracht naar de rimboe. De Ameri- zegevierden. Wakers (2,5de) meldde: kanen en Australiërs zetten tijdens de Tegen 2.30 die dag wisten we dat we hem eerstvolgende weken hun strijd om deze de baas waren. Onze mannen gingen dominerende hoogten en om het gebied dat overeind staan in hun loopgraven en soms voor Salamaua lag voort, en intussen er zelfs naast, en krijsten de Japanners toe leerden beide partijen alle mogelijke paden met hun eigen strijdkreet en dikwijls met door de jungle kennen. In de guerrillastrijd vreemde zelfverzonnen kreten. Een van bereikten de geallieerden het psychologi- hen kende een handjevol Japanse woorden sche doel dat door het hoofdkwartier op en vermaakte zich reusachtig door bijvoor- Nieuw-Guinea werd verlangd - bij de beeld te schreeuwen: "Tien minuten pauze vijand de indruk te wekken dat Lae een om te roken, lui," Het liep op een doel van secundair belang was. regelrechte slachtpartij uit en we sloegen hem letterlijk de grond in... granaten Voorbij de bovenloop van de Markham- afgevuurd door de kanonnen in de bergen vallei, die oostwaarts naar Lae stroomde, en het ondersteunende mortiervuur waren en die van de Ramu, die in noordwestelijke van onschatbare waarde geweest voor het richting naar de Bismarckzee stroomde, afslaan van de aanvallen.' lag een hoogvlakte die voor beide partijen van belang kon zijn. Deze keer waren de De patrouilles tegen een ingegraven geallieerden er het eerst met een strijd- vijand in de omgeving van Tambu leidden macht die sterk genoeg was om bases te tot een felle actie bij Ambush Knoll vestigen bij Dumpu, Goroka, Tsili Tsili en 121 de oude landingsstrip bij Bena Bena - een uitgestrekt gebied waar geen muskieten waren en dat zelden door blanken was bezocht. Bij Goroka schakelden buitenge- woon bekwame Amerikaanse genietroe- pen 1000 inboorlingen in en legden in één week een landingsstrip van 180 meter aan met verspreid liggende opstelplaatsen voor vliegtuigen. Gedurende heel deze periode tastte de vijand de omgeving van de Ramu af en kwam het tot schermutselingen en afschuwelijke gevechten in dit naargeestige gebied. Langzamerhand konden de met pijl en boog bewapende krijgers van de hoogvlakte zien wie de sterkste was en werden ze vriendelijker tegen de blanken, stelden hun arbeidskracht ter beschikking en verschaften inlichtingen. In juni en juli werden twee eilanden - Kiriwina en Woodlark - door Amerikaan- se cavaleristen tot veilige steunpunten gemaakt door hun hulp bij de aanleg van Rechts: De ontsnappingsroute van Adatsji naar het Finisterregebergte wordt afgesneden door de luchtlanding bij Nadzab. Onder: De Japanners in Lae worden uit de lucht aangevallen. Hiernaast onder: Zwaar materieel kan nu naar Nadzab worden aangeroerd voor de aam al op Lae. landingsstrips; Lightnings van de sterkte opgevoerd, vooral met middelzwa- Amerikaanse luchtmacht kwamen over re bommenwerpers, en de vijand bracht naar Woodlark en Spitfires van het 79ste zijn 7de Luchtdiyisies uit Nederlands-Indië Squadron van de Australische luchtmacht naar Nieuw-Guinea over. Eind juli had naar Kiriwina. Zodoende waren er twee Japan twee luchtdivisie ter ondersteuning luchtmachtbases voor de bescherming van van zijn leger op Nieuw-Guinea en nabijge- de zuidoostelijke toegangswegen naar legen eilanden, met belangrijke lucht- Papua en dicht genoeg bij New Britain machtbases bij Rabaul, op de Admirali- voor het escorteren van bommenwerpers teitseilanden, Wewak, in de Hansa Bay, en die aanvallen uitvoerden op Gasmata en bij But, Boikin, Aitape en Hollandia. Deze Rabaul. lagen alle binnen het bereik van middel- Voor de verovering van Lae was Blamey zware bommenwerpers van de geallieer- van plan de 7de Divisie van de Australische den, die voorbereidingen troffen voor de ' strijdmacht door de Markhamvallei te aanleg van landingsstrips die dicht genoeg laten trekken en de 9de Divisie van de bij Lae waren om met jachtvliegtuigen Australische strijdmacht van zee uit een dekking te bieden aan troepenverplaatsin- landing te doen uitvoeren. Toen de 9de nog gen door de lucht en over zee. in het Midden-Oosten was, had de com- Veel van de patrouilles in de loop van mandant, generaal-majoor Morshead, het mei hadden ten doel gebieden te verkennen privilege van Blamey overgenomen dat de die geschikt waren voor landingsstrips. Australiërs het recht gaf om zelf te beslissen Marilinan en Tsili Tsili aan de Watut waar ze zouden vechten. De Britse legerlei- waren ideale plaatsen, want er was een ding had de divisie willen splitsen in redelijk pad voor jeeps langs de rand van brigades en deze bij verschillende operaties het dal, een pad dat via een brug liep die inzetten, maar Morshead had erop gestaan door adjudant Lumb was aangelegd. Lumb dat de divisie een eenheid bleef. De 9de had had vee bijeengedreven en over het pad en de Duitsers m 1941 bij Tobroek tot staan de brug afgevoerd, zodra de Japanners bij gebracht en in bedwang gehouden en in Lae aan land waren gegaan. Toen de oktober 1942 bij El Alamein gevochten, landingsbanen in juni klaar waren, werden waar, zoals Montgomery zelf had gezegd, er jagers heen gevlogen om de Dakota's te de slag zou zijn verloren als de divisie er niet beschermen, die troepen, materieel en bij was geweest. Morshead, die meer voorraden aanvoerden. De volgende stap ervaring had op het gebied van de woestijn- was verder langs de Markham naar Nad- oorlog dan Montgomery, Alexander of zab, waar nog meer strips konden worden Lumsden (een commandant van het Acht- aangelegd; de 7de Divisie kon dan beter ste Legerkorps) had tot commandant van gesteund en bevoorraad worden, terwijl ze het korps moeten zijn bevorderd, maar beantwoordden aan hun tweeledige doel: Montgomery zei tegen hem dat hij, omdat het afsnijden van vijandelijke versterkin- hij geen beroepsmilitair was, niet beschikte gen via de bergrug en de aanval op Lae. over 'de vereiste training en ervaring', een Nadzab zou veroverd worden door opvatting die door Blamey werd beschre- Amerikaanse parachutisten die in die ven als 'onbewuste arrogantie'. Het kwam omgeving werden neergelaten en door evenwel niet door deze bejegening van troepen van de Australische strijdmacht, Morshead, maar omdat de divisie nodig die door de lucht naar Tsili Tsili werden was in Australië, dat deze na El Alamein gebracht, vandaar de vallei doortrokken en werd teruggeroepen, wederom ondanks onderweg de Markham moesten doorwa- Churchills wens om de divisie in het den. De druk die door het Algemeen Achtste Leger te houden. Hoofdkwartier werd uitgeoefend, was nu Over de slag die de beide divisies van de van verfijnder aard, zonder nerveus gedoe; Australische strijdmacht weldra zouden er heerste zelfs een zeker gevoel van leveren, schreef Blamey: 'Om het aanvals- zelfvertrouwen toen duizenden tonnen plan tot een goed einde te brengen, was het voorraden en materieel voor de eerste grote nodig de heerschappij in de lucht te stoot werden aangevoerd - en de aanval op verkrijgen, de vijandelijke weerstand te Lae werd op tamelijk grootscheepse wijze verzwakken door voortdurende aanvallen uitgevoerd. op de opeenvolgende gevechtsdoelen van Maar voordat de aanval werd gelan- de landstrijdkrachten en om door aanval- ceerd, hadden Amerikanen en Australiërs len op vijandelijke schepen, vooruitgescho- hun bergruggen bij Salamaua weten te ven bases en vliegvelden, de versterking en veroveren en de vijand naar zijn uitgangs- bevoorrading van de vijandelijke strijd- punt teruggedreven. Generaal Savige krachten te storen.' De Vijfde Luchtmacht spoorde aan tot achtervolging, maar wilde - Amerikaans en Australisch - had haar niet dat de vijand van Salamaua naar Lae

124 vluchtte. De 15de Brigade joeg de vijand Australische troepen marcheren op naar overdag op en, in Japanse stijl, ook 's Lae, een belangrijke Japanse vesting. nachts, waardoor ze zijn moreel aantast- ten, hem uit de slaap hielden en zenuwach- tussen Lae en Salamaua. Het radioverkeer tig maakten. De Amerikanen volgden een van de vijand was die nacht eveneens bergrug die enkele kilometers parallel aan afgebroken, wat erop wees dat de comman- de kust liep, en voor beide geallieerden ging dant van Salamaua per boot naar Lae was de opmars naar Salamaua van 26 augustus vertrokken. De volgende dag werd beslo- tot 10 september door een ruige, heuvel- ten dat de Amerikanen de eer zouden achtige jungle. Brigadegeneraal H.H. krijgen Salamaua te veroveren, maar eerst Hammer voerde het commando over de kwam er vertraging en daarna werden ze ! 5de Brigade en werkte de plannen uit voor tegengehouden door een overstroming van de aanval op Salamaua. Hij was erg de Francisco. Maar tenslotte zwom een tevreden over de müitiemannen, '...puike compagnie van het 42ste militieregiment jongens, vele zieken weigerden zich te laten over de rivier, bezette om 9.30 u. de afvoeren - ze wisten dat de eenheden landingsstnp zonder tegenstand te ont- beneden de sterkte waren en ze gaven er de moeten en veroverde vervolgens Salama- voorkeur aan te blijven en de strijd voort te ua, waarbij ze acht man aan doden zetten...' die misschien wel door hun verloren. Het 1/162ste arriveerde de vol- makkers, het 2/7de Bataljon, geïnspireerd gende dag. Dit bataljon, dat met hun werden. Er werd een poging gedaan om de regiment zo zwaar had gevochten tegen een vijand te bewegen zich over te geven: een vastberaden vijand en onder de vreselijkste Amerikaan, luitenant Bowers, gebruikte omstandigheden, kreeg een eervolle presi- een luidspreker in een loopgraaf in de dentiële vermelding. De zeven maanden voorste linie en sprak in het Japans, maar al durende campagne die eindigde met de val luisterde de vijand rustig naar zijn woor- van het moerassige, smerige, besmettelijke den, niemand kwam te voorschijn. Salamaua, had zware verliezen geëist, de meeste door ziekten. Van eind juni tot 12 Op 10 september, zes dagen na het begin september verloren de Amerikanen 81 man van de strijd om Lae, bezweek de tegen- aan doden en 396 aan gewonden; de 15de stand ten zuiden van de rivier de Francisco, Brigade verloor 112 doden, 346 gewonden en die nacht voeren er weer meer boten

125 en 12 vermisten; de vijandelijke verliezen Finisterregebergte. Het Amerikaanse waren in deze periode 726 doden, en in de 503de Regiment Infanterie (Para), werd op periode van april tot augustus ongeveer 1 september bij de samenvloeiing van de 8000 slachtoffers. 5000 Japanners ontkwa- Markham en de Erap neergelaten. Men men per boot naar Lae, 600 per onderzee- was tot de conclusie gekomen dat een boot naar Rabaul en ongeveer 200 over aantal korte 25-pondeis van de Austra- land naar Lae. lische strijdmacht goed van pas zou komen Van Lae, aan de monding van de en daarom kregen kanonniers van het Markham, loopt de kustlijn van de Golf 2/4de Regiment Veldartillerie het verzoek van Huon naar het oosten en het zuiden. om als vrijwilligers met hen mee te sprin- Lae en de landingsstrip liggen op de gen; ze kregen een korte opleiding in de noordelijke oever van de rivier, tegenover procedures voor het springen uit vliegtui- uitgestrekte moerassen. Op 1 september gen, sommigen hadden nog nooit gespron- was het eerste van talrijke indrukwekkende gen voordat ze bij de eigenlijke operatie konvooien in het zuidwesten van de Stille met de andere troepen omlaag zweefden. Oceaan op weg naar Lae - torpedobootja- Een van hen raakte gewond evenals gers, landingsvaartuigen voor tanks en drieëndertig Amerikanen; drie parachutis- infanterie met manschappen van de 20ste ten kwamen om doordat hun parachutes Brigade aan boord, de voorhoede van de niet opengingen. Het deed de Australiërs 9de Divisie. Op 4 september kwamen ze genoegen dat ze van hun Amerikaanse daar aan en gingen op twee stranden aan makkers de bijnaam kregen: 'de twee- land, op zo'n vijfentwintig kilometer van streep-vier Kanonnencompagnie Luchtlan- Lae. De landing verliep zonder vijandelijke dingstroepen'. tegenstand, behalve door Zero's en bom- Er had nog een ongeval plaats op 7 menwerpers, die weinig slachtoffers maak- september, toen de 7de Divisie van de ten, en terwijl de infanterie aan het werk Australische strijdmacht op Jackson Field, ging om het bruggehoofd te versterken, Port Moresby, bezig was aan boord te gaan gingen een Amerikaans kustbataljon en van vliegtuigen waarmee ze naar Nadzab Amerikaanse en Australische genietroepen zouden gaan. Vijf legertrucks met man- aan land om een basis in te richten en schappen werden geraakt door een met wegen aan te leggen: het materiaal dat de bommen beladen Liberator die bij de start schepen aan boord hadden, omvatte alles, neerstortte; negenenvijftig man kwamen van patronen tot bulldozers. Er werd met om of bezweken aan verwondingen en verbluffende snelheid gelost: de voortref- tweeënnegentig raakten gewond, en de elf felijk getrainde Amerikanen brachten bin- bemanningsleden van de bommenwerper nen twee uur 400 manschappen, vijfender- werden gedood. Door slechte weersom- tig voertuigen en tachtig ton voorraden uit standigheden die drie dagen aanhielden, een landingsvaartuig voor tanks aan land. moest het luchttransport naar de uitge- De Amerikaanse torpedobootjager Reid, strekte grasvelden van de Markhamvallei die een lange tijd in de Golf van Huon als uitgesteld worden, en pas op 5 september varend radarstation had gefungeerd, riep kon de divisie door het rivierdal op mars Lightnings op om een grote groep aanval- gaan om het garnizoen van Lae tegemoet te lende vliegtuigen te onderscheppen, waar- trekken. bij de Japanners ongeveer drieëntwintig toestellen verloren. De vijand had meer De 9de Divisie was opgehouden door de succes met een aanval op zes tanklandings- hoge waterstand van de rivier de Busu, vaartuigen die zich nog in volle zee waarheen brugslagmaterieel moest worden bevonden, met een tweede landingsgroep aangevoerd. Door deze vertraging ging de van de 2/4de Onafhankelijke Compagnie 7de Divisie met de eer van de overwinning en het 2/2de Mitrailleurbataljon aan in deze slag strijken, omdat ze zonder veel boord: ze veroorzaakten ernstige schade tegenstand uit Nadzab had kunnen opruk- aan twee van de landingsvaartuigen en ken. Terwijl Salamaua werd veroverd, brachten de verliezen op eenenvijftig do- verzamelden zich de infanterie, genie, den en zevenenzestig gewonden. Op 6 artillerie en pioniers van de 7de Divisie, september had generaal Wooten drie Amerikaanse paratroepen en Papua's, in brigades van zijn 9de Divisie aan land en een traag tempo vanwege het slechte weer, was hij op weg naar Lae. in de brede vallei van de Markham. Op de 12de begaven ze zich al vechtend stroom- Het gebruik van paratroepen in de afwaarts langs de rivier - terwijl de 9de Markhamvallei bracht de Japanse com- Divisie nog steeds werd opgehouden bij de mandanten tot wanhoop, omdat ze ver- Busu en vijandelijke acties tot zich trok wacht hadden dat ze deze vallei als terwijl een strijdmacht uit Watut naderde hoofdweg konden gebruiken naar het en Markham Point van het zuiden uit 126 aanviel. Opnieuw waren het groepen en Als de rivier de Busu niet buiten haar pelotons, en soms zelfs enkelingen uit oevers was getreden, zouden er nog 6000 beide, die vijandelijke steunpunten na een meer zijn gesneuveld in plaats van over de handgemeen veroverden. Het Illde Batal- bergen te zijn ontkomen. Hun terugtocht jon van de Amerikaanse paratroepen ging werd nog versneld door de 7de, die naar de bovenloop van de Bumbu om de Dumpu, in de Ramu Vallei, veroverde, en Japanse aftochtmogelijkheden af te snij- door de 9de Divisie, die de omgeving van den, want het was duidelijk dat de vijand Lae zuiverde, om deze basis te beveiligen. liever wilde vluchten dan in Lae tot de De vijand had zijn vechtlust verloren, al laatste man vechten. Er waren al meldin- waren er weinigen die zich overgaven, en de gen van Japanners die in Boana aankwa- groepen verspreidden zich wanneer ze men, een dorp in de heuvels aan de voet van onder vuur werden genomen tijdens hun het Waingebergte, een vertakking van de slopende terugtocht. bergketens Finisterre-Saruwaged-Crom- Toch waren er verrassingen: de 2/6de well. Om van Boana uit via die bergen de Onafhankelijke Compagnie vernietigde kust bij Madang te bereiken, was een een strijdmacht van ongeveer zestig vijan- prestatie die al moeilijk genoeg was voor den, van wie men dacht dat zij zich uit Lae een ervaren inboorling die geen last droeg; terugtrokken; in werkelijkheid waren deze het zou noodlottig blijken voor velen van de voorhoede van het Japanse 78ste de uitgeputte en ondervoede Japanners. Regiment en een afdeling artillerie met 75- Om de aftocht te beletten, stelde generaal mm stukken die in eerste instantie uitge- Wooten enkele van zijn compagnieën stuurd waren om Bena Bena te veroveren. verspreid op in gebieden waar hij tegen- De rest van hun divisie, de 20ste, werd naar stand verwachtte en merkte dat deze reeds Finschhafen gedirigeerd, terwijl de voor- ontruimd waren. hoede de bergen werd ingedreven door het Terwijl de beide divisies elkaar naderden 2/14de Bataljon en het 2/6de Com- voor de beslissende slag, voerde de vijand mando's. Hoewel de geallieerden zich vertragingsacties uit terwijl hij zich langs sneller konden verplaatsen dan de vijand verborgen paden die weken tevoren ver- door het gebruik van luchttransport, had kend waren, terugtrok. De 7de Divisie deze toch ook wel iets verbeterd aan het kreeg enkele sterkere posities te nemen vervoer door een weg aan te leggen van langs de Markham, vooral bij een plaats Bogadjim over het Finisterregebergte; die Edward's Plantation werd genoemd. voordat deze echter gereed was, vochten ze Op 16 september werd deze stad, 'onbe- al in de bergen om te verhinderen dat de schrijfelijk smerig en totaal verwoest', geallieerden in één ruk door de kust zouden ingenomen nadat de 7de onnodige verlie- bereiken. zen had geleden ten gevolge van een Madang en daarna Wewak waren de beschieting door Amerikaanse vliegtuigen eerstvolgende grote steunpunten van de en door granaatvuur van de artillerie van vijand aan de kust van Nieuw-Guinea en de 9de. Het vliegveld was overwoekerd en de geografische gesteldheid van het schier- een puinhoop en er heerste een walgelijke eiland Huon was bepalend yoor de troe- stank die typerend was voor een gebied dat penbewegingen. Twee militiedivisies, de in handen was geweest van een ingesloten 5de en de 1 lde, zouden aangevoerd worden Japans leger. om de strijd voort te zetten samen met de De 9de Divisie had het niet erg moeilijk beide divisies van de Australische Strijd- gehad bij de eerste ontmoeting met Japan- macht, die in twee hoofdrichtingen tegen ners, en de mannen dreven de spot met hun de Japanners oprukten: langs de kust via tegenstand: 'De vijand heeft niets gedaan Finschhafen, en dwars over land van Ramu waardoor hij aanspraak kan maken op ons naar Bogadjim. respect tijdens deze operatie, en zijn optreden bewijst dat hij wat gevechtskwali- teiten betreft de mindere is van de Italiaan,' aldus een geschiedschrijver van het batal- jon. Weldra zouden ze tot andere gedach- ten komen. Bij een van hun gevechten hadden ze enthousiast een bajonetaanval uitgevoerd, en over het algemeen waren er geen achterblijvers. De verliezen van de 9de bedroegen 77 doden, 73 vermisten en bijna 400 gewonden; bij de 7de bedroegen de verliezen 38 doden en 104 gewonden, en de Japanners verloren ongeveer 2000 man.

127

Hiernaast: Een beschadigd infanterielandingsvaartuig bewijst de kracht >an de Japanse tegenstand in Lae. Boven: Australische troepen rusten uit tijdens hun achtervolging van de Japanners door de Ramuvallei.

129 Sattelberg

De strategische agenda voor de operaties in en herovering, werd naar de achtergrond het zuidwestelij ke deel van de Stille Oceaan verwezen als een achterhaalde zaak die in werd punt voor punt afgehandeld en het de ijskast kon worden gehouden en kon leek erop dat alle gestelde doelen tegen het worden afgedaan wanneer er tijd en eind van het jaar zouden worden gehaald. overgeschoten bommen aan gespendeerd De noordwestkust van Nieuw-Guinea konden worden. Zodra MacArthur zich werd in september aangevallen en na het aan zijn beslommeringen ten aanzien van verdrijven van de laatste Japanners uit Nieuw-Guinea kon onttrekken, zou hij zijn New Georgia, in augustus, landden Amerikaanse divisies verzamelen en Amerikaanse troepen op 1 november op oprukken naar de Filippijnen, terwijl in het het laatste belangrijke gevechtsdoel in de centrum van de Stille Oceaan de Verenigde Salomon Eilanden - Bougainville. Rabaul, Chefs van Staven het erover eens werden voorheen een primair doel voor een invasie . dat voor het eind van het jaar aanvallen

130 moesten worden ondernomen tegen de Hiernaast: De aangerichte schade in Gilbert Eilanden en Nauru. Op 20 novem- Sattelberg na de geallieerde bestorming. ber landden Amerikaanse mariniers op Boven: De gewonden worden uit Makin en Tarawa in de Gilbert Eilanden. Sattelberg afgevoerd. De Japanners konden niet lang in de onherbergzame bergen voorbij de boven- bruik te maken van de kleine Zevende loop van de Markham en de Ramu Amfibische Vloot van schout-bij-nacht verblijven, en de geallieerden konden Daniel E. Barbey om de 9de Divisie naar evenmin een grote verzetshaard als haar \olgende operatiegebied te transpor- Finschhafen in handen van de vijand laten. teren. Finschhafen was een sterker steun- De geslaagde aanval vanuit zee op de punt geworden na de val van Lae - stranden bij Lae was voor Blamey en sommige troepen uit Lae trokken te voet MacArthur aanleiding om opnieuw ge- daarheen of werden er per boot gebracht,

13] en anderen werden uit Bogadjim, Sio en Boven: Japanse stellingen aan de rivier de Saidor daarheen gestuurd. Scarlet Beach, Nambariwa worden gebombardeerd. waar de 20ste Brigade aan land zou gaan, Hiernaast: De overwinnaars in Singor. was aanzienlijk versterkt, maar toevallig zetten de landingsvaartuigen de Austra- sis, al met al zo'n 5000 man. Terwijl de liërs, voor het aanbreken van de dag op 22 landingen plaatshadden zou het 22ste september, op verkeerde stranden aan militiebataljon langs de kust oprukken. De land, en zij konden Scarlet Beach aan de kuststrook bij Finschhafen was erg smal en landzijde benaderen en het bruggehoofd de haven en de landingsstrip lagen vlak bij vormen. Een tweede meevaller was dat de de hoog oprijzende uitlopers van het kanonnen van de landingsvaartuigen, in Cromwell gebergte. De Japanners hadden strijd met de bevelen, werden gebruikt het voordeel van de verdedigingswerken en terwijl de vaartuigen de kust naderden, en van de hoogte waarop zij zich bevonden. hun vuur bleek zeer effectief. Patrouil- Van de plaats waar de Australiërs aan land lerende Lightnings waren ter plaatse toen gingen, liep een kronkelweg ongeveer de schepen van Barbey door ongeveer twaalf kilometer de bergen in naar het dorp veertig vijandelijke vliegtuigen werden Sattelberg; en een tweede onvoltooide weg aangevallen; kanonniers en vliegers maak- liep langs de kust naar Finschhafen. De ten aanspraak op achtendertig neergehaal- eerste hindernis van betekenis op de de vliegtuigen. toegangsweg langs de kust was de rivier de De Amerikaanse admiraal dacht dat Burni, waar de vijand zich op de zuidelijke Finschhafen door weinig troepen werd, oever had ingegraven. De tocht stroomop- verdedigd, en weigerde enige tijd om waarts langs de rivier door de dichte transport beschikbaar te stellen voor een begroeiing, met het oog op het vormen van tweede Australische brigade, de 24ste; een bruggehoofd, was een ongelooflijke tenslotte liet hij zich ervan overtuigen dat prestatie volgens de officiële geschied- in Finschhafen niet alleen de nieuwe schrijver: Japanse 20ste Divisie, minus het 78ste 'De mannen van de beide aanvalscom- Regiment, was gelegerd, maar ook een pagnieën van het 2/15de vielen de eerste regiment infanterie, een marineformatie en honderd vijftig meter van hun startlijn naar een bewakingseenheid voor de marineba- beneden. Tuimelend over klimplanten, 132 door bamboe en bomen heen brekend, baar verder oprukten en zelf nog geen bereikten ze al struikelend de bodem van de handgranaten wierpen, omdat die naar vallei. Op ongeveer vierhonderd meter van hun eigen mensen terug zouden kunnen de starthjn kwamen ze bij een steile helling. rollen. Het koude staal flikkerde toen de Ze werkten zich geleidelijk ongeveer zestig Australiërs de top bereikten en met hun meter naar boven, waarbij hun training en bajonetten aanvielen. De meeste Japan- uithoudingsvermogen goed van pas kwa- ners, van een meer dan gemiddelde lengte, men, zodat ze dichtbij de top nog in lieten hun hielen zien. De rivier werd formatie waren en de compagnieën met een overgestoken waarbij de mannen tot hun front van ongeveer honderd vijftig meier middel in het water liepen terwijl er op hen verder naar boven oprukten.' geschoten werd om te voorkomen dat ze Bovenop de heuvel was een compagnie een bruggehoofd zouden vormen. van wat men als Japanse elitetroepen Finschhafen met bijbehorende haven beschouwde - de mariniers. Toen zij de werd op 2 oktober veroverd, en er werd Australiërs onverstoord omhoog zagen contact gemaakt met het 22ste Bataljon dat komen, begonnen de mariniers hen te langs de kust oprukte. Hier moest zwaar bestoken met handgranaten, die gelukkig om gevochten worden en er lagen nog bijna geen van alle ontploften. Als het zwaardere gevechten in het verschiet. De goede granaten waren geweest, zouden de vijandelijke hoofdmacht, de 20ste Divisie, aanvallende compagnieën zware verliezen was nog in het binnenland waar zij van plan hebben geleden. Korporaal Norris, een was stand te houden. Generaal Wooten opzichter van een veeboerderij in Queens- verwachtte krachtige tegenaanvallen en land, die de eerste groep van de compagnie hoopte de vijandelijke sterkte te kunnen van Snell leidde, werd heuvelafwaarts verminderen door zich hierop voor te geblazen door een handgranaat die vlak bereiden. Hij werd hierbij geholpen toen de naast hem neerkwam. Hij krabbelde over- inlichtingendienst op het lijk van een eind en klom weer omhoog om de aanval te Japanse officier een kopie vond van het leiden; de meeste schoten gingen over de bevel voor een tegenaanval. Die aanval Queenslanders heen terwijl zij onverstoor- werd op 16 oktober uitgevoerd op Jive- venang, ongeveer halverwege Sattelberg: Boven: Australische troepen op weg door de dag daarop deden vijandelijke vliegtui- het Finisterregebergte om Bogadjim te gen een aanval terwijl er een poging tot een veroveren. Hiernaast: De Shaggy Ridge. amfibische aanval op Scarlet Beach werd ondernomen. De eerste aanval werd door- uit van Sattelberg via de Soni Vallei tot aan staan, terwijl die vanuit zee werd afgesla- Wareo. Hun omstandigheden verslechter- gen en nagenoeg teniet werd gedaan door den en de gewone soldaat had honger, luchtafweergeschut van de infanterie en zoals te verwachten was. 'Ik eet aardappels PT-boten. Desondanks werd Scarlet Beach en zit in een gat...1 'Wat moet ik eten om in aan de landzijde aangevallen door het leven te blijven?' '...de vijand patrouilleert Japanse 79ste Regiment en ontstond er een hier dag en nacht...' 'ze drinken waar- wanhopige situatie voor de Australiërs. De schijnlijk whisky omdat ze uit een rijk land 26ste Brigade van de divisie was nog niet ter komen en hun trucks kunnen dergelijke plaatse en Wooten raakte door zijn reser- begeerlijke zaken aanvoeren', schreven zij ves heen; de 24ste was een paar dagen in hun dagboeken. De geallieerden werden afgesneden toen de vijand naar de zuidpunt over zee bevoorraad van Buna en Lae uit; van Scarlet Beach wist door te dringen. De hun transporten werden door PT-boten en mannen van de 9de Divisie kwamen erach- Lightnings beschermd tegen aanvallen van ter dat de Japanners feller vochten dan de onderzeeboten en vliegtuigen; vooral de Italianen en hun leven nog gemakkelijker laatste kwamen veelvuldig voor en werkten waagden dan de Duitsers. Toen de 26ste op de zenuwen van de kapiteins van de arriveerde, hadden de Australiërs vier landingsvaartuigen. Toen een eskadron doden en 179 gewonden verloren; de Matildatanks van het 1ste Tankbataljon Japanse verliezen bedroegen naar schat- op drie landingsvaartuigen werd aange- ting ruim 1500 man. voerd, maakte één van de schepen zich alweer los van de kust terwijl de resterende Toen de Japanners in het bergland voorraden en munitie nog gelost werden - werden teruggedreven, raakten zij hun de kapitein wilde voordat het licht werd uit aan voermoge lijkheden per boot kwijt. die omgeving vandaan zijn. Hun belangrijkste steunpunt lag nu acht kilometer bij de zee vandaan en strekte zich Terwijl de impasse aanhield tot in 134

november, bereidden beide partijen zich schiedschrijver te citeren: 'Toen zijn pelo- voor op de slag die door de Australiërs op ton werd opgehouden was Derrick naar 17 november werd begonnen. De hoogten voren geklauterd en had met handgranaten bij Sattelberg moesten gezuiverd worden de post uitgeschakeld die de voorste groep aan de voorkant van de oostelijke rug die (van korporaal Everett) tegenhield. Daar- van Wareo naar de kust liep. De 24ste na bracht hij de tweede groep (van soldaat brigade rukte op om die lijn af te snijden, eerste klas Conelly) naar voren om van terwijl de 26ste, gesteund door tanks, rechts aan te vallen, en toen deze door vuur Sattelberg aanviel. De pelotons wierpen werd tegengehouden, kroop hij naar voren handgranaten en bestormden mitrailleur- tot binnen zes meter van de vijand en wierp nesten; mortieren bestookten loopgraven de ene handgranaat na de andere naar de en onderkomens in de dichte jungle; door schuttersputten boven hem... bracht zijn een combinatie van agressief optreden, peloton de helling op met drie groepen na geluk en accuraat vuur van de 25-ponders elkaar. Het was omstreeks 6.45 u. n.m. liep de strijd uit op een overwinning voor Derrick en zijn mannen moesten een de Australiërs. De voornaamste aan- gevecht leveren in het dal van de Rarnu en voerlijn, van Wareo naar Sattelberg, moest vuurden met Brenguns en Owens in de afgesneden worden, een taak die leidde tot openingen van deze verdekte stellingen van een veldslag bij een beboste heuvel - Pabu - een meter of tien afstand en daarna rende die een week duurde. De Japanners voch- één man - de ene keer Derrick, de andere ten nu net zo hard als voorheen, agressief keer soldaat "Sjokker" Sutherland - naar en met veel vernuft. Generaal Blamey - en voren en liet een handgranaat door de zijn hoofdofficieren - zagen nu de gevolgen opening van een stelling naar binnen van admiraal Barbey's weigering om de vallen...' 24ste Brigade tijdig aan te voeren zodat de Het verlies van Sattelberg en van de vijand bij Finschhafen in bedwang kon heuvel bij Pabu maakte een eind aan worden gehouden. Blamey schreef: 'Met Adatsji's hoop op de herovering van alle respect voor onze vrienden geloof ik Finschhafen en Lae. Tot zijn verbazing dat dit voorval de zwakte aantoont van de hoorde hij tevens dat Amerikaanse mari- poging om gevechten te leveren vanuit de niers op 26 december op New Britain verte op basis van de vaste veronderstelling waren geland om het net om Rabaul dicht dat de vijand niet bij machte is de sterkte te trekken, en, wat erger was voor zijn van zijn troepen op te voeren. In plaats van troepen op Nieuw-Guinea, dat het Ameri- terug te trekken, schijnt hij in feite precies kaanse 126ste Regiment was geland bij het tegenovergestelde van plan te zijn.' Saidor, ongeveer honderd vijftig kilometer Omdat oorlogscorrespondenten melding voor de Australiërs uit, en daarmee zijn maakten van 'Japanse tegenaanvallen' en aftocht en aanvoerlijnen langs de kust de communiqués van MacArthur het had- daadwerkelijk had afgesneden. den over 'doorbraakpogingen... blijkbaar om te ontkomen', werden de rapporten van Intussen voerde de 7de Divisie van de de oorlogscorrespondenten gecensureerd. Australische strijdmacht een gevecht in het De strijd bij de heuvel en langs de dal van de Ramu en in de uitlopers van het Coconutrug in de richting van Sattelberg Finisterregebergte, waar Dumpu en Gusap werd gevoerd door de 26ste Brigade, met belangrijke tactische steunpunten waren. steun van tanks, artillerie, mortieren en De Australiërs wonnen de schermutselin- mitrailleurs. De vijand had snel een aantal gen die overgingen in statische gevechten tankgrachten gegraven, die de aanvallers op de scherpe bergruggen en heuveltoppen. omzeilden of opvulden, en antitankmijnen Het gevecht van een peloton van het 2/14de gelegd. De tanks vertraagden de opmars Bataljon op 11 oktober is dan misschien van de Australiërs maar bewezen goede niet typerend geweest, maar de geografi- diensten bij het uitschakelen van vijandelij- sche gesteldheid van het gevechtsterrein ke versterkingen. Terwijl de Australiërs was dit bepaald wel. Sergeant Bear en naar Sattelberg oprukten, vielen de Ja- korporaal Silver leidden hun mannen met panners van het noorden uit de 54ste een nagenoeg verticale stormloop regel- Brigade bij de kust aan. Op de morgen van recht de vijandelijke stelling binnen; terwijl 25 november bleek Sattelberg te zijn ze zich op de smalle richel hesen, werden ze verlaten na onweerstaanbare aanvallen opgemerkt door een Japanner in een van Australische infanteristen. Bij een van schuttersput en beide partijen schoten hun deze aanvallen verwierf sergeant T.C. magazijnen leeg zonder iemand te raken. Derrick, van het 2/4de Bataljon, die bij de 'Bear werkte zich met één zwaai over de strijd om Tobroek al naam had gemaakt, richel en haalde tegelijkertijd uit met zijn zijn Victoria Cross. Om de officiële ge- bajonet. Hij slingerde de Japanner weg alsof hij hooi aan het schudden was, sprong

137 toen opzij om de volgende vijand aan te bereiden.' pakken.' Korporaal Whitechurch rappor- De Shaggy Ridge werd in bedwang teerde: 'We konden hen nu zien en openden gehouden terwijl andere Japanse posities in het vuur op hun hoofden toen die uit de november en december werden aangeval- schuttersputten te voorschijn kwamen. len en veroverd. De vijand zat nog steeds in Hun vuren nam af. Een van onze jongens de knel op die hoge, scherpe kam, half gaf een schelle, huiveringwekkende verhongerd en vrijwel kansloos, toen de schreeuw, die ons zelfs deed schrikken en Australiërs zich te goed deden aan één van die er mede toe leidde dat sommige Jappen de uitnemendste kerstmaaltijden die ooit in hals-over-kop in paniek de heuvel afren- de Tweede Wereldoorlog aan het front zijn den. Ze konden niet stoppen aan de rand opgediend: gebraden kalkoen, verse groen- van de rots en tuimelden tientallen meters ten, plumpudding (met een sausje) en thee naar beneden, hun ondergang tegemoet.' en broodjes. Terwijl de sidderende vijand In deze bergen kwam het vaak voor dat onder vuur werd gehouden, hield de de toppen en gedeelten van de hellingen legerpredikant van het 2/27ste een preek bedekt waren met hoog gras van een soort over het aloude thema: 'Vrede op aarde en dat steeds verder voortwoekerde en stand- in mensen een welbehagen.' hield wanneer de jungle door brand of met Er was, naar het scheen, geen andere de hand werd opgeruimd. Een buitenge- mogelijkheid dan door te stoten op dit woon indrukwekkend bergmassief dat met eenmansfront tegen drie- tot vierhonderd dit gras was overdekt, verhief zich van de vijanden, die op driehonderd vijftig meter rivier de Faria en daarbovenop lag de lagen van een hoogte die de 'Pimple' werd Shaggy Ridge. Bij de gevechten aan de genoemd. Het 2/16de Bataljon werd gehol- overkant van de Ramu was deze bergrug pen door een geweldige vuursteun toen hun erg belangrijk voor de Japanners, die zich de taak werd opgedragen de Shaggy Ridge daar vertwijfeld aan vastklampten, want te veroveren - een akelige kerstsurprise. die rug leidde naar Kankiryo Saddle, een Kittyhawks en Boomerangs bewerkten de inzinking in de bergrug, waarlangs ze hun positie twintig minuten lang met bommen, weg naar Bogadjim konden bereiken. Op in tien minuten vuurden de 25-ponders deze rug maakten ze brandgangen door het driehonderd vijftig brisantgranaten af, hoge gras en de steile hellingen werden Kittyhawks vuurden negentig minuten met versterkt met talrijke ingegraven en zwaar hun boordwapens - voor en tijdens de versterkte posities en met prikkeldraad; de infanterieaanval - en de kanonnen open- vijand was bereid om zich dood te vechten. den opnieuw het vuur en verschoten 1400 De Japanners hadden ook 75-mm kanon- granaten voor de infanterie uit terwijl deze nen, opgesteld in grotten, die ze naar buiten oprukte, gadegeslagen door vriend en brachten om snel een paar salvo's te schieten vijand van de toppen van andere heuvels en en dan weer vlug naar hun schuilplaats bergkammen. De 'Pimple' werd door de terugbrachten om te voorkomen dat ze beschieting ontdaan van zijn begroeiing, opgemerkt werden door Wirraways en maar de Jappen waren er nog steeds en Boomerangs van de Australische lucht- korporaal Hall schakelde op zijn eentje een macht. De geschiedschrijver van het 2/16de bunker uit, waardoor het voorste peloton Bataljon beschreef de Shaggy Ridge: verder kon komen. Generaal Vasey vloog 'Een smalle, messcherpe bergkam met in een Piper Cub over het gevechtsterrein een hoogte van 1500 meter. De top van om meer te kunnen zien van de miniatuur deze rug was bedekt met een dicht regen- veldslag op de bergrug. Op tweede kerst- woud. Zware nevels onttrokken de posities dag trok het peloton verder, totdat het in de dikwijls dagen achtereen aan het oog. De avond tot staan werd gebracht door vuur waarneming was dan beperkt tot minder uit een bunker in de rots, waarheen meer dan honderd meter. Maar de gunstige dan honderd handgranaten waren gewor- positie van deze hoogte was dusdanig dat pen. De volgende morgen werd de bunker de waarneming zich op heldere dagen vernietigd door bommen gemaakt van uitstrekte tot de zee bij Madang. De rug handgranaten in met chemicaliën gevulde was nergens breder dan een paar meter en blikken van gevechtsrantsoenen, en de liep nog scherper toe bij de positie van de Japanse officier en één soldaat, die de voorste groep. De meest naar voren gelegen opmars hadden tegengehouden, werden positie, een schuttersput, werd bemand gedood. door een eenzame schutter met een Bren- Op 3 januari loste de 18de Brigade, die gun. Voor het eerst in zijn bestaan bezette weer terug was op Nieuw-Guinea voor een het bataljon een terrein met één man in het nieuwe periode van acties, de 21 ste Brigade front. Voor hem lag de vijand die zijn af, die per vliegtuig naar Moresby werd verdediging wekenlang had kunnen voor- overgebracht. Het 2/9de Bataljon nam de 138 frontposities over, het 2/10de de rechter-, Grote hoeveelheden voorraden worden aan het 2/2de Bataljon Pioniers de linkerflank land gebracht voor de geallieerde aanval en het 2/12de werd in reserve gehouden. Op op Hollandia. 23 januari was Shaggy Ridge gezuiverd. De vijand had voldoende tijd gehad om bij sommige eenheden, met name de zich zeer goed in te graven, niet aileen op meerderheid van een bataljon van het Shaggy Ridge; hij was ook op Geuton's Japanse 238ste Regiment, uitweek naar de Hill. Canning's Saddle, Cam's Hill en jungle, en de meeste overlevenden door Sio Cam's Saddle. Hij verdedigde al deze trokken. Daar werd de 9de afgelost door de posities tijdens diverse aanvallen met drie 5de Divisie Militie, terwijl de 8ste Brigade bataljons van het 78ste Regiment; hij leed de voorste posities innam. Meer naar het zware verliezen en de Australiërs verhou- binnenland beulde de vijand zich af op het dingsgewijs maar weinig. Adatsji had tijd junglepad naar Tarikgnan, ongeveer vijf- gewonnen voor zijn bataljons aan de kust, entwintig kilometer landinwaarts van maar het baatte niets. Toen de infanterie Saidor, waar generaal-majoor Nakai een van de 7de Divisie toppen, ruggen, heuvels beveiligende strijdmacht had liggen - het en inzinkingen had veroverd en in februari III/239ste Bataljon en vijf compagnieën langs Kankiryo doorstootte, liet zij het van het 78ste Regiment. De Amerikanen over aan de 15de Brigade militiemannen breidden hun overzichtelijke voorpos- om de vijand op de weg naar Bogadjim te tenlijn bij Saidor uit tot een straal van achtervolgen. ongeveer acht kilometer en wachtten de Japan voelde de pressie die op beide komst van de Australiërs af. uiteinden van zijn 'Gemeenschappelijke De 8ste Brigade had vrijwel geen ge- Welvaartssfeer' werd uitgeoefend. Op 9 vechtservaring, maar de mannen waren januari veroverden de geallieerden goed getraind in de jungleoorlog in Maungdaw aan het front in het Arakan Canugra in het zuiden van Queensland, en gebergte in Birma, op de 31ste landden zoals gewoonlijk werd er 's nachts uit Amerikanen op de Marshall Eilanden en nervositeit geschoten. Ze werden gesteund op 10 februari maakten Australische troe- door een batterij korte 25-ponders van de pen bij Saidor contact met Amerikanen. Australische strijdmacht, genietroepen De 9de Divisie had de terugtrekkende van de Australische strijdmacht en van de Japanners langs de kust opgedreven, waar- militie en Papuase infanteristen, die voor-

139 treffelijk hadden gevochten met de 9de vallen, door aanvallen van inboorlingen, Divisie bij Fmschhafen. Terecht maakt ziekte of honger. Door de brigade werden Dexter melding van hen in de annalen: 'De er 734 gedood. De enige verliezen die de Papua's waren in hun element als jagers en Australiërs en de Papua's leden waren drie gingen ijverig op zoek naar uiteengeslagen doden en vijf gewonden. groepen Japanners. Het zou hun hebben De kans die de Amerikanen bij Saidor gespeten als ze waren teruggeroepen (wat hadden om de heuvels in te trekken en de op een bepaald moment de bedoeling was) groep vijanden die daar zat aan te vallen, en later bleek dat twee compagnieën ging door hun laksheid verloren. Blamey Papua's waarschijnlijk sneller naar Saidor schreef aan Berryman: 'Ongeveer achtdui- hadden kunnen oprukken en met minder zend halfyerhongerde, slecht uitgeruste en moeite dan welke brigade Australiërs ook.' ontmoedigde Japanners waren om Saidor Ze begonnen op spectaculaire wijze de weg heen getrokken. Het was teleurstellend dat vrij te maken: korporaal Bengari, wiens de oogst van de overwinning niet ten volle reputatie overeenkwam met die van de werd binnengehaald, en dat de restanten beste Gurkha's, legde met zijn groep van van de 51ste Divisie ons opnieuw ontglipt vijf man een hinderlaag voor negenentwin- waren. Amerikaanse waarnemers hadden tig Japanners en doodde hen allen voordat ruim drieduizend man geteld - maar niet ze één schot ter verdediging konden vuren. neergeknald - die door Tarikgnan trokken. De terreinwinst van de eerste dag was al Het Amerikaanse 162ste Regiment nam de zeker gesteld voordat de brigade zelfs maar achtervolging van de Australiërs over en in beweging was gekomen. liet de versterkingen ervaring opdoen in het De inboorlingen, die tenslotte vijf batal- volgen van bergachtige kustlijnen die door jons vormden, genoten van het ritueel en de steile ravijnen werden doorsneden. exercitie van het leger; ze voelden zich De gevechtsdoelen waren nu Bogadjim opperbest in de jungle en hun verhezen en Madang, nadat er contact kon worden waren opvallend laag, slechts 85 doden en gemaakt met de 7de Divisie die via de 201 gewonden tijdens de hele campagne op kronkelende Japanse weg uit het Finisterre- Nieuw-Gumea; en ze zouden 65 onder- gebergte naderde. Ze maakten ook gebruik scheidingen krijgen voor moedig gedrag in van de her en der verspreid liggende paden de strijd en 297 man kregen de medaille van de inboorlingen en bestreken een gebied voor langdurige dienst. met een breedte van ongeveer dertig kilome- No. 4 Squadron van de Australische ter, en patrouilles trokken het binnenland in luchtmacht verkende met Boomerangs en om Madang van het westen uit te bereiken. Wirraways elke meter terrein voor de Trucks, karren, wapens en munitie vielen troepen uit, telde de lijken, bekeek verlaten de Australiërs op de weg naar Bogadjim in dorpen, controleerde bruggen of de afwe- handen. De vijandelijke patrouilles langs zigheid ervan over de vele rivieren en de beide flanken waren zelden agressief, en maakte melding van 'de uitdrukking op het waren meestal bedoeld om erachter te gezicht van de terugtrekkende Japanners'. komen voor wie men terugtrok. Op 17 april Het enige dat de opmars vertraagde, was marcheerde de 15de Brigade, de militie- een stagnatie in de aanvoerlijn; voor de rest mannen die meer dan een jaar op Nieuw- bleef de vijand vluchten, opgejaagd en Guinea waren geweest, Bogadjim binnen. hongerig, in de richting van Saidor. Een Nu verscheen de 5de Divisie weer ten vrij grote troepenmacht werd aangetroffen tonele, rukte met een deel van de 11de in het dorp Tapen, waar de Australiërs een Divisie naar Madang op en daar, bij het aanval deden met automatische wapens en grote steunpunt dat ongeveer twee jaar in de Papua's een flankaanval uitvoerden; Japanse handen was geweest, konden ze 142 Japanners sneuvelden en de aanvallers enkele vluchtige blikken werpen op het leden geen verliezen. Korporaal Bengari en Japanse Achttiende Leger dat via Alexis- twee van zijn mannen doodden er drieën- hafen naar Wewak terugtrok. Adatsji veertig. In dat dorp werd een kokende pot hoopte dat hij zijn leger in Hollandia kon mensenvlees aangetroffen. Langs deze kust krijgen, over de grens in Nederlands- had een kleine, vermagerde Japanner zich Nieuw-Guinea, voordat de geallieerden overgegeven, uit vrees, naar hij zei, van zijn dat uiteraard waardevolle steunpunt sergeant opdracht te krijgen zich zonder binnenrukten. Voordat hij zich in Wewak zijn etensblik bij de keuken te melden. kon nestelen, moest hij ruim 30000 man Tijdens de achtervolging werd een groot over de brede delta en de uitgestrekte aantal Japanners - achtenveertig - gevan- moerassen van de rivier de Sepik zien te gengemaakt, en een uitzonderlijk groot krijgen, terwijl hij gehinderd werd door aantal - 1793 - werd dood langs de paden aanvallen van vliegtuigen en torpedobo- aangetroffen, omgekomen door luchtaan- ten, wolken muskieten, modder en de

140 sterke rivierstromingen. Door deze vertra- van 215 kilometer aangelegd over de ging kregen de geallieerden tijdwinst om heuvels voor het transport van benzine Hollandia te bereiken. naar de vliegvelden ... een stad die door Op Green Island, ten noorden van 140000 man werd bewoond.' Lang voor- Bougainville, was de 3de Nieuwzeelandse dat dit werd gerealiseerd, had men nog te Divisie reeds op 15 februari geland en op de maken met de restanten van de Japanse 29ste landde de Amerikaanse cavalerie op 41ste, 20ste en 51ste infanteriedivisies, die Los Negros Island in de Admiraliteits- afgesneden waren en zelfs in hun verzwakte eilanden, een groep die ongeveer driehon- toestand bereid waren tegen wie dan ook te derd kilometer ten noorden van Madang vechten. Maar de campagne op Nieuw- lag en vijfhonderd kilometer ten noordwes- Guinea was in feite voorbij. Het enige dat ten van Rabaul. Op 20 maart werd het nog te doen bleef, was het in bedwang eiland Emirau ten oosten van de Admi- houden van de vijand en het aanleggen van raliteitseilanden aangevallen. nieuwe bases op het vasteland en op De Verenigde Chefs van Staven gaven eilanden die globaal in de richting van de generaal MacArthur opdracht om Rabaul Filippijnen lagen. en Kavieng (New Ireland) te neutraliseren De Amerikaanse 41ste Divisie scheepte en haast te zetten achter de aanleg van een zich te Hollandia in en veroverde het eiland luchtmacht- en marinebasis op Los Negros Wakde met het daartoe behorende vlieg- en Manus in de Admiraliteitseilanden. veld, even buiten de kust en ongeveer Wewak en Hansa Bay zouden ongemoeid tweehonderd kilometer ten westen van worden gelaten en vijandelijke strijdkrach- Hollandia, en het eiland Biak, 210 kilome- ten moesten omvat worden door de verove- ter verder naar het westen gelegen. Wakde ring van Hollandia, vanwaar luchtaanval- was geen probleem, maar de verovering len konden worden ondernomen tegen de van Biak kwam de Amerikanen op vier- Palau Eilanden, westelijk Nieuw-Guinea honderd doden te staan. De Japanners en Halmahera. Daarna konden strijd- verloren zesduizend man bij die strijd, die krachten van leger en vloot zich van hun van 10 april tot 22 juni duurde. De zware bases op Nieuw-Guinea en van de grote uitputtingsstrijd om Biak maakte het de haven op Manus samentrekken voor de Japanners onmogelijk hun op het land invasie op de Palau Eilanden en op gestationeerde vliegtuigen in te zetten om Mindanao in de Filippijnen. hun vloot te steunen in de slag in de Een groep ervaren Australiërs werd uit Filippijnen Zee, die eindigde in een eclatan- een Amerikaanse onderzeeboot aan land te overwinning voor de Amerikaanse gezet om de omgeving van Hollandia, marine. waarover weinig bekend was, te verken- nen; vergeleken bij Australisch-Nieuw- Guinea was het Nederlandse deel nau- welijks door Europeanen onderzocht. De groep verkenners werd vrijwel onmid- dellijk na de landing door inboorlingen verraden, en hoewel ze veel slachtoffers maakten onder de Japanners, werden de meesten van hen gedood of gevangengeno- men. De landingen bij Aitape en Hollandia werden uitgevoerd door het Iste Ameri- kaanse Korps (24ste en 41ste Divisie) onder bevel van generaal Eichelberger. Er werd weinig tegenstand geboden door de vijanden die voornamelijk uit verzorgings- troepen bestonden (611 gaven zich zelfs over in Hollandia) en binnen achtenveertig uur landden twee groepen Kittyhawks van de Australische luchtmacht op het vlieg- veld Tadji om luchtgevechten, beschietin- gen en bombardementen te gaan uitvoeren. Eichelberger schreef over de verdere ont- wikkelingen van Hollandia:'... een van de grote bases uit de oorlog. In het diepe water van de Humboldtbaai kon een complete vloot voor anker gaan. Er werden enorme dokken gebouwd en er werd een pijpleiding

141

Beteugeling van de vijand.

Admiraal Halsey's opmars door de Salo- Treasury Island; en op 1 november voerde mon Eilanden omvatte de verovering, of de 3de Mariniersdivisie van het 1ste aanleg, van luchtmachtbases op elk eiland Amfibische Korps Mariniers de grote dat bezet werd. In februari 1943 landden landing op Bougainville uit. De diensten stormtroepen van het Amerikaanse leger van de kustbewakers waren van grote en de marine zonder tegenstand te onder- betekenis voor deze operaties. Halsey ging vinden op Pavavu en Banika. ongeveer af op hun gegevens over koraalriffen en honderd dertig kilometer van Henderson getijden - in dat gebied waren de getijden Field, om de aanleg van vliegvelden soms grillig en onvoorspelbaar - op hun mogelijk te maken; in juli landde de adviezen over de ingangen van lagunes en Amerikaanse 43ste Divisie op New Geor- geschikte landingsplaatsen en op hun gia. waar de vliegvelden bij Segi en Munda waarnemingen van vijandelijke installaties in augustus al operationeel waren; in en bewegingen. Met de beschikking over de oktober landden mariniers op Choiseul en marinecode van de vijand en de diensten de 8ste Nieuwzeelandse Brigade landde op van de kustbewakers was de inlichtingen-

144 dienst van Halsey goed toegerust voor deze Hiernaast: De landingsbanen bij campagnes. Torokina, een van de doelen van de Door het ontcijferen van Japanse berich- geallieerden op Bougainville. Boven: ten in code was de Amerikaanse lucht- Opmars door de jungle van het eiland. macht op 18 april in staat Lightnings een geslaagde interceptie te doen uitvoeren op duikbommenwerpers en torpedovliegtui- het transportvliegtuig van Jamamoto, die gen geen succes - de Japanners verloren het omkwam toen het vliegtuig werd neerge- overgrote deel van de hun nog resterende schoten, enkele dagen nadat hij zijn opera- luchtstrijdkrachten in het zuidwesten van tie 'I Go' op gang had gebracht. Hoewel dit de Stille Oceaan. Bij de verovering van de tegenoffensief van de luchtmacht het vliegvelden op Bougainville verloren de verlies van enkele geallieerde oorlogsbo- mariniers nog geen tweeduizend slachtof- dems en transportschepen ten gevolge had, fers. De verliezen bij de vijand waren ook hadden de tweehonderd jachtvliegtuigen kleiner dan men verwacht had toen ze naar en honderd zeventig bommenwerpers. het binnenland werden verdreven. Toen

145 het 1ste Korps Mariniers op tweede kerst- nea, New Britain en het gebied van de dag in Kaap Gloucester op New Britain noordelijke Salomon Eilanden, Green landde, werd het gesteund door een groot Islands-Emirau, waar Bougainville lag. aantal van allerlei soorten wapens - De overname moest in november 1944 zijn inclusief raketten - en door de cavalerie, voltooid. MacArthur was van plan slechts die een afleidingsmanoeuvre tegen Atawe twee divisies van de Australische strijd- uitvoerde. Bij hun opmars naar het vlieg- macht aan zijn landstrijdkrachten toe te veld werden ze tot staan gebracht door een voegen voor de opmars naar de Filippijnen, verdedigingsstelsel van twaalf bunkers die terwijl Blamey had verwacht dat hij de 6de, van boomstammen waren gebouwd en door 7de en 9de - de drie veteranendivisies - zou ruim tweehonderd vijftig Japanners wer- gebruiken; en Blamey was van plan om met den bemand. Ze werden allen gedood toen drie divisies militie de Salomon Eilanden, tanks met hun 25-mm-kanonnen de bun- New Britain en het vasteland van Nieuw- kers aan stukken schoten. Guinea te bezetten, en de vijand vast te De moessonregens vertraagden het ge- leggen achter een lijn waarlangs intensief reedmaken van het vliegveld bij Kaap werd gepatrouilleerd. Maar MacArthur Gloucester, dat pas in februari gebruikt had bezwaar tegen dit zinnige plan dat kon worden. Voordat de mariniers door de mensenlevens zou sparen en stond erop dat 40ste Divisie van het leger werden afgelost, Blamey vier divisies inzette om het offen- hadden ze 310 man aan doden en 1083 aan sief voort te zetten in de gebieden die ze gewonden verloren, terwijl ze 3868 Japan- ongemoeid hadden gelaten. Op Nieuw- ners hadden gedood. Tegen eind maart was Guinea en de omliggende eilanden bevon- ongeveer een derde van New Britain, met den zich naar schatting nog 75400 man inbegrip van het schiereiland Willaumez, in vijandelijke troepen; in werkelijkheid wa- geallieerde handen. De vijand leed ernstige ren er 30000 op Bougainyille, 93000 op verliezen toen de zwaar bewapende cavale- New Britain en 31000 op Aitape - Wewak, rie - de 1ste, 7de, 8ste en 12de Divisie - in totaal 154000 man. Hoewel Australiërs, achter een uitzonderlijk zwaar bombarde- met name de veteranendivisies van de ment van vliegtuigen en schepen aan land Australische stnjdmacht, liever hadden ging en zelf duizenden tonnen granaten, meegedaan aan de verovering van de raketten en mortiergranaten op de kleine Filippijnen of Japan zelf, was het om bezetting afvuurde. Sommige bunkers logistieke redenen moeilijk dat ze zich werden getroffen door bommen van 225 aansloten bij hun bondgenoten die een kg, tankgranaten, mortiergranaten, mi- andere uitrusting hadden en die nu, na twee trailleurvuur en vlammenwerpers; en als er jaar, het leeuwedeel van de gevechten te dan nog levende vijanden in zaten, werden land tot zich trokken. Zodoende kwamen ze door bulldozers, die het terrein effenden, zeven brigades in de plaats van de zes onder de grond gewerkt. Sommige van de Amerikaanse divisies. rapporten over de gevechten op de Admi- De Japanse garnizoenen waren eigenlijk raliteitseilanden waren erg luguber - zoals krijgsgevangenkampen, waar de gevange- dat over de Japanse officier die 's nachts te nen voor hun eigen voedsel zorgden; toch voorschijn kroop om een Amerikaanse moesten ze bewaakt worden en door officier, die op zijn veldbed lag te slapen, patrouilles verhinderd worden om op grote met een zwaard dood te slaan; over de schaal uit te breken, hun bewakers te doden colonne Japanners die 'Deep in the Heart en vliegtuigen en installaties te vernietigen. of Texas' zongen en in een hinderlaag Als ze het waagden geallieerde kampen liepen; en over de groepen die en masse binnen te sluipen om van achter bomen in zelfmoord pleegden met handgranaten die de openluchtbioscopen naar een film te ze tegen hun buik hielden gedrukt. Toen de kijken, dan werd er van hen verwacht dat ze gevechten daar op 18 mei officieel eindig- ongewapend waren. De Japanners be- den, bleken de verliezen bij de cavalerie schouwden zich nog niet als krijgsgevange- nagenoeg even hoog te zijn als die welke de nen en waren bereid zich dood te vechten. mariniers op New Britain hadden geleden, Op sommige eilanden kon men de vijand en bij de vijand waren 3280 doden gevallen. rustig in zijn eigen sop laten gaar koken, Zoals Blamey had voorzien, werden maar telkens als hij Australische troepen Australische troepen uitgenodigd de strijd tegenover zich kreeg, was hij bereid te over te nemen van Amerikanen in die vechten. gebieden die vooral voor Australië van Het hoofdkwartier van het Achtste belang waren - Australisch-Nieuw-Gui- Leger van generaal Imamoera was in Rabaul, en naast de 17de en 38ste Divisie, Mariniers met onmisbare voorraden had hij voldoende zelfstandige brigades en landen bij Cape Gloucester. regimenten om nog twee divisies samen te 147 stellen. Op Bougainville had hij de 6de sterke vijandelijke bataljon op het eiland Divisie met nog andere eenheden. Tussen en hoewel het 25ste Bataljon dat voor deze Wewak en de rivier de Sepik werd het operatie werd ingezet nog maar weinig Achttiende Leger nog steeds gecomman- gevechtservaring had. verdreef het de deerd door Adatsji. die zijn orders kreeg tegenstanders uit een sterke defensieve van de zuidelijke legerstaf van veldmaar- stelling. Er werden niet veel van die felle schalk graaf Teraoetsji. gevechten op kleine schaal geleverd en het De landingsstrip bij Torokina was voor meeste werk werd gedaan tijdens patrouil- de geallieerden het enige bruikbare stuk les, waarbij veel Japanners werden gedood grond van heel Bougainville. De grote tegen zeer geringe verliezen bij de militie. concentratie van vijandelijke troepen op Een belangrijke bijdrage tot deze successen dit eiland was te ver van Nieuw-Guinea werd geleverd door het handboek Tactical verwijderd om een dreiging te vormen, and Administrative Doctrine for Jungle maar met het oog op het vliegveld werden Warfare, dat generaal Savige op Bougain- er vier brigades van de militie heen ville had geschreven, en dat daar was gestuurd om de Amerikanen af te lossen, gedrukt en gebonden om uitgereikt te 3ie hun, door middel van de Leen- en worden aan alle officieren en onderofficie- Pachtwet, een fabriek voor consumptieijs, ren. Het boek bevatte lesmateriaal dat ter een frisdrankfabriek en een koelhuis ver- plaatse beoefend kon worden, wat erg kochten. Maar bij hun vertrek namen de praktisch was in een tijd dat het ongelegen Amerikanen de meeste transportschepen kwam om de mannen naar een gespeciali- mee. en de bevoorradingssituatie werd seerd opleidingscentrum te sturen. kritiek voor de Australiërs. Doordat ze De vijand bood meer tegenstand tegen over een krachtige luchtmacht beschikten, de opmars van Savige naar het zuiden, met onder andere een gevechtsgroep van de maar de druk op de Japanse bevelvoering Nieuwzeelandse luchtmacht, was er weinig bleek te zwaar voor de aanvoerder van het kans op een aanval van vijandelijke vlieg- Zeventiende Leger, generaal Hyakoetake, tuigen, die van Rabaul of Kavieng hadden die aan zijn linkerzijde werd verlamd. Hij kunnen komen, en toen het leger in het eind had ook last van kritiek van zijn jongere van december tot het offensief overging, officieren op de wijze waarop hij de beschikte het over voldoende luchtsteun. campagne voerde. H\akoetakc werd ver- De eerste aanval was gericht tegen het vangen door luitenant-generaal Kanda, Hiernaast en boven: Het Amerikaanse hiervan, waarin een peloton werd tegenge- 1ste Korps Mariniers landt bij Cape houden door vuur uit gecamoufleerde Gloucester, Bougainville. bunkers, behaalde soldaat F.J. Partridge een Victoria Cross. De jonge bananenver- die, volgens de geschiedschrijver van de bouwer uit Queensland raakte gewond in 23ste Brigade gekenschetst werd als: "een de aanval, maar bleef onder zwaar vuur scherpzinnige, harde, bedillcrige, kleine voorwaarts rennen, raapte een Brengun op beroepssoldaat met een langdurige erva- die naast een dode schutter lag en opende ring. Hij was erg op traditie gesteld en een het vuur op Japanners in een bunker. Daar meedogenloos commandant, maar zelfs dit geen uitwerking had, liep hij verder zijn felste vijanden erkenden zijn be- door met een rokende granaat in zijn ene en kwaamheid'. De jongere officieren kregen een geweer in zijn andere hand, wierp de geen kans om de plannen die ze hadden granaat naar binnen toen de ontsteking gemaakt bij wijze van experiment uit te voor de helft verbrand was en toen deze voeren en sommigen werden zelfs uit hun ontplofte dook hij de bunker in om de functie ontheven. Bij Slater's Knob. aan de laatste nog in leven zijnde Japanners te rivier de Puriata, werd een opmerkelijk doden. De plaats waar deze actie plaats- gevecht geleverd waarin ongeveer driehon- vond, werd daarna Part Ridge genoemd; derd Japanners sneuvelden, velen van hen het is niet bekend wie dit bedacht heeft. in golven van 'banzai'-aanvalien die tot op Brigadegeneraal Simpson van de 29ste enkele meters van de schutterspuiten van Brigade rapporteerde: '...Ik merkte dat bij de verdedigers doordrongen. Uitgezonderd alle troepen, inclusief de officieren, de enkele weken van stortregens, waarin de neiging bestond om het doel en de zinnig- operaties vrijwel tot stilstand kwamen, heid van de operaties op de Salomon duurden de acties op Bougainville voort tot Eilanden ernstig in twijfel te trekken. Het de wapenstilstand in augustus. was nodig de commandanten te wijzen op Het 8ste Bataljon streed in de laatste het gevaar onuitgelokte discussies toe te reeks acties op het eiland en tijdens één laten over een dermate aanvechtbare zaak. 151 Er was een zekere mate van bedachtzame kanten van het eiland werden vorderingen propaganda nodig om de krachtige, maar gemaakt naar Open Bay en Henry Reid vaak op onjuiste informatie berustende Bay - waar het eiland het smalst was - en in argumenten van sommigen te bestrijden ' maart 1945 werd de ring gesloten, waar- De troepen kregen brieven van thuis met door de rest van het eiland volledig van verhalen over de toenemende openlijke Rabaul was afgesneden Tijdens deze kritiek op het ondernemen van groot- tangbeweging bracht korporaal W C scheepse offensieven tegen de vijand op Martin, een lid van de Australische strijd- wat ongemoeid gelaten gevechtsterreinen macht uit het 14/32ste Bataljon, zijn groep in het zuidwesten van de Stille Oceaan in een positie die onder zwaar mortiervuur hadden moeten blijven Het moreel van de kwam te liggen Toen zijn groep op een troepen bleef echter goed, zoals bngadege- steile uitloper bij Bacon Hill tot staan werd neraal Hammer later schreef ' had niet gebracht door vuur uit drie opstellingen, beter kunnen zijn als (de brigade) de Slag ging hij rechtopstaan en schreeuwde 'Dat bij El Alamem had geleverd of Tokio had kunnen ze mij met aandoen1' Hij liet zijn veroverd Toch wist iedere man, evengoed mannen alleen en stormde naar voren als ik, dat deze operaties zuivermgsacties terwijl hij met zijn Owen pistoolmitraiUeur waren, en dat ze met essentieel waren om de schoot en handgranaten wierp, verdreef hij oorlog te winnen Daarom trokken ze zich de vijand uit de drie opstellingen, doodde niets aan van de Australische kranten en de er vijf en viel zelf gewond neer De vroegere brieven van hun familie met adviezen om textielarbeider uit Victoria beleefde het voorzichtig te zijn, en gingen ze door met nog dat hij zijn Militaire Medaille mocht het werk waar ze mee bezig waren, vochten dragen en sneuvelden alsof het de strijd om de eindoverwinning was ' Velen in het Nieuwgumese Bataljon werden onrustig, ze waren meer dan zeven Die 'zuivermgsactie' in een zinloze maanden in actie geweest en sommigen campagne kwam Australië op 516 doden wilden graag van New Bntain weg en weer en 1572 gewonden te staan 8500 Japanners terug naar de strijd op 'het vasteland' waar werden door Austrahers en inboorlingen de vijand nog een deel van hun land gedood, 9500 bezweken aan ziekten Zo'n bezette De acties op New Bntam die 20 000 waren al eerder gedood door Ameri- slechts dienden voor het behoud van de kanen voordat zij de zaak uit handen gaven status-quo wekten hun ergernis, vooral tijdens de stilzwijgende wapenstilstand, die wanneer ze een geslaagde patrouille hiel- aanhield totdat de Austrahers in het den, waarbij soms slachtoffers vielen, om offensief gingen de nauwkeurige plaats van een vijandelijke Voordat de Amerikaanse 40ste Divisie positie te bepalen, die dan met door de het patrouülewerk op New Bntam in Austrahers werd aangevallen Het verschil augustus 1944 aan de 5de Australische in soldij tussen blanken en zwarte soldaten Divisie overdroeg, was er ook op dat was ook een grief en hun soldij werd eiland, waar de Amerikaanse luchtmacht- verhoogd van tien tot vijftien shilling per bases bewaakt werden en de Japanse maand troepen zich in afgelegen gebieden hadden Ongeveer tien weken lang waren er teruggetrokken, een wapenstilstand voortdurend patrouilles in de weer die Inboorlingen onder leiding van Austrahers officieel als onbelangrijk werden beschre- voerden de meeste patrouilles uit tussen de ven Wanneer hun moreel en gevechts- Amerikanen en de Japanse 17de en 32ste waarde afnam, stelde de bevelvoerende Divisie, detachementen van diverse andere generaal voor dat de divisie 'kleine offen- brigades, 22000 verzorgmgs- en verbm- sieve acties tegen groepjes vijanden' onder- dmgstroepen en 2500 marinemensen De nam - een noodzakelijkheid voor een mannebasis bij Rabaul verzorgde nu alleen generaal maar een onnodig risico voor nog maar af en toe een onderzeeboot die mannen die wisten dat de Japanners het een nachtelijk bezoek bracht en boten die met lang meer zouden maken Blamey de constant patrouillerende Beaufighters, keurde geen enkel offensief goed en de Lightmngs en Kittyhawks (Warhawks) positie bleef statisch De betrekkelijk waren ontgaan onervaren mihtiemannen (in werkelijkheid In het geheim werkende Melanesische een mihtiedivisie, maar velen van hen guerrillastrijders schakelden vijandelijke waren overgegaan naar de Australische kustbewakers uit toen de Austrahers er stnjdmacht) verloren dneenvijftig doden kwamen met hun divisie mihtiemannen en 140 gewonden tijdens het m bedwang Een bataljonsgroep en een compagnie houden van een Japans leger van 53000 Nieuwgumese mfanteristen kwamen veilig man en ruim 16 000 marinemensen, van wie in Jacquinot Bay aan land Langs beide velen gevechtswaardige veteranen waren 152 Uiteraard had generaal Imamoera de Japanse plaag uit de akkers van de Australiers met een 'banzai'-aanval de zee inheemse bevolking was een gevaarlijke in kunnen jagen, maar dan 'zouden zijn onderneming in de onoverzichtelijke jung- troepen toch nog op New Bntain vastzit- le, waar verkenners nog steeds veel risico ten, en een sterke vergeldingsmacht zou liepen Op een keer voerde de vijand een Nippons zonen allen hebben uitgeroeid 'banzai'-aanval uit op een van hun posten Hij wachtte misschien wel op een wonder die door mannen van het 2/2de Bataljon Het 35000 man sterke restant van het was veroverd, maar dezen hadden die post leger van luitenant-generaal Adatsji bij verlaten en de vijand bestormde een lege Wewak kon nog een gevechtsgroep in het plek In februari rukte de 16de Brigade veld brengen ter grootte van een versterkte langzaam op bij deze kostbare jacht over bngadegroep, toen de 6de Divisie van de de bergen en door dalen en langs de kust Australische stnjdmacht in oktober 1944, De inboorlingen hadden genoeg van het nu onder bevel van generaal-majoor J E S kwaad van de Japanse bezetting en waren Stevens, het garnizoen bij Aitape overnam blij de Australiers weer te zien, en degenen De divisie had tot taak het vliegveld en de die als 'schildwacht' werden gebruikt radarstations te bewaken, de patrouilles inboorlingen die naar hun eigen dorpen van de ANGAU en van het geallieerde werden teruggestuurd om daar te spione- mhchtingenbureau te assisteren, en te ren en, zo mogelijk, te doden namen heel verhinderen dat de vijand zich naar het wat vijanden voor hun rekening De westen verplaatste De vijand verspreidde schildwachten legden een knoop in een zich snel m het vruchtbare en dichtbevolkte eind touw voor elke gesneuvelde vijand, er land ten zuiden van de Torncelhbergen, werden knopen gelegd om het waargeno- waar hij de akkers van de inboorlingen men aantal vijanden aan te duiden, en er plunderde Af en toe brachten vliegtuigen werden ook knopen gelegd om hem aan en onderzeeboten medicamenten en mili- andere zaken te herinneren die hij moest taire voorraden naar de kust De 6de rapporteren Het leven werd ondraaglijk Divisie kreeg het verzoek de kuststrook te voor de vijand, zoals een Japanse generaal bezetten om alle aanvoeren af te snijden en na de oorlog beschreef de vijand m het binnenland te isoleren, en 'Wanneer de inboorlingen eenmaal wis- tegelijkertijd om landinwaarts te trekken ten waar wij zaten, zorgden ze ervoor dat om hem uit het tumbouwgebied ten zuiden vliegtuigen ons kwamen beschieten en van de Torncelhbergen te verjagen bombarderen Bovendien kwamen de in- Uiteraard werd erop gerekend dat hij zich boorlingen in onze achterhoede in opstand tegen deze wurgtechniek zou verzetten en werden er verhezen toegebracht aan Blamey was van menmg dat 'het maanden- onze mannen die belast waren met verbm- lang op non-actief houden van troepen m dingswerkzaamheden of het verzamelen afwachting van de opbouw van een groot- van voedsel Tot overmaat van ramp scheepse vloot- en luchtsteun indruist regende het in die tijd onafgebroken en de tegen elke militaire leer en het gezond rivieren traden buiten hun oevers en de verstand Het tast het moreel van de wegen veranderden m modder er werden troepen aan en leidt tot disciplinaire ontsnappingspogingen gedaan door de moeilijkheden, zoals men heeft gezien inboorlingen die geen zin meer hadden tijdens het langdurige verblijf van onze voorraden te dragen, en er hadden misda- troepen op het vasteland een enorme den plaats zoals het doden van kleme verspilling van mankracht, materiaal en bezettmgsgroepen Na april 1945 was de geld vermindert snel de weerstand tegen openbare orde aan het westelijke front tropische ziekten en het verloop bij de danig verstoord1' Sommige inboorlingen manschappen neemt hand over hand toe sloten zich op eigen houtje bij patrouilles moedigt de vijand aan en geeft hem steeds aan omdat ze plezier m de jacht hadden meer invloed en gezag over de inboor- Een van de soldaten schreef 'Het leek wel lingen ' of ze de prooi konden ruiken, en dikwijls, De patrouilles zetten de jacht op de wanneer een patrouille op het punt stond vijand in de bergen en langs de kust om in gevechtsaanraking te komen, doken hardnekkig voort, waarbij ze enkele ze heimelijk en doodstil uit het met te Indiase krijgsgevangenen bevrijdden, voorschijn, als parasieten die zich te goed Japanners werden bij tientallen gedood wilden doen Ze kwamen er aan met lange terwijl er bij de Australiers slechts een of moorddadige speren, met strijdbijlen en twee tegelijk sneuvelden Bij uitzonderlijk hakmessen, als boksfans belust op het zien zware overstromingen ten gevolge van de van bloed, en even teleurgesteld als het er stortregens in januari verdronken er man- met van kwam ' nen aan beide zijden Het verdrijven van de Af en toe werden Australische patrouil- 153 les ingesloten, wat een peloton van het enen uit Singapore, die door hun overwel- 2/10de Commando Eskadron overkwam, f igers als dwangarbeiders naar Nieuw- dat vijf dagen en vier nachten werd Guinea waren overgebracht. Voedsel, kle- aangevallen, maar dit zonder verliezen ding en wapens werden boven hen gedropt overleefde en vijfenveertig Japanners en toen ze ten slotte bevrijd werden, doodde. Adatsji leek in deze situatie zijn vertelden ze hoe honderd Japanners waren verstand te verliezen - hij dacht dat een omgekomen tijdens hun tocht van Hansa aantal divisies tegen hem opereerden, Bay naar de Sepik. terwijl het hoogstens ging om één brigade De 6de Divisie, die in Libië, Griekenland en een eskadron commando's. Op 18 maart en op Kreta ruim 4000 man had verloren, schreef hij: 'Het is voor ons niet onmogelijk leed in deze, hun laatste campagne, een om, met gebruikmaking van onze oor- verlies van 442 doden en 1141 gewonden; spronkelijke tactiek van het totale gevecht, ook bezweken er nog 128 aan tropische met onze huidige gevechtssterkte de 50 tot ziekten en ongevallen en werden er 16203 60000 man vijandelijke troepen op te in een ziekenhuis opgenomen, sommigen ruimen... en zo een indrukwekkende pres- meer dan eens, met malaria, huidaandoe- tatie te laten aantekenen... in de annalen ningen, dysenterie, knokkelkoorts, tyfus van ons leger en eer te bewijzen aan de en andere ziekten. Bij de zuiveringsacties keizer en aan de geesten van onze talrijke over een gebied van ongeveer 7700 km2 gesneuvelde makkers.' Dat was een metho- doodden ze 9000 vijanden en namen ze 269 de om het aantal gevallen makkers op te man gevangen. voeren. Als de order voor een grote In augustus 1944 waren er ruim 2000 'banzai' van Tojo was uitgegaan, zou het in Japanse krijgsgevangenen in Australië. Ze de omgeving van Aitape tot een enorm kregen goede voeding en waren gezond, bloedbad zijn gekomen. maar de humane behandeling die zij kregen Het overblijfsel van het Achttiende werd door hen aangezien voor een achter- Leger werd tegen eind mei van de kust en bakse manier om hen gunstig te stemmen, uit Wewak verdreven en in de bergen en ze beschouwden de Australiërs dan ook ingesloten. Voorbij Wewak en aan de als morele en geestelijke zwakkelingen, die overzijde van de Sepik voerden militieman- heimelijk bang waren voor hun gevange- nen van de 8ste Brigade vanuit Bogadjim nen. In de nacht van 7 op 8 augustus klonk zuiveringsacties waarbij ze weinig verliezen er een Japans hoornsignaal in een krijgsge- leden. Van alle kanten werd de vijand vangenenkamp, in de buurt van Cowra in onder druk gehouden, en als Adatsji al het het westen van Nieuw-Zuid-Wales, en de besluit had genomen om een grote 'banzai' gevangenen voerden een 'banzai'-aanval te houden, zou zijn opzet spoedig zijn uit, gewapend met messen, honkbalbats, waargenomen aan de hand van de vele knuppels voorzien van spijkers en haken, tekenen die op oorlog wezen. Tenslotte priemen van ijzerdraad gemaakt en wurg- werd het Achttiende Leger teruggedrongen koorden. Ongeveer 400 man braken door naar een gebied met een laatste verdedi- de prikkeldraadversperring heen door er gingsmogelijkheid, dat een straal had van dekens overheen te gooien en eroverheen te ongeveer twaalf kilometer en ruim vijftien stormen. Twee bewakers baanden zich met kilometer landinwaarts van Wewak lag; geweld een weg door de menigte Japan- deze verdediging zou het, naar verwach- ners, begonnen met een Vickers mitrailleur ting, tot september kunnen volhouden, en te schieten, totdat ze met messen en toen veldmaarschalk Teraoetsji dit plan ter knuppels werden gedood. De mitrailleur ore kwam, zorgde hij ervoor dat het leger liep vast toen de Japanners deze omdraai- een eervolle vermelding kreeg. Adatsji den om de barakken van de bewakers besloot 'geen voet meer te zetten op de onder vuur te nemen, en deze schutters in grond van mijn vaderland, maar als een spe werden doodgeschoten. Sommigen kluit aarde in de Stille Oceaan achter te staken de barakken in brand terwijl zo'n blijven met de 100000 andere officieren en tweehonderd man dekking zochten in een manschappen... ' Maar hij kwam uitein- greppel, die met mitrailleurs en geweren tot delijk toch tot andere gedachten en gaf zich het aanbreken van de dag onder vuur werd met de hem nog resterende 13 500 man- gehouden. Toen gaven zij zich over. schappen over. Honderden gevangenen wisten naar het platteland te ontsnappen, waar bewakers, In juni pikte luitenant Barnes, een mannen van een nabijgelegen opleidings- Amerikaanse Piper Cub-vlieger, een bood- kamp en twee politiemannen hen na schap op, die tussen twee palen was verscheidene dagen weer oppakten. Een opgehangen, afkomstig van een Indiase derde bewaker was gedood en drie waren majoor en achtentwintig andere leden van gewond geraakt; 234 Japanners kwamen het 1/14de Punjab Regiment, krijgsgevan- 154 Aanval op de Japanse kustvaartroute in deel van de Stille Oceaan werden tussen de Hansa Bay. januari en maart 1945 landingen uitge- voerd op Iwo Jima, de Bonin Eilanden en om - door kogels, in de brandende Okinawa. barakken of door zichzelf op te hangen aan De laatste Australische campagne was bomen in de omgeving, en 108 raakten op Borneo, een eiland dat groot genoeg gewond. was om alle Filippijnse eilanden te omvat- Bij hun ontmoeting in Honoloeloe, in ten, en het vlak voor de kust gelegen juli 1944, had president Roosevelt zijn Tarakan. Dit was een onnodig kostbare goedkeuring gehecht aan MacArthurs operatie, die begon na de nederlaag van plan in grote lijnen voor de aanval op Duitsland en toen de Amerikanen op Japan. Toch discussieerden de Verenigde Okinawa al vaste voet hadden verkregen. Chefs van Staven drie maanden lang over Er was een ernstig tekort aan mankracht in de vraag of ze Yap, Talaud en Mindanao Australië en Blamey stelde voor de divisies tijdens hun opmars naar Leyte en Luzon aan het front in te krimpen. De waarne- zouden veroveren, of admiraal King zijn mend eerste-minister, Ben Chifley, die na zin geven en alles inzetten voor een het overlijden van Curtin met de regering grootscheepse aanval op Formosa en een was belast, adviseerde MacArthur de 7de bruggehoofd vormen op de Chinese kust Divisie niet op Borneo in te zetten en alleen bij Amoy. De Verenigde Chefs van Staven de 9de erheen te sturen. Er hadden helden over tot de gedachte dat de kortste natuurlijk helemaal geen nieuwe campag- weg naar Japan via de Filippijnen liep. en nes in het zuidwesten van de Stille Oceaan werden overtuigd toen admiraal Halsey de gevoerd moeten worden, en of MacArthur Filippijnen met zijn vliegdekschepen aan- het hiermee eens was of niet, hij hield zich viel en op verrassend weinig tegenstand aan de orders, zoals hij in zijn antwoord stuitte. Halsey stelde voor de plannen voor aan Chifley uiteenzette: 'Het bevel tot de Yap, Talaud en Mindanao te laten vallen campagne op Borneo... is door de Verenig- ten gunste van een spoedige rechtstreekse de Chefs van Staven gegeven, die in landing in de Golf van Leyte. Met de opdracht handelen van het Comité van de logistieke voorbereidingen voor deze ope- Verenigde Chefs van Staven dat verant- ratie werd een begin gemaakt in oktober, woordelijk is voor de strategie in de Stille toen de Verenigde Chefs van Staven het Oceaan... nu niet mogelijk een andere licht op groen zetten. divisie daarvoor in de plaats te sturen... geen speciale plannen voor zover ik weet voor het Nimitz bood aan zijn amfibische strijd- gebruik van Australische troepen na de macht, die voor Yap bedoeld was, aan campagne op Borneo...' MacArthur ter beschikking te stellen. Dit aanbod werd aanvaard door Sutherland De campagne was zinloos en het bevel die MacArthurs functie tijdens diens afwe- ertoe had nooit gegeven mogen worden. zigheid waarnam - al wist Sutherland wel Biak was een kostbare, maar strategisch dat de vijandelijke sterkte op Leyte groter nuttige operatie geweest. Op Borneo had- was dan Halsey dacht. Deze officier van de den de troepen het gevoel dat ze op een dood inlichtingendienst was er evenzeer als spoor waren gerangeerd en het rapport van MacArthur op gebrand om naar de Filip- luitenant-kolonel Byrne over de zuiverings- pijnen terug te keren. Luzon werd op 20 acties van zijn bataljon op Bougainville was december aangevallen en in het centrale hier ook van toepassing: 'Ik vind dat de

155 Capitulatie op Nieuw-Guinea. Adatsji dan ook erg weinig waardering of publici- arnveert in Wewak om zijn zwaard te teit), hij voerde zijn opdrachten energiek en overhandigen. enthousiast uit.' De reden waarom Australische troepen officieren en manschappen van het bataljon naar Borneo werden gestuurd was in met elkaar een geweldig stuk werk hebben politieke raadselen gehuld; vermoedelijk zat verzet. Het was een smerig gebied; ze Engeland of Amerika erachter. In militair voerden een schijnbaar nutteloze strijd en opzicht was het een onlogische stap en dat wisten ze. Die jongens zijn ook niet gek, Gavin Long stelt de eigen regering verant- en al wist iedereen dat hij vocht om iets woordelijk voor deze beslissing: 'Geduren- waarvan zijn land maar weinig zou profite- de een deel van het laatste oorlogsjaar was ren (voor de strijd die hij voerde, kreeg hij het Austrahsche leger te velde in verhouding

156

tot de bevolking het grootst van alle van die Bougainville nam generaal-majoor H.C.H. van de geallieerden, uitgezonderd misschien Robertson op 8 september de overgave Rusland. De motieven van de regering om aan van generaal-majoor Kando en zijn de nationale inspanning op zo'n hoog peil te 27570 officieren en manschappen, het houden, zijn schijnbaar terug te voeren tot overblijfsel van de 65000 troepen die op de wens dat Australië zijn steentje zou het eiland waren toen de Amerikanen er in bijdragen, en de eerzucht om internationaal november 1943 landden. aanzien te verwerven en een invloedrijke De inboorlingen op Nieuw-Guinea keer- positie in tijd van vrede. Het is een illusie die den weer terug naar hun alledaagse leven kleine landen zich gemakkelijk maken, dat als tuinbouwers, vissers, rondtrekkende het beleid van buitenlandse bondgenoten, in arbeiders en bedienden. De oorlog had een tegenstelling tot degenen met wie men diepe indruk achtergelaten op hun leven en gemeenschappelijke patriottische gevoelens afgelegen dorpjes waren voor het eerst heeft, zich door dergelijke gevoelens laat door blanken bezocht. Wat hen het meest beïnvloeden als dank voor de in het verleden had geïmponeerd, was de hoeveelheid geboden steun.' goederen die de geallieerden konden laten Zo kwam het dat de 7de en de 9de Divisie aanrukken uit Australië, waar een almach- ten strijde trokken op Tarakan, in Labuan, tige blanke god hen onderwees in de Brunei en Balikpapan, steunpunten uit- geheime produktietechnieken. In het ge- schakelden, linies bezet hielden, Indiase bied van Madang werd deze afgodische krijgsgevangenen bevrijdden en in aanra- verering van Europese goederen een onder- king kwamen met koppensnellende Dajaks deel van een nieuw maatschappelijk stelsel die betaald wilden worden voor pas be- waartoe een voormalige politieman, Yali, machtigde Japanse hoofden. De strijd de stoot had gegeven. Deze had veel bijval begon op 1 mei en de laatste slag werd geoogst voor heldhaftige daden die hij geleverd vlak voordat de eerste atoombom verricht had als lid van een eenheid op Japan werd geworpen. Ze verloren 568 kustbewakers in Nederlands-Nieuw-Gui- man aan doden en 1534 aan gewonden bij nea, en na de oorlog had hij met ambtena- operaties die een verwaarloosd olieveld ren van de ANGAU een rondreis langs opleverden en de dood betekenden voor enkele steden in Queensland gemaakt. Hij 5000 vijanden. kwam terug in het district Madang waar hij 'In de buurt van de Jacquinot Bay werd zijn nieuwe stelsel introduceerde, dat de duisternis verbroken door gekleurde gebaseerd was op een verering van vracht- lichtkogels die door schepen in de haven goed. Het doel hiervan was om voor de werden afgevuurd; mitrailleurs ratelden; aanhangers van deze cultus, door middel lichtspoormunitie trok strepen omhoog in van een goedgunstige toverkracht, de de lucht. Er werd gezongen en geschreeuwd materiële zegeningen te verwerven, waar- en er werden lange stoten op autoclaxons van ze de smaak te pakken hadden gekregen gegeven... In de ziekenzalen zongen ver- tijdens de strijd om het eiland. Er zat iets pleegsters en hospitaalsoldaten met de semimilitairs aan doordat de dorpshutten patiënten. Er waren nu diverse vuren te zien, in rijen werden geplaatst, de tussenliggende doordat feestvierders een paar leegstaande paden schoongehouden werden, fluitsigna- gebouwen in oude legerplaatsen in brand len werden gegeven om op te staan en om te staken. Dit vreugdevolle tafereel duurde gaan ontbijten, vrouwen voor alle mannen bijna tot de morgen voort.' Geschiedschrij- beschikbaar waren, zoals in de soldaten- vers ondervroegen iedereen naar zijn reac- bordelen, en, omdat hij dacht dat tafels met ties op de Japanse capitulatie. Inheemse vazen bloemen in de huizen in Queensland renboden werden naar dorpen aan de kust daar stonden om de goden gunstig te en in de bergen gestuurd om het blijde stemmen, gaf Yali de dorpsbewoners de nieuws te verspreiden. Vele Japanners raad hun tafels met een kleed te bedekken dachten dat de capitulatie hoogstens een en bloemen te plukken voor de vazen. In tijdelijke maatregel was, maar de meesten juni 1947 ging Yali naar Moresby om de van hen op Nieuw-Guinea hadden de verwachte vrachtauto's, machines, elektri- overtuiging gekregen dat de overgave sche lichtinstallaties, gereedschappen en onvermijdelijk was. In Wewak aanvaardde andere goederen in ontvangst te nemen, generaal-majoor H.C.H. Robertson, die terwijl zijn volgelingen aan de kust op de het bevel voerde over de 6de Divisie, de uitkijk bleven staan naar de vrachtschepen. capitulatie van lui tenant-generaal Adatsji. Sommige dorpsbewoners legden landings- In 1947 werd Adatsji veroordeeld tot strips aan in de jungle en maakten van palen levenslange gevangenisstraf voor zijn oor- en takken een soort vliegtuigmodellen om logsmisdaden, onder andere het toelaten de met vracht beladen Dakota's tot landen van het doden van krijgsgevangenen. Op te bewegen. Omdat te veel mensen weiger-

158 den aan het werk te gaan, in afwachting geweld. van de goederen die nimmer kwamen, werd Die aanpassingen kunnen al of niet door Yali gearresteerd en tot een paar jaar middel van formele oorlogvoering tot gevangenisstraf veroordeeld; toen hij weer stand worden gebracht, al is dat wel vrijkwam, gaf hij zijn vrachtgoedcultus op, waarschijnlijk; maar in elk geval zullen ze gooide zijn keurig geperste short en zijn leiden tot conflicten waarvan de uitslag hemd weg, en keerde weer terug tot grotendeels door constante strategische redelijker, door de tijd beproefde gewoon- factoren zal worden beheerst. ten van zijn stam. Zelfs nu nog komen hier Australië zal niets geleerd hebben van de en daar in het zuidwesten van de Stille offers die het in deze oorlog heeft gebracht Oceaan gevallen voor van deze vrachtgoed- als de voor de hele wereld belangrijke cultus. strategische betekenis van het theater op In een brief die MacArthur in 1944 aan Nieuw-Guinea niet overduidelijk is gewor- eerste-minister Curtin schreef, ging hij den voor dit land.' uitvoerig in op de toekomst van Nieuw- Over de toekomst van Nieuw-Guinea Guinea en Zuidoost-Azië. Hier volgen had Blamey ook een uitgesproken mening, enkele van zijn opvattingen uit die brief: zoals John Hetherington uiteenzet in zijn 'Men kan erop rekenen dat er in de biografie van wijlen de veldmaarschalk: eerstvolgende halve eeuw nieuwe conflic- 'Blamey's opvatting over de plaats van ten in de Stille Oceaan zullen ontstaan, Australië in het Stille-Oceaangebied lag ten omdat de fundamentele belangen van het grondslag aan zijn steeds weer herhaalde Verenigd Koninkrijk, de Verenigde Staten, stelling dat Nieuw-Guinea tot ontwikke- de Sovjetunie, China, Japan en andere ling moest worden gebracht. Hij beschouw- mogendheden ten aanzien van het beheer de het als het schild van het Australische over centrale kernen en gebieden met een continent tegen een aanval uit het noorden onderontwikkelde economie nog aange- ingeval van een eventueel conflict in de Stille past moeten worden en ongetwijfeld aan- Oceaan.' leiding zullen geven tot het gebruik van

159