1 Agrostromen 3 Infrastructuur 4d Meervoudig ruimtegebruik · Grootschalige 5c Meervoudig ruimtegebruik · Farmcity 6 Informatienetwerk 1a Valorisatiepark Bioraffinage Hoek van Hol- 3a Multitunnel Growport kassen met diffuus licht op de Kop Bijenkorf 6a Plantenstoffen centrum Naaldwijk land, van Vliet Recycling Een tunnelvariant voor de nieuwe westelijke oever- Ruimte voor grootschalige tijdelijke kassen tot ca Farmcity Bijenkorf is gebaseerd op het ‘gouden’ Kenniscentrum Plantenstoffen wil een verbindende Valorisatiepark Bioraffinage Hoek van , van verbinding tussen de Greenport en de Mainport, in- 30ha + 20ha, zonder hoogtebeperking of andere segment: voornamelijk hoogwaardige producten, schakel zijn tussen kennisinstituten, private en

Vliet Recycling. Producten: Compost, mest, bioet- clusief CO2, wamte, biogas en biomassa leidingen restricties en met restwarmte en CO2 in de directe als fine chemicals, flavours, flowers, fashion en publieke partijen. Het centrale uitgangspunt daarbij Mainport-Greenport Het Mainport-Greenport-project is

hanol, biogas, phosfor 3b CO2 en Warmtenetwerk 2010 omgeving food: educatie en recreatie zijn belangrijke speer- zijn concrete voorbeelden van de valorisatie van In het project Mainport-Greenport concentreren we ons op in 2009 gestart onder leiding van 1b Valorisatiepark Bioraffinage Abengoa Een stappenplan met als doel een sluitend CO2, 4e Meervoudig ruimtegebruik · Grootschalige punten (consument gericht). Input is afkomstig van werkzame stoffen uit plantaardig restmateriaal uit een betere samenwerking tussen de twee economische Xplorelab, de innovatiewerkplaats Valorisatiepark dat zich richt op eiwitten warmte en duurzame energienet voor de hele regio tijdelijke drijvende kassen op binnenmeer naastgelegen hotel, woongebouw en de Bijenkorf de Greenport (en de Mainport) zodat initiatieven clusters Mainport Rotterdam (haven en het omliggende van de provin¬cie Zuid-Holland, in 1c Valorisatiepark Bioraffinage Europort 3c Coolport, Waal-Eemhaven Tweede zelf economisch haalbaar zijn en het bedrijfsleven ze industriële complex) en de Greenport (glastuinbouw in samenwerking met TransForum, het (ADM) De nieuwe Coolport moet een knooppunt van Ruimte voor zeer grootschalige drijvende (tijde- 5d Meervoudig ruimtegebruik · Farmcity Waal- kan oppakken. Westland en Oostland). nationaal programma voor innovatie Valorisatiepark dat zich richt op eiwitten vervoersstromen worden met mogelijkheden voor lijke) kassen tot ca 100 ha haven 6b Biogas kansenkaart Portal PZH in land- en tuinbouw . Door middel 1d Bioraffinage Tweede Maasvlakte, Terrein A shortsea, de binnenvaart, deepsea, barge, spoor en In Farmcity Waalhaven wordt voornamelijk voedsel De ‘Kansenkaart Biogas’ biedt per gemeente Het doel van het Mainport-Greenport-project is om een van transdisciplinaire samenwerking Valorisatiepark dat zich richt op biobased industrie wegvervoer m.b.t. koelcontainers. 5a Meervoudig ruimtegebruik · Farmcity gekweekt: door landbouw en veeteelt. Het aanwe- een grote hoeveelheid informatie over wat er langetermijntoekomstperspectief te schetsen voor het worden tegenpolen partners, nu en Nieuw Mathenesse, Schiedam zige sappencluster vormt een belangrijke input voor bijvoorbeeld aan mest, GFT, rioolslib en industriële Mainport-Greenport-complex. Het gaat hierbij om de in de toekomst. Door het verbinden 2 Zoet-Zout 4 Meervoudig ruimtegebruik Farmcity Schiedam is watergebaseerd, hoofdpro- deze productie restproducten beschikbaar is en wat daar nu mee uitwerking van duurzame methoden voor land- en tuinbouw van unlikely allies ontstaan nieuwe 2a Algenteelt Poelzone 4a Drijvende kas in haven bij ducten zijn verse schaaldieren, nevenstromen zijn 5e Meervoudig ruimtegebruik gebeurt. Daarnaast geeft de kaart inzicht in het bio- en andere (agro)productie. Bovendien onderzoeken verbindingen die een inspiratiebron Decentrale algenteelt op basis van brijn (zout Ruimte voor ca 8 ha drijvende kassen, dicht bij de algen voor diverse doeleinden, zoals veevoer en · Farmcity EIC gaspotentieel van deze stromen, de productie- en we in hoeverre Mainport en Greenport op deze vlakken voor innovaties, winstgevend zijn, water). De algenteelt heeft met deze centrale ligging RDM werf en dorp Heijplaat. Mogelijkheden voor daarnaast zilte gewassen voor in de retail. Input zijn Farmcity Rozenburg vormt een overkoepelende verwerkingslocaties, de invoedmogelijkheden in het nog beter kunnen samenwerken. De focus ligt hierbij op die het milieu respecteren en het

als voordeel een goede toevoer van brijn. Door (speciale) groenten of bloemen en interessante kop- de CO2 en warmte van de naburige glasfabriek. Van Farmcity (informatie als basis): hier worden alle F- regionale aardgasnet en mogelijke vestigingsloca- ruimtelijke oplossingen die een duurzaam perspectief welzijn van mens en dier verbeteren. ingebruikname van de restruimte langs de groen- pelingen voor CO2 en warmte Nollet komt daarnaast ook nog distillaat categorieën gedemonstreerd. Vanwege de centrale ties voor vergistingsinstallaties. bieden voor zowel de clusters zelf als de Nederlandse en Door de interactie tussen deze strook, wordt de ecologische noord-zuidverbinding 4b Drijvende kas en meervoudig 5b Meervoudig ruimtegebruik · Farmcity ligging in het Mainport-Greenport-City complex 6c Slim Vervoer pilot van Kas tot Klant Zuid-Hollandse economie (profit), milieu en klimaat (planet) partijen ontstaan ideeën voor intact gehouden, waardoor het huidige ontwikkings- gestapeld bij Seinehaven Diergaarde Blijdorp kunnen hier alle stromen samenkomen Om te voorkomen dat het verkeer vastloopt, moet er én de toenemende wensen en eisen in de metropolitane innovaties die dan ook leiden tot meer plan vrijwel ongewijzigd kan blijven. Ruimte voor ca 2 ha drijvende kassen en 10 ha voor FarmCity Blijdorp is groengebaseerd, de hoofd- meer aandacht komen voor slim vervoer. Vrachtwa- maatschappij (people). Hiermee wordt het perspectief ook duurzaamheid. 2b Kas als ontziltingsmachine, Zuidplas gestapeld boven bestaande distributiehallen en 2 producten zijn voedsel en veevoeder en daarnaast gens zouden bijvoorbeeld op hun heen en terugweg gerela¬teerd aan milieudoelstellingen, zoals bijvoorbeeld Warmte uit kas gebruiken om brijn in te dikken tot ha op nieuwe distributiehallen wordt er energie geproduceerd uit biomassa zoveel mogelijk gevuld moeten zijn. Dit betekent dat CO2-reductie en lichthinder. Dit resulteert uiteindelijk in Het project Mainport-Greenport vormt vast zout voor in de industrie of strooizout 4c Meervoudig ruimtegebruik (afkomstig van Blijdorp en nabijgelegen volkstuin- transporteurs ook goederen van collega-vervoer- een haven die meer biobased is, de optimalisatie van samen met het project Green & the 2c Drijvende algen-teelt in de haven · Grootschalige tijdelijke kassen op Terrein A, complexen) ders zullen moeten meenemen vervoers- en productstromen, verbetering van de positie en City en de Configuratiestudie het Algenteelt drijvend boven de Beneluxtunnel, ge- Tweede Maasvlakte 6b Informatienetwerk 6d MASProgram het imago van de haven en het tuinbouwcluster in zowel de traject Metropolitane Landbouw in de bruik makend van warmte en andere reststromen in Ruimte voor grootschalige tijdelijke kassen tot ca · Biogas kansenkaart Portal PZH Metropolitan Agricultural Symbioses Programma deltametropool als internationaal. Het feit dat de Mainport Deltametropool. Naast TransForum de Petroleumhaven 60 ha, zonder hoogtebeperking of andere restricties om symbiose in de regio te bevorderen en de Greenport hemelsbreed slechts enkele kilometers zijn andere partners in het project de

en met restwarmte en CO2 in de directe omgeving van elkaar verwijderd zijn biedt bovendien unieke kansen Gemeente Westland, het Havenbedrijf voor het gebruik van elkaars reststromen. Rotterdam, evenals de TU Delft, 2a Zoet-Zout Wageningen UR, Hogeschool · Algenteelt Poelzone Met het project willen we graag laten zien hoe de clusters Rotterdam, Hogeschool Breda 6d Informatienetwerk partners kunnen worden en om geïnteresseerde (markt) NHTV, Hogeschool Inholland en de · MASProgram partijen te tonen welke kansen zich in de komende periode Milieufederatie Zuid-Holland. Ontzilting in een kassencomplex (gesloten watersysteem) aandienen en waar verbetering mogelijk is. Optimaal restruimtegebruik tussen het gewas (1% / 99%) 6c Slim Vervoer pilot van Hoe meer kassen met elkaar verbonden zijn, hoe groter het rendement 1. Algenteelt voor raffinage (Mainport)

Legenda ontwerp geclusterde algenteelt voor de glastuinbouw Poelzone 2. Ziltvariant van standaard gewas (nichemarkt)

kassen Kas tot Klant 3. Alleen restwarmte gebruiken! groenstrook Verdampen/zoutpan restruimte 4. RO-downtimegebruik i.c.m. dubbel-bassingebruik 4e Meervoudig ruimtege- Ingrepen ontwerp geclusterde algenteelt behouden van de groenverbinding brijn aanvoer vanuit kassen bruik · Grootschalige tij- brijn opslagpunt 0 100 200 400 meter zonne- delijke drijvende kassen energie op binnenmeer Tweede

Maasvlakte regenwater gietwater diverse gewassen 4d Meervoudig ruimte- Bioraffinaderij in de kringloop 99%

gebruik · Grootscha- brijn 1 6a Informatienetwerk algenteelt

lige kassen met dif- bioraffinaderij Reversed materialen · Plantenstoffen centrum Osmosis (RO) 2 chemicaliën zoutopnemend gewas fuus licht op de Kop Naam tekening:transportbrandstoffen Geclusterde algenteelt Tekenaar: Tom Meulemans ontwikkelingsgebied van Datum: energie 29-06-2010 4 biobased producten biomassa 3 reststromen restwarmte zout ontzilten 1% biomassa zonne- gewassen energie biomassa 1a Valorisatiepark reststromen 5b Meervoudig ruimtegebruik · Farmcity grondwater diervoeding voedsel · Bioraffinage Hoek van Holland, van Bioraffinaderij in de kringloop Diergaarde Blijdorp

Bioraffinaderij in de kringloop compost gewassen Vliet Recycling

diervoeder grondstof

bioraffinaderij materialen 2b Zoet-Zout · Kas als ont- bioraffinaderij chemicaliën materialen

transportbrandstoffen chemicaliën transportbrandstoffen ziltingsmachine, Zuidplas energie

biobased energie 1b Bioraffinage Abengoa producten biomassa biobased reststromen producten biomassa reststromen 1c Bioraffinage Europort (ADM) biomassa zonne- gewassen energie biomassa biomassa zonne- reststromen gewassen energie biomassa diervoeding reststromen voedsel diervoeding voedsel 5c Meervoudig ruimtegebruik

compost gewassen compost gewassen · Farmcity Bijenkorf Rotterdam diervoeder grondstof diervoeder grondstof 5a Meervoudig ruimtegebruik 1d Valorisatiepark · Bioraffinage TOTAAL CO2 EN WARMTE NETWERK

OPSLAGVELDEN IN DE NOORDZEE · Farmcity 3c Infrastructuur · Coolport Waal-Eemhaven Xplorelab Tweede Maasvlakte, Terrein A 5e Meervoudig Nieuw Mathe-

E.ON Transforum ruimtegebruik ELECTRABEL nesse, Schie-

ABENGOA

· Farmcity Stedelijk gebied Glastuinbouw AVR dam AIR Glastuinbouw met OCAP aansluiting LIQUIDE SHELL metropolitan agriculture Glastuinbouw met OCAP aansluiting in 2de fase AIR Industrie - CO2 aanbieder PRODUCTS

Industrie - mogelijke CO2 aanbieder OCAP leiding (100km.) CO2 leidingen Rozenburg EIC Mogelijke CO2 leidingen CO2 transport over zee

Geothermische warmtebron Geplande geothermische warmtebron 4c Meervoudig ruimtegebruik Stadsverwarming Grote mogelijke restwarmtebron Mogelijke koudebron Grand design warmte netwerk Kralensnoer van warmte netwerken Warmte backbone in de Rotterdamse haven DINTELOORD VENLO 5d Meervoudig ruimtegebruik RILLAND GELEEN · Grootschalige tijdelijke 3a Infrastructuur ANTWERPEN RUHR GEBIED · Farmcity Waalhaven kassen op Terrein A, Tweede · Multitunnel Mainport-Greenport Maasvlakte Growport 3b Infrastructuur · CO2 en Warmtenet- werk 2010

2c Zoet-Zout 4a Meervoudig ruimtegebruik · Drijvende algen- · Drijvende kas in haven bij teelt in de haven Heijplaat

4b Meervoudig ruimtegebruik · Drijvende kas en meervou- dig gestapeld bij Seinehaven.

EINDVERSLAG

Mainport-Greenport: 25 interventies op de kaart